Yazar: Krat Otu Yazm olduum bu kitabn bir ok yerini inkar ettim.

Ancak yazdklarm piyasadaki kitaplarn anlattklarna ynelik olup, onlara genelde bir cevap nitelii tamakta olduundan, zgr iradeyi savunanlara kar delil nitelii tadndan; daha sonradan inkar ettiim dnceleri de zgr irademizin olmadna delil olarak getirdim. Siz benim internetteki forumlardaki tartmalarm grmek isterseniz, google dan kursatotcu yazarak arayn. imdi genelde internette forumlara yazdm yazlar buraya ekleyeceim. Dediklerim arasnda eliki gibi eyler grlecektir. Ancak son yazdklarm geerli kabul ettiim fikirlerdir. Aadaki adreste yapm olduum video konumalar vardr: http://www.dailymotion.com/user/kursatotcu/1 TESADFLER KAINILMAZDIR Tesadf: Tahmin edilmeyen olay, rastlant, nceden kararlatrlmad halde karlama. Tarih 2007 forumlara yazlar yazyordum. Bir ahs bir diyalog hazrlam ve insanlara bunu gsterdi, uydurduu bu diyalou bir grelim: kratla aramzda geen konuma www.ulkuocaklari.org.tr: naber, www.ulkuocaklari.org.tr: ya krat biey soracam krat: he www.ulkuocaklari.org.tr: ya her msn atmda sen msn bandasn sen ne i yapyon ekmek paran nerden kazanyon krat: benekmekparambuitenkazanyom www.ulkuocaklari.org.tr: nasl yani krat: iteyle www.ulkuocaklari.org.tr: asana biraz konuyu krat: yanibenbuiiyapyorumdiyemaaalyorum www.ulkuocaklari.org.tr: msn kullanyon diyemi yani krat: yok

www.ulkuocaklari.org.tr: ya krat: cebrisavunuyomdiye www.ulkuocaklari.org.tr: her cebr savunana devlet param veriyo krat: yokdevletdeil www.ulkuocaklari.org.tr: e kim ozaman krat: bakalar www.ulkuocaklari.org.tr: kim www.ulkuocaklari.org.tr: krat: sleyemem www.ulkuocaklari.org.tr: syle ya benden sr kmaz krat: yasylersemsenindebanbelayagirer www.ulkuocaklari.org.tr: syle birey olmaaz krat: bilmiyorumtanmyorumadamlargrmedim krat: senieitelimsenbuiitrkiyeyeanlatbizde krat: sana krat: maaverelimdediler www.ulkuocaklari.org.tr: adamlar grmeden seni nasl eittiler peki krat: micle www.ulkuocaklari.org.tr: hereyi miclemi rettiler yani krat: evttabibendearatrdmbieyler www.ulkuocaklari.org.tr: ne kadar maa alyon peki krat: deiiyor www.ulkuocaklari.org.tr: neye gre deiiyor krat:

anlatmamagre krat: kakiiyeulammonagre www.ulkuocaklari.org.tr: takipmi ediyorlar seni yani krat: krat: evt www.ulkuocaklari.org.tr: ee www.ulkuocaklari.org.tr: kitap yazmsn www.ulkuocaklari.org.tr: o nasl oldu krat: ben yazmadm www.ulkuocaklari.org.tr: ya kim yazd krat: onlaryazdbenimadmverdi krat: iindekibazyerleribilmiyorum www.ulkuocaklari.org.tr: konularm krat: evt www.ulkuocaklari.org.tr: vay be sen parayla insanlar kandtyon yani krat: evt krat: sendesavunsendealparan www.ulkuocaklari.org.tr: yok abi parayla dinimi deimem ben krat: bukonutuklarmzaramzdakalsn krat: saknbakasnaanlatma www.ulkuocaklari.org.tr: tabi tabi anlatmam www.ulkuocaklari.org.tr: sadece foruma kopyala yaptr yaparm okadar krat: saknha krat: biterimben

www.ulkuocaklari.org.tr: bit www.ulkuocaklari.org.tr: . www.ulkuocaklari.org.tr: foyan herkes rensin krat: ya krat: ltfenyapma krat: sanagvenmitimben www.ulkuocaklari.org.tr: gvenmene devam et www.ulkuocaklari.org.tr: grrz krat: saknyapma not: Benim cevaplarm bitiik yazmasnn nedeni, o dnemde ben msn de byle yazardm ou zaman. NSZ lk zamanlar kaderle ilgili tartmalarm uzun srerdi, bir iki saat ve ou zaman karmdakini ikna edemezdim ve o kii genelde tartmann sonunda kendisinin hakl olduunu dnrd. Lakin son zamanlarda bu tartma sresi bir iki dakikaya kadar dd. Eer konutuum kii bir mekandaysa, genelde kapatyorum, iim var, kapatalm bu konuyu diyor, beni nazike kovuyor. Eer mekan iletmiyorsa o ortamdan gitmeye bakyor iim var diyor. Bu konuyla direk ya da dolayl olarak yzlerce kitap okudum. nce kelam kitaplar sonra felsefe kitaplar, zira felsefe kitaplarnda dinle ilgili ok ince bilgiler mevcuttur. Onlardan faydalandm. Kelam kitaplarnda bulamadm detaylar felsefe kitaplarnda buldum. Bu bilgileri birletirip yeni istidlaller (akl yrtme) yaparak yeni sonulara ulatm. Bu kitap bir oturuta yazlm deildir. ylda yazdm. Gnde on saat zerinde dnrdm. Aklma yeni bir delil geldiinde hemen bir yere not eder, sonra o deliller birikince yle temize geerdim. Bu delillendirmeler daha ok; insanlarla tartmam esnasnda sorduum sorularla oluyordu. Bir sorum veya verdiim rnek houma giderse onu not ederdim. Gnde be, alt istidlal yaptm gibi, bazen bir hafta geerdi de tek istidlal dahi yapamazdm. ok olmutur ki geceleyin uyumak zereyken aklma yeni bir delil gelir hemen, zayi olmasn diye kalkp yazardm, yeniden aklma gelir yine kalkp yazardm. Bunun uzun srd ok olmutur. Hatta yle deliller vard ki tek bir delil iin yattm yerde dnrdm bir de bakmm ki iki veya saat gemi olurdu. Bu ender olurdu, normalde aklma bir delil geldiinde be, on dakikada ayarlardm, yazlacak hale getirirdim. Son zamanlarda istidlal hemen hemen hi yapmyorum, zira tekrar oluyor, genelde kitaplardan alntlar yapyorum. Kitabn ba

ksmlar ilk zamanlar yaptm delillerden oluuyor. Yani kitap kolaydan zora doru, basit anlatmlardan ince, detay anlatmlara doru gidiyor. Dolaysyla kitab okuyacak kii bu nasl basit anlatm byle deyip kitab okumay kesmesin. Ekseri insanlar iin iddia ediyorum ki anlamakta ok glk ekecekleri deliller de greceklerdir. Zira insanlar farkl farkldr. Bazs basit anlatmdan etkilenir, o delil ona yeterli olur. Bazs ise ok ince deliller grmek ister. Bu delilleri grmedike kalbi mutmain olmaz. Bu kitapta her seviyede insann bir eyler bulabilecei deliller, rnekler mevcuttur. nsanlarn ou taassup sahibidir. Kendinden nceki yaayanlarn yolundan gitmeyi sever, fazla aratrmaz. Eski bildiklerine muhalif bir ey duyar, ya da grrse ilk etapta hemen reddeder. Aratrmaz, delilin nedir? diye sormaz; nereden buldun bu izahlar? demez. Bu bir gerektir, onun iin unu tavsiye ediyorum ki; kalabalk bir ortamda yazdm kitab biri sesli olarak okusun ve zerinde konua konua, kitap batan sona bitirilsin. Verdiim rneklere, zgrl savunanlar cevap vermeye alrlarken ddkleri komik durumu greceksiniz. Sinirden delirirler ama cevap veremezler, inanmazsanz deneyin grn. Bu zamana kadar okuduum kitaplarda kader ile alakal olarak Mutezile, Eari, Maturidi, Cebriyyeden olan (Cehmiyye) mezheplerini renmitim. Bu kitab yazmaya beni aslnda iten sebep kime sorarsam soraym; insanlarn %99nun kadere inandn sylyor olmasna karlk, esasnda kadere inanmadklarn anladm iindir. Ben ise evvelden piyasadaki kader konulu yazlar okuyordum ama inanmak istemiyordum. imde bir ey bunun yanl olduunu sylyordu. Daha sonra grdm ki Hanefi mezhebinde olanlar hi aratrmadan, soruturmadan Biz Maturidi mezhebindeyiz deyip geiyor, i Ehli Snneti anlatmaya geldii zaman Ehli Snnet orta yoldadr; ne Cebriyye gibi insan odun yerine koyup ondan iradesini alan, ne de Mutezile gibi kader yok diyen deildir. En dorusu odur derler. Fakat burada unutulan bir ey vard; ekseri insanlarn gnlnde cebr (Allahn zorla gnah iletmesi) grne kar bir honutsuzluk vardr. Ve kiilere hem kadere inanp, hem de cebr dncesine katlmama gr sunulduunda gz kapal kabul ediyorlard. Ama daha sonra zihinlerinde olan ve her eyin sonunun cebr itikadna dayanaca grn kabul etmek istemiyorlar ve dnmekten korkuyorlard. Bu konuda konuulacak olunduunda nehyedip, Biz bundan nehyedildik (yasaklandk) diyorlard ve Kaderi konuanlarla oturmayn, Kii kaderden konuursa sorguya ekilir, konumazsa sorguya ekilmez gibi hadisleri delil getirerek bu konuda konumuyorlard. Ve sadan soldan duyduklar czi irade kavramn da hatrlayp, Allah bize irade verdi, demek ki bir ekilde zgrlmz var. Eer bu zgrlk olmasayd Allah zalim olurdu; bu ise muhaldir (imkansz). O zaman ben zgrm, ama kadere de inanrm. Onun izni olmadan yaprak bile kmldamaz diyorlar. te bu gibi insanlarn ounluk tekil ettii gnmzde benim amacm, kendine Maturidi adn verip, kadere inandn syleyen kimselerin aslnda kaderi inkar ettikleri, fakat yle bir olay ki, o kii kaderi inkar ettiinden haberi yok, o kendini samimi gryor veya grmek istiyor. Ben Maturidiyyenin, Mutezile gibi kaderi inkar ettini ama bunu dolayl yollardan yaparak ii sarpa sardrarak, insanlarn kafasn kartrp byle uyduruk kaydrk bir gr ortaya attn sylemek istiyorum. nce unu bilelim ki, kader ile alakal olarak Mutezile mezhebi zaten kaderi inkar ediyor ve kii amellerini (hareketlerini) kendi yaratr diyor. Cebriyyeden olan (Cehmiyye) ise Kiinin hibir ekilde iradesi yoktur, her eyi yapan Allahtr. Ameller zahiren kiiye isnad olunur diyorlar. Fakat gelelim esas konuya; kitaplarda grrsnz; Ehli Snnet orta yoldadr, Eari-Maturidi mezhepleri haktr, aralarnda nemsiz baz ihtilaflar vardr;

sonuta yollar birdir derler. Halbuki bu bir yalandr, nk cebr ile serbestlik arasnda bir orta yol olamaz, bu kandrmacadr. Zaten bu gibi eserlerin yazarlar Maturidi itikadndadrlar. Bakn, Eariyye ile Maturidiyye arasndaki kaderle alakal farkllklar nelerdir. Eariyyeye gre czi iradeyi Allah yaratr, Maturidiyyeye gre Allah yaratmaz. Eariyyeye gre iman mahluktur (yaratlm), Maturidiyyeye gre mahluk deildir. Eariyyeye gre Allahn kullara gleri yetmeyecei eyleri teklif etmesi caizdir, Maturidiyyeye gre caiz deildir. Eariyyeye gre said aki, aki de said olamaz, Maturidiyyeye gre olabilir. Bu gibi konular delilleri ile gstereceim ve piyasadaki bu cinsten kitaplarn hatalarn ve dedikleri laflarn ne manaya geldiini gstereceim. Sorum imdi sizedir: Siz inan olarak nasl bir kader dncesi iindesiniz? 1- Kii her yaptnda mecburdur. Namaz zorla kldrtanda Allah, ikiyi zorla iirten de. kiyi ien imek zorundayd. 2- Kader var ama yle her ey zorla deil. Aksi halde Allah zalim olmu olurdu. Halbuki Allah zalim deildir. Muhakkak bizim ksmi de olsa bir etkimiz, bir zgrlmz olmaldr. Grdnz gibi baka bir nc yol yoktur. Fakat srarla ekseri kitaplar Biz orta yoluz ne Cebriyye ne de Mutezile diyorlar. imdi ben sizlere 1. ktaki cebr itikadnn neden doru olduunu akli ve nakli delillerle gstereceim. Bir kere unu bilelim ki Eari ve Maturidi mezheplerine gre kiinin amellerini (hareketlerini) yaratan Allahtr. Fark ise czi irade konusundadr. Bundan evvel bir de klli iradeyi grelim; klli irade, kiilerde Allahn yaratt bir irade olup, potansiyel enerji gibidir. Yani kullanlmam olup, kullanlabilmeye elverili olan bir iradedir. Fakat i czi iradeye geldiinde Maturidilik bunun mahluk olmadn, Earilik ise bunun mahluk olduunu syledi. nk Her eyi yaratan Allahtr ayetinde Czi irade bu ey ifadesinin dna kamaz denildi. Maturidilik ise bunun grnen ve meydanda olan bir ey olmadn, kiinin kendisinde klli irade neticesinde ortaya kan ve mahluk olmayan, fakat kulun da yaratmad bir (hal) olarak vasflandrdlar. Bunu unun iin yaptlar, eer buna da mahluk deselerdi; dnn, kulun fiillerini yaratan Allah, czi iradeyi yaratan Allah, o zaman nerede kald ki kulun zgrl. Ayn ekilde onlar imana da mahluk deildir dediler. nk mahluk deseydiler direk cebri kabul etmek zorunda kalacaklard. Bu konuda birka ayet: Her eyi yaratan Allahtr, Allahn izni olmadka hi kimse iman edemez (Yunus100), Allah dileseydi ortak komazlard. (Enam107) Bu ayet ile yle istidlal yaplr: Allah dileseydi kafir olmazlard olur, nk ortak koan kafirdir. Ve devam edelim; Allah dileseydi kafir olmazlard demek, kafir olmazsa iman eden demektir; yani ayet u manaya gelir: Allah dileseydi iman ederlerdi. Demek ki iman etme ii Allahn dilemesine bal. Byle olunca da imann Allahtan geldii de ortaya kar ki, bu da imann mahluk olduunu gsterir. Fakat biz unu biliyoruz ki iman mahluksa kfr de mahluktur. O zaman biri Allah inkar etse biz onda, Allahn kfr yarattn anlarz. Allahn yaratt ey ise meydana gelmek, tahakkuk etmek zorundadr. Aksi halde Allaha acizlik isnad gerekir, bu muhal olduundan Allah o kiide kfr yaratt zaman o an iin iman edemez. Halbuki o kii de iman etmekle sorumluydu, nasl iman edecek? Hani seme zgrl? Maturidi mezhebine gre amellerin meydana gelii u ekilde olur; diyelim masada bardak var, biz onu oradan alp baka yere koymak istiyoruz; ite bu isteme, ynelme olayna czi irade denir ve bu mahluk olmayp kiiye zgdr. Kii bununla yneldiinde Allah peine hemen eylemi yaratyor ve kii barda baka yere koyuyor. Yani kollar, ayaklar hareket ediyor. te bu hareketleri Allah yaratyor. Bu misali dier

ihtiyari eylemlere kyaslayabiliriz. Yani namaz klmak, iki imek, televizyon izlemek, zikir ekmek; bu gibi semeyle alakal grnen eylerde nce kii ynelecek peine Allah yaratacak. Bunu anlaynca unu onlara sorduumuzda: Peki sen ynelmeden sana namaz kldramaz m? Bu soruya bile hayr derler. nk evet derseler o zaman unu sorarz: Eer sen ynelmeden sana namaz kldryorsa o halde iki de iirebilir. Bu soruya evet derlerse elikiye derler, bunu kabul etmezler velhasl nce biz yneleceiz peine Allah yaratacak derler. Eariyye ise ynelmemizde mahluk olduu iin irademizin bir tesiri yok der. yle bir tabir kullanld: Kesp: Kazanmak demektir. Eari mezhebinde ise kesbin tanm udur: Kulun kudretinin etkisiz olarak fiille beraber bulunmas. Maturidi mezhebinde kesp: Kulun bir eye azm ve niyet etmesiyle hasl olur. imdi bu konuda eitli kitaplardan, bir ksm Razinin Tefsiri Kebirinden, kimi de benim yaptm istidlallerden oluan delilleri ard ardna sunacam, ta ki gerek meydana ksn. Bir de u var ki kaderle ilgili hadislere baktnz zaman hepsinde cebr dncesi olduunu grrsnz. *** Tefsiri Kebir (Razi): Biz (Earilik) Allah bazen irade etmedii eyi de emreder diyoruz. Zira Allahn ilmi ve haberi Ebu Lehebin kesinlikle iman etmeyeceine taalluk etmiti. Bu ilim ve haberin sona erip cehalete dnmesi imkanszdr. Halbuki (Ebu Leheb gibilerden) imann sadr olmas bu ilim ve habere ters der. ki zddn bir arada bulunmas ise imkanszdr. Bylece Ebu Lehebten imann sudur etmesi imkansz olmu olur. Allahu Teala btn halleri bilendir. Binaenaleyh bunun imkansz olduunu bilir. Bir eyin imkansz olduunu bilen o eyi irade etmi olamaz. Binaenaleyh Cenab- Hakkn Ebu Lehebin iman etmesini murad etmemi olduu sabit olur. Halbuki ona iman etmesini de emretmitir. Binaenalehy Cenab- Hakkn irade etmeksizin, bir eyi emretmesi sabit olm olur. Bu sabit olunca Allahu Tealaya itaat etmenin Allahn iradesine muvafakat etmekten deil, Onun emrine muvafakat (uymak) etmekten ibaret olduu hususunda kati hkm vermek gerekir. *** Razi: Allah hibir nefse gcnn stnde yk yklemez. (Bakara 286) Teklif-i mala yutak (takat dnda yk yklemek) var mdr? Mutezile bu ayete dayanarak teklif-i mala yutakn olmad hususunda ak bir nass olduunu sylemilerdir. Bunun byle olduu sabit olunca u iki kaide ortaya kar. A- Kul fiillerinin yaratcsdr. nk eer kulun fiillerinin yaratcs Allah olsayd, kula bir fiil teklif etmek teklif-i mala yutak olurdu. nk Allahu Teala fiili yaratnca, o fiil muhakkak ki tahakkuk eder. Bu durumda da kulun o fiili yapma ve yapmama hususunda kati olarak bir kudreti bulunamaz. Kulun o fiili yapmaya kudreti olmad hususuna gelince, nk o fiil Allahn kudreti ile meydana gelmitir. Meydana gelen bir ey ikinci olarak meydana getirilmez. Kulun o fiili yapmamaya kudretinin olmamas ise yle olur. nk kulun kudreti Allahn kudretinden daha zayftr. O halde daha nasl kulun kudreti Allahn kudretini men etmeye kadir olabilir. Allah o fiili yaratmad zaman ise kulun onu meydana getirmesi imkansz olur. Binaenaleyh kulun fiilinin yaratcsnn Allah olduunun kabul edilmesi halinde o zaman kula o fiili teklif etmenin Teklif-i mala yutak olmas gerekirdi. Alimlerimiz akli deliller bu ekildeki tekliflerin vaki olabileceine delalet etmektedir. Binaenaleyh bu ayetin muhtemel olan baka manasna bavurmak gerekir demilerdir.

Birinci hccet: Kfr zere len kimsenin bu ekilde lmesi Allah Tealann ezelde o kimsenin kesinlikle iman etmeyeceine ve kfr zere leceini bildiini gsterir. Bylece Allah Tealann o kimsenin iman etmeyeceinin mevcut olmasn ve imanszln bilmesi imann bulunmasna mnafidir, aykrdr. Bu da bizzat apak bir mukaddimedir. O halde o kimsenin iman etmeyeceini bile bile onu iman etmekle mkellef tutmak, zt olan iki eyi teklif etmekle sorumlu tutmak gibi olur. kinci hccet: Kuldan bir fiilin suduru sebeplere dayanmaktadr. O sebepleri ise Allahu Teala yaratmtr. Durum byle olunca teklif-i mala yutak kanlmaz olur. nc hccet: Allahu Teala Ebu Lehebi iman etmekle ykml tutmutur. man ise Allah haber verdii her eyde tasdik etmektir. Allah Teala Ebu Lehebin iman etmeyeceini (cehenneme atlmak) haber vermitir. Bu durumda da Ebu Leheb iman etmeyeceine iman etmekle mkellef olmu olur ki, bu da teklif-i mala yutak olur. O halde bu ayetin tevil edilmesi lazmdr. Bylece biz ayetin mutlaka tevil edilmesi gerektiini anlam olduk. En doru olan bu izah ekline gre u husus sabit olmutur ki: Akli olan kati bir delil, semi (nakli) olan zahir bir delil arasnda bir tearuz, atma geldiinde kii ya ikisini de tasdik eder ki bu muhaldir (imkansz). Zira bu iki zdd birlikte kabul etmek demektir. Veya ikisini de yalanlar ki bu da muhaldir. Zira bu iki zdd iptal etmek olur. Veyahut da akli olan kati delili yalanlayp, semi olan zahir delili tercih eder ki; bu da akli delilleri tan edip tenkit etme yolunun almasna sebep olur. Ve ne zaman byle olursa, o vakit tevhid, nbvvet ve Kuran batl olur, geersiz olur. Semi delilin tercih edilmesi hem akli delili, hem de semi (nakli) delili yalanlamaya yol aar. Geriye sadece akli delillerin shhatinin katiliine hkmedip, nakli olan zahir delili baka manasna hamletmek kalmaktadr. te bu yolla biz ister bilelim, ister bilmeyelim bu ayetin mcmel (kapal) bir tevili olduunu; o zaman da tafsilatl biimde bu tevile dalp ondan sz etmeye gerek kalmadn anlam olduk. --- Yorum: Burada Razinin dedikleri son buluyor. Fakat ben kendimce bu ayeti yle tevil ediyorum. Resulullah buyurdu ki: kiiden kalem kaldrld: Uyanncaya kadar uyuyandan, bulua erinceye kadar ocuktan ve akl gelinceye kadar deliden. Baka bir hadis; Resulullah buyurdu ki: Hata ile unutma ile ve zorlanarak yaplan gnahlar affolunmutur. Misal: Kii namaz klmay unutsa, aklndan ksa gnahkar olmuyor. nk unuttu. te bu ayet byle manalara hamledilebilir. *** Razi: De ki her ey Allahtandr. Sana gelen her iyilik Allahtandr. Sana gelen her ktlk ise nefsindendir. (Nisa 78-79) Bu ayet imann Allahn yaratmas ile meydana geldiine delalet etmektedir. Biz bu ayetin buna delalet ettiini syledik. nk imanda bir hasenedir.Ve btn haseneler Allahtandr. Biz imannda bir hasene olduunu syledik. nk hasene btn kabihliklerden (ktlk) uzak bir iyi hal demektir. Hi phesiz ki iman byledir. Binaenaleyh imannda hasene saylmas gerekir. nk alimler Allaha davet edenden daha gzel szl kimdir ayetindeki davetten muradn kelime-i ehadet olduu hususunda ittifak etmilerdir. Bylece imann bir hasene olduu sabit olur. Biz btn hasenelerin Allahtan olduunu syledik. nk Cenab- Hak Sana isabet eden her iyilik Allahtandr buyurmutur. Sana isabet eden her hasene sz btn haseneleri iine alan umumi bir ifadedir. Sonra Allahu Teala bunlarn her birinin Allahtan olduu hkmn vermitir. Bu iki mukaddime yani imanda bir hasenedir ve btn haseneler Allahtandr mukaddimeleri kati olarak imann Allahtan olduunu gsterir. Sonra biz kfrnde Allahtan olduunu aklamak istediimizde deriz ki: man Allahtandr diyen herkes kfr Allahtandr der. Binaenaleyh dierinin deilde sadece

birinin Allahtan olduunu sylemek mmetin icmana (szbirlii) terstir. *** Razi: Binaenaleyh mmknattan olan her eyin mutlaka Vacibul Vcud olan zata varp dayand hususunda zikretmi olduumuz o kesin akli delili iyice dnr sonra kendi kendine zikretmi olduumuz bu istikra (etraflca inceleme) metodunu nazar dikkate alr da daha sonra da her eyin Allahn kaza ve kaderiyle olduuna kati olarak hkmedemezse, ite bu kendi durumunu hidayetin ancak Allahn yaratmas ile meydana geldiine delalet eden en kuvvetli bir delil kabul etsin. Zira bu delili bilmesine ramen byle bir etrafl aratrma yapmasna ramen kalbinde byle bir itikad hasl olmuyorsa anlar ki, kendisini bu iten alkoyan sadece Allahtr. *** Diyelim bir kii yetmi yanda Allah inkar ederek lm olsun. imdi yirmi sene geri gidelim. Bu kii elli yandayken Allah bu ahsn yetmi yanda kafir leceini bilir mi, bilmez mi? diye sorarz. O, Bilir demek durumundadr. Bu sefer u sorulur: Peki yetmi yanda kafir olarak leceini bildii bu ahs, acaba mmin lebilir mi?, lr derse, Allahn ilmini cehle dntrm olursun denir, nk Allah bunun kafir leceini, lmeden bilince bu mmin lecek olsa Allahn bildii ey yanl km olur. Allah bu ite yanl bildi gibi olur ki kafirliktir. Yok eer Mmin lemez derse bu seferde u sorulur: Peki o zaman Allah bu insann kafir olarak leceini ve iman edemeyeceini bile bile onu iman etmekle mkellef tutuyor mu?, Evet diyecek. O halde Allah ona kaldramayaca bir yk yklemiyor mu? denir, o da bu sefer Evet demek durumunda kalr. Bu sefer Maturidi mezhebinde teklif-i mala yutak yoktur diyorlar, dersin. *** Kiiye sorulur iman mahluk mudur? Birka ayet hatrlatlr: Her eyi yaratan Allahtr , Eer biz onlara melekleri indirseydik, llerde kendileriyle konusayd ve her eyi toplayp karlarna getirseydik, Allahn diledikleri hari yine de iman etmezlerdi, fakat oklar bunu bilmezler. O ise buna mukabil Evet der. Bunun zerine O halde kfr de (kafirlik) mahluk yle mi? dersin. O da Evet der, sonra yle sor: Bir insann leceine yakn Allah onda iman deil de kfr yaratrsa kii bu anda iman edebilir mi?, Hayr diyecek, o zaman, Peki bu kiiyi Allah iman etmekle sorumlu tutuyor mu? diye sor. O Evet diyecek. Bu teklif-i mala yutak olur de. *** Kitap: Eshab Kiram Yazar: Hseyin Hilmi Ik Her ey Onun dilemesi ile oluyor. Kafirlerin kfrn dilemitir. Onlar bu iradeye kar gelemezler. Bunun iin zor ile kafir oluyorlar. Onlara iman etmelerini emretmek, olmayacak eyi emretmek olur. Onlarn iman etmesini emrediyor da niin iman etmelerini dilemiyor. Herkesin iman etmesini emrediyor da niin herkesin iman etmesini irade etmiyor, dilemiyor? --- Yorum: Yazar Maturidi olup, zgrl savunur. ( Allahn istemesinin nedeni yoktur. lerde geni izah vardr.) *** Tebbet suresinde Ebu Lehebin atee yaslanaca vardr. Ve Hadid 22 de Yeryznde ve nefsinizde banza gelen hibir musibet yoktur ki biz onu yaratmadan evvel bir kitapta olmasn deniyor. Demek ki Ebu Leheb yaratlmadan nce cehenneme girecei levhi mahfuzdadr. Daha zgrlk nerede kald? Yaratlmadan hakknda hkm verilmi! (Vaka 77): Muhakkak o elbette ok erefli bir Kurandr. (Vaka 78): Korunmu bir kitapta yazldr. *** Bunlar btn kitaplarnda diyorlar ki rnek; Nimeti slam: Ve (adetullah) byle cari olmutur ki insan iradesini makduru beer olan herhangi bir fiile sarfederse Hak

Teala o fiili halk ve icad eder, insan iradesini sarfetmez ise Halk Celle ve Ala dahi halk eylemez, fiili abid, kisip ve ihtiyar cihetiyle kendinin ve halk icad cihetiyle Halkndr. Bundan dolay herkes kendi fiili zerine sevap alr veya ceza grr. te bunlar byle der, yani kii ihtiyari fiillerinde nce ynelecek, isteyecek peine Allah yaratacak, namaz bile bunlara gre kii ynelmedike Allah kiide yaratamaz. nk eer yaratr derlerse o kii iin bir ayrcalk olur, yle ki: Diyelim Allah bakasnda namaz klmay yaratmyor; o da klamaz, onlarn dediine gre ikisi de ynelmemiti, namaz klan sevap, klmayan gnah kazand burada, ama grdk ki kiiler ynelmedi, onlarda Allah istediinde bu fiili yaratt. Bu ise onlarn grlerini iptal eder, nk bir kulda namaz klmay yaratp dierinde yaratmad zaman o halde namaz klma fiilini yaratmad kii burada hibir tesiri olmadan sulu durumuna dt. Halbuki br de hibir zgrl olmadan hayr iledi, bu ise eitlik deildir, eer eitlik olacaksa hibir kula ayr yeten bir hayr ilettirilmemesi icabederdi. nk bu durumda kula o ynelmeden hayr iletmek, misal (namaz kldrtmak), brne kldrtmamak Maturidilere gre; birinci kii Allahn hidayeti ile namaz klarken, dierinin klp klmayaca ona braklm, klabilir de, klmayabilir de. Birinci kii de namaz ibadeti kesin olacakken, ikinci kii de kesin olmuyor ve eitsizlik oluyor, dolaysyla bunlara, eer bizim onlara sorduumuz: Allah kiiyi (kii) ynelmeden czi iradesini kullanmadan ona namaz kldrabilir mi? eklindeki sorumuza Hayr kldramaz demek durumunda kalrlar. Maturidiler kii ynelmeden (kiide) Allah gnah fiillerini yaratabilir mi? eklindeki sorumuza da ayn cevab, yani kii ynelmeden onda Allah gnah ileme eylemi yaratamaz demeleri gerekir. nk sonuta ikisi birdir, eer yaratabilir derlerse: Birinci kiide iki imeyi kii ynelmeden yaratrsa o kii iki imek zorundadr, onlara gre ikinci kii de bu eylemi yaratmazsa o kii bu iki ime eylemine ya ynelecek ya da ynelmeyecek demektir. Yani bir nevi ne olaca onun seiminde, halbuki buradaki rnekte birinci kii mecbur iecek, ikinci kii ise mecbur deil, seme zgrl var gibi oldu. Bu da eitsizlik olur, birinci kiinin seme zgrl olamyor, yani cebr oluyor, btn bu anlatlanlar sonucunda Maturidiler kesin olarak unu sylemek durumunda kalrlar. Kii ynelmedike Allah kii de gnah ilerini de yaratamaz sevap ilerini de yaratamaz, demek durumundadrlar. Bu gr sonucunda akla u gelmiyor mu? Sanki kiisel olarak ben irade edip dilemedike Allah yaratmaz (dilemez), ben dileyince ynelince de Allah diler, yaratr. Bir noktay da burada aklamak lazmdr: Peki bunlara gre kii czi iradesiyle ynelince Allah acaba bu kiinin dilemesi sonucunda o ameli yaratmaya mecbur mu yoksa yaratmasa da olur mu? imdi cevap arayalm: Eer derlerse ki mecbur deil; bu onlarn grn iptal eder, nk sonuta siz bir ey yapmaya ynelseniz bile sonu itibariyle o ii yaratp, yaratmamak yine Allahn dilemesine ait olacandan siz istediiniz kadar ynelin; misal kar koltua oturma diyelim, Allah eer yaratmak istemezse nasl kar koltua oturacaksnz? nk size gre de fiilleri Allah yaratr, oturmak istiyordunuz grdnz ki oturamadnz. Bu ise cebrden baka bir ey deildir, bu sefer onlar unu demek durumuna dyorlar: Biz bir eyi yapma hususunda ona doru ynelsek Allah bunu yaratmaya mecburdur bu ise Allaha bir eyleri yaratmas hususunda ona vacip klma olur. Yani onu bu ii yapmas hususunda zorlamak olur. Alemlerin Rabbini kim birey yapmaya zorlayabilir, nk bir ey yapmaya zorlanmak, zorlanan iin kusur olur. Zira o baka bir eyin kontrolnde ve gdmnde olmu olur, sanki onu zorlayanlar onun varln hie sayp onun yerine karar veriyor, yeri g var eden bir ilaha bu olay yaktrlabilir mi? Bu konuyla alakal daha ksa bir rnek: Diyelim

Kuran okumak zere czi iradesiyle kii yneldi ve iradesini o yne sarfetti, bu anda Allah Kuran okuma fiilini yaratmaya mecbur mu, yoksa yaratmayabilir mi? Eer mecbur derseniz o zaman derim ki: Siz bu lafla Allaha vacip kldnz, yani onu icbar (zorlamak) ettiinizi demeye getirdiniz. nk vacip klmak, istenen ey yaplmadnda yapmayann tan edilmesini, knanmasn gerektirir; bu Allah iin imkanszdr. nk Allah hibir ey icbar edemez. Bir hadiste Resul-i Ekrem buyurdu ki: Allahtan cenneti istediinizde firdevs cennetini isteyin, nk Allah hibir ey icbar edemez. *** O peygamberlerin kimini kiminden stn kldk. Allah onlardan kimiyle konutu, kimini de derecelerle ykseltti. Meryem olu saya da ak deliller verdik ve onu Ruhul Kudus (Cebrail) ile destekledik. Allah dileseydi onlarn arkasndan gelen milletler, kendilerine ak belgeler gelmi olduktan sonra birbirlerini ldrmezlerdi. Fakat anlamazla dtler. Onlardan kimi inand, kimi de inkar etti. Allah dileseydi birbirlerini ldrmezlerdi. Ama Allah dilediini yapar. (Bakara 253) Bu ayetle yle bir sonuca varyoruz: Fiillerimizin Allah tarafndan yaratldna; yle ki: Ayette o insanlarn eer Allah dileseydi birbirlerini ldrmeyecekleri beyan edilince ve Ama Allah dilediini yapar denince, biz bu ldrme olaynn da Allahn dilemesi ile olduunu anladk. Kiiler birbirlerini ldrrken hareketler yapar, kl eker, silah atar, bunlar hep eylemdir. Demek ki bu ldrme eylemi Allahn dilemesiyleyse ldrmeye bal olarak bu kiilerin hareketleri de Allahn dilemesine bal demektir. Ne zaman ki biz kiinin hareketlerinin Allahn dilemesine bal olduunu sylersek, bu hareketlerin Allahn yaratmas ile olduunu kabul ettik demektir. Biz konuya devam edelim, yukardaki aklamalardan Fakat Allah dilediini yapar grld gibi, O dilediini yapar. Siz hala mecburen Kuran okuma fiilini yaratr derseniz bu ayeti inkar ettiniz. nk O dilediini yaptn beyan ediyor, halbuki sizin dediiniz olsa Allah sizin dilediinizi yapm olur. Bu sabit olunca ikinci kka bakalm: Eer derseniz ki: Tamam yaratmaya mecbur deil (Kuran okumay) cebr olur, nk ayette bildirildii zere Ancak Allah dilediini yapar ifadesiyle Kuran okuma fiilini sizde yaratmazsa nasl okuyacaksnz? Ve mesela iki imeyi sende yaratsa ne oldu? Sen Kuran okumak istedin halbuki O sende iki imeyi yaratnca, mecbur Allahn yaratt ey meydana geleceinden sen mecbur iki ieceksin. Grdn m? kinci blm: Dediniz ki: Kii czi iradesiyle mesela iki imeye ynelmiyorsa, o konuda imeyi irade etmiyorsa Allah o fiili yaratmaz bu ise Fakat Allah dilediini yaratr ayetini yine inkardr, nk O yaratmaz demek yine Onu zorlamak, kstlamak olur. O ne yaratp yaratmayacan sana m soracak, danacak sen kimsin? Sizin bu lafnz esasen u manaya gelir: Ben dilersem O yaratr (diler), eer dilemezsem, ynelmezsem O yaratmaz (dilemez) demek olur. Hadisler *** Huzeyfeden Allah Resul buyurdu ki: Her mmetin bir mecusisi vardr. Bu mmetin mecusisi ise kader yok diyenlerdir. Onlardan lenlerin cenazelerinde bulunmayn. Hastalananlarn da ziyaret etmeyin. Zira onlar Deccaln cemaatidir. Onlar Deccale katmak Allahn zerine bir hak olmutur. (Ebu Davud) *** Allah Resul buyurdu ki: Allahn insanolu iin takdir ettii, zinadan nasibi mutlaka gelip o insan bulacaktr. (Buhari, Mslim) *** bn merin am da mektuplat bir arkada vard. Abdullah (b. mer) ona unu

yazd. Duyduuma gre sen kader hakknda konumusun. Sakn bana bir daha bu hususta mektup yazma! nk ben Allah Resulnn yle buyurduunu duydum: mmetimin iinde kaderi yalanlayan bir takm insanlar olacaktr. (Tirmizi, Ebu Davud) *** Ubade bin es-Samitden O lrken oluna dedi ki: Yavrum! Eer sen bana gelmesi takdir olunann mutlaka geleceini; gelmemesi takdir olunann da mutlaka bana gelmeyeceini bilmedike imann tadn tadamazsn. Ben peygamberin yle buyurduunu duydum: Allahn ilk yaratt ey kalemdir, ona Yaz dedi. Ya Rabbi ne yazaym dedi. Kyamete kadar olacak olan her eyin kaderlerini yaz. Yavrum! Ben yine peygamberden yle duydum: Kim bu inan dnda lrse o, benden deildir. (Ebu Davud) *** Cabirden Allah Resul buyurdu ki: Biriniz kaderin hayrna da, errine de iman etmedike iman etmi olmaz. Bana gelecek olann mutlaka geleceini, bana gelmemesi mukadder olann da mutlaka gelmeyeceini bilmedike (iman etmi saylmaz). (Tirmizi) *** bn Amr bin el Asdan Allah Resul buyurdu ki: Allah gkleri ve yeri yaratmadan ellibin yl nce, Ar su zerindeyken yaratklarn kaderlerini yazmtr. (Tirmizi, Mslim) ***bn Amr bin el Asdan Allah Resul buyurdu ki: Allah yaratklar karanlk iinde yaratt ve sonra onlarn zerine nurundan gnderdi. Kime bu nurdan isabet etmise doru yola erdi. Kime isabet etmediyse sapt. Onun iin ben diyorum ki; kalem Allahn ilmine gre vazifesini yapp mrekkebi kurumutur. (Tirmizi) *** Enesden Kyamet gnnde u drt kimse getirilecek: Yeni doan, akl hastas, fetret devrinde len, uzun sre yaam kendinden gemi ihtiyar. Hepsi Benim suum nedir? diye huccetini ileri srp konuacaktr. Allah Teala - ate boynunu uzatm duruyorken yle buyuracak: Ben kullarma kendilerinden olan kiileri peygamber olarak gnderdim. u anda ben size kendi kendimin elisiyim. Buraya girin bakalm! alnlarna aki yazlanlar: Buraya nasl girelim, biz bundan kayoruz diyecekler. Alnlarna said yazlanlar oradan geip hemen sratle oraya (cennete) girecekler. Allah Teala yle diyecek: Siz peygamberlerimi yalanlayacak ve daha ok masiyette bulunacaktnz. Bylece bunlar cennete, onlar da cehenneme gireceklerdir. (Ebu Yala ve Bezzar) *** Muhammed hsan Ouzun, (Kaza Kader) adl kitabndan birka rnek vereceim. Kendisi Maturidi grnde olup, Eari mezhebini yerden yere vurarak zalimlik eklinde vasflyor. Ben burada, kendisi Maturidi olduu halde bu grn esasen Mutezile ile beraber olduunu itiraf eden yazar gstereceim. --- Sayfa 114: Hukuk ve sorumluluk asndan bakldnda bir hukuku iin ya bu Maturidiyye fikrini yahut Mutezile fikrini kabulden baka are yoktur. Zaten Maturidilerle, Mutezile arasndaki fark, o kadar byk bir fark deildir. nk Mutezililer Kaderin hem insann kasd ve seimi zerinde, hem de istemeye bal fiiller zerinde etkisi yoktur. derler. Maturidiler ise Yalnz insann kasd ve seimi zerinde etkisi yoktur fakat fiiller zerinde etkisi vardr. Yani insan kendi fiilini kasdeder ve kazanr, Cenab- Hak

yaratr derler. Bu iki fikrin bir sonuca varaca bellidir. Aradaki anlamazlk szde bir ekimeden ibarettir. --- Sayfa 66: Maturidiler geri Mutezileye pek yaklamlar ve aradaki farkn ekilde ve szde olduu grnmn vermiler ise de iin gerei byle deildir. ok ak ve ciddi ayrlklar vardr. Onun iin Cebriyye ile Mutezile arasnda asl orta yolu izleyen, Maturidiler olmutur. --- Yorum: Dikkat edilirse cebr ile kaderi inkar (serbestlik) arasnda orta yolu izlediklerini iddia ediyor. Halbuki byle ey olamaz. Ben hem zgrm istediimi yaparm, hem de mecburum bu ifade iki zdd birletirmek olur ki batldr. Fakat bunlar srarla kitaplarda bunu tekrarlarlar, biz orta yoluz diye; bakn yazar ne diyor, neyin itirafn yapyor. --- Sayfa 74: Maturidiler de, irade konusunda getii zere grnrde orta bir yol izliyorlar ise de, sonu olarak (ve fakat sz edilen kayt ve artlarla) Mutezile ile birliktedirler. nk Haktan sapanlarda da baz isabetli grler bulunur. Onu kabul etmekte dini bir saknca yoktur. --- Yorum: Yazar burada Mutezilenin Haktan saptn ancak grlerinin bazsnn isabetli olabileceini ifade ediyor. Tamam Allahn grlmesini reddetmeleri, bununla birlikte cisim ve mekanl olmaktan tenzih etmeleri isabetli grleridir. Mutezilenin sapk grleri var: Byk gnah ileyen eer tevbe etmeden lrse; el menzile beynelmenzileteyn gr vardr ki bu kii ne kafir ne de mmindir, ama cehennemde sonsuz kalr; bununla beraber azab kafirlerden hafif olacaktr. Kuran a mahluk derler, Allahn iradesi hadis ( sonradan olan) derler. Ancak onlarn en fazla zerinde durduklar ve kendilerinin bu kadar tannmasna sebep olan grleri kaderi inkar etmeleri ve Kullar fiillerinde zgrdrler demeleridir. Bu gizlenemez, hal byleyken yazar, Onlarn grlerini almakta saknca yoktur diyor. Siz evrenizdeki kiilere Mutezile denince ne anladklarn sorunca size evvela Kaderi inkar edenlerdir eklinde yant verirler. --- Sayfa 102: Bir hadisten bahsolunuyor, aslnda hadis cebr anlayn anlatyor. Diyor ki: te Hz. mer kaderi byle anlyor. Yaplan aklamalardan anlalm olaca zere Maturidiler de byle anlamlardr. Hatta, Mutezilenin anlad da baka bir anlay deildir. --- sayfa 113: Maturidiyye Fikirlerinin nemli ve zl Bir fadesi Yukarda irade konusunda getii zere Cenab- Hakkn eyay diledii zamanda yaratmas, ezeldeki takdirine, takdiri iradesine, iradesi ezeli ilmine, ezeli ilmi bilinen eye baldr. Bilinen ey ise, bizim kendi irade ve seimimizle meydana gelecek fiillerimizdir. --- Sayfa 112: Kaderi ikiye ayryor: 1.Ksm: Bahsettiimiz irade ksm yani, setiimiz; oturup kalkmak, glmek, yemek yemek gibi yapabiliriz de yapmayabiliriz de eklinde vasflad blm. 2.Ksm: Kiinin elinde olmayan gzellik, irkinlik, boyun uzun ksa oluu, doal afetler gibi elde olmayan ksmlar diyor ve ekliyor: Bu iki tr kaderden birincisinde insan kendi kaderini kendi belirler, tayin eder. Ezeli takdir byle kararlamtr. stemeye bal olan fiillerin hemen hepsi bu trdendir. Sz konusu ettiimiz kaderden asl maksatta bu birinci tr kaderdir. --- Sayfa 64: Soru, itiraz; Eariyyeden, Maturidiyyeye itiraz: Czi iradeyi Cenab- Hakkn yaratmasndan ayrarak Bata ve dorudan doruya Allah tarafndan yaratlm deildir, insann kendi yapmas eseridir demekle zorunluluktan

kurtulunmaz. nk siz de kabul ediyorsunuz ki Hak Tealann ilim ve iradesi, ezeli takdiri, her eyi hatta istemeye bal fiilleri kapsamaktadr. Byle olunca; insanlarn istemeye bal fiilleri de Cenab- Hakkn ilim ve iradesi, ezeli takdiri ile meydana gelir. u halde; bunun sonucu olarak, insan btn fiillerinde, her hareket ve davrannda mecbur ve zorunlu demektir. Aksi halde; ezeli takdirin bozulmas, Allahn iradesinin acizlie, ilminin de bilgisizlie dnmesi gerekir. --- Cevap: Biz de kesin olarak inanrz ki her ey gibi insanlarn btn fiil ve hareketleri, hatta czi iradesi de Cenab- Hakkn ilim ve iradesi, ezeli takdiri ile meydana gelmektedir. Fakat bundan dolay, yle zannedildii gibi istemeye bal fiillerde mecbur ve zorunlu olma gerekmez. nsanlar hareket ve davranlarnda mecbur ve zorunlu olmaz. nk takdir, iradeye; irade, bilmeye; bilme, bilinene baldr. Yani bilme, bilinenin btn artlar ve nitelikleri ile olduu gibi kefedilmesidir. Dier bir deyimle; bilgi, bilinene uygun olan keiftir. Bu hususta uygunluk bilmede aranr. Bilinene uygun olursa bilgi denir. Uygun olmazsa bilgisizlik denir. Bunun iindir ki; bilgi, bilinenin niteliini deitirmez; tam tersine ona bal ve uygun olur. Bilmenin, bilinen de hibir etkisi yoktur. Byle olunca Cenab- Hak insanlar irade ve kudret sfatlar ile bir fiili ileyip ilememekten birini tercih edip seecek gte klm, onlarn ileride ne gibi fiiller ileyeceklerini ezelde kefederek bilmi, kefedip bildii gibi onlarn kendi fiil ve hareketlerinin yine kendi seimleriyle meydana gelmesini irade ve takdir buyurmutur. Bu ise; hibir bakmdan insann istemeye bal fiillerinin zorunlu olmasn gerektirmez. --- Yorum: Buradaki bilmeden kast Allahn bilmesi; bilinenden kast ise kiinin czi iradesi sonucu ortaya kan ve kacak olan eylemlerdir, amellerdir. *** Mutezile mezhebinin ileri gelenlerinden Ebu Ali el Cbbai nin yle dedii rivayet edilmi: Cebriyyeye mensup kii kafirdir. Cebriyyeye mensup kiinin kafir olduunda phe eden de kafirdir. phe edenin kfrnde phe eden de kafirdir. --- Yorum: Cbbainin burada kastettii; her ne kadar metinde Cebriyye diyorsa da, esasen cebr (zorlama) itikadnda olan herkese amildir. zah ettiimiz gibi Earilikte cebr grndedir ve Eariyyede Cebriyyedendir. Cebriyye mezhebi denildiinde genelde kastedilen Cehmiyyedir. Cehm bin Saffann kurduu. Lakin Cehmiyye der ki: Kulun iradesi ve kudreti yoktur. Baz fiillerin insana izafe edilmesi mecazdr. Gerekte ise Allahtan baka fail yoktur. Fakat bunlar da Kurana mahluk diyor. Cennet ve cehennemin fani olduuna ve ebedi olmadna ve Allahn ilminin de hadis (sonradan olma) olduuna inanyorlar. Ehli Snnet Cebriyyesi (Eari) Eariyye mezhebinin Cebriyyeden olduu kelamda genel bir kanaat halindedir. Fakat Eariliin cebr telakkisi mutavasst ve mutedil bir cebr anlaydr. Mfrit ve ar Cebriyyecilik Earilikte yoktur. Earilere Cebriyye denilmesine sebep: Kulun kudreti vardr; fakat bu kuvvetin tesiri yoktur. Kul diler, irade eder, fakat kulun dileme ve irade etmesini, Allahn irade etmesi arttr. Allah dilemedike kul dileyemez demeleridir. Kesp: Kazanma demek olup Earilere gre tanm udur: Kesp, kulun kudretinin, etkisiz olarak fiille birlikte bulunmasdr. Maturidiliin kesp anlay bundan farkldr. nk onlara gre kesp - czi iade - fiille tesir eder. *** Razi: Ayetlerimizi yalanlayanlar karanlklarda (kalm) sar ve dilsizlerdir. Allah kimi dilerse onu saptrr, kimi de dilerse onu da doru yol stnde tutar.

(Enam 39) Mutezileden Kabi diyor ki: Ayetteki sar ve dilsizler ifadesinin o kafirlerin gerekte byle olmalar manas deil; hor ve hakir klnmalar manasna geldiini sylemitir. Ayetteki kimi dilerse onu saptrr ifadesinin mecazi manada olmadn, zira her ne kadar burada sz mcmel (kapal), braklm ise de bu hususun baka ayetlerde genie belirtildiini sylemitir. Bu ayetler unlardr: Allah zalimleri saptrr (brahim 27); Allah bununla ancak fasklar saptrr. (Bakara 26); Hidayete ermi olanlarn ise hidayetini artrr (Muhammed 17); Allah bununla rzasna uyanlara hidayet eder (Maide 16); Allah iman edenlere, o sabit szlerinde daima sebat ihsan eder. (brahim 27); Bizim urumuzda cihad edenlere elbette yollarmz gsteririz. (Ankebut 69) Binaenaleyh bu ayetlerle sabit olur ki hidayet ve dalaleti dilemek her ne kadar tefsir etmekte olduumuz ayette mcmel (kapal) ise de, dier ayetlerde uzunca ele alnm ve aklanmtr. Binaenaleyh bu mcmel ayeti, o ak ve tafsilatl ayetlere hamletmek gerekir. Mutezilenin dier tevilleri: a- Ayetteki Allah kimi dilerse onu saptrr ifadesi; Allah o kimseye ltuf fiillerini vememesi manasndadr. Binaenaleyh bu kimseler o ltuf fiillerinden mahrum braklnca sar ve dilsiz gibi olurlar. b- Bu Allah diledii kimseleri kyamet gn cennetin yolunu ve mkafatn bulmaktan saptrr. Cennete iletmeyi murad ettii kimseyi de srat- mstakim zere klar ki bu (srat- mstakim) mminlerin cennete ulamak iin girdikleri yoldur manasndadr. Bylece Allah Tealann hidayeti sadece mminler iin diledii gibi, dalaleti de sadece cezaya mstahak kimseler iin diledii sabit olur. --- Razinin cevab: Bil ki Mutezililerin kendisini zorlayarak yapt btn bu izahlar, bu ayeti zahiri manasna hamletmek aklen mmkn olmasayd gzel ve yerinde olurdu. Fakat kesin akli delil ile bu szn ancak zahiri manasna hamledilebilecei sabit olursa byle zorlanarak elde edilen izahlara bavurmak cidden uzak bir i olur. --- Yorum: Ben de derim ki amellerin, hareketlerin mahluk olduu kabul edildiinde zaten Mutezilenin bu izah der. nk Allah zalimleri saptrr (brahim 27) ayetindeki zalimlik, meydana gelen hareketler sonucu olacandan hareketleri de Allah yaratnca yine cebr olur. *** Niin cebirden baka yol olamayacann akli delil ile isbat: nsanlar dnyor; her eyi Allah bize zorla yaptryorsa bu iin, mkafat ve cezann ne manas var? Bunu akl kabul edemez, onun iin baka bir ey olmal deyip, kafasn o ynde zorluyor. Halbuki dikkat edildiinde grlecek ki biz insanlar, amellerimiz, yer, gk yani kadim (ezeli) olmayan, sonradan meydana gelen her ey mahluktur. nk sonradan meydana gelen her ey baka bir eye muhtatr. Aksi halde yaratc olmadan meydana gelmesi lazm olur ki akl bunu kabul edemez. Bu sabit olunca diyelim oturduumuz yerden kalktk, bu harekettir ve hadistir. Bin yl evvel byle bir ey yoktu, demek bunu bir var eden olmaldr, nk sonradan olan eylerde, sebepsiz netice olmuyor. Siz dmeye basmadan k yanyor mu? lla basmanz lazm, o zaman yanar. n yanmas sonradan meydana gelip yanmas iin sizin dmeye basmanza muhta olunca, sizin hareketiniz de sonradan meydana geldiinden sizin yaratldnz gibi amellerinizin de yaratlmas lazm gelir. nk yoktan varetmek ilahlk olduu gibi hareketi yaratmakta (meydana getirmek de) ilahlktr. nk olan bir eye etki etmek ve onun eklini, durumunu deitirmek vardr. Deiebilen, bozulabilen her ey hadistir. lah hakknda

byle deime, vasfn deitirme olmaz. nk ilahlk kadim olmay gerektirir. Zira kadim olmazsa o halde onu da etkileyecek, meydana getirecek yeni ey lazm. Bu teselsl (zincirleme) olup batl olur, kabul edilemez. Bir eye etki etmek etki edilende yaratlmay gerektirir. Cama yumruk atarsan, krlr. Bakn camn yaps deiti. Artk krk cam denir oldu; bu ise evvelden olmayan bir eydi, yaratlmas lazm. Ayn ekilde sizin o yumruk atma ileminiz de bir dakika nce yoktu, o da sonradan meydana geldi. O halde dnelim; Allah yeri g, her eyi yaratnca bunlarn varolmalar Allahn yaratmasna bal oldu, peki Allah insanlar ve cinleri mkellef tuttu, halbuki grdk ki onlarn varolmas ve sonradan yapacaklar her ey Allahn yaratmasna muhta olunca misal, namaz kln diye emir veriyor ve klan iin mkafat, klmayan iin ceza olduunu beyan ediyor. Halbuki namaz bir ibadet olup hareketlerden oluur ve hareket sonradan olup kendi kendine meydana gelemez, bir etki yapana, onu varedene muhtatr. Varetme ise uluhiyettir, ilahlktr. imdi burada geriye u kald; bu hareketi ya insan kendi yaratacak bu ise ilah olma demektir. Allaha yaratma iinde ortak olma demektir, ya da Allah yaratacak. Yaratma ancak Allaha mahsus olduundan Onun yaratmas lazm. Demek ki Allah bize namaz kl eklinde emir veriyor; klmazsak tehdit ediyor, halbuki bu ameli O yaratacak baka yol yok, var diyen yaratma hususunda Allaha ortak komutur, kafir olmutur. Btn bunlar sabit olunca insann eer biz yaratldysak mkafat ve ceza varsa zgrlk lazm, aksi halde bu zalimlik olur deyip cebrden baka yol aramalar yanl oluyor. nk bu dediklerinin olmas iin 1- Kiinin kendi yaptklarnn, kendi tarafndan yaratlmas ve meydana getirilmesi gerekir ve Allahn bu konuda hi karmamas lazm. 2- Allahn gelecei bilememesi lazm. nk Allah o kiinin yapacaklarn, o kii yaptklarn yaratmadan (meydana getirmeden) nce bilirse, o domadan onun kafir veya mmin leceini biliyor olmas gerekir. Ve iin sonu, bu yaatmann sonu, balamadan btn tafsilatyla biliniyorsa o halde buna deneme, snama denemez. nk deneme bir sonucu ortaya karmak iin yaplr, dolaysyla bu dnya deneme, imtihan dnyas deildir. Eer sonu batan biliniyorsa buna deneme denmez. O amel bakmndan hanginizin daha iyi olacan denemek iin lm ve hayat yaratt (Mlk 2), (Bu ve benzeri ayetler ile ilgili izahlar ilerde gelecek.) Not: Bu ikinci aklama hakknda onlarn ne dediini biliyorum. Onlarn dedikleri udur: Allahn ilerde ne olacan bilmesi deneme yapmasna aykr deil, nk ilim maluma (bilinen) tabidir. Yani Allahn ilmi, sonradan meydana gelecek olan bilinen eye tabidir ve ona tesir etmez. Bu surette de cebr olmaz. Allah onlarn ilerde ne yapacan bildii iin Levhi Mahfuza onlarn yapacaklar eyleri; ta ki cennetlik ve cehennemlik olduklarna kadar yazmtr. te bu ynyle Allahn bunu bilmesi olacak eylere tesir etmez, dolaysyla cebr yoktur derler. imdi onlarn bu iddialarna cevap veriyorum: Bu cevab bulmam alt sene srd Halbuki onlarda kabul eder ki fiillerimizi, amellerimizi yaratan Allahtr. Onlarn Allah o kiinin ilerde ne yapacan biliyordu ifadesi aslnda u manaya gelir. Yani (Allah ilerde kiide hangi amellerini yapmasn (yaratacan) bilir) demek olur ki onlarn demek istediklerini rtr. nk kiinin ilerde ne yapacan, yani onda hangi amelleri yaratacan (yaratmadan evvel) bilir demektir ki, Maturidilerin srarla vurguladklar ilim maluma tabidir lafyla kasdettiklerini havada brakr. Nedeni onlar bu lafla unu kastederler: lim, yani Allahn ilmi, maluma yani bilinene tabidir. Bu bilinen ise onlara gre kiinin czi iradesi sonucu meydana gelecek olan hareket ve olulardr. Bu gre gre Allahn ilmi, yani ilerde ne olacan bilmesi, bu bahsettiimiz czi irade

sonucu oluan eyleme hibir tesir yapmayp onu kefeder, alglar manasndadr. Halbuki iaret ettiimiz bu gre gre (Yani Allahn kii de hangi amelleri, hareketleri yaratacan (yaratmadan evvel) bilir demek) ilim maluma tabidir lafyla kastedilenin aldatma olduunu gsterir. nk onlar bu lafn arkasna snp cebr dncesini drmeye alyor, kafalar kartryorlar. aret edilen gre gre Allah zaten kiiler de yarataca fiilleri biliyor olur. Ve Allahn varedecei eyi bilmesi, daha nasl bunlarn bahsettii manada olup; maluma Allah tesir etmez denir. O meydana gelecek olan malumu da zaten yoktan varedecek olan Allahtr. Allahn yarataca eyi bilmesi zaten mutlak g, kudret ve dilemenin ona ait olduunu gsterir. Daha hala, kulun fiili sanki Allahn yaratmasndan ayrym gibi ilim maluma tabidir deyip, sanki Allah hi karmyor da, kendi kendine meydana geliyor, Allah da onu ilerde olacandan kefediyor manasn kastediyorlar. Bu son konunun bir zeti: Bunlar diyor ya; lim maluma tabidir, sanki olacak olan malum Allahn yaratmasndan ayr ve bamszm gibi bir hava verip, Allah onlar biliyor, kefediyor ve Allahn bilmesi, maluma tesir etmez diyorlar. Halbuki malum olarak kastettikleri ey hadistir, sonradan olacaktr ve her sonradan olacak ey bir yaratcya muhtatr, yani mahluktur. O halde bu bahsedilen olacak olan malumu kim yaratt? Allah m yoksa kiiler mi? Yaratmak ancak Allaha mahsus olduundan o malumun da Allah tarafndan yaratlacak olmas lazm gelir. Byleyken, Allah yoktan varederek istedii ekli, vasf vererek yarataca eylere, nasl tesir etmez denir? Allah dilediini yaratr, seer. Onlarn seim hakk yoktur. (Kasas 68) Bu yle bir kattr ki, niceleri bunu yutmu ve yutmaktadr. Onlar ise bu lafla sanki; kasdedilen malum kendi kendine meydana geliyormu ya da gelecekmi gibi, Allah ile btn ba bu noktada kesiyorlar ve olmu bitmi bir olayn (ya da olacak bitecek bir olayn) Allah tarafndan hibir etki olmakszn alglanp, farkna varlarak Levhi Mahfuza yazlmasndan ibarettir diyorlar. Bylece kendilerince; hem imann art olan kadere inanp, hem de cebr inancn inkar edici bir gr benimsiyorlar. Kendilerini kandryorlar! *** Kuranda biz hem cebr ayetlerini hem de zgrln olduunu akla getiren ayetleri gryoruz. nmzde seenek var; ya bu ayetleri hi tevil etmeden direk alp o ekil bir kader anlay oluturacaz, bu batldr. nk kii ayn anda hem bir ey yapmaya mecbur olup, hem de zgr olamaz. Geriye kalan iki seenekten birincisinde ihtiyar ayetlerinin zahirini (grnte) alp cebr ayetlerini tevil edeceiz. kincisinde ise cebr ayetlerinin zahirini alp zgrln olduunu akla getiren ayetleri tevil edeceiz. Biz (Bakara 286.) ayetteki Allah hi kimseye gcnn yeteceinden fazla yk yklemez ifadesinin mutlaka tevil edilmesi gerektiini syledik. nk g stnde yk yklemenin (teklif-i mala yutak) caiz olduunu akli ve nakli delillerle ispatladk. Hep tekrar ettik; Ebu Lehebin cehenneme atlaca Tebbet suresinde vard ve Ebu Leheb kafir ld. Kurann Levhi Mahfuzda olduunu ayetlerden rendik, o halde Levhi Mahfuz da Ebu Lehebin kafir lp cehenneme atlaca vardr. Halbuki levhi mahfuz Yeryznde ve nefsinizde banza gelen hi bir musibet yoktur ki biz onu yaratmadan nce bir kitapta olmasn (Hadid 22) buyurularak aklandna gre musibetler yaratlmadan evvel levhi mahfuza yazlmt. Demek ki Ebu Leheb yaratlmadan, Kuran Hz. Peygambere nazil olmadan nce, cehenneme gidecei hkm yazlmt. Halbuki Ebu Lehebe iman etmesi emredilmiti. O nasl imanl lecek? Ve iman edemeyeceini bile bile Ebu Lehebi iman etmekle sorumlu tutmak teklif-i mala yutak olur. Binaenaleyh Allah hi kimseye gcnn yeteceinden fazla yk yklemez ayetinin tevil edileceini anlam olduk ve teklif-i mala yutak caiz olunca zaten sonu olarak cebr dncesi kabul

edilmek durumunda kalnr. nk Maturidiler ve Mutezililer teklif-i mala yutak caiz deildir demilerdir. Biz bu ayeti tevil etmek durumunda kalyorsak, anlarz ki btn zgrl artran ayetleri tevil etmek zorundayz. Dolaysyla bizim iin, cebr ayetlerinin zahirini alp, zgrl artran ayetleri tevil etmekten baka yol kalmyor. *** nsanlarn bazs Amenty sylerken, Bilkaderi Hayrihi Ve errihi Minallahu Teala diyor. Hayrn ve errin Allahtan geldiini ifade ediyor. Peine bunlara dense ki: ki imekte haram olup, erdir. Peki o zaman o da m Allahtan, yani ikiyi zorla Allah m iiriyor? Bu sefer ekseri insanlar laf deitiriyorlar Hayr diyorlar. *** eytann da esasen kendi yaptklarnda zgrl yoktur. nk o cindir ve amelini yaratamaz. Allah meleklere ve cinden olan blise, Ademe secde etmelerini emretti. Ve blisin secde etmesini dilemedi, onda isyan yaratt; bu sefer iblis mecburen secde edemedi. Bunun zerine Allah onu azarlad ve onu cennetten kovdu. Sonra Allah Adem ve Havvaya cennetteki belirlenmi aatan yemelerini yasaklad, eer yerlerse zalim olacaklar eklinde tehdit etti. Fakat onlarn yemelerini irade etti ve onlara zoraki yasaklanm aatan yedirtti. Onlar da mecburen yediler. Bu sefer onlar, yedikleri iin cennetten kartt. Sonu olarak Allahn, eytana, Hz. Ademe secde etmesini emretmesi de teklif-i mala yutaktr. nk o Allahtan bamsz amel etmeye muktedir deildi. te cebr dncesinin varp dayanaca hususlardan bir rnek. te bundan dolay kiiler ounlukla cebr anlayn kabul etmiyorlar veya etmemek iin her areye bavuruyorlar. *** Sizi de, yaptklarnz da Allah yaratt (Saffat 96) ayetinde, yaptklarnz da ifadesi putlara raci olsa bile put bir odun veya tan yontulmas sonucu ekil almasyd. (insann ekillendirmesi) Bu ayetteki yaptklarnz da ifadesi byle alndnda Putlar yaratan Allahtr demek olur. Halbuki putlar oyulmu, yontulmu, ilenmiti. O halde putlar Allah yaratnca odunun, tan ekillenmesine vasta olan kulun fiilleri, yaptklar buna bal olarak mahluk olur. Bize kar olanlar hep; bu mhrleme, saptrma gibi cebr ayetlerinin; yoldan km, yanllar yapm, fask, zalim kiilerle alakal olduunu sylyorlar. Halbuki zalim ve fask tabirleri ancak bu gibi er ileri yapanlar iin kullanlr. Kii iki ier fask olur; bu eylemdir, ameldir. Kii hakszlkla bir mmini dver zalimdir, bu da eylemdir. Binaenaleyh (Saffat 96.) ayette, bu bahsi geen eylemlerinde mahluk olduu (dvme, iki ime) sabit olunca onlarn bu grleri der. *** Bakara 253, Saffat 96 ve dier ayetlerden amellerin, yaptklarmzn mahluk olduu sabit olunca, bu amelin oluumunun ancak Allahn yaratmasna bal olduu ortaya kar. Ve Allaha bal bir eyde (yaratclk) kulun etkisi yoktur. nk kul yaratamaz; hal byle olunca Allah kii de fiili yaratnca kul buna engel olamaz. Zira Allahn yaratt meydana gelir, tahakkuk eder. Kul onu yapmaya mecbur olur ve tersi olarak Allah o kii de ameli, hareketi yaratmazsa o kii hareket edemez, zira eylemler mahluktur, kulun bunda tesiri yoktur, mahluk ise yaratc olamaz. Szn z; Allah sen de ameli yaratrsa onu engelleyemezsin, eer sen de ameli yaratmazsa sen bir ey yapamazsn. Halbuki namaz klmay insanlara emretti, namazda ise hareketler var, hareketler mahluk olunca senin bunda etkin olmaz. Yani sen ameli yapmaya tekbana, Allah o ameli yaratmadan kadir olamyorsun. Allahn sana namaz klmay emretmesi teklif-i mala yutak olur. nk ancak O dileyip yaratrsa namaz klabilirsin. Bylece senin tek bana yapmaya kudretin olmayan; (Allahn yaratmasndan bamsz olarak) hareket etmeye bal olarak, sana Allah hareket etmeni ve secde etmeni emrediyor. Halbuki sen buna tek bana kadir olamazsn. Aksi dnlse yani kii buna kadir olup Allah onda ameli yaratmadan namaz klabilse bu sefer kiinin amelini yaratmas lazm

gelirdi. yle olsayd, kiiler de ilahlk vasf kazanm olurdu ki Allahn yaratmada ortaklar, benzerleri olmu olurdu. O halde hareket etmeye kudreti tek bana, ferdi olarak gc yetmeyen kiiye Allahn namaz, oru gibi her eit ibadeti ve iman etmekte buna dahil, nk o da mahluktur. Bu gibi er-i mkellefiyetleri yklemesi akca teklif-i mala yutaktr. Bu da anlaldnda kiinin kendini zgr sayabildii bir an dahi olamaz! O zaman anladk ki kii ne yaptysa mecbur yapt, ne yapmadysa mecbur yapmad. *** (Hadid 22.) ayet ile yle bir istidlal yapabiliriz: imdi musibetlerin mahluk olduu sabit. Bir mmin yolda yrrken taa aya taklsa dse baca yara olsa bu bir musibettir. Ve bunun meydana geliinde yerde hareketsiz duran taa taklma var. Demek ki bu olayda yrme ve hareket var. O halde buna musibet demek iin bu yrme eylemi art, nk bu olmazsa kii taa taklmayacakt. Bunlar sabit olunca, bunun meydana gelmesine sebep olan yrme hareketinin de Allah tarafndan yaratlmas gerekir. Eer yrme hareketi mahluksa btn yaptklarmz mahluk olur, nk hepsi hareket olmada ortaktr. *** Kitap: slam ansiklopedisi 7. cilt --- Sayfa 406: Maturidi ve Eari mezheplerinden bahsediyor ve diyor ki: Bu ayrlklarn ehemmiyetsiz olduu sk sk sylenir ise de , hi de yle deildir. Eari Allah iradesini mutlak olarak muhafaza etmek istiyordu. Ne olursa olsun yapabilirdi ve bir ey Allah istedii iin iyi idi. Maturidi ve taraftarlar insann mkafatlandrld ve cezalandrld amellerine mtaallik bir czi irade (ihtiyari) olduunu kabul eder. Mukadderat ile czi irade arasnda bu esasl mbayeneti izah iin bir teebbs yaplamaz; bunlar tamamiyle mutezad olduklar halde, msavi vakalar imi gibi yan yana beyan edilmektedir. Bir Maturidinin Muhakkak (Hakkan) mminim demesi mmkndr, fakat bir Eari ancak Allah isterse mminim diyebilir. (mteallik: bal, ilgili; mukadderat: aln yazs; mbayenet: ayrlk, zddyet; msavi: eit, denk) --- Yorum: Grld gibi bir ansiklopedi de bile bu konunun iyz dile getiriliyor. Ve Maturidilerle, Earilerin arasndaki farkn hi de yle sylendii gibi ehemmiyetsiz bir ayrlk olmayp, birlemeleri imkansz grlere sahip olduklar aka beyan ediliyor. *** Hanefi fkh kitab ki ok mehur: Fetevayi Hindiyye, Maturidi itikadyla yazlmtr. 4. cilt 310. sayfada Kfr gerektiren haller ksmnda u fetva vardr: man yaratlmtr diyen kimse kafirdir bakn ifadeye! Halbuki bu kitapta imann mahluk olduunu defalarca grdk, akli ve nakli deliller bunun byle olduunu gsteriyor. Misal olarak Allah izin vermedike kimse iman edemez (Yunus 100) ayetinde iman etmenin yalnzca Allahn dilemesine bal olduu ve bunda kulun tesiri olmad sabit olur. man eer Allahtansa mahluk demektir, bunun benzeri bu kitapta oka geti. Maturidiler ne yapyor? Btn bu delilleri grmezden geliyor ve inkar ediyor. Dahas bu delilleri kabul edip inananlara da kafir diyorlar. nanmak lazm gelen bir itikada inand diye bir kiiyi kfrle itham etmek ise slam inancna kfr demek olur ki, bunun ad da kafirliktir. Yani ne oluyor: Eariler iman mahluk diyor, Maturidi mezhebiyle ilgili bir kitap ise iman mahluk diyen kafirdir diyor. Hal byle olduu halde piyasada kaderle ilgili yaz yazanlarn tamamna yakn Bu iki mezhep karde gibidir, aralarnda ok az ayrlk vardr deyip duruyorlar. *** Bazen bir olay olur, deriz ki: Ben bu an sanki nceden yaadm; her ey yerli yerinde. Halbuki siz daha nce yle bir olay yaamamtnz ve kiiler gelecei bilemez (Allahn bildirdikleri mstesna) o halde nasl byle bir dnceye varyoruz. Bu cebr

grnn kantdr. nk bu olaydaki eylerin hepsinin tesadfen yle olmas imkanszdr. Yani bir mekanda ayn kiiler ile ayn kelimelerin konuulmas, birinin barmas, hepsi ayn anda ve milimetrik ekilde ayn. Eer bu olay Allah tarafndan yaratlm olmasa, (cebr olmasa) herkes kendi kafasna gre davransa, farz muhal zgr olsa, byle ey olamaz. Byle milimetrik uygunluk olamaz. Hem zaten farz muhal, olsa bile siz bunu nceden aynen yaam gibi bilemez ve byle dnemezsiniz. Geriye tek seenek olarak siz bu olay yaarken Allah siz de sanki byle bir an yaamasna kesin bir gerek gibi biliyormuasna bu duyguyu sizde yaratyor. Halbuki bu bir dncedir, siz dndnz ama bakn siz gelecei bilemezsiniz. O zaman bu dnceyi sizde Allah yaratyor demektir. Bu bahsettiimiz bir dncedir; binlercesinden biri. Peki bunu sizde Allah yaratnca, o zaman sizin btn dncelerinizi de Allah yaratm demektir; keza konumalarnz da, nk bu olayn peinden deriz ki: Ben bunu daha nce yaadm gibi biliyorum bakn bunlar kelime, konutunuz o dnce sonrasnda; o dnceyi Allahn yaratt sabit olunca buna bal olarak konumanz, sesler, dudak hareketleriniz de Allahn yaratmas ile oldu demektir. unu soruyorum bu dnceyle sizin czi irade, ihtiyar, ynelme dediinizin fark nedir? Ynelme, isteme dnceyse bu da dnce, biri mahluksa dieri de mahluk; bu ikisini ayrmada deliliniz nedir? *** Size gre Allah akl banda olan herkesin iman etmesini istiyor mu? stiyor derseniz, halbuki ok insan iman etmedi. Buna gre Allahn irade ettii, diledii eyi elde edemediini sylemek gerekir ve sizin dediinize gre bunu elde edememitir, o halde Allahn aciz olduunu sylemek gerekir. *** Yolda giderken bir kii dnyor; eve mi gideyim yoksa arkadalarla m buluaym? imdi size gre (Maturidilik) bu kii istediini seer ve Allahda onu yaratr deil mi? nk siz byle sylyorsunuz. Diyelim o kii arkadalaryla bulumaya gitti; orada bir tartma oldu, kavgaya dnt ve bir kii ldrld. (O kii ldrd) Bakn biri ld nasslara gre (ayet-hadis) Allahn izni, dilemesi olmadan kimse lemez ve gelen ecel ileri geri gitmez yani ecel birdir o anda len adam nasslara gre lmek (ldrlmek) zorundayd. imdi sizin grnze gre bu kii eve mi yoksa bulumaya m gitmesi gerektiinde zgr olsa ve eve gitseydi bu ldrme, ldrlme nasl olacakt. Sizin de kabul ettiiniz gibi fiilleri Allah yaratr, silah ekmekte bir fiildir. Peki bu adam eve gitseydi, len kii nasl lecekti. Ve belli vakitte tam zamannda Demek ki nasslara gre bu adam tam vaktinde lecekse, onu kastettiimiz adamn ldrmesi lazm yani zorunlu, bu byle olunca ldren kii daha nasl eve dnecekti; nk gitse len kii nasl lecekti? ldren orada olmayacakt. O halde tek are ldren kiinin orada olmasyd. Bu da ancak cebr ile olur. Bylece herey birbiriyle alakal ve birbirine bal olmakla her ey bir l ierisinde yrr. Dorusu biz, her eyi bir lye gre yaratmzdr (Kamer 49) *** A kiisi muz yiyor ve yirmi metre ileride p kutusu var; fakat o kabuu yer atyor; imdi soruyorum bu adam czi iradesiyle bu ii semede zgr myd? Evet diyeceksiniz, peki on dakika sonra B kiisi yolda yrrken istemeden, dnmeden, elinde olmadan kabua bast ve dp kafasn arpt, beyin kanamas geirdi, hastanelik oldu. Soruyorum B kiisi bu olayda, bu ii isteyerek, ynelerek mi yapt? Hayr. Peki bu yrme esnasnda dme, kafasn yere vurma hareketini sizin de kabul ettiiniz gibi Allah yaratt; o halde bu olay, kulun etkisi olmadan meydana geldi kabul mu? Yani cebr, Allah bunu yzde yz istedi yle mi? Siz karmadnz, tamam m? Bu da tamam oluca Bnin dmesinin meydana gelebilmesi iin Ann kabuu yere atmas

gerekiyordu. Grnte baktmz zaman kabuu pe atsa, B kayp dmeyecek, kafasn yere arpmayacakt. Halbuki kafasn yere arpmas bir musibettir ve (Hadid 22.) ayet dolaysyla bu musibet kii dnyaya gelmeden, yaratlmadan takdir edilmi, yazlmtr, kitaptadr. Allahn takdir ettii musibet baa gelir; aksi halde Allah iin cahillik ve acizlik olur. Yani her halukarda B kiisi yere dmek zorundayd ama bunun iin Ann kabuu atmas gerekli olur, nk o atmasa br nasl decek, kafasn kracak? Hep zincirleme birbirine bal; ama siz dediniz ki A isteseydi kabuu pe atard yani atmak isterdi Allah da o fiili yaratrd. Binaenaleyh sizin de kabul ettiiniz gibi Bnin dmesinde istemesinin etkisi yoktu ve bu musibet de meydana gelmek zorundayd. Durum byle olunca biz unu anlarz ki aslnda sizin kaderi zorunlu olaylar ve ihtiyari olaylar eklinde ikiye ayrmanz da batl olup esasnda hepsi cebr ile oluyor. *** Kurann mahluk olmamas ynyle yaplan istidlal: Kelamullah olmas ynyle kadimdir, ezelidir. Biz Mddesir suresinde, Velid bin Mugire iin inen ayetler de onun cehenneme atlacan buluyoruz. Bu adam mahluk olmakla sonradan olmadr, ancak hakkndaki hkm ise ezelidir; imdi bu adam nasl imanl lecek? Zira siz Maturidiler de Kurana mahluk deil diyorsunuz. *** Bazen belli kiilere kar iimizde nefret veya sevgi hissederiz. Bu kinin nedenini bazen anlayamayz; bu kin olunca da o kiinin iyi yanlarn gremeyiz, grmek istemeyiz, tersi de geerli. Birini sevmek isteriz ama yapamayz, demek ki sevgi ve nefret de kiinin zgrlnde deil. Birden birine kar nefret hissi oluur, nedenini bilemeyiz daha sonra o kiiyi kolay kolay sevemeyiz, bazen de birini grrsn seversin halbuki nedeni yok, oldu bitti. Bunlar ise bir tercihtir, nedenini bilmeden tercih nasl olur? Demek ki bu duyguyu bizde Allah yaratyor, tesirimiz yok. *** Ateist olan Turan Dursunu rnek gstermemizin nedeni bu mezheplere tarafsz olmas ve dncelerini gizlememesi, ak bir ekilde ifade etmesidir. Kitap: Din Bu 3 (148-149-150. sayfalar) yazar: Turan Dursun Ksacas irade karya kan seeneklerden birini semedir ya da seebilme gcdr. radesi olan bir seim yapar. Onu ya da bunu, u yn ya da bu yn, u biimde ya da bu biimde, olumlu ya da olumsuz dorultuda seer. Ne var ki Kuran ayetlerinin hibir yoruma yer kalmayacak biimdeki ak anlatmlarna gre insann byle bir seim yapabilmesi Tanr iradesine, Tanrnn dilemesine baldr. imdi buna ilikin ayetlerden hi deilse bir kesimine gz atalm Allah dilemedike siz dileyemezsiniz (nsan 30) --- Yorum: (Burada birka cebr ayeti vard) Bu ayetlerin aklamasyla, insann bir ey yapma ya da yapmama zgrl yle dursun; bir eye ynelme, bir eyi dileme, isteme zgrlnn bile verilmedii son derece net biimde anlatlyor. nk bu ayetlere gre herhangi bir konuda Tanr dilemeli ki insan da dileyebilsin. nsann dilemesini, istemesini Tanr dilemiyor, istemiyorsa insan dileyemez, isteyemez. nsan iradesine zgrlk tanmayan bu ayetleri yorumlamada nasl zorluk ekildiini ve bu zorlamal yorumlarn nasl bir komedi durumu aldn grmek iin Akaid (Kelam) kitaplarna yle bir gz atmak yeter. (rnein bkz. Ebu Mansur-il Maturidi, Kitabut-Tevhid Arapa stanbul 1979) Bu dorultuda Kuranda pek ok ayet var. slam kelamcs Tanr dilediini yapar (Hud 107) ilkesini benimsemitir. Tanr dilerse insan iradesini iyiye, dilerse ktye yneltir. Anlatlan bu. Bu benimsenince de insan iradesi havada kalr. Cebriyye mezhebi ayet ve hadisleri gz nnde tutarak insanin iradesizliini kabul etmek zorunda kalmtr. Bu mezhebe gre

insan cansz varlklar gibidir. Kesmeye yarayan bir ban, yelden sallanan bir aacn ya da savrulan bir nesnenin, alp kapanan bir kapnn nasl zgrl yoksa insann da bir ey yapma ya da yapmama zgrl yoktur. Ne yapyor ya da yapmyorsa zorunlu olarak yapyor ya da yapmyor. Eari mezhebinin gr de buna yakn olduu iin orta dereceli bir zorunluluk (el Cebrul-mutavassat) gr savunduklar kabul edilir. Maturidi mezhebi zorlamal yorumlarla insan iradesini biraz kurtarma abasn gsterir. Mutezile mezhebi biraz daha ok gsterir bu abay. Ne var ki Kurann Tanr snn ayetlerdeki aklamalar karsnda insan iradesini kurtarmaya ynelik hibir aba bir eye yaramaz. *** nsanlar dua ederken ne diyor? Allahm bizi kt yola drme, yanla drme, Allah kimseye muhta etmesin demek ki kt yola, yanla dren kim? Bu laflara gre Allah insanlar kt yola drebilir ve de bakalarna muhta edebilir yle mi? Cebr olur. *** A kiisi derse ki: Ben dilediimi yaparm. Fakat bu kiinin yannda B kiisi olsa, A kiisi, Bnin her isteini, emrini yerine getirse; otur derse oturur, kalk derse kalkar yani ne derse iki etmez buna ramen hala Ben dilediimi yaparm derse bu sze glnmez mi? Glnr ve kimse ciddiye almaz deil mi? ite Maturidiler bundan daha fenasn Allah iin sylyorlar, deil insan iin hayvan iin bile, Allah onlar neyi isterse iki etmez demeye getiriyorlar. nsan iin ise gizlemeye lzum bile hissetmeden ilim maluma tabidir ifadesini kendi grlerine paravan olarak kullanyorlar ve Allahn iradesi, dilemesi; kulun dilemesine tabidir) diyorlar, bundan ekinmiyorlar. *** (Galu Bela ) ayetiyle alakal olarak bana cebri tenkid iin sorulan sorulara yant: Allah bu zrriyetleri kardnda ve soruyu onlara ynelttiinde bu karlm zrriyetler mahluk muydu? Denecek ki evet. Peki bunlar (Bela) derlerken bu szleri mahluk muydu? Denecek ki evet. Sonu olarak bunlar mahluk, hadis ve verdikleri yantta mahluksa i cebrdir. nk Allahn yaratt bir ey de kulun ortakl ve tesiri olmaz. *** Olan, meydana kan eyleri Allah dilemitir. O zaman kafirlik, zina, iki ime, namaz klma, hacca gitme, adam ldrme, su ime, sigara ime bunlar meydanda olduuna gre demek ki bunlar da Allah diledi demektir. Dilediini yapamayan aciz olarak vasflandna gre ve Allah iin acizlik muhal olduuna gre, bu saydklarm ve dierlerini Allahn dilemi olduu sabit olur. *** Kuran anlamasnlar diye kalplerine rt, kulaklarna arlk konduu bildirilen ayetler var (sra 46) bu ayetler iin diyorlar ki: O kafirler iindir, direttiler direttiler sonunda ite byle mhrlendiler Bu itiraza yle cevap veriyorum: Bu kiiler mhrlenme annda da iman etmekle mkellef deil miydiler? Evet mkelleftiler (Araf 158) hem mhrleniyorlar, hem de iman etmekle mkellef tutuluyorlar, iki zt birlemez. *** Kitap:Fetavayi Hindiyye 15.cilt 495.sayfada Earilik-Maturidilik ile ilgili u bilgiler vardr: Earilikle, Maturidilik arasndaki hilaf pek cz-i dir. Maturidi ve Eari hazretlerinin kitaplar derinlemesine incelenirse aralarndaki gr ayrlnn nihayet on meseleye inhisar ettii grlr. Bu ihtilaflarn alts manevi, yedisi ise lafzidir. Manevi olan alt hilafn hibiri iki tarafn birbirine muhalefetinin dier taraf tekfir ve bidate nispet etmesini iktiza edecek eyler deildir. --- Yorum: Halbuki ayn kitabn drdnc cildinde kfr szleri bahsinde iman yaratlm diyen kafirdir fetvas yer alr ki Eariler imann yaratlm olduunu sylerler. *** Denizi ak brak. nk onlar boulacak bir ordudur (Duhan 24) A- Bu olay, mucize olmas ynyle olduu halde burada Denizi ak brak ifadesiyle

bu i Hz. Musaya isnad ediliyor. B- nk onlar boulacak bir ordudur ifadesi onlar boulmadan evvel verilmi bir hkmdr. Bu hkm (ayet) yalan olamayacana gre bu ordu kesin olarak boulmak zorundayd. Boulmak iin denize girmeliydiler. Bunun iin, bu denize girme hareketleri de buna bal olarak zorunlu olunca, hareketlerin mahluk olduunu ve zgrln olmadn anlam olduk. *** Maturidilerin temel grlerinden (Biz dileriz, Allah yaratr) ifadesidir. Peki Allah sizin dilediinizin tersinin olmasn dileyebilir mi? *** Kiiye sorulur: Sen Mslman msn? Der ki: Elhamdlillah mslmanm. Peki niin (Allaha hamdolsun, krolsun) diyor. nk Allahn kendisini mslman yaptn dnd iin. Bakn bu ifade imann Allahtan olduunu yani mahluk olduunu gsterir. *** Levhi mahfuz olacak olaylarn yazlm olduu kitaptr. Yazlmas ynyle sonradan olmadr, mahluktur. Ancak iindeki hkmler itibariyle ve bunlarn da Allahn ilmiyle, dilemesiyle alakal olmas asndan kadimdir, zira Allahn bu sfatlar kadimdir. rnein Kuranda Hz. Musann denizi yarmasndan bahsedilir. Denizi yarma ii mahluktur, hadistir fakat Kuran kadimdir. Levhi mahfuz da yazlmas ynyle mahluk, hkmlerin verilmesi ynyle kadimdir. *** Allahn insanlarn kalplerini mhrlemesiyle alakal ayetler vardr. zgrl savunanlar diyorlarki: O kalpleri mhrlenenler hep ktlk yapyorlard, inatla ktlk yaptklarndan dolay Allah da onlar saptrd, mhrledi. Bir rnek verelim: Bir adam dnn namazn klyor, iki imiyor, kumar oynamyor eklinde takval bir mmin. Bir gn bu adamn gz zinas yapmas, iki imesi bir sapma mdr? Evet diyeceksiniz. Ayetlerde bildirilen ise Allahn dilediini saptrp, dilediini hidayete erdirecei idi. imdi siz diyorsunuz ki kii kk gnah ileye ileye Allah tarafndan saptrlmay hak etti. Lakin uras unutulmamaldr ki ayetleri inkar etmek, Allah inkar etmek nasl bir sapma ise, zina etmek, iki imek de bir nevi sapmadr. Ayete bakldnda saptrann Allah olduunu grdmz iin sizin ufak gnah dediiniz eyleri de esasen zorla yaptran Allahtr. *** Maturidiler Kurann mahluk olmayp ezeli, Kelamullah olduunu kabul ederler. Tahrim suresinin 10-11-12. ayetlerinde Allah hem kafirlerden, hem de mminlerden rnek veriyor. Misal, Hz. Nuhun kars, Hz. Lutun kars, bunlarn kafir olduu beyan ediliyor. imdi Nuhun kars ve Lutun kars mahluk olup hadistirler, halbuki Kuran Allah kelam olup kadimdir. Daha bu insanlar yaratlmadan, haklarnda hkm verilmitir ve bu hkm yalana dnemeyeceine gre bu kiiler kafir lmek durumundadrlar. Halbuki iman etmekle mkellef tutulmulard. Ne olacak? Derseniz ki: Allah onlarn yle olacan bildii iin yle syledi. Ben de cevap olarak derim ki: Allah kelam olan Kuran da ezeli, Allahn ilmi de ezeli. Bunlardan biri dierinden sonradr denemez, Bildii iin Allah yle sylemitir denirse akla u geliyor: Sanki nce biliyor sonra sylyor. Bu ise Allahn kelamnn, bilmesinden sonra olduunu akla getiriyor. Ezeli olan bir ey ise baka eyden sonra olamaz, dolaysyla bu itiraznz der. *** Soru: Allah kullarn hidayete erdirir mi? Evet derseniz, Allah inkar edenler var, o halde onlar hidayet etmedi mi? Etmedi dersen, etmedii halde iman etmelerini emretti mi? derim. Yok eer Allah kullarn hidayete erdirmez derseniz, niin Allahtan hidayet istiyorsunuz? Namazda Fatihada Bizi doru yola ilet diyorsunuz? *** Bir kitaptan rnek: Trkiye gazetesinin verdii slam Alimleri ansiklopedisi 4.

cilt, sayfa 202 de Maturidi ve Earinin Ehli Snnetin iki imam olduu aktarldktan sonra u aklama yaplyor: Bu iki imamn ve hocalarnn, amelde drt hak mezhep imamlarnn ve onlara tabi olanlarn imanda, itikatta tek bir mezhebi vardr. Bu mezhep Ehli Snnet Vel-Cemaat mezhebidir. nk slamiyet btn insanlara yalnz bir tek iman ve itikad emretmektedir. Bu imann esaslarn ve nasl itikad edileceini bizzat Peygamberimiz Hz. Muhammed tebli etmitir. nsanlara kendilerini ve her eyi yaratan Allahu Tealay haber veren peygamberimiz Allahu Tealaya, Onun yarattklarna ve Onun emir ve yasaklarna imann nasl olacan da bildirmitir. Muhammed aleyhisselama ve onun bildirdiklerine temiz, drst ve hakiki bir iman ancak onun bildirdiini tam ve hi phesiz kabul edip inanmakla mmkn olur. Bu hususta ok az, kl kadar da olsa bir ayrln ondan ayrlmak olaca meydandadr. Byle bir ayrla denlerin kendilerini hakl kartmak iin ne srecekleri dini, siyasi, beeri, itimai, fenniv.s. gibi sebeplerin hibir kymeti yoktur. nk slamiyet her ne suret ve sebeple olursa olsun imanda ve itikad da ayrla asla izin vermemekte yasaklamaktadr. --- Yorum: Grld gibi kl kadar da olsa ayrln olamayaca burada bildiriliyor. Peki ama Eari mezhebindeki kader inanc cebrdir. Kulun zgrl yoktur. Halbuki Maturidi kader anlay ise bilindii gibi zgrlk inancn savunur. *** Benim daha nceleri okuduum, Maturidi grnde olan ve Ebu Mansur Maturidinin rencisinin torunu olan Pezdevinin yazd ve tercme edilen Ehli snnet itikad (Akaidi) adl kitapta yle ifadeler grmtm. Mesela Ehli Snnetten bahsediyordu ama Eari mezhebini ayr ele alyordu. Yine diyordu ki: Earinin Ehli Snnetten ayrld noktalar grlyor ki Ehli Snnet ifadesinin manas yazarlara gre farkllk arzediyor. Bazs bu ifade ile iki mezhebi kastediyor, bazs sadece Maturidiyyeyi, bazs da sadece Eariyyeyi kastediyorlar. Dikkat edilmesi gereken bir inceliktir. *** Kader konusunu konutuum iin bama ok olay geldi. Bu olaylardan birkan rnek olarak sizinle paylamak istiyorum. Ben yine bu konuda biriyle tartyordum, bir cami nnde yksek sesle insanlarn zgr olmadn sylyordum, zira tarttm kii kayordu, arkasndan baryordum. Bu arada cami nnde dini kitaplar satan bir gen lafa dald ve yle deil diyerek kendince iin dorusunu anlatmak istedi yani Maturidi itikadn. Ben de ona bir soru soracam syledim ve Ebu Leheble alakal soruyu sordum. Yaayan insan iin Allah o kiiyi cehenneme atacayla alakal ayeti indirdi ve o kii zaten kafir lm olup, lmeden onun kafir leceini Allah bile bile ve cehenneme gideceiyle ilgili ayeti indirdikten sonra da Ebu Lehebi Allah, iman etmekle mkellef tutmas ona gc stnde yk yklemek olmaz m? dedim. Bu sefer gen bana dedi ki: O zaman Allah zalim olur ben de ona Kuran da Allahn kullara zulmetmeyeceiyle ilgili ayetlerin olduunu syleyip, Allahn zalim olmadn da szlerime eklediim zaman bana u cevab verdi ve kitaplar toplayp gitti: O zaman Kuran yalan! *** Yine birisine kader konusundan bahsederken yanmdaki Kuran- Kerimden rnekler veriyordum. Verdiim rnekler karsnda diyecek bir ey bulamaynca u yant verdi: Bunlar Emevi uydurmasdr halbuki bu kii ramazanda oru tutan birisidir ve Allaha inandn syleyip, kendini samimi mslman olarak kabul edenlerdendir. Sadan soldan duyduu ve hadisler iin sylenen Emevi uydurmas ifadesini, sknca Kuran ayetleri iin sylemitir. *** Bir gn yine namaz kldran birine yaklatm ve aratrmalarma gre kader

konusunda Maturidi mezhebinin batl olduunu syledim. O kii kendisinin Maturidi olduunu syleyip, savunmaya geti. Bunun zerine ona dedim ki: Ben bu konuyu insanlarla tartrken genelde brakp kayorlar, siz byle yapmazsnz deil mi? O da Ben kamam niye kaaym ki dedi. Bunun zerine ona dedim ki Allah kullarn saptrr m?, O Hayr saptrmaz dedi. Bu sefer Kuranda bu konuda ok ayet olduunu ve kendisinin bu ayetleri inkar ettiini syledim. Sonra birka soru daha sordum lakin bu esnada kolundan tutmaya baladm. Zira Brak iim var demeye balamt. Brak kolumu diye sylendi; bu arada merdivenlere yanayordu (kamak iin) ok sinirlendi yle ki kolunu geriye kaldrarak imdi sana bir vursam bu da Allahtan m? dedi. Ben de Evet Allahtan dedim. Bunun zerine hzla merdivenlere kp oradan kamaya balad. Ben de arkasndan bu grn kafirlik olduunu barrarak sylyordum. O esnada karsna biri kt ve ne oluyor? deyince, o ahs u cevab verdi Kafay yemi *** Bir genle tantm; bu konudan bahsedince beni dedesiyle tantrabileceini syledi. Tantk, konutuk ve oradan nazike kovuldum. Bunun zerine ben geri dnerken yanmda bir araba durdu ve gencin babas indi; ocuun dedesiyle tartmam esnasnda oradayd lakin lafa karmamt. Bana dedi ki: Seninle konualm, adresini ver. Ve bana t vermeye balad. Bu konular anlamak iin ok okumak lazm olduunu ve kendisinin de ok okuduunu anlatt. Bunun zerine ona u soruyu sordum Czi iradeyi Allah m yaratr? daha da detaya girerek, rneklendirerek u soruyu sordum: Ben elimi omzuna koymak istiyorum; daha koymadm ama koymak istiyorum. imdi syleyin, bu dnceyi ben de Allah m yaratt? (Tabii bunu sormaktaki maksatm u idi: Yani biz ancak Allahn biz de yaratt dnceyi mi dnebiliriz?) Sorum bu kadar ak ve basitti. Ama adam cevap vermek istemiyor ve laf dolandryordu. Ben srarla soruma cevap alamadm yineliyordum. Peki niin bu adam bana cevap vermek istemiyordu? nk bu kii ocukluundan beri her eyin yaratcsnn Allah olduu dncesiyle yetimiti. Bu mevzuda ayet de olduundan ayete kar kmak istemiyordu ama bir taraftanda Evet Allah yaratt diyecek olsa iin cebre dneceini de anlyordu. Onun iin cevap vermiyordu. Ben ise hala sorumda srar ediyordum; bana u laf etti Allah seni kader peygamberi mi gnderdi? Bana imdiye dek kafir dendi, sapk dendi, taklm kalm kamyor dendi ama bu ilk kez deniyordu. Bu tartma esnasnda olu da yanndayd ve olu dayanamad Allah o dnceyi yaratmaz dedi. Bu sefer adama dedim ki Olun ayeti inkar etti, Her eyi yaratan Allahtr ayetini Bunun zerine adam sinirle Kimin sayesinde diyerek beni sulu kabul ettiini ima etti. Dedi ki: Ben senden korktum, sen baya tehlikeliymisin. Ben ise srarla sorumu adama soruyordum: czi iradeyi Allah m yaratr? sorusunu. Adam bararak yle konutu Sen burada msn?, Evet buradaym dedim. Bu soruyu birka kez tekrarlad ve dedi ki: Sen burada yoksun ondan sonra bana dedi ki: Sen Allah msn? baktm ki adam cevap vermemek iin byle laflar sylyor; ben de konumay braktm ve oradan ayrldm. (Bu hadise, adamn yolda benimle tartmas yirmi dakika civarnda srd. Yani bu sre boyunca laf evirip soruma yant vermedi.) *** man etmek tasdik etmek ve inanmak demektir. Bu da dnceyle, konumayla olur. Peki bu konuma ve dnce hadis deil mi? Evet hadis. Bir dnn iman zaten tasdik etmektir. Tasdik etmek ise ncesinde bir tasdik olunan gerektirir. Bylece biz iman kavramnn bir eyden sonra olduunu yani kadim olmayp hadis olduunu anladk ama u da bir gerek ki her hadis olan ey mahluktur. Bu sabit olunca imann, kfrn ve czi iradenin de mahluk olduu anlalm olur.

*** Kitap:Alevilik yazar: Rza Zelyut --- Sayfa 58: Alevi inancnda insanlar yaptklar ileri Tanrnn kaza ve kaderi gibi gsterip sorumluluktan syrlamazlar. Ksacas iyi iler iin Allahtan denebilir ama kt ileri Allahn kazasna balamak Alevilere gre imanszlktr. nk bu deerlendirmeye gre Allah kt, yanl ve irkin olan eylemlerin kayna gibi gsterilmi olur. Bu da dinsizlerin grdr. Her ii Allahn eseri sayan gr insanlarn zgr davranma isteklerini yok eder. Kiiyi, eli kolu bal bir kle haline getirir. Alevi insan Hayr ve er Allahtandr diyen gr de yanl sayar. Aleviler, Tanry errin kayna gibi gsteren bu grn Allah kltmek anlamna geldiini kabul ederler. Kt eylerin Tanr eseri olamayaca inanc, Alevilikte ktle kar sava amay kolaylatrmtr. Eski yneticiler Hayr ve er Allahtandr diyerek zulmlerine dinsel klf uydurmular ve bylece katliamlar dzenleyebilmilerdir; sonra da bu ii Tanrnn kazas gibi gstermilerdir. Pasifist Snni sufiler bu ideolojiyi yayp kelerine ekilmiler; yneticilerden gelen balarla geinip gitmilerdir. --- Yorum: Rza Zelyut kitabnda ou dini hkmleri tevil etmekten kanmyor. Bu kii islam kendi dncesine gre yaadn dnyor. O bakmdan Snni kitaplarndaki ifadeler yazar fazlaca balamyor. u incelii iyi grmek lazm ki: Kendine Snni diyenler hep Hayr ve er Allahtandr diyerek yetitirilmilerdir. Bu itikad ok kkldr. Dolaysyla ak ak inkar etmek ekseriyetle kiilere ok zor geliyor. Lakin yazar bu gibi grlerde ekimser davranmyor, ne dnyorsa onu sylyor. nk dier grleri de byledir. badetlerin, drt kap krk makamn ancak bir makam kadar olduunu syleyip, iin esasen kiinin i dnyasyla alakal olduunu syleyebilmektedir. Yani lafn gizleyen biri deildir. Hal byle olunca Hayr ve er Allah tandr ifadesinin ne anlama geldiini gryor ve hi tevile gerek grmeden, laf evirmeden ak ak bu ifadeye kar kyor. Dikkat edilirse kar kt gr cebr anlaydr. Bilindii gibi Maturidiler de cebr anlayna kardrlar. Ama gelin grn ki Maturidiler Hayr ve er Allahtandr ifadesini aktan aa inkar edemezken, yazar aleni inkar ediyor. Maturidiler bu ifadeyle unu kastediyorlar: Tamam hayr ve er Allahtandr ama, yaratma ynyle Allahtandr. Mesela kii iki ise bu Allahtan ama kii czi iradesiyle bu ikiyi imeyi istedii iin Allah da bu fiili yaratmtr derler. Grld zere tam bir zorlamadr. Bunun zorlama olduunun delili olmas ynyle bir rnek: evrenizdeki kiilere sorun; Hayr ve errin Allahtan olduuna inanyor musun? O byk ihtimal Evet diyecektir. Bu sefer ki imek er midir? diye sorun, o byk ihtimal Evet diyecektir. Bu sefer Peki iki imek Allahtan mdr? diye sorun, o byk ihtimal Hayr diyecektir. Lakin yazar bu zorlamalara hi girmiyor. Ve ifadenin gerek anlamn anlyor. Ama kabul etmek istemiyor. O zaman da ak ak Ben bunu kabul etmem diyor. *** Hz. Alinin yle dedii rivayet ediliyor: Sakn hakk adama bal olarak tanma. Tersine nce hakk tan, sonra dolaysyla hakka bal olan tanrsn. --- Yorum: Yani demeye getiriyorum ki, insanlar bana bakyor; tannmamm, din eitimi veren okullarda okumamm, arapa bilmiyorum, prof. gibi nvanlarm yok ya Bir taraftan bakyorlar ki Said Nursi, Elmall Hamdi Yazr, Konyal Mehmed Vehbi (Bu rnek verdiim kiiler Maturididir) durum byle olunca ekseriyetle beni dinlemeye bile tenezzl etmiyorlar. *** Kitap: hyau Ulumid-din Yazar: Gazali 3.cilt 108 ve 109. sayfalar (Kalbin Sratle Deimesi) blm Bedir yaynlar. Anlattmz eytani sfatlar kalpte galip ise eytan galebe alar ve kalp Allahu

Tealann ve dostlarnn askerlerinden uzaklaarak eytann ordularna meyleder ve kaderine uygun olarak Allahtan uzaklamasna sebep olan tarafa azalar akar gider. ayet meleki hasletler kalpte galip ise kalp eytann ivasna ve pein zevklere olan tevikine meyletmez. Onun ahireti kmsemesine deer vermez. Belki Allahu Tealann ordusuna meyleder. Kaza ve kaderine uygun olarak taat ve ibadat azalarnda grlr. Hulasa kalp Rahmann iki parma arasnda devreder durur. ki parmak bu iki kuvvettir. Bu iki kuvvetin cazibesi arasnda devreder. Kalpte galip olan ite budur. Saa sola dner, bir kuvvetten dierine intikal eder durur. Devaml ekilde melein veya eytann iradesinde bulunmak ok enderdir. Bu taat ve masiyetler kalbin hazinesi vastasyla gayb aleminden uhud alemine kar. Zira bunlar gayb aleminin gizliliklerinden idi. Bunlar aa ktklar zaman basiret sahiplerinin ezeldeki mukadderat bilmelerine alamet olurlar. Cennetlik olarak yaratlan kimseye taat sebepleri myesser (kolaylatrmak) olur. Cehennemlik olan kimseye de isyan sebepleri myesser olur ve kt arkadalar ona musallat olur. eytan hkmlerini kalbine ilka eder ve eitli hile yollar ile ahmak insanlar aldatr. Mesela, aldrma Allah kerimdir u insanlara baksana Allah korkusu nerde? Ne olursa onlar, sen de yle olursun! Daha mrn var, ilerde tvbe edersin diye aldatr, mitlendirir. Onun vadi tamamen uydurma ve yalandr. Tvbeyi vadeder, mafiret ile mitlendirir de bu hileleriyle helaklarna sebep olur. Bu gibi hilelerle kalplerini doldurur, kendi szn dinletir, hakk kabulden onlar uzaklatrr. Mamafih btn bunlar (Kulun iradesi zerine kurulan) Allahu Tealann kaza ve kaderi iledir. Nitekim Hasl Allah her kimi hidayetine erdirmek isterse, slama sinesini aar, gnlne genilik verir. Her kimi de sapklkta brakmak isterse onun da kalbini daraltr; yle sktrr ki fkesinden ge kacakm gibi (kendinde bir imkanszlk ve) zahmet (grr). Allah iman etmeyeceklerin stne ite byle murdarlk kertir. (Enam 125) buyurulmutur. Yine baka bir ayeti celilede Eer Allah size nusrat verirse o vakit size galip yoktur ve eer o sizi yardmsz brakrsa kimin haddinedir ki, ondan sonra size yardm etsin (Al-i imran 160) buyurulmutur. Hidayet eden ve sapkla dren; doru yolu gsterip, saptran; hidayet ve sapkl yaratan, istediini yapp, diledii gibi hkmeden Odur. Onun hkmn reddedecek, kazasn bozacak kimse yoktur. Cenneti yaratt ve adamlarn hazrlad. Onlar taat ve ibadette kulland. Cehennemi ve onun da adamlarn yaratt. Onlar da masiyette kulland. Cennet ve cehennem halknn nianlarn insanlara bildirdi ve Muhakkak ki mminler cennette ve muhakkak ki kafirler cehennemdedir (nfitar 13-14) buyurdu. Sonra bir hadisi kudsi de (isnad muzdarib olarak) Ahmed ve bn-i Hibbann, Abdurrahmandan rivayetinde yle buyurulmutur: Bunlar cennetdedir fazla laf yok, bunlar cehennemdedir yine fazla laf yok. O, yaptndan mesul olmayan Allahtr. Dierleri yaptklarndan mesuldur. Tevfik ve hidayet Allah tandr. Yine hyada geen birka hadis --- 104. sayfa: Resul-i Ekrem efendimiz hazretleri, kalbin bu degiikliine ve Allahu Tealann kalp zerindeki acayip sanatna muttali olduu iin kalbin bu hali ile Allaha yemin ederek Buharinin bn merden rivayetine gre: Hayr, kalpleri eviren Allaha yemin ederim ki, o yle deil buyururlard. Yine Tirmizinin Enesden ve dier bir oklarnn da rivayetine gre Resl-i Ekrem umumiyetle: Ey istedii tarafa kalpleri eviren Allahm, benim kalbimi senin dininde sabit kl diye dua ederdi. --- 61. sayfa: Mminin kalbi Rahman olan Allahu Tealann iki kudret parmaklar arasnadr --- 119. sayfa: Resl-i Ekrem namaza balad zaman yle dua ederdi: Allahm

bana gzel ahlak ihsan eyle, zira senden baka kimse gzel ahlak ihsan edemez. Allahm beni kt huylardan koru ve uzaklatr (Mslim) --- 116. sayfa: Allahu Teala iman yaratt zaman iman: Allahm beni takviye et, dedi. Allahu Teala da onu gzel ahlak ve cmertlikle takviye etti. Kfr yaratt zaman, o da ayn ekilde takviye istedi ve Allahu Teala onu da kt huy ile takviye etti. --- Yorum: Dikkat edilirse 109. sayfadaki mamafih btn bunlar (kulun iradesi zerine kurulan) Allahu Tealann kaza ve kaderi iledir. ifadesindeki parantez iindeki ksm mtercim tarafndan eklenmitir. Zaten hya da verdiim rnekler incelendiinde, Gazalinin cebr grnde olduu grlecektir. Yalnz parantez iindeki ifadeye dikkat edin, bu ifade yazya aykr dyor, nk yaz cebr itikad ynndedir. Parantez ise cebr dncesini kabul edememekten dolay konulmutur. Mtercim (Ahmed Serdarolu) yllar yl ald eitimle Maturidi dncesini benimsemiti. Birden bire karsnda cebr ifadeleri grnce dayanamad ve parantezi oraya koydu. Bilindii gibi Gazali, Eari mezhebindendir. Yani unu anlatmak istiyorum, Gazali dnyada tannm biri ve hele hyas nde gelen eserlerden saylr. Bir tarafta gklere karlan Gazali, bir tarafta yerin yedi yedi kat dibine sokulmaya allan ve hakaretlere maruz kalan cebr anlay. Ama Gazali de cebircidir. Bununla beraber mantk icab, cebr inancn yerden yere vuranlar Gazaliyi de yerden yere vurmas gerekirdi. Ama byle bir ey yaplmyor? Niin Gazaliyi bylesine aayan ifadeler gremiyoruz? Yine sylyorum ki Cebriyye diye bilinen mezhep ncelikle cebirci olduu iin yerden yere vuruluyor, hakaret ediliyor, dalga geiliyor, sapk, kafir deniyor. Ama sra Eari mezhebine geldi mi, deniyor ki: phesiz ki, bu grde bir nevi cebircilie kayma var. Ondan sonra konu kapatlyor ve Eari mezhebine ynelik fazlaca itiraz yaplmyor. Genelde kitaplardaki tavr budur. Kar ktnz cebr ise, ikisi de cebirci. Niin birine Ehli Snnet mezhebi, hak yol deyip, dierine kafir, sapk diyorsunuz? Tamam Cebriyyeden olan Cehmiyyenin deiik kafirlik, sapklk grleri de var; lakin ekseriyetle kitaplarda Cebriyyeyi kafir, sapk olarak niteleyenler ilk planda Cebriyyenin, cebr grn hedef alarak byle ifadeler kullanyorlar. *** Kitap: Evrim Aldatmacas Yazar: Harun Yahya --- Sayfa 160: Bal arlar ve mimari harikas petekler blmn de deniyor ki: Petein inasnda kullanlan yntem ise ok artcdr: Arlar petek inaatna iki- ayr yerden balarlar ve ayn anda iki- dizi eklinde petei rerler. Yani ok sayda ar, deiik yerlerden balayarak ayn llerde altgenler yapp, bunlar birbirine ekleyerek petei rer ve en sonunda ortada buluurlar. Altgenlerin birleme yerleri o kadar ustaca yaplmtr ki, grnrde sonradan eklendiklerine dair hibir iz yoktur. Elbette arlarn yaptklar bu olaanst i karsnda bu canllar ynlendiren stn bir iradenin varln kabul etmemiz gerekir. Evrimciler bunu i gd kavramyla geitirmeye ve arnn kendisine ait bir zellik gibi gstermeye alrlar. Oysa eer bir gd varsa, bu tm arlara hakimse ve birbirinden habersiz arlarn uyum iinde almalarn salyorsa bu durumda tm bu kk canllara hakim olan stn bir g var demektir. --- Yorum: Ar baln peteini altgen yapyor. Ayn boyda yapyor. Ancak petei yapmaya balarken ayr ayr noktalardan bir sr ar balyor. Sonra bu petekler birleiyor ve bir uyum iinde; bu ii insanlar bu akllaryla yapamazlar. Bu bir dzen, nizam ve gemiten bu gne arlar bunu byle bir dzen iinde yapyor. Buna tesadf denemeyeceine gre bu nizaml ii yapan, yaratann Allah olduunu anlarz. Petek yapmay ve bu dzende yapm yaratan Allah olunca arlarn hareketlerini de Allah

yaratm demektir. Ar hayvan olunca anladk ki, btn hayvanlarn hareketlerini de Allah yaratm oldu. imdi biri kalkp Tamam, hayvanlarn hareketlerini Allah yaratt ama czi iradelerini kullandklarnda; bu iradelerini nereye kullanrlarsa, Allah da bununla alakal hareketlerini, onlarn istedikleri gibi yaratr derse, cevaben deriz ki: Bu petek yapma ii insan aklyla bile nceden planlanamayacak kadar hassasken, ar bu ii nasl anlaypta karar alacakta, ynelecek. Ar bu iin (petek yapmada nizam, l) nasl olupta lsn almadan yapmaya balyor? l alnmadan neyin kararn verecekte, nereye, ne kadar yneleceini tespit edecekte, bir de bunlar Allahn karmad hr iradesi ile yapacak? Daha ls alnmadan, bir ey iin Bir santim ileri, iki santim geriye doru bu ii ayarlayaym diye mi dnecek? Daha l yok ortada. Ama biz bu yaplanlarda hep bir plan program ve nizam gryorsak, anlarz ki ar bu ii yaparken zgr deil. Zira zgr olsa, o zaman bir ar grubu bir santim yukar, dieri iki santim aa yapmak ister; sizin demenize gre de Allah onlarn zgr seimleri sonucu onlarn hareketlerini yaratnca ne oldu? Baln petei birlemedi, dzensiz oldu. Halbuki byle ey olmadn biz grnce anladk ki: Arlar hareketlerinde, yaptklarnda, seimlerinde zgr deildirler. Semeleri, dnmeleri de Allahn yaratmas, fiilleri de Allahn yaratmas iledir. Bu hayvanlarn fiillerini Allah yaratnca insanlarn fiillerini de Allah yaratr. Misal kpee gel diyorsun geliyor, otur de oturuyor, kalk de kalkyor. Burada dikkat edilirse kpee otur diyor ve el ile iaret ediyoruz, yani zahiren oturmas bizim sylememize ve iaretimize tabi gibi. Bylece insann sz ve hareketlerini de Allahn yaratt sabit olur. Yani kpein hareketleri cebr ile olunca, onunla ahenkle devam eden insan fiilleri de dolaysyla cebr ile olmu olur. Zira kpek ayakta iken bu kpee otur dediinizi farz edelim; ve el iareti yapm olalm. imdi bu kpek oturdu, bu kpein oturmas Allahn yaratt bir fiil olup, cebr ile olunca zahiren bakldnda kpein oturmasn emretmemiz ve el hareketleri yapmamz, bu iin sebebi gibi oldu. Kpein oturmas cebr ile olunca (Allahn zorlamas) bizim ona otur dememiz ve el iareti yapmamz da cebr olmu oldu. Yani zorunlu oldu. nk, zorunlu olarak olmas lazm gelen bir eyin sebebi olan ey de, zorunlu olarak meydana gelmek mecburiyetindedir. --- Yorum: Daha genie Zamanszlk ve Kader Gerei kitabnda cebr gr savunulur. --- Sayfa 192: te yandan, bir glge varlktan baka bir ey olmayan insann, Allahtan bamsz bir g ve iradeye de sahip olmas da mmkn deildir. Sizi de, yapmakta olduklarnz da Allah yaratmtr ayeti yaadmz tm olaylarn Allahn kontrol altnda gerekletiini gsterir. (Saffat 96) Kuranda bu gerek bildirilmekte ve attn zaman sen atmadn, ama Allah att ayetiyle, hibir fiilin Allahtan bamsz olmad vurgulanmaktadr. (Enfal 17) nsan glge varlk olduu iin atma eylemini yapan kendisi olamaz. Ancak Allah bu glge varla kendisinin att hissini vermektedir. Gerekte ise tm fiilleri gerekletiren Allahtr. Bu durumda kiinin yapt ileri kendisine ait fiiller olarak kabul etmesi, akca kendisini aldatmasdr. Gerek budur. Bir insan bunu kabullenmek istemeyebilir, kendisini Allahtan bamsz bir varlk sanmaya devam edebilir, ama bu hibir eyi deitirmez. *** Dndm; kii gnah iliyor. Yalnz biliyor ki bu konuda zgrlk yok. Yani gnah fiilini o kiide Allah yaratyor. Bu sabit olunca akla u geliyor; kitaplarda grmtm, onlar cebr anlaynn batl olduunu ispatlama hususunda u rnei verirler. Takdir-i lahiye rza gstermek gerekir. Peki o halde kfr olsun, dier gnahlar olsun, Allaha aleni isyanlar olsun, eer bunlar da cebr ile olsayd, bu gibi eyler de takdir olduundan bunlara da rza gstermek icap edecekti. Halbuki kfre rza kfrdr. Ve gnah olan

eye nasl raz olunabilir? Cevap olarak diyorum ki: Kii Allaha isyan ettiinde her ne kadar bu isyan iini, fiilini Allahn yarattn biliyorsa da kendisi bu olayn mahalli olup ve realite (gerek) olarak ortada bir isyan olmutur. Ve kendisi bu isyann mahallidir, isyan eden konumundadr. Bununla beraber sorumluluk prensibi icab suludur ve cezaya mstahak olmutur, vebal altnda kalmtr. Bu durumlardan tr kii gnah ilediinde zlr, nadim olur, tevbe eder. nk suludur, sorumludur. Bir isyan gerei ortadadr. unu da belirtmek lazmdr ki: Takdir-i lahiye rza gstermek ifadesiyle, ekseriyetle anlatlmak istenen anlam udur: Yani baa gelen bir musibet sonucu kiinin bunun Allahtan geldiini bilmesi ve sabretmesi anlaydr. Lakin soruda olduu gibi u dnce hemen akla geliyor: yi ama bu musibetin iinde kii varsa ve grnte bu musibete vesile kendisiyse, misal: Zina yapmak, iki imek gibi; imdi ne olacak? Takdire rza gstermek dncesi gerei kii iki itiine ya da zina yaptna rza m gsterecek? Veya hem putlara taptnda hem de Allaha inandnda Bu Allahn takdiri, yleyse rza gstermek lazm m diyecek? Kii bu ilerin mahalli (yeri) olduu ve gnah yklendii iin sorumlu olmas ynyle vebal kazand iin zlecek, tevbe edecek. Yani kfr olsun, dier gnahlar olsun bu manada, bunlar Takdir-i ilahidir demek; piman olma, zlme gibi duygular hissetmeye mani deildir ve bu hibir ekilde su deildir. Tevbe etmek tevik edilir. Nadim olu, tevbe edi kaderi inkar deildir. Zira bu tevbe ve nadim olu da kaderdir. Buradaki rza, yani isyan yaplan ey de Allahn dilemesi, istemesiyle alakal; yani Allah tazim olup O dilediini yapar, istediine hkmeder anlaydr. Yani kii zina yapnca bu fiile raz olmaz, ancak kii Allahn hr iradesiyle dilediini yapmasna raz olur. Esasen kader anlaynn btnnde bir teslimiyet yatar. Kul der ki: Allah istediini yapar, g, kudret Onundur. Ona hibir ey vacip deildir. Hibir ey Onu zorlayamaz. Byle olunca kadere yani Takdir-i lahiye; Allahn g, kudret ve dileme gibi vasflaryla ilgili olduundan raz olur. Lakin zele, detaya inildiinde kul zina yapnca, bundan raz olmas demek Allah zinay benim iin takdir etti, diledi deyip Allahn istemesiyle olduunu bilmesi ve bu takdirin sonularna katlanmas anlamnda raz olmaktr. Yani der ki: O beni istedii gibi yaratr ve bana istediini yapar, bu teslimiyettir ama zina olay ve benzerleri ise bir isyandr. O nedenle kii zina yaptnda zlr ve buna raz olmaz. Fark budur. Yani genel manada Allahn dilemesine raz olunur. nk bu; Ben Onun kuluyum. O bana istediini yapar eklinde bir dntr. Burada bir tazim vardr. Yalnz zele, detaya inildiinde misal olarak zina etmek burada ise Allaha isyan olduu iin ve Allaha isyana rza gsterilemeyecei iin raz olunmaz. Bu ekildeki dnce de Allah tazim etmektir. Lafn z udur: Genel anlamda Allah benim Rabbimdir, mutlak g olduunu kabul edip, kendi acizliimi ortaya koyarak, boynumu bkerim. O bana istediini yapar anlayyla Takdir-i lahiye raz olu vardr. Ve zele inince zina etmek rneinde olduu gibi, burada ise ortada bir Allaha isyan olup ve Allaha isyana raz olmamakta yine Allah tazim etmek olacandan; burada kul bu gnahlar iledii iin, bu gnahlarn mahalli olup bu eyleri irtikap ettii iin zlr ve raz olmaz. Bu dnce de yine Allah tazimdir. Gazalinin kitabnda da gelecei zere bu konunun iki yn vardr: Bu er olan filleri Allahn irade etmesi ynyle raz olunur; lakin kiinin bu er fiilleri kazanmas, kesbetmesi ynyle raz olunmaz. ---Not: leriki sayfalarda bu konuda Gazalinin kitabndan detayl izah gelecektir. ( ihya 4.cilt Duann rzaya mnafi olmad blmnde) *** Soru: Allahn, sizinle ilgili olarak; sizin dilediiniz eyin, tersinin olmasn dileme

zgrl var mdr? *** Bir insan piyasadaki Maturidi mezhebine dayanan kaderle alakal yazlar okusa ne olur biliyor musunuz? Orada kadere inanmay deil, kader nasl inkar edilir, onun inceliklerini renir, yoksa kadere inanmay deil. Zaten bu kiilerle yaplan tartmalarn daha uzun srmesinin nedeni, bu kiiler eitli laf oyunlarn rendikleri iindir ve i uzamaktadr. Bu yazlardan haberi olmayanlar cebr anlayn kabul etmeye daha fazla meyilli oluyorlar. *** Maturidi mezhebindeki insanlarn kalbi kader konusunda mutmain deildir. Delili ise en basitinden olarak bir cami grevlisine gidin ve kader konusunda konumak istediinizi syleyin. Byk ihtimalle, ilk laf bu konuda konumak istemediini bildirmek olacak, bu mevzuda birka hadis syleyecek (Yani kaderden konumaktan nehyedilme hususunda) ve ekleyecektir: Bizim aklmz bu konuyu almaz, onun iin kartrma, inceleme; sadece inandm de, tamam diyecektir. Bunu niin yapyor? nk o kii bu konuda kendini tatmin edememi ki sizi etsin. Ve bu insanlar savunduklar itikadn ok pheli ve zayf olduunu vicdanlarnda hissederler ama gelin grn ki, bu dnceyi kendilerine bile itiraf edemezler. Tabii bu kiiler kader meselesine cebr itikadn reddetmeye kendisini koullandrm olarak, nyargl yaklat iin iin iinden kamyor. O bakmdan ne zaman kaderden konu alsa hemen konuyu kapatmaya urayorlar. Zira na kadar konuursa o kadar batacan bilir. Bu kiiler, birinin bana bir musibet gelse Kader, takdir der ve kaderin byle olduunu syleyip, sabretmek lazm geldiini ifade ederler. Baka zaman ise cebr itikadn sapklkla sularlar. Yine bu kiilerin dualar cebr ifadesidir; zaten hangi duada cebr yoktur ki Yani imann, kfrn Allahdan geldiini, mahluk olduunu, yine insann fiillerinin mahluk olduunu devaml ekilde ima edici ifadeler kullanrlar. Lakin yine cebr anlayn ktlemeye devam ederler. Hayatlar bu ynyle tenakuzlarla doludur. Bir syledii dierini tutmaz; Ankaraya gidecekse yle der: Allah izin verirse yarn Ankaraya gideceim dikkat edin ki bu kii cebr dncesini sapklk olarak gren birisidir. Bu kiiye Peki ama ya Allah izin vermezse, Ankaraya gidemeyecek misiniz? diye sorulsa ne cevap verecek? Bir rnek daha: Biz konumalarmzda nallah (Allah dilerse) szn ok kullanrz. yle ki transfer edilen yabanc futbolculara bile u mata ne yapacaksnz? diye sorulunca inaallah yeneceiz diyorlar. Hal byleyken insanlarn ekserisi cebr itikadn yerden yere vuruyor. Bu ne elikidir. Halbuki cebr grnde olan biriyle konuursanz o, kader konusunda konumakta zorlanmaz, olmadk zorlamalarda bulunmaz. Drst davanr ve neye nasl inandn bilir. elikili olmayan bir inan ortaya koyar. Tenakuzdan uzak, drst bir itikatla kendinden emindir. Kendini kandrma alaklna dmez. Laf oyunu yapmaz, sorulara cevap verir, laf evirmeye almaz. *** Hadid 22 Yeryzne ve sizin banza gelen herhangi bir musibet yoktur ki, biz onu yaratmadan nce Levhi Mahfuz da bulunmasn. phesiz ki bu Allaha gre kolaydr Hadid 23: Bylece yitirdiklerinize zlmeyesiniz ve Allahn size verdii nimetlere marmayasnz. Allah kendini beenip bbrlenenleri sevmez Maturidilerin demesine gre; hani diyorlar ya: Allah ezeli ilmiyle, kulun ne yapacan bildii iin Levhi Mahfuza yazd. te bu ifadeye gre Levhi Mahfuza yazma ii formalite gibi oluyor. nk bunlara gre Levhi Mahfuza yazlanlarn bir yaptrcl yok. Soruyorum: Grnte baklrsa o halde Levhi Mahfuz niin var. Ve (Hadid 23.) ayetteki Bylece yitirdiklerinize zlmeyesiniz ve Allahn size verdii nimetlere marmayasnz ifadeleri ancak cebr olunca ve yazlanlarn yaptrcl

olduunda mana yerini bulur. Aksi halde onlarn demesine gre (Hadid 23.) ayetin manas boa km oluyor. *** Masada iki var; Ben bu ikiyi imeyi istemeden, ynelmeden Allah bana bu ikiyi iirir mi? diye sorulur. Onlar Hayr iirmez der, neden? nk Evet iirir derlerse cebr olur. Peki masada iki var, Ben bu ikiyi imek istesem bana Allah iirmeyebilir mi? Benim gnaha girmemi engelleyebilir mi? Bu soruya Hayr engellemez, serbest brakr derler. Zira Evet engelleyebilir ve iirmeyebilir derlerse deriz ki: O halde bazlar iiyor, bazlar imiyor; demek ki ayrm yapyor. br iki ien yle demi olsa: Yarabbi onu iki imeyi istedii halde engelledin, gnahtan kurtardn, beni neden kurtarmadn? Grld zere Maturidiler bu rnekten de anlald gibi, yaptklar seme ile alakal ilerde tam bir zgrlk ve serbestlik dncesini savunurlar. stediimiz fiili Allah yaratr ve baka alternatif yok, yine istemediimiz fiili de Allah yaratmaz baka yol yok derler. Btn bunlar savunduklar halde hi haya etmeden Allahn diledii olur, dilemedii olmaz, Allah dilediini yapar eklindeki ifadeleri aslnda inanmadklar halde sylerler. Zaten kitaplarda u ifadelerde geer: Allahn iradesi, dilemesi kulun dilemesine tabidir. Anlald gibi bu ifade aslnda Maturidilerin iyz, gerek grleridir. Ama, ben insanlara onlarn bu sylediklerini anlattmda bana yle dendii oluyor: Sen yanl anlamsndr, yle dememilerdir v.b. Neden? nk kiilerin arna giden bir ifadedir. Ne are ki savunduklar grlerin varp dayanaca yer budur. Velev ki onlar bu ifadeyi sylemek ve savunmak istemeseler de *** Kitap: Nebevi Snnet Yazar: Muhammed Gazali (1917 doumlu olan) --- Sayfa: (225 ve 250.sayfalar arasndaki ifadelerinden alntlar yapacam. Kendisi cebr inancn reddediyor.) Beer ayn anda hem hr, hem de mecbur bir varlktr. Tabiatnda ve yaratlnda varolan imkanlarla ve etrafnda kendisini kuatan eylerle snrldr. unu ve bunu tercih etmede ise muhtar ve hrdr. Hatta peygamberlerin bu oyunun ya da dramn blmlerini tamamlayan aktrlerden ibaret bulunduklarn idiia edenler ortaya kmtr. (Kendisi bir hadis rivayet ediyor. Cebr gr) diyor ki: Bu anlatlanlar neredeyse cebr konusunda bir nass oluvermitir. te bunun iin biz bunu reddiyor ve bunu ravilerin evham sayyoruz. Hatta bu anlay Kuran- Kerimin manalarn bilmemek olarak gryoruz. Kader inancn cebre gtren her eilim, Allahn dinine ve insanlarn dnyasna kasten yaplm bir kymdr. Baz nakillerin ve yazarlarn, beeri iradeyi ve kiinin mevcut durumu ve gelecei hakkndaki tesirini hafife aldklarn grdm. Sanki bunlar insanlara yle diyorlar: Sizler kendisinden hibir kurtulu imkan bulunmayan sabk bir ilmin mahkumusunuz ve herhangi bir dahlinizin bulunmad bir yere srlyorsunuz; yleyse gayretlerinizi ne kadar seferber ederseniz edin, sizin iin izilmi olan izgiden ne yaparsanz yapn- kamayacaksnz Bu aalk sz, hi kukusuz ne Kurani bir anlayn mahsulu ne de peygamberimizin snnetine titizlikle uymann rndr. Billakis acsn ok tattmz bir mugalatadr. Bununla birlikte iimizden birtakm kimseler kp, Allahn insanlar cehennem yoluna zorla srkledikten sonra atee attn iddia ediyorlar. Hem de Allah yaptndan sorumlu tutulamaz ve kullarna yapt eyler de zalim deil diyerek!... Bu Allahn vahyine eriemeyen kr bir baktr. Halkn bundan uzak tutulmas gerekir!!

Kimileri bazen ok derine inip yle diyor: Allahn izni olmadan hibir ey tamam olmaz! Bu pheye cevap vermek iin deriz ki: Sulu, baaklar olgunlam bereketle dolu buday tarlasna gider ve burada ate yakar, yakalannca da yle der: Allahn havada yaratt oksijen olmasayd ate tutumazd. Havada bu oksijen olmasayd tarla yanmazd. yleyse benim suumdan sorumlu olan Allahtr, zira bu i onun izni ile tamam oldu!... Allahn iradesi her eye amildir. ekildiimiz hesaba gre bizi kahrederse, hi kuku yok ki biz kendi ellerimizin nceden yapt ie gre hesaba ekilmi olacaz! Allahn her eyi kuatan iradesiyle, saa-sola ynelmemizde bizi muktedir klan hrriyetimiz arasndaki alakay izaha ise kesinlikle gcmz yetmez! Sorumluluktan kamak iin pheler ihdas etmek faydaszdr!... Bir kimse yle diyerek yalan syleyemez: Ben, benden meydana gelen eyleri yapmaya mecburdum, yahut nceden benim hakkmda bir yarg sz konusu idi ki, bunu kendimden uzaklatramadm! Eer bu kimse iftira etmeye yeltenirse, Allah onun dilini lal eder ve olup bitenlerle ilgili olarak onun organlarn konuturur Allah hi kimseyi er yola zorlayp da sonra onu cehenneme sokmaz. Byle dnen kimse akl kt olan ve Rabbini bilmeyen kimsedir. Baz rivayetlerde geldii gibi, kader inancn tasvir eden nakiller sahih deildir. Kurann ruhunun ve nasslarnn kabul etmeyecei ayialar ve vehimlerden dolay Rabbimizin kitabn brakamayz! Hi phesiz Allah cennete ehil olan bir takm insanlar yaratt gibi, cehenneme ehil olan insanlar da yaratmtr. Cennete girenler oraya Allahn rahmeti ve balamas ile gireceklerdir. Cehenneme girecek olanlar ise buraya kendi srarlar, ihtiyarlar ve mutlak hrriyetleri ile gireceklerdir. Bu durumda hi kimsenin Allaha kar ileri srecei bir delil yoktur. Anlalmas g hususlar, senedi sahih olan dier hadisler de bulunmaktadr. Ancak bu hadislerin metinleri, kendileri iin herhangi bir tevilden yahut bir k yolundan bahsetmemize mani olmaktadr. rnein Hz. Aienin hadisini ele alalm! yle diyor: Hz. Peygamber Ensardan birinin ocuunun cenaze namaz iin arld. Ben de dedim ki:Ey Allahn Resulu! Ne mutlu bu ocua! Cennet serelerinden bir sere! er nedir bilmedi, erri ilemedi. Resullullah yle buyurdu: Ya yle deilse ey Aie? unu iyi bil ki, an Yce Allah, henz babalarnn slbnde iken cennet iin de, cehennem iin de insanlar yaratt! Yine rnein Sehl b. Sad hadisini rnek olarak alalm! Resulullah yle buyurmutur: Kii cehennemliklerin amelini iler durur, halbuki o cennet ehlindendir. Yine kii cennetliklerin amelini iler durur, halbuki o cehennemliklerdendir! Bu hususda, bu mihver etrafnda dnp dolaan bir ok hadis mevcuttur. Bunun anlam da udur. nsann iradesi elinden alnmtr, daha nceden yazlan bir yazg ile kahredilmitir ve insann abas bounadr. nk o ezelde kendisi iin taksim olunup ayrlan eyden hibir eyi deitiremeyecektir! Bu rivayetlerin tmnde grlen cebr anlam, slam alimlerince reddedilmitir. nmzde ise yaplacak iki i vardr ve bunun ncs yoktur. Ya bu zahiri manalar kabul edilebilir yakn bir yoruma hamledeceiz yahut bu rivayetler iersinde, bunlar shhat derecesinden drecek olan illetlerin mevcudiyetine itibar edeceiz. Bunlara da eitim ve retim hususlarnda yer vermek caiz deildir. Baarya ulatran Allahtr --- Yorum: Grld zere yazar en fazla zorlayan hususlardan biri de kader ile

alakal hadislerdir. Bunun iin iki zm yolu gsteriyor. Ya bu saylar iki yz bulan rivayetleri uydurma kabul edip, rivayet zincirlerinde kusur aramak, ki bu rivayetlerin bir blm Ktb-i Sittede vardr. Bu i nasl olacak? Buhari ve Mslimin ittifakla bildirdikleri de vardr. Ya da zahiri aka cebr olan bu hadisleri tevil edip, cebr inancn inkar etmeye almak. Lakin yazar kitabnda bir takm sahih rivayetlerin metinlerinin herhangi bir tevil ve k yolundan bahsetmeye olanak brakmadn da itiraf etmektedir. *** Kitap: slam Nasl Yozlatrld Yazar: Yaar Nuri ztrk --- Sayfa 331: Bidatler ve Hurafeler _ Kaderin insann fiillerini nceden belirleyen bir sistem olduunu sylemek. _ nsann alnnda, geleceini belirleyen bir yaznn bulunduunu sylemek. _ Hayrn Allahtan geldii gibi, errin de Allahtan geldiini sylemek. er Allaha izafe edilemez. erri de elbette ki her eyin yaratcs Allah yaratr ama ncelikle ve ilke olarak yaratmaz; insann istek ve iktisab (kazanmas) zerine yaratr. Yaratr ki insan sorumlu tutsun. Allah ncelikle ve ilke olarak sadece hayr ve gzeli yaratr. O odur ki, yaratt her eyi gzel yaratt ve insann yaratlna amurdan balad (secde 7) --- Yorum: Bu yazar rnek vermekteki amacm kendisinin dncelerini fazlaca gizleme gerei duymamasndandr. Grld zere Hayrn ve errin Allahtan olduuna inann cebr sonucuna vardn yazar gizlemiyor ve bu inann aka hurafe olduunu sylyor. *** Kitap: Gerek Din Bu Yazar: Sleyman Ate --- Sayfa 191: Tanrnn Dilemesiyle lgili Ayetlerin Anlam nkar edenler, ona Rabbinden bir ayet indirilmeli deil miydi? diyorlar. De ki: Allah dilediini (bu tr szlerle) saptrr, yneleni de kendisinine iletir (Rad 17) Bu ifade Hz. Muhammedden mucizeler isteyen putataparlar knama amac tar. Ayet o kimselerin bu tr isteklerle saptklarn anlatmaktadr. Onlar saptran, eri yollara dren Allah deil, onlarn kendi sz ve davranlardr. Zaten ayetin sonu, Allahn saptrmasnn ne anlama gediini aklamaktadr. Allah yneleni kendisine iletir. Ama kendisine ynelmek istemeyeni de zorla doru yola iletmez. nk o doru yola varmak istememi, bulunduu halde kalmay yelemitir. yiye, gzele, doruya ynelme abas gstermeyen kiiyi Allah, doru yola gtrmez. stese, onu da doru yola zorlar ama bunu yapmak, ezeli hikmetine, insann sorumluluuna aykrdr. Ezeli hikmeti gerei hakka ynelmeyi insann kendi seeneine brakmtr ki, herkes yaptndan sorumlu olsun amellerinin dl veya cezasn grsn --- Yorum: Burada dikkat edilecek ksm yazarn Kii doruya, gzele ynelme abasn gstermezse Allah onu doru yola gtrmez ifadesidir. Bu anlay ou kiiye ar gelebilirse de yazar Maturidi mezhebine gre cevap vermektedir. Cebr itikadn kabul etmeyen kimse bu konuda baka bir ey syleyemez. ite Maturidi mezhebinin gerek yz budur. Bununla beraber oklar yine hidayet Allahtandr, derler ve hala cebr inancn ktlerler. Bu insanlar ne dediklerinin farknda deillerdir. Lakin yazar lafn nereye gideceini bildiinden rnekteki ifadeyi kullanmaktan ekinmiyor. Zira hidayet Allahtandr ifadesi cebr sonucuna gtrr. nk o zaman kfr de Allahtan olmu olur. *** Kitap: hya 3.cilt --- Sayfa 360: Resul-i Ekrem: Sizden biriniz konuurken Allahn diledii ve senin

dilediin eklinde konumasn; Allahn diledii sonra da senin dilediin eklinde konusun (Ebu Davud, Nesai) buyurmutur. nk ve kelimesi mutlak atf iindir. Bu ise Allahn iradesiyle, beerin iradesi arasnda bir msavat hatra getirir. Fakat Smme (sonra) kelimesi terahi iindir. Kulun dilemesi geride kalr. bn. Abbas diyor ki: Adamn biri iin Resul-i Ekrem ile baz hususlar grtm. Sonunda Allah ve sen dilersen dedim. Resul-i Ekrem: Beni Allaha emsal mi yapyorsun? Yalnz Allahn diledii de (Nesai, bn Mace) buyurdu. Yine Resul-i Ekremin huzurunda hitabede bulunan bir kimse Allah ve Resulune itaat eden hidayete ular, onlara isyan eden azar dedi. Bu ikinci cmlede zamir irad etmesi bakmndan Allah ile Peygamberi bir seviyede gsterir gibi bir anlay bulunduundan Resul-i Ekrem bu ifadeyi ho karlamad ve ikinci cmlede de isimlerin tasrihinin daha muvafk olduunu bildirmek zere Allah ve Resulune isyan edenleri eklinde ifade et, buyurdu. *** Razi: Andolsun ki sizden evvelki nesilleri peygamberleri kendilerine apak deliller getirdikleri halde zulmettikleri, imana gelmedikleri iin helak ettik. te gnahkarlar gruhunu biz byle cezalandrrz. (Onlardan) sonra, arkalarndan sizi yeryznde halifeler yaptk, bakalm nasl hareket edeceksiniz diye. (Yunus 13-14) mtihan inin Allaha snad? Soru: (Onlardan) sonra arkalarndan sizi yeryznde halifeler yaptk, bakalm nasl hareket edeceksiniz diye buyruu Allah Tealann onlar var olmadan nce onlarn hallerini ve durumlarn bilmediini ihsas ettirmektedir. Cevap: Bundan murad Allah Tealann tpk onlar, onlardan sadr olana gre cezalandrmas iin onlarn ne yapacan bilmek isteyen kimsenin muamelesi gibi muamele etmesidir. Bu Cenab- Hakkn tpk Hanginizin daha gzel amel edeceini imtihan etmek iin lm ve hayat yaratmtr (Mlk 2) ayeti gibidir. Hz. Peygamber de Dnya yeil (gzel) ve tatldr. Ve phesiz Allah da sizin ne yaptnz grsn diye sizi o dnyaya halifeler yapmtr buyurmutur. (Tirmizi, bn Mace) *** Kitap: hya 4. cilt (Korkunun Ksmlar) blm --- Sayfa 292-293: Eer Allahu Teala bizatihi korkulmasa, ona gnah yaptrmamas ve gnah imkanlarn vermemesi lazm gelirdi. Gnah sebeplerini kolaylatrmak, onu uzaklatrmak demektir. Halbuki gnahtan nce gnah ilememiti ki bunu haketmi olsun. Abide, ibadet yolunu kolaylatrmakta ayndr. nk ibadetten nce ibadet etmemiti ki buna hak kazanm olsun. syan edenin - kabul etse de etmese de - ezelde isyan ile hkmedildi. Muhammed aleyhisselam yaratlmadan nce en stn makama ykselten, Ebu Cehili de yaratmadan ve hi gnah ilemeden yerin dibine batran kimdir? Elbette ki Allahtr. Bu ileri yapan Allah olduuna gre her eyden nce Onun Celalinden korkmak gerekir. Allaha itaat eden, Allah Tealann onda yaratt irade ve ona verdii kuvvetle itaat eder. syan eden de Allah Tealann onda yaratt kesin irade kuvveti ve isyan kudreti sebebi ile isyan eder. rade ve kudretten sonra fiil zaruri hale gelir. Bunlar kula havale, daha nce hibir sebep olmadan ezeli kazaya raci olduuna gre, diledii gibi takdir ve istedii gibi hkmedenden elbette, akl banda olanlar korkarlar ki bu, zati itibariyle olan korkudur. Bunun ardnda aklanmas caiz olmayan kader srr yatar. Allahu Tealann sfatlarndan korkmay anlamak ancak bir misal ile mmkn olabilir. Eer bu hususta ariin izni olmasa buna da kimse cret edemezdi. Haberde varid olduuna gre Allahu Teala Davud aleyhisselama yle vahyetmitir: Ey Davud yrtc hayvanlardan korktuun gibi benden de kork. Bu misal her ne kadar bu manann sebebini sana anlatmazsa da bu manadan hasl olan eyi

anlatr. nk sebebini anlamak kaderin srrn anlamak demektir. Bu da ancak ehline aklanr. Bunun zeti yledir: Yrtc hayvanlardan korkmak onun sana kar olan gemi bir cinayetinden dolay deil, kendisinde kuvvet, kudret, kibir, heybet ve saldrganlk vasf ile dilediini yapabilme imkanlarna sahip olup, yaptna aldr etmemesi bakmndandr. Seni paralarsa zerre kadar keyfine keder gelmez. ayet salverirse sana acyp sana merhamet ettii iin deil, seni beenmedii ve senin lne ve dirine iltifat etmedii iindir. Onun nazarnda senin gibi bin kii ile bin karnca ldrmek arasnda fark yoktur. Zira yrtclkta bunlarn nemi yoktur. Allahu Tealann byle stn misalleri vardr. Bunu byle d grn ile bilen, d grnten daha kuvvetli olan batn mahede ile Allahu Tealann Bunlar cennete buna aldr etmem; bunlar da cehenneme buna da aldr etmem buyurduunun doruluunu anlar. te onun her eyden mstani ve hibir eye aldr etmediini bilmen, kendisinden korkuyu gerektirdiini anlamak iin sana yeter. Bu korku, zat iin Allahtan korkmaktr. *** Kitap: hya 4.cilt --- Sayfa 311:Allahu Teala azap ve sevap sebeplerini yaratt gibi, hepsinin adamlarn da yaratt. Ezeli kazadan meydana gelen mukadderatlar herkesi yaratldklar eye doru iter. Cenneti yaratt, adamlarn da yaratt. Dileseler de, dilemeseler de oraya doru giderler. Cehennemi yaratt, onun da adamlarn yaratt. Onlar da dilese de, dilemese de o tarafa doru giderler. Kendisini kader dalgalar arasnda rpnmakta gren herkes zaruri olarak korkar. te bu, ariflerin srr kaderden olan korkulardr. *** Kitap: hya 4.cilt (Tevhidin Hakikat) blm --- Sayfa 469:ayet tevhid ile eriat birletirmek nasl mmkn olur? Tevhidin manas fail ancak Allahtr, eriat ise kullara bir takm fiiller isbat etmektedir. Kul fail ise Allah nasl fail olur. ki fail arasnda bir meful -Yani bu ii hem Allah yapt ve hem de kul yapt demek - nasl olur? dersen, derim ki; bu anlalmaz, fakat bunun anlalmamas fail sznn bir anlam olduu vakittedir. Failin iki anlam olur da mcmel olan bu isim her iki mana arasnda tereddt ederse tenakuz olmaz. Bu tpk celladn boynunu vurduu bir adam iin: Hkmdar falancay ldrd denmesi gibidir. Hkmdar ldrd dendii gibi, Cellad ldrd de denir. Her ikisi de dorudur. nk adam irade ve emir bakmndan hkmdar ldrmtr. Filen ldrmek bakmndan da bu ii cellad yapmtr. Bunun gibi kul bir manada faildir, Allahu Teala baka manada faildir. Allahn fail olmas onu yaratmas, icat ve ihtira etmesi bakmndandr. lmi, iradeyi halk ettikten sonra kudretin yaratld mahal olmasndandr. artn meruta (arta bal) balanmas gibi kudret iradeye, hareket de kudrete baland. Kudret de malulun illete balanmas gibi, Allaha baland. Kudret ile irtibat balants olan her eyde, irtibat ne ekilde olursa olsun kudretin mahalline fail denir. Cellada da, hkmdara da katil dendii gibi.Zira katlin, her ikisinin kudretiyle de irtibat vardr. Fakat bu irtibat ayr ayr ynlerdendir. Bunun iin de her ikisinin fiili oluyor ki, makduratn iki kudrete irtibat da byledir. te bu uygunluktan tr Allahu Teala Kuran Kerimde ileri bazen meleklere ve bazen de kendi zatna nispet etmi ve yle buyurmutur: De ki size mvekkel olan lm melei cannz alacak (Secde 11) Allah (lenin) lm zamannda ruhlar alr (Zmer 42) sonra Biz ona ruhumuzu gndermitik de o kendisine hilkati tam bir beer eklinde grnmt (Meryem 18), Biz ona ruhumuzdan frdk (Tahrim 12) buyurulmutur. Halbuki fren

Cebrail idi. Yine Allahu Teala: Biz onu okuduumuz vakit sen onun kraatna uy (Kyame 18) buyurulmutur. Bunun tefsirin de Bunu sana Cebrail okudu dediler. Yine Allahu Teala: Onlarla muharebe edin ki Allah sizin ellerinizle onlar azaplandrsn buyurmutur. Burada ldrmeyi onlara, azap etmeyi de kendi zatna izafe etti ki, azap etme ve ldrme ikisi de birdir. Bunu tasrih ederek: Attn zaman sen atmadn, fakat Allah att (Enfal 17) ve Onlar siz ldrmediniz, fakat Allah ldrd (Enfal 17) buyurulmutur. Bunun ise nefyu isbat birletirmek olduu meydandadr. Fakat bunun manas Sen Allahn att manada atm deilsin, ancak kulun atabilecei ekilde attn demektir ki bunlar ayr ayr iki manadr. *** Kitap: hya 4.cilt (Duann Rzaya Mnafi Olmad) konusu --- Sayfa 633: ayet Allahu Tealann kazasna rzaya dair pek ok ayet ve haberler varid olmutur. Masiyetin Allahn kazas ile olmadn sylemek tevhide aykr der ve ayn zamanda muhaldir. ayet Allahn kaza ve kaderi ile olduunu kabul edersek bunlar kerih grmek Allahn kazasn kerih grmektir ki bu da muhaldir. Birbirini nakzeden bu delilleri telif nasl mmkn olur? dersen , Bilmi ol ki bu hususta pheye denler ilmin esrarna vakf olmayan zayf grl kimselerdir. Hatta bazlar bu hususta o kadar armtr ki ktlklere kar skutu rzann makamlarndan bir makam olarak kabul etmi ve buna gzel ahlak adn vermilerdir ki, bu srf cehalet mahsuludur. Biz deriz ki, rza ve kerahatin birbirine zt olmas, bir eye bir ynden taalluk ettikleri vakittedir. Bir eyi bir ynden kerih grmek ve bir ynden ona raz olmakta zddyet yoktur. Mesela hem senin hem de dmannn dman olan bir adamn lm, dmann olmas bakmndan seni memnun ettii gibi, dmannn da dman olmas bakmndan seni zer. Yani bir yn ile memnun olurken bir yn ile zlebilirsin. Bunun gibi isyann da iki yn vardr. Bir yn onu Allahu Tealann yaratmas, irade ve ihtiyar ile olmasdr. Bu yn ile ona raz olursun ki, bu mlk malikine teslim ve Onun yaratmasna rza gstermektir. Bir yn de kula racidir. Kul onu kazanyor, onunla vasflanyor. Byle rahmetten uzaklk ve gadab ekecek sebeplerin ona musallat olmas ile Allah katnda sevimsiz olmas bakmndan da mnker ve mezmumdur. Bu bakmdan isyana buzedersin. Daha iyi anlalmas iin bir misal ile aklayalm: nsanlar tarafndan sevilen birisini ele alalm. Bu adam dostlarna Ben, beni gerek sevenlerle sevmeyenleri, bana buzetmeyenleri ayrmak isterim. Bunun iin de yle bir karar aldm: lerinden birini hedef alarak ona eziyet edeceim onu aleyhime konuacak szlere sevkedeceim. O hakikaten bana buzedip aleyhimde konumaya balaynca, benim dmanm olaca gibi, onu seven herkes de benim dmanm; ona buzeden herkes ise benim dostum ve sevgilim olacaktr. dedi ve byle de yapt. Hakikaten byle birini seti ona eziyet etti. O da kt syledi ve dmanln sebebi olan buz meydana kt. Bu adam sevmekte sadk olan ve sevginin artlarn bilen herkese den vazife, dostunu dmann tanmak iin senin alm olduun bu tedbir yerindedir. Biz bunu seviyor buna raz oluyoruz. Senin tedbirin, irade ve iin olmas bakmdan bunu uygun buluyor ve kabul ediyoruz. Senin eziyetin karsnda adamn, senin hakknda kt sylemesini de reddediyoruz. nk onun hakk bu eziyete sabretmek idi. Fakat senin iraden de onun sabretmeyecei hakknda tecelli etmitir. Senin iradene uygun olarak bu hareketin ondan sadr olmasna razyz. nk eer iraden tahakkuk etmese senin hakknda bir eksiklik olurdu ve biz bunu irkin grrdk. Lakin bu ahsn bunu kazanmas, bu ktlkle mevsuf olmas cemalinin iktizas hilafina sana kar husumet besleyip cephe almas ve bunlarn kendisine nisbet

edilmesi bakmndan, bu yaptklarn ho grmyoruz. nk ona yakan, senin eziyetine katlanp sana dil ile hakaret etmemekti. te bizim irkin grdmz senin tedbir ve iradenin icab deil, onun sabretmeyip karlk vermesidir. Binaenaleyh onun, senin hakknda kt sylemesi sebebiyle senin ona buz etmene biz razyz ve bunu seviyoruz. nk senin muradn budur. Senin muradna muvafakat etmekle onun bu davranna kzarz. nk muhabbetin art, sevdiinin sevdii ile dost, sevdiinin dman ile dman olmaktr. Adamn sana olan dmanlna gelince: senin iraden ve husumet sebeplerini ortaya koyman bakmndan buna razyz, fakat onun bu davran kendi vasf ve kazanc olmas bakmndan ona da buzederiz. Sana kzd ve dman olduu iin, benim kzdm ve dmanmdr. Onun sana kzmas, kendi fiili ve kesbi olmas bakmndan benim iin irkin ve fakat senin iraden olmas bakmndan kabulumdr. Tenakuz, senin muradn olmas bakmndan razym ve yine senin muradn olmas bakmndan irkin grrr demektir. Fakat Onun fiili ve iradesi bakmndan mekruh olmayp makbul olup, bakasnn vasf ve kesbi olmas bakmndan mekruh olmasnda tenakuz yoktur. Bir ynden ho grlp, bir ynden ho grlmeyen eyler bunun ahididir. Zaten bunun benzerleri saylamayacak kadar oktur. Demek ki dinde noksanlk olan eylere mutlak surette rza, bir ey deildir. Ancak Allaha izafetle ona rza gsterilir, baka hibir suretle ona rza gsterilmez. *** Resul-i Ekrem buyurdu ki: Kul yetmi sene cennetliin ameli gibi amel eder. Hatta herkes onun cennetlik olduunu syler. yle ki aralarnda manen bir kar mesafe kalmaz. Sonra mukadderat galebe alar da cehennem ehlinin iini yapar ve cehenneme girer. (Buhari, Mslim) *** Resul-i Ekrem buyurdu ki: Sizden hibirinizi ameli, ne cehennemden kurtarabilir, ne de cennete koyabilir. buyurdu. Ashab: Seni de koyamaz m? deyince, Resul-i Ekrem: Evet, beni de koyamaz, ne ola ki Allahu Teala rahmeti ile kusurlarm balaya (Buhari,Mslim) *** Resul-i Ekrem minberde iken sa elini yumarak: te bu Allahu Tealann kitabdr. Burada kendi adlar ve babalarnn adlar ile cennelikleri yazd. Bunlarda artk ve eksik olamaz. Sonra sol elini yumarak: Bu da Allahu Tealann cehennemlikleri yazd kitabdr. Onlar kendi adlar ve babalarnn adlar ile yazmtr. Bunlarda da artk ve eksik dnlemez. Sizden biriniz akilerin ameli gibi amel iler, ta ki bu da sanki onlardan olur; hatta sankisi yok, o da tamamen onlardandr, denir. Sonra Allahu Teala velev ki, bir devenin birinci defa salmasndan ikinci defa salmasna kadar geen zaman olsun, yani ksa bir mddet de olsa lmden nce onlar bu kt durumdan kurtarr. Bunun gibi akiler de iyilerin ameli gibi amel ederler, ta ki bunlar da onlardan saylr, hatta bunlar tam bunlardandr denir. Sonra Allahu Teala velev ki bir devenin birinci samyla ikinci sam arasndaki zaman kadar olsun, onlar lmden nce bunlarn arasndan karr. Said Allahn kazas ile saadete ulaandr. aki de Allahn kazas ile ekavete ulaandr. Amelde itibar hatimeyedir. (Tirmizi) *** Resul-i Ekrem buyurdu ki: Melek rahme girer nutfeyi eline alr ceset olarak suretlendirir. Sonra Ey Rabbim erkek mi, dii mi, salam m, kusurlu mu? diye sorar. Allahu Teala nasl emrederse yle suretlendirir. Sonra ona ruh fler, said veya aki olduunu yazar. (Bezzar) *** Tedavi ve rukyenin, Allahn kaderinden bir eyi deitirip deitiremeyecei kendisinden soruldukta, Resul-i Ekrem yle buyurmutur: Onlar da Allahn takdiri iledir (Tirmizi, bn Mace)

(Yani bunlar da takdir edilmilerse yaplabilir, takdir edilmemilerse yaplamaz. Takdir de bunlarn ifa verecei varsa verirler, yoksa vermezler. Mukadderatta deien bir ey yoktur.) *** Kudsi hadiste Btn olacaklar tedbir ve takdir ettim. Sun bediimi tahkim etim. Bunlara rza gsterene bana ulancaya kadar benden de rza vardr. Bunlara kzana, bana ulancaya kadar gadap vardr. (Taberani) *** (bn ahin, Ebu Umameden rivayet etmitir. hya da vardr.) Allahu Teala: Hayr ve erri yarattm. Hayr iin yarattm ve hayr kendi ellerinde icra ettiim kimseye mjdeler; er iin yarattm ve ktlkleri kendisine yaptrdm kimseye de yazklar olsun. Tekrar tekrar veyl ve yazklar da, Niin ve nasl diyene olsun. *** Kitap: hya 4. cilt (Kabir Azab ve Sorgusu) blm --- Sayfa 896: Fakat dnya ile nsiyet etmeyip yalnz Allah seven ve Allaha ulamaya ak olan kimse, dnya hapisanesinden ve ehvetlerinden kurtulup, btn engelller ortadan kalkp sevgilisine ynelmi olur. Emniyet ve ebediyet gibi btn nimetler kat kat kendisinde toplanr. te gerek amiller, byle ibadet ederler. (Allah bizleri de bunlardan etsin) --- Yorum: Dikkat edilecek husus, parantez iindeki ekleme mtercime aittir. Lakin hya 3. ciltteki parantezde ise cebri reddedici bir ifade kullanmt. Bu yukarda geti. Ne oldu? Bir yerde yle, bir yerde byle sylyorlar. *** Razi: Allah selam evine arr ve O, kimi dilerse onu doru yola hidayet eder (Yunus 25) Alimlerimiz kfr ve imann, Allahn kaza ve kaderi ile olduuna bu ayetle istidlal ederek yle demilerdir: Allah Teala bu ayette btn mahlukatn selam yurduna (esenlik yurduna) davet ettiini, daha sonra da Onun mahlukatndan bazsn buna hidayet edip ilettiini beyan buyurmutur. Binaenaleyh bu hususi hidayetin, o umumi davetten baka olmas gerekir. G, kudret, yapabilme imkan verme, peygamber gnderme ve kitaplar indirme gibi eylerin umumi (genel) eyler olduu hususunda phe yoktur. Binaenaleyh bu hususi hidayetin btn bu umumi eylerden baka olmas gerekir. Bu da bizim, Allah Teala ilim ve marifetullah bakasna deil de, o ahsa tahsis etmitir eklindeki szmzden baka bir ey deildir. Bil ki, bu ayet Mutezileye g gelen mkil bir ayettir. Onlar (bu hususta) fazla soru sormaya kadir olamamladr. Kadinin ileri srd eylerin zeti u iki eydir: A- Bundan maksat Duaya icabet edip, itaat eden muttaki olan kimseleri hi phesiz ki Allah o davete, arya hidayet eder, ulatrr manasnda olmak zere Allah diledii kimseleri, o daveti kabut etmeye iletir eklindedir. B- Bu ayetle ilahi ltuflar kasdedilmitir. Alimlerimiz bu iki izaha tek bir ekilde cevap vererek yle demilerdir. Mutezileye gre bu hidayeti ifa etmek Allaha vaciptir. Vacip olan eyse dilemeye taalluk etmez. Halbuki buradaki ifade ilahi dilemeye balanmtr. Binaenaleyh bu ayeti onlarn ileri srd manaya hamletmek imkanszdr. *** Razi Nuha u hakikat vahyolundu: Kavminden gerek iman etmi olanlardan bakas asla iman etmeyecekler. O halde ileyegeldikleri eyden tasalanma. (Hud 36) Allah Teala Hz. Nuhun kavminin artk bundan sonra iman etmeyeceini haber vermitir. Binaenaleyh ayet onlardan iman tahakkuk etmi olsayd o zaman bu iman, ya

hem bu haber ve bu bilgi doru bir haber ve bilgi olarak kalmas yahut bu haberin yalana, bu ilmin de cehle dnmesi tarznda tahakkuk etmi olurdu. Birincisinin batl olduu aktr. Zira imann varl halinde, imann yokluuna dair haberin doru olmas; iman mevcut iken imann yokluuna dair bilginin hasl olmas, iki zddn ayn anda bir arada bulunmas demek olur. kincisi de batldr. Zira Allahn haberinin yalana, ilminin de cehle dnmesi imkanszdr. Onlardan imann sadr olmasnn, mutlaka bu iki ksm zere olmasnn gerektii ve bunlardan herbirinin de imkansz olduu sabit olunca, onlar iman etmekle emredilmi olduklar halde, onlardan imann sadr olmas imkansz olur. Hem kafirler iman etmekle emrolunmulardr. Allah verdii her haber hususunda tasdik etmek de imandandr. Cenab- Hakkn, Kavminden gerek iman etmi olanlardan bakas asla iman etmeyecektir beyan da bu manadadr. unu kabul etmemiz gerekir: Onlar, kendilerinin iman etmeyeceklerine dair habere de iman etmekle grevli idiler ki bu, iki zdd bir arada bulundurmay teklif etmektir. *** Resul-i Ekrem buyurdu ki: Said annesinin karnnda said olandr, bedbaht da annesinin karnnda bedbaht ve aki olandr (Mslim) *** Hz. mer Ya Resulullah buna gre imdi biz olmu bitmi, hkm verilmi bir eye gre mi amel ediyoruz (abalyoruz), yoksa henz hkm verilmemi bir eye gre mi amel ediyoruz? Bunun zerine Hz. Peygamber de (Yazlp) bitirilmi bir eye gre ey mer. Kalemler (onu yazp) kurumu, kaderler onunla cereyan etmi (ona gre meydana gelmi). Fakat her insana yaratld ey kolaylatrlr. (Mslim) *** Resul-i Ekrem buyurdu ki: Ey kalpleri evirip eviren Allahn kalbimi dinin zerine sabit kl (Tirmizi) *** Resul-i Ekrem buyurdu ki: (Kader) kalemi, kyamete kadar olacak eyleri yazp kurumutur (bitirmitir) (Buhari) *** Resul-i Ekrem buyurdu ki: Allah var iken hibir ey yoktu. Daha sonra O, Levhi yaratt ve kyamete kadar gelecek olan btn mahlukatn hallerini ona kaydetti (Buhari) *** Gazalinin kitab olan hya da 3.ciltte sayfa (793-799) cmalen Ucbun Tedavisi bal altnda Gazali konunun tamamnda cebr grnden bahsediyor ve zgrlk yok diyor. Yine, hya 4. ciltte cebr itikad oka zikrediliyor. Daha ok Sabr ve kr blmnde ve zellikle Tevhid ve Tevekkl bahsinde konu detaylaryla aklanyor. *** Razi: Fiillerin Mahluklara snad Edilmesi (Tevbe 104. ayetteki aklama) Allahn can alma iini Geceleyin sizi ldren O dur (Enam 69) ayetinde kendi zatna; De ki: Size mvekkel olan lm melei cannz alacak (secde 11) ayetinde lm melei (Azraile) ve Herhangi birinize lm geldi mi, elilerimiz onun ruhunu alr (Enam 61) ayetinde de lm meleinin yardmcs olan meleklere izafe etmesi gibidir. Binaenaleyh can alma ii, yaratma bakmndan Allaha; (Bu ii yapanlarn) reisi olmas bakmndan Azraile ve Allah lm yaratt anda bu ii bilfiil yapan lm meleinin yardmcs olan meleklere nispet edilmitir. *** Razi Haklarnda hkm ertelenen kiinin tevbelerini de Allah kabul etti. nk yeryz bunca geniliine ramen onlara dar gelmi vicdanlar kendilerini sktka skmt. Allahtan kurtuluun ancak Alaha snmakta olduunu anlamlard. Sonra Allah onlar da eski hallerine dnsnler diye tevbeye muvaffak buyurdu. phesiz ki Allah (ancak) O, tevbeyi en ok kabul eden hakkyla merhamet edendir. (Tevbe 118) Buna gre eer; ayetteki Tevbe etmeleri iin Allah onlar tevbeye muvaffak kld

tabirinin manas nedir? Denilirse, biz deriz ki Bu hususta u izahlar yaplmtr. 1) Alimlerimiz bundan maksadn kulun fiilini Allahn yarattn beyan etmek olduunu sylemilerdir. Binaenaleyh ayetteki Sonra Allah onlar tevbeye muvaffak kld ifadesi, tevbenin Allahn fiili (yaratmas) olduuna, tevbe etmeleri iin ifadesi ise tevbenin kulun fiili (kesbi) olduuna delalet etmektedir ki bizim grmz de budur. Bunun bir benzeri de, Cenab- Hakkn Hakikat u ki; gldren de, alatan da Allahtr. (Necm 43) ayetinin yan sra Onlar az glsnler, ok alasnlar (Tevbe 82) ayetinin; Kafirler o (Muhammedi Mekke den) kardklar zaman (Tevbe 40) ayetinin yan sra Rabbin seni evinden harbe kard zaman (Enfal 5) ayetinin ve De ki: Yerde gezin dolan (Neml 69) ayetinin yan sra O (Allah) sizi karada ve denizde gezdirendir (Yunus 22) ayetinin bulunuudur. *** Kitap: hya 3.cilt (Riyazetle Gadab zale) blm --- Sayfa 382: Tevhid kendisine galebe alan ve tevhidin srrna eren kimse her eyin Allahn kudretinde olduunu ve Allahdan geldiini bilir, yaratklarn birer alet olduklarn bilerek onlara kzmaz. Nitekim hkmdarn idam fermann yazan kaleme kzmad gibi. Nafakasn temin eden, koyununu kesene de kzmaz. Zira kesmeyi de, lmeyi de Allahdan bilir. Tevhidin galebesi sayesinde hiddet de ortadan kalkar. Bunun gibi her eyin Allahdan olduunu; belki hakknda hayrl olan a kalmak ve ldrlmek gibi holanmad eyler olduunu dnerek Allahu Tealaya hsn-i zan etmek suretiyle de gadap etmeyebilir dersen: Deriz ki: Bu da mmkndr. Fakat Tevhidin bu mertebeye ykselmesi muvakkattr, geicidir. imek gibi gelir geer. Devam etmez ve derakab gnl vastalara tevecch eder. Bu tabiidir, bundan ayrlmaz. Eer bu hal devaml olarak bir fertte bulunmas dnlseydi, Resul-i Ekrem de dnlebilirdi. Halbuki o da hiddetlenir, mbarek yanaklar kzarrd. Hatta: Allahm ben de bir insanm, herkesin kzd gibi ben de kzarm. (Kzarak) herhangi bir mslmana kt syler, telin eder veya onu dversem sen bu hareketimi benden ona bir dua, tezkiye ve kyamet gn sana yaklatrmaya vesile kl buyurmutur. (Mslim) *** Kitap: hya 3.cilt (Dnyann Zemmi) konusu --- Sayfa 472: Zatn biri de: lmn hak olduunu bilen kimsenin nasl ferahlandna, cehennemin hak olduunu bilen kimsenin nasl gldne, dnyann deimekte olduunu gren kimsenin buna nasl bel baladna, kaderin hak olduuna inanan kimsenin nasl zldne aarm demitir. *** Bir gn Eec, Resul-i Ekremin ziyaretine gitti. Devesini kertti. Deveden indi ve devesini balad. Sonra srtndaki iki elbiseyi kard, antadaki iki elbiseyi giydi. Btn bunlar yaparken Resul-i Ekrem de kendisini seyrediyordu. Bunun zerine Resul-i Ekrem: _ Ey Eec (sende) iki haslet (var ki onlar) Alahu Teala sever. Resul de sever buyurdu. Eec: _ Bu iki huy nedir, Ya Resulullah? Dedi. Resul-i Ekrem: _ Hilim ve vakardr, buyurdu. Bunun zerine Eec: _ Bunlar benim edindiim veya bunlarla yaratldm iki huy mudur? deyince Resul-i Ekrem: _ Hayr, onlar Allahu Tealann sen de yaratt iki ahlaktr. (Buhari, Mslim)

*** Hayr ve er Allahtan mdr? der ki: Evet. Namaz klmak hayr mdr? der ki: Evet. unu sor: Yani bu namaz klan kiinin namaz klmasn Allah m istiyor diyorsun? Evet derse de ki: Ama bir ok insan namaz klmyor, acaba Allah onlarn namaz klmalarn istemedi mi? *** Hayr ve er Allahtan mdr? Evet diyorlar. man etmek hayr mdr? ounlukla evet diyorlar. De ki: O zaman kafirliin de Allahtan olmas lazm deil mi? *** Ebu Leheble alakal soruyu sorduumda, yani o hayatta iken cehenneme gidecei ayeti indi. Ve o bu ayete inanmakla mkellef tutuldu. Cehenneme gideceine mi inanmakla mkellef tutuldu? dediimde, diyorlar ki: Allah onun yle yapacan veya iman etmeyeceini bildii iin yle yapt. Bunlara deiik bir cevap: Sizin bu sznzdeki lerde yle yapacan bildii iin ifadesi bir yaam sresidir. Yani diyorsunuz ki, Ebu Lehebin bir yaam sresi oldu. Bu sre iinde kendisi iin, cehenneme gidecei ayeti de geldi. Fakat Allah onun iman etmeyeceini nceden bildii iin bu ayeti indirdi. Peki soruyorum; sizin o Allah onun iman etmeyeceini nceden biliyordu ya da onu yaratmadan biliyordu ifadenizde ikinci bir yaam sresi olsun, yle kabul edelim. imdi dikkat edin, sizin kasdettiiniz ikinci yaam sresinde Ebu Leheb iman etmekle mkellef tutulmu muydu? Evet denir. Ve yine onun inanmas iin kitap indirilmi miydi? Evet denir. Bu kitap Kuran deil midir? Lakin yine baa dnyoruz. Zira Leheb suresi de Kurann bir suresidir. Dikkat edin bu sylediiniz, sorunun cevab deildir. Zira Allahn ilminde deiiklik olmaz. lmi cehle dnmez. Olan Ebu Lehebin hayatta iken cehenneme gidecei ayetinin inmesi hadisesiydi. Demek ki bu olay vuku bulmadan evvel Allah bunu biliyordu. Zaten Allahn bildii ey gerekleti. Yani Allahn olacan bildii ey, bildii ekilde gerekleir. Aksi muhaldir. *** nsanlara soruyorum: man Allahtan m gelir? Allahtan bir nimet mi? Ve insanlar Allah m doru yola erdirir? Ekseriyetle Evet diyorlar. Yine insanlara Allah kullarn saptrr m? diyorum, ekserisi Hayr saptrmaz diyor. Aslnda iman Allahtandr, insanlar Allah doru yola iletir, hidayete erdirir demek, Allahn kullarn saptrdn, yoldan kardn kabul etmek demektir. nk eer iman Allahtansa, bu ifadeye gre mslmanlara iman nimetini Allah vermi demektir. Ama dnyada kafirler de var, onlara iman nimetini vermemi mi? diye sorunca aryorlar. Evet vermemi, yani onlar da iman yaratmam, dolaysyla onlar kafir olur; grld gibi, onlar da kfr yaratt. *** Onlara soruyorum. Bana ierisinde imann ve kfrn (sapkln ve hidayetin) mahluk olduu, Allahtan geldii ve yine kiinin fiillerinin mahluk olduu, Allahn dilemesiyle olduu ifadeleri, dnceleri iermeyen dakikalk dua edebilir misiniz? Onlar bunu yapamazlar. Zira dua ifadelerinin hepsi cebr manasn tar. Bu sabit olunca tekrar soruyorum, peki Peygamberimiz dua edermiydi? Elbette dua ederdi diyecekler. Hal byle olunca siz kafirlik, sapklk olarak kabul ettiiniz cebr szlerinin ve dncelerinin Peygamberimiz tarafndan sylendii gereini nasl uzlatracaksnz, deerlendireceksiniz? Siz Peygamberimizin yapt bir eyi yapmaktan ekinecek, gocunacak msnz? Dahas Allah Kuranda dua etmeyi tevik ediyor. imdi Allah bunu yapmakla; sapklk ve kafirlik olarak vasfladnz cebr szlerini ve dncelerini bizlere yapmamz iin tevik mi etmi oluyor? Rabbinize yalvara yalvara gizlice dua edin (Araf 55); Rabbiniz yle buyurdu: Bana dua edin ki size karlk vereyim (Mmin 60) *** Mutezile ileri gelenleri Kuran batan baa ezbere bilen, ve onbinlerce hadisi

de bilen kimselerdi. Onlar kaderi ak ak inkar ettiler. Yine onlar zgrl savunup, cebr olursa o halde Allah zalim olur, bu ise muhaldir. Dolaysyla imtihan iin zgrlk arttr dediler. Hem de kendilerine adil frka diyorlar. Maturidiler ise yine zgrl savunuyorlar, yine cebre kar kyorlar, fakat Maturidilerin ounluu Mutezileye kafir diyor. Kendilerini mslman kabul ediyorlar. nk Mutezile kii fiilinin yaratcsdr dedii iin ve ak ak kaderi inkar ettii iin Maturidilerin ounluu onlar tekfir etti. Ancak Maturidiler kelime oyunu yapp Fiillerimizi Allah yaratr, lakin istediimizi yaratr, istemediimizi yaratmaz deyip yine cebri inkar etti. Ama kendisini bundan dolay kafir saymad. imdi soruyorum: Bu Mutezile ileri gelenleri de, Maturidiler de cebri inkar ettiler. Ancak Mutezile bu ii bilemedi de, onlar kelime oyunu yapamad da kafir oldu; ama Maturidiler k yolunu kendilerince buldu ve kafir olmad yle mi? *** Kuran da oka geen Allah dilediini saptrr ayetine yle cevap verdikleri oluyor: Kii yanl eyler yapar da, czi iradesiyle sapmak isterse Allah da onu saptrr. Ya da kii gnah iler iler artk hak ettii iin Allah da onu saptrr Cevap: Dikkat edilirse verilen cevaplarda nce kulun azmas, isyan geliyor, ya da bu kii isyan etmeye, gnah ilemeye meylediyor; iradesiyle arzuluyor ve peine Allah onu saptryor. deniyor. Ama iyice incelendiinde burada nce kii bir ynelme veya azma gsteriyor ve saptrlmay hak ediyor gibi bir mana var. Halbuki ayette geen Allah dilediini saptrr ifadesi ise hibir koul, art olmadan Allahn istediini yoldan kard manasna geliyor. Onlar ise nce kul hata yapar, veya yapmaya ynelir ondan sonra Allah saptrr diyorlar ki, bu gr ayetin ifade ettii anlama uymuyor. nk ayet kiilerden herhangi birinin, hibir nart olmadan sadece Allahn istemesiyle saptrld manas tayor. Maturidiler ise ayetin bu geni manasn kendilerince daraltyor, kstlyor. Ve Allah illa da bu kiileri saptrr, yoksa gnah ilemeye meyletmeyen, azmak istemeyen, itaat etmeyi isteyen kiileri saptrmaz veya tam manasyla saptramaz demeye getiriyorlar. Zaten man - kfr mahluk deil derken bunu kastediyorlar. Bu yazdklarma karlk bana yle diyen olabilir: Muhakkak ki Allah bir sivri sinei hatta daha stnn bir misal gstermekten ekinmez. man edenler bilirler ki, o phesiz haktr, Rablerindendir. Ama kfre saplananlar: Allah byle bir misal ile ne demek istedi? derler. Allah onunla biroklarn artr, yine onunla biroklarn yola getirir. Onunla ancak o fasklar artr. Onunla ancak o fasklar artr ayetine gre demek ki biz bu Allah dilediini saptrr ayetini tek bana almayp, tahsis etmemiz lazm. Demek ki herkesi deil, fasklar saptryor. Bu da bizim savunduumuz gre delalet eder. Cevap: 1- Bir kere fasklk bir sapma deil midir? Sapma ise o sapma nereden geldi? 2- Kullarn fiillerinin Allahn yaratt kabul edildiinde, fasklk zaten kiilerin yapt ilerden olur. Mesela iki ien fasktr. Ama ime fiilini Allah yaratnca; o fas da zoraki fask yapann Allah olduunu anladk. Peki madem yle neden Allah Onunla ancak o fasklar artr buyurdu, ne manas var? denirse; Derim ki: Bu oka anlattmz isnad olaydr. Allah sapma iinde kula isnad yapyor. Ve saptraca zaman ise kulun sulu olduunu beyan ediyor. Faskl onda Allah yaratyor, lakin kii bunu kesbettii (kazand) iin, ona sapk deyip sapmay hak ettiini beyan buyuruyor. Lakin bundan zgrlk manas kmaz. Zira faskl kula isnad etme vardr. Esasen zoraki onu fask yapan Allahtr. *** Earilerin naallah mminim (Allah dilerse mminim) sznn aklamas:

nsanlarn ekserisi cebri inkar ediyorlar. Yani Allah bu insanlarda kfr yaratyor. Lakin bu insanlarn ou kendilerini mslman sayyorlar. Yani Allah onlar da (mslman olduklar) dncesini de yaratyor. Onlar mslmanz derler, ama esasnda kafirdirler. Demek ki nemli olan kiinin kendini ne sandndan ok, ne olduudur. Dolaysyla bunun ayns benim iinde olabilir. (Not: Bu kitab yazdktan sonra bilgisayara geirme devresinde, evvelden kabul ettiim Ryetullah (Allahn grlmesi) dncesinin yanl olduunu kabul ettim. Bu hususta yine aratrma yapmam lazm. Ve ben u inantaym ki: Ryetullah kabul edenler Allaha cisim demi olurlar. Bu ise kfr olur. Yani unu demek istiyorum, ben bu kitab yazdm zaman kendimi mslman kabul etmi olmam beni kurtarmad; bilmeden de olsa kfr itikad tayormuum da haberim yokmu. Peki ne malum benim yine bilmeden, kfrm gerektiren bir itikad tamadm? Dolaysyla nallah mminim ifadesinin ne kadar yerinde olduu sabit olur.) Yani ben de kendimi mslman grrken bilmediim vecihle Allah bende kfr itikad yaratm olabilir. O zaman benim kendimi mmin saymam kendimi kurtarmaz. Hal byle olunca (Allah isterse mminim) derim ki, bu phe manasnda olmayp, ben iman esaslarna inanyorum ama Allah benim bilmediim ynlerle haberim olmadan bende kfr yaratm olabilir. Ben de kendimde yaratlan bu kfr inancndan haberim yoksa, ne ile kfre girdiimi bilmiyorsam, neden ve hangi sebepten dolay tevbe edeceimi de bilemem demektir. Ve tevbesiz lrm. Grdn gibi kendini mmin sanman seni kurtarmad. Dolaysyla bu ifade (gerek anlamda ancak Allah dilerse mmin olurum) anlamna gelir. Yoksa sende Allah samimi mminmisin gibi bir his yaratabilir. Halbuki sende kafirlik dncesi de, itikad da yaratabilir. O zaman kafir olursun da haberin bile olmaz. Demek ki bu ifade de (naallah mminim) Allaha tevekkl etmek, ona balanmak var. Haddini bilmek var. Rububiyetin izzetini ve kulluun zilletini ikrar var. *** Mahluk olanlarn zgrl yoktur. Bir insan doduunda cin veya melek olma hususunda kendisinin seimi yok. Zorlama altndadr. Cebrail de mahluk, blis de mahluk. kisi de kendi zgr seimleriyle cin ve melek olmay semi deillerdir. Cebrail melek ve Allaha isyan etmiyor, yaratl byle. blis ise cin yaratld, o kendini cin olarak buldu. Andolsun ki cinlerin ve insanlarn birounu cehennem iin yarattk (Araf 179) Ve Allah tarafndan zoraki secde ettirilmedi, lanetlendi. Hibir zgrl yoktu. Lakin imdiye kadar lanetle anld ve anlacak. Allah onu zelil kld. Ve yine Cebraili erefli kld. Bu ilerin illeti, sebebi yok. Sadece Allah yle istedi. Allah blisi niin melek yaratp, kendisine isyan etmeyen cinsten klmad? Niin blisi direk olarak isyan edebilen bir canl eklinde cin yaratt da, bunun tersini Cebrail iin yapt? Nedeni nedir? Bu sorunun cevab undan bakas deildir: Allah yle istedi. O yaptklarndan sorgulanmaz. Onlar sorumlu tutulacaklardr. (Enbiya 23) Tekrar sylediim gibi ikisinin de bunda zerrece zgrlkleri olmadklar halde, ikisi de hadis ve mahluk. Ve her czlerinde, fiillerinde de mahluklar. *** (Sad 82-83): blis: O halde senin izzet ve kudretine yemin ederim ki, ilerinde halis kullarn mstesna onlar toptan azdracam (Sad 84): te bu (szn) dorudur. Ben hakikat sylyorum (Sad 85): Andolsun ki sen ve sana uyanlarn hepsi ile cehennemi dolduracam Okyanusa bir gnlk bebek braklsa ve Yz kurtul dense, bu Allahn dilemesiyle mmkndr. Lakin blisin durumu iin hibir yol yoktur. nk yukarda beyan edilen ayetler yalana dnemeyeceine gre; blis kesin olarak cehenneme

gideceine ahit ve bunu u an biliyor. Evet herkesin sonu Allah katnda belli; ama bizler bunu kendimiz iin bilemiyoruz. *** Bir kafir memlekette doan ve slam dmanl ile yetien kiilere; bize Mseyleme (Yalanc peygamber) nasl anlatlyorsa ona da bizim Peygamberimiz aynen yle yalanc, sahtekar biri olarak tantlyor. Ve mesela Hrstiyan memleketi ise ona inanaca bir din gsteriliyor ve bir kitap sunuluyor. Hak yolun o olduunu, baka eylerin batl ve onlarn cehennemlik olduu retiliyor. Ve o kii memleketinde slam renecei yerleri nereden bulacak, onu kimi tevik edecek, kendi dilinde slami kitab nereden temin edecek? Herkesin ortam, karekteri farkl, imkanlar bir deil ve herkes fazla kitap okuyan, aratrc deildir. imdi bu insanlar slam memleketinde doup byyenlerle eit imkanlara m sahiptir? Birini ibadet yapmad iin knarlar, radyoda, televizyonda slam anlatlr, yani ynlendirme vardr. Bu iki kiinin artlar farkldr. Denebilir ki: O da aratrsn, mslmanl sesin, yapan yok mu? byle denebilir ise de, bir de gerekler vardr. slam memleketlerinde bile insanlarn ounluu Kuran okumamtr. Bundan kyas yaplmaldr. Ehli Kitap iin konutuumuzda; Kuran da srailoullar denizi geince buzay Samirinin yapt ifade edilir. Muharref (Bozulmu) Tevrat da bunu yapann Hz. Harun olduu yazldr. Dahas muharref ncil de, her ne kadar bu ifadeyi tevil etmeye alyorlarsa da resmen Hz. sa iin Allahn olu ifadesi, dncesi anlatlr. zellikle Yuhanna da; zaten Hrstiyanlar Eski Ahide ve Yeni Ahide inanrlar. Yahudiler ise sadece Eski Ahide inanrlar. Yani grld gibi bu muharref kitaplara inandklar iin otomatik olarak Kurann bildirdiklerinin tersine bir inan onlarda szkonusu oluyor. Ve bu insanlar Kurana inanmakla mkelleftirler. Soruyorum: Hani eitlik. ki snf insana da iman etmesi emrediliyor. Grld zere birinin, dieri zerine daha batan bir avantaj oluyor. Yani birini dieri zerine tercih etme var. Bazlar bu soruya yle cevap vermek istiyor ki bir aldatmacadr. Diyorlar ki: Bir insan slam bulamayacak, bilemeyecek bir ortamda ise Maturidilere gre sadece kendi aklyla Allaha, bir ilaha inanmakla sorumludur. eriatn dier detay eylerini yapmas ona teklif edilmez. Halbuki bu ifadeler dan banda, hi kendisine yol gsteren, anlatan olmadnda Maturidi mezhebine gredir. Lakin Avrupa da, Asya da ve ehirler de yaayan biri iin artk byle ey nasl sylenebilir? *** yle soru soruluyor: Madem ki Allahn her eye gc yetiyor. Allah, insanlar dnyada zgr seimleriyle yaamalarn yaratamaz m? Bu imkansz mdr? Cevap: Bu mmkn deildir. Bu denilenin olmas iin bir defa kiiye Allahn hi etki etmemesi ve kiinin fiillerini, Allahn yaratmamas gerekir ki bu da Allahtan baka bir yaratc kabul etmek manasna gelir ki bu kfrdr. Zira dnelim ; zahiren bakldnda yerdeki barda masaya koyma olaynda biz o bardaa dokunmazsak bardak kendiliinden masaya gelmiyor. Demek ki sonradan olan eylerin olumas iin onu etkileyen bir sebep lazm, lakin o cam bardakla, elimiz madde olmas asndan birdir. Zira o camsa, elimiz et ve kemik. len bir insann da eli var ama hareket etmiyor, edemiyor. Yani sizin lden farknz var. Bu fark ise grdmz kadaryla, Allah canl da hareketi yaratyor. Elimizin hareketi de sonradan meydana gelir. Ve o da bir var edene, yaratana muhtatr. Aksi halde yaratan olmadan, yaratlmay kabul etmek lazm gelir ki muhaldir. *** Aadaki cmleleri tasdik ediyor musunuz? Allahn diledii olur, dilemedii olmaz,

Allahn dilemesinin dnda hibir ey olmaz j Soruyorum: Allah kullarnn hepsinin iman etmesini istiyor mu?, Evet derse, de ki: Peki ama dnyada iman etmeyenler de var; o halde Allah istediini yapamad m, elde edemedi mi, aciz mi? Eer Hepsinin iman etmesini istemiyor derse, o zaman de ki: Peki bu iman etmesini istemediklerine de iman etmeyi teklif ediyor mu? Tabii ki teklif ediyor, lakin bu kiiler iman edemez, iman edemeyecekleri halde onlara iman etmeyi teklif etmek Teklif-i mala yutak olur. Cevap: Aslnda Allah kullarnn hepsinin iman etmesini istemiyor. Esasen u gerek ortadadr ki: Allah kullarnn ounluunun kt olmasn istemitir. .*** evremizdeki insanlara sorarsan, Mslman msn? diye, ounlukla Mslmanm Elhamdlillah (Allaha krolsun) derler. De ki: Niin Mslman msn sorusuna Mslmanm Elhamdlillah diye yant verdiniz? Bir iki laf ederse, Allahn iman sana nasip ettiini, verdiini dndn iin mi krettin dersen, Tabii ya onun iin derler. O zaman de ki: Yani demene gre insanlara iman Allah m nasip ediyor?, Evet derler. O zaman sor: Anlatmana gre dnyadaki btn mslmanlara da iman Allah nasip etmi, vermi oluyor yle deil mi?, yle oluyor der. imdi de ki: Ama dnyada kafirler de var, onlara iman nasip etmedi mi, vermedi mi? Bazlar Verdi ama onlar kabul etmedi diyor. De ki: Olur mu yle ey, iman verseydi onlar mslman olurdu deil mi? O halde iman o kafirlere vermemi olduunu anladk demektir. Zaten Allah kafirlere iman vermi olsayd, onlar o anda kafir olmazlard. nk Allahn dilemesine kar klamaz. unu sor: Onlara iman nasip etmedii, vermedii halde onlara iman etmelerini emretti mi, onlar iman etmekle sorumlu tuttu mu? (Araf 158) Mrn krn ederse, de ki: Elbette tuttu. Hem iman vermedi, hem de iman etmeyi emretti. Bu onlara kaldramayacaklar eyi yklemek olur. *** (Enam 148): Allaha ortak koanlar diyecekler ki: Allah dileseydi ne biz ortak koardk ne de atalarmz ortak koard, hibir eyi de (kendimize) haram klmazdk. Onlardan nce yalanlayanlar da byle sylemilerdi. Sonunda ise azabmz tatmlard. De ki: Yannzda bize karacanz bir bilgi mi var? Siz sadece zanna uyuyor ve sadece samalyorsunuz. (Enam 149): De ki: En kesin ve stn delil Allahndr. Allah isteseydi elbette hepinizi doru yola iletirdi. (Enam 107): Allah dileseydi ortak komazlard. Biz seni onlarn zerine bir beki klmadk. Sen onlarn vekili de deilsin. (Enbiya 23): O, yaptndan sorumlu tutulamaz. Onlar ise sorguya ekileceklerdir (Enam 107)deki ayette Allah beyan ediyor. Lakin benzeri ifadeyi mrikler syleyince azarlanyor ve samaladklar bildiriliyor. imdi ne olacak? Esasen mrikler doruyu sylediler. Peki neden Allah onlar doruyu syledikleri halde knad? nk onlar, bu ifadeleriyle sorumluluu reddetmeyi kasdettiler ve Madem her eyi bize zorla Allah yaptryor, o halde neden bizi sorumlu tutuyor? eklinde sorumluluu reddedici bir fikri ortaya koydular. Bunun iin Allah onlar knad. *** (sra 97): Allah kime hidayet verirse ite doru yolu bulan odur. Kimi de hidayetinden uzak tutarsa artk onlara Allahtan baka yardmc bulamazsn. Kyamet gn de onlar kr, dilsiz ve sar bir halde yzkoyun harederiz. Onlarn varaca ve kalaca yer cehennemdir ki, atei yavaladka onun alevini arttrrz.

(sra 98): Cezalar ite budur. nk onlar ayetlerimizi inkar etmiler ve sahi bizler bir kemik yn ve kokumu toprak olunca yeni bir yaratlla diriltilmi mi olacaz? demilerdir Grld gibi 97. ayette kime hidayet verirse onun doru yolu bulduu bildiriliyor. 98. ayette ise bu cezann nedeninin onlarn ayetleri inkar etmeleri ve ayette geen ifadeleri sylemeleri olduu bildirilmitir. Bakn, dilediini hidayet ediyor, dilediini saptryor. Ve saptrmak istediinde ise ayetleri inkar ettirtiyor. Ve ayette geen kfr szlerini zoraki sylettiriyor. Bakn zorla yaptran Allah olduu halde bu yapma iini onlara isnad ediyor. Onlar byle byle yaptlar diyor. Yani o amelleri onlarda yaratyor. Fakat onlar bu amellerin yaratlan mahalleri (yeri) olduundan sorumlu oluyorlar. Nitekim ok ayette amellerin, fiillerimizin Allah tarafndan yaratld bildirilmitir. Keza dncenin, imann, kfrn de yle. imdi iman, kfr, dnce, yaptmz hareketler Allah tarafndan yaratld sabit olunca 98. ayetteki onlarn yaptklar ve syledikleri; ayetleri inkar etmek mahluk olup kfrdr. Sonuta bu yaptklar Allah tarafndan yaratlm. Ve Allahn yaratt eye engel olunamaz. O bakmdan bu kiiler bu fiilleri (kfr fiillerini) yapmaya mecbur oldular. Bunu yapmaya mecbur olunca bakn ayete ne diyor. Cezadan bahsedip cezalar budur, nk byle byle yaptlar diyor. Esasen o yaplanlar yaratan Allah. byle olunca 97. ayette istediini hidayet edip, istediini saptrdn bildirince ve bunu da 98. ayetteki zahiren (grnte) onlarn byle byle yapmalarndandr deyip, halbuki bu da, onlara zoraki bu ileri yaptrmakla olduundan cebrden baka yol olamaz. *** Samiri onlar saptrd Allah dilediini saptrr Ayetleriyle istidlal, yle ki: Bir ok ayette Allahn insanlar saptrd sabit olduu halde bir baka ayette srailoullarn Samirinin saptrd bildiriliyor. Bakn hareketleri Allah yaratnca Samirinin yaptklarn da Allah yaratm olur. Grnte olay, fiili Samirinin yapt vardr. O bakmdan Allah o fiillerin mahalli Samiri olduundan saptrma iini ona nispet (snad) etmitir. Yoksa o zgr olduundan deil. Kesp ynyle bakldnda Samiri de bu fiilleri Allah yaratnca Samiri buna mahal oldu ve bu fiilleri kazanm (kesbetmi) oldu. Nitekim Kuranda kim ne kazanrsa kendisine olduu bildirilir. Kehf suresinde ister inann, ister inanmayn deniyor. Dnya hayatnda kiiler grnte sanki iman edip etmemek hususunda zgr gibi kendini hissedebiliyor. Nitekim inkarc kiilerle konuurken ne diyoruz: Gel vazge bu inattan, yapma byle. O ne diyor: Benim dncem, anlaym, tavrm bu, seimim bu diyor. Biz ise teblie devam edip onun dt elikileri anlatp Niye hala srar ediyorsun, anlamyor musun? diyoruz. Yani o anda fiili o kiiye isnad edip o ekliyle konuuyoruz. te byle de, bizim dnya hayatndaki bu zgrmz gibi halimizle ilgili bir hitapla, bu ynyle ster inann, ister inanmayn deniyor. rnek: Futbolda 2002 ylnda Trkiye dnya ncs oldu ya; Trk halk ne diyor, nasl seviniyor; Biz dnya ncs olduk, gol biz attk. Otelde futbolcular saldrya urasa ne deniyor Saldrya uradk. Grld gibi Trk halk topa dokunmad, komad, saldrya uramad halde ne diyor: Biz yaptk, biz ettik, saldrya uradk. Bu bahsi geen cmleler tuhaf karlanmyor. te bu da byledir. Her ne kadar yaptklarmz bize zoraki Allah yaptryor ise de birok ayette bu fiiller, ameller, szler, tavrlar insanlara, cinlere, meleklere isnad ediliyor. Bunun bu ekliyle isnad edilmesi, bu ilerin tamamen bizim zgr seimimizle olduuna delil olmaz. Zira

Kurann dier ayetleri bunu aka bildiriyor. Aklen ve naklen baka bir yol yoktur. Her ne kadar insanlarn ekserisi bu itikad kabul etmiyorlarsa da, iyice dnldnde baka yol olmad grlecektir. nsanlarn ou ok basit dnr; der ki: Buras bir denemedir, imitihan yeridir, iyilik yapar, amel edersen cennete, ktlk yapar ibadet etmezsen cehenneme gidersin. Bakn her ey bu kadar basit deil. Bir kere deneme nedir? Bir sonuca varma iidir. Denemeyi yaparsn, sonuca varrsn. Belli bir eyi renip ona gre hareket edersin. Fakat Allah zaten her eyi biliyor. lle de bir eyin ne olup, ne olmadn bilmek iin denemeye ihtiya duymaz. Fakat Kuranda geen imtihan, deneme ifadeleri mecazidir. Direk olarak bizim kullandmz ekliyle Allah iin dnlemez. Dolaysyla bu dnya imtihan yeri deildir. Zahiren bakldnda insanlarn dnyaya gnderilmesi, yaatlmas ve ldkten sonra diriltilip ceza ya da mkafatla karlamas imtihana benzediinden dolay nasslarda imtihan ifadesi gemektedir eklinde Razinin bir tevili vardr . *** (Saffat 96)da Hz. brahim Sizi de yaptklarnz da yaratan Allahtr dedi. (Meryem 43)de Babacm hakikaten sana gelmeyen bir ilim bana geldi. yleyse bana uy ki seni dz yola karaym Bu ayette ise babasna kendisine uymasn ve dz yola karacan beyan ediyor ki, yapaca fiili kendisine isnad ediyor. Ben dz yola karrm manasnda. Yine Hz. brahim, hareketlerin oluumunun ancak, Allahn yaratmasyla olduunu bildirmitir. Dolaysyla byle eyler caizdir, tuhaf grlmemelidir. Hz. brahim esasen dz yola karann Allah olduunu bile bile bu dz yola karma iini kendisine isnad etti. *** Kadere ylece inanmak zorundayz: Her eyi bize Allah yaptrr, icabnda gnah iletir, isyan ettirir, kafir yapar, mmin yapar, ibadeti de, gnah da zoraki iletir. Lakin Allah asla zalim deildir, adalet sahibidir. Bir de yle laflar itiyorum ki: nsanlarla tarttm vakit bakyorlar ki zorlanyorlar hemen laf hazr: Biz kader konusunda konumaktan, tartmaktan nehyedildik, (yasaklandk) biz inandk deriz gerisini kartrmayz. Halbuki burada byk bir yanlg var, o da udur: Hadislere baktnz vakit hakikaten bu konuda tartmaktan nehyedilme var; ancak bu cebr inancn kabul editen sonradr. nk cebr inanc kabul edildiinde, bu inanc sorgulamaya gidilebilir ve cevab bulmak ok zor olur. O bakmdan Resulullah szlerinde cebr inancn zikretmi, fakat bunun anlalmas ok zor olduundan hayr ve errin Allahtan geldiine inanmalarn ve gerisini fazlaca kurcalamamalar gerektiini sylemitir. te bu noktada nehy vardr. Yoksa Maturidilerin yapt gibi ayetlerin manasn zorlaya zorlaya kaderi inkar etmenin bin trl yolunu bulduktan sonra, bir de utanp sklmadan Ben kadere inanyorum, hayr ve er Allahtandr diyenler iin bu yasak yoktur. Bu gibilerin samimi olarak kadere gerek manada inandktan sonra bu nehy onlara raci (dner) olur. Bir de unu hatrlataym ki: tikad, inan meselelerinde phe caiz olmayp, inkar hkmndedir. Yani bir kii bizim kitap boyunca anlatmaya altmz ekliyle cebr inancna tam olarak inanmadka mmin olamaz. Misal derse ki: Ben hakikaten cebr inancna ok yaknm ancak iimde bilmediim bir ey var ki, bu inanc %100 savunmama mani oluyor. Yani bir adm kald tam cebrci olmama; u anda durumum bu, bu kii kafir olur. Allah inkar edenler gibi. Bu kafada lrse ebedi cehennemde kalr. Bu anlattklarm aka deil, oyun hi deil. Size emredilen udur ki: Her ey Allahtandr. rademiz varsa da etkisi yoktur. nk o da mahluk. Bununla beraber biz yaptklarmzdan mesulz, sorumluyuz ve Allah zalim deildir dncesini kabul etmenizdir.

*** Bana bazen yle sorular soruluyor: Allah kaldramayaca kayay yaratabilir mi? ya da bkemeyecei demiri yaratabilir mi? Cevap: Yaratamaz. Burada ilk bakta yaratamaz ifadesi, Allah iin acizlik manasn akla getirebilir. Lakin burada yaratma bir arta bal; art ise kaldramama ve bkememe. Bunlar ise kesin olarak acizliktir. Ve Allah iin acizlik muhaldir (imkansz). Muhale bal olan, gerektiren ey de muhaldir. Dolaysyla Allah sonu acizlie varacak olan ey, velev ki yaratma olacak olsa da, o halde byle bir eyi yaratamaz. Burada esasen bizim yaratamaz ifadesini kullanmamz; Allah vmek ve onu noksan sfatlardan tenzih etmektir. *** Kitap: Maturidi ve Nesefiye Gre nsan Hrriyeti Kavram Yazar: Prof. Dr. M. Said Yazcolu (Ebul - Muin Nesefi (. 1115) ileri gelen Maturidi kelamclarndandr.) --- Sayfa 22: Nesefinin Eariye kar taknd tavr hayli ilgi ekicidir. Tabsrenin (Yazd kitap) fiil bahsinde bir konudan bahsederken kulland bu; Ehli Snnet mezhebidir. Eariye gelince ifadesinden Eariyi, Ehli Snnet dnda grd anlalmaktadr. --- Sayfa 50: Memluk devri Maturidi kelamclarnn en mhim simalarndan biri olan Ubeydullah bin Mesud Sadr-eria el-Mahbubi (. 1346) fiilin Allah tarafndan yaratldn, fakat fiili beenip ona ynelecek olan irademizin yaratlmam olduunu syleyerek insann fiilindeki hrl konusunda belki de bu en ileri adm atan kelamcdr. Netice olarak diyebiliriz ki bn Humama (. 1457) gre radikal bir determinizmden saknmak iin Kuran formle bir zellik, baka bir deyile insan fiilinde istisnaya gitmek gerekmektedir. Bu neticeye ulamak iin de istisnay insan fiilinin btnlne yaymak ihtiyac yoktur. Sadece bu fiili idare edip ynlendiren azme tatbik etmek yeterlidir. nsan kendi iradesini kendisi var eder. bn Humam bunun dnda her eyin Allah tarafndan yaratld grndedir. bn Humamn Maturidi ve Nesefi dncesinden ayr ve orjinal diyebileceimiz fikri, insan iradesinin yaratlmam olduunu kabul etmi olmasdr. nsan fiile ilikin iradesini kendisi meydana getiriyorsa, Allahn yaratt eitli fiillerden seip beendiini hibir etki ve bask altnda kalmadan hr bir ekilde seebiliyor demektir. radenin yaratlm veya yaratlmam olduu meselesi Maturidi ve Nesefi de aka zerinde durulan bir konu deildir. Fakat onlarn izah tarzlarndan bn Humamn grleri dorultusunda dnm olduklar anlalmaktadr. Yani Maturidi ve Nesefi, seimi yapacak olan insan iradesinin yaratlp yaratlmad konusu zerinde akca durmamlar fakat iradenin bamsz olduunu hissettiren aklamalarda bulunmulardr. bn Humamn onlarn bu dncelerini daha somut bir ekilde ifade etmi olduunu syleyebiliriz. --- Sayfa 63: Yaratma - Kesb ncelii Acaba kesb, yaratmadan nce olabilir mi? Kesbin yaratmadan nce olmas demek, kesb varken yaratmann mevcut olmamas demektir. Fakat yaratma, yani yaratlan bir ey yoksa insan neyi kesbedecektir? Yokun kesbi szkonusu olamaz. Yokun kesbedilebilecei kabul edilecek olursa, bu yaratma demek olacaktr. Yani insan bir eyi yapabilme hrriyeti dnda onu yoktan varetme kudretine de sahip oluyor demektir. Kesbin nceliinin kabul edilmesi durumunda, Allahn yaratmasn izah etmek g, hatta imkansz olacaktr. Aslnda kesbin nceliini kabul etmek Mutezile gre uygun den bir anlay olur. Ehli Snnetin anlay ise bunun aksinedir. Ehli Snnetin anlayna gre kesb ve yaratmay bir anda dnmek gerekmektedir. Bylece her iki failin, bir fiile deiik alardan etkisi gereklemi olacaktr. Ehli Snnet kelamclar bir

fiile iki failin etki edebileceini kabul etmilerdir. (Yorum: Earilikte kesb anlay: Kulun kudretinin tesirsiz olarak fiille beraber bulunmasdr) Burada iki iten birinin ncelii deil, beraberlikleri sz konusudur. nsann bir eyi kuvvetli bir arzu ve istekle istemesi sonucu Allah onu yaratr ve insan da ayn anda kesbeder.(Yorum: Dikkat edilirse bir beraberlikten bahsediyor. Peine insann czi iradesini kullanmas sonucunda Allahn fiili yaratmasn ve ayn anda kesb olayn zikrediyor. Lakin czi irade ynelimini baa koyuyor. Bu ynelme (czi irade) iini sratle geiyor. Zira esas mesele orada. nk czi irade mahluk mu, deil mi? genellikle kitaplarda bu nokta geitirilir, zerinde pek durulmaz. Zaten ou Maturidi yazar da czi iradenin mahluk olup olmamas meselesini bilmez.) Bylece iin yaratma yn Allaha kesb yn ise insana ait olmu olur. Bu durumda nce yaratma sonra kesb sz konusu deildir. nsan iradesi fiilin balang noktasdr. Fiilin yaratlp yaratlmamas insan iradesine bal bir husus olmaktadr. Ancak yaratma yn Allaha, kesb yn ise insana aittir. Ehli Snnetin iki kadirin bir makdura (g yetirilen ey) taalluku bu bak asndan kaynaklanmaktadr. Fiilin meydana gelmesi olaynda yaratma ve kesb de ncelik deil, beraberlik sz konusu edildiinde, iin oluumuna etki eden eyin ne olduunu tesbit etmek gerekmektedir. Bir sebep olmal ki iki fail harekete gesin. Buradaki sebep insan iradesinin harekete gemesi olmaldr. Bu durumda insann fiilinde hrl ve dolaysyla netice de sorumlu olmas daha kolay anlalacaktr. Maturidi kelam bilgini bn Humam da bu gre paralel bir anlaya sahiptir. Ona gre insan bir eyi kuvvetli bir iradeyle istedii veya arzulad zaman, Allah onun iin, o fiili yaratr. Bu gre gre insan; kesbetmeden nce, Allahn yaratmasn niyeti ve kuvvetli arzusu ile tayin ediyor gibidir. Allah bu kuvvetli istek dorultusunda insann fiilini yaratyor; insan da bu fiili tam anlamyla benimsiyor. Bylece fiildeki balang ve fiil neticesinde meydana gelen sonu, insann bizzat kendisine ait olmu oluyor. Netice olarak kesbe ncelik vermenin, yaratma ilkesine aykr deceini syleyebiliriz. nk yaratma yoktan varetme olduuna gre, burada bir srama sz konusudur. Kesb yaratmadan nce olacak olsa, yok olan bir eye sahip olma durumu sz konusu olur ki bunun imkanszl ortadadr. Yaratmaya ncelik verilmesi durumunda ise insann yaratlm bir eyi kesbe mecbur olabilecei noktasndan hareketle, fiilde bir zorunluluk szkonusu olabilecektir. Ehli Snnetin yapt gibi, yaratma ve kesbte ncelik deil beraberlik kabul etmek en uygun izah tarz olmaktadr. Zira bu durumda Allahn yaratma kudretine bir zarar gelmedii gibi, insan iin de herhangi bir zorunluluk ve hrriyetini kstlayc bir durum szkonusu olmamaktadr. Yaratmann kesbten nce olduu kabul edilecek olursa Allahn deiik karakterde eyler yarattn insann da bunlardan dilediini seebileceini kabul etmek gerekmektedir. Allah tek bir ey yaratm olsa insann seim hrriyeti szkonusu edilemeyecektir. Deiik alternatifli eyler yaratlm olmal ki, insan dilediini seip benimsesin ve dolaysyla hrriyeti szkonusu olabilsin. te insann bu deiik eylerde dilediini semesi de kesb olmaktadr. --- Sayfa 112: Nesefi Temhidde (Yazd kitap) buna benzer ifadeler kullanmaktadr: Biz mutlak olarak Allah kfr yaratt demiyoruz. Allah kfr irkin, batl ve fasit olduu halde yaratt diyoruz. Bunlarn yaratlmasnda hikmet vardr. Akln yanlmas, kfr gzel ve doru olarak benimseyip yapmaktr. --- Yorum: Halbuki biz Maturidi kitaplarnda imann ve kfrn mahluk olmadn okuyoruz. Zira bunlar mahluk olsa direk cebr olur. nk Allahn yaratt eyin tahakkuk (meydana gelme) etmesine engel olunamaz. Birisinde kfr yaratsa o kii zoraki kafir olur. Tersi olarak birisinde iman yaratsa, o kii zoraki mmin olur. ok defa

yle ifadeler duyuyorum: Her ey de hayr vardr. Allah sende kt bir ey yaratsa, mutlaka bir hayr vardr, bir hikmet vardr Bir kere unu bilelim ki; Mutezile mezhebinde aslah prensibi vardr. Yani Kulda iyi olan yaratmas Allaha vaciptir, derler. Eariler diyor ki: Allaha hibir ey vacip deildir. Zira vacip olma; gerei yaplmad takdirde knanmay gerektirir. Allah kul iin hep iyiyi yaratacak diye bir ey yok. imdi diyelim bir kulda kfr yaratt, Kuran, peygamberini inkar ettirdi. Bu dnceleri kulda yaratt, imdi bu iin neresi kul iin hayrldr? Bu kfr sebebiyle, bu ekilde lrse ebedi cehenneme gidecek. Daha bu iler kul iin hayrldr denir mi? Her ite bir hikmet aranr m? Zaten Eariye gre Allahn fiilleri iin bir sebep aranmaz ve bir hikmete balanamaz. nk Allah yaptklarndan sorumlu deildir. Maturidiye gre ise Allahn fiilleri bir hikmete baldr ve bir sebebe balanmaktadr. nk Allah abesten mnezzehtir. *** Kitap: Saadet Anahtar Yazar: Muhammed hsan Ouz --- sayfa 318: Hatrlatma: Sebepler eksiksiz yerine getirildikten sonra bu sebeplerin sonularn yaratmak veya yaratmamak Allah Tealann irade ve dilemesine baldr. Dilerse yaratr, dilerse yaratmaz. Bu husus; irade ve dileme sfatnn Bamsz lahlk ve Rablnn gereidir. Aksi takdirde Mucibun bizzat olmas gerekir. Yani sebepler eksiksiz olarak tamamlannca o sebeplerin sonucunu yaratmak zorunlu ve mecburi olur. Byle bir hal ve durum Allah Teala hakknda imkanszdr. nk Allah Tealaya zorunluluk yoktur. --- Yorum: fade incelendiinde sonu yine cebr olur. Zira siz ne kadar ynelseniz de iin sonu yine Allahn dilemesine kalyor. O halde diyelim biri zina etmek istiyor. Demek ki Allah bu kiide zina fiilini yaratmayabilir. Ama icabnda bakas da zina etmek istiyor. Lakin diyelim Allah onda bu zina fiilini yaratt. O kul demi olsa ki: Ya Rabbi o da yneldi, ben de yneldim. Zina yapmay ikimiz de istedik. Onun iin bu fiili yaratmadn da, neden benim iin yarattn, fark neydi? ne cevap vereceksiniz bu duruma? Grld gibi yukardaki ifadeler nda yine cebr dncesi ortaya kar. --- Sayfa 323: Allah Teala bir canl iin ne miktar rzk takdir buyurmu ise, ancak onu alr; bakas ona karamaz. Dier bir deyimle rzk artp eksilmez ve bir kimse dier bir kimsenin (Takdir edilmi olan) rzkn yiyemez. Aksi halde Allahn ilminin, ezeli taksim ve takdirinin deiiklie uramas gerekir ki byle bir hal mmkn deildir. --- Sayfa 325: . Eariler pek ak olan bu geree kar karak; czi ve gerek kudretin fiilin her iki ynne ayn derecede yeterliliini kabul etmemiler ve onun iin cebr aibesinden kurtulamamlardr. Doru olan Ebu Hanifenin grdr. *** Kitap: Sorular ve Cevaplar Yazar: Muhammed hsan Ouz --- sayfa 127: lksz: Bu kitap tannm alimlerden bn-i Teymiyye ve rencisi bnl Kayyim el - Cevziyyenin Ehli Snnetin byk imamlarndan mam Ebul Hasan el Eari ve mam Ebu Mansur Maturidi Hazretlerinin Kaza - Kader ve insandaki czi irade meselelerine ilkin ilmi gr ve dnceleri aleyhindeki ar ve iddetli saldr, itham ve iftiralarna kar yazlm, akli ve nakli delillere dayal bir eserdir. --- Yorum: Grld gibi Eariyi Ehli Snnetin byk imamlarndan olarak kabul ettiini beyan ediyor. --- Sayfa 135: bn Teymiyye ile ibn-i Kayyimin Eariler ve Maturidiler aleyhinde syledikleri szlerin aynen nakli: Bunlar diyorlar ki: Eariler cebre meyilli olan kimselerdir. Kazanp edinme ile yaratmann ayr ayr eyler olduu inancndadrlar. Mutezile mezhebi, Eariyyeden daha doru ve daha iyidir. Earilerin Yaratma

Allahtan, kazanp edinme insandan demeleri ve nsan kazanan, Allah yaratandr eklindeki gr ve dnceleri hi doru deidir. Bu gibi grler insan mecbur olma dncesinden kurtaramaz. Earilerin grleri anlalmaz birer bilmecedir. bn-i Teymiyye ve bn-i Kayyim; Maturidiler aleyhinde de u szleri sylemilerdir: Maturidilerin Czi irade yaratlm deildir ve nsann kazanp edinmesi, Allahn yaratmasndan ncedir demeleri ok yanltr. nsan sorumlu klan, ok nemli iler gren czi irade nasl olur da Allahn yaratt olmaz? Czi irade Allahn yaratt olmaz da, insann yaratt m olur? Czi irade Allah tarafndan yaratlmazsa, insan kendi iradesi vastasyla fiillerinin yaratan olmaz m? Czi irade hibir ekilde yaratlm deilse, ezeli olmas gerekmez mi? nsann kendisi sonradan meydana gelmi ve yaratlm olunca; nasl olur da czi iradesi yaratlm olmaz? Czi ( para) olan bir ey, kllinin ( btnn) sahip olduu her nitelik ve zellie sahip bulunacana ve insann klli (btn ve potansiyel) iradesi yaratlm olduuna gre, klli iradenin bir paras olan ve onun kullanlmas anlamna gelen czi iradenin de klli irade gibi yaratlm olmas gerekmez mi? Eer Czi irade gerek bir varlk deildir, itibari (varsaylan) bir eydir denirse; bir ey ya vardr, ya yoktur. Varlk ile yokluk arasnda nc bir durum olmaz. Czi iradenin varl bulunmuyorsa yok demektir. Yokluk sebep olmaya ve sebeplilie elverili deildir. Yokluk, bir eyin meydana gelmesinin sebep ve etkeni olamaz. Grlyor ki Maturidilerin czi irade adn verdikleri tibari irade gr de ne olduu bilinmeyen bir dncedir. Bu irade anlay kesinlikle ak ve anlalr deildir. zeri belirsizliklerle kapldr. nsan ise ak ve anlalr bir ekilde bilmedii ve anlamad dnceye inanmak ve onun doruluunu kabul etmek istemez. Bu gibi dncelerin doruluunu kuku ile karlar. Kazanp edinmenin, yani itibari iradenin, yaratmadan nce veya sonra olmas gibi meseleler ksr dngden baka bir ey deildir. Eari ve Maturidi kelamclar Allah ve insan iradelerini ok yanl anlamlar, aradaki ba ve ilgiyi zmek iin ok yanl kyaslamalar, akl yrtmeler yapmlardr. Onu, insan ile Allah iradesi arasndaki maddi ve cismani kavramlarn dar snrlar iinde incelemiler; iinden klmaz ve ne olduu anlalmaz bir yerde saplanp kalmlardr. Bu kmaz yoldan dnp, ayet ve hadislerin manalarn anlayamamlar, insan hayatn btn akl ve genilii ile grememilerdir. Eari ve Maturidilerin irade konusuna ilikin grleri zerinde durmak, bunlar aratrp incelemek insan hibir olumlu sonuca ulatrmaz. Tam tersine; insann zihnini kartrr yeni yeni phe ve tereddtlerin uyanmasna sebep olur. Onun iin; rade, kaza, kader konularn ayet ve hadislerin genel hkmlerinden ve ak manalarndan, Peygamber aleyhisselamn bu meseleleri anlama ve uygulama tarzndan renmeye almaldr. --- Sayfa 157: Azm-i musammem (Kararl niyet): rade, seme, kasd, niyet, g, kazanm demektir. Bunlar birbirlerinin destekleyicisidir. Kelimelerin esas olarak manas ileri - geri birbirinin ayndr. te; kuldaki bu kadar nitelik ve zellikler (Yani; irade, seme, kasd, niyet, kudret, g yetirme, azim, karar, kazanp edinme), fiilin kula ait olmas ve kulun Allah Teala tarafndan emir ve yasaklar, bunlara ilikin mkafat ve cezalarla muhatab; ykml ve sorumlu tutmas iin yeterlidir. Eer yukarda sz edilen insan nitelik ve zellikleri de, Eariler gibi: Balangta ve aslnda Allah Teala yaratr denirse; kullarn hibir ekilde iradeye, semeye, kudrete, g yetirmeye, kasda, azme, kazanp edinmeye sahip olmamalar; her ilerinde mecbur ve zorunlu bulunmalar gerekir. Yukarda da getii zere, bu en yanl ve aslsz bir eydir. Mutlak adalet sahibi olan an Yce Allah; eli aya bal, herhangi bir ekilde hareket edip etmemekten yoksun, aciz ve aresiz bir kiiye, hibir ey yapamayacan bile bile yle yap, byle yapma

diye emretmekten, onu ykml ve sorumlu klmaktan, knamaktan uzak ve ycedir. --- Yorum: Bakn, Earilerin irade, niyet daha dorusu czi iradenin balangta ve aslnda Alah tarafndan yaratlm olduunu, sylediklerini ifade ediyor. Peine bunun yanl ve aslsz olduunu ekliyor. --- Sayfa 151: Eer Allah Teala insandaki czi iradeyi de yaratsa idi, kul yapt ilerde hareket ve davranlarnda zorunlu olur, sorumlu tutulacak ve knanacak bir durumu bulunmaz idi. Buna kar O durumda kul ilediinin yaratan olur diye bir itiraz ileri srlemez. nk Allah Teala (Hikmeti gereince) czi iradeyi yaratmaz. Fakat kulun czi iradesiyle kazanp edindii ileri (sz edildii zere) yaratr. Bu sebeple kazanma kula, kazanlan fiilin yaratlmas Allah Tealaya ait olur. Eer czi iradenin yaratlmad ve insann eseri olduu kabul edilmezse, fiilin sorumlusu, kazanp edinen ve ileyeni ak ve belirli olmaz. i Hak Tealaya yklemek, kulun ilediinde zorunlu olduu dncesine kaplmak tehlikesi ve sapkl ba gsterir. Zira fiilin kazanm yoluyla ileyeni Kendine ait czi iradesiyle, seimiyle, kasdyla, kararl niyetiyle kuldur. Yaratan ise an Yce Allahtr. Kul fiilinin yaratan olamaz. Allahtan baka yaratc yoktur. --- Yorum: Burada czi iradenin yaratlmad gr kabul edilmezse, iin tehlikeli olup, bunun da sapklk olduunu ifade ediyor. Sayfa 157de ise Earilerin Czi iradenin yaratld grn savunduklarn bildirmiti. imdi mantken baktmzda yazarn, Earilerin, sapklk dncesini savunduklarn belirtmesi gerekiyorken, Sayfa 127de Eariyi Ehli Snnetin byk imamlarndan saydn bildiriyor. te grdnz gibi Maturidi yazarlar byle tenakuz ve kmazlar iinde yayorlar ve iin tuhaf yan, onlar bu elikilere ylesine alktrlar ki, bu tezatlar, ztlklar, olmam, yokmu gibi grmek onlar iin zor deildir. *** Ebu Zerden O yle derdi: Kim sabahleyin: Allahm yaptm herhangi bir yemin veya yaptm herhangi bir adam ya da sylediim herhangi bir sz senin dileine baldr. Senin dilein bunlarn hepsinin nndedir. Dilediin olur, dilemediin olmaz. Allahm gnahm bala, benim iin ondan vazgeiver! Allahm sen kimi affetmisen duam onadr. Kime lanet etmisen lanetim onadr. derse o gn istisna edilenler arasnda olur. (Ebu Davud) *** mm Selemeden Yanmda olduu zaman Peygamberin en ok yapt dua u olurdu: Ey kalpleri evirip eviren! Kalbimi dinin zerinde sabit kl! Dedim ki : Ey Allahn Resul! Neden hep bu duay yapyorsun? Cevap verdi: Ey mm Seleme! Kalbi Allahn parmaklarndan iki parmak arasnda olmayan hi kimse yoktur. sterse durdurup sabit klar, isterse yerinden kaydrr. (Tirmizi) *** mm Habibeden Allah Resulu beni yle derken duydu: Allahm beni kocam Allah Resul, babam Ebu Sfyan ve kardeim Muaviye ile faydalandr! yle buyurdu: Sen Allahtan belirlenmi sreleri, saylm gnleri ve bltrlm olan rzklar istedin. Biliyorsun ki bunlar zamanndan ne nce gelir ve ne de gecikir. Eer sen Allahtan seni kabir azabndan ve cehennem ateinden kurtarmasn isteseydin senin iin daha iyi ve faziletli olurdu. (Mslim) *** Muazdan Ardnzda fitneler olacaktr. O zaman mal oalacak, Kuran alacak, mmin,

mnafk, erkek, kadn, kle, hr, kk, byk herkesin elinde Kuran olacak. lerinden biri yle diyecek: Neden bana onlar tabi olmuyorlar? Ben Kuran okuyorum, yine de kimse bana uymad. Ben onlara Kurandan baka bir ey uydurmadka bana uymayacaklar. Byle bir kiinin uydurduklarna tabi olmaktan saknn! Zira onun ortaya attklar dalalet ve sapklktr. Ben sizi bilgili kimselerin ayaklarnn srmesine kar uyaryorum. nk eytan ilim sahiplerinin dili ile dalalet ve sapkla davet edecektir. Mnafk da bazen doru sz syleyebilecektir. Yine dedi ki: Sen bilgili kiinin o hret kazanm szlerinden kan ki, o szler seni kaydrp yanltmasn. Kim bilir belki o bilgili kii bu szlerinden dner. Sen hak ne ise onu kabul et, onun zerinde ol, nk hakkn zerinde nur vardr (Ebu Davud) --- Yorum: Bu hadisi niin zikrettiim esasen aktr. Yani cebr inancn reddeden kiilerin isimleri, lakaplar, hretleri sizi aldatmasn. Onlara tabi olmakla deceiniz o yanltan dolay, onlarn hreti sizi kurtaracak deildir. *** Enesden (Allah Resul buyurdu ki:) Ate ehlinden dnya nimetlerini en ok tatm olan kii getirilecek. Cehenneme bir kere daldrlacak. Sonra yle denecek: _ Ey Ademolu! Hi (dnyadayken) iyilik grdn m? Hi bir nimete erdin mi? _ Hayr vallahi, Ya Rabbi! diyecek. Cennet ehlinden dnyada en ok sknt ekmi olan getirilecek. Cennete bir kere daldrlacak. Sonra ona sorulacak: _ Ey Ademolu! Hi (dnyadayken) sknt ektin mi? O da u cevab verecek: _ Hayr vallahi Ya Rabbi! (Mslim) --- Yorum: Czi iradenin mahluk olmas ile alakal. Halbuki sknt ekti, lakin Allah onda yle bir dnce yaratyor ki, o da yeminle sknt ekmediini sylyor. *** Kitap: slamda Felsefe ve Farabi Yazar: Prof. Dr. Cavit Sunar --- Sayfa100: Hibir ey kendi kendisinin illeti olamaz. nk illet illetlenmiten bizzat ncedir. --- Sayfa 101: O, yle bir mevcuttur ki, Onun vcudu iin ne onunla oldu, ne ondan oldu, ne onun iin oldu denecek bir sebebin bulunmasna imkan yoktur. --- Onun varolmas iin varlnn tamamlayaca hibir gaye ve maksat da yoktur. Aksi halde bunlar Onun varl iin birer sebep olurlard, dolaysyla da O ilk sebep olamazd. --- Sayfa 103: Allah aslnda kendisine bir mebde (Balang, evvel) bulunmas ve vcudunun ne, neden ve niin olduu sorulmas imkansz olan varlktr. --- Sayfa 110: Cisim, madde ile suretten bireiktir ve ne suret maddesiz, ne de madde suretsiz olabilir. Binaenaleyh, madde ile suretin mevcut olabilmeleri iin cisim olmayan nc bir eyin varl zorunludur. --- Sayfa112: Ezelde olmayan bir iradenin de yeniden ortaya kmas ise imkanszdr. --- Sayfa140: Eari kaderde, sfatlarda ve imanda Mutezileye kar gelmi ve Cebriyyeye de yaklam ise de kesb doktrini ile ondan ayrlmtr. Earilerce ihtiyari fiiller Allahla kaim deildir. Her olayda insann da bir kudreti ve ihtiyar vardr. Ancak bu kudret mukadder olan yaratmada etkili deildir. Bu kudretin ancak mukadder olana ilikisi vardr ki buna kazanma (kesb) denir. Fiili ve olay yaratan ilk sebep sadece Allahtr. Allah yaratc; kul ise kazancdr. Bu kesb doktrini ile Eariler, Ehli Snnetten

ayrlrlar. --- Yorum: Yazar Earilerin, Ehli Snnetin dnda olduunu belirtiyor. *** Soru: Rzk Allahtan mdr? ki rzk mdr? ki imek Allahtan mdr? Not: Maturidiye gre de haram rzktr. *** Kadere inanmak imann artlarndandr. Size gre kadere inanan kii, iki imek ya da imemek hususunda hrdr, zgrdr. Lakin kadere inanmadn syleyen bir ok insan var ve onlar diyor ki: Biz zgrz. Allah kullarna zorla gnah iletmez. Madem size gre, kadere inanan da zgrl savunuyor, inanmayan da zgrl savunuyor; o halde kadere iman etmek art olduuna gre kadere inanmak, inanmayan insanlardan farkl olmay gerektirmez mi? Kadere iman, iman esasysa demek ki inanmamak, inanmaktan farkl durumlar douruyor. Binaenaleyh, iman edenle, etmeyen arasnda bir fark olmaldr. Ne var ki cebr inancn savunmayan kiilerle; aktan aa, Allaha inandn syleyip de, kadere inanmadn ifade edenler arasnda kaderi inkar hususunda fark yoktur. *** Resullullah bize kader konusunda bir tek ekilde inanmamz emretti. Siz hem Eariyye hem Maturidiyye kader hususunda hakl derseniz; bilindii gibi Earilik cebri savunurken, Maturidilik zgrl savunur. Burada inanmak lazm gelen bir kader inanc ve nmzde birbirinin ztt grlere mensup iki mezhep vardr. iki zt grn ikisine de doru denemez. O halde bunlarn biri doru, dieri yanltr. Bu ok ak olduu halde kitaplarn ounluu bu iki mezhebi ok az ayrlklar var, diye anlatmaktadr. *** Kitap: Tmevarmn Temeli Hakknda Yazar: Jules Lacheler --- Sayfa 69: Bizim hemen hemen makine gibi yaptmz birtakm ehemmiyetsiz fiiller ileri srlr. O zaman bizi tayin eden sebepleri fark edemediimizden tr kendimizi sebepsiz tayin ettiimiz mdafaa olunur. Bylelikle gine adl bir ngiliz parasna muhta olan ve kesesinde bu trl paralardan baka olmayan insan semeden parmaklarnn ilk dediini alr. Ama yalnz iki gineyi bir masa zerine koyunuz ve onlardan birini hibir trl sebep olmadan semeyi deneyiniz: Ya da Bossuetnin teklif ettii gibi elinizi kaldrnz ve czi iradenizin ayr bir tesiri ile onu ister saa ister sola gtrp gtrmeyeceinize baknz. Saa m? Hayr. nk bu hareketi seerseniz bunun sebebi size en tabii gelmesidir. yleyse sola olacak? Hayr, nk sebepsiz hareket ettiinizi gstermek arzusu imdi sizin elinizi saa gtrmekten alkoyan sebeptir. O halde yine saa dnmek gerekecek; ama ondan daha ileri olamayacanz aktr; mesele de, sonunda yorgunluk, zemedii takdirde, sizce en kolay olacak hareketten yana tarafnzdan bir seim yapmadan uzun zaman askda kalabilecektir. *** Kesin artk, daha fazla yaknp durmayn; nk olagelen, hertarafta tamamlanma kararnda srarldr. (Sophokles) *** _ Varolan vardr. _ Hiten hibir ey kmaz. _ Sonradan olan hibir ey nedensiz varolamaz. *** Maturidilerin (Bildii iin yazd) eklindeki en ok kullandklar ifadelerine deiik bir cevap: Diyelim birisi kafir; Allah bildii iin o kii levhi mahfuza o ekilde yazlmtr,

o bakmdan cebr yoktur derler. Deki: Peki Allah bu bildii eyi (kafirlik) dilemi midir? Evet derse; Allahn kafirin kfrn dilediini kabul etmi olur; yani cebr. Hayr derse; Allahn bildii bu ey (kafirlik) nasl dilemesinin dnda olur? Bu kafirlik, meydanda olan bir eydir. Onun iin Hem var, hem yok o bir haldir diyemezler. *** Kitap: Kaderci jacques ile Efendisi Yazar: Diderot --- Sayfa 26: Bizim kafamzdaki hesapla, ezelden yaplan hesap birbirinden ok farkldr. Biz mi kaderi ynetiriz, yoksa kader mi bizi ynetir? *** Kitaplarda unu grrz: Allah Tevrat sonra Zeburu, bu da bozulunca ncili indirdi. Peki Kuran Allah kelam ve kadim. Kurann Hz. Muhammede indirilmesini Allah dilemi miydi? Evet denir. Allahn diledii ey meydana gelir. Ama biz, Allahn Kuran, ncil bozulduu iin gnderdiini de syledik. Ama ncil bozulmasaydi yine Kuran inecekmiydi? Durum byle olunca ve Kurann indirilmesi meydana gelmek durumunda olduuna gre, biz anladk ki ncilin bozulmas gerekiyordu. Allah Kuran koruyacan vaad etti ve korudu da. ncili bozulmaktan korumad m? Evet korumad. Ve Tevratn, Zeburun ve ncilin bozulmasn irade etti. Kullarn vesile yapt. Kuranda baz insanlarn kar iin kitaplar tahrif ettiklerini bildirdi. Yani o insanlar da byle davranmaya mecburdu. *** Masadan elma aldm ve yedim. Peki ama ben bu fiili yapmadan evvel, bu ii dnmeyi dndm m, bu istemeyi istedim mi? Hayr. O halde bu dnce bana nereden geldi? Bu dnceyi dnmeden nce, onu ncesinden planlamadm, ayarlamadm, o konuda kafa yormadm. Ve ben evvelinden onu dnmek konusunda inceleme, aratrma yapmadm bu dnmeyi dnmek hususunda nasl bir dahlim, etkim olabilir? Olamaz. Hal byleyken anlarz ki bu dnceyi bizde Allah yaratt. unu da syleyelim ki aklma bu dnce geldiinde zerinde dnmeden, duraksamadan eyleme getim, elmay yedim. Grld gibi bu hareket bendeki dnceye (elmay yemek) bal olunca ve bu dncenin meydana geliinde etkim olmad da anlalnca bu olayn Allahn zorlamasyla cereyan ettiini anladk. *** Sonradan olan bir ey dnelim. Bu kendi kendine oldu denemez, onu icat edene muhtatr. Yine czi irade de, dnce olmakla ortadadr. kisinin de mevcut olmak bakmndan bir farklar yoktur. Biri cismi ile ortada iken, dieri iimizdedir. Maturidiler czi irade iin tibari, varsaylan bir eydir; onun iin hem var, hem yok denebilir, haldir diyorlar. Onlar czi iradenin etkili olduunu sylyorlar. Eer bir ey yoksa nasl etkilidir? Demek siz czi iradeye yok diyemezsiniz. O zaman var demeye mecbursunuz. Zira varolan vardr. Czi irade ezeli olmayp, hadistir. Her hadisin bir sebebi vardr. Hibir ey kendi kendinin illeti olamaz. nk illet illetliden nce gelir. Bu czi irade kendi kendine mi meydana geldi? Bu olamayacana gre tek yol olarak czi iradenin yaratldn sylemek kalr. *** Allah her diledii eyi bilir. Fakat her bildii eyi dilemez. nk O, meydana gelmesi caiz olan madumu da (yok, bulunmayan) bilir. rnek: Kanatl at ya da yar insan yar at veya deniz kz; bunlar bildiimiz kadaryla mevcut olmadklar halde, Allah byle eyleri de bilir. Biz bile bunlar kafamzda canlandrabiliyoruz. Bir de meydana gelmesi imkansz olan madum vardr. Mesela Allahtan baka bir ilahn olmamas gibi. Bu yoktur ve mevcut olmas muhaldir.

*** Dileyen iman etsin, dileyen inkar etsin (Kehf 29) Daha evvel geen hadiste, Ebu Hureyre: Ya Resulullah, ben gen bir adamm, nefsimin zorlanmasndan korkuyorum. Evlenecek bir kadn da bulamyorum dediimde, Resulullah bana cevap vermedi. Bir daha syledim yine cevap vermedi. Bir daha syledim yine cevap vermedi. Bir daha syledim o zaman Ya Eba Hureyre karlaacan eyle ilgili kalem kurudu. Ona gre artk ister (erkeklik uzvunu) kr at, istersen brak dedi. --- Yorum: Bakn Resulullahn bu ifadesi ayetin zahirine benzemektedir. Ama grld gibi Resulullah burada serbestlik olduunu kasdetmiyor. Buna karlk yine de ister yle, ister byle yap diyor. *** Dnyada imdiye kadar insanlar arasnda vuku bulan tm savalar dnelim. len milyonlarca kii var. Sava meydanlarnda aldklar darbe ile lenler nasl ld? Ona mermi, bak, ok gibi eyler isabet etti deil mi? Peki o lenler eceli ile ldne gre, o anda lmesi lazm. Ecel ileri geri gitmez. O zaman soruyorum: Sava meydanlarnda bu ekilde len insanlara, o mermiyi, oku atan; bunlara atmasa o lenler nasl lecek? Halbuki eceli gelmi, lmesi lazm. Demek ki o silah eken, oku atan da bu yaptn o anda yapmas lazm. zgrl yoktur. Halbuki size gre kii yapt fiillerde zgrd. Yine burada Kalp krizi ile lrlerdi ifadesi ii yokua srmektir. Milyonlarca insan tam ld anda demek kalp krizi geirecek yle mi? Dnyada intihar eden btn insanlar dnelim. Yksekten atlayan, kendini asan gibi. Bunlar eceliyle mi ld? Evet denir. Peki onlar intihar etmese o anda nasl lecek? Eceli gelmi lmesi lazm. Demek ki yksekten kendini atan, atmak zorundayd. Kendini asan asmak zorundayd. zgrl yok. Yine burada ntihar etmeseydi baka sebepten mesela, kalp krizi ile o anda lrd denemez. Yani intihar eden binlerce insan var. Hepsi de ld anda kalp krizi mi geirecek? Her kalp krizi geiren hemen o anda m lyor? Birka dakika iinde mi lyor? Ecel konusunda eer derlerse ki: Allah kulunun ne yapacan bildii iin eceli o ekilde takdir etti, o zaman u rnei ver: Aaca kan; istemeden, ynelmeden yere dt, ld diyelim; size gre de fiillerimizi Allah yaratyor. Demek ki onlarn bu iddialar da boa km oluyor. *** Duvarda sinek duruyordu, vurdum ldrdm. Bu hayvan eceliyle mi ld? Evet derse; soruyorum: Vurmasaydm nasl lecekti, o da m kalp krizi geirecekti? Eceli geldii iin ben ona vurmak zorundaydm. *** nsanlarn eylemlerinde Allahn iradesi etkili mi deil mi? Allahn iradesi kulun czi iradesini kapsyor mu kapsamyor mu? Czi irade olarak, rnek: Ben kapy kapatmak istiyorum; bu dnceyi Allah bende yaratt ve diledii iin mi istiyorum, yoksa yaratmad ve dilemedii halde mi istiyorum? *** Hibir ey kendi kendinin sebebi olamaz. Zira sebep sebepliden nce gelir. O halde ben ay imek istedim. Bu dnce sonradan oldu, peki bu dnce nasl oldu? Kendi kendini varedemez, o halde bunun sebebi kendisinden baka bir eydir. Eer dense ki onun sebebi ay imeyi istemeyi istemekti. Bu defa unu sorarm: O ay imeyi istemeyi istemek nereden geldi? O da, ay imeyi istemeyi istemeyi istemekten geldi derse, bu sefer o isteme nereden geldi, o da kendi kendine varolamaz, diyeceim ve bu silsile sonsuza kadar gidemez, dolaysyla bir sebepsiz sebebe varp dayanmas gerekir. Bu da Allahtr. Durum byle olunca czi iradenin Allah tarafndan yaratld anlalm oldu. *** Kitap: slamda Felsefe Tarihi Yazar: Prof. Dr. T. J. de Boer

--- Sayfa 35: Bylece bir ok nazik meselenin mnakaas balad - zamann felsefe tenkidi ile beraber - istitaa meselesi de ele alnd; acaba istitaa fiile tekaddm m eder, yoksa fiille beraber mi bulunur? Eer fiilden nce ise, fiil annda (hareket esnasnda da) bulunmas lazm gelir, bu ise onun araz olmasna aykrdr; ayet fiilden nce zeval buluyorsa fiilin ona mutlak olarak muhta olmamas gerekir. *** Resulullah Hayrn ve errin Allahtan geldii eklinde kaderi bize anlatt. Soruyorum: Bu izah herkese deil mi? Yllarca dini eitim yapanda, eline hi kitap almam cahil insanlar da bu izahn muhattab deil mi? imdi burada Maturidilerin izah gibi, Resululllah Hayr ve er Allahtandr demekle unu mu kasdetti; Tamam byle ama, yle zannedildii gibi cebr deil. Sen er fiilini istersen Allah da, sen istediin iin er fiilini yaratr. Sen hayr fiilini istersen sen istediin iin hayr fiilini yaratr. Peki bu izah, yani Maturidiyye inanc dorultusunda kitap okumayan ya da kendisine bu ekilde anlatan bulunmayan kimse, sadece renmi olduu Amenty okuduunda ne dnebilir? Ne anlayabilir? Elbette ki cebr anlay. Bir daha soruyorum: Eer sizin dediiniz gibi olsa, yani Maturidilerin, hayrn ve errin Allahtan gelmesini izah gibi. Dnelim: Resulullahn karkla, yanl anlamaya meydan vermemek iin ve (haa) yanllkla insanlarn cebr itikadna girmesini engellemek iin Maturidilerin anlatt gibi Siz hayr isterseniz Allah sizde hayr fiilini, siz erri isterseniz Allah sizde er fiilini yaratr eklinde bir aklamada bulunmas gerekmez miydi? Zira, Hayr ve er Allahtandr demek aka, Maturidiyye kitaplarn okumam veya kendisine bu bilgiler anlatlmam insanlarn cebre inanmalarn onlara dndrm olduu meydandadr. Esasen bu kitaplar (Maturidilik) okusun okumasn Resulullah herkesin cebr inancna balanmasn emretmitir. Dolaysyla, Maturidilere gre cebr yanl olduuna gre Resulullahn bu kadar insann (haa) yanl bir inanca balanmasna raz gelmi olduunu sylemek icap etmez mi? Ve Maturidilerce cebr inanc sapklk olarak, din d olarak grldne gre bu da u manay akla getirmez mi? Resulullah, o halde kfre rza gsterdi (haa) bilindii gibi kfre rza kfrdr. *** Kitap: Felsefe Dnyas Say: 25 (Ktln Kayna Nedir?) Yazan: A. Kadir en _ Sadece varlk (varolan) vardr. _ Yokluk var deildir. _ Eer ktlk varsa ve eer Tanr da tm var olanlarn nedeni ise, o zaman Tanr ktln nedeni ve yaratcsdr da. _ Eer Tanr iyi ve yaratt tm eyler de iyi ise ve de Tanr her eyi yaratt ise o zaman ktlk nereden gelmektedir? _ Eer Tanr ruhu yaratt ise, niin ruh yanl yapar? *** Kitap: Felsefeye Giri Yazar: Hilmi Ziya lken --- Sayfa 170: Spinoza gayelilik aleyhinde yle diyordu: 1- Bir gayeye doru ynelmek varlkta eksiklii gerektirir. nk eer o, meylettii eye sahip olsayd ona meyletmeyecekti. Temayl ve eksiklik birbirine bal iki eydir. *** illet eserin dnda, ondan baka bir varln fiili olmaldr. _ Hadisten nce bulunmayann kendisi de hadistir. *** Cin arma olaynda elimi fincana koyuyorum, git dediim yere gidiyor. O zaman deiik bir duygu oluyor; esasen olan udur: Bu hareketi de Allah yaratyor. Lakin

burada yle bir duyguyu da yaratyor. Yani bizim fiile hi etkimizin olmad dncesi; dolaysyla insanlar byle bir ey grnce aryor. Ama aslnda bizim normal oturma, kalkma gibi fiillerimiz de bylece Allahn yarattdr. Fakat orada ise Allah yle bir duyguyu yaratyor: Ayaa kalktm niye? nk kalkmak istedim. Sanki zgrmesine bir duygu yaratyor, fark budur. Yoksa iki olayda da kul zgr deildir. *** Kitap: ada Felsefe Yazar: Prof. Dr. Bedia Akarsu --- Sayfa 107: Hartmann ise ayn ahlak adna bir Tanrnn var olmamasnn gerekli olduunu syler. Bir sorumluluun, bir zgrln olabilmesi iin Tanr var olmamaldr. Tanrnn varl ahlaksal eylemin deerini drr. nsan aa, olumam bir varlk haline sokar; zgrl yok eder. Tanrnn bir plana gre yaratt bir dnya iinde insan ahlaksal bir varlk olarak ortadan kaldrlmtr; ona gre. --- Sayfa 125: Bilinmeyen bir g, bir Tanr, bir Demon bir alnyazsna baldr bizim burada olmamz, bu bilinmeyen g bizi buraya frlatmtr. nsann braklml, atlml, frlatlml burada bulunur. Burada iimizden her birinin yaamakta olduu yer ve zamandr. durumlar ve d durumlardr. yleyse her birimizin iinde bulunduu durumlardr. Kimse bize bu dnyaya gelmek isteyip istemediimizi sormamr. Burada oluumuz bize yalnzca zorlanmtr. Yalnzca tadmz bir yk olarak bize almtr. Bundan dolay bizim iine konduumuz dnya bizim dnyamz deildir. O bize yabancdr, bizden uzak ve dmancadr. Orada kendimizi evimizde hissetmeyiz, tam tersine yabanc, korumasz ve yurtsuz, evsiz barksz hissederiz. *** Kitap: Maturidiyye Akaidi Yazar: Es Sabuni --- Sayfa 143: Tevlidin Reddi imdiye kadar anlattklarmzla ispat etmi olduk ki kullara ait fiillerin neticeleri (eserleri) Allah Tealann yaratmas ve icad ile hasl olur. Bu neticeler Kaderiyyenin (Mutezilenin) zannettii gibi kullarn fiillerinden (Allahn dahli olmadan) neet etmi deildir. Nezzam Neticeler tabiatlar icab Allah Tealann fiilidir derken, Kalanisi de Yaratllar icab Allah Tealann fiilidir demitir. Smame b. el - Eres ise bunlarn, failleri bulunmayan birer netice olduunu iddia etmitir. Doru olan bizim ileri srdmz grtr. nk bu neticeler kulun fiili ile meydana gelmi olsayd a- Ya tamamen kudretsiz hasl olacak b- Veya fiilin kendisiyle vuku bulduu kudretle c- Yahut da baka bir kudretle vcut bulacakt. Birinci kkn kabul edilmesine imkan yoktur, nk kudretten yoksun bir netice muhaldir. kinci k da kabule ayan deildir, nk fiilin kendisiyle vuku bulduu kudret (Yukarda da ispat edildii zere) fiil ile hemen beraber (Mukaarin) bulunduundan neticenin husulu zamannda ortadan kalkm olur. nc kka gelince o da makul deildir. Zira fiil ile eserinin (neticesinin) kudreti ayr ayr olduu takdirde, insann fiil olmakszn eseri veya eser olmakszn fiili elde edebilmesi gerekirdi; mesela dvmek olmakszn elemin veya elem olmakszn dvme fiilinin elde edilii gibi. u sebeple ki (ddia edildii zere iki ayr kudretle) iki eye muktedir olan kimse tek bana onlarn her birine de muktedir olur. Mnakaa konusu edilen meselelerde grmzn isabetli olduunun dier bir delili de udur ki, mesela dvme fiilini ileyen bir kimsenin, o fiilinden sonra hemen lmesi mmkndr, elem ise ondan sonra meydana gelmi olur. Halbuki lden fiilin (neticenin) sadr olmas muhaldir. Ne var ki Allah Teala, kanununu sebebe tevessln hemen peinde eserini yaratmak tarznda yrtmtr. Kul eserin hasl olmas kasdyla sebebine ba vurunca, bu eser her ne kadar onun fiiliyle meydana

gelmi deilse de, ona nispet edilmi, mesuliyet adeten ona ynelmi eran dnyada tazminata, ahirette de azaba duar olmutur. Mesela bir insan, bir dierinin tulumunu ya akacak ekilde delse bunun iin adeten knanr, eran da mesul tutulur. Geri tulumun iindeki ya hakikatta onun fiili ile akm deildir, fakat o neticenin meydana gelmesi kasdyla sebebine bavurunca netice (fiil) ona nispet edilmitir. Bahis konusu mesele de aynen bunu gibidir. Tevlid, lugatte: Dourma, meydana getirme, neticesini verme demektir. Istlahta Bir fiilin dier bir fiil vastasyla dolayl olarak failinden neet etmesidir. Elin hareketi sebebiyle anahtarn hareketi gibi diye tarif ve izah edilir. Mutezilenin benimsedii bu tevlid prensibi iinde ayrca fiillerin sonunda hasl olan neticenin, dorudan doruya o fiilin eseri olduu gr de mevcuttur. yle ki Mutezile, bilindii zere kullara ait ihtiyari fiillerin meydana geliini tamamen kullara nispet ederler. Kul mesela cam krmak iin ilahi kudret ve icadn mdahalesi olmadan, tamamen kendi kast ve iradesiyle yumruunu kaldrarak cama vurur. Bu birinci safhaya fiilin vukuu diyoruz. kinci safha camn krlmasdr. Buna fiilin netice ve eseri denir. Mutezileye gre ikinci safha da (misalimizdeki camn krl) ilahi kudret ve icadn mdahalesi olmadan tamamen fiilin mahsuludur, ondan doma (mtevellid) dir. te Kelam stlahnda bu hadiseye yani fiilin kendi neticesini, yine kendisinin dourmasna Tevlid, doan bu neticelere de Mtevellidat denilmitir. Ehli Snnete gre gerek fiilin vukuu (Kulun yumruunu cama vurmas), gerek vukuu bulmu bir fiilin neticesinin husul (Camn krlmas) hakikat manada Allahn icadyla olur. Mutezilenin benimsedii tevlid bir nevi determinizmdir. Tabii ilimler iin kabul edilen tecrbi determinizm, tabiat kanunlarnn umumi ve zaruri oluuna istinad eder. Bu telakki Allahtan baka her ey iin kabul ettiimiz; imkan prensibini, tesadf, keramet ve mucizeyi inkar eder. Ancak son aratrmalar bu telakkinin yersiz olduunu ortaya koymutur. Mutezilenin byk ounluu fiillere ait eser ve neticelerin o fiili ileyen kulun icadyla meydana geldiini, Allah Tealann bunda bir tesiri bulunmadn kabul eder ve bunlara Efal-i mtevellide (veya mtevellidat) adn verirler. Nezzam ise mtevellidatn, yaratl icab Allah Tealann eseri olduunu ileri srmtr. Yani Allah Teala canly dvlme fiilinden mutlaka elem duyacak bir tabiatta yaratmtr; binaenaleyh bu neticenin (elemin) douunda ne Allahn, ne de kulun bir tesiri yoktur. Kalanisi de Neticeler, tabiat icab Allahn eseridir, yani onun tab Allah tarafndan yle tespit edilmitir demitir. Bu izah Nezzamn grne yakndr, hatta onun ayndr. Bu iki grn z tabiatlarn telakkisinde olduu gibi, sebep bulunduu takdirde neticesinin de mutlaka bulunaca fikrinden ibarettir. --- Sayfa 149: Ehli Hak yle dedi: Meydana getirilen her ey Allah Tealann iradesi, kaza ve kaderiyle olur; ayn olsun, araz olsun, hayr olsun, er olsun. Mutezile de Yce Allahn rzasna uygun olmayan ey, onun iradesine de dahil deildir demitir. Bu mezhebin alimleri mubah olan eyler hususunda ise kendi aralarnda ihtilaf etmitir. Biz deriz ki, Allah Teala var olacan bildii bir eyin bilfiil vcut bulmasn da murad etmitir, onu ister emretmi olsun, ister olmasn. Nitekim Ebu Hanife, Kaderiyye frkasna mensup bir zat ile tartrken ayn noktaya temas ederek sormu: Allah Teala vukuu bulacak ktlk ve menhiyat ezelde biliyor muydu, bilmiyor muydu? karsndaki zat Biliyordu demeye mecbur kalm. Bunun zerine Ebu Hanife: Allah ezelde bildiini, bildii gibi mi zhar etmek (yaratmak) istemitir. Yoksa bildiinin hilafna m zhar etmeyi murad etmitir ki, o takdirde onun ilmi cehl olur? diye sormu. Karsndaki zat kendi mezhebinden vazgeerek tevbe etmi. Ehli Snnete gre meiet ile irade arasnda fark yoktur. Bu grmzn

doruluunu gsteren delil ise btn mslmanlarn kabule ayan grd u hadisi erifin lafzdr: Allahn diledii olur, dilemedii de olmaz muarzlarmzn gr ise bu hadisi erifin hkmne aykr dmektedir. nk Allah btn kafirlerin imann diledii halde bu, gereklememi, dilemedii kfrleri ise tahakkuk etmitir. O halde muarzn iddias mmetin ittifakyla batldr. Soru: Allah kafirin kfrn dileseydi, kafir Allahn bu dilemesinin haricine kamayarak cebir altnda kalrd. Bu durumda onun ya kfrnde mazur grlmesi icabederdi - ki bundan Allahn emri, nehyi, mkafat ve cezasnn hie saylmas doar yahut kfr yznden cezalandrlmas gerekirdi; bunda da kudret dahilinde bulunmayan bir eyle mkellef tutulmak ve ayrca Yce Allaha zulm nispet etmek vardr. Cevap: Bu sual karsnda size Allahn ilim sfatyla mukabele ederiz. yle ki Yce Allah kafirin kfrn bildiine gre acaba kafir Allahn ilim dairesinin dna kabilir mi, kamaz m? te sizin ilim konusunda vereceiniz cevap, bizimde irade hususunda vereceimiz cevab tekil eder. mdi biz deriz ki: Allah Teala kafirin kfrn, imana kudreti olmakla beraber, onun kendi irade ve ihtiyar ile dilemitir, tpk bu tarzda onun kfrn bildii gibi. Bu sebeple de Allahn emri, nehyi, mkafat ve mcazat yerinde olmutur. Allah Tealann irade ve ilminin taalluk ettii ey kulun ihtiyari fiili olunca bunun faili olan kulun, cebir altnda bulunduu nasl iddia olunabilir? stelik Cenab- Hak kulun iradeye sahip olduunu Dileyen iman etsin, dileyen de kfretsin mealindeki ayeti kerimesiyle aka ifade buyurmutur. Yine O, Dilediinizi yapn buyurmutur, kul da bu hakikat kendi iinde inkarna mecal bulamayacak ekilde zaruri olarak hissetmektedir. Cenab- Hakkn kulun fiillerine ait iradesi ise hem nassen, hem de aklen sabittir. Binaenaleyh bu iki iradenin hi birini inkara imkan yoktur. Soru: Allah Teala Cinleri de, insanlar da ancak bana kulluk etsinler diye yarattm mealindeki ayeti kerimesinde, cinleri ve insanlar kulluk (ibadet) iin yarattn haber verdii halde, onlardan kfr ve masiyeti nasl murad etmi olur? Yine Cenab- Hak bu mahiyette olmak zere yle buyurmutur: Allah size kolaylk diler, yoksa glk istemez; Allah kullar iin zulm asla istemez Cevap: Birinci ayeti umumi muhtevas zere yrtmek mmkn deildir. nk ocuklar ve deliler ona kulluk etmemitir. O halde tevil edilmeye muhtatr. Bu tevil de iki trl dnlebilir: Birincisine gre ayetin manas Bana kullar( kleler) olsunlar diye tarznda olabilir. kinci tevile gre ayetten maksat umum (insanlar ve cinler) olmayp sadece Allah Tealann cinlerden ve insanlardan kendisine ibadet edeceklerini bildii kimseler kasdedilmi olabilir; dorusunu Allah bilir ya! ikinci ayete gelince burada da asl maksat (umum olmayp sadece) Cenab- Hakkn (mazereti olanlar iin) ramazan iinde orularn yeyip, ramazan haricinde kaza etmelerini meru klmakla kullarna glk deil, bilakis kolaylk diledii tarzndadr. nc ayetin manas da yledir: Allah kullarna zulmetmeyi dilemez, fakat ayetin manas Allah kullarnn birbirine zulmetmesini dilemez tarznda deildir. Teceddd-i Emsal: Benzerlerin ayn mahiyette olan sfat veya arazlarn yenilenmesi, yani ard ardna devam etmesi demektir. Mesela dinen kullanlmas mubah olan eyann tad bu ibaha (hilliyet) veya birinin mlkiyetinde bulunan bir nesnenin tad mlkiyet vasf birer arazdr. Arazlar devamllk arzetmediine gre sz konusu edilen ibaha ve mlkiyet vasflar u anda varsa bundan sonraki zaman blmleri iinde yok demektir. O halde filan eyin kullanlmas mubah olmaktan km veya filan nesne filann mlkiyeti altnda bulunma vasfn kaybetmitir. te burada teceddd-i emsal

imdadmza yetiir. Arazlarn her biri geici olmakla beraber teceddd-i emsal yoluyla her bir arazn yok oluunun peinden onun bir misli, bir benzeri yerine geer ve bylelikle eyadaki araziyet srer gider, tpk kesik kesik noktalardan dorunun teekkl etmesi gibi. nsann ahsndaki kfr ve iman arazlar (vasflar) da aynen bunun gibidir? --- Sayfa 152: Madum, alimlerimizin ouna gre Allah Tealann iradesine konu tekil etmez. Maturidiyye ve Eariyyeden bazlar ise buna muhalif kalmtr. Zira ilahi irade fiil ile beraber bulunur. Madum fiile konu tekil edemediinden, irade-i ilahiyenin dahiline girmez. u da var ki, iradeye taalluk eden bir ey hadis olur, halbuki madum ezelidir. Bunu btn mslmanlarn kulland u sz ispat eder: Allahn (ezelde) diledii olur, dilemedii olmaz. Mslmanlar bunun yerine Allahn olmayacan diledii ey olmaz dememilerdir. Madum, Salimiyye ile Mukannaiyye mstesna, btn mslmanlarn kanaatine gre ilahi ryete de konu tekil edemez. Bu iki frka ise Kainat var olmadnda ezelde Allah tarafndan grlyordu demitir. Bu sz kknden yanltr, nk bu madumun ey olmasn gerektirir. Bunun da neticesi kainatn kadim oluunu benimsemeye varr. u da var ki, vcud bulmayan ve vcud bulmas muhal olan madum ile vcud bulmas mmkn olmakla beraber asla var olmayacana dair ilmi ilahinin sebkat ettii madumun ilahi ryete konu tekil edemeyecei noktasnda mslmanlar ittifak etmilerdir. Binaenaleyh varlk sahasna intikal etmeyen madum da aynen byledir. Zira (bunlarn her birinin tad) yokluk vasfnda bir ayrcalk mevcut deildir. unu da belirtelim ki ryetullah bahsinde de anlattmz zere duyular aleminde grlebilmenin messir art var olmaktr. Bu art ortadan kalknca grlebilme hadisesi gereklemez. Ve muhal olu ortaya kar. O halde grlmesi muhal olan ey Allahn ryetine nispet edilemez. Bu zdlar bir araya getirme hadisesine benzer ki duyular aleminde muhal olunca ilahi kudrete de nispet edilemez. Madum: Yok, gayr mevcut demektir. Istlahta zihnin dnda (harite) ne bizzat, ne de bakasna bal olarak bulunmayan malum-i ilahi diye tarif olunur. ey: Var olan, var olmas mmkn olan (mevcut ve mmkn) --- Yorum: Yazarn Allah alemi yaratmadnda onu grmyordu grne katlmyorum. Benim grm Allah alemi yaratmadnda da alemi gryor ve duyuyordu. Delilim ise udur: Maturidilerin de dolaysyla yazarn da kabul ettii gibi Allahn grmek (Basar), ve iitmek (Semi) sfatlar ezelidir. Ezeli olan bir ey de ise deime, artma, eksilme olamaz. O halde Allah alemi yarattnda onu gryordu, yaratmadnda grmyordu dncesi ezeli olduu kabul edilen grme sfatnda deime olduunu akla getiriyor. Dolaysyla bu gr yanltr. Dorusu ise udur ki: Allah alemi yaratmadnda da var olmad ekilde alemi gryor ve duyuyordu demek lazm geliyor. *** Razi: Biz yeryznde olan eylere oraya mahsus birer zinet verdik ki (insanlarn) hangisinin daha gzel amel ileyeceklerini ortaya koymak zere imtihan edelim (Kehf 7) Hiam b. Hakem, (Hadiseler ancak varolduktan sonra, Allahn onlar bildiini, bundan tr Allahn deneme ve imtihan yapmasnn caiz olduunu syleyerek bu hususta yle istidlal etmi: Eer Allahu Teala cziyyat (hadisat) meydana gelmezden nce onlar biliyor olsayd, meydana geleceini bildii her eyin mutlaka meydana gelmesi, olmayacan bildii eyin de kesinlikle meydana gelmemesi gerekirdi. Aksi halde Allahn ilmi cehalete dnm olur ki bu imkanszdr. mkansza gtren her ey de imkanszdr. Eer bu gerekli olsayd Allahn olacan bildii eyi Onun mutlaka

yapmas gerekir ve yapmamas imkansz olurdu. Yine meydana gelmeyeceini bildii ey de kesinlikle meydana gelmezdi ve Allah onu asla varedemezdi. Bu durumda Allahn asla hibir eye kadir olmamas aksine mucib-i bizzat (zat gerei mucip, yani iradesiz) olmas gerekirdi. Binaenaleyh o zaman da kulun bir eyi yapp yapmama kudreti sz konusu olamazd. nk Allahn meydana gelmeyeceini bildii eyleri de kulun yapmas imkansz olurdu. Dolaysyla Allahn hadiseleri onlar meydana gelmezden nce bildiini sylemek, Allahn rububiyyetini, kulun ubudiyyetini zedeler. Bu ise batldr. Bylece Hak Tealann her eyi ancak meydana geldikleri zaman bildii sabit olur. Ancak byle olmas halinde Allahn denemesi, imtihan etmesi sz konusu olabilir ve ite bu durumda Hak Tealann Onlar imtihan etmek iin ifadesini zahiri manasna gre alrz.) Fakat slam alimleri bu gr imkansz kabul ederek yle demilerdir: Allah ezelden ebede kadar olacak btn cziyyat (her eyi) bilir. Binaenaleyh imtihan ve deneme Allah hakknda imkanszdr. Bu kelimeler, ancak u manada olmak zere ayette yer almtr. Allah Teala, insanlara ayn muamele bakas tarafndan yapldnda imtihan veya deneme denilecek bir muamelede bulunmutur. *** Ben Allahn gelecekte olacak olaylar olmadan evvel bilir dediimde, baz insanlarn tereddt ettiklerini grdm. te isbat: Kyamet vakti u bulunduumuz andan sonradr. Kuranda, kyamet vaktinin ne zaman olacann Allahtan baka kimsenin bilemeyecei bildirilmitir. Sana Ne zaman kopacak? diye kyamet vaktini soruyorlar. De ki: Onun bilgisi yalnzca Rabbinin katndadr. (Araf 187) Kyametin kopmas gelecekte bir zamanda olacana gre, demek ki Allah ilerde bir zamanda vukuu bulacak bir hadiseyi biliyorsa, anladk ki ilerde olacak her eyi de bilir. *** Alem kadim diyenler var ve bana soruldu ki: Allah isteseydi alemi ezelde (ezeli alem eklinde) yaratamaz myd? Cevap: Alem kadim olsayd bir yaratcya ihtiya duymazd. Zira o zaten varolmu durumda olurdu. Ama onlar Allah ezeli yaratmas ile yaratt iin alem ezelidir dediler. Yaratma ise yokluktan varla getirmek, yoktan var etmektir. Demek ki yaratma sz konusu olduunda, yaratlan iin bir yokluk olmaldr. Dolaysyla ncesinde yokluk, hilik olan eye ezeli denemez. O halde Allah, alemi ezeli alem eklinde yaratamaz. *** Evrimcilere glyoruz deil mi? Neden? Onlar diyorlar ki: lk canl hcre Allah yaratmadan kendi kendine olutu. Denizde organik maddeler birleti ve uzun zaman sonra tesadfen ilk canl hcre kendi kendine meydana geldi. Peki soruyorum: Siz de czi iradeyi Allah yaratmadan kendi kendine meydana geldi demiyor musunuz? Kendi halinize neden glmyorsunuz? *** Alemin kdemi (ezelilik meselesi) Allahn alemi yaratmay dilemesiyle, yaratmaya balamas arasnda zaman gemedi. Zira zaman hareketin lsdr. Hareket ise mahluk olup, alemin yaratlmasyla balar. Dolaysyla zaman mahluktur. Dnlebilir: Gne doup batyor, zaman byle bir eydir. Peki soruyorum: Gne (yldzlar) yaratlmadan nce zaman nasl llecek? Ve llemeyen eye zaman denemez. O halde alemden nce zaman kavramndan sz edilemez. Dolaysyla bazlarnca sorulan Allah alemi yaratmak iin neden bu kadar zaman bekledi? sorusu der. Bu ifadelerden yle bir mkl kt akla gelebilir: Madem Allahn alemi yaratmay dilemesiyle, yaratmaya balamas arasnda zaman gemedi; o halde alem ezeli olmaz m? Cevap: Alemin ezeli olmas lazm gelmez. nk yaratlmaya balandnda,

hareketin llmesi sz konusu olur. Yani yaratl olduunda, zaman da o yaratmayla birlikte yaratlr. Dolaysyla yaratlma, Allahn yaratmas sonradan olmu olur. (Sonradan Alem'in ezeli oluunu savundum) *** Kitap: The Christian vision: The truth that sets us free Yazar: John Powell --- Sayfa 153: Bu dnyay yaratmay istediinde hayatmn emasn biliyordun: Ana rahmine dtm an, doacam gn ve saati. Hangi yeteneklere sahip olacam ve hangilerine sahip olamayacam biliyordun. lm anm ve koullarm da biliyordun. Bu seimlerin hepsi, benim iin iradenin bir parasdr. Bana vermi olduun bu malzemeyle bir sevgi ve vg yaps kurmaya alacam, sevgiyle. Ben senin bana verdiin bir armaanm. Sana vereceim bir armaan olacam. *** Kitap: Felsefeye Giri Yazar: A. Kadir en --- Sayfa 362: Ateist felsefecilerden bazlar ahlaksal gerekelere dayanarak, Tanrnn varln reddederler. Alman filozof Nietzsche ve Fransz filozof Jean Paul Sarte, teizmi reddederken u ahlaki gerekelere dayanrlar: Tanr tarafndan yaratlm ve nceden belirlenmi bir insan z yoktur. nsan kendi zn kendi yaratacaktr. Her ikisi iin de insan zn, ancak Tanrnn olmad bir ortamda ve dnyada yaratabilir. nk Tanr varsa, zgrlk yoktur. nsan zgr olduuna gre Tanr da yoktur Nietzscheye gre Avrupada Hristiyan inancna dayal Tanr ve ahlak anlay kmtr. Artk insan kendi kaderini kendi belirleyecektir. nsan kendi ahlak deerlerini yine kendi yaratacaktr. zgr olarak deerleri yaratma, ancak Tanrnn olmad bir dnyada mmkndr. Sartea gre insanda varolu zden nce gelir. nsann belirlenmi bir z; yani gelecei yoktur. nsan kendi zn, kendi varoluunu gerekletirerek yaratacaktr. Tanr varsa z de vardr. Fakat insan iin z olmadna gre Tanr da olmamaldr.Tanr varsa zgrlk yok demektir. zgrlk olduuna gre Tanr da olmamaldr. Sarte dorudan Tanr yoktur demez; fakat Tanr eitli gerekeler nedeniyle olmamaldr, demektedir. Sarte zgrlk, z ve Tanr kavramlar arasnda bir eliki grd iin, ateizme gitmitir. Fakat birok filozof bu kavramlarn birbirleriyle elimediini ve bir arada olabileceini savunarak teizmin mmkn olduuna inanmlardr. *** Taha 26: imi kolaylatr Hadislerde geen Kii ne iin yaratldysa o ona kolaylatrlr Bunlarn izah: Mesela iki kii var; birinin bulunduu yerde ktphane var. Dierinin olduu yerde yok yahut uzak. Esasen kitap okuyana da bu fiil zorla yaptrlyor. Lakin zahiren bakldnda ktphaneye yakn olan kii, mesela orada domu. Dierine gre kitaplardan faydalanmak hususu daha galip; ite bu zahiri duruma gre Allah, kitap okuyann bulunduu yeri ktphaneye yakn klnca ona bu okuma eylemini kolaylatrd denebilir. *** Soru: Allahn iradesi, rzas olmad eylere de amil midir? (Kapsar m?) *** Atom bombas Japonyaya atld. Yzbinden fazla insan ld. Ecelleriyle lmlerdi. Bomba atlmasayd ldkleri esnada nasl leceklerdi ? *** Allahn irade ettii ve yapt hibir eyin sebebi yoktur. Yani cennet, cehennem, insan, cin ve dolaysyla alemin varedilmesinin hibir nedeni yoktur. Allah istedi o kadar. (Geni izah gelecektir.) *** Kii ayaa kalkmak istiyor. Bu istein nereden geldiini ve sebebinin ne olduunu sorarz. Derse ki: Ayaa kalkmay istemeyi istedimde ondan. Bu sefer O istemeyi istemenin nedeni nedir? diye sorarz. Yine Onu da istediim iin derse, bu iin ekleye

ekleye bir milyona kadar gidecek olsa (Farz muhal) ardndan ona bir saniyede nasl bir milyon kez dnebildiini sorarz. *** Bir eyi dnmeyi istemediin halde dndn oldu mu? Bazen aklma zellikle namazda Allah ile ilgili, kabul etmek istemediim dnceler geliyor. Bu dncelerin tasdikinin kfr olduunu biliyorum. Bu dnceyi kabul etmiyorum, dnmek istemiyorum. Lakin dnyorum. Eer insan neyi dnecei hususunda zgr olsayd, istedii gibi dnr ve bir ey dnd zaman da Ben bunu dnmeyi istedim demesi gerekirdi. Lakin yukarda bahsettiim dnceleri ben dnmek istemiyorum, peki bu fikir bana nereden geliyor? Rahatsz oluyorum, bunu dnmek istemediimi kendime sylyorum. Ama bazen bu fikir ve benzerleri yine aklma geliyor. Eer bu dnceyi, dnmeyi ben semiyorsam, kim seiyor? Denilse ki: Bunlar eytann vesvesesidir. Derim ki: Evet ama, bu bir dncedir, bir olutur. Hibir ey kendi kendinin sebebi olamaz. Bu dnce kendinin nedeni deil, onun nedeni baka ey. Yani bu dnce yoktan var oluyor. Bunu bir yapan, bir yaratan var. Yaratmak ise ilahlktr ve Allaha hastr. Evet, eytann vesvesesi demek doru, ama eytan da Allah kendisi iin, neyi yaratyorsa onu yapar. Yani eytan da bu vesveseyi vermek hususunda zgr deil. Anladk ki bu dnceleri bende Allah yaratyor. Ve zaten eytan insanlarn tamamnn sapmasn istiyor. Dikkatlerden kaan bir husus olmas itibariyle nemli bir incelik var; yle ki madem eytan istedii kiide, istedii dnceyi, vesveseyi oluturabiliyorsa; o zaman insanlarn tamamnn bu vesveselerden bir an bile bo kalmamas lazm gelirdi. Halbuki biz bunun byle olmadn gryoruz. *** Dilediini sen tayin etmiyorsun. Sen, senin iin tayin edileni diliyorsun. Sonuta ise diliyorsun. (Fussilet 40, Kehf 29) ayetlerini bu ynyle dnmek lazmdr. Birine desek ki: ster sadaki, ister soldaki koltua otur. O da soldakine otursa ve dese ki: Ben dilediimi yaptm, bu sz dorudur. Lakin dilediini yapt ama, diledii eyi o belirlemedi. ite (Fussilet40, Kehf 29) gibi ayetlerde, bunun gibi kula isnad ynyle dnlmelidir. Bu ayetlerde anlatlmak istenen ey kulun sorumlu olduu, mkellef olduudur. Mesela (Mlk 2.) ayetinde imtihandan bahsediliyor. Halbuki imtihan ifadesi Allah iin dnlemez. Yine imtihan ifadesiyle bir nevi seme olay akla gelir. Yani ayetteki imtihan ifadesi, nasl mecazi ise buradaki seme ifadesi de zgrlk manasnda olmayp, cebr gryle bal olarak aklanmaldr. Bunu da kula isnad usuluyle yapyoruz. Yani, evet kul seiyor, dilediini yapyor ama, setii eyi kendisi belirlemiyor. *** Allahn hakiki manada sevmesi de, sevmemesi de (kinlenmesi, gazaplanmas) muhaldir. nk zaten kullarna istediini zorla yaptran kendisidir. Hal byle olunca, bizim insanlar iin kullandmz bu ifadeler gerek anlam itibariyle Allah iin kullanlamaz. Bunlarn tevili icap eder. Yani raz olmak ve raz olmamak eklinde teviller lazm olur. Sevmesi, raz olmas eklinde; gazaplanmas ise raz olmamas eklinde tevil edilir. *** Silahtan kan kurun adamn kafasna saplanyor ve adam lyor diyelim, soruyorum: Bu merminin ynn Allah m tayin ediyor? Eer Hayr, mermi tesadf olarak bana girdi derlerse; derim ki: Ama kafasna sapland ve adam ld, eceli geldi. Eer kurun tesadfen kafasna sapland derseniz, o halde yine tesadf olarak kafasnn on santim yanndan geebilirdi, demek durumunda kalrsnz. O zaman bu eceli gelen kii nasl lecekti? Demek ki kurunun ynn de Allah tayin ediyor. *** Birisi yllardr din eitimi alyor. Yzlerce kitap okuyor, abalyor. Ve yannda bir cahil var, bunlar konuuyor. Aslnda o bilgili kiinin o anda syledikleri, yllarca yapt o

eitimden kaynaklanmyor. Konutuklarnda o eitimin bir etkisi yoktur. Olan hadise udur ki: Bilgili kiide syledikleri szleri, dnceleri Allah kendisinde o anda yaratyor, o da sylyor. Biz de diyoruz ki Ne kadar okumu. Yani snnetullah (Allahn adeti) byle cereyan ediyor. Yine ben tahtaya vurdum ses kt. Soruyorum: O ses ben tahtaya vurduum iin mi kt? Hayr; ancak ben tahtaya vurduumda Allah o sesi, orada yaratt. nsanlarn ekserisi de, bu iler byle pepee yaratlnca, Nesnelerin, cisimlerin birbirine etkisi var eklinde bir dnceye inandlar. Aslnda hareketler, deiimler, maddeler her an Allah tarafndan yaratlyor. (Teceddd-i Emsal) Dmeye bastm, k yand. Aslnda dmeye basmamn etkisi yok. Ama basldnda Allah o yaratyor. Yoksa elektrikle falan alakas yok. O elektrii gtren de Allah ama, n yanmas elektrikle olmuyor. Allah ayrca yaratyor. nsanlarn ekserisi Bak elektrikle oldu diyor. *** Birisine soruyorum: Sen yatyorsun diyelim, kalkmak istedin. Neden kalkmak istedin?Dedi ki: ok yattm, uyutum, bunaldmda ondan Cevap: Halbuki senin bu cevabn (uyutum, bunaldm) ayaa kalkma dncesini meydana getirmez. Sen on saat uyusan, bunalsan ayaa kalkmayabilirsin. Yani baz insanlar olur ki, yatakta yatar, uyuur, bunalr ama ayaa kalkmak istemez. Grld gibi uyuma ayaa kalkma dncesini meydana getirmiyor. Buradan u sonu kyor ki: Bir dnceden baka dnce meydana gelmez. Hepsi ayr ayr Allah tarafndan yaratlr. Dolaysyla elli yl tp kitab okuyan, bu alanda ders alan kimse, sonrasnda syledii laflar, dnceler o elli yllk abadan dolay olmuyor. O anda Allah o fikirleri okumu kiide yaratyor. Lakin snnetullah yle cereyan ediyor ki, bu gibi ince bilgileri ekseriyetle bu mevzuda aratrma yapan kiiler de yaratyor. Byle olmasnn manas nedir? diye sorulacak olursa eer; Cevap: Mesela biri din ilimlerinde ok okumu dieri okumami iki kiiyi dnelim. Allah istese cahilde de ok ince dini dnceler, fikirler yaratr. O zaman karklk olur, nk o cahile denir ki: Sen bu bilgileri nereden aldn? Oda dese ki:Ben kitap okumadm ve kimseden bu konuda ders almadm. Burada tuhaflk olur, insanlar arr. Bu her alanda byledir. Mesela insan fiillerini Allahn yaratt sabit olduuna gre, futbolcu olmayan biri futbol ma yaparken Ronaldo gibi oynasa, herkes arr. Nerede oynadn? derler. Oda dese ki: Yok ben futbol takmnda oynamamtm yine herkes arr, o zaman hep karmaa olur. Bu bakmdan mesela iyi futbol oynama hareketlerini Allah ekseriyetle bu alanda oka idman yapanlar da yaratyor. Snnetullah byle cereyan ediyor, insanlar aknla dmyor. *** Kitap: Uzluk olu Farabinin eserlerinden seme paralar eviren: Kvameddin Burslan --- Sayfa 33: Keza ilk mevcudun varl iin bir garaz ve gaye de yoktur. Eer onun vcudu bir gaye iin olsayd, o halde ilk mevcut mezkur gayeyi tamamlamak iin vcut bulmu olur ve bu gaye onun varl iin bir nevi sebep tekil ederdi. --- Sayfa 46: Farabi cebr ve ihtiyar meselesinde deterministdir. Fsusl Hikem adl eserinde yle diyor: Yoktan varolan her eyin behemehal bir sebebi vardr. Onun sebebi adem (yokluk) olamaz. (Kelamclar bu manay: Vcut veren ey mevcuttur cmlesiyle ifade ederler. Dier tabirle: Bir ey kendisi mevcut olmadka, dierini vcuda karamaz derler.) Sebep dahi evvelce sebep deil iken sonradan sebep olmusa, onun sebep olmasnda da bir sebep vardr. Ve bu sebepler nihayet bir mebdee mntehi olurlar. Binaenaleyh kevn ve fesat aleminde gerek tabii olsun, gerek ihtiyari olsun her

hadise ancak sebeple meydana gelir. Ve bu sebepler msebbibulesbabe mntehi olur. nsann kendi ihtiyarndan hari olan eylere istinat etmeksizin, dorudan doruya kendisi balayarak, herhangi bir ii yapmas mmkn deildir. Bu harici sebepler dahi tertibe, tertip takdire, takdir kazaya istinat eder. Kaza ise emirden neet eder, her ey mukadderdir. (Fsusulhikem 164,165 s 51 fas) Farabi bu mukaddimeden sonra yle diyor: Eer bir kimse irade ettii eyi yaptn ve istedii eyi ihtiyar ettiini zannederse onun ihtiyarn tetkik et! (Tetkik ederim). Bu ihtiyar hadis midir yani evvelce onda yok iken, sonradan var olmu mudur? Yahut hadis deil midir? Eer hadis deilse, ilk vcudu anndan itibaren bulunmas, binaenaleyh ihtiyar zerine mecbul (Yaratlm, yaratlnda bir hal ve sfat bulunan) olup, ihtiyarn ondan ayrlmamas lazm gelir ki, bu takdirde onun ihtiyar bakas tarafndan icap edilmi demektir. Eer bu ihtiyar hadis ise, her hadis iin onu icad eden (ihdas eden) bir sebep bulunduundan, bu ihtiyar dahi kendisini icab (iktiza) eden bir sebepten dolay hadis olmutur. u halde bu ihtiyar ya bakasnn ve yahut sahibinin dier bir ihtiyaryla husule gelmi demektir. Eer kendi ihtiyar ile hadis olmusa, bu ihtiyar dahi kendisinin dier bir ihtiyaryla ise, sonu ve nihayeti gelmeyen ihtiyarlar teselsl eder (diziler). Yahut onda hasl olan ihtiyar, kendi ihtiyaryla deildir. O halde mezkur ihtiyara bakas tarafndan icbar (mecbur) edilmitir. te bu suretle ihtiyar, insann kendisinden hari olan ve onun iradesine tabi olmayan bir takm sebeplere mntehi olup en sonra btn alemi, harite bilindii ekilde tertib eden ezeli ihtiyara mntehi olur. Eer hadis ihtiyara mntehi olursa sz, bata zikredilene avdet eder. (Evvelce sylediimiz szler burada da sylenir) u halde zahir oluyor ki, gerek hayr olsun gerek er olsun, vukua gelmekte olan her hadise, irade-i ezeliyeden neet eden esbaba istinat eder. (Fsusulhikem 165, 166 s; 52 fas) *** Razi: phesiz ki Allah insanlara asla zulmetmez. Fakat insanlar kendi kendilerine zulmederler (Yunus 44) Mutezile dedi ki: Bu Allah Tealann hi kimseyi ktlkleri ve gayr meru eyleri yapmaya mecbur etmediine, fakat insanlarn kendi irade ve istekleriyle bunlara ynelip yaptklarna delalet eder. Vahidi buna u ekilde cevap verir: Allah Teala zulm kendisinden, mlknde tasarruf sahibi olduu iin nefyetmitir. Byle (kendi mlknde tasarruf eden) zalim olmaz. nsanlarn fiilleri onlarn kesbleri sebebi ile kullara izafe edildii iin, Allah Fakat insanlar kendi kendilerine zulmederler buyurmutur. ---Yorum: Zulm kendisinden nefy etmesi mahlukat Onun mlk olmasndandr ve istediini yapmaya hak sahibidir. Yoksa bunu isteyebilirdi de istemedi anlamnda deil. Dolaysyla Allahn zulmetmesi imkanszdr. *** Bir saniye sonras da gaybdr. lerde olacak bir eyi ve gaybi Allahtan baka kimse bilemez. (Allahn bildirdikleri mstesna) hal byle iken, Maturidiler Biz bir eyi yapmay isteriz, Allah da o fiili yaratr szlerinde daha olumam fiilin, nasl olacan bildiklerini sylyorlar. Bu ise gaybdan bir haber verme anlamna gelir. *** Muharref (Bozulmu), (Tevrat, ncil, Zebur)dan kaderle alakal rnekler: Romallara Mektup 9 (10 ve 25 aras) .Hepsi bu kadar deil! Rebekann iki olu da ayn babadan, atamz shaktand. ocuklar daha domam, iyi-kt bir i yapmamlard. yle ki seimde Tanr ereinin kalc olduu kantlanacakt. Bunun baarlan iler uyarnca deil, Tanrsal ar uyarnca saptand grlsn diye, Tanr Rebekaya By kne uaklk edecek dedi. Kitapta yazlm olduu gibi: Ben Yakupu sevdim, Esavdan ise tiksinti duydum.

yleyse ne diyelim? Tanr adaletsizlik mi ediyor? Hibir zaman! nk Musaya yle demiti: Ben dilediime acyacam, dilediime de sevecenlik gstereceim. Demek oluyor ki insann kendi isteine ya da abasna deil, Tanrnn acmasna baldr bu. Kutsal Yazda Firavuna u sz bildiriliyor: Seni bu amala ykselttim; senin zerinde kendi gcm gstereyim, bylelikle adm tm yeryznde yaylsn diye. Demek oluyor ki, O dilediine acr, dilediinin de yreini katlatrr. imdi bana u ana dek Tanr neden insana kusur buluyor? Tanr istemine kim kar koyabilir ki? diyeceksin. Ey ademolu! Sen kim oluyorsun da Tanry sorguya ekiyorsun? Kendisine biim verilen, biim verene, Beni neden byle yaptn? diyebilir mi? te yan mlekinin kili diledii gibi kullanmaya hakk yok mu? Ayn topraktan biri zel kullan, biri sradan kullan iin iki mlek yapamaz m? Tanr fkesini gstermek, gcn belirtmek isteyince, kendilerine fke yaraanlara-mahva hazrlananlara-kar ar sabr gstermez mi? Acma gsterdiklerine ise, onlar nceden ycelie hazrlayarak, yceliinin zenginliini aklayamaz m? Yalnz Yahudiler arasndan deil, uluslar arasndan da ard bizler deil miyiz?... Yakupun Mektubu (13-17) Gelin, imdi bol keseden konuanlar: Bugn ya da yarn u kente gideceiz, orada bir yl geireceiz, alverile uraacaz, para kazanacaz diyenler! Oysa yarna ilikin bilginiz yok. Yaamnz nedir ki? nk bir sre grnen, az sonra grnmez olan buharsnz. Bu durumda yle konumanz gerekmez mi? Rab isterse yaayacaz; u ii, bu ii yapacaz. Ama siz imdiki durumunuzla, gsteriinizle vnyorsunuz. Bu tr vncn tm ktdr. Bu nedenle iyi olan bilip de yapmamak gnahtr. Anne karnnda sana ekil vermeden nce seni kutsal kldm (Yeremya 1:5) Beni annemin rahminden ayran ve inayetiyle aran Allah(Galatyallar 1:15) Gizli yerde yaratldm zaman Bedenim sana gizli deildi. Gzlerin beni cenin iken grd Benim iin atanan gnlerin hepsi senin kitabnda yazlmtr (Mezmur 139:15,16) Allah, byk olunu yani Esav kk oula yani Yakupa uaklk edeceini anneleri Rebekaya daha ocuklar domadan nce bildirdi: Senin rahminde iki ulus var ve senin karnndan iki kavm ayrlacak; bir kavm br kavmden gl olacak ve by kne uaklk edecektir (Tekvin 25:23) Firavun Musaya yle dedi: Rab kimdir ki, sraili salvermek iin Onun szm dinleyeyim? Rabbi tanmam ve israili de salvermem (k 5:2) Ben onun yreini sertletireceim ve kavm koyvermeyecek (k 4:21) Ben firavunun yreini katlatracam sizi dinlemeyecek ve elimi Msrn zerine koyacam ve ordularm, kavmm srailloullarn Msr diyarndan byk hkmlerle karacam (k 7:3,4) Rabbin syledii gibi Firavunun yrei katlat ve onlar dinlemedi. Rab Musaya: Firavunun yrei inatdr, kavm salvermek istemiyor, dedi. (k 7:13,14) Rab her eyi gayesi iin yaratt, kt adam da fenalk gnleri iin(Meseller 16:4) *** Esasnda benim temel amalarmdan birisi de imdi okuyacak olduunuzdur. Geri buraya kadar anlatlanlardan anlalr ise de, yine de ak yazalm ki tereddde mahal kalmasn. Kitap bandan beri Maturidi mezhebinin her ne kadar bin yldr hak mezhep eklinde anlatlyorsa da aslnda batl olup, kaderi inkar ettiini anlatmaya altk. Ama burada bir adm ileri gidip unu aklayacaz: Nasl ki Mutezile mezhebinin tekfiri (kafir saylmas) vaciptir (gereklidir). Yani Mutezileyi tekfir etmeyen kafir olur. Neden? nk

onlar iman esaslarndan kadere inanmay inkar ediyor. Dolaysyla ayetleri inkar ediyor. Ayetleri inkar edenin kafir olduunu Allah, Kuranda defalarca bildiriyor. imdi biz Mutezileyi tekfir etmezsek ne olur? u olur: Allahn Kuranda bildirdiklerine inanmam oluruz ya da phe etmi oluruz ki bunlar kfrdr (kafirliktir). Dolaysyla Mutezile mezhebini tekfir etmeyen ya da tekfir etmekte tereddt eden kafirdir. Gelelim esas konuya; ne dedik, Mutezile mezhebi aktan aa kaderi inkar ediyordu. Lakin kitap boyunca vurguladk ki Maturidi mezhebi de dolayl olarak kaderi inkar ediyor. Demek ki bizim biraz nce Mutezile iin anlattklarmz Maturidi mezhebi iin de geerli olmu oluyor. Yani Maturidi mezhebini de tekfir etmeyen ya da tekfir etmekte tereddt eden ve duraksayanlar da, otomatik olarak, ayetleri inkar edenleri tekfir etmemekle, onlar mslman saym ve Allah yalanlam olurlar. Zira Allah ayetlerini yalanlayanlar kafir olarak vasflyor. Allah verdii haberde yalanlamak ise kfrdr. Daha akcas Maturidi mezhebini tekfir etmeyenler dinden karlar. *** Yahya b. Yamer anlatr: Basrada kader hakknda ilk konuan kimse Mabed el-Cuheni idi. Bir ara ben ve Humeyd b. Abdurrahman el-Hmyeri; hacc yahut umre yapmak iin ktk. Kendi aramzda yle konutuk: Resulullahn ashabndan birine rastlasakda u adamlarn kader hakkndaki konutuklarn ona sorsak. Filhakika biraz sonra mescide girmekte olan Abdullah b. mer b. El-Hattaba rastladk. Ben ve arkadam birimiz sandan, dierimiz solundan etrafn evirdik. Ben arkadamn sz bana brakacan dnerek: Ya Eba Abdurrahman, bizim taraflarda birtakm adamlar zuhur etti. Kuran okuyup ilim aratryorlar. (Ravi onlarn durumunu anlatr). Bunlar kaderin olmadn, ilerin Allahn takdiri olmadan yeni yeni meydana geldiini iddia ediyorlar. dedim. Abdullah b. mer u cevab verdi: Onlarla karlatn zaman onlara bildir ki ben onlardan beriyim (uzak), onlar da benden uzaktr. Abdullah b. merin kendisine yemin ettii Allaha andolsun ki: lerinden birinin Uhud (da) kadar altn olsa da onu infak etse, kadere iman etmedike Allah bunu kabul etmez. Abdullah b. mer sonra da yle dedi: Babam mer b. el-Hattab bana nakletti ve dedi ki: Bir gn Resulullahn yannda bulunuyorduk. Birden yanmzda bembeyaz elbiseli, simsiyah sal, zerinde hi yolculuk eseri grlmeyen ve iimizden hibirinin tanmad bir adam zuhur etti ve peygamberin yanna oturdu; iki dizini onun iki dizine dayad ve iki avucunu da kendi dizleri zerine koydu ve Ya Muhammed bana islamdan haber ver, dedi. Resulullah: slam Allahtan baka ilah olmadna ve Muhammedin Allahn Resul olduuna ehadet etmen, namaz dosdoru klman, zekat vermen, Ramazan orucu tutman, eer gcn yeterse Beyti (Kabe) haccetmendir buyurdu. Yabanc: Doru syledin dedi. mer dedi ki: Ona hayret ediyorduk. Hem soruyor, hem de Resulullah tasdik ediyordu. Adam yle dedi: Bana imandan haber ver. Resulullah Allaha, meleklerine, kitaplarna, peygamberlerine ve ahiret gnne iman etmendir. Keza kadere hayr ve errine de iman etmendir buyurdu. Adam: Doru syledin. Bana ihsandan haber ver dedi. Resulullah: Allah sanki Onu gryormusun gibi ibadet etmendir. Her ne kadar sen Onu grmesen bile O seni muhakkak grr. buyurdu. Adam: Bana saatten (Kyamet vaktinden) haber ver dedi. Resulullah Bu hususta sorulan, sorandan daha bilgili deildir buyurdu. Adam: Bana kyametin alametinden haber ver, dedi. Resulullah Cariyenin sahibesini dourmas; yaln ayak, plak ve fakir olan davar obanlarnn bina yapmakta yar etmelerini grmendir buyurdu. mer dedi ki: Sonra (yabanc adam) gitti; uzunca bir vakit elendim. Sonra Resulullah bana yle buyurdu: Ya mer (bunlar) sorann kim olduunu biliyormusun? Ben: Allah ve Resul daha iyi bilir, dedim. Hz.

Peygamber yle buyurdu: Bu Cibril idi. Size dininizi retmek iin geldi. (Mslim) *** Bana soruluyor: Allah kullarn zgr yaayacaklar tarzda yaratamaz m? diye. Cevap: Yaratamaz. Neden? Bu soru unun gibidir, Allah baka bir ilah yaratamaz m? Evet yaratamaz. Neden? nk ilah demek, hibir eye ihtiya duymayan, ei benzeri olmayan ve ezeli olandr. Bakasnn yaratmas ile ilah olmaz. nk o zaman kendisini yaratan ondan daha kudretli olmu olur ve kendisi ise kendini yaratana gre aciz olur. Acizlik ise ilah iin olmayacak bir eydir. Demek ki Allah mmknata kadirdir. Byle olmayacak eyler ortaya srp de bunu yaratamaz m? gibi bir soru kendi iinde elikilidir. Soruya ilk bakta sanki, Allahn her eye gc yeterse niye bunu yapm olmasn? eklinde saf bir soru gibi grnyor. Hatta soruyu soran bir de Allah ycelttiini dahi syleyebilmektedir. Lakin dikkatle incelendiinde byle bir ey olamaz. rnek: Ben topa vurdum, top gidip kovay devirdi. imdi bakalm, zahiren konuursak: Kovann devrilmesi iin kendisine bir etki edenin olmas lazmd, o da toptu. Top ona arpmayacak olsa, o devrilmeyecekti. Lakin topun da kovaya gitmesi iin bir sebebi olmalyd, bu da ayamla topa vurmamd. Peki ama benim topa yaptm hareket nereden meydana geldi? Dersen ki; kas, kemik, kan. Ben de derim ki; o kan vcutta nasl dolayor? Dersin ki kalp. Lafn ksas iyice dnrsek et, kemik, kan bunlar nedir? Bu hareket nasl oluyor? Yani topa vurma eylemini Allahtan bamsz olarak kan, kas, et mi yapyor? Byle ey olmaz. On kilo et, kemik kartr, koy bir yere bakalm; on metre ileri gidebilecek mi? O halde bu hareketin olumas iin bir etkiye, sebebe ihtiya var. ite bu da Kuranda defalarca zikredildii zere hareketlerimizi yaratan, yoktan vareden Allahtr. nk hareketlerimiz zaman iinde oluyor. Durumumuz deiiyor. Yryor, zplyor ve oturuyoruz; bunlar hep deiiyor. Deien, bozulan her ey sonradan meydana gelir. Sonradan meydana gelen her eyin yapan, etki edeni vardr. O halde onlar yaratan Allahtr. Bunlar sabit olunca soruya dnelim. Allah kullarn zgr yaayacaklar bir tarzda yaratamaz m? Bir kere byle bir ey olmas iin kullarn hareketlerini kendileri yaratmalar lazm; yok eer dersen ki Hayr byle ey olur mu? Fiillerimizi Allah yaratr, biz czi irademizle seeriz. O zaman czi iradeyi kullarn yaratmas lazmdr. Halbuki siz bunu kabul etmiyorsunuz (hal) deyip geitiriyorsunuz. Ksacas bu sylediinizin olmas iin Allah size hi karmadan fiillerinizi, czi iradenizi sizin kendinizin yaratmas lazmdr. Bu ise Allahtan baka yaratclar kabul etmeyi gerektirir ki, direk olarak Allaha ortak komak olup kafirlik olur. O halde sizin bu dediiniz ekilde olmas iin byle bir Allaha ortak koma gerektiine gre ve byle bir ey de kabul edilemeyeceine gre, demek ki byle bir ey imkanszdr. Dolaysyla Allah byle bir ey yaratamaz. Domino talarn dizdiinde birine vursan hepsi devriliyor. Orta srada bir ta ele alalm, ona vurulduu iin devrildi, ona vurana da bakas vurdu. Gide gide en bataki taa geldik. Ona da elimiz vurdu. Fiillerimizi de Allah yaratr. Bunu zaten Maturidiler de kabul eder. *** Bize kar (cebr gr) ileri srlmek istenen ayetler iin Razinin, Tefsiri Kebir diye tannan tefsirinde detayl bilgiler vardr. Bu tefsirde kader konusu oka ilenir, zellikle Enam suresinin tefsirinde. *** Eari ve Maturidi Mezheplerinin Farklar --- Czi irade: Eariyyeye gre Allah yaratmtr. Maturidiyyeye gre Allah yaratmamtr. --- Husun ve kubuh (Bir eyin iyi ve kt oluu): Eariyyeye gre akl ile bilinemez,

Allahn emir ve yasaklar ile bilinebilir. Maturidiyyeye gre ise akl ile bilebiliriz. --- Kesb: Eariyyeye gre yaratan Allahtr. Maturidiyyeye gre kulun kudreti ve tesiriyledir. --- Marifet (Allah bilmek): Eariyyeye gre eran vaciptir. Maturidiyyeye gre ise aklen vaciptir. --- Nbvvet: Eariyyeye gre peygamber olmak iin erkek olmak art deildir. Maturidiyyeye gre ise erkek olmak arttr. --- Kula gc yetmeyecei eyleri teklif etmek Eariyyeye gre caizdir. Maturidiyyeye gre caiz deildir. --- Sebep ve hikmet: Eariyyeye gre Allahn fiilleri iin bir sebep aranmaz ve bir hikmete balanamaz. nk Allah yaptklarndan sorumlu deildir. Maturidiyyeye gre ise Allahn fiilleri bir hikmete baldr ve bir sebebe balanmaktadr. nk Allah abesten mnezzehtir. --- Kuran: Eariyyeye gre Kurann baz sureleri bazlarndan daha faziletlidir. Maturidiyyeye gre Kurann btn sureleri fazilet bakmndan birbirine eittir. --- badetler: Eariyyeye gre mslman olmayanlar da ibadet etmekle ykmldrler, etmeyenler ceza greceklerdir. Maturidiyyeye gre ise ykml deildirler ve etmedikleri iin de ayrca ceza grmeyeceklerdir. --- Dinden dnme: Eariyyeye gre mslman iken din deitiren (dinden kan) kimse yeniden iman edip mslman olursa, eski iyilik ve ktlkleri de geri dnm olur. Maturidiyyeye gre ise geri dnmez. --- mann artp artmamas: Eariyyeye gre mminin iman artar-eksilir. Maturidiyyeye gre ise mminin iman ne artar ne eksilir. --- Eariyyeye gre iman mahluktur. Maturidiyyeye gre ise mahluk deildir. --- Eariyyede Tekvin (Varetme, yaratma) itibari bir sfattr. Ezeli olan kudret sfatnn hadis olan ikinci taallukudur. Maturidiyyeye gre Tekvin, irade gibi hakiki bir sfattr ve ezelidir. --- Eariyyede maduma (mevcut olmayan) ezelde ilahi hitap taalluk eder. Maturidiyye de etmez. --- Eariyyede iman ile slam ayr ayr eylerdir. Maturidiyye de ayn eylerdir. --- Eariyyede said aki, aki de said olamaz. Maturidiyye de olabilir. --- Eariyyede Allahn vaidinden (tehdit) dnmesi caizdir. Maturidiyye de caiz deildir. --- Maturidiyyede irk iinde len birini Allahn affetmesi caiz deilken, Eariyye de caizdir. --- Maturidiyyede kafirin cennete girmesi ve mslmann ebediyen cehennemde kalmas caiz deilken, Eariyye de caizdir. *** Leukippos demi ki: Hibir ey hiten kmaz. Her ey bir nedenden ve bir zorunluktan doar *** Kitap: Bat Felsefesi Tarihi Yazar: Bertrand Russell --- Sayfa 241: Empeirikos demi ki: Tanrnn varln kesinlikle ileri srenler, dine saygszlk etmekten kendilerini alamazlar. nk eer Tanrnn her eyi denetlediini sylerlerse, Tanry kt ilerin yaratcs durumuna getirirler. br yandan eer Tanrnn yalnzca baz ileri denetlediini ya da hibir ii denetlemediini ileri srerlerse, Tanry savsaklayc ya da yeteneksiz yapmaya zorlanrlar. Bunun da kfr olduu aktr. --- Sayfa 250: Tanrlara gelince, Epikuros onlarn varlna sk skya inanr. nk

Tanrlar dnnn yaygn varln baka trl anlatamaz. Fakat Tanrlarn, kendilerini insan dnyasnn ileriyle skntya sokmadklar kansndadr. Onlar, Epikurosun ilkelerini izleyen ve kamu yaantsndan kanan aklc zevkilerdir. Ynetim ileri, eksiksiz mutluluk ve huzurla dolu yaantlarnda hibir ekicilik duymadklar gereksiz bir zahmettir, onlar iin. *** Mzeyne veya Cheyne kabilesinden bir adam sordu: Ey Allahn Resul, hangi ii yapyoruz, olup bitmi (levh-i mahfuza kayd gemi) bir ii mi yoksa (henz levh-i mahfuza gememi) u anda yeni balanacak olan bir ii mi? Resulullah: Olup biten ii dedi. Adam - veya cemaatten biri - yine sordu: yleyse niye allsn ki? Hz. Peygamber u aklamada bulundu: Cennet ehli olanlara cennetliklerin ameli myesser (kolaylatrmak) klnr, ate ehli olanlara da cehennemliklerin ameli myesser klnr (Ebu Davud) *** Her ey Allahn dilemesiyle mi olur? Evet derlerse, de ki: Zina edenler var, bu da m Allahn dilemesiyle oldu?, Hayr derlerse, de ki: Hani her ey Allahn dilemesiyle oluyordu ya *** zgrl savunan biriyle konuurken, ona deyin ki: Allahn diledii olur, dilemedii olmaz bu ifadeye inanyor musun?, Evet derse, de ki: nanmadn ispatlayaym m?, spatla derse, de ki: Allaha svenler var, deil mi?, Evet der, de ki: Bu da olan bir ey, deil mi?, Evet der, de ki: Peki, bu da m Allahn dilemesiyle oldu?, genelde Hayr derler, de ki: Hani Allahn diledii olur, dilemedii olmazd? Cevap: Aslnda Allah, kendine svdrtyor. Ve Allahn istemesinin nedeni yoktur. Allahn bunu istemesi azametini arttrmaz ya da eksiltmez. *** stitaat (nsan gc, kudreti, g yeterlii) Earide insan gc, istitaat fiil ile beraberdir. Yani fiil mevcut deil iken, insan gc de yoktur. Halbuki insanlar istitaat yok iken mkellef olduklarndan Teklif-i mala yutak caiz olmu olur. Mutezile insann gc fiilden nce, Maturidi ve Eari fiille beraberdir, derler. Mutezile kulun kudretinin sona ermeyeceini savunuyor. Maturidi ve Eari ise kulun kudretinin sona ereceini savunuyor. Bunun iin Maturidilik kulun kudreti fiille beraberdir diyor. Zira bunu demeyip, Fiilden nce deseydi, o zaman fiilden nce kulda olan kudret sona erecek ve o zaman fiil nasl olacakt? O bakmdan Maturidi Kulun kudreti fiille beraberdir demek durumunda kald. Lakin yukarda zikrettiimiz gibi, yani fiil mevcut deil iken, insan gc olmaynca ve insanlar istitaat yok iken de mkellef olduklarndan, Teklif-i mala yutak olacakken, Maturidiler bunu kabul etmemitir. *** snad prensibi ile alakal daha evvel detayl bilgi verdik. Aada vereceim ayetleri, srayla okuyun ve ilerin bazen Allaha, bazen kullara isnad edildiini greceksiniz. Bu konu ok ince olup, en az bilinen hususlardandr. ou kii bu mevzuyu bilmedii iin kaderi inkar eder. _ Namaz: Bakara 3, Tevbe 5, brahim 40, Nur 56 _ Kuran: Nisa 82, Enam 25, 157, Yusuf 2, sra 45, 46,106,107, Kehf 57, Furkan 73, Lokman 7, Sad 8, Zmer 27, 28, Fussilet 44, Zuhruf 3, Muhammed 24, Kamer 22, Kalem 51,52, Abese 11, 12, Mutaffifin 13,14 _ lim: Ankebut 43, Rum 59, Fatr 28, Mcadele 11 _ Sabr: Nahl 127, Lokman 17, Saffat 102, Zmer 10, Fussilet 35, nsan 12 _ eytann azdrmas: Araf 16, Kehf 50, Hacc 4, Ankebut 38, Neml 4, Sebe 20, 21, Yasin 62, Zuhruf 36, 37, 62, Mcadele 10, Hicr 39, Bakara 36, Kasas 63, Nahl 99,100, _ Musibet, er ve iyilik dokunmas: Nisa 78, 79, Yunus 106, Kasas 47, Rum 36, Fussilet

51, Teabn 11, Tevbe 51 _ man, kfr, saptrma, mhrleme: Bakara 6,7, 21 , Araf 100, 158, 178,179, 186, Enam 107,109,110,111,148, Tevbe 55, 85, Yunus 100, Yusuf 101, brahim 35, Kehf 29, Taha 79, 85, Mlk 2, Zariyat 56, Nahl 93, Kasas 56, 64,68, Zmer 36,37, 41, Hacc 16, Tin 7, Muhammed 24 _ Cihad: Bakara 190,191, Al-i mran 140, 165, Tevbe 5, 46,52, Ankebut 69 _ Tevbe etmek: Tevbe 117,118, Hud 3, Furkan 70, 71 _ t alma: Fatr 37, Saffat 12,13, Abese 11,12, Mddesir 54,55,56, _ Dileme: Hacc 14, Nur 45, Tur 35, Zmer 62, Buruc 16, Tekvir 27,28,29, nsan 29,30 _ Gezmek: Tevbe 2, Neml 69, Yunus 22 _ Glmek: Necm 43, 60, Tevbe 82 _ karmak: Tevbe 40, Enfal 5 *** Said Nursi (Eserler kk boy, Yeni Asya Neriyat 1998 basm) Said Nursi zerinde aratrma yapmamn nedeni udur: ok insan tarafndan yzyln alimi olarak vasflanyor. Bu insan byle hatalar yapyorsa, dierleri buna kyas edilmelidir. Yani Said Nursiyi burada, Maturidiyye binlerce yazarn son yzyldaki temsilcisi olarak setim. Said Nursi olmas itibariyle, daha etkili olur dncesiyle yle yaptm. Aslnda Elmall Hamdi Yazr da, Konyal Mehmet Vehbi de kaderi inkar eder. Risale-i Nur kitaplarndan rnekler vereceim. Fakat hepsini yazmak uzun olacandan, sayfa numarasn verip, birka kelime yazp ekleyeceim. Okuyucu o sayfay btnyle okumaldr. Hazrlayan: Ahmet Berk www.esselam.com Said Nursinin yazlarn bu bilgisayar programndan okuyup kardm. Siz de buradan takip edebilirsiniz. Yani drt kitab: Szler, Mektubat ,Lemalar ve ualar adl kitaplar 1998 basm Yeni Asya Neriyattan okudum. Yazlarn ilk ksmndaki rakamlar o kitaplarn sayfa numaralardr. kinci ksm ise bilgisayar programndaki sayfa numaralardr. *** SZLER _ Bilgisayar programndaki yeri: 13.sz, s: 59;

Kitaptaki sayfas: 138 -139

Esselmu aleykm ve rahmetullahi ve berekth ebeden dima Ey hapis arkadalarm ve din kardelerim, Size hem dnya azabndan, hem hiret azabndan kurtaracak bir hakikati beyan etmek, kalbime ihtar edildi. O da udur: Mesel, birisi, birinin kardeini veya bir akrabasn ldrm. Bir dakika intikam lezzetiyle

bir katl, milyonlar dakika hem kalb sknt, hem hapis azabn ektirir. Ve maktuln akrabas dahi intikam endiesiyle ve karsnda dmann dnmesiyle, hayatnn lezzetini ve mrnn zevkini karr. Hem korku, hem hiddet azabn ekiyor. Bunun tek bir aresi var. O da, Kur'n'n emrettii ve hak ve hakikat ve maslahat ve insaniyet ve slmiyet iktiza ve tevik ettikleri olan barmak ve musalha etmektir. Evet, hakikat ve maslahat sulhtur. nk ecel birdir, deimez. O maktul, herhalde ecel geldiinden daha ziyade kalmayacakt. O ktil ise, o kaza-i lhiyeye vasta olmu. Eer barmak olmazsa, iki taraf da daima korku ve intikam azabn ekerler. Onun iindir ki, " gnden fazla bir m'min dier bir m'mine ksmemek" slmiyet emrediyor. Eer o katl bir adavetten ve bir kinli garazdan gelmemise ve bir mnafk o fitneye vesile olmusa, abuk barmak elzemdir. Yoksa, o cz' musibet byk olur, devam eder. Eer barsalar ve ldren tevbe etse ve maktule her vakit dua etse, o halde her iki taraf ok kazanrlar ve karde gibi olurlar. Bir gitmi kardee bedel, birka dindar kardeleri kazanr, kaza ve kader-i lhye teslim olup dmann affeder. Ve bilhassa madem Risale-i Nur dersini dinlemiler; elbette mabeynlerinde bulunan btn ksmekleri brakmaya hem maslahat ve istirahat-i ahsiye ve umumiye, hem Nur dairesindeki uhuvvet iktiza ediyor. Nasl ki Denizli hapsinde birbirine dman btn mahpuslar, Nurlar dersiyle birbirlerine karde oldular. Ve bizim beraatimize bir sebep olup, hatt dinsizlere, serserilere de o mahpuslar hakknda "Maaallah, brekllah" dedirttiler ve o mahpuslar tam teneffs ettiler. Ben burada grdm ki, birtek adamn yznden yz adam sknt ekip beraber teneffse kmyorlar. Onlara zulm olur. Mert ve vicdanl bir m'min, kk ve cz' bir hata veya menfaatle yzer zarar ehl-i imana vermez. Eer hata etse, verse, abuk tevbe etmek lzmdr. _Yorum: Katilin kadere vasta olduu bildiriliyor. 219 - 500: _ 30. sz, s: 245;

te, felsefenin u esst- fsidesinden ve netic-i vahmesindendir ki, slm hkemasndan bn-i Sina ve Farab gibi dhiler, aa-i suriyesine meftun olup, o meslee aldanp o meslee girdiklerinden, di bir m'min derecesini ancak kazanabilmiler. Hatt, mam-i Gazal gibi bir Hccet'l-slm, onlara o dereceyi de vermemi. Hem mtekellimnin mtebahhirn ulemasndan olan Mutezile imamlar, ziynet-i sursine meftun olup o meslee cidd temas ederek akl hkim ittihaz ettiklerinden, ancak fsk, mbtedi' bir m'min derecesine kabilmiler. Hem deba-y slmiyenin mehurlarndan, bedbinlikle maruf Ebu'l-Al-i Maarr ve yetimne alayyla mevsuf mer Hayyam gibilerin, o meslein nefs-i emmreyi okayan zevkiyle zevklenmesi sebebiyle, ehl-i hakikat ve kemalden bir sille-i tahkir ve tekfir yiyip "Edepsizlik ediyorsunuz, zndkaya giriyorsunuz, zndklar yetitiriyorsunuz" diye zecirkrne tedip tokatlarn almlar.

33.sz, s: 316; Tevhidin bir burhan- ntk olan Zt- Ahmediye Aleyhissalt Vesselm, risalet ve velyet cenahlaryla, yani kendinden evvel btn enbiyann tevatrle icmlarn ve ondan sonraki btn evliyann ve asfiyann icmkrne tevatrlerini tazammun eden bir kuvvetle, btn hayatnda btn kuvvetiyle vahdaniyeti gsterip iln etmi ve lem-i slmiyet gibi geni, parlak, nuran bir pencereyi marifetullaha amtr. mam- Gazl, mam- Rabbn, Muhyiddin-i Arab, Abdlkadir-i Geyln gibi milyonlar muhakkkn-i asfiya ve sddkn o pencereden bakyorlar, bakalarna da gsteriyorlar. _Yorum: Gazali vlyor. Ona Hccetl - slam diyor. Ama Said Nursi, Gazalinin savunduu cebr grn sapklk olarak vasflyor. 262: Tevfik (Hidayetin Allahtan olduu bildiriliyor.) 690: zn-i lahi (mann mahluk olduu anlatlyor.) 430 - 431: Beincisi _ bilgisayar programndaki yeri 26 sz , s:206 ;

BENCS: Kader, sebeple msebbebe bir taallku var. Yani, "u msebbep, u sebeple vukua gelecek." yleyse, denilmesin ki, "Madem filn adamn lmesi, filn vakitte mukadderdir. Cz- ihtiyariyle tfek atan adamn ne kabahati var? Atmasayd yine lecekti." Sual: Niin denilmesin? Elcevap: nk, kader onun lmesini onun tfeiyle tayin etmitir. Eer onun tfek atmamasn farz etsen, o vakit kaderin adem-i taallkunu farz ediyorsun. O vakit lmesini neyle hkmedeceksin? Yalnz, Cebr gibi sebebe ayr, msebbebe ayr birer kader tasavvur etsen; veyahut Mutezile gibi kaderi inkr etsen, Ehl-i Snnet ve Cemaati brakp frka-i dlleye girersin. yleyse, biz ehl-i hak deriz ki: "Tfek atmasayd, lmesi bizce mehul." Cebr der: "Atmasayd yine lecekti." Mutezile der: "Atmasayd lmeyecekti." ebeple msebbebe bir taallku var. Yani, "u msebbep, u sebeple vukua gelecek." yleyse, denilmesin ki, "Madem filn adamn lmesi, filn vakitte mukadderdir. Cz- ihtiyariyle tfek atan adamn ne kabahati var? Atmasayd yine lecekti."

Sual: Niin denilmesin? Elcevap: nk, kader onun lmesini onun tfeiyle tayin etmitir. Eer onun tfek atmamasn farz etsen, o vakit kaderin adem-i taallkunu farz ediyorsun. O vakit lmesini neyle hkmedeceksin? Yalnz, Cebr gibi sebebe ayr, msebbebe ayr birer kader tasavvur etsen; veyahut Mutezile gibi kaderi inkr etsen, Ehl-i Snnet ve Cemaati brakp frka-i dlleye girersin. yleyse, biz ehl-i hak deriz ki: "Tfek atmasayd, lmesi bizce mehul." Cebr der: "Atmasayd yine lecekti." Mutezile der: "Atmasayd lmeyecekti." _Yorum: Burada cebr grn sapklk olarak vasflamaktadr. Ve dikkat edilirse Ehli Snneti, cebr grnn dnda tutuyor. Yine Tfek atmasayd lmesi bizce mehul diyor. Halbuki Kuranda ecelin bir olup, ileri-geri gitmeyecei bildirilmitir. *** MEKTUBAT 32: Resul-i Ekrem o hkm kadere _ 8. mektup, s:358;

Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselmn hizmetkr veya "Olum" hitabna mazhar olan Zeyd (r.a.), rivayet-i sahiha ile itirafna binaen, izzetli zevcesini kendine mnen kfv bulmad iin tatlik etmi. Yani, Hazret-i Zeyneb, baka yksek bir ahlkta yaratlm ve bir peygambere zevce olacak ftratta olduunu, Zeyd fersetle hissetmi. Ve kendisini ona zevc olacak ftratta kendine kfv bulmadndan, mnev imtizaszla sebebiyet verdii iin tatlik etmitir. Allah'n emriyle Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselm alm. Yani, Biz onu sana nikahladk nn iaretiyle, o nikh bir akd-i semv olduuna delletiyle, harikulde ve rf ve mumelt- zhiriye fevkinde, srf kaderin hkmyledir ki, Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselm o hkm- kadere inkyad gstermitir ve mecbur olmutur; nefis arzusuyla deildir. 55: Eer denilse _ 15.mektup, s: 369; Eer denilse: "Hazret-i mer'in (r.a.) minber stnde, bir aylk mesafede bulunan Sriye namndaki bir kumandanna, "Y Sriye, el-cebel, el-cebel!" deyip, Sriye'ye iittirip, sevklcey noktasndan zaferine sebebiyet veren kermetkrne kumandas ne derece keskin nazarl olduunu gsterdii halde, neden yanndaki katili Firuz'u o keskin nazar- velyetiyle grmedi?" Elcevap: Hazret-i Ykup Aleyhisselmn verdii cevapla cevap veririz. Yani, Hazret-i Ykuptan sorulmu ki, "Niin Msr'dan gelen gmleinin kokusunu iittin de, yaknnda bulunan Kenan kuyusundaki Yusuf'u grmedin?" Cevaben demi ki:

"Bizim halimiz imekler gibidir; bazan grnr, bazan saklanr. Baz vakit olur ki, en yksek mevkide oturup her taraf gryoruz gibi oluruz. Baz vakitte de ayamzn stn gremiyoruz." Elhasl, insan her ne kadar fil-i muhtar ise de, fakat Allah dilemedike siz hibirey isteyemezsiniz (nsan 30) srrnca, meiet-i lhiye asldr, kader hkimdir. Meiet-i lhiye, meiet-i insaniyeyi geri verir, kader gelince gz kr olur hkmn icra eder. Kader sylese, iktidar- beer konumaz, ihtiyar- cz' susar. _Yorum: Burada ise aka zgrln olmad ifade ediliyor. 75: ok dostlarla _ 16.mektup, s:380; ok dostlarla beraber, bana nezaret eden bir kumandan, mkerreren sual ettiler: "Neden vesika iin mracaat etmiyorsun, istida vermiyorsun?" Elcevap: Be alt sebep iin mracaat etmiyorum ve edemiyorum: Birincisi: Ben ehl-i dnyann dnyasna karmadm ki, onlarn mahkmu olaym, onlara mracaat edeyim. Ben kader-i lhnin mahkmuyum ve ona kar kusurum var; ona mracaat ediyorum. 406: Ben de derim _ 16. Mektup s: 379; BENC MESELE: Dnya madem fnidir. Hem madem mr ksadr. Hem madem gayet lzumlu vazifeler oktur. Hem madem hayat- ebediye burada kazanlacaktr. Hem madem dnya sahipsiz deil. Hem madem u misafirhane-i dnyann gayet Hakm ve Kerm bir mdebbiri var. Hem madem ne iyilik ve ne fenalk cezasz kalmayacaktr. Hem madem Allah kimseye gcnden fazlasn yklemez (Bakara 286) srrnca teklif-i mlyutak yoktur. Hem madem zararsz yol, zararl yola mreccahtr. Hem madem dnyev dostlar ve rtbeler kabir kapsna kadardr. Yorum: Allah hi kimseye gcnn yeteceinden fazla yk yklemez. (Bakara 286) ayetinin zahirini alp Teklif-i mala yutak yoktur demitir. Oysa bu ayetin tevili icap eder. Teklif-i mala yutak caizdir. Zira cebr olunca Teklif-i mala yutak var demektir.

199 - 270 - 438: Gazali vlyor.

219: Allah birdir _ 20. mektup, s: 449; Allah birdir. Baka eylere mracaat edip yorulma. Onlara tezelll edip minnet ekme. Onlara temellk edip boyun eme. Onlarn arkasna dp zahmet ekme. Onlardan korkup titreme. nk Sultan- Kinat birdir. Hereyin anahtar Onun yannda, hereyin dizgini Onun elindedir. Herey Onun emriyle halledilir. Onu bulsan, her matlubunu buldun; hadsiz minnetlerden, korkulardan kurtuldun.

257: Hasedin aresi _ 22. mektup, s: 471; Hasedin aresi: Hsid adam, haset ettii eylerin kbetini dnsn. T anlasn ki, rakibinde olan dnyev hsn ve kuvvet ve mertebe ve servet, fnidir, muvakkattir. Faydas az, zahmeti oktur. Eer uhrev meziyetler ise, zaten onlarda haset olamaz. Eer onlarda dahi haset yapsa, ya kendisi riyakrdr; hiret maln dnyada mahvetmek ister. Veyahut mahsdu riyakr zanneder, hakszlk eder, zulmeder. Hem ona gelen musibetlerden memnun ve nimetlerden mahzun olup, kader ve rahmet-i lhiyeye, onun hakknda ettii iyiliklerden ksyor. det kaderi tenkit ve rahmete itiraz ediyor. Kaderi tenkit eden, ban rse vurur, krar. Rahmete itiraz eden, rahmetten mahrum kalr.

317: Ve saniyen _ 26. mektup, s: 503; Ve saniyen: Usulddin imamlar ve ulema-i ilm-i kelmn akaide dair ve vcud-u Vcib'l-Vcud ve tevhid-i lhye dair beyanatlar Muhyiddin-i Arab'nin nazarnda kfi gelmedii iin, ilm-i kelmn imamlarndan Fahreddin Rz'ye yle demi. _Yorum: Razi kelam alimi olarak vasflanyor. Bilindii gibi kader, kelamn en nemli konularndandr. Ve Razinin, Tefsir-i Kebiri batan baa cebri savunur.

333: Beincisi _ 2. mektup, s:351; Beincisi: Bir iki senedir ok emreler ve tecrbelerle kat' kanaatim oldu ki, halklarn maln, hususan zenginlerin ve memurlarn hediyelerini almaya mezun deilim. Bazlar bana dokunuyor; belki dokunduruluyor, yedirilmiyor, bazan bana zararl bir surete evriliyor. Demek gayrn maln almamaya mnen bir emirdir ve almaktan bir nehiydir. _Yorum: Kim yedirmiyor?

13. mektup, s: 367; KNC SUALNZ: Neden vesika almak iin mracaat etmiyorsun? Elcevap: u meselede ben kaderin mahkmuyum, ehl-i dnyann mahkmu deilim. Kadere mracaat ediyorum. Ne vakit izin verirse, rzkm buradan ne vakit keserse, o vakit giderim. u mnnn hakikati udur ki: Baa gelen her ite iki sebep var: biri zhir, dieri hakik. Ehl-i dnya zhir bir sebep oldu, beni buraya getirdi. Kader-i lh ise, sebeb-i hakikdir; beni bu inzivya mahkm etti. Sebeb-i zhr zulmetti, sebeb-i hakik ise adalet etti. Zhirsi yle dnd: "u adam ziyadesiyle ilme ve dine hizmet eder; belki dnyamza karr" ihtimaliyle beni nefyedip cihetle katmerli bir zulm etti. Kader-i lh ise, benim iin grd ki, hakkyla ve ihlsla ilme ve dine hizmet edemiyorum; beni bu nefye mahkm etti. Onlarn bu katmerli zulmn muzaaf bir rahmete evirdi. Madem ki nefyimde kader hkimdir ve o kader dildir; ona mracaat ederim. Zhr sebep ise, zaten bahane nev'inden bireyleri var. Demek onlara mracaat mnszdr. Eer onlarn elinde bir hak veya kuvvetli bir esbab bulunsayd, o vakit onlara kar da mracaat olunurdu.

353: bn Arabi burada ve ok yerde evliya olarak anlatlyor. bn Arabinin Fusus-u Hikem adl kitab, kfr lafzlaryla doludur. Kaderi inkar eder ve daha pek ok din d grleri vardr.

355 - 356: Drdnc nkte

(Cebr dncesi anlatlr.) 374: Beinci nkte _ 28. mektup s: 531; BENC NKTE Sual ediyorsunuz ki: "Zaman- fetrette Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselmn ecdad bir din ile mtedeyyin miydiler?" Elcevap: Hazret-i brahim Aleyhisselmn, bilhare gaflet ve mnev zulmat perdeleri altnda kalan ve husus baz insanlarda cereyan eden bakiye-i dini ile mtedeyyin olduuna rivyat vardr. Elbette Hazret-i brahim Aleyhisselmdan gelen ve Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselm netice veren bir silsile-i nuraniyeyi tekil eden efrad, elbette din-i hak nurundan lkayt kalmamlar ve zulmat- kfre malp olmamlar. Fakat zaman- fetrette, Peygamber gndermedike Biz kimseye azap edici deiliz (sra 15) srryla, ehl-i fetret, ehl-i necattrlar. Bil'ittifak, teferruattaki hatatlarndan muahazeleri yoktur. mam- fi ve mam- E'arce, kfre de girse, usul-i imande bulunmazsa, yine ehl-i necattr. nk teklif-i lh irsal ile olur ve irsal dahi ttla ile teklif takarrur eder. Madem gaflet ve mrur-u zaman, enbiya-y slifenin dinlerini setretmi; o ehl-i fetret zamanna hccet olamaz. taat etse sevap grr; etmezse azap grmez. nk mahf kald iin hccet olamaz. Yorum: mam Eari demekle demek ki Eari mezhebini kendisi batl saymamaktadr. Ne var ki, Szlerdeki kader risalesinde cebr grn sapklk olarak vasflamt. Earilikte cebri savunur. 375: Yedinci nkte _ 28. mektup s: 532; YEDNC NKTE Diyorsunuz ki: "Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselmn peder ve valideleri ve ceddi Abdlmuttalib'in imanlar hakknda akv ve esahh olan haber hangisidir?" Elcevap: Yeni Said on senedir yannda baka kitaplar bulundurmuyor, "Bana Kur'n yeter" diyor. Byle teferruat mesilinde, btn ktb- ehdisi tetkik edip en akvsn yazmaya vaktim msaade etmiyor. Yalnz bu kadar derim ki: Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselmn peder ve valideleri ehl-i necattr ve ehl-i Cennettir ve ehl-i imandr. Cenb- Hak, Habib-i Ekreminin mbarek kalbini ve o kalbin tad ferzendne efkatini elbette rencide etmez.

Eer denilse: "Madem yledir; neden onlar Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselma imana muvaffak olamadlar? Neden bi'setine yetiemediler?" Elcevap: Cenb- Hak, Habib-i Ekreminin peder ve validesini, kendi keremiyle, Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselmn ferzendne hissini memnun etmek iin, valideynini minnet altnda bulundurmuyor. Valideynlik mertebesinden mnev evlt mertebesine getirmemek iin, hlis kendi minnet-i rububiyeti altna alp onlar mes'ut etmek ve Habib-i Ekremini de memnun etmeklii rahmeti iktiza etmi ki, valideynini ve ceddini, ona zhir mmet etmemi. Fakat mmetin meziyetini, faziletini, saadetini onlara ihsan etmitir. Evet, li bir mirin yzba rtbesinde olan pederi, huzuruna girmesi, birbirine zt iki hissin taht- tesirinde bulunur. Padiah, o mir olan yaver-i ekremine merhameten, pederini onun maiyetine vermiyor. Yorum: Said Nursi, Resul-i Ekremin ana-babasnn Ehli Cennet olup, imanl olduklarn sylyor. Halbuki Razi, Tefsir-i Kebirinde Resul-i Ekremin babasnn kafir olduunu ve bunun, Ehli Snnetin gr olduunu bildiriyor. Delil ise Sahih-i Mslimde geen u hadistir: Adamn biri Resul-i Ekreme Ya Resulullah, babam nerede? diye sordu. Resulullah buyurdu ki: Cehennemde! Bunun zerine adam zntl bir ekilde uzaklarken onu ard ve dedi ki: Babanda, babam da atetedir. Annesi iin ise yle bir hadis var: Resulullah sahabeleriyle bir gn, bir mezara urad. Alad ve yanndakileri de alatt. Dediler ki: Niye aladn? Resulullah buyurdu ki: Bu annemin mezardr. Onu ziyaret etmek istedim, izin verildi. Ona mafiret dilemek iin izin istedim, verilmedi. 412: Yapacanz i _ 29. mektup, s: 552; Yapacanz i, ya hayatma htime ekmekle veya hizmetimi bozmak suretiyle olur. Bu iki eyden baka dnyada alkam yok. Hayatn bana gelen ecel ise, uhud derecesinde kat' iman etmiim ki, tagayyr etmiyor, mukadderdir. Madem byledir; hak yolunda ehadetle lsem, ekinmek deil, itiyakla bekliyorum. Bahusus ben ihtiyar oldum; bir seneden fazla yaamay zor dnyorum. Zhir bir sene mr, ehadet vastasyla kazanlan hadsiz bir mr- bkiye tebdil etmek, benim gibilerin en li bir maksad, bir gayesi olur. Yorum: Ecelin zamannn deimeyeceini bildiriyor. Kader risalesinde ise Tfek atmasayd lmesi bizce mehul demiti. 432: _ 29. mektup, s: 564;

te bu hale giriftar olanlar, mizan- eriat elde tutmak ve usulddin ulemasnn dsturlarn kendine l ittihaz etmek ve mam- Gazl ve mam Rabbn gibi muhakkkn-i evliyann talimatlarn rehber etmek gerektir. Ve daima nefsini itham etmektir. Ve kusurdan, acz ve fakrdan baka nefsin eline vermemektir. Yorum: Usuld-din ulemas ve kelamc olarak Gazaliyi gsterip, talimatlarn rehber edinmek gerektiini sylyor. Lakin kader konusunda deil rehber edinmek, tam cephe alyor. Not: LEMALAR ve UALAR adl kitaplarda iaret ettiim sayfalarn ilk iki kelimesini yazacam. Sayfa btnyle okunmaldr. *** Rzk: 317 nsanlarn sana _ 26. lema, s: 722; "Ve bu hapiste yiyecek rzkn var; o rzkn seni buraya ard. Ona kar rza ve teslimle mukabele lzm. _Yorum: Rzkn yiyeceine gre sen mecburen hapise girdin demektir. Seni oraya atanlar da mecburen attlar. 337 kinci nkte _ 28. lema, s: 738; KNC VECH: nsan rzka ok mptel olduu iin, rzka almak bahanesi, ubudiyete mni tevehhm edip kendine bir zr bulmamak iin, yet-i kerime diyor ki: "Siz ubudiyet iin halk olunmusunuz. Netice-i hilkatiniz ubudiyettir. Rzka almak, emr-i lh noktasnda bir nevi ubudiyettir. Benim mahlkatm ve rzklarn deruhte ettiim nefisleriniz ve iyliniz ve hayvntnzn rzkn tedarik etmek, adeta Bana ait rzk ve it'm ihzar etmek iin yaratlmamsnz. nk Rezzak Benim. Sizin mteallikatnz olan ibdmn rzkn Ben veriyorum. Siz bunu bahane edip ubudiyeti terk etmeyiniz." Eer bu mn olmazsa, Cenb- Hakka rzk vermek ve it'm etmek muhliyeti bedih ve malm olduundan, ilm- malm kabilinden olur. lm-i belgatte bir kaide-i mukarreredir ki, bir kelmn mns malm ve bedih ise, o mn murad deil, onun bir lzm, bir tbii muraddr. Mesel, sen birisine desen "Sen hafzsn," o malmunu ilm kabilinden olur. Demek maksud mns budur ki, "Ben senin hafz olduunu biliyorum." Bildiimi bilmedii iin ona LEMALAR

bildiriyorum. te, bu kaideye binaen, yet, Cenb- Hakka rzk vermeyi ve it'm etmeyi nefyetmekten kinaye olan mn udur: "Bana ait olup ve rzklarn taahht ettiim mahlkatma rzk yetitirmek iin halk olunmamsnz. Belki asl vazifeniz ubudiyettir. Evmirime gre rzka abalamak da bir nevi ibadettir."

Kader getirdi: 356 Tarikat hevesiyle _ 28. lema, s: 736; kinci hikye: Bir vakit ihtiyar bir kadnn sekiz olu varm. Herbirisine mevcut sekiz ekmekten birer ekmek verdi, kendine kalmad. Sonra, herbirisi ekmeinin yarsn ona verdi. Onun ekmei drt oldu; tekiler yarya indi. Kardelerim, ben de krknzn herbirinin musbet hissesinin mnev eleminin yarsn kendimde hissediyorum. Kendi ahsma it elemi, aldrmyorum. Bir gn fazla muztar bulundum, "acaba hatamn cezs mdr ekiyorum" diye gemi hleti tetkik ettim. Grdm ki, bu musbeti kaynatmaya ve tahrik etmeye hibir cihette mdahalem olmadn ve bilkis kamak iin mmkn tedbirleri istiml ediyordum. Demek, bu bir kaz-y lhdir. Ve bil-iltizam bir seneden beri mfsidlerin tarafndan aleyhimize ihzr ediliyordu. Kanmak kbil deildi. Alkllihl bamza geirecek idiler. Cenb- Hakka yz bin kr ki, musbeti yzden bire indirdi. te bu hakkata binaen "Senin yznden bu bely ektik" diye minnet etmeyiniz. Belki beni hell ediniz. Ve bana dua ediniz. Hem birbirinizi tenkid etmeyiniz. Demeyiniz ki: "Sen byle yapmasaydn, byle olmayacakt." Mesel, bir kardeimiz iki imza sahibini sylemesiyle, mfsidlerin pek ok ztlar belya atmak iin dndkleri pln kltp, oklarn kurtarm. Deil zarar, belki byk menfaat olmu. ok msumlarn bu beldan kurtulmasna bir vesile oldu.

357 te bu _ 28. lema, s: 734;

Eskiehir Hapishanesinde yazlm bir para Kardelerim! Mteaddid defa Risle-i Nur'un akirtlerini lyk olduklar tarzda mdafaa etmiim. nallah mahkemede bararak derim. Hem Risle-i Nur'u, hem kirdlerinin kymetlerini dnyaya iittireceim. Yalnz size bunu ihtr ederim ki: "Bu mdfaamdaki kymeti muhfaza etmenin art, bu hdisedeki az yanmasyla Risle-i Nur'dan ksmemek ve stdndan darlmamak ve kardelerinden-skntdan gelen bahanelerle-nefret etmemek ve birbirine kusur bulmamak ve isnad etmemektir." Yalnz tahattur edersiniz ki, Risle-i Kader'de ispat etmiiz ki: "Baa gelen zulmlerde iki cihet var ve iki hkm vardr: Biri insann, biri kader-i lh'nin. Ayn hdisede insan zulmeder, fakat kader dildir, adlet eder. Bu meselemizde, insann zulmnden ziyade, kaderin adleti ve hikmet-i lhiyenin srrn dnmeliyiz." Evet, kader, Risle-i Nur talebelerini bu meclise ard. Ve mchede-i mneviye inkif etmesinin hikmeti; onlar, bu hakikaten ok skntl olan medrese-i Yusufiyeye sevk etti. nsan zulm ve bahanesi bir vesile oldu. Onun iin saknnz; birbirinize; "Byle yapmasaydm ben tevkif olmazdm", demeyiniz.

Allahn iradesinin genellii: 423 Evet btn _ 30. lema, s: 818; BRNC UA Bu kinatn Hlk- Zlcelli Kayymdur, yani, bizatih kaimdir, daimdir, bkidir. Btn eya Onunla kaimdir, devam eder ve vcutta kalr, beka bulur. Eer kinattan bir dakikack olsun o nisbet-i kayymiyet kesilse, kinat mahvolur. Hem o Zt- Zlcell kayymiyetiyle beraber, Kur'n- Azmanda ferman ettii gibidir. Yani, ne ztnda, ne sftnda, ne ef'linde nazri yoktur, misli olmaz, ebhi yoktur, erki olmaz. Evet, btn kinat btn untyla ve keyfiytyla kabza-i rububiyetinde tutup bir hane ve bir saray hkmnde, keml-i intizamla tedbir ve idare ve terbiye eden bir Zt- Akdese, misil ve mesl ve erk ve ebh olmaz, muhaldir.

425 (Lazm olan.)

522 Veyahut ism-i Azamn _ 30. lema , s: 800; Ve bilhassa her ferd-i hayvnnin bedenindeki hceyrtn ve kan mecrlarnn ve kandaki kreyvtn ve o kreyvattaki zerrelerin o derece ince ve hassas ve harika muvazeneleri var; bilbedhe ispat eder ki, hereyin dizgini elinde ve hereyin anahtar yannda ve birey bireye mni olmuyor, umum eyay birtek ey gibi kolayca idare eden birtek Hlk- Adl ve Hakmin mizanyla, kanunuyla, nizamyla terbiye ve idare oluyor.

542 (Ey Halk- Klli ey)

***

UALAR

Allahn iradesinin genellii: 14 Alt sm-i Azamn _ 2. ua, s: 848; te, Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselm yemin ettii vakit, en ok istimal ve tekrarla her zaman ferman ettii u Muhammedin hayat elinde olan Allaha yemim olsun ki kasemidir. Ve bu kasem gsteriyor ki, ecere-i kinatn en geni dairesi ve en mntehs ve nihyt ve teferruat dahi Zt- Vhid-i Ehad'in kudretiyle ve iradesiyledir. nk, mahlkatn en mntehap ve en mstesnas olan Muhammed Aleyhissalt Vesselmn nefsi kendi kendine malik olmazsa ve ef'linde serbest bulunmazsa ve harekt baka bir ihtiyara bal ise, elbette hibir ey, hibir e'n, hibir hal, hibir keyfiyet, cz' olsun kll olsun, o muht iktidarn, o amil ihtiyarn daire-i tasarrufunun haricinde olamaz.

34 Ve musibet _ 2. ua, s: 860; Sulin ikinci kk Haydi eytana ve kfire ait bu cevab umum noktasnda kabul edelim. Fakat, Ceml-i Mutlak ve Rahm-i Mutlak ve hayr- mutlak olan Zt- Ganiyy-i le'l-tlak, nasl oluyor ki, bare cz' ferdleri ve ahslar musibete, erre, irkinlie mptel ediyor?

Elcevap: Ne kadar iyilik ve gzellik ve nimet varsa, dorudan doruya o Ceml ve Rahm-i Mutlakn hazine-i rahmetinden ve ihsanat- hususiyesinden gelir. Ve musibet ve erler ise, saltanat- rubbiyetin, detullah nam altnda ve kll iradelerin mmessilleri olan umum ve kll kanunlarnn ok neticelerinden tek tk cz' neticeleri olmasndan, o kanunlar cereyannn cz' muktezalar olduundan, elbette kll maslahatlara medar olan o kanunlar muhafaza ve riayet etmek iin, o erli, cz' neticeleri dahi halk eder. Fakat o cz' ve elm neticelere kar, imddt- hassa-i Rahmniye ve ihsanat- hususiye-i Rabbniye ile, musibete den efradn feryatlarna ve beliyyelere giriftr olan ehasn istiaselerine yetiir. Ve fil-i muhtar olduunu ve her bir eyin her bir ii, onun meetine bal bulunduunu ve umum kanunlar dahi daima irade ve ihtiyarna tbi bulunmalarn ve o kanunlarn tazyikinden feryat eden fertleri, bir Rabb-i Rahm dinlediini ve imdatlarna ihsanyla yetitiini gstermekle; Esm-i Hsnnn kaytsz ve hadsiz cilvelerine hadsiz ve kaytsz bir meydan amak iin o kll detullah dsturlarnn ve o umum kanunlarn zuztyla ve hem, erli cz' neticeleriyle, husus ihsanat ve husus tevedddat, yani sevdirmekle hususi tecelliyat kaplarn amtr.

48 Onlara bakan _ 3. ua, s: 867; Zeminin btn mahlkat, Senin mlknde, Senin arznda, Senin havl ve kuvvetinle ve Senin kudretin ve iradetinle ve ilmin ve hikmetinle idare olunuyorlar ve musahhardrlar. Ve zemin yznde faaliyeti mahede edilen bir rububiyet, yle ihata ve mul gsteriyor ve onun idaresi ve tedbiri ve terbiyesi yle mkemmel ve yle hassastr ve her taraftaki icraat yle birlik ve beraberlik ve benzemeklik iindedir ki, tecezz kabul etmeyen bir kll ve inksam imknsz bulunan bir kll hkmnde bir tasarruf, bir rubbiyet olduunu bildiriyor. Hem zemin btn sekenesiyle beraber, lisan- kalden daha zhir hadsiz lisanlarla Halkn takdis ve tesbih ve nihayetsiz nimetlerinin lisan- halleriyle Rezzk- Zlcellinin hamd ve medh sensn ediyorlar... 3. ua, s: 868; te denizlerin byle gayet harika bir tarzda arzn etrafnda vaziyet-i acibesiyle bulunmas ve denizlerin mahlkat dahi gayet muntazam idare ve terbiye edilmesi, bilbedahe gsterir ki, yalnz Senin kuvvetin ve kudretinle ve Senin irade ve tedbirinle, Senin mlknde, Senin emrine musahhardrlar ve lisan- halleriyle Halkn takdis edip Allahu Ekber derler.

142 Alt gnde 7. ua s:920; hem Allah geceyi gndze, gndz geceye katar. (Lokman 29) yetinin sarahatiyle, zemini dndrp, gece-gndz sayfalarn yapan ve eviren ve

yevmiye hdistyla yazan, deitiren ayn Zt, ayn anda, en gizli, en cz' olan kalblerin hatratlarn dahi bilir ve iradesiyle idare eder. Ve mezkr fiillerin herbiri birtek fiil olduundan, zaruri olarak, onlarn faili dahi birtek vhid ve kadr olan Fil-i Zlcelllerinin, bedahetle yle bir kibriya ve azameti var ki, hibir yerde, hibir eyde, hibir cihetle, hibir irkin hibir imknn, hibir ihtimalini brakmyor, kkyle kesiyor. Yorum: Kalplerin hatratlar, dncelerdir ve istekler de bunun iindedir. Bunlar iradesiyle idare eder deniyor ki cebr manas kar. 524 (On birinci kelime)

560 Mfetti olmak _ 15. ua, s: 1138; Mesel, hadsiz zhayattan bir insann yz cihazatndan birtek cihaz olan lisan, bir et paras iken, iki byk vazifesiyle yzer hikmetlere, neticelere, meyvelere, faydalara let oluyor. Taamlarn zevkindeki vazifesi, ayr ayr btn tatlar bilerek cesede, mideye haber vermek ve rahmet-i lhiyenin matbahlarna dikkatli bir mfetti olmak ve kelimeler vazifesinde kalbe ve ruha ve dimaa tam bir tercman ve santral olmak, elbette gayet parlak ve kat' bir surette, ihatal ilme dellet ve ehadet eder. Birtek dil, hikmetleri ve meyveleriyle byle dellet etse, hadsiz lisanlar ve hadsiz zhayatlar, nihayetsiz masnuat, gne zuhurunda ve gndz kat'iyetinde, nihayetsiz bir ilme dellet ve ehadet ve Allm'l-Guybun daire-i ilminden ve hikmetinden ve meetinden hari hibir ey yoktur diye iln ederler.

564 Bu fkra _ 15. ua, s: 1141; Bu fkra, irade-i lhiyenin delillerinden pek ok kll hccetleri ihtiva eden birtek kll ve uzun delildir. Melinin ksa bir tercmesi iinde irade ve ihtiyar ve meet-i lhiyeyi gayet kat' ispat eden bir delili beyan ederiz. Hem ilm-i lhnin btn mezkr delilleri, aynen iradenin dahi delilidir. nk, her masnda ilim ve iradenin beraber cilveleri, eserleri grnyor. Bu Arab fkrann ksaca meli:

Yani, herey onun irade ve meetiyle olur. stedii olur, istemedii olmaz. Her ne isterse yapar. stemezse hibirey olmaz. Bir hccet udur: Gryoruz ki, bu masnuatn herbiri muayyen zt, mahsus sfat, ayr husus mhiyeti, mmtaz frikal sureti, hadsiz imknat ve baka tarzlarda olabilir. Tevii ihtimalt iinde, neticesiz ok yollarda ve sel gibi akan ve kartran ve birbirine zt unsurlarn mdahaleleri iinde ve sehiv ve iltibasa sebebiyet veren ve birbirine benzeyen emsalleri iinde bu karma kark hallere kar, o herbir masnuu ince, tam, dzgn bir nizam altna almak ve hassas, cessas, mkemmel bir l ve mizanla her uzvunu ve cihazn tartmak, takmak ve yzne ssl, dzgn bir sima, bir teahhus vermek ve birbirine muhalif zlarn basit, cmid, l bir maddeden zhayat olarak gayet san'atl yaratmak, mesel insan ayr ayr yz cihazatyla bir katre sudan icad etmek ve kuu pekok lt ve muhtelif cihazlaryla bir basit yumurtadan ina edip mucizatl suret giydirmek ve aac dal, budak ve mtenevvi z ve eczasyla basit, cmid karbon, azot, mvellidlm, mvellidlhumuzadan terekkp eden bir kk ekirdekten karmak, muntazam, meyveli bir ekil giydirmek, elbette ve elbette bedahetle, phesiz, kat'iyetle, vcub ve zaruret ve lzum derecesinde ispat eder ki, o herbir masnua btn zerrat ve eczasyla ve suret ve mahiyetiyle bir Kadr-i Mutlakn irade ve meetiyle ve ihtiyar ve kastyla o mahsus, mkemmel vaziyet veriliyor. Ve hereye mil bir iradenin taht- hkmndedir. Ve bu tek masnuun bu phesiz tarzda irade-i lhiyeye delleti gsteriyor ki, btn masnut, hadsiz, nihayetsiz ve gne ve gndz gibi zhir bir kat'iyette, hereye mil irade-i lhiyeye, adetlerince ehadetler ve bir Kadr-i Mrdin vcub-u vcuduna hadsiz hccetlerdir. Hem ilm-i lhnin sabkan mezkr btn delilleri, aynen iradenin dahi delilleridir. nk, ikisi kudretle beraber i gryorlar. Biri birisiz olmaz. Herbir nev'in ve cinsin efrad, z-i nev'iye ve cinsiyede tevafuklar nasl dellet eder ki Sni'leri birdir, vhiddir, ehaddir; yle de: Yzlerinin simalar hikmetli bir tarzda, birbirinden frikal ve ayr olmas kat' dellet eder ki; o Sni-i Vhid-i Ehad, bir Fil-i Muhtardr. rade ve ihtiyar ve meet ve kast ile hereyi yaratr.

Yorum: Her eyin Allahn iradesiyle olduunu sylyor. Bu kabul edilince i cebr olur. Kader getirdi: 272 Aziz sddk kardelerim _13. ua, s: 999;

Bu kaza-i lhnin adalet-i kaderiye noktasnda, yeni talebelerden bir ksm zatlarn srr- ihlsa muvafk olmayan dnya cihetini de Risale-i Nur ile arzu etmesinden, baz menfaatperest rakipleri karsnda bulup, yirmi be sene evvel asl yazlan ve sekiz sene zarfnda bir iki defa elime geen ve ayn vakitte kaybettirilen Beinci ua benden uzak bir yerde ele gemesiyle, o hoca bozmas gibi kskanlar, onunla adliyeyi evhamlandrdlar. Ayn vakit, benim arzu ettiim yeni harflerle

Miftahu'l-man mecmuas yerine Ayet'l-Kbr muvafakatm olmadan tab olmas ve nshalar gelmesi hkmete aksetmi, iki mes'ele birbiriyle kartrlm. Gya Kanun-u Medeniyeye kar o Beinci ua tab edilmi diye, ehl-i garaz, bir habbeyi yz kubbe yaparak gadren bizleri u ilehaneye soktu. Fakat kader-i lh ise, menfaatimiz iin buraya sevk etti ve eski zamanlarda ihtiyar ilehanelerin sevap noktasnda ok fevkinde sevapdar etmek srryla, bizi, ihls dersini tam almak ve hakikaten kymetsiz olan dnya umuruna kar alkalarmz tdil etmek iin yine medrese-i Yusufiyeye ard.

13. ua, s: 1005; Geri yeriniz ok dardr; fakat kalbinizin genlii o skntya aldrmaz. Hem yerlerimize nisbeten daha serbesttir. Biliniz, en esasl kuvvetimiz ve nokta-i istinadmz tesanddr. Sakn, sakn bu musibetlerin verdii asablik cihetiyle birbirinizin kusuruna bakmaynz. Ksmet ve kadere itiraz hkmnde olan ekvlar ve "Byle olmasayd yle olmazd" diye birbirinizden gcenmeyiniz. Ben anladm ki, bunlarn hcumundan kurtulmak aremiz yoktu. Ne yapsaydk onlar hcumu yapacaktlar. Biz sabr ve kr ve kazya rza ve kadere teslimle mukabele ederek t inayet-i lhiye imdadmza gelinceye kadar, az zamanda ve az amelde pekok sevap ve hayrat kazanmaya almalyz.

Rzk: 13. ua, s: 1006; Madem hiret iin, hayr iin, ibadet ve sevap iin, iman ve hiret iin Risale-i Nur ile balanmsnz; elbette bu ar erait altnda herbir saati yirmi saat ibadet hkmnde ve o yirmi saat ise Kur'n ve iman hizmetindeki mcahede-i mneviye haysiyetiyle yz saat kadar kymettar ve yz saat ise byle herbiri yz adam kadar ehemmiyetli olan hakik mcahid kardelerle grmek ve akd-i uhuvvet etmek, kuvvet vermek ve almak ve teselli etmek ve mteselli olmak ve hakiki bir tesandle kuds hizmete sebatkrne devam etmek ve gzel seciyelerinden istifade etmek ve Medreset'z-Zehrnn akirtliine liyakat kazanmak iin alan bu imtihan meclisi olan u medrese-i Yusufiyede taynn ve kaderce takdir edilen ksmetini almak ve mukadder rzkn yemek ve o yemekte sevap kazanmak iin buraya gelmenize kretmek lzmdr. Btn skntlara kar mezkr faydalar dnp sabr ve tahammlle mukabele etmek gerektir.

279 Deyip o _ 13. ua, s: 1007;

Amma fakir arkadalarn oluk ve ocuk ve idare ciheti ise, musibette, kendinden ziyade musibetliye ve nimette, daha noksaniyetliye bakmak kaide-i Kur'niye ve imaniye ve Nuriyeye binaen, yzde seksen adamdan daha ziyade rahattrlar. ekvya hi haklar olmad gibi, seksen derece bir kr, stne haktr. Hem burada ksmetimizi almak, yemek, kader-i lh tayin etmiti. Adalet-i rahmet bizi toplattrd, oluk ocuk Rezzk- Hakiklerine emanet edildi, muvakkaten o nezaret vazifesinden mezuniyet verdi. Nasl ki bir gn btn btn elini ektirecek, azledecek...

285 Ykleyenlerden hi _13. ua, s: 1011; Bu musibetimizden kamak ve kurtulmak, iki cihetle kabil deildi: Birincisi: Kader-i lhi ksmetimizin bir ksmn buradan bize yedirmek iin herhalde gelecektik. En hayrls bu tarzdr.

414 Tatllasn. Hapisten _ 14. ua, s: 1073; Sizi tziye deil, belki tebrik ediyorum. Madem kader-i lh bizi bu nc medrese-i Yusufiyeye bir hikmet iin sevk etti ve bir ksm rzkmz bize burada yedirecek ve rzkmz bizi buraya ard.

Yorum: Rzkn hapiste ise, sen rzkn yiyecein iin mecbur hapse girdin demektir.

357: Hatalar, cevaplar... _ 14. ua, s: 1052; Hata 52: Hayr ve errin Allah'tan olduunu inkr yoluna sapmak gibi bir tezada dmtr. Cevap: Risale-i Nur'dan Kader Risalesi olan Yirmi Altnc Szn srr- kaderi emsalsiz bir surette beyan ve imann erknlarn Risale-i Nur'un harika bir tarzda ispat meydanda iken, byle bir iftira garazkrlktan baka birey deildir. Yorum: Mahkemelerde dahi, Said Nursinin kaderi inkar ettii saptanmtr. Yani

o kadar ak ki, anlalmas zor deil. Ecel: 418 Sklmaynz meyus _ 14. ua, s: 1076;

Ey hapis arkadalarm ve din kardelerim, Size, hem dnya azabndan, hem hiret azabndan kurtaracak bir hakikati beyan etmek kalbime ihtar edildi. O da udur: Mesel, birisi birisinin kardeini veya akrabasn ldrm. Bir dakika o hiddet yznden milyonlar dakika hem kalb sknt, hem hapis azabn eker. Ve maktuln akrabas dahi intikam endiesiyle ve karsnda dmann dnmesiyle hayatnn lezzetini ve mrnn zevkini karr. Hem korku, hem hiddet azabn ekiyor. Bunun tek bir aresi var: O da, Kur'n'n emrettii ve hak ve hakikat ve maslahat ve insaniyet ve slmiyet iktiza ve tevik ettikleri olan barmak ve musalha etmektir. Evet, hakikat ve maslahat sulhtur. nk ecel birdir, deimez. O maktul, herhalde ecel geldiinden, daha dnyada kalmayacakt. O katil ise, o kaza-y lhiyeye vasta olmu. Eer barmak olmazsa, iki taraf da daima korku ve intikam azabn ekerler. Onun iindir ki; " gnden fazla bir m'min dier bir m'mine ksmemek" slmiyet emrediyor. Eer o katil bir advetten ve bir kinli garazdan gelmemise ve bir mnafk o fitneye vesile olmusa, abuk barmak elzemdir. Yoksa o cz' musibet byk olur, devam eder. Eer barsalar ve ldren tevbe etse ve maktule her vakit dua etse, o halde her iki taraf ok kazanrlar ve karde gibi olurlar. Bir gitmi kardee bedel, birka dindar kardeleri kazanr. Kaza ve kader-i lhiyeye teslim olup dmann affeder. Ve bilhassa madem Risale-i Nur dersini dinlemiler, elbette mbeynlerinde bulunan btn ksmekleri brakmaya, hem maslahat ve istirahat-i ahsiye ve umumiye iktiza ediyorlar. Nasl ki Denizli hapsinde birbirine dman btn mahpuslar Nurlar dersiyle birbirine karde oldular ve bizim beraatimize bir sebep olup hatt dinsizlere, serserilere de o mahpuslar hakknda "Maallah, brekllah" dedirttiler, o mahpuslar tam teneffs ettiler.

Yorum: Katil kaza-i ilahiye vasta olmusa, mecbur ldrd demektir. Tesadfe bal gibi grnyor: 561 Biilmi ve _ 15. ua, s: 1139;

Yani, ehemmiyetli bir hikmet iin, zhir nazarda mphem ve gayr- muayyen tevehhm edilen eceller ve rzklar, ipham perdesi altnda kaza ve kader-i ezelnin defterinde mukadderat- hayatiye sayfasnda her zhayatn eceli mukadder ve muayyendir, tekaddm, teahhur etmez. Ve her zruhun rzk tayin ve tahsis edilip kaza ve kader levhasnda yazldna hadsiz deliller var. Mesel, koca bir aacn lmesi, onun bir nevi ruhu olan ekirdeini onun yerinde vazife grmek iin brakmas, bir Alm-i Hafzin hikmetli kanunuyla olmas ve bir yavrunun rzk olan st memelerden gelmesi ve kan ve fk iinden kp hi bulamadan sfi, temiz olarak azna akmas, tesadf ihtimalini kat' bir surette red ve bir Rezzk- Alm-i Rahmin efkatli dsturuyla olduunu gayet kat' gsteriyor. Bu iki cz' misle btn zhayat, zruh kyas edilsin. Demek, hakikatte hem ecel muayyen ve mukadderdir, hem rzk herkese gre bir taayyun iinde mukadderat defterinde kayt edilmitir. Fakat, gayet mhim bir hikmet iin hem ecel, hem rzk perde-i gaybda ve mphem ve gayr- muayyen ve zhiren tesadfe bal gibi grnyor. Eer ecel gnein gurubu gibi muayyen olsayd, yar mr gaflet-i mutlakada ve hirete almamakla zyi olup, yar mrden sonra hergn lm daraac tarafna bir ayak atmak gibi dehetli bir korku alp, eceldeki musibet yz derece ziyadelemesi srryla, baa gelen musibetler ve hatt dnyann eceli olan kyamet perde-i gaybda merhameten braklm. Rzk ise, hayattan sonra nimetlerin en byk bir hazinesi ve kr ve hamdin en zengin bir menba ve ubudiyet ve dua ve ricalarn en cemiyetli bir madeni olmasndan, suret-i zhirede mphem ve tesadfe bal gibi gsterilmi. T her vakit Rezzk- Kermin derghna iltica ve rica ve yalvarmak ve hamd ve kr efaatiyle rzk istemek kaps kapanmasn. Yoksa, muayyen olsayd, mahiyeti btn btn deiecekti. kirne, minnettarne ricalar, dualar, belki mtezellilne ubudiyet kaplar kapanrd. Yorum: Demek ki tesadf deil. Tesadf deilse, cebr olduu aikardr. Gazali vlyor: 635 Yani ecnebi _ 8. ua, s: 935; mam- Ali Radyallahu Anhn en mhim ve en mdakkik veys bir akirdi ve slmiyetin en mehur ve parlak bir hcceti olan Hccet'l-slm mam- Gazl (r.a.) diyor ki: "Onlar vahiyle Peygambere (a.s.m.) nazil olduu vakit, mam- Ali'ye (r.a.) emretti, 'Yaz'; o da yazd, sonra nazmetti."

Yorum: slamiyetin en mehur ve parlak hcceti olarak vasflad Gazali; sapklk diye isimlendirdii cebr itikadn savunur.

267 Hasenat yazdryor _ 13. ua, s: 1001;

Evet, Risale-i Kaderde beyan edildii gibi, her hadisede iki sebep var: Biri zhirdir ki, insanlar ona gre hkmederler, ok defa zulmederler. Biri de hakikattr ki, kader-i lh ona gre hkmeder, o ayn hdisede beer zulmnn altnda adalet eder. Mesel, bir adam, yapmad bir sirkat ile zulmen hapse atlr. Fakat gizli bir cinayetine binaen, kader dahi hapsine hkm verir, ayn zulm- beer iinde adalet eder. Yorum: Soruyorum: Peki yapt gizli cinayet kader deil miydi? Yoksa o kaderin dnda myd?

504 mmet o fitneden _ 5. ua, s: 886;

ALTINCI MESELE Rivayette var ki, "Fitne-i hirzaman o kadar dehetlidir ki, kimse nefsine hkim olmaz." Bunun iin bin yz sene zarfnda emr-i Peygamber ile btn mmet o fitneden istize etmi, azab- kabirden sonra Mesih Deccalin fitnesinden... Ahir zaman fitnesinden... (sana snyoruz Allahm) vird-i mmet olmu. Allahu a'lem bissavab, bunun bir tevili udur ki: O fitneler nefisleri kendilerine eker, meftun eder. nsanlar ihtiyarlaryla, belki zevkle irtikp ederler. Mesel, Rusya'da hamamlarda kadn-erkek beraber plak girerler. Ve kadn, kendi gzelliklerini gstermeye ftraten ok meyyal olmasndan, seve seve o fitneye atlr, batan kar. Ve ftraten cemalperest erkekler dahi, nefsine malp olup o atee sarhone bir srurla der, yanar. te dans ve tiyatro gibi o zamann lehviyatlar ve kebairleri ve bid'alar, birer czibedarlkla pervane gibi nefisperestleri etrafna toplar, sersem eder. Yoksa, cebr-i mutlakla olsa ihtiyar kalmaz, gnah dahi olmaz.

Yorum: Bu ifadelerinden cebr itikadn kabul etmediini anlyoruz. Grld zere eserleri kader hususunda elikilerle doludur. ASA-YI MUSA (Envar Neriyat, 1988 basm)

--- Sayfa 211: Ya Rabbi ve ya Rabbes-semavati vel-aradin! Ya Halk ve ya Halk- Kll-i ey! Gkleri yldzlaryla, zemini mtemilatyla ve btn mahlukat btn keyfiyatyla teshir eden kudretinin ve iradetinin ve hikmetinin ve hakimiyyetinin ve rahmetinin hakk iin nefsimi bana musahhar eyle! Ve matlubumu bana musahhar kl! Kurana ve imana hizmet iin, insanlarn kalplerini Risale-i Nura musahhar yap! Ve bana ve ihvanma iman- kamil ve hsn- hatime ver. Hazreti Musa Aleyhisselama denizi ve Hazreti brahim Aleyhisselama atei ve Hazreti Davud Aleyhisselama da, demiri ve Hazreti Sleyman Aleyhisselama cinni ve insi ve Hazreti Muhammed Aleyhisselama ems ve Kameri teshir ettiin gibi, Risale-i Nura kalpleri ve akllar musahhar kl! Ve beni ve Risale-i Nur Talebelerini nefis ve eytann errinden ve kabir azabndan ve Cehennem ateinden muhafaza eyle ve Cennetl-Firdevste mesud kl! Amin. Amin. Amin. --- Yorum: Grld gibi bu duada bir ok cebr szleri mevcuttur. Kalpleri ve akl evirenin Allah olduu, yine nefsin ve eytann errinden de koruyann Allah olduu ifade ediliyor. Peki nefis ve eytann zarar verdii kimseleri, Allah korumuyor mu? Yani ifade ettii szler, cebr oluyor. Lakin bunlar, cebre yine muhalif oluyorlar. *** ARATL CAZ Bakara suresi Ayet 7 - s: 1188: S Hatem ile aveh arasnda ne fark vardr ki, Hatemallah isnad edilmitir.aveh isnadsz braklmtr? C Hatemallah Allah tarafndan onlarn kesblerine bir cezadr. aveh ise, Allah tarafndan olmayp, onlarn meksubudur. Ve keza, mebde itibaryla ryette bir ztrar vardr; sema'da, tahatturda ihtiyar vardr. Evet, gzn almasyla eyay grmemek mmkn deildir. Fakat mesmuat dinlemekte veya htrat tahattur etmekte bu ztrar yoktur.aveh tbiri, gzn yalnz n cihete hkim ve nzr olduuna iarettir ki, eer bir perde ile o cihetten alkas kesilse, btn btn kr kalr. Tenkiri ifade eden aveh deki tenvin, onlarn gzleri stndeki perde, malm olmayan bir yerde olup, ondan saknmak onlar iin mmkn olmadna iarettir. Cr ve mecrrun aveh zerine takdim edilmesi, en evvel nazar- dikkati onlarn gzlerine evirtmekle, kalblerindeki srlar gstermek iindir. Zira gz, kalbin aynasdr. Velehum azabun azim Bu cmlenin mkabliyle cihet-i mnasebeti udur ki: Evvelki cmledeki kelimat ile, ecere-i kfriyenin dnyaya ait ac semerelerine iaret edilmitir. Bu cmle ile, o mel'un ecerenin hirette verecei semeresi zakkum-u Cehennemden ibaret olduuna iaret yaplmtr.

_Yorum: Cevapta, avehin Allah tarafndan olmadn ifade ediyor. Bakara Suresi Ayet 7- s: 1189: S - Pekl, o ebed ceza hikmete muvafktr; kabul ettik. Amma merhamet ve efkat-i lhiyeye ne diyorsun? C - Azizim! O kfir hakknda iki ihtimal var. O kfir, ya ademe gidecektir veya daim bir azap iinde mevcut kalacaktr. Vcudun-velev Cehennemde olsun-ademden daha hayrl olduu vicdan bir hkmdr. Zira adem, err-i mahz olduu gibi, btn musibet ve msiyetlerin de merciidir. Vcut ise, velev Cehennem de olsa, hayr- mahzdr. Maahaza, kfirin meskeni Cehennemdir ve ebed olarak orada kalacaktr. Fakat kfir, kendi ameliyle bu duruma kesb-i istihkak etmise de, amelinin cezasn ektikten sonra, atele bir nevi lfet peyda eder ve evvelki iddetlerden azade olur. O kfirlerin dnyada yaptklar a'ml-i hayriyelerine mkfaten, u merhamet-i lhiyeye mazhar olduklarna dair irt- hadisiye vardr. Yorum: Kafirin zamanla cehennemdeki azabnn ona evvelki kadar iddetli gelmeyeceini beyan ediyor. *** MESNEV- NURYE Katre s:1303: Gaflet suyuyla tenebbt eden benlik, Hlkn sfatlarn fehmetmek iin bir vahid-i kyastr. nk, insanlar grmedikleri eyleri kyas ve temsillerle bilirler. Mesel, bir adam Cenab- Hakkn kudretini anlamak iin bir taksimat yapar. "Buradan buraya benim kudretimdedir, bundan o yan da Onun kudretindedir" diye vehm bir izgi izmekle meseleyi anlar. Sonra mevhum hatt bozar, hepsini de ona teslim eder. nk, nefis, nefsine mlik olmad gibi, cismine de mlik deildir. Cismi, ancak acip bir makine-i lhiyedir. Kaza ve kader kalemiyle kudret-i ezeliye, bir cilvecii o makinede alyor. Binaenaleyh, insan o firavunluk dvsndan vazgemekle, mlk mlikine teslim etsin, emanete hyanet etmesin! Eer hyanetle bir zerreyi nefsine isnad ederse, Allah'n mlkn esbab- cmideye taksim etmi olacaktr. Habbe s: 1331:

Herey kaderle takdir edilmitir. Ksmetine rz ol ki, rahat edesin. Zerre s: 1340: 'lem eyyhe'l-aziz! Halk- eya hakknda mcibe-i klliye sadk olmad takdirde, slibe-i klliye sadk olur. Yani, ya btn eyann hlk Allah'tr veya Allah hibir eyin hlk deildir. nk, eyann arasnda muntazam tesantle halk ve yaratmak, tecezzyi kabul etmez bir klldr, bazyet yoktur. Ya mcibe-i klliye olacaktr veya slibe-i klliye olacaktr. Baka ihtimal yok. Hereyde illetin ademini tevehhm eden vehmin vhi hkmnde bir kymet yok. Binaenaleyh, edn bireyde hlkyet eseri grnd zaman, btn eyada tahakkuk eder. _Yorum: Madem btn eyann halk Allahtr, o halde czi iradeyi de Allah varetti demektir. emme s: 1349:
Ey Nurlarn Nuru, ey btn srlarn limi, ey gecenin ve gndzn Mdebbiri, ey Melik, ey Azz, ey Kahhr, ey Rahm, ey Vedd, ey Gaffr, ey gayb lemlerini her haliyle bilen, kalbleri ve gzleri diledii gibi halden hale eviren, ey ayplar rten ve ey gnahlar balayan

Onuncu Risale s: 1351:

'lem eyyhe'l-aziz! Cenab- Hakkn at, kaz ve kader namnda kanunu vardr. At, kaz kanununu; kaz da, kaderi bozar. Mesel: Birey hakknda verilen karar, kader demektir. O kararn infaz, kaz demektir. O kararn iptaliyle hkm kazdan affetmek, at demektir. Evet, yumuak bir otun damarlar kat ta deldii gibi, at da kaz kanununun kat'iyetini deler. Kaz da ok gibi kader kararlarn deler. Demek, atnn kazya nisbeti, kaznn kadere nisbeti gibidir. At, kaz kanununun mulnden ihratr. Kaz da kader kanununun klliyetinden ihracdr. Bu hakikate vakf olan rif, "Y lh! Hasenatm senin atndandr. Seyyiatm da senin kazndandr. Eer atn olmasayd helk olurdum" der. _Yorum: Kaderin deiebileceinden bahsediyor. Soruyorum: Allahn ilmi deiir mi? lminde deime olur mu? Olmaz denirse, bu yoruma ne denecek? Nokta - s: 1371:

te Kur'n- Kerim, u delili, halk ve icaddan bahseden yt ile ezhanda tanzim ediyor. Messir-i hakik yalnz Allah'tr. Tesir-i hakik esbabda yoktur. Esbab, izzet ve azamet-i kudretin perdesidir-t ki, akln nazar- zahirsinde, dest-i kudret umur-u hasse ile mbair grnmesin. Nurun lk Kaps - s: 1394: Ey genler ve ey slm evltlar! Avrupa'nn size kar olan merhametsiz zulm ve adavetine ve batl efkrna ne aklla muhabbet edip onlar taklit ediyorsunuz ve onlara ittibaen sefahetlerine itirak ve saflarna iltihakla mukabele ediyorsunuz? Onlar taklit ve onlara ittib ile beraber dvy hamiyet yalandr. Milleti istihfaf ve milliyetle istihzadr! Cenab- Hak bizi de, sizi de tarik-i mstakimden ayrmayp hidayette klsn. min. _Yorum: Demek ki tarik-i mstakimden ayran kimmi? *** BARLA LAHKASI _Sra no: 206, sayfa: 1510: ittim ki, Onuncu Szden sen kendi nshan pederinize gndermisiniz. Ben ona mukabil bir nshay kardeime hediye ediyorum. O nshada, fehmi teshil eder ok yerlerinde izgi ekilmi. Onu eyh Mustafa, Hakk Efendi, Hseyin Efendiye veriniz ve daha sair bildiinize gsteriniz-t onlar nshalarn onun gibi yapsnlar. Kardeim, u gurbet, esaret, yalnzlk vahetinde eyh Mustafa, Hakk Efendi, sen ve Hseyin Efendi gibi nurlu dostlarla nsiyet edip tesell buluyorum. Cenab- Hak beni de, sizi de tarik-i Haktan artmasn. min. _Yorum: Demek ki tarik-i Haktan kim artyormu? *** KASTAMONU LAHKASI _Sra no: 7, sayfa: 1575: Rabian: Risalet'n-Nur, kendi kendine Kur'n'n himayeti ve hfz- Rabbn altnda intiar ediyor. mm- Ali (r.a.) iki defa srren, srren demesi iaret eder ki, perde altnda daha ziyade feyiz ve nur verir. Sizin gibi kardelerim, zamann sarsntl hdistna kar-imdiye kadar

gibi-yine tam mukavemet eder midindeyim. Kadere iman eden kederden emin olur dsturumuz olmal. _Yorum: Kadere iman eden kederden emin olur ifadesi risalelerde birka kez geiyor. Bu ifadeden ne anlalyor? u anlalyor: Cebr. Yani bu ifade cebri savunamak manasndadr. Zaten risalelerde kader hadislerinden fazla bahis yoktur. Birka tane vardr. Onlardan biri de bu rivayettir. Ancak grld gibi bu rivayette cebr inancn vurgulayan bir ifadedir. Bunu ifade ettii halde yazar srarla zgr iradeyi savunmaktadr. _Sra no: 8, sayfa 1575: Aziz kardelerim, Bilmukabele bayramnz tebrik ederim. Shhatimi soruyorsunuz. Burann ok iddetli k ve odamn ok souu ve hazin gurbetin tesiri ve asab hastaln sknts ve btn btn yalnzlkla kabil-i tahamml olmayacak ok zahmetlere maruz olduum halde, Hlkma hadsiz krederim ki, her derdin en kuds derman olan iman ve iman- bilkaderden, kazya rza ilcn imdadma gnderdi, tam sabr iinde krettirdi. _Yorum: Seni Allah krettirdiyse, Allahn sebep olduu bu fiili yapmamaya kudretin var m? yok dersen, hani zgr iraden? Sra no: 11, sayfa 1575: Evet, bu malbiyet, aynen zelzele gibi, ihanetin cezasdr. Burada ok zatlar kat'iyen hkmediyorlar ki, Risalet'n-Nur'un iki merkez-i intiar olan Isparta ve Kastamonu vilyetleri sair yerlere nispeten ft- semviyeden mahfuz kaldklarnn sebebi, Risalet'n-Nur'un verdii iman- tahkik ve kuvvet-i itikadiyedir. nk byle fatlar, za'f- imandan neet eden hatlarn neticesidir. Hadise, sadaka bely def ettii gibi, o kuvve-i imaniye dahi o fta kar derecesiyle mukabele ediyor. _Yorum: Esasen sadaka belay defedemez. Zira Allahn ilminde olan bela gelecektir. Zira gelmezse Allahn ilminin cehle dnmesi icap eder ki muhaldir. O halde bu rivayet edilen hadis reddedilmelidir ya da bu sz eer resulullah sylemise yanl yapm demektir. Ve bu sz kfrdr. _Sra no: 13, sayfa 1575: Birinci uada iki yetin irtnda, Risalet'n-Nur'un sadk talebeleri imanla kabre

gideceklerine ve ehl-i Cennet olacaklarna dair kuds bir mjde ve kuvvetli bir bearet bulunduu gsterilmitir. Fakat bu pek byk meseleye ve ok kymettar iarete tam kuvvet verecek bir delil ister diye beklerdim, oktan beri muntazrdm. Lillhilhamd, iki emre birden kalbime geldi. _Yorum: Bu emareler kalbine nereden geldi? Allahtan dersen, bu dncelerimizi Allahn varettiini kabul etmek olur ki cebr demektir. _Sra no : 34, sayfa: 1587: Aynen bu ehemmiyetli hikmet iindir ki, baz defa haberim olmadan, ihtiyarm ve rzam olmad halde, baz ince hakaik-i imaniye ve kuvvetli hccetleri mteaddit risalelerde tekrar edilmi. Ben ok hayret ederdim. Neden bunlar bana unutturulmu, tekrar yazdrlm? Sonra kat' bir surette bildim ki: Herkes bu zamanda Risale-i Nur'a muhtatr. Fakat umumunu elde edemez. Elde etse de tamam okuyamaz. Fakat kk bir Risale-i Nur hkmne gemi bir risale-i cmiay elde edebilir. Ve ekser vakitlerde muhta olduu meseleleri onda okuyabilir ve gda gibi her zaman ihtiya tekerrr ettii gibi, o da mtalasn tekrar eder. _Yorum: O halde unutturan ve tekrar yazdrtan Allahtr. _Sra no: 39, sayfa: 1595: Hi birey daire-i ilim ve kudretinden hari olmad gibi, daire-i irade ve meietinden dahi hari deildir ki, byle cz' ve dank eylerde dahi bir tenasp gzetiliyor ve tanzim ediliyor. _Sra no: 68, sayfa: 1611: Bilirsiniz ki, btn mrmde kimseden hediyeleri kabul edemiyorum. Hatt Rd'nn bu defaki hediyesini reddedip hatrn krdm, geri evirdim. Cenab- Hak beni muhta brakmyor. nsanlara da muhta etmiyor. _Yorum: O halde muhta olanlar Allah m muhta ediyor? _Sra no: 166, sayfa: 1672: Senin uzun ve tesirli ve ehemmiyetli mektubun iindeki edbne, gayet ince

hissiyatn ve sana mahsus ltif tbiratn houma gitti. Kardeim, mbtedi'lerin ve hodfurularn ve mlhidlerin ilimelerinden teessratn beni, senin hesabna mteessir etti. Evvelce size yazdm mektup, inaallah o teessrat izale eder. Risale-i Nur'un meslei ise, vazifesini yapar, Cenab- Hakkn vazifesine karmaz. Vazifesi teblidir; kabul ettirmek, Cenab- Hakkn vazifesidir. _Yorum: Kabul etmeyenlere Allah m kabul ettirmiyor? *** Emirda Lahikas 1 _Sra no: 30, sayfa: 1699: Hem iman ve hakikat noktasnda, bu eit meraklarn byk zararlar var. nk gaflet verecek ve dnyaya boduracak ve hakik vazife-i insaniyeti ve hireti unutturacak olan en geni daire ise siyaset dairesidir. Hususan byle umum ve mcadele suretindeki hdiseler, kalbi de bouyor. Gne gibi bir iman lzm ki, hereyde, her vaziyette, herbir harekette kader-i lh ve kudret-i Rabbniyenin izini, eserini grsn, t o zulm- zulmette kalb boulmasn, iman snmesin; akl, tabiat ve tesadfe saplanmasn. _Sra no: 147, sayfa: 1763: Hem yzer tecrbenle, ey sabrsz nefsim, kat' kanaatin gelmi ki, zahir musibetler altnda ve neticesinde inayet-i lhiyenin ok tatl neticeleri var. Belki sevmediiniz ey hakknzda hayrldr (Bakara 216) ok kat' bir hakikat ders veriyor. O dersi daima hatra getir. Hem, felein arkn eviren kanun-u lh, senin hatrn iin o pek geni kanun-u kader deitirilmez. _Sra no: 150, sayfa: 1764: imdi, stanbul'da, daha dehetli bir fikirde, anari fikirli kfr- mutlaka dm bir ksm mnafklar, Risale-i Nur gibi, ekmek ve suya ihtiya derecesinde herkes muhta olduu iman hakikatlerine ihtiyac drmek desisesiyle diyorlar ki: "Her millet, herkes Allah' bilir. Onu, daha yeni ders almaya ihtiyacmz ok yok" diye mukabele etmek istiyorlar. Halbuki Allah' bilmek, btn kinata ihata eden rububiyetine ve zerrelerden yldzlara kadar cz' ve kll herey Onun kabza-i tasarrufunda ve kudret ve iradesiyle olduuna kat' iman etmek; ve mlknde hibir eriki olmadna ve L ilhe illallah kelime-i kudsiyesine, hakikatlerine iman etmek, kalben tasdik etmekle olur. Yoksa, "Bir Allah var" deyip, btn mlkn esbaba ve tabiata

taksim etmek ve onlara isnat etmek-h-hadsiz erikleri hkmnde esbab merci tanmak ve hereyin yannda hzr irade ve ilmini bilmemek ve iddetli emirlerini tanmamak ve sfatlarn ve gnderdii elilerini, peygamberlerini bilmemek, elbette hibir cihette Allah'a iman hakikati onda yoktur. Belki kfr- mutlaktaki mnev Cehennemin dnyev tazibinden kendini bir derece teselliye almak iin o szleri syler. *** EMRDA LAHKASI 2 _Sra no: 78, sayfa: 1853: Cenab- Hakka kr ki, yirmi sekiz sene dini siyasete let itham altnda kader-i lh bu zulm beerde benim ruhumu, ihtiyarm haricinde, dini hibir ahs eyde let etmemek iin, beni, beerin zlimane eliyle ayn- adalet olarak tokatlyor. Yani, "Sakn, sakn," diye kaz ediyor. "man hakikatini kendi ahsna let yapma-t imana muhta olanlar anlasnlar ki, yalnz hakikat konuuyor. Nefsin evhamlar, eytann desiseleri kalmasn, sussun. _Sra no: 151, sayfa: 1912: Ve cihad- mneviyenin en byk art da vazife-i lhiyeye karmamaktr ki, "Bizim vazifemiz hizmettir; netice Cenab- Hakka ittir. Biz vazifemizi yapmakla mecbur ve mkellefiz." Ben de Celleddin Harzemah gibi, "Benim vazifem hizmet-i imaniyedir; muvaffak etmek veya etmemek Cenab- Hakkn vazifesidir" deyip ihls ile hareket etmeyi Kur'n'dan ders almm. _Yorum: man verenin Allah olduunu sylyor, o halde kfr de Allah veriyor demektir.

*** Dipnotlardaki Cebr fadeleri: 19. Mektup, s: 446; Allahm! Kalblerimizi ve kabirlerimizi iman ve Kur'n nuruyla nurlandr. 28. Mektup, s: 524; Allahm, bizi kredenlerden eyle-rahmetinle, ey Erhamrrhimn. 14. Lema s:635; Ey Rahmn ve Rahm olan Allahm! "Bismillhirrahmnirrahm"in hakk iin,

rahmiyetine yarar ekilde bize merhamet et ve Rahmniyetine yarar ekilde, bize "Bismillhirrahmnirrahm"in srlarn anlamay temin et.

Mesnevi-i Nuriye Katre, s:1298; Allah'm, bizi saadet ehlinden kl, Said'ler
zmresinde haret ve Said'lerle beraber, Nebiyy-i Muhtrnn efaatiyle Cennete ithal et. Ona ve line de, Senin rahmetine ve onun hrmetine lyk ekilde salt ve selm et. min, min, min.

aratl caz-Fatiha suresi, s:1166; Allah'm, bizi bu srenin hrmetine srt- mstakim ehlinden eyle. min.

23. Lema, s: 677; Ey muhafaza edici olan ve koruyucularn en hayrls olan Allahm! Beni ve arkadalarm nefsin ve eytann errinden, insanlarn ve cinlerin errinden, ehl-i dallet ve tuyann errinden muhafaza et. min, min, min.

22. Lema, s:674; Allahm! hls Sresinin hakk iin, bizi ihls sahibi olan ve ihlsa eritirilen kullarndan eyle. min, min.

13. Sz, s:56; Ey Kur'n' indiren Allahm! Kur'n'n ve kendisine Kur'n indirilen ztn hakk iin, kalblerimizi ve kabirlerimizi iman ve Kur'n nuruyla nurlandr. min, ey kendisinden istimdad edilen Msten!

9. sz, s:17; Allahm, bizi saadet, selmet, Kur'n ve iman ehlinden eyle min. Allahm, Efendimiz
Muhammed'e ve line ve ashbna, Kur'n'n bidyet-i nzulnden zamann nihayetine kadar onu okuyan herbir okuyucunun okuduu herbir kelimenin temevvct- haviye aynalarnda Rahmn'n izniyle temessl eden btn kelimelerinin btn harfleri adedince salt ve selm et. Ve bunlar adedince, bize, anne ve babamza, erkek ve kadn btn m'minlere rahmetinle merhamet et, ey Erhamrrhimn. min. lemlerin Rabbi olan Allah'a hamd olsun.

20. sz, s: 101; Allahm! Kur'n'n esrarn, sevdiin ve rz olduun ekilde bize tefhim et ve onun hizmetine bizi muvaffak et. min, rahmetinle ey Erhamrrhimn.

Rumuz, s: 2342; Allah'm, kavgamz iimizde birbirimize kar klma. Bizi dahil mcadeleye srkleme.

Kastamonu Lahikas-Mektup No: 25, s: 1583; Allah'm, iman ve Kur'n hizmetinde onu muvaffak eyle.

8. sz, s:14; Allahm, kalbimizi iman ve Kur'n nuruyla nurlandr. Allahm, Sana kar fakrmzla bizi
zengin kl; Senden istin ile bizi fakir drme. Biz kendi havl ve kuvvetimizden teberr edip Senin havl ve kuvvetine iltica ettik. Sen de bizi, Sana tevekkl edenlerden eyle. Bizi nefsimize terk etme. Bizi hfznla koru. Bize ve erkek, kadn btn m'minlere rahmet et. Kulun, nebn, safiyyin, halilin, mlknn cemli, masnuatnn melki ve sultan, inyetinin gzbebei, hidayetinin gnei, hccetinin lisan, rahmetinin misali, mahlkatnn nuru, mevcudatnn erefi, mahlkatnn kesreti iinde vahdetinin sirc, kinatnn tlsmnn kifi, saltanat-

rububiyetinin delll, marziyytnn mbellii, Esm-i Hsnnn hazinelerinin tarif edicisi, kullarnn muallimi, yetlerinin tercman, ceml-i rububiyetinin aynas, Senin grlp gsterilmene vesile olan, habbin ve lemlere rahmet olarak gnderdiin resuln olan Efendimiz Muhammed'e, btn l ve ashbna, kardeleri olan neb ve resullere, melike-i mukarrebne ve slih kullarna salt ve selm et. min.

Barla Lahikas - Mektup No: 101, s: 1448; Allah'm, kalblerimizi iman ve Kur'n nuruyla nurlandr.

Mesnevi-i Nuriye - Nurun lk Kaps, s: 1379; Allah'm! Bizi ehl-i saadet ve ehl-i Kur'an
ve imandan olmay nasip et. min.

*** DER KTAPLAR Konferans, s: 2261; Ehl-i ilim, ehl-i tasavvuf ve ehl-i mektep ve fen, Bedizzaman'n eserlerinden sadece istifaza ve istifade ederler. Evet, aylk bir tahsili bulunan ve krk seneden beri Kur'n- Kerimden baka bir kitapla itigal etmeyen, yz otuzu Trke, on bei Arapa olan eserlerini telif ederken hibir kitaba mracaat etmedii, henz hayatta olan ktipleri tarafndan ehdet edilen, esasen ktphanesi de bulunmayan, yarm mm bir zat, yle misilsiz bir ilnatla, ulm-u cedide de dahil mtenevvi ilimlerde, yksek limler ve byk mridlerle, gen yanda yapt mnazaralarn hepsinde muvaffak olduu meydanda bulunan, ittifakl olan meseleleri tasdik ve ihtilafl olanlar tashih eden, kendisi iin "Bedizzaman'n cevap veremeyecei bir sual yoktur" diye allmeler tarafndan tasdik edilen ve Avrupa'nn bir ksm idrksiz ve garazkr filozoflarnn, mtebih yet-i kerime ve hadis-i eriflere yapt taarruzlarn, o yet ve hadislerin birer mucize olduunu eserleriyle ispat ederek itirazlarn kknden ykan ve bylece evhama drlen baz ehl-i ilmi de kurtarp, slmiyete olan hcumlar akm brakan Said Nurs gibi bir mellifin, elbette dhi bir mfessir-i Kur'n ve onun ilminin vehb ve vs olduuna, eserleri olan Nur Risalelerinin bir hayat boyunca okumaya lyk harika bir aheser olduuna phe edilemez. _Yorum: akirtleri sylyor aylk tahsili olduunu ve krk senedir Kurandan baka kitap okumadn. Konferans, s:2262; Said Nurs, Eski Said tbir ettii genliinde felsefede ok ileri gitmitir. Garbn Sokrat', Efltun'u, Aristo'su gibi hakikatl filozoflar ve arkn bn-i Sina, bn-i Rd, Frbi gibi dhi hkemlarndan felsefe ve hikmette Kur'n- Hakimin feyziyle ok ileri gemi ve Kur'n'dan baka halskr ve hakik rehber olmadn dv etmi ve Risale-i Nur eserlerinde ispat etmitir. Bu hakikatlarda phesi olan olursa, stad hirete terif etmeden bizzat phesini izle edebilir. _Yorum: Hem kendileri diyor aylk tahsili var diye; hem de felsefede ok ileri gittiini sylyorlar. Bu ne taassup?

Latif Nkteler, s:2288; Aziz kardelerim, Sizin iin pek ok mteessirdim, elem beni eziyordu. Fakat bana ihtar edildi ki; kader ve ksmetinizde, beraber bu hapishnenin suyunu imek ve ekmeini yemek vard. Siracn Nur, s: 2300; Bir de cifir ve ebced hesaplar, deil yalnz Muhyiddin-i Arab gibi dahi muhakkiklerin, belki ekser edipler ve ulemlarn, hususan ehl-i kefin mabeyninde cri bir medar- istihrac ve esrardr. Kur'n- Azimann sureleri bandaki mukattaat- hurufun bu hesapla mnasebeti bulunduunu, bu hadis-i erif ispat ediyor: _Yorum: bn Arabinin kfr dolu fusus adl kitab olduu halde, kendisini dahi diye vasflyor. Siracn Nur, s: 2302; Elcevap: Ben, kusuru ve kkl nefsime memnuniyetle kabul etmekle beraber derim: Bu eit szlerimin sebebi, kendimi beendirmek deil (h) belki, "Risale-i Nur, Kur'n'n btn nkte ve hikmetlerini ihata edemez, ancak yzde drdn-beini beyan edebilir" diye, Kur'n'n vs'at- mndaki i'cz- manevisine ihtar ve iarettir. Ve "drt veya alt veya on iki saatte telif edildi" demekle, Risale-i Nur dorudan doruya Kur'n'n akirdidir ve Onun hazr maln, hazinesinden abuk karr, satar demekle; kendimi medh deil, belki Risale-i Nurun makbuliyetine bir emare ve bu kymetli malda mflis bir hizmetkr olduunu gstermek niyetiyle baka kitaplardan veya dier fikirlerden ve kendi tefekkrlerinden olmadn bildirmektir. Evet, yirmi senedenberi Kur'n'dan ve Risale-i Nurdan baka hibir kitab yannda bulundurmayan ve okumayan ve hibir gazete ve mecmualar bilmeyen ve istemeyen bir adam, o niyetle yle syleyebilir. _Yorum: Kendisi sylyor yirmi yldr Kurandan baka kitap okumadn. Bu ne demektir? Kelam gibi bir ilmi bilmiyor demektir. Ama kader, kelamn bata gelen konusudur ve derin, ince bir konudur. aylk tahsille mi btn bunlara vakf olacak? Kendisinin itikadi mezhepler konusunda da bilgisiz olduunu gstermitim.

Tlsmlar Mecmuas, s: 2313; nc esas: Vehhbilerin azm imamlarndan ve acp dehlar tayan mehur bni Teymiye ve bni Kayyme'l-Cevz gibi zatlar Muhyiddin-i Arab (k.s.) gibi azm evliyya kar fazla hcum ettikleri ve gya mezheb-i Ehl-i Snneti alara kar Hazret-i Eb Bekir'in (r.a.) Hazret-i Ali'den (r.a.) efdliyetini mdafaa ediyorum diyerek, Hazret-i Ali'nin (r.a) kymetini ok dryorlar. Hrika faziletlerini diletiriyorlar. Muhyiddin-i Arab (k.s.) gibi ok evliyy inkr ve tekfir ediyorlar. _Yorum: bn Arabiye evliya diyor.

***(nancn glgesinde 1) Fetullah Glenin kitab: _a) Allah (cc), irdemizle nasl davranacamz nceden bildii iin kaderimizi

yle yazmtr: nceden izah edildii gibi, kader insan belli bir istikamette davranmaya zorlamaz; bilakis, kulun neyi nasl yapaca nceden Allah (cc) tarafndan bilindii iin, kaderi de yle tesbit edilir. Yani, kader ilim nevinden olup, irde ve kudret nevinden deildir; ilim ise malma tbdir. Ancak, Allah'n ilmi iin tb demek doru da olmayabilir. Kaderin ilim nevinden olmas demek, hereyin Allah (cc)n ilminde kesilip biilmesi ve tayin, tesbit ve sonra da bir pln ve proje haline getirilmesi demektir. Bilmek ayr, bilineni yapmak, yani d lemde tezahr ettirmek ayrdr. Zihnimizde ne kadar pln, proje izersek izelim, bunlar hi bir zaman, mesel bir fabrika veya bir ev olmayacaktr. lmin malma tabi olmas da, bir tasar veya plnn dta, yani pratikte alaca ekle bal olmas demektir. -L tebih vela temsl- Allah (cc)n ilminin bir nvan olan kader de, byle bir pln ve proje gibidir ki, bu pln veya proje pratikte insann irdesiyle yapaca fiillerle ekil ve hviyete ular. Bu, kt zerinde grlmeyen yazlarn, o kda kudret ve irde eczasnn srlmesiyle vcut bulmas gibidir. nsan, cz irdesiyle teebbsde bulununca, Allah (cc)da, kattaki grnmez yazlara Kudret ve rdesiyle tecelli eder ve bylece kattaki yazlar dta bir vcud ve ekil alr. u kadar ki, Allah (cc), insann irdesiyle neler yapacan nceden bildiinden, hepsini nceden tek tek defterine yazm bulunmaktadr. zmir-Ankara arasnda alan bir tren dnn. Bu trenin hangi saatlerde hangi istasyonlarda olaca dakikas dakikasna tesbit edilip, bir vakit cetveli halinde aslmtr. Tren, bu vakit cetvelinde yazl olan saatleri hi armadan varaca istasyonlara varr. Halbuki trenin hz, zerinde gidecei demiryolunun eitli hususiyetleri, trenin ne kadar yolcu veya yk alabilecei, yani tama kapasitesi, yol boyunca bulunan istasyonlar ve hatt mevsimler ve hava durumu trenin seyahatna tesir eden faktrler olup, btn bu faktrler de, vakit cetvelini hazrlayan ilgili bro tarafndan bilinmektedir. imdi tren, vakit cetvelini hazrlayan bro yazd iin mi belli saatlerde belli istasyonlara varmaktadr; yoksa, szn

ettiimiz brodan bamsz faktrlere gre mi trenin seyahat dzenlenmitir? te, irdenin durumu da byledir.. ve o, kaderin mutlak mahkmiyeti altnda deildir. Gne tutulmas gibi astronomik hdiseler nceden tesbit edilip takvimlere ve ilm raporlara saati saatine, dakikas dakikasna kaydedilir. imdi, gne ya da ay tutulmas, takvimde yazld veya ilim ehlince tesbit edildii iin mi o saatte ve o dakikada gerekleir; yoksa o saatin o dakikasnda gerekleecei iin mi takvimlere yazlr veya ilim adamlarnn raporlarna geer? Gne veya ay, takvimlerde yazld iin tutulmuyor, bilakis tutulaca iin takvimlere yazlyor. nsan, yaptn Allah (cc) kaderinde yazd diye yapmaz; insan yapaca iin Allah (cc) yazar. nsann irdesini kullanarak yapaca her eyin kader olarak yazlmas, irdesini kullanmasna nasl mni deilse, insann irde sahibi olmas da, yapaca eylerin nceden kader halinde yazlmasna ayn ekilde mani deildir. _Yorum: Bakn ben ezeli ilim ile ilgili bu kitapta detayl aklamalar yaptm. lim maluma tabidir ifadesinin ne manaya geldiini anlattm. Ancak burada unu ifade edeyim ki; zellikle piyasadaki zgr iradeyi savunan kitaplarda genelde bu gne tutulmas rnei verilir. Ben burada unu aklayacam, burada dikkat edilirse Allahn ilmi ile insanlarn ilimleri arasnda bir kyas yaplyor ve oradan sonuca ulalmaya allyor. Ancak burada yaplan hata udur: Ezeli ilim ile hadis (sonradan) olan kullarn ilminin kyas edilmesi olaydr. Bu i unun iin yanltr, nsanlarn gne tutulmasn takvimlere nceden yazmas yle olur: Bu insanlar bakarlar ki gne denen bir ey var ve sonra anlarlar ki bu gnein doup batmas belli zaman aralklarnda oluyor ve dzenli bir sistem iinde oluyor. Ondan sonra yani bu dzeni insanlar anladktan sonra bu takvimi yapyorlar. te bu dediim insanlarn hadis olan ilmidir yani etkilenen ilimdir. nsann gnei bilmesi iin nce gnein varl lazm gelir, ondan sonra o gnei anlar bilir. Yani etkilenen bir ilimdir insanlarnki; ancak Allahn ezeli ilmi ise etkilenen olmayp tersine etkileyen, etkin bir ilimdir. Allahn gnei bilmesi iin nce gneim var olmas gerekmez. Allah gnei olmadan nce de bilir; ite bu ince farktr. Ben zaten lim maluma tabidir ve benzeri laf oyunlaryla ne denmek istediini ve bunlara kar detayl cevaplar bu kitapta zikrettim. Detaylar oradan okuyun. *** Elmall Hamdi Yazrn Tefsiri: _Bakara 7:
Kur'n'n hikmeti ve slm esaslara gre ilimde zorlama fiili yoktur. Bundan, "akl zaruret yoktur" diye de bahsederler. Cebir (zorlama) ve icb (gerekli klma), iradenin ve yaratmann eseridir. Allah'n, nden veya sondan bir eyi bilmesi, onu yapmas ve yaptrmas demek deildir. Ne bilen yapmaya mecburdur, ne de bilinen yaplmaya mecburdur. stein fiile kmas bile kudret (g)e, gle beraber bir de yaratmaya baldr. Bunun iindir ki biz, kendimizde iradeye balanmayan ilimler ve hatta g bulunduu halde bile fiile kmam

nice iradeler buluruz. Btn bunlar bize gsterir ki bilmek, istemek, g, yaratma bir grup sfatlardr. Bundan dolay Allah Tel'nn bilmi olmas da zorla yaptrm olmas demek deildir. Ve Allah Tel mhr, ikinci huyu kulun istemesinden ve bahsettii gcnden sonra yaratmtr ve anlan teklif nihayet geici ve deiken bir ekilde g yetmez olmutur. Bu ise hem mmkn ve hem olagelendir. Ve yle olmas yakr. zetle kader zorlama deildir. Bunlar, Allah bildii iin kfir olmam, kfir olduklarndan ve olacaklarndan dolay Allah yle bilmi, yle takdir etmitir. Yanlmayann takdirinin mns dnlrse, bu pek kolay anlalr.

_Kamer

50: Kader, kulun cz'i iradesine zt da deildir. nk ihtiyr fiillerin meydana gelmesi iin cz'i irade dahi kaderin iinde yer almaktadr.

_Araf 179: Gerekten de yemin olsun ki cinlerden ve insanlardan bir ounu da cehennem iin yarattk, ki bunlar hsranlarna haklarnda ezeli hkm verilmi mahluklardr. Lkin srf cebir tarikiyle ve kendilerinin yaptklar ve sebep olduklar eyler hesaba katlmadan ve dikkate alnmadan cehennemlik olmu deillerdir. Aslnda balangta "ahseni takvim", yani en gzel biimde yaratlm, uur ftratn taahht etmi iken sonra "esfeli safiline" dm ve cebren kurtarlmalarna ilh meiyetin ilgisiz kalm olmas bakmndandr. Allah Tel ezeli ilmiyle biliyordu ki, bunlar ileride irade ve hrriyet sahibi olduklar zaman taahhtlerini yerine getirmeyecekler ve grevlerini yapmayacaklar, ftratlarndaki emaneti, hudu ve marifeti ve dier glerini hak yolunda kullanmayacaklardr, "Alakla saplanp kalacaklar ve heveslerine uyacaklardr." te o zaman Allah, onlarn kalplerini ve ruhsal melekelerini mhrleyecek, hakk duymak kabiliyetleri kapanacak, bundan byle onlara yle bir yaratl ve huy verecek ki, artk srf cehennemlik olacaklar. Allah bunun byle olacan, son durumlarnn cehenneme varacan bile bile onlar yaratt iin ta balangta, sonu cehennemlik birok halk yaratm oluyordu. Bu ise Allah Tel'nn onlar dorudan doruya cehenneme zorlamas deil, cennete zorlamas, sonu bir taraftan cennete, bir taraftan cehenneme giden, krl olabilecei gibi, zarar da olan bir hayata, kr yolunu taahht ettirerek atmas fakat taahhtlerinin yerine getirilmesini kendilerine brakmas ve onlarn stlerine yklemesidir. phe yok ki, bu taahhdn yerine getirilmeyeceini bile bile o yklemeyi yapmak, sonu olarak onlarn lehine deil, aleyhlerine olan bir durumdur. Allah dileseydi onlar taahhtlerini yapmaya zorlayabilirdi ya da hi yaratmazd. O zaman da yokluk ve zorunluluk kendileri hakknda hayat ve hr seimden daha hayrl olurdu. Bu onlar asndan belki holanlmayan bir eydir, ama sonu bakmndan daha hayrl olduu kesindir. Bunu Allah neden dilemedi? Bu nokta srf O'nun iradesine baldr ve hibir ekilde mnakaa edilebilir bir ey deildir. O'nun iradesine mdahele olunamaz. O ne mecburdur, ne de sorumludur. "Yaptndan sorumlu deildir." (Enbiya 21/23), bana buyruk ve ortakszdr. O'na bir eyi vacip klabilecek veya iradesine snr koyabilecek hibir ey yoktur. (En'm Sresi'nde 25. yetin tefsirine ve yine ayn srenin 112. yet i nin Cin ve ns hakkndaki aklamasna baknz.) Burada mutlak zorunluluk (cebr-i mahz) olmadna dikkat ekilerek buyuruluyor ki, onlarn kalbleri vardr. Kendilerine duyacak bir kalb verilmemi ve ftrattaki misaka balanmam deillerdir. Lkin bu kalblerle fkh etmezler, yani ii derinden derine anlamazlar. Kendi vicdannda duyulmas ve farkna varlmas gereken eye dikkat etmezler, gerei gibi duyup anlamazlar, gzleri de vardr. Lkin bunlarla grlecek eyi grmezler, kulaklar da vardr. Lkin bunlarla iitmezler, iitilecek eyi dinleyip duymazlar. Hasl Allah'n akl ve duygu kuvvetlerini insan gibi ve gerektii ekilde kullanmazlar. te bunlar en'm (hayvan) gibidirler. Gnllerinde, gzlerinde ve kulaklarnda insanla mahsus olan mn ve uur bulunmaz. Hayvan gibi sadece bir gvde ve ses ile insan olunur sanrlar ve yalnzca grn ile ilgilenirler. Veya btn duygular ve idrakleri mnhasran bu dnya hayatndaki geim sebeplerine yneliktir. Belki bunlar hayvandan da daha aa, daha akndrlar.

nk en'm denilen aa canllar, yaratltan ve doutan gelen amalarndan sapmazlar, seebilecekleri kadar menfaat ve mazarratlarn seerler, onlar elde etmeye gc yettii kadar aba gsterir, tehlikelerden korunmaya alr. Hibir uzvunu yaratl gayesinin dnda kullanmaz, ileri gitmese de geri de kalmaz, yaratln deitirmez. Onlar ise aksine gelimeye ve ebedi mutlulua aday olan yaratllarndan gerei gibi yararlanmazlar, yararlanmak yle dursun onun bozulmasna sebep olurlar da ebedi azaba gtren bir yola girerler. Ve ite onlar o gafillerin ta kendileridir. Tam anlamyla gafil diye ite bunlara denilir. Zira beyinleri ve kalbleri var, fakat uurlar yoktur. Nefislerine kar ahit olmulardr da kendi zlerinden haberleri olmaz, ftratlarndaki misak ve taahhd duymazlar, aldrmazlar. Kendi i gzlemleriyle, fkh- nefs denilen kendi i dikkatleriyle duymadklar gibi, dardan gzlerine sokulan yetlerin, kitabn ve kulaklarna okunan hak kelmnn verdii haberlerin ahitliiyle de duymazlar. Vcud var, vicdan namna bir eyleri yoktur. Dini, bir vehim; kitab, bir elence; ilh kelm, bir muski diye karlarlar. ilh ilerle dnya ileri arasndaki inceliin farkna varmaz, kimin kulu olduklarn, neye veya kime tapacaklarn bilmezler. Gnlleri bo heva, gzleri ekil ve resim, kulaklar anlamsz sesler, msemmasz isimler peinde dolar durur. Kendilerine kalb, gz, kulak verip yaratan, yaratltan kendilerini Rablk msakna taahht ettiren, Sem (iiten), Basr (gren) ve ei-benzeri olmayan Allah Tel'ya trl trl irkler koarlar, gafletlerinden dolay Allah' anmazlar, anarlarsa bile O'nun mnezzeh anna layk olmayan isim, sfat ve zelliklerle anarlar.

_Yorum: phe yok ki, bu taahhdn yerine getirilmeyeceini bile bile o yklemeyi yapmak, sonu olarak onlarn lehine deil, aleyhlerine olan bir durumdur. Allah dileseydi onlar taahhtlerini yapmaya zorlayabilirdi ya da hi yaratmazd. O zaman da yokluk ve zorunluluk kendileri hakknda hayat ve hr seimden daha hayrl olurdu. Bu onlar asndan belki holanlmayan bir eydir, ama sonu bakmndan daha hayrl olduu kesindir. Bunu Allah neden dilemedi? Bu nokta srf O'nun iradesine baldr ve hibir ekilde mnakaa edilebilir bir ey deildir. O'nun iradesine mdahele olunamaz. O ne mecburdur, ne de sorumludur. "Yaptndan sorumlu deildir." (Enbiya 21/23), bana buyruk ve ortakszdr. O'na bir eyi vacip klabilecek veya iradesine snr koyabilecek hibir ey yoktur.

Yazarn bu ifadelerine dikkat ekmek istiyorum. Yazar bu laflar ediyor ve bakyor ki bu ie mana veremeyecek; o zaman Enbiya 23. ayeti sylyor, Allahn iradesinden bahis ayor ve Onun sorgulanamayacan vurguluyor. Dikkat ediniz ki, bu benim ok defa grdm bir davrantr. O da udur: Bir ksm yazarlar insann hr iradesinin olduunu kabul ederek, kader konusunu anlatmaya altklarndan dolay insan iradesinin, Allahn iradesine stn geldii gibi bir manay da savunduklarn hissediyorlar ama bundan da rahatszlk duyuyorlar. Ancak savunduklar dnce bunu gerektirdii iin de bu tip, insann iradesinin, Allahn iradesine stn geldiini ve Allahn iradesinin, insann iradesine tabi olduunu ima edici ifadeleri kullanmaktan kendilerini alamyorlar. Baz yazarlar bunu aleni yapyor, bazs gizli gizli, arasra, kaamak olarak, utanarak yapyor ve Allah aciz olarak vasflamalarnn hemen peine, Allahn iradesinin mutlak oluunu, sorgulanamaz oluunu, neyi dilerse onu yapt gibi ifadeleri ekliyorlar. Bu, rahatlama onlar iin; sanki bir tr gnah karma.

***Kutubun Tefsiri: Fizilalil Kuran

_Ahzap 17:

Yce Allah'n nceden belirledii kader btn olaylara ve olaylarn sonularna egemendir. Olaylar ve gelimeleri nceden izilmi yolda ynlendirir ve onlar kanlmaz akbete noktalandrr. lm veya ldrlme zaman gelince karlalmas kanlmaz olan bir kaderdir. Bu zaman bir saniye ne alnamad gibi geciktirilemez de. Kamak kanlmaz kader karsnda kaana hibir yarar salamaz. Eer kaacak olurlarsa yakn bir zamanda nceden yazlm lm vaktinde akbetleriyle yz yze geleceklerdir. nk bu dnyada geleceine ilikin sz verilen her an yakndr ve bu dnyadaki zevk sefa sresi ok ksadr. Allah'a kar onlar koruyacak ve onlara ilikin iradesinin nne geecek hi kimse yoktur. O dilerse onlara ktlk eder, dilerse onlara merhamet eder. Kendilerini koruyacak ve Allah'n kaderine kar savunacak Allah'n dnda bir dost ve yardmc bulamazlar. u halde teslimiyetse teslimiyet, itaatsa itaat, Allah'a verilen sze ballksa ballk. Btn bunlar hem darlkta hemde genilikte yapmak gerekir. O'na dnmek, her ynyle O'na dayanp gvenmek zorunludur. Sonra yce Allah neyi nasl dilerse yle yapar.

_Ahzap 36: yle olunca yce Allah'n "kader"inin sonularna, nlerine getirdiklerine

gnlden raz oldular. nk yce Allah'n kaderinin her eyi, herkesi, her olay ve her durumu ynlendirdiini Allah'a bir i-bilin ile kavradlar. Bunun sonucu alarak yce Allah'n kendilerine ynelik kaderini gvenle, huzurla, sevinle, geni ufukla bir anlayla kucakladlar. Gn getike yce Allah'n kaderinin sonularn beklenmedik birer spriz gibi karlamaz oldular. Duygusal reaksiyon yerine soukkanll, ac duyma yerine sabr koydular. Yce Allah'n kaderinin sonularn, bu sonular bekleyen, gzleyen, onlarla nceden duygu dnyasnda ainalk kuran bilge bir kiinin olgunluu ile benimsediler. Onlar karsnda panie kaplmadlar, sarslmadlar, yabanclk duygusuna kaplmadlar. Bundan dolay istedikleri bir i bir an nce olsun diye evren arknn dnnn hzlanmasn istemeye kalkmadlar. Bir an nce gereklemesini istedikleri bir amalar uruna olaylarn aknn yavalamasn dilemeye ynelmediler. Bu amalar arlarnn baars ve egemen olmas olduu zaman bile bu soukkanllktan ayrlmadlar. Her zaman yce Allah'n kaderinin izdii yolda yrdler. Bu yol kendilerini nereye gtrrse gtrsn, buna raz idiler, gnlden honut idiler. Kutsal amalar urunda canlarn, emeklerini, mallarn feda ediyorlard. Ama aceleci olmuyorlar, skntya kaplmyorlar, nemli bir i yapyormu duygusunu kalplerine uratmyorlar, gururlanmyorlar, hayal krklna ve hayflanma hissine yakalanmyorlard. Kesinlikle inanyorlard ki, yaptklar her i yce Allah'n yapmalarn planlad iti, yce Allah neyi dilerse o olurdu ve her iin, her olayn belirlenmi bir vadesi, bir vakti vard. Onlar yce Allah'n "el"ine kaytsz-artsz teslim olmulard. Admlarn bu el attryor, hareketlerini bu el ynlendiriyordu. Onlar kendilerini gden bu ele gveniyorlard. Onun beraberliinde rahattlar, kaygsz ve endiesizdiler. Kendilerini yumuak ballkla, hi kar koymadan ve hi zorluk karmadan bu "el''in gdmne vermilerdi.

_Enam 25: Baz kimseler kaza-kader, zorunluluk-serbest tercil (determinizm-volatarizm),

kulun iradesi-kazanm konularn teolojik tartma konular haline getiriyorlar, bu tartmalar akl rnn varsaymlara ve zihni speklasyonlara dayandryorlar. Byleleri bu konular gereki ve yaln bir biimde sunmay amalayan Kur'an metodundan uzaklarlar. Bu konulara ilikin Kur'an metoduna gre her ey kesinlikle yce Allah'n takdirine bal olarak gerekleir, insann u ya da bu biimdeki ynelii yce Allah'n onu dkt ftrat kalbnn snrlar iinde yer alr, yce Allah'n takdiri uyarnca biimlenen ftratn kapsam dnda dnlemez. Bu arada insann u ya da bu yne ynelmesinin dnyada ve Ahirette karlalacak zorunlu sonular vardr ki, bunlar da yce Allah'n takdiri uyarnca meydana gelir. Bylece her ey son aamada yce Allah'n takdirine dayanr. Fakat yce Allah'n takdiri, insana balanan iradeye bal olarak gerekleir. Bu sylediklerimizin tesinde sadece kuru tartma vardr ki o da insan mutlaka kukuya ve belirsizlie gtrr.

_Enam 71: Bunlarn hepsi yarar ya da zarar dokundurmak bakmndan eittirler. Yarar ve

zarar noktasnda son derece zayftrlar. nk meydana gelen her hareket Allah'n belirledii bir kader dorultusunda meydana gelmektedir. Allah'n izin vermedii hibir ey meydana gelemez. O'nun takdirinden ve olaylara ilikin hkmnden bakas meydana gelemez.

_Enam 111: Ardndan surenin ak tekrar sryor ve hidayete erenlerin doru yolda olular ile sapklarn saptmalarnn Allah'n belirledii bir kader uyarnca meydana geldiini, bunlarn da onlar gibi Allah'n kontrolnde, O'nun egemenliinde, iradesi ve takdiri erevesinde olduunu belirtiyor

_Kukusuz Allah'n iradesi, insanlara snanabilecekleri oranda serbestlik vermeyi ngrmtr. Bu nedenle tm ekilleriyle irke kar bir zorlama sz konusu deildir. Bu sadece bir snamadr. Ve onlar hibir durumda Allah'n kontrolnn dna kamazlar!

_O halde her ey Allah'n iradesine baldr. Onlarn doru yolu bulmamalarn dileyen O'dur. nk onlar hidayetin yolunu tutmadlar. Yine onlara, denemek zere bu kadar serbestlik tanmay dileyen O'dur. Doru yolu bulmak iin abaladklar zaman doru yolunu gsteren, sapkl tercih ettiklerinde de onlar saptran O'dur. slm dncesinde yer alan ilh serbest irade ile insanlara verilen bu kadarlk seme zgrl ile snanmalar iin kendilerine braklan bu alan arasnda bir eliki sz konusu deildir.

_nc gerek: Allah'n buyruklarna uyanlarla isyan edenler, O'nun kontrol altndadrlar. Gc ve egemenlii karsnda birdirler. Kullarn ilerini ynlendirmeye ilikin yasalarla cereyan eden ilh iradeye uygun Allah'n kaderi olmakszn onlardan hibiri herhangi bir ey yapma imknna sahip deildir. Ancak mminler, -kendilerine verilen seme zgrl orannda- kendi ilerinde, hcrelerinin hareketlerinde, organik ve psikolojik oluumlarnda, Allah'n egemenliine zorunlu olarak ister istemez boyun eileri ile bilgiye, hidayete ve serbestlie dayal olarak, kendilerini zorunlu grdkleri istee bal boyun eileri arasnda bir uyum meydana getirirler. Bundan dolay bizzat kendi kendisiyle bar iinde yaar mmin. nk hem zorunlu, hem de istee bal yn tek bir kanuna, tek bir otoriteye, tek bir hakimiyete uymaktadr. syan edenlere gelince; onlar Allah'n ftr yasasna uymak zorundadrlar. Bu yasa onlar zorlamakta, ancak onlar bedensel oluumlar ve ftr ihtiyalar bakmndan bu yasalarn dna kamazlar. Bununla beraber kendilerine serbestlik tannan alanda, O'nun hayat metodunda ve eriatnda somutlaan Allah'n egemenliinden kamaktadrlar. Bu kopukluktan dolay kiiliklerinde bir bedbahtlk yaarlar. Btn bunlara ramen onlar Allah'n kontrol altndadrlar, hibir alanda O'nu aciz brakamazlar. O'nun takdiri olmadka hibir ey yapamazlar.

_Hatta Allah'n sisteminden ve eriatndan kaan isyanclarn oluumlar zerindeki egemenlik de Allah'a aittir. Onlar, Allah'n dilemesi dnda O'nun dostlarna herhangi bir eziyette bulunamazlar. Bir kere onlar kendilerine hakim olmaktan acizdiler, mminlere nasl egemen olabilirler? Gerek Allah'n buyruklarna uyanlar, gerekse isyan edenler iin dilediini onunla yapt Allah'n iradesidir her eye egemen olan.

"Eer biz onlara melekler indirsek, ller kendileriyle konusa ve her eyi biraraya getirip

karlarna koysaydk, Allah dilemedike yine inanmazlard. Fakat ou bunu bilmez" ayetinin tefsirinde Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi unlar sylemektedir:

(Yce Allah Peygamberi Muhammed'e (salt ve selm zerine olsun) unu sylyor: Ey Muhammed, putlar ve heykelleri Rabblerine denk tutan sonra da sana, "ayet bize bir kant gsterecek olursan kesinlikle sana inanacaz" diyenlerin iflah olacaklarndan midini kes. nk onlar iin melekleri indirsek, gzleriyle grseler, sonra bir kez de peygamberliine bir kant oluturmalar iin lleri diriltsek de onlarla konusalar ve sylediklerinde hakl olduunu, onlara getirdiin eyin Allah katndan bir gerek olduunu bildirseler ve yine her eyi biraraya getirsek ve onlar senin karna koysak (Yani "emrine versek) -Allah'n hidayete ermesini diledii kimsenin dnda- sana inanmayacaklardr, seni dorulamayacaklardr, sana uymayacaklardr. "Fakat ou bunu bilmez." yle diyor yce Allah: Ancak bu mriklerin ou bunun byle olduunu bilmez. Sanyorlar ki; inanmak onlara kalmtr, kfir olmak onlarn elindedir; diledikleri zaman inanrlar, diledikleri zaman kfir olurlar. Durum byle deildir. Bu benim elimdedir. Doru yola ilettiim ve bunda baarl kldm dnda hibiri inanamaz. Doruluktan uzaklatrp saptrdmdan bakas kfir olamaz.)

Burada bni Cerir'in aklad bu temel prensip dorudur, ancak daha fazla aklamay gerektiriyor. Nitekim hidayet, sapklk, Allah'n iradesi ve insann abas hakkndaki Kur'an ayetlerine dayanarak konuya deinmitik. Kukusuz inanmak ve kfir olmak sonradan olan bir eydir; ve u varlk btnnde sonradan olan her ey ancak Allah'n kaderi uyarnca meydana gelmektedir:

"phesiz biz her eyi bu kader dorultusunda yaratmz." (Kamer Suresi: 49) Falann inanmas, falann da kfir olmas eklinde ortaya kan kaderin dayand temel kanuna gelince; ayetler bunu aklamaktadr. Buna gre insan, bir miktar serbestlikle yneli noktasnda snanmaktadr. Doru yola yneldiinde ve bu uurda aba sarfettiinde, Allah ona yol gstericilik yapacaktr. Hidayete ermesi Allah'n kaderi uyarnca gerekleecektir. Ayn ekilde sapkla ynelip, doru yoldan kandnda, Allah onu saptracaktr. Sapkl Allah'n kaderi dorultusunda meydana gelecektir. nsan her iki durumda da Allah'n kontrol ve egemenlii altndadr. nsann hayat, Allah'n serbest iradesine gre hareket eden kader ve yine O'nun serbest iradesiyle belirledii kanun uyarnca srmektedir.

_Araf 178: Her halukrda Allah'n diledii olur, ondan bakas olmaz. Meydana gelen her olay, O'nun takdiri ile olur. Bakasnn kuvveti ile deil. lerin bu ekilde dzenlenmesi Allah'n byle olmasn dilemi olmasndandr. Allah'n takdiri bir eyin olmasn gerektirmedike, hibir ey olmaz. Buna gre varlk aleminde, ilerin kendisine uygun olarak meydana geldii baka bir irade yoktur. Olaylar meydana getiren Allah'n takdirinden baka bir kuvvet yoktur ortada. te bu gerein erevesinde insan kendi isteine gre hareket eder. Doru yola ulamas veya sapkla dmesi de bu erevede meydana gelir.

_Araf 179: ou cehennem iin yaratlan insanlarn ve cinlerin bu dnyaya gnderilmelerinin hikmeti nedir? Naslsa cehennemlik olan bu yaratklarn fonksiyonu nedir? Burada iki yaklam szkonusu edilebilir:

Birinci yaklam: Allah'n ezeli olan ilminde, bu yaratklarn cehenneme gidecekleri biliniyordu. Yalnz bu bilgi onlarn yaadklar pratik hayatta cehennemi hakedecek eylemler yapmalarnn aa kmasn zorunlu klmaz. Yce Allah'n ilmi alabildiine geni kapsamldr. Her eyi kuatm durumdadr. Herhangi bir zaman ve kullarn sonradan yaratlan dnyasnda kendisinden sonra eylemin gerekletii hibir harekete bal deildir.

kinci yaklam: Hibir zamana ve kullarn sonradan yaratlan dnyasnda meydana gelen herhangi bir harekete bal olmayan bu ezeli ilim, insanlarn cehenneme gitmelerine mstehak olacak biimde sapmalarna neden olan itici glerden biri deildir. Cehenneme gitmelerinin asl nedeni kendileridir.

Yorum: Elmallnn ve zellikle Kutubun tefsirlerindeki baz kader ile ilgili yazlar aktardm. Bu insanlarn ne kadar elikili ifadeler kullandklarn grdnz. Bu insanlar rnek olma babnda zikrettim.

Fetullah Glenin Kader adl kitabnn detayl incelemesi:

__Kaderin lugat ve istlah manas:
_Kader, insann kesbiyle Allah (cc)n yaratmasnn mukrenet ve beraberliidir. Yani insan, bir ie mberet edip, iradesiyle o iin iinde bulunur ve Allah (cc) dilerse o ii yaratr. te kader, ezel ve sonsuz ilmiyle eyy olmadan evvel bilen Allah (cc)n yine olacaklar daha olmadan evvel tesbit buyurmasdr.

__Kader inancnn getirdikleri: _Bizim her trl fiilimizi yaratan Allahtr. Yememiz, imemiz, yatmamz, kalkmamz, dnmemiz ve konumamz hep Allah tarafndan yaratlmaktadr. Aslnda yaratlm olarak ne varsa hepsi Allahn mahlkudur. _Yorum: Dnmemizin Allah tarafndan yaratldn sylyor, bununla beraber ilerde greceimiz gibi czi iradenin ise yaratlmadn ifade ediyor. Halbuki czi irademizde sonuta dncedir. _nsan kendisinden sadr olan gzellikleri sahiplenemez. nk btn o gzellikler Cenb- Hakkn plndr. Aksi halde, gizli bir irk iine girilmi olunur. nk gzellikleri veren dorudan doruya Allahtr _Ktl isteyen ise nefistir. yleyse ktle ait mesliyet tamamen nefse aittir. te yet, bu iki ana esas birletirir ve yle buyurur: Sana gelen her iyilik Allahtandr, her ktlk de nefsindendir (Nisa, 4/79)

_Yorum: Burada ok kitapta sergilenen bir tavr gryoruz, bu tavr udur: Nisa 79. ayeti verirler ancak bir nceki ayetten bahsetmezler. _Gnahlara gelince, onlarn yaratlmasnda senin cz ihtiyarn bir art didir. yle ise mesliyet senin nefsine aittir. Zira sen neye meyletmi, ne yapmay dnm veya meylinde nasl tasarruf yapmsan Cenb- Hakk da onu yaratmtr. _Yorum: Evet bu kitapta ok defa ifade edilen anlay budur. Ancak dikkat edin bu meyilin Allah tarafndan yaratldn sylemiyor ve ilerde greceimiz gibi yaratlmam olduunu ifade ediyor. Bu onlarn temel grleridir. __Kader ile irade birbirine zt deildir:
_lh takdirin mansna gelince; sanki Cenb- Hakk, insana yle demektedir: Ben, u zamanda, iradeni u istikamette kullanacan biliyorum. Onun iin de senin hakknda bu ii o ekilde takdir buyuruyorum. te bu, iradeyi teyid etmek demektir.Evet, eyay yaratan Allahtr. Ancak insan iradesinin sz konusu olduu yerde, yaplan takdirde, insan iradesinin hangi tarafa sarfedilecei Cenb- Hakk tarafndan bilinmekte ve takdir ona gre yaplmaktadr. yle ise kader, insan iradesini teyid ediyor, ibtal etmiyor. Yani, bir bakma kader, insan iradesini de iine alp kuatyor, ihata ediyor. Bu ise iradeyi teyid etmek demektir; ibtal etmek, nefyetmek deildir...

__Kader ilim nevindendir:

_Kader, Cenb- Hakkn ilminde eyaya biilen bir pln ve projedir. Bireyi bilmek ise o eyi vcuda getirmek, demek deildir. Mesel, siz kafanzda bin tane binann plnn tutsanz, yzlerce fabrikann fizibilitesini tasarlasanz bunlardan hibiri srf kafanzda tuttuunuzdan dolay vcuda gelmez. Onlarn vcuda gelmesi iin, irde ve kudrete ihtiya vardr. Aksi halde, kafanzda tasarladnz bina veya fabrikay sadece siz bilirsiniz. Hayalen onun iinde dolar durursunuz ve hayalinizdeki en kk bir kesinti de o fabrika veya o binay ortadan kaldrverir. Hatta, muhayyileniz yardmn kestiinden dolay hi dnmemi ve tasarlamam gibi olursunuz. Bir kere daha hatrlatalm ki, kader ilim nevindendir. lim ise daima malma tbidir. Yani birey naslsa ve nasl olacaksa yle bilinir. Yoksa, malm ilme tbi deildir. Durum byle olunca, bizim ne yapacamz, iradelerimizi nasl kullanacamz Cenb- Hakk biliyor ve takdirini de bildii istikamette yapyor. Onun ilmi muhittir, hereyi kuatmtr. Cenb- Hakkn ilmine tbidir eklinde bir ifade kullanmak s-i edeptir. Biz bu tbiri sadece meseleyi akla ve anlaymza yaklatrmak iin kullanyoruz. Bir tren dnelim. Bu trenin iki istasyon arasnda katedecei mesafe, zamanlama asndan bellidir. nce hesaplarla hesaplanm bu netice, trenin hareketinden ok nce bilinir ve bazen de bu malmat matb hle getirilir. te bu bilinen netice bir pln ve projedir. Meseleyi, mevzmuza temil ve kyas edecek olursak biz buna Kader deriz. u kadar var ki, elimizdeki bu malmat ve kader, treni harekete geiren cebr bir g deildir. Yani tren bu pln ve projeden dolay, denilen saatte, denilen istasyona gitmiyor, belki tren o vakitlerde oralara gidecei iin bu pln ve projede, yani trenin kaderinde bu byle yazlp kaydediliyor. nk ilim malma tbidir. Nasl olacaksa yle bilinmekte ve hakkndaki takdir ona gre yaplmaktadr. Cenb- Hakkn ilmi, manzar aldan (ok yksek bir nokta) olmu ve olacak

btn eyaya bir anda ve bir noktaya bakt gibi bakar. Onun ilminde, sebep-netice, illetmall, balang ve sonu i iedir ve hepsi tek noktann iine sktrlmtr. Onun iin orada evvel-hir, nce ve sonra diye birey yoktur. Yani Cenb- Hakkn ilmi hereyi, btn ynleriyle kuatmtr. Takdirini de bu ilmiyle yapmaktadr. yleyse bu takdir, irad fiillerde, irade devre d tutularak yaplmamtr. nsann btn yaptklar, daha nce Levh-i Mahfuza kaydedilmi eylerdir. Daha sonra onun boynuna taklan kader bu Levh-i Mahfuzdan istinsah edilmitir. Her insann amelini boynuna doladk. (sra, 17/13) yeti de bize bu hakikati anlatmaktadr. Evet, insann yapaca herey nceden yazlmtr. nsan yaptklaryla sadece kendi hakknda yazlm olan yerine getirmektedir. Ancak bu yazlma, insann yapacaklar nceden bilindii iindir. Yoksa insan zorlayc bir g ve kuvvet deildir. nsann boynuna aslan bu defterle, insann fiillerinin melekler tarafndan yazld defter yan yana getirildiinde grlecektir ki, insan teker teker kendisi iin daha nce yazlandan baka birey yapmamtr. Sonra Cenb- Hakk, bu defteri insana okutacak ve hesab da bu deftere gre grecektir.

_Yorum: Burada srarla ilim maluma tabidir anlayn aktaryor. Ancak grld zere hadis olan ilimle yani bizim ilmimizle, kadim ilmi kyaslyor ki yanltr.

__radenin fonksiyonu:

Biz, insan iradesine mevcud nazaryla bakmyoruz. Ehl-i Snnet vel-Cemaat dediimiz ve
Mslmanlarn, itikad meselelerde ekseriyetini temsil eden gre gre bu byledir. Varlmz meydana getiren btn uzuvlar teker teker sayarak onlarn mevcud olduunu ve Allah tarafndan yaratlm bulunduklarn kabul ederiz. Mesel, benim bir bam vardr, bu bir mevcuddur ve Allah tarafndan yaratlmtr. Bir burnum var, o da Allah tarafndan yaratlmtr. Ayaklarm var, kollarm var, gzlerim var ve btn bunlar Allah tarafndan yaratlmtr. Ancak irade iin ayn cmleyi tekrar edemeyiz. rademiz vardr; fakat hric bir vcudu olmad iin yaratlm deildir. Onun iin biz irademize mevcud nazaryla bakamayz. Mevcud olmayan eyler yaratlmayan eylerdir ama btn bunlar da Allah tarafndan bilinir. Yani ilm plnda onlarn da bir vcudu vardr. Fakat onlara irade ve kudret taalluk etmemitir. Eer aksi bahis mevzu olsayd, yani irademiz de dier uzviyatmz gibi haric vcud noktasnda var ve yaratlm olsayd ite o zaman araya cebir girerdi. Nasl Cenb- Hakk, bizi yaratrken cebr olarak yaratt. Bizi bize sormad. Onun gibi irademiz de byle yaratlm olsayd, ilenenlerin hibirinden mesul olma gibi bir durum sz konusu edilemezdi. Tabi ki hi kimse yapt hasenta mukabil mkfat da talep edemezdi. nk ne iyilii ne de ktl yapan baka trl yapmaya muktedir olamazd. Halbuki burada durum byle deildir. nsan iradesi bizzat mevcud olarak yaratlmamtr. Belki ona itibar bir vcud verilmitir. Hendesedeki itibar ve faraz hatlar gibi, irade ve cz-i ihtiyarnin de itibar ve faraz bir vcudu vardr. Byle bir varl ve byle bir vcudu ise, herhangi bir tart ve l ile deerlendirmek mmkn deildir. te irade, hibir arl olmayan byle izaf bir vcuda sahiptir. u kadar var ki o, Cenb- Hakkn icraat ve yaratmasna bir art- ddir. Yani o kendine deni yapt zaman -ki bu ya meyelandr ya da meyelandaki tasarruftur- Cenb- Hakk onun istedii fiili yaratr. Demek oluyor ki, ister meyelan, isterse meyelandaki tasarruf, haddiztnda haric bir vcuda sahip olmamakla beraber, yaratma ii bu meyelan veya meyelandaki tasarrufa bal klnd iindir ki, irade apayr bir deer ve kymet kazanmaktadr.

_Yorum: Burada ise en temel mantk kaideleri ihlal edilmektedir. Czi iradeye mevcut

nazaryla bakmyoruz diyor. O halde o mevcut deilse yok demektir ve sonra diyor ki: bu czi iradenin, meyli ile fiiller yaratlr. Meyil art adidir diyor. Bakn olmayan bir ey nasl baka bir eyin art olur ki? Yukarda dncelerimizi Allahn yarattn beyan etmiti, burada ise czi iradenin yaratlmadn sylyor. Czi irade ise u demektir: Bir hareketi yapmadan nce yapmay istemektir. Yani aka dncedir.

_Esasen kader mevzunun en mudil meselelerinden birine girmi olduk. Onun iin mevzu birka mislle anlatmaya alalm: Siz byk bir elektrik mekanizmasnn dmesine dokunuyorsunuz. Halbuki bu byk mekanizmay hazrlayan bakasdr. O, yle bir sistem kurmutur ki, siz dmeye dokunur dokunmaz deta btn cihan a bouyorsunuz. Yaptnz bu kk ile meydana gelen bu byk netice arasnda makul bir mnasebet grlmyor. Sebep ve netice arasnda hibir tenasp ve uygunluk yok. Bu bir bakma peygamberin mucizeleri gibi...

_Yorum: Yine burada dmeye dokunmay czi iradeye rnek olarak veriyor. In yanmasn da fiillerimizin yaratlmasna kyas ediyor. Yani sizin meyelannz aslnda kk bir ey ama sonuta byk eyi etkiliyor diyor, yani Allahn fiillerimizi yaratmasn kasdediyor.

_nsann yapt ilerde kendine ait hibir fonksiyon yoktur dncesi de Cebriye mezhebine aittir. Halbuki yukarda da srarla zerinde durduumuz gibi, bu gr de doru deildir. Ehli Snnet mezhebi ise her ikisinden ald hakikatla orta yolu temsil eder. Bu yol ifrat ve tefritten korunmu yoldur. Fiilimizi yaratan Allahtr, fakat isteyen, talep eden bizleriz. yle ise mesuliyet bize aittir. te Ehl-i Snnet gr de budur..!

_Yorum: Burada ise Ehli snneti Cebriyye dnda gsteriyor, ancak bilindii zere ehli snnet denince Maturidi ve Eari mezhepleri anlalr. Evvelden gsterdiimiz gibi Eari mezhebi Cebriyyedendir, yani cebircidir ancak yazar bu mezheplerden hi bahis amyor zaten yazarn bu konularn inceliklerinden pek haberi yoktur.

__Ayet ve hadislerin aydnlatc tayflar altnda kader: _Cenb- Hakk, bizi kt yolun encamndan muhafaza buyursun ve bizleri cennet ehlinin
amellerine muvaffak eylesin.. tehiz buyursun.(Amin!)

_Yorum: O halde kt yollara denleri korumad m?

_Ve byle bir kader anlaynda ne cebrin ne de Mutezil dncenin yeri yoktur. Yani, irademizi alkadar eden btn fiiller, aynen bizim irademizle hibir yaknl olmayan dier fiiller gibi dorudan doruya Cenb- Hakk tarafndan bilinip, takdir ve tayin edilmitir. Ama irad fiillerde, -ap ne olursa olsun- mutlaka irade veya meyelan hesaba katlm ve yaplan takdirler ona gre yaplmtr.

_nsan iradesi, haric vcudu olmamasna ramen, Cenb- Hakkn yaratmasna bir art olmas dolaysyla ilenen hatalara mercidir. Sana isabet eden btn hayrlar Allahtan; btn erler ise senin nefsindendir(Nisa, 4/79) yeti bize bu ly veriyor. Fakat meselenin dier tarafnda da Meet-i lah vardr. nsan Allahn dilediinden baka hibir ey dileyemez. te: Siz ancak Allahn dilediini dileyebilirsiniz(nsan,76/30) yeti de bize bu dersi vermektedir.

_Yorum: Yine Nisa 79. ayeti veriyor ama Nisa 78. ayeti vermiyor. Bunu ou yapar.

_mam Gazali, Ben yapmyorum; fakat diliyorum diyenlere u cevab verir: Peki, dilemeyi veren kim?

Hayr da erri de yaratan Allahtr. Fakat Onun hayra rzas var, erre rzas yoktur. erri
isteyen insandr. Allah insann er ilemesini istemez. Fakat insan erri isteyince, O da yaratr.

_Yorum: Allah insann er ilemesini istemez diyor. O halde dnyada Allahn dilemesinin dnda birey mi oluyor?

__Kitabet asndan kaza ve kader :

_Bir millet azizken, Allah onlar zelil klmaz. Bir millet balara tc iken, Allah onlar ayaklar altnda inetmez. Ama millet kendi znde deiiklie urarsa, Allah da onlar deitirir.

_Yorum: Peki onlarn zndeki deiimleri Allah varetmiyor mu?

__Meiet-i ilahi asndan kader:

_yle ise, yapmak istediin hemen her iinde, evvela meet-i ilhyi esas tutmal ve yapacan ii, Cenb- Hakkn dilemesine balamalsn. Zaten O dilemedikten sonra senin bir ey yapman da mmkn deildir.

_Yorum: Czi iradem de, meyelanm da buna dahil mi?

_Evet insan katiyen inanmaldr ki, Allah dilemedikten sonra hi kimse hibir ey yapma g ve kuvvetine malik deildir. Eya ve hadiselerin lednniyatna vakf olan ve kendi i lemini dinlemesini bilen bir insan bu geree, hem de aksine zerre kadar ihtimal vermeyecek ekilde inanr, inanmaldr da.

_Hatta bazen bir i iin btn mukaddemeleri hazrlar, enine boyuna etraflca dnr, plnlar ve bize gre btn artlar tamam, deriz; ama bir de bakarz ki, belirli belirsiz bir yerde kk bir ihtimal, bir sznt her eyi berbat edivermi. Hatta her ey tamam. Ancak meet-i ilh bizim istediimiz gibi taalluk etmedii iin veya Allah (cc) o ii bizim istediimiz istikamette dilemedii iin, o i tahakkuk etmemitir ve bylece bizim plnlarmz altst olmu. Zaten yet de bunu anlatmyor mu? Allah dilemedike siz bir ey dileyemezsiniz (nsan, 76/30) dileseniz de O istemezse, sizin gayretleriniz bir ey ifade etmez. O dilemedike, her trl say ve gayret bounadr. Ne var ki, O ok defa det-i sbhanisiyle esbap ve sizin iradelerinizi birer dua kabul edip ltufta bulunabilir. te meet-i ilhnin eya ve hdiselere taalluku hereyle bu kadar i iedir.

_Allahn meeti olmasayd siz hibir ey yapamayacaktnz. Mesel, eer Allah dileseydi, siz aranzda mukatele yapmayacaktnz. Ama yapyorsunuz. yle ise sizin msbet veya menf mkatele hayatnz, sizin leh veya aleyhinize olmas ynyle tamamen Allahn dileme ve meetine baldr. Allah neyi murad buyurursa onu yapar. O yaptn ve yapacan hi kimseye sormaz. Zaten: Allah ne dilerse o olur. Onun dilemedii ise asla olmaz hadsi bir kaide-i mukarreredir. Allah neyi dilerse o keynunet kazanr, oluverir. Neyi dilemezse, yani neyin olmamasn dilerse o da olmaz. Burada dikkat edilmesi gereken bir husus var. O da Cenb- Hakkn meetinin adem ve yoka da taalluk etmesi meselesidir. Durum byle olunca, Allah (cc) neyin olmasn murad eder ve dilerse o olur. Neyin de olmamasn dilerse o da olmaz. Evet meet-i ilh yoka da vara da taalluk eder. Yoksa, bazlarnn dedii gibi, meet-i ilhi taalluk ederse o ey olur, taalluk etmezse olmaz, gibi bir dnce doru deildir. Yani meet-i ilhinin taalluk etmemesi gibi bir durum sz konusu olamaz. nk, yokluk da aynen varlk gibi meetin elinde yorulmaktadr.

_Devletlerin hakimiyeti, hakimiyetlerinin devam ve bu devletlere hkim olan ve onlar temsil eden ahslarn el deitirip durmas da tamamen ilh dilemeye ve meiete baldr. Bunu gsteren yet ise yle: Eer siz (Uhudda) bir yara almsanz, (size dman olan) o topluluk da (Bedirde) benzeri bir yara almt. Bylece Biz, Allahn gerek mminleri ortaya karmas ve iinizden ahidler edinmesi iin, bu gnleri bazen lehe, bazen de aleyhe dndrp duruyoruz. Allah zulmedenleri sevmez. (Al-i mran, 3/140) yeti de bize bu hakikati anlatmaktadr. Her ne kadar bu yette, meiet ifade eden kelime yoksa da, yine de meieti ifade ediyor. nk Biz bu gnleri evirir eviririz diyor. nsanlarn deiip duran eitli durum ve hlleri dorudan doruya Cenb- Hakkn elindedir. Gnler Onun kudret elinde tesbih taneleri gibi evrilip evrilmektedir. imdi btn bunlar sylerken insan iradesi nefyedilmi mi oluyor? Hayr! imdilik o hususa temas etmeyeceiz; zira burada sadece kaderin meiet-i ilhi ile alkal ynn inceliyoruz.

_Buraya kadar naklettiimiz yetlerde grdk ve anladk ki, meiet btn hayat epeevre sarm ve ihata etmitir. Evet, Onun dilemesi ve meieti her eyi kuatmtr. Yokluk dahi O'nun meietinin, o ynde tecelli etmesine baldr. (Hud, 11/107; Brc, 85/16) yani istediini yapan tek hkimdir. Onun dilemesi olmadan hibir ey olamaz.

_Ben kendime ne zarar ne de fayda getirebilirim. Deil bakasna faydal veya zararl olmak, kendi z nefsime dahi fayda veya zararm sz konusu deildir. Ancak Cenb- Hakkn diledii mstesna. Yani her ite olduu gibi, benim kendime fayda veya zarar getirmemde de esas olan Allahn meietidir... Allah Rasul, meiet-i lhye o kadar teslimdir ki, bir gn yle buyurur: Hi kimse kendi ameliyle kurtulamaz. Sahabi sorar: Sen de mi Ya Rasulallah!

Cevap verir: Evet, ben de; ancak; Rabbimin beni rahmetiyle kucaklamas ve her tarafm rahmetiyle sarmas neticesinde kurtulabilirim.

_Zira, Cenab- Hakkn meeti, hereyi zahir ve batnyla kuatp iine almtr. Onun
meeti haricinde birey dnmek imknszdr.

_Bu hdise ve hadsden de anlyoruz ki, meiet-i ilhi esastr ve bu mevzuda ona hi kimse ortak tutulamaz. Hatta bunu kastl yapmak kfrdr ve irktir.

_Meleklerin ibadetleri, amelleri, Cenb- Hakkn emir ve dilemesiyledir. Peygamberlerin yaptklar da yledir. Salih kullarn sliht dediimiz amelleri de ayn ekildedir. Ve btn bunlardan Cenb- Hakk, honuttur, rzdr.. Fakat yle iler de vardr ki, temellerinde Cenb- Hakkn meiet ve dilemesi olmasna ramen onlara rzas yoktur. Kfr, isyan ve gnahn her eidi bu cmledendir.

_Yorum: Bu ifadeye gre demek ki kfr de Allahn iradesiyle mevcut oluyor. Bu anlay cebr deil mi?

_Allah (cc) fesad yaratr. Yaratmas meietinin taalluku ile olur. Fakat Onun fesda rzas yoktur. Dier btn gnah eitlerinde de durum ayndr.

_Yorum: Yani diyor ki: Btn erler Allahn iradesiyle meydana gelir.

_Onun iin her iki emri de ok iyi anlamak gerekiyor. Cebriye mezhebi, bu iki emri, yani emr-i tekvn ile emr-i eryi birbirine kartrd iin iradeyi inkar etmi ve sapk bir yola dmtr. Mutezile de iradeyi esas alarak, kul kendi fiilini kendisi yaratr dedii iin ayr bir yanlg ile saptmtr.

_Yorum: Yani, ne i yansn ne kebap misali biz ne yleyiz, ne de byleyiz diyor. Aklnca bir k bulduuna inanyor. Halbuki bu iki yolun dnda kader mevzuunda baka yol yoktur.

_Hidayet ve dallet de Cenb- Hakkn meietine baldr. Kuran- Kerim birok yetiyle bu hususu tavzih etmektedir: Allah kimi doru yola koymak isterse onun kalbini slmiyete aar. Kimi de sapttrmak isterse, ge ykseliyormu gibi, kalbini dar ve skntl klar. Allah bylece kfirleri kfr batakl iinde brakr.(Enam, 6/125).

_Demek ki, hidayet meselesi veya dallet mezelleti;sebebiyet noktasnda istidat ve kabiliyetle veya irade gcyle ok da alkal deil. Bunlar, dorudan doruya ilh meietin hikmet ykl bir eseridir.

_Yorum: Hidayetin ve dalaletin esasen ilahi iradeyle irtibatl olduunu, insan iradesinin gcyle ok da alakas olmadn bildiriyor.

_Evet, Cenb- Hakk bir eyi dilemeden onu meydana getirmek bizim iin mmkn deildir. Mmkn grnen eyleri bazen gayr-i mmkn klan; gayr-i mmkn grnenleri de imkan sahasna sokan yegane kuvvet Odur. Onun g ve kuvveti ztndandr. Onun iin de biz Ona, kuvvetin t kendisi olarak bakyoruz. Bize i yapma gcn O verdii gibi, irademizi o ynde kullanma meylini de veren Odur. Evet, geri bize bir irade vermitir; ancak meiet ve dileme sadece Onun hakkdr. Hidayet ve dalalet hususunda da durum ayndr. Hd ve Mudill sadece ve sadece Allahtr.

_Yorum: rademizi o ynde kullanma meylini bize verenin Allah olduunu sylyor. halbuki yukarda bu meyilin, yani czi iradenin mevcut olmadn ve yaratlmadn sylemiti.

_Odur ki, bir zaman merin iine Allah Rasuln ldrme duygusunu vermi sonra da onu yola salvermitir ve dtan dallete gidi gibi grnen bu yolculuk Hz. meri hidayetin kucana ekmitir.

_ Yorum:merin iine bu duyguyu Allah vermise mer bu dnceyi dnmek zorundayd demektir ve bunu dnmemeye kudreti yoktur. O halde merin burada hr iradesi nerededir?

_Allah kimin de dalletini murad buyurmusa, onun kalbini darack ve smsk klverir. Artk o, slm hibir teklife evet diyemez. Nasihatten, aslandan kaan yaban eekleri gibi kaar (Mddessir, 74/48-51) ve her adm onu slmdan daha da uzaklatrr. Ancak, btn bunlarn zerinde kesilip biildii bir art- di vardr. O da insann iradesidir. Birey yapma veya yapmamaya karar verme duygusu.. esasen insann kendisini vicdanen hr kabul etmesi de bunu gsterir. Dolaysyla da vicdanen kendisini mesul sayar. rade, yaplan eylere temel ta vazifesi grmektedir. Cenb- Hakk yarataca hereyi bu temel zerinde yaratmaktadr.

_Mesel, diyelim ki siz, u eri dnya dzenini deitirmek istiyorsunuz. Onu deitirme
istikametinde, vicdannzda mevcudiyetini duyduunuz iradenizi bir yere kadar kullandnz? Servet ve smnnz o istikamette harcadnz. Hereyinizi o yolda sarfettiniz ve sizi hedefe ulatracak btn yollar denediniz, yle ki dizinizin derman kesildi ve imknlarnzn dibi grnd.. ve daha bunlar gibi bir sr esbab kurcaladnz.. yani iradeden beklenen hereyi ortaya koydunuz. te o zaman Cenb- Hakkn irade ve meieti imdadnza yetiecek ve size arzu ettiiniz imknlar bahedecektir. Evet sizin o mahiyeti mehul iradenize daha nice byk neticeler ltfedecektir. Bu ilah bir kanundur ve asla deimeyecektir.

_Yorum: Dikkat edilirse siz elinizden geleni yaptnzda Allahn iradesi imdadnza yetiecek gibi ifadeler kullanyor ki bunlar yazarn ne kadar bu konularn cahili olduunu gsteriyor. Zira yazara gre Allahn iradesi ezelidir. Ancak bu ifadelerinden kan anlam ise Allahn iradesinin hadis olduu eklinde bir anlatm vardr. Bakn bu ahslar ne dediklerini

bilmiyorlar, ezeli irade kabul ediyorlar ve sonra insann iradesini hadis kabul ediyorlar ve ondan sonra Allahn ezeli iradesi hadis olan yani sonradan olan insan iradesine tabidir gibi manalar ieren ifadeler kullanyorlar. Detayl aklamasn ilim mevzuunda yaptmz tabi olma ve tabi olunma meselesinde zikrettiimiz gibi ezeli irade nasl hadis olan iradaye tabi olur? Tabi olmak zaten sonradan olann zelliidir. Yani ok basit anlatmlar kullanyor yazar ve buna ramen insanlarn byk ounluu bu gibi basit hatalarla dolu yazlar hccet olarak kabul ediyorlar. Said nursinin bu konudaki yazlar da ok basittir. Onlar bu konular detayl bilmemelerine ramen kendilerine ok gveniyorlar ve biliyormu edasyle ahkam kesiyorlar. Zaten dnda da yaygn gr maturidilik olduundan pek kimse itiraz da etmiyor, bu byle yzyllardr srp gidiyor. Ara sra Cebri dnceyi anlatan olmusada onlar fazla etkili olamadlar bu konuda. Mesela Said Nursiyle ayn dnemde yaayan Mustafa Sabri, kader ile ilgili kitabnda aktan aa Maturidi mezhebinin i yzn delilleriyle anlatt halde bu grleri toplumda pek etkili olmad.

_Siz cz iradenizi en son noktasna kadar kullanacaksnz; ite o zaman Kll rade kendine deni yapacaktr.

_Yorum: Burada yine Allahn iradesinin hadis olduunu akla getiren ifadeler kullanyor.

_Cenb- Hakk, hereyi kuatan ilmiyle, ilerde bizim iradelerimizle yapacamz hereyi biliyor ve bildiklerini de tayin ve takdir ediyor.. sonra da bunlar birer pln halin de Levh-i Mahfuza kaydediyor, daha sonra da melekler bizim hakkmzda bir defter tutup btn amellerimizi yazyor bylece her iki defter de birbirinin ayn oluyor. Tabi bunlarn hepsinde Cenb- Hakkn dilemesi esas oluyor. Zira biz Ehl-i Snnet vel-Cemaat olarak, Allah dilerse birey olur, Allah bireyin olmamasn murd buyurursa o ey de olmaz kanaat ve inancn tayoruz.

__Yaratma asndan kaza ve kader:

_Bir ta veya bir mermer mi yontuyorsunuz? Sizi de yaptnz o ii de yaratan Allahtr. Size dnme melekesini veren, sonra sizi dndren ve bir merhale tede, dndklerinizi ifade ettiren yine Allahtr. yle ise bizim irademize den nedir? Byle bir meselede irade nasl bir paya sahiptir? rade dediimiz ey o kadar kktr ki, baklarnz ne kadar derin ve gr ufkunuz ne kadar geni olursa olsun yine onu gremez ve onu belirleyemezsiniz; nk onun harite hibir vcudu yoktur. O kadar kktr ki, ona terettp eden ilerle onun arasnda tensb- illiyet prensibine gre bir nisbet bulmak mmkn deildir. Evet, irademiz ne lde kk ise, yanbamzda duran ilh ltuflar da o kadar byktr.

_Yorum: Harite hibir vcudu yoktur diyor. Buifade direkt olarak yoktur manasna gelmiyor mu? Eer czi iradenin etkisini kabul ediyorlarsa ki kabul ediyorlar, o halde soruyorum: Olmayan bir ey etki edebilir mi?

_Grld gibi, Allahn verdii hkm ve Allahn kazasn hi kimse geriye eviremeyecei bu duada talim edilmi bulunuyor. yle ise, bize den sadece bir meyildir ve bir ynelitir.

_Allah kime hidyet murad ederse, onun gnlne hidayet ualar akar ve sonra da o gnlde karar klar. Kimi de sapkla srklemek murad ederse, btn viz ve hatipler onu kurtarmak iin bir araya gelseler, onun imdadna kosalar, ona anlatlacak hereyi anlatsalar, tebli sevabn alsalar bile, o ahsn saptmasn nleme adna hibir ey yapamazlar. nk onun hidyete erme liykat selbolmutur. Artk ne yaplrsa yaplsn hibir faydas yoktur. Gnmzn umum manzaras, bunu gstermeye yeter ve artar zannediyorum. Ancak burada u hususu da nazardan uzak tutmamak gerekmektedir. Hidyet ve dalleti Allah yaratr; ancak itibari dahi olsa, onlar mevcud iradenin istek ve talebi zerine yaratr. Kul ister, Hd ve Mudill isimleriyle msemma olan Allah (cc) da, hidyet ve dalleti yaratverir. Dolaysyla saptann kendisi yine bizzat kul olur. Onun iindir ki biz, kldmz her namazda, Fatiha suresini okurken Cenb- Hakka dua edip yalvarr ve: Allahm bizi madub ve dllnin yoluna srkleme(Fatiha, 1/7) deriz. Efendimiz de bir hadislerinde zerlerine Allahn gadab olanlar Yahudilerdir, sapk olanlar da Hristiyanlardr buyurmulardr. Mevzuyu bu noktaya getirdikten sonra, burada hidyetin mertebeleri zerinde durmak icap etmektedir. T ki, eitli yanl anlamalara meydan verilmi olmasn!

__nsan iradesinin nazara alnd hidayet:

_Evet, hibir mmet yoktur ki, iinde bir nebi zuhur etmesin. Bu itibarla her mmete mutlaka nebi gelecek, mbeir ve mnzir olarak onlara hakikatleri tebli edecek ve ardndan da iradeleriyle onlar dinleyenler hakknda Allah (cc) hidyetini yaratacaktr. Sapkl tercih edenler ise dallette kalacaktr ki, bu da onlar iin de Cenb- Hakk, dallet murad etmi olacaktr.

_Bununla beraber, Cenb- Hakk, ayrca keml-i kereminden her asrn banda birer mceddit gnderdi.

_Yorum: O halde bu anlaya gre, gnderilen ahsn bu ite zgr iradesi yoktur. Zira Allah onu gnderdiyse o iini bu ynde yapmak zorundadr.

_Yni, Cenb- Hakk, hidyete gtrc vesile ve vastalar yaratarak hidyeti yaratmay kulun istemesine balad. Bu blmde cebr bir hidyet sz konusu deildir.

_Yorum: Yazara gre Allahn yaratmas, iradesiyle olur. O halde u sonu kar: Allahn iradesi de kulun iradesine bal. te byle bir sonu kyor, halbuki yazar Allahn iradesinin ezeli olduunu kabul ediyor.

_Cenb- Hakk, eitli vesileleri kullanarak insanlar hidyete, srat- mstakime davet eder. Ancak, hidyete gelince, onu bizzat kendi meietine balar. Dilediini hidyete erdirir, dilediini de dallette brakr. Meselenin bir kk yn insana aittir. O Allahn davetine icabet eder ve hidyet vesilelerinden istifadeye alrsa, Allah da meietiyle tecelli eder ve onu hidyete erdirir. Kuran- Kerim bir hidyet kaynadr. Ondan ancak Allahn diledikleri istifade edebilir ve Kuran sadece onlar iin bir hidyet vesilesi olur.

_Yorum: Hidayet vesilelerinden istifadeye alrsa, Allah da meietiyle tecelli eder eklinde bir ifade kullanyor ki, bu sz de yine Allahn iradesinin hadis olduunu ima edici bir izahtr ve Allahn iradesinin kulun iradesine tabi olduunu kabul eden bir anlaytr.

_Ve yine Allah (cc), peygamberine hitaben: Ey Habibim! te sana da buyruumuzla Cebrili gnderdik. Sen kitap nedir, iman nedir, bilmezdin. Fakat biz onu, kullarmzdan dilediimizi onunla doru yola eritirdiimiz bir nur kldk. phesiz sen de insanlara gklerin ve yerin sahibi olan Allahn yolunu, doru yolu gstermektesin. yi bilin ki, iler sonunda Allaha dner. (ra, 42/52-53) te bu yette de anlatld gibi, hidyette iki mertebe gryoruz. Birinci mertebede sadece vesile ve vastalk var ki, Kurn- Kerim bu vesile ve vastal da bazen hidyete erdirme olarak vasflandrmaktadr. Esasen bu tr hidyete erdirme vesilelikten teye de gemez. Hidayetin ikinci mertebesine gelince bu Cenb- Hakkn insan gnlnde hidyeti yaratmasdr. Bu yaratmay Cenb- Hakk, vesilelerle yapt gibi dorudan doruya da yapmaktadr. Onun bu tr hidyete erdirmesi ise, srf bir ltuftur. Byklerimiz buna Cebr-i Ltf demilerdir. Rabbimizden niyazmz, bizleri de byle cebr bir ltuf ile hidyete erdirmesidir.

__Kaderle ilgili sorular ve cevaplar:

_Kinatta olup biten hereyi Allah yaratr. Bu soruda kll rade diye geen ey de ite budur. Hatta, Sizi de, iinizi de, Allah yaratt.(Safft, 23/96) Yani sizin de, sizden sdr olan eflin de hlik yalnz Allahtr. Mesel: Siz taksi yapsanz, veya bir ev ina etseniz, bu ileri yaratan Allahtr. Siz ve efaliniz, Allaha aitsiniz. Ama ortaya gelen btn bu ilerde, size ait bir husus vardr ki, o da bir kesb ve bir beer mberettir. Bu ise d bir art ve temyl gibi bir eydir. Tpk dnyalar aydnlatacak olan bir elektrik ebekesinin dmesine dokunmak gibi.. Bu durumda Sizin hibir eyiniz, hibir mdhaleniz yok denemeyecei gibi, iin tamamen size ait olduu da sylenemez. tamamyla Allaha aittir. Fakat, Allah size ait bu ileri yaratrken, sizin cz mdhalenizi de di art olarak kabl etmi ve yapaca her eyi onun zerine ina buyurmutur. Mesel: u cminin iindeki elektrik mekanizmasn, Allah kurmu; iler ve alr hale getirmitir. Yeniden bunu tenvir etme ii, ameliyesi de Allaha aittir. Elektron akmlarndan bir k meydana getirme, cmiyi tenvir etme birer fiildir. Ve bunlar da Nurun-Nr, Mnevvirun-Nr, Musavvirun-Nr olan Hz. Allah (cc)a aittir. Ama bu cminin aydnlanmas mevzuunda, sizin de bir mbaeretiniz vardr; o da Allahn kurduu bu mekanizmada, Allahn ayarlad dmeye sadece dokunmanzdr. Sizin irde ve tkatinizin ok fevkinde, o mekanizmann, tenvir vazifesini yapmas ise tamamen Allaha aittir.

_Msaade buyurulursa biraz daha aaym: Allah hidayet eder ve hidayetinin vesileleri
vardr. Camiye gelme, nasihat dinleme, fikren tenevvr etme hidayetin yollardr. Kuran- Kerimi dinleme, mansn tedkik ve derinliklerine nfuz etme, hidyet yollarndandr. Rasul Ekremin (sav) Huzur-u Risletpenhlerine gitme, rahle-i tedrsi nnde oturma, Onu can kula ile dinleme, Onun gnlden ifde edilen szlerine kulak verme ve Ondan gelen tecellilere gnln makes yapmak, hidyet yollarndan birer yoldur. nsan bu yollarla, hidyete mberet eder. Evet, cmiye geli kk bir mberettir. Ama, Allah (cc), camiye gelii hidyete vesile klar. Hidyet eden Allahtr; fakat, bu hidayete ermede Allahn kapsn, kesb nvanyla dven kuldur.

_Yorum: Ancak yazara gre camiye gelme, nasihat dinleme fiilleri de ve kesb ad verdikleri de Allahn iradesiyle mevcut bulur.

_nsan, demhneye, meyhneye, puthneye gider; bylece Mudill isminin kapsnn tokmana dokunmu ve beni saptr demi olur. Allah da murad buyurursa onu saptrr. Ama dilerse engel karr, saptrmaz. Dikkat buyurulursa, insann elinde o kadar cz birey vardr ki, bu ne hidayeti ne de dalleti asla meydana getiremez. Demek oluyor ki; hidyet eden de, dalleti veren de Allahtr (cc). Ama bir kimse dalletin yoluna girdiyse, Allah (cc) da binde 999,9 tesi kendisine ait ii yaratr; -tpk dmeye dokunma gibi-, sonra da insan, dallete meyil ettirir. O arzusundan tr de ya cezalandrr veya afveder.

_Yorum: nsan, demhneye, meyhneye, puthneye gider; bylece Mudill isminin kapsnn tokmana dokunmu ve beni saptr demi olur. Allah da murad buyurursa onu saptrr. Ama dilerse engel karr, saptrmaz. diyor yazar. Bu ifadeden de kul ne yaparsa yapsn sonu itibaryla i Allahn iradesi dorultusunda meydana gelir gr anlatlyor. O halde iki insan var; ikisi de sapmak iin meylediyor diyelim, bu gre gre Allah istediini saptryor, yani onda sapma fiilini yaratyor; istediini ise, o ahs diledii kadar sapmaya meyletse de onu saptrmak istemezse saptrmyor gr savunuluyor. Bu gre gre nasl imtihandan bahsedilebilir. Ancak yazar bu dnyann imtihan olduunu ifade ediyor.

_Kimin, hangi istikametde, nasl bir temyl olacak ve kim d bir art ve sebebden ibaret
olan irdesini, hangi ynde kullanacaksa, btn bunlar, nceden bilindii iin; o sebeblere gre meydana gelecek neticeleri takdr ve tesbit etmek, insan irdesini ne balamakta ne de zorlamaktadr. Aksine, onun meyilleri hesaba katlarak hakknda bu takdirler yapld iin, irdesi kabl edilmekte ve ona deer verilmektedir. Nitekim, bir byk zt, hizmetilerine; Sizler ksrnz tutduunuz zaman, ahne hediyeler elde edeceksiniz; sebepsiz ksrdnz takdirde de, hediyeleri kaybetmekle beraber, bir de itab greceksiniz dese, onlarn irdesini kabl etmi ve desteklemi olur. Aynen yle de, Yce Yaratc kullarndan birine: Sen u istikmette bir meyil gsterecek olursan, ben de, senin meyil gsterdiin o eyi yaratacam. Ve, ite senin o temylne gre de, imdiden onu belirlemi bulunuyorum diye ferman etse, onun irdesine ehemmiyet atfetmi ve kymet vermi olur.

_Mevzumuzla alkas ise atnn kaza ve kader ile alkal yndr. nsan, erri talep ederse, Cenab- Hak da onun iin o erri takdir buyurur. Zaten insan hakknda yaplan takdirler onun iradesi hesaba katlarak yaplmaktadr. Mesela: Benim elimi kaldrmam daha ben elimi kaldrmadan nce hakkmda takdir edilmise; Cenab- Hak bunu benim irademi veya meylimi o istikamette sarfedeceimi bildiinden dolay takdir etmitir. Zira Cenab- Hakkn ilim sfat btn eyay -olmuu ve olmam-, kendi zt da dahil hereyi iine almaktadr. Binaenaleyh O, benim yapacam ileri de biliyor ve ona gre takdirde bulunuyor; Falan kulum elini kaldrmaya meyledecek ben de onu yaratacam veya Ben bunu byle yazdm diyor. te bu kaderdir. Yani, bunun byle yazlmas kaderdir. Vakti gelip de benim elimi kaldrmam ise kazadr. O da hakkmda yaplan takdirin yerine getirilmesi demektir.

*** Allahn irade sfat vardr ve kadimdir. Biz ve yaptklarmz ise hadistir. Demek ki, biz olmadan evvel, Allahn kadim sfat olarak irade sfat vard. Dolaysyla bu olup

bitenleri Allah, ezeli olarak dilemi demektir. Daha bizim zgrlmz kalr m? *** evremizde cereyan eden hadiseler bir illet, sebep ve nedeni olduu iin deil, sadece ve sadece Allah yle istedii iin olur. Allahn dilemesi ise bir nedene balanamaz. Zira sebep, neden diye ileri srlebilecek olaylar ezelde mevcut deildi. Halbuki Allahn irade sfat kadimdi. Kadim olan bir eyi ise, sonradan olacak olanlar etkilemez, onu bask altna alamaz. Zira sonradan olacak olanlar ezelde hiti, yoktu; yokluk ise etkili deildir. Allah sebepsiz, illetsiz olarak birini peygamber, birini kafir yapar. Bunun hibir illeti yoktur. Mesela biri takva sahibi, dieri ok gnah iliyor, fask. Soruyorum bu iki kiiden takva sahibi olan ne yapt da bu durumu hak etti? Eer denirse ki: O, Allahtan korktu, iyilik yapt, namazn kld, kt ortamlardan uzak durdu. Derim ki; iyi ama bu saydklarnz da Allahn dilemesiyle olmad m? Kullarn fiillerini Allah yaratr. Sizin saydklarnz ona zorla yaptran zaten Allahd. Dolaysyla kii bu ekilde bu mertebeyi hak edecek bir ey, z itibariyle yapmad. Zahiren konuursak, evet ibadetlerinde skyd, gnahtan kaard denebilir. Ama benim demek istediim z itibariyle, bu takva sahibiyle dier fask kii bir ey yaparak (Kendi hr seimleriyle) bunu elde etmi deildirler. Bunlar nedensiz, illetsiz olarak Allah ezeli olarak o sekilde istedii iin byle oluyor. *** Razi: Mrikler dediler ki: Eer Allah dileseydi, ne biz, ne de atalarmz Ondan baka hibir eye tapmaz, Onun hkm olmakszn hibir eyi haram klmazdk. Onlardan evvelkiler de byle yaptlar. Peygamberlerin zerinde ak bir tebliden baka bir vazife var mdr? Andolsun ki biz her mmete Allaha kulluk edin, putlardan kann diye teblide bulunmas iin bir peygamber gnderdik. Sonra Allah, ilerinden kimini hidayete erdirmi, kiminin zerine de dalalet hak olmutur. imdi yeryznde gezinin de, yalanlayanlarn akibetinin nice olduunu grn. (Habibim) sen onlarn hidayet bulmalarna ok ihtiras gstersen bile Allah dalalette brakaca kimselere hidayeti nasip etmez. Onlarn bir yardmclar da olmaz. (Nahl 35-37) Kader nancn stismarlar Bil ki bu, nbvveti inkar edenlerin ileri srd nc phedir. Bunu yle izah ederiz: Kafirler peygamberlii tenkit etmek iin Cebr (zgrln olmamas) grne tutunarak yle demilerdir: Allah Teala eer iman etmemizi dileseydi, ey Muhammed, sen gelsen de gelmesende, biz iman ederdik. Ama eer Allah kafir olmamz murad etmi ise, sen (peygamber olarak) gelsen de gelmesen de kfrmz yine olacakt. Durum byle olunca her ey Allahtandr. O halde senin peygamber olarak gnderilmende bir fayda ve hikmet yoktur. Dolaysyla nbvvet (peygamberlik) messesesinin batl (aslsz) olduunu sylemek gerekir. Bil ki bu phe, Allah Tealann Enam suresinde Mrikler diyecekler ki: Eer Allah dileseydi, ne biz, ne atalarmz mrik olmazd. (Kendi kendimize) hibir eyi haram da klmazdk. Onlardan evvelkiler de ite byle tekzip ettiler. (Enam 148) ayetinde naklettii eyin aynsdr. Mutezilenin bu ayetle yapt istidlal, tpk o ayetle yapt istidlal gibidir. O halde bu husustaki istidlal ve kar istidlal bakmndan sylenecek sz, o ayetin tefsirinde sylenmi olanlarn aynsdr. Bununla beraber bir nebze bahsetmemizde de bir saknca yok. Diyoruz ki: Bu pheye kar verilecek cevap yledir: O kafirler Her ey Allahtan olduuna gre, peygamber gndermek abes olur eklinde bir fikir ileri srmlerdir. Buna kar diyoruz ki: Bu sz Allaha kar bir itirazdr. nk kafirler Peygamber gndermede, imann gereklemesi ve kfrn ortadan kaldrlmas konusunda fazla bir tesiri olmaynca, Allahn peygamber gndermesi uygun

deildir demilerdir. Dolaysyla bu sz Allahn hkm ve fiillerini mutlaka bir sebebe balama manasna gelir ki bu yanltr. Aksine Allahn kendi mlk ve melekutunda istedii hkm verebilmesi ve istediini yapabilmesi gerekir. Bundan dolay, Allaha kar, Bunu niin yaptn veya unu niin yapmadn? denilemez. Bunun bir inkar olduunun delili udur: Allah Teala bu ayetin sonunda bu hususu aka belirterek Andosun ki, biz her mmete Allaha kulluk edin, putlardan kann diye teblide bulunmas iin bir peygamber gnderdik. buyurmu ve bylece kullar hakkndaki snnetinin (adetinin), onlara peygamber gndermek, Allaha ibadet etmelerini emretmek ve tauta ibadetten nehyetmek eklinde olduunu beyan buyurmutur. Daha sonra Cenab- Hak Sonra Allah ilerinden kimini hidayete erdirmi, kiminin zerine de dalalet hak olmutur buyurmutur. Bu Allah Teala, her ne kadar herkese iman emretmi ve herkesi kfrden nehyetmi ise de, bir ksm insanlar hidayete erdirmi, bir ksmn da saptrmtr. Binaenaleyh bu, Allahn kullar ile ilgili ezeli bir kanunudur demektir. Bu da Allahn herkese iman emredip, kfr nehyetmesi, sonra da bazlarnda iman, bazlarnda kfr yaratmasdr. Allahn snneti bu manada btn peygamberler, mmetler ve milletler hakknda kadim olup, Allah Tealann da kendisinin itiraz edenlerin itirazndan, ihtilaf edenlerin isteklerinden uzak ve beri bir ilah olmasna hkmetmesi gzel ve yerinde olunca, o kafirlerin bylesi bir soruyu ileri srmeleri cehaletlerini, sapklklarn ve Allahtan uzaklamalarn gerektirmi olur. Bylece Allah Tealann onlarn rezillik ve lanete mstehak olmalarna hkmetmesinin; onlarn Eer Allah dileseydi, ne biz, ne atalarmz Ondan baka hibir eye tapmazdk eklindeki szlerinde yalanc olduklarndan deil, aksine onlarn durumunun byle olmasnn, peygamberler gnderilmesine mani olacana inanmalarndan tr olduu, bu inancn ise yanl olduu, ite bundan dolay onlarn alabildiine zemme ve lanete mstehak olduklar sabit olmu oldu. Bu konuda gvenilecek doru cevap budur. Ama bizden nceki kelamc ve mfessirler bu hususta baka bir izah yaparak yle demilerdir: Mrikler bu sz istihza (alay) iin sylemilerdir. Bu tpk Hz. uayba kavminin nk sen, yumuak huylu, akl banda bir adamsn (Hud 87) demeleri gibidir. Eer onlar bu sz inanarak sylemi olsalard, mmin olurlard. Allah en iyi bilendir. Bil ki Allah Teala bu pheyi nakledince Onlardan evvelkiler de byle yaptlar buyurmutur ki bu, O kafirler hep bu pheye tutunmulardr, demektir. Hak Teala daha sonra Peygamberlerin zerinde ak bir tebliden baka bir vazife var mdr? buyurmutur. Mutezile Bu, Allah Teala hi kimseyi imandan alkoymaz ve hi kimseyi kfre drmez. Peygamberlerin grevi ise sadece tebli etmektir. Binaenaleyh onlar mkellefiyetleri tebli edip, Allah Tealann da hi kimseyi haktan men etmedii sabit olunca, bu phe der, demektir demilerdir. (Ehli Snnet) alimlerimiz de bunun manasnn yle olduunu sylemitir: Allah Teala peygamberlerine teblii emretmitir. Tebli etme ii onlara farzdr. Ama imann gerekleip, gereklememesi iinin peygamberle bir ilgisi yoktur. Fakat Allahu Teala ihsan ve ltfu ile hidayete erdirir, dilediklerini de hzlan ile (ilahi yardm keserek) dalalete drr. Alimlerimiz hidayet ve dalaletin Allahtan olduunu anlatmak iin Hak Tealann Andolsun ki, biz her mmete Allaha kulluk edin, putlardan (tauttan) kann diye teblide bulunmas iin bir peygamber gnderdik buyruuna tutunarak yle demilerdir: Bu Allah Tealann her millet ve mmet iinde iman emreden ve kfrden nehyeden kimselerin olduuna delalet eder. Cenab- Hak daha sonra Sonra Allah ilerinden kimini hidayete erdirmi, kiminin zerine de dalalet hak olmutur buyurur. Bu Onlarn iinden Allahn imana, sdka ve hakka ilettii kimseler olduu gibi, haktan saptrp doruyu grme hususunda kr kl, kfr ve

dalalete drd kimseler de var demektir ki bu, Allah Tealann emrinin, her zaman iradesine muvafk olmadna, bazen bir eyi emrettii halde o eyi irade etmediine; yine bir eyi nehyettii halde o eyi irade ettiine delalet eder ki bizim mezhebimiz de (grmz) byledir. Netice olarak diyebiliriz ki: Mutezile yle der: Cenab- Hakkn emri ve iradesi devaml birbirine uygun ve mutabktr, ama Onun ilmi ve iradesi bazen birbirine mutabk olmayabilir. Halbuki bu ayetin lafz aka bizim grmze delalet etmektedir. Bu gr udur: man emri herkese amil, umumi bir ifadedir. Ama Allahn insanlarn iman etmesini irade etmesi, insanlardan ancak bazlarna tahsis edilmi (nasip edilmi)tir. Ayetteki Kiminin zerine de dalalet hak olmutur ifadesi biz Ehli Snnetin grnn doruluuna delalet eder. nk Allah Teala onlardan bazlarnn zerine dalaletin hak olduunu haber verince, bu kimselerden dalaletin sadr olmamas imkanszdr. Aksi halde Allah Tealann doru olan haberi, yalana dnm olur ki bu imkanszdr. mkansz gerektiren ey de imkanszdr. Binaenaleyh bu kimselerin dalalete dmemeleri imkanszdr ve onlardan dalaletin sadr olmas aklen vacip olmu olur. Dolays ile bu, pek ok bakmdan biz (Ehli Snnetin) grnn doruluuna delalet eden bir ayettir. Allah en iyi bilendir. Bu ayetin benzeri olanlar Kuranda pek oktur. Mesela (Allah) bir ksmna hidayet verdi, bir ksmna da dalalet hak oldu (Araf 30); zerlerine Rabbinin kelimesi (hkm) hak olmu olanlar iman etmezler (Yunus 96) ve Andolsun ki bunlarn ounun zerine o sz hak olmutur. Artk bunlar iman etmezler (Yasin 7) ayetleri gibi. *** Razi: sra 106: Biz onu Kuran olarak insanlara dura dura okuyasn diye ayet ayet, sure sure ayrdk ve onu perdeypey indirdik. sra 107-108: De ki: Siz ona ister inann, ister inanmayn. u bir gerek ki bundan nce kendilerine ilim verilen kimselere o Kuran okununca, derhal yzst secdeye kapanrlar ve derlerdi ki: Rabbimizi tesbih ederiz. Rabbimizin vaadi mutlaka yerine getirilir. Ona ister inann, ister inanmayn Allah mucizeler isteyen o kimselere tehdidvari olarak ve yaptklarn beenmeyerek yle demitir: Ben beyyine ve delillerimi apak ortaya koydum ve her trl mazeret kapsn kapattm. Binaenaleyh artk istediinizi sein! *** Razi: Kehf 28: Sabah akam Rablerine Onun cemalini dileyerek dua edenlerle beraber candan sabr-u sebat et. Dnya hayatnn zinetini arzu ederek gzlerini onlardan ayrma. Kalbine bizi anmaktan gaflet verdiimiz, heva- hevesine uyan ve iinde haddi am kimselere boyun eme. Kehf 29: De ki: O, Rabbinizden bir haktr. Artk dileyen iman etsin, dileyen inkar etsin. Gerekten biz zalimlere yle bir ate hazrladk ki duvar epeevre kendilerini kuatmtr. Eer onlar feryat eder, imdat dilerlerse kaln bir svya benzeyen, yzleri kavuran bir su ile imdat olunacaklardr. O, ne fena iecektir, (o ate) ne kt bir dayanaktr. Ayetin daha nceki ksmla mnasebeti hususunda u izahlar yaplmtr. 1- Allah Teala peygamberine, Fakirleri kovarsan seni tasdik ederiz diyen o zenginlere iltifat etmemesini emredince bundan sonra De ki: O, Rabbinizden bir haktr buyurmutur ki, yani o kimselere Hak din Allah tarafndan gelen dindir. Binaenaleyh onu kabul ederseniz, bunun faydas sizedir. Eer bunu kabul etmezseniz, zarar da sizedir. Bunun fakirlik, zenginlik, gzellik, irkinlik ,hret ya da tannmama ile bir ilgisi yoktur de demektir.

2- Hak, Allah katndan gelendir. Onun katndan bana gelen hak, kendimi o fakirlerle beraber tutmam, onlarla oturup kalkmam ve onlar kovmamam; o reislere ve dnya ehline ise iltifat etmememdir. 3- Allah katndan gelen Hak udur: steyen iman etsin, isteyen de kafir olsun. Allah bana bir grup kafirin imana girmesi iin, iman edip salih amel ileyen kimseleri kovma hususunda msaade etmemitir. Mutezile yle der: Allah Tealann, Artk dileyen iman etsin, dileyen inkar etsin ifadesi iman, kfr, itaat-masiyet vb. eylerdeki iin kula ve onun iradesine brakldna dair sarih bir ifadedir. Binaenaleyh kim bunu kabul etmezse, Kurann ak nassna muhalefet etmi olur. Andolsun ki baz kimseler bana bu ayeti sordular da ben de, bu ayetin bizim grmzn doruluuna delalet eden delillerin en gls olduunu syledim. Bu byledir, zira bu ayet iman ve kfrn tahakkuk etmesinin, iman ve kfr dilemenin tahakkuk etmesine bal olduu hususunda sarih bir ifadedir. Akl da aka bunu gsterir. nk seim yapabilen akln, o eye ynelmeksizin ve onu tercih etmeksizin tahakkuk etmesi imkanszdr. Bunu iyice kavradnda imdi biz diyoruz ki: O kast ve ihtiyarn (semenin) gereklemesi, eer kendisinden nce bulunan bir kast ve ihtiyar ile olmusa, o zaman sonsuza kadar her kast ve ihtiyardan nce bir kast ve ihtiyarn bulunmas gerekir. Halbuki, bu imkanszdr. Binaenaleyh, o kast ve tercihlerin, o zorunlu kast bulunduu zaman, Cenab- Hakkn kulda zaruri olarak yaratt kast ve tercihe varp dayanmas gerekir. Zaruri olan tercih ise, fiili gerektirir. O halde insan ister dilesin, isterse dilemesin eer onun kalbinde, muarz (kar gelen) bulunmayan o kafi (yeter, yetecek) irade bulunmazsa, fiil meydana gelmez. Ama o kesin irade bulunursa kul ister dilesin, isterse dilemesin, fiil o iradeye varp dayanr. Meietin (dileme) bulunmas, fiilin bulunmasna; fiilin bulunmas da, meietin bulunmasna dayanmaz. Binaenaleyh insan grnte muhtar ama aslnda muzdar ve mecbur olan bir varlktr. Ebu Hamid el-Gazali bu hususu hyau Ulumid-din adl eserinin Tevekkl blmnde ele alarak yle der: Eer sen Ben kendimde bir eyi yapmak istediimde onu yapabilme; yapmamak istediimde de onu yapmamaya dair zaruri bir ey buluyorum. Binaenaleyh yapp yapmamak bakasnda deil, benim elimdedir dersen; ben buna yle cevap verebilirim: Farzedelim ki sen kendinde byle bir ey hissediyorsun. Ama sen kendinde, bir fiili dilediinde, o meietin olduunu; dilemediinde de onun meydana gelmediini hissedebiliyor musun? Tam aksine akl, o kimse fiili istediinde, o istekten nce bulunan bir meiete gre bunu istediine ehadet eder. O fiili istediinde, o fiil, bu noktada hemencecik ve bir seme olmakszn meydana gelir. Binaenaleyh, kalpte istemenin bulunmas, zorunlu bir eydir. Fiilin o meiete (istemeye) dayanmas da zorunlu bir eydir. Binaenaleyh bu her eyin Allahtan olduuna delalet eder. Cenab- Hakkn Artk dileyen iman etsin, dileyen kafir olsun ifadesinde nemli birka fayda bulunmaktadr. Birinci fayda: Ayet kast (irade) ve sebep (dai) olmakszn herhangi bir failden, herhangi bir fiilin sadr olmasnn imkansz olduuna delalet eder. kinci fayda: Emir sas kendisiyle istek ve talep manas kasdedilmeksizin Allahn kitabnda oka kullanlmtr. Hem sonra Ali ibn Talib de, bu ayetteki bu sann bir tehdit ve bir vaid ifade ettiini, muhayyerlik ifade etmediini sylemitir. nc fayda: Ayet Allah Tealann mminlerin imanndan yararlanmadna; kafirlerin kfrnden de zarar grmediine, tam aksine imann faydasnn, kfrn de

zararnn insanlara raci olduuna delalet eder. Nitekim Cenab- Hak Eer iyilik etmi olursanz, kendinize iyilik etmi olursunuz. Eer ktlk ederseniz, (yine) kendinize ktlk etmi olursunuz. (sra 7) buyurmutur. *** Kitap: Tehaft Haiyesi Yazar: Kemal Paa-zade --- Sayfa 48: Fiili bakasnn fiiline bal olan failin fiili ise, kendi isteine uygun olarak gerekleemez; tersine, bakasnn bu fiili meydana getirmesine uygun olarak gerekleir. Razi Al Matalib al Aliya da yle der: Alim kiilerden biri, bu konuda ince bir sz sylemitir: Eer biri Ben kendi kendime baktm zaman, bir eyi yapmak istediim zaman yaptm, yapmak istemediim zaman yapmadm gryorum. O halde fiilde bulunmakta, bulunmamak da benden kmaktadr derse demi ve buna cevap vererek bu sz syleyene yle demitir: Sen fiili yapmak istediinde yapyorsun, yapmak istemediinde yapmyorsun; ama acaba kendi kendine baktnda, fiili yapmak istemeyi istediinde, fiilin istenmesinin meydana geldiini ve fiili yaptn, fiili yapmak istememeyi istediinde, onu yapmak istemeyiinin meydana geldiini (ve fiili yapmadn) gryor musun? phesiz hayr. nk bu teselsl gerektirir. Tersine akl bu fiilde bu (isteme) nedenlerinin, bir baka nedenden tr olmayan, kalbinde hasl olan bir nedende sona ermesi gerektiini syler ve sen kalbinde bu neden hasl olduunda, bu fiilin faili olursun. u halde kalbinde bu neden, (kendi kendisine) hasl olmaz ve bu fiil, bu kalbindeki kendi kendisine hasl olan nedene balanamaz. O halde insan muhtar grn altnda, muzdar bir varlktr. --- Sayfa 78: Eer Biz, zorunlu olarak biliyoruz ki, bir eyi istediimiz zaman, istediimizi istemeyiz. Bundan tr bir eyi istediimizde, bu isteimizin taallukunun baka bir taalluktan tr olmad aktr dersen; derim ki: steimizde, baka bir istee ihtiyacmz olmamas, isteimizin bizden ileri gelmemesinden, Tanrdan gelmesinden trdr. Tanr isteine gelince, onun, Ondan gelmesi lazmdr. --- Sayfa 440: Tanrnn istedii olur, istemedii olmaz. stedii eyi istemeseydi o olmazd, istemedii eyi isteseydi o olurdu. *** Soru: Kadere hayrn (iyilik) ve errin (ktlk) Allahtan geldiine inanyor musunuz? Evet derler. Peki zina yapmak er midir? Evet derler. Peki zina yapmak Allahtan mdr? Genelde hayr derler. Hani hayr ve er Allahtand ya *** Ebu Hreyreden Resulullah buyurdu ki: Kuvvetli mmin, zayf mminden daha hayrl ve Allaha daha sevimlidir. (Fakat imanda birlemeleri dolaysyla) her ikisinde de hayr vardr. Hrsn sana faydas olan eylere ynelt. Allaha gven, acizlik gsterme. Eer sana bir ey isabet ederse yle yapsaydm, yle olurdu deme; fakat bu Allahn takdiri, O dilediini yapar de. Zira art edat olan Lev harfi eytann ameline yol aar. (Mslim) *** Mslim b. Yesar el-Cuheniden rivayet olunmutur. mer b. El Hattaba Rabbin Ademoullarndan, bellerindeki zrriyetlerini alp da onlar kendi nefislerine ahit tutarak: Ben sizin Rabbiniz deil miyim? dedii vakit, Evet Rabbimizsin, ahidiz dediler. Bunu Kyamet gn, Bizim bundan haberimiz yoktu demeyesiniz diye yapmtk. ayeti hakknda sorulmu, o da yle demitir: Resulullaha bu ayet hakknda sorulmutu da o zaman iittim. Resulullah yle buyurdu: Allah Ademi yaratt, sonra sa eliyle onun belini svazlad ve ondan bir zrriyet kararak:

Bunlar cennet iin yarattm; bu sebeple cennet ehlinin amellerini ileyeceklerdir buyurdu. Sonra Ademin belini tekrar svazlad ve ondan bir zrriyet daha kard: Bunlar da cehennem iin yarattm ve cehennem ehlinin amelini ileyecekler buyurdu. Bunun zerine ayeti soran adam yle dedi: Ya Resulullah! O zaman amelin faydas ne? Resulullah yle buyurdu: Allah bir kulu cennet iin yaratt zaman, onu cennet ehlinin amellerinde kullanr; yle ki o kul cennet ehlinin amellerinden biri zerinde lr ve Allah da onu bu amelleriyle cennete sokar. Kulu cehennem iin yaratt zaman da onu cehennem ehlinin amellerinde kullanr; yle ki o kul da cehennem ehlinin amellerinden biri zerinde lr; Allah da onu bu amelleriyle cehenneme sokar. (Tirmizi) *** Kitap: Hadisi erif Klliyat Yazar: Prof. Dr. Talat Koyiit Not: Buhari ve Mslimin rivayet ettikleri Hz. Musa ile Hz. Ademin konumalarn ieren bir hadis vardr. Hz. Musa yasak aatan yemesi dolaysyla Hz. Ademi knaynca, Hz. Adem kendisinin yaratlmadan nce Tevratta isyan edecei hususunun yazl olduunu syleyerek cevap veriyor. --- Sayfa 347: Hadisi eriften anlaldna gre Adem ile Musa arasndaki bu mnakaa Ademin yasak aaca yaklap malum hatay iledikten, sonra da bu hatadan tvbe etmesinden sonra cereyan etmi ve bu sebeple Adem, takdiri ilahiyi yani Allahn kendisi hakkndaki takdirini ileri srerek Musann sulamasn reddetmitir. Ancak bu yeryznde Allahn emirlerine yz eviren bir kimsenin gnah olan fiillerinden dolay ktlenemeyecei ve bu kimsenin kaderini ileri srerek kendisini mazur gsterebilecei manasnda deildir. Aksine her gnahkar iledii gnahtan dolay ktlenir; ta ki gnahndan tvbe etsin. Ve bir daha bu eit gnahlar ilemeye kalkmasn. Adem her ne kadar Musaya verdii cevapta kaderini ileri srerek onu susturmu ise de bu cevap cennette iken ilemi olduu bir hatadan dolay kendisini Allaha kar tebriy e etmek (temize karma) veya sutan arndrmak manasn ihtiva etmez. Eer o malum hatay ileyipte Rabbinin Birbirinize dman olduunuz halde oradan (cennetten) inin. Artk ne zaman benden size hidayet gelir de, kim benim hidayetime uyarsa o sapmaz ve bedbaht olmaz (Taha 123) szlerine muhatap olduu zaman Bu Allahn kaderi; kendisine kar geleceimizi ezelde takdir etmiti deseydi, phesiz kadere dayanarak kendini sorumluluktan kurtarmaya alm olurdu ki, byle bir davran herhangi bir peygambere yakmazd. Halbuki Adem malum hatay ileyip, cennetten karld zaman byle bir davranta bulunmam fakat iledii hatadan dolay Rabbna tvbe etmi af ve mafiret dilemitir. Bundan sonradr ki Adem, Rabbndan baz szler alp (Ona yalvarmt da) Oda onun tvbesini kabul etmiti. Zaten tvbeleri kabul ederek balayan yalnz Odur. (Bakara 37) Bakara suresinin 30. ayetinde de akland gibi Allah Teala meleklere Ben yeryznde bir halife yaratacam dediinde onlar Oray ifsad edecek ve kan dkecek kimseler mi yaratacaksn; biz sana hamdederek noksan sfatlardan seni tenzih, kemal sfatlaryla tavsif edip duruyoruz demilerdir. Bundan da anlalmaktadr ki Adem cennette ebedi kalmak iin deil, fakat Rabbi tarafndan yeryznde halife yaplmak iin yaratlmtr. Bu husus gz nnde bulundurulursa Musann lediin gnahla insanlar yeryzne indirdin diyerek onu sulamasnda hakl olmamas gerekir. Eer Adem, Musann dedii gibi eytana kanmayp ta o aaca yaklamasayd, acaba ne olurdu? Her halde cennetten tardn (kovulmasn) gerektirecek bir gnahn ilenmemi olmas dolaysyla Adem eiyle birlikte bulunduklar yerde kalrlar ve yeryz halifelii de gereklememi olurdu. Halbuki Allah onu yeryznde halife yapmak iin yaratmt ve Onun iradesini engelleyecek hibir ey olamazd. Takdiri ilahi eytann Ademi

kandrmas, Ademin cennetten kovulmas ve bylece yeryz hilafetinin gereklemesi eklinde tecelli etti. *** Rzk Allahtan mdr? Evet derse devam et. Bir adam arkadana urad, yle ki o gittii arkada kendi kafasndan uydurduu bir yemek eidini gelene sundu, gelen de onu yedi. Demek ki o adamn yedii ey onun rzkyd. Lakin o zaman u sonu kar. O adam arkadana uramaya mecburdu. Zira oraya gitmese o deiik yemei yiyemeyecekti. Halbuki o yemek onun rzkyd, onu yemesi lazmd. Kul Allahn takdir ettii rzk yemeye mecburdur. Peygamberimiz buyurdu ki: Kimse kimsenin rzkn yiyemez, kimse rzkn yemeden lmez. Demek ki o adam oraya gitmeye mecburdu. Hani zgrlk? (uara 79, Hud 6) Burada Allah bildii iin eklindeki szleri de onlar kurtaramaz. nk Allah Kuranda rzk verenin kendisi olduunu ve istediine az, istediine ok verdiini beyan ediyor. O bakmdan Allah bildii iin eklinde konuurlarsa ne oldu? Rzk hususunda bildii, zaten kendi yapacak olduu ey olduundan; Bilmesi tesir etmez, kul zgrdr denemez. *** Rzk Allahtansa o halde; Hz. Ademin yasak aatan yedii de onun rzk myd? Evet rzkyd. Ve Allahn takdir ettii rzk, mahlukat yemek zorundadr. Aksi halde Allahn takdirinin bozulmas ve bildiinin tersi kmasyla, ilminin cehle dnmesi lazm gelirdi ki bu muhaldir. Demek ki Hz. Adem yasak aatan yemeye mecburdu. Allah ona zorla yedirdi. Bu noktada bana u soruluyor: Ona eytan vesvese vermedi mi? Evet verdi ama, eytana vesveseyi zoraki verdirten de Allaht; Hz. Ademde o vesveseye kanma dncesini yaratan da Allaht. Dolaysyla Hz. Ademe, Allah zorla yasak aatan yedirmi oldu. *** Hz. Adem yasak aatan yemeseydi ne olacakt? Yani btn bu mevcudat, insanlar, bu olaylar Hz. Ademin hr, zgr seimine mi baland? *** Hakikati grmek isteyenler iin her zaman yeterince aydnlk; hakikat grmek istemeyenler iin her zaman yeterince karanlk vardr. (B. Pascal) *** Allah dilemedii, istemedii bir eyi emreder mi? Hayr derse, de ki: Emreder! yle ki: Allah namaz klmay emrediyor, lakin namaz klmayan ok insan var. Biz unu biliyoruz ki: Allahn diledii olur, dilemedii olmaz. nsanlarn ekserisinin namaz klmamas da grlen bir eydir. Grld gibi Allah bir ok kimsenin namaz klmasn istemedii halde namaz klmay emrediyor. Yani istemedii eyi de Allah emreder. Buradan baknca blise, Hz. Ademe secde etmesini emretti. Lakin onun secde etmesini istemedi. Her ey Allahn dilemesiyle deil mi? Madem yle blis secde etmedi, bu da bir ey dir. O halde blisi secde ettirmeyen de Allaht. *** Kitap: Ebu Hanife Yazar: Muhammed Ebu Zehra --- Sayfa 172: Badat tarihinde Ebu Yusuftan naklonuluyor: Ebu Hanifeyi yle derken iittim: Bir kaderci ile konutunmu, sana syleyecei iki eydir: Ya kfr etmek, ya skut etmek. Ona bu eylerin byle olacan Allah eskiden biliyor muydu? diye sorulsa: Buna kar hayr derse kafir olur. Evet derse ona sorulur: Bildii gibi olmasn m diledi, yoksa bildiinin hilafna olmasn m diledi? Cevabnda: Bildii gibi olmasn diledi derse mminden iman, kafirden kfr dilediini ikrar etmi olup, yok ilminin hilafna olmasn diledi derse; Allah hem diliyor, hem de meramna nail olamyor demek. (Olacan) bildiinin aksine dileyen ve (olacak olan) bildii olmayan bir Tanr tanmak ise kfrdr. *** Meydana getirilmi olan bir ey, itici bir sebep icab meydana gelmitir. (Aristo)

*** Resulullah buyurdu ki: Allahn diledii oldu, dilemedii olmad. (Ebu Davud) *** Kitap: Farabi ve bn Sinaya Gre Yaratma Yazar: Hseyin Atay --- Sayfa 75: Farabi mantk, daha dorusu bilgi teorisi bakmndan zorunlu varln deien olurlu eyleri bilmesini ele alyor. Burada iki zorunlulukla karlayor. Biri Tanrnn deien eyleri, deimeden nce, deiecei gibi bilmesi gerektiine inanmasdr. Eer bilmeyecek olursa Tanrnn ilmine gven kalmayacaktr. Bunun Tanr hakknda kabule ayan bir sz olmadn syler. Dieri, Tanrnn bilgisinin gereklemesinden zorunluluk olduunu kabul etmesidir. Tanr gelecekte bir eyin olmasn biliyorsa, o ey bildii gibi olmak zorundadr, baka bir ekilde olmas dnlemez. Burada iki sonu kar: 1Kainat olurlu deil, zorunlu, gerekli bir varlkla determinizm sistemi olduu. 2nsann hr irade sahibi ve istediini yapan deil, bilmeden yapma zorunda olan bir varlk durumuna dtdr. --- Sayfa 83-84: Farabi insann seme (ihtiyar) niteliinin ezeli bir iradeden meydana geldiini ileri srer, nk bu nitelik bir eyde olduundan beri varsa, bakasndan kendisine verilmitir. Eer sonradan hasl olmusa, kendisi tarafndan yaplamaz, zira o iradeyi yapmay isteyecek baka bir irade ve istee ihtiya olacandan sonsuza gidecektir, bu imkanszdr; bakasndan meydana gelmise onun, ezeli bir iradeye dayanmas gerekir, yoksa o da sonsuza gideceinden var olamaz. nsann iine bir istek ve kast aramaktan maksat onun iinin dzenli ve doru olduunu gstermek olduuna gre, Farabi; bu nitelii failden (Tanr) nefyeden kimsenin, geliigzel, rastgele varlklar meydana getirdiini iddia etmi olur ki, bu en irkin szlerden biridir der. --- Sayfa 204: Yaratan ilk, zorunlu varlk, tm yetkin ve yetkin niteliklere sahip bir varlktr. rade niteliini insanolundan almay dnmeyen - nk irade stnlk, byklk ve olgunluk bildirir - insan yaratandan o nitelii kaldrmay dnemez. nsan kendinin yoksun olmasna raz olmad bir nitelii yaratanna nasl ok grebilir. --- Sayfa 229: Tanr her bakmdan stn, yetkin, bilgin ve kudret sahibidir. Nitelikleri kendisi ile beraber ezelidir. Madem ki nitelikleri ezelidir, onlardan biri olan yaratma ii de ezeli olmaldr. Yoksa Tanrya sonradan bir eyin arz olmas gerekir ki, bu Tanr iin imkanszdr. Bundan dolay yaratmas da ezelidir. Yaratmas ezeli olunca, kainat da ezeli olmu olur. --- Yorum: Farabi ve bn Sina Allahn yaratmasnn ezeli olduunu ileri srmelerindeki delillerinden biri de budur. Bilindii gibi Maturidiler Tekvini (Yaratma) ayr bir sfat olarak kabul edip, ezelidir derler. Grld gibi Tekvin ezeli kabul edilince yukardaki gibi bir durum ortaya kmaktadr. Oysa Earilik, Tekvine hakiki bir sfat demeyip, Kudret sfatnn hadis olan ikinci taallukudur demitir. Yani bir insan yrdnde, bu fiil o anda yaratlr. Bu yaratma o anda gerekleir. Ve o an, ezeli deildir. Demek ki Tekvin denilen ey hadistir. Kudret sfatyla ilgilidir. *** Kitap: slam Akaid Sisteminde Gelimeler Yazar: Yusuf Ziya Yrkan --- Sayfa 170: karde Eari genliinden beri hocas Cubbai ile tartr ve onunla mnazara ederdi. Son zamanlarda aralarnda yle bir muhavere cereyan etmitir: Eari: karde farzedelim ki, bunlarn birisi abid bir mmin, dieri fask bir kafir, ncs ise ocukluunda vefat etmi. Bunlar hakknda ne dersin? Mutezilenin esaslarndan biri, Kullar hakknda hayrl ve maslahat olan yapmak Allaha vacip olan bir eydir. Bu sual dorudan bu esasa tevecch ediyordu. Fakat hakikatte efal-i ibad ve efal-i ilahiye, hayr

ve er ve mukadderat meselelerini kknden hrpalayacak mahiyette bir sual idi. Bundan dolay karde meselesi namyla bu vaka din tarihinde yer tutmutur. Cubbai u cevab vermitir: _ Zahid cennetin derecelerinde, kafir cehennemin derekelerinde, ocuk selamettedir, ona sevap ve ikap yok. _ Peki amma dier ocuk, zahidin derecelerini isterse _ Allah ona cevap verir: Kardein oraya taat sebebiyle vasl oldu. Senin ise taatn yoktur. _ Ya ocuk: Ya Rab kusur bende deildir. Eer beni yaatm ve taata kudret vermi olsaydn, ben de taat ilerdim. _ O zaman Allah der ki: Ben senin ne olacan bilirdim. Eer sen byyecek bir yaa gelmi olsaydn, asi olacak ve cehenneme gidecektin; sana aslah olan kk iken lm olmaklndr. _ Bu sefer asi olan, bulunduu derekelerden haykrarak: Ya Rabbi onun halini bildiin ve onun maslahatna riayetle onu hfz ettiin gibi benim halimi de bilir, beni de siyanet edebilirdin derse Allah ne der? _ Vesveseye tutuldun. _ Asla, fakat stadn eei kpr zerinde durdu. --- Sayfa 257: Ebu Mansur Maturidinin Akaid Risalesi Bu akaid risalesi, Peygamberin ve arkadalarnn yolunu gdenlerin (Ehl-i Snnet Vel Cemaatin) bakan, slam dininin hkmlerini aklayan, mslmanlarn ts, bilgin nder, eyh Ebu Mansur-i Maturidiye mensuptur. Allah onu rahmet deryasna daldrsn ve bymz Muhammed hazretlerine, arkadalarna ve ona uyan btn mslmanlara esenlikler versin! --- Yorum: Yazar Maturidiyi vyor. Kendisi de Maturididir. --- Sayfa 228-229: Allahn yedi, vechi ve nefsi vardr. Nitekim Kuranda Cenab- Allah byle zikretmitir. Allahn Kuranda zikrettii vech, yed, nefs tabirlerinin her biri, Allahn keyfiyetsiz sfatlardr. Allahn eli, Allahn kudreti veya nimeti manasnadr denilemez. Zira bu sz sfatlar iptal etmek olur. Bu ise Ehl-i Kaderin ve tizalin szdr. (29) --- (29): Kaderiyye mezhebi, kaderi kabul edenler demek deildir; bu kaderi kabul etmeyen ve insann hrriyete sahip olduunu kabul eden mezheptir. Bunlar Mutezileden evvel meydana kmlardr. Mutezile kamilen Kaderiyyeden olduu gibi, ia-i mamiyye mezhebi de, hatta denebilir ki, Maturidiler de Kaderiyyedendirler. Daha sonralar Kaderiyye ve Mutezile ayn manada kullanlmlardr. --- Yorum: 228-229. sayfalardaki ifadeler Ebu Hanifeye nispet olunan Fkh Ekber adl kitaptr. (29) nolu dipnotta ise yazarn yorumlar vardr. Burada yazar ak ak Maturidiyyenin Kaderiyyeden olduunu itiraf ediyor. Allahn eli, yz vardr demek kfrdr. Zira bu Allaha cisim demek olur. Bu ve benzeri ifadeleri uygun bir ekilde tevil etmek gerekir. --- Sayfa 268: nsan gc (g yeterlilii) insann i grme gc (istitaas) iten nce kendinde mevcut olmayp, yapt iin her cz meydana gelirken onunla birlikte vcuda gelir. Kaderciler: nsann gc fiilden evvel vardr; kii onu istedii gibi kullanr diyorlar. Biz ise bu: Allahtan mstani olmak, Allaha lzum yok demektir ki, sonu kfre varr deriz. --- Yorum: Bu yaz Maturidinin Akaid Risalesidir. Grld gibi Maturidi: nsan gc,

fiil ile beraberdir diyor. O zaman g yokken kul mkellef tutulmu olmakla Teklif-i mala yutak (Takati zerinde yk yklemek) olmas icap eder. Buradaki kaderci den kast Kaderiyye mezhebidir. rnek: Namaz vakti girdiinde namaz klmak farz olur. Lakin fiil yokken; namaz klma hareketleri yokken, kulun gc de yoktur. Yani kulun gc yokken, teklif vardr. Ne var ki Maturidiler Teklif-i mala yutak caiz deildir derler. --- Sayfa 269: istitaann umul Earilere gre kt i ilemeye yeterli olan insan gc, iyi ileri ilemeye yeterli deildir. Bu fikir aka cebirdir. Zira eer insan gc iyilikleri ilemeye yetkili deil ve insanlarn yapt iyilikler Allahn eseri ise, kii fiilinde mecbur olmu olur. Eariler kabul ettikleri bu fikirden hareket ederek, gcmz yetmeyen bir eyin Allah tarafndan bize teklif edilmesini caiz grmlerdir. Biz onlarn bu szn de Kuran- Kerimdeki Allah kiiye gc yettii kadar teklif eder (Bakara 286) ayetiyle reddederiz. --- Yorum: Yine Ebu Mansur Maturidinin, Akaid Risalesidir. Kendisi Eariliin cebirci olduunu sylemektedir. --- Sayfa 285-286: Yaratl (ftrat) nsanlarla cinler, hepsi ftratlarna gre yaratlmlardr. Ftrat, Mutezile ve Eariye gre slam demektir. Bundan tr Kafir, kendi fiiliyle kafir olur derler. Ehli Snnet ise ftrat, hilkat demektir. nk, Cenab- Allah Kuran Kerimde Allahn ftrat (Rum 30) buyurmutur. Bu ise Allahn hilkati demektir. --- (33): Mesele udur: Mutezile ve Earilie gre ocuk akln kullanmasa da yaratlnda mslmandr. Ehli Snnete gre yaratlta her eye msaittir. Tesir altnda kalmayp, akln kullanacak olursa Allahn bulur ve mslman olur. Dikkat edilmelidir ki, burada Ehli Snnet, Earilere mukabil alnmtr. Bu karlama henz Eari mezhebinin tebellr (billurlama) etmedii zamana aittir ki, bundan risalenin ok eski olduunu anlayabiliriz. --- Yorum: 285. sayfadaki yaz Maturidinin Akaid Risalesidir. (33) numaradaki dipnot ise yazara aittir. Grld gibi Maturidi, Eariyi Ehli Snnetten saymyor. *** Kitap: Hr irade ve Kader Yazar: W. Montgomey Watt --- Sayfa 192: nsan sorumluluunun bu ispat teorik olduu kadar pratiktir de, nk el-Maturidi, el-Earinin determinizminin hayat iin fatalistik bir tutum ve ahlak iin bir lakaydilik tevlid etmedeki muhtemel tehlikesine kesinlikle muttalidir. O, insann hakiki deil de mecazi olarak fiil ilediini syleyen Mcbireye (cebirci) ylece cevap verir: Sizin itikadnz insanlar mit ve korkudan uzaklamaya sevkeder; byle olunca onlar ne fiillerindeki erden dolay korkacaklar ve ne de fiillerinde bulunan hayrdan dolay mitleneceklerdir. Bu ise kfrdr, nk midin yitirilmesi yeistir. Allah buyurmutur ki: Allahn rahmetinden mit kesmeyiniz baka bir ayette ise: Allahn merhametinden kafir kavimden bakas mit kesmez buyurmutur. Ayn ekilde korkunun yitirilmesi de Allaha kar olan ubudiyet ruhunun imhas ve Onun yceliine ihtimam gsterilmemesinin kaynadr. (61) el-Maturidi az sonra, fert iin kanlmaz ve tayin edilmi tarzda herhangi bir kaderin olmadn teyid etmeye devam eder. Elimizde bulunan metinde olduu gibi her naslsa dm olan baz beyan ve rivayetin erhinde el-Maturidi der ki, bunu manas Levh-i Mahfuzda yazlm olan ekavet, saadet ehlinin amelleri sebebiyle (muhtemelen salih ameller ilemek suretiyle) saadete dndrlr ve orada yazlm bulunan saadet, ekavet ehlinin amelleri sebebiyle ekavete dndrlr. (62)

---Yorum: 61 ve 62 numaral notlar Maturidinin erhl-Fkhil-Ekber adl kitabndan yaplan alntlardr. Grld zere Maturidi, cebirci insanlar kfr ile itham etmektedir. Defalarca zikrettiimiz zere Earilikte cebircidir. Bir nceki rnekteki Yusuf Ziya Yrkann kitabnda, 269. sayfada ise; Ebu Mansur Maturidinin kendisinin, Eari mezhebinin cebirci olduunu syledii aktarlyor. --- Sayfa 198: BANE ERH S. 66 Sayfa 66dan itibaren balayan 1-4 paragraflar yaklak olarak u ekilde devam eder: Onlara denebilecek olan baka bir mesele udur: Allah, Eer biz dileseydik her nefse hidayetini verirdik fakat cehennemi tamamen cinlerle ve insanlarla dolduracam diye benden sz hak olmutur. (Secde 13) u halde bu sz hak olunca, Onun her nefse hidayet vermeyi dilememi olduu ortaya km olur. (nk Onun her nefse hidayetini vermeyii, kafirlerin cezalandrlmas hakkndaki szn hak oluuna dayandrlr) ve Allah onlarn hidayetini dilemeyeceinden dolay onlarn dalalete dmelerini, mutlaka murad etmitir. Bu ayetin manas, Biz dileseydik, onlara hidayeti zorla verirdik ve bunu kabul etmeleri iin de onlar icbar ederdik eklindedir, derlerse verilecek cevap udur: yleyse onlara hidayeti zorla verseydi ve bu hidayeti kabul etmeleri iin de onlar icbar etseydi gerekten hidayete ermi olurlar myd? Eer Evet diye cevap verirlerse, yle cevap verilir: O takdirde Allah onlarn hidayetlerinin yaratcs olunca onlar, gerekten hidayete erdirilmi demektir. Eer O, kafirlerin kfrnn haliki idiyse kafir olmak durumunda kalm olmalarn niin inkar edersiniz? Bu onlarn delilini rtr, nk onlar; kafirin, kendi kfrnn yegane yaratcs olduunu kabul etmilerdir. *** Ebu Davud et-Tayalisi, Abdlmmin b. Abdullahtan rivayet etmitir: Hasann yanndaydk. Ona Yezid b. Ebi Meryem es-Seluli de geldi, ve bastonuna dayanarak: Ey Eba Said, bana Ne yerde, ne de nefislerinizde bir musibet baa gelmez ki, biz onu yaratmazdan nce, bir kitapta yazlm olmasn ayetinden haber ver deyince; Hasan da: Evet Vallahi Allah Teala mutlaka semada hkmeder. Sonra u gnde, u saatte hususi ve umumi konularda da ayn ekilde olmak zere vakit tayin eder. Hatta asasn alacak olan kii bile onu ancak kaza ve kaderle alr. O zaman bn Ebi Meryem: Ya Eba Said, vallahi u anda elimde olmad halde onu aldm; sonra da onu bir daha brakmyorum, deyince; Hasan: Ya da anlamyorsun dedi. *** Abdullah b. Abbastan rivayet edilmitir: Bir gn Resulullahn arkasnda idim. Bana yle dedi: Ey oulcazm! Sana baz kelimeler reteyim: Allah koru ki, seni korusun. Allah koru ki Onu karnda bulursun. Bir ey istediin zaman Allahtan iste, yardm istediin zaman Allahtan yardm iste. Bil ki sana yardm etmek iin btn mmet bir araya toplansa, Allah sana o yardm yazmamsa, sana yardm edemezler. Kalemler kaldrld, sahifeler kurudu. (Tirmizi) *** Ebu Hureyrenin Resullullaha yle dedii rivayet edilmitir: Ya Resulullah, ben gen bir adamm, nefsimin zorlanmasndan korkuyorum. Evlenecek bir kadn da bulamyorum dediimde, Resulullah bana cevap vermedi. Bir daha syledim, yine cevap vermedi. Bir daha syledim, yine cevap vermedi. Bir daha syledim, o zaman: Ya Eba Hureyre, karlaacan eyle ilgili kalem kurudu. Ona gre artk ister (erkeklik uzvunu) kr at; istersen brak dedi. Bu hadisi Buhari Sahihinde rivayet etmitir. bn Vehbin, Kitap el-Kaderde rivayet ettiine gre, Ebu Hureyre yle dedi:

yleyse bana krp atmam (hadm olmam) iin izin ver dediimde, Resulullah bana cevap vermedi. Ayn eyi sefer tekrar ettim. Sonunda: Karlaacan eyle ilgili kalem kurudu dedi. *** Abdurrahman b. Katadeden; Resulullah buyurdu ki:phesiz Cenab- Allah; Ademi yaratt, sonra onun slbnden btn insanlar yaratt. Ve dedi ki: unlar kendi amellerine gre cennette, unlar kendi amellerine gre cehennemdedir. Biri bu nasl oluyor dediinde; Kadere uygun olarak cevabn verdi. (Ahmed bin hanbel) *** Ebud-Deyleminin yle dedii rivayet edilmektedir: Ubey b. Kaba geldim. imde kader hakknda bir tereddt var. Bana bir eyler syle; belki Allah onu benden ve kalbimden giderir, dedim. O da bana: Allah semalarda ve yeryznde bulunanlara azap etseydi, yine onlara zalim olarak azap etmi olmazd. ayet onlara merhamet etmi olsayd, onun rahmeti kullarn fiillerinden dolay, onlar iin bir hayr olurdu. Sadaka olarak Uhud da kadar altn datsan, kadere iman etmedikten sonra Allah onu senden kabul etmez. Biliyorsun ki sana isabeti yazlm olan ktlk senden amaz. sabet etmemesi yazlm olan da sana isabet etmez. Bunun dnda bir eye inanarak lrsen, cehennemlik olursun. (Hakim) *** Resulullah buyurdu ki: Allah bir sanatkar ve onun sanatn yaratandr (Buhari) *** Kitap: nsan ve Kader Yazar: Mustafa Sabri --- Yorum: Bu kitapta cebr gr savunuluyor ve Maturidi mezhebinin iyz ortaya seriliyor. Maturidiyyenin kaderi inkar ettii, delilleriyle gsteriliyor. --- Sayfa 59: Kald ki okuyucu, Maturidiyye mezhebinin ifsat bakmndan Mutezileden hi de aa kalmadn anlayacaktr. --- Sayfa 64: Bu kitab okuduun zaman, en shhatli kader inancnn Eariyye mezhebi ierisinde olduunu anlayacaksn. --- Sayfa 98: Maturidiyyenin sorumluluu ykleyebilmek maksadyla insana czi iradesinde istiklal vermesi ve bununla beraber czi iradeyi varl olmayan, itibari (varsaylan) bir ey saymas ok tuhaftr. Varl olmayann teklife mahal olmas doru mudur? Ve bu ayn zamanda sorumluluun mahalli yoktur demek olmaz m? --- Sayfa 193: Kulun fiillerinde hr olduunu savunmakla mehur olan Mutezile bile, kullarn muvacch diye isimlendirdiimiz sebebe muhta olduklarn kabul etmektedir. Onlarn mezheplerinde de hrriyetin yeri yoktur. Maturidiyye mezhebi ise, czi iradeyi varlkla yokluk arasnda bir yere indirerek onun mahluk olmadn iddia etmekte; sonra da bu iradenin sebebe ihtiyac olmadn sylemektedir. Bu bakmdan Maturidiyyenin cebre muhalefette, kullarn fiillerinde hkm sahibi olduklarn ve diledikleri gibi hareket ettiklerini kabul etmekte Mutezileden daha iddetli ve daha uzak bir izgide olduunu sylerken mbalaa etmiyoruz. nk Mutezileye gre insan, fiillerinin ve iradesinin mucidi olsa bile, fiilleri iradesine, iradesi de insan tarafndan deil, Allah tarafndan yaratlan sebebe tabi olduu iin bu mezhebe iin banda cebr girer de Maturidiyyeye girmez. nk onlar insann czi iradeye sahip olduunu, mevcut olmad iin onun mahluk olmadn sylyorlar. --- Sayfa 196: Bir baka yerde (Artk dileyen iman etsin, dileyen inkar etsin), (inizden ileri gitmek ve geri kalmak isteyen kimseleri ), (Dileyen ondan t alr), (Artk dileyen Rabbna bir yol tutar) eklindeki kulun fiilinin, meiesine (dilemesine) bal olduuna delalet eden be ayetin, Mutezilenin dediklerinden olduunu syleyen Taftazaniye yle cevap veririz: Kulun fiilinin meiesine bal olduunu biz de kabul ediyoruz; ancak

kulun meiesi de, Allahn meiesine baldr. Zira Allah dilemedike siz dileyemezsiniz buyurulmaktadr. --- Sayfa 200: Onun iin Allahn diledii her fiil meydana gelmesi muhtemel olmayacak ekilde kesinlikle vaki olur. Allahn dilemedii fiil de meydana gelmesine hibir ihtimal olmayacak bir ekilde kesin olarak vaki olmaz. Maturidiyye mezhebine gre Allahn kullarn fiillerini yaratmas ve yaratmas manasnda onlar dilemesi, bu esasn korunmasna kafi deildir. nk Allahn yaratmas, onlarn czi iradelerine tabidir. Allahn yaratma manasndaki iradesi de, ayn ekildedir. Daha doru bir ifadeyle onlara gre; kullarn ihtiyari fiillerinden dilemi olduklar her ey kesinlikle meydana gelir, dilemedikleri de meydana gelmez. --- Sayfa 218: Maturidiyye mezhebinde, Mutezile mezhebinin, Maturidiyyeden daha ehven olmasn gerektiren bir baka mahzur daha vardr. O da, bu mezhep sahiplerinin czi iradenin insana ait fiilen d dnyada gerekleen ve hadis olan tek irade olmakla birlikte, onun yaratcnn yaratmasna ihtiya duymakszn, insandan sudur ettiini kabul etmeleridir. Daha nce de vurguladmz gibi o, kul fiilini Allah tarafndan yaratlm olan kudret ve iradesiyle yaratr diyen Mutezileden daha iddetli bir mezheptir. Zira Mutezile fiilin icadn insana nispet etse de, insanda bulunan ve fiilin meydana geldii kudret ve iradenin icadn Allaha isnat etmilerdir. Fiilin bu ekilde icad, fiilin icad edilmesinde zne durumunda iki kuvvetten sadece birinin yani iradenin icad etmesinden daha ehvendir. Evet, Maturidiyye mezhebi hidayet ve dalaletin Allahtan olduunu kabul etmesi bakmndan Mutezile mezhebine tercih ediliyor. Fakat yukarda akladmz grlerindeki mahzurlarla badamad iin bunu itiraf etmelerinin hibir manas kalmyor. --- Sayfa 241: Maturidiyyenin dedii gibi kullarn ihtiyari fiillerinde onlarn czi iradesinin tabi olunan, ilahi iradenin de o czi iradeye tabi olduu dnlseydi, o fiillerde nsann diledii oldu, dilemedii olmad ifadesini dstur olarak kabul etmek gerekirdi. Dolaysyla Peygamberin Allahn diledii oldu, dilemedii olmad eklindeki umumi dsturu bozulurdu. --- Sayfa 342: rade ve ihtiyarn tabiatnda hrriyetin varln kabul edenlerden Mutezile bu irade ve ihtiyar; Maturidiyye de irade ve ihtiyardaki tasarrufu Allahn umumi hakimiyetinin dna karmaya almlardr. Tevhid nizamn Allahn izniyle bozma manasnda olmasna ramen ve Allah dilemedike siz dileyemezsiniz ayetinin tamamen muhalif olmasna ramen, her iki grup taraftarlar da bu hurucu Allahn iznine dayandrarak teselli bulsalar bile, tevhid nizamn bozma asndan o iki k arasnda hibir fark yoktur. *** Razi: Nahl 93. ayetin izahnda (Hatrlama ii) bal altnda u aklamalar var: Gerek Ehli Snnetin, gerekse Mutezilenin kelamclar eyay hatrlamann kulun fiili deil, Allahn fiili olduu hususunda ittifak etmilerdir. Bunun delili udur: Hatrlama, hatrlanan istemek demektir. Binaenaleyh talep etme esnasnda kulun o ey hakknda uuru vardr veya yoktur. Eer onun, onun hakknda bir uur ve bilinci varsa, bu hatrlama zaten mevcuttur. Mevcut olan bir eyin ise, yeniden elde edilmesi talep olunmaz. Eer onun, onun hakknda uur ve bilinci yok ise, o daha o hatrlanacak eyin aynsn nasl talep edebilir? nk onun bizzat aynnn tasavvur edilmedii bir zamanda onun aynsn elde etmeye ynelmek imkanszdr. rnek: Bir iyerinde mdr birini ef yapmaya karar veriyor. Bu i olacakken birden, o kiinin kendisine yapt saygszca bir hareketini hatrlyor ve o kiiyi ef

yapmaktan vazgeiyor. Grld gibi hatrlama ii Allahn yaratmasyla olduu iin bahsedilen kii ef olamyor. Ve bu i Allahn, o hatrlama olayn yaratmasna bal olunca, o kiinin ef olup olmamasn Allahn takdir ettiini ve zgrln olmadn anlam olduk. *** Mutezilenin (Vcub alallah) prensibi vardr. Buna Allahn vaad ve vaidini yerine getirme esas denir. Evvelce rnek verdiimiz (slam akaid sisteminde gelimeler) adl kitabn 128. sayfasnda Mutezilenin bu gr anlatlrken yle deniyor: Binaenaleyh O, gnahkara ceza, hayr ileyene mkafat vermeye mecburdur. Bu yzden de gnahkarlar affedemez. rnek: Maturidiler diyor ki: Allah gnahlar diledii iin balayabilir. Kfr harici gnahlar affedebilirde, affetmeyebilir de. imdi bakalm: Diyelim iki mslman lm; ikisi de ok gnahkar. Madem Allah istediinin gnahlarn balayabilir, o zaman birincisinin gnahn balayp, dierininkini balamazsa, yahut birincisinin ok gnahn balayp, ikincisinin daha az gnahn balasa bu i yine cebr demektir. Yine kullar arasnda Allahn ayrm yaptna delildir. *** Allahn iradesinin kadim oluunun ispat: Vacibul Vcud olan Allahtr. lahn ise tm noksan sfatlardan mnezzeh olmas icap eder. Zira byle olmayan ilah olamaz. O halde nasl duyma, grme, ilim sahibi olup bilme, kemal olup ezeli sfatlarndan ise, ayn ekilde irade etmekte bir kemal sfatdr. radesizlik ise bir noksanlk ve kusurdur. Byle bir kusuru olana ilah denemez. Biz bir ilahn varln kabul ettiimize gre, demek ki ezeli olarak bir kemal sfat olan irade etmek, dilemek de bu lahn bir sfatdr. Ezeli olan bu iradenin ise sonradan olacak her eyi kuatan bir durumu olmaldr. Zira hadis olan her ey mahluktur. Yani Allah her yarattn bilir ve diler. *** Soru: Bunu srayla sorun! _ Allah gnahlarn ilenmesini irade eder mi, ister mi? (Genelde hayr derler.) _ Gnahlar ileniyor mu? (Evet derler.) _ O halde Allahn mlknde (dnyada) iradesi dnda bir ey mi vuku buluyor? *** Kitap: bn Sinada Varlk Nazariyesi Yazar: Hseyin Atay --- Sayfa 174: z ile varl zorunlu olann illeti (nedeni) yoktur. --- Yorum: Allahn iradesi kadimdir. Demek ki dilemesinin illeti yok. Nedensiz olarak alemi byle yaratt. Kafir, mmin, gzel, irkin, zengin, fakir bylece illetsiz, ezeli olarak takdir edilmiti. Sebebin, sebepliden nce gelmesi icab eder. Ezeliliin ncesi yoktur; o halde kadim olmann nedeni olmaz. Kadim olann ncesi yok ki, ona bir ey illet tekil etsin. --- Sayfa 199: Zorunlu varln nedeni olmamas aktr. Zira zorunlu varln nedeni olursa, varl o nedenle var olmu bulunur. Baka bir eyle var olan herhangi bir varlk, bakasn hesaba katmadan zne bakarak dnlrse varl gerekli olmaz. Bakas olmadan zne gre dnld takdirde varl zorunlu olmayan herhangi bir varlk zne gre zorunlu varlk olamaz. O halde zne gre zorunlu varlk olann nedeni bulunursa, o zne gre zorunlu varlk (Vacibul Vcud) olamayacann ak ve seik neticesinde zorunlu varln illetinin (nedeninin) bulunmad belirlenmi olur. *** Dolmularda bazen u yazy gryoruz: Allah korusun peki kazalar oluyor; lenler, sakat kalanlar oluyor. Allah onlar korumuyor mu? Allah ayrm m yapyor? *** Ben yanmda biri olduu halde Maturidi grn savunan biriyle tarttm. En son ayrlrken yanmdaki ona unu sordu: Allah dilemeseydi sen burada olabilecek miydin? Sabaht, 7:00 gibi, adam hibir ey diyemedi.

*** Kitap: Mukaddime Yazar: bn Haldun --- Sayfa 549: Fakat Hseyin ancak dnya ileri hususunda yanlmt ki dnya ilerinde yanlmalarn zarar yoktur. Zaten Abdullah b. Abbas ile Abdullah b. Zbeyr, Abdullah b. mer ve kardei Muhammed bin El-Hanefiyye onu Kfeye gitmek fikrinden vazgeirmek istemiler, azarlamlar ise de, Tanr bunu irade ettii iin o bu fikrinden vazgemeden Kfeye gitmi idi. *** Kitap: slam Felsefesinin Yunan Kaynaklar ve Kozalite Meselesi Yazar: Cavit Sunar --- sayfa 82: nsan sorumlu olabilmek iin hr olmaldr. Fakat eer insan hr ise, bu hrriyet ilahi inayetle uzlatrlamaz. nk ilahi hrriyet insan hrriyetini, insan hrriyeti de ilahi hrriyeti yok eder. --- Sayfa 129: Kimse aln yazsndan kurtulamaz. _ nsanlar kadere gre yaratldlar. --- Sayfa 143: Kimse kt veya kt bildii bir eyi isteyerek yapmaz. _ Demek Tanr iyi olduu iin insanlarn bana gelen her ey oumuzun sand gibi Ondan gelmez. Yalnz iyi olan eyler Tanrdan gelir. yi eyler de ktlklerden daha az olduuna gre Tanrdan ok ey deil, az ey gelir bize. Kt eyler iin baka sebepler aranmal. Bunlarn Tanrdan geldii sylenmemeli. _ Tanrlardan ktlk geleceine, kahramanlarn deersiz kiiler olduklarna inanmamal. --- Sayfa 153: O halde olula evreni yaratann, onlar neden yarattn syleyelim: Yaratan iyi idi --- Sayfa 158: Doan her ey bir neden zoruyla doar, nk ne olursa olsun herhangi bir ey nedensiz doamaz. _ Herey bir sebepten doar, kendinden doamaz. --- Sayfa 181: (Sonradan olan) her ey iin hareketin kt bir ilk pensip vardr. _ Sonsuz bir sebepler serisi imkanszdr. _ Ezeli olann ne ba ne sonu vardr. Ne dourmaya ne de kopmaya msaade eder. _ lk prensip tektir. --- Sayfa 185: (Sonradan olan) varlkta olan her bir ey, bir ey tarafndan hareket ettirilmitir. _ lk hareket ettirici, hareket etmez. _ lk hareket ettirici ezelidir. Ve tektir. _ lk hareket ettirici, tesadfen de olsa hareket etmemitir. *** Kitap: Din Felsefesi Yazan: Yrd. Do. Dr. Cafer Sadk Yaran --- Sayfa 67: Kim hakikatin varln inkar ederse, o hakikatin yokluunu kabul eder. --- Sayfa 149: Mutlak kudret sahibi bir varlk, sonuta kontrol edemedii eyleri yaratabilir mi? --- Yorum: Evvelce benzer sorular gemiti, bunun cevab, yaratamaz olacaktr. *** Koyun ot yiyor fakat vcudunda et oluyor. Bu nasl i? Demek ki bu ottan deil. Yediklerimizin hakiki manada gelimemize ve ve doymamza etkisi yoktur. Bir ton bile yemek yeseniz Allah sizde gelimeyi ve doymay yaratmadka, geliemez ve doyamazsnz. *** Piyango bileti ekililerinde gnmzde dmeye baslyor, makine herkesin gz nnde bir sr numaral topu kartryor. Ve birini makine seiyor. Rzk Allahtan

olunca, kendisine para kana kmak zorundayd, o zaman bu makine ite o numaray semek zorundayd. Demek ki makineleri de ynlendiren Allahtr. Maturidilere gre yenen eyler de, haram da rzktr. Mutezile bunu reddetmitir. *** Ayaa kalkmak dncesini birisi dnd diyelim. Sorarz: Niin bunu dndn, bu dncenin sebebi nedir? Derse ki: Ayaa kalkmak istemeyi, istedim. Buna deiik bir cevap: 1Ayaa kalkmay istemeyi, istemek 2Ayaa kalkmay istemek deildir. Dolaysyla birinci dnceyi dnm olman, ikinci dnceyi meydana getirmez. Bir dnce, baka bir dncenin hakiki sebebi olamaz, onu meydana getiremez. Gerekte dnceler ayr ayr Allah tarafndan yaratlr. Mesela Arjantinin ksa boylu, mehur futbolcusu kimdir? diye sorulsa; peine verilecek o kolay cevap Maradona dncesi, soru soruldu diye yahut, sorudan dolay meydana gelmi deildir. Bu dnceyi Allah ayrca yaratt. *** Grmek anlamlandrmaya tesir etmez. spat: Televizyonda izledim; bunam bir kadn doktorda idi. Doktor ona sordu: Yannzdaki kim? yal kadn yanndakine bakt ve Annem dedi. Oysa o kz idi. *** 2+2 sorusu ile, ok kark matematik sorularnn zm hususunda yle demek gerekir: lk soruya 4 cevab vermek lazm, ama bu 4 ifadesi, dncedir. Yine kark matematik sorusunun cevab her ne kadar anlalmas zor ise de, yine bir dncedir. Ve dnceyi insanlar tayin edemezler. *** Maddenin maddeye tesiri yoktur. Bir hareket, skunun (hareketsizlik) nedeni olamaz. Bir skun, hareketin nedeni olamaz. Grnte nedeniymi gibidir. Mesela musluu kapatyorum su kesiliyor. Boruda kalyor; musluu ayorum su akyor. Aslnda musluu kapadmda su boruda kalyor ama nnde engel olduu iin deil. Allah suyun orada kalmasn yaratyor. Ama bu olay musluu kapaynca, nne engel inince oluyor. nsanlarda ekseriyetle Bak musluu kapattm, o da suyu durdurdu diyor. Bunlar hep snnetullah icabdr. Yine musluu ayorsun, su akyor. Aslnda o suyun musluk aldnda, akp akmamas birdir. Yani mmknattandr. Ancak ifade ettiimiz gibi, snnetullah (Allahn adeti) icab musluk aldnda suyun aaya doru hareketi Allah tarafndan yaratlyor. nsanlarda ekseriyetle, bu ve benzeri hadiseleri mahade ettike maddelerin birbirine hakiki anlamda etkileri olduunu dnyorlar. Daha evvel getii zere iin dorusu Teceddd-i Emsal (Benzerinin yenilenmesi) prensibinde vardr. Yani bizim grdmz ya da grmediimiz sonradan olma her ey, buna ruh da dahil, arazdr. Gelip geici zellii vardr. Yani varl kendinden deildir. Varolmak iin baka bir varla ihtiya duyarlar. te bu varlk, sebepsiz sebep olan Allahtr. Lakin burada u incelik vardr. Araz iki zamanda var olamaz. O halde evremizde grdmz maddeler neden varlklarn srdryor, yok olmuyorlar; madem bunlar araz, nasl senelerce ayn kalabiliyorlar? eklinde sorulan soru vardr ki cevab; Teceddd-i Emsal prensibindedir. Maddeler hem d, hem de z itibariyle devaml yaratl halindedirler. Yani bir iviyi dnelim; zamanla ivi paslanr. Bu hal yava yava olur. Bu paslanma deiimdir ve her deiim hadis olup mahluktur. Ama bu ivinin demir olan i ksm, z de devaml ekilde yaratlmaktadr. Evvelce verilen rnek gibi, dz bir izgi izildiinde dikkat edilirse bu izgi, kk kk noktalardan oluuyor. Noktalar yan yana geliyor

izgi oluuyor. Yani devamllk gibi grnen olaylar, aslnda Allah tarafndan yaratlma ile oluyor. Lakin bu pepee olduundan, biz bunu fark edemiyoruz. Ayn izgi zerindeki noktalar anlayamadmz gibi. Yine maddeler atomlardan oluuyor. Mesela trnamz, atomlar var. yi ama bu atomlar nasl bir arada duruyorlar, dalmyorlar? Hemen yanndaki parmakta olan et ksmna, bir ksm gemiyor, oraya ynelmiyorlar? Nasl birbirlerinden ayrlmyorlar? Grld zere atomlara kadar maddeler, Allah tarafndan devaml olarak yaratlma iindedirler. Lakin bu maddenin z itibariyle olan husus, maddenin hareketi iin de sz konusudur. Suyun akmas, insann komas bunlar hep Allahn yarat ile oluur. Yani szn z; sonradan olup da Allahn yaratmasndan ayr olup, varln srdrebilen bir ey yoktur. Harekette, skunda, deiim de, bu hususta birdir. Hepsi Allahn iradesiyle, yaratmasyla mevcut olabilirler. *** Tren raylar yazn genleecek diye aralarna mesafe braklyor. Demek ki bu demirler yaz k hareket ediyor. Bu hadise ok yava oluyor, biz anlyamyoruz. Bu hareketleri de Allah yaratyor. *** Kurun sekmesiyle lenler oluyor. Bunlar eceliyle lmtr. Kurun o kadar yer varken gidiyor adamn kafasna giriyor. Grld gibi kurunun ynn de Allah belirliyor. *** nsan fiilleri cebr ile olunca; dnyadaki makineler, cansz varlklarda insan fiilleriyle ilgili olabiliyor. Cebre bal olan ey de cebrdir. Mesela araba bozuluyor, adam iniyor ve arabay tamir ediyor. nsan fiilleri cebr ile olunca, arabann almasda, bozulmas da cebr ile olur. *** Razi: Nihayet eytan onu fitledi: Ey Adem seni ebedilik aacna ve zeval bulmayacak bir mlke gtreyim mi? dedi. te bunun zerine ikisi de ondan yediler. Hemen kt yerleri alverdi. stlerini cennet yaprandan (alp) rtmeye baladlar. Adem Rabbine kar gelmi oldu ve arp kald. Sonra Rabbi onu yine seti, tevbesini kabul etti ve ona doru yolu gsterdi (Taha 120 -122) Vesveseye Kanmalarndaki Sr Bil ki Hak Teala, melekleri Ademe secde ettirmek suretiyle onu yceltiini, blisin hem ona, hem de ei (Havvaya) ok ar dman olduunu, bu dmanl yznden onlar, iine dtklerinde ellerindeki btn nimetlerin yok olaca bir masiyete ardn beyan buyurmutur. Buna ramen Hz. Adem ve Havvadan o zelle sadr olmutu. Ebu Umame el-Bahiliden rivayet edilen u ey ne kadar dikkat ekicidir: Eer insanolunun kyamete kadar ki sabr ve dleri terazinin bir kefesine, Hz. Ademin sabr ve dleri de dier gzne konulacak olsayd; mutlaka Hz. Ademin hadisesi ok enteresandr. nk Allah Teala Sakn (blis) sizi cennetten karmasn. Sonra zahmete dersin. nk sen burada ackmayacak, plak kalmayacaksn, burada susuzluk ekmeyeceksin. Gne (in scanda) kalmayacaksn. (Taha 117-119) ifadeleri ile Hz. Ademi srekli bu rahatla, muntazam bir geime tevik etmi, blis te onu Seni ebedilik aacna gtreyim mi? ifadesi ile srekli bir rahata Ve zeval bulmayacak bir mlke gtreyim mi? ifadesi ile muntazam bir geime tevik etmitir. Binaenaleyh Allahn onu tevik ettii ey ile, blisin tevik ettii ey ayndr. Fakat Cenab- Hak byle bir hayat onun o aatan uzak durma artna balamtr. Sonra Adem aklnn mkemmel olmas ve blisin kendisine secde etmeyip dmanlndan dolay kendisini hataya srklemi olmas sebebiyle, Allah Tealann blisin kendisinin dman olduunu bildirmesini bilmesine ve ancak Allahn onun mevlas, yardmcs ve Rabbi olduunu bilmesine

ramen, daha nasl ayn hadisede ve ayn maksad hususunda, blisin kendisinin alabildiine dman olduunu bilmesine ramen, onun szn kabul etmi ama Allahn kendisinin yardmcs ve mrebbisi olduunu bilmesine ramen Onun sznden yz evirmitir. Kim bu konuda iyice dnrse, aknl ve hayreti artar, en sonunda bu hadisenin Allahn kaza ve kaderinden kurtuluun olmadna, ona hibir eyin engel olmayacana ve delilin ok ak ve kuvvetli olmasna ramen ancak Allahn takdiri ile fayda vereceine bir dikkat ekme gibi olduunu anlar. *** Kitap: Feylesofa Konumalar ve Fkralar 2 Yazar: Voltaire --- Sayfa 251: Hi kimse u mehur suale cevap verememitir: Tanr ktle mani olamadysa kudreti nerede kalyor? Mani olmak kudretini haiz olduu halde, mani olmadysa iyilii nerede kalyor? *** Kitap: Kitabut -Tevhid Yazar: Ebu Mansur Maturidi eviren: Hseyin Suudi Erdoan Czi radenin Mahluk Oluu --- Sayfa 350: Belki de Allah onu var etmitir. Veyahut tata bulunan ve ondan kan ate gibi olur. Her ikisinden hangisi olursa olsun o, sonradan var olma hadistir. Hadis olan da mahluktur. --- Sayfa 375: Bununla beraber eer gzelliin ve irkinliin kendilerini yaratan olmakszn meydana gelmeleri caiz olsayd, her eyin yaratc olmakszn var olmas caiz olurdu. Bu hususu ifade etmek, tasdik etmek slamdan kmak demektir. Kuvvet ancak Allahtandr. --- Sayfa 378: Cenab- ZlCelalin her eye malik olduu sabit olduu vakit Onun her eyi yarattn sylemek lazmdr. nk kul yaratmaya malik deildir. --- Sayfa 386: Bununla beraber btn mslmanlar hibir ihtilafa dmeden, gerekten Cenab- Allahn Halk olduunu ve kendisinden gayrnn mahluk olduunu kabullenip ispat etmilerdir. --- Sayfa 389: Sonra yle demek caizdir ki, gerekten Allahu Teala her eyin yaratcsdr. Allahn kendisi yaratcdr, kendisinden bakas ise yaratlmtr. mann Mahluk Oluu --- Sayfa 381: Sonra da kullarna iman nimetinden dolay, kullarnn kendisine kretmelerini emretti. Allahu Tealaya hamd etmek, kretmek, Onun verdii nimetlere kar olur. Bunlarn yaratcs olmad halde, kendi fiili olmayan hususlar iin kendisine hamdedilmesini, bir kimseye nimetini ulatrmaynca da ondan kretmesini talebetmek caiz olmaz. Kuvvet ancak Allahtandr. --- Sayfa 406: Mminlere iman nimeti iin kendisine hamdetmelerini emretmitir. Bu hususlarn, kendi fiili ile olduu sabit olur. --- Sayfa 476: Bunu aklayan hususlardan biri de mutlak olarak yle demenin caiz olmasdr: Hakikaten iman, Allahu Tealann nimetlerinden bir nimettir. Gerekten mmine Cenab- Hak inam ve ihsan etmitir. Eer Allahu Tealann kendisine olan fazl, ihsan olmasayd, kfr pisliinden temizlenemezdi. Ve bylece kendisi byk bir azaba duar olurdu. --- Sayfa 478: Bu hususta asl olan udur ki, gerekten onu ifade etmek, emri isteme yerine veyahut nimetleri izafe etme yerine kar. Bunda ise elbette ki o iki husustan biri bulunmaz. yle ise Allaha izafe edilmesi caiz olmaz. O, tpk bizim dediimiz gibidir ki; gerekten Allah tahkik edildiinde her ne kadar her eyin Rabbi ve her eyin ilah ve her eyin yaratcs ve her ey de kendisinin ise de; bu hususla, pislikler, irkin ve kt

olanlar ve ancak onlara istihkak (hak kazanma) kesbetmesiyle zikrolunan eylerden benzerlerinde sylenmez. Onlarn bir olan Allaha izafe edilmesi o husus zerinden kar. Her ne kadar onlar yaratlm iseler de, Allaha izafe edilen eylerden, onlarn kfr yaratlm ise de. --- Sayfa 571: Bunun zerine biz: Kim ki imann yaratlm olduunu nefyederse, onun sznn hibir manas yoktur diyoruz. --- Sayfa 573: Sonra mahlukatn bilinmesinin yolu nakli delil olup, akln ondan nasibi olmamasndan veyahut mahlukatn bilinmesinde yolun akli delil olmasndan hali kalmaz. Mahlukatn bilinmesi, akln dahli olmakszn nakli delil ile elde edilirse, buna gre mutlak olarak ifade edilmek suretiyle Allahu Tealann te bu sfatlara sahip olan Rabbin Allahtr. Ondan baka hibir ilah yoktur. Her eyi yaratan Odur (Enam 102) kavli celili ile imann mahluk olduunu sylemek vacip olur. nk iman, Allahn gayri olan bir eydir. Allahn onu yarattn sylemek vacip olur Bu hususu Cenab- Allah O Allahtr ki gklerle yeri ve aralarnda olanlar alt gnde yaratt kavl-i celili beyan ediyor. Aralarnda olanlardan biri olan iman da onun gibidir. Tevfik Allahtandir. --- Sayfa 574: Bu hususta Resul-i Ekremden bir hadis rivayet edilmitir, buyuruyor ki: Hakikaten Cenab- Allah iman yaratt; Onu haya ve cmertlikle ssledi. Nebiyyi Muhteremin Gerekten Allah yz rahmet yaratmtr buyurduu da rivayet edilir. mana rahmet dendii bilinir. Binaenaleyh Allahu Tealann yaratm olduu eyde kendisine zt olup reddeden ve kendisine uyan veyahut uymayan bir benzerinin olmas vacip olur. Ztt ve benzeri olan da mahluktur. Sonra o, kendisine sluk eden bir yol, kendisi ile cezalanan bir din, seilen bir mezhep ve itikad edilen bir dindir. Bunlarn hepsi de mahluktur. Sonra yce olan Allah, onun mislini bazen aala, bazen grmek ve iitmekle, bazen hayat ile bazen temiz ve pak olan yerle ve bazen de nur saan bir kandille verdi. Bunlarn hepsi de mahluktur. man da bunun gibidir. Sonra kfrn rneini de zikrettiimiz eylerin ztlar ile verdi ki, yaratlma ve hadis olmada hepsi bir arada toplu olarak grlrler. iman ve kfrn ikisi de bunun gibidir. Tevfik Allahtandr. Sonra iman, sahibi iin gzeldir, hayrdr ve hidayettir. Vasf bu olan her ey mahluktur. Yce olan Allah yle buyuruyor: Fakat Allah size iman sevdirdi ve onu kalplerinizde gzelletirdi (Hucurat 7); Henz iman kalplerinize girmemitir. (Hucurat 14); Ey anl Resul kalpleriyle inanmadklar halde azlar ile inandk diyenlerle (mnafklarla) Yahudilerden kfr iinde koanlar seni zmesin. (Maide 41) Bu ayetlerin hepsi imann kalpte olduuna delalet etmektedir. O, Onun fiilidir. Mahluk olmayann kalpte olmas mmkn deildir. stitaat --- Sayfa 413: Fiilin kuvveti de onun gibidir. yle ise fiille beraber olduunu sylemek lazm gelir. --- Sayfa 488: Sonra Kaderiyyeler-ki kendilerine Mutezile ismi verilmitir-haberi bize isnad ettiler. Halbuki biz o haberden, sz ve inan bakmndan beriyiz. Fakat onlarn bu husustaki yalan Kaderiyyenin ismi hakknda bize isnad ettikleri yalanlar gibidir. Sonra Kaderiyye hakknda olduu gibi, Mutezilenin creti ve aptallnn bykln bilmeleri iin, biz her iki mezhebin karsnda ne srdmz o fikir ve grlerimizde ne kadar hakl olduumuzu zikrederiz. Bizim fiilin meydana gelmesi iin kudretin, fiilden nce olmasn kabul etmeyip inkar ettiimiz iindir ki, onlar bize, Cebriyye ismini vermeye kalktlar. Ve cebir felsefe ve fikrini kabul ettiimizi iddia

ettiler. Sonra onlar fiili yle bir kuvvette gerekletirdiler ki, o vakitte kudret bulunmaz. Fiilin vasfolunduu vakitte kudretsiz olarak gereklemesi, cebri ve ihtiyar anlayan kimse iin, onun fiille birlikte gereklemesinden cebr manasna daha yakndr. --- Yorum: Mutezile, Maturidinin; Kiinin kudreti fiille beraberdir dncesinin cebre gittiini sylyor; dedikleri dorudur. Bununla birlikte Maturidi cebr itikadn reddediyor. rade --- Sayfa 433: Allahn hakknda zikrolunan husus ise o, Allahn kudreti, dilediinin olmas ve saltanatnn cereyan etmesidir. ite Allahn bylece rububiyeti tamam olur. --- Sayfa 459: Dnyada kii, bazen sevmedii ve raz olmad eyi iler. Onun dilemedii fiilin gereklemesi mmkn deildir. --- Sayfa 473: Kfr gerekten irkindir. Ve kulun fiilidir. Onun Allahn kazas ve hkm olmas mmkn deildir. --- Sayfa 452: Sonra mslmanlarn arasnda Allahn diledii olur; dilemedii olmaz deyimi yerleip, nesilden nesile intikal etmek suretiyle bilinmitir. --- Sayfa 453: Yine bakasnn hkm ve mlk altnda bulunan bir eyin, onun istemedii ve dilemedii halde meydana karlmas, o kimsenin zayf ve mahkum olduuna delalet eder. Sfat bu olan kimsenin de Rab ve ilah olmas mmkn deildir. Bunun iindir ki, bu sfatlarla yani irade etmek, istediini yapmak, istemediini yapmamak gibi kemal sfatlarla Allahn vasfolunmas lazmdr. Tevfik Allahtandr. Yine hakikaten Cenab- Hak, olacan bildiinin gayri olarak ve olacan haber verdiinin gayri olmasn murad etmi olsayd sefih ve yalanc olmasn murad etmi olurdu. radesi byle olan kimsenin ilah ve Rab olmas asla caiz deildir. Kuvvet ancak Allahtandr. --- Sayfa 467: Ebu Mansur diyor ki: Bizimle Kaderiyye mezhebi arasnda iki noktada kelam vardr: Biz onlara sual edip deriz ki, Allahu Teala ebedi olarak olacak olan eyi, olduu hal zere bildi mi? Eer hayr bilmedi derlerse kafir oldular. nk onlar Rablarn cehaletle vasfettiler. Eer evet bildi derlerse, kendilerine: Allahu Teala ilmini bildii gibi yerine getirmeyi diledi mi yoksa dilemedi mi? denir. Eer hayr dilemez derlerse o zaman Allahu Tealann, kendisinin cahil olmasn dilemi olduunu sylemeleri gerekir. Kendisinin cahil olmasn dileyen de, hkm ve hikmet sahibi olmaz. Eer evet dilemitir derlerse, bu sefer de Allahu Tealann her eyin, olmasn bildii fiilleri olmasn dilediini ikrar etmi olurlar. Bu husus Ebu Hanifeden rivayet edilen husustan bende yerleendir. Yoksa ben Ebu Hanifenin beyan ettii meseleyi lafz lafzna zikretmi deilim. Kuvvet ancak Allahtandr. --- Sayfa 570: Gerekten Kaderiyye fiilleri mahlukat yaratr ve fiillerin yaratlmasnda Allahn iradesinin ve tedbirinin hibir dahli yoktur diyorlar. Cebriyye ise, fiillerin yaratlmas iini Allaha havale edip kulun, fiillerin yaratlmasnda asla ve kata bir dahli olmadn ne srd. Binaenaleyh Cebriyye her irkin ve mezmum olan Allaha hamletti. Allahu Tealann fiilinin vasf, bunun olmasndan Allah ycedir, beri ve mnezzehtir. Kaderiyye ise fiillerin yaratln, Onun hakkndaki cehaletleri sebebiyle, mahlukata ykledi. Bu hususta ifade edilmesi gereken orta sz Kullarn kendilerinden meydana gelen eye gre, fiillerinin olmas, olduu had zere de Allahn fiilleri yaratm olduunu ifade etmektedir. Tevfik Allahtandr. --- Yorum: Maturidi cebri kabul etmediini bildiriyor. --- Sayfa 465: Enam 148. ayetin izahnda Allaha ortak koanlar yle diyecekler:

Eer Allah dileseydi, ne biz mrik olurduk; ne babalarmz ncs: Onlarn bu hususu mslmanlarn Her ey Allahn dilemesiyle olur demelerinden istihza etmeleri iin sylemi olmalar, tpk insann Ben ldm zaman ileride gerekten diri olarak (mezardan karlacak mym?) (Meryem 66) dedii gibi ki, bunu mslmanlarla alay etmek iin demitir. Mnafklarn ehadet ederiz ki (kalplerimizdeki inanc aa vururuz ki) dorusu sen, muhakkak Allahn Peygamberisin. (Muhammed 1) szleri gibi. Fakat kendilerinden meydana gelen bu husus istihza olduu iin tan olundular. --- Sayfa 474: Allah kfr takdir etmi ve sonradan vukubulmas iin hkmetmi midir? --- Sayfa 457: Sonra der ki, Cenab- Hak svlmeyi murad eder mi? Bu soruyu sormakta hata etmitir. Bilakis bu sualin doru olan yledir: Allahu Teala kendisine dil uzatan kimseden, kt ve fkelenmi olan svme fiilinin olmasn diler mi? Sonra bu szne kar Maazallah der. Zira Cenab- Hak, ondan bu fiili nehyetmi ve bu fiile kar gazap etmitir. Hkm ve hikmet sahibi olan bunu asla yapmaz. --- Yorum: Gnmzde kelam kitaplarnda Maturidi mezhebine gre; imann ve czi iradenin mahluk olmad anlatlyor. Oysa bunlarn mezhep imam diye grdkleri ahs, imann mahluk olduunu ifade ediyor. Allahtan baka her eyin mahluk olduunu sylemesiyle ve czi iradenin ise yaratlmad hususunu bildirmemesi dolaysyla kan ekikiler ortadadr. Sorulabilir ki: Peki Ebu Mansur Maturidi byle dedi de, niin gnmzde onun dediinin tersi ekilde bunlar anlatlyor? Cevap: nk iman mahluk kabul edildiinde direk cebr dncesi ortaya kar. Ebu Mansur Maturidi iman mahluk dedi ama, hala cebre muhalif kald. Yani dedii lafn nereye gittiini anlamad. Sonradan gelenler, zgrl savunanlar, baktlar ki iman mahluk kabul edilince i cebre varyor. Bundan dolay, imann Allahn yaratmasyla (mahluk) olduunu kabul etmediler. nsan fiillerini Allahn yarattn Maturidi bildiriyor; ama Czi irade yaratlmamtr eklinde bir ifadesi yok. Bu sefer sonradan gelenler dndler, tandlar baktlar ki insann fiillerini Allah yaratnca i yine cebr olacak; bu sefer bu ii (Kullarn fiillerini Allahn yaratmasn) inkar etmediler. Ama kendilerince baka bir forml buldular. Bu da Czi iradenin mahluk olmad ve kii hr iradesiyle arzu eder, seer; bunun zerine Allah da fiili yaratr eklinde bir grtr. Ve bu izah ok kullandlar. Hatta Hayr ve er Allahtandr ifadesini buna gre yle yorumladlar: Evet, hayrda, er de Allahtandr; ama mesela kul iki imeyi hr iradesiyle ister, Allah da bu hareketi yaratr. Yani, yaratma ynnden hayr ve er Allahtandr. Dolaysyla kul zgrdr, cebr yoktur dediler. Yani gnmz Maturidi kitaplarnda geen Biz fiili hr irademizle yapmak isteriz, peine Allah fiili yaratr eklinde bir izah Maturidinin kitabnda yoktur. Bunlar sonradan bu mezhebe eklenmi, aklamalardr. Keza czi iradenin yaratlmad iddias da sonradan kmtr. Yani unu sylemek istiyorum ki; Ebu Mansur Maturidi, zgrl savunanlarn ve her eye ramen savunmak isteyenlerin dayand simge durumuna geldi. yle ki, zgrl savunmak iin, bir ey sylemeleri lazm gelince; sylediler, yazdlar ve Bu Maturidi mezhebidir dediler. Ve Maturidi ismi yzyllardan beridir Ehli Snnetten olduu yazlageldii iin, genelde pek tepki almadan fikirlerini yayabildiler. Grld gibi kitab elikilerle doludur. Her ey Allahn iradesiyle olur diyor, sonra da bu grle uyumayan, zt eyler sylyor. Maturidi grnn bu denli yaylmasndaki etkenlerden biri de, insanlarn

ekserisinin zgrlk inancna ok meyilli olulardr. Ve unu aka syleyelim ki, Maturidi mezhebindeki kiilerin ekserisi bu savunduklar fikirlerle hakikaten, samimi olarak kadere inandklarn dnmektedirler. Ve evvelden yaayan hretli kiilerin arkasndan genelde giderler ve onlara ok baldrlar. Onlar eletirmek akllarna pek gelmez. Zaten eletirenleri de ilerinde barndrmazlar. Yani kendilerinden evvel yaam ve alim diye anlan kimselere kar genelde onlar pek yanlmaz dncesi vardr. Hele bir de, kendi zamanlarnda yaaypta, evvelkilerin hata yaptklarn syleyip; bu hususta delil de getiren kimseleri; ekseri insanlar adeta eytan gibi, dman gibi grrler. *** Kitap: Akaid-Kelam Tarihi, Taftazani ve erhul-Akaid Yazar: Sleyman Uluda --- Sayfa 19: zerinde ehemmiyetle durulmas gereken konulardan biri de kelamn kuruluu, gelimesi ve geirdii devreler anlatlrken katiyen Maturidilerden bahsedilmemesi, daima Earilik ve Eari kelamclar zerinde durulmu olmasdr. Bunun manas udur: Hibir Maturidi kelamcs, kelamn kuruluunda, gelimesinde ve bir dnemden dier bir dneme geiinde kayda deer bir hizmet grmemi, kelamn douuna, gelimesine ve eitli merhalelerden gemesine tesirli olabilecek bir katkda bulunmamtr. Bu gibi sebeplerden dolay Douda, Batda ve Avrupada Snni kelam denince daima ve sadece Earilik akla gelir ve Eariye mamu ehlis-snneh (Ehl-i Snnetin kelam imam) ad verilir. Bu durum da fazla yanl saylmaz. --- Sayfa 26: Bata Maturidi olmak zere Ebu Muin, Sabuni ve Beyazi, Ebu Hanifenin fikirlerini kelamc bir anlayla erh ve tefsir etmilerdir. Bu alimler prensip itibariyle ve umumiyetle kelama kar msbet bir tavr taknmlar, Ebu Hanife ve onun dncelerini akli, nazari ve kelami bir istikamette gelitirmilerdir. Fakat bahis konusu isimler katiyen Bakillani, Cuveyni, Gazali, Razi, Amidivs. lsnde byk kelam alimleri deillerdir. Onun iin ok gl olan Eari kelam karsnda Maturidilie kelam denilir mi, denilmez mi konusu srekli olarak tartlmtr. Eari kelam sisteminin faslasz olarak Hanefi muhitini bask ve tesir altnda bulundurmasnn bir sebebi de Maturidiliin nazari ynden gelimemi ve zayf kalm olmasdr. --- Sayfa 36: Mezhepler tarihine dair eser yazan ehristani, el-Milel ven-nihalde, Abdulkahir Badadi el-Fark beynel-firak ve Usulud-dinde, bn Hazm el-Fsalda, Ebu Muzaffer sferaini (l. 471/1078) et-Tabsirede, bn Nedim (l. 379/987) el-Fihristde Maturidiye temas etmemiler, onun mezhebini anlatmaya lzum grmemilerdir. Mezheplere ve mezhepler tarihine dair eser yazan melliflerin Maturididen ve Maturidilikten bahsetmemi olmas, umumiyetle Maturidiliin Hanefilikten farkl grlmemi olmasndandr. bn Hallikan, bn mad, Safedi ve bn akir gibi, ulemann biyografilerini yazan mehur mellifler bile Maturididen bahsetmemilerdir. Hatta bn Haldun, Mukaddimede kelamn tarihini yazarken Maturidi ismini aklndan dahi geirmemitir. Ebu Muin Nesefi, Tabsratul-edillede, Maturidi ismi sonradan kma, bidat bir isimdir diye iddiada bulunanlara kar savunma yapmak ihtyacn duymutur. Tabakatul-Mfessirin isimli eserin mellifi olan Suyutinin bu eserde Maturididen bahsetmemesi de ilgi ekicidir. Zira Maturidinin et-Tevilat tefsire dairdir. --- Sayfa 38: Gazali, el-iktisad fil-itikad isimli eserinde hsn-kubuh (iyikt,gzel-irkin), teklif-i mala yutak (g yetirilemeyecek eyleri teklif), tazib-i muti (itaatkar mmine azab etme), Allahn fiillerinin hikmetle muallel olmas, tekvin sfat, eriat gelmeden evvel Allahn varlnn aklen bilinmesinin vacib olmas gibi

konular anlatrken Maturidilerin ve Hanefilerin grne temas etme ihtiyacn duymaz. Bu gibi konularda mnakaalarn ve mcadelelerin sadece Earilerle, Mutezile arasnda gemi gibi bir tavr taknr. Eserinin hibir yerinde hatta imann artma ve eksilme kabul edip etmediini anlatrken dahi, Hanefi veya Maturidi szn kullanmaz. Dier eserlerinde de bu tutumunu devam ettirir. Earileri tek bana Ehl-i Snnetin temsilcisi olarak gsterir. --- Sayfa 53: Mustafa Sabri diyor ki: Maturidiler insan fiili irade-i cziye ile mstakillen meydana gelir. rade-i cziye Allah tarafndan yaratlmamtr. Zira mevcut deildir, derler. imdi baknz, insann fiiline ynelik iradesi, fiildeki istiklali artmasn diye nasl kltlmekte irade-i cziye (kck irade, ufack irade) denilmek suretiyle doru olmayan bir biimde kk grlmekte, sonra da, dzenli bir ekilde Allahn halk etme fiilini celb etme gibi en byk tesir bu iradeye isnad edilmektedir. Adeta irade-i cziye fiillerin halk eklinde ortaya kmaktadr. Hatta Mutezile, daiye denilen ve Allah tarafndan yaratlan bir arzu ve istekle, insan iradesinin her zaman dilediini yapamayacan sylemek suretiyle kulun iradesine Maturidiler kadar istiklal ve serbesti vermemektedir. Onun iin Tahte sultanil-kader isimli eserimde syledim, imdi de sylyorum: Maturidi mezhebinde insan iradesine, Mutezile mezhebinden daha fazla hrriyet verilmektedir. Mustafa Sabri eskiden Maturidi iken mezhep deitirmi ve Eari olmutur. Trkiyeden ayrldktan sonra Arapa olarak yazd Tahte sultanil-kader ve Mevkfulakl isimli eserleri neredilmitir. Kendisini kelam sahasnda yetkili ve hatta mctehid olarak gren bu zatn fikirlerinde doruluk pay vardr. Mutezile mezhebi, Maturidilik ismi altnda srekli olarak yaamtr diye bir not koymas olduka dikkat ekicidir. --- Sayfa 230: kinci olarak bizde irade de vardr. Klli irade yani mmkn olan tm fiil veya terkten, yaplan veya yaplmayan ilerden birini tercih etmek zelliine sahip bulunan irade Allah tarafndan ihsan edilmitir. Czi irade yani klli iradenin zel ve belli tarafndan, fiile yneltilmesinden ve sarfedilerek kullanlmasndan azm- musamma dan (kesin ve geri dnlmez karardan) ibaret olan irade bizdendir. Bu irade bir emri itibari (itibari bir ey) dir. lahi irade, insann czi iradesine tabidir. Baka bir deyile insann iradesi Hakkn iradesine (Allahn meiyetinin ortaya karak bir eyi yaratmasna) vesile ve sebeptir. --- Yorum: 230. sayfadaki yazlar smail Hakk zmirlinin, Yeni ilm-i Kelam kitabndan alntdr. --- Sayfa 244: Mutezile ve Maturidilere gre Allahn yaratt ve emrettii her eyde bir hikmet, maslahat, menfaat, sebep ve illet vardr ve insan akl tarafndan anlalabilir ve kavranabilir. Cebriyye ve Eariler bu nevi bir hikmeti ve illeti reddeder ve kabul etmezler. Earilerin Gr Allahn fiillerinin bir takm garaz, maksat ve illetlerle muallel olmas Onun anna aykrdr. nk bu bir eksikliktir. Zira bir ii bir maksada ve hikmete gre yapmak demek, o maksad ve hikmetle eksii tamamlamak demek olur. Bu takdirde, fail o maksad ve hikmetle mkemmelleiyor, maksad ve hikmet de onu ikmal ediyor, tamamlyor, demek olur. Allah byle olmaktan mukaddes ve mnezzehtir. Alemde varlnda hibir fayda bulunmayan bulac hastalklarn ve zararl yaratklarn mevcut olduunu gryoruz. Eer Allahn fiillerinin hikmet ve maslahat ihtiva etmesi lazm gelse, bu gibi eylerin var olmamas gerekirdi. Allah her eyi bir illete ve hikmete gre

yapar demek, Onun yce ve mutlak iradesini hikmet ve illet ad verilen baz eylere tabi klmak, hikmet ve illeti de ilahi iradenin metbuu haline getirmek olur. Bu duruma gre bir ii yapan geri Allah oluyor ama Allaha da o ii yaptran hikmet ve illet ad verilen eyler oluyor. Allah faildir ama Onun zerinde de hikmet ve illetler tesirli oluyor. Bylece Allahn tamamen hr, serbest ve muhtar olan iradesi hikmet ve illet denilen eylerle kayd altna alnyor, kstlanyor, snrlanyor. Bu ise fail-i muhtar fikrine uymuyor. Allah mucibun bizzat hale getiriyor. *** Aslnda benzinin, arabann gitmesine hakiki anlamda bir etkisi yoktur. Kant: Araba, Allahn dilemesiyle mi hareket ediyor, yoksa Allah dilemeden mi hareket ediyor? Eer Allahn dilemesiyle hareket ediyor dersen, dilemesi ifadesinden kastn zaten o hareketin varolmas, yaratlmasdr. Hal byle iken benzinin etkisi nerede kald? *** Razi: Biz onlardan evvel nice nesilleri helak ettik. Bu onlar hidayete sevk etmedi mi? Halbuki kendileri de onlarn yollarnda yryp duruyorlar. Bunda salim akl sahipleri iin elbette ibret verici ayetler vardr. Eer Rabbinden, nceden verilmi bir sz ve belirlenmi bir mddet olmasayd (muhakkak onlara da azap gelip atard). Eer Rabbinden nceden verilmi bir sz ve belirlenmi bir mddet olmasayd (muhakkak onlara da azap gelir atard) Ayette geen kelimenin (szn, hkmn) Allahn, meleklerine bildirdii ve Levhi Mahfuzda yazm olduu u husus olduunda phe yoktur: Hz. Muhammedin mmeti yalanlasalar bile onlarn cezas ertelenecek, gemi mmetlerin bana geldii gibi onlarn bana kkn kazma azab gelmeyecektir. Alimler bu azabn niin Muhammed mmetinin bana gelmeyecei hususunda deiik izahlar yapmlardr. Bazlar: nk Allah onlar iinde (yani Kureyliler, Hz. Peygamberin ilk muhataplar iinde) iman edeceklerin olduunu biliyordu derken, bazlar: Allah onlarn neslinden iman edecek kimseler bulunacan biliyordu. ayet onlara azap indirecek olsa, bu azap hepsini iine alm olurdu demitir. Dier bazlar da Bu husustaki hikmet gizlidir. Onu sadece Allah bilir demilerdir. Ehli Snnet yle demitir: Cenab- Hakkn malikiyyet hkm vardr: O, hibir sebep olmakszn, dilediine fazln, dilediine azabn verir. nk eer Onun fiili bir sebep ve illetten dolay olmu olsayd, o zaman o illet ve sebep kadim ise bu fiilde kadim olurdu; eer hadis ise o zaman o illetde baka bir illete muhta olurdu ve teselsl gerekirdi. te bundan tr muhakkik alimler: Herey hibir illet ve sebebe bal olmakszn, Allahn yapt ve yarattdr demilerdir. *** Razi: Her can lm tadcdr. Sizi bir imtihan olarak hayr ile de er ile de deniyoruz. Ancak bize dndrleceksiniz. (Enbiya 35) mtihan ve btila Deneme ancak mkellef tutma var ise olur. O halde bu ayet insanlar iin bir mkellefiyetin olduuna delalet ediyor. Yine bu ayet Hak Sbhanehu ve Tealann bir zorluu bulunsa bile emrettii ve nehyettii eylerle mkellef tutmayla yetinmeyip aksine insan u iki eyle denediine de delalet ediyor: aHayr dedii eylerle Bunlar dnyadaki shhat lezzet (tad) sevin ve insann umduunu elde etmesi gibi dnyevi nimetlerdir. ber dedii eyler Bunlar fakirlik, elemler ve mkellefin bana gelen dier skntlar gibi dnyevi zararlardr. Bylece Allah Teala mkellefin kendisine verilenlere kretmesi ve skntlara sabretmesi iin bu iki ey arasnda mekik dokuduunu ve vazifesini yaptnda mkafatnn byk olacan beyan etmitir. Cenab- Hak henz onlar daha gelmezden nce insanlarn nasl amel edip

davranacaklarn bildii halde, ekil itibariyle imtihana benzedii iin, bu (mkellefiyete mecazen) ibtila (imtihan) demitir. *** Kehf 29: Ve de ki: O hak Rabbimizdendir. Artk dileyen iman etsin, dileyen inkr etsin. nk biz zalimler iin yle bir ate hazrlamz ki, duvarlar, epeevre onlar iine alacaktr. Eer feryad edip yardm isteseler, erimi maden gibi yzleri halayan bir su ile cevap verilir. O ne kt bir iecek ve ne kt bir dayanma yeri! Fussilet 40: yetlerimiz hakknda doruluktan ayrlp inkra sapanlar bize gizli kalmazlar. O halde atee atlacak olan m daha hayrldr, yoksa kyamet gn gven iinde gelecek olan m? stediinizi yapn. phesiz ki Allah, yaptnz eyleri hakkyla grr. 1 (inden geldii gibi davrandn.) 2 (inden geleni sen belirlemedin.) Niin sol kolunu kaldrdnda, sa ayan kaldrmadn? diye sorduumda genelde imden yle geldi diyorlar. O halde sen iinden geldii gibi davrandn ama iinden geleni sen semedin. (Kehf 29, Fussilet 40) gibi ayetlerin izahnda u sylenir: Fiilleri zahiren kula isnad var. Yani birinci nerme ile ilgili, ancak ikinci nerme aklayc. *** Cep telefonunun, radyonun arj var, pili var, unu bunu var deil mi? Peki insan olarak senin arjn nedir? Yediin yemekler mi? Bunlar m senin grmen, duyman, dnmen iin arjn? Elbette ki dnme, duyma gibi olgular yemekten ok farkl olup, yemek bunlarn sebebi olamaz. O halde bunlarn sebebi ne? Cevap: Bunlar devaml ekilde Allahn yaratmasyla vuku bulurlar. *** Yerekimi denen ey nedir? Ktle bykse eker diyorlar. Niin eksin ki? Ona bakarsan mknatsn hacmi kk, bak yine ekiyor. Aslnda yerekimi denen ey, Allahn yaratt harekettir. Yoksa dnyann veya dier gezegenlerin kendi kendilerinde olan ve Allahn yaratmasnn dnda olan bir ey deildir. *** Hareketleri Allah yaratnca; u sabit olur ki: ocuun bir kiloyu kaldrmasyla, gkdeleni kaldrmas aslnda eit eylerdir. Zira bir kiloyu kaldrmasnda, o bir kiloyu Allah hareket ettirdi; yine o gkdeleni kaldracak olsa, yine o hareketi Allah yaratacakt. Yani bu iki kaldrta da ocuun etkisi yok. Bu etki zahiren varm gibi grnyor. Lakin snnetullah yle ki, ocuk gkdeleni deil bir kiloyu kaldryor. Bylelikle insanlar bu olay tuhaf karlamyor. *** Karmzda iki tane su dolu bardak var. Ayn bardak ve ayn seviye su, yani birinin dierine stnl yok. imdi se birini? Mesela: Soldakini tercih ettim dedi. Derim ki: Niin soldakini tercih ettin? Ekseriyetle der ki: imden yle geldi. Yahut nce der ki: yle istedim. De ki: Niye yle istedin? Der ki: imden yle geldi. De ki: Niye iinden yle geldi; niin iinden yle geldiini biliyor musun, bilmiyor musun? Der ki: Bilmiyorum. De ki: Grnte sen seiyorsun ama, seninde sylediin gibi niye setiini bilmiyorsun ve iinden yle geldii iin onu seiyorsun. Peki iinden gelen taraf sen mi iki saat dnp belirliyorsun, yoksa o tarafn dier tarafa daha ar bastn iinde bir anda m hissediyorsun? Der ki: Bir anda o tarafn dier tarafa ar bastn iimde hissediyorum. De ki: Grdn gibi setiin eyi, aslnda sen tayin etmeden bir anda iinde hissettiini anladn. te o tercih ettirici Allahtr. Yine fiillerimizi de; zira iki yol var birini tercih ediyorsun, oraya yryorsun. Bir anda iine gelen dnceyi (tercihi) sen nasl tayin etmi, belirlemi olabilirsin? inden gelen bu seimin (ar basmann) neden

olduunu bilmiyorsan, onu nasl tayin etmi olabilirsin? Bilmeden tayin etmek, ayrmak olur mu? Bilmiyorsan neye gre ayracaksn? Benim; iinden seim (tk) diye bir anda olur deyiimle kasdettiim, seme andr. yle bir soru sorulabilir: Ben iki eyden birini tercih edeceim zaman, bir gn boyunca dnebilirim; acaba onu mu, yoksa bunu mu sesem diye. Sen daha nasl bu seim bir anda oluyor dersin? Cevap: Dediim gibi bir gn hatta bir ylda dnebilirsin ama, her dnmek semek demek deildir. inden dnrsn o mu, bu mu, bakn burada bir seim yoktur. Seim o sre sonunda verilen karar andr. te bu seim, bu karar, bir tarafn dier tarafa gre ar basmas ile olur ve bu bir anda olur. Ve bunun zamann da sen ayarlayamazsn, iinde belirir. Sen ise kararn yaratldnda hah imdi setim yaptm dersin. *** 1 ile 10 arasndaki saylardan be tanesini iinden se. Dikkat et, sen seiyorsun ama aklna bir anda (tk) diye geleni seiyorsun ve aklna geleni sen belirlemiyorsun. Hisset rnek: 3 m, 4 m diye dndnde bile (3 m), (4 m) ifadesinde, niye 3 ve niye 4 yani burada bile bir tercih var. Ve (3 m), (4 m) ifadeleri de dikkat edin, bir anda sizde olutu. Yani ekseriyetle siz; ben tayin ediyorum diye dnmek iin duraksayp; dnyor, kyaslyor olabilmek iin yavaladnzda bile, dndnz, kyasladnz rakamlar, dikkat edin bir anda aklnza geldi. Yani kyaslamay dndnz rakamlar bile siz tayin etmiyorsunuz. O halde bunlar tayin eden kim? Cevap: Allah. Binaenaleyh niversite snavnda be k var. Diyelim snava giren, iki k arasnda tereddt etti ve kafadan att. stediini seti ve bu husus on - onbe defa oldu. Grld gibi bu kadar soruyla kazanaca yer farkl olur. Ama setiini onun deil, Allahn tayin ettii ortadayken kazanaca blm de Allah tayin etmi demektir. *** Radyo dinliyordum, iki kii arasnda yle bir konuma geti: Arayann olu cezaevindeymi. Konumann sonunda sunucu diyor ki: Allah bir daha byle aclar yaatmasn. Demek ki, bu aclar yaatan kim? Arayan da diyor ki: Allah onu bize kavutursun inaallah bu laflar cebirdir, lakin insanlarn ekserisi bu ifadeleri garip karlamazken yine insanlarn ekserisine cebr anlatlnca, sapklk diyorlar. Yahut kt bir eyden bahsedildiinde Allah gstermesin dendii oluyor, demek ki, bunlar gsteren kim? grld gibi cebr olur. *** Mreccihsiz (Tercih ettirici sebep) Tercih Olmaz: Yolda gidiyorsun, iki yol var; saa ve sola. Birini tercih edeceksin. Bir an tereddt ettiin oluyor, bir - iki saniye diyelim. Tercih ettirici sebep olmazsa sen bu iki yoldan birini seemezsin. cabnda on saat orada beklersin de, yine de birini seemezsin. Zira seimde birinde, dierine stn gelecek bir arlk olmaldr. Bu stn getirme (tercih ettirici sebep) senden olamaz. nk eer bu senden olsayd, o takdirde senin byle bir durum karsnda hi tereddt etmemen lazmd. Zira naslsa sen belirliyorsun, ne diye tereddt edesin ki? Ancak bu (tercih ettirici sebep) senden deil. nk iki k arasnda tereddt ediyorsun ve zamann bile sen ayarlayamyorsun; birden bire (tk) diye, birini brne stn tutan bir duygu iinde beliriyor ve sen onu seiyorsun. Sen aslnda, senin iinde Allahn yaratt dorultudaki eyi seiyorsun. Bu zaman bir saniyede olabilir, onsaniye de olabilir. Deikendir; bir anda iinde belirir. Sende hah imdi belirledim dersin. *** Soru: Allahn dilemesi olmadan bir eyi seebilir miyiz? Cevap: Seemeyiz.

*** Soru: Allahn iradesi, senin irade ettiklerini, irade eder mi, etmez mi? Not: Evvelinde Allahn iradesinin ezeli, oysa kulun iradesinin hadis olduunu anlat. Yani kulun iradesi mevcut deilken de, Allahn deimez, ezeli iradesinin olduunu hatrlat. *** Kitap: bni Sina, Razi, Tusi dncesinde varolu Yazar: Do. Dr. Fahrettin Olguner --- Sayfa 56: Son bir ihtimalle de sebepler bir zincir halinde sonsuzca uzayp gittii dnlse, fakat bu takdirde de mmkinler zinciri yine dtan bir sebebe muhtatr. nk sonlu veya sonsuz mmkinlerden meydana gelmi olan bir zincirin bir sebebe muhta olmamas dnlemez. Aksi halde imkan vasfna aykrdr. Kendisine muhta olunan bu sebep; birimlerin toplam, onlardan herbiri veya bir ksm olamaz. Zira bunlarn hepsi kendileri sebebe muhtatrlar. --- Sayfa 61: Razi u aklamada bulunur: Zaruri Varln birliinin ispatna hazrlk olarak bir mukaddime ortaya konmaktadr. Buna gre bir eyin mahiyeti veya sfatlarndan herhangi biri, eyin varlna sebep olamaz. Yani eyi varedemez. Bunun byle olduuna delil olarak da sebep eser arasndaki mnasebet gsterildi. yle ki: Sebep varlk olarak eserinden nce gelir. Eer mahiyet kendi kendini varetmi olsayd, kendisi, bir nevi varlkla, kendi varlndan nce gelmi olurdu. Oysa byle bir ey olamaz; bir eyin kendisi, kendisinden nce gelemez. Byle olunca da mahiyet kendi varlnn sebebi olamaz. *** Soru: Kaza ve kader Allahn iradesinden bamsz mdr, yoksa Allahn iradesinin etkisi altnda mdr? *** Soru: Allah, irade etmedii eyi yaratabilir mi? Kardaki yaratamaz demek durumundadr. Ona denir ki: O halde tm yaratlanlar irade etti demektir. Kafirlik de mevcuttur, onu da m irade etti? *** zgrl savunanlar diyorlar ki: ilim maluma tabidir soruyorum: Allahn iradesi de mi maluma tabi, yoksa malum mu Allahn iradesine tabi? Not: Buradaki malumdan kast, meydana gelecek olan malumdur. *** Bazen diyorlar ki: Allah bildii iin diledi, dolaysyla yine cebr yok. Cevap: Bu ifade, Allahn dilemesinin hadis olduunu akla getiriyor. Sanki nce biliyor, sonra diliyor izlenimini veriyor. Madem byle diyorsunuz, ne diye Allahn iradesine ezeli diyorsunuz? Zira bir eyden sonra olan eye ezeli denemez. Biz Kurann ezeli olmasyla ilgili olarak mesela Hz. Ademin yasak aatan yemesi hususunda daha Hz. Adem yaratlmadan nce Allahn ezeli kelamnda onun Allaha asi olaca beyan edilmiti. Burada Hz. Ademin zgrl kalmaz dediimizde bu sefer onlar: Allah o olayn yle olacan bildii iin, yledir Onun kelam derlerse; yine bata yaptmz izah, bunun iinde geerlidir. *** Limoncuyla konutum, ona iki limon gsterdim. Dedim ki: Birini se. Soldakini seti, dedim ki: Senin soldakini semene Allah etki etti mi, etmedi mi? O kii: Etmedi dedi. Bunun zerine ben ona: O halde Allahn etki etmedii ve dolaysyla dilemedii bir ey mi oldu? dedim. *** Soru: Allah erri irade eder mi? *** Her deimenin nedeni vardr. (Neden, Allahn dilemesidir.) *** Maturidiler diyor ya: Biz fiili yapmay isteriz, peine Allah fiili yaratr. Soru: Peki Allah kulun fiillerini isteyerek mi yaratr, yoksa istemeyerek mi yaratr? Eer istemeyerek yaratr derlerse; deki: O halde Allahn istemedii bir ey oldu

demi olursunuz. Ve istemeyerek yaratmak acizlik olur, muhaldir. Zira onu birisi, istemedii bir eyi yapmaya zorlam gibi olur. Eer isteyerek yaratr derlerse, de ki: O halde Allah, kulda isyan fiillerini yarattnda; mesela zina fiilini yarattnda, kulun kendisine isyan etmesini istemi olur. Deseler ki: Allah kulun istediini ister de ki: Kulun istei hadistir. Allahn iradesi ise kadimdir. Dolaysyla Allahn iradesi, kulun iradesini kapsar. Yani kul; Allah onun neyi dilemesini isterse, o ancak onu dileyebilir. Bunu reddederseniz, o halde siz neden Allahn iradesine ezeli dediniz? *** Kitap: bnul Arabi ve Kaza Kader Problemi Yazan: Hdaverdi Adam --- Sayfa 69: Bu farklar gz nne alnd takdirde Maturidi; Muhammed Zahid elKevserinin dedii gibi Mutezile ile Eari arasnda orta bir yerde olmad gibi, Mahmud Kasmn dedii gibi Mutezile mezhebine, Eari mezhebinden daha yakn da deildir. Mahmud Kasm Maturidi ye, Eariden ziyade Mutezileye daha yakndr ve Eari ile ancak ok az bir meselede ittifak etmitir dese de, bu dnce doru deildir. Not: (Kevsevi, Tebyin Kezibil - Mfteri, Mukaddime, 19; Mahmud Kasm, Menahicl - Edille Mukaddimesi, 18-116) --- Sayfa 103 : Cebriyyeye Gre lm-i lahinin Hudusu Cehm b. Safvan onun tabilerinden Mebbiheden, Hiam b. Hakkem ile Mutezileden, Ebul Huseyn el - Basriye gre Allahn cziyyat bilmesi, o cziyyatn sonradan meydana gelmesiyle hadis olduu gibi malumatn deimesi ile de deiir. Onlara gre hadis ve czi olan bir eyin bilinmesi varlna baldr. nk madum olan bir eyin malum olmas imkanszdr. Yine onlara gre ey mevcuttur. nk, mevcut olmayan, varl bulunmayan ey deildir ki, bilinsin veya bilinmesin. yleyse var olmadan nce bir eyin bilinmesi mmkn olmad gibi, eya varln yitirip yok olunca da ona dair olan ilim devam etmez. Yani eya var olmadan nce bilinmedii gibi yok olunca da bilinemez. Bu durumda malumat yenilendike Allahn da, yeni ilimleri meydana gelir ve bu hadis olan ilmiyle, hadis malumat bilir. Bu minval zere malumatn meydana geliine gre ilimlerde birbirini takip eder, yani malumlar, yani eya hep ilm-i ilahiden ncedir. Yani bu mezhep saliklerine gre Allah vukuundan nce hibir eyi bilmez, onlar ancak vukuu halinde bilir. Allahu Tealann ilminin hadis olduuna ve malumatn deimesiyle deitiine inanan Cebriyye, bu iddialarn bir ksm akli ve nakli delillerle de ispata almtr. Yorum : Yukarda geen dnceler Cebriyyeden olan Cehmiyyeye aittir. Eari mezhebi bu dnceleri savunmamaktadr. lmin (lm-i ilahi) herhangi bir mahalde kaim olmamas Cebriyyenin kanaatna gre bu hadis ve mteceddid ilim, herhangi bir mahalde kaim deildir. nk bu ilmin Allahu Tealann Zatnda meydana gelmesi mmkn olmad gibi, baka bir mahalde husul de caiz deildir. nk herhangi bir mahal ile kaim olmann manas, o mahalin hkmn almas demektir. Allah iin bunu dnmek de mmkn olmadna gre zaruri olarak, Allahn onu herhangi bir mahalde kaim olmakszn yarattn kabul etmekten baka yol kalmamaktadr. Buradan yle bir sonuca gidilebilir. Cebriyyeye gre ilim, ilm-i ilahi, Allahu Tealann Zatyla kaim deildir. Onlara gre lm-i lahi yenilenen ve sonradan meydana gelendir. Eer ilm-i ilahi Allahu Tealann Zatyla kaim olsayd, Onun kadim hkmn almas lazmd. Allahu Tealann Zat kadimdir. lm-i lahi herhangi bir cisimle de kaim deildir. Zira Allahu Tealann sfatdr. Eer herhangi bir cisimle kaim olsayd, o zaman da cismin sfat olurdu. Bundan

dolay onlar, ilmin mahalli olmadn, sylemek zorunda kalmlardr. --- Sayfa 126: Mutezileye Gre rade Mutezilenin hepsi Cenab- Hakkn mrid olduu ve irade sfat ile muttasf olduu hususunda ittifak halindedirler. Onlara gre irade, fiili sfatlardandr ve bir mahalde olmakszn hadistir. rade, murad olunan eylerin taayyr ile taayyr (deime) eder, taaddd (oalma) ile de taaddd eder. Mutezilede bu grlere aykr fikir beyan eden kii sadece Bir b. Mutemirdir. Ona gre irade sfatnn iki yn vardr. O bir ynyle zati sfattr, bir ynyle de yaratklara ve muhdesata taalluk eden fiili sfattr. Mutezileden Nazzam ve Kabi iradeyi Cenab- Hakkn fiili, emri veya hikmeti olarak tefsir etmilerdir. nk lugat manas bundan baka bir ey deildir. Onlara gre Allahn iradesi Zatna taalluk ederse fiili, mkelleflere (kullara) taalluk ederse emri, aleme taaluk ederse hikmetidir. Mutezileden Ebul - Huseyn el Basride, iradeyi ilme irca ederek ona Daiye adn verirken, Ebul - Huzeyl el - Allaf ise, Allahn iradesinin herhangi bir mahalde kaim olmakszn hadis olduunu syleyen ilk kii olmutur. Aslnda onu byle bir fikre gtren de Allahu Tealadan tecsimi nefyetme dncesidir. nk irade bu grnr alemde, bir mahalle muhtatr ki, o da kalptir. Halbuki Allah cisim olmaktan mnezzehtir ve iradesi de bir mahalle muhta deildir. Mutezile Allahn iradesinin hadis ve herhangi bir mahalde kaim olmamasn ispat iin pek ok delil getirmitir. Grld gibi Mutezile, iradeyi fiili sfatlar arasnda ele almakta ve onun hadis olduunu kabul etmektedir. Yine onlara gre irade, herhangi bir mahalde kaim olmad gibi, taayyr ve taaddde de elverili grnmektedir. *** Allahn Amac Yoktur spat: Ama edinmek acizliktir. nk mesela birisi bir hususta bilgili olmay ama edinmi olsun; dikkat edilirse kii bilgili olmay ama edindiinde, ama edindii konuda bilgisiz demektir. Yani bir eyi ama edinen, ama edindii anda, ama edindii eyden yoksundur. Bilgili olmak kemaldir, olgunluktur; bilgisizlik eksikliktir, dolaysyla eksiklik, noksanlk Allah iin dnlemeyecei iin, Allahn amac olmaz, olamaz. *** Bence kaderin srr udur: Allahn dilemesinin nedeni yoktur. Yani cenneti, cehennemi, dnyay, insan yaratmasnn aslnda hibir nedeni yoktur. te ispat: Ezeli (ncesiz, balangc olmayan) olan bir eyin sebebi yoktur. u demektir: Mesela biri r, palto giyer. Kii palto giymeden nce mtr. O halde grnte baktmz zaman, palto giymenin sebebi mektir. Lakin me olay, paltonun giyilmesinden zaman olarak ncedir. Dolaysyla bir eyin sebebi, her zaman sebepliden, neticesinden nce gelir. Bu kabul edildiinde devam edelim. ncesiz (ezeli) olan bir eyin sebebi yoktur, dedik. Soruyorum: ncesiz olan bir eyin, ncesi olur mu?, Olmaz denecektir. Zira eer onun da ncesi olsayd, ona ncesiz denmezdi. Grld gibi ncesiz olann ncesi olmuyor. Lakin yukarda ispat ettiimiz zere, bir eyin sebebinin olmas iin muhakkak zaman olarak nceliinin olmas ve nceden olmas gerekiyordu. Dolaysyla ncesizliin ncesi yoksa, o halde sebebi de olmaz. Sebebinin olmas iin daha ncesinin olmas gerekir. Hal byle olunca Ezeli olan bir eyin sebebi yoktur nermesinin doruluu sabit olur. Soruyorum: Allah bu dnyay yaratt ama, isteyerek mi yaratt, istemeyerek mi yaratt?, steyerek yaratt denecek. Yani yaratmas hadis ise de, ezeli iradesiyle oluyor. Soru: Allah ezeli olarak m irade sahibiydi, yoksa sonradan m irade sahibi oldu?, Ezeli olarak irade sahibiydi derler. Lakin sizinde grdnz gibi Ezeli olan bir eyin sebebi yoktur nermesine gre, Allahn iradesi de ezeli olduu iin, onun da sebebi yoktur. Allahn yaptklar ise, Onun iradesiyle olunca;

Onun yaptklarnn nedeni yoktur demek durumundayz. te, kaderin srr budur diyorum. Yani nedensizlik, illetsizlik. Bununla beraber Kuranda ve hadislerde Allahn sanki amac olduu ya da yaptklarnn bir sebebi varm gibi olduunu ilk bakta akla getiren ifadeler gryoruz. te bu ifadeleri tevil etmek, yani akla gelen ilk anlam brakp, baka bir mana vermek lazmdr. Bu dnya imtihan dnyas da deildir. Mesela Hz. Ademi yaratmadan nce de, onun yasak aatan yiyeceini biliyordu. Zaten rzk da Allahtan. Ona zoraki yedirdi. Byle imtihan olur mu? Olmaz elbette. Byle ayet ve hadisleri uygun bir ekilde yorumlamak lazm geliyor. *** Sebep sebepliden ncedir Ezeli olan eyin ncesi yoktur O halde ezeli olan eyin sebebi yoktur Ama edinmek, ama edinilenin meydana gelmesinden zaman olarak ncedir Allahn amac olduu varsayldnda, Onun iradesinin ncesinin olduu kabul edilmi olur Ezeli olan eyin ncesinin olmas imkansz olduundan, Allahn amac olmas muhaldir. *** Zariyat 56: Ben cinleri ve insanlar, ancak bana kulluk etsinler diye yarattm ayetinin tevili: Allah cinlerin ve insanlarn kendisine kulluk etme grevini onlara yklemeyi istedi. *** mtihan ii Allah iin imkanszdr. Biz imtihan diye geen ayetleri tevil etmek lazm dedik ve bir takm izahlar yaptk. Onlardan biri de Allah; sanki kullardan kan fiilleri bilmiyorda, bilmek isteyen birinin muamelesi gibi muamelede bulunuyor eklindeki izahmzd. imdi bu hususta birka ayeti rnek vereceim. --- Muhammed 31: Andolsun, biz, sizden mcahid olanlarla sabredenleri bilinceye kadar, sizi deneyeceiz ve haberlerinizi de snayacaz (aklayacaz). --- Yorum: Allah denemeden bahsediyor. Mcahid olanlarla sabredenleri bilinceye kadar, diyor. Peki ama onlar yaratmadan nce, kimin mcahid ve kimin sabreden olduunu bilmiyor mu? Biliyor; ama byle ifade ediyor. Yani byle eyler Kuranda vardr. Ve bizim imtihan ifadesiyle ilgili yaptmz yorumlar tuhaf grlmemelidir. Bakara 143: Ey habib-i zianm; senin tevecch ettiin kbleyi biz meru klmadk, illa Resulmze ittiba edip devam edenlerle ittiba terkle arkasna dnp irtidad edenleri bilelim iin meru kldk ve kbleyi tahvil ok kimseler zerine elbette ar ve byk bir i oldu, illa Allahn hidayette kld kimseler zerine ar olmad. Al-i mran 140: Eer size bir yare dokunmu ise phesiz o kavmede onun misli bir yare dokunmutur. Ve o gnleri biz nas arasnda dndrrz. Ve Allah Tealann iman edenleri bilmesi ve sizden ahidler ittihaz etmesi iindir. Ve Allah Teala zalimleri sevmez. *** Soru: nsan kadere mi baldr, yoksa hr mdr? *** nsan yanla dreceini bile bile Allah eytan niin yaratt? Cevap: Allah eytann sapmasn ve saptrmaya vesile olmasn istedi. Allahn istemesinin nedeni yoktur. *** Bu alem mmkn alemler ierisindekilerin en iyisi midir? Cevap: Deildir. Zira dnyada birok er mevcuttur. Allah isteseydi bu kadar er olmazd. Dolaysyla bu dnyann mmkn dnyalar iinde en iyisi olmad sabit olur. O

halde Allah daha iyi bir dnya hayat yaratabilecei halde yaratmam demektir. Sonu olarak daha iyi bir dnya hayat deilde, iinde yaadmz dnya hayatnn mevcut olmasn irade eden Allahtr. *** Soru: Allah neyi irade ettiini bilir mi? Bilir denirse; bilmesi, ilmi ezeli olunca o halde bildii; irade etmesi de ezeli demektir. Mutezile Allahn iradesine hadis, ilmine ise kadim diyor. *** Gzle Grmediimizin Delili Kii uyur rya grr. Halbuki rya grrken gz kapaldr. Demek ki gzyle grmyor. Denilse ki: ben daha evelden grdm eylerden dolay yle rya gryorum derim ki: Sen evvelden ilei grdn diyelim. Onu istediin kadar dn, ilei gryor musun? Hayr grmyorsun. Diyelim sen ryadayken ilek grmeyi istedin; Allah o grnty grmeni yaratmadka ilei gremezsin. Demek ki biz ryada iken gzlerimiz ile grmyoruz. Aslnda gnlk hayatmzda da gzlerimizle grmyoruz. Snnetullah (Allahn adeti) olarak, bir cisme baktmzda Allah onun grntsn grmemizi yaratyor. Bakmadmzda yaratmyor. Olay budur. *** Mekansz mahluk olmaz. Mekan da mahluktur. Her mahluun kaplad bir mekan, yer vardr. Ve her mahluk snrldr. Dolaysyla eni, boyu vardr. Allah her mekan grr ve mekandakini de grr. Cisimler iki eittir. Birincisi bizim grdklerimiz, ikincisi gremediklerimiz. Gremediklerimiz latif cisimlerdir. Mesela biz melekleri gremiyoruz; melekler latif cisimdir, mahluktur ve yer kaplar. Lakin Allah onlar grmez mi? Grr. Binaenaleyh dncelerimiz de, ses de, iman da, kfr de mahluktur. O halde Allah bunlar da grr. Lafn ksas Allah her yarattn grr. Kim ki bu dediklerimizi reddeder ve yle ey olur mu, elbette Allahn yarattklar iinde grmedikleri de vardr derse; o kii Allahn ezeli bir sfat olan Basar sfatnda, grmesinde eksiklik kabul etmi olacandan; yani Allahn grmedii eyler de var diye inanm olacandan bu inan kfr olur. ey ise mevcut demektir. *** Deniyor ki: Byle konuma veya yapma dinden karsn Allah muhafaza (korusun). Demek ki dinden kanlar, dinden kmaktan korumuyor demektir. Yine kt insanlardan bahsedilirken deniyor ki: Allah slah etsin; demek ki slah olmam kimseleri Allah slah etmedi yle mi? *** Alem, uzay cisimdir. Her cisim snrldr. Her snrl olan mahluktur. Dolaysyla alem de, uzay da snrldr. Bu hususta akli delilim udur: _ Kitap: slam Felsefesinde Allahn Varlnn Delilleri Yazar: Prof. Dr. brahim Agah ubuku sayfa 21: Kindi alemin hudusunu ispatlamak iin riyazi salamlkta bir takm nermelere dayanmtr. Ayrca alemin sonsuz olduunu farzetmitir. Daha dorusu riyazi salamlkta olan nermelere dayanarak alemin sonsuz olaca faraziyesinin rkln gstermitir. Kindinin dayand bu nermeler unlardr: 1Ayn cinsten olan ve birbirinden byk bulunmayan iki kemiyet eittirler. 2Btn buutlar ve czleri ile birbirinden farksz olan kemiyetler bilfiil ve bilkuvve yekdierine eittirler. 3Sonlu kemiyetler, sonsuz olamazlar. 4Eit eylerden birine ayn cinsten dier bir ey katlnca eitlik bozulur. Kendisine katk yaplan ey, eski halinden daha byk olur. 5Sonlu kemiyetlerin bir araya gelmesiyle vcut bulan ey, sonlu olur. Baka bir deyimle ayn cinsten sonlu kemiyetlerden bazs sonlu olunca tamam da sonlu

olur. 6Ayn cinsten sonsuz iki kemiyetin biri dierinden daha az veya daha ok olamaz. Kindi bu nermelere dayanarak alemin sonlu ve dolaysyla hadis olduunu ispatlamtr. Alemi sonsuz farzederek giriilecek ispatn, byle bir faraziyeyi muhalle sonulandracan gstermitir: Sonsuz bir cismin bilfiil varln farzedelim. Bundan belli ve sonlu bir para koparldn dnelim. Cismin geriye kalan ksm ya sonlu olur veya sonsuz olur. Eer cismin geriye kalan ksm sonlu olursa, sz geen 5 nci madde gereince cismin tamam sonlu olmu olur. O halde burada ak bir eliki vardr. nk bir cismin hem sonsuz, hem sonlu olduu sonucuna varld. imdi de dier ihtimal zerinde duralm: Cismin geriye kalan ksmnn sonsuz olduunu dnelim. Buna cisimden ayrlan paray katnca hasl olan miktar, bu katk yaplmadan nceki miktardan ya byk olur, yahut da ona eit olur. Eer byk olursa, sonsuz olann, sonsuz olandan daha ok olmas gerekir ki bu da bizi sz geen 6 nc madde gereince muhale gtrr. nk sonsuz olan iki kemiyetten birinin dierinden daha az veya ok olmas dnlemez. Eer paray katmakla hasl olan miktar, kendisine katk yaplan miktara eit olursa, bir miktara dier bir miktar katlnca eitlik bozulmuyor demektir. Bu ise sz geen 4 nc maddeye aykrdr. Cz, byk miktara katlnca ayn bykln deimemesi czle kl arasnda farkn bulunmad sonucunu verir. Yahut para ile btnn ayn byklkte olduu dncesini dourur. Bu ise ak bir elikidir. Btn bu faraziyeler muhale ve elikiye gtrdnden bir cismin bilfiil sonsuz olamayaca sonucu kar. Baka bir deyimle, kemiyet sahibi eyin, bilfiil sonsuz olamayaca anlalr. Bu da alemin kadim olmadn, sonlu olduunu ve balangc bulunduunu gsterir. Bu demektir ki alem hadistir. Alem hadis olunca bir muhdise ihtiya gsterir. Bu muhdis de Yce Allahtr. *** Mevcudatta Allahn yaratmad bir ey var mdr? Aynadaki grntn, bak, gazete, araba, televizyon bunlar ey midir? Peki bunlar Allah m yaratt? ey: mevcut olan Cevap: Bunlar da Allah yaratt ve varolduklar srece yaratlmalar devam etmektedir. *** nsan, da, ta, televizyon, kalem Allaha 1 saat mi, 1 saniye mi yoksa varolduu her an m muhtatr? Eer her ey varolduu mddete Allaha muhta dersen, eylerin varlkta tutulmalarnn Allahn etkisiyle olduunu kabul ettin demektir. Allahn etki etmesi ise yaratmas manasndadr. Bu da cisimlerin varolduu mddete yaratlmasnn devam ettiini gsterir. Yani daha evvel izah yaplm olan Teceddd-i Emsal prensibi. Eer bu eyler varln srdrmek iin Allaha muhta deildir dersen, bu Allahtan mstani olmay gerektirir derim. *** Kitap: Karabai ve Tehaft Yazar: Abdurrahim Gzel --- Sayfa 197: Hocazade, filozoflarn Tatbik Burhannn dnda, illetlerin teselslnn imkanszl hakknda bir baka delilleri olduunu syler. Szkonusu delil ksaca yledir: Her mmknn sonsuza kadar bir baka mmkne dayandn kabul edersek, bu mmknler silsilesini de ilave ve karma yapmadan ele alrsak, bu durumda, varlnda kendisinden baka dier paralara da ihtiya duymas sebebiyle bu btnn de mmkn olaca kesindir. O halde bu btn, mmkn olmas itibariyle bir

illete muhta olacaktr. Bu illetin ne olaca hususuna gelince; aBu btnn kendisi, kendisinin illeti olamaz. ayet kendi kendisinin illeti olursa, o eyin kendi kendisinden nce gelmesi gerekir ki, bu imkanszdr. bBu btnn, bir paras da, Onun illeti olamaz. nk bir btn meydana getiren, ayn zamanda zorunlu olarak btnn paralarn da meydana getirir. Bu ise birinci ihtimalde anlatld zere parann kendi kendisini meydana getirmesi olacaktr ki, bu da imkanszdr. cGeriye son bir ihtimal kalr ki, o da bu illetin, bu btnn dnda bir ey olmasdr. Btnn dndaki bu illetin en azndan bu silsilenin paralarndan birisini meydana getirecei phesizdir.(1) Bu para, illetten malule doru giden dorultuda, en son veya aradaki bir paras olamaz. nk, bu harici illetin mstakil bir illet olduu kabul edildii takdirde, bu son veya ara paralarn iki illeti olmu olacaktr. Mstakil bir illet olmad kabul edildii takdirde, o mstakil bir illete ilave edilmi olacaktr. nk bu silsilenin her paras, bir sonraki para iin bir illet durumundadr. O halde bu harici illetin varla getirecei para, bu silsilenin ilk paras olacaktr. Bu durumda da bu hadise illet cihetine geer. Bylece de silsile bir son bulur. Halbuki nceden bu silsilenin kesilmeyen sonsuza giden bir silsile olduu kabul edilmiti. Sonu olarak, bunun yanl olduu ispat edilmi olur. (1): Bu arada Hocazade unlar ilave ediyor: nk eer bu silsilenin paralarndan her birisi, bu harici illetin dnda birisi tarafndan varla getirilseydi, btnn, yani bu silsilenin kendisi de ayn zamanda bu harici illetin dnda biri tarafndan varla getirilirdi. nk; btnde, paralarn dnda baka birey yoktur. Bu durumda bu harici illet, bu btnn illeti olmazd. Halbuki biraz nce bunun aksi, yani harici illetin, bu btnn illeti olaca, gsterilmi, kabul edilmiti. O halde, harici illetin, bu silsilenin paralarndan birisini varla getiren ey olaca ortaya konmutur. imdi bu duruma gre, bu illetin, bu silsilenin bir ferdinin ya baml olarak ya da bamsz olarak illeti olmas zorunludur. Bu harici illetin eseri olan bu btne ait parann, bu silsilenin en son eseri veya aradaki bir eseri olmas caiz deildir. nk; aksi takdirde, bu harici illetin bamsz olduu kabul edildiinde bir tek eserin iki illeti olmas, bamsz olmad kabul edildiinde, onun bamsz bir illete ilave edilmesi gerekir. nk; bu silsilenin paralarndan blmlerinden herbirinin, kendisinden sonra gelen zerinde bamsz olarak tesirde bulunduunu, onun illeti olduunu daha nceden kabul etmitik. yleyse netice olarak; bu szkonusu parann, silsilenin dier bir ferdi olaca ve bununla da bu teselsln kesin olarak bir son bulaca ortaya kar. (Not: Bu dipnot ayn delilin 103. sayfadaki izahdr.) --- Sayfa 199: Bu grn teyid iin de Curcaninin u szlerini nakleder: Sz konusu silsilenin bazsnn, dier bazsn varla getirmede, orta bulunmayacak ekilde mstakil olarak icad eden bir illet olmas caiz olmaz. Eer bu caiz olursa, alemin bazs kendi kendisinin illeti olur. nk; bu mmkndr ve onun iin mutlaka messir bir illet lazmdr. Bu messir illetin de, bu bazsnn dnda olmas mmkn deildir. Aksi takdirde bu bazs, silsileye tesirde mstakil olmayp, bilakis bunun bu tesirde bir orta olur. Bylece mmknn ve vacibin bir arada bulunmas gibi, bu farzedilen silsilede, bu silsilenin bir ksmnn messire ihtiya duymamas mmkn deildir. *** Kitap: stencin zgrl zerine Yazar: Arthur Schopenhaue

--- Sayfa 79: Dier taraftan, istencin zgrln savunmada u neden Augustinusu tevik eder: 1zgr istenci inkar ettikleri ve baka bir er ve ktlk kaynan kabul ettikleri iin karsna zgr sten zerine adl kitabn aka ynelttii Manilie muhalefeti. (Ruhun Nicelii zerine) adl kitabnn son blmnde bundan alayla bahseder. nsanlara seme hakk verilmitir ve bu gerein altn eytanca akl yrtmelerle kazmaya alanlar ylesine krdr ki 3nsann ahlaki sorumluluunu Tanrnn adaletiyle uyumlu klma zorunluluu. Yani, Augustinusun keskin zekas, bertaraf edilmesi bildiim kadaryla istisna dnda - ki bu yzden hemen daha yakndan gzlemleyeceimiz - tm filozoflarn sanki hi varolmam gibi sessiz ve kibarca kaacaklar kadar zor olan o ok ciddi problemi fark etmeme hatasna dmedi. Ayrca Augustinus ondan, kitaplarnn hemen balang kelimelerinde cmert bir samimiyetle, dobra dobra yle bahseder: Ltfen syle bana, Tanr eytann yaratcs deil miydi? (3) ve sonra hemen ikinci blmde ayrntlara girer: Ruhum u sorudan rahatsz oluyor: Gnahlar Tanrnn meydana getirdii ruhlardan geliyorsa gnahlarn dorudan Tanrya geri dnmesinden farkl bir sonuca varmak nasl mmkn olur? (3) zgr Seme stenci zerine *** Allahn ruhu yoktur diyorum. Bu husustaki (Hicr 29, Sad 72, Secde 9) ayetlerin tevili icab edip, zahiri alnamaz. Zira eer Allahn ruhu vardr denirse, bu ruh ezeli olacak demektir. nsana ruhundan frmesi ayetlerinin zahiri alnrsa; hadis olan insanda, ezeli bir eyin paras mevcut oluyor gibi olur. Halbuki ezeli olan eyde deime, paralara blnme olmaz. Ve yine ezeli olan ey hadis olan eye ya da hadis olan ey ezeli olan eye mahal (yer) olamaz. Yani ezeli olan ile hadis olan birleemez. Bunlar sabit olunca bu husustaki ayetlerin zahirinin alnamayaca sabit olur. Lakin denirse ki: Allahn ruhu vardr lakin keyfiyetini bilmiyoruz. Derim ki: Mekansz ruh olur mu? olmaz. Zira bizim ruhumuz latif cisimdir ve yer kaplar. Allah ise mekandan mnezzehtir. Ezeli olan bir ey mekanda olmaz. nk evvelden izah getii gibi her cisim sonludur ve hadistir. Zira her cisim paralardan mrekkeptir ve paralarna muhtatr. Bir eye muhta olan ise ezeli olamaz. Her mekan ise cisimdir. Dolaysyla her mekan hadistir. Ezeli olan ise, hadisten nce de mevcuttur. (Allah alemden zat itibariyle ncedir, zaman itibariyle deil) Eer ezeli olann mekanda olduu sylenirse, sorarm: Peki mekan yokken ezeli mevcut neredeydi? Grld gibi ezeli olan ey mekanda olamaz. Eer sonradan mekanda oldu denirse, derim ki: Ezeli olan ey deimeyi kabul etmez. Dolaysyla Allahn ruhu olduu kabul edilirse, ruh mekan kaplayacandan dolay; Allahn cisim olduuna inanlm olur. Zaten bu sz yani: Allahn ruhu vardr ama keyfiyetini bilemeyiz una benzemektedir: Allahn eli, yz vardr ama keyfiyetini bilemeyiz. Nasl ki bu sz kfr olursa dieri de kfr olur. Zira ikisi de Allaha cisim demeye varr. Velev ki bu szleri syleyen Allahn mekandan ve cisim olmaktan mnezzeh olduunu sylemi ve bu inanta olduunu dnm olsun! *** Acma, merhamet etme; bu ifadeler bizim kullandmz anlamlaryla Allah iin dnlemez. nk birine acrsanz ve ona merhamet ederseniz, o kiinin bulunduu halde olmasn istemiyorsunuz demektir. Bu insanlarn bak asna gre byledir.

Halbuki Allah iin bu ifadeler dnldnde bu kiilerin o acnas, merhamet edilesi halde olmasn zaten Allah irade etmi oluyor. Yine affetme ifadesi iin de ayn szleri syleyebiliriz. Zira affedecei kulunun gnahlarn, zaten ona kendisi iletiyor. *** Televizyonda birisi vaaz verirken dedi ki: Allah mekandan mnezzehtir, Allah her yerdedir. Soruyorum: Her yer ifadesi her mekan manasna gelmez mi? Eer Allah her yerde denirse bu mekan da Allah yarattndan; mekan yaratmadan nce neredeydi? O bakmdan Allah her yerdedir diyen kafir olur. nk mekanda olan cisim demektir. Ve bu ifade Allaha cisim demeye varr. Dorusu udur ki: Allah hibir yerde deildir. *** Allahn iradesi ezeli midir? hayr derlerse hadis demi olurlar. Soruyorum: Kabul ettiiniz bu hadis irade kendi kendisinin mi sebebidir yoksa onu Allah m yaratt? Allah yaratt derler. Soruyorum: Size gre Allah hadis iradesini isteyerek mi yaratt, istemeyerek mi yaratt? isteyerek yaratt derlerse, o halde bahsettikleri hadis irade yaratlmadan nce de Allahn iradesinin olduunu ikrar etmi olurlar ki bu Onun ezeli iradesidir. Bunu da kabul etmezlerse onlar o halde Allahn hadis iradesini istemeden yarattn sylemek zorunda kalrlar. Mutezile, Allahn iradesinin mahalde kaim olmakszn hadis olduunu sylemitir. Hadis olan her ey mahluktur. Her mahluk mekan kaplar. Mesela havadaki ku, onun kaplad alan onun hacmidir. *** Gerek olan akla uygundur; akla uygun olan da gerektir (Hegel) *** Kalabalk bir ortamda oradakilere u soruyu sorun: Oturuyorken ayaa kalkn ya da elinizi bacanza vurun ve deyin ki: Bu kader mi? Tahminim ounluu hayr diyecek veya susup kalacak. ***Allah, alemi yaratmadnda da gryordu; Nitekim alemi yaratmadnda da biliyordu. Dnelim; Allah ilk gl' yaratmadan nce o gl grmyordu denildii zaman gln nasl grndn bilmiyordu denilmi olur. Zira nasl grndn bilmemek demek, grnmn bilmemek demektir. Allah iin cehil sz konusu olamayaca iin bir eyi yaratmadan nce onun her eyini bildiinden onu grd de ortaya kar. Allah, alemi yaratmadnda da duyuyordu; zira alemi yaratmadnda da alemi biliyordu. Dnelim; Allah ilk sesi yaratmadan nce bu sesi duymuyordu denildii zaman sesin nasl olduunu bilmiyordu denilmi olur. Zira sesin nasl olduunu bilmemek demek sesi bilmemek demektir. Allah iin sonradan meydana gelecek bir eyi bilmemek sz konusu olamayaca iin ve bir eyi yaratmadan nce onun her eyini bildiinden onu duyduu ortaya kar. Zaten Allahn grmesi ve duymas ezelidir. Ezeli olan eyde ise deiiklik olmaz. Eer Allah alemi yaratmadan nce alemi duymuyor ve grmyordu denilirse; bu ifade u manaya gelir: nce alemi duymuyor, grmyordu; daha sonra alemi duydu ve grd. Bu ifade ise deiiklii ifade eder. Ezeli olan eye ise etki edip onun vasfn deitirecek sebep yoktur. Zira sebep sebepliden nce olur. Halbuki ezeli olann zaman olarak ncesi yoktur. Zaten olsayd o ezeli olamazd. *** Alem Allahtan gayrs demektir. Alemin Rabbi, Alemin yaratcs ifadelerini kabul ediyor musunuz? evet derseniz, biz insanlar, fiillerimiz, dncelerimiz ve czi irademiz de alemin iindedir, alemden saylr. Dolaysyla bu saydklarmn da Allahn yaratmasyla meydana geldiklerini kabul etmeniz gerekmez mi? *** nsan Allahn murad ettii eye muhalif bir ey yapabilir mi? *** Bir insan alnt yiyeceklerle yaarsa, bunlar ona Allahn verdii rzk mdr?

NOT: Buradan itibaren zellikle forumlarda yazdm yazlarn ounluunu oluturduu yazlar ekleyeceim Tarih: Austos 2005. ok fikrimi de deitirdim; dediim gibi sonradan yazdklarm geerlidir ancak evvelden yazdklarm piyasadaki kitaplara cevap nitelii tadndan dolay nceki yazlarm silmedim.

Genelde Forumlara Yazdm Yazlar *** Allahn iradesi mi bizim irademize tabi yoksa bizim irademiz mi Allahn iradesine tabi?
*** Semek dnmek midir, seimlerimiz dnce midir? Evet derseniz, soruyorum: Dncelerimizi Allah m yaratr? Evet derseniz; o halde seimlerimizi de Allah yaratm demektir.

*** Konu alemin kdemi (ezeliyeti): Soruyorum Allahn yaratmas var m? Evet dersen, yine soruyorum: Bu yaratmas ezeli mi, sonradan m? Eer sonradan dersen; halbuki her hadis (sonradan olan) mahluktur ( yaratlmtr). O halde o yaratmann da, yaratldn sylemek durumunda kalrsn. Onu yaratan, yaratclkta hadis (sonradan) dersen, onu ne yaratt? diye sorarm ve teselsl olur. O halde Allahn yaratmas ezeli dersen bak ne oldu: O zaman yaratlan ilk eyi dn; o halde onun da ezeli olmas lazm gelmiyor mu ne dersin? Mesela bak, Allahn kudreti var ve bu ezelidir; kitaplarda byle anlatlr. Soruyorum: Allah kurdetiyle mi yaratr? Evet dersen bak ne oldu: Alem (Allahtan baka herey) sonradan oldu; yani Allah alemi sonradan yaratt dersen, o halde bu sonradanlk ne demektir? Allah bu sonraln gelmesini mi bekledi? Nedir bu? Eer Allah bekledi; nce yaratmad sonra yaratt dersen. O halde Allahta bir deimeyi kabul ettin demek olur. nk kudreti ezelidir; nce yaratmad, sonra yaratt; dolaysyle kudreti bu iin olmasna taaalluk (bal ,ilgili) etti dersen; bak ne oldu: Kudreti nce yaratmyor, sonra yaratyor oluyor ve bu kudrette bir deimeyi beraberinde getiriyor. Halbuki ezeli olan deime kabul etmez. Bir de dier adan bakarsak; yani aleme ezeli dersek; bu sefer de baka problem var, yle ki: Yaratmaktan bahsedildiinde zaten yaratlan iin ncesinde yokluktan bahsetmek ya da baka bir eyden bahsetmek lazm gelir. Sonuta bir deiimdir. Mesela insann amurdan yaratl gibi; bak insan yoktu; var oldu, yaratld amurdan. Fakat ben unu diyorum: Yaratlan ilk eyden bahsediyorum: Bunun iin konuursak ve buna ezeli dersek; ama ezeli ise deimez ve yaratlan ey iin de ezeli demek grnd kadaryla bir elikidir. Lafn z unu soruyorum: Yaratlma konusunda, Allah vard ve sonra alem oldu dendiinde: Allah yaratmak iin bekledi mi, beklemedi mi? Beklemedi dersen, alem ezeli demi olmuyor musun? Eer bekledi dersen, neyi bekledi? diye sorulur. Zamann bekledi dersen. O halde zamann varln kabul ediyorsun demektir. Yani kafam kark; bu konu zaten ok derin.

*** Mesela ben yere yatmay dnyorum; soru: Allah bu dnceyi irade edip yaratt iin mi ben bu dnceyi dndm yoksa irade etmeyip yaratmad halde mi ben bu dnceyi dndm. Yani lafn z dncelerimizi (czi irade) Allah m yaratr, biz mi yaratrz yoksa bu dnceler kendi kendine mi meydana gelir? Esas dm yeri burasdr. Maturidiler ve insann zgr iradesini savunanlar, czi iradeyi yani dncelerimizi Allah yaratmaz derler. Bunu kafanza iyice sokun....

*** Allah bildii iin yazd demeye getiriyorsun; mesela Ademin yasak aatan yiyeceini Allah o yemeden nce biliyordu. Dolaysyla ilim maluma tabidir, yani bilinene tabidir, tesir etmez diyorsunuz. Cevap : Ama Ademin yasak aatan yemesi, yani bahsi geen Allahn bildii fiil yine Allahn iradesiyle gereklemedi mi? Eer bu soruya evet Allahn iradesiyle vuku buldu bu hadise derseniz, bakn ne oldu? Allah onun yasak aatan yemesini irade etmi oldu ve Allahn irade ettii bir fiilin meydana gelmesini Adem engelleyemez. O zaman anladk ki Adem bu fiili yapmaya mecbur oldu.

*** "Allah istese insan klna girebilir." Biri forumda bunu dedi. Cevap: Bunu diyen kafir olur; "insan klna girebilir" demek Allah cisim de olabilir demek olur. Cisim ise paralardan olumutur ve her paralardan oluan kendisini oluturana muhtatr. O bakmdan her cisim sonradan olur ve yaratlmtr. Halbuki Allah yaratlmamtr, dolaysyla Allah cisim olamaz ve bunun olmayacan Allah bilir. ikinci sorun u: Hz. Adem yasak aatan yemeseydi ne olacakt? Cevap: Hz. Adem yasak aatan yemek zorundayd. Rzk Allahtandr ve haram da rzktr. O bakmdan Hz. Ademe de esasen Allah zorla yasak aatan yedirmitir ve herey Allahn iradesiyle olduuna gre Hz. Ademin bu fiili de yine Allahn iradesiyle vuku buldu ve Hz. Adem, Allahn irade ettii fiili engellemeye kadir olamaz. Bu bakmdan Hz. Adem, Allahn zorlamasyla yasak aatan yedi. Bu srada bana yle soruluyor: O halde eytan ne? Yani o, ona vesvese vermedi mi? Cevap: Evet verdi, ama eytan da Hz. Adem gibi fiillerini ve dncelerini yaratamaz. eytann dnceleri ve fiilleri de Allahn yaratmasyla mevcut bulur; dolaysyla eytann Hz. Ademe vesvese vermesini Allah istedi ve eytann vesevesi vermesini yaratt. Tabii ki eytan da Allahn, kendisinde yaratt fiili yapmamama kadir olamaz. O bakmdan eytan da bu yaptklarn Allahn iradesiyle, yani zolamasyla yapt. Dersen ki bana: O halde bu dnya imtihan deil mi? Cevap: elbette deil. Allah sonradan olacak hereyi daha o olmadan nce bilmiyor mu? Biliyor, bu nasl imtihan o zaman. mtihan deil. Fakat Kuran da imtihan ile ilgili ayetler var (mesela Mlk 2). te bu ayetlerin zahiri (grn) alnamaz, tevil edimesi gerekir. Yani baka manalar vermek gerekir.
*** Bir bedevi, Amr b. Ubeyd'inde bulunduu bir ders halkasnn banda durdu ve dedi ki: Ey adamlar benim devem alnd. Allaha devemi bana geri dndrmesi iin dua ediniz. Amr b. Ubeyd dedi ki: Allahm sen bunun devesinin alnmasn murad etmediin halde alnd. Bu deveyi ona geri evir. Bedevi arap dedi ki: Senin dua etmene benim ihtiyacm yok! Amr: Niye? deyince, u cevab verdi: O dilemedii halde devem alnd gibi, geri dndrlmesini istedii halde geri dndrlmeyeceinden korkarm dedi. Yorum: Bana sorarsanz bu rivayet uydurmadr; ama devam edelim: Amr b. Ubeyd, Muteziledendir ve bu mezhebe gre Allah erri irade etmez ve bu mezhep iradeyi; emretmek, raz olmak manasna alr. Yani Amr, zgr iradeyi savunur.

*** 1- Rzk Allahtan m? ki imek rzk m? ki imek Allahtan m? (Haramda rzktr Maturidilere gre) 2- Herey Allahn dilemesiyle mi olur? Zina yapanlar var, Allaha svenler var. Bunlarda m Allahn dilemesiyle oldu? 3- Allah gnahlarn ilenmesini diler mi? Gnahlar ileniyor mu? O halde dnyada Allahn dilemesinin, iradesinin dnda bir ey mi oluyor? 4- Kadere hayrn ve errin Allahtan geldiine inanyor musunuz? Zina yapmak er midir? Zina yapmak Allahtan mdr? Hani, hayr ve er Allahtand ya... 5- "Allahm bizi kt yola drme, yolumuzu saptrma" diye dua ediyor musunuz? Demek ki bizi kt yola dren ve yolumuzu saptran kimmi? 6- Allah erri irade eder mi? ster mi, diler mi? Hayr dersen, Allahn dilemesi dnda m oluyor bu erler?

7- nsan kadere mi baldr, yoksa hr mdr? 8- imdi, senin bu yazlar okuman kader mi? 9- Allah dilemeseydi sen bu yazlar okuyabilecek miydin? 10- nnde iki meyve var, elma ve ilek; se birini. Senin bu seimin Allahn iradesiyle mi oldu yoksa iradesi dnda m oldu? 11- nsan Allahn murad ettii (istedii, diledii) eye muhalif bir ey yapabilir mi? 12- Bir insan alnt yiyeceklerle yaarsa, bunlar ona Allahn verdii rzk mdr? 13- Allah mahlukatnn (yaratklarnn) kendisine itaat etmeden nce, itaat edecek olmalarn ve O'na isyan etmeden nce isyan edecek olmalarn irade etmi miydi? Bu soruya hayr derseniz, Allahn iradesinin ezeli olduunu reddetttiniz demektir. Eer "bildii iin diledi" derseniz, bunun da cevab sitededir. 14- Siz bu yazlar okumadan nce Allah bu yazy okuyacanz biliyor muydu, bilmiyor muydu? Biliyordu derseniz, soruyorum: Bildii gibi olmasn m diledi yoksa bildiinin aksine olmasn m diledi? "Bildii gibi olmasn diledi" derseniz, sizin bu yazy okumanz Allahn irade etmi olduunu kabul ettiniz demektir ve siz Allahn irade ettii bir fiili, hareketi engelleyebilir misiniz? "Hayr engelleyemem" derseniz, demek ki siz bu yazlar Allahn zorlamasyla, mecburen, tp tp okudunuz. Ne dersiniz bu ie? Bu sorular ne kadar bilgili olursa olsun insann hr iradesi olduunu savunan kiilere sorarsanz, yz kpkrmz kesileceini tahmin etmekteyim. Gece uyuyamaz tahminime gre; sorun grn. Defalarca sylediim gibi peygamberin kader hadislerinde, insann zgr iradesi olmad anlatlr. Bu hadisleri de onlara sorarsanz yine kpkrmz olurlar. Hadi sorun artk! Czi irade vardr, bizim tercihlerimiz vardr, ama bunlar sonuta dncedir ve dncelerimiz de Allahn yaratmasyla oluur; dolaysyla aslnda biz de Allah hangi dnceyi yaratrsa, biz o dnceyi dnebiliriz.

*** Forumda biri diyor ki: Kendini tant ve niin bu yazlar yazma gerei duydun? Cevap: Ben 1976 doumluyum. Hi kimseden dini eitim almlm yoktur. Kuran okumay bile kendim kasetlerden rendim; fakat gnde ortalama 7-8 saat kitap okurdum yine okuyorum, be yl nce kader hususunda piyasadaki dnen dolaplar yava yava hissetmeye baladm. Olaylar yle cereyan etti: Senin de yazp grdn gibi kader hususundaki hadislerde tamamen cebr (Allahn kullarn gnahlara ve sevaplara zorlamas) gr vardr. Hal byleyken ben piyasadaki elime geen dini kitaplar okuyorken, onlarda ekseriyetle kader hususunda kullarn zgr iradelerinin olduu anlatlrd. Bu anlatlanlar ok elikilidir yani bir dediklerini bir alt satrda dahi yalanlayc ifadeler kullandklarn gryordum; bunlarn kat olduunu hissediyordum lakin onlarn kendilerince getirdikleri baz rneklerine, cevaplarna, kar cevap veremiyordum. Sonra kendi kendime dedim ki: Bunlar bu kadar alim, elbette vardr bir bildikleri deyip dediklerini kabullendim. Fakat bu anlay yani kullarn zgr iradesi hususuyla, hereye amil olan Allahn iradesini bir trl uyuturamyordum. - drt sene byle bunalml olarak geti. Zira tatmin olmuyordum, kendimi kandrdm hissediyordum ki bu beni hepten bunaltyordu. Byle giderken drt be yl nce Muhammed hsan Ouzun Kaza ve Kader kitab elime geti. Bu kitab okuyunca ok oldum; nk hak mezhep dedii Maturidi mezhebiyle, aktan aa kaderi inkar ettiini bildiimiz Mutezile mezhebinin aslnda ayn yolda olduklarn ve szde bir ekimede bulunduklarn itiraf ediyordu. Daha sonra bu laflarn dzeltmek istiyordu. Ben o kadar etkilendim ki acaba yanl m gryorum diye bir gnde okuyacam bu kitab, kelime kelime tetkik ederek bir haftada bitirdim (bu bahsettiim kitaptan alntlar ve elikileri sitede vardr) ve bu konuyu tm detaylarna kadar incelemeye karar verdim; sonra kelam ve felsefe kitaplarna daldm ve bu iin inceliklerini aratrmaya baladm. Bu arada rendiklerimi evremdeki insanlarla da konuuyordum. Bir de baktm ki, insanlarn tamamna yakn da neyi savunduklarn tam manasyla bilmiyorlar. Genelde kulaktan dolma fikirleri var; okuyanlarn ise bilgili olduklarn dndkleri kiilerin kitaplarn okuyup, pek sorgulamadan hemen doru kabul ettiklerini grdm. Bu aralar Razi'nin Tefsiri Kebir diye

mehur olan tefsiri elime geti. Bu tefsirde bir farkllk vard. nk Razi, Eariydi ve cebirciydi yani kullarn zgr iradesi yok diyordu. Ondan da pek ok bilgi edindim, sonra unu farkettim ki Eari mezhebine piyasadaki kitaplarn neredeyse tamam Ehli Snnet ve Hak mezhep diyorlard yine Maturidi mezhebine de Ehli Snnet ve Hak mezhep diyorlard. Ben kelam kitaplarna bir baktm, yine afalladm. nk, Hanefilerin genelde itikadda Maturidi mezhebinde olduu syleniyordu ya, ben de madem Hanefiyim demek ki ben de Maturidiyim diye kendimi Maturidi gryordum. Lakin ilk okuduum kelam kitabnda, unu grdm ve yamuldum kaldm; nk orada czi iradeden bahsediyordu ve czi irade ise u demekti: Ben imdi oturuyorum ya, imdi ayaa kalkmak istedim; ite bir hareketi yapmay istemeye, yani verdiim rnekteki ayaa kalkmay isteme dncesine czi irade ad verilir. te bu Maturidi mezhebi czi iradeye mahluk (yaratlm) deil diyormu. Yani Allah yaratmaz diyormu; bir baktm Eari mezhebine czi iradeyi Allah yaratr diyor. Ben dedim ki: Nasl bu Maturidi mezhebinin dediini savunurum, o halde ben bu mezhebi brakyorum ve Eari mezhebine geiyorum. Fakat hala Eari mezhebinin cebirci olduunu bilmiyordum. Zamanla daha incelikleri grdm; yani ok yalan dolan var bu ilerde onu sylyorum. Sonra ruyetullah (Allahn grlmesi) inkar ettim ve Eari mezhebinden de ktm. Lafn ksas kitaplarn ekserisi cebr grn aalar ve Eari mezhebine hak mezhep derler ama ou bilmez ki hak dedikleri bu Eari mezhebi de kullarn zgr iradesi yoktur, Allah zorla gnah ve sevap iletir der. kat, yalan, dolan o biim. Bunlar elimden geldiince insanlara anlatmak istiyorum. Zira bir ok kiinin, Maturidi mezhebinin yapt laf oyunlarn cevaplayamadklarn grdm. Benim bebinden fazla insanla yaptm tartmalar vardr; ok yksek tecrbem vardr. nsanlara renmeleri iin bu yazlar yazdm. Said Nursi diyorlar; gereki olun! Bu iler ok incedir; tam manasyla bu konuya kiinin kendini vermesi lazmdr, itikadi mezhepleri aratrmas, onlarn ne dediklerini, nasl savunma yaptklarn ok iyi bilmek lazmdr. Said Nursi ise kelamc deildir ve bu hususta ok yetersizdir. Bunu ispatladm ve yine ispatlarm; u aralar onun klliyatn okuyorum, bitirince dier elikilerini de gstermek istiyorum ta ki anlayn bu iin ne kadar ince, detay olduunu.

*** Dedi: Gene tercihte kaldm gitsem mi, kalsam m? Ben kalmay tercih ettim ve Allahn benim kalmam neticesinde irade ettii eyi yaptm ve yazdm. Ama tm bu tercihler arasndan yazmamay ve ie gitmeyi tercih etse idim, Allah iim ile alakal irade ettii ii yapacak ve Allah benim iin o sahneleri yaratacak idi. Cevap: Fakat bireyi gzard etmisin; irade ettikten sonra fiilimi Allah yaratyor diyorsun da irade etme durumunu ve iradeni Allah yaratmyor mu? Ben istiyorum, Allah fiili yaratr diyorsun da "istememi Allah yaratyor demiyorsun. Bunu grmek istemiyorsun, insanlarn ou da byle; bu bahsettiin iraden yine Allahn ezeli iradesiyle vcut bulmuyor mu? Milyonlarca dnceden birini sen setiini ifade ediyorsun; bak imdi: Milyonlarca dnce bir insan iin ayn anda mevcut olamaz, hatta iki dnce bile ayn kii iin ayn anda vcut bulamaz. Dolaysyla sen nce bir dnce, sonra dier dnceyi dnrsn; mesela sen hem saa gitmek dncesini, hem de sola gitmek dncesini ayn anda dnebilir misin? Hayr dnemezsin. Dolaysyla senin aklna gelen tm fikirler Allahn yaratmasyle meydana gelir. *** Nasslarda geen Allahn gazaplanmas ve raz olmas ifadelerinin de zahiri alnamaz. yle tevil edilmelidir: Gazaplanma ifadeleri cezalandrma, raz olma ifadeleri ise mkafatlandrma olarak kabul edilmelidir.

***Allah erri irade eder mi?

*** Dncelerimiz Allah yaratt iin mi varoluyor? *** Allahn kalpleri mhrlemesi ile ilgili ayetler var bunlar ile ilgili u soruyu soruyorum: Bir ksm insanlar diyor ki: Onlar mhrlendi ama undan nk onlar ok isyan etmilerdi ve azmlard o bakmdan onlar hakettikleri iin Allah da onlarn kalplerini mhrledi diyorlar ya da Allah onlarn iman etmeyeceini bildi iin mhrledi diyorlar. Ben de diyorum ki : lakin sorum u: Bu kiiler mhrlendikleri anda iman edebilirler mi? Eer edemezler derseniz, ite bu anda da iman teklifi bu kiilere var m? u ayetlere bakn Araf 158 ve Bakara 21 bu konudaki baz ayetleri de vereceim. Bu ie ne diyorsunuz? Hem mhrlyor hem de ayn anda iman teklifi var, yani o kiiye yine iman emrediyor? Bu i yani iman etme olay, bu mhrlenme annda nasl olacak? Ve bu o kiiye kaldramayaca yk yklemek "teklifi mala yutak" olmuyor mu? Evet oluyor. Lakin bakn Bakara 286: "Allah hibir nefse kaldramayaca yk yklemez" buyruluyor. Ben bu ilerin kolay olmadn hep syledim ve ben bu ayeti inkar da etmiyorum, lakin tevil edilmesi gereken bir ayettir. Yani baka bir mana vermek gerekir. Kurandaki baka ayette kre, topala glk olmad bildirilmiti.( ayet numarasn hatrlayamyorum) te bu manada bir kaldramayaca yk yklemez diyoruz. Hani onlar savaa gitmesede olur manasnda. Bu konuyu da o kadar ifade ettim, bunu da pek yorumlamadnz ne diyorsunuz. Bu balkta da zelikle bu konuyu konualm. Zira bu hususta zgrlkler savunma yapamyorlar.............. *** Neden ben Maturidilii kabul etmedim? undan: Yzyllardr sren bir kat. Bu konuda ok felaket laf oyunlar dnmekte ve insanlarn ekserisi de zaten zgr irade savunulmasna inanmaya meyillidir. Btn bunlar birleince Maturidilik yzyllardr kabul grmtr ve aslnda Earilik bence hibir dnemde halk tabakasnn ounluu tarafndan kabul grmemitir. (Delil mi istiyorsun? Git sor afilere kader konusundaki grlerini, sana tahminim zgr iradeyi savunurlar. Halbuki mezhebim dedii Earilik cebircidir, yani kulun zgr iradesi yoktur der.) Grnte sanki kabul edilmi gibidir ama hakiki hakim gr kim ne derse desin maturidiliktir kim ne derse desin. nce unu syleyelim, bu Maturidilik kadere inadklarn sylerler, her ey Allahn iradesiyle olur derler, tamam m? Fakat czi iradeyi Allalh yaratmaz derler. in tuhaf u ki bu mezhebin imam ise bunu demedi, yani Ebu Mansur Maturidi czi iradeyi Allah yaratmaz demedi. Aksine sonradan olan hereyi Allah yaratr dedi. Hatta iman da Allah yaratr ve bunu kabul etmeyenin laf dinlenmez dedi. Fakat Maturidi dedii bu laflarn cebr yani kulun zgr iradesi olmamas manasna gediini, yani o manaya geldiini gremedi. O yine kullarn zgr iradesi olduunu syledi. Yani kitab elikilerle doludur. Zaten son attm mesajlarda da onun "Kitabu-t Tevhid" adl kitabnda dt elikilerini gsterdim. Sonradan bu mezhepte olduklarn syleyenlerden bazlar dndler; nk bu mezhebe gre insanlarn fiillerini yani hareketlerini Allah yaratr gr kabul ediliyordu. Byle bakldnda cebr olur. O bakmdan dediler ki: Czi irade yani bir fiili yapmadan nce yapma istei yani ben ayaa kalkmay istiyorum ya ha ite bu benim ayaa kalkma dncemi Allah yaratmaz dediler. ( bn Humam bunu dedi) nk onlar eer bu dncemi de Allah yaratrsa bu sefer zgr irademiz kalmaz dediler ve byle gidiyor daha detaylar sitededir. Fakat sitedeki bir ok grm deitirdim. Burada deitirdiim grleri yazdm. Mesela en son ne dedim: Allahn gcn, kudretini inkar ediyorum dedim deil mi? imdi bakldnda bu nasl laf diyorlar deil mi? Halbuki bu iin derinlerinde acayip detaylar mevcuttur. Mesela kudret sfatna ezeli denirse ve Allahn yaratmas bu kudretiyle olur denirse bak ne oluyor: Mesela dnyann yaratl, benim yaratlmdan nce ya, bak ne oldu: nce dnyay yaratt, sonra beni yaratt, neyle yaratt? Kudret sfatyla yaratt denirse ve bu kudret sfat ezeli denirse bakn probleme: nce beni, sonra dnyay yaratt dendiinde, bu adan bakldnda kudret sfatnda deiim oluyor. Yani nce farkl, sonra farkl ey yaratlyor. Yani kudretin taalluku (ilintisi, ball) farkl eylere oldu demektir. Ama ezeli olan ey de deime olmaz ki. Bu kabul edilemez ve bu gr Allahn zatnda deimeyi kabul etmek demektir. Halbuki Allah da deime olmaz. Bunu da anlatamadm ama ne kadar zor olduunu iin iinde ok i olduunu herhalde biraz anlatabildim. *** nsanlarn ekserisi, ounluu cehenneme gidecek delil: Araf 179. ayet ve daha delil ok ayet var. Ben cennete gideceimi bilemem, nasl bir inanla leceim bilemem. Evet cennet ve cehenneme inanyorum. Bana ok kii mslman msn? diye soruyorlar, bakn u rnei vereyimde hakkmda bilgi sahibi olun: Ben 98 ylnda beden retmenlii blmnden 19 mays niversitesinden mezun oldum ve tayinim kt Yozgata, fakat tayin kma aamasnda ben kzlara bakmann haram oluuyla ilgili aratrmalarm o dnemde tamamlamtm yani inceliklerini ve ulatm sonu uydu: Yabanc kzlarn sana bakmak haramdr. Hal byle olunca gnah diyerek greve gitmedim. Ben niversite 2. snfta bu islami ilimlere ynelmeye baladm. (96 ylnda) Bana kar ok pheci davranyorsunuz; ben bir ey diyorsam zaten ona kar yaplan savunmalar yllarca okudum demektir. Ka kere dedim ki bana gvenin. Ancak ben sk sk fikirlerini deitirebilen biriyimdir, yeniliklere amdr ve bunu size anlatmakta isterim. Hanif dostlar diye sonra Teknik forum bir de zgr dnce forum, bunlar yazlarmn ounu silmediler. te bir ksm forumlar kovmad, bazlar kovdu. Sonra baka isimlerle yine yazdm yine kovdular, byle gidiyor; beni devaml kovan kayzer diye bir forum var. Bir acayip i, bana cevap veremeyeceklerini bildiklerinden kovuyorlar. Aslnda benim bu sylediklerimin arka plan var, yani ben misal, Allahn iradesini inkar ettim ama drt yldr kafamdaki bir problemdi bu ve yzlerce kitapta bu zayflklar gre gre ben de birikiyor ve bom patlyorum. Bu aralar birbiri ardnca ok patlamalar oldu ben de ve ben taassup sahibi deilimdir; hayatm boyunca savunduum bir grn yanlln anladm anda o gr saniyede terkederim. Yani bu millet benim ne kadar aratrma yaptm abartma olacak ama "hayal bile edemezler" esasnda bu son yazdm yalan ama ne kadar aratrdm anlamanz

iin byle dedim. Samsunda kovulmadm yer zaten kalmad. Hocalar beni tanyorlar, hatta yle bir anm anlataym: Bir defasnda bir cami hocasna yaklatm kendisini tanmyordum ve kendisine bir kat uzattm, kata birka soru yazmtm; o kii kada bakmadan elimi kendisinden uzaklatrd. Ne oldu, beni tanyor musunuz? dedim. Evet anlamnda ban sallad ve birey sylemeden kalkt gitti. Byle yani, ben de burada nette yazyorum ne yapaym. *** Allah grr diyorsunuz ya, soruyorum: Allah bizi grr m? evet derseniz soruyorum: Bizi yukardan m yoksa aadan m grr yoksa sadan m, soldan m grr? Grdnz m iler nereye varyor? yle bodoslama gitmek olmaz, dneceksiniz: "Ben bir ey diyorum ama bunun gerisi nedir? Yani bu laf nereye gider?" bunu ekseri dnemiyorsunuz. Bak bu iler kolay deil. Dnelim,( dnmekten korkmayn) evet grme olayndan bahsediyorsak; grlenin bir ynde ve yerde olmas gerektii gibi grenin de bir ynde ve yerde olmas gerekir. O halde bu laf sonuta grenin cisim olmasna ve ekli emali olmasna varr. Eer derseniz ki: "Yok Allah her yerden bizi gryor" bak imdi bir insan dn, bu insan her yerden grmek ne demek? Bakn stten grnmn dnn ha, imde alttan grnn dnn sonra sadan ve soldan, byle dndnz m? imdi bu farkl alarda grntleri birletirin, birletirdiniz mi? Ne! birlemiyor mu? Tabii ki birlemez. Evet birlemez yani bu farkl alardan grnlerin grntleri birlemez. Birletirmeye kalksan da zaten bir mana ifade etmez. Demek ki Allah grmez. O halde Kurandaki grme ile ilgili ayetleri ne yapacaz m diyorsunuz? Cevap: Bu ayetlerin manasn, grlebilecekleri ve duyulabilecekleri bilmek manasna alrz. Yani mutlak bilme anlamnda. Bu sadece benim grm deil unutmayn. Bir rnek vereyim de sizin kafa yapnzn nereye vardn grn: Soruyorum o zaman; Allahn eli var mdr? Yok mu diyorsunuz yoksa var m diyorsunuz? Hani Kuranda ayetler var; Allahn elinden, yznden, gznden bahseden ayetler var. Ara istiva etti deniyor. stivann manas ise oturmaktr, yerlemektir, karar klmaktr, bu ve benzeri ( insan biimci) ifadeler Kuranda oktur. O halde ne yapacaz? Allahn eli, gz, yz var m diyeceiz? Bu o zaman Allah insan gibi dnmek demektir. Ama bir taraftan da ayetleri inkar edemeyiz. O halde ne yapacaz? te unu yapacaz: "Tevil" Tevil demek, akli deliller ile sabit olan bir gerek ile nassn (ayet, hadis) zahiri (grn, d anlam) arasnda atma ve ztlama varsa yaplan ilemdir. Bu gibi durumlarla karlanca ne yapacaz? Akli delili alacaz ve nakli delili (ayet ve hadis) akli delile gre yorumlayacaz; ite bu ileme tevil denir. Yani eli ifadesini nimet manasnda, yz ifadesini zat manasnda, istivay ise mlknn hkmdar manasnda, grmesini ve duymasn da grlebilecek ve duyulabilicekleri bilmesi manasnda, iradesini ve kudretini de ilmindekilerin varlk sahasna kmas manasna alrz. Yani lafn z, Kuranda geen btn sfatlar ilmine irca edeceiz, dierlerini mecazi olarak kabul edeceiz ve ilmine de zatnn ayndr diyeceiz. *** Dedi: Krat karde; Ehli Snnete ok gzel cevap vermisin. Peki ama neden amel'de Hanefi'sin? Yani teorilerini reddediyorsun. Pratiklerini uyguluyorsun. Sen bir yaznda diyordun ki; namaz farkl klyorum artk. Rkudan kalkarken "semiallah limen hamide" demiyorum, baka bir ey sylyorum" diyordun. Bu amelini bozmuyor mu? Cevap: Gzel bir soru inanr msn durumum biraz garip kald. Zira amel demek hani namaz oru hac gibi ya bunlar zel uzmanlk gerektiren eyler. Dolaysyla Hanefi mezhebindeyim; ancak baz durumlara binaen kendim namaz klma ekillerinde baz eyleri ekleme ya da karma cihetine gitmek zorunda kaldm. Namaz nasl kldm syleyeyim: Zaten drt yldr snnet klmyordum, farz ve vitir. Ancak son dnemde yani 4 aydr yle klyorum namaz: Ayakta normal fatiha ve sure ancak fatihadaki dua ayetleri var ya, onlar sylerken bir mana kasdetmiyorum. Yani dua niyetini gtmyorum ( dua etmediimi ve duann yanl oldunuunu anlatmtm ) ve rkya gidiyorum ama kalkarken "semi allahulmen hamideh" demiyorum. Zira bu u demek: "Allah hamdedeni duydu" Halbuki ben Allahn duymasn inkar etmitim. Dolaysyla bunu demiyorum, sonra oturu var ya, salli barik okumuyorum ve tahiyyat da okumuyorum. Otururken de yine fatiha okuyorum ve amin demeden peine ehadeti okuyorum yani "ehed enne ilaheillallah ve ehed enne muhammeden abduhu ve resuluh" diyorum. Ben son peygamberin, peygamber olduuna inanyorum. Ancak peygamber kelimesi farsa imi ve manas haberci demekmi. Arapa "nebi" de haberci demektir. Dolaysyla peygamberin ille de mslman olmas art olmam oluyor. Neden salavat getirmiyorum. Zira son peygamberin hadislerini iyi bilirim, onu iyi tanrm. Bu ahs insan biimci bir Tanr anlatmnda bulunmaktadr ve bu yzyllardr almayan bir kutu; zerinde dnlemeyen bir tabu idi ve yzyllardan beridir bu gibi ifadeleri hep "tevil"(baka mana verme) ad altnda, peygamber onu kasdetmedi, baka eyi kasdetti gibilerinden, onun bu insan biimci szlerini hep baka mana demek istedi o, herkes anlayamaz bu dediklerini, gibilerinden sylemlerle paspas alt ettiler. Bu paspas kimse kaldrmaya cesaret edemedi. Zaten kaldrsa da (yani peygamber yanld bu itikadi konularda dese de) kendisine pek inanlmayacan iyi bilirdi. Ancak ben kendimi kandrmak istemeyen biriyimdir. Yllarca bunlar grdm, yzlercesini ve anladm ki ismet ad verilen ey de, aslnda bir n kabuld ve baz ayetler var ki peygamberlerin isyan etmeyecei manasna alnabiliyordu. Ama dier baka ayetler de var ki aka grmezden geliniyordu. Bu konuyu aratrmaya karar verdim. Bu konuda (yani ismet, peygamberlerin masumiyeti) kitaplar okudum ve Razi'nin yazm olduu "Peygamberlerin masumiyeti" adl kitapta bunu aka grdm. ( Razi, zorlamal yorumlar yapyordu. Peygamberlerin masumiyetini ispat yolunda) Peygamberlerin masumluu konusu asla zerinde tartlamaz gibi alglanan husuhlardand. Allah son peygamberi saptrd, ona bu fikirleri veren de Allahd. Daha nce yazdm bu konuda dedii baz szleri. Buraya ekleyeyim de grnz. *** Bugn size anlatacaklarm acayip, unu syleyeyim ki, ok kii zaten bu ii anlamazda anlayanlarda

geitirirler. Yllarca ben de iimde sakladm, sindirdim ama evet bugn birden koptu iimde frtna. Yani ben bunlar sylyorum ama bu da yllarca iimde biriken eylerdendir. Konu son peygamberin iman meselesi. Nedir bu i? udur: Eer baktysanz Allah anlatan hadislere, unu grrsnz: "Antropomorfizm" yani insan biimci bir ilah anlatm vardr. Bu rivayetlerde Allahn bir cismi ve ekli varm gibi anlatldn grrsnz. rnek olarak bir ksmn vereyim: _Ben gkte olann emini (gvendii) olduum halde, hala siz bana gvenmiyor musunuz! (Buhari no: 3344, Mslim no: 1063) _Rabbimiz, (her) gecenin son te biri (son te birlik blm) kald zaman dnya gne iner ve yle der: Yok mu bana dua eden? Duasn kabul edeyim. Yok mu benden bir ey isteyen? stediini ona vereyim. Yok mu benden balanma dileyen? Onu balayaym. (Buhari no: 1145, Mslim no: 758) _Yazklar olsun sana! Allahtan kullarndan herhangi birine efaat etmesi istenilemez. Allahn an bundan daha ycedir. Yazklar olsun sana! Sen Allahn (byklnn ve yceliinin) ne olduunu bilir misin? Muhakkak Onun Ar gklerinin (baz rivayetlerde: ve yerlerinin) stndedir. (Allahn Ar) aynen yledir: (Resulullah bu srada) parmaklaryla iaret ederek (yle dedi): Tpk bir kubbe gibidir. Ve o Arn bir (deve) palannn (semerinin) binicisinin (arl) nedeniyle gcrdamas gibi bir gcrdamas vardr. (Ebu Davud, no:4726) _(Allahm!) Senden, yzne bakma lezzetini ve seninle buluma evkini (arzusunu) bana lutfetmeni diliyorum. (Ahmed 5/191, Nesai 3/54-55) _Allahn eli yle doludur ki gece gndz ondan (balar ve nimetler) devaml akar. Siz, Allahn gkleri ve yeri yarattndan beri (eliyle) infak ettii (verdii) eyleri grdnz m? (dndnz m?) nk btn bu verdikleri bile Onun sa elindekileri hibir ekilde eksiltememitir. (Buhari no:4684, Mslim no:993) _Muhakkak adil olanlar (kyamet gn) Rahman Azze ve Cellenin sanda nurdan minberler zerinde olacaklardr. Rahmann her iki eli de sadr. (Mslim no:1827, Nesai 8/221-222) _ Ademoullarnn kalplerinin hepsi Rahmann parmaklarndan iki parmak arasnda tek bir kalp gibidir. Onlar diledii gibi evirir. (Ahmed 2/168-173, Mslim no: 2654) _ Kyamet gn Allah yeri avucuna alr, gkleri de sa elinde drer (katlar) sonra da yle der: Mlkn sahibi melik (hkmdar) benim! Hani yeryznn hkmdarlar nerede? (Buhari no: 4812, Mslim no: 2787) _ Yahudi bir adam peygambere gelir ve yle der: Ey Muhammed! (Baka bir rivayette Ey Ebal-Kasm!) Kukusuz Allah kyamet gn gkleri bir parmana, yedi kat yeri bir parmana, dalar bir parmana, aalar bir parmana ve yaratklar bir parmana alr, sonra yle der : Bugn melik (padiah) benim. Bunun zerine Resulullah (bir rivayette Yahudinin bu szn beendii ve tasdik ettii iin) n dileri grnecek ekilde glmsemi sonra da: Onlar Allah hakkyla takdir edemediler. Oysa kyamet gn yeryz btnyle Onun avucundadr, gklerde sa elinde drlm olacaktr. (Zmer 67) ayetini okumutur. (Buhari no:4811, Mslim no: 2786) _ Hibir peygamber gnderilmi olmasn ki (dier bir rivayette Allah hibir peygamber gndermi olmasn ki) o mmetini, bir gz kr (a) olan yalanc Deccale kar uyarm olmasn. Dikkat edin gerek u ki, Deccalin bir gz krdr (adr). phesiz Rabbiniz kr (a) deildir. Deccalin iki gz arasnda kafir yazldr. Mslim de hadisin devamnda yle bir ek vardr: Sonra onu heceleyerek syledi: KFR (yani kafir); onu her mslman okur. (Buhari no:7131, Mslim no:2933) _ (Rabbimiz) daralm, mitsiz dm halinize bakar (Ahmed 4/12, bn Mace no:181) _ Kukusuz Allah Azze ve Celle uyumaz. Zaten uyumas da gerekmez. Mizan (dier bir rivayette adaleti) indirir ve kaldrr. Gndzn amelinden nce gecenin ameli, gecenin amelinden nce de gndzn ameli Ona ykseltilir (kaldrlr). Onun rts (perdesi) nurdur (Ebu Bekrin rivayetinde perdesi atetir). Onu bir averse yznn nurlar, yaratklarndan gznn erdii (ilitii) her eyi yakar kavurur. (Mslim no:179, bn Mace no:195) _Rabbimi (uykuda) en gzel surette grdm... Ve Rabbimin avucunu, iki omuzumun (krek kemiimin) arasna koyduunu grdm. yle ki gnlmde (kalbimde) Onun parmak ularnn (dier bir rivayette elinin) soukluunu hissettim. (Ahmed 5/243, Tirmizi no:3235) _ Resulullah dedi ki: Hibir kiiyi, onun gzel ameli (ve ibadeti) cennete girdiremez. Bunun zerine sabiler: YA Resulullah seni de mi girdiremez? diye sordular. Resulullah yle cevap verdi: Evet, beni de Allahn fazl ve rahmeti brmedike yalnz ibadetim cennete girdiremez. (Buhari) _ Bu hadis zannedersem Mslim'dendi: Yesar, Muaviye b. Hakem'den rivayet etti: Dedim ki: Ya Resulullah benim bir cariyem vard. Uhud savandan nce benim koyunlarm gdyordu. Bir gn kurt koyunlardan birini gtrd. Ben de bir insanm, sizin gibi ben de zlrm. Ancak ben fkelendim ve iddetle dvdm. Bu szlerim Peygamberimize ok ar geldi. Bunun zerine dedim ki: Ya Resulullah onu azad edeyim mi? Peygamberimiz buyurdu ki: "onu bana getir." Ben de cariyeyi Resulullah'n yanna getirdim. Peygamberimiz ona dedi ki: Allah nerededir? Dedi ki: "Gktedir" Peygamberimiz: "Ben kimim?" diye sordu; o "sen Allah'n elisisin" diye cevap verdi. Bunun zerine Peygamberimiz: "Onu azad et, o mmindir" diye buyurdu. _ Yorum: Yzyllardr "Allah gktedir" diyenlere, Ehli Snnet kitaplar "kafir olur" derler. Hatta bn Teymiyye, bu gibi rivayetlere binaen "Allah gktedir" dedii iin, onunla alay ederek, onu aaladlar ve bu dncesinden tr kafir ilan ettiler. Ama peygamberimize hi ama hi bir ey demediler. bn Teymiyye, bunun zerine u etkili laf dedi: "Madem yle, o halde Kuran'n inmemesi ve hadislerin olmamas, olmasndan daha hayrl olmas gerekirdi." Neden bunu dedi? nk hem Kuran'da, hem hadislerde insan biimci bir ilah anlatm mevcuttur. Yani Allah cisimmi gibi alglanabilecek ekilde ayet ve hadisler vardr. te o bakmdan ben, "Allah Kuran ile insanlar saptryor" demitim.

(Sonradan Allah'n cisim olduunu kabul ettim) Ancak bilin ki hadis kaynaklarn da belki yzlercesi var ve bir ksm da ktb sitte( alt kitap) denen hadis kitaplarnda ve yine bir ksm da Buhari, Mslimin rivayetleridir. Byle insan biimci hadisler ok var. Mesela Allahn grlmesi ile ilgili rivayet var ki Buhari ve Mslim rivayet etmi. Hatta o rivayette gnein grld gibi apak ekilde Allahn grlecei anlatlyor. Bakn imdi problemlere: Hal byle olunca zaten piyasadaki kitaplarn tamamna yakn Allah insan eklinde kabul edenlere veya Allahn ekli var diyenlere ya da Allah bir cisim gibi dnenlere yani Allah bir yerde ya da yndedir diyenlere, bu kitaplarn neredeyse tamam kafir der. Hal byle olunca imdi bunlar yani bu rivayetleri yorumlayanlar iki ksma ayrldlar. Bir ksm bu rivayetleri toptan reddettiler. Mesela Mutezile, kasdetmedi" dediler ve bu rivayetleri uygun ekilde yorumlamaya giritiler yani tevil ettiler. imdi sorum size: Sizce Allah cisim olarak dnmek, ekli var demek, hareket eder demek (her hareket eden bir mekandadr, zira hareket bir mekandan dier mekana olur) ve byle inanmak kafirlik midir? Herhalde ounuz bu soruya evet dersiniz. Lakin bir sorun var; eer siz bu rivayetleri reddetmezseniz, iki k var: Resulullah bu rivayet edilenlerin zahirini kasdetti yani Allahn cisim olduuna inanarak ve Allahn eli vardr, gz vardr, yz vardr eklinde itikad etti ya da evet byle syledi ama d grnn deil baka manalar kasdetti yani mecazen byle ifadeler kulland" diyeceksiniz. Ama eer siz: "Evet o, bunlar syledi ama mecazi olarak syledi" derseniz, ben de size soruyorum: Ama bu insanlarn ounluu bu rivayetleri grnce, duyunca nasl bir Allah inanc iinde olurlar? Ben syleyeyim: Ekseri insanlar bu hadislerde anlatlan rivayetleri dinlediklerinde, ounluu anlatmn zahirine yani d grnne bakar ve ylece inanrlar. Siz "Resulu Ekrem evet yle syledi ama baka mana kasdetti" derseniz; halbuki insanlarn ounluu bu rivayetleri dinlediklerinde Allahn bir ekli olduunu ve Allahn cisim olduunu dnr. O halde byle sylemek insanlarn ounluunun kfre dmesine sebep olmuyor mu? Bu da dnlmesi gereken bir inceliktir. Bu durum grmezden gelinecek bir durum mudur? Size aka soruyorum: Eer Resulullah, bu rivayetleri sylemise ve syledii gibi inanmsa yani zahirini kasdetmise, Allahn bir cisim gibi olduuna inanarak sylemise, soruyorum onu da (Resulullah) tekfir eder misiniz? ( kafirdir dermisiniz?) Eer demezseniz, tarihte km gruplar vardr. Mesela "Mebbihe, Mcessime" bunlar da bu rivayetlerin zahirine (d grnlerine) bakarak Allah cisim kabul etmilerdir. Hatta ilerinde bazlar Allahn eti, kan, organlar vardr demilerdir. O halde bunlarda m tekfir etmeyeceksiniz? Ben grm yle bildireyim: Eer resulullah bu szleri Allahn cisim olduuna inanarak sylemise kafirdir derim. Eer mecazi manada sylemise, bu da uygun olmayan bir davrantr. Zira bir ok insan bu laflarn zahirine bakar ve ylece inanr. Dolaysyla insanlarn kfre dmesine sebep olur ki, bu davranta bence kfrdr. Dediim gibi eer bu rivayetleri sylemise durum dediim gibidir. Ama bu rivayetler yalansa, yani byle szler sylememise durum bakalk arzeder. *** Kitap: Ehl-i Snnetin Muhaliflere Cevab Yazar: bn Useymin (Guraba yaynlar) Not: Bu kitapta ayetlerin ve hadislerin zahiri alnarak yorum yaplyor ve tevilciler ktleniyor. Sayfa 56: Ancak Ebul - Hasan el-Eariye uyanlarn byk bir blm Onun bu son durumunu gz nne almamlar ve baz itikadi meselelerde Onun yolundan ayrlmlardr. Ebul-Meali el-Cveyni ve Ebu Hamid el Gazali bunlarn banda gelir. Amelin imandan olmadn ileri srerek imanda Mrcienin, Allahn sfatlarn tevil ederek de esma ve sfatta tevilcilerin yolunu izlemilerdir. Allahn kelam konusunda ise iki ey dnda Kllabiyyenin grn benimsemilerdir. Oysa Ebul-Hasan el Eari onlarn bu grlerinden uzaktr. Bunun en gzel kant Onun bu grlere cevap olarak yazd el-ibane an Usulid-Diyane adl eseridir. Bu eseri mrnn sonlarna doru yazmtr. O bu eserinde iman, esma ve sfatlarla ilgili grlerini aklam ve Ehl-i Snnet dndaki sapk gruplara cevap vermitir. rnein Onun bu konular hakkndaki grlerini gsteren birka sz yledir: man; sz ve ameldir, artar ve eksilir. (sh:59) Allah arna istiva etmitir. (sh:53) Allahn nitelii bilinmeyen yz, iki eli ve gz vardr. (sh:53-54) Allahn kelam yaratlm deildir. Kurann yaratlm olduunu syleyen kimse kafirin ta kendisidir. (sh:56) Bu konuda daha geni bilgi almak isteyenler, ilgili kitaba mracaat edebilirler. _Yorum: Bu ifadeleri zikretmise Ebul Hasan el Earinin tekfiri lazm gelir. Zira bu laflar Allaha cisim demeye varr. _Sayfa: 155: (Gazalinin Vahdet-i Vcut ile ilgili grleri anlatlyor) Tevhidin drt mertebesi vardr: kinci mertebesi: Mslmanlarn genelinin tasdik ettikleri (doruladklar) gibi insann kalbinin la ilahe illallah lafznn manasn tasdik etmesidir (dorulamasdr). Bu avam tabakasnn inancdr. nc mertebesi: nsann keif yolu ve hak nurunun vastasyla o manay mahede etmesidir ki bu Allaha yakn olan mukarrebunun makamdr. Bu insann pek ok ey grmesi fakat onlar grrken okluklar zere Tek ve Kahhar olan Allahtan sadr olmu bir halde grmesidir. Drdnc mertebe ise, insann varlkta birden bakasn grmemesidir ki bu sddklarn mahedesidir. Sofiler buna el - fena fit - Tevhid (Tevhid de yok olmak, kaybolmak) adn verirler. nk insan, birden bakasn grmediinden dolay kendini bile grmez. Tevhidle mstarak (kaybolmu, boulmu) olduu iin kendini grmedii zaman da nefsinin tevhidi hususunda kendi nefsinden de fani olmu olur. Yani hem kendi nefsini grmekten, hem de halk grmekten yok olur, demektir.

Drdnc mertebesindeki u mana ile muvahhiddir: Onun uhudunda (grlmesinde) birden bakas hazr olmamtr. O btn ok olduundan tr deil, tersine bir olduundan tr grr. te tevhidde en yce gaye budur. Eer kii g, yeri ve ok olmalarna ramen hissedilebilen dier cisimleri grd halde, nasl olur da birden bakasn mahede etmemesi dnlebilir? Nasl olur da ok bir olur? dersen bil ki: Bu mkaefe ilimlerinin gayesi, son noktasdr. Bu ilmin srlarnn herhangi bir kitapta yazlmas caiz deildir. Arifler yle demilerdir: Rububiyyet srrn ifa etmek kfrdr. Nasl ki bir insann ruhuna, cesedine, uzuvlarna, damarlarna, kemiklerine ve i organlarna (ayr ayr) baktnda (veya bakldnda) o insan oktur, ite ayn insan baka bir itibar ve baka bir mahede ile de birdir, yle ki, o tek bir insandr, deriz . te bunun gibi, varlk aleminde olan hereyin, Yaratandan tut da yaratlma kadar, pek ok deiik itibar ve mahedeleri vardr. Ayn zamanda o, itibarlardan bir itibarla da birdir. Baka itibarlarla ise, onun dndakiler oktur. Bu itibarlardan bazs, okluk bakmndan bazlarndan daha iddetlidir. Bunun misali insandr. Her ne kadar bu misal garaza tam uymasa da. Fakatt azda olsa genelde bu misal, mahede hkmnde okluun bir olmaya dntnn keyfiyetine dikat eker! Bu konuma ile, varmadn bir makam inkar brakp ona inanmann, bir iman ve tasdik olduu aka ortaya km olur. te buna, el-Hseyn b. Mansur el-Halac, seferden sefere koan el-Havvas grdnde Ona yle diyerek iaret etmitir: Sen neyin iindesin? el-Havvas: Tevekkl hakkndaki halimi dzeltmek iin seferlerde dolayorum. Oysa el-Havvas tevekkl edenlerdendi. elHseyn: Sen mrn, i dnyan mamur etmek urunda tkettin. Acaba tevhid hususunda fena bulmak nerede kald? Sanki el-Havvas, tevhiddeki nc makam dzeltmek istemiti. Hallac ise ondan drdnc makam istemiti. (hyau Ulumid-Din, 4/262-263) Arifler gereklik semasna ktktan sonra Tek gerekten baka bir varlk grmediklerinde ittifak etmilerdir. u var ki bunlardan bazlar bu hakikati ilmi bir irfanla bulmu, kimi bunu bir zevk ve hal olarak yaam; okluk tamamen onlardan gitmi ve srf teklie dalarak mest olmular, o halde akllar zail olmu, o zevk ierisinde sanki baylmlar, artk kendileri de dahil, Allahtan baka hibir eyi hatrlamaya gleri kalmam, hereyi unutmular, kendilerinde Allahtan baka bir ey kalmam, yle sarho olmular ki akllarnn otoritesi, hkm aa dm de bazlar Enel Hakk)=Ben Hakkm demi, bazlar da Sbhani ma Azama ani=Kendimi tesbih ederim, benim anm ne kadar ycedir demi, dieri: Ma fil-Cbbeti sivallah=Cbbemin iinde Allahtan bakas yoktur demi. Aklarn sekir halindeki szleri saklanr, sylenmez. Ama sekir halleri de gidip de Allahn yeryzndeki mizan (kriteryumu) olan akl hkmne dndkleri zaman, bunun hakiki birleme olmadn, fakat ittihada (birlemeye) benzediini anlarlar. Bu An fart- ak iinde syledii u sze benzer: Ak olan da, ak olunan da benim. Biz bir bedene girmi iki ruhuz. nsan birden bire bir ayna ile karlar, kendini aynada grr, fakat aynann farknda olmazsa aynada grd grnty aynann resmi, aynaya bitiik sanabilir. ie iinde arab gren kimse, arap renginin, ienin kendi rengi olduunu zanneder. Bu hal, kendisinde alkanlk haline gelmi, aya bu noktada taklp kalmsa o hale mstarak olur, mest olur da yle der: ie inceldi, arap szld. Birbirine benzediler, i gleti. Sanki arap var, kadeh yok; Yahut sanki kadeh var, arap yok. Ama arap kadehdir demekle arap sanki kadehtir demek arasnda bir fark vardr. Bu hal galebe alnca hal sahibine izafetle FENA adn alr. Hatta fenal-fena (yok olmann yok olmas) denilir. nk o adam hem kendinden gemi, hem de kendinden gemekten gemitir. Zira o halde olan kimse kendini bilmedii gibi, kendini bilmediini de bilmez. Eer kendini bilmediini bilseydi, kendini bilmi olurdu. Bu hale dalan kimseye izafetle, mecaz diliyle ittihad (birleme), hakikat diliyle tevhid (birleme) denilir. Bu hakikatlerin tesinde de yle srlar vardr ki onlara dalmak caiz deildir. te bu kaynak tek olan Allahtr. Onun orta yoktur. Btn dier nurlar Ondan istiaredirler. Hakiki olan yalnz Onun nurudur. Hepsi Onun nurundandr. BELK HEPS ODUR. Dorusu, var olan Odur. Gayrn varl ancak mecaz yoluyladr. Ondan baka nur olmadna, btn nurlarn, tabi olduklar nurun zatndan deil, vechinden geldiklerine gre her eyin vechi Ona ynelmitir: Nereye dnerseniz, Allahn vechi oradadr. (Bakara 115). O halde Ondan baka ilah yoktur. nk ilah, vecihlerin (yzlerin) ibadetle yneldii zattan ibarettir. Yani kalp yzlerini demek istiyorum. nk onlar nurlar ve ruhlardr. Ondan baka ilah olmad gibi Ondan baka O da yoktur. nk hve (O) iaret edilen eyden ibarettir. aret ancak Ona olduuna gre artk baka O, nasl olabilir? Ne zaman bir iaret etsek, hakikatte bu iaret Onadr. O halde La ilahe illallah=Allahtan baka ilah yoktur. kelimesi avamn tevhididir. Ondan baka O yok sz ise sekinlerin tevhididir. nk teki daha genel, bu daha zel, daha kapsaml, daha gerek, daha ince bir szdr ve sahibini tek birlie, srf birlie gtrr. Mahlukatn miracnn (ykseliinin) son noktas ferdaniyyet (teklik) memleketidir. nk bunun tesinde daha bir merdiven yoktur. Zira yksek ancak oklukla dnlebilir. okluk yle bir izafettir ki ykselmenin kendisinden balad ve kendisine yneldii eylerin varln gerektirir. okluk kalknca birlik gerekleir, izafet (grelik) batl olur, iaret kalkar. Artk yksek, alak, inen, kan kalmaz; tekteki (ilerleme) ve uruc (ykselme) imkansz olur. Alann tesinde uluvv (ykseklik) yoktur. Vahdetle beraber okluk yoktur. okluun kalkmasyla uruc (ykselme) da kalkar. Eer sonra, bir halden dier bir hale deime olursa bu, uruc ile deil, dnya semasna inmekle, yani yksekten aaya domak suretiyle olur. nk en yksein daha yksei yok ise de daha aas vardr. te bu makam gayelerin gayesi, arzularn sonudur. Bunu bilen bilir, bilmeyen inkar eder. Bu ilim, ancak Allah bilenlere verilmi olan zel mahiyetteki gizli bir ilimdir. Onlar bunu syledikleri zaman Allaha kar marur (gururlu) olanlardan bakas inkara kalkmaz. Alimlerin: Dnya semasna

inmek, bir melein inmesidir demeleri uzak grlmez. Ariflerin bazlar bundan daha garibini sanmlar da yle demiler: Ferdaniyyete (birlie) mstarak olan, en yakn semaya iner, bu ini, onun duyular kullanmaya veya uzuvlar hareket ettirmeye iniidir. Salat ve selam Ona olsun, Peygamber de u szleriyle buna iaret etmilerdir: Ben onun iiten kula, gren gz, konuan dili oldum. Eh, kula, gz, lisan Allah olduktan sonra artk iiten, gren ve konuan da Odur. nk Ondan bakas yoktur ki.... Onun (Allahn) Musa aleyhisselama yledii u szyle de buna iaret edilmektedir: Hasta oldum beni sormadn. Hadis... demek ki bu muvahhidin hareketleri dnya semasndandr; duyarlar, alglar bunun stnde olan bir semadandr. Bu kimse akl semasndan mahlukatn miracnn sonuna, ferdaniyyet (teklik) memleketinden ta yedi tabakaya kadar ykselir. Sonra vahdaniyyet tahtnda oturur ve oradan gklerinin tabakalarna emri tedbir eder. Artk bakan, bu halde baktka dilini salverir, Allah Ademi Rahmann suretinde yaratt der. Fakat bilinmelidir ki bu sz tevile muhtatr. Tpk Ben Hakkm, Kendimi tesbih ederim szleri gibi. Hatta Hz. Peygamberin: Hasta oldum beni arayp sormadn, Ben onun kula, gz, dili oldum szlerinin de tevile ihtiyac vardr. Artk burada beyan durdurmak istiyorum. nk senin bundan fazlasna tahammul edeceini sanmyorum. (Mikatul-Envar sh: 12-15) *** bn Teymiyyenin fikirlerinin, yerald kitapta (Ehl-i Snnetin Muhaliflere Cevab adl en son rnek verdiim kitab kasdediyorum) Allahn sfatlarndan bahsediyor ve: Allahn iki eli var, iki gz vardr, Allah yukardadr, yz vardr ve bunlar gerek manasyla diyor. Aka Allah cisim gibi anlatyor ve byle kabul etmeyene sapk diyor. Grdn m durumlar ve hadisleri delil gsteriyorlar bunlar. Hani sen her ne kadar son peygamber bunlar dedi ama mecazi mana kasdetti desen de, bak insanlar iinden bu laflarnn zahirini yani d anlamn alanlar var ve kendileri gibi dnmeyenlere sapk diyorlar. Dolaysyla son peygamber bu ifadelerini yani insan biimci ilah anlatn velev ki zahirini kasdetmeden syleyse bile bak insanlardan bir grup bu laflar kendi grlerine delil aldlar ve Allaha cisim demeye vardlar. Halbuki son peygamberin ne yapmas gerekiyordu biliyor musun? unu yapmas gerekiyordu: Kurandaki bu gibi ayetlerin (el, yz, gz gibi) zahirinin alnamayacan, bu ayetlerin tevil edilmesi gerektiini anlatmalyd. (Bu ekilde bir rivayete raslamadm, belki vardr ama grmedim) Ne dersin bu yoruma? Kendinizi aldatmayn! Gerekleri grn diyorum. *** Deitirici olmadan deime olur mu? olmaz derseniz. O halde bizim dncelerimizi deitiren nedir? Biziz derseniz, halbuki bazen birey aklmza gelir; bu nereden aklma geldi deriz. Eer o dnceyi aklmza bizim getirdiimizi dnseydik byle demezdik. *** Krat Otu yazd: Mesela bir renk se, setin mi? Ben diyorum ki u an kafandaki renk bir dncedir. te bu dnceyi sen de Allah yaratt. Olay budur ve bu dnce varolduu mddete yaratlmas devam eder. Dedi: O halde biri hrszlk yapt ise (haa) o dnceyi Allah yaratt, biri fahielik yapt ise (haa) o dnceyi Allah yaratt, biri Allah' inkar etti ise (haa) bu dnceyi o kiide Allah yaratt.....vs O halde syler misin? Cehenneme kim girecek? Ya da birileri cehenneme girecek ise hakettiinden deil (haa) Allah'n ylece dilemi olmasndan. nsanlarn zgr iradesi yok derken sanrm sizin demek istediiniz u; (yanlyorsam dzeltin) Her trl konuda yapacam seimlerin trevi Allah tarafndan yaratlm olduundan ve bizler seim yaptmzda mecburen bunlarn dna taamyor isek o halde seim yapan aslnda biz deiliz, dolays ile insanlarn reel manada seim hakk yok. nce sizi doru anlam mym bunu okeyleyin, ardnda syleyeceklerim olacak! (Durum vahim) Cevap: Evet, ite senin gerek yzn bu. Fakat bu sadece senin deil yzyllardan beri kendine mslman diyenlerin % 99unun gerek yzdr. Peki nedir bu gerek yz? te udur: Benim 5 aydr srarla anlatmaya altm u basit eydi: Yani sonuta biz dnyoruz. "te bu dnceleri de Allah yaratyor dedim ben ve yemediim hakaret kalmad bu forumda dahil." Neeee!....... evet,Hereyi Allah yaratr dediim iin bunca hakaret yedim ben. "Nasl ya olur mu yle samalk" m diyorsunuz; siz bunu bir daha dnn derim. nk bu Akik ilerin farkna varm gibi; kendisin de evvelki yaantsnn izlerini tayor ve ne diyor? Bu hrszlk dncesini Allah m yaratt? "Haa" diyor. Fahielik yapanlarn bu dncesini Allah m yaratt? Yine "Haa" diyor. Aklnca Allah kt eyleri yaratmaktan tenzih etmeye (uzak tutmaya) alyor ve Allah ycelttiini dnyor. O zaman u problemi grmyor ve ya grmek istemiyor: Madem yle, bu bahsedilen dnceleri Allah yaratmyorsa kim yaratyor? Bakn laf nereye geliyor. Ben ne dedim: Tek yaratan Allahtr. O halde barp armann alemi yok. Mantk erevesinde dnnce bakn ne oluyor: Hareketlerimizi ve seimlerimiz yani dncelerimizi de Allah yaratyor. Sonu, evet basit deil mi? O halde zgr iradem kalmyor. Diyorsun ki biz seim yapmyor muyuz o zaman? Cevap: Evet biz seim yapyoruz bu ak, fakat bu seimlerimizi (nk seimlerimiz de sonuta dncedir) esasen Allah yaratt iin bizim zgr seimimiz olmuyor. Biz kesb ediyoruz bu fiilleri, hareketleri. Kesb: kazanmak demektir. Ama unu bil ki, bizim dncelerimizi Allah yaratr dersen zaten zgr irademizin olmadn anladn demektir.

*** Soru: "Allah mahlukatnn kendisine itaat etmeden nce, itaat edecek olmalarn ve O'na isyan etmeden nce isyan edecek olmalarn irade etmi miydi? Bu soruya hayr derseniz Allahn iradesinin ezeli olduunu reddettiniz demektir."

Cevap olarak "Allah bildii iin irade etti" derseniz; cevap: Size gre (Maturidilik) Allahn hem iradesi, hem de ilmi ezelidir. O halde bahsi geen ekilde cevap verirseniz, bakn mana yle oluyor: Sanki nce biliyor, sonra diliyor. Bu ifadenin zahirinden ise sanki, Allahn iradesi, ilminden sonraym gibi bir mana anlalyor. Halbuki siz (Maturidilik) Allahn hem ilmine, hem iradesine ezeli dediniz. u da bir gerektir ki, ezeli olan bir ey zaman olarak baka bir eyden sonra gelemez. Gelse zaten ona ezeli denmez; dolaysyla "Allah bildii iin irade etti" denemez. Zaten Mutezile, Allahn iradesine hadis (sonradan olan) dedi. Bunu siz (Maturidiler) demiyorsunuz. Maturidilerin iyz udur: Onlara sorsanz deseniz ki: Kuran ezeli midir, yaratlm mdr? Size ezelidir, yaratlmamtr derler. Onlara bu sefer soruyorum: Kuran da, eytann Hz. Ademe secde etmedii ve Hz. Ademin yasak aatan yedii yine Ebu Lehebin (Tebbet suresi) cehennemde azap grecei bildirilmitir. Bu ayetler yalana dnemeyeceine gre, bunlar ifade edildii gibi meydana gelmesi lazmdr. O halde daha Ebu Leheb, eytan, Hz. Adem yaratlmadan onlarn durumu hakknda bilgiler verilmi. imdi eytann, Hz. Ademin zgrl daha nerede kalr? Zira Kuran ezeli ise, daha dnya ortada yok, alem ortada yok (Alem: Allah hari her ey demektir) bu hkmler Kuran da mevcut; daha kullarn zgrl nerede? Yine bu soruma derlerse ki:"Allah onlarn yle yapacan bildii iin yledir O'nun kelam." Onlarn bu itirazna yukarda geen izahm yeterlidir. nk hem ilmi, hem kelam ezeli olunca; biri birinden zaman olarak nce veya sonradr denemez. Yine bu hususta Mutezile mezhebi Kurana yaratlm demektedir. Hadis (sonradan olma) demektedir ki ben de Kurann ezeli olmadn savunuyorum. Mutezile mezhebi kaderi inkar eden mezheptir. Onlarda kullarn zgr olduklarn savunurlar. "Allah zorla kullarna gnah iletmez diyorlar. Eer byle olsayd imtihann manas kalmazd, Allah zalim olurdu" eklinde, aynen Maturidilerin (yani piyasadaki dini kitaplarn yzde doksan dokuzunun mezhebi) dedii gibi diyorlar. Mutezile mezhebi der ki: Kullarn fiillerini, hareketlerini Allah yaratmaz; bu fiilleri kullar kendileri yaratr. Eer hareketlerimizi Allah yaratrsa biz cebr altnda kalrz, Allah o zaman bize zorla gnah iletmi olur derler. Dikkat edin imdi ngarn neden koptuunu izah edeceim: Devran (baka bir forumdaki zgr iradeyi savunan ahs) da bu hususu bilmez, lakin bildiini zannediyor ve aklnca sizi benden korumaya alyor. te dnen dolap: Anlattm gibi Mutezile mezhebi Hareketlerimizi biz yaratrz dediler ve peygamberin kader ile ilgili tm hadislerini inkar ettiler. Bu hadisler mtevatir olmad iin inan konusunda delil olmaz diyerek bu rivayetleri reddettiler. Maturidiler ise byle davranmadlar fakat onlar da bu hadisleri grd; o bakmdan, bu hadislerden genelde pek bahis amamay kendilerine daha uygun grdler. (Eer siz bu konuda hadis gsterirseniz onlara unu derler: "Allah yle olacan bildii iin ... ") Bu hadisler ile ilgili yorumlar yapmay geitirdiler. imdi ngar dediim eye gelelim: Maturidi mezhebine gre fiillerimizi, hareketlerimizi Allah yaratr lakin czi irademizi Allah yaratmaz. Bu u demektir; rnek: Ben oturuyorum diyelim; kalkmak istediimde, Allah kalkmak fiilini yaratyor, ben de kalkyorum. Fakat burada rnek verdiim ayaa kalkma dncesi" czi iradedir, yani czi irade bir fiili yapmay istemektir. Maturidiler unu diyorlar: Biz fiili yapmay hr irademizle isteriz, peine Allah da bu fiili biz istediimiz iin yaratr. Dolaysyla biz yine hrz. Burada czi irade diye rnek gsterdiim, dnceleri bu mezhebe gre Allah yaratmaz. Halbuki bunlarn mezhep imammz dedikleri kiinin kitabn (Kitabu-t Tevhid) incelediimde, o tam aksine Hereyi Allah yaratr diyordu ve onlarn bu "czi iradeyi Allah yaratmaz" ifadelerini sylemiyordu. Ebu Mansur Maturidinin "Kitabu-t Tevhid" adk kitabndan (bu kitap zerindeki aratrmalarm yine sitede kader konusunun sonlarna yakndr, elikilerini gsterdim) bir rnek daha vereyim: Ebu Mansur Maturidi kitabnda imannn mahluk olduu ( yaratld) eklinde blm amtr ve "kim iman mahluk deil derse onun sz kabul edilmez" demektedir. Buraya kadar tamam m? bak imdi; gnmzdeki kitaplara baktmzda ise unu grrsnz, zellikle kelam kitaplarnda Maturidi mezhebine gre iman mahluk deildir derler, grdnz m elikiyi? Dahasn sylyeyim: 300 yllk fkh kitab olan Fetevayi hindiyye adl kitap piyasada oktur, bu kitap Maturidi itikadyla yazlmtr, Aka yaynlar 4. ciltte kfr lafzlar bahsinde aynen u fetva vardr : "iman mahluk (yaratlmtr) diyen kimse kafirdir." Yine ayn kitabn 15. cildinde hem

Eari hem Maturidi mezhepleri vlyor, aralarndaki farklarn nemsiz olduu syleniyor, bu da tamam m? Bak imdi: Halbuki eari mezhebinin temel gr imann mahluk olduudur. Bakn kelam kitaplarna der ki: Eari mezhebine gre "iman yaratlmtr" ne oldu imdi? u oldu ki: Bunlar ne dediklerini bile bilmeyen adamlardr; bunlar kendi mezhep imammz dedikleri adamn dedikleri eylere inanana kafir diyorlar, sonra da yine mezhep imamlarn gklere karyorlar. Btn bunlarn daha detaylar sitede vardr; cz i iradenin yaratlmam olduu sz sonradan bu mezhebe eklenmitir. Kim ekledi, niye bunu yaptlar hepsinin izah sitede diyorum size!!!! bn Humam bu eklemeyi yapt; ondan ncede diyen vard. Said Nursi diyor ki czi iradeye, emr-i itibari (itibari demek, varsaylan demektir) derim ki: Varsaylan ey ad stnde varsaylandr yani yoktur. Yokluk ise tesirli deildir. Siz daha ne zgrlnden bahsediyorsunuz.
*** Firavun imannn kabul edildii konusunda bana katlmyorsun. O halde cevap ver:

Firavun iman ettiinde hayatta myd yoksa lm myd? Hayattayd dersen, soruyorum iman ettiinde de iman etmekle mkellef miydi? (Araf 158) Size gre hem iman teklifi, var hem de iman etmesi kabul edilmiyor. Peki bu teklifi mala yutak (Kaldramayaca yk yklemek) deil mi? Halbuki Mutezile, Maturidiye ve siz de teklifi mala yutak kabul etmezsiniz. nk bunu kabul etmek cebri kabul etmek demektir.

*** KADERE MAN 4795 - Hz. Cabir radyallahu anh anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm buyurdular ki: "Kul, hayryla, erriyle kadere inanmadka, kendine (hayr ve erden) isabet edecek eyi atlatamayacan, (hayr ve erden) kaacak olan eyi de yakalayamayacan bilmedike iman etmi olmaz." Tirmizi, Kader 10, 2145. *** 4796 - Ubde bnu's-Smit radyallahu anh oluna lm srasnda demitir ki: "Oulcuum, bana gelecek olan eyin asla atlatlamayacan, kardklarn da yakalayamayacan bilmedike sen, imann hakikatnn tadn asla bulamazsn. Zira ben, Reslullah aleyhissaltu vesselm'n yle sylediini iittim: "Allah'n ilk yaratt ey kalemdir. Kalemi yaratt ve: "Kyamete kadar olacak eylerin miktarlarn yaz!" dedi." "Oulcuum, Reslullah aleyhissaltu vesselm'dan unu da iittim: "Kim bu inan dnda olarak lrse benden deildir." Ebu Davud, Snnet 17, (4700); Tirmizi, Kader 17, (2156). *** KADERLE AMEL 4797 - bnu Amr bni'l-As radyallahu anhma anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm, elinde iki kitap olduu halde yanmza geldi ve: "Bu iki kitap nedir biliyor musunuz?" buyurdular. Cevaben: "Hayr, ey Allah'n Resl! bilmiyoruz. Ancak bildirmenizi istiyoruz!" dedik. Bunun zerine sa elindekini gstererek: "Bu Rabbllemin'den (gelmi) bir kitaptr. erisinde cennet ehlinin isimleri mevcuttur. Hatta onlarn babalarnn ve kabilelerinin isimler de mevcuttur ve sonunda da icmal yapmtr. Bunlara asla ne ilave yaplr, ne de onlardan eksiltmeye yer verilir. Hi deimeden ebedi olarak sabit kalr" buyurdular. Sonra sol elindekini gstererek: "Bu da Rabbllemin'den bir kitaptr. Bunun iinde de ate ehlinin isimleri, onlarn atalarnn isimleri ve kabilelerinin isimleri vardr. En sonda da icmllerini yapmtr. Bunlara asla ne ziyade yaplr, ne de eksiltmeye yer verilir!" buyurdular. Ashab sordu:

"yleyse ey Allah'n Resl, niye amel ediliyor? Madem ki her ey nceden olmu bitmi, yazlm ve artk yazma iinden fari olunmu (bir daha yapma gayreti de niye)?" Reslullah u cevab verdi: "Siz amelinizle doruyu ve istikameti arayn! tidali koruyun, Zira, cennetlik olan kimsenin ameli, cennet ehlinin ameliyle sonlanr; (daha nce) ne eit amel yapm olursa olsun. Keza cehennemlik olann ameli de cehennem ehlinin ameliyle sonlanr, hangi eit amel ile amel etmi olursa olsun!" Reslullah aleyhissaltu vesselm, sonra elindeki kitaplar atp, elleriyle iaret ederek dedi ki: "Rabbiniz kullardan artk fari oldu, birksm cennetlik, birksm da cehennemliktir." Tirmizi, Kader 8, (2142). *** 4798 - Hz. Ali radyallahu anh anlatyor: "Biz bir cenaze vesilesiyle Baki'u'l-arkad'da idik. Derken yanmza Reslullah aleyhissaltu vesselm kageldi ve oturdu. Biz de etrafnda (halka yapp) oturduk. Elinde bir ubuk vard. ubuuyla yere bireyler izmeye balad. Sonra: "Sizden kimse yok ki, u anda cennet veya cehennemdeki yeri yazlmam olsun!" buyurdular. Cemaat: "Ey Allah'n Resl, dedi. yleyse hakkmzda yazlana itimad edip ona dayanmayalm m?" "aln, buyurdular. Herkes kendisi iin yaratlm olana erecektir. Cennetlik olanlar, saadet(e gtren) amelde (muvaffak) olacaktr. ekvet ehli olanlar da ekvet(e gtren) amelde (muvaffak) olacaktr!" Sonra u ayeti tilavet buyurdular. (Mealen): "Kim bata bulunur, gnahtan kanr ve dinin en gzelini tasdik ederse, biz de ona hayr ve kolaylk yolunu kolaylatrrz" (Leyl 5-7). Buhari, Tefsir, Leyl, Cenaiz 83, Edeb 120, Kader 4, Tevhid 54; Mslim, Kader 6, (2647); Ebu Davud, Snnet 17, (4694); Tirmizi, Kader 3, (2137), Tefsir, Leyl, (3341). *** 4799 - Hz. Cabir radyallahu anh anlatyor: "Sraka bnu Malik bnu Cu'em radyallahu anh gelerek sordu: "Ey Allah'n Resl! Bize dinimizi akla. Sanki yeni yaratlm gibiyiz. imdi amel ne husustadr: Kalemlerin kuruduu, miktarlarn kesinletii eylerde mi, yoksa istikbale ait eylerde mi alacaz?" "Hayr (istikbale ait eylerde deil). Bilakis kalemlerin kuruduu, miktarlarn cereyan ettii (kesinletii) hususta!" buyurdular. Srka tekrar: "yleyse niye amel edelim (boa zahmet ekelim)?" diye sordu. Aleyhissaltu vesselm: "aln! Herkes yaratld eye erecektir! Herkes, (yazld) ameliyle amil olacaktr!" buyurdular." Mslim, Kader 8, (2648). *** 4800 - bnu Mes'ud radyallahu anh anlatyor: "Sdk ve Masdk olan Reslullah aleyhissaltu vesselm buyurdular ki: "Sizden birinin yaratl, annesinin karnnda krk gnde cem olur. Sonra bu kadar mddetle "alaka" olur. Sonra bu kadar mddette "mudga" olur. Sonra Allah bir melei drt kelimeyle gnderir: (Bu melek) rzkn, ecelini, amelini, aki veya said olacan yazar, sonra ona ruh flenir. Kendinden baka ilah olmayan zta yemin olsun, sizden biri, (hayat boyunca) cennet ehlinin ameliyle amel eder. yle ki, kendisiyle cennet arasnda bir zirlk mesafe kald zaman ona yazs galebe alar ve cehennem ehlinin ameliyle amel ederek cehenneme girer. Ayn ekilde sizden biri (hayat boyunca) cehennem ehlinin amelini iler. Kendisiyle cehennem arasnda bir ziralk mesafe kalnca yazs ona galebe alar ve cennet ehlinin amelini ileyerek cennete girer." Buhari, Kader 1, Bed''l-Halk 6, Enbiya 1, Tevhid 28; Mslim, Kader 1, (2643); Ebu Davud, Snnet 17, (4708); Tirmizi, Kader 4, (2138). Rezin u ziyadede bulundu: "(Reslullah) unu da buyurdular: "Nutfe dt m, krk gn

rahimde uar. Sonra krk gnde alaka olur. Sonra krkgnde mudga olur. Bir nefis olarak yaratlma safhasna gelince, Allah onu tasfir edecek (ekillendirecek) bir melek gnderir. Melek iki parmann arasnda toprak olduu halde gelir. Onu mudgaya kartrr. Sonra onu yourur, sonra da emredildii zere onu tasvir eder." *** 4801 - mr bnu Vasla anlatyor: "Abdullah bnu Mes'd radyallahu anh' dinledim. Demiti ki: "ak, annesinin karnnda iken aki olandr. Said de bakasndan ibret alandr." (Bunu iittikten sonra) Reslullah aleyhissaltu vesselm'n ashabndan Huzeyfe denen zata urad ve bnu Mes'ud'un sylediini anlatt ve sordu: "Kii amelsiz nasl ak olur?" Huzeyfe radyallahu anh: "Buna hayret mi ediyorsun? Ben Reslullah aleyhissaltu vesselm'n yle sylediini iittim:" "Nutfenin (rahme dmesinden sonra) krkiki gece geti mi, Allah ona bir melek gnderir (ve onun vastasyla) nutfeyi ekillendirir; iitmesini, grmesini, derisini, etini, kemiini yaratr. Sonra melek sorar: "Ey Rabbim! Bu erkek mi, dii mi?" Rabbin dilediini hkmeder, melek de yazar. Sonra sorar: "Ey Rabbim! Eceli nedir?" Rabbin dilediini hkmeder, melek de yazar. Tekrar sorar: "Ey Rabbim! Rzk nedir?" Rabbin dilediini hkmeder, melek de yazar. Sonra melek elinde sahife olduu halde kar. Artk buna ne bir ey ilave eder ne de eksilir." Mslim, Kader 3, (2645). *** 4802 - bnu Mes'ud radyallahu anh anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm (bir gn) aramzda dorulup: "(Hastalk nev'inden) hibir ey hibir eye sirayet etmez!" buyurmulard ki bir bedevi: "Ey Allah'n Resl! Nasl olur? Bir deve srsne, kuyruu ile haefesini uyuzlam bir deve gelince hepsini uyuzlu yapar!" dedi. Aleyhissalatu vesselm: "Pekal, birincisini kim uyuzlad? Ne sirayet, ne safer (inancnzda hakikat) vardr. uras muhakkak ki, Allah her nefsi yaratm, onun hayatn, lmn, rzkn ve urayaca musibetlerini yazmtr." Tirmizi, Kader 9, (2144). *** 4803 - Hz. Enes radyallahu anh anlatyor: Reslullah aleyhissaltu vesselm (bir gn): "Allah Tela hazretleri bir kulun hayrn diledi mi onu istimal eder!" buyurmutu. Kendisine: "Onu nasl istimal eder?" diye soruldu. "lmden nce salih amel ilemede muvaffak klar!" buyurdu." Tirmizi, Kader 8, (2134). *** 4804 - Hz. Ebu Hureyre radyallahu anh anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm buyurdular ki: "Kii vardr, uzun mddet cennet ehlinin amelini iler, sonra da ameli cehennem ehlinin ameliyle hitam bulur. Yine kii vardr, uzun mddet cehennem ehlinin ameliyle amel eder de sonunda cennet ehlinin ameliyle hitam bulur." Mslim, Kader 11, (2651). *** 4805 - bnu Amr bni'l-s radyallahu anhm anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm buyurdular ki: "Allah (cin ve ins dahil) mahlukatn bir karanlk iinde yaratt. Sonra zerlerine kendi nurundan serpti. Bu nur, kimlere isabet ettiyse hidayeti buldular, kimlere de isabet etmediyse sapttlar. Bu sebeple diyorum ki: "Kalem, Allah Tela'nn ilmi hususunda Tirmizi, man 18, (2644). kurumutur." ***

KADERE RIZA 4806 - Sa'd bnu Eb Vakks radyallahu anh anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm buyurdular ki: "Ademolunun saadet (sebepleri)nden biri de Allah Tela'nn hkmettiine rza gstermesidir. ekvet (sebepleri)nden biri de Allah Tela'ya istihareyi terketmesidir. Keza ekvet (sebepleri) nden bir dieri de Allah'n hkmettiine raz olmamasdr." Tirmiz, Kader 15, (2152). *** 4807 - Hz. Ebu Hureyre radyallahu anh anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm buyurdular ki: "Kuvvetli m'min, Allah nazarnda zayf m'minden daha sevgili ve daha hayrldr. Aslnda her ikisinde de bir hayr vardr. Sana faydal olan eye kar gayret gster. Allah'tan yardm dile, acz izhar etme. Bir musibet bana gelirse: "Eer yle yapsaydm bu bama gelmezdi!" deme. "Allah takdir etmitir. Onun diledii olur!" de! Zira "eer" kelimesi eytan iine kap aar." Mslim, Kader 34, (2664). *** OCUKLARIN HKM 4808 - Hz. Aie radyallahu anha anlatyor: "Bir ocuk lmt. Ben: "Ne mutlu ona! Cennet kularndan bir ku oldu!" dedim. Aleyhissaltu vesselm: "Sen Allah'n cenneti de cehennemi de yarattn, beriki iin de teki iin de ahali yarattn bilmiyor musun?" buyurdular." Mslim, Kader 30, (2662); Nesi, Cenaiz 58, (4, 57); Ebu Davud, Snnet 18, (4713). KADERYE'NN ZEMM 4812 - Huzeyfe radyallahu anh anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm buyurdular ki: "Her mmetin mecusileri vardr. Bu mmetin mecusileri "kader yoktur!" diyenlerdir. Bunlardan kim lrse cenazelerinde hazr bulunmayn. Onlardan kim hastalanrsa ona ziyarette bulunmayn. Onlar Deccal bldr. Onlar Deccal'e ilhak etmek Allah zerine bir haktr." Ebu Davud, Snnet 17, (4692). *** 4813 - Ebu Davud'un bnu mer'den gelen merfu bir rivayetinde yle buyrulmutur: "Kaderiye frkas, bu mmetin mecusileridir. Eer hastalanrlarsa ziyaret etmeyin, lrlerse cenazelerine katlmayn." Ebu Davud, Snnet 17, (4691). *** 4815 - bnu Abbas radyallahu anhma anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm buyurdular ki: "mmetimde iki snf vardr ki, onlarn slm'dan nasipleri yoktur: Mrcie ve Kaderiye." Tirmizi, Kader 13. (2150). *** 4816 - Nafi rahimehullah anlatyor: "Bir adam bnu mer radyallahu anhma'ya gelerek: "Falan kimse sana selam ediyor!" diyerek, aml birisinden selam getirdi. bnu mer radyallahu anhma: "Bana ulatna gre, o kimse kaderi inkr ediyormu. Eer o byle bir bid'a fikre sapland ise, sakn ona benden selam syleme! Zira ben, Reslullah aleyhissaltu vesselm' iittim: "Bu mmette hasf (yere batrma), mesh (suret deimesi) (ve kazf= (ta yamas) olacak. Bu musibetler kaderi inkr edenlere gelecek." Ebu Davud, Snnet 7, (4613); Tirmizi, Kader 7, (2153, 2154). *** 4817 - bnu Amr bni'l-s radyallahu anhm anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm buyurdular ki:

"Allah mahlukatn miktarlarn, semvt ve Arz yaratmazdan ellibin sene evvel, Ar da su zerinde iken yazd." Mslim, Kader 16, (2653); Tirmizi, Kader 18, (2157), 4818 - Ebu Azze anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm buyurdular ki: "Allah bir kulunun bir memlekette lmesini takdir etti mi, onu oraya -veya orada bulunan bir eye dedi- muhta klar." Tirmizi, Kader 11, (2148). te grdnz gibi bir ka hadisi size gsteriyorum; bunlar Ktb Sitte hadisleridir. Bunun gibi ikiyze yaknna baktm, hepsinde kullarn zgr iradelerinin olmad inanc anlatlr peygamber tarafndan; lakin ben peygamberin anlatt gibi size anlatyorum, bana sapk diyorlar; soruyorum onlara: Bu hadislere ne diyeceksiniz? Hepsini inkar m ediyorsunuz? Syleyin cevap verin? Yzyllardan beri sren katlar grn! Peygamberin anlatt dnce, yani cebr (Allahn zorla kuluna sevap ve gnah iletmesi) piyasadaki dini kitaplarn neredeyse tamam tarafndan sapklk olarak anlatlyor ve alay ediyorlar bu dnceyle; peygamberin lanetledii ve kaderi inkar sayd "kullarn zgr iradesi olduu" gr ise piyasadaki dini kitaplarn neredeyse tamam tarafndan el stnde tutuluyor ve hak ve doru grm gibi anlatlyor. Tekrarlyorum, bu yaplanlar yeni deildir yzyllardr ayn yol izleniyor, ne derseniz bu ie, ne!!!

*** zgr iradeyi savunanlarn en ok kulland "Allah bildii iin yazd" lafyla kasdettikleri eyin yalan olup, bu iin i yzn gstereceim. Allahn ilminin maluma tabi olmamas meselesi: Allahn ilmi ezelidir; evvelden de izah edildii gibi ezeli olann sebebi olmaz, halbuki ilim maluma tabidir denildiinde; ilim, malumdan(bilinenden) etkilenen durumunda olmakta ve malum, ilmi etkileyen konumda bulunuyor. Dolaysyla etkileyen malum, etkilenen ilme sebep tekil ediyor. Zira etkileyen, etkilenene sebep konumundadr. Halbuki akli delille sabit ki ezeli olann sebebi olmaz. O halde Allahn ilmine ezeli diyenlerin: "lim maluma tabidir" laflar yanl olmaktadr. Allahn ezeli ilmi asla baka bir eye tabi deildir. Byle olunca da cebr olduu aikardr. Etkilenmek demek, etkileyen olduu varsaylan (dnlen) eyin, etkilenene sebep tekil ettiini kabullenmek demektir.
*** Geenlerde yle bir bilgi edindim: Kuranda Allahn "adil" eklinde bir tantm olduu ifade edilmiyormu. Lakin ben Allaha zalim demem. *** "Madem yapan bilir. yle de bilen konuur. Yani, bu kainatn sahibi, bu kainatn hikmetlerini ve bizi yaratmasnn gayelerini ve bu dnyaya gelmemizin gayesini bize bildirecektir" biri forumda byle yazd. Cevap veriyorum: Konumak ne ile olur? Ses ile olur. Soruyorum: Allahn sesi var mdr? Var dersen, tekrar soruyorum: Siz "Allahn kelam sfat vardr ve ezelidir" diyorsunuz. Bak soruyorum: Ezeli ses olur mu: "Olur" mu diyeceksin? Bir daha dn. Zamanla kaytlanmayan ses olur mu? Olmaz dersen, ezeli ifadesi zaten zamanla kaytlanmayandr. O halde sen nasl Allahn sesi var dersin? *** Kuranda ok yerde "Hereyi yaratan Allahtr" eklinde ayet vardr. Bunu dnn bakalm. Dnmek ey midir? eyin bir manas da (var olan, mevcut olan) demektir.

*** Allah neyi irade edeceini biliyor muydu? Diyorsunuz ki bu dnya imtihan dnyasdr. Hayr, bu dnya imtihan, deneme yeri deildir. nk Allah kullarn yaratmadan nce de tafsilatl olarak onlarn yapacaklarn bilmektedir ve Allahn ilmi cehle dnmez, yanl kmaz; dolaysyla bu iler iin imtihan denemez. Lakin imtihanla ilgili birok ayet de vardr; misal (Mlk 2) o halde ne yapacaz? unu yapacaz: Akli delili alacaz, yani bu dnyann imtihan dnyas olmad gereini; buna mukabil nakli delillerden olan imtihan ile ilgili ayetleri tevil edeceiz, yani bu ayetlerin zahirini brakp baka manasn alacaz ve ayeti byle anlayacaz. mtihanla ilgili ayetler hakknda yle bir tevil vardr: Allah burada,

kullardan kan fiilleri sanki bilmiyorda, bilmek isteyen birinin muamelesi gibi muamelede bulunuyor. Bu bir oklarnn tuhafna giderse, u ayete bakn, (Muhammed 31) burada bilmek iin deniyor; peki Allah bu iler olmadan nce onlar bilmiyor mu? Biliyor; grdnz gibi her ayetin zahiri alnamaz. Bir de unu ifade edeyim ki: Dini kitaplarn tamamna yaknnda Eari mezhebini, Ehli Snnet olarak kabul ederler ve bu mezhebe genelde Hak mezhep derler. Diyorum ki: Eari mezhebi Cebriyyedendir (Cehmiyyede, Cebriyyedendir yani ikisi de Cebriyyedir). Yani kullarn zgrl yoktur, Allah kullarna zorla gnah ve sevap iletir der. Lakin bu ok ak olduu halde, yani kelam kitaplarnda aka sylendii halde genel olarak dier kitaplarda pek aklanmaz; zaten o kitaplar yazanlarn ou da bunu bilmezler. Ben syleyince bu sefer hakaret yamuruna tutuluyorum; mesela Gazaliyi millet ekseriyetle gklere karyor, halbuki o da cebircidir (Eari mezhebindendir). Allah zorla gnah iletir grn savunur. Zaten kitapta Gazaliden yaptm alntlarda bunlar akladm. zgrl savunup da Ehli Snnet olduunu iddia edenlere, Maturidiler denir. Zaten bir ok kendine Maturidiyim diyen de mezhebini ve neyi savunduunu bilmez. Niye bilmez, aklayaym: Maturidi mezhebinde czi iradeyi Allah yaratmaz ve iman da Allah yaratmaz derler (Fetevayi Hindiyye 4. cilt kfr lafzlar bahsine bakn). Cz irade udur: Diyelim ben oturuyorum ayaa kalkmak istedim; ite bu ayaa kalkmay istemeye czi irade denir. Yani bir haraketi yapmadan nce yapmay istemek dncesine czi irade denir. te zgrlkler, bu dnceyi Allah yaratmaz diyorlar. Fakat biz de yaratmayz diyorlar. Nedir yleyse? diyoruz, bu sefer diyorlar ki o bir haldir kartrma! Bu nasl bir grtr! Lakin Eari mezhebi diyor ki: nsanlarn czi iradesini Allah yaratr, hareketlerini de Allah yaratr, o zaman kullarn zgrl olmaz derler. zah u: Hani oturuyorum ve ayaa kalktm ya, Eari mezhebi diyor ki: nsanlarn bu ayaa kalkma dncelerini de, hareketlerini de Allah yaratr. O zaman kulun zgrl kalmaz. Eari mezhebine gre "insann iradesi vardr lakin tesiri yoktur, zira o irade de Allah tarafndan yaratlmtr." imdi bana barp aranlar oluyor. Bunlar diyorlar ki: "Hi yle olur mu? Eari mezhebi byle der mi?" diye hakaret ediyorlar. Peki soruyorum: Bu ileri ben yllarca aratrp bulunca ve bunlar ortaya koyunca ben sulu oluyorum, siz ise taklit iinde kalp, mezhep taassubu iinde kalp, sizden ncekiler ne diyorsa onlar aynen kabul edip, bu yanl inanlar srdrdnzde siz sulu olmuyorsunuz yle mi? Israrla beyan ediyorum ki, piyasadaki kader ile ilgili yazlan yazlarn, gazete, dergi, kitap yzde doksandokuzu yalandr, kattr, sahtekarlktr.

*** Dedi: "Tanr yaratc olduu iin, insan da ksmi yaratc zellikte yaratabilmitir." Cevap: Allah insan ksmi de olsa yaratc bir zellikte yaratamaz. Detayl izah kitabmdadr; oka iledim, zira bana ok sorulan bir sorudur. Bu ve benzerleri olarak daha ok u soruluyor: Allah insan zgr iradesiyle fiillerini yapacak ekilde yaratamaz m? Dediim gibi cevap: Allah insan zgr iradesiyle fiillerini yapacak bir vasfta yaratamaz. Dikkat edin yaptnz eylemlere, hareketlere; siz mesela oturuyorken ayaa kalkma fiilini rnek alalm, bu hareketi yaptnzda kaslarn, eklemlerin nasl hareket ettiinden habersizsiniz ve bir eyi tafsilatl olarak bilmeyen ise o fiilin yaratcs olamaz. Bir de aklma geenlerde yle bir dnce geldi; sizinle paylamak istiyorum ve yorumlarnz bekliyorum: Gnlk hareketlerinize dikkat edin ve unu anlamaya aln: Siz bir hareketi yaparken, yaptnz anda bu fiilin farkna varyorsunuz; zaten farkna vardnzda da o fiili yapm oluyorsunuz. Yani esasnda o fiillerin (hareketlerin) siz de yaratldn ve zgr olmadnz hissedin, hissetmeye aln. Bakn bir anda hareket ediyorsunuz, bir anda aklnza bir fikir geliyor, televizyon izlerken birden ay imek dncesini iinizde buluyorsunuz ama dikkat edin ki bu dnce siz de bir anda meydana gelmektedir. Siz bu dnceyi dnmek iin aba harcamadnz, bir anda bu dnceyi iinizde buldunuz. Ama o dnce siz onu istemeyi istemeden direkt olarak meydana geldi; hareketlerinizde de bunu hissedin, nasl ynlendirildiinizi anlamaya aln. Arzulayn ama arzulamay arzulayabilir misiniz? Ltfen diyorum, hadi hissedin zgr olmadnz, ite evet bak, nasl dnceler aklnzdan gemekte

ve siz bu hal sizde olurken "ben unu dndm, bak imdi bunu dndm" diyorsunuz.

*** Ben on yalarndayken de kader konusunu dnr ve benden byk kiileri bu konuda sktrrdm; yani herey madem Allahn dilemesiyle oluyor, o halde inanmayanlarda m Allahn dilemesiyle oluyor? gibi veya daha basitce bunlar dnrdm. unu da dndm hatrlar gibiyim: "Allah mutlak g sahibidir, O'nun kudreti hereyin stndedir. O halde kullar zgr olmamal" diye ufak yalardan itibaren dnrdm; sonra 20'li yatan itibaren dini kitaplar okuyunca, hayal krklklar beni sard. Zira kitaplarn tamamna yakn insann zgr iradesi olduunu sylyordu. stemeye istemeye onlara inandm kendime telkin etmitim. Ama u olay hi unutmadm: Evet bu tr kitaplarda Cebriyye ad altnda cebr gr nce ksaca aklanr, sonra aalanrd; bunu anlar ve bilirdim ama; onlarn gr (Cebriyye) iki cmleyle anlatlrken yle denirdi: "Onlar der ki: Herey Allahn iradesiyle olur, kullar rzgarn nndeki yaprak gibidir, rzgar onu nereye srklerse o da oraya gider, kullarn hibir zgrl yoktur." Evet byle anlatrlar, peine de cebr dncesini aalarlard. Ancak ben bu iki cmleyi okurken ve kendimi insann zgr iradesi olduuna inandrmaya altm dnemlerde de, bu iki cmlede asalet grr ve vicdanmda kendimi kandrdm hissederdim ama bunu kendime itiraf edemezdim ve bu iki cmleyi okuyunca onlara sayg duyardm ve "helal olsun adamlara, bak laf evirmiyorlar, kvrmyorlar ve Allah istediini yapan, ok gl bir ilah konumunda tutuyorlar" diye iimden geirirdim. Onlara ok hayrandm ama kendime bunu itiraf edemezdim. Bana kader konusunda insanlar soru sorduklarnda insann zgr iradesi var derdim. Aslnda inanmak istemediim ve asla kalbimin mutmain olmad ( tatmin olmad, yatmad) bir gr o kiiye anlatken ok zor anlar yaardm. Kendimin tatmin olmad bir gr, bakasna anlatmak ve aslnda hayran olduum ve ak olduum cebr grn "kafirlik, sapklk" olarak ona anlatmak beni ok zmekteydi. Lakin yol bulamyordum. Be sene byle geti. Size bahsettiim gibi baz katlar, dnen dolaplar hissettiim anda da btn gcmle bunlar ortaya karmak iin uratm. Yani aslnda ben kklmden beri bu cebr grne aktm, tutkundum, hayrandm.

*** Bu konular da kelam kitaplar yani inanla ilgili kitap okumayanlarn durumu ok zordur. Kuran ok ince, detay kitaptr; isnad prensibine baknca anlarsnz. Fakat orada ilk bakta birbirine ters gibi akla gelebilen ayetlerin uygun yorumlar vardr. Bunu da bilin ve tekrar ediyorum ki benim bu anlattklarm konusunda zaten kader konusunda Eari mezhebinin grlerini savunduumu sylemitim. 1200 ylllk mezheptir. Kader konusunda onlara katlyorum, fakat katlmadm konular da vardr. Mesela Allahn grlmesini ben inkar ediyorum. Bu konuda Mutezile mezhebinin grn kabul ettim. Beni anlamaya aln. Yllarca bu yalanlar okudum ve yle dndm: Bunlar madem ki alim adamlar, demek ki bir bildikleri var dedim ve iimde kuku kalarak onlara inandm kendime telkin ettim. Hatta askerdeyken bana kader hususunda soru soranlara insann zgr iradesi vardr diyordum ve insan hr deildir diyenlerin kafir olduunu sylyordum. Byle be sene civarnda geti, fakat bu sre zarfnda benim yine kader ile ilgili okumalarm ok hummal olmasada yine de devam ediyordu. Derken 2001 ylnn balarnda yine insann zgr iradesini savunan bir kitap elime gemiti. Fakat bu kitabn bir fark vard; bir itiraf vard bu kitapta. Yazar Maturidi olduu halde kendi mezhebi iin: Mutezile mezhebiyle (aka kaderi inkar edenler) birdir, kader hususunda fazla farkl deildir diyordu. Bu ifade beni ok etti. Kader hususunda kendi inand mezhep ile aka kaderi inkar eden mezhebin aslnda ayn yolda olduklarn itiraf etmesi beni artt. (Bu yazar Muhammed hsan Ouz idi, kendisinin kitabn, kitabmda inceledim ve elikilerini gsterdim) O aralar, Razi'nin Tefsiri Kebir diye mehur olan tefsiri de elime gemiti. Orada insann zgr iradesinin olmad detayl olarak anlatlmaktayd. Karar verdim, bu kader meselesini en ince detaylarna kadar

incelemeye. Kelam kitaplarna daha sonra felsefe kitaplarna bavurdum ve insanlarn kendilerini kandrdklarn daha iyi anladm. Samsunda nce cami grevlileriyle tartmaya baladm, sonra niversite ilahiyat hocalaryla ve ok kiilerle tarttm. Onlarn zayf yanlarn daha iyi anlamaya baladm. Sonra ok vlen kii olan Gazalinin de mehur eseri olan hya Ulumid din adl kitabn da okudum. Yine orada da insann zgr iradesi olmad beyan ediliyordu. Binlerce delil buldum, kimlere anlattysam ilk etapta genelde inkar ettiler ancak ilmi olarak cevap veremeyince de genelde kovdular, deli dediler ve benzeri eyler de dediler. *** Diyorum ki Allah grmez ve duymaz, neden mi? Bak imdi: Mesela Allah, bir insan yrdnde gryor mu yoksa daha evvelden grmmyd? Eer grmt demezsen Allahn grmesinin ezeli olduunu reddettin demektir. Eer Allahn grmesine ezeli dersen bak imdi prblemlere: Bir insan bir yandayken ve doksan yandayken bin trl hali oluyor; mesela o kii banyoda plakken ve darda giyinikken ki hallerini ele alalm. Eer Allahn grmesi ezeli derseniz, bu plak hali ile giyinik hali birbirine zt durumlardr, bunlar birlemez. Binaenaleyh ezeli olarak milyarlarca deiik durum nasl cem olur, yani birleir ve manas olur. Grmesini ve duymasn onun ilmine raci etmek lazm. O meydana kan grntleri ve sesleri zaten Allah yaratyor ve yaratan da ne yaratacan bilir; o bakmdan Kuranda geen Allahn grmesi ve duymas mecazidir. Nasl ki Kuranda Allahn yznden ve elinden bahsediyor, bunlar nasl mecazi ise bunlar da yledir. Grlen herey mekandadr, zaten ben Ruyetulllah (Allahn grlmesi) bu ve benzer delillerle inkar ettim. Ama una dikkat: Gren de ancak bir ynden ve bir mekandan grebilir. Halbuki Allah ynde ve mekanda bulunmaktan mnezzehtir. O bakmdan Allah grmez, duymaz. *** Soru: Allah nerede? Her yerde diyen kafir olur. Bir yerde diyen de kafir olur. Cevap: Allah hibir yerde deildir. spat: Her yerde diyenlere soruyorum: O halde laamda da m Allah var? Bir yerde diyenlere gelince; onlar mesela odada oturuyorlar ya, diyorlar ki: Allah burada ama Japonya da oturan da ayn mantkla kaldrp hayr Allah burada demez mi? O halde unu dnelim; Allah paralara blnr m? Blnmez; demek ki iki yantta yanl. Dediim gibi Allah mekanda deildir, yani hibir yerde deildir. (yer=mekan) ou insan Allahtan bahsederken yukar bakyor ya da yukary iaret ediyor. Onlara dense ki: Niin yukarya baktn ya da yukary iaret ettin? Genelde derler ki: Allah yukarda da ondan. Dnya yuvarlak ya; kuzey kutbu, gney kutbu var; sa, solu var. Dnyann bir ucu ve tam karsn dnn; bunlar zt yerlerde deil mi? ki yerde de insan var diyelim. Her biri kendi aklnca Allah yukarda diye dnnce ne oldu? Birinin yukary gsterdii yn, dierinin aay gsterdii yer oluyor. Demek ki "Allah yukarda" diyenlerin hali bu. Sonra u: "Allah her yerde" diyenlere baka bir delil getireyim: Bu yerler yani mekanlar kendi kendine mi meydana geldi? Yani kendi kendinin sebebi mi yoksa bu yerleri Allah m yaratt? "Allah yaratt" derlerse; dnelim, yaratma ifadesi zikredildiinde zaten bir balang lazm, yani yaratlan iin dndmzde ncesinde bir yokluk sz konusudur. Yaratlann mevcut olmad bir hal var demektir. Mekanlar, yerleri Allah yaratt derseniz, demek ki; bu mekanlarn olmad bir durumda sz konusudur. O halde soruyorum: Allah bu yerleri, mekanlar yaratmadan nce neredeydi? Demekki Allah mekandan mnezzehtir, yani mekanda deildir. O zaman u sonu kyor ki: Allah hi bir yerde deildir. *** Bahsettiin (Enam 148 ) ayetin izah udur: Onlarn bu syledileri esasen baka ayetle uyuuyor. Zira bakn (Enam 7): "Allah dileseydi, ortak komazlard." O halde Allah onlar niin knad? undan: Onlar bu szlerle "madem hereyi Allah bize zorla yaptryor, o halde biz nasl sorumlu olacaz?" eklinde sorumluluu inkar edici bir anlayla bu ifadeyi syledikleri iin Allah onlar knyor. Enbiya 23. ayetteki dnceyi inkar etmi oldular, bu fikilleriyle. Enbiya 23: "O yaptndan sorumlu deildir, onlar ise sorumludur."

*** Eari mezhebinin yzyllardr bir ad var; insanlar iinde Ehli Snnet diye anlagelen bir ekoldr. Yzyllardan beri sre gelen bu ekole direkt olarak saldramyorlar; cebr dncesine kar kanlar dikkat edersen, cebriyye ad altnda hertrl hakareti yapyorlar, dalga geiyorlar; fakat i Eari mezhebinden kader konusunda bilgi vermeye geldiinde, bu konuyu ksa kesip, aslnda cebriyye bir kay var bu grte diyorlar ama bak cebriyyeye yaptklar aalamalar ona hemen hemen hi yapmyorlar. Bu nokta nemli sonra darb mesel ad altnda bir ifade uydurup "Earinin kesp anlatm gibi" diyorlar. Bylece okuyucularn aklna gelen Earilikte yoksa cebirci mi? anlayn sindiriyorlar ve yzyllardr gelen iki hak mezhep anlayn yani Earilik ve Maturidilik korumaya alyorlar. Dersen ki: Bunu niin byle yapyorlar? nceklikle taklitilik; sonra bu husus aklna geldiinde, bu kadar alim bu ii anlayamad da bu ileri ben mi anlayacam? Bu kadar zamann alimleri geldi geti; onlar bu iki mezhebi vdler, demek ki benim anlamadm bir nokta var. O bakmdan ben bu dncelere dalyorum; hi Said Nursinin, Elmall Hamdi Yazrn anlayamad bir eyi ben anlayabilir miyim? Aman sakn bunu hi kimseye sylemeyeyim de bana glmesinler. Zira bu dnceye ben bile inanamyorum ( Eariliin cebirci olup, Maturidi mezhebinin tersi bir dnceyi savunmas hususu) ve glecek gibi oluyorum. Ah ah eskilere tabi olmak lazm, terbiyeli olmak lazm, haddini bilmek lazm.. *** Ebu Hanifeden bahsediyorsun. Eer piyasada dolaan Fkh Ekber i, o yazdysa iinde kabul etmediim grler var. yle anlatlyor: Mesela levhi mahfuza yazlanlar detayl olarak yazlm olmad ve Allahn eli, yz gibi geen ayetleri tevil etmenin yanl olduunu syledii rivayet ediliyor. Ben diyorum ki, Allahn eli ve yz vardr diyen kafir olur. Zira bu Allaha cisim demek olur; dolaysyla bu ve benzeri ifadelerin tevil edilmesi arttr. Yine Ebu Hanifeye nispet edilen bu Fkh Ekber adl kitapta elikiler mevcuttur. Zira hem cebr eklinde ifadeler var, mesela hereyin Allahn iradesiyle olduu syleniyor. Hem de teklifi mala yutak (kullara kaldramayaca yk yklemek) yoktur deniyor. Bunlar elikidir, fakat bu kitabn erhlerine gelince kitab hepten tannmaz hale sokmulardr. Zira erhedenler; okuduklarmda grdm kadaryla cebre karlar. Dolaysyla kitabn baz blmlerinde kitabn aslyla, erhi ztlk oluturuyor. Razi, Gazali ve Eariden bahsediyorsun. Ben zaten bu ahs ruyet meselesinden dolay tekfir ettim. Fakat kader hususunda bunlar cebri savunurlar. Zaten bunlardan ben ok ey rendim; sen Eari mezhebini birok kelam kitabndan incele. Cebri Mutavasst (orta cebr) diyorlar. Ama bunlar laftr, neden biliyor musun? nk: Soruyorum sana, cebrin ortas olur mu? Cebr cebrdir bitti. Bu iler byle, Eari mezhebinin yzyllardan beri edindii yer itibariyle ona fazla yklenemiyorlar; ona cebri mutavasst deyip, sanki cebr grnden ayr bir itikad savunuyormu gibi bir imaj verip, cebriyye ad altnda hem cehmiyyeye ve tm cebr grn savunanlara ykleniyorlar. Nasl olsa insanlarn tamamna yakn Eari mezhebinin gerek grn tam bilmiyor. te ispat: Kitaplarda afilerin itikadi mezhepleri Earilik diye syleniyor. Ben iddia ediyorum ki: evrenizdeki en bilgili afi mezhebinde olanlara deyin ki: Sizin itikadi mezhebiniz nedir? Eer Earilik derse, kader hususunda benim sorduum birka soruyu onlar sorun. Mesela: Hayr ve er Allahtan m? Zina yapmak er mi? Zina yapmak Allahtan m? Hani hayr ve er Allahtand ya... ddia ediyorum ki, kendini Eari olarak tantan bu insanlarn tamamna yakn, savunduunu syledii mezhebin cebirci olduunu bilmez ve size "kullarn zgr iradeleri vardr" derler. Deneyin grn; yani unu demek istiyorum Eari mezhebi kitaplarda kalm bir mezhep olup gnlk hayata pek yansmamtr. Bence bu Gazali ve Razinin dneminde de byleydi. Yani kitaplarda yazd gibi Earilik, hibir zaman sylendii gibi halk zerinde etkili olamamtr. Bu grler kitaplarda, satrlarda kalmtr. Tecrbelerim bunu gsteriyor. Mustafa Sabrinin deyimiyle gerek udur: Mutezile, Maturidilik ismi altnda gnmze kadar yaamtr. Bana daha evvel Mustafa Sabrinin, Said Nursinin kitaplarnn okunmasn desteklediini sylemitin deil mi? Cevap: Mustafa Sabri nceleri Maturidi idi, sonra Eari olmutur. Kendini Eari grenlerin bilgilileri bile bu mezhebin savunduunun tam tersi itikad savunurlar. Bir de sana yaptklar gibi laf

oyunlaryla; stn sisle rtp bu tam da Earinin czi iradesini, kesbi anlatt gibi deyip bunun bir de darb mesel haline geldiini kitaplara yazyorlar. Ne oldu? Hoooop, ite u oldu: Millet zaten ekseriyetle Maturidi grnde; diyorlar ki: Bak Earilik karde mezheptir, bazlar ona cebirci diyorlar ama onlar bu ii hakkyla bilmiyorlar. Onlar s grldr, tabi ki Eari ile Cebriyye ooook ayrdr. Hi yle olur mu? Zaten yle olsayd, bu i bu kadar gizli kalr myd? Karlkl tekfirlemek gerekirdi deil mi? Hem Earilik, hem Maturidilik birbirlerini tekfir ederlerdi. Byle ey olmadna gre, siz o Krat Otu nun sylediklerine bakmayn. Kulak bile asmayn, o kim oluyor da 7-8 sene aratrmakla bu 1000 yldr gelen eyi zdn sylyor. Bu kadar Eari alimi Maturidiyi anlamad da, o mu anlam! Bu iki karde mezhep yzyllardan beri bidad mezheplerine kar kolkola mcadele etmilerdir. Bunlarn arasn Krat amaya alyor; onu gale bile almamak lazm. Hi bunlar dnmeye deer mi? Akl bunu kabul eder mi? Arapa bile bilmiyor; sonra da kalkp ayetlerin tevilini yapyorum diyor. Buna sadece glnr, karlk bile verilmez...

*** Tebbet suresinde "seyasla naran zate lehep", "lehebi atee yaslayacaz" deniyor. Kurann tamamna inanmak farzdr. Bu ayet mekkidir yani 114 sure iinde ini sras olarak 4. srada veya o sralarda inmi bir suredir ve bu sure indiinde Ebu Lehep hayattayd ve 7-8 yl daha yaam olduunu kitaplardan rendim. Bu hususta ittifak vardr. Soruyorum: Ebu Lehep kendi ile ilgili bu ayet geldiinde ve geldikten sonra da Kurana iman etmekle mkellef miydi? ( Araf 158-Bakara 21) Evet mkellefti derseniz, yine soruyorum: Peki ama Tebbet suresi de Kurandan bir suredir, dolaysyla Ebu Lehep kendisinin atee atlaca ile ilgili bu ayete de inanmak ile mkellefti yle mi? Evet yle. imdi bakalm, bu adam zaten inanmadan ld. Ancak dnelim, bu adam hakknda ayet indi ve Kuran yalana dnemez. Dolaysyla bu adam Kurana inanmakla mkellef olduundan, kendisi cehenneme gideceine inanmakla mkellef olmu olmuyor mu? Evet oluyor. imdi bu adam iin dnelim, Kuran inkar etse (zaten etti) kafir olmak var, fakat Kurana inansa bu sefer cehenneme gideceine inanma durumunda kalacak. imdi bu adamn kurtulma durumu var m? nsann zgr iradesi var diyenler bu soruya ne diyecekler? imdi onlar balarlar "bildii iin" diye, bunu tahmin ediyorum. Fakat onlarn bu cevaplarna da hazrlklym ve onlarn bildii iin eklindeki szlerine bir kar cevap kitapta vardr.

*** man mahluk mudur, yaratlm mdr? Hayr derseniz, cevap: man etmek zaten tasdik etmektir. Tasdik etmek ise ncesinde bir tasdik olunan gerektirir. Buradan anlald ki iman, bir eyden zaman olarak sonra vcut bulur. Bir eyden sonra vcut bulan ise hadistir (sonradan olan). Her hadisin, bir muhdisi vardr. Yani onu meydana getireni vardr. Zira bu hadis kendi kendisinin sebebi olamaz. Zira bunu kabul etmek, bir eyin kendi kendisinden nce gelmesini kabul etmeyi gerektirir. O halde sonu olarak iman yaratlm olmaldr. Peki bu iman kim yaratt? Eer Allah yaratt derseniz, o zaman kfr de Allahn yarattn kabul etmeniz gerekir ve ne zaman ki siz imann ve kfrn mahluk olduunu kabul ederseniz cebri kabul ettiniz demektir. Zaten hem Mutezile, hem Maturidi mezhebi imann ve kfrn mahluk olmadn savunurlar. Oysa Eari mezhebi bunlarn mahluk olduklarn savunur, yani insann zgr iradesini savunanlar iman Allah yaratmaz diyorlar. ite rnek: Fetevayi Hindiyye 4. cilt, kfr lafzlar bahsinde "imann yaratlm olduunu syleyen kafirdir" eklinde fetva vardr. Siz bu soruma ne diyorsunuz. Soru: man mahluk mudur? *** Soru: Dnmek istemediiniz halde dndnz bir dnce oldu mu? Evet derseniz soruyorum: Madem siz istediiniz dnceyi hr olarak dnebiliyordunuz nasl oluyor da dnmekten rahatszlk bir dnceyi dnyorsunuz? Demek ki bu dncenin kayna siz deilsiniz; eer siz deilseniz kim? Cevap: Allahtr, tek yaratc odur. Eer eytan

derseniz, evet o vesvese verir ancak o da yaratc deildir; Allah onda hangi fiil ve dnceleri varederse eytan ancak onu yapabilir. Kendimden bir rnek vereyim; bazen iimde, Allaha svmek dncesini hissediyorum. Fakat byle bir dnceyi dnnce ok bunalyorum ve byle dnmek istemiyorum; byle bir dnceyi tasdik etmenin kafirlik olduunu da biliyorum. Bu dnceyi dnmek istemediimi kendime telkin ettiim halde bazen srarla aklma geliyor. Ben ok urayorum bunu dnmemek iin, o benim aklma geliyor. Bakn ben dnmek istemiyorum, rahatsz oluyorum, o halde niin dnyorum? Demek ki bu dnce benden deil. Allahtandr. Bu dnceyi Allah yaratyor. Ben de Allahn ben de yaratm olduu dnceyi, tp tp dnyorum. Zira Allahn ben de yaratt dnceyi, dnmemeye kadir olamamam. (nk Allahn yaratt dncenin meydana gelmesini engelleyemem) Yine Allah ben de dnceyi yaratmazsa, ben bu sefer dnmeye kadir olamam. Aslnda ateistlere bu delil sylendiinde ok skr ve diyecek bir ey de bulamazlar. Zira onlar eytana da inanmazlar ki bu dnce eytandan desinler. Bu dnceler eytann vesvesesidir diyenlere cevap: Evet byle de denebilir ama unutmayn ki eytan da hareketlerini, fiillerini ve dncelerini kendi yaratamaz. Onun da fiillerini, dncelerini Allah yaratyor. O da tp tp Allahn kendinde yaratt fiilleri yapyor ve Allahn kendinde yaratt dnceleri dnyor yani o da hr deildir. *** Bu aralar aklmda yle bir durum var: Allahn ilmi bahsi. yle ki mesela gne tutulma olayn ele alalm: Gne tutulmadan nce Allah gnein tutulacan biliyorsa, yani byle denirse sonra gne tutulur ve bir ka dakika sonra gne tutulmas biter. imdi soruyorum, bu durumda da Allah yine gnein tutulacan biliyor denebilir mi? nk gne tutulmutur. Gne tutulmas bittiinde de, yine gne tutulacak diye Allah bilir denirse, bu bilgi yanl olmuyor mu? nk bu anda gnein tutulmas bitmitir. Yani lafn ksas Allahn ilmi ezeli denirse ki yledir, o halde deien durumlarla ilgili ilmi nasl oluyor? Halbuki Allahn ilmi deimez. (nk ezeli olanda deime olmaz) *** Dedi: Allah sana iki seenek vermitir; ya iyi olursun yada kt. Bu senin zgr iradendir. Cevap: Peki senin neyi seeceini yine nceden bilmiyor mu? Biliyor dersen; ite sen O'nun bildiini yapmak zorundasn, eer O'nun bildiinin aksini de yapabilirim dersen Allahn ilmi cahillie dnd demi olursun. *** Dnyorum; Allahn zat var ve alemi yaratt diyoruz. Yani alem yokken varoldu. Allahn zat ile sonradan oldu dediimiz alem arasnda bir zaman aral olmas lazm gelmiyor mu? Bu arada, mesela bir saniye kadar da olsa bir an gemedi mi? diye dndm. Ama Allah ezelidir yani balangc yoktur; eer arada bir saniye oldu dersek yle oluyor: Ezeli +1 saniye; ama u var ki ezeli zaten ezelidir (balangc olmayan). Yani ona bir ey zaman olarak eklenmez ki; ne kadar zaman ekleseniz de o yine ezelidir. Bu ezeli varla 1 saniye diye zaman gemesini dndnzde Allahn ezeli olmadn sylemeniz gerekir. nk sizin 1 saniyeden bahsetmeniz iin, Allahn zatnn bir balangc olmas gerekir. Zira ezelilik ile bareber, bu 1 saniyeyi lemezsiniz ve anlam olmaz. Dolaysyla Allah ezeli olduundan byle ey sylenemez. Buradan u sonu kt ki, Allah ile alem arasnda zaman kavramndan bahsedemeyiz. O zaman benim bu hususta kararm bu aralar u ki: Bence zaman mahluk (yaratlm) deil. Yani zaman aslnda yoktur. Lakin insanlarn alg dzeyinde zaman kavram vardr ki, bu kavram yani zaman dncesi mahluktur. Yani saniye, saat; insan byle dnyor. Ama sorarsan ki, Kuranda zamandan bahsediliyor, bu nedir o halde? Derim ki: Bu da yine insanlarn alg dzeyiyle ilgili bir ifadedir.
*** Allahn grmesi ve duymasyla ilgili bu aralar ok nemli bilgiler elde ettim. Bunlardan biri u ki, Mutezile mezhebi de Allahn grmesini ve duymasn inkar ediyorlarm ve bu konudaki ayetlerin, duyulan ve grlenleri bilmek anlamnda olduunu sylyorlarm. Bu arada yle bir delil de rendim, ite soru: Allahn grmesi var

mdr? Vardr dersen, soruyorum: Peki bu grme de ezeli mi? Evet dersen (zira kitaplarda ekseriyetle ezeli diye geiyor) soruyorum: O halde ezelde alem yoktu; yani dnya, kainat gibi (alem demek Allahtan baka herey demektir). O halde soruyorum: Bu pozisyonda, yani ezelde Allah neyi gryordu? Eer alemi bu durumda grmyordu, yaratt zaman grd derseniz; yine elikiye dyorsunuz. nk ezeli olan ey de deime olmaz. Halbuki demenize gre dnyay nce grmyor, sonra gryor. Bu ise deime manasna gelir ki ezeli olan zaten deime kabul etmez. Bakn kitaplarn ekserisinde diyor ki: Allahn grmesi ve duymas vardr ve bu sfatlar ezelidir derler. Bu kitaplar hem aleme yani Allahtan baka hereye hadis (sonradan olan) diyorlar. O halde alemin olmad bir durum var demektir. Bu durumda Allah alemi grmyor muydu? Eer gryordu dersen, sorarm: Daha meydanda olmayan ey nasl grlr? Devam ediyorum: Derseniz ki, dnya yokken Allah grmyordu ama onu yaratnca grd bak ne oldu o halde: Bu Allahta deimeyi savunmak olur. nk dnyay nce grmyor, sonra gryor olur. Bu ise bir deimedir ve Allahn zatna bir eklenmedir. Halbuki mantkla belli ki, ezeli olan ey de deime bozulma olmaz. Deime, eklenme olmaz; nk o ezeli ve balangc yok, dolaysyla onu etkileyecek bir ey yok. Yani etkilemek iin etkileyen etkilenenden nce gelmelidir. Ezeli ise ncesiz demektir ve ncesizin ncesi olmaz ki onu etkileyen, deitiren bulunsun. (Zira her deiim bir deitiren ve etkilenen de bir etkileyen gerektirir) O halde bir ey ezeli kabul edildiinde onda deime olmaz denmelidir. Bunlar ne demek durumunda kalyorlar: "nce grmez dnyay sonra yaratnda grr." Bu ise aka bir deimedir. Ayn delil duyma iinde sz konusu. *** Allahn sfatlar bahsini uzun zamandr yazyorum ve uzun zamandr bu konuyu itikadi mezheplerden ve filozoflarn kitaplarndan inceliyorum ve durumun tahminlerimden de ince olduunu grdm. Evvelden sylediim gibi Allahn grmesini, duymasn, iradesini, konumasn inkar etmitim ve bu aralar Allahn ilmi ve kudretini dnyordum ve bugn aldm bir kararla Allahn kudretini de inkar ettim. Btn bu inkar ettiklerimi Allahn ilmine racidir ( dnc) dedim. lmine raci ettim. Zaten geenlerde Hrstiyanlarn da Allahn grme ve duymasn inkar edip, bunu bilme, mutlak bilme manasnda kabul ettiklerini rendim. Ben byle bu sfatlar ilme raci ettim yani ilmine dndrdm ( bunu Farabi ve bni Sinada kabul etmiler). nk yle bir problem vardr ve incedir; inceliklerini bu aralar rendim: "Allahn sfatlar zatnn ayn mdr, yoksa gayrmdr?" gibi bir soru vardr. Eariler ve Maturidiler derler ki: Sfatlar Allahn ne ayndr ne de gayrdr ve bu sfatlar Allahn zat ile birlikte ayrca ezeli olarak kabul ederler. Buraya kadar tamam m? Fakat Mutezile mezhebinin Tevhid ad altnda prensipleri vardr ve derler ki: Ezeli olan bir tanedir; bir den fazla ezeli olmaz dediler ve kudreti (aklmda kald kadaryla kudretine de ezeli diyorlard, ama emin deilim) ve ilmi ezeli dediler. radesi hadis (sonradandr) dediler. Bu ilim ve kudret sfatlar ezelidir dediler. Ama bu sfatlar Allahn zatnn ayndr dediler. Fakat bu da tam beni tatmin etmedi. Madem ezeli bir tane; halbuki ilim ve kudret ise iki tanedir. Sonra baktm ki Farabi ve bni Sina ise btn dier sfatlar inkar edip ilmini kabul etmiler. Bugn dndm ve Allahn kudretini inkar ettim. Teaddd kudema (ezelilerin oalmas) problemi vardr. Halbuki ezeli bir tanedir. Yani ben Allahn kudretini de inkar ettim ve dedim ki: Allah ilmine gre yaratyor; ilmi yeterlidir. Pek anlatamadm ama unu diyorum: Yani olacak olanlar zaten Allahn ezeli ilminde var. te Allah ilmine gre yaratyor. Yaratmas ise: lmindekilerin meydana kmasdr. Dolaysyla kudret sfatna gerek yok. Ben de "Allahn ilmi zatn ayndr" grn kabul ediyorum. Yani Allahn ilmi ayn zamanda Allahtr. Not: Allahn yaratmasyla ilgili yazy da yazmtm. Yaratmasn da u manada alyorum: lmindekilerin varlk sahasna kmas olarak. *** Mesela en son ne dedim: Allahn gcn, kudretini inkar ediyorum dedim, deil mi? imdi bakldnda bu nasl laf diyorlar; halbuki bu iin derinlerinde acayip detaylar mevcuttur. Mesela kudret sfatna ezelidir ve Allahn yaratmas bu kudretiyle olur denirse, bak ne oluyor: Mesela dnyann yaratl, benim yaratlmdan nce ya, bak ne oldu? nce dnyay yaratt, sonra beni yaratt. Neyle yaratt? Kudret sfatyla yaratt denirse ve bu kudret sfat ezeli denirse bakn probleme: nce beni, sonra dnyay yaratt dendiinde; bu adan bakldnda kudret sfatnda deiim oluyor. Yani nce farkl, sonra farkl ey yaratlyor. Kudretin taalluku (ilintisi, ball) farkl eylere oldu demektir. Ama ezeli olan ey de deime olmaz ki; dolaysyla bu kabul edilemez ve bu gr Allahn zatnda deimeyi kabul etmek demektir. Halbuki Allahta deime olmaz. *** Son - drt yldr dnmekten bile kandm dnceler bunlar. Allahn iradesini inkar ediyorum. spat: Allahn ilmi ezeli ise ki yle olduuna inanyorum; o halde hadiseleri olmadan nce biliyor demektir. O halde iradesi ne manaya gelir? rade demek semektir ve semek iin dnmek gerekir. Mesela benim erkek olarak yaratlmam hadisesini ele alalm. Benim kz m yoksa erkek mi olarak yaratlacak olmamn tercihini ele alalm. Bakn bu tercihte ve semede dnme ve tereddt vardr. Dnmek ve tereddt demek ise zaman gemesi manasna gelir; o halde siz neden iradeye ezeli dediniz. Allahn iradesi ezeli diyorlar. Soruyorum: Ezeli olarak sadece Allah var; o halde Allah neyi seecek? Eer denirse ki: Allah ilminde olan mmknlerden, yani olabilmesi muhtemel olanlardan birini seer. Cevap: Zaten neyin olaca Allahn ezeli ilminde var; daha irade neyi tahsis edecek, neyi seecek? Allahn ilmine ezeli denirse bakn ne oldu? lmi maluma (bilinene) tabi diyorlar. Yani Allahn ilmi, ilerde olacak olaylara etki etmez ve ne yapacanz bilmesi sizi zorlamaz diyorlar. Bu basit dnce, yzyllardr anlatlyor. Halbuki zaman olarak nce olan, sonradan olacak olan eye tabi olur mu olmaz m? yi dnn. Tabi olan her

zaman, sonra gelmelidir. Ezeli olan ey varken, sonradan olan ise var deil ki. Bu aralar baz kitaplarda bu konuda yol gsterici baz deliller grdm. Yllardr beklediim buymu, 3-4 yldr bu konuyu biliyordum ama ok ince olduundan ve altndan kalkamayacam bildiimden bu konu aklma geldiinde, dnmekten korkuyordum ve geitiriyordum. Zaten kitaplarn ekserisi bu konuyu geitirirler. *** Ben bu en son yazdm delil ile yllardr inandklarmdan vazgetim. Yani Allahn iradesi olduu inancn braktm ve artk temel olarak unu savunmaktaym: Allahn iradesi ifadelerini Allahn ezeli ilmine gre yaratmas manasnda alyorum. (Yaratma ile ilgili daha sonradan tekrar karar aldm ve onu yazdm. Yaratmay da Allahn ilmindekilerin varlk sahasna kmas olarak anlyorum. Detayl olarak yazdm bu konuyu) Bu grleri sadece ben savunmuyorum. Mutezileden Kabi ve Nazzam'da bu grteymi; yine bn Sinada yle. Ben daha evvel "bence kaderin srr u" diye balayan delilde Allahn iradesinin ezeli olmasyla, O'nun dilemesinin nedeni yok diyordum. imdi ayn delili Allahn ilmi iin yapacam ve Allahn ilminin nedeni yoktur diyorum. Ezeli olann sebebi yoktur. Bunun izahn yapmtm ve Allahn ilmi de ezeli olunca ilmindekilerin bu ekilde varlk sahasna kmasnn nedeni yoktur. nk "Allahn ilmine gre bu iler oluyor." radesini ise, yine dediim gibi, ilmindekilerin varlk sahasna kmas, manasnda yorumluyorum. Yani hakiki manada Allahn iradesi yoktur. unu unutmayn ki "kii bilmediinin dmandr." nsanlarn anlattklarma ilk etapta dmanca tavr taknmalarn zaten tahmin etmekteyim. *** Zira Allah benim u anda yazacam ezeli olarak biliyor dersen, cebr olur. nk benim u an yazmam m Allhn ezeli ilmine tabi yoksa Allahn ezeli ilmi mi benim u an yazmama tabi? Dikkat et ki, nce olan, sonra olana tabi olmaz. Sonradan olan, ncekine tabi olur. O halde ben bu yazy mecburen yazyorum. *** Ben de biliyorum Kurandaki irade ile ayetleri; ancak u var ki bu ayetleri yani irade ile ilgili ayetleri Allahn ilmindekilerin, ilmine gre varlk sahasna kmas manasna alyoruz. (Yaratma ile ilgili deiik grlerimi anlattm) Bu iler kolay m? Bak neden Allahn iradesini inkar ettim? Ezeli iradesi var Allahn diyorsunuz; ezeli irade, seim nasl olur, dn bakalm? Ezelde ne varda, ne seilecek? Ezeli olan ancak Allahtr; misal ezeli seme diyorsunuz ya, zaten Allahn ilminde neyin olaca yok mu? Var; daha semeye ne hacet; zaten Allahn ilminde neyin gerekleecei vardr. Ezbere konuuyorsun, bu bahsettiim inceliklere Gazali de, Razi de, Eari de ve bir oklar da vakf olamadlar. *** Allahn ezeli iradesi var diyorsunuz; imdi iyice dnelim, bir seimden bahsetmek iin ortada seilecek olanlarn bulunmas icab eder, bu aktr. Fakat siz diyorsunuz ki, bu yaratlanlar sonradan meydana geldi. Yani Allahn irade ettikleri. imdi bakalm: Demek ki bu lafla diyorsunuz ki: seilenler mevcut deilken, Allah onlar seti. Ne dediinizi gryor musunuz? Derseniz ki: Allahn ilminde olan mmknlerden, yani olmas da, olmamas da eit olanlardan Allah irade etti,seti. Zaten neyin meydana gelecei Allahn ilminde mevcuttur. Bir de u var; bir seimden, iradeden bahsetmek gerekiyorsa, muhakkak bu seme hadistir. Zira nce seilecekler mevcut olmal ki, seim gereklesin. Zaten bu aralar okuduum kitaplarda, Allahn iradesini kabul edenlerin dt elikileri daha net gryorum. *** Soru: Allahn bilgisi benim davranma gre deiir mi? Soru: Bizim eylemlerimizin nedeni Allahn ezeli bilgisi mi yoksa Allahn bilgisinin nedeni bizim eylemlerimiz mi? *** Allahn grleceine inananlara sorular: Cisim olmayan ve renksiz bir eyi grebileceinize inanrmsnz? Hayr derseniz; Allahn grlebileceini savunanlara soruyorum o halde: Allah ne renk? *** Musa peygamberin kafir olmas ve sonra tevbe etmesi: 7/142-Musa tayin edilen srede gelince ve Rabbi de onunla konuunca: Rabbim, bana gster, Seni greyim dedi. (Allah:) Beni asla gremezsin. Ama u daa bak; eer o yerinde karar klabilirse, sen de beni greceksin. Rabbi daa tecelli edince, onu param para etti, Musa baylarak yere dt. Kendine geldiinde: Sen ne ycesin (Rabbim) . Sana tevbe ettim ve ben iman edenlerin ilkiyim dedi. Ryet, grmek demektir, yani Allah grmek. Ryeti kabul edenler yani Allah grmeyi kabul edenler "Musa eer grmek caiz (geerli) olmasayd byle bir talepte bulunmazd; demek ki caizdir" dediler. Mutezile buna yle cevap verdi: (Mutezile ryeti inkar etmiti) "Hayr Musa Allahn grlemeyeceini biliyordu, ancak bazlar "Allah grmedike inanmayz" dediler (bu anlamda ayet var lakin bulamadm, numarasn hatrlayamadm). Ama Musa onlarn srar neticesinde onlar adna byle bir ifade dile getirdi. (Allah grmek istediini dile getirdi) Yani bakn grn, ite sylyorum ama grnmeyecek manasnda hareket etti" diyorlar. Musa bu sz syleyince ve bu dlncede olunca kafir olmu oldu. Lakin ayetin sonunda tevbe ettii bildiriliyor.

Sorarsanz: Peki byle dnmek ve sylemekle neden kafir oldu? Cevap: nk her grlen ey bir ynde olur ve ynde olan da bir mekanda yani bir yerde olur ve mekanda olan da cisim demeltir. Yani ekli emali olan bir ey demektir. Halbuki piyasadaki kitaplarn da tamamna yakn "Allah cisimdir" eklinde inanana kafir derler. *** Arkadan biri uzun yllardr dediklerimi kabul etmitir. Ancak geende geldi ve seni takip ettim, dediklerine inandm ama nerelere gelmiim, tekfir konusunda artk buraya kadar. Allahn eli, yz var diyeni tekfir etmiyorum dedi. Bana u soruyu sordu: Peki, son peygamberin bu rivayetlerini okuyan ve (insan biimci rivayetlerini) resulullahn bu rivayetlerdeki gibi sylediine inanan, yine de resulullah tekfir (kafir kabul etmek) etmeyeni de tekfir eder misin? Evet dedim. Sustu; sonra ona dedim ki: seni de tekfir ettiimi bil. O da dedi ki: Zaten biliyorum. *** Ezeli irade diyorsun, irade ne demek? Semek, istemek, tahsis etmek demek deil mi? Eer ortada seilecekler yoksa ne seilecek? Bir kere semek iin seilenlerin var olmas gerekir, bunu kabul ediyor musun? Ediyorsan, zaten bu alem ezelde yok, daha ezelde ne seilecek? Eer kabul etmiyorsan, yani alem ezelde yok iken de Allah istediini seti diyorsan; unu demek durumunda kalrsn, yani piyasadaki kitaplarn % 99u byle der. Dersin ki: Allah ilmine gre seer. Bunu da iki ekilde izah edersin: zah 1: Dersin ki: Allah ilmine gre seer, ilmindekilere gre seer. Ben de yle cevap veririm: Zaten Allahn ilminde nelerin mecvut bulaca yani var olacaklar yok mu? Sen bu soruya var diyeceksin. Ben de diyeceim ki: Zaten Allahn ilminde bunlarn varolacaklar belli, daha burada irade ne oluyor ve bu ifadenle ilim ile iradenin fark ne oluyor? Sen bu sefer izah 2 yi sylersin ve dersin ki: Allah ilmine gre seiyor ama yle bir durum var: Allahn ezeli ilminde mmknler (olmas da olmamas da eit olan) var ve bunlar sonsuz, yani sonsuz olarak Allahn ilminde alternatifler olarak bunlar var. Yani bu dnyann yle yaratlma hali de var, byle yaratlma hali de var, bunlar sonsuz alternatif halindedir ve Allah iradesiyle ite bu mmknlerden yani sonsuz ihtimallerden birini tercih eder. Ben de: Lakin sen sonsuz alternatif diyorsun ama sonuta bunlarn hangisinin meydana gelecei yine Allahn ezeli ilminde belli deil mi? diye sorarsam, sen bu sefer aracaksn ve ben sana o zaman unu sylerim: te bu ikinci cevab verenler var ve onlar unu da savunuyorlar: Allah hadiseleri yani olaylar olduklar anda bilir, ondan nce bilmez. *** Dedi: O halde Allah irade etmeden mi yaratyor? rade etmeden bu iler olur mu hi? Cevap: Ben Allahn ilmi ve zorunluluk bal altnda Allahn ilminin maluma (sonradan olacak bilinenler) tabi olmadn aklamtm. Allahn ilmi bizim ilmimiz gibi deildir. Bizim ilmimiz sonradandr; bir ey olur ve bizim onun ile ilgili ilmimiz olur. Bizim ilmimiz maluma (bilinene) tabidir. Mesela sen bir renk tuttuunu sylersin; ancak sen ne zaman ki bana tuttuun rengi sylersin, ben o zaman senin ne renk tuttuunu bilirim. Yani sen sylersin ve ben artk bilirim. Bizim ilmimiz maluma tabidir. Yani nce bilinen varlk olacak ve biz onu bileceiz. Fakat Allahn ezeli ilmi farklldr. O ezeli olduu iin maluma bilinenlere tabi deildir. Sonradan olacak bilinenler Allahn ilmine tabidir. Bu nemli bir farktr. Dolaysyla Allahn ilmi etkin sebeptir, oysa bizim ilmimiz etkilenendir. Bu anlaldktan sonra unu sylyorum: Allahn ilmi fiili bir bilgidir. Yani tesir eden bir bilgidir. Bilmesi alemin olumasna yeterlidir ve bugn rendiim hayati bir meseleyi de burada syleyeyim: "Allahn yaratmas ise bilmesidir." Yani Allahn bilgisi etki eden fiili bir bilgidir. Dolaysyla alemin olumasna yeterli sebeptir ve iradeye yer yoktur. Zaten bir iradeden sz etmek gerekirse bu iradenin hadis (sonradan olan) olmas gerekir. nk semek iin dnmek ve tereddt etmek gerekir. Allah ise dnmez ve tereddt etmez. Biz dnrz ve biz tereddt ederiz. Dolaysyla irade sonradan olur. Bizim irademiz vardr; seiyoruz, tereddt ediyoruz. *** Kafamda ok byk bir sorun var; o da zaman. Zaman Allah m yaratt? Evet derseniz, soruyorum: Allah zaman ne zaman yaratt? Eer zaman Allahn alemi yaratmasyla mevcut oldu, ondan nce yoktu derseniz; bu sz beni pek tatmin etmiyor. nk Allah alem yokken de vard diyor kitaplar. Sonra alemi (Allahtan baka herey) yaratt diyorlar. Demek ki bu anlatma gre alem yokken de Allah var; yani alemin ncesinde Allah yine var. Alem sonradan deniyor ama her sonradan olann ncesi olmaz m ve zaman kavram ne olacak ? Kitaplar da, Allah alemden zaman olarak deil ama zat olarak ncedir diyorlar. nk yle sorular var: Allah alemi bir dakika nce yaratabilir miydi? Ne denecek bu soruya? Evet dersen, alemden nce zamann varln bir nevi kabul etmek gibi oluyor. Hayr yaratamazd dersen, bu sefer de Allah, alemi bu anda yaratmaya zorlayan kim var ya da Allah byle yapmaya mecbur muydu? gibi sorular sorulur. Gazalinin Tehaft-l felasife (felsefenin tutarszlklar) adl kitabnda bu soruyu grdm: "Alemin varl varlndan nce mmkn myd? *** Bu aralar aklmda yle bir durum var: Allahn ilmi bahsi. yle ki mesela gne tutulma olayn ele alalm. Gne tutulmadan nce Allah gnein tutulacan biliyorsa, yani byle denirse, sonra gne tutulur ve bir ka dakika sonra gne tutulmas biter. imdi soruyorum bu durumda da Allah yine gnein tutulacan biliyor denebilir mi? nk gne tutulmutur. Gne tutulmas bittiinde de Allah, yine gne tutulacak diye bilir denirse, bu bilgi yanl olmuyor mu? nk bu anda gnein tutulmas bitmitir. Lafn ksas Allahn ilmi ezeli denirse ki yledir, o halde deien durumlarla ilgili ilmi nasl oluyor? Halbuki Allahn ilmi deimez. Benim u anki grm udur: Bence zaman

yoktur. Zamann olmad zaman olur mu? Devam ediyorum; zaman yok dedim ama Kuranda zamandan bahis vardr, o halde nedir bu i? denirse cevap: Bu ifadeler bizim yaptmz saniye, dakika gibi eyler var ya; ite bizim kafa yapmzn anlayaca gibi bu ayetler. Yani zaman bence yok ama, biz saniye, dakika gibi leri kendimiz yaptk. *** Sonralktan bahsediyorsan bunun sonradan olmas iin bir eyden sonra olmas icab eder. Bu da ncesinde bir ey olduu anlamna gelir. O bakmdan sonradan olann, ncesi vardr dedim. Ezeli olan deimez ifadesinin de izah udur: Bir kere deime varsa, deitiren de olmaldr. Bu kanlmazdr; sonradan olan her hadisenin bir etki edeni olmaldr. nk hibir ey kendi kendinin sebebi olamaz. Neden? nk sebep demek zaten ncelik kavramn akla getirir. Sebep sonu ilikisi deriz ya; nce sebep, sonra sonu diyoruz. Bir eyin kendi kendinin sebebi olmasn savunmak ise, o eyin kendi varlndan nce var olmasn savunmak manasna gelir ki zaten bu imkanszdr. Hi bir ey kendi kendinin sebebi olamazsa demek ki onun sebebi kendisinden baka bir eydir. Ancak bu sebep, eyin yani bahsettiimiz eyann varlndan zaman olarak nce olmaldr. Deime iin de etkeni lazm. O da baka, fakat zaman olarak nce gelen bir ey olmaldr. Fakat ezeli dediimiz zaman, kasdedilen ey, ncesi olmayan ve balangc olmayandr. Dolaysyla onun ncesinde, yani ezelinin ncesinde bir varlk olmaz ki onu yani ezeli varl etkilesin ve dolaysyla deitirsin. O halde ezeli olan ey deimez, bu kesin bir kanttr. Bir de Allahn varlnn yle bir delili vardr: Bu (alem) dnyada deiimler oluyor, (Yamur yayor, peine gne ayor) her deien sonradandr. Her sonradan olann bir yapcs lazm gelir. O halde Allah vardr. *** nsann zgr iradesini savunanlarn en ok kullandklar laf "Allah bildii iin yazd" ifadesidir. Bununla unu kasdederler: Mesela ben imdi klavyede yaz yazyorum ya, diyorlar ki: Allah ezeli ilmiyle senin bu saatte, bu vakitte bu yazy yazacan bildii iin, levhi mahfuza byle yapman yazd. Yoksa O, byle yazd iin, sen byle yapyor deilsin. Sonra unu diyorlar: "lim maluma (bilinen) tabidir" yani Allahn ezeli ilmi sonradan olacak olan bilinen fiillere, hareketlere tabidir derler. Allahn ilmi, bilmesi sonradan olacaklara tesirli deildir dncesini savunurlar. ite bu dnceyi anlatmak isterler. Yani Allahn evvelden hadiseleri bilmesi bizi cebr altnda brakmaz, biz yine hrz. Allahn ezeli ilmi, sonradan olacak olaylara tabidir derler. imdi ok dikkat ediniz: Tabi olan, tabi olunandan zaman bakmndan nce mi gelir, beraber midirler, yoksa zaman bakmndan sonra m gelir? yi dnn. Cevap u: Tabi olan, tabi olunandan zaman bakmndan sonra gelir. imdi duruma bakalm; bunlar ne demiti? "Allahn ezeli ilmi, sonradan olacak eylere tabidir." Soruyorum: Ezeli olan ey, hi sonradan olan eye tabi olur mu? Olmaz. Bu ne o zaman? Ne olacak; kandrma, kat yzyllardr sren pek ok kattan biri. Ezeli olan ey baka eyden sonra olamaz. Baka eyden sonra olsa zaten ona ezeli (ncesiz, balangc olmayan) denilmezdi. Demek ki onlarn "ilim maluma tabidir" laflar yalan, dolandr. Dolaysyla insann zgr iradesini savunan biri Allahn ilmi ezelidir dediinde ne dediini bilmiyor demektir. Binaenaleyh unu iddetle bildiriyorum ki: insann zgr iradesi vardr diyen, Allah hadiseleri olmadan nce bilmiyordu, hadiseler olurken bildi demek durumunda kalr ve bunu dediinde de Kurandaki "kyamet vaktinin sadece Allahn bildiini ifade eden" ayeti de inkar etmi olur. Mesela benim son zamanlarda okuduum, Metin zdemir adnda niversite hocasnn, z yaynclktan kan, Allahn ilmi ile ilgili kitab var. Orada ezeli ilim kabul edilirse ve Allah hadiseleri nceden bilir denirse, kulun zgrlnn kalmadn yazar anlyor ve kendince zm aryor; halden hale geiyor. *** Soru: Allahn ezeli ilmi mi bizim hareketlerimize tabi, yoksa bizim deien hareketlerimiz mi Allahn ezeli ilmine tabidir? Tabi olmak u demektir: Mesela ocuk dedesine dedi ki: Sen cimbomlu ol dede. Dede dedi ki: Ben takm tutmam, milli takm tutarm. ocuk diyor ki: Olsun sen yine de cimbomu tut. Dede de diyor ki: Tamam cimbomu tutacam. te bu misalde dede ocua tabi olmu oluyor. Aslnda tabi olmak etkilenmektir. Tabi olmak sonradan olan eydir. Ama ezeli olan sonradan deildir, dolaysyla ezeli iin tabidir denemez. *** Allah, ilmidir ve ilmi ayn zaman da Allahtr. Allahn ilmi yeterlidir. nk Allahn ilmi fiili bir ilimdir; yani etkin bir ilimdir. Allah bir hadisenin olmasn olmadan nce bilir ve Allahn ilmi cahillie dnemez. O halde bildii hadise meydana gelecektir. Ayrca kudrete ihtiya yoktur. Zaten kudret kabul edildiinde oluan problemleri anlatmtm. Yaratmas ise yine bilmesidir. Yani ilmi etkin sebeptir ve bildii gibi hadiseler olur. Nedir bu yaratmak? Eer bu yaratmak sonradan ise, onu ne yaratt? Yok eer dersen ki "yaratmak" ezelidir. Halbuki bugn oluan yani bu zamanlarda oluan eyler var: Aalar gibi. Bunlar Allah yarattna gre ve siz Allahn yaratmasna ezeli derseniz o halde yaratlanlarnda ezeli olmas gerek. Halbuki bu imkanszdir. nk ben yaratldm ama ben ezeli deilim. Yani "yaratmak" ifadesini de, bir ou kullanyor ama neyi kasdettiini bilmiyor. "Yaratmas da bilmesidir" dersen; ki farabi de bu grte imi, problem zlyor. Allahn ilmi ezelidir ve ezeli ilim sonradan olan ilime benzemez. Bizim ilmimiz etkilenendir oysa ezeli ilim etkileyendir ve nedensizdir. Zira ezeli olann nedeni yoktur. *** Allah kendini yok edemez. nk Allah ezelidir ve ezeli olan ey etki kabul etmez. Yok edilmekte, etkiyi

kabul etmek olduundan Allah kendini yok edemez.

*** Bu szlerin beni dndrd. Zaten ben de son iki yldr yle bir karakter geliti: Anlattklarmn insanlar zerindeki etkilerini anlamay unuttum; eskiden onlar anlyordum fakat zamanla aldm tepkiler makine gibi birbirine benzeyince ben de duygulanma hadisesi azald. nsanlarn i dnyalarnda, anlattklarmdan ne derecede etkilendiklerini hakikaten unuttum. Fakat ne yapaym? Sylyorum, son anlattklarm zaten yllardan beri benim de zayflk hissettiim alanlar ve ben bunlar yeni anladm ve ok heyecanlandm. Neden? nk yzylllardr bunlar bilinmiyor ( ilim maluma tabidir meselelerinin i yz). Bana kader hususunda anlattm kullarn zgr iradesi olmad noktasnda, sana nasl gveneyim? diyorsun. Yemin olsun ki bu i ok ak benim nezdimde. Bana gvenmen iin ne yapaym? yzlerce itiraf, eliki grdm kitaplarda ve en ufak bir zayflk yoktur bu grte. Ama insanlar sen de bilirsin ki, kolay anladn sand eylere gvenir ve inanr ounlukla. Onlara basite anlatldnda; yani eer imtihan varsa zgr irade olmal, zgrlk yoksa o halde Allah zalim olur gibi ve benzeri yzlerce sz sylendiinde inanyorlar. Mesela takvim rnei; bak ne diyorum, ben onlar kelime kelime ezberledim, bunlar kolay. Ben baka konularla daha ok ilgileniyorum bu aralar. Gazaliyi vyorlar, kitabmda Gazaliden yaptm alnt da zaten kendi anlatyor insann zgr iradesi olmadn. Bu millet fazla bilmez bu ileri; bana bu kader husunda gven; fakat szlerinin beni ok etkilediini sylemeliyim. yeminle sylyorum ki ben bazen baka forumlarda ben yleyim ben byleyim byle bilgiliyim falan ve benzeri ifadeler kullandm. Bana inanmayanlarn, inandklar gr savunmak istemelerini anlyorum. Ama onlar benim yllardr bu ileri kelime kelime tetkik ettiimi bilmiyorlar. *** Dedi: "Allahn bizim neyi seeceimizi bilmesi ,bizim irade sahibi oluumuzu ve irademizin neticesine gre zgrce hareket etmemize mani olmuyor. Allah biliyor, ama Allahn bilmesi, hareketlerimizi hi bir ekilde engellemiyor. Neye nasl karar vereceimizi ve nasl hareket edeceimizi biz kendimiz belirliyoruz, Allah sadece biliyor. Bu bakmdan btn davranlarmzdan biz kendimiz sorumluyuz. Sen bu yazdn yazy, verdiin karar sonucunda yazyorsun yle deil mi? Yani yazmaya da bilirdin isteseydin. Allah sana her iki seenei de sundu az nce ve ayn zamanda hangi seenei tercih edeceini de biliyordu. Onun bilmesi senin bu yazy yazma isteini deitirdi mi? Neticede karar verip yazdn." Cevap: Senin bu dediklerini inan ki yllarca okudum ve en sonun da onun byk bir aldatmaca olduunu anladm; yani bir ay oluyor bunu anlayal. Evet ben seiyorum ama benim bu semem sonradan oluyor, yani yz yl evvel deil, imdi setim tamam m? Benim buraya yaz yazmay dnmek dncesi meydanda yokken de Allahn ilminde benim yaz yazmay isteyeceim vardr. Dolaysyla yokluk, varla tesir edemez. Tesir eden varlktr ve bu ok nemlidir. Firavun rneini ele alalm (bu aralar elimde Metin zdemir diye birinin Allahn ezeli ilmi ile ilgili kitap var, orada konu detaylaryla anlatlyor; iz yaynclk ) firavun yaratlmadan evvel onun yapacaklar, Allahn ezeli ilminde vard ve bu ilmine gre olur olanlar. O halde sen her ne kadar: "Allah onun hr iradesiyle ne yapacan ezeli ilmiyle bilir" desen de, bu bir laf oyunudur. Zira bu lafta ilmin maluma yani bilinene (sonradan olacak) tabi olduu anlatlyor. Evvelden sylediim gibi nce varl olan ey, sonra varla gelecek eye tabi olmaz.

Tabi olu zaten sonradan gelmeye baldr. Senin dediinin olmas iin firavunun varlktaki halinin, Allahn ilminin ncesinde olmas icap etmektedir. Halbuki ezeli demek, zaten ncesinin olmamas demektir. Dolaysyla firavun sadece, kendisinin yokluunda da var olan Allahn ezeli ilmindeki neyse onu yapacaktr. Firavunun maddi hali, tabi durumundadr. Yeminle sylyorum bu gerektir. Ben de ok aldandm bu konuda. bn Rd Allahn ilminin maluma tabi olmadn belirtiyor; bir ok kimse bu ayrm farkedemedi. *** Soru: nsan iradesinin kararlar ezelden beri ( Allahn ilminde) var olan bir ey midir?

*** Sizin ekseriyetle "La ilahe illallah" ifadesine inanmadnz iddia ediyorum. te ispat: La ilahe illah: Allahtan baka ilah yoktur demektir. Bu da u demektir, Allahtan baka yaratan yok. Halbuki sizin kader hususundaki mezhebiniz olan Maturidilik hem iman, hem de czi iradeyi Allah yaratmaz diyor. Siz de bu grn taraftarlarsnz. Ama La ilahe illallah ifadesiyle, aslnda inanmadnz halde bunu sylyorsunuz. nk hereyi Allah yaratyor dersen; bu lafn gerisine de inanmak gerekir ki o da udur: nsann hareketlerini de ve dncelerini de Allah yaratr. O zaman kulun zgr iradesi kalmaz. nk bu dnce kabul edildiinde Allah ben de hangi dnceleri yaratrsa, ben ancak o dnceleri dnebilirim manas kar. Mesela, Allahn ben de "yatmak" dncesini yarattn varsayalm, bu anda ben kalkmak dncesini dnebilir miyim? dnemem deil mi? zira ben Allahn yaratt bir dncenin vuku bulmasn engelleyemem deil mi? O zaman Allah ben de yatmak dncesini yarattnda ben tp tp bu dnceyi dnrm, hani o zaman zgr iradem? Bunu kabul etmeyen, zaten dncemizi Allahn yarattn da inkar etmi olur; sonra da inanmad halde hereyi Allah yaratr der. Tekrar sylyorum, ben kader hususunda sizin de hak mezhep dediiniz Eari mezhebi gibi cebri, yani kullarn zgr iradesi olmadn savunuyorum. *** Kitap: Allahn bilgisinin ezelilii ve insan hrriyeti Yazar: Metin zdemir (z yaynclk) Not:Bu kitapta Allahn ezeli ilmi kabul edildiinde, kullarn zgr iradesi fikrinin savunulamayaca anlatlyor. stelik yazar da zgr iradeyi savunuyor ve zor durumlara dyor. Allah hadiseleri olmadan nce bilmez grn savunmak durumunda kalyor. Ancak bunu ak ak deil de, dolayl yollardan yapyor ve baka trl olursa, yani Allah kullarn fiillerini nceden bilirse kesinlikle kullarn zgr iradesinin olmayacan itiraf ediyor. Bu kitapta daha bir ok laf oyununun gerek yz ortaya konuyor. lim maluma tabidir lafnn derinlemesine incelendii ve kullarn hr iradesini savunanlarn tutunacak dallarnn olmadn gsteren itiraf niteliinde bir kitaptr. "Ockhaml William der ki: lahi iradenin yaratklarnn iradesinden nce gereklemi olmas, eer onlarn (kullarn) iradesini zorunlu klmyorsa, bu onlarn ilahi iradenin

kararnn aksine bir karar verme kudretine sahip olduklar anlamna gelir ki bu durumda ilahi iradenin karar yetersiz ve eksik kalm olur." Metin zdemirin yorumu: Bu itiraz karsnda her zaman ilahi iradenin insanlarn hr seimlerini nceden bilen ilahi ilme bal olduu savunmas yaplabilir. Fakat bu tr bir savunma, iradeyi belirleyen ilmin ezeli olduu kabul edildii srece geersiz kalacaktr. Zira nesnesinden nce bulunan ezeli bilginin, sonradan olan (hadis) nesnesine tabi olmas hibir adan mmkn olmad iin onun nesnesi ( yani hadis olup bilinenler) zorunlu olur bu aktr. *** Dedi ki: Dnyaya neden geldik? Cevap: Yanmda palto var, ben dm ve patoyu giydim. Baktmzda nce dm, sonra paltoyu giydim. Demek ki paltoyu giymemin nedeni mekti. O halde u anlalm olur ki, sebep neticeden zaman olarak nce geliyor. Bunu kabul ediyorsanz devam ediyorum. Dnelim, Allahn ilmi ezeli mi? ezeli demek ncesiz demektir ve balangc olmayan demektir. mdi soruyorum: ncesiz olann ncesi olur mu? olmaz deil mi? Evet, devam ediyorum; ama demin verdiim rnekte anladk ki, bir eyin sebebinin olmas iin zaman olarak nceliinin olmas gerekir. Ancak ncesizin ncesi olmadna gre demek ki sebebi de yok. Siz Allahn ilmine ezeli dediniz ya; o zaman ne oldu? Allahn ilmi de ezeli olunca, demek ki onun da yani Allahn ilminin de nedeni yoktur. Bu sonu kt. O halde dnelim; Allah ilmine gre yaratacana gre ve Allahn ilminin de sebebi olmadna gre demek ki Allahn yaratmasnn, yani yaptklarnn da bir nedeni olmaz.. Yani Allahn yaptklarnn nedeni yoktur. Evvelden Allahn iradesini inkar etmediim zamanlarda aadaki delilli yapmtm ve Allahn yaptklarnn nedeni olmadn anlatmtm. Ancak artk Allahn iradesini inkar ettim. Aadaki rnekte ezeli olann nedeni olamayaca anlatlyor. Bence kaderin srr udur: Allahn dilemesinin nedeni yoktur. Yani cenneti, cehennemi, dnyay, insan yaratmasnn aslnda hibir nedeni yoktur. te ispat: Ezeli (ncesiz, balangc olmayan) olan bir eyin sebebi yoktur. u demektir: Mesela biri r, palto giyer. Kii palto giymeden nce mtr. O halde grnte baktmz zaman, palto giymenin sebebi mektir. Lakin me olay, paltonun giyilmesinden zaman olarak ncedir. Dolaysyla bir eyin sebebi, her zaman sebepliden, neticesinden nce gelir. Bu kabul edildiinde devam edelim. ncesiz (ezeli) olan bir eyin sebebi yoktur dedik. Soruyorum: ncesiz olan bir eyin, ncesi olur mu?, Olmaz denecektir. Zira eer onun da ncesi olsayd, ona ncesiz denmezdi. Grldg gibi ncesiz olann ncesi olmuyor. Lakin yukarda ispat ettiimiz zere, bir eyin sebebinin olmasi iin muhakkak zaman olarak nceliinin olmas ve nceden olmas gerekiyordu. Dolaysyla ncesizliin ncesi yoksa, o halde sebebi de olmaz. Sebebinin olmasi iin daha ncesinin olmas gerekir. Hal byle olunca Ezeli olan bir eyin sebebi yoktur nermesinin dorulugu sabit olur. Soruyorum: Allah bu dnyay yaratt ama, isteyerek mi yaratt, istemeyerek mi yaratt?, steyerek yaratt denecek. Yani yaratmasi hadis ise de, ezeli iradesiyle oluyor. Soru: Allah ezeli olarak m irade sahibiydi, yoksa sonradan m irade sahibi oldu?, Ezeli olarak irade sahibiydi derler. Lakin sizin de grdnz gibi Ezeli olan bir eyin sebebi yoktur nermesine gre, Allahn iradesi de ezeli olduu iin, onun da sebebi yoktur. Allahn yaptklar ise, Onun iradesiyle olunca; Onun yaptklarnn nedeni yoktur demek durumundayz. te, kaderin srr budur diyorum. Yani nedensizlik, illetsizlik. Bununla beraber Kuranda ve hadislerde Allahn sanki

amac olduu ya da yaptklarnn bir sebebi varm gibi olduunu ilk bakta akla getiren ifadeler gryoruz. te bu ifadeleri tevil etmek, yani akla gelen ilk anlam brakp, baka bir mana vermek lazmdr. Bu dnya imtihan dnyas da deildir. Mesela Hz. Ademi yaratmadan nce de, onun yasak aatan yiyeceini biliyordu. Zaten rzk da Allahtan. Ona zoraki yedirdi. Byle imtihan olur mu? Olmaz elbette. Byle ayet ve hadisleri uygun bir ekilde yorumlamak lazm geliyor.

*** Siz unu kabul ediyor musunuz? Bizim hareketlerimizi yaparken kullandmz gc (istitaa), sonra hareketlerimizi ve dncelerimizi yani czi irademizi Allahn yarattna inandnz sylemiyor musunuz? bunlar iyi dnn bak (g, hareket ve dnce) bu n Allah m yaratyor? ben diyorum ki: bu n de Allah yaratr. Bak eer bu n Allah yaratyorsa daha benim hr iradem nerede kalr ki? yice dnn. Daha bana unu demeyin: Sen hangi dnceyi dnmek istersen, Allah da o dnceyi yaratr. nk unu soruyorum: Ben oturuyorum ya; evet, imdi kalkmay istedim ve kalktm. te bu rnekteki (ayaa kalkma) isteini Allah m yaratt? evet dersen, Allah ben de bu dnceyi yani kalkmak dncesini yaratt (anda) ben bu dnceyi dnmemeye ya da baka bir dnceyi dnmeye kadir olabilir miyim? olamam deil mi? Ya bak iyi dnn. nk Allahn yarattna hi kimse engel olamaz; yani Allahn yaratt her neyse meydana gelir. Bu dnce olsun ya da hareket olsun farketmez. Daha nerede hr iradem? *** Ben Allahn grmesi ve duymasn inkar etmitim ya; kitaplarn ekserisinde diyor ki: Allahn grmesi ve duymas vardr ve bu sfatlar ezelidir. Bu kitaplar aleme ( Allahtan baka herey dnya, uzay gibi) hadis diyor yani sonradan olan. O halde alemin olmad bir durum var demektir. Bu durumda Allah alemi grmyor muydu? Yani dnyay grmyor muydu? eer gryordu dersen, sorarm: Daha meydanda olmayan ey nasl grlr? devam ediyorum, derseniz ki: Dnya yokken Allah grmyordu ama onu yaratnca grd bak ne oldu o halde; bu Allah da deimeyi savunmak olur. nk dnyay nce grmyor, sonra gryor olur ki deimedir ve Allahn zatna bir eklenmedir. Ezeli olan ey de deime, eklenme, bozulma olmaz. nk o ezeli ve balangc yok dolaysyla Onu etkileyecek bir ey yok. Yani etkilemek iin etkileyen, etkilenenden nce gelmelidir. Ezeli ise ncesiz demektir ve ncesizin ncesi olmaz ki onu etkileyen, deitiren bulunsun. (Zira her deiim bir deitiren ve etkilenme de bir etkileyen gerektirir) O halde ezeli varlkta deime olmaz denmelidir. Bunlar ne demek durumunda kalyorlar: "nce grmez dnyay, sonra yaratnda grr." Bu ise aka bir deimedir; bu ne imdi, eliki deil mi? Ayn delil duyma iinde sz konusudur. *** Bakn ben Allahn konuma iini de inkar ediyorum. Yani Allah konumaz. Bana sorarsanz: Kuran da Allahn kelamndan bahsediyor ve dahas ayette "Allah, Musa ile konutu" deniyor, sen ne diyorsun? Cevap: Olan udur: Musann duyaca sesi Allah yaratt. Yani Allahn sesi yoktur. Musann duyaca ses yaratld ve bu ses mahluktur (yaratlmtr) sonradandr, ezeli deildir tamam m? Mecazen ayette Allahn konutuundan bahsediyor. Ben Kuran ezeli deildir diyorum. Eari ve Maturidiler ise Kuran mahluk deil, ezelidir diyorlar. Bunlar ayakta rya gryor neden mi? Bak imdi

"elhamdlillahi rabbil alemin" bu ayettir. Harflerden meydana geliyor ve bu ise sonradan olmaktr. Harfler birbirini takip ediyor. Hi byle ezeli olur mu? Dersen ki: Onlar kelam nefsi olan manaya ezeli diyorlar. Cevap: Bunlar uydurma laflardr; zaten Allahn ilminde Kuran vardr. Daha kelam nefsi ne oluyor? *** Allahn ezeli iradesi var diyorsunuz; imdi iyice dnelim, bir seimden bahsetmek iin ortada seilecek olanlarn bulunmas icab eder bu aktr. Fakat siz diyorsunuz ki: Bu yaratlanlar sonradan meydana geldi. Yani Allahn irade ettikleri. imdi bakalm: Demek ki bu lafla diyorsunuz ki, seilenler mevcut deilken Allah onlar seti. Ne dediinizi gryor musunuz? Derseniz ki: Allahn ilminde olan mmknlerden yani olmas da olmamas da eit olanlardan Allah irade etti yani seti. Neyin meydana gelecei Allahn ilminde zaten mevcuttur. Bir de u var: Bir seimden, iradeden bahsetmek gerekiyorsa muhakkak bu seme hadistir yani sonradandr. Zira nce seilecekler mevcut olmal ki seim gereklesin. *** Ben Allahn ilmine ezeli dedim yaratmasna deil. Allahn yaratmas hadistir yani sonradandr ve evet bizim duygularmz var olduu mddete yaratlma halindedir. Tekrarlyorum dncelerimizi, seimlerimizi, hareketlerimizi Allah yaratr. Mesela bir renk se, setin mi? ben diyorum ki: u an kafandaki renk bir dncedir. te bu dnceyi sen de Allah yaratt; olay bu ve bu dnce varolduu mddete yaratlmas devam eder. *** Yeni aldm kararlardan biri de u ki; mmkn meselesini de inkar ediyorum. Mmkn, olmas da olmamas da eit olan demektir. Allahn ilminde varolaca bilinenlerin, meydana gelmesi vaciptir diyorum yani zorunludur. Ama Allahn ilminde varla gelmeleri eklinde bir durum olmayanlarn, meydana gelmesi muhaldir (imkanszdr) diyorum. O bakmdan olanlar byle olmak zorundayd ve "Allah ilminin zttna bir ey yapmaya kadir deildir" ( yani ilminde hadiselerin nasl olacak olmalar var ise, hadiseler ylece cereyan eder. Eer byle olmazsa O'nun ilmi cahillie dnm olur ki bu kabul edilemez) diyorum. Allahn ilmindekiler naslsa, meydana gelecek olan olaylar da Allahn ilmine gre cereyan eder. O bakmdan bir ey ya vaciptir yani zorunludur ya da muhaldir yani imkanszdr. Allahn ilmi ezeli olup nedeni yoktur ve Allah ilmine gre yaratr. *** Dedi: "Madem insann zgr iradesi yok. yleyse ne diye sesleniyor Allah Kur'an- Kerimde. "Bakmaz msnz...Grmez misiniz.. Dnmez misiniz." NEY DNECEZ O ZAMAN. DNCELERMZ ve HAREKETLERMZ ALLAH YARATMIYOR MU? ALLAH KENDSNE M SESLENYOR?" Cevap: Allahn sesi yok ki seslensin. Bu zaten baka bir konu. Bu ayetler ve bu hitaplar yaratlmtr yani vahiyle geldi ya vahiy zaten mahluk, ite byle. Bu hitaplar evet bizedir, fakat bunlar uyar niteliinde olup dnmeyenleri knama manasn ierir. Fakat byle ifadeler Kuranda var diye bizim hr olduumuz anlam kmaz. Zira bu konuyu kitapta nemine binaen isnad prebsibi ad altnda oka aklamtm. Orada derin izahlar mevcuttur. Ksaca yle; mesela Maide 38. ayette hrszlk yapanlarn elinin kesilmesi emrediliyor. Ancak bu hrszlk yapanlarn fiillerini de Allah yaratyor. Kii bu fiili

yapmaya mecbur oluyor. Bununla beraber byle ifadeler Kuranda var. Yani hem hrszl yaptryor, hrszlk fiilini o kiide yaratyor, hem de ayette "hrszlk yapanlar"dan bahsediliyor. Burada fiili kiiye Allah isnad, nispet ediyor. O yapt manasnda. Bu fiili Allah yaratt denebilecei gibi, kii de yapt denebilir. ki ynl bir ilikidir. Bu mesele ok derin olup zaten bir ok kii bu meseleyi bilmediinden kaderi inkar eder. *** Ben Allahn grlmesini inkar ediyorum. Fakat piyasadaki kitaplarn % 99u ahirette Allah grmeye inandklarn sylyorlar. Bu kafadaki insanlara soruyorum: Allah dokunulabilecek bir varlk mdr? hayr derseniz, yine soruyorum: dokunamadn ve dokunamayacan bir eyi nasl grrsn?" *** Allahn ilmi ezeli olunca nedeni yok demektir. Daha evvel ezeli olann nedeninin olmadnn izahn yapmtm. Allah da ilmine gre yaratr. O halde sonu udur: Allahn yaptklarnn nedeni yoktur. Zaten Eariler ( ki bu mezheb de cebircidir) Allahn yaptklarnn nedeni olmadn savunurlar. Yine Eariler Allahn amacnn olmadn da sylerler. Bir de u ayet: "Allah bir eyin olmasn irade ederse "ol" der oluverir" hakknda diyeceklerim ok ince: Dnelim, bu hitap yani "ol" hitab eer varlktakine yaplyorsa o zaten varlktadr. Yani varlktakine tekrar "ol" denmez. Eer bu "ol" hitab var olmayana, yani yoklua yaplyorsa yoklua "ol" demenin manas yoktur. Zira ne var da, o, hitab anlamlandracak? Dolaysyla aslnda byle bir hitap yoktur. O halde bu ayeti yle yorumluyorum: ( zira ben Allahn iradesini de inkar ettiim iin yle yorumluyorum) Bir eyin olmas Allahn ilminde varsa onu yaratr, o da oluverir." Yani ben buradaki irade etmeyi ilminde olmas, "ol, der ifadesini de yaratr manasna alyorum. Not: Artk yaratmasn da ilmindekilerin varlk sahasna kmas olarak alyorum; yani bilmesi, ilmindekilerin varolmasna yeterlidir.
*** Bugn anlatacaklarm hakikaten ok ince mevzudur. yzyllardr bu da pek bilinmemektedir. Ancak bu da benden kamad. Konu Allahn yaratmas olay; bak dnn Allah yaratyor deniyor. Dnn, Allah nasl yaratyor? Yani mesela aatan bahsedersek, aa nasl yaratlyor? Bakn bu milletin ekserisi bu olay yle dnr; mesela aacn yaratlmas olay: Bu aacn yaratlmas olaynda, Allah ayrca bir etki yapyor diye dnrler, yani ne yaratlrsa Allah ayrca ona bir etkide bulunur diye inanrlar. Fakat burada anlatmak istediim u yani: Burada, Allah evvelden yapmad bir eyi yapar diye inanrlar. Yani ksacas Tekvin diye bir ifadeden bahsediyorlar tamam m? Bu yaratmak manasna gelir. Bakn imdi; Maturidilere gre yani zgr iradeyi savunanlara gre tekvin, ezelidir; yani Allahn yaratma sfat ezelidir derler. Bu samadr; ite cevab: Yaratma ezeli olsayd; mesela ben oldum ya, halbuki benim varla geliim dnyann varla geliinden sonradr. Halbuki bu ileme, yani varolma hadisesine Allahn ezeli yaratmasyla oldu derseniz, nce bir ey yaratld, sonra baka bir ey yaratld olur ve bu ezeli kabul edilen ey de deiiklik olduunu akla getirir. Halbuki ezeli olan ey de deime olmaz. Dier kka bakalm: Eariler ne dedi? unu dedi: Allahn ezeli bir kudreti vardr dediler ve tekvine yani yaratmaya unu dediler: Kudret sfatnn hadis olan yani sonradan olan ikinci taalluku. (ilgisi, balants) Yani bu sonradan olan tekvin ile Allah yaratyor dediler tamam m? Halbuki burada da acayip bir yanl var. O da udur: Bu tekvin denilen ey, eer sonradan ise yine problem var, bu sonradan dediiniz tekvin nereden geldi?( ya da onu ne yaratt diye de sorulabilir, yani o yaratma vasfn (tekvini) ne yaratt eklinde) nk her sonradan olann sebebi olmaldr. O halde bu tekvinin yani yaratma ile ilgili Allaha atfettikleri bu ifadenin, bu zelliin sebebi nedir? Yani onu ne meydana getirdi? Derlerse ki: Onu da baka bir tekvin meydana getirdi. Derim ki: Peki onu ne meydana getirdi? bu byle gidemez. O halde sonradan olan yaratma vasfndan da bahsedilemez. Demek ki ezeli olarak yaratma sfatndan bahsedilemedii gibi sonradan olan yaratma sfatndan da bahsedemiyoruz. o halde ne olacak? u olacak: Kuranda geen bu yaratma ile ilgili ayetlerde mecazidir demek lazm. Bu yaratma ifadelerini Allahn bilmesi, ilmindekilerin ilmine gre varlk sahasna kmas olarak kabul edeceiz. rnek: imdi ben bu yazlar yazyorum ya; manas u: Allahn ezeli ilminde benim yaz yazacam bilindiinden, ite Allahn ilmine gre meydana gelen, bu benim yaz yazma fiilime mecazen yaratld denmitir diyorum. te mecazen yaratma ifadesi de Allah iin kullanld diyorum. Allahn ilmindekilerin varlk sahasna, ilmine gre kmas mecazen yaratma olarak nitelenmitir diyorum. Ne dersiniz? Fakat bu yazlarmdan Allahn amac

olduunu savunduum zannedilmesin. *** Yanlmalarmzn nedeni Allah mdr? Evet derseniz, Allahn aldatcln kabul ettiniz demektir. nk bir ok yanl fikirde insan var ki kendi fikirlerini hak ve doru olarak kabul eder; onlar bu dnceye sevkeden ise Allahtr. yleyse onlar aldatmtr. *** Allah yanllarmzn varedicisi midir? *** Kitap: Felsefenin lkeleri Yazar: Descartes _(Sayfay almamm) : Tanrya bunlar da ykletilemez. Tanr bize, her eyi bilen bir anlay vermemi olsa da, bunun yansra, Onun yanllarmzn yaratcs olduuna inanmamalyz. nk insan anlay snrldr ve her eyi bilmemek snrl dncenin znde vardr _ Yorum: Descartesin Allah aldatc deildir dncesinin vard yer budur. Yani dncelerimizi Allahn yarattn inkar etmek durumunda kalyor; Allah aldatc deildir diyen, dncelerimizi de Allahn yarattn inkar etmek durumunda kalr.

*** Soru: Seimlerimiz nedenli mi yoksa nedensiz mi? Nedeni yok derseniz; soruyorum: O halde ahirette ceza ve mkafat grecek olmanz da bu nedensizlikle ilgili demektir. Bu ise A ahs nedensiz olarak yle yapt iin cezalandrlyor, B ahs da nedensiz olarak yle yapt iin mkafatlandrlyor manasna gelir. Bunu mu savunuyorsunuz? Eer nedenlidir derseniz, demek ki sizden nce de mevcut olan, baka bir nedeni var demektir; madem yle sizin zgr iradeniz nerede? *** Soru: Elektrik cisim midir? Bu soruya onu gremediiniz halde evet derseniz; bu fikrinizle ba gznzle greceinizi iddia ettiiniz Allah cisim kabul etmi olmuyor musunuz? *** Bilmeye cret et. Kendi akln kullanmaya cesaret et sz aydnlanmann iardr. (Kant) *** Bir ingilizce sz vardr: He is looking for a black cat in a dark room, which is not there. (Karanlk bir odada, orada olmayan kara kediyi aramak) *** Kitap: Makasdul Felasife (Filozoflarn Maksatlar) Yazar: Gazali _ Sayfa 149: Amac olan her ey eksiktir. nk bu amacn gereklemesi, gereklememesinden hayrldr. yleyse, nesnede henz elde edilmemi hayrlar vardr ve bu eylemin gereklemesi, kayp hayrlarn meydana gelmesini salar. Bu amacn gereklemesi ile nesne tamamlanr. Bu ama gereklemeden nesne, tamamlanm olmaz. Eylemde bulunan kii, kendisine deil, bakasna faydas dokunan bir eylemde bulunmaktadr diyen, yanlmaktadr. Byle diyen kiiye; bakas iin bu faydann temin edilmesi, yapan asndan, eylemin yaplmasndan daha m iyidir? diye sorulabilir. Sz konusu eylemin yerine getirilmesi, yapan asndan daha uygun ve ncelikli ise, bakasn faydalandrmakla kendisi de faydalanm olur. yleyse fail bakas iin hayrl olan bu eylemi gerekletirmeden, bu hayrdan mahrumdur ve eksiktir. Bu eylemi gerekletirmek, yapan iin bir fayda salamasayd; niin bu eylemi gerekletirdi? sorusuna dn yapmak gerekir ve bu sorudan ka yoktur. yleyse her failin bir amac vardr. Ama, faili tamamlar, amacn gereklemesiyle failde var olan kusurlar ortadan kalkar ve fail olgunlar. (58) Bakalarnn varl kendisinden tat iin, zat gerei nedenlileri gerektiren bir zatn varl mmkn olsayd, zorunlu olarak amasz olurdu. Bu tr bir etkin olma biimi bir ama ve seimle meydana gelen etkinlikten stn ve daha uygundur. Etkin olmayp sonradan etkin olan her ey yeni bir art, yap, irade, ama, kudret, durum veya bunlarn yerine koyabilecein yeni bir ey meydana gelmeden fail olmu deildir. (59) _Dip not 58: Filozoflar bu ekilde problemden kurtulmulardr: Yukardaki ifadeden aka anlald gibi fiilin bir gaye iin olmas eksiklik olduuna ve fiil, ihtiyara elik

eden bir gaye (garaz) iin olduuna gre felsefeciler, gaye ve ihtiyarn ikisinden birden kurtulmaktadrlar. Bundan dolay filozoflar Allahtan gaye ve ihtiyar nefyediyorlar. Allahtan ihtiyar nefyetmeleri dolaysyla hasmlar kendilerine saldrmtr. Zira ihtiyar olmayan bir fail, zorunlu faildir, zorunluluk ise bir eksikliktir. Kelamclar da Allahtan gayeyi nefyetmilerdir. Bu konuda felsefeciler ile ayn grtedirler. Fakat Allah iin ihtiyar tespit etmilerdir. Gayeyi nefyettikten sonra ihtiyar tespit etmek nasl mmkn olmaktadr? sorusu ise ortada kalmaktadr. Bu poblemi zmede takip ettikleri metodun bir sonucu olarak her grup problemin farkl bir yn ile yzlemitir. Yukarda zikredilenler alemin kdemi konusunda bal bana bir delil olarak deerlendirilebilirler. nk gayenin nefyedilmesi, ihtiyarn nefyedilmesini gerektirir. Failden ihtiyarn nefyedilmesi ise, failin zatn - iradesini deil - fiildeki illet konumuna getirmektedir. Zat, illet olduuna gre, zat var olduu srece fiil de Onunla birlikte varolacaktr. Zat kadim olduuna gre, fiil de kadimdir. _Dip not 59: Bu, alemin kdemine dair baka bir delildir. Fakat bu delil, hulfi bir delildir. Gazali bunu Tehaftl - Felasife adl eserinde aklamtr. _Sayfa 168: Zorunlu Varln deimesi imkanszdr. nk deiim, daha nce Zorunlu Varlkta bulunmayan bir sfatn meydana gelmesidir. Sonradan meydana gelen her ey bir sebebe ihtiya duyar. Zorunlu Varla bakasnn neden olmas ise yukarda getii gibi, imkanszdr. Bu niteliin Zorunlu Varln zatndan meydana gelmesi de imkanszdr. nk zata gerekli olan her sfat, zatla beraber bulunur ve ondan ayrlamaz. Biz, yapann, kabul eden olmadn ve kesinlikle Zorunlu Varln zatnda bir ey yapmadn yukarda zikretmitik. _sayfa 187: lk Varln kendisi iin deil, dier varlklara hayr aktmak iin bizim gibi bilgi ile birlikte bir kastnn olmas neden olmasn? rnein boulmakta olan kurarmay amalarz, bununla boulmakta olan kurtarmaktan baka bir ama da gtmeyiz denilirse; Denilir ki: Kast eden asndan kastedilen eyin, terkedilen eyden ncelikli olmas, kasdn gereklerindendir. Bunun farkna da ama ile varlr. Ama ise eksiklie delalet eder. Bir sevap veya vg almak, hayr ileyerek erdem ahlakn kazanmak gibi bir istek olmakszn biz, herhangi bir eyi kastetmeyi tasavvur etmeyiz. Bizim iin eylemin olmas ile olmamas ayn konumda olsayd, bizim onun iin bir kasdmzn ve ynelimimizin olmas imkansz olurdu.
_ Sayfa 82 veya 182: "Fakat biz kendi znde mmkn olan her eyin sebebiyle zorunlu olduunu yukarda akladk. Nesnenin var olmasnn sebebi bilinirse varl mmkn deil, zorunlu olmu olur." Yorum: Madem Alem mmkn deildir. O halde mmkn deilse, varl zorunlu demektir. Dolaysyla varl zorunlu olann, kadim olmas yani ezeli (ncesiz, balangc olmayan) olmas gerekmez mi? Yzyllardr kelam kitaplarnda yle denir: Ezeli olan Allahtr, Alem ise (yani Allahtan baka her ey, genelde uzay kasdedilir) sonradandr. u bilgi de eklenir: Alem mmkndr; yani (mmkn demek u demektir: Olmas da olmamas da eit olan. Yani bu Alemin byle olmasn Allah istedi. O isteseydi bu Alemi yaratmayabilirdi ya da baka trl de yaratabilirdi diyorlar. Burada unutulan ve atlanan ok nemli nokta udur: Bunlar da Allahn ezeli ilmini kabul ediyorlar. Ancak bunun ne manaya geldiini gremediler. nk mana udur: Madem Allahn ezeli ilmi var; olacak her eyi ezelde biliyor denirse, u sonu kar: O halde olacak her ey Allahn ilmine gre olacak demektir. nk byle olmazsa, baka trl olsa o halde Allahn ilmi yanla dnm olur ki bu ise kabul edilemez. O bakmdan Alem byle olmak zorundayd. Olan olaylar byle olmak zorundayd. Ancak bu dendiinde u sonu kyor: Demek ki Alem "mmkn" deildir. Varl zorunludur (vacip). Buraya kadarn evvelden ben bulmutum. Ancak bugn bulduum u: Bir ey "mmkn" deilse varl zorunludur dedik ve Allah iin varl byle olmak zorundayd dedik. (Vacibul Vcud) Yani varl zorunlu demektir. Ama u problem ortada; o halde varl zorunlu olan ey kadim (ncesiz, balangc olamayan) olmaz m? nk bize yzylarca byle anlatld. ki trl varlk var dendi; "Mmkn ve Vacip." Vacip olan Allahtr ve O ezelidir dendi. Alem ise hadistir, yani sonradandr ve mmkndr dendi. yleyse Alem mmkn

olmadna gre, geriye tek seenek kalyor. Kadim olmas. imdi unu mu diyeceiz: Alem kadim mi?

*** Konu: Allaha dua etme olay. Zaten bu konu mehurdur, kitaplarda yzlerce kez grdm. Ben unu diyorum, dua etmek doru deildir. Neden mi? bakn imdi: Mesela bir kii otobse bindi ve yle dua etti diyelim: Allahm kazasz belasz ,sa salim stanbula gitmemi nasip et. imdi dnelim, bu dua da bir kere Allaha irade ispat etme var. nk Allahtan istiyor, sonrasnda dikkat edilirse u incelik vardr. Burada Allaha hadis bir irade ispat da var. Bu dua da mana u; Allahm sen bunu benim iin dilememisen, imdi dile Ya Rabbi. Yani benim kazasz belasz olarak stanbula gitmemi dile Ya Rabbi gibi bir mana var. Bakn burada sonradan olma bir iradeden bahis vardr. Halbuki kitaplarn ekserisi Allahn iradesinin ezeli olduunu syler. Peki ama ezeli bir irade kabul edildiinde bu duann ne manas kalr ki? nk zaten ezeli olarak, ne meydana gelecekse onun irade edilmi olduuna inanlyor. Ezeli olan ey ise deimez; demek ki, duay edenlerin ou farkna varmadan Allaha hadis bir irade ispat ediyorlar. Eer bu dualar iin yle bir yorum yaplacak olursa: Ben byle dua ediyorum ama Allahn ilminin deimeyeceini de biliyorum; ancak ben unu kasdediyorum, yani ben bu duay etmekle bu iin byle gereklemesini temenni ediyorum. Buna yle cevap verilir: Ancak zorunlu olarak meydana gelecek olaylar iin temenni szkonusu deildir. Zaten olacak olan olacaktr, temenni burada kulanlamaz. Zira ezeli ilimde belli olan eyden bakas varolamaz.. Dua etmenin bir mahzuru da udur ki; zaten mehurdur. Allahn ilminde bir deimenin olabileceini ihsas ettiriyor. Zaten Allahn ilminde deime olmaz, o halde bu duann bir manas yoktur. Dua etmemek gerekir. Ama sorulursa Kuran da ayet var, Dua edin ki size icabet edeyim buna ne dersin? Cevap: Yukarda da izah ettiim gibi bu Allahn kullarn aldatmasna bir rnektir. nk dua edildiinde ortaya kan mahzurlar anlattm; buna karlk byle bir ayet var. te burada kullarn aldatyor Allah. Evet peygamberlerin de dua ettikleri Kuranda vardr. O halde onlar da bu inceliklerin farkna varamamlardr demek gerekir. Denirse ki, o halde bu ayetin manas nedir? yle diyorum: Yukarda nedensizlik prensibini anlatmtm. Yani Kuran ayetleri de Allahn ezeli ilminde vardr ve bu ynyle nedensizdir, dolaysyla manaszdr demek gerekir. Ancak Kuran okurken bu gibi dua ile ilgili ayetleri de elbette okuyacaz. Ancak ayet olduklar iin ve bir mana kasdetmeyeceiz, manas yok, nedensiz diyeceiz. Yani Allahn ezeli ilminde bilinmesi hasebiyle nedensiz diyeceiz yoksa elbette ki bu ayetlerin nedeni Allahn ilmidir yani Allahtr. *** Allahn iradesini reddetmitim ve bu konuda bir ksm deliller getirmitim. te bu da baka bir delil: Allahn ilmi ezeli olduuna gre ve ilmindekiler de varlk sahasna ilmine gre kacana gre, sonradan olacak olan olaylarn meydana gelmesi zorunlu demektir. O halde soru u: Allah zorunlu olarak varla gelecek eyleri mi istedi? Bu soruya evet demenin bir manas yoktur. Zorunlu olarak meydana gelecek olan eyleri istemenin anlam yoktur. Bu soru Allahn iradesini, istemesini reddedici bir ilzamdr. *** Allah dilediini saptrr, dilediini doru yola iletir eklinde bir ok ayet var. Bunlarn tevili udur: Allahn ezeli ilminde sapaca olan kii sapar, hidayete erecei bilinen ahsda hidayete erer, manasndadr. *** Allahn yalan sylemesi hususu: Bize sorulursa madem yle dua meselesinde dediiniz gibi Allah aldatc dediniz, bu sz Allah yalan syledi manasna gelmez mi? Denirse, Cevap: Biz Allahn konumasn nefyettiimizden yalan syledi denemez. Ancak

aldatcdr dendiinde, Kuran bir haber verme olduundan baz ayetlerde kullarn aldatma olay caridir. O bakmdan yalan syledi denemez. Zaten yalan sylemek iin konutuumuzda bu durumda sanki doruyu da syleyebilecei halde yalan sylemeyi tercih etti, durumu olur. Ancak Allahn iradesi olmadndan yalan sylemek Allah iin kullanlamaz. *** Allah abalar m? Hayr derseniz; ama demenize gre alem hadis ise yani nce yoktu da sonra alemi meydana getirmek iin abalam olmad m? *** Kitap: Farabi felsefesi ve ortaa dncesine etkisi Yazar: Robert Hammond _Sayfa 51: nsanlar Tanrnn dnyay yarattn sylediklerinde basite Tanrnn dnyay maddeden, belli bir formla kuatarak meydana getirdiinidemek isterler. Dnya gerekten Tanrnn eseridir ve her ne kadar dnya Ondan (Tanrdan) sonra bir dnya formu olarak gelse de, gene de zamanda ona eittir yahut ebedidir, nk Tanr onu meydana getirmeye zaman iinde balayamazd. Bunun sebebi, bir sebep etkisine kesinlikle ne ise, Tanrnn da dnyaya yle olmasdr. Bu durumda sebep etkiden ayrlamayacandan, Tanrnn belli bir anda onu yapmaya balayamayaca sonucu kar. nk yapabilseydi, bu Onun hesabna, mkemmellikten yoksunluk olurdu; zira gayesine ulamaya abalam olurdu. Bu phesiz, Tanrnn mutlak mkemmellii ile uyumaz. *** Daima var olan bir balang bu ifadeyi alemin kdemi bahsinde detayl dnmeliyim. *** Allahtan yardm istiyor musun? Evet derse, de ki: bu ifadelerin cebr anlay deil mi? *** Allaha tevekkl etmenin manas; hadiselerin sebebinin Allah olduunu kabul etme manasndadr. *** Allahn zat muhta olur mu? hayr derse, sfatlarna muhta m? hayr derse, Allahn zat kemalde eksik mi? hayr derse, o halde sfat var demek, Ona sahip olmad bir kemali mi kazandryor ki sfat var diyorsunuz. *** Allahn bir eyin vukuundan nceki bilgisi ile sonraki bilgisi birbirinden farkl mdr? *** Zaman ne zaman yoktu? Zaman ne zaman balad? *** Zaman, zamanszln lt m? Hani Allah zaman yaratt diyorlar ya, demelerine gre zamandan nce zamanszlk kavram szkonusuydu. Ve zaman yaratlnca zamanszlk kavram bitti. Bu zamanszlk ne kadar zaman srd? *** Kurann esasen manas yoktur; bu anlam biz kendimizce vermeye alyoruz, gerekte Allah, Kuran ile hi bir mana kasdetmemitir. Hi bir amac yoktur ve Kurann byle olmasnn da gerekte illeti, nedeni yoktur. Dolaysyla baz ayetlerin zahiri akli delillere zt gibi durumlar olduunda, ille de bu ayeti tevil etmek art deildir. yle denir: Bu ayetin ndallah (Allah katnda) manas yoktur. Allah aldatcdr ve Kuran ayetleriyle aldatr. Soru: Allah, Kuran ile hibir ey kasdetmedi ve ndallah manas yoktur; Allah aldatcdr dedin, peki o halde Kuranla Allah insanlar aldatmay m kasdetti? Zira tebihi, tecsimi zahiren belirten ayetler var? Cevap: Allah, Kuran ile kullarn aldatmay da kasdetmemitir. Biz evremize bakarsak akli delille Allahn aldatc olduunu anlyoruz ve biz Kurandan kendimizce manalar karmaya alyoruz. Zira Kurana inandn syleyenlerin tamamna yakn,

bu ayetlerle bir manann kasdedilmi olduunu dnr. O bakmdan bu gibi ayetleri yorumlamaya kalkar ve durumlar ortadadr. Kurandaki antropomorfist insan biimci ve Allahn duygusunun olduunu akla getiren ifadeler vardr. Merhamet, intikam, sevmek gibi, ite bu ayetlerin zahirine inanan kafir olur. O bakmdan Allahn aldatc olduu hkmn kardm. Ama tekrarlyorum: Allah aldatc olmay irade etmemitir. Allah aldatc olmay irade etmemiken, aldatcdr. radesi olmadndan aldatmay da isteyemez. Allahn hkmetmesi (karar vermek) yoktur. radesi olmayan nasl hkmeder, karar verir? (hkmetmeyi, karar verme anlamnda kullanarak bu sonuca vardm) Hkmetme ile ilgili nasslar bilme anlamnda alrz. Madem, Kurann ndallah hakiki olarak manas yok, anlam yok; ancak Kuran muhdestir (sonradan varedilmitir) ve sebebi Allahtr, ilmidir. Ama dier insanlarn yazdklar kitaplar, yine insanlarn konumalar, fiilleri, dnceleri de bu kapsamdadr. Yani bunlar da muhdestir ve ezeli ilim - Allah bunlarn sebebidir. Bu adan bakarsak, o halde bunlar da manasz, anlamsz demek gerekir. Cevap: Evet, hakiki anlamda onlarda manasz, anlamszdr. Yani alem anlamsz, manaszdr. Ancak bizler bunlara anlam yklyoruz; Tabii ki bu da Allahn varetmesiyle oluyor. Yani ndallah bizim anlam yklememiz de, anlamlandrmamz da bu ynyle anlamszdr.

*** Allah zalim deildir ama Allah adaletsizdir diyorum. Bu geliim yle oldu: Yakn zaman nce yani iki ay nce Kuranda Allahn adaletli olduunun gemediini rendim. Bu gelimenin ardndan Allahn adaletli olmas hususunun, bize hadislerden nakledilmi olduunu anladm ve zaten benim hadislere kar bak am ok deimiti ve hem de son peygamberin iman meselesinden sonra artk hadislere yaklamm ok pheci hal almt. Durum buydu; bir zaman sonra biriyle konuuyordum, kendisi cami grevlisiydi. Allahn adaletini konuuyorduk. Kendisi ak ak ben Dnyada Allahn adaletine inanmyorum, benim anam, babam ben bir yandayken ld, benim ne suum var dedi. Ak ak bu Dnyada Allahn adaletine inanmyorum dedi. Bu beni etkileyen bir konuma oldu. Zaten ben drt ay nce Allahn iradesini inkar etmitim, sonra unu dndm: Adalet Birinci vecih: Adalet udur: Ona unu vermek, buna unu vermek. O zaman ben baktm ki adaletten bahsedildii yerde iradeden de bahsedilmesi gerekiyor; ben ise evvelden Allahn iradesini inkar etmitim. O zaman nasl bir adaleti savunacaktm? kinci vecih: Adalet dendii zaman akla u geliyor: zellikle Allahn adaleti dendii zaman; sanki Allahn uymas gereken bir kurallar btn var da O bunlara uyarsa adaletli, uymazsa adaletsiz eklinde bir tehditle kar karya gibi bir mana var. Ancak Allah ezelidir ve ezeli varl baka bir varlk etkileyemez, Allah hi bir varlk zorlayamaz, bask altna alamaz. Hal byleyken daha nasl ben Allah adaletli deyip Onu kaytlarla kaytlamaya uraaym. O hi bir kurala bal deildir, hi bir ey Onu etkileyemez ve O deimez. Allah adaletlidir demek u demektir: Adalet bir kurallar btn olup ona uyulduunda adaletli olunur; aksi halde adaletsiz olunur gibi tehdit var. Soruyorum: Allah ne tehdit edebilir? nc vecih: Dolaysyla Allah adaletlidir diyenler bu laflarnn ne manaya

geldiini gremiyorlar. nk Allahn uymas zorunlu olan bir kurallar btn ortaya karyor bunlar. Mesela Allah bu kurallar btnnn dna kabilir mi? gibi soru soralm bunlara, acaba ne derler? Ben syleyeyim; unu derler: Allah byle ey yapmaz, yapsa Ona ilah denmez. Yani kafalarnda bir ablon var. lah ancak bunu yaparsa bizim gzmzde ilahtr, aksi halde Onu ilah olarak kabul etmeyiz gibi bir manay aka savunuyorlar. Bunu da ambalajlayarak Allah adaletlidir diyorlar. Bu ifade aslnda insan biimci ilah dncesinin bir sonucudur. nsanlar ilah anlaylarn ekseriyetle kendi yaaylarna kyas ediyorlar ve bu kyas bir zaman sonra artk onlara btnyle gerek gibi grnyor ve bu inanlar yzyllardr sregeliyor. Artk krlmas ok zor bir zincir haline geliyor. Bu yle bir zincir oluyor ki onu brakn krmay, krmay aklndan geirmek bile insanlarn kendilerini lanetlenmi hissetmelerine neden oluyor. Neden Allaha adaletsiz dedim? Ben dndm, Allahn iradesini inkar ettiimde rahatlkla Allaha iradesiz demitim, yine kudretini inkar ettiimde Ona kudretsiz, dolaysyla gsz demitim. O halde dedim ki kendi kendime: Neden Onun adaletle vasflanamayacan sylediim halde Ona adaletsiz ifadesi kullanmayaym? Nasl ki, adalet ile vasflanmak noksan sfattr; zira almn yukarda yaptm, o halde bu noksan sfatn Onda mevcut olmadn sylemenin nesi yanl ki? Dolaysyla adalet Allahn vasflanamayaca bir sfat olduuna gre Allah adaletsizdir demem gerekir. Bunu idrak ettim. Mesela sevgi kavram; bir kere sevgi olay dncedir. Allah ise dnmez; zira dnmek deimektir. Hal byleyken Allah sevgisizdir neden denmesin ki? Hatta dncesiz ifadesi Allah iin niye kullanlmasn? Dnmek eksikliktir, ihtiya iindir; yani ama edinmek iindir. htiyatandr ya da kararszlktandr. Karar iine gelince; zaten Allahn ezeli ilminde sonradan olacak olaylar bellidir, daha Allah neyin kararn alacak? O halde Allaha dncesiz de denebilir. Ve bu denmelidir ki insanlarn kafalarndaki antropomorfist (insan biimci ilah tasavvuru) dnce yani Allah byle dndklerini onlara gstereyim. Zira byle laflar kullannca ilerine dnp rahatsz oluyorlar; neden? nk dncesiz ifadesi insanlar arasnda aalama ifadesidir. Peki bu kiiler ekseriyetle ben byle ifade kullannca neden rahatsz oluyor? nk onlar bunu aka sylemeseler de onlarn i dnyalarnda insan biimci ilah dncesi yatyor da ondan. Genelde Allah kendilerine kyas ediyorlar. Bu onlarn kt anlaylarndandr. Allah adaletli olmak zorunda mdr? Evet derseniz, Onu buna zorlayan nedir? Ya da O adaletli olmazsa Onu yine ilah olarak kabul eder misiniz? Yeryznde adalet yoktur. Madem her eyin sebebi Allahtr, o halde Allah adaletsizdir. Allahn akl var mdr? Yoktur derseniz akl olmayan dnr m? Hayr derseniz, dnmeyen, irade edebilir mi? Hayr derseniz, demek ki Allah irade edemez. Konualm Allahn akl neden yoktur? Bunun cevabn arayalm. Bir ahs baz problemler karsnda dnp doruyu bulduunda ona akll deriz. Ama Allah ezelidir, problem karsa ifadesi de nemli. Bu problemler ezeli mi yoksa hadis mi? Eer hadis derseniz, Allah zaten ezelidir, nce problem yoktu sonra Allah iin problem oldu manasna gelir bu laf. Bu ise, yani problem zerinde dnmek ise bir deimedir. Allah ise deimez, bir problemi zmeye uramaz. Bu gibi dnceler antropomorfist dncelerdir; yani insan gibi bir ilah fikrinin getirileridir. Zahiren konuursak, o halde Allah iin akll ifadesi kullanlamaz. Merhamet meselesi de benzer bir konudur. nk merhamet de bir duygudur, duygulanmak ise deimektir. O halde Allah iin hakiki manada merhametli ifadesi de kullanlamaz. Benim bu aralar temelde aklmda olan husus udur: Allah sonradan bir ey

yapar m? Bu beni ok dndryor. nk sonradan bir ey yapt denirse Onda bir deiiklik olmu olmuyor mu? nk O cisim deil ki deiiklikle kastedilen Onun fiziki durumu olsun. Madem Onda deime olmaz; o halde sonradan bir ey yapmamas dncesi aklma gelmektedir. Alemin hudusunu nasl aklayacam o vakit? Allahn ilmindekilerin, ilmine gre varlk sahasna kmas dedim ama, ok kark durumlar bunlar. Zaten Allahn ilmi de ok derin bir konu. Evvelden bahsetmitim. Mesela benim burada yazacam ben yazmadan evvel biliyordu denirse; ben yazmay bitirdim, artk yazmaz oldum. Peki soru u: (Yazm olduum yaz ile ilgili konuursak) Bu pozisyonda da yine yazacak olduumu mu biliyor yoksa yazm olduumu mu? Gne tutulmas rnei veriliyor ounlukla bu konu iin. Gne tutulmadan nce tutulacan biliyor denirse, peki tutulurken de yine tutulacan m biliyor? denir. Halbuki tutulacak eklindeki bu andaki bilgi yanl olmuyor mu? (Bahsettiimiz andaki tutulma iin konuuyoruz) Zira o anda zaten tutulma oluyor. Devam edelim; tutulma sona erdiinde tutuluyor diye mi biliyor yoksa tutuldu diye mi biliyor? Eer tutuluyor diye bilir denirse bu sefer bu bilgi yanl deil mi? Oysa biz Onun ilmine ezeli dedik ve ezeli olan ey deime kabul etmez. Bu problemi nasl zeceim? Allahn aldatcl: Tanr aldatr m? Bazen asfalt yola bakarz ve ilerde su gibi bir ey grrz; ancak oraya vardmzda orann slak olmadn grrz. Yine suya batrlm bir dz sopay krk olarak grrz. Oysa sopa dzdr ve bize bu dz sopay krk olarak gsteren Allahtr. Yine baz yanl inantaki kiiler vardr; ancak onlar kendilerinin doru yolda olduklarna inanrlar. Onlar bu inanca sevkeden de yine Allahtr. Dolaysyla Dnya ilerinde Allahn aldatc olduu kesinlie kavumu demektir. imdi bu konuyla ilgili daha derin bir konuyu ele alacam. Madem Dnya ilerinde Allahn aldatcln kabul ettik, aldatclk aldatclktr. O halde dini husularda niin bu aldatclk cari olmasn? Mesela bana sorulsa sen son peygamber ile ilgili bu grlerine gre o eer bu szleri sylemise ( sylemese bile onun bu konular yani Allahn cisim olmamas, hareket etmemesi gibi konular doru olarak bildiinden nasl emin olcaz? ) ve bu szleri syledikten sonra ( o bu inancn srdrrken) ayetler ona vahyolur mu? Ya da yle sorulabilir: Kafire ayet vahyolur mu? Cevap: Musa Allah grmek isteyince ona cevap niteliinde ifade var: Beni gremezsin. Musann bu soruyu sormas kfr gerektirir. nk Allah grmeyi caiz kabul etmek Onun cisim olabileceine inanmak demektir ki bu adan kfr olur. Peine bu Beni gremezsin eklindeki ifade, Musa kfr halindeyken cereyan etti. Bu hadise caiz olunca; kfr halinde ayetlerin vahyedilmesi haydi haydi caiz olur. Sonuta bu konuda ve son peygamberin bu halinde de ona ayetlerin vahyolmas ise hem onu yani son peygamberi hem de evresindeki insanlarn ounluunu Resulullahn mmin olduu tarznda bir genel kabule gtrmek suretiyle Allahn aldatt sonucu kmaktadr ki bu sonucun yukarda izah ettiim gibi Musa olay da gz nne alndnda imkansz bir olay olmad ortaya kar. Allaha kretme meselesi radesi olmayana Allaha kredilir mi? Allahn ezeli ilmine gre bu iler oluyor. Yani Allah ona iman, ona kfr tercih ederek vermiyor. Hal byle iken biz Allaha nasl kredeceiz? Zaten nedensiz bir ilme gre bu iler oluyor. Yani iradesi olmayana kredilir mi? Edilmez denirse, Kuranda geen ayeti nasl yorumlamak gerekir? Kuranda Allahn iradesinden bahsediliyor. Ancak Onun iradesi yoksa; ayn ekilde Ona krden bahsediliyor buna binaen esasen Allaha hakiki manada kredilmez

ifadesi kullanlamaz m? Madem hakiki manada Allaha kredilemiyor; o halde Kurandaki bu ayetleri nasl yorumlamak gerekir? yle bir tevil aklma geldi: Allahn ilminin bu ekilde olmasna raz olun manasnda bir emirdir. Nasip etmek irade ile olur, madem ki Allahn iradesi yok, o halde Allah hakiki manada nasip eder denemez. Allahn iradesini inkar etmek, bu sonucu da beraberinde getiriyor. *** imdi syleyeceklerim ok derin olup temel zm yolu olarak sunuyorum: Olay u, Kurandaki ayetlerinin zahiriyle, bazen yaptm akli delilerin ztl mevzu bahis olunca, ben evvelden hep bu ayetleri nasl akli delile gre tevil ederim diye dnrm. Ancak her zaman gerekli izah yapamazdm. Sonra dndm; madem ki Kuran hadistir ve bunun da sebebi Allahn ezeli ilmidir ve Allahn ilmi ezeli olduundan nedeni yoktur. Madem ki ilminin nedeni yok, o halde bu ilmin sebep olduu eylerin de sebebi yoktur. Dolaysyla mantk olarak u kural kyor: Kurandaki ayetlerin de byle olmasnn nedeni yoktur. Durum bu olunca ille de benim, akli delile kar zahiri zt den bu ayetleri tevil etmem lazm gelmez. nk zaten bu ayetlerin byle olmasnn nedeni yoktur. Bu adan bakarsanz u sonu kar: Kurandaki namaz klma ve zekat verme emrinin de nedeni yoktur. Zaten Allahn amac olmamas hususu bilinen bir eydir ve izah bu kitapta vardr. Sonu olarak yaptmz akli istidlallere zahiren ztlk tekil eden ayetlerin olmas hususunu genel olarak byle deerlendirmek gerekir. Aksi halde her bulunan akli delil iin, ayetlere yapacamz teviller bir ok insan tarafndan komik bulunur ve onlar bu iin ciddiyetinin farkna varamazlar. *** Grmek etkilenmektir. Allah ise etkilenmez. O halde Allah grmez. (sonradan grr dedim) *** Kitap: Din, Bilim ve Felsefe Yazar: Howard Selsam _Sayfa 55: Occamn ilkesinin dayand nokta, bir eyin varolduu ya da baka bir eyin nedeni olduu varsaymnn eer byle bir varsaym yapmadan iimizi grebiliyorsak istenilir ve mantksal olmaddr. rnein, bir doum ya da lm, bir bulu ya da bir deprem olayn, varolduunu gerekten bildiimiz eylerle aklayabiliyorsak bunlar bir Tanrnn oluturduunu niin varsayalm? nsanlarn dnyaya gelmelerini ve belirli dinsel dnler kazanmalarn gerek yoluyla aklayabilirsek, niin bu olgular dnyay denetleyen bilinmeyen bir gten kaynaklanm olarak alayalm? Sayfa 70: Deiiklik sz konusu olunca Tanr ya daha iyi, ya da daha kt ynde deimek zorunda kalaca iin Tanrnn deiemeyecei kabul edilir. Tanr mkemmel olduu iin daha iyi olamaz ve ayn nedenle daha kt ynde deiemez. *** Kitap: Felsefe Araclyla Dnme Yazar:Chrs Horner Emrys Westacott _Sayfa 3: Belirlenimcilie gre meydana gelen her ey, daha nce gelen nedenler tarafndan belirlenmitir. Burada belirlenmitir kelimesi iki olay veya eylerin iki durumu arasndaki bir ilikiye iaret etmektedir. A nn, B yi belirlediini sylemek hem A nn, B nin nedeni olduunu hem de A nn, B yi zorunlu kldn (yani A bize verildiinde B nin onu takip etmesinin zorunlu olduunu) sylemek demektir. Bylece belirlenimcilik her olayn, bu olay douran nedenler zincirinin, sonsuza kadar gemie geri giden bir zincirin zorunlu bir sonucu olduunu savunur. Daha genel bir biimde ortaya koyarsak,

bu gre gre, evrenin herhangi bir andaki durumu bu andan dorudan doruya nce gelen andaki durumu gz nne alnrsa, baka trl olamazd. Bu grn bir sonucu, evrenin herhangi bir andaki durumundan ancak tek bir mmkn gelecein kabileceidir. Bir baka sonu evrenin gelecekteki btn durumlarnn - hi olmazsa ilke olarak - btnyle nceden tahmin edilebileceidir. _Sayfa 4: imdi S nin iinde bulunduumuz anda tm evrenin durumu olduunu farz edelim. Yeter sebep ilkesine gre bunun da tam bir aklamas vardr. Bu aklama evrenin daha nceki btn zamanlarda hangi durumda olduu yannda zamanla evrenin deime tarzn idare eden doa yasalarnn tasviri olacaktr. Ancak eer bu gerekten tam bir aklamaysa, o zaman evrenin imdi iinde bulunduu durum daha nce iinde bulunduu durumlarla doa yasalarnn zorunlu sonucudur. Onun baka trl olmas mmkn deildi. Onun baka trl olmasnn mmkn olduunu sylemek u andaki durumda evrenin baz zelliklerinin aklanamaz olduunu sylemek demektir. Onlarn herhangi bir neden olmakszn sadece ylece ortaya kmalar demektir. Bu imkan ise ite tam da yeter sebep ilkesinin reddettii eydir. _Sayfa 13: Belirlenimcilikle badamaz olduunu dnseler bile zgr iradenin varln savunan herkesin kar karya bulunduu ana problem basit olarak yle ifade edilebilir: zgr irade nasl mmkndr? Bu soruyu cevaplamann bir yolu, zgrl nedensel belirlenim yokluuna zde klmaktr. Bu bazen belirlenimsizcilik diye adlandrlan grtr. Bu gre gre (filozoflarn bir istem diye adlandrdklar) bir irade fiili, basit olarak nedeni olmad iin zgrdr. Bu grn yol at zgr eylem modeli aa yukar yle bir eydir: Ben srekli olarak gerek fiziksel gerekse psikolojik her tr nedensel etkiye tabiyim. Bunlar benim birok zelliimi, tercihlerim, arzularm ve eylemlerimi belirlemektedir. Ancak hi olmazsa bazen herhangi bir eyin eseri olmayan bir istemi harekete geirmekteyim. O sadece ylece, kendiliinden ortaya kmaktadr. Bir nedeni olmamasna ramen bu istemin kendisi bir neden olabilir. O beni belli bir ekilde fiilde bulunmaya iter. rnein ay ile kahve arasnda bir seim yapmakla kar karya kaldmda bu istem kendisiyle ay veya kahveyi setiim zihin fiilidir. Bu durumda bu isteme uygun olarak davranrm ve eylemim belirlenmemi olan bir istemin sonucunda ortaya kt iin onu zgr diye adlandrrz. Bu tr bir belirlenimsizcilikte apak bir problem vardr. Eer sz konusu istek benim harekete geirdiim bir eyse, o zaman sadece ylece, kendiliinden ortaya kmamaktadr. Benim onu harekete geirme eylemimin sonucudur. te yandan eer o gerekten ylece nedensiz bir ekilde ortaya kyorsa o zaman benim bama ylece gelen bir eyden fazla bir ey deildir. Ancak bu durumda o bilinli bir eylemden ok kendiliinden birdenbire ortaya kan bir kas seirmesine benzer. Bu durumda da o zgr, sorumlu bir seim diye dndmz eyin temeli olamaz. Sonra istemim, onu harekete geiren eylemimin eseri olmasna karlk, harekete geirme eylemimin kendisinin belirsiz olduunu farz etmek, belirlenmemi olayn durumunu deitirmez. O sadece gl bir adm geriye itmeye yarar. imdi ayn itiraz bu istemi harekete geirme veya meydana getirme ynndeki belirlenmemi eyleme yneltilebilir. Eer bir nedeni yoksa, o, setiimiz veya meydana getirdiimiz bir ey deildir, benim bama gelen bir eydir. Dolaysyla kendisinden sorumlu tutulabileceim bir ey deildir. *** Bu yaz bir forumda vard. 2005 de yazmm, ok komik, deitirmeden buraya alyorum. -biri dedi ki: dedi ki: "k hz fotonlarn iki nokta arasndaki hareketlerini ne kadar srede

bitirdiklerini lp buradan birim zamandaki foton hareketinin bulunmasyla llr bi eyi soruyorsan btn aratrmalar yapp gerekten cevap bulamazsan sor ya da inkar et" cevap: byle sallamayla olmaz ben bunu da esasen bi yerlerde okumutum yle ki: adam diyo ki ya k hz nas llsn ki diyo bika neri getiriyo yok karde bu olmaz ya diyo, , foton mu ne fotonu? akla bakalm o fotonu bakalm n hzn lebilir mi, iddia ediyom ya yalan bu, k hz llmez ya : iki nokta arasn ne kadar srede katettiini lyorlarm, yuh be nas lecen, hem o iki nokta aras ka kilometreymi hadi diyelim buradan amerika aras diyelim bu aras ne kadarda k hznn bitirdiini nas leceniz bak imdi basite yle olur, aha bu , mesela istenbuldan dev bi fener yaparsn k yayan cinsinden olacak okey mi cep telefonuyla haberleecen vaiktondaki birine dicenki ben saat 1 de ( ama gece 1 de ki boa gndz beklemesin, k gece daha iyi grlyo ya ondan gece yapmal deneyi) feneri altryom sen de bak bu a ne zaman grecen artk 1 saniyemi 5 saniyemi kan sonucu bana bildir ve ona gre n hzn saptayalm dersin , okey mi yani byle llr bu , ama gelgelelim kazn aya yle deil : nk o fenerin n amerikadaki nas grecek , bak rnek veriyim 1945 deki hroimaya atom bombas dt ya, ha orada ne oldu k oldu patlad ya eeeeee o trkiyeden kim grd ama fotoraf televizyon demiyom yani patlad anda bu kim grd yaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa gren yok olsa syler yani, demek ki uzaktan grnmyo byle ufak klar yani, yani bizim yaptmz k uzaktan grnmyo, gne gibi olunca bak gryoz demek ki biz k hzn lemeyiz, derseniz ki: gnein n lelin cevep: ya siz gittinizde gnein dnyadan uzakln m ltnz ya, kitaplarda yazyo u kadar gne uzakta, yalan ya kim gitmi de lm, yannda mezura m var ? biri bana yle cevap yazm abi ya rezil etti beni: -Abi sen iyi misin Bu kadar yaz iinde bu kadar hata yaplamaz ki? Kark gideyim; stanbuldan gece fener yaksanda Washingtonda adam gne ndan gremez nk orada saat farkndan dolay gndzdr, gnelidir hava Hadi diyelimki saat fark falan yok iki taraftada gece.. Dnya tepsi eklinde deil ki.. Hani sizin kitapta falan yle anlatlabilir ama bilimsel olarak dnyann bir nevi kre eklinde olduu ispatland. Hatta ilkokul kitaplarnda var bak, nce geminin bacasn grrsn, sonra gvdesini vs... Bunuda getik, bireyin hzn lebilmen iin illa grebilmen mi gerekir. Sen bir odada n hzn gremezsin tabi, saniyede 300.000 km hzla giden bir ferrariyi grebilir misin? Ama illa grmem gerekir diyorsan nce bana tanrnn var olduunu ispatla Gnee uzakl lmek iin mezura gerektiini sylemende epey elendirdi. Abi, sizin zaman geti artk ok teknolojik olduk. Baka gezegenlerin yapsn bile zebiliyoruz gitmeden artk. Bak llebildiine inanrsan eer, gne nlarnn dnyaya sekiz dakikada geldiinide renirsin. Demek ki neymi, k bir anda gelemezmi.. Geenlerde bir yaz okumutum, eer klar annda geliyor olsayd, dnya evrendeki yldzlarn klar yznden l l olurdu diye. yaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa yle ite
*** Soru: Allahn bilgisi benim davranma gre deiir mi?

*** Soru: Bizim eylemlerimizin nedeni Allahn ezeli bilgisi mi yoksa Allahn bilgisinin nedeni bizim eylemlerimiz mi ? ***Allahn grleceine inananlara sorular: Cisim olmayan ve renksiz bir eyi grebileceinize inanr msnz ya da yle soraym: Renksiz bir ey ve cisim de olmayan ey grlr m? hayr derseniz, Allahn grlebileceini savunanlara soruyorum: O halde Allah ne renk? *** Musa peygamberin kafir olmas ve sonra tevbe etmesi: Ryet (grmek demektir, yani Allah grmek) Ryeti kabul edenler yani Allah grmeyi kabul edenler "Musa eer grmek caiz (yani geerli demektir) olmasayd byle bir talepte bulunmazd, demek ki caiz" dediler. Mutezile buna yle cevap verdi: (Mutezile ryeti inkar etmiti) "Hayr Musa Allahn grlemeyeceini biliyordu, ancak bazlar "Allah grmedike inanmayz"dediler. Ama Musa onlarn srar neticesinde onlar adna byle bir dnceyi dile getirdi. (Allah grmek istediini dile getirdi) Yani, bakn grn ite, sylyorum ama grnmeyecek manasnda hareket etti" diyorlar. Cevap: Halbuki bu tevilin ardnda acayip kmazlar vardr. yle ki, zaten bu kimseler inanmay Allah grme artna baladlar. Hal byle iken dnelim: O adamlarn bak asyla bakalm: Musa burada Mutezilenin dedii gibi "Allahn grlemeyeceini bile bile bu istekte bulundu" denirse, durum u hali alr: O kiiler yle dnrler: "Bak peygamber olduunu iddia eden ahs bir ey istiyor, talep ediyor Allahtan. Ancak istedii gereklemiyor demek ki yalan sylyor" inanc olur onlarda. O bakmdan Mutezile bu tevili kabul edilemez. Demek ki Musa bu sz sylerken Allahn grlebileceinin caiz olabileceine inanarak sylemi demektir ve Musa bu sz syleyince ve bu dlncede olunca kafir olmu oldu. Lakin ayetin (Araf 143) sonunda tevbe ettii bildiriliyor.. Peki byle dnmek ve sylemekle neden kafir oldu? Derseniz, cevap: nk her grlen ey bir ynde olur ve her ynde olan da bir mekanda yani bir yerde olur ve mekanda olan da cisim demektir. Yani ekli emali olan bir ey demektir. halbuki piyasadaki kitaplarn da tamamna yakn "Allah cisimdir" eklinde inanana kafir derler. (Sonradan ben de Allaha cisim dedim.)

*** Ben nasl var oldum? Cevap: Allahn ezeli ilminde benim var olmam var idi. Dolaysyla ben Allahn ilmine
gre, yani benim ne vakitte var olacam biliyor idiyse, ite o vakit ben var oldum. Benim var olma sebebim Allahn ezeli ilmidir. nk Allahn ilmi yanl olamaz. Benim var olacam nceden biliyordu ve ben O'nun ilmine gre var oldum. Allahn, ilminden ayr olarak yaratma sfat yoktur. Allah yaratyor deniyor. Dnn Allah nasl yaratyor? Mesela aatan bahsedersek, aa nasl yaratlyor? Milletin ekserisi bu olay yle dnr: Aacn yaratlmas olaynda, Allah ayrca bir etki yapyor diye dnrler. Yani ne yaratlrsa Allah ayrca ona bir etkide bulunur ve evvelden yapmad bir eyi yapar diye inanrlar. Tekvin diye bir ifadeden bahsediyorlar. Yaratmak manasna gelir. Maturidilere gre tekvin sfat ezelidir. Yani Allahn yaratma sfat ezelidir derler. Bu samadr; yaratma ezeli olsayd, mesela ben varoldum, halbuki benim varla geliim Dnyann varla geliinden sonradr. Dolaysyla bu ileme, yani yaratlma hadisesine Allahn ezeli yaratmasyla oldu derseniz; nce bir ey yaratld, sonra baka bir ey yaratld olur ve bu ezeli kabul edilen ey de deiiklik olduunu akla getirir. Halbuki ezeli olan ey de deime olmaz. Dier kka bakalm: Eariler ne dedi? Allahn ezeli bir kudreti vardr ve tekvin, kudret sfatnn hadis olan yani sonradan olan ikinci taalluku (ilgisi , balants) dediler. Yani bu sonradan olan tekvin ile Allah yaratyor dediler. Halbuki burada da acayip bir yanl var. O da udur: Tekvin denilen ey, eer sonradan ise yine problem var. Sonradan dediiniz tekvin nereden geldi ya da onu ne yaratt diye de sorulabilir. Yani o yaratma vasfn (tekvini) ne yaratt, eklinde. nk her sonradan olann sebebi olmaldr. O halde tekvinin yani yaratma ile ilgili Allaha atfettikleri bu ifadenin, bu zelliin sebebi nedir? Onu ne meydana getirdi? Derlerse ki: Onu da baka bir tekvin meydana getirdi. Derim ki: Peki onu ne meydana getirdi? ve bu byle gidemez. O halde sonradan olan yaratma vasfndan da bahsedilemez. Demek ki ezeli olarak yaratma sfatndan bahsedilemedii gibi sonradan olan yaratma sfatndan da bahsedemiyoruz. O halde ne olacak? Kuranda geen yaratma ile ilgili ayetler de mecazidir demek lazm. Bu yaratma ifadelerini Allahn bilmesi manasna alacaz. rnein imdi ben bu yazlar yazyorum; bunu manas udur: Allahn ezeli ilminde benim yaz yazacam bilindiinden, Allahn ilmine ge meydana gelen bu benim yaz yazma fiilime, mecazen yaratma denmitir. Allahn ilmindekilerin varlk sahasna ilmine gre kmas mecazen yaratma olarak nitelenmitir diyorum.

*** u aralar elimde bir kitap var. bn Teymiyyenin, yazd kitapta Allahn sfatlarndan bahsediyor ve Allahn iki eli vardr;.iki gz vardr, Allah yukardadr, Allahn yz vardr ve bunlar gerek manasyladr diyor. Aka Allah cisim gibi anlatyor ve byle kabul etmeyene sapk diyor. Grdn m durumlar ve genelde hadisleri delil gsteriyorlar bunlar. Yani sen her ne kadar son peygamber bunlar dedi ama mecazi mana kasdetti desen de, insanlar iinden bu

laflarn zahirini yani d anlamn alanlar var ve kendileri gibi dnmeyenlere sapk diyorlar. Dolaysyla son peygamber bu ifadelerini yani insan biimci ilah anlatn velev ki zahirini kasdetmeden sylese bile bak insanlardan bir grup bu laflar kendi grlerine delil aldlar ve Allaha cisim demeye vardlar. Halbuki son peygamberin ne yapmas gerekiyordu biliyor musun? unu yapmas gerekiyordu: Kurandaki bu gibi ayetlerin (el, yz, gz gibi) zahirinin alnamayacan, bu ayetlerin tevil edilmesi gerektiini anlatmalyd. (Bu ekilde bir rivayete rastlamadm)

*** Allahn varln kantlayacam. Sra sra dizilmi sandalyaler dnn. Ancak bu sandalyeler iki ayakl, bunlar yz tane bile olsalar derler mi? Evet derler. Fakat biz bu sandalyelerin ban gremeyecek kadar olduklarn yani ok sayda olduklarn, fakat buna karn yine de hepsinin ayakta olduunu grrsek ne dnrz? unu dnmemiz lazm: En bata, baka bir sandeyeye dayanmadan duran bir sandalye olmas gerekir. Yani bu silsile sonsuza gidemez, bir noktada durmaldr. Evet burada, baka bir konuya geiyorum: Evvelden ok anlatmtm. Konu u: "Hi bir ey kendi kendinin sebebi olamaz. Sebep ve sebepli dersek, sebep her zaman sebepliden nce gelmelidir. Bu ak bir eydir. O halde bir eyin kendi kendinin sebebi olmas iin kendi varlndan nce var olmas gerekir. Ancak bu imkanszdr. O halde hi bir ey kendi kendinin sebebi olamaz. Dolaysyla sonradan olan eyin sebebi kendisinden baka, ancak zaman olarak nce olan bir ey olmaldr. Mesela "soba" rneini alalm. Soba neyden oluyor? Demirden. Demir neyden? Dadan kyor. Da nerden? Dnyadan. Dnya nerden?......... demek ki burada Dnyann varlnn sebebi Allahtr. Yani bu silsile bir noktada durmaldr ve bu nokta ise sebepsiz sebep olan Allahtr. Evvelden sylediim sandalye silsilesinin rneine dnersek, bu sandalyeler ayakta ise hani o bir ncekine dayanarak ayakta duruyor, o da yine bir ncekine dayanyor ama en bata baka bir sandalyeye dayanmadan ayakta duran bir sandalye vardr. te bu rnee benzeterek u sonuca varyorum: Madem ki Dnya da ayakta, yani bir dzen iinde devam ediyor. Yaz, k, yamur yayor, yani dzen var. Demek ki bu silsileyi baa doru evirirsek (baa dora gidersek ) sonuta sebepsiz sebebin olduunu anlarz. Bu zorunlu varln sebebi yoktur. nk O'nun ncesinde O'na sebep tekil edecek bir ey yoktur. Bu delil Allahn varln kantlamada kullanlan en mehur delildir. (Sonralar Aleme ezeli dedim.) *** Ben sorumluluu Allaha atmadm. nsanlarn ve cinlerin yaptlarndan mesul olduklarn ifade ediyorum. Enbiya 23. ayette bu konuda izah vardr. (O yaptklarndan mesul deildir. Onlar ise sorumludurlar.) Allahn ezeli ilmi ise sonradan olan ilim gibi deildir. Bu ezeli ilim zorlaycdr. Yani etkin bir ilimdir. Allahn ilmi mi bizim fiillerimizin sebebi yoksa bizim fiillerimiz mi Allahn ezeli ilminin sebebidir? Siz "ilim maluma tabidir." Yani Allahn ezeli ilmi sonradan olacak hadiselere tabidir, demekle kendinizi aldatyorsunuz. nk sonradan var olan, nce olana tabi olur. nceden olan sonradan olana tabi olmaz. Bu ak bir mantk kuraldr. Tekrar ve srarla soruyorum: Allahn ilmi mi bizim fiillerimize yani yaptklarmza tabidir, yoksa bizim fiillerimiz mi Allahn ezeli ilmine tabidir? Eer bizim fiillerimiz Allahn ilmine tabidir derseniz, "zgr irademiz yoktur" demi olursunuz. *** Allahn balamasn inkar ediyorum. Balama zahiren yani d anlamnda alnrsa Allah da deime kabul edilmi olur. Evvelden byle durum yoktu sonradan oldu gibi olur. nsan biimci bir durumdur. Demek ki balama ifadesi de mecazidir. Zaten balama irade ile olur. Allahn ise iradesi yoktur. Zaten ezeli ilminde kimin ne yapaca ve hangi eit muamele grecei; yani cennet, cehennem bellidir. Daha sonra "u balansn, u balanmasn" dncesi ne ki? Kulun yapt isyanlara karlk, cezalandrlmamas mecazen balama olarak nitelendirilmitir, diyorum. *** Allah dnr m? Cevap: Dnmez. nk dnr derseniz, Allahn deitiini savunmu olursunuz ve dnmek ise kararszlktan, ihtiyatan olur. "Onu mu balasam yoksa bunu mu balasam" olay ise grld gibi dncedir. *** Allahn raz olmas ve gazaplanmas, kinlenmesi, kzmas gibi kavramlar iin unu diyorum: Bu kavramlar da Allah iin hakiki manasnda kullanlamaz. Raz olma: Mkafatlandrma anlamnda, gazaplanmak, kzmak ise cezalandrmak manasnda kabul edilir. Kulun yapt isyanlara karlk cezalandrlmamas mecazen balama olarak nitelendirilmitir, diyorum. **** Madem Allah sonradan bir ey yapmad demeye getiriyorum. O halde Alem (Allahtan baka herey) nasl sonradandr diyeceim. Bu laf Alem ezelidir manasna gelmiyor mu? Bu ii bir anlasam var ya.. Benim temel amalarmdan birisi udur: Alemin ezeli ya da sonradan oluu konusunda ok bilgili olup bu hususta sorulan her soruya cevap verecek kadar bu konuya hakim olmak istiyorum. ( Sonradan bu konuda ok st seviyede bilgi sahibi olup Aleme ezeli dedim.) Elimde bu konuda yazlm derin yazlar, kitaplar var. Ancak kendime gvenemiyorum; bu yazlar anlayacak olduumu pek dnmyorum. Kendimi bu yazlar okumaya hazrlyorum. Yani bu tip yazlar okumaya kendimi hazrlyorum. Daha kolay konular okuyorum. Samimiyetle sylyorum: Bu konuyu anlamak iin her trl fedakarla hazrm. Bu da benim son zamanlardaki tutkum. Grdnz gibi kimseye bavuramyorum, kimseden yardm isteyemiyorum. Bu konular pek kimselerle konuamyorum. Bakalm bu ii anlayacak mym? Yani

Alemin nasl olduu; ezeli mi, sonradan m? Ezeliyse nasl oluyor? Sonradansa nasl oluyor? Geri benim u anki fikrim Alemin sonradan var olduu eklinde. Ancak detayl incelemek gerekli. (Alt ay bu konuyu gece gndz derin kitaplardan, Tehaft kitaplarndan inceledim sonradan.)

*** Dedi: "Krat sana gre Allah hibir ey yapmyor. Ne dnyor, ne iradesi var, ne affedebiliyor. O zaman Allah'n varlna neden inanyorsun onu anlamadm. Hi bir ey yapmyorsa olmas ile olmamas farketmiyor senin iin. Allah'n varlna neden inanyorsun ok merak ettim." Cevap: Benim bu dediklerimin ounu sadece ben sylyor deilim. ounu zaten kitaplardan bulup size aktaryorum. Kitaplarda bulamadklarm ise mantk kurallar erevesinde benim dier konulara benzeterek yaptm karmlardr. Ben una inanrm: Mant, akl atamam. Ona da gvenemezsem ne yapacam? Mantk kurallar erevesinde gidebildiim yere kadar gitmek istiyorum. cabnda kimse benim dediklerimi dememi olsa bile. nk benim iin temel l akldr. unu grdm ve samimiyetle sylyorum: zellikle Ehli Snnet diye bilinen Maturidilik ve Earilik mezhepleri insan biimci dnceye ok ak mezheplerdir. Bunu artk net olarak gryorum ve unu da sylemeliyim ki eskiden yaayan insanlar iinde ok derin dnp ince konularda doruyu bulanlar olmu. Ama piyasadaki hakim gr olan Earilik ve Maturidilik Allahn sfatlar konusunda, Kurann yaratlmas konusunda, Allahn grlmesi konusunda ve ok konuda hakikaten insan biimci olarak Allah tanmlamlar. Basit dnmler. Bunu her gn daha iyi anlyorum. Size de tavsiyem dier mezhepleri de inceleyin (itikadi) ve unu kulanza kpe edinin ki mezhep taassubu ( yani kr krne balanmak, hatasn grmemek) ok iddetlidir. Dier mezhepleri genelde yalan yanl anlatrlar. Trl iftiralar rahatlkla atarlar. (rnek: Mesela Cebriyyeden olan Cehmiyyenin veya direkt Cebriyyenin kullarn sorumluluunu inkar ettiklerini sylerler ki bu bir iftiradr ve bu iftira ok yaygndr, ok kitapta geer) O bakmdan detayl olarak inceleyin. Bugn bir sz rendim: (Kendine) soru sormak, kendini rahat uykulara brakmamaktr. *** Kitaplarn tamamna yakn "zaman Allah yaratt" derler. Ancak hibirinin "zaman cisimdir, ekli vardr" dediini grmedim. Yaratlan ( sonradan var olan) herey cisimdir, bu genel kabuldr. Bu cisim yer kaplar, bir ynde olur ve snrl olur. Zaman Allah yaratmtr diyenlere soruyorum. O halde siz zamann bir cisim olduunu mu savunuyorsunuz? Buna ne diyeceksiniz? Ben ne demitim: Zaman yok demitim. Bizim yaptmz saniye, dakika gibi eylerdir ve itibari yani varsaylan bir eydir diyorum. Zaman Allah yaratr diyenler, bu zamann cisim olduunu pek dnmediler. Ama sylyorum bu laf buraya varr ve her cismin rengi olur, biz grmesek de. Mesela meleklerin rengi vardr. Onlar biz gremiyoruz ama onlar cisimdir ve renksiz cisim olmaz. *** Seimlerimiz nedenli midir yoksa nedensiz midir? Nedenlidir derseniz, neden nedenliden nce geleceine gre demek ki sizin seimleriniz esasen sizin zgr seiminizle olmuyor. nk sizin seimlerinizi sizden nce varolan baka bir ey etkiliyor demektir. Eer "seimlerimiz nedensiz" derseniz, o halde sizin ahirette cezalandrlmanz ve mkafatlandrlmanz da (zahiren konuursak) sizin bu sebepsiz, nedensiz olarak yaptklarnzla ilgili olduuna gre, bu cezalandrma nedensiz olmu olur. Yani sylediinizin sonucu bu olur. Siz bu manay savunuyor musunuz? (Ben de Allahn sebep olduu eyler nedensizdir diyorum. Ama ben bunlarn sebebinin ezeli olan Allahn ilmi olduunu sylyorum.) *** Konu: Allaha kretme meselesi. Mesela insanlara sorsanz Mslman msn? diye ounlukla "Elhamdlillah mslmanm" derler. Yani Allaha krolsun mslmanm der ve bu szle unu kasdeder: "Bana mslmanl nasip ettii iin Ona krler olsun. Fakat ben Allahn iradesini inkar etmitim. rade olmadan nasip etme olur mu? Ona nasip etmek buna nasip etmemek iin irade lazm deil mi? rade olmaynca bu ayrm nasl olur? Lafn z, ben bugn Allaha kretme meselesini de inkar ettim. Fakat zerinde dnneceim. kretme ile ilgili ayetleri de yle yorumladm: Allahn ezeli ilminin byle olmasna raz olun" manasnda bir emirdir." **** Allaha hr denir mi? Bence denemez. nk iradesi olmayana nasl hr denilsin ki? Biz Allahn ilmine ezeli dedik ya, ezeli olunca bu ilmin nedeni yok demektir ve Allahn ilmine gre olaylar olacana gre, esasen Allah zorlayan olmamasna ramen nedensiz olan ilmine gre olaylar olacandan, Allaha hr de denemez diyorum. *** Descartesi okurken aklma takld. Descartes Tanr aldatc deildir demiti ve bir ka rnek verdi. Ama ben u gr grmeden edemedim: Mesela dz bir sopa dnn, suya sokulunca biz onu krk gryoruz ve onu bize byle gsteren Allah deil mi? Yine asfalt yola baknca yolun uzak ksmnda yeri slak gryoruz. Ancak oraya vardmz da slak olmadn gryoruz. *** Artk kldm namazda bile deiiklik yapmaya baladm. rnein rkuya eiliyoruz ya, kalknca ne deniyor: Semi Allahulimen hamideh yani "Allah hamdedeni duydu" veya benzeri bir anlam. Ben ise Allahn duymasn inkar etmitim. O bakmdan rkudan kalkarken bu ifadeyi sylemiyorum ve sessizce kalkyorum ve son oturuta salli, barik okumuyorum. Nedeni ise son peygamberden rivayet edilen insan biimci Tanr anlatmlardr. Ettehiyyat yerine Fatiha

okuyorum. Vitirde kunut duas okumuyorum. Fatihay da dua niyetiyle okumuyorum. Dua anlam gtmeksizin, kraat bakmndan okuyorum. *** Zaman Allah yaratt diyenlere soruyorum: Allah zaman ne zaman yaratt? Zamann olmad zaman olur mu? Zaman Allah yarattt diyenlere soru: Bir saniye evvel yaratabilir miydi? Eer yaratamazd dersen, zaman varolduu vakitte yaratmaya Allah zorlayan neydi?

*** Dedi: Mesela ses yoktur. nk cisim deildir, yer kaplamaz. Ik da yoktur, cisim deildir. Is da yoktur." Cevap: Ses, k ve s bunlarn hepsi cisimdir. Her sonradan olan cisimdir; bu bilinen bir husustur. *** Dn hayatmn kararn aldm: "Allah adaletsizdir." "Allah adaletlidir" demek, adalet ad verilen soyut kurallar btn var da Allah bunlara uyarsa adaletli olur, uymazsa adaletsiz olur gibi bir tehdit var gibi. Allah hi bir g zorunlu klamaz. O'nu belli kurallara uymaya zorlayamaz. Dnmeden irade etmek olur mu? (hayr derseniz) Allah dnr m? (dnmez derseniz) Nasl "Allah irade etti" dersiniz? *** Allaha inanmayanlarn, aslnda neye inandklarn bilmediklerini size gstereceim: Konu; determinizm yani insanlarn zgr iradelerinin olmad meselesi. Ateistlere sorarsanz nedir bu i? Derler ki: Bu Alem (Allahtan baka herey) ezelden beri vard ve sonsuza kadar gidecektir. Alemin sebebi Allah deildir. Onlara soruyorum: Her olayn bir nedeni var mdr? Mesela telefon ald ya, niye? Biri arad da ondan. Niye arad? Aramak istedi. Niye aramak istedi? Can skld, gibi. Yani byle sebep sonu ilikisine inanyor musunuz? Genelde bu soruya "evet" derler. Madem ezelden (ncesiz, balangc olmayan) beri byle geldi byle gidecekse ve her olayn bir nedeni varsa, o zaman bakn, mesela biz 2005deyiz ya, 100 yl nceki bir olay, bir sonrakinin, o da bir sonrakinin nedeni diye bakarsak sonu olarak bu silsilede 100 yl sonraki olaylar etkileyen bir taraf var demektir. Mesela anne babanz nasl birletiler? Nerede tantlar? rnein dnde tantlar. Demek ki tanmalar iin ikisinin de dne gitmesi gerekiyordu. Yani 100 yl nceki olay, 100 yl sonraki olaylar belirliyor demektir. Tamam m? Bunu kabul ediyor musunuz? Anlayanlar "evet" der zaten. Bu belirlenimciliktir yani determinizm. Ama sizin yaadnz tarihten 10 yl sonras da, bu bak asyla belirlenmitir. Sizin hareketleriniz de belirlenmi demektir. Hani zgr iradeniz? Ateist de olsan inancn gerei yine zgr iradenin olmadn bil. *** Beni yanl anlyorsunuz. Allah noksan sfatlardan tenzih maksadyla byle ifadeler kullanyorum. Allaha kar saygszlk niyetim yoktur. Mesela ben Allahn sfatlarn inkar ettim. Ancak bu sizin sandnz gibi deildir. ok derin meselelerden biri olan Allahn sfatlar bahsinde son dnemlerde elde ettiim birtakm ince bilgilerin nda byle davrandm. nsanlarn ou Allah insan biimci olarak dnr. Benim bu dediklerimin bir ksmn diyenler oldu. Farabi, bni sina.. Allahn sfatlarn inkar ettim ve ilmi var ve ilmi kendisidir dedim. Yani zatnn ayr deil, zatnn ayndr dedim. Piyasa kitaplarnn ekserisinde anlatlanlar nedir biliyor musunuz? Bunlar mriktir (ortak kouyorlar) neden mi? Bu kitaplarda Allahn sfatlarndan bahsediliyor. Grmesi, duymas, iradesi, kudreti, kelam gibi 7- 8 tane; ezeli sfatlar kabul ediyorlar. Ne oldu o zaman? Birden fazla ezeli oldu. Halbuki mantken ancak bir tane ezeli olur. Bu problemden kurtulmak iin ne dedim? (ve diyenler de oldu) Bir tane ezeli vardr. Soruyorum: Her ezeli ilah mdr? evet derseniz, Eariler ve Maturidiler 7- 8 tane daha Allahn zatndan ayr ezeli kabul ediyorlar. Ne oldu? Birden fazla yaratc kabul etmi oldular. *** Size bir misal vereyim. Bunu Hrstiyanlar yapyor. Bir hristiyan Kurana inandn syleyene soruyor: sa Allahn kelimesi midir? O da evet diyor. Bu sefer Hristiyan: Kuran Allahn kelam mdr? Diyor. O evet diyor. Hristiyan diyor ki: Kuran ezeli midir? O evet diyor. Her ezeli olan ilah mdr? diyor. O evet diyor. O zaman sa da ilahdr diyor. *** Allahn aldatc olduuna karar verdim. Yeryznde adaletsizlik vardr. Madem ki hereyin sebebi Allahtr. O halde Allah adaletsizdir. *** Yanlmalarmz Allahm varediyor? Hayr derseniz, kim varediyor? *** Konu telefon: Bu cep telefonu ya da br telefondan konuuluyor ya; soruyorum: Oraya giden bizim sesimiz mi? evet derseniz, aratrdm saniyede 150 metre sesin hz. Ama Amerika uzak. imdi demek ki oraya ulaan ses hz deil, k hz olduunu zannetmiyorum. Ne hz bu? Diyorum ki: O hzla olmuyor. Sen telefonla Amerikayla konuurken, dier ahsn telefonun da senin sesinin benzeri varediliyor; bunu da Allah yapyor. Olay bu; yani ses hz olsa hzn syledim. O ses Amerikaya bu ksa srede ulaamaz. Demek ki baka bir ey var. Eer radyo dalgas gidiyor falan derseniz. Ayn soruyu sorarm. Bu radyo dalgalar k hzyla m yoksa ses hzyla m yol alyor? Derseniz ki, bu ses uyduya gider oradan oraya gider. Ben onu sormuyorum ki. Sonuta bu ne hzyla gider

ses mi, k m? Bunlar deilse ne o halde? Dedi: kursatotcu, senin sesin elindeki telefona kadar ses hznda, telefondan kar telefona kadar k hznda, kar telefondan karndaki kiinin kulana gene ses hznda gider. Ik hz saniyede dnya evresini 7-8 kez dolaabilecek hzdadr. Dorudur oraya giden sesin deil sesinin bilgisidir. Uygun aygtlarla sesin orada yeniden oluturulur. Cevap: Ses hi k hzyla gider mi? Gider dersen, madem yle, ohalde ses ile k hz niye ayr? Bu sama bir cevap. Ses nasl olur da k hzyla gider? Byle ey olur mu? Bunu biri yazm forumda: imdi telefonla konuurken ses k hzna evrilip gnderiliyor, anladm. Demek bu yzden ok hzl. Peki mesaj nasl gidiyor? Mesaj daha yava geldiine gre, o a evrilmiyor demek mi oluyor? *** Bakn size bir anm anlataym. Ama anlamn sylemeyeceim, bakalm bulabilecek misiniz. ( yani anlamn) Zira bu olay millete komik diye bata sylyorum. Millet komik bir ey bekliyor. Ben her anlatmda glmekten yerlere yatyorum, ama aaaaa o ne, kimse glmyor. Niye anlamyorlar ne kastettiimi? te olay. Hadi bakalm anlayabilecek misiniz? Bundan yedi sene evvel. Bir ahsla konuuyorum. Onun cep telefonu masa zerinde duruyor. Diyorum ki: Bu telefon senin mi? evet diyor. Diyorum ki: "eski model galiba." O ise "neden?" diye soruyor. Diyorum ki: "Numaralar yokta" Bu kadar. Bakalm niye gldm bulabilecek misiniz? ok komik diyorum. Biri dedi ki: Kapakl model miydi? Cevap: Evet Not: Ben espri olsun diye deil. Ciddiyetle byle demitim. Not: Msnden Yazmalarm kaydettim ve dzeltip buraya yazdm.

*** kursat: ama syleyeyim kursat: mesela hapse giriyor ve bizi buraya rzkmz getirdi diyor kursat: rzk Allahtan olduuna gre oraya girmek zorunda demektir ama o zgr iradeyi savunuyor SERHAN: bir hayrn vcuda gelmesi iin binlerce sebep vardr. Czi irade o sebeplerden sadece birisidir kursat: peki onu Allah m yaratr SERHAN: czi iradenin harici bir vcudu olmad iin Allah yaratmaz kursat: peki czi irade ne demek SERHAN: insann meyletmesi kursat: peki bu sence yok mu, var m? SERHAN: aklen ve mantken vardr SERHAN: fakat, harici bir vcudu yoktur kursat: var olan eye nasl yok dersin SERHAN: Allah Cehennemi yaratyor. Czi irade olmasa neden insanlar cehenneme atsn kursat: ben czi irade yoktur demedim ki SERHAN: mahiyetini tarif edemeyiz kursat: bak serhan sana unu soraym: sen maturidi mezhebindesin deil mi

SERHAN: evet kursat: maturidi mezhebine gre czi iradeyi Allah yaratmaz, bunu biliyorsun deil mi SERHAN: evet kursat: sen maturidinin kitabut tevhid ini okudun mu SERHAN: hayr kursat: ben okudum ve ne grdm dersin SERHAN: ne grdn kursat: byle bir ey demiyor aksine her hadis mahluktur diyor SERHAN: czi irade mahluk deil SERHAN: itibari bir emirdir kursat: ama maturidi, sonradan olan her ey mahluktur diyor kursat: baka ne elikiler var bilsen aarsn SERHAN: maturidiye gre czi iradenin harici bir vcudu yok kursat: iman meselesini biliyor musun SERHAN: evet kursat: imdi afallayacaksn kursat: maturidi mezhebinde iman mahluk mu? SERHAN: evet kursat: halbuki fetevayi hindiyyede 4. ciltte u fetva var, kfr lafzlar bahsinde: imann mahluk olduunu syleyen kafirdir SERHAN: kimin kitab o kursat: 300 ylk mehur fkh kitabdr. maturidi akaidiyle yazlmtr ok camide bulursun SERHAN: peki kalbimize iman nasl geliyor kursat: yani lafn z kelam kitaplarna bakarsan unu grrsn maturidi mezhebine gre iman mahluk deildir derler SERHAN: peki kalbimizdeki iman nereden geliyor kursat: grdn m kursat: cevap: bak benim inancma gre bu iman Allah var eder kursat: maturidinin kitabut tevhidi nde bir blm var orada u deniyor: imann mahluk olduu diye blm ayor ve bunu kabul etmeyenlerin sz dinlenmez diyor kursat: yani sizin imamnzn dediini bugnkler kabul etmiyor ve onun dediklerine kafirlik diyorlar bu seni dndrmedi mi SERHAN: Kur'anda ''bize dndrleceksiniz'' gibi ayetlerle uzaklk ifade ediliyor. Fakat dier bir ayette ''biz size ah

damarnzdan daha yaknz'' diyor. Yani yaknlk ifade ediliyor. Allah bize yakn m, uzak m? kursat: Allah hi bir yerde yoktur. o bakmdan bu ayetler mecazdr SERHAN: peki bize dndrleceksiniz ne demek kursat: yani hesaba ekileceksiniz demektir kursat: bak Allah grr m SERHAN: seni grmemesi noksanlk olur. Fakat senin ve benim gibi deil kursat: yukardan m grr, aadan m SERHAN: yani Allah yaratt kainat grmeyecek, bu imkanszdr SERHAN: sen Allah zaman ve mekanda deildir demedin mi kursat: evet SERHAN: Allah bizim sfatlarmz onu tanyabilmek iin vermi. Yani bizde grme ve ilim ve irade gibi czi sfatlar olmasayd, Allahn bu sfatlarn anlayamazdk ve Allah tanyamazdk SERHAN: fakat, Allahn sfatlar bizim sfatlarmza benzemez kursat: olmayan ey grlr m SERHAN: nasl yani kursat: sen cevap ver SERHAN: grlmez kursat: peki alem ezeli mi hadis mi SERHAN: hadis kursat: Allahn grmesi var diyorsan bu ezeli mi, hadis mi SERHAN: ezeli kursat: eeeeeeeeeeeee kursat: ne oldu imdi SERHAN: sen ezeli tabirini sonsuz yl olarak hayal ediyorsun, yani sen yine Allaha zaman isnad ediyorsun. Allah indinde kainattan nce ve sonra diye bir ey yoktur kursat: yani alem yokken Allah neyi gryordu SERHAN: zaman kainat ile balad, yani Allah senin dndn gibi kainattan nce kainatn yaratlmasn beklemiyordu. SERHAN: yani sana gre Allah kainat yaratmadan nce byle bekliyordu, sonra kainat yaratmaya karar verdi, bu yanltr SERHAN: yani ezeli demek sonsuz yl demek deildir kursat: bak alemin olmad durum var myd SERHAN: elbette kursat: onu soruyorum o durumda iken Allah neyi gryordu

SERHAN: sen Allaha nce ve sonra diye manalar yklyorsun. Allaha gre kainatta nce ve sonra diye bir ey yoktur SERHAN: yani mesela Allah bekliyordu, sonra kainat yaratt diye bir ey yoktur kursat: peki Allah bizi gryor mu yoksa grd m SERHAN: Cenab- Hakka gre btn zamanlar ve mekanlar bir anda nazarndadr kursat: yani grd yle mi SERHAN: grmesi ezelidir SERHAN: yani ezeli olan ebedidir kursat: o halde grlenlerinde ezeli olmas gerekmez mi SERHAN: hayr SERHAN: grlenleri Allah yaratmtr. Fakat, senin hayal ettiin gibi ezeli tabirini sonsuz yl olarak dnp, sonra o sonsuz yln birinde Allah kainat yaratt dncesi yanltr kursat: ama biraz nce olmayan ey grlmez demitin SERHAN: evet kursat: eee SERHAN: fakat, iyi dn sen Allaha zaman ve mekan yklyorsun. Yani, kainattan nce de bir zaman hayal ediyorsun kursat: bak Allahn grmesi ezeli dedin deil mi SERHAN: ezeli ne demek kursat: ncesiz, balangc olmayan SERHAN: evet, fakat, bunu zaman olarak hayal etme SERHAN: yani akln ve fikrin sonsuz yl nceye gitmesin hata edersin kursat: o halde ezeli olan ey deiir mi SERHAN: deimez kursat: demene gre Allah bizi ezeli olarak grd yle mi SERHAN: evet kursat: yani biz yokken yle mi SERHAN: senin hatan, Allahn bu grme sfatn kendine benzetmen SERHAN: biz yokken zaman da yoktu SERHAN: dediim gibi iyi dn. kainattan nce ve sonra Allah diye, Allaha zaman ykleme kursat: o halde ezeli olarak bizi grd ise benim burada klavyede seninle yazacam da grd yle mi SERHAN: evet SERHAN:

bak Allah hakknda zaman dnmezsen bu i hallolur kursat: peki o halde nerde benim zgr iradem? nk ben buraya gelmeseydim eeeeeeeeee Allahn grmesinde deime olmaz m o zaman SERHAN: Kur'anda neden Allah grr ve duyar diyor kursat: mecaz kursat: yani grlebilecekleri bilir manasnda SERHAN: yanlyorsun, sen buraya gelmeseydin, senin buraya gelmeyeceini grrd kursat: o halde sen ezeli kabul ettiin bir eyde deimenin olabileceini savunuyorsun halbuki yukarda ezeli olan deimez demitin SERHAN: Allah senin buraya geldiini gryor. Deimiyor ki kursat: ama sen, buraya gelmeyebilirdin dedin biraz nce, o zaman beni baka yerde grecek demene gre SERHAN: ben senin yarn mesela sinamaya gideceini grsem sen gitmeseydim diyebilir misin, kursat: sen nasl greceksin ki SERHAN: temsil de kusur yok, temsilde anlatlmak istenene baklr kursat: konuur mu Allah SERHAN: Vcub-u Vcuduna ve kudsiyyetine has bir konumas vardr. SERHAN: yani yine senin hayal ettiin gibi deil kursat: sesi var m O nun SERHAN: hayr kursat: sessiz konuma olur mu SERHAN: olur SERHAN: Allahn efkat ve merhameti var m kursat: yok SERHAN: neden sana doduun anda st gnderiyor kursat: Allahta duygu olur mu SERHAN: olur, fakat yine mecaz anlamda kursat: gerek anlamn sordum SERHAN: var, fakat bizim duygularmza benzemez kursat: kfr lafzdr bu SERHAN: neden SERHAN: bismillahirrahmanirrahim ne demek kursat: rahman ve rahim olan Allahn adyla

SERHAN: rahman ve rahim ne demek kursat: esirgeyen balayan diye eviriyorlar kursat: mecazdr SERHAN: ite ben de onu diyorum, SERHAN: peki sorun ne SERHAN: neden bu mecaz manalar inkar ediyorsun. Allah grr fakat grmesi bize benzemez demen lazm deil mi kursat: yani hakiki manada alamazsn kursat: bunlar kendini kandrmaktr SERHAN: nndeki bilgisayarn bu ekilde olmas iin ka ihtimal vardr kursat: tek SERHAN: neden, bir metre boyunda da olabilir ve santimetre eninde de olabilir SERHAN: deil mi kursat: hayr SERHAN: neden SERHAN: bu bilgisayar yapan yle irade etmi deil mi kursat: nk Allahn ilminde benim bu bilgisayarn banda olacam vard o bakndan baka trl olamaz aksi halde onun ilmi cehle dner ki bu olmaz SERHAN: ben onu demek istemiyorum. Bu bilgisayarn ustas, binlerce ekil iinden bu ekli semi deil mi SERHAN: temsili anlamaya al kursat: mecbur yapt nk Allahn ilminde bunun byle olaca vard SERHAN: fakat, Allah onun czi iradesiyle bu ekli seeceini de biliyordu, yle ise mecbur deil kursat: Allahn ilmindekilerin varla gelmesi zorunlu mu deil mi SERHAN: Allah senin czi iradeni nasl kullanacan biliyor ve ona gre bir kader iziyor SERHAN: bak konumuz kader deil, Allahn sfatlar kursat: forumlarda Allahn ilmi ve zorunluluk yazm okudun mu SERHAN: evet kursat: ne diyorsun SERHAN: bak sen Allaha noksan bir sfat yklyorsun SERHAN: nk, Allah istemeden, zorunlu olarak kainat var oluyor diyorsun kursat: Allahn ilmi mi bizim fiillerimize tabi yoksa bizim fiillerimiz mi O nun ilmine tabidir kursat: bu konu ok derin

SERHAN: derin fakat, halledilmi kursat: ben Allah zorunlu deildir diyorum, ancak unu da ekliyorum O hr de deildir SERHAN: peki delilin ne kursat: O nun ilmi ezelidir ve ezeli olan ey sebepsizdir bunun izah ayrdr. Neyse, sebepsizdir ve olaylar O nun bildii gibi olmak zorundadr ve iradesini inkar ettim nk irade demek semek demektir halbuki ilminde neyin olaca zaten bellidir dolaysyla bunlar semesinin manas yoktur. dolaysyla O ezeli olduu iin Ondan nce varlkta olan olmad iin unu bunu yap diye zorlayan olmaz ancak ilmindeki eyler varla gelmek zorundadr ve O ilminin zttna bir ey yapmaya kadir deildir bu bakmdan hr deildir zira iradesi yoktur bu kark SERHAN: peki kainat kim yaratmtr kursat: yaratma ii de kark

***

kursat: Allahn iradesini inkar ettim onu konualm kursat: sence Allahn iradesi var m ALLAHIN NURU: ne diyorsun sen ya kursat: Allahn iradesi var m dedim ALLAHIN NURU: tabi var ALLAHIN NURU: bu ne biim soru kursat: peki ezeli mi bu irade ALLAHIN NURU: evet kursat: peki irade semek demek deil mi ALLAHIN NURU: hayr kursat: ne o zaman ALLAHIN NURU: dilemek kursat: o da var ALLAHIN NURU: sadece bir anlam vermek yanl kursat: devam ediyorum kursat: semek iin seilenlerin var olmalar gerekir mi, gerekmez mi ALLAHIN NURU: yaadmz alem iin mi konuuyorsun kursat: yok direkt soruyorum ALLAHIN NURU:

Allahn katndaki seimin veya dilemenin nasl olduunu Allah bilir kursat: biz akli delillerle konuuyoruz, kesip atma hemen ALLAHIN NURU: dedim ya o deliller yaadmz dnyada geerli kursat: bak net soruyorum semek iin seilenlerin mevcut olmas art m, deil mi ALLAHIN NURU: hala ayn eyi sylyorsun ALLAHIN NURU: bizim iin geerli kursat: peki o zaman taktik deitiriyorum, zaten herey Allahn ilminde belli deil mi? daha Allah neyi irade edecek ki ALLAHIN NURU: sen Allahn iradesi ezeli deil diyorsun o halde kursat: ben direkt iradesini inkar ettim ALLAHIN NURU: irade semek demektir diyorsun sonra kendi yaptn tanma gre Allahn iradesi hakknda yorum yapyorsun kursat: nk zaten herey ilminde var ve bu iler ilmine gre olacak daha bunlar irade etmenin ne anlam ve manas var ki ALLAHIN NURU: Kuranda Allahn iradesiyle ilgili ayetlere ne diyelim o zaman kursat: onlar ilim manasna alyorum ALLAHIN NURU: iradeyle ilim ayn anda olamaz m kursat: yok kursat: bak bunlar sadece ben demiyorum bn sina ve farabi de bunu dedi kursat: bak ezeli bir tane olur ALLAHIN NURU: imdi ben Allahn iradesi ezelidir deyince Allahtan baka bir de "irade" diye bir ilahn olduunu mu sylyorum yani ALLAHIN NURU: bunu mu demek istiyorsun kursat: evet ALLAHIN NURU: peki sen de ilim diyorsun ALLAHIN NURU: ilim ezeli mi kursat: ama ben ilmi ayn zamanda kendisidir diyorum kursat: evet ALLAHIN NURU: yani hem ilmi var hem kendisi yle mi kursat: bak ilmi zaten kendisidir diyorum ben, sen ise 7- 8 tane ezeli kabul ediyorsun, mrik oluyorsun ALLAHIN NURU: senin mantna gre Allahn tm sfatlarnn, onun ayn olduu da sylenebilir. neden sadece ilim sfatn Onun zatyla ayn gryorsun... kursat: bak ezeli olan ilah mdr ALLAHIN NURU: nce ben sordum kursat:

ne sordun ALLAHIN NURU: senin mantna gre Allahn tm sfatlarnn, Onun ayn olduu da sylenebilir neden sadece ilim sfatn Onun zatyla ayn gryorsun... ALLAHIN NURU: bunu sordum kursat: cevap: bak ehli snnet mezhebi diyor ki bu sfatlar Allahn ne ayndr, ne gayrdr diyorlar ALLAHIN NURU: yahu sen ne diyorsun onu syle kursat: unu, ezeli olan bir tanedir birden fazla ezeli olmaz ama hepsi ezeli dersen ayr ayr ezeli kabul edersin ki Hrstiyanlarn teslisi gibi olur kursat: zira konuma, iitme, grme farkldr btn bunlar birdir, ayndr denemez ALLAHIN NURU: ilim ayndr diyorsun ama kursat: evet , ama sonuta bir tane ezeli kabul ettim kursat: bak bu mesela ayr kursat: biz iradeyi konuuyoruz ALLAHIN NURU: niye ayr olsun ALLAHIN NURU: ilim de Onun irade de kursat: bu meselenin ad udur : teaddudu kudema yani ezelilerin oalmas meselesi ALLAHIN NURU: bunu biliyoruz zaten niye syledin ki imdi kursat: bunu sen incele ALLAHIN NURU: bu konuda bir skntm yok ki sen incele kursat: bak ben ne dedim: zaten olacak olanlar Allahn ilminde belidir o halde bunlarn irade edilmesi ne oluyor ki ALLAHIN NURU: yahu sorun u: sen benim birden ok ezeli olduuna inandm iddia ediyorsun ama kendin "Allahn ilmi" diyorsun ve ilim ayn zamanda Onun zatdr diyorsun. ALLAHIN NURU: Allahn ilmi olduuna gre, iradesinin de olmas doal deil mi kursat: mantk icab ezeli irade olmaz nk semek dnmeyi duraksamay gerektirir dolaysyla iradenin mutlaka hadis olmas gerekir ALLAHIN NURU: iradeye neden sadece semek diyorsun? hem semek bile olsa Allahn semesi ile bizim sememiz ayn mdr? ilim ezeli oluyorsa irade de ezeli olabilir. neden olmasn kursat: olamaz mantkl ol ALLAHIN NURU: biz seerken dnmemiz duraksyor ama Allah iin byle birey sz konusu olabilir mi kursat: bak ben Allahn grmesini de inkar ettim bunu konualm ALLAHIN NURU: Allahn grmesini inkar ettim demek Allah grmyor demektir bunu mu kasdediyorsun kursat: evet ispatlarm ALLAHIN NURU: Allah yaptklarnz grr ne demektir o zaman ALLAHIN NURU:

bu bir ayet kursat: evet kursat: grlebilecekleri bilir manasna alyoruz kursat: olmayan ey grlr m ALLAHIN NURU: grmek olan eylerle ilgili bir kavram olarak kullanldnda, olmayan bir ey grlmez kursat: alem ezeli mi, hadis mi ALLAHIN NURU: hadis kursat: Allahn grmesi sence ezeli mi ALLAHIN NURU: ilmi ezeli olduuna gre o neden olmasn kursat: alem yokken Allah neyi gryordu ALLAHIN NURU: neyi biliyorduysa onu kursat: ama olayan ey grlmez demedin mi az nce ALLAHIN NURU: varlkta olmayan ey bilinir mi kursat: evet ALLAHIN NURU: o zaman grlr de kursat: ikisi bir deil ki ALLAHIN NURU: bilinen eyin grnen bir ekli de vardr her zaman kursat: Allah kendini bilir mi ALLAHIN NURU: yahu ben ne bileyim Allahn bilecei eyleri bana niye soruyorsun? imdi biz Allah kendini biliyor deyince bilecek bilmiyor deyince bilmeyecek mi? kursat: Allah hereyi bildiine gre kendini bilir demektir kursat: kabul mu ALLAHIN NURU: dedim ya Allah bilir kursat: evet de ALLAHIN NURU: eeee kursat: sen kendini biliyor musun ALLAHIN NURU: evet kursat: o halde Allah nasl kendini bilmesin ki ALLAHIN NURU: ben bilmez dedim ki kursat: bilir de o zaman ALLAHIN NURU: Allah bilir dedim ALLAHIN NURU:

ben bilmem Allah bilir ALLAHIN NURU: yetmiyor mu kursat: "bilinen eyin grnen bir ekli de vardr her zaman" yukarda bunu dedin kursat: Allahn ekli mi var ALLAHIN NURU: varsa da ben bunu bilmiyorum kursat: bu laf kfrdr ALLAHIN NURU: ben bilmiyorum demek mi kursat: Allah cisim olabilir demeye varr ALLAHIN NURU: ben yle mi dedim ALLAHIN NURU: bilmiyorum dedim kursat: Allah grlr m ALLAHIN NURU: bak durmadan kfrle itham edeceksen brakalm konumay bu iki oldu. benim imanma sen karar verecek deilsin kursat: konuuyoruz ALLAHIN NURU: kfrsz konu kursat: uyardm ALLAHIN NURU: bu nasl uyar kursat: byle ALLAHIN NURU: senin demenle mi kafir olacak insanlar kursat: ben be yldr cuma namaz neden klmyorum sanyorsun ALLAHIN NURU: ne alakas var imdi ALLAHIN NURU: onu mu konuuyoruz kursat: yani millet byle ben bunlar ok grdm ALLAHIN NURU: neyi ok grdn kursat: yani kfr fiillerini ALLAHIN NURU: o yzden mi cuma namaz klmyorsun kursat: evet ALLAHIN NURU: dier namazlar niye klyorsun o zaman kursat: mesela onlara sorsan; mesela sana soraym: yle dua ediyor musun: Allahm beni yanla drme ve yolumu saptrma diye dua ediyor musun ALLAHIN NURU: evet kursat: demek ki yolumuzu saptran ve yanla dren kimmi

ALLAHIN NURU: bizmiiz kursat: o halde neden byle diyorsun ALLAHIN NURU: doru yolu bulmamzda bize yardm etmesi iin kursat: doru yolu bulamayanlar var m ALLAHIN NURU: yok mu kursat: var m ALLAHIN NURU: bulunduun yerde sana inanan ka kii var kursat: bir ka ALLAHIN NURU: sylediklerinin hepsini kabul eden kursat: bir kii var ancak o da son peygamberin iman konusunda dediimi kabul etmedi ALLAHIN NURU: sen kim oluyorsun da peygamberin iman hakknda konuuyorsun kursat: doru yolu bulmamzda bize yardm etmesi iin yukarda byle dedin soruyorum: doru yolu bulamayanlara yardm etmedi mi ALLAHIN NURU: o yazn ben de okudum kursat: ne diyorsun ALLAHIN NURU: az nce dediimi ALLAHIN NURU: yani sen kim oluyorsun da peygamberin iman hakknda konuuyorsun kursat: delilime ne diyorsun ALLAHIN NURU: sen kim oluyorsun da peygamberin iman hakknda konuuyorsun kursat: ezbere konumak olmaz kursat: oradaki delillerime ne diyorsun kimse bir ey diyemiyor yle sallyorlar ilmi konuan yok ALLAHIN NURU: bana ne senin delilinden ben sana sen kim oluyorsun da peygamberin iman hakknda konuuyorsun diyorum kursat: peygamber korunmu biri mi ALLAHIN NURU: evet ALLAHIN NURU: hata yapt zaman dzeltilmitir ALLAHIN NURU: ona vahiy geliyordu

***

kursat: son peygamberin iman meselesini konualm

kursat: ldracaksn ALLAHIN NURU: hayr kursat: ldrtacam seni ALLAHIN NURU: yapamazsn kursat: uyku uyuyamayacaksn kursat: grrsn kursat: bak sence Allahn cisim olduunu kabul etmek kfr m ALLAHIN NURU: evet kursat: emin misin kursat: o halde sen son peygamberin Allahn zat ile ilgili hadislerine bakmsan insan biimci bir ilah anlayn anlattn grmsndr ALLAHIN NURU: sen her hadis denen eyin gerekten peygamberin sz olduuna m inanyorsun kursat: grdn m? hani Allahn dnya semasna inmesini anlatan onun eli avucu baca gz olduunu anlatan hadisleri grdn m? byk blm ktb sitte de var ALLAHIN NURU: sen her hadis denen eyin gerekten peygamberin sz olduuna m inanyorsun kursat: bak buhari mslimin hadislerinden bahsediyorum sahih denen hadislerden bahsediyorum ALLAHIN NURU: buhari ve mslimdeki her hadis sahih midir kursat: bak ii yokua srme ALLAHIN NURU: ne yokuu ALLAHIN NURU: cevap ver kursat: btn bu yzlerce rivayeti inkar m ediyorsun yoksa tevil mi ediyorsun yoksa tevil etmeden kabul mu ediyorsun ALLAHIN NURU: soruma cevap vermedin kursat: deildir ALLAHIN NURU: peki bahsettiklerinin sahih olduuna emin misin ALLAHIN NURU: bu konuda ayetlerle konusan daha iyi olur kursat: bak kitaplar bir ksmna sahih diyor hatta u hadise mtavatir diyorlar 37 sahabiden rivayetmi kursat: "gecenin te biri geince Allah dnya semasna iner ve yok mu isteyen vereyim der" ALLAHIN NURU: bundan Allahn cisim olduu sonucu mu kar kursat: evet ALLAHIN NURU: hayr, o senin dncen kursat: bak her hareket eden mekandadr nk hareket bir mekandan dier mekana gemektir ve her mekanda olan ise

cisimdir ALLAHIN NURU: Allah mekandan mnezzehtir kursat: peki unu der misin Allah hibir yerde deildir ALLAHIN NURU: hayr kursat: halbuki dediin bu manaya gelir nk mekandan mnezzeh demek mekanda olmaktan uzaktr ycedir manasna gelir ki bu da mekanda deil manasna gelir bu ise Allah hibir yerde yoktur anlamndadr ALLAHIN NURU: hayr yle demek deildir kursat: ya nedir ALLAHIN NURU: Allah herhangi bir mekandadr denilemez demektir ALLAHIN NURU: bu yoktur anlamna gelmez kursat: mekanda deilse mekanda yoktur niye denilmesin ALLAHIN NURU: nk mekan bizler iin geerlidir kursat: Allah mekanda mdr deil midir ALLAHIN NURU: mekan nedir kursat: yer ALLAHIN NURU: yani mekan derken dnyevi bir yeri mi kastediyorsun kursat: bak mekann manas sadece yer demektir bunu dnyevi mnyevi diye dme ALLAHIN NURU: Allah belli bir yerdedir denilemez ALLAHIN NURU: onu ancak Allah bilir ALLAHIN NURU: nerde olduunu bilince yanna m gideceksin, hayrdr kursat: bak imdi bu mekanlar Allah m yaratt ALLAHIN NURU: baka kim yaratacak kursat: peki bu yaratlanlar hadis mi ALLAHIN NURU: ya baksana sana sadece bir kii inanyordu deil mi kursat: evet ALLAHIN NURU: o halde ikiniz dnda herkesin kafir olduuna inanyorsundur sen kursat: ben ona da kafir diyorum kursat: o da bana ALLAHIN NURU: o zaman benimle bir daha konuma kursat: neden ALLAHIN NURU: nk bana da kafir demen iin hibir engel yok kursat:

bak sen bir kere kadere inanmayan birisin, sana nasl mmin derim? ALLAHIN NURU: bak grdn m kursat: yle ALLAHIN NURU: halbuki ben kadere inanyorum ALLAHIN NURU: sadece senin inandn gibi inanmyorum o kadar kursat: peki benim seninle yazmam kader mi ALLAHIN NURU: sen ise senin gibi inanmayanlara kafir diyorsun ALLAHIN NURU: bu yzden benimle konuma diyorum kursat: baka alternatifim yok kursat: byle olmaz bu iler ALLAHIN NURU: evet byle olmaz kursat: bak yukarda sordum ben. mekanlar yerleri Allah m yaratyor diye sen evet dedin peki bu mekanlar bu yaratlanlar hadis mi ALLAHIN NURU: abuk subuk eylerle urayorsun kursat: ltfen soruma cevap ver ALLAHIN NURU: senden baka herkese kafir diyorsun kursat: cevap verir misin ALLAHIN NURU: cevap vermiyorum artk kursat: bak sktracam seni ALLAHIN NURU: beni gaza getiremezsin kursat: bak greceksin elikini, ver cevap ALLAHIN NURU: bu kadar konutuk ortada bir ey yok ALLAHIN NURU: sadece herkesi kafir gryorsun o kadar kursat: bak greceksin, bu mekanlar yaratlmadan nce Allah neredeydi ALLAHIN NURU: benim iin faydal olmayacana inandm bir konuma eklidir bu kursat: bak son soruma cevap ver kursat: kapatacam imdi kursat: haydi zor deil kursat: evet cevap u: mekanlar yokken Allah hibir yerde deildi ALLAHIN NURU: hayr vermiyorum vermeyeceim. herkesi kafir grerek konuuyorsun kursat: sonradan yer deitiremeyeceine gre yine hibir yerde deil kursat:

byle olmaz kursat: ne diyorsun son yorumuma kursat: ahhhhhhhhhha be bunlar inan ki basit konular kursat: bunda bile yanltasn ya

*** kursat: ben yllarca bu kitaplarn iindeyim ve ok dolap dnyor ama bunlar anlamak zor. Ben gerekten yardm etmek istiyorum ve tahminlerinizin tesinde ac ektim ben bu konu zerinde ok uratm bunlar bulmak ok zor ve bana insanlardan yol gsteren olmad gibi kitaplarn ekserisi, tamamna yakn bu konuda yalan dolandr. Bu kitaplar okuya okuya bu elikileri gre gre okumaya devam ettim, ben bu ileri yani sahtekarlklar anladm dnemde yani be yl nce bunlar anlam olmakla seviniyordum ve kitaplardaki elikileri gn getike daha iyi anlamaya balyordum; onlarn elikilerine artk glyordum. Ancak bir zaman sonra glememeye baladm. nk bu benim vakf olduum eyleri insanlarn ou bilmiyordu. Onlar aldatlmaya devam ediyordu; artk glemez olmutum. gece: Bu dinde beni eken ey "yalnlk" ve "sadelik, gsterisizlik" oldu elikiler beni ilgilendirmiyor. nk ben kimsenin elikilerini gidermek iin domadm kursat: ama insann bildiklerinde tatmin olmas iin elikileri halletmesi lazm. Kader konusunda dediklerime yorum yapmyorsun; dediime inandn m gece: bir kez daha tekrar et kader konusunda dediklerini; ben de at gzl yoktur. Aklma yatarsa inanrm tpk dine inandm gibi kursat: bak sen Allah'n olaylar olmadan nce bildiine inanyor musun gece: elbette kursat: peki Allah'n bildii eylerin varla gelmesi zorunlu mu deil mi gece: bunu aalm biraz. ok geni cmle oldu kursat: Allah'n bildii ey yanl kar m gece: cmlenin alm bu mu? kursat: hayr bu basiti gece: cevabm Allah'ta asla yanl yoktur kursat: peki o halde benim burada yazacam biliyordu ise ben mecbur yazm olmuyor muyum gece: sistemin bir paras olduuna gre mecbur yazm oluyorsun. Sen hi sistemin neresinde olduunu dndn m kursat: ben bunu diyorum. O halde zina yapan da mecbur mu oluyor gece: zina olaylar sistemin neresinde ise sistemin o blmnn ileyii gerekleir. Burda senin eksiin kyor; bakyorum sadece din balna yazabiliyorsun; hi bir tarihi balkta grmedim yazn; tabii ki bunlar giderilebilir kursat: ben metafizik seviyorum; felsefe ve kelam bunlar seviyorum. sorgulamay, dnmeyi seviyorum gece: slam da bir sz vardr. nsan Allah'a kalben, ilmen, aynen yakn olabilir. Yani metafizik art deil kursat:

soruyorum: "Allah hibir yerde" der misin gece: hilik diye bir ey yok ki, hi bir yer olsun kursat: yani bir yerde deil demek, hibir yerde yoktur demek deil midir gece: bir yerde deil demek her yerde demektir kursat: ciddi misin kursat: her yer de, iinde bir yeri barndrmyor mu gece: dnsene; bir yerde olan baka yerde olamayacana gre bir yerde olmayan her yerde olur

***

kursat: bana ok kar ktn seni merak ettim SaFa_Cihad : imdi konu bakalm nedir senin derdin? kursat: evet ne diyorsun SaFa_Cihad : Ateistsen ateistim de SaFa_Cihad : yle mslman tavrlaryla yaklap kursat: hayr ateist deilim SaFa_Cihad : bu u yanl diyenleri ok grdk biz SaFa_Cihad : Vehhabilii grdk biz kursat: Allahn ilmi konusunda dediklerime ne diyorsun SaFa_Cihad : Ama bunlarn hibiri prim yapmad SaFa_Cihad : Ben senin mantna, yaklamna batan kar kyorum SaFa_Cihad : rnein ilk okuduum mesajlarndan birisi her eyin Allah'n m kulun m elinde olduu konusuydu SaFa_Cihad : Yani cz'i ve klli irade mevzusu SaFa_Cihad : Sen u hikayecik hakknda ne dnyorsun: kursat: ne hikayesi SaFa_Cihad : Adamn biri gece yatmaya giderken kaps alyor. (bu arada adamn yatann altnda bir ylan var, adam yatmaya gitse ylan adam sokacak) Adam kapya kyor ve kapya gelenin ktrm bir adam olduunu ve sadece bir lokma ekmek istediini sylyor. Adam da iinden gelerek ekmek ve su veriyor daha sonra kapdaki adam "Allah seni bu gece her trl beladan korusun" diye dua ediyor. kursat: eee SaFa_Cihad : Sonuta o gece ylan evden uzaklayor. te burada iki trl iradeden bahsedilir. kursat: ne

SaFa_Cihad : Birinci insann kendi elinde olan irade: nsan dilenciye ekmek verip vermemekte zgrdr SaFa_Cihad : kincisi klli irade: Ylann sokup sokmamasna Allah karar verir kursat: o halde ylan zgr deil yle mi SaFa_Cihad : evet SaFa_Cihad : Dnya'da nsan dndaki hangi mahlukat yaptklarndan sorumludur ki kursat: cin kursat: bak seninle Allahn ilmini konumak istiyorum tamam m SaFa_Cihad : ok SaFa_Cihad : konualm bakalm, bu konu kalsn diyorsan kursat: Allahn ilmi ezeli mi SaFa_Cihad : Evet kursat: o halde bizim btn yapacaklarmz biz yapmadan nce bilir mi SaFa_Cihad : amenna kursat: peki bildii eyler yanl kar m SaFa_Cihad : kmaz SaFa_Cihad : haa kursat: o halde sen orada mecbur yaz yazyorsun demektir nk evvelden yazacan biliyordu SaFa_Cihad : bak bu nasl bir ey biliyor musun? kursat: syle SaFa_Cihad : diyelim ki bir araba son srat uuruma gidiyor, ve uurumdan umas an meselesi ve durmas imkansz sen bu kt ilminle o arabann uacan anlarsn deil mi? Peki burada sulu kimdir? Arabay o sratle yokua sren deil mi? SaFa_Cihad : Peki bunu Allah'n sonsuz ilmiyle ilikilendirebilir misin? SaFa_Cihad : Biz bu aciz halimizle anlyorsak yani... kursat: cevap vereyim mi SaFa_Cihad : evet ltfen kursat: ncelikle unu bilmeni istiyorum ki ben bu cevaplarn binlercesini grm biriyimdir SaFa_Cihad : ben de senin iddialarnn binlercesini okudum kursat: buradaki esas problem ezeli olan ilimle bizim hadis olan yani sonradan olan ilmimizi kyas etmektir kursat: yani yle biz bu arabann deceini nasl bildik? nk nceki tecrbelerimiz gerei bu kadar sratle giden araba duramaz diye ok defa grmtk kursat: sonra da bu bilgimiz nda aklettik ve bu sonuca vardk

kursat: yani unu demek istiyorum bizim bu olay hakknda hkm vermemiz iin ncesinde bir takm tecrbeler yaamamz gerekir kursat: yani bu olaydan nce biz, arabay tanmamz bilmemiz gerekir kursat: hal byle olunca bizim ilmimiz etkilenen bir ilimdir kursat: bu tamam m SaFa_Cihad : bir ey ekleyeyim mi kursat: evet SaFa_Cihad : Burada biz arabay tanmyorduk, hz bilmiyorduk, dmesini tahmin edemezdik (tecrbelerimiz olmasa) nk bizim ilmimiz kstl ve srekli yeni eylerle glendirilmesi gerek SaFa_Cihad : Ama burada sen haa yaratanla yaratlan ayn kefeye koyuyorsun SaFa_Cihad : Arabay da hz da yani ksacas btn bu olaylarn sralamasn da yaratan Allah'tr... Allah yaratmtr ve der ki "hzl srersen araba uar" kursat: ben devam edeyim mi SaFa_Cihad : Yani bu olay bilir ama gelimesine karmaz SaFa_Cihad : ok kursat: halbuki Allahn ilmi ezelidir ve etkilenen bir ilim deildir ve bu arabann dmesini bilmek iin nceden arabay da bilmesi gerekmez SaFa_Cihad : evet kursat: dolaysyla bizim ilmimizle Allahn ilmini kyaslayamazsn bizim ilmimiz etkilenen bir ilimdir oysa Onun ilmi etkileyen bir, etkin ilimdir SaFa_Cihad : dediime geldin ite kursat: dolaysyla Onun bu olay bilmesi olayn sebebidir kursat: dolaysyla cebr olur SaFa_Cihad : neden sebebidir gzel kardeim SaFa_Cihad : Sen bir noktaya geliyor ve orada taklyorsun kursat: nk sebep sebepliden nce gelir ve Allahn ilmi ezeli olunca her eyin sebebi Allahn ilmi demektir kursat: Allahn ilmi mi bizim hareketlerimize tabidir yoksa bizim hareketlerimiz mi Onun ilmine tabidir SaFa_Cihad : kinci k doru ama sen yine yanl yorumlayacaksn SaFa_Cihad : nk sabitlenmisin ayn noktaya kursat: o halde akla dediini SaFa_Cihad : Akladm zaten ama anlamak istemedin SaFa_Cihad : Bak imdi kursat: evet

SaFa_Cihad : Allah senin bildiin ve bilmediin soyut ve somut her eyin yaratcsdr SaFa_Cihad : Buraya kadar tamam m? kursat: bu dediine inanmadn ispatlayaym m SaFa_Cihad : ok SaFa_Cihad : akla kursat: sence dncelerimizi Allah m yaratr SaFa_Cihad : evet dncelerimizi de Allah yaratm ve karar verme yetkisini bize vermitir SaFa_Cihad : Hayr da erde Allah'tandr seimi bize aittir kursat: seimimizi Allah m yaratr SaFa_Cihad : Setiimiz eyleri Allah yaratr kursat: seimimizi de mi? diye sordum SaFa_Cihad : O ne demek ya kursat: mesela se nndeki klavyeden bir harf ve ona bas SaFa_Cihad : Buna ben karar veririm SaFa_Cihad : Fakat Allah o tua basacam nceden bilir kursat: bu karar, sonuta dnce midir SaFa_Cihad : evet kursat: biraz nce dncemizi Allah yaratr demitin deil mi SaFa_Cihad : evet SaFa_Cihad : Allah yaratmasayd dnemezdik kursat: o halde senin hangi harfi seeceinin dncesini de Allah yaratyor demektir yle mi SaFa_Cihad : Burada taklyorsun ite SaFa_Cihad : Allah cz'i irademizi de yaratmtr kursat: eeeeee SaFa_Cihad : Yani karar verme yetkimizi de kursat: eeee SaFa_Cihad : Yani Allah verdiimiz karar deil SaFa_Cihad : Karar verme yetimizi yaratmtr SaFa_Cihad : Fakat ilmi sayesinde vereceimiz karar bilir SaFa_Cihad : Amenna ve saddakna kursat:

hani dncelerimizi Allah yaratyordu SaFa_Cihad : Yani A ve B kk var SaFa_Cihad : kisini de Allah yaratmtr SaFa_Cihad : Ama sen karar verirsin ya A'dr ya B kursat: bak imdi diyelim ben iki imek istedim ve imeye karar verdim bu kararm Allah m yaratt SaFa_Cihad : ki ime ihtimalini de imeme ihtimalini de Allah yaratmtr SaFa_Cihad : ersen gnahkar olursun SaFa_Cihad : Bu karar sana aittir SaFa_Cihad : Anladn m kursat: imeye karar verdim ve itim diyelim bu isteimi ve kararm Allah m yaratt SaFa_Cihad : Evet dedim ya kursat: o halde ben bunu istemeye mecburum demektir SaFa_Cihad : hayr deilsin kursat: ben Allahn ben de yaratt dnceyi nasl olur da dnmeyebilirim SaFa_Cihad : nk br karar da Allah yaratmtr kursat: ama birini yaratrsa ben de, ben onu dnmek zorunda olmam m SaFa_Cihad : Cz'i iraden var dedik ya SaFa_Cihad : ve onu da Allah yaratr dedik ya SaFa_Cihad : onu hep bo geiyorsun kursat: ancak senin mezhebin bunu kabul etmiyor SaFa_Cihad : Neymi benim mezhebim kursat: maturidi SaFa_Cihad : Ben klli iradeye de czi iradeye de inanyorum SaFa_Cihad : kisi de Allah'tandr ve Hak'tr kursat: onlar da inanyor ancak onlar czi iradeyi Allah yaratmaz derler kursat: 5 yldr cuma klmyorum SaFa_Cihad : neden dar'ul harp'cimisin kursat: nk imamlarn tamam kadere inanmaz neredeyse SaFa_Cihad : kadere inanmaz m? SaFa_Cihad : kimmi onlar? kursat: evet senin gibi

SaFa_Cihad : kader ve kaza kursat: mesela burada yazmamz kader mi SaFa_Cihad : evet kursat: kader mi SaFa_Cihad : Ayn konuya balayalm SaFa_Cihad : Evet burada yazmamz Allah nasip etmitir kursat: Allahm beni yanl yola drme ve yolumu saptrma diye dua ediyor musun SaFa_Cihad : Evet SaFa_Cihad : nk biliyorum ki Allah ezelden benim bu duay edeceimi biliyordu SaFa_Cihad : Bak sana bu olay anlataym m? kursat: demek ki yanl yola dren ve yolumuzu saptran kimmi SaFa_Cihad : Allah (cc) ailemin nne belli yollar koymu ailemde bu ocuu mslman bir gen olarak yetitirmeyi tercih edeyim demi daha sonra ben bymm Allah(cc) benim de nme yollar koymu ben de slam teblii tercih etmiim vs. SaFa_Cihad : Ben bunlar tercih ederken Allah mdahale etmez SaFa_Cihad : fakat sonsuz ilmiyle sonumuzu bildii iin kaderimizi bu seimlerimize gre yazar kursat: yani iradesi bunlara amil deil diyorsun yle mi SaFa_Cihad : hayr yle bir ey demedim iyi oku SaFa_Cihad : seimlerimizin ne olacan biliyor diyorum Allah'u alem kursat: bildii gibi mi olmasn irade etti yoksa bildiinin hilafna olmasn m irade etti SaFa_Cihad : bildiinin aksinin olmas imkanszd. farz misal btn yaadklarn (gemi, bitmi) video da izlediini dn SaFa_Cihad : dn ki Allah(cc) bu olaylar bittikten sonrasn da, ncesini de gryor kursat: yani bildii gibi olmasn m irade etti diyorsun SaFa_Cihad : iradesini bu olayda kullanmaz nk o olaylarda cz'i irade vardr kursat: peki bu czi irade Allahn iradesi dnda m meydana geliyor SaFa_Cihad : evet Allah'n iradesi dnda deil tabi ki kursat: eeeee SaFa_Cihad : Batan beri konuup hep baa dnyoruz SaFa_Cihad : SEn imdi bu olaydan bir ey anlamadysan kursat: bildii gibi mi irade ediyor? Evet mi hayr m SaFa_Cihad : pes dorusu

SaFa_Cihad : ya sorun yanl SaFa_Cihad : olay iyi bir tahlil etsene SaFa_Cihad : ya da yle diyeyim bildii gibi irade ediyor nk bu olaylarn bittii (yani cz'i iradenin sonucunda) bu olaylar gryor kursat: ben ne sorduumu biliyorum SaFa_Cihad : Hepsi Allah'n iradesinde SaFa_Cihad : Allah istemeseydi bu olaylar olamazd SaFa_Cihad : Ama Allah insann istedii gibi davranmasna irade ediyor SaFa_Cihad : ok? kursat: bu aldantr kursat: madem yle neden maturidi mezhebi czi iradeyi Allah yaratmaz dedi kursat: onlar unu grdler eer dncelerimizi Allah yaratrsa cebr olur dediler o bakmdan bunu inkar ettiler SaFa_Cihad : Ben sana daha ne diyeyim aklyorum konu deitiriyorsun kursat: kader hadislerine baktn m SaFa_Cihad : evet kursat: ne grdn SaFa_Cihad : anlattklarm kursat: ya etme hepsine baktm hepsinde zgr iradesi yoktur insann diyor

***

SERHAN: bir tanesini sylesene kursat: tamam syleyeyim kursat: mesela gazaliyi ve raziyi vyor halbuki bunlar cebircidir yani insann zgr iradesi yok derler SERHAN: mam- Gazalinin insann iradesi olmadn nerede sylyor kursat: kader risalesinde ehli snneti cebr dncesinin karsnda diye tantyor halbuki eari cebircidir bunu bilmiyor baka yerde imam eari diyor kader risalesinde cebir itikadna sapk frka diyor sonra tfek atmasayd lmesi mehul diyor halbuki len lmek zorundadr zira ecel ileri geri gitmez baka yerde hapse dyor rzkmz bizi buraya getirdi diyor rzk Allahtan olduuna gre hapiste yedikleri rzk olduundan onlar yemesi lazm demek ki oraya dmesi lazm kursat: kitabmda gazalinin ihya adl kitabndan alnt yaptm orada insann zgr iradesi yoktur diyor

SERHAN: krat, 1.eari cebirci deildir. 2. kader, senin czi iradenle o tfei ateleyeceini biliyor ve ecelini tayin ediyor. Yani, Allah o tfein atelenmesine bakarak ecelini tayin ediyor. Eer o adam czi iradesini tfei atelemeye kullanmasayd, len adam hakknda Allahn nasl bir kader tayin edeceini biz bilemeyiz. kursat: ecel vakti deiir mi SERHAN: 3. Allah senin czi iradeni nasl kullanacan biliyor ve ona gre bir kader tayin ediyor. Allah Bedizzaman ve talebelerinin zalimlerin eliyle hapse deceini biliyor ve o hapiste rzklarn tayin ediyor kursat: peki bildii gibi mi diliyor yoksa bildiinin hilafna m diliyor SERHAN: ecel vakti deimez. Fakat, Allah o adamn czi iradesiyle tfei atelendireceini biliyor. Ve len adamn ecelini tayin ediyor. Yani, o adamn tfei atelendireceini Allah ezeli ilmiyle biliyor. Yani, ecel deimez. kursat: ecel deimez de o halde said nursi neden lp lmeyecei bizce mehul diyor SERHAN: elbette..nk, eer o adam silah atelemese Allahn o adama nasl bir kader yazacan bilemeyiz. Fakat, o adamn o tfei ateleyeceini Allah bildii iin, ecel deimez. SERHAN: yani kader, czi iradeye ve sonuca bir bakyor. Eer kader czi iradeyi nazara almasayd, o zaman cebir olurdu kursat: ecel deimezse said nursinin, adamn lmesi lazm demesi gerekirken neden lmesi veya lmemesi bizce mehul dedi bunu soruyorum bu ayetten phe etmek demektir SERHAN: fakat, eer o adam bir sebep olmadan lse, cebir olur kursat: czi iradeyi Allah yaratmaz diyorsun peki bu nasl var oluyor . emri itibari yani itibari (varsaylan) bir ey diyorsan, varsaylan yok demektir daha nasl sen iradenin zgrln savunuyorsun SERHAN: yani, senin czi iradeni nazara alyorum SERHAN: mesela, yerekimi nedir kursat: Allahn varetmesidir SERHAN: bir vcudu var mdr kursat: bak ben yerekimini kabul etmiyorum ki kursat: cisimin haraketini Allah vareder diyorum SERHAN: Yerekimi, Allahn Kudretinin bir tecellisidir, fakat harici bir vcudu yoktur SERHAN: yani sadece itibari ve ilmi bir vcudu vardr SERHAN: bir de, czi iradenin mahiyetini tam olarak bilemememiz, onun olmadn gstermez. Bizce mahiyeti bilinmeyen ok ey var ki, varln kabul ediyoruz SERHAN: fakat aklen ve mantken, Allah bize bir seme hakk vermi, yoksa cehennem adaletsiz olurdu kursat: sence czi irade var m yok mu SERHAN: var kursat: peki mahluk mu SERHAN: deil kursat: yaratlmayan hadis bir eye var diyorsun ylemi

SERHAN: harici bir vcudu olmayan ve sadece ilmi vcudu olan bir ey. kursat: harici vcudu olmayan derken neyi kasdediyorsun SERHAN: mesela bir haritadaki ekvator izgisinin hakiki vcudu var m veya paralel izgilerinin veya lke snrlarnn SERHAN: hepsi farazi bir hattr deil mi kursat: evet SERHAN: czi iradenin de sadece itibari ve ilmi bir vcudu vardr. Ayn haritadaki izgiler gibi farazi bir vcudu vardr kursat: ama haritadaki izgiler harita haricinde yoktur farazidir ama bu "yok " demektir. oysa sen czi iradeye "var" diyorsun. fark bu grmezden gelme SERHAN: fakat olmadklar ve yaratlmadklar halde kabul ediliyor ve onlara ilmi bir vcud veriliyor SERHAN: dikkat et, farazi ve ilmi bir vcud kursat: sen cz iradeye "var" diyorsun ve "etkisi var" diyorsun oysa olmayan ey etkili olamaz SERHAN: bak dikkat et, etkisi var demiyorum. Sadece meyelan var. Yani bu meyelann sadece ilmi bir vcudu vardr, harici bir vcudu yoktur. Ayrca, haklsn bunlar ilmi tabirlerdir. Czi iradenin mahiyetini sadece byle ifade edebiliriz, yoksa hakiki ve tam mahiyetini bilmek ok zordur, ayn ruh gibi, SERHAN: sence czi irade var mdr kursat: halbuki inan ki czi iradenin tanm da basittir ve byle dolambalara gerek yoktur bunu sizde bilirsiniz ancak iinize gelmiyor SERHAN: syle renelim kursat: ok kolay: bir fiili yapmay istemektir. rnein ben oturuyorum ve kalkmay istedim ve kalktm. ite bu rnekteki kalkmay istememe yani bu dnceme czi irade denir ve bu bal gibi de vardr ve Allah varetmitir bu kadar basit. istediin kelam kitabna bak bunu grrsn SERHAN: Peki, senin o istemeni Allah varediyorsa cebir olmaz m kursat: zaten o yzden ben cebirciyim ya SERHAN: peki Allah Cehennemi neden yaratm kursat: nedeni yoktur geni izah kitabmda ama istersen burada da aklayaym SERHAN: cehennemi yaratmas ve sonra insanlar onun iine atmas zulm olmaz m, eer cebir varsa kursat: cevap: zaten ben Allaha adaletsiz demitim ama zalim demem izah u kursat: zulm: ii yerli yerinde yapmamak manasndadr dolaysyla Allah kimse sen unu yap, unu yapma diye zorlayamaz, o bakmdan onun yaptklar yerli yerinde deildir eklinde hkm verilemez kursat: adaletsiz oluu ise yledir: ncelikle unu syleyeyim ki Kuranda Allahn adil olduu gemiyor hadiste var ancak benim hadislere bak am ok deiti SERHAN: kim zerre kadar iyilik yapmsa mkafatn ve kim zerre kadar ktlk yapmsa cezasn grecek. Sence bu adalet deil mi kursat: yle oluyor: adalet demek sanki soyut kurallar btndr. bu kurallara uyarsa adaletli ama uymazsa adaletsiz eklinde sanki Allah tehdit eden birey gibi oluyor. o bakmdan Allah hibir ey tehdit edemez ve Allah ezeli olduundan ve ezeli olann nedeni olmadndan Allahn yaptklar iin bir l

konulamaz nedeni olmayan ey iin niye byle niye yle diye soru sorulamaz SERHAN: peki Krat, Allahn rahmeti o insanlarn Cehennemde azap ekmesine nasl msade ediyor SERHAN: eer onlar cehennemi haketmemise, bu kadar efkatli Allah onlara neden azap etsin kursat: bak Allahn efkati yoktur kursat: nk bu duygudur Allahta duygu olmaz kursat: Allah ezeli olduundan nedensizdir ***

kursat: daha evvel grtkm a l i d e m: bi kez a l i d e m: sizi listeme eklediimde sitenizi incelemitim kursat: ne dnyorsun a l i d e m: Allah'n Kadir-i mutlaklnn tabii sonucu ama hi dnmemitim kursat: inandn m a l i d e m: yani zgr iradenin olmamas kursat: evet a l i d e m: sorumsuz klmaz m beni kursat: yok, sorumlusun a l i d e m: Allah beni kafir yaparsa benim suum ne kursat: detayl izah kitapta var a l i d e m: bu reformist protestanlarn "seilmilik retisi"ne ok benziyor o yzden biraz daha dikkatli bakyorum cz-i irade konusu daha "mantkl" gibi kursat: ne demek istediimi anladn m yada kitab okudun mu a l i d e m: burada benim sorum "sorumluluk" konusu kursat: o kolay kursat: bak Allahn ilmi ezeli mi a l i d e m: evet kursat: ezeli olan eyin ncesi olur mu a l i d e m: olmaz kursat: o halde ona sebep olacak bir ey de yok demektir yle mi a l i d e m: sebebe ihtiyac yoktur ezeli olarak ebedi olarak

kursat: buraya kadar tamam m a l i d e m: tamamdr kursat: peki dnyadaki olaylar Allahn ilmine gre mi olur a l i d e m: evet kursat: ilminin dnda bir hadise olur mu a l i d e m: ilmi her eyi kapsar kursat: o halde cebri kabul ettin yle mi a l i d e m: bilmesi istemesi midir? a l i d e m: istemediini de bilemez mi? kursat: ok gzel soru ancak onu seninle bu konunun ardndan konumak isterim a l i d e m: peki, a l i d e m: o zaman yle diyeyim a l i d e m: Allah mutlak egemen olarak her eye gc yeten olarak vardr a l i d e m: baka trl olsa Allah olamaz kursat: bak bunlar baka konular, devam ediyorum a l i d e m: evet kursat: eer hadiseler Allahn ezeli, sebepsiz ilmine gre olacaksa o halde bu olaylarn byle cereyan etmesi de nedensiz demektir anladn m a l i d e m: Allahn varl var etmesi ilk neden deil mi kursat: bak ben diyorum ki Allahn zat ve ayn zamanda ilmi, hadiselerin nedenidir ancak bu neden yani Allahn zat ve ilmi nedensiz olduundan, sonradan olan herey de bu adan bakldnda nedensiz demektir. Evet, nedeni Allah ama onun illetsiz olmas dolaysyla yle dedim a l i d e m: illiyet ba olmak zorunda deil. evet burada anlamakta zorlandm ktln nedensiz kalmas belki kartryorum a l i d e m: anlamsz geliyorsa biraz daha okur sonra yazarm kursat: unu diyorum hadiseler Onun ilmine gre oluyor ve ilmi nedensiz. o bakmdan hadiselerin byle cereyan etmesi nedensizdir dolaysyla Allahn bizi mkellef tutmas da nedensizdir. yani niye byle oluyor madem, O yaptryor fiillerimizi niye bizi sorumlu tutuyor sorusunun cevab bu. yani byle olmasnn nedeni yok. kursat: seninle Allahn iradesini konumak istiyorum. ben onun iradesini inkar ettim bunu konualm tartalm a l i d e m: hep itiraz eder oluyorum kusuruma bakma. o zaman "Allahn yarat keyfidir" anlamna gelmiyor mu? a l i d e m: Allahn iradesini inkar m? kursat: bak imdi ben Allah "hr deildir" diyorum. ama Onu zorlayan da yoktur. seninle, Onun iradesini konualm a l i d e m: olur. ama bu kafam daha da kartracak, ona gre

kursat: kitabm yazdm dnemde Allahn iradesini kabul ediyordum ancak imdi anladm ki ok ocuka bir dnce kursat: bak imdi irade ne demek a l i d e m: yapabilme gc ya da yapmama ksaca bu kursat: irade demek istemek ve semek demektir a l i d e m: evet kursat: semek iin konutuumuzda, semek iin seilenlerin mevcut olmas gerekir mi gerekmez mi a l i d e m: seilecek olanlarn olmas lazm kursat: doru a l i d e m: alternatif olmal kursat: peki Allahn iradesi sence ezeli mi yani ncesiz mi a l i d e m: ezeli a l i d e m: dnya var olmadan nce de var a l i d e m: yaratmayabilirdi a l i d e m: yaratmay seti kursat: byle diyorsun yanldn gstereceim a l i d e m: buyur kursat: yani alem (yani Allahtan baka her ey demektir) ezeli mi a l i d e m: hayr kursat: o halde ezelde Allah var ve baka bir ey yoktu ylemi a l i d e m: evet kursat: o halde ezelde Allahtan baka ey yoksa Allah neyi seecek a l i d e m: yaratmay . yani nce "akletti" zihninde kurgulad ve yaratt kursat: bak yukarda dedim ki semek iin seilenlerin varolmas gerekir mi . evet dedin. Ben de dedim ki ezelde bunlar yani alem var m dedim yoktu dedin a l i d e m: yoktu. ama Allah onlar fikretti kursat: imdi diyorum ki ezelde seilecekler yokken bu seim nasl olur a l i d e m: yaratlm a l i d e m: hibir ey yokken Allah yaratmay seti a l i d e m: hibir ey yaratlmayabilirdi kursat: mesela senim benimle yazacan Allah m seti a l i d e m: sen ve ben setik . fiil ikimizin fiilidir

kursat: Allahn iradesiyle mi oldu peki bu olay a l i d e m: evet a l i d e m: rencilerimle tantktan bir sre sonra bu renci snavlarda ne yapar, gelecekte ne i yapar az ok tahmin ediyorum ben ona falanca ii se demiyorum o seiyor ama ben biliyorum kursat: ben onu demiyorum konuyu datma kursat: mesela senim benimle yazacan Allah m seti a l i d e m: bunu Allah biliyordu, seim ikimize ait kursat: bak Allah seti diyorsun ya, ama zaten neyin olaca onun ilminde yok mu a l i d e m: var kursat: peki zaten ilminde olaca belli eyleri semenin ne manas var a l i d e m: gkyzn mavi yaratt, yeil deil. gkyznn mavi olmas bir seim deil mi kursat: ancak onun mavi olaca ilminde yok mu a l i d e m: var ama yeil yapmak da var. O maviyi semedi mi? kursat: "yeil yapmakda var" dedin. o halde Allahn ilmi yanl m kt a l i d e m: yok. Allah gkyznn mavi olmasn da yeil olmasn da isteyebilirdi. ikisi veya daha ou da ilminde var kursat: bak ezeli olan ey deiir mi a l i d e m: kutsal kitaplar bile deimiyor mu? kursat: Allah ilminin zttna bir ey yapabilir mi a l i d e m: ilmini "kanun" olarak m anlyorsun a l i d e m: ilim nedir? kursat: bak cevap ver ilminin zttna bir ey yapmaya kadir mi a l i d e m: Allah istediini yapar. kursat: ilminin haricinde de olsa m a l i d e m: ilminin haricinde bir ey yok ki. bence una bir cevap ver. lmi dediin ey ne? kursat: o halde seimi araya neden sokuyorsun a l i d e m: seim olmadan eylem olur mu? kursat: bak Onun ilmi etkin sebeptir kursat: ok gzel soru a l i d e m: gkyznn mavi olma nedeni bizatihi seimdir kursat: ancak ilahlk byle olur a l i d e m: deil mi

kursat: seim deil a l i d e m: ilahlk ile padiahl kartrmamak lazm kursat: ezeli ilimde onun yle olaca vard ve bildii gibi gerekleti kursat: bak ezeli seim olur mu? semek iin duraksamak gerekmez mi dnmek gerekmez mi a l i d e m: insan iin duraksama olur a l i d e m: ama Allahn hzna kim yetiebilir kursat: hz m a l i d e m: snrl aklmza Allah sdrmaya alyoruz kursat: Allahn dnmesi hzl m olur, diyorsun a l i d e m: dnmede duraksama dedin ya kursat: Allah dnr m a l i d e m: Allah yaratandr kursat: neyle yaratyor a l i d e m: bigbang mesela a l i d e m: ol dedi ve oldu kursat: yanl, Allah konumaz a l i d e m: istedi yani kursat: sesi var m Onun a l i d e m: iletiim iin ses art m? kursat: konumak iin art deil mi kursat: cevap ver a l i d e m: cevap iin soru olmal kursat: sessiz konuma olur mu a l i d e m: olur kursat: nasl a l i d e m: imdi konumuyor muyuz kursat: hayr kursat: yazyoruz a l i d e m: ama anlamyor muyuz kursat: ama konumuyoruz a l i d e m:

Allah ol deyince oluvermiyor mu a l i d e m: burdan konumaya ve sese gittin kursat: ol demiyor ki oluversin a l i d e m: tebih konunun nne geti kursat: o ayetin baka izahlar var kursat: Allahn eli olur mu a l i d e m: olmaz. eyleme iine atftr kursat: eli var diyen kafir olur mu a l i d e m: ben tekfiri sevmiyorum

*** kursat: acayip bir ey buldum SaFa_Cihad : neymi o kursat: Allahn iradesini inkar etmek iin sper delil SaFa_Cihad : buyur bakalm kursat: bak imdi Allahn ilmi ezeli ya, Allahn ilminde deiiklik olur mu SaFa_Cihad : olmaz kursat: o halde hadiselerde Onun ilmine gre olacak yle mi SaFa_Cihad : evet kursat: sper soru u kursat: o halde Allah varla zorunlu olarak gelecek eyleri mi istedi SaFa_Cihad : hayr, Bak gzel kardeim geen konumamzda da ayn eyi aklamtm Allah'n ilmi sonsuzdur Bizim ne yapacamz bilir Ancak yapacaklarmza karmaz kursat: onu demiyorum ben SaFa_Cihad : Yani biz kararlarmzda zgrzdr ama Allah'n iradesinin izin verdii kadaryla kursat: olaylar Onun ilmine gre olur mu olmaz m onu syle SaFa_Cihad : olaylarn olmas Onun ilmini belirlemitir, ve deimez kursat: yoksa Onun ilmi mi olaylarn sebebidir ne dersin ? kursat: herey Allahn iradesiyle oluyorsa Ona svenler de Onun iradesiyle mi svd? SaFa_Cihad : evet SaFa_Cihad : o izin vermeseydi svemezlerdi, ama svp svmemeyi kendilerine brakm

kursat: kendine mi svdrm oldu SaFa_Cihad : evet, daha dorusu kendisine svenleri serbest brakm oldu kursat: peki kullar Allahn iradesinin taalluk ettii bir eyi yapmamaya kadir olabilirler mi? SaFa_Cihad : hayr az nce verdiim rnek gibi, mesela ben sana gemite kfr ettim bu senin ilmin iindedir ben bunu da deitirmeye kadir deilim kursat: semek ayn zamanda dnmek midir SaFa_Cihad : konuyu niye deitirdin anlamadm ama, semek dnmenin son haddidir kursat: semeye de dnmek denir mi SaFa_Cihad : evet kursat: o halde seimlerinide Allah yaratyor yle mi SaFa_Cihad : evet ben seiyorum, Allah yaratyor kursat: senin seimlerini soruyorum. mesela klavyeden herhangi bir harf se ve bas SaFa_Cihad : bunu ben setim Allah basmam salad SaFa_Cihad : o dilemeden seemezdim de basamazdm da kursat: mesela hangi harfi setin ve bastn SaFa_Cihad : a olsun kursat: senin basma fiilini Allah yatyor yle mi SaFa_Cihad : evet kursat: peki bu kadar harf varken, sen de a harfini semek dncesini kim yaratyor SaFa_Cihad : Allah (cc) kursat: emin misin SaFa_Cihad : Dnya'da var olan her eyi Allah yaratt SaFa_Cihad : Aksini syleyen inkarclardandr, irk komaktadr kursat: o halde devam edelim kursat: sen de a harfine basma dncesini Allah yarattysa bu dnceyi yaratt (anda) sen b harfine basmay dnebilir misin kursat: iyi dn, tekrar dn SaFa_Cihad : hayr nk zaten ben kararm o an vermiimdir, Allah'da bu dileimi yaratmtr SaFa_Cihad : b yi dnseydim, b yi yaratrd SaFa_Cihad : ve c yi isteseydim c ye basmam kursat: bak ya anlamak istemiyorsun SaFa_Cihad :

Sen anlamak istemiyorsun kursat: peki samimiyetle bana cevap ver SaFa_Cihad : Allah bizlere irade vermitir. Der ki: ya kulum ben, sen ne dilersen yaratacam. Ancak hakk seersen cennetlik kursat: ben bu rnekle sana ne anlatmaya alyorum dersin SaFa_Cihad : batl seersen cehennemlik olacaksn SaFa_Cihad : Allah'n yaratnn srdne inanmyor musun? SaFa_Cihad : Ayrca sen diyorsun ki Allah'n ilmi insann ilmiyle kyaslanamaz kursat: benim yaratma ile ilgili dncelerim deiik SaFa_Cihad : Peki o zaman Allah'n senin bunu anlayabilecein bir ilmi sana verdiini nerden biliyorsun kursat: sence ben bu rnei vermekle sana ne anlatmak istiyorum kursat: bak bu cebr konusu pek zor deil SaFa_Cihad : Haa Allah'la mcadele olmaz kursat: Allahn irade ettii fiili yapmamaya kadir olabilir misin SaFa_Cihad : Ya Allah benim yapmak istediim fiili irade ediyor diyorum, Hep ayn yerde taklyorsun, sen yaratmakla ilmi e tutuyorsun, Yaratmak baka ilim baka, lmi de yaratan Allah'tr kursat: peki senin yapmak istediin fiili Allah irade etmek zorunda m yoksa baka bir fiili yapman da dileyebilir mi SaFa_Cihad : dileyebilir tabi ki. ama dilemiyor, zaten dnya imtihan budur kursat: o halde sen Onun iradesini kendi iradene tabi kldn demektir yle mi SaFa_Cihad : hayr, Allah yle diyor diye yle dedim kursat: bak senin iraden hadis ya, Onun iradesine ezeli diyorsun deil mi SaFa_Cihad : anlamadm? kursat: bak seni iraden var m SaFa_Cihad : var kursat: ezeli mi hadis mi yani sonradan m SaFa_Cihad : sonradan kursat: Allahn iradesi var m SaFa_Cihad : var ezeli ve ebedi kursat: yani bu dnya yokken de Onun iradesi var diyorsun yle mi SaFa_Cihad : evet SaFa_Cihad : Allah'n ilminin ebedi olduunu unutmadan sorunu sor kursat: imdi iyice dnelim ltfen, benimle yazmanda senin inancna gre Allahn iradesiyle vuku buldu deil mi

SaFa_Cihad : evet kursat: ve ayn zamanda senin de iradenle oldu deil mi SaFa_Cihad : evet kursat: imdi iyice dnelim, iki iradeden bahsettin biri senin sonradan olan iraden biri de ezeli olan Allahn iradesi kursat: peki bu iki iradenin de etkisini kabul ediyor musun yani hem senin hem de Allahn iradesini SaFa_Cihad : evet kursat: kursat: Allahn irade ettii fiili yapmamaya kadir olabilir misin SaFa_Cihad : Ya, Allah benim yapmak istediim fiili irade ediyor diyorum byle demitin yukarda SaFa_Cihad : evet, arkasndaym kursat: Allah benim yapmak istediim fiili irade ediyor diyorum dedin SaFa_Cihad : ben istemesem Allah irade etmezdi, Allah irade etmese gereklemezdi. nk Allah byle irade ediyor kursat: halbuki seninde imdi kabul ettiin gibi senin iraden sonradan oldu Allahn iradesine ise ezeli dedin SaFa_Cihad : Allah ebedi ilmiyle benim bunu irade edeceimi bilir , Ebedi!!! kursat: ama senin bu sznden u anlalyor sanki sen bir fiili yapmay istiyorsun ve sen istedikten sonra da Allah da ayn fiili yapman istiyor gibi bir mana akla geliyor ne dersin bunu mu kabul ediyorsun SaFa_Cihad : yoo, bak imdi, ben diyorum ki, Allah'n ilmi ezeli ve ebedidir, Allah ezelden, benim u anda ve gelecekte yapmak istediklerimi bilir ve yapmam irade eder kursat: bildii gibi mi SaFa_Cihad : Evet SaFa_Cihad : imdi diyeceksin ya fikir deitirirsen, ama unutma Allah ezelden bu fikir deiikliimi de bilir kursat: peki bu fikir deiikliini Omu yaratyor SaFa_Cihad : hayr ben fikir deitiririm Oda buna izin verir kursat: bak sen Maturidimisin, inantaki mezhebin yani SaFa_Cihad : Ehl-i snnet ve'l cemaattenim kursat: bak zgr iradeyi savunanlara Maturidi denir. hem ben ehli snnetim hem de zgr iradeyi savunuyorum diyor musun SaFa_Cihad : evet kursat: o halde sen Maturidi mezhebindensin tamam m buraya kadar SaFa_Cihad : hehe SaFa_Cihad : ne gzel bitirdin ii, iyi de mezhebimin ne nemi var, bak ben sana okuduklarmdan anladm sylyorum sen hemen konu deitiriyorsun, sen mezhebi deil

kursat: ama sen mezhebinin dedikleriyle uyumuyorsun SaFa_Cihad : beni eletir, eletirceksen kursat: bak senin mezhebin czi iradeyi Allah yaratmaz der kursat: peki neden bunu dediler biliyor musun kursat: onlarda Kuran okudu onlarda "hereyi yaratan Allahtr" ayetini grd ama neden bunu dediler dersin. nk areleri yoktu SaFa_Cihad : hayr byle demediler, sen yanl karmlar yapyorsun, onlar ilimle yaratl ayrdlar, benim gibi kursat: iki saattir sana anlatmaya alyorum ama anlamazdan geliyorsun kursat: bak ka tane kelam kitabnda Maturidi mezhebinin grlerini okudun SaFa_Cihad : okurken n yargsz bir kez daha oku kursat: bir tane var m, benim okumadm kelam kitab kalmad SaFa_Cihad : bana internetten bir rnek bulup gnder kursat: yzlerce SaFa_Cihad : Allah'n iradesini veya insann iradesini reddeden bir yaz SaFa_Cihad : ben sana savunan gnderdim bakmadn kursat: bak ben anlamam yle, sana unu diyorum iyi dinle kursat: istediin kelam kitabna bak ktphadenede bulursun, kelam kitab olacak. Maturidilerin czi irade konusunda dediklerini oku ve unu da oku onlar czi iradeyi Allah yaratyor mu diyor yoksa yaratmaz m diyor bir ren kursat: imdi samimi soruyorum iyi dinle kursat: eer bakar da Maturidi mezhebinin czi irademizi Allahn yaratmadn savunduklarn grnce ne yapacaksn? onlar tekfir edecek misin ya da onlar tekfir eder misin? yani onlara kafir der misin? kursat: cevap ver SaFa_Cihad : haa ben o mertebede deilim, ben kimseyi tekfir edemem, sen de kursat: bak bunlar dncelerimizi Allah yaratmaz diyor. hereyi yaratan Allahtr ayetini inkar ediyorlar. onlar tekfir etmeyende kafir olur ona gre SaFa_Cihad : o zaman tabi ki tekfir ederim, buna ne phe kursat: ha yle SaFa_Cihad : Kur'an'n bir harfi deitirilemez kursat: bak eari mezhebini bilir misin SaFa_Cihad : evet bilirim, ne olmu onlara kursat: nasl bilirsin SaFa_Cihad : iyi bilirim SaFa_Cihad :

anlat ite kursat: onlarda kulun zgr iradesi yoktur derler kursat: bak Gazali, Razi bunlar earidir ve cebircidir kursat: bak iman Allah m yaratr SaFa_Cihad : hereyi Allah yaratr kursat: halbuki Maturidi mezhebi iman Allah yaratmaz der ama mezhep imamlar iman Allah yaratr der yaaa SaFa_Cihad : ne yaaa kursat: yani yle sahtekarlklar dnyor ki SaFa_Cihad : eer yle deseydi merak etme bizden nce btn mezhep imamlar onu tekfir ederdi SaFa_Cihad : demek ki dememi, iftira, hep anlatyorsun hi kaynak gstermiyorsun, hadi bir yerden kaynak gster okuyaym ama yok , netten bir kitap gster, veya islam ansiklopedisi gibi bir kaynak ver hemen bakaym, ama yok kursat: bak Ebu Mansur Maturidi iman Allah yaratr dedi ancak u anda onun mezhebini anlatan kitaplarn hepsi iman Allah yaratmaz diyorlar SaFa_Cihad : hep kendi karmlarn. bak o iman Allah yaratr dedi ifadesini kullandn, bak ite ilk itiraf , ben onun dediine bakarm kursat: fetevayi hiddiyye 4 cilt kfr szleri bahsinde iman Allah yaratmtr diyene kafir diyorlar SaFa_Cihad : bakyorum imdi kursat: ama o kitabnda "kitabut tevhid" iman Allah yaratr dedi SaFa_Cihad : kendi dediine bak, gzel kardeim. kendi ne demi? kursat: bak, sen ne biim adamsn. benim kitabmda yzlerce kaynaktan rnek verdim. orada Maturidinin kitabndan rnek var. baksana oraya; hala kaynak vermiyorsun diyorsun ayp ayp, kaynaklar orada SaFa_Cihad : mevzu ne o zaman kursat: ama o ne dediinin farkna varamad SaFa_Cihad : gln olma

***...........................................................

kursat: Allahn iradesi mi bizim irademize tabi yoksa bizim irademiz mi Onun iradesine tabi SERHAN: bizim irademiz onun iradesine tabi. O irade etmese, bizim irademiz ie yaramaz kursat: o halde SERHAN: mesela, Allah sen neyi irade edersen onu yaratyor. Mesela, czi iradenle bilgisayar amak istedin, yaratt. Fakat, o bilgisayar aman irade etmeseydi, sen istediin kadar irade et, almazd. kursat: bu cebr deil mi

SERHAN: hayr SERHAN: nk, adeti, senin czi iradene gre yaratmak. Fakat eer o istemese, sen yerinden hareket edemezsin. fakat byle bir deti yoktur. kursat: nerden biliyorsun SERHAN: nk, imdi bilgisayar kapatmay istesen, yaratr. Bilgisayar krmak istesen yine yaratr. kursat: zorunda m yaratmaya SERHAN: Yani, senin czi iradenle, Allahn iradesi ayn anda olmaldr. Sen istesen Allah istemese, iraden ie yaramaz. kursat: son dediin cmleler zerinde konualm tamam m ite senin gerek yzn bu, gstereceim sana kursat: "Yani, senin czi iradenle, Allahn iradesi ayn anda olmaldr. " dedin. zellikle bu cmle zerinde konualm kursat: nce sen bala bu lafla neyi kasdettin aar msn SERHAN: Mesela, sen birisini ldrmek istedin. Fakat, Allah o adamn lmesini istemedi. Sen istesen de o adam ldremezsin kursat: daha ne kasdettin SERHAN: Allahn ktlkleri engellemesi cebir deildir. nk, ortada er deil, hayr vardr. Hayrda cebr olur. Fakat, bir adamdan bir ktlk ktysa, o adam sorumludur. nk, mutlaka czi iradesi karmtr. nk Allah erlere sebep olmaktan mnezzehtir kursat: "nk Allah erlere sebep olmaktan mnezzehtir" dedin. peki dnyadaki bylesine erleri Allah yaratmyor mu o yaratmyorsa kim yaratyor? SERHAN: Evet,ama kul, czi iradesiyle sebep oluyor. Allah ise, o errin neticesindeki byk hayrlar iin o erri yaratyor. Kul, zulmetmi oluyor, kader adalet ve rahmet etmi oluyor. kursat: kulun czi iradesiyle sebep olmas Allalhn iradesinin dnda m gerekleiyor ki byle ifadeler kullanyorsun SERHAN: Allah, kulun czi iradesiyle ne yapacan ezeli ilmiyle biliyor ve ona gre bir kader iziyor. Yani, Kader, czi iradeye ve sonuca bir bakyor. kursat: Yani, senin czi iradenle, Allahn iradesi ayn anda olmaldr. " dedin. zellikle bu cmle zerinde konualm kursat: senin iraden sonradan m oldu ezeli mi SERHAN: kesinlikle ezeli deil kursat: Allahn iradesi ezeli mi SERHAN: kesinlikle ezeli kursat: "yani, senin czi iradenle, Allahn iradesi ayn anda olmaldr. " dedin. ezeli ile sonradan olan nasl ayn anda olur? SERHAN: ayn anda demedim kursat: "senin czi iradenle, Allahn iradesi ayn anda olmaldr." bu ne demek o halde SERHAN: yani hem istemen lazm hem de Allahn istemesi lazm kursat: soru u: senin istemen mi ncedir yoksa Allahn istemesi mi; yani zaman olarak ncelikten bahsediyorum SERHAN:

Allah, senin czi iradenle neyi isteyeceini biliyor ve sana bir kader tayin ediyor kursat: soru u: senin istemen mi ncedir yoksa Allahn istemesi mi; yani zaman olarak ncelikten bahsediyorum SERHAN: Allahn iradesi ezeli olduu iin, onun indinde nce ve sonra yoktur kursat: ezeli olan ey sonradan olan eyden nce midir deil midir SERHAN: ezeliyet, kainata gre deimez. SERHAN: ezeliyette, kainattan nce ve sonra diye bir mana yoktur kursat: ezeli olan ben yokken de var myd SERHAN: vard. Fakat zaman yoktu. kursat: o halde ezeli varlk benden nce de vard demek olur SERHAN: Mesela, senin anlayacan dille anlataym kursat: evet SERHAN: Allah kainat yaratmadan nce byle bekliyordu. Sonra bir zaman sonra kainat yaratmaya karar verdi diye dnmek yanltr. Yani ezeliyet sonsuz yl demek deildir kursat: nedir SERHAN: Zaman, kainata gre vardr. Allahn indinde kainattan nce ve sonra diye bir ey yoktur.Yani, tabiri caiz ise, kainattan nce ve kainattan sonra, her ey Onun indinde bir andr. kursat: o halde alem ezeli mi SERHAN: deil SERHAN: bize gre bir balangc vardr. Fakat Allahn indinde zaman olmad iin, sonsuz yl bekleyip, sonra zamann birinde kainat yaratmamtr. Yani, Allahn kendini tantma ve sevdirme duygusu da ezelidir kursat: nasl, o zaman beklemedi ise ezeli olmuyor mu alem. kursat: Allahn duygusu olur mu SERHAN: elbette,kendine has ve vcub-u vcuduna layk tabir edemediimiz duygular vardr SERHAN: Bu duygular, kainatn yaratlmasn iktiza ediyor kursat: bu duygular deiir mi SERHAN: hayr , ezelidir, zamandan ve mekandan mnezzehtir kursat: duygu mu deimez SERHAN: elbette kursat: peki mesela ben inandm ona sevinir mi SERHAN: evet kursat: sonra inkar ettim diyelim zld m o zaman SERHAN: btn bunlar onun indinde bir anda oluduu iin Allaha gre nce ve sonra diye bir ey yoktur.nk sfatlar ezelidir. Ayrca, bu sevinmek ve zlmek tabirleri, kendi vcub-u vcuduna has ve sfat- Kudsiyesine layk bir

tarzdadr. kursat: sevinmek ve zlmekte ezeli mi diyorsun yani SERHAN: evet SERHAN: bunlara uunat- ilahi diyoruz kursat: ezelde ne var da ona zlecek ve yine ne var da ona sevinecek SERHAN: Allah, kainat ezeli ilmiyle biliyor ve ezeli olan grmesiyle gryor. Fakat, senin akln yine sonsuz yl ncesine gidecek. Yani, ezel tabirini sonsuz yl olarak anlayacaksn kursat: peki Allah gler mi SERHAN: mecaz olarak kullanlrsa, yani ''rahmetinin tebessm etmesi'' diye olur. Fakat, hakiki manada olmaz kursat: bu konuda hadisler var gler diye SERHAN: ite dediim gibi ''rahmetinin tebessm etmesi'' gibi manalara geliyor kursat: peki bu manann zahirini alan ve byle inanana kafir der misin SERHAN: evet SERHAN: yani, bilerek ve isteyerek sylese itikad bozuk demektir kursat: peki Allahn eli, gz, baca var diyen, Allah iner diyen, hareket eder diyene kafir der misin SERHAN: hakiki manada byle itikad eden, kafir olur. Fakat, bunlarn mecaz manalar ile sylenirse o zaman doru olur kursat: son peygamberden rivayet edilen ve buhari , mslim ve ktb sitte tarafndan rivayet edilen 37 sahabiden rivayet edilen yle bir hadis var kursat: rivayet u: gecenin te biri kalnca Allah iner ve yok mu balanma isteyen balayaym der kursat: yzlerce insan biimci ilah anlatm rivayet ediliyor . bu rivayetlerle ilgili yorumun nedir SERHAN: Gerek bir mminin aklnn ucundan , Allah zatyla yere iner manas gemez. kursat: ama bu rivayete ne dersin SERHAN: ite mecaz dedik ya SERHAN: mesela ben sana bir hadis syleyeyim SERHAN: Allah, insan rahman suretinde yaratmtr kursat: peki ama bir tane bile yle rivayet yok. ben byle diyorum ama baka mana kasdediyorum eklinde bir rivayet yok kursat: ite benzerleri ok . insanlarn ekserisinin anlay kttr ve bu rivayetlerin zahirini alrlar SERHAN: Olur mu yle ey, Kur'an batan baa Allahn zamandan ve mekandan mnezzeh olduunu sylyor ve btn noksan sfatlardan mnezzeh olduunu sylyor.

*** Bugn aldm bir kararla "dua etme" iini inkar ettim. Zaten Allahn ilminde olacak olaylarn nasl olaca bellidir ve diyelim yle dua edildi, mesela: birisi istanbula gitmek iin otobse bindi ve dedi ki: yarabbi sa salim istanbula ulamam nasip et dedi varsayalm . bakn zaten ezeli ilminde bu kiinin sa salim mi yoksa sakat olarak m ve ya yolda m leceini Allah bilir ve Allahn

bu ilminde olanlar ilmine gre olur yani ilmi deimez hakbuki bu duay etmek u manalar beraberinde tar: 1_ Allaha hadis yani sonradan olan irade nispet edlliyor, yani benim stanbula sa salim olarak gitmemi iste, manasnda. Yani bu duay ettikten sonra, Allahn byle bir istekte bulunmas istenmi oluyor ki sonradan olan bir irade manasna gelir. Halbuki ok kitapta Allahn ezeli iradesi olduu yazldr. 2 _ Sanki bela gelebilir de bu dua sayesinde bu bela nlenmi olur gibi bir manay savunduu akla gelir. Halbuki gelecek olan bela gelir. Gelmeyecekse gelmez. Bunlar Allahn ilminde zaten bellidir ve deimez. Bu duay etmekle sanki Allahn ilminin deiebilecei ima ediliyor. Eer denirse ki Kuranda dua eden peygamberler rnek veriliyor ve yle ayet var: " Dua edin ki icabet edeyim" yani karlk vereyim cevap : Kuran ayetlerinin hakiki manada anlamlarnn olmadn aklamtm ya da aklayacam *** Allah baka trl bilebilir miydi ya da ilmi (ilmindekiler) baka trl olabilir miydi? burdaymsssssssssssssss *** kursat: insan fiillerinde Allahn iradesinin etkisini nasl alglyorsun SaFa_Cihad : mtihan dnyasnda insan ister, istedii fiilerini Allah yaratr SaFa_Cihad : Namaz klmak istiyor, namaza balad, tekbir getirmek istedi Allah yaratt, rku secde istedi Allah yaratt, selam vermek istedi Allah yaratt kursat: peki ama namaz klmak istemesi de sana gre Allahn iradesiyle olmad m SaFa_Cihad : insann iradesi dorultusunda Allah'n iradesiyle oldu SaFa_Cihad : nsan irade etmese Allah'da etmezdi kursat: bu ifadenle Allahn iradesinin ezeli olduunu inkar ettiini gryorum SaFa_Cihad : Allah ezelden insann ne irade edeceini bilir kursat: yani sen Allahn ilmi de ve iradesi de ezeli diyorsun deil mi SaFa_Cihad : evet kursat: imdi ltfen dikkat kursat: bildii iin mi irade etti o halde SaFa_Cihad : evet kursat: emin misin bak sktracam seni SaFa_Cihad : bliyorum imdi diyeceksin ki eer insan karar deitirirse ne olur? SaFa_Cihad : Allah yanlm m olur kursat: yok SaFa_Cihad : Veya karar deitirse de Allah iradesini deitirecek deildir, diyeceksin ama buyur sor kursat: yok deil, daha derin SaFa_Cihad : syle kursat: sen dedin ya bildii iin irade etti SaFa_Cihad : evet

kursat: dikkat edersen bildii iin ifadesinde u mana var: sanki nce biliyor sonra irade ediyor gibi bir mana var zira bildii iin ifadesinden bu anlalyor ne dersin SaFa_Cihad : ikisini ayn anda yapyor, ezelin balangc yoktur, bu nedenle buna karar veremezsin kursat: bildii iin irade etti diyemezsin o halde SaFa_Cihad : ikisini ayn anda yapyor -Allahu Alem- diyebilirim kursat: nk bunu dersen yani "bildii iin irade etti" o zaman unu da dersin "irade ettii iin bildi" kursat: nk ikisine de ezeli deyince fark kalmyor bu laflarn SaFa_Cihad : evet kursat: o halde sen mantk olarak, bildii iin irade etti diyemezsin; bunu kabul ediyor musun SaFa_Cihad : bildii anda irade etti derim kursat: ezeli iin an ifadesini kullanamazsn ki SaFa_Cihad : bildiinde irade etti derim o zaman SaFa_Cihad : daha dorusu buna sen de, ben de karar veremeyiz, nk ilmimiz yetmez, Biz ezeli bilemeyiz kursat: yani bildii iin irade etti diyemiyorsun yle mi kabul ettin mi SaFa_Cihad : irade ettii iin bildi de diyemiyorum kursat: evet okey mi safa SaFa_Cihad : ok kursat: imdi bak dnelim geriye SaFa_Cihad : dnelim kursat: bizim u an ki yazmamz sana gre Allahn iradesiyle oldu ya, ve bizim irademiz sonradan oldu ya SaFa_Cihad : bizim irademizin de etkisiyle SaFa_Cihad : Allah ezelden bizim irademizi biliyor, bunu az nce ki sohbet engellemez SaFa_Cihad : Allah iradesi dorultusunda m bilir, bilgisi dorultusunda m irade eder? sonu ne, ikisini de bilemeyiz kursat: bak alem yokken de bizim yazacamz Allahn irade ettiini kabul ediyorsun ya SaFa_Cihad : bildiini de kabul ediyorum ayn zamanda kursat: bak bu konudan sonra neden benim Allahn iradesini inkar ettiimi konuuruz. nk sen baya anladn bir eyler SaFa_Cihad : ben her eyi zaten biliyorum da sen anlayamyorsun kursat: bildii gibi olmasn m irade etti yoksa bildiinin aksine olmasn m irade etti? ne dersin SaFa_Cihad : bildiinin aksi olamaz nk bir insann btn mrn biliyor, ald karar, deitirdii karar ve sonra yine deitirdii karar da SaFa_Cihad : bildiinin aksi diye bir ey yok,

kursat: yani bildii gibi ylemi SaFa_Cihad : evet kursat: ve bizim yazacamz deimez bir ilimle biliyor yle mi SaFa_Cihad : evet kursat: biz Allahn olacan bildii bir eyi engelleyebilir miyiz SaFa_Cihad : hayr kursat: o halde biz burada mecburen yazyoruz desene SaFa_Cihad : hayr, biz istedik Allah irade etti, u anda vazgetik, Allah onu da bilir kursat: bak hem ilmi hem sana gre iradesi bu fiillerimize taalluk etti, daha bizim zgrlmz nerede akla bakalm SaFa_Cihad : Aklyorum ama anlamak istemiyorsun kursat: geen bir soru sormutum, Allahn ilmindekiler baka trl olabilir miydi diye ne dersin SaFa_Cihad : evet olabilirdi kursat: unutma deimez bir ilimden bahsediyoruz SaFa_Cihad : evet kursat: demene gre deiebilir yle mi SaFa_Cihad : deiebilir evet SaFa_Cihad : ezelde deiirdi yani bu kursat: sence ilim Allahn sfat m SaFa_Cihad : evet kursat: peki Allah iin deime caiz midir SaFa_Cihad : hayr deildir. senin dediin manada kursat: o halde ilim bir sfatsa onun da deimemesi icap etmez mi SaFa_Cihad : deimiyor ki zaten kursat: ama baka trl de olabilirdi diyorsun SaFa_Cihad : evet, olabilirdi kursat: bu deiebilirdi manasndadr SaFa_Cihad : bizim iin deiiyor, Allah iin deil kursat: Allahn ilminden bahsediyorum SaFa_Cihad : Allah o deiiklii de ezelden bildii iin onun iin bir deiiklik yok kursat: dier konuya geelim

SaFa_Cihad : geelim SaFa_Cihad : bu oldu kursat: Allahn iradesinin inkar meselesi SaFa_Cihad : syle bakalm kursat: ok incedir, dokuz ylda anladm SaFa_Cihad : bunlar kadarsa fazla da ince saylmaz kursat: ok ince SaFa_Cihad : syle bakalm dokuz yln boa m geirmisin kursat: irade ne demek SaFa_Cihad : istemek dilemek kursat: tecih etmek semek gibi manalar da var m SaFa_Cihad : evet kursat: sence Allah ezelde mi tercih etti seti SaFa_Cihad : evet kursat: imdi dnelim semek iin seilenlerin mevcut olmas art mdr SaFa_Cihad : bizim iin arttr kursat: Allah iin art mdr SaFa_Cihad : Hayr kursat: peki Allah olmayan bir eyi nasl seer SaFa_Cihad : Olacan bilir ve seer, nk Onun ilmi sonsuzdur kursat: evet buras nemli, yani ilmine gre seer diyorsun deil mi SaFa_Cihad : evet kursat: soruyorum bomba soruyu SaFa_Cihad : sor da ayn noktaya gelecek kursat: ama ilminde zaten neyin meydana gelecei yok mu SaFa_Cihad : evet kursat: eeeeeeeeeee SaFa_Cihad : var kursat: daha bunu semek ne manaya geliyor ki SaFa_Cihad : ben bu olay yan yorumladm yaratmakla kartrdm, Allah neden sesin ki, Allah'n deil bizim seimlerimizin olduu bir dnya bu

kursat: zaten Allahn ilminde belli olan eyi, semesinin manas yoktur SaFa_Cihad : mtihan dnyas kursat: ama sen Allahn iradesini kabul etmiyor musun SaFa_Cihad : Ediyorum SaFa_Cihad : bu seim deildir ki kursat: eeeeeeeee SaFa_Cihad : stemesidir kursat: seim olmadan irade nasl olur SaFa_Cihad : yle olur, Hep insann setiini seerse olur kursat: peki son peygamberi o kadar insan iinden semedi mi SaFa_Cihad : evet , bu klli irade ite kursat: bak imdi seme var diyorsun, yukarda yok demitin SaFa_Cihad : SADECE SEME yok diyorum SaFa_Cihad : Bu konuyu cz'i irade ve klli irade olarak incele kursat: Kuranda Allahn, Musay setii ifade ediliyor bu ayete ne dersin o halde SaFa_Cihad : Klli irade derim SaFa_Cihad : Yani Allah'n karlmaz seimi kursat: demin seme yok dedin ya SaFa_Cihad : sonra aladm ya, okumadn m? kursat: ama ilminde bunlar zaten belli, belli olan eyi semenin ne anlam var SaFa_Cihad : seimi de ilminin iindeyse SaFa_Cihad : ezeli olan eylerin hangisi nce bilemeyiz; konusunda anlamtk hani? kursat: ite ben bu ve benzeri delillerle iradesini inkar ettim SaFa_Cihad : bu bir delil deil ki kursat: sence ezeli seim olur mu iyi dn SaFa_Cihad : Evet olur kursat: semek iin duraksamak gerekir SaFa_Cihad : bu senin benim iin byle kursat: Allah iin farkl m diyorsun SaFa_Cihad : evet , her ey de olduu gibi kursat:

o halde Kuranda geen Allahn eli ifadesini dnelim Allahn eli mi var SaFa_Cihad : hayr kursat: Allahn grleceine inanyor musun SaFa_Cihad : evet kursat: cisim olmayan mekanda olmayan ey nasl ba gzmzle grlr SaFa_Cihad : Buna bizim ilmimiz yetmez bizim ilmimiz sadece bu dnya da grdklerimizle snrl, Daha fazlasn bilmeyiz kursat: hep kestirip atyorsun

***

kursat: ok nemli, dn aldm bu karar kursat: alemin kdemine karar verdim, yani ezeli, bunu konualm kursat: alem hadis mi ALLAHIN NURU: evet kursat: neyden sonra peki ALLAHIN NURU: nasl yani kursat: hadis diyorsun ya, yani sonradandr diyorsun ya, neyden sonra diye sordum ALLAHIN NURU: sonradan olan ey illa baka bir eyden sonra m olmaldr kursat: evet ALLAHIN NURU: ncesi yoksa o sonradandr kursat: nk her sonradan olann mutlaka ncesi olmaldr ki ona sonradan denmi olsun ALLAHIN NURU: sonradan olann sonradan olduu bellidir kursat: nasl bellidir ALLAHIN NURU: sen alemin ezeli olduunu nasl sylyorsun kursat: oraya geleceiz ALLAHIN NURU: ne zaman olumaya baladn bilim bile ispatlad nerdeyse kursat: sen bakma o bilime, manta bak ALLAHIN NURU: herkesin mant ayn deil ki kursat: soruyorum Allah alemi varetmek iin bekledi mi ALLAHIN NURU: senin mantna m bakacaz

kursat: soruyorum Allah alemi varetmek iin bekledi mi ALLAHIN NURU: Allahn bilecei bir ey bu kursat: bak imdi mesela Allah'n zat ile O'nun gayrsndaki ilk varolan arasnda 1saniye de olsun bir an gemedi mi kursat: sen yaratma ifadesininden ne anlyorsun, yaratma nasl oluyor sence ALLAHIN NURU: yaratma anlyorum kursat: ne ile oluyor ALLAHIN NURU: Allahn ol demesiyle kursat: mesela dncelerimiz nasl varoluyor kursat: Allah ol der mi, kursat: ol demek iin ses lazm deil mi kursat: Allahn sesi mi var , var dersen ezeli ses olur mu ALLAHIN NURU: Gkleri ve yeri yoktan var eden Allah'tr. O, bir iin olmasn dilerse, ona ancak ol der ve olur. (Bakara 117) ALLAHIN NURU: demek ki Allah ol diyor kursat: ben de biliyorum o ayeti ama sana ol demediini gstereceim kursat: ol hitab varolana m oluyor yoksa yoklua m oluyor ALLAHIN NURU: yani Allah, Kuranda "Allah ol der" diyor, sense byle olmadn sylyorsun kursat: ona bakarsan ara istiva etmesinden de bahsediyor Kuran ALLAHIN NURU: tamam kursat: istiva oturmak demektir ALLAHIN NURU: ne var bunda kursat: Allah ara m oturdu yani ALLAHIN NURU: onun mahiyetini biz bilemeyiz ki kursat: evet mi hayr m ALLAHIN NURU: "Allahn eli" de deniyor Kuranda kursat: peki el var m ALLAHIN NURU: imdi Allahn bizim gibi eli mi var diyeceiz kursat: var m yok mu ALLAHIN NURU: Allah olduunu sylyor ama bu bizim elimiz gibidir diyemeyiz kursat: eli yoktur ALLAHIN NURU: ayn ekilde Allah "ol" der ama bunun illa bir ses olmas gerekmez kursat:

zira gznden de bahseden ayetler var yznden de kursat: soruyorum ol hitab varolana m oluyor yoksa yoklua m oluyor ALLAHIN NURU: bunlarn mahiyetini Allah bize bildirmemi ki sen niye bunlar anlamak iin urayorsun kursat: varolan ise, o zaten var kursat: yoklua ise yokluk hitaptan anlamaz kursat: yaratma diyordum, ben yaratmay yle anlyorum: ilmindekilerin varlk sahasna kmas olarak ALLAHIN NURU: neden ayetlerden deliller getirmiyorsun sylediklerine kursat: yani ayrca yaratma sfat yok kursat: bak ayetler konusunda diyeceklerimi dinle, diyorum ki aslnda Kurann manas yok kursat: neden mi ALLAHIN NURU: senin sylediklerinin manas var m kursat: esasen yok , o manalar biz yklyoruz ama bize de Allah yklyor kursat: iradeden bahsedelim kursat: Allahn iradesini inkar etmitim, sana bunu kantlayaym m ALLAHIN NURU: sen Allahn iradesini deil sfatlarn gayrln inkar ediyorsun kursat: hayr ben ilmini kabul ediyorum dier btn sfatlarn inkar ediyorum ilmi de zatdr diyorum kursat: sana Kurann nasl bir kitap olduunu gstereceim kursat: Bakara 6 ve 7. ayetleri yazda grelim ALLAHIN NURU: Kurann nasl bir kitap olduunu bir tek sen mi biliyorsun kursat: belki, Allahtan gayr olarak ALLAHIN NURU: 6-phe yok ki, inkar edenleri, balarna gelecekle uyarsan da uyarmasan da birdir, inanmazlar. 7-Allah onlarn kalblerini ve kulaklarn mhrlemitir, gzlerinde de perde vardr ve byk azab onlar iindir. ALLAHIN NURU: sorun ne ALLAHIN NURU: nce sen ne anladn syle kursat: grdn gibi Allahn mhrlemesi var ALLAHIN NURU: eeeee kursat: sen imdi unu dersen: bunlar ok diretti de ondan mhrlendi bunlar kursat: unu soracam ALLAHIN NURU: evet kursat: mhrlenme annda bu ahslar iman edebilir mi ALLAHIN NURU: mhrleme inkardan sonra oluyor kursat:

ama ben baka soru soruyorum ALLAHIN NURU: ayette bahsedilenler inkar edenler kursat: mhrlenme ann soruyorum, bu anda iman edebilirler mi ALLAHIN NURU: olabilir kursat: mhrlenme diyorum, ayete bir daha bak ALLAHIN NURU: tamam anladm kursat: eeeeeeeeeeeee kursat: mhrleme sana gre neden oluyor, maksad var m ALLAHIN NURU: Allahn maksad var m diyorsun yani kursat: bence yok sana gre konuuyorum ALLAHIN NURU: Allah maksadsz i yapar m kursat: maksad yok kursat: bu baka konu ALLAHIN NURU: niye kursat: yle, onu da konuuruz konu dalmasn kursat: mhrlenme annda bu ahslara iman teklifi var m? Araf 158 e bakabilirsin ALLAHIN NURU: Araf 158 - De ki: Ey insanlar! Dorusu ben, gklerin ve yerin hkmran, O'ndan baka tanr bulunmayan, dirilten ve ldren Allah'n, hepiniz iin gnderdii peygamberiyim. Allah'a ve okuyup yazmas olmayan, haber getiren peygamberine -ki o da Allah'a ve szlerine inanmtr- inann; ona uyun ki doru yolu bulasnz. kursat: demek ki ALLAHIN NURU: teklif var deil mi? kursat: mhrlenme annda da bu insanlara iman etme emri var deil mi kursat: imdi dnelim mhrlenme annda onlar iman edemezler. buna karllk iman etmekle mkellefler, kabul m? ALLAHIN NURU: iman etme emrine srarla kar geldikleri iin mhrleniyorlar kursat: sonuta ben bu mhr anndaki tekliften bahsediyorum ALLAHIN NURU: ben anlyorum da sen nasl anlyorsun onu merak ediyorum kursat: burada bu kullara Allah kaldramayacaklar yk yklemi olmuyor mu kursat: hem mhrleme var hem de teklif var kursat: iyi dn kursat: o ahs da iman deil de kfr varedilirse durum ne olur kursat: sonuta teklifi mala yutak vardr, kaldramayacaklar yk yklyor Allah ALLAHIN NURU:

Allah Kuranda, insana kaldramayaca yk yklemeyeceini sylyor, eliiyor mu yani kursat: onu syleyecem zaten imdi, bu ayetin zahirini alamayz, esasen yklyor ALLAHIN NURU: yani Allah hem yle hem de byle diyor yle mi kursat: bu ayetin tevili, izah kitabmda var kursat: Bak Araf 2. ayeti a, sonra sra 46 y a, Kehf 29 a, sonra Yunus 100 a ALLAHIN NURU: Araf 2-Sana bir Kitap indirildi. Onunla insanlar uyarman ve inananlara t vermen iin kalbine bir darlk gelmesin. kursat: Kuran'a ben inanrm yanl anlama ALLAHIN NURU: nasl inanyorsun, eliki var diyorsun kursat: kark bu iler, eliki yok kursat: zaten sana dedim esasen Kuran'n anlam yok ALLAHIN NURU: sen Kuran'a inandn sylyorsun ama inanmyorsun kursat: inanyorum, ama manas hakiki anlamda yoktur diyorum

***

kursat: bak sen aleme sonradandr diyorsun deil mi SERHAN: sonradan biraz noksan kalyor. Fakat, bir balangc var diyebiliriz kursat: evet ite problemler burada ok var, mesela sence zaman Allah m yaratt SERHAN: evet kursat: bu zamandan nce Allah m vard SERHAN: vard, fakat zaman yoktu kursat: bak burada byk eliki iindesin SERHAN: neden, Allah, kainattan sonsuz uzaktr. Zaman kainatla balamtr. Allah iin kainattan nce Allah veya kainattan sonra Allah dncesi yanltr. kursat: bak elikin u, Allah vard hi birey yoktu diyorsun, sonradan da Allah vard ve alem oldu diyorsun ve unu da ekliyorsun zaman alemin sonradan yaratlmasyla oldu, ancak sen unu zaten diyorsun alemden nce Allah vard kursat: okey mi buraya kadar SERHAN: evet kursat: bak alemden nce Allah vard ne demek, u demek deil mi, ncelikten bahsediyorsan zamandan da bahsediyorsun demektir, yani demene gre Allah zaman yaratmadan nce de zaman vard bu mana kyor SERHAN: kainat yokken zaman yoktu ki, Allahn indinde imdi de zaman yok kursat: ama Allah kainattan nce var diyorsun, zaman olmadan ncelikten bahsedilir mi SERHAN:

Allah zamandan ve mekandan mnezzehtir. Allah var, fakat zaman yok. kursat: sper soru sana SERHAN: Yani, ezel senin dndn gibi sonsuz yl demek deildir kursat: bak sen Allah alemi yaratt diyorsun ya, ama nceden alem yoktu diyorsun, sonradan var oldu diyorsun ya, sence bu bir deimemidir, bomba soru u: zamansz bir deimeden bahsedilebilir mi, zaman kavram olmadan ncelikten bahsedilebilir mi, bir ey baka eyden ncedir demek u demektir: zaman bakmndan nce SERHAN: Ezel tabirini sen sonsuz yl olarak anlyorsun. Yani, senin hayal ettiin gibi, Allah sonsuz yldan beri bekliyordu, sonra kainat yaratmaya karar verdi diye bir ey yoktur. Allahn indinde nce ve sonra yoktur kursat: zaman yokken, bir ey baka eyden ncedir nasl denir, zaman yaratt diyorsun ya, zaman ne zaman yaratt, istedii bir zaman m SERHAN: Allah sonsuz yldan beri bekliyordu, sonra zamann birinde kainat yaratt diye bir ey yanltr kursat: bu laf ne demek SERHAN: sen ezeli, sonsuz yl olarak hayal ediyorsun. Bu da yanltr. kursat: Allah zamandan mnezzehdir ne demektir SERHAN: Yani, zaman ve mekan onun zatnda yoktur kursat: zaman sonradandr ne demek , sonradan bahsediyorsan ncelikten de bahsetmen lazm ki bunlar zaten zaman birimleridir SERHAN: u demektir: Yani, kainatn bir balangc vardr demektir. kursat: peki ama sen diyorsun ki bu balangtan nce de bir ey vard yani Allah' kasdediyorsun, zaman dan nce Allah vard demek zamandan nce zaman vard manasna gelmez mi SERHAN: Peki sen neden Allaha zaman veriyorsun. Yani, Allah hep varsa, zaman vardr demek deildir. Yani, zaman kainat iindir. Allah ise, zamandan mnezzehtir, Sen Allah' dnnce hep zaman ve mekan hayal ettiin iin bu hatalara dyorsun. kursat: bence zaman yok, varsaylan bir ey SERHAN: Yani, Allah indinde kainat yaratlmadan ncesi ve sonras, hep bir andr (tabiri caiz ise) kursat: en son lafn aleme ezeli demeye gelmiyor mu SERHAN: kainat ezeli deildir ve olamaz kursat: bu noktada bir sorum daha var, Allah alemi sonradan yaratt dedin ya SERHAN: sonradan yaratt diye bir ey demedim kursat: peki yaratmak iin bekledi mi beklemedi mi SERHAN: sonradan yaratt diye bir ey demedim. Ben de bunu anlatmaya alyorum kursat: sonradan yaratt demiyorsan nasl aleme sonradan diyorsun SERHAN: bak bunu iyi anla: Allah, zamandan ve mekandan mnezzehtir. Yani, ezel, senin hayal ettiin gibi, sonsuz yl demek deildir. Yani ezele, yine zaman veriyorsun. Allah sonsuz yldan beri haa bekliyordu, sonra kainat yaratt diye dnmek yanltr kursat: beklemedi mi diyorsun

SERHAN: beklemek veya beklememek zaman ve mekanda olanlar iin kullanlr kursat: peki Allah ezelden beri fail miydi,fail yapan, etkileyen demek SERHAN: Allahn btn sfatlar ezelidir kursat: o halde etkilemeside mi ezeli SERHAN: evet SERHAN: yani kudreti de ezeli kursat: etkilemesi ezeliyse etkilenen de ezelde etkilenmi olmuyor mu SERHAN: kainatn bir balangc vardr. Fakat, Allah zamandan mnezzeh olduu iin, Allah kainat ne zaman yaratt diye soramayz. nk, zaman yok kursat: peki etkilemesi zatndan sonra m ayn anda m kursat: ezeli olann nedeni olur mu SERHAN: Elbette...Allah ne kadar byk ve yksekse, Onun o kadar byk ve yksek gayeleri vardr kursat: Allahn gayesi yoktur, zira gaye edinmek acizliktir, zira gaye edinen, gayesiyle kendisindeki eksiklii tamamlamak ister rahata kavumak ister ki bu onun rahatsz olduu anlamna gelir SERHAN: Peki kainat niin yaratm, Kur'an ne iin indirmi, Peygamberleri ne iin gndermi, nsanlar ne iin yaratm kursat: dedim ya nedeni yoktur,bunu sana ispatlayaym m SERHAN: Yanlyorsun. Mesela, ok efkatli ve zengin bir zat, efkat etmek ve muhtalarn ihtiyacn karlamak ister. Bu onun ihtiyacndan gelmiyor. efkatinin iktizasndan geliyor. Yani,o efkatli ve zengin zat, o fakirlere muhta deil kursat: hret ya da cmert olma dncesi ya da bunu yaparsa kendisini daha iyi biri olarak grme gayesi SERHAN: fakat yle bir gayesi olmayan ve zengin ve efkatli bir adamn fakirlere yardm etmesinin sebebi nedir, Anne neden evladn besleyip, bytyor, gayesi ne, neden style onu besliyor kursat: annenin style beslemesi, beslememesinden daha m hayrl SERHAN: annenin beslemesi daha hayrl kursat: demek ki gayesi olan grdn gibi bir hayra ulamak iin bunu yapyor bunu kabul ediyor musun SERHAN: evet kursat: emin misin SERHAN: evet kursat: bak imdi skacaksn, sen Allahn gayesi var diyorsun deil mi SERHAN: evet kursat: peki hayra ulaan, ulamadan nceki halinden daha m efdaldir SERHAN: evet kursat: o halde Allahn gayesi var dersen Allah hayra ulamak iin bunu yapyor demi oluyorsun yle mi? kabul ediyor musun?

kursat: bak gayesi var dersen hayra ulamak iin bunu yapyor demi olursun ve bu halde daha efdal dedin yani bu laf una varr Allah eksikte daha iyi olmak iin gaye ediniyor gibi mana kar SERHAN: Eer Allah kainat yaratmasayd ve bu kadar hayrlar yapmasayd haa o zaman noksanlk olurdu, yani mesela Hz Muhammed aleyhissalat vesselam ortaya kmazd. Bu da byk bir er olurdu. kursat: dediin laflarn nereye gittiini grmyor musun SERHAN: biliyorum, gayet ulvi hakikatler kursat: Eer Allah kainat yaratmasayd ve bu kadar hayrlar yapmasayd haa o zaman noksanlk olurdu dedin SERHAN: evet, yani Allahn isim ve sfatlar kainatn yaratlmasn iktiza ediyor kursat: ama senin inancna gre Allah vard ve alem yoktu, byle bir pozisyon oldu, peki bu halde iken O'nda noksanlk m vard? SERHAN: yine Allah zaman verdin, Allahn zatn dnrken zaman ve mekan dnyorsun. Bunda da hata ediyorsun, Allahn zatn dnmemiz srf bu sebeple yasaklanm, nk, benzeri, zdd yoktur kursat: bak Gazaliye gvenir misin SERHAN: hccetl slam kursat: senden bilgili olduunu kabul ediyorsun yani SERHAN: elbette kursat: o Allahn amac, gayesi yoktur diyor, eari mezhebi de byle der, Razi de byle der SERHAN: Allah Kur'an niin indirdi kursat: nedensiz SERHAN: mantkl m kursat: zaten ben geen de unu da dedim: Kurann hakikatte anlam yok SERHAN: Peki Kur'anda Allah neden insanlar ancak ibadet iin yarattn sylyor, yani insanlar yaratmasnn gayesini neden sylyor kursat: dedim ya nedensiz kursat: zaten bu ayetin zahirini alamazsn ispatlayaym m SERHAN: ispatla bakalm kursat: bu ayeti direkt alrsan Allahn insan ve cinlerin ibadet etmelerini gaye edindii manas kar deil mi, halbuki dnyada ibadet etmeyeler de var o halde Allahn gayesine ulaamadn sylemek gerekir ki insan llerinde dndmzde gayesine ulaamayan aciz demektir SERHAN: Allah, insana bir cz-i irade vermitir. Baz insanlar nefis ve eytanla mcadele ederek czi iradelerini Allahn istei dorultusunda sarf ediyorlar. Allahn gayesi gereklemi oluyor kursat: peki bu dorultuda kullanmayanlar Allahn isteinin dnda m kullanm oluyorlar czi iradelerini SERHAN: Allah, onlarn czi iradelerini byle kullanacaklarn bildii iin onlar yaratyor. Yani, onlarn czi iradelerini bu ekilde erre kullanmalarna OK HAYIRLAR N izin veriyor. SERHAN:

mesela karndaki bilgisayarn bu ekilde olma ihtimali sonsuz ihtimalden birdir. Fakat, bu ekli seen bir insan vardr. Bu bilgisayar bu sebeple bu ekilde. SERHAN: Kainat neden bu ekilde, yani bu ekli kim tercih etmitir kursat: kimse tercih etmedi SERHAN: o halde neden bu ekilde kursat: nedensiz SERHAN: olmad kursat: ispatlarm SERHAN: ispatla bakalm nedensiz olduunu kursat: bak sen insan biimci dnyorsun, yle ki: sen diyorsun ki bu alem iin konutuumuzda, sonsuz ihtimalden birini Allah seti diyorsun deil mi SERHAN: bu kainatn bu ekilde olmas, sonsuz ihtimalden birdir. yle ise, bu ekli iradesiyle tercih eden bir zat vardr kursat: bu dncenin ok hatal olduunu sana gstereceim, bak iyi dn Allah baka trl bilebilir miydi, yani ilmi baka trl olabilir miydi, fakat deimez bir ezeli ilimden bahsediyoruz unutma SERHAN: Allah kainat bu ekilde en ufak ayrntsna kadar irade ettii iin byle kursat: Allahn olaylar olduktan sonraki bilgisi ile olaylar olmadan nceki bilgisi ayn mdr SERHAN: sylediklerin alakasz, ben diyorum ki neden kainat bu ekilde, hayvanlar, insanlar, iekler, bcekler neden bu ekildeler, onlarn bu ekilde olmasn irade etmese neden bu ekilde olsunlar kursat: ite onu diyorum ben de SERHAN: alakas yok kursat: Allahn ilmi bunlarn nedeni, ilmi ezeli olduundan etkin bir ilimdir SERHAN: etkin bir ilim ne demek, mesela ben bilgisayar yapmay biliyorum, fakat hi bilgisayar olmuyor kursat: ancak iradeye yer yok ki zaten neyin mevcut olaca ezeli ilminde belli. belli olan ey daha irade edilir mi, sen hadissin ilminde yle ama ben ezeli ilimden bahsediyorum o farkl, bak sen bildii iin mi irade etti diyorsun SERHAN: Allah, seni yaratmasnn iyi ve yaratmamasnn kt olduunu biliyor. Neden senin yaratyor, Seni neden biliyor kursat: yaratmasn ben senin anladn anlamda anlamyorum, ilmindekilerin varlk sahasna kmas olarak anlyorum yani ayrca yaratma sfat yoktur diyorum SERHAN: sama kursat: bak sence Allahn yaratma sfat varm SERHAN: kesinlikle evet kursat: ezeli mi yoksa hadis mi SERHAN: ezeli kursat: bak o halde, imdi biz burada yazyoruz ya bu fiillerimizi Allah yaratt diyorsun ya, ezelde mi yaratt bu fiillerimizi SERHAN: Sen bu soruya nce cevap ver sonra devam edelim. Kainat kim yaratyor

kursat: ben yle cevap vereyim, kainat vareden Allahtr, SERHAN: varetmek ne demek kursat: yani varlk sahasna karmak, ancak bunu tercihsiz, iradesiz yapyor, SERHAN: senin amacn anlalmyor, tercihsiz, iradesiz yarattna en ufak bir delil yok, sen bunu nereden karyorsun, yani, kainatn neresine bakp bunu karyorsun, ayrca hangi ayete, hangi hadise bakp bunu sylemeye alyorsun. kursat: inan ki yllar evvel bu dediklerimin benzerlerini ince,detay kitaplarda okurken stnde dnmezdim bile gler geerdim ama imdi iradesini inkar etim SERHAN: Kusura bakma ama kafan ok kark. Kur'andan, akldan ok uzaklayorsun, Bunlar muvazeneli bir tarzda renilir ve tartlr. Fakat, senin btn llerin kaybolmu. Yani, apak ayetlere muhalefet ediyorsun, yle diyebilirsin. Evet Allahn iradesi var. Fakat bizim irademize ve hi bir eye benzemez. Fakat Allahn iradesi yok diyen dinden kar kursat: samimiyetle sylyorum ki bunu kavradktan sonra artk Allahn iradesi var diyenleri okurken imdi daha net anlyorum baz eyleri, onlarn dt elikileri daha net gryorum. beni anlamaman da doal karlyorum. ben senin gibi de deildim evvelden, byle konumalara hi dayanamazdm SERHAN: hayr ben dayanyorum. Fakat, sen de mantksz ve ispatsz bir inkar var, yani sylediklerinin hepsi sama eyler, aklla ve mantkla en ufak bir alakas yok

*** Zamann yaratlm olduunu syleyenlere soruyorum: 1- Zamann yaratlmas zaman alr m? 2- Zamann yaratlmas zaman iinde mi oldu? 3- Zamandan nce zamanszlk m vard? "evet" dersen, "nce" terimi zaman kavram deil mi?

***

kursat: imdi ksaca grm bildireyim Zafer: ok kursat: ben yaratmay da ounun anlad anlamda almyorum onu da konuuruz kursat: yaratmay da ben Allahn ilmindekilerin ilmine gre varlk sahasna kmas olarak anlyorum, ve diyorum ki, evet Allah ezelidir ve ilmi kendisidir ancak bu ilmindekilerin varlk sahasna kmas alemdir ve Allahla birlikte madde de vard, bu madde, yani Allah ezeli ya Zafer: yani alemin, insanlarn maddeden bir eyler yapmas gibi mi olduunu sylyorsun kursat: yok yle de deil Zafer: o madde nasl vard kursat: ite onu diyeceim zaten, ince konu o Zafer: ite i yine Allah'a gidiyor, O vard hibir ey yoktu, nk madde varsa maddenin sahibi de olmal yaratcs da kursat: Allahn ilmi ezeli olunca sonuta o ezeli maddeyi de yine varlk sahasna karan Allah ancak bu kma ifadesi mecazi, yani Allahla beraber varlktayd, bilmesi ezeli olunca yle oldu, sonradan maddeler oldu yani sen ben gibi insann varoluu gibi bunlar yine Allahn ilmindekilerin ilmine gre varlk sahasna kmasyla sonradan oldu kursat:

bundan nce bir de yaratma konusuna deinelim istersen Zafer: ok kursat: Allahn yaratma sfat var m Zafer: evet kursat: peki bu sfat ezeli mi yoksa hadis mi, yani sen Onun grme sfatna ezeli diyorsun ya ite bunu gibi kursat: unu soracam sana Allah ezelden beri mi yaratcyd yoksa sonradan m yaratc oldu Zafer: sonradan yaratc olabilmesi iin yaratma sfatn sonradan yaratmas lazmd, tabi onu da yaratrken daha nceden yaratma sfat olmas lazmd, byle byle gider, kursat: yani ezeli bir yaratma sfat vardr m diyorsun Zafer: tam diyemeyiz kursat: ne yleyse Zafer: buradan kamazsn asla, madde Ondan nce olamaz kursat: bak ben sana diyeyim, Maturidi mezhebi yani zgr iradeyi savunanlar diyor ki yaratma sfat yani tekvin ezelidir diyorlar. Eari mezhebi yani cebirciler ise diyor ki: Allahn ezeli kudret sfat vardr ancak bu kudret sfatnn sonradan olan ikinci taalluku ( ilgisi, bants) tekvindir, ite onunla yaratma olur diyorlar kursat: sen ne diyorsun bunlarn grlerine birazdan onlar eletireceim Zafer: peki Eariler kudret sfatnn yaratlmasna, varolmasna ne cevap veriyorlar kursat: ezeli diyorlar, mahluk deil diyorlar Zafer: kudret ezeli ama kudretin de yaratlm olmas gerek deil mi onlara gre, onlarn byle dnmeleri gerekir, madem kudret ezeli olamaz, yani kudretin de yaratcs olmas lazm kursat: hayr yle deil, zaten hem Maturidiler hem Eariler kudret sfatna ezelidir derler ve mahluk deil derler Zafer: nasl mahluk deil, kudreti bir kavram olarak dnyorlar yleyse kursat: bak byle ite, onlara gre grmesi de duymas da ezelidir ve mahluk deildir Zafer: ezeli olabilir, o ezeli ise sfatlarnn da ezeli olmas gerekmez mi kursat: yle diyorlar ite Zafer: yle diyebilirler, zaten sonradan olsa mahluk olurdu kursat: evet yle diyorlar Zafer: sen ne diyorsun kursat: sen imdi yaratma sfatna ezeli mi diyorsun onu syle Zafer: eer yaratma sfatn mahluk olarak grmyorsan, evet, baka are yok kursat: tamam m Zafer: sen syle, hadi kursat: bak burada byk bir eliki var, kitaplarda pek gemez

Zafer: eliki olan nedir kursat: nce Earilikle balayalm kursat: onlar ne demiti? kudret sfatnn ikinci olan, sonradan olan taalluku yani ilgisi olan tekvinle Allah yaratyor demiti ya, peki bu sonradan olan tekvin nasl meydana geliyor Zafer: evet kursat: bunu sylemediler Zafer: ben bu soruyu soruyorum onlara kursat: sende zaten bunu farkna vardn, derlerse ki o tekvinde baka bir tekvinle meydana geldi deriz ki: o tekvin nasl meydana geldi Zafer: yani kursat: yani teselsl olur, teselsl demek zincirleme gitmek demek Zafer: evet Zafer: sonuta yine ezeliyete gelir kursat: dolaysyla onlar sonuta ezeli bir yaratma sfatn kabul etmeye mecbur kalrlar Zafer: evet kursat: okey mi Zafer: ama yaratma sfatn yaratma meselesi var yine kursat: yok yle deil Zafer: ezelde varl kendisindendir derler, vacibl vcud kursat: bak demek ki senle sfatlar konusunu da konumak gerek Zafer: yaratma sfatnn ondan nce olduunu dnemeyiz, Ondan sonra yaratldn da dnemeyiz zaten ondan nce bir ey yoksa kursat: o halde ben sana onlarn sfatlar konusunda ne dediklerini bildireyim mi Zafer: evet bildir kursat: bak biliyorsun ki Eariler ve Maturidiler 1000 yla yakndr ehli snnet diye bilinirler ve baskn bir grtr dnyada kursat: ben sana sfatlar konusunda onlarn dediklerini bildireyim, bu da ince bir konudur Zafer: syle kursat: imdi ehli snnet diyor ki: Allahn sfatlar ezelidir, bunlar 7 veya 8 tanedir, Maturidi tekvini de yani yaratmay da ezeli kabul eder Eari ise ona hadis der, kursat: bu sfatlar unlardr Zafer: biliyorum onlar kursat: grmesi iitmesi kudreti iradesi kelam yani konumas kursat:

okey mi Zafer: evet kursat: ancak burada yle bir durum var, ehli snnet diyor ki bu sfatlar Allahn zatnn ne aynsdr ne de gayrsdr, bununla unu kasdederler: yani bu sfatlar tek bana ele alndnda Allah denemez ancak bu sfatlar olmadan da ilahlk olmaz o bakmdan bu sfatlar tek bana ( Allahn zat olmadan) Allahn zat olmad gibi Allah da bu sfatlar olmakszn ilah olamaz derler yani bunu kasdederler okey mi Zafer: u an da ben konuabiliyorum grebiliyorum iitebiliyorum bu zelliklerim olmazsa ben insan olamam ama bunlar da tek bana insan olamaz ayn bu hesapla dnrsen tamam yani bu ekilde dnebiliriz fakat sfat kavram hala akla kavumad bu cevap bana yetmiyor kursat: zaten bu kadar deil ki esas meseleler balyor imdi Zafer: bala kursat: ezeli ka tane olur Zafer: ezeli balangc olmayan demek kursat: ben ezeliyi sordum ka tane ezeli olur dedim, bak ben devam edeyim o halde, Mutezile mezhebi var ya hani kaderi inkar eden, onlarn tevhid prensipleri vardr, yani olay u Zafer: ezelinin says nemli mi? ama bir tane olmas lazm bata nk biri dierini yaratacak kursat: ezeli bir tane olur diyorlar. halbuki bak ehli snnete 7 - 8 tane sfat kabul ediyor ezeli olarak, bir de Allahn zatn kabul ediyor bak 8 - 9 tane ezeli kabul ediyorlar grdn m, buna "taaddd kudema" yani ezelilerin oalmas ad verilir kursat: beni ise unu yaptm sfatlarn inkar ettim ve ilmini kabul ettim ama unu dedim bu "ilim" zatnn kendisidir zatnn ayndr dedim ve bir tek ilah kabul ettim bunu baz filozoflarda yapt bn sina, Farabi kursat: onlar yaratma iine ezeli demek durumunda kalyor ya Zafer: evet kursat: burada da byk problem var, o da u: mesela biz imdi yazyoruz ya, bu fiilimiz imdi oldu yani bir yl nce deil yani sonradan oldu ya Zafer: evet kursat: soruyorum o halde madem ki ezeli yaratma ile oluyor bunlar, bizim imdi olan fiillerimiz de ezelde mi yaratld? kursat: bak bizim bu fiilimiz ezelde yaratld m yaratlmad m Zafer: fiil ezelde yaratlsa idi ezelde de yaanm bitmi olurdu, vuku bulan her fiil o anda yaratlmtr, vuku bulduu anda yaratlmtr kursat: o halde sen bu lafnla hadis bir yaratmadan bahsettiinin farknda msn Zafer: yaratabilme ve yaratma, farkl o, yaratabilme yetenek, yaratma ise fiildir kursat: ben direkt yaratmadan bahsediyorum Zafer: u vuku bulduu anda yaratlmtr fiil, nk yaratlmazsa vuku bulmaz kursat: neyle yaratlmtr Zafer: bilmiyorum

Zafer: daha nce var olan bir eyden yaratlm diyebilir miyiz ya da yoktan kursat: biraz evvel yaratmay kabul edenler ezeli bir yaratmay kabul etmeye mecbur kalrlar demitirn kursat: ezeli bir yaratma ile mi yoksa hadis bir yaratma ile mi? kisi de olmuyor grdn gibi yani Allahn yaratma sfat yoktur, mecazi diyorum Zafer: peki onu yaratan kimdir, sonuta yaratabilme zellii hep vard fakat u anda yaratyor mesela fiilleri kursat: neden u anda yaratyor da bizi neden 100 yl nce yaratmad dersem ne dersin Zafer: yz yl nce bakalarn yaratt sra bize yeni geldi Zafer: bilmem derim ama istese yaratrd derim kursat: yani byle olmasn irade etti diyorsun deil mi Zafer: evet kursat: peki ben sana Onun iradesinin olmadn ispatlarsam ne diyeceksin Zafer: ispatla kursat: irade ne demek Zafer: istemek kursat: peki tercih etmek semek manasna da gelir mi Zafer: gelebilir kursat: bu manay da ezeli olarak Allah iin kabul ediyorsun deil mi Zafer: Allah olduu iin o sfat var diyorum O olmasa sfat da olmayacakt kursat: ezeli iradesi var demiyor musun Zafer: Onunla birlikte diyelim kursat: semek iin seilenlerin mevcut olmas gerekir mi gerekmez mi, art m deil mi Zafer: evet semek iin seilenlerin olmas lazm kursat: mesela senin kz veya erkek olarak doman gibi Zafer: fakat kz veya erkeklii yaratan da Odur kursat: Musann seilmesi gibi, yani semek iin seilenlerin olmas art diyorsun deil mi Zafer: evet kursat: sana gre alem yokken Allah ne olup olmayacan hatta ikimizin dn deil de bugn grmemize varana kadar senin okuduun okulun o deil de bu oluuna kadar hepsini tercih ettiine inanyorsun deil mi Zafer: bunu alem yaratldktan sonra da yapabilir kursat: ilminin zttna bir eyi isteyebilir ya da seebilir mi Zafer: ilmi de istemesine gre diyemez miyiz kursat:

ilmine ezeli demedin mi Zafer: ilmine ezeli dersek istemesine de ezeli diyemez miyiz kursat: bak ilminde olaylarn nasl olaca belli deil mi Zafer: ilminin zellii o, ilmi olacaklar bilmek; istemesi ise olaylar planlamaktr, olacaklar istee gre belirlenmi olamaz m, olaylar istee gre belirlendiyse ilim de onu bilmek zorundadr kursat: bu ifadenden sanki nce irade ediyor sonra biliyor gibi bir mana kmyor mu Zafer: hepsinin ayn anda olduunu dnsek, ilim irade yaratmak, hepsi bir anda kursat: o halde iradenin ilimden ne fark var bana syler misin Zafer: ilim bilir, irade ise seer kursat: peki irade ilminde var olaca belli olan eyi mi seer Zafer: ilim irade de olmayan bir eyi kapsar m kursat: ben zaten iradesini inkar ettim Zafer: ilmi niye inkar etmedin kursat: zira Kuran ayetlerinde olmadan nce ki olaylarn Allah tarafndan bilindii geiyor Zafer: evet kursat: dolaysyla inkar etmedim ilmini zaten bunu evvelden syleyenler olmu Zafer: iyi de O isteseydi herkes iman ederdi ayeti yok mu, o halde iradeyi nasl inkar ediyorsun kursat: bak bunlarn cevabn elbette ki verdim ve buldum, bu ayetleri bilmesi manasnda alacam, yani bahsettiin ayeti eer Allahn ilminde herkesin iman etmesi olsayd herkez iman ederdi manasna alyorum, bir de ben Allahn ilminin etkin bir ilim olduunu syledim. Yine bunu diyenler oldu elbette. yani Onun ilmi zorlayc bir ilimdir Zafer: ilmi istedii istedii de ilmidir, ilim yerine istei de kullanabilirsin o halde, bildikleri bildii gibi olur, istedikleri de istedii gibi kursat: hayr olmuyor, nk tercih olaynda demin dedim Zafer: ben de tercih diye bir ey yok dedim kursat: bizim burada yazmamz sence ezeli olarak m tercih etti Zafer: tercih etmedi istedi, O seim yapmak zorunda deil kursat: mesela o kadar kii varken Musay peygamber gndermek sana gre bir seim deil mi Zafer: hayr sadece bir yaratma, Musay yaratt, Musa olarak yaratt o kadar kursat: bak ayette ise Musann seildii geer Zafer: onu istiyordu onu yaratt ve onu seti kursat: bak Onun ilmini kabul ediyor musun Zafer: ilmini kabul ediyorum, ama iradesini de kursat: zaten bunlar ilminde belli deil mi, belli olan eyi mi seti, belli olan ey seilir mi

Zafer: evet, niye seilmesin ki kursat: ne manas var ki kursat: ben Allahn hr olduunu da inkar ettim Zafer: peki Onu hr klmayan ey nedir, baka bir ilah m kursat: hibir ey, bak Onu zorlayan olmakszn O hr deildir ilahlk bunu gerektiriyor, neden mi Zafer: evet dinliyorum kursat: soru: Allah'n olaylar olduktan sonraki ilmi ile olaylar olmadan nceki ilmi ayn mdr Zafer: ilmine gre olaylar olmaz m kursat: evet olur Zafer: o halde sen Allah'n varln da inkar edebilirsin kursat: bilemem, Allah'n ilminde nasl olaca biliniyorsa yle olur, Allah'n ilmin de deime olur mu? Zafer: olmaz kursat: o halde olaylarn nasl olaca ezeli ilimde belli deil mi? Zafer: ezeli ilmi neye gre belli peki kursat: ilminin byle olmasnn nedeni yok, nk ezeli olann nedeni olamaz, bak Allah ilminin zttna bir ey yapabilir mi? kursat: bak imdi bizim burada yazacamz ezeli olarak biliyordu ya, bu fiil gereklemeyebilir miydi? Zafer: Allah dilemese gereklemezdi kursat: iyi dn dediin laf Zafer: Onun istemesi mecburidir diyebiliriz kursat: biraz nce sen dedin ki Onun ilmi deimez, imdi diyorsun ki isteseydi bu fiil olmayabilirdi elikiye dtn Zafer: ama ilim ona gre belirlenir, ilim iradeden sonra desek kursat: ilim iradeye gre mi belirlenir Zafer: niye belirlenmesin kursat: o zaman sen ilmine hadis demi olmuyor musun kursat: bak sana sper bir soru soracam: (Zafer: ilim iradeden sonra desek kursat: ilim iradeye gre mi belirlenir Zafer: niye belirlenmesin) demitin Zafer: eeee kursat:

soruyorum: Allah neyi irade edeceini biliyor muydu Zafer: tamam ayn anda diyelim, kursat: o zaman irade ilmi belirliyor diyemezsin ki Zafer: unu diyebilir miyiz ilim vard, ilimde iradenin olaca ve iradeye gre ilmin belirlenecei, ilim de iradenin ilme hkmedecei varsa kursat: Allah olacak btn olaylar ezeli bir ilimle bilmiyor mu ve demene gre konuursak: sonradan neyi bileceini de ezeli olarak bilmiyor mu Zafer: yani Onun bir eyi isteyip istememesi bir eyi deitirmez diyorsun kursat: yani istemesine gerek de yok ve zaten ezeli bir istek de olamaz Zafer: niye olamasn kursat: ilmi yeterli ve etkin bir ilimdir bizim ilmimiz gibi deil Zafer: ilminde irade de gizlidir deriz yleyse kursat: bende derim ki: o gizli olduunu sylediin iradeyle neyi isteyeceini zaten bilmiyor mu ve bildii eyler bildii gibi gerekleeceinden iradenin burada hkm nedir, bu arada bir konuya deinmek istiyorum kader meselesinde ilim kursat: sen bizim fiillerimizde hr olduumuzu mu savunuyorsun Zafer: tam deil ama bize gre hrz, aklmza gre hrz nk aklmzn istediini yapabiliyoruz kursat: yani gnahlar Allah zorla m yaptryor Zafer: niye yaptrmasn kursat: ben zorla olduunu zaten savunuyorum Zafer: biliyorum senin savunduunu, fakat zorla kavram varsa kitap niye indi kursat: nedeni yok Zafer: nedeni vardr. kursat: zira ilmine gre oldu bu iler ve ezeli olann nedeni olmaz Zafer: her eyi bu kalba sokuyorsun, yle ise hibir eyin nedeni yok dersin kursat: evet Zafer: nedensizlik alemi mi diyorsun kursat: evet Zafer: peki sonra ne olacak, artk ilminin sonuna geldin galiba artk ne yapacaksn, nedensizlik kavramna ulatysan daha bir derdin yok demektir kursat: evet ok problemi bu yolla zdm imdi alemin ezelilii konusunu aratryorum, yani aslnda bu bak asyla baktmdan Kurann da bu ynyle de nedeni yok ve bu ynyle yani hakikat anlamda manaszdr diyorum, Zafer: ne diyeyim kolay gelsin, kursat: ne diyorsun bu bak asna Zafer:

bence nedensizlikte neden aratrlmaz, peki sen neden aratryorsun, nedensizlie neden hizmet ediyorsun Zafer: yani nedensizliin bir parasym diyorsun kursat: evet *** Dedi: Hadi sana bir soru: Ezeli ka tanedir? Cevap: u anki grm u: Ezeli maddeye inanyorum. Ancak bu yle bir ey ki onu da varlk sahasna karan Allah. imdi hemen stme geleceksiniz deil mi? nasl olur da ezeli olan bir eyi, baka bir ey etkiler, onu varlk sahasna karr? bunu mu soracaksnz? krei suya vurursun krein suya temas annda su da hareket etmez mi? ya da elinde yzk var sen elini sallaynca yzk de ayn anda hareket ediyor. Elin hareket ediyor ama bak yzkte ayn anda hareket ediyor, yani byle misaller var. Bakn bir rnek var ama o eletireye ok ak. Bunu belirterek onu da bildiriyorum. Mesela sen gneli bir havada yryorsun ama yerde senin glgende seninle beraber hareket ediyor. te bu rnekteki eylerle unu kasdediyorum ki ben yaratmann insanlarn ounun anlad manada almyorum. yaratma ifadesi de esasen mecazi. ben ona u anlam veriyorum: ilmindekilerin varlk sahasna ilmine gre kmas eklide. O halde Allah ezelidir, ilmi de kendisidir dedim. Bakn ezelde de Allah biliciydi, ancak ilmindekilerin varlk sahasna kmas meselesi can alc noktadr. te ezeli madde de Allahn bu ezeli ilminde vard ve Allahn nasl balangc yoksa bu ilk ancak ezeli maddenin de balangc yok. Yani ezeli olarak beraber varlktalar. Ancak kelimeler bu hususu anlatmakta yetersiz kaldndan sudur (kma) gibi tama gibi ifadeler kullanlyor. Her ne kadar ilk maddeyi de varlk sahasna karan Allah ise de bu zaman alan bir ey deildir. Allahn ilmindekileri, bilmesi zaman almaz.

*** Hani Kuranda Snnetullah diye ayet var ya, manas Allahn adeti demektir. Ben Allahn adeti olmaz diyorum. nk adet demek alkanlk demektir ve bu adet, alkanlk ise zamanla kazanlan eylere denir. Kazanlan eyler ise deimeyi akla getirir, Allah da ise deime olmaz. Yani nce byle adeti yoktu da sonradan bunu adet edindi manas olur. Dersen ki ezelden beni bu adeti var, kelime manas olarak, zamanla yaplan ilerin sonucunda ahsn bu iini daha kolay yapmas sonucu bunu adet edinmi deriz veya houna gittii iin. Ama dediim gibi bu deimektir. Allah niye deisin ki? deimek ya daha iyiye doru olur, ya ktye doru olur. Allah iin kt ynde deimeyi pek diyen olmaz. Ancak daha iyiye doru deimek ise u manaya gelir: Demek ki daha iyi, efdaldir. Yani daha faziletlidir. Bu ne demek? u demek: Bu deime olmadan nce, bu daha faziletli bir durumdan Allah yoksundu manasna gelir. Bu ise eksikliktir. Bu adan Allah iin deime olamaz. Bu ayeti nasl anlayacaz? yle anlayacaz : Yani "Allahn ilminde olaylarn genellikle byle cereyan edecei vardr" manasna alnr ayet . *** Kitap: "Trlerin Kkeni" (Trkeye evrilmitir.) Yazar: Charles Darwin Bu belkide teoriye kar ne srlebilecek en aikar ve ciddi itirazdr yleyse neden her jeolojik oluum ve her katman bu tr ara balar ile dolu deil?... inancma gre bunun aklamas jeolojik kaytn son derece kusurlu ve noksan oluunda yatmaktadr (53) Bu jeolojik kaydn kusurlu olduu grn reddeden hakl olarak tm teoriyi de reddedecektir (54) Bununla akraba olan bir baka zorluk vardr ki ok daha ciddidir demek istediim hayvanlar aleminin birka ana ksmna ait olan trlerin bilinen en altaki fosilli kayalarda birdenbire ortaya kmas hali. Ayn gruptaki tm mevcut trlerin tek bir atann soyundan geldikleri yolundaki beni ikna eden argmanlarn ou eit oranda bir kuvvetle bilinen en erken trler iinde geerlidir mesela kambriyen ve silryen dneme ait trilobitlerin kambriyen dnemden ok nce yaam olmas gereken ve de muhtemelen bilinen herhangi bir hayvandan ok farkl olan bir kabuklunun soyundan tredii phe gtrmez sonu olarak eer teori doruysa en alttaki kambryen katman tortullamadan nce kambryen adan gnmze dek geen tm sre kadar veya belki de bundan ok daha uzun dnemlerin getii ve bu uzun dnemler esnasnda dnyann canl yaratklarla dolup tat tartlmazdr. niin kambriyen sistemden nce var olduu dnlen bu en nceki dnemlere ait fosilce zengin tortular bulamadmz sorusuna hi bir tatmin edici cevap veremiyorum mevcut durum anlalmazln korumak zorunda ve bu durum burada ele alnan grlere kar geerli bir argman olarak hakl bir ekilde ne srlebilir. (55) (53):Charles Darwin, the origin of species (trlerin kkeni), ( Chicago Britannica,1952) s: 152 (54) s: 179 (55): s:163-164 Kitap: nsann Treyii Yazar: Charles Darwin _ Sayfa:226: her evrimci be byk omurgal snfnn yani memelilerin, kularn, srngenlerin, ikiyaayllarn ve balklarn bir tek ilk rnekten (prototyp) trediini kabul eder nk hepsinin zellikle embryonel dnem boyunca ortak yanlar pek oktur balklar snf organlanma bakmndan en aa durumda bulunduu ve yeryznde brlerinden nce belirdii iin omurgallar aleminin btn yelerinin bala benzer bir hayvandan tredii sonucuna varabiliriz. Maymun, fil, kalibri, ylan, kurbaa, balk vb. gibi birbirinden pek baka hayvanlarn hepsinin ayn ana-babadan treyebildii inanc doa tarihindeki son ilerlemeyi izlememi kimselere pek garip grnecektir. nk bu inan bugn

birbirine hi benzemeyen bu biimlerin hepsini birbirine skca balayan canllarn eskiden yaam olduunu st kapal olarak sylemek demektir. _Sayfa: 232: btn memeliler snfnn atalarnn iki eeyli olmaktan VAZGETKTEN uzun zaman sonra her iki eeyinde st verdii, ve yavrularnn bylelikle beslendii keselilerde ise her iki eeyinde yavrularn keselerinde tad baka bir gr olarak sylenebilir. _Sayfa 235: omurgallar aleminde belli belirsiz tanmay baarabildiimiz en eski atalar grne gre bugnk tulumlularn (Ascidians) kurtuklarna (larvae) benzeyen bir grup deniz hayvanndan oluuyordu. Bu hayvanlar batrak gibi az organlanm bir grup baln doumuna yol am olabilir ve onlardan parlak pullu balklar ve onlardan da karamaruya benzer baka balklar gelimi olmaldr byle balklardan iki yaayllara (Amphibia) gememize kk bir adm yeter. Kularn ve srngenlerin bir zamanlar sk skya birbirlerine bal olduklarn ve tekdeliklilerin bugn memelilerle srngenleri nemsiz lde birletirdiini grmtk ama bugn daha yukar olan hsm snfn yani memelilerin kularn ve srngenlerin daha aa omurgal snflarndan yani iki yaayllardan ve balklardan hangi treme izgisini izleyerek doduunu hi kimse syleyemez. Memeliler snfnda eski tekdeliklilerden eski keselilere ve onlardan etenlilerin (placental mammals) ilk atalarna kan basamaklar izlemek g deildir. Bylece makigillere (Lemuridae) ykselebilmekteyiz. Ve onlarla insanmsmaymungiller (simiadae) arasndaki uzaklk ok byk deildir. nsanmsmaymungillerde iki byk dala, Yeni dnya ve Eski dnya maymunlarna ayrlmtr. Ve sonunculardan ok uzak bir dnemde evrenin mucizesi ve vncesi olan insan tremitir. Bylece insana pek uzun ama soylu nitelikte olduu sylenemeyecek bir soyaac (pedigree) balam oluyoruz. Dnya sk sk sylendii gibi insann doumu iin uzun zaman hazrlanm gibi grnmektedir. Ve bu bir bakma tam anlam ile dorudur. nk insan doumunu uzun bir atalar dizisine borludur. Bu zincirdeki halkalardan bir teki varolmasayd insan tam bugn olduduu gibi olmazd. Gzlerimizi bile bile kapamadka bugnk bilgimizle soyumuzu aa yukar tanyabiliriz. Bundan utan duymamz da gerekmez; en aa organizma ayaklarmzn altndaki inorganik tozdan ok daha yukar bir eydir. Ve nyargsz hi kimse herhangi bir canl varl o varlk ne kadar aa olursa olsun onun olaanst yapl ve zellikleri karsnda cokuya kaplmadan inceleyemez. Not: nsann Treyii kitabnda insann maymundan geldii savunulurken u hususla ifade edildi; 1: Vcut kllar, tyleri nasl yok oldu? cevap: gnein etkisiyle 2: eneler ve diler nasl kld? cevap: insan atei bulunca sert olan yiyecekler artk stlarak yumuad ve dolaysyla ene ve dilere eskisi gibi fazla i dmeyince veya zorlanmaynca otomatik olarak ene ve diler kld. 3: Maymunlardaki kuyruk nasl insanda yok oldu? cevap: devaml stne otura otura and, ok uzun zaman sonra. Tabi ki sonraki kuaklara etkisiyle beraber yok denecek pozisyona gelmi oldu. Bundan phe edilmemeli. Not: Bundan phe edilemez ifadesi kitapta oka kullanlyor. rnek: sayfa: 219: bundan dolay insann Eski dnyann gerek maymunlar soyunun bir dal olduundan soyktne uygun bir grle dar-burunlu maymunlarla birlikte snflanmas gerektiinden pek de phe edilemez. Yorum: Ben evvelden bu evrim konusunu aratrmtm, orada edimdiim hayati bilgi uydu: Bahsedilen kambriyen tabakasnda milyonlarca tr birden bire aratrmaclarn karsna kyordu. Yani bu katmandan nceki katmanlarda bu birden bire karmza kan trlerle ilgili olan fosil yoktu. te bu bulu evrim teorisinin gerek yzn gsterdi. Zira bu teoriye gre ortak bir atadan gelme kabul edilir. Miyonlarca yl sren bir sre sonucu canllar daha iyiye doru geliiyor ve mesela balklar diyelim, suda yaarken yava yava srngenlemeye balyor. Yine kara hayvanlar yava yava kanatlanmaya balyorlar gibi bir dnceyi savunur bunlar. Ancak sudan karaya geite ve karadan havaya gei meselesinde ara gei formu olmas icap eder. Mesela yar ku yar srngen gibi, yani byle milyonlarca ara gei formu yani fosili olmas gerekir bu teoriye gre. Ancak Darwin kendi zamannda byle bir ara formu bulamadklarn sylemi ve bilim ilerlerse ilerde bulunabileceini ifade etmitir 1850 ylnda yaymlad Trlerin Kkeni adl kitapta. Yani bu kambriyen tabakas meselesi ok nemlidir. Geni bilgi almak iin mesela Harun Yahyann kitaplarnda bu konuda geni bilgi vardr (Evrim Aldatmacas) Bir nceki katmanlarda olmayan milyonlarca tr var. Bu ne demek? Bu katmanda bu hayvanlar varedildi demek. te evrimcilerin en sktklar konulardan biridir bu. Size tavsiyem bu konuyu aratrn. Ateistler hemen bugn aratrmanz gerek bu konuyu. Ve Darwin nasl da kolayca insann treyiindeki zincirleri bize anlatyor grdnz. Bir adm yeterli diyor trlerin deiiminden bahsederken. Ne diyor bu adam? Ama dnyada bu adam nasl anlatlyor deil mi? *** kursat: hani snnetullah ayeti var ya, orada ki manaya Allahn adeti diyorlar, ite ben Allahn adeti olmaz diyorum ancak bunu bni Rd'ten rendim, adet demek bir nevi alkanlk demektir, bak ben bunu niye inkar ettim syleyim nk adet alkanlk demektir ve alkanlk kazanlan bir eydir, ve kazanmaktan bahsedildiinde evvelden bu sfata sahip deildi de sonradan bunu elde etti manasn akla getirir ve bu da Allah da deime olduunu akla getirir Zafer: alkanlk neden sonradan olsun ki

kursat: ezeli bir alkanlk olur mu sence Zafer: alkanlk diye neden diyorsun peki kursat: nk adet demek bu demektir Zafer: senin anladn adetle, kullanlan adet farkl olabilir kursat: zaten ben onu mecbur u manaya hamlediyorum: "Allahn ilminde olaylarn ekseriyetle bu ekilde vuku bulmas var" manasn veriyorum Zafer: ee kursat: mesela firavunun suda boulmas hadisesini rnek alalm Zafer: sen zaten sadece ilmi kabul ettiin iin dier eyleri de hep ilme balayabilirsin. kursat: Yani azap geldiinde inanmalar fayda vermez deniyor ayette, ancak snnetullahn yani adetullahn byle olduu ifade ediliyor. Yani bu ayet ite byle azap gelince ekseriyetle yani ounlukla azap geri evrilmez manasndadr Firavun iman ettiinde snnetullah olarak ifade edilen durum gereince sulardan kurtulamad yani azap geri evrilmedi Zafer: peki peygamberi kabul ediyormusun kursat: peygamberlik messesini kabul ederim Zafer: peki neden onun iman hakknda laflar yapyordun kursat: ancak son peygamberin iman meselesinde sylediklerimin de arkasndaym Zafer: hangi peygambere inanyorsun, Kuranda vlen bir peygamber hakknda laf ediyorsun bu senin inancna ters deil mi kursat: son peygamberin iman konusu aslnda o kadar da derinlii olan bir konu deildir (daha ok psikolojiktir) Yani hadislere bakarsan greceksin yzlerce insan biimci rivayet var ama yzyllardr insanlar hep bu zahiri (d grn) Allaha cisim demeye gelen rivayetleri hep baka manaya yorumladlar. Ancak sana unu syleyim ki bir tane bile yle hadis yok "ben bunlar diyorum ama baka mana kasdediyorum" anladn m? Zafer: yanl anlyorsun ve yanl dnyorsun, duyduun gibi anlyorsun mecazi kavram gremiyorsun

*** kursat: ne diyordun [TT] MasteR: Allah nedir? diyordum sence kursat: basit birliktir, okluk olmayan birliktir, dnmeyen, hareket etmeyen, hi biryerde olmayan, duygusu bulunmayan [TT] MasteR: sfatlar yok mudur kursat: yoktur sfatlar, nk sfat kabul edilince sana soru soracam hazrmsn bakalm [TT] MasteR: sor bakalm kursat: Allah sfatlar olmadan da ilah mdr [TT] MasteR:

bence sfatlar vardr kursat: sfatlarna muhta mdr [TT] MasteR: muhtadr demedim, Allah vardr diyorsam kafamdaki Allah, sfatlaryla var kursat: peki sfatlar bulunmasa da Ona ilah der miydin [TT] MasteR: sfatlar olmasayd, tanmlanamazd, yani birey yapan bir faailiyeti olan, bir rol olan her eyin sfat vardr [kursat: peki Allahn zat yani kendisi ezeli mi [TT] MasteR: ezeli [TT] MasteR: sonsuzdur, her yerde vardr kursat: bilgisayarn iinde de var m [TT] MasteR: var kursat: laamda var m [TT] MasteR: var kursat: peki bu yerleri Allah sonradan m yaratt [TT] MasteR: mekan yoktu bata, sonradan yaratt kursat: peki bu yerleri yaratmadan nce neredeydi [TT] MasteR: mekan yoktu o zaman kursat: ite onu soruyorum ya bende [TT] MasteR: yani beynin 3 boyutun tesine geemez, u anki terimlerle tanmlayamazsn ki bu olay kursat: yani mekanlar yokken yersiz miydi [TT] MasteR: mekanszd kursat: sonradan mekana m yerleti [TT] MasteR: hem ncesinde olduu yerde hem sonrasnda olaca yerde, zaman yoktu ki o an nce ya da sonra diye tanmlayamazsn kursat: sen demedin mi mekanlar nce yoktu Allah sonra yaratt diye, sonra yaratt dediine gre bu sonrann ncesi olmas lazm deilmi [TT] MasteR: mekan ve zaman yoktu kursat: zaman ne zaman yoktu? kursat: ben diyorum ki dua etmemek lazm, ancak Kuranda dua etme ile ilgili ayetler var biliyorum, bunu ispatlayacam, sence Allahn ilmi de ezeli iradesi de yani dilemeside ezeli deil mi [TT] MasteR: ne demek dilemesinin ezeli olmas? kursat: bak imdi ezeli demek u demektir yani balangc olmayan, ncesi olmayan yani ncesinde zaman gememi olan demektir yani hep vard demektir [TT] MasteR: onu biliyorum,dilemesinin ezeli olmas yada olmamas ne demek

kursat: ben zaten Onun iradesini dilemesini inkar etmitim kursat: bak irade nedemektir, hani Allahn iradesi deniyor ya [TT] MasteR: taktiri kursat: yani anlam olarak istemek ve semek demek deil mi [TT] MasteR: evet kursat: semek iin seilenlerin mevcut olmas lazm m deil mi [TT] MasteR: lazm deil kursat: iyi dn [TT] MasteR: senin semen iin yaratman lazm, mesela elinde amur var ama amurla ne yapacan yok, imdiye kadar yaplmam bir heykel (maddi hi bir eye benzemeyen) yapabilirsin, snrl hayalgcnle bile yapabilirsin kursat: normal sordum ite [TT] MasteR: bende cidden dndm sylyorum kursat: bak sence bizim burada yazmamz Allahn semesiyle mi oldu yani bakasyla deil de benimle konuuyorsun ya bunu Allah m seti [TT] MasteR: kader konusuna m giriyoruz, bence Allah ne yapacamz biliyor ama ne yapacamza karmyor, seninle konumam benim zgr seimim ama Allah seninle konuacam biliyordu nk o zamandan bamsz kursat: ben semesini sordum [TT] MasteR: benim sememle oldu dedim zaten kursat: yani Allahn semesi iradesi yok mu diyorsun [TT] MasteR: var ama benim hayatmda yok kursat: Allahn iradesinin dnda bir olay olur mu ki [TT] MasteR: Allah bizleri doa kanunlaryla babaa brakm, doa kanunlarn semi, yani bir borunun iinden akan su damlas dn ktn yer belli varacan yerde belli ama geni bir boru istediin kadar yer deitirebildiini varsay kursat: yani Allahn semesi iradesi yok mu diyorsun [TT] MasteR: vardr ama zerimde seme iradesi yoktur diyorum, Allah karmamay semi o yzden, karamad iin deil kursat: peki senin yapacaklarn ezeli ilmiyle biliyor mu [TT] MasteR: biliyor kursat: Onun olacan bildii bir olay olmayabilir mi [TT] MasteR: Onun olacan bildii olay olur kursat: olaylar nceden bilir dedin madem, Onun ilmi yanl kar m [TT] MasteR: kmaz kursat: o halde bizim bugn konuacamz da ezeli olarak biliyordu yle mi [TT] MasteR:

evet kursat: madem bildii ey yanl kmaz bizim hr irademiz nerde? nk ezeli olarak bizim konuacamz belli [TT] MasteR: belli ama biz bilmiyoruz, Allah biliyor, biz bilmiyoruz kursat: senin bilmemen durumu deitiriyor mu [TT] MasteR: deitiriyor, ben zgrm kendi amdan ama Allah asndan ne yapacam belli kursat: rzk Allahtan m [TT] MasteR: hayr, alan kazanr, rzklanr kursat: rezzak deil mi O [TT] MasteR: dnyadaki bolluk Ondan, ama mdahele etmez [TT] MasteR: elma aacn o vermi, elma bahesindeki biz insanlar ise onu toplayp yemeliyiz, toplamazsan Allah sana vermez kursat: ecel vakti deiir mi [TT] MasteR: deiir (bize gre) kursat: indallah, yani Allah katnda [TT] MasteR: Allah katnda zaman yok kursat: zaman sormadm ki [TT] MasteR: zaman sordun, ecel vakti=zaman kursat: mesela ben birini ldrdm len kii eceliyle mi ld [TT] MasteR: ecel ne sence kursat: lm an [TT] MasteR: ecel=lme vakti mi kursat: evet kursat: yani eceliyle mi ld [TT] MasteR: evet kursat: ecel vakti deiir mi deimez mi [[TT] MasteR: bize gre deiir dedim ya kursat: peki Allah onun lm ann bilir mi [TT] MasteR: Allah hereyi bilir kursat: o halde o kii lmek zorundayd yle mi [TT] MasteR: yine zamana takldn kursat: Kurana inanrmsn [TT] MasteR: evet

kursat: inanmadn ispatlayaym m [TT] MasteR: inanyorum ki, yapabiliyorsan ispatla kursat: Allah kullarn saptrr m [TT] MasteR: Kurandaki her yazan birebir deildir, mecazidir, sapkn kullar vardr, ama Allah saptrmaz kursat: Nahl 93. ayeti inkar ettin [TT] MasteR: inkar etmedim, farkl yorumluyorum kursat: dilediini saptrr dilediini yola getirir diyor ayet [TT] MasteR: Allahn dileyeceini nereden kardn kursat: ben zaten Onun dilemesini inkar ettim, bu ayeti farkl yorumluyorum [TT] MasteR: nasl kursat: yani Allahn ilminde sapaca olan sapar, hidayete gelecek olanda gelir, manasna alyorum ayeti kursat: ben muattlaym, yani iptal eden [TT] MasteR: o ne? kursat: sfatlar inkar eden manasnda, sadece ilmini kabul ediyorum ve ilmine de zatnn ayndr diyorum bir tek ilah vardr diyorum, halbuki sen sfatlarn kabul ediyorsun ve 7- 8 tane ezeli kabul ediyorsun kursat: mesela sence iman Allah m nasip eder [TT] MasteR: hayr kursat: mslmanmsn diye sorsam ne cevap veriyorsun [TT] MasteR: mslmanm kursat: elhamdlillah demiyor musun, Allaha krler olsun demektir [TT] MasteR: ok kr de derim elhamdlillah da ya da demem, Mslman msn deyince mslmanm derim kursat: peki neden krediyorsun bu soru karsnda [TT] MasteR: soru karsnda kretmedim, cevap verdim kursat: ne iin kredersin o halde [TT] MasteR: doru yolda ilerleyebildiim iin, salm yerinde olduu iin gibi kursat: doru yolda ilerleyebildiin iin mi? peki seni doru yolda ilerleten Allah m ki? [TT] MasteR: hayr kursat: o halde neden krediyorsun [TT] MasteR: kr ki doru yoldaym diye kursat: kime krediyorsun [TT] MasteR: gidiata

kursat: Allaha deil mi [TT] MasteR: Allaha da, bana zgr irade verdii iin kursat: peki senin dncelerini Allah m yaratyor [TT] MasteR: hayr kursat: sen mi yaratyorsun [TT] MasteR: Allahn izniyle kursat: sen mi yaratyorsun evet mi hayr m [TT] MasteR: evet dedim ya kursat: Allahtan baka yaratc olur mu ki kursat: Kuranda ok ayette "her eyi yaratan Allahtr" deniyor. Oysa sen dncemizi Allah yaratmaz diyorsun ayeti inkar m ediyorsun [TT] MasteR: ben zgr dnyorum kursat: dnmek istemediin halde dndn bir dnce oldu mu [TT] MasteR: oldu kursat: madem sen zgr iradeliydin de neden dnmek istemediin bir dnceyi dndn [TT] MasteR: laf oyunu yapyorsun kursat: yooooooooo kursat: demek ki bu dnce senden deil, kimden o zaman [TT] MasteR: istediini dnebilir misin? kursat: ben cebri savunuyorum yani Allahn ilmin de benim ne dneceim var ise ben onu dnrm zgr deilim [TT] MasteR: istediini dnemez misin? kursat: biraz evvel dncelerini kendinin yarattn sylemitin ama daha imdi dnmek istemediin eyi dndn syledin. O halde soruyorum sen dnmek istemediin dncelerini mi yaratyorsun? evet dersen seni buna ne zorlad? [TT] MasteR: iblis Allaha itaat etmediinde yeni biey mi yaratt da yaratmak ile dnmeyi kyaslyorsun? kursat: anlamadm [TT] MasteR: iblis Allaha itaat etmeyip secdeye varmadnda zgr dncesi yok muydu iblisin kursat: elbette yoktu [TT] MasteR: o zaman neden Allah'a kar kt kursat: mecburen, zira Allahn ilmi yle idi [TT] MasteR: yle olmasn Allahm istedi kursat: hayr, ben Allahn iradesini inkar ettim

[TT] MasteR: sence o zaman (haa) Allah kendi duygularn m tatmin etti byle yaparak kursat: cevab u: Allahn ilmi ezeli olunca mantk icab ezeli olann nedeni olmaz bunu kabul ediyor musun yoksa aklaym m [TT] MasteR: akla, cmlelerin ok karmak kursat: bak dnyada sebep ve sonu var ya, mesela yorsun palto giyiyorsun burada sebep mek sonu palto giymek anladn m [TT] MasteR: anladm kursat: bu rnee gre sebep sonutan nce geliyor deil mi bu ak yani [TT] MasteR: evet kursat: Allahn ezeli ilmini sen kabul ettin ya, ezeli demek ncesi olmayan demek ya, soruyorum o halde, ncesi olmayan eyin ncesi olur mu [TT] MasteR: olmaz kursat: biraz evvel kabul ettiin gibi bir eyin sebebinin olmas iin zaman olarak ncesinin olmas gerek demitik hatrladn m [TT] MasteR: verdiin rnekte evet kursat: halbuki sen Allahn ezeli ilminin ncesinin olmadn da kabul ettin. eee ne oldu o zaman dn bakalm? [TT] MasteR: ezeli olann ncesi yok kursat: o halde sebebi de yok deil mi, sen bunu kabul ettin mi onu syle, yani ilminin byle olmasnn sebepsiz olduunu [TT] MasteR: evet kursat: imdi kabul ettiin ey ok nemli, byk bir adm attn yani, unu sana syleyim bu adm attn ya artk zgr iradeyi savunamayacaksn onu sana gstereceim hatta Allahn iradesini bile savunamayacaksn

***

kursat: bak bugn dediimi diyorum akl esasen Allahn bizde var ettii dncedir yani bize batan verilip daha sonra bizim onunla dncelerimizi varettiimiz ey deildir ne diyorsun bu yoruma kursat: sen nasl; dndn bilmiyorsan, nasl bilinli, hr ekilde dndn iddia ediyorsun SERHAN: unm,r u , mnmeeu nnorrd a eadaym y m m lm nes o d k istiy u kursat: iyi de bunu nasl becerdiini biliyor musun SERHAN: y r A o l

kursat: serhan bu son dediin cevabn zerinde duralm, sen bu cevapla ne kasdettin aar msn rnek ile SERHAN: e Al l sin i en yor y z kursat: bu czi iradeyi aar msn rnek ile SERHAN: mnmekdo mesela, eiilcziirademi sanane yazaca d beny mmih aya kar y rm eiin sarfediyorum, Allah da yazaca y i n a kursat: peki " ben czi irademi sana ne yazacam dnmek iin safediyorum" dedin. ama bu sarf nasl yaptn biliyormusun SERHAN: Allah bize mahiyetibizcemehul bir czi irade v im r e kursat: mahiyeti bizce mehul derken, naslln bilemeyiz mi demek istedin SERHAN: kursat: yani bunun ne olduunu tam manasyla bilemeyiz diyorsun yle mi SERHAN: n y aklen ve naklen biliriz, fakat mahiyetini tam olarak bilemeyiz a kursat: madem bilemiyoruz diyorsunda ne diye stne basa basa her konumamzda harici vcd yoktur, emri itibaridir gibilerinden kesin tavrlarla konuuyorsun. senden neden byle konutuunun itirafn yapman bekliyorum. ben aslnda biliyorum ama nce senden itiraf bekliyorum SERHAN: nr. f aka t mahiyetini bilemememiz, onun harici bir vcudu olma d d d kursat: peki harici vcd olmamas sence bir mahiyet deil mi SERHAN: il de kursat: mahiyet ne demek ki SERHAN: rmdeyr tam olarak rahim- m a Allali unu uz mutlak ve anla i mutlak ve hakim-i mutlakt lr by o . h adil-i .o . y kursat: peki ksaca buna istemek, yapacamz bir fiili istemek desek olmaz m SERHAN: kursat: sence bu istemekte Allahn yaratclnn dnda kalan bir ey mi? yani yaratmasnn dnda kalan bir ey mi SERHAN: una gerekyoktur, nk, hakiki bir czi iradenin verilebilir. Yani,Allah vcudu yoktur niin, abde harici bir vcuduoldu y kursat:

sahte bir vcudu mu var SERHAN: kursat: peki haritadaki izgiler var m yok mu, haritada yani SERHAN: nli aesie msev boom nl daetr u n eepr y m e kev l ae s kn nt ya a ls u ei n e kursat: soruma yant verirmisin SERHAN: kursat: peki haritadaki izgiler var m yok mu haritada yani yani haritada bu izgiler, varsaylan eklinde mi var, yoksa hakiki olarak m var SERHAN: kursat: bak serhat anlatamyormuyum ben. harita iin konuuyorum: bu izgiler harita da hakiki olarak var m yok mu SERHAN: kursat: gelelim ikinci kka, peki dnya zerinde bu izgiler (hakiki) anlamda var m yok mu SERHAN: kursat: ite bu kyas imdi czi irade iin yapacaz aynen okeymi SERHAN: (kursat: peki ksaca buna istemek, yapacamz bir fiili istemek desek olmaz m SERHAN: Evet) yukarda byle dedin SERHAN: kursat: yani czi iradeye bir nevi istemek yapacamz fiili istemek dedin kabul ediyormusun SERHAN: kursat: peki bu fiili yapmak istemeye "hakiki" anlamda var der misin SERHAN: kursat: hakiki anlamda var m dersin yok mu dersin, hakiki anlamda var ile yok un dnda bir durum olur mu SERHAN: l, a .r Yani, itibarive nazari ve nisbi bir diye vard mynyv, haritaki izgiler paralel meridyen vcuduisimler al e Yr . h r bi aki il o kursat: bak yine dndn ayn noktaya, unu soruyorum: itibari (varsaylan) olarak var denen ey,"hakiki anlamda yoktur" manasna gelir mi gelmez mi?

SERHAN: ik r dum mne e ld kursat: ben zaten var diyorum SERHAN: kursat: btn kelam kitaplarnda anlatlyor iki satrda SERHAN: la z ya ac zi b bm,m h nz i i d, a ii a r mr l o kursat: neden hr irademiz olmas lazm ki SERHAN: ilmiydi demin bir irademiz var diyen sen d n e kursat: evet var, hakiki manada var diyorum SERHAN: imdi de neden hr bir irademiz olmas la m z k kursat: evet yle diyorum SERHAN: iav fku asiy bld i en o r s u , n i u kursat: hayr deildir, izah da basittir SERHAN: m i z kursat: btn kelam kitaplarnda bin yldr czi irade yle tanmlanr: bir ahsn bir fiili, eylemi yapmadan nce yapmak istemesine, meyletmesine czi irade denir. rnek vereyim: ben sandalyede oturuyorum ya, birden kalkmak istedim. te bu rnekteki czi irade, kalkmak istememdir. "itibari, harici vucudu yoktur" gibi kavramlar kelam kitaplarnda gemez. Bu nurcularn, nursinin uydurmasdr. Ama nursi de bunun benzerlerini bakalarndan alm olabilir, onlarn kim olduunu da biliyorum. Sorun yle balad: ehli snnet ad verilen iki mezhep vard biri Maturidi biri Eari, bu iki mezhep kader konusunda efali ibad yani kullarn fiilleri bahsinde dediler ki kullarn fiillerini Allah yaratr bunda ittifak ettiler, iki ahsta kitaplarnda czi irade tabirini kullanmadlar ancak kitaplarnda Eari devaml Allahn mutlak iradesinden bahsetti ve kitabnda sonucun cebr olduunu ortaya koyan izahlar yapt, buna karlk Maturidi kitaplarnda zelikle "Kitabu-t Tevhid" de kulun zgr iradesi olduundan bahsetti, czi irade tabirini o da kullanmad ancak yine kitabnda Allahn iradesinin hereye amil olduunu sylyordu, yani sonu olarak Maturidinin kitab elikilerle doluydu, bunun zerine Hanefiler; fkh ekber deki yazlardan (Ebu Hanefinin kitab) ve Maturidinin hanefi mezhebinde olmasya beraber itikatta biz ona tabiyiz dediler, ancak pek aratrmadlar, yani bu byle bir 500 yl gitti, yani Maturidi de, Eari de ehli snnet grld ama Earilik basknd, sonra

baktlar ki Maturidiler bundan 500 yl kadar nce bu byle olmayacak; eer biz fiillerimizi Allah yaratr dersek bu cebr olur bir zm lazm dediler ve ilk olarak bn Humam ( Fethul Kadir 'i yazan Hanefi fkhs) adl kii bundan 500 yl nce czi iradeyi Allah yaratmaz dedi, oysa Ebu Mansur Maturidi "her hadis mahluktur" demiti. ama bunu Maturidinin yazlarna dayanarak yapt ibn humam ve byle geldi bu dnce. Sonra nasl olur da sonradan olan bireyi Allah yaratmaz diye soru soruldu, evet bu nemli soruya cevap bulmalar gerekmekteydi, ama bununla pek uramadlar nk zaten bu ileri ince aratrp da bu konuyu anlayacak pek insan yoktu, onlara denseydi ki: fiillerimizi Allah yaratyor ama biz meylediyoruz, istiyoruz Allah da yaratyor onlar zaten peki o meyletmeyi Allah yaratmyor mu gibilerden bir soru zaten sormazlard, ancak yine de neme lazm belki bir anlayan kabilir bu incelii gibilerden yle bir cevap bulabildiler: dediler ki; bu czi irade denen ey zaten hafif bir ey, art- adi, eee dolaysyla ona "yok" da denebilir. byle deyince de onun Allah tarafndan yaratlmas gerekmez ki... Bylece Allahn yaratmas mutlak olur ve hereyi yaratr ama czi irade denen ey yok mu? hah ite onu yaratmaz, buna da yle bir klf yaptlar; zaten bu konuda Mutezileye bakmalar kafi idi, dediler ki: eer czi irade yaratlm olsa i cebr olur, cebr olsa o zaman imtihann ne manas kalr, o zaman Allah adil olmaz, zalim olur gibilerinden ayn harfi harfine Mutezile gibi konutular, ancak onlara Mutezileyi nasl buluyorsunuz diye sorulduunda hemen laf hazr: onlar sapk, nk onlar kullar fiillerini yaratr dedi. halbuki olur mu yle ey hereyi Allah yaratr dediler. halbuki Maturidiler de, Mutezile de aynen hr iradeyi savunuyorlard, ama Mutezile mezhebi Maturidilerden u ynyle ayrlyordu, bu mezhep dediinin arkasnda durabilmek iin baz eyleri de sylemek gerektiini hissediyordu. SERHAN: 'el lm f ri ycu , t e nailii t dbr ar n ei ni c ks e oyo y n n l a kursat: ben Mutezile deilim ki SERHAN: isrn n ud a masr va da b i d in i : kursat: var SERHAN: tn l vdeyr ne e do cr e iy s r a kursat: nk bu irade ve onun kullanm Allahn varetmesiyle vcut bulur SERHAN: iy s l o kursat: bak imdi nmde harfler varya SERHAN: kursat:

mesela ben "h" harfine basmay istedim diyelim okeymi SERHAN: kursat: benim bu "h" harfine basmak isteyiim sonuta dncedir ve bu vardr ve bu hadistir ve bunu Allah varetmitir diyorum ve ben ben de Allahn varettii dnceyi dnmemeye kadir olamam, o bakmdan bunu dnmeye mecbur olurum SERHAN: k,am peki, mecburolurum diyorsun, sonra da iradeden sz ediyorsun bunlareli mcu ivr ie a , s kursat: bak Kuranda da byle kullanmlar var mesela Tekvir suresi son ayetlerine bak SERHAN: tmykr iaiaau bsoouv av ms le rm cd vme i k r a , r e kursat: dedim ya hem iradem var hem mecburum nk benim seimlerimde dncedir dolaysyla onlar da Allah varediyor. ne var bunu anlamayacak ok zor deil yani SERHAN: kursat: kurtul u taklit bandan sen SERHAN: id , ierv sen irade var dedin yani, insandabir seme hakk rn i n kursat: dediim ayetlere bak Tekvir son ve nsan suresi son ayetler SERHAN: zm tr bt b a i kursat: iki saattir ben ne anlatyorum burda SERHAN: k k a kursat: ok basit SERHAN: kursat: yle, Eari mezhebinin gr budur SERHAN: kursat: kesb derler buna SERHAN: czu E'ke vak fsf oti iy tn ar da Yi yd zt at e rr nn ii o, o d r a . kursat: bak benim okumadm kelam kitab kalmam ve sen bir adet kelam kitab okumadn sylyorsun sonra kalkm bana Earilii retiyorsun bu insaf m sence SERHAN:

r o sa yr i d l kursat: istemiyorum ve evet kalkmadn grdm SERHAN: ne bn ky r ll us e kursat: aklma bir soru geldi, yellenme ile ilgili, yellenmeyi Allah m yaratyor SERHAN: kursat: insan iinde kalabalkta biri byle otururken yellendi sesli ekilde diyelim, peki bu ahs czi iradesini yellenmek iin kulland m imdi ve utand bu ahs, o kii rezil oldu orada, o zaman onu Allah rezil etti SERHAN: kursat: hani onun hr iradesi
*** kursat: yani unu soruyorum mesela bizim burada yazacamz nceden biliyormuydu SERHAN: Allahn bilmemesi diye bir ey var m kursat: bildii eyler bildii gibi mi gerekleir SERHAN: evet kursat: peki bildii eylerin yani var olacaklarn bildii eylerin, varla gelmesi zorunlu mu SERHAN: Allah, olacak bir eyi biliyor. Yani, olaca iin o eyin olacan biliyor, zaten btn kainat onun nazarnda bir sayfa gibidir, yani gemi ve gelecei bir anda grr kursat: peki bildii eylerin yani var olacaklarn bildii eylerin, varla gelmesi zorunlu mu, srarla soruyorum SERHAN: mesela, sen burada benimle yazyorsun. Allah bunu biliyor. Eer yazmasaydn, yazmayacan bilirdi. Bildii eylerin vcuda gelmesi zorunlu deil, irade de lazm kursat: Allah yazacamz biliyorsa ben senle yazmazsam O yanl biliyor olmaz m SERHAN: YAZIACAIN N BLYOR. EER YAZIMASAYDIN YAZIMAYACAINI BLRD kursat: sen Onun ilmine ezeli demedin mi SERHAN: bunu ezeli olarak biliyor, yani senin yazacan ezeli ilmiyle biliyor kursat: ezeli bilgi deiir mi sence SERHAN: hayr kursat: olaylar olduktan sonraki bilgisiyle olaylar olmadan nceki bilgisi aynmdr Allahn SERHAN: nce ve sonra sana gre vardr, bir ayna dn, sa taraf gemi ve sol taraf da gelecek olarak dn, bu aynay ne kadar yukar kaldrrsan gemi ve gelecei o kadar geni grr. Peki aynada grlen ekillerin hangisi nce ve hangisi sonra

kursat: ayn SERHAN: kader de kainata yle bakyor, yani, ezel ve ebed, Allahn indinde bir andr kursat: bildii ey bildii gibi meydana gelirse bu olacaklarn baka trl olamayaca aktr SERHAN: ilim maluma tabidir. Yani, Allah bildii iin olmuyor. Olduu iin Allah biliyor kursat: ilim maluma m tabidir, ne demek bu SERHAN: dediim gibi, Allah bildii iin olmuyor. Olaca iin Allah biliyor. yani, kainatta olacak her eyi, en ince ayrntsna kadar Allah biliyor. yani ilim kudret deildir kursat: Allahn ilmi mi bizim fiillerimize tabi yoksa bizim fiillerimiz mi Allahn ezeli ilmine tabi SERHAN: Mesela, senin czi iradeni benimle yazmak iin kullanacan biliyor ve o fiili yaratyor. Yani, senin yazacan biliyor. Yani Allahn ilmi kainata tabi. kursat: nce olan ey sonra olana tabi olur mu yoksa sonradan olan m ncekine tabi olur SERHAN: o ayna misalini hatrla, nce ve sonra senin iin geerli. Allah ise ezel ve ebedi bir anda grr ve bilir kursat: ezeli olan ey sonradan olan eyden nce deil mi SERHAN: nce ve sonra sana gredir. Cenab- Hakka gre kainattan nce ve kainattan sonra olmaz, yani Allah ezelidir. Onun indinde zaman yoktur kursat: sence Allah kainattan nce varmyd SERHAN: vard. kursat: ezeli olan ey sonradan olan eye tabi olur mu, bunu anlat bana SERHAN: Mesela, karnda bir bilgisayar yok ve bilgisayar diye bir ey de yok. Sen dnyada bilgisayar olmad halde, bilgisayar olduunu bilsen olmaz. Yani, sen bilgisayar olduu iin bilgisayar biliyorsun kursat: evet SERHAN: Cenab- Hak da, kainatta olacak btn her eyi en ince ayrntsna kadar biliyor. Bu kadar basit kursat: ama onun bu ilmine nasl tabi dersin sen SERHAN: fakat izah ediyorum, yani benim izah ettiim ekilde kursat: sonradan olann ezeli olana tabi olmas sence mantksz m, ezeli olann sonradan varolan eye tabi olmas daha m mantkl yoksa, karar ver SERHAN: Allahn ilmi ezelidir. Kainatta olacak btn olaylar bilmesi kadar normal bir ey yok kursat: soruma cevap deil bu SERHAN: fakat tabi olmay aklyorum. Peki sana gre nasl kursat: evet aklayaym, sana unu sylemeliyim ki bu meseleyi drt ay nce rendim, bak serhan samimiyetle sylyorum bu anlatacam said nurside, fetullah glen de bilmez yani ou bilmez, yzyllardr dnen bir kat vardr, belki 700 yldr o da udur: ilim maluma tabidir lafdr kursat: ibni rtten rendim bu konuyu sonra ok kitapta grdm, nce unu bilelim; tabi olan ve tabi olunan, sence hangisi sonradan gelir SERHAN:

bize gre mi, Cenab- hakka gre mi kursat: senin mantna gre ite SERHAN: deiir kursat: syle SERHAN: mesela, ben senin yarn tekrar benimle konuacan bilsem, benim ilmim, senin yarn benimle konumana tabi olmu olur. Fakat, benim ilmim senin yarn benimle konumandan daha nce olmu olur SERHAN: tabi ki bu bize gre kursat: bak tabi olan tabi olunandan sonra gelen deil midir SERHAN: grdn gibi, benim ilmim senin yarn benimle konuacandan daha nce olabiliyor, yani, tabi olunan, tabi olandan daha sonra olabiliyor kursat: ezeli ilim iin konu bakalm rnekleri ona gre ver SERHAN: Mesela, sen bir mhendissin. Bir ev yapacaksn. Mutlaka bir plana ve projeye gre yapman lazmdr. Yani, sen evin nasl olmas gerektiini bildiin iin o evi o plana gre yapyorsun. yle de, Allah kainatn en hayrl ve mkemmel tarznn bu olduunu bildii iin kainat bu ekilde yaratyor. kursat: tabi olmay sordum ben, yani temel konu u: Allahn ilmi mi bizim fiillerimize tabi yoksa bizim fiillerimiz mi Onun ilmine tabi? Bunu konualm SERHAN: hep onu izah ediyorum zaten, ilim ile kudreti kartrma kursat: mantkan ezeli olan ilim baka eye tabi olmaz, nk tabi olma sonralkla ilgili bir eydir, dolaysyla aslnda ilim maluma tabi deildir tersi yani sonradan olan olaylar ilme tabidir, dolaysyla cebr olur, olay bu, yllardr grmezden gelinen basit bir mantk hatas yani SERHAN: bak sen bildiin iin mi bir ev yapyorsun, yoksa ev yaptn iin mi biliyorsun kursat: ev yapacam dnyorum ve yapyorum SERHAN: yani senin ilmin evden nce deil mi kursat: evet SERHAN: Allah kainat bilmeden yaratmas sence mantkl m kursat: ben yaratmasn, bildiklerinin varlk sahasna kmas olarak anlyorum SERHAN: peki neden biliyor kursat: nedeni yok SERHAN: peki, sen cebir diyorsun. Cehennemi neyle izah edeceksin kursat: nedensizlikle SERHAN: olmaz mantksz, ok byk bir mantkszlk kursat: ben Allahta seim yapmad diyorum ispalayaym m SERHAN: Allah zalim olur mu kursat: zalim demiyorum ancak adaletsiz diyorum SERHAN:

yine noksan bir sfat kursat: hayr SERHAN: peki, sen hi suu olmayan bir insan yaksan, zalim olmaz msn kursat: olursun SERHAN: Allah neden susuz insanlar atee atyor ve yakyor kursat: dedim ya bak nce unu anlataym, Allah da seim yapmaz , bunu anlataym m SERHAN: hayr, nce soruma cevap ver kursat: bununla alakal ama SERHAN: bununla alakal deildir kursat: alakal SERHAN: syle kursat: bak imdi sen ezeli bir ilmi vardr Allahn dedin ya, ite bunu diyen bir ahs daha Allahn iradesini artk savunamaz, nk ezeli olan ey deimez, dolaysyla imdi u sorum nemli, Allah ilminin zttna bir ey yapabilir mi SERHAN: yapar kursat: ite yanl cevap veriyorsun, SERHAN: izah edeyim. Mesela, seni yaratmas hayrl, yaratmamas hayrsz olduunu biliyor. Fakat, seni yaratyor. yani bunu demek istiyorum kursat: onu demiyorum, olacak olan olaylar ile ilgili ilmini diyorum SERHAN: yani iradesiyle tercih ediyor. benim demek istediim bu, peki, Allah insanlar cehenneme atmaya neden mecbur olsun kursat: olacak olaylar var ya, onlar ezeli ilmiyle biliyor ya, onu diyorum sana SERHAN: neden insanlar cehenneme atacan biliyor, neden kursat: bak anlamak istemelisin, anlatyorum sana, olacak olaylar ile ilgili ilmi diyorum, bu ilim deiir mi, olacan bildii eyler olmak zorunda m SERHAN: senin dediklerinin hi bir mant yok. Allah istemeden ve insanlar haketmeden insanlar cehenneme gidiyor. Yani, Allah bunun bir zulm olduunu bildii halde, onu engellemeye gc yetmiyor diyorsun. mantktan son derece uzak kursat: olacan bildii eyler olmak zorunda m SERHAN: sen Allahtan bahsetmiyorsun. Noksan ve hatal ve aciz bir varlktan bahsediyorsun kursat: olacan bildii eyler olmak zorunda m SERHAN: evet kursat: evet mi SERHAN: yani senin ne zaman leceini biliyor. bu bilmesi deimez. bildii vakitte lrsn kursat: peki benim leceim vakiti istese deitirebir mi

SERHAN: senin lecein vakit, Allahn ilmindedir. Yani, senin lecein vakti biliyor kursat: onu sormadm SERHAN: yani, Allah bildii eyde yanlr m diye soruyorsun kursat: aka unu soruyorum: olacan bildii eylerin olmamasn irade edebilir mi SERHAN: neyi niin bilecek, iine gelmeyen sorulara nedensiz diye cevap veriyorsun kursat: ezeli ilim olduu iin nedeni yok zaten, mantken bu byledir SERHAN: peki sen buna cevap ver. Noksan sfat olan bir ey, ilah olabilir mi kursat: noksan sfat yok ki SERHAN: haa Allaha demediini brakmadn kursat: aka unu soruyorum: olacan bildii eylerin olmamasn irade edebilir mi u sorumu cevapla SERHAN: senin dediklerinin hi bir mant yok. Allah istemeden ve insanlar haketmeden insanlar cehenneme gidiyor. Yani, Allah bunun bir zulm olduunu bildii halde, onu engellemeye gc yetmiyor diyorsun. mantktan son derece uzak, sonrada noksan sfat yok diyorsun. bunlar hep noksan sfat kursat: aka unu soruyorum: olacan bildii eylerin olmamasn irade edebilir mi SERHAN: sorun mantksz kursat: ok sper bir sorudur SERHAN: ok mantksz kursat: iradesi olmadn kantlayan bir sorudur SERHAN: sen yle sanyorsun kursat: o halde cevap ver SERHAN: mesela ben bilgisayar yapmasn biliyorum. Fakat, bu bilgisayar ok deiik ekillerde yapabilirim. Fakat, ben irademle tercih edip, sevdiim ekilde bir bilgisayar yapabilirim. eer ben tercih etmesem, bu bilgisayar neden bu ekilde olsun ki kursat: sen hadis bir varlksn biz ezeli bir varlktan bahsediyoruz SERHAN: neden elma o ekilde kursat: nedensiz SERHAN: mantksz, birisi tercih etmeden elma neden o ekilde olsun ki, neden Hz Muhammed aleyhisselam peygamber olmu sen olmamsn

*** Allah neyi tercih edeceimizi de ezelde mi (ezeli olarak) irade etmiti?

***

SERHAN: madem Allah haa insanlar zorluyor. yle ise, Kur'anda neden onlardan ikayet ediyor ve tehdit ediyor. kursat: cevap: bunlar hep isnaddr SERHAN: ne demek kursat: u: zaten bunu bulmam yllar srd, bak her ne kadar bu fiilleri de onlara Allah yaptryorsa da onlara nispet ediyor, kitapta ok akladm bunu SERHAN: fakat haa sulu Allah olduu halde neden insanlardan ikayet etsin ki. kendi kendinden ikayet etmi olmuyor mu, mesela kursat: mesela bir kral birinin lmn emrediyor ve cellat da ldryor hem kral iin hem de cellat iin adam ldrd denebilir SERHAN: mesela, zinaya yaklamayn diye bir emir var. Fakat, Allah insanlara zorla zina yaptryor. Yani, hem yasaklyor, hem de zorluyor. nasl oluyor bu kursat: yle oluyor SERHAN: nasl kursat: ilmine gre yani SERHAN: anlamadm kursat: bak ikide bir bana diyorsun ki neden hep ii nedensizlie getiriyorsun onu bir anlataym m sana SERHAN: fakat bedizzaman bu sorulara duraklamadan cevap vermi, sen bedizzamandan daha iyi bilmiyor musun yoksa kursat: o bu ileri bilmez ki okudum diyorum onun kitabn SERHAN: fakat cevap veremiyorsun, o bunlara kesin ve net bir ekilde cevap vermi kursat: bak nce sana ezeli olann nedeni olmadn gstereyim SERHAN: peki Allah neden Hz Muhammedi peygamber yapm, Kur'ann ona indirmi. kursat: diyorum ya nedeni yok kursat: onu gstereyim mi SERHAN: peki sen bu cevaplardan tatmin oluyor musun kursat: tabi ki, nk bunlar kantlanm akli deliller SERHAN: peki Allah neden ''Allah bir eyi irade ederse'' cmlesini Kur'anda kullanyor kursat: evet gzel bir soru buna cevap: biz bu ayeti de ilmine gre vareder manasna alyoruz SERHAN: neden yle alyorsun kursat: nk evvelki konumamzda Allahn iradesinin olamayacan gsterdim sana SERHAN: gstermedin, nk, ben sana dedim ki, noksan sfat olan bir ey ilah olur mu, sen olmaz dedin, fakat, adaletsizlik ve zulm ve acizlik hep noksan sfattr, bu sebeple senin dncen temelden yklm olur, sen bunu bir

anla kursat: bak ezeli olan varlk iin irade olmaz bu mantken byle, zira ilminde zaten neyin olaca belli daha neyi seecek, ilminde olaylarn nasl olaca beli deil mi SERHAN: ilim kudret nevinden deildir. yani, bilmek yapmak deildir. kursat: mesela bizim konuacamz biliyordu ya, isteseydi biz konumayabilir miydik SERHAN: eer bir varln kendi istei ve iradesi dnda bir eyler oluyorsa, o ilah olamaz. kursat: bu senin insan biimci ilah dncendir SERHAN: nk acizdir. yani, insanlarn cehenneme gitmesini engelleyemiyor, onlarn orada ac ekmesini engelleyemiyor, haa ve kella, hatta onlar cehennemle tehdit ediyor, masum insanlar, bunlar ok mantksz eyler. Allah bu noksanlktan sonsuz derece mnezzehtir kursat: isteseydi bizim bu konumay yaptmz esnada, mesela benim darda gezmemi irade edebilir miydi SERHAN: kainat, zerreden yldzlara kadar onun izni, iradesi, kudreti ve ilmiyle idare ediliyor. Her eyi bilerek ve isteyerek yaratyor. mesela sen E'ari mezhebine bile cebir veriyorsun. yine yanlyorsun. kesinlikle E'ari mezhebinde cebir yoktur kursat: nerden biliyorsun SERHAN: nk Risale-i Nur'da kader bahsinde bunu aklyor kursat: orada ne diyor Eari ile ilgili, kader bahsini belki be kez okudum SERHAN: E'ari mezhebinde czi iradeyi Allah yaratyor. Bu sebeple czi irade abde verilmez. Fakat,(dikkat) CZ RADEDEK TASARRUF ABDE ATTR. kursat: bak imdi Serhan, czi iradeyi Allah yaratyor diyor grdn m ne demek bu sence, ne demek czi irade syler misin bana SERHAN: FAKAT TASARRUF KME AT kursat: bak o zaten isnad meselesi, yani biz bu fiilleri sonuta yapyoruz ya onu diyor yani, sana bir soru Maturidi mezhebi czi iradeye yaratlm m diyor sence kursat: rica edeceim anlamaya al, iyi aklma getirdin bundan byle sana mezheplerden soracam SERHAN: FAKAT SEN BU KADAR NCE DNYORSUN. FAKAT, MASUM NSANLARIN CEHENNEME GTMESN NLEYEMYOR DYORSUN. BUNU NASIL KABUL EDEBLYORSUN, biraz mantkl dn, herkes vicdanen kendinde bir irade hissediyor kursat: bak imdi serhat ben evvelden kelam okurdum, hala da okurum; kelam bir yerden sonra artk fazla gitmiyor SERHAN: gider, fakat, Allahn masum insanlara azap vermesi, derin bir mesele deil kursat: yani unu diyeceim kelamda mezhepler anlatlr bunun daha ilerisi felsefedir SERHAN: felsefe Kur'ann hakikatlerine yetiemez, sen sadece akl yoluyla hakikate ulamaya alyorsun. Fakat, akl tek bana bu meseleleri ihata edemez. Kur'an gnei ile akl kullanmak lazmdr, yani, Kur'an kendine rehber yap kursat: bak mesela geen elimde bir kelam kitab vard kader ile ilgili, arkasna baktm hani alnt yapt kitaplara unu sana syleyeyim ki trkeye evrilmi kitaplarn tamamna yaknn okumuum SERHAN: ite kafan bu sebeple karm, yani her bulduun eyi okuyorsun kursat: yani kelam kitaplarn hemem hemen hep okudum

SERHAN: Allaha adaletsiz ve zalim diyecek kadar kafan karm kursat: bak onlar elbette kark ancak ben zalim demedim SERHAN: masum insanlar atee atmak zulm deil mi, ya buna neden cevap vermiyorsun, sen bu soruya cevap versene, masum insanlar atee atp, onlara azap vermek zulm deil mi, ltfen samimi olarak cevap ver kursat: bak zulm deil nk zulm demek ii yerli yerinde yapmamak demektir. oysa Allah ezelidir ve Onun yaptklarnn yerli yerinde olduunu denetleyecek yoktur, bu bakmdan yaptklar zulm olmaz SERHAN: masum insanlar atee atp, yakmak yerli yerinde bir davran m kursat: bak ilmine gre bu iler oluyor ve ezeli olan bireyi hi bir g niye byle yaptn diye sorgulayamaz, zira nedeni yoktur SERHAN: bu daha da kt..masum insanlar nedensiz atee atmak ve azap vermek ok byk bir zulmdr kursat: ben sana ezelinin nedensiz olduunu anlataym m SERHAN: fakat temel halledilmedi ki kursat: bunu anlarsan byk yol aldn demektir SERHAN: sen daha ezelin ne olduunu bile bilmiyorsun, yani kafanda canlandrdn ezel fikri bile yanl kursat: czi irade ne demek SERHAN: insann meyletmesi, yani, seme hakk kursat: peki buna dnce denir mi SERHAN: mesela dnyorsun. fakat kt bir ey dnyorsun. istersen iradeni o kt dnceye meylettirmeyebilirsin, yani, irade dnmek deildir kursat: mesela ben iki imeyi istedim buna czi irade denir mi SERHAN: istedin fakat, istediin halde czi iradenle meyletmedin. yani istemek ayrdr, her istediin eyi yapmayabiliyorsun kursat: iki imeyi istemek meyletmek deil mi SERHAN: deil kursat: neden SERHAN: mesela sen iki imeyi ok istediin halde, imeyebiliyorsun kursat: iiyorum diyelim SERHAN: fakat, o isteini yerine getirmeye meylettiin zaman, Allah o meylini yaratyor, o zaman czi iradenle iki itiin iin mesul oluyorsun kursat: sence czi iradeyi Allah m yaratr SERHAN: Maturidi mezhebine gre, czi irade kula aittir. Yani, mahluk deildir, E'ari mezhebine gre ise, czi irade mahluktur, fakat czi iradeki tasarruf abde aittir, mahluk deildir kursat: sence diye sordum SERHAN: ben itikatta Maturidi mezhebine balym kursat:

yani SERHAN: yani mahluk deil kursat: bunu mu savunuyorsun SERHAN: evet kursat: sen Ebu Mansur Maturidinin yolundan gittiini mi dnyorsun imdi SERHAN: evet kursat: bir soru daha soraym sonra bombay patlatacam SERHAN: bomba patlata patlata kendi itikadn sarsmsn ama kursat: sence iman mahluk mu SERHAN: evet kursat: iyi dn SERHAN: kainatta vcudu bulunan her ey mahluktur, yani kainatn iindeki her ey mahluktur kursat: var olan eylere vcudu var der misin SERHAN: baz eylerin hakiki bir vcudu bulunmayabiliyor. Kainattaki kanunlar gibi, yani sadece ilmi ve itibari bir vcudu var kursat: itibari ne demek SERHAN: yani, farazi bir vcudu var, haritadaki hatlar gibi kursat: Maturidi mezhebine gre iman Allah yaratmaz derler aratr, Earilik mahluk der SERHAN: sonra grrz. Fakat Cehennemin var olmas cebri mezhebini kknden sarsyor. bunu iyi dn kursat: fetavayi hindiyyede 4.ciltte imana mahluk diyene kafir derler, kfr szleri bahsinde, aratr

***

kursat: bak kadere hayrn ve errin yani iyilik ve ktln Allahtan geldiine inanyor musun umut: inanrm, ama Tanrnn ayr bir varlk m yoksa evren mi olduu noktasndan dnrsek, bilmiyorum bunu, ama inanrm kadere kursat: zina yapmak er mi umut: bence aldatmak er zina deil, aldatmak zinaysa zina er kursat: zina yapmak Allahtan m umut: bence herey Tanrdan, hatta belki biz Tanryz, belki diyorum belki de deil kursat: zinay Allah m yaptryor yani umut: Allah bize iyilik ve ktlk potansiyelini vermi ama potansiyel kilitlilik var, insanlar takl kalyorlar, her insan isteseydi en gzelini yapard ama yapamyor nk takl kalyor, bu nedenle Allah insan yaratt iin herey Allahtan bence

kursat: ksaca zinay da O mu zorla yaptryor umut: zorla yaptrmyor, ama zinay yaptracak potansiyel veriyor, o potansiyel Allahtan, o potansiyele takl kalmak insann ii, ama her insan Tanrnn verdii potansiyele takl kalyor, yleyse Allahn ii bu da kursat: hani hayr er Allahtand ya umut: evet Allahtan kursat: o halde Allaha svenler var bu da Allahtan yle mi umut: potansiyel olarak Allah bunu insana veriyor, insan da bunu gerekletiriyor, evet Allahtan kursat: Allah gnahlarn ilenmesini diler mi umut: gnah diye bir ey yok bence, hata var kursat: hatalarn ilenmesini diler mi, ister mi umut: hatalarn ilenmesini ister Tanr, nk insan hatay yaaya yaaya karanl anlayacak karanl anladnda ise Tanrsal deerleri anlayacak, kendisini anlayacak kursat: Allah olaylar olmadan nce bilir mi umut: tabi ki bilir, nk zaman Tanrnn gznde yoktur, sadece an vardr, bize gre zaman ama Tanrya gre an kursat: peki Allahn bildii eyler bildii gibi mi gerekleir umut: tabi ki, O hereyi biliyor kursat: o halde sen orada yaz yazmaya mecbur olmadn m umut: Tanr bana zgrlk vermi, ama zaten ne olacan O biliyor ama ben bilmiyorum kursat: sen bilmesende sonuta olaylar Onun bildii gibi olmayacak m umut: olacak tabi, hatta bence olaylar dnyaya gelmeden nce Tanryla birlikte kararlatrdk bir ihtimal, bence yksek bir ihtimal, nk Tanr insanlarn istemedii bir eyi yapmaz, birlikte kararlatrmak Onun tamldr kursat: Allahn ilmi ezeli mi yani ncesiz mi yani hep var myd umut: sonsuz kursat: yani biz yokken de O hereyi biliyordu deil mi umut: evet kursat: bildii gibi mi olmasn diledi yoksa bildiinin dnda olmasn m diledi umut: birlikte kararlatrdk gerei, benim istediim gibi ktlk yada iyilik gerekleiyor kursat: sen ezelde var mydn peki umut: bilmiyorum belki vardm ama domadan nce olduumu dnyorum kursat: o halde seni Allah varetmedi mi umut: iki ihtimal var, ya insan Allah var etti ya da insan Tanrnn kendisi kursat: onu sormadm, ezelde var mydn

umut: ezelde belki vardm, Tanr isem hep vardm deilsem yaratldm kursat: Tanr sence istediini yapar m umut: yapar, her eyi kursat: peki her istediine kavuur mu umut: kavuur, aslnda zaten kavumu kursat: sen her istediini yapabiliyor musun ya da her istediine kavuabiliyor musun umut: mesela istediim imdi havaiye gitmek ama bu olmuyor, ama insan ve Tanr, domadan nce birlikte karar verirler olan olaylara, yksek bir ihtimal bu, ama olmayabilir de kursat: demek ki sen Tanr deilsin bu sonu kmyor mu umut: Tanr olmayabilirim, yle dn, Tanr milyonlarca bedene girdi ve girerken kendi gereini sildi ve imdi yayor yani hatrlamyor, belki bu olabilir, belki O ayr bir varlk, bunu bilmem ok zor kursat: biraz evvel Tanryla insan ortak karar verdi dedin neyi kasdettin umut: tm davranlar birlikte karar verdik diyorum ama yksek bir ihtimal, belki yanl olabilir ama bence doru, nk Tanr tam ve mkemmel, insann istemedii bir eyi yaptrtmayacak kadar mkemmel ve yce kursat: dnya da yaamndan memnun olmayan insanlar yok mu umut: bence insanlar dnyaya gelmeden nce memnun olmamay istediler bu gerekleti, ya da gelecekte bir gn memnun olmamann kendi istekleri olduunu, Tanr amacn akladnda anlayacaklar kursat: dnya da mutlu olmayan herkes sence mutlu olmamay m seti umut: Tanryla birlikte evet ya da gelecekte Tanrya gre gelecek yok, yle bir zamanda ama aklandnda anlayacaklar kursat: dua ediyor musun umut: ediyorum umut: nk kendimi en iyi yolla gerekletirmek istiyorum var olann en iyisini yapmak istiyorum geleceimi bilmiyorum nk kursat: yle ediyor musun: Allahm yolumu saptrma yanla drme umut: byle etmiyorum, nk kendime gveniyorum, yanla gitmem stelik yanl yok bence hata var, hataya dmek de gereklilik bazen kursat: Allaha kreder misin umut: minnettar olurum, krederim gzel an yaadm iin kursat: gzel anlar sana yaattna m inanyorsun umut: belki O yaatyor, belki de ben Tanrym, bunu bilmek ok zor kursat: Tanr dayak yer mi umut: eer ben Tanrysam yiyebilirim dayak, kursat: peki ama dayak atanda baka bir Tanr m o halde umut:

ayn Tanr, Tanr tek ve mutlak g umut: gzel olan tekrar anlamlandrmak iin karanlkta kalmalyz ama Tanr ayr bir varlksa dayak yemez nk dayak atma dnyann fizik kural ile alakal kursat: Allah nerede diye sorsam umut: belki evrenin kendisi, belki evrenin dnda bir varlk, belki sensin, sen Tanr olmasan bile Tanrsalsn bence kursat: senin tam olarak inandn aklnn yatt gr hangisi umut: tam olarak inandm: Tanrsal varlk olmak Tanr deil ama Tanrnn bir paras, inanmyorum bildiimi iddia ediyorum, yanldm dnmyorum, ama ihtimaller var tabi kursat: gerekten senin gibisi azdr umut: az, her insann bir yks vardr, benim yaadklarm her insan yaamad ben de onlarnkini kursat: kendini bunca ihtimallere balam biri gerekten dndrc umut: haklsn, krkrne kabul etmemeye alyorum, iim rahat, Tanr biliyor her eyi, bu ihtimal deil kursat: iki saattir ihtimal sralyorsun bana "belki byle, belki yle, ama olmayabilir de" gibilerden, bu korkun bir ey umut: evet ama ihtimal olmayanlar da var, Tanrnn hereyi bildii, insann Tanrsal olduu, gnahn olmad, yarglamann hata olduu, sevginin tek gerek olduu, bunlar ihtimal deil krat bey, baz eyler ihtimal deil bunlar grmenizi istedim kursat: sevgi tek gerek mi ya nefret umut: nefret egosal bir ey, Tanrsal deil, bu mesela ihtimal deil

***

SERHAN: nce insanda bir irade var m yok mu onu konumak lazm, daha sonra o iradenin mahiyeti hakknda konumak lazm kursat: dedin ki sen, Maturidi mezhebi czi iradeyi Allah yaratmaz dedin SERHAN: evet kursat: peki Maturidinin kitabn okudun mu SERHAN: hayr kursat: ben okudum, Kitabut Tevhid i ve ok oldum, orada byle bir ifade yok tam tersi diyor ki sonradan olan herey mahluktur SERHAN: zaten yle, fakat czi iradenin hakiki bir vcudu yok, bu sebeple abde verilebilir eer vcudu olsayd, abde verilmezdi kursat: yani bu czi iradeyi Allah yaratmaz ifadesini Maturidi demedi onu diyorum SERHAN: melekler var m kursat: evet SERHAN: meleklerin mahiyetini bana tarif edebilir misin

kursat: grmedim ama cisimdir ekli vardr SERHAN: czi iradede var. fakat mahiyetini tam olarak tarif edemeyiz fakat sadece farazi ve ilmi bir vcudu vardr. hakiki vcudu yoktur, haritadaki farazi hatlar gibi kursat: sen imdi iman mahluk mu diyorsun SERHAN: evet kursat: hem de Maturidiyim diyorsun deil mi SERHAN: evet kursat: peki baktn m Maturidi mezhebinin gr ne bu konuda SERHAN: ben risale-i nur ile amel ediyorum kursat: sen Maturidiyim demedin mi SERHAN: evet kursat: bende onu diyorum ite baktn m ne diyor Maturidi mezhebi imann yaratlmas konusunda SERHAN: iman ve Kur'an hakikatlerini risale-i nur izah etmi ve aklam. Maturidinin kitabn hi okumadm kursat: ben Maturidinin kitabn demedim kelam kitaplarnda yazlanlar dedim SERHAN: zaten Maturidinin syledii eyleri risale-i nur izah ediyor. onu okumama gerek kalmyor, baka kelam kitaplarna da ihtiya brakmyor kursat: bak kelam kitaplarna bakarsan unu grrsn Maturidi mezhebinde "iman mahluk deil" derler SERHAN: dediim gibi, benim lm risale-i nurda.. kursat: o zaman neden Maturidiyim dedin nk onlarn dediinin tersini diyorsun SERHAN: nk, risale-i nur, ihtilafl konular tashih, ittifakl konular tasdik etmi hem de izah edip, isbat etmi kursat: nursi kelamc m SERHAN: risale-i nur batan sona kadar kelam ilmini ders veriyor kursat: niye yalan konuuyosun bende okudum diyorum risaleyi SERHAN: fakat, dier kelamclarn halledemedii bir ok konuyu tam olarak halletmi, istersen sana sayfa numaras vereyim kursat: bak kelam demek daha ok itikadi mezhepleri anlatan kitaplara denir, risale de hangi kelam mezhebi anlatlyor SERHAN: mesela kelam ilminde bir mesele syle ben risale-i nurda nasl getiini sana syleyeyim kursat: istitaat SERHAN: o ne demek kursat: g yeterlilii kursat: yani kulun gc fiilden nce mi yoksa fiille beraber mi SERHAN: risale-i nur bir ok yerde bu konuyu ders veriyor

kursat: hi gemez risalede kursat: bak serhan insann gc var m SERHAN: mesela, kader risalesinde yle diyor: irade-i cz'iye-i insniye ve cz'-i ihtiyariyesi endan zaftir, bir emr-i itibardir, fakat Cenb- Hak ve Hakm-i Mutlak, o zaf cz' iradeyi, irade-i klliyesinin taallkuna bir art- di yapmtr. Yni mnen der: "Ey abdim! htiyarnla hangi yolu istersen, seni o yolda gtrrm. yle ise mes'uliyet sana aittir!", yani, insan meylettii zaman Allahn kudreti o ii yaratyor kursat: onu sormadm sana, insann gcn sordum, bak serhan insann gc varm SERHAN: insandaki g, Allahn kudretinin cilvesidir. Allahn kudreti olmazsa, insan parman bile kmldatamaz kursat: peki insann fiillerini Allah m yaratyor SERHAN: evet kursat: imdi soruyorum: insann gc mahluk mu SERHAN: evet kursat: peki insann gc fiillden nce mi yoksa fiille beraber mi SERHAN: insan bir eye meylediyor. Ayn anda Cenab- Hakkn kudreti o fiili yaratyor kursat: onu demiyorum ki SERHAN: insann kendi bana bir gc yok ki kursat: var diyor senin mezhebin SERHAN: insandaki g, Allahn kudretinin bir cilvesidir. insann ruhu, nefsi ve zerreleri hep Allahn kudret elindedir, peygamberimiz aleyhisselam yemin ederken en fazla u yemini kullanr. vellezi nefsi Muhammedin biyedihi, yani, Muhammedin nefsi kudret elinde olan zata yemin ederim ki kursat: bak yle diyeyim o halde mesela ben oturuyorum diyelim ve ayaa kalktm, burada ayaa kalkma fiilimi Allah yaratt dedin SERHAN: evet kursat: peki bu fiili yapma kudretim var m? varsa bu kudret fiil yokken de ben de var m yoksa fiil meydana gelirken mi bu g varediliyor SERHAN: her eyi dorudan doruya Allahn kudreti yaratyor. Yani, Allahn kudreti daima senin vcudunu ayakta tutuyor ve devaml hareketlerini yaratyor. Yani, Alahn kudreti bir an olsun senin zerinden kalkmyor kursat: soruma cevap ver SERHAN: dediim gibi..neyi anlamadn, yani, sende hi bir zaman mstakil bir kudret yok kursat: kader hadislerine baktn m SERHAN: bakmama gerek yok, nk, risale-i nur hepsini halletmi kursat: risalede pek kader hadisi yok SERHAN: fakat, ayet ve hadislerin tefsiri var. yani, o kader bahsi ayet ve hadislerin tefsiri kursat: bak bu kader hadislerinde senin dediinin tersi anlatlyor SERHAN:

sen yanl anlamsndr kursat: 200 den fazlasna baktm hepsi ayn eyi sylyor SERHAN: mesela kursat: bak kitabmda var belki 50 tane yazdm mesela forumda "ne dersiniz" balnda var mesela 15 tane falan, anasnn karnnda cehennemlik cennetlik yazld gibi ok var yani, ve hibirinde bildii iin yazd gibi bir izah yok SERHAN: risale-i nurda var kursat: ne var SERHAN: mesela, bir retmen, snavda senin 0 alacan biliyor ve defterine yazyor. Sen snavda sfr alyorsun. retmene diyebilir misin ki, ''sen yazdn diye ben sfr aldm'' elbette diyemezsin, nk, retmen senin 0 alacan bildii iin 0 yazyor kursat: bak bunlar ok kitapta olan rnekler ancak hadislerde byle eyler yok, yani bu izahlar sonradan kmtr, zgrl savunabilmek iin SERHAN: mesela ben sana bir ayet syleyeyim kursat: evet SERHAN: kim bir iyilik yaparsa Allahtandr. Fakat kim bir ktlk yaparsa nefsindendir kursat: bir ncekini de syle SERHAN: nedir kursat: Nisa 78 SERHAN: bak slamiyette u dstur vardr, akl ile nakil akt zaman, akl asl itibar, nakil ise tevil olunur kursat: evet SERHAN: yle ise, aklen ve mantken Allah sonsuz adil ve sonsuz hakim olduu iin, insanda mahiyetini bilemediimiz bir czi irade vardr. Yoksa, Allah insanlar neden imtihana tutsun ki, yani neden ben sizi imtihan ediyorum desin ki kursat: imtihan deil zaten SERHAN: fakat, Kur'an imtihan diyor kursat: biliyorum, tevil edeceiz SERHAN: fakat tevil etmek, belirli llere gre olacak, ayrca kesin ayetler tevil edilemez, ayrca bu tevili yapacak olan biz deil, islam alimleridir kursat: ben alimim SERHAN: deilsin, sarih ayetleri bile inkar ediyorsun, yani, itikadn bile salam deil, u anda sen bir filozofsun slam alimi deilsin, nk, Kur'an ve iman hakikatlerinin hi birini halledememisin kartrmsn senin sonun ne olacak kursat: imtihan olmadn ispatlayaym m, sonu batan belli ey iin imtihan denir mi, bak ne olacamz batan belli ilminde byle imtihan olur mu SERHAN: o retmen misalini hatrla kursat: ne olmu retmene SERHAN:

retmen senin sfr alacan biliyor, sen snavda sfr alyorsun kursat: retmen yanlamaz m SERHAN: mesela grse ve bilse, temsil kursat: yok yle ey, normal konu SERHAN: Allah, senin sonunu ve btn hayatn biliyor kursat: evet SERHAN: bilmek, zorlamak deildir kursat: ya nedir SERHAN: bilmek, kudret deildir, senin hayatn bilmesi, seni zorlamas deildir, o zaman sen bir imtihandasn kursat: olaylar bildii gibi gelimeyecek mi ama SERHAN: evet kursat: eeeee SERHAN: fakat senin czi iradeni nasl kullanacan bilmesi seni zorlamas deildir. Yani, Allah, senin czi iradeni nasl kullanacan biliyor. kursat: kullanmadan m SERHAN: nce ve sonra gibi tabirler senin iin geerli, Allahn indinde btn zaman ve mekanlar bir andr kursat: anlaamyoruz, bu kader mi SERHAN: evet kursat: o halde bu anda anlaabilir miydik SERHAN: anlaamamamz kader, fakat, biz czi irademizi hatal kullanyoruz, bu sebeple anlaamyoruz kursat: bizim czi irademizi byle kullanmamz da kader deil mi SERHAN: kader senin czi iradeni byle kullanacan biliyor ve ona gre bir hkm veriyor. yani, kader, czi iradeyle sonuca bir bakyor kursat: nce biliyor sonra m hkm veriyor SERHAN: nce ve sonra,,,,,,,ALLAH EZELDR, sfatlar da ezelidir, zamandan ve mekandan mnezzehtir kursat: o zaman demene gre hkm de ezeli yle mi SERHAN: evet kursat: hkm ezeliyse burada yazmamz Onun ezeli hkm demek, bunu diyorsun deilmi SERHAN: evet kursat: peki biz Onun hkmn deitirebilir miyiz SERHAN: hayr kursat: peki ezeli hkm deiir mi

SERHAN: hayr kursat: yani baka trl bir hkm olabilir miydi SERHAN: farz- muhal olarak sen cz-i iradeni bilgisayarda yazmaya deil de baka bir ey iin kullansaydn, Allahn sana nasl bir kader yazacan bilemeyiz kursat: biraz evel ezeli hkm deimez dememitin SERHAN: fakat Allah senin czi iradeni byle kullanacan biliyor, ona gre hkm veriyor. bu sebeple hkm deimez Allah senin czi iradeni kesinlikle bu ekilde kullanacan bildii iin hkm veriyor. Bu sebeple hkm deimez kursat: yani bildii iin mi hkmediyor SERHAN: evet kursat: sen Onun hem ilmine hem de iradesine ezeli demedin mi SERHAN: evet kursat: imdi de diyorsun ki bildii iin irade etti yle mi SERHAN: ben sana nce bildi, sonra irade etti dedim mi kursat: onu demeye getirmedin mi SERHAN: deminden beri sana ezel kelimesini anlatmaya alyorum, Allahn iradesi ve ilmi ezeli, yani, nce u sonra bu olmaz kursat: o zaman niye bildii iin hkm verdi diyorsun SERHAN: her ikiside ezeli kursat: o zaman niye bildii iin hkm verdi diyorsun SERHAN: ne diyeyim kursat: yaaaaaaaaaaaaaaa , anladn m imdi SERHAN: ne diyeyim kursat: yani unu demek istiyorum Serhan, kitaplarda hep denir Allah bildii iin irade etti, grdn gibi bu tabir ezeli irade kabul edildiinde uygun dmyor SERHAN: sen yle anlyorsun kursat: ben ite bu yzden Onun iradesini inkar ettim SERHAN: fakat soru sorulunca da nedensiz dersin kursat: bak bunu aklayaym istersen sana SERHAN: bir eyi kabul etmek iin btn sorulara cevap vermek lazmdr kursat: okey, vereceim SERHAN: dn sana sorduum bir ok soruya nedensiz dedin kursat: ite onu aklayaym sana

SERHAN: yani, iine gelmeyince cevap vermekten kayorsun kursat: yani neden nedensiz dediimi izah edeyim mi SERHAN: sen cevap ver. mesela, Allah neden Hz Muhammedi peygamber seti, iradesiz mi neden ayetlerini ona indirdi kursat: semedi ki, ilminde yle vard, ilminde belli olan ey daha neden seilsin ki SERHAN: neden Hz Muhammedi peygamber olarak seeceini biliyor kursat: ite onu anlatacam istersen SERHAN: Peki, Allah neden kendisini kadir olarak tantyor kursat: aldatcdr Allah SERHAN: aldatclk noksan bir sfattr kursat: hayr SERHAN: Allahn yle bir sfat yoktur kursat: diyorum ya nedensiz SERHAN: aldatmak, yalan sylemek irkin bir sfattr kursat: nedensiz olan yarglayamazsn SERHAN: yarglarm kursat: neden byle oldu diye soramazsn SERHAN: sorarm kursat: bunu aklayaym m SERHAN: hayr SERHAN: Allah Kur'an insanlara neden indirdi kursat: nedeni yok SERHAN: sama kursat: ilminde yle olmas vard SERHAN: Allah Hakmdir kursat: O da ilmindekinin tersini yapamaz SERHAN: abes ve hikmetsiz hi bir ii yoktur kursat: hikmet ne ki? SERHAN: faydalar gzeterek, israfsz ve ll iler yapmak kursat: Allah hikmete mi tabi? SERHAN: evet

kursat: Onu yani Allah hikmet mi kontrol ediyor SERHAN: eer hikmetli iler yapmasa idi, o zaman noksan bir sfat olurdu haa, Allah hakimdir. Hakim ismi, hikmetli iler yapmasn iktiza ediyor zorunlu olduu iin deil, hikmeti iktiza ettii iin kursat: bak serhan genelde hikmetle kasdedilen udur: sebep. Halbuki ezeli ilahn varlnn sebebi olmaz ve ilmine gre bu iler olduundan, bu ilerin de sebebi yoktur, hikmeti sebep olarak anlarsan; o halde yaptklarnda hikmet yok derim. biz hikmeti bilmesi manasnda alrz SERHAN: Allahn kendi vcub-u vcuduna layk ve sfat- kudsiyesine has sonsuz gayeleri ve hikmetleri vardr kursat: biraz evvel Allah hikmete mi tabi diye sordum, evet dedin, ezeli ilah baka eye tabi olur mu SERHAN: siz kimsiniz kursat: muattla, iptal edenler, yani sfatlar reddedenler, tevhidiler SERHAN: ilim de bir sfattr kursat: ama biz ilmi zatnn ayndr yani kendisidir diyoruz, sizin gibi zatnn ne ayndr ne de gayrdr demiyoruz SERHAN: isim takmakla bu i halledilmez ki kursat: isim deil bunlar ekol kursat: ka tane ezeli var SERHAN: 1 tane kursat: sen sfatlarna da ezeli demedin mi SERHAN: sfatlar ezelidir. Allah deyince zaten btn isim ve sfatlar iine giriyor kursat: ka sfat var, Maturidiye gre 8 tane, bir de kendi 9 tane, bak 9 tane ezeli kabul ediyorsun, hrstyanlar 3 ilah kabul etti sen 9 SERHAN: sen yle anlamak istiyorsan, benim yapacam bir ey yok kursat: sen ilim sfat, zatnn aynsdr demiyorsun SERHAN: aldatc, zalim, aciz gibi sfatlar kursat: aldatc deilmi SERHAN: haa ve kella, aldatmak ve yalan sylemek irkin bir sfattr kursat: kalpleri mhrleyen O deil mi SERHAN: elbette O kursat: eeeeeee SERHAN: ne alakas var aldatmakla kursat: mhrleme annda iman teklifi var, bu ne o halde SERHAN: ok normal kursat: o kii o anda iman edebilir mi SERHAN:

hayr kursat: peki o anda da teklif var m o ahsa SERHAN: var kursat: bu teklif-i mala yutak yani kaldramayaca yk yklemek deil mi SERHAN: hayr kursat: iyi dn, hem teklif var hem de mhr, bunlar sence birleir mi, yani hem iman hem mhr SERHAN: Allah, onlarn kalbi tamamen tefessh ettii iin onlarn kalbini mhrlyor. Yani, onlarn kalbi artk iman etmez. kursat: iman edemeyecei halde teklif var deil mi SERHAN: onlar itiraz ederse Allah onlara kalplerinin hallerini gsterecek ve siz zaten iman edecek kabiliyette deildiniz diyecek, onlarda susacak, iaretl icazda yle geer: Ve keza cmlesiyle kalb ile vicdan, nr-u man sayesinde hakaik-i lahiyenin tecellisine mazhar olmakla menba- kemalt, hayattar ve ziyadar olduklar halde, kfrn ihtiyar edilmesiyle zulmetli, ssz, haart- muzrra yuvasna inklb ettikleri iin mhrlenmi, kilitlenmi ki; o korkun yuvadaki akreblerden veya ylanlardan ictinab edilmesine iaret edilmitir. kursat: peki onlar: ama Yarabbi sonra bizi niye kendi halimize brakmadn, bir de stelik mhrledin sonra da teklifini devam ettirdin derlerse? (demezler de rnek olmas asndan byle dedim, yani ahirette demezler) SERHAN: zaten onlarn kalbi mhrl olmasa bile, kalpleri iman etmeye kabil deil kursat: neden SERHAN: nk, tamamen tefessh (bozulmu) etmi, yani imana kabiliyeti kalmam, czi iradeleriyle kalplerini tamamen bozmular kursat: bunu Allah m irade etti peki SERHAN: kendi czi iradeleriyle, kalplerinin bozulmasna sebebiyet vermiler, yani gnah kalbe ileye ileye kalbi tamamen ldrm kursat: bunu Allah m irade etti peki ya da bildii iin mi yle diledi SERHAN: onlar czi iradelerini bu ekilde kullandlar ve Allah onlarn kalplerini ceza olarak ldrd. Fakat, Allah erleri ok byk hayrlar iin yaratyor. yani, insan zulmeder, kader adalet eder SERHAN: Allaha adaletsiz, zalim, aciz diyorsun kursat: zalim ve aciz demedim SERHAN: insanlar cehennemden kurtaramayacak kadar aciz, masum insanlar kursat: bak dn de sordum cevap vermedin: Allah ilminin zttna bir ey yapmaya kadir mi SERHAN: sen ilmin ne olduunu bilmiyorsun ki, kartryorsun kursat: yani ilminde belli olan eyleri yle yapmayabilir mi istese SERHAN: mesela Allah kainat biliyor..yani, en iyi eklinin bu olduunu biliyor. onun iin bu ekilde yaratyor. Yani Allah kainat sadece ilmine gre yaratmyor. Rahmet, adalet, hikmet gibi sfatlar da tecelli ediyor. yani, Allah her eyi biliyor. Hikmet, rahmet ve adaletinin iktizas zerine bildii eyleri yaratyor. Mesela, Allah sonsuz tane kainat ekli biliyor diyebiliriz. kursat: seti mi yani birini SERHAN:

Fakat o sonsuz ekilden ilim ve irade ve adalet ve hikmet ve rahmetinin iktizas zerine bu ekli seiyor, akla yanatrmak iin bu kelimeler kursat: nce biliyor sonra m seiyor yoksa ezelde mi seiyor SERHAN: yani, ilim zorunluluk deildir, zaten sen bu konuda yere aklmsn kursat: semek zaman da olan bir ey deil mi SERHAN: o senin iin...yani senin her eyin zamanla oluyor. Fakat, Cenab- Hak ezelidir. Zamandan ve mekandan mnezzehtir kursat: ezeli seim olur mu? olur dersen nasl olur? SERHAN: ezel ne demek kursat: hep vard manasnda SERHAN: hep vard ne demek kursat: yani ncesinde yokluk yoktu SERHAN: yani Allah sonsuz yldan beri mi var kursat: onu demedim unu dedim: ncesinde bir ey yok ve balangc yok, yokluu muhal olan demektir SERHAN: yani Allah sonsuz yldan beri mi var kursat: srarla bunu soruyorsun bende srarla cevap verdim diyorum SERHAN: fakat senin kafan bu manaya gidiyor. sorularn hep bu itikada gre oluyor, bu sebeple sorularn hatal oluyor, yani, ezel tabiri senin kafanda canlandrdn bir ey deildir, sen Allah ve ezeli dnrken mutlaka ve mutlaka zaman ve mekan snrlar iinde dnyorsun Not: bu konumada Allahn aldatc olduunu savunmuum, ama bu grm deitirdim. Allah aldatc deildir eklinde, ve bu grm de yazacam son ksmlara, bir de bu konuma srasnda bir tane ezeli var diye inanyordum, halbuki sonra aleme de ezeli dedim, yani madde de ezelidir dedim. Dier konumalarda da byle eski inanlarm olabilir, o bakmdan uyaryorum, yeni grlerim bunlardr. ahs bana sordu ki "Allah sonsuz yldan beri mi var?" ben de le birey demediimi sylemiim. Tarih o dnemde 2006 olabilir. u an 2010 dayz ve ben diyorum ki evet Allah sonsuz yldan beridir vardr.

*** kursat: ben dua etmeyi inkar ettim bunu konualm ALLAHIN NURU: Allah seni slah etsin kursat: etmedi mi yani ALLAHIN NURU: etmesi iin dua ediyorum. hani sen duay inkar etmisin ya kursat: peki beni etmedi de bakalarn niye etti diye sorsam ne dersin ALLAHIN NURU: Allah adildir yaptn doru yapmtr yapmadysa da niye yapmadn biz bilemeyiz, seni etmemise slah edilmeyi hak etmemisindir kursat: peki bu ayrmclk olmuyormu o halde ALLAHIN NURU:

sana gre yle olabilir ama dediim gibi Allah adildir, hakszlk yapmaz kursat: adil midir ALLAHIN NURU: deil midir kursat: sen dnyaya bir bak ve bana tekrarla dediin laf bakalm ALLAHIN NURU: dnyada bir adaletsizlik var gibi grlebilir belki ama bu bizim adalet anlaymza gredir ALLAHIN NURU: Allahn adaleti amaz ALLAHIN NURU: hem dnyadaki adaletsizlik insanlarn adaletsizliidir, Allahn deil kursat: her eyin sebebi Allah deil mi ALLAHIN NURU: cmleyi yanl kuruyorsun, her eyin sebebi Allahtr demek, tm yanllklar, tm ktlkleri haa Allahn zerine ykmak demektir, oysa Allah ktln sebebi olamaz, ktln sebebi insandr kursat: hereyi yaratan O deil mi ALLAHIN NURU: tabiki her eyi yaratan O kursat: eee, ktlk ey deil mi?

***

kursat: nerde kaldk ALLAHIN NURU: her eyi Allah yaratmtr demitik kursat: peki erleride mi ALLAHIN NURU: sen de byle demitin kursat: ne diyorsun ALLAHIN NURU: her eyi Allah yaratmtr diyorum kursat: kfrde mi ALLAHIN NURU: her ey deyince ne anlyorsun kursat: Allahn gayr ne varsa manasnda anlyorum kursat: dncelerimiz nedenli mi nedensiz mi ALLAHIN NURU: nedenlileri de vardr nedensizleri de kursat: sonradan olan herey nedenli deil mi ALLAHIN NURU: evet kursat: o halde btn dncelerimiz de nedenli demektir yle mi ALLAHIN NURU: denebilir ama baz dncelerin nedenini bilemeyebiliriz kursat:

bilmemeni sormadm nedenli mi diye sordum ALLAHIN NURU: nedenli olmas lazm kursat: o halde sen durup dururken aklna bir dnce geldi ve sen "bu dnce aklma nerden geldi dediin oldu mu, yani ardn ALLAHIN NURU: nedenini bilemeyebiliriz derken bunu kastettim zaten kursat: oldu mu ALLAHIN NURU: oldu tabi kursat: o halde bu dnce de nedenli ise bunun nedeni nedir ALLAHIN NURU: bilemeyebiliriz dedim ya kursat: Allah deil mi ALLAHIN NURU: niye kursat: sen demedin mi her sonradan olan Allah yaratr diye, bak en bata ne dedin, hereyi Allah yaratr dedin ALLAHIN NURU: tamam, yle deil mi sence de kursat: her sonradan olan Allah vareder diyorum, madem yle demek ki dncelerimizi Allah varediyorsa bizim zgrlmz nerede kalr sence, iyi dn cevap bekliyorum ALLAHIN NURU: o halde her trl ktln her trl hakszln v.s sebebi Allahtr m diyorsun kursat: evet ALLAHIN NURU: o zaman biz niye yaratldk, Kuran niye indirildi kursat: bunun cevab uzun ama istersen vereyim ALLAHIN NURU: ver tabi kursat: nce ezeli olann nedeni olmadn sana kantlamam gerekiyor, kursat: sebep ve sonu var deil mi mesela ben dm ve palto giydim diyelim burada sebep mek ve palto giymek sonu deil mi ALLAHIN NURU: evet kursat: yani bu rnekle ben sana sebebin muhakkak sonutan zaman olarak nce geldiini kantladm deil mi kabul mu ALLAHIN NURU: bu derece nemli bir konuyu bu basit rnekle anlatmayacaksn deil mi kursat: kabul m, evet mi ALLAHIN NURU: evet kursat: ezeli u demektir yani balangc olmayan ve ncesi olmayandr yani ncesizdir, soruyorum: ncesi olmayann ncesi olur mu ALLAHIN NURU: bu soruyu sana bakas sorsa ne dersin kursat: olmaz derim, evet ncesizin ncesi mantken olmaz devam edelim, biraz evvel sen dedin ki sebep sonutan nce gelir dedin, yani bir eyin sebebinin olmas iin muhakkak nceden gelmesi gerekir doru mu

ALLAHIN NURU: nasl yani kursat: bir eyin sebebi varsa muhakkak ncelii vardr yani baka bir ey o nesneden nce varlktadr onu diyorum kursat: okey mi ALLAHIN NURU: evet kursat: ama sen biraz nce ezeli olann yani ncesiz olann ncesi yok demitin deil mi ALLAHIN NURU: ezeli demek ncesi olmayan demektir. burda bir sorun mu var kursat: bu mantkla baktmzda madem ezelinin ncesi yok o halde sebebi de yok bu kmyor mu, kabul ettin mi ezelinin sebebi olmadn ALLAHIN NURU: ezelinin ncesi olmad gibi sebebi de olmaz kursat: kabul ettin yani ALLAHIN NURU: sen devam et kursat: peki Onun ilmi ezeli mi ALLAHIN NURU: evet kursat: ve olaylar bildii gibi cereyan eder deil mi, yani bildiinin aksine gereklemez ALLAHIN NURU: evet kursat: o halde olaylarn byle olmas ilmine bal. bu sonu kar m sence ALLAHIN NURU: olaylarn, Onun ilmi dahilinde olmas ayr eydir; olaylarn sebebinin, Onun ilmi olmas ayr eydir. sen olaylarn sebebi Onun ilmidir diyorsun kursat: evet iyi anladn, ve ilminin byle olmas nedensiz olunca, ilmine bal olarak meydana gelen eyler de nedensiz demektir yani dnyann, cennetin, cehennemin olmas, Kurann indirilmesi yani her eyin byle oluu nedensizdir bunu anladysan kaderin srr bu diyorum

*** Allahn ilmi ezeli ya, mesela benim u an yaz yazacam biliyordu ya, bu tamam m? Peki Onun bildii eyler bildii gibi mi meydana gelir yoksa bildii gibi meydana gelmese de olur mu? "gelmese de olur" dersen ilmi cahillie dnebilir demi olursun farkna var. "bildii gibi meydana gelmesi lazm" dersen imdi soruyu iyi dinle: Allah isteseydi ilmindekilerin yani varolacaklarn bildiklerinin yerine baka bir ey yapmay seebilir miydi? Yani benim u anda burada yazacam ezeli ilmiyle biliyor ya tamam m ha, diyorum ki isteseydi benim u anda yazmak yerine darda gezmemi isteyebilir miydi, yani irade edebilir miydi? yi dn bak! "edebilirdi" dersen grdn ne olduunu, ilmi cahillie dnebilir diyorsun o zaman. Ezeli olan ey deiir mi? yani ilmi deiir mi? deimez dersen, o halde u sonu kar: Allah ilmindekilerin ( ilminde meydana gelceklerine dair ilim olanlarn) dnda bir eyi yapmay isteyemezdi manas kar, dur barma iyi dn! O halde madem ilmindekilerin dnda bir ey isteyemiyor, o halde soruyorum: Sizin kabul ettiiniz irade ile yani isteme ile dier kabul etiiniz ilmin ne fark kald? madem bir fark syleyemiyorsunuz, o halde nnzde iki seenek var. Ya ilmini kabul edip iradesini inkar etmek ya da iradesini kabul edip ilmini inkar etmek. Ben ilmini kabul ettim ve iradesini inkar etim. Zira Kuran da, ilerde gerekleecek olaylar Allahn bildiine dair ayetler var. rade ile ilgili ayetler de var, ancak ben onlar yine bilmesi ve ilmindekilerin varlk sahasna kmas olarak anlyorum, ne diyorsunuz?

*** kursat: seninle bugn bir konu konumak istiyorum

kursat: emri itibari SERHAN: ben emri itibari hakknda dncemi sana syleyeyim, sonra mantksz bulduun bir yer varsa sorarsn kursat: syle SERHAN: mesela czi irade bir emr-i itibaridir, Allah sonsuz adil ve sonsuz hakm ve sonsuz merhametlidir, Bu sebeple insana czi irade namnda bir ey vermitir, Eer insanda bu czi irade olmazsa, Cehennem, Allahn rahmetine, hikmetine ve adaletine zt olur, yle ise, insanda czi irade vardr, Fakat, tevhidin gerei, bu czi iradenin hakiki bir vcudu olmamas gerekir. nk, hakiki vcudu olan bir ey, Allahn kudretinden baka ekilde meydana gelemez, Veya eer czi iradenin hakiki vcudu varsa, o czi iradedeki tasarruf insana ait olmas lazmdr. imdilik syleyeceklerim bunlar kursat: peki itibari demek varsaylan demek deil mi SERHAN: biz bir ok eyin varln biliyoruz, fakat mahiyetini tam olarak bilemiyoruz. Czi irade de, ayn haritadaki hatlar gibi veya kainattaki kanunlar gibi itibari ve nazari ve farazi bir eydir. mesela yer ekiminin hakiki bir vcudu var m kursat: dedim ya yerekimine inanmam, hareketi Allah vareder diyorum SERHAN: fakat, mesela, cismin ktlesine gre bir arl var. O arlk nereden geliyor kursat: bize yle geliyor SERHAN: yani, yerekimi itibari bir kanundur. hakiki bir vcudu yoktur, mesela dnya neden gnein evresinde dnyor kursat: Allah dndryor SERHAN: Allah her eyi belirli kanunlarla ve sebeplerle yaratyor. Mesela, bulut olmazsa yamuru yadrmyor, elbette her ey Allahn kudretiyle olur, fakat, Allah sebepleri kudretine perde yapm kursat: kelime olarak itibari, varsaylan demek deil mi SERHAN: olabilir, var farzedilen kursat: var farzedilen yok manasna gelmez mi SERHAN: mesela, sen zihninde bir kk canlandryorsun. Fakat, o evin sadece ilmi bir vcudu var. hakiki bir vcudu yoktur, dediim gibi, ok eyler var ki, varln biliyoruz fakat mahiyetini bilmiyoruz. czi irade bunlardan olabilir kursat: emin deilsin galiba SERHAN: fakat aklen ve mantken cehennemi yaratan Allah, insana bir czi irade vermitir, czi iradeyi ancak bu tabirlerle anlatabiliriz, baka olmaz kursat: biraz evvel dedin ki biz ev dnsek hakkiki vcd yok dedin deil mi SERHAN: temsilde kusur olmaz, kursat: peki bu evi dndmz vakit "biz de bu dnce var" denebilir mi SERHAN: evet denebilir, mesela, haritada gsterilen paralel ve meridyenlerin hakiki vcudu var m, yoksa farazi ve itibari midirler kursat: peki "bizde bu dnce var" diyorsan daha neden hala bu dnceye varsaylan manasnda "itibari" diyorsun eliki deil mi? nk senin demene gre bu laf "dncelerimiz hem var, hem de varsaylan dolaysyla yok demeye gelmiyor mu ve bir ey ayn anda hem var hem yok olabilir mi? SERHAN: mesela haritadaki ekvator izgisi gerekte var m

kursat: harita iin soruyorsan o izgiler var eer dnya iin konuuyorsak o izgiler yok SERHAN: farazi ve itibaridirler deil mi, yani sadece ilmi vcutlar var kursat: onu demedim ne dediysem o SERHAN: yani farzediliyor kursat: evet SERHAN: czi irade de byledir kursat: ama dnya iin biz bu izgilerin olmadn aka sylyoruz SERHAN: biz de czi iradenin hakiki vcudu olmadn aka sylyoruz kursat: peki siz czi iradenin olmadn aka sylyor musunuz kursat: olmadn diye srarla sordum SERHAN: fakat nasl ki, o haritadaki hatlar farazi ve itibaridir. Yani, sadece ilmi bir vcudu vardr. yle de, czi iradenin de yle farazi ve itibari bir vcudu vardr. Veya vcudu varsa bile, o czi iradedeki tasarrufun itibari bir vcudu vardr kursat: bak sen aka hatlarn dnya iin gerekte olmadn sylyor musun SERHAN: fakat farazi olarak var kabul ediliyor kursat: ben gerekte diye sordum SERHAN: gerekte yoktur kursat: imdi dikkat et kursat: buna kyas ettiin czi irade iin konuursak, gerekte ona da yok diyor musun SERHAN: evet hakiki bir vcudu yoktur, yani harici bir vcudu yoktur kursat: aka czi iradeye "gerek manasnda" yok diyor musun demiyor musun SERHAN: insanda bir czi irade vardr. Fakat, bu czi iradenin itibari ve farazi bir vcudu vardr. Dediim gibi, czi irade baka kelimelerle izah edilemez. nk, mahiyeti bizce mehul kursat: bak ok kolay bir soru sordum ve bu soruyu sorduumda haritadaki hatlar iin, kolayca "gerekte yoktur" dedin ancak ayn soruyu czi irade iin sorduumda "aka yok" diyemedin neden? SERHAN: ok ak sylyorum, haritadaki hatlar, gerekte yoksa neden var diye kabul ediliyor kursat: sen bilirsin onu SERHAN: olmayan bir eyi neden izsinler ki kursat: ama hatlara aka yok dedin neden czi iradeye aka yok demedin zira sen ikisini kyas etmitin SERHAN: olmayan bir eye neden isim versinler ki, meridyen ve paralel diye, meridyen var m yok mu, paraleller var m yok mu, yoksa, paralel kelimesi nereden geliyor kursat: bak benimle oyun mu oynuyorsun sen SERHAN: hayr kursat:

gerekte yok diyorum SERHAN: fakat neden kabul ediliyor, yani, neden paralel ve meridyen gibi isimler taklm kursat: haritada var, yn bulmak iin vesaire iin yapmlar ite SERHAN: doru, fakat, hakiki vcudu olmayan bir eye nasl isim takabilirler kursat: yani haritada var, gerekte yok, temsil SERHAN: olmayan bir eyin temsili mi kursat: evet SERHAN: yani, haritadaki o izgilerin hakiki bir vcudu olmad halde, insanlar belirli gayeler iin farazi ve itibari bir vcud vermiler fakat farazi ve itibari bir vcutlar var kursat: evet, yalnz haritada o izgiler gerekte var, gerek hayatta yok bu fark gr yani, aka diyorum bu izgiler haritada gerekte var, ama dnyada gerekte yok. ak deil mi SERHAN: yani, insanlar dnyann evresini saran bir ekvator izgisinin varln farazi ve itibari bir ekilde kabul ediyorlar. Fakat, o izginin hakiki ve harici bir vcudu yoktur kursat: evet SERHAN: insanda da namnda hakiki ve harici bir vcudu olmayan, sadece itibari ve farazi bir vcudu olan czi irade namnda, sevap ve ikaba sebep olacak bir czi irade vardr. nk Allah adil-i mutlak ve hakm-i mutlak ve rahmi mutlaktr kursat: peki gerekte bye bir irade varm SERHAN: sen bu noktay anlamyorsun ki, sen czi iradenin mahiyetini tam olarak bilmeyi istiyorsun. Dediim gibi, czi iradenin mahiyetini tam olarak bilemeyiz. Fakat, aklen ve mantken yle bir iradenin varln hissederiz ve kabul ederiz kursat: senin bu czi irade dediin ey bu dnyada yer tutuyor mu, mekanda m deil mi SERHAN: haritada farzedilen hatlar mekanda m kursat: farzedilen ey "yok" manasnda kabul edildii iin mekanda deil SERHAN: mesela,sen oturduun yerden kalkmak istesen kalkar msn kursat: tahminim kalkarm SERHAN: gzn kapamak istesen kapar msn kursat: tahminim kapatrm SERHAN: yle ise sende bir irade var kursat: ever var, ama ben buna direkt var diyorum itibari demiyorum SERHAN: czi iradenin vucudu varsa bile, czi iradedeki tasarruf abde aittir, yani, insanda ceza ve mkafata sebep olacak bir czi irade vardr kursat: sen aka "itibari" demeden czi iradeye "var" diyor musun onu syle SERHAN: e'ariye gre emr-i itibarinin hakiki vcudu vardr. Bu sebeple abde verilmez. Fakat, o czi iradedeki tasarruf bir emr-i itibaridir. Bu sebeple abde verilebilir. Maturidiye gre ise, czi iradenin hakiki bir vcudu yoktur, bir emr-i itibaridir, bu sebeple abde verilebilir, ikisi de ayn kapya kyor yani

kursat: peki o zaman neden eari mezhebi czi iradeye mahluk diyorda maturidi mezhebi mahluk deil diyor SERHAN: itihad kursat: bu sence nemli bir fark deil mi SERHAN: itihadda isabet eden 2 sevap, isabet etmeyen 1 sevap alr. Tabi ki, ehil olanlar kursat: ama bu itikadi konu dikkat et SERHAN: bence teferruat bir konu, itikadi fakat, herkesin bilmesi gerekmez, yani, ilim ehline mahsus bir hakikat kursat: peki bu konuda yanlan sence mazur mu SERHAN: evet, fakat, Allah niyetine gre muamele eder kursat: o halde, mutezile mezhebi de itikadi konularda itihat etmedi mi? onlarda m mazur SERHAN: mutezile mezhebi, teferruattaki bir konuda hatal bir itihad etmemi, kaderi inkar etmi kursat: peki onlar kafir mi SERHAN: mesela, zemaheri gibi imamlar kurtulurlar, kursat: Allah kullar iin iyi (aslah) olan yapmaya mecburdur dedii iin mi SERHAN: nk, onlarn niyeti ehli snnet mezhebine muaraza etmek deil, gya Cenab- Hakk tenzih etmek, yani, hayvanlarn ve insanlarn irkin olan fiillerini Allaha yaktramadklarndan, insanlarn ve hayvanlarn fiillerini Allaha vermemiler kursat: sanki siz verdiniz de SERHAN: fakat, mutezilenin baz imamlar srf ehl-i snnete muhalefet iin, insanlarn ve hayvanlarn fiilerini Allaha vermemi, bunlar dalalet ehlidirler kursat: kafir midir SERHAN: yle diyebiliriz, nk, tevhide zt bir fikirdir kursat: neden? fiillerini insan kendi yaratr dedii iin mi, yoksa insann hr iradesini savunduu iin mi SERHAN: fiilerini kendi yaratr dedii iin, tevhidde, her ey dorudan doruya Allahn kudretiyle yaratlr kursat: senin, "dncelerimizi Allah yaratmaz" demen onlardan aa m kalyor SERHAN: ben yle bir ey demedim, czi iradeyle dnceyi kartrma kursat: dncelerimizi Allah yaratmaz demiyor musun SERHAN: hayr kursat: czi irade sonuta dnce deil mi SERHAN: deil, dndne meyletmedir, yani her dndn eyi yapmayabilirsin kursat: bana bir tane czi irade rnei versene SERHAN: mesela, nnde bir iki iesi var. O anda melek ilham ile eytan vesvesesi sana szler syler. Sen hangi sz kabul edip, ona meyledersen Allah o fiili yaratyor kursat:

czi irade burada hangisi daha aka syle SERHAN: senin meyletmen kursat: peki bu bir dnce deil mi sence SERHAN: meyletmen dnce deil, dndn uygulaman kursat: dndn uygulamaya sen fiil demiyor musun, ve fiillerimizi Allah yaratr demiyor musun SERHAN: mesela sen hrszlk yapmay dnyorsun. Fakat sadece bu dnmenle gnah kazanmazsn, ne vakit czi iradeni hrszla meyledersen, Allah o fiili yaratr kursat: peki czi iradeni hrszla meyletmen, dnce deilse fiil midir, fiilde deilse nedir SERHAN: meyletmen czi iradedir. Meyletmenin sonucunda meydana gelen eyler fiildir. Fakat, meyletmen sadece hrszln banda olmuyor. Mesela her adm atn, czi iradenin isteiyle yaratlan fiilerdir kursat: czi iradenin istei dedin. her istek dnce deil midir, varl varmdr yok mudur? Yoksa, neden eariler ona mahluk dedi SERHAN: onu e'ari hazretlerine sormak gerekir. Fakat, dikkat et, ondaki tasarruf bir emr-i itibaridir diyor kursat: sen onun kitabn okudun mu ki, czi iradeden bahsetmiyormu bile SERHAN: bir ok dnce de senin czi iradenin sarfndan sonra yaratlan eylerdir. Yani, istediini dnebiliyorsun kursat: istemen dnce deil mi SERHAN: istemen dncedir. Fakat, o isteini yerine getirmek iin o eye meyletmen, czi iradedir kursat: meyletmen dnce deil mi? mesela ben ayaa kalkmak istedim imdi bu dnce deil mi SERHAN: istemen dnce, fakat, o dnceni yapmak iin meyletmen czi irade.. tabi ki, bunlar hep ayn anda oluyor.

*** Konu: Atom. Ben atomu inkar ettim. Atom, matom yok. nk atom demek blnemeyen para demektir. Bunlar yalanc. bu atom var m? var diyorlar ya, Peki bu atom yer kaplyor mu? var dediine gre, evet yer kaplar demi olursun. Yer kaplyorsa bunun kaplad yerin yars var m yok mu? Mantken yer kaplayan her eyin yar yeri de vardr. Demek ki blnemeyen bir paradan yani atomdan sz edemeyiz. Ntron, proton yok u yok bu ne bunlar, kim grm. Bunlar mikroskopta grlmez ki bu ne, yalan be. Bunlar sembolikdir diyorum. Bana derseniz ki "Sen ne diyorsun ya, ntron, proton var." Ben Atom demekle zaten unu diyorum: Atom blnemeyen para manasndadr. Felsefe dilinde bu manadadr.

*** Yeni karar aldm; meer yanlmm. Konu: Allahn aldatmas, ben evvelden demitim ya, Allah aldatcdr diye. Bu dediimde yanldm anladm. Yeni kararm u: Allah aldatmaz, aldatamaz. nk hakiki anlamda aldatmaktan sz ettiimizde aldatlan iin hr irade olmas gerekir ki onun aldatldndan bahsedebilelim. Ama insann ve cinin hr iradesi yoktur. O bakmdan Allaha saptrc demek uygundur. *** Bir ahs tarafndan bir eyin nasl yaplaca bilinmiyorsa onun bilinli bir ekilde o eylemi yapacandan sz edilebilir mi? Bir eyi yapmak iin nasl yapldn bilmek gerekmez mi ? Gerekir dersen, yani unu diyorum: Sorsam, nasl dnyorsunuz? Der ki: beynimle veya ruhumla sorarm ona: Peki nasl dndn biliyor musun? Yok der. Derim ki: Bir eyi bilinli bir ekilde yapmaktan bahsedildiinde, yapann yapacan nasl yapmas gerektiini bilmesi gerekmez mi? Evet gerekir der. Madem yle, sen nasl dndn bilmiyorsan, daha o halde nasl hr iradenle ve bilinli bir ekilde dndn iddia edebiliyorsun? *** Rya gryomusunuz gryorsanz orada karar verdiinizi gryor musunuz? Gryorsanz kendinizi hr hissediyor musunuz? Hissediyorsanz, peki o ryay berlirleyen siz misiniz? Hayr diyorsanz, eeeeeee orada da

dnce var, gnlk hayatta uyankken de dnceniz var. Siz uyandnzda yanldnz anlyorsunuz, ryaym be diyorsunuz. (Hanginiz ryadayken ryada olduunun farkndadr) ama kendinizi hr hissetmitiniz. Ancak byle hissetmenizin hr olduunuz anlamna gelmediini (ryada) grdnz. Madem yle uyankken de hr olduunuzdan nasl emin olabiliyorsunuz? Dnceyse uykuda da dnce var, seim var... *** Yeni karar aldm: Kuran hakiki anlamda Allahn kelam deildir, O konumaz ki kelam olsun, sesi yok ki konumas olsun. Kurandaki bu ayeti u manaya alacam: Bize haber veriyor Kuranda ya, mecazen kelam deniyor diyorum. *** Aleme hadis diyenlere soru: Alemin yaratlmasyla Allahn zat arasnda zaman geti mi? bizim llerimize gre 1 saniye olsa dahi? derler ki: hayr. nk zaman alemle balad, ondan nce zaman yoktu. cevap: O halde alem kadim olmaz m? nk demenize gre Allahn zat ile alemin varla gelmesi arasnda zaman gemedi. O halde siz neden aleme hadis diyorsunuz, bununla ne kasdediyosunuz? diye sorunca, derler ki: Allah alemden zaman olarak deil zat olarak ncedir. de ki: dediiniz gibi ezeliliin manas, ncesinde zamann olmad ey demek deil mi? ite siz diyorsunuz ki: "alemin ncesinde zaman gemedi." bu laf ise alem hep vard manasna gelir. Zira Allah alemden zaman olarak deil, zat olarak ncedir demek u demektir: Allah alemden zaman olarak nce deil manasna gelir. Bu da u sonucu ikarr, o halde Allah ya alemle beraber varlktayd ya da alemden sonra varlktayd. Alemden sonra varlktayd denemeyei iin tek seenek Allah alemle beraber varlktayd demek gerekir. yani alem ncesizdir demek gerekir.

*** Allah olacaklar ezeli olarak biliyorsa aleme ezelidir, ncesizdir demek gerekmez mi? Zaten yaratmasn ilmindekilerin varlk sahasna ilmine gre kmas manasnda alrsak bu anlam kyor zaten

*** Aleme ve zamana hadis diyenelere (yani zaman Allah yaratt diyenlere) sorarz: her sonraln ncesi vardr ama ncelikte zaman kavramdr. O bakmdan bu, u manaya gelir: Zamandan nce de zaman vard manasna gelir ki manaszdr. *** Zaman yok diyenlere soruyorum: O halde neye gre aleme hadis diyorsunuz

*** Eer derlerse ki : "Alem ile Allahn zat arasnda zaman gemitir ancak ne kadar getiini bilemeyiz" cevap: sorarz, bu sre sonlu mu yoksa sonsuz mu? Sonsuz derse, deriz ki: Sonsuz zaman tketilemez ve sonuna varlamaz. Buna gre alemin varla gelmemesi gerekirdi, varlkta olduuna gre bu sznz yanl demektir. Eer bu geen sre sonlu derlerse, cevap: Sorarz, Allahn zat ezeli mi? evet der, ezeliyetten sonra ifadesi kullanldnda , bu sonralktan, sonlu bir zaman dilimi kasdediliyorsa, o halde bu ifade eliki olur. nk, bir sonlu zaman dilimine sonlu demek iin bu zaman diliminin bir balang ve bitii gerekir. Evet, bitiine alemin varla geliini delil getirebilirler ancak balangcna delil getiremezler. nk ezelden sonra ifadesi nemlidir. Zira ezeliyetin balangc yoktur dolaysyla bu aradaki sre sonludur denemez. nk llemeyen, balangc olmayan sreye sonlu snrl sre denemez. O yzden bu sonlu zaman dedikleri dilimin, srenin, ba ve balangc olmadndan bu sreye sonlu denemez, sonsuz demek durumunda kalrlar. Eer bu aradaki sreye sonsuz derlerse, cevap: sonsuz bir sre tketilebilir mi, sonuna varlabilir mi? Diye sorarz. hayr derler. *** Allah ezeli, ilmi ezeli, bilmesi ezeli. Yaratmay ilmindekilerin ilmine gre varlk sahasna kmas olarak tanmladk. Soruyorum: Allahn bilinenleri bilmesi zaman alr m? zaman almaz denirse, o halde ilk ( madde veya maddelerin, cisim veya cisimlerin soyut veya somut madde, dnce latif cisim, elma kesif cisim ) cisim veya cisimler, ezeli, ncesiz olarak varlktayd demektir. *** Atom meselesinde aklama yapmtm. Atom yani blnemeyen para yok demitim. Ancak sonsuza kadar blnmeside imkansz olduundan, nk sonsuz tketilemez , tketilemeyeni tketmek imkansz olduundan, sonsuza dek blnme de imkansz demektir. yleyse atom yoktur. *** Zaman ezeli diyenlere soruyorum: Ezelilik llmez ki zamana ezeli diyorsunuz, ve ezeliliin balangc yok ki llsn? Balangc olmayan eyin ls olmaz. Zaman ise l demektir. O halde ezeli zaman olamaz, imkanszdr. Yani sonu olarak zaman yoktur. Ama biz de olan zaman kavramlarn (saat, gn, nce, sonra gibi) Allah vareder. Hakiki anlamda ise zaman yoktur.

*** kursat: alem yani (Allahtan baka herey demektir) sonradan m varoldu yoksa ezelden (balangc olmayan, hep vard ) beri var myd umut: sonras ncesi yok bana gre sadece Tanr iin tek bir zaman dilimi var imdi kursat: zaman Allah m yaratt umut: evet kursat: anar ne diyorsun Anar : evet. Allahdan nce denilen bir kavram yoktur kursat: sonradan m yaratt zaman umut: bana gre gemi ve gelecek insann illzyonu, zaman da bir illzyon, zaman yok bence zihnimizin yanlsamas Anar : aynen kursat: bencede zaman yok, ama sorularma ksa net cevap verin siz, sonradan m yaratt zaman Anar : evet umut: sonra yok ki Tanr iin, insan iin sonra var, zaman insana gre var bence kursat: madem zaman sonradan yaratld o halde bu sonrann da ncesi olmas gerekmez mi umut: sonradan yaratlmad diyorum ben Anar : tamam yantlayaym, kursat sen Kurana inanyor musun? kursat: evet Anar : lem yelid ve lem yuled ve lem yekullahu kufuven ahed. ne anlama geliyor sence? kursat: domam dourmam ei ve benzeri yoktur Anar :

yani Allah ezeli ve ebedidir deil mi? kursat: evet Anar : afferin dine geliyorsun ha, e o zaman bunu tartmann anlam var m? kursat: en derin konulardandr desem ne dersin umut: din tartlmaz ki tartlsa din deil felsefe olur kursat: tartlr, konuulur, dnlr, neye inandn bilmelisin kursat: bak devam edelim ok araksn Anar : edelim hocam kursat: madem zaman sonradan yaratld o halde bu sonrann da ncesi olmas gerekmez mi Anar : zaman kendiliginde ortam icin deien bir ey, yani bizim iin zamann ncesi olabilir fakat Allah iin byle bir ey sz konusu deil kursat: sorumu anlamadn galiba diyorum ki alem sonradan ise her sonradan olann ncesi yok mu ve neye gre sonradan Anar : aslnda gzel soru. Zaten Allah ol diye yaratd deniyor Kuranda, ee o zaman hi bir ey yok muydu ki? kursat: sen cevap ver? sonradan ise neyden sonra? Konuyu mu deitireyim? Anar : Yok, ncekinin cevab ne oldu? kursat: ben biliyorum zaten, ok zor konu dedim sana Anar : e o zaman yaz biz de bilelim. cahillik ite. Ho gr. kursat: neydi konu, ey mi Anar : zaman kursat: hani zaman sonradan yaratld derlerse o mu? Bak imdi: sonradan "yaratld zaman" sz aslnda samadr nk Anar : nk zaman grecelidir

kursat: her sonradan olann ncesi olmas gerekmez mi sence Anar : gerekir kursat: peki ama nce dediimiz vakit, zaten bir zaman kavramn kabul etmi olmuyormuyuz Anar : oluyoruz kursat: o halde mana u olmuyor mu: "zamann yaratlmasndan nce de zaman vard" bu mana kmyor mu Anar : yle oluyor biraz kursat: ama bu sama deil mi Anar : sama kursat: demek ki "zaman sonradan yaratld" denemiyor, bunu kabul ettin mi Anar : Ettik, sama olduunu kabul etdik. kursat: yani zamann yaratlm olduunun sama bir gr olduunu deil mi Anar : evet kursat: o halde bana sylermisin alem ( Allahtan baka herey ) sonra derken neyi kasdediyorsun Anar : dur bir dakika. yani sen alemin Allah tarafindan yaratlmadgn m iddia ediyorsun? Anladm m kursat: heyecanlandn m? ben zaten Allahn yaratma sfat yok diyorum Anar : lgin, o zaman bunlar kim yaratt? kursat: ama alemin sebebi Allahtr diyorum. alemi vareden Allahtr diyorum Anar : kabul edelim ki. Allah bunlar sonradan yaratmad. zaten "sonradan" olamaz. nceden olmad iin. kursat: ne diyorduk Anar : o halde bana sylermisin alem ( Allahtan baka herey ) sonra derken neyi kasdediyorsun, dedin

kursat: haa, eer derlerse ki bize: alemden nce zaman vard derlerse, sorarz bu zaman sonlu mu, sonsuz mu, devam ediyorum, sonlu derse yle sktrrm: peki size gre bu sonlu zamann biti vakti belli deil mi? ve bu biti vakti de alemin varolmas deil mi derim evet derler . anladn m anar Anar : evet yle derler kursat: derim ki ancak size gre bu sonlu zaman diliminin balang vakti belli mi diye sorarm ne diyecekler o zaman sence Anar : yok belli deil derler. kursat: neden yle derler sence Anar : nk o zaman tm alemin yan bilmi olurlar kursat: bak anar, undan belli deil derler, nk Allahn zatndan sonra ve alemin balamasndan nce zaman var dediler ya Anar : ee? kursat: Allah zaten ezeli balangc olmayan, ncesinde zaman gememi olan dolaysyla bir balang veremiyorlar bu bahsettikleri sonlu sreye, okey mi? Anar : okey kursat: peki ama balangc olmayan bir sreye, snrl ve sonlu sre denebilir mi, sonlu sre iin bir balang ve biti lazm deil mi Anar : lazm kursat: o halde bunlarn bahsettikleri sreye mantken sonlu denemez deil mi Anar : Denemez, ba belli deil, sonu belli deil nasl sonlu olur? kursat: sonuna belli diyorlar, sonu alemin varla gelmesi diyorlar kartrma, peki bunlar bu sreye sonlu diyemeyince sonsuz demeye mecbur kalmadlar m Anar : kaldlar hocam kaldlar kursat: imdi onlar bu sreye sonsuz dediler ya bak ne diyeceim Anar : ne? kursat:

sonsuz zaman tketilebilir mi, sonuna varlabilir mi Anar : sonsuzsa yok, zaten sonsuz ne demek tkenmez demek kursat: ama eer bu aradaki zaman dilimi sonsuz olsayd alem varla gelebilir miydi Anar : mantkca yok kursat: neden Anar : aradaki dilim tkenmez. dolaysyla sonlu olmaz. ve sonu olmadg iin imdiki zamann balangc olamaz kursat: ama alem varla geldiine gre bu aradaki zaman dilimine sonsuz da diyemiyoruz yle mi Anar : aynen. kursat: bak imdi ne noktaya geldin anar. iyi dn ve bana bundan sence ne sonu kabileceini syle, senin geldiin bu noktay evrendeki insanlarn tamamna yakn seni sapk grrler. *** kursat: alem hadis mi ALLAHIN NURU: evet kursat: neyden sonra ALLAHIN NURU: neyden sonra olduunu Allah bilir. eer yaratlm bir eyse ki yledir o sonradandr kursat: neden sonradan olsun ALLAHIN NURU: nk bir ncesi vardr. Allah onu bir zamanda yaratmtr ve o zamandan beri vardr kursat: peki zaman alemle beraber mi yaratld ALLAHIN NURU: Allah bilir kursat:

sen zamana mahluk diyormusun ALLAHIN NURU: evet kursat: peki bu zaman alemden nce mi yaratld alemle birlikte mi ALLAHIN NURU: dedim ya Allah bilir kursat: bak kitaplarda genelde yle geer: alemle beraber zaman da yaratlmtr diye geer. ehli snnet byle der hatta mutezile bile, sen de byle diyor musun ALLAHIN NURU: bunun ne nemi var kursat: var ALLAHIN NURU: zaman mahluk olduktan sonra ne zaman yaratld nemli mi kursat: peki zaman sonradan m yaratld ALLAHIN NURU: evet kursat: bu sonrann ncesi var m peki ALLAHIN NURU: sonradan olduuna gre vardr tabi kursat: peki bu nce kavram zaten zaman kavram deil mi ALLAHIN NURU: evet kursat: o halde bu lafn u manaya gelmiyor mu: zaman bir zamanda yaratld ALLAHIN NURU: hayr kursat: ya ne ALLAHIN NURU: zaman yoktan varedildi, ve bizim iin geerli olan zamanda "nce ve sonra" kavramlar olduundan mecburen bu kavramlar kullanmak zorunda kalyoruz, baka trl ifade edebilir miyiz kursat: bak senin lafn u manaya geliyor: yaratlan zamandan ncede zaman vard, bu manaya geliyor lafn. ALLAHIN NURU: hayr bu manaya gelmiyor kursat: Serhan bu anlamad sana soraym: zaman mahluk mu

ALLAHIN NURU: "yaratlan zamandan nce" sz iinde yaadmz zaman iin geerli bir szdr. yani yaadmz zamandan nce zaman var myd sorusu yanl SERHAN: l o kt yr a u ALLAHIN NURU: zaman sonradan yaratld iin yoktan var edilmitir kursat: sen zamandan nce tabiriyle neyi kasdediyorsun ki ALLAHIN NURU: onu sen dedin SERHAN: vA rtld lrea o zm tba mn ry tb,ksyr a a l a ns p e u v a za e e l m mk Za Bu e . e a . t t a a n i a kursat: bu yaratma zaman iinde mi oldu SERHAN: r hy a kursat: o halde ezelde mi oldu SERHAN: yd ra yn the e eel , m udy n k ol e a s o a i m l e z z . l ea t d a r kursat: o halde ALLAHIN NURU: zaman sonradan yaratld diyoruz. artk bu yaratma zaman iinde mi oldu sorusunun ne anlam var? onu Allah bilir SERHAN: anu, an k s l a,a a y e d n etr h n z bol i z y ra kursat: yani nce zaman yoktu sonra Allah zaman yaratt, yle mi diyorsunuz SERHAN: iil a y sfnnAlyaratmadanekarar verdi, diyeo htal e s ki a z y eda ai tn en a d O yaratmaya nce r c n m v s n e bekliyordu, sonra kaina n e n Allaha zam e n a kursat: ben zaten aleme ezeli, ncesiz diyorum ALLAHIN NURU: Allahtan baka ezeli olur mu kursat: evet SERHAN: nn zme d dt eay akv a e d h a l l kursat: o halde zaman yok de SERHAN: d sn ea kursat: iki

bir

SERHAN: d e kursat: ben hakiki anlamda zamandan bahsediyorum SERHAN: ln mllyd e y o kursat: yani bizdeki zaman kavramlarn Allah vareder : saniye, dakika, gn, nce, sonra gibi, bunlar evet bu anlamda vardr ALLAHIN NURU: biz ne dedik kursat: ben hakiki manada zaman sordum SERHAN: . ln Allah, senyokken seni bir nutfeden yarat is i kursat: ben tabi ki ezeli deilim SERHAN: s se n an b dm li in e s a r a kursat: evet SERHAN: il kursat: ama benim alem ezelidir ifademi sen yanl anladn, geende de byle yaptn adama glerler ya SERHAN: ndd ezdn l n se l i ei ni d e z n l kursat: sonsuz yl diyen kim SERHAN: e kan z a kursat: ezeli olarak SERHAN: kursat: nk zaman yok ispatlaym m SERHAN: r.Kra k mekan olan y krn Zatensana soru sor yerde zaman vard bm mn i zr, aben v ia un idt .d a ne e alt g bir a kursat: nedeni yok SERHAN: u nd en e kursat: ka kere ispatladm SERHAN:

 y Aey a p H m e a r . z l e s r kursat: zamana hem hadis hem mahluk diyosunuz ya SERHAN: kursat: peki bu zaman nerede SERHAN: nt kia a h n kursat: kainatn dnda var m ALLAHIN NURU: ne biim bir soru bu SERHAN: nt kia d a d n kursat: kainat snrl m snrsz m SERHAN: n,a so erl e n us l y y l m kursat: bu snrl kainatn tesi var m SERHAN: ALLAHIN NURU: Allah bilir SERHAN: ny kia de a d n y ALLAHIN NURU: belki de vardr Allah bilir kursat: biraz nce dieri dedi ki ne biim soru bu ALLAHIN NURU: evet ben dedim SERHAN: r do u kursat: bak her hadis cisimdir doru mu ALLAHIN NURU: hayr SERHAN: y a kursat: niye SERHAN: kursat: melek cisim deil mi SERHAN: il de

n e

o l

kursat: eminmisin SERHAN: i yi a l kursat: nasl bir made SERHAN: dhlr ia mrl rsd b ei e u i kursat: ya nedir SERHAN: kursat: bal gibi maddedir ALLAHIN NURU: kursat cisim nedir kursat: udur: yer kaplayan eye cisim denir ekli vardr. iki trl cisim vardr: kesif cisim latif cisim ALLAHIN NURU: bu ekil grnmek zorunda mdr kursat: hayr kursat: kesif cisim mesela ev, araba, elma gibi grdmz, latif cisim ise dnce, ruh, melek gibi gremediimiz. ALLAHIN NURU: o zaman niye nerde diye soruyorsun kursat: bakn bir eye hadis derseniz onun yer kapladn kabul ettiniz demektir SERHAN: l mesela, ruh nedir ve neden yarat r , m kursat: ruhun maddesini bilmem ancak cisimdir ekli vardr SERHAN: kursat: yerinide bilmem ancak yeri vardr. siz zamana hadis derseniz yer kaplar demeniz gerekir SERHAN: kursat: o bir kanun deildir. yani yerin ekmesi yoktur SERHAN: dun sn n e z kursat: 1976 SERHAN: l a gemi r

kursat: evet SERHAN: l b yk a l kursat: evet, size zamann hakikatta olmadn ispatlaym m SERHAN: kursat: ii yokua srmek yok ama SERHAN: k io sea e ys l y e l kursat: zaman mahluk mu SERHAN: kursat: peki zamann varla gelii sonradan m SERHAN: lm ldzd ztrksbe s mk n n d lr km z e p ba y va k en Bu e a e a . a a kursat: peki zamann varla gelii sonradan m , srarla soruyorum sonradan m? yani zamandan nce zaman yoktu diyorsun yle mi ve zaman alemin yaratlmasyla beraber varoldu diyorsun deil mi serhan SERHAN: lla zmal ama y aba kursat: yani alemden nce zaman yok yle mi SERHAN: kursat: peki yleyse bomba soru geliyor SERHAN: n dkd sk b n a i e kursat: o halde neye gre aleme hadis diyorsun SERHAN: l l y crcoe a Ba n n .a kursat: neye gre hadis SERHAN: l lno y baba e c c a a kursat: bunun ncesi yoksa niye sonradan diyorsun SERHAN: lni n d yelr a aybr ba c a kursat: olsun ben de ilk madde var diyorum ama bu ezeli diyorum SERHAN:

k d nr r ea n d kursat: anlataym m SERHAN: kursat: ama hi yardmc olmuyorsun SERHAN: kursat: zaman yaratldysa ve ncesinde zaman yoksa sen nasl aleme hadis dersin SERHAN: ln e ey h a kursat: bak ondan nce yaratma sfatn inkar ettiimi bilmen lazm SERHAN: p e kursat: bu iler yle oluyor, Allahn ilmiyle, yani bilmesi, bildii olaylarn varla gelmesinde yeterli sebep oluyor SERHAN: skro yr a s kursat: ondan nce sizin ok kullandnz bir laf oyununu anlatmak istiyorum kursat: ilim maluma tabidir SERHAN: kursat: bununla ne kasdediyorsun SERHAN: msh abkn,e ah ben l ac, mal Ara n koa Alnersmbnmsy sa ea ll e b akna uc seai ll odoc uaem en rb a d a rn na m a id na r e u kursat: bak ben anlataym, zgrlkler bu lafla unu kasdederler: olaylarn levhi mahfuza yazlma meselesinde derler ki oraya yle yazld iin sen yapyor deilsin, ancak Allah ezeli ilmiyle senin zgr iradenle yle yapacan bildii iin yle yazld levhi mahfuza derler ve unu da eklerler: ilim maluma (bilinene) tabidir yani Allahn ilmi sonradan olacak olan bilinen olaylara tabidir derler. ilim etkileyen deil etkilenendir. bu ilmin doasnda olan bir eydir derler. tamam m buraya kadar serhan anladn m? *** Zaman Allah varetti diyenlere soruyorum: Allahn her varettii cisim midir? Yani ekli var m? Evet dersen, peki bu ekli olan bir mekan kaplar m? Yani bir yerde mi? Evet dersen, soruyorum: O halde zaman nerede? *** kursat:

dn sizle konuurken bir soru kmasna vesile oldunuz: zaman nerede diye ALLAHIN NURU: konumann bir blmne katlamamtm kursat: bu soruya ne diyorsun ALLAHIN NURU: ne biim bir soru demitim herhalde kursat: evet, ama sper soru, neden mi ALLAHIN NURU: neden kursat: sana bu nikinle hitap edemem kursat: baka birey diyeyim ALLAHIN NURU: olur kursat: ne deyeyim ALLAHIN NURU: ne istersen kursat: sen deyeyim mi ALLAHIN NURU: olur kursat: sen dediimde anla ki sana sesleniyorum ALLAHIN NURU: anladm kursat: nk benim inancma gre Allahn nuru yoktur ispatlayaym istersen ALLAHIN NURU: baka bir ey diyordun kursat: zaman nerede sorusu nemli, nk kelam kitaplarna bakarsan unu grrsn, derler ki her hadis mahluktur. Okey mi ALLAHIN NURU: evet kursat: ama unu da derler: yaratlan herey cisimdir ALLAHIN NURU: ama cisim nedir sorusu da nemli kursat: cisim demek bir yer kaplayan ekli olan bir ynde olan demektir: iki tr cisim vardr, latif cisim ruh melek dnce gibi gremediimiz, bir de kesif

cisim var grdmz insan, bina gibi, bunlar Allah vareder. Ancak ayrca bir yaratma sfatyla deil. bunlarn varolacan bilmesi, bunlarn varlk sebebidir. kelam kitaplarnda hem her hadis mahluktur derler hem zaman mahluktur derler ancak hibir vakit ben zamann cisim olduunu syleyenleri grmedim. halbuki prensipleri icab ona da cisim demeleri gerekirdi. neden demediler biliyor musun ALLAHIN NURU: cisim deildir diyen var m kursat: hibir ey demiyorlar. sadece mahluktur, alemin yaratlmasyla birlikte yaratld diyorlar. kesip atyorlar fazla bilgi yok. Neden mi? ok basit, nk basit dnyorlar, hereyi Allah yaratr ayetine binaen, ne varsa akllarna gelen Allah yaratr diyorlar. sana ince bir bilgi vereceim ALLAHIN NURU: ver bakalm kursat: bunlar der ki yani ehli snnet, aslnda filozoflar hari hepsi: Allah alemden zaman olarak deil zat olarak ncedir derler. ne demek bu sence ALLAHIN NURU: ncelik kavram zamann yaratlmasndan sonra geerli bir kavramdr. o yzden zaman yaratlmadan, "nce" diye bir kavram kullanamayz. kursat: ite bu yzden Allah alemden zaman olarak ncedir demediler. ALLAHIN NURU: nk zaman yaratlmadan nce de Allah var kursat: peki ama soruyorum sana: madem Allah alemden zaman olarak nce deil, neden bunlar aleme hadis diyor. ne dediklerini bilmiyorlar da ondan. nk Allah alemden zaman olarak nce deil demek alem ezeli demektir. anladn m? bak bunlar sana anlatacak bulamazsn anlamaya al. elikilerini sana gsterdim ite ALLAHIN NURU: anlyorum da senin gibi deil kursat: nasl anlyorsun, bugn camiye gittiinde hocaya unu sor: zaman Allah m yaratt? tahminim evet der. de ki bu yaratlan zamandan nce zaman var myd de. der ki: yok. de ki: o halde neden aleme (yani Allahtan baka herey) hadis diyorsunuz de. ALLAHIN NURU: Allah alemden zaman olarak ncedir demek, yaratlan zamandan nce de baka bir zamann var olduunu kabul etmek demektir. ancak "nce, sonra" kavramlar, yaadmz zamann yaratlmasyla birlikte geerlilik kazanmtr. yani "nce, sonra" kavramlar da zamanla birlikte yaratlmtr. zaman yaratlmadan nce "nce, sonra" gibi tabirler geersiz olduundan Allah alemden zaman olarak nce deildir demilerdir kursat:

ncesinde zaman gememi birey iin sonradandr denebilir mi, o halde neye gre aleme hadis diyorlar ALLAHIN NURU: hala ayn eyi sylyorsun. "nce ve sonra" kavramlar yaratlan zamanla ilgili kavramlardr. bunu baka bir ekilde ifade edemediimiz iin mecburen kullanyoruz bu kavramlar *** Seimleriniz sebepli mi deil mi? evet dersen yani sebepli dersen, peki o sebebin sebebi var m? evet dersen. ben de byle sormaya devam ederim ne dersin? Onun sebebi ne diye soracam. Sizce bu silsile sonsuza dek geri gider mi? ya da bir yerde bu silsile durmal m ne dersiniz? eer ilk soruma cevap veren ahs seimlerimiz sebepsiz derse soruyorum: bir ey kendi kendinin sebebi olabilir mi? aklayaym bak: biz dnyada sebep sonu ilikisi gryoruz, yemek yiyoruz doyuyoruz gibi nce sebep sonra sonu olmuyor mu? (aslnda bu kadar basit deil bunu aratracam) evet dersen, sonu u: o halde bir eyin kendi kendinin sebebi olmas iin varlnn, kendi varlndan nce varlkta olmas gerekirdi, nk sebep sonutan zaman olarak ncedir. (ayn andadr diyende var aratracam) halbuki hibir ey varlndan nce varlkta deildi, dolaysyla hibir ey kendi kendinin sebebi olamaz, Allah bile. O halde sonradan olan hereyin, onu varla geriren bir sebebi olduu aktr ve bu silsileyi baa doru evirirseniz en bata sebepsiz sebep olan Allahn olduunu anlarsnz. Ancak Allah ile beraber ilk madde veya maddeler de vard. Bu maddeler de Allahn bilgisiyle varla geldi ancak zaman olarak Allahtan sonra deil, beraber. *** kursat: dn hayatmn istidlalini yaptm, sende buna vesile oldun, teselsln batl olduuna dair delil yaptm, sper, biliyor musun o konuyu SERHAN: nnl r ina m a lbv u i kursat: evet ama kitaplarda bunun pek delili verilmez ve verilse de kark, ben buldum hem de basit bir anlatmla, anlataym m SERHAN: r ed v kursat: hani derlese ki bu sebep sonu silsilesi sonsuza kadar geri gider derlerse derim ki: bu sonsuz silsile bize gelinceye kadar sonsuz diyorlar ya, bu sonsuz silsile tketilebilir mi? diye sorarm, ne diyecek? hayr diyecek mantk olarak deil mi? SERHAN: kursat: ben derim ki: ama bize bu silsilede sra geldiine gre demek ki bu gemie doru uzanan silsile sonsuz olamaz o halde sonlu diyeceiz,

madem sonlu o halde en bata sebepsiz sebep olmal diyeceiz. bu da Allah diyeceiz. Nasl? SERHAN: kursat: hem basit SERHAN: kursat: hem anlatm hem anlamas kolay, sen vesile oldun buna. SERHAN: kursat: iki de bir bana ezeli, sonsuz geri giden deil diye diye kafama bunu aktn, ben de bu konuyu deil, baka bir konuyu dnrken birden farkettim ki bu delil tesellsln batlln ispatlyor yani ben de farknda olmadan yaptm bunu, aslnda ben bu konuyu zmeyi yllardan beri istiyordum SERHAN: tuld bu rn sevindim.Hakikati ger a naa ok ekten ara kursat: nk dikkat edersen kitaplarda teselsl batldr diyorlar genelde delil vermiyorlard SERHAN: kursat: verdikleri de ok karmakt. bak bu delil yle nemli ki neden mi? nk Allah inkar etmede aslnda kullanlan en nemli yol bu konudur. derler ki: gemie sonsuz yl giden bir ezeliyet dn ite alem de byledir balangszdr byle geldi byle gider derler ve Allah ie kartrmazlar. oysa bu yaptm delille gemie doru sonsuz bir geri gidiin olmad ispatlanm oldu. bylece onlar da bu silsilenin sonlu dolaysyla bir etken sebebi, sebepsiz sebebi olduunu kabul etmeye mecbur kalacaklar. hayati nemi olan bir delildir. Ne diyorsun? SERHAN: *** Bu diyalogta bir zgr iradecinin kader hadislerine yapt yorumlar greceiz. kursat: kader hadislerine ne diyorsun SERHAN: n Ka derden bahseden hadislerin hepsi, ehl-isnnet itikad a kursat: hepsini inkar m ediyorsun, hepsi cebr, bak gr SERHAN: kursat: senin ehli snnet anlayn Maturidilik deil mi SERHAN: r iie m k h z kursat:

maturidilik zgr iradeyi savunur, earilik cebri SERHAN: i d el kursat: hadislerde cebr anlatlr, baktn m kader hadislerine SERHAN: n biliyorum. Fakat, risa e nur hepsini izah etmi br k a i lm a li kursat: bildiklerinden bir tane anlatsana bakalm cebr mi yoksa zgr irade mi anlatlyor SERHAN: m elhamdlillah elimde r.nur gibi bir kitap var, mesela annenin duas kursat: kader hadisi dedim SERHAN: erlas mid, km ln. bl n a ie e er s e y kursat: dalga m geiyorsun benimle SERHAN: kursat: kader hadisi diyorum SERHAN: et Pera l z ygamberaleyhisselam, yalan syleyeni tehdit ediyor. E Al ou rl y o h d y a s l kursat: yani hadis kitaplarnda kader blmnde yer alan hadisleri diyorum SERHAN: kursat: ok kursat: Ubade bin es-Samitden O lrken oluna dedi ki: Yavrum! Eer sen bana gelmesi takdir olunann mutlaka geleceini; gelmemesi takdir olunann da mutlaka bana gelmeyeceini bilmedike imann tadn tadamazsn. Ben peygamberin yle buyurduunu duydum: Allahn ilk yaratt ey kalemdir, ona Yaz dedi. Ya Rabbi ne yazaym dedi. Kyamete kadar olacak olan her eyin kaderlerini yaz. Yavrum! Ben yine peygamberden yle duydum: Kim bu inan dnda lrse o, benden deildir. (Ebu Davud) SERHAN: kursat: et SERHAN: lny y zrY czi iradeni nas Allah,yor. Hemsenin czi iradeni, hem de czi iradenin neticesini bir olark eyk. k o senin y la otn or a u i , yz a a kursat: Cabirden Allah Resul buyurdu ki: Biriniz kaderin hayrna da, errine de iman etmedike iman etmi olmaz.

Bana gelecek olann mutlaka geleceini, bana gelmemesi mukadder olann da mutlaka gelmeyeceini bilmedike (iman etmi saylmaz). (Tirmizi) SERHAN: kursat: ne yazarsam izah et SERHAN: ei erleri errel r ovr Aryr el nhhtl.tl,merre ly ayrr ri nolae yar r h o o n lae e ye i . n aci Allah l . e ee r s de rs ie a n r t a kursat: bn Amr bin el Asdan Allah Resul buyurdu ki: Allah yaratklar karanlk iinde yaratt ve sonra onlarn zerine nurundan gnderdi. Kime bu nurdan isabet etmise doru yola erdi. Kime isabet etmediyse sapt. Onun iin ben diyorum ki; kalem Allahn ilmine gre vazifesini yapp mrekkebi kurumutur. (Tirmizi) SERHAN: ei k yoldad Anlni lkullanan . l le eo i i vru A rk b l y i i insanlara geldi. Yani, Allah kiminczi iradesin nas r l i kursat: Resul-i Ekrem buyurdu ki: Melek rahme girer nutfeyi eline alr ceset olarak suretlendirir. Sonra Ey Rabbim erkek mi, dii mi, salam m, kusurlu mu? diye sorar. Allahu Teala nasl emrederse yle suretlendirir. Sonra ona ruh fler, said veya aki olduunu yazar. (Bezzar) SERHAN: niarmsa . r a z Allah,kinekimsenin czi iradesini saidolmak iin kullanaca inkni k oioam seii yaok D dii i s i n sl a n a kursat: Tedavi ve rukyenin, Allahn kaderinden bir eyi deitirip deitiremeyecei kendisinden soruldukta, Resul-i Ekrem yle buyurmutur: Onlar da Allahn takdiri iledir (Tirmizi, bn Mace) SERHAN: lni in Allah, iseninczi iradenegre kaderini nb t k yazar. Yani, seni czi ira d eni nas n kursat: (bn ahin, Ebu Umameden rivayet etmitir. hya da vardr.) Allahu Teala: Hayr ve erri yarattm. Hayr iin yarattm ve hayr kendi ellerinde icra ettiim kimseye mjdeler; er iin yarattm ve ktlkleri kendisine yaptrdm kimseye de yazklar olsun. Tekrar tekrar veyl ve yazklar da, Niin ve nasl diyene olsun. SERHAN: ye ek h Aennkdri u ro c ic z r a e a kursat: Resul-i Ekrem buyurdu ki: Ey kalpleri evirip eviren Allahm kalbimi dinin zerine sabit kl (Tirmizi) SERHAN: kati As k,i tihs Al ol ient cz rn n e rr . a u a r kursat: Mzeyne veya Cheyne kabilesinden bir adam sordu: Ey Allahn Resul,

hangi ii yapyoruz, olup bitmi (levh-i mahfuza kayd gemi) bir ii mi yoksa (henz levh-i mahfuza gememi) u anda yeni balanacak olan bir ii mi? Resulullah: Olup biten ii dedi. Adam - veya cemaatten biri - yine sordu: yleyse niye allsn ki? Hz. Peygamber u aklamada bulundu: Cennet ehli olanlara cennetliklerin ameli myesser (kolaylatrmak) klnr, ate ehli olanlara da cehennemliklerin ameli myesser klnr (Ebu Davud) SERHAN: tt a Airr. rbl i Cni n i ee lr e t n kursat: Abdullah b. Abbastan rivayet edilmitir: Bir gn Resulullahn arkasnda idim. Bana yle dedi: Ey oulcazm! Sana baz kelimeler reteyim: Allah koru ki, seni korusun. Allah koru ki Onu karnda bulursun. Bir ey istediin zaman Allahtan iste, yardm istediin zaman Allahtan yardm iste. Bil ki sana yardm etmek iin btn mmet bir araya toplansa, Allah sana o yardm yazmamsa, sana yardm edemezler. Kalemler kaldrld, sahifeler kurudu. (Tirmizi) SERHAN: ka sdie n mdelildir. nk,insan Eae mdi hl idepclmi r z lr ya h kriaa ya nail a ol t c Bu sci l y en z d i . Al ia ikm mkesind z r s a n A k , ay r d czi iradesiyle Allahtan ya r d kursat: Ebud-Deyleminin yle dedii rivayet edilmektedir: Ubey b. Kaba geldim. imde kader hakknda bir tereddt var. Bana bir eyler syle; belki Allah onu benden ve kalbimden giderir, dedim. O da bana: Allah semalarda ve yeryznde bulunanlara azap etseydi, yine onlara zalim olarak azap etmi olmazd. ayet onlara merhamet etmi olsayd, onun rahmeti kullarn fiillerinden dolay, onlar iin bir hayr olurdu. Sadaka olarak Uhud da kadar altn datsan, kadere iman etmedikten sonra Allah onu senden kabul etmez. Biliyorsun ki sana isabeti yazlm olan ktlk senden amaz. sabet etmemesi yazlm olan da sana isabet etmez. Bunun dnda bir eye inanarak lrsen, cehennemlik olursun. (Hakim) SERHAN: ht Mesela, sana isabe edenbir ktlk,yine senini nr , gir ba ay a t . r czi iradenle olur. nk, Alla r e kursat: Hz. Enes radyallahu anh anlatyor: Reslullah aleyhissaltu vesselm (bir gn): "Allah Tela hazretleri bir kulun hayrn diledi mi onu istimal eder!" buyurmutu. Kendisine: "Onu nasl istimal eder?" diye soruldu. "lmden nce salih amel ilemede muvaffak klar!" buyurdu." Tirmizi, Kader 8, (2134). SERHAN: rhd i Acil . i ld r r e n ia r k n i z kursat: - Hz. Aie radyallahu anha anlatyor: "Bir ocuk lmt. Ben: "Ne mutlu ona! Cennet kularndan bir ku oldu!" dedim. Aleyhissaltu vesselm: "Sen Allah'n cenneti de cehennemi de yarattn, beriki iin de teki iin de ahali yarattn bilmiyor musun?" buyurdular." Mslim, Kader 30, (2662); Nesi, Cenaiz 58, (4, 57); Ebu Davud, Snnet 18,

(4713). SERHAN: iitr Elbette, zaman gsterdiki, Cennet ucuzde n l ihe vCi bie en n m n i m le hn a l eA h kursat: "Reslullah aleyhissaltu vesselm buyurdular ki: "Allah bir kulunun bir memlekette lmesini takdir etti mi, onu oraya -veya orada bulunan bir eye dedi- muhta klar." Tirmizi, Kader 11, (2148). SERHAN: nra r tika Okai nat i. iradesini orayagitmek iin sarfed mau d r. n d oboa doe imd ll is rt r m g n czi u ec e iueo i Yani ilim maluma tabidir Nlors r. gvimi . hyn la yidt ef bl u y i o r p en a ifadesini zikrediyor. Bunun ise izah l l u *** kursat dedi: Zaman Allah varetti diyenlere soruyorum: Allahn her varettii cisim midir? Yani ekli var m? Evet dersen, peki bu ekli olan bir mekan kaplar m? Yani bir yerde mi? Evet dersen, soruyorum: O halde zaman nerede? Dedi: Akl Allah yaratt diyorsan Kursat, simdi sana soruyorum: Allah'n her yaratttg cisim midir? Yani ekli var m? Evet Dersen , Peki ekli ve mekan olan YER KAPLAR MI, yani kafam da evet dersen, SORUYORUM? O zaman

sendeki akl Nerede KURSAT ?

Cevap: Evet biri byle bir soru sordu. Baknz ben unu iyice anladm ki; aslnda bu milletin ekserisinin anlad anlamda akl yoktur. nk milletin ekserisinin anlad akl udur: Sanki Allah kullarna onlar varettiinde veya belli bir yata iken onlara bir ey veriyor buna akl deniyor. yle ki o kullar bu kendilerine verilen ey ile yani akl ile istedikleri dnceyi yapabiliyorlar. Bu esnada Allah onlara mdahalede bulunmuyor, bata verdi ya, daha dnmelerine mdahale etmiyor. Kullar istediklerini dnyor. Bazen iyi bazen kt dnyor, bazen doru bazen yanl seiyorlar tamam m? te kulun bu seimi tamamen kendi hr iradesinde oluyor ve sadece Allah bata akl denen eyi veriyor. Yani kul seiyor, ite millet ounlukla akl kavramndan bunu anlyor. Bakn buradaki ince nokta udur: Eer kul bu dnmeleri sonucu setiklerinde doruyu bulduuna inanyorsa "aklettim, doruyu buldum, ben akllym" diyor. Eer yanl setiini, hata ettiini dnyorsa diyor ki: "nefsime uydum, ben akll deilim." Mesela zina edince, hrszlkyapnca ne diyor "nefsime uydum." Namaz klnca Kuran okuyunca nediyor: "akll davrandm." Evet bu anlattklarmdan kan sonu udur: Esasen bizim akl dediimiz ve nefis dediimiz eyler ayrca bir varla sahip deildir. Yani hakiki manada sylersek; akl ve nefis yoktur. sadece iyiyi seerse kul iyi ynde dnrse onun iin akl deniyor akletti deniyor. Kty seerse, kty planlarsa, nefsine uydu ve aklsz, akletmiyor deniyor. Ben unu diyorum: Aslnda bunlarn temel manas dnce olmalardr ve dncelerimizi Allah vareder. Dolaysyla bana soruluyor: ee akl nerde o zaman, nefs nerde o zaman, madem hr deiliz, o halde Kuranda niye "akletmez misiniz" deniyor. Eer hr deilsek niye byle densin ki gibi sorular soruluyor. Bakn bu ayetlerin manas u deriz: Bu dnme eylemini her ne kadar Allah varediyorsa da kullara isnad ediyor, mesela kula yanl seimi, yanl dnceyi yaptrtan da Allahtr, fakat sonuta "bu kul dnd, seti de, denebileceinden dolay, Kuranda "akletmiyor musunuz" eklinde knama vardr. Sonu: Aslnda milletin anlad manada akl ve nefs yoktur. Nefs meselesi de aynen

akl anlattm gibi, ama onun tersi ynde. Yani kul ktlk dndnde "neden nefsine uydun" denir. Halbuki o sonuta dnd, yani bu nefs dedikleri de akl gibi dnceden baka bir ey deil. Sadece dncelere yerine gre taklan bir mana ve dncelerimiz cisimdir latif cisimdir yer kaplar ama nerede olduunu ben bilmiyorum. Gremediimiz cisim trndendir. ayn eer varsa, ruh ve melek gibi. *** kursat: btn kelam kitaplarnda olan yazlar bunlar, sen ardn, onun yazlarn daha gndermedim SERHAN: n t m blar d kursat: ne biliyorsun baktn m SERHAN: m Bk at , kursat: brak Serhan, kelam kitab diyorum sana SERHAN: ma ebeni Rreiiobrb vilgilendirmez. nk,risale-i r Nem.e e i di ys u usk , y ll r i im re h u a n l e kursat: Mutezileyi anlatyor mu btn grlerini SERHAN: y Alt no a kursat: Vucup alAllah grleri nedir peki syle SERHAN: m a n kursat: anlamazsn tabii, hani kelam kitabyd risale, bak bilmiyorsun SERHAN: u cel bs c nnoedliir ee dersvermez, neden mutezileden gerekmedi nn h n y c e yrs ii efh k, ay srece i e g kursat: el menzile beynel menzileteyn bu mutezilenin temel grdr. nedir syle bakalm SERHAN: kursat: bunu da bilmiyorsan benimle nasl kelam tartyorsun, en bilinen grlerindendir, btn kelam kitaplarnda vardr yani temel be esaslarndan biridir SERHAN: m b,ynkfikirlerini okuy y b risaleler halletmi a i kursat: grdn gibi kelamdan anlamyorsun, bir de kalkm risale kelam kitab

diyorsun SERHAN: k dahin t bmt m b e u okumuyorum. Mutezileyi neden okuyay sa n kp ,l e i s kursat: ben diyorum ki nursi kelamdan anlamaz, o kadar SERHAN: b Rra .u nk N l -h il h Ba ka i us e em i kursat: mezheplerin grlerini bilmez SERHAN: kursat: kitabn incelerken gsterdim, eari mezhebinin imamn vyor, sonra cebr grne sapk diyor, bilmiyor ki earilik cebircidir SERHAN: s zkil yl E' rnrher i c r i bk sna rhalledilir, fakatsualb verilir, her m asm Bi tbrm ii m soruya cevap e at ''burada yze c l iy d k . n ae a ? s Bi i l d i i sorulmaz'' ibaresini kursat: hala srar ediyorsun, oysa mutezilenin en bilinen meselesini bile bilmiyorsun SERHAN: kursat: o zaman ne diye earinin cebirci olmadn da srar ediyorsun, bilmiyorsan bilmiyorum de. SERHAN: 'clbl,e er btn ehl- snnet alimleri ve mant ieebekkd a e'ariyi i r m,,vn i kir r e i st k e i r kabul etmezlerdi, cebir aklen kabuletmi i kursat: belki yirmi kelam kitabnda onun cebirci olduunu okudum, hala u anda elimde var bir sr kitap onun cebirci olduunu syleyen. bende biliyorum bunlar, nedeni de ak, earilik bin yldan bu yana gelen bir mezheptir, Gazali bu mezhepte, Razi bu mezhepte, ona pek laf edemiyorlar, anla bunlar safdil olma, artk bir eyler deiti ama onu sana diyebilirim. SERHAN: radvy yaykk btn meseleleri risaleler halletmi bu m al a n ki, at i b u kursat: o da u: eskiden yani yirmi yl ncesine kadar, eariliin cebirci olduu pek sylenmezdi, sylense de st kapal ifade edilirdi, ancak son dnemde ki aratrmaclarn yazlarna bakyorum, zellikle niversite hocalarnn kitaplarna, hemen hemen tamam artk aka eariliin cebirci olduunu sylyorlar. SERHAN: ii ois nas nn, v kit le r a l a c o kursat: bak bu iler ezbere olmaz, git aratr bak kelam kitaplarna, eari cebirci mi deil mi SERHAN: 'laey harmdi esiyor nzu o ny l r aa n y u mi av b u kursat:

yllarm bu ite gemi diyorum, hala ayn laf ediyorsun ya SERHAN: k yl az o kursat: bu eariyi bir tek nursi mi biliyor yani SERHAN: nr Afr n o eil. nk, czi iradesibulunmas blla n va ar kendineait bir l y seknl u ide d my ,bt yo mi eb ur ay il d insan vicdanen kendinde bir a czi iradehisseder zaten kursat: bakacak msn kelam kitaplarna SERHAN: yaa, o bm yk am c k m kursat: iki saat bouna m anlattm ben bunlar yani SERHAN: ul sen gibisorular cevap verdim. Y gzel birsohbet oldu. yok, olur sordun ben de sor.yani, hemen hkmverme, nce sor Fakat, ,u n b ani *** Konu Allahn ilmi; yle bir durum var. Allahn ilmiyle ilgili olarak kitaplarda deniyor ki: Olacak olaylar Allah biliyordu ancak olmayacak olaylar da biliyordu. Mesela u an burada yaz yazyorum ya, deniyor ki: yazy yazdnda dar da gezemeyeceimi de biliyor ya da denize giremeyeceimi de biliyor, yani on metre sada ya da solda olamayacam da biliyor. Bu bence ocuka bir bak as; benim burada yaz yazdmda denize giremeyeceimi bilmesinin manas nedir? Zaten bunlar zt durumlardr. Biri varken dieri zaten olamaz. O halde Allah bunu yapmayacam biliyordu gibi laflar uygun dmemektedir diyorum ve unu ekliyorum: Allahn kendi zatyla ilgili eyler hari dier konularla ilgili olarak meydana gelecek olanlardan bakasn bilmez diyorum. Bu noktada gzden karlan ok nemli bir nokta var, o da udur: Mesela biri yle derse: senin yaz yazacan anda Allah senin denize girmeyeceini de bilir. nce nokta udur, esasen burada ahsn Allah senin denize girmeyeceini de biliyordu ifadesi bir cmledir ve sestir sonuta, bu ses ise cisimdir ve zaten o ses varlktadr ve varlkta olmas asndan biliniyor, yani Allah senin denize girmeyeceini de biliyor diyen bunu pek dnmyor, zaten senin bu szn cisimdir ve bunu syleyeceini biliyordu. Ancak sra Allahn kendi zatn bilmesine geldiinde, keyfiyetini bilemeyeceimiz ekilde bunu biliyor. Yani sadece kendi zatyla ilgili bilgiler mstesna, alemde ne varsa (zaten alem Allahtan baka her ey demektir) onlara ait bilgisi sadece onlarla snrldr diyorum. Meydana gelecek ne varsa alem olarak, meydana gelecekleri biliyor. Zaten bu alem de Onun ezeli ilmine gre meydana geliyor. Dolaysyla sen Ankaraya gittiinde Allah senin stanbula gitmeyeceini de biliyordu lafnn manas yoktur. nk o zaman u da denir: sen Ankaraya giderken O senin zmire gitmediini de biliyor. Yani bu ocuka bir bak as. Bazen bana u denirdi mesela: sen ankaraya giderken Allah senin istanbula gidecek olma halini de biliyordu. Bu yanltr, ben ankaraya gidiyorken nasl Allah benim istanbula gidecek halimi de bilir denir. Eer bu denirse ben istanbula gitmediimden Allahn bu ilmi yanl km denir ki bu olamaz. *** Zaman Allah yaratt diyelere unu diyorum: O halde yaratlan zamandan nce

zaman kabul etmiyorsun ve sen sanrm alem yaratldnda zaman da ayn anda yaratld diyorsun. (Ehli snnet byle der) Eer bunu diyorsan, soruyorum: Madem sen yaratlan zamandan nce zaman kabul etmiyorsun, o hade sen nasl alem sonradan yaratld diyorsun. nk her sonrann ncesi olmaldr. Eer ncesi yoksa ona neden sonradandr densin ki? Sen yaratlan zamandan nce zaman kabul etmediinden, bu zamandan nce yi de kabul etmiyorsun demektir. O halde aleme nasl sonradandr diyorsun.

*** kursat: alemin ezeliliini aratryorum bu aralar SERHAN: kursat: Allah m muvaffak ediyor SERHAN: rlt ebl lih ka A e l a kursat: muvaffak olmayanlar muvaffak etmeyen de O mu o halde SERHAN: erzani ,n ebmvarsa,akul bundan sorumlu, d l ,mmem e er yzlum d e aoli Al m e k t zaten btn zerre lerimiz, hayat kursat: bu ayrm deil mi onu baarl o klyor bunu baarl yine o klmyorsa yani SERHAN: isknrailh dazlnil,Faa zA,,eez nkkeireynedemeyiz,ave o hizmetisini kendine d l mseb .lk a s ct t oAl e b ameia ismeahakn mi d,rmmmu r e a M i y y ymr avoeieilmase soksa,nk,l e r iin,ii l Fci i. a elani i e rm Allah azdda eliniz o m p i ae dava ay. r ti e y i . l n i p d edi s t h kursat: peki Allahn her fiili sence bir hayr iin mi kursat: peki bir ahsa zahiren onun iin kt grlen bir ey yaplm olsa da sonu da o ahs iin bir hayr var mdr bu ite? mutlaka vardr diyebilir misin SERHAN: kursat: peki eytann kovulmas olayn da eytan iin bir hayr var myd SERHAN: eledira duo kadar i rverilmesinde ok byk ha ins a n eyamete l m mcadele o c k ioaknkn o iiyaeeytanla u zi ve mcahede neticesindey taea l m y nFan idnt ny sd a iy l t a n kursat: eytan iin hayrn olup olmadn sordum SERHAN: ecok rhe yye en , m kursat: eeeeeeee SERHAN: l flmamn i k i a kursat: hani Allahn btn fiillerinde bir hayr vard kul iin, eytan kul deil mi

SERHAN: r cyenm a a Ha eszekell r eyiy rv viyaor r r y rei ri ayeo dpvnz r rn i o e i d n e kursat: anlatamyor muyum, eytan asndan soruyu sordum, eytan asndan hayr nedir SERHAN: lk dvlbana. sta re r. . kpe sm ees ytun n yyok n i nMesela,biri seni dvd, o adam a ne r e K en en d r, ku i s e ey , k l kursat: bak bugn senle eytan konumak istiyorum, eytan kul mu deil mi SERHAN: kursat: insanlar isyan etmiyor mu SERHAN: kursat: ama insanlar iin geri dn olabiliyor, eytan iin bu var m SERHAN: eine ,as dt di br id vn a ed ar y a kursat: var myd iyi dn Kuran ayetlerini hatrla bakalm SERHAN: d var kursat: ona denmedi mi ki: sen ve seninle beraber olanlar cehenneme atacam diye ayet yok mu SERHAN: eka Ey y vy t e a kursat: peki bu izin onun cehennemlik olduu ona bildirildikten sonra m yoksa nce mi gerekleti SERHAN: etaalnme yial.c d y duel yimi a Ai ti z o' i d ne m i n y d e a i d l i kursat: eytan Allahtan korkuyor muydu SERHAN: .e .ei k r iaY em i oir bF te nl c kursat: Kuran da Allahtan korktuu bildiriliyor SERHAN: l ns a b kursat: ayet numaras hatrmda deil ama var yani yle ayet ben Allahtan korkarm diyor SERHAN: kim ke y e e kursat: biliyorum ya, var yani, biraz hatrladm gibi, yleydi galiba: eytan onlara

vaad etti ve sznden cayd ve ben Allahtan korkarm dedi. buna benzer bir eydi. SERHAN: eztal a fnnah bktnnr aaamra usg lk tma y n a e y a l kursat: yo alay deil ayeti ok okumutum alay manas deil yani, peki eytan iin tevbe kaps ak m yoksa bu kap ona hi mi almad SERHAN: k us,rkfr ve dalaleti telkinile agliin, kalbinde tvbe suu kendinden atmak d f ol yorsun sonrada edecek kabiliyet yok, iin ''ben Allahtankorkar olarak metn li e u n n y a me kursat: yok diyor ki biz azap ekeceiz diyor kendide bu azab tadacan belirtiyor, sen Kurann ezeli olduunu sylemiyor musun SERHAN: kursat: Kuran da onun cehenneme gidecei bildirildi, SERHAN: eh n n viinl''sen cehenneme gideceksin'' diyor. Yani,Allah Aniiet id ly inm i lt at i a sye by ez il s i a kursat: sen Kurana ezeli demiyor musun SERHAN: kursat: o halde bildii iin mi byle syledi diyorsun SERHAN: kursat: ancak sen hem ilmine hem kelamna ezeli demitin ya, ezeli olan ey baka eyden sonra olur mu SERHAN: ki i ben ayl a kursat: sen cevap ver :ezeli olan ey baka eyden sonra olur mu SERHAN: kl heyden sonra olacak n ea o a s kursat: olmaz deil mi SERHAN: kursat: halbuki senin u lafn o manaya gelmedi mi: bildii iin syledi, nce biliyor sonra sylyor manas yok mu bu lafta SERHAN: k tcl ca,Allah zamandan da eaeietryorun. Btn kainat C mnezzehtir,bildi fi yt st , e knn an l b i i n e onun indinde bir an gibidir.Ayr kursat: sen yukarda bildii iin mi syledi dedim de evet demedin mi SERHAN: kursat: neyi kasdettin bu lafla SERHAN:

ecna bme sut'etn iel u'eni vn . ykk ly dt oesii gd ail yn l bildiriliyor.ben e sana cevaben dedim ki: Allah onun tvbe etmeyece ia r i B e h c b de n kursat: o halde bildii iin syledi diyorsun. unu da der misin: syledii iin bildi SERHAN: nniclnl Kft nciiaira a a tlyii e eyedby l etyo l n i e be s e l m kursat: soruma yant bekliyorum SERHAN: kursat: bak imdi elikiye dtn. ben mi anlataym yoksa sen anladn m? Bir eyler anladysan bir yazar msn elikini SERHAN: i lainlasn sri trnfna rlyta ak m if n m a kt rmsi b un kd ea a s t i r au a, o al a n t kursat: bak sen iki adet ayr ezeli sfattan bahsetmedin mi SERHAN: uklI. Eei FA v ayrL B S AH oT y I N n a kursat: peki bunlarn ikisi de ezeli derken birinin dierine bir stnln kasdettin mi SERHAN: r hay kursat: durum byle olduu halde, sen rahata bildii iin syledi diyorsun ama SERHAN: kursat: syledii iin bildi diyemiyorsun, bu ayrm neye gre yapyorsun, onu soruyorum SERHAN: iu noi n eid sy sl ni e kursat: eytann cehennemlik olduu eklindeki ayet var ya SERHAN: neuzYa t mn yftaazi b, r a a a eii i b bui n lt ka a n m k s n , e . n kursat: ok ak bir soru sordum ve bu ayrm neye gre yaptn sordum, ikisine de ezeli diyorsun da birine yle diyosun dierine neden yle demiyorsun SERHAN: niaa nnrmmtra stryft nii.uizzntem n i ekai nt kn o a tker.d ay l e Ytk t l y r n a l aa a hz kursat: bildii iin syledi diyorsun da neden syledii iin bildi demiyorsun? bunun cevabn ver SERHAN: k bsi ei i i i e e o d n l k l i y , i r kursat:

srarla soruyorum bu soruyu, bu fark neye gre belirliyorsun: zamana gre mi, halbuki ikisine de ezeli demitin SERHAN: yle diyebiliriz Allah syleyece i n . kursat: bu lafta yine nce biliyor sonra sylyor manasna gelmiyor mu SERHAN: rmaao Hyfta a ,u ly eb r s y t Tm l y r kursat: syleyeceini demek gelecekte olan eyler iin kullanlan szdr. ama sen sylemesini ezeli kabul etmitin, peki Allah bileceini sylyor diyebilir misin SERHAN: enaitzre nftamsen soruna cevap istiyorsun. Kesin ve net bir cevap krm tyorsun.el yalyo u ur e zy B r v b a u yk An k . a e e s d lr m a l kursat: "yle diyebiliriz. Allah syleyeceini biliyor." dedin, peki Allah bileceini sylyor diyebilir misin SERHAN: kursat: yle diyorsun da neden byle demiyorsun bu fark neden akla SERHAN: kursat: neden SERHAN: k yv ai n i kursat: ikisine de ezeli demitin SERHAN: re ed v

*** kursat: alem ezeli diyordum ya Zafer: evet kursat: bugn vazgetim Zafer: iyisin hadi, tebrik ederim, anlat dinliyorum kursat: sper bir delil yaptm ve ibn sina, farabinin gremediini grdm Zafer: helal

kursat: bak imdi kursat: nce unu bir daha anlataym sana, teselsl batldr, hani olaylar geriye doru silsile olarak gider deniyor ve bu sonsuza kadar gider deniyor ya Zafer: Biliyorum anlatmtn kursat: ben onu rtmtm bir delille hani Zafer: evet kursat: onu kullanarak bak ne diyorum Zafer: sonsuzda bize sra gelmez diyordun kursat: bu ibn sina diyor ya: sudurla yani Allah ile alem ayn anda varlktayd diyor ya Zafer: evet kursat: halbuki ben geen sana anlattm delille bu silsilenin sonlu olduunu gstermitim, hal byle olunca bu sonlu silsile bizim llerimize gre sonlu bir zaman olarak deerlendirilebilir deil mi Zafer: evet kursat: ama bunlar sudur yani Allahtan kmas olarak niteledikleri alem iin dnrsek bu sonlu olarak nitelediimiz alemle beraber Allahta, o halde sonlu bir zaman dilimi ncesinde varlktayd demek olur, hani sudur yani k oldu ya, ama ezelde diyorlar ya anladn m, yani bu anlaya gre sonlu bir zaman ncesinde bu sudur gerekleti anladn m, ancak onlar bunu gremedi anladn m kursat: anlamadn deil mi Zafer: Alemin ezeli olmadna nasl ulatn onu anlat kursat: ezelde Allahtan sudur etti diyorlar ya Zafer: evet kursat: halbuki olaylar silsilesi sonlu ya, dolaysyla bir sudur olmusa bu sonlu bir zaman ncesinde oldu demektir Zafer: sonlu derken balangcn m yoksa sonunu mu kastediyorsun

kursat: balang Zafer: evet kursat: dolaysyla Allah da sonlu bir zaman ncesinde dnmek manasna gelir bu, anladn m Zafer: Evet imdi anladm kursat: ciddi mi, bu ok karktr Zafer: zaten silsilenin sonsuz olmadn ispatladmzdan kursat: dolaysyla biz ilk maddeyi kabul etmek zorundaydk ya sudurda, yani balangc olan madde anlay, anladn m Zafer: Evet, yani sen yle diyordun kursat: o halde balangc olan bir ilah da kabul etmek anlamna gelir bu, anladn m Zafer: evet buraya kadar anladm kursat: bu da bu sudurdan nce ilahn olmad anlamna gelir, dolaysyla balangc olan ilah anlay demek bu, kabul edemem (bu yazmadan belki iki hafta sonra bunu kabul ettim, yani Allahn varlnn balangcnn olduunu)

*** kursat: ezeli ilah anlayn anlat SERHAN: lan ffzft n deir Acg nt t rmznezelidir. Bu sebeple btn Yeih b a ve isimleri i a b l l a , . a e ei y zd ar ll . a l i l d s kursat: unu soruyorum: hep vard demek acaba zamanda hep vard anlamna m geliyor ? eer zaman yoksa hep var demek, ne demek SERHAN: szrb tihataaedem a Yani Allah ezelidir. aklen kelimesini vard Allahrm a ze cmlelerdir.nk, zaman ve Fakat,Ezeli ebedidir. Hepbizim akl mtlanonn ezeliyetini ihata edemez. mekanda ka bly lim t k e ve d ez. ak r zamandan e a c e mekandan mnezzehtir. Ezeli y ve ve mant kursat: ezeli ifadesinden sen ne anlyorsun SERHAN: t bna ur li

kursat: yani ncesiz anlam m SERHAN: nb r.z nlurfta zd eei ynftZamandan ve mekandan mnezzehtir. Bizim zba ddmkas ic nr r. l l c a a b la d a i. au i s e li s kursat: bak imdi serhan geen bir dnce dolaysyla arada kaldm, alem ezeli mi yoksa sonradan m diye, ne dersin SERHAN: kursat: alem ezeli mi SERHAN: il,ic yoktan yarat De trlr lm alemn ,lag kursat: yoktan yaratmak ne demek SERHAN: kkee yraoz atire omim al b,a an v b m h l kursat: zamanda bir balangc m var yani SERHAN: ld lamr kainat yoktan yarat t kursat: buras nemli, sen kainat yoktu sonra Allah yaratt diyor musun SERHAN: ld r.mrlndtrEasn r ii l Zaman,dkainatlaiy Ayy tnl n n e ba ko a .ik ler au ym n. t c b .ien a hvn at zhe A nr l r a kursat: yoktan yaratmtr demek kainat ncesinde yokluk vard demek mi SERHAN: l yv o kursat: yani yokluk yoktu yle mi SERHAN: l yy o kursat: yokluk yoktur, unu net soruyorum aka syle kursat: alem hadis mi SERHAN: kursat: hadis, sonradan olan demek biliyorsun bunu deil mi SERHAN: L DE kursat: nasl SERHAN: SM HDNEE A K L kursat:

ne SERHAN: SO L HD R A, E EZ kursat: ezeli olmayan sonradandr demek deil mi SERHAN: ia la ild mldak ud d kr, z n ee kmt an b a s. a d Fn l a, a a kursat: zamann kainatla baladna delilin nedir SERHAN: NR VZAM DR. R.SN A LNA A B ANAI A AI L K NI D G O R kursat: itibari (varsaylan) bir kavram olarak alnamaz m SERHAN: ner iz srde r . e c n i y ohi m a yre ey zizt vd a l en ze ad ki . e a kursat: ne gelmeli SERHAN: kursat: sen imdi aleme sonradan varedildi demiyor musun SERHAN: ldcr ay lo l va e k m kursat: Allahn balangc var m SERHAN: l o Ecyk zag n kursat: ama alemin balangc var dedin deil mi SERHAN: kursat: balangc olmayan ve balangc olan diye iki ayr varlk dndn deil mi SERHAN: kursat: peki sen bu ayrm yaparken nasl oluyor da aleme sonradan demeden bu ayrm yapyorsun bunu akla SERHAN: t ry iy e l e s nie d o b r m s uu n i m e kursat: soruma yant deil bu SERHAN: t.vmk n yanz nk senAllah n e d ar e n a kursat: peki sen bu ayrm yaparken nasl oluyor da aleme sonradan demeden bu ayrm yapyorsun bunu akla SERHAN: k a m l

kursat: zamansal fark olmadan bu ayrm nasl yaplr kursat: balangc olmayan ve balangc olan diye iki ayr varlk dndn deil mi SERHAN: Elbette kursat: ne demek bu? SERHAN: n z d n a kursat: dnyorum, sen cevap ver soruma SERHAN: e itn, d ay eat h s b o e u n bir kursat: balangc olmayan ve balangc olan; bunlar zamansal bir beraberlikte mi varlktaydlar SERHAN: kursat: evet, problemler burada SERHAN: kursat: anlamak istemiyorsun SERHAN: yr anl o u kursat: yzyllardr bu konu neden tartld madem byle kestirip atmak vard da SERHAN: ile ksmo ee,u yn d ir bn ad ki t n l i r e kursat: ne anlatyorsun SERHAN: imkms benn az n i kendialemimde bu meseleyi halletmi n a a kursat: balangc olmayan ve balangc olan kabul ettiini syledin, bunlarn fark zamansal m, deilse bu fark ne o halde SERHAN: e s Ara k y l kursat: kainatn olmad bir durum var myd SERHAN: nb r kii gnla d ab lan .om n c a kursat: soru ak SERHAN: k c e

kursat: ltfen, evet mi, hayr m SERHAN: aa ynn nkmz ki, ks trvaa unubil yetme Allah n kr ls .n na e Y,d z n u n y ak d o r i z kursat: kainatn olmad bir durum var myd? ok ak bir soru SERHAN: k o m cerbezeli bir soru,bu sebeple a yr lu kursat: sen nasl ehli snnetsin, sen u hadisi duymadn m: Allah vard ve hibir ey yoktu SERHAN: i anlOyda r fei ynai sis on hy krc i s ma vyey bse y kna hy pckt i eia k n aa . u dk a n e s a a im da el t kursat: kelam stlahnda hadis demek sonradan meydana gelen demektir SERHAN: ln,dm n i n Fakat, kainat ne zaman yara fia ld bldiyebiliriz. d kt l s i y u e a za n a e t kursat: bak ehli snnet aleme hadis der bununla da, alem yoktu sonradan varedildi manasn kasdeder nursi de byle inanr SERHAN: n s l o b a kursat: yoktu sonradan varedildi derler btn ehli snnet byle inanr senin dediini diyen yok onlardan SERHAN: ir il bn eaa m vn sl a, ma en nd ma kursat: Allah vard ve hibir ey yoktu bu hadis ne demek SERHAN: mna l vn i na H Amd im b zi z a vda ...EvetAllah var.. Fakat, seninhayal et an gi ee e l ha a lh n a ti kursat: alemin olmad hal var myd SERHAN: l ld ncre ea ak yr ya la on .i a m kursat: bu balangtan ncesi var myd SERHAN: lnrn bam ac aede zn vn a t kursat: yani ncesiz miydi SERHAN: a hrlcvr kursat: ncesi var myd, ya ncesizdi ya da deildi baka alternatif var m

n s

SERHAN: nt rl kia gns ab lan . n i c nd kursat: ya ncesizdi ya da deildi baka alternatif var m SERHAN: kursat: soru bu kadar SERHAN: km n ta r bi ydnyou een nl o n i s de be ,i m n i d e t s kursat: sen aleme ncesiz diyor musun SERHAN: n ce nn e kursat: yani ncesinde bir ey yok SERHAN: e y ele bn i a kursat: Allah da m yok SERHAN: uo Yy ar kursat: evet kainat iin konuuyoruz, "elbette yoktan yaratlan bir eyin ncesinde bir ey de olmaz" dedin ne kasdettin kursat: Allah ey deil mi SERHAN: yn cuala h iinde hayal edip, Onazaman ve mekan veriyorsu n. e o Al kursat: alemin iinde demedim ben Allaha, soruyorum: alemden nce Allah m vard SERHAN: ur Aein Ok. ylh e za oi l d d n u n kursat: alemden nce kavram kullanlabilir mi SERHAN: nlmaz..b rtt s eyni glmrk r e k kbc a lan sene illa ki Allaha zaman veriyorsun. Beni de oraya getiya o nk, F e Z a z . a r l me e kursat: Allahn balangc yok diyorsun, alemin balangc var diyorsun bu fark neye gre bir farktr SERHAN: ua bi rtfn frlangk An r.a ar.b r ai Fakat, Allah ezelidir,zamandanve mekandan mnezzehtir...Btn noksan rnc m .t kd z a Ka a e . m a e kursat: Allah hep vard diyorsun ya, alem de hep vard diyor musun SERHAN:

n nn c n kama ld luu k ky ag n c kursat: bu fark zamansal bir fark deil mi, ezeli olan ey ezeli olmayandan ncedir denemez mi SERHAN: kursat: alem ezeli deil demiyor musun SERHAN: kursat: Allah ezeli diyorsun deil mi SERHAN: kursat: dnelim ezeli olan ile ezeli olmayan: bu ikisi de ezeli olma da ayndr denebilir mi, bir fark var m yok mu SERHAN: kursat: yani biri varken dieri yok mu SERHAN: ev Alme z az an s l n e t . kursat: yani demene gre Allah varken alemin yokluu vuku buldu yle mi

*** kursat: zaman Allah m yaratt Zafer: Evet, ama o zaman kavram sadece dnya iin geerli bizler iin kursat: peki bu zaman Allahn zatndan sonra m yaratld Zafer: evet kursat: Allah vard ve hi birey yoktu sonra Allah ile beraber alem de oldu, byle diyor musun Zafer: nce ve sonra kavram dnyadaki gibi olmayabilir kursat: bak Allahn zat ile alemin arasnda zaman geti mi, bizim llerimize gre bir saniye bile olsa Zafer: bizim llerimizle kyas yapamyoruz kursat: neden

Zafer: oradaki zaman kavram bizim aklmza ve mantmza uymuyor nk kursat: sonuta bu arada zaman geti mi gemedi mi mantna gre konu Zafer: biz baz eyleri insan mantna uydurarak yorum yapyoruz bu yzden yanlyoruz kursat: sonuta bu arada zaman geti mi gemedi mi mantna gre konu Zafer: Geti diyelim kursat: geti mi diyorsun Zafer: evet kursat: peki ama sen unu demiyor musun: zaman alemle beraber yaratld demiyor musun Zafer: zaman dnya ile yaratld diyorum, bizim bulunduumuz zaman kursat: ama biraz evvel zaman alem yokken de geti dedin Zafer: nasl kursat: anlamadn m Zafer: yle diyelim, dnya zaman dnya ile geerli olan zaman, biz u anda iki adet zaman yayoruz, bir dnya zaman, iki genel zaman, ezelden beri, gelen zaman, bu ikisi birbirinden farkl kursat: ne ynden farkl Zafer: onu greceiz ldkten sonra kursat: byle tartma olmaz Zafer: ldkten sonra yani, nk tamamen ilmimizin dnda kursat: niye dnda olsun ki, ok ak, eer zaman Allah yaratt dersen sorum u: bu zaman sonradan m oldu kursat: ne diyeceksin, ardn m Zafer: Yok, niye araym ki, sonradan oldu diyebiliriz

kursat: peki sonra kavram kullanldnda bunun bir ncesi olmas gerekmez mi Zafer: ncesinde zaman yoktu diyebilir miyiz kursat: bence zaten zaman yok, senin kafa yapna gre konuuyorum, peki sonra kavram kullanldnda bunun bir ncesi olmas gerekmez mi kursat: net cevap ver basit soru sordum Zafer: Evet ama her sonrann ncesi yoktur kursat: niye Zafer: ezel kursat: ezel sonra m ki Zafer: ezel nce, ama daha ncesi yok kursat: ezele sonra denir mi ki bana byle cevap verdin, o halde her sonrann ncesi olduunu kabul ettin mi Zafer: evet mantken, insan mantna gre yani kursat: ama sen zaman sonradan yaratld dediinde ne oldu peki? Zafer: sonradan yaratlamaz m kursat: grdn gibi yaratlamaz Zafer: yani ezelden beri zaman var diyorsun kursat: zaman yoktur Zafer: nce ve sonra kavram varsa zaman olmas gerekmez mi kursat: bizim zihinlerimizdeki zaman kavram varedilmitir (nce, sonra, 1 saniye gibi) ancak hakikatte zaman yoktur Zafer: ben sana varsaylan bir eydir, bunu demitim zaten, zaman dnya iindir kursat: o halde u soruma ne diyeceksin kursat: sen imdi hakiki anlamda zamann olmadn kabul ettin mi Zafer:

bizim anladmz manada zaman deildir kursat: hakiki manada diyorum, biz de varedilen zaman kavramn demiyorum Zafer: ebedi kavram varsa zaman da olmas gerekmez mi kursat: bu ebedi kavram sende bende varedilen bir manadr, hakikisini soruyorum, zaman hakiki olarak var m ve sonradan m, evet dersen soru geliyor Zafer: evet kursat: peki yer kaplar m bu zaman dediin Zafer: hacim olarak kaplamaz, arl da yoktur kursat: o zaman neden ona yok demiyorsun ki, hacmi yok yer de kaplamyorsa ve sonradansa, bu yok anlamndadr Zafer: Ayn eyi Allah kavram ile de dnebilirsin, neden yok demiyorsun kursat: Allaha neden yok demediimi mi soruyorsun Zafer: evet kursat: undan dolay Allah var diyorum nk O ezelidir. hacmi olmasa da ezeli varlk vardr sonradan olan gibi deildir Zafer: ruh da yok diyorsun kursat: ruh var ve cisimdir yer kaplar, dncemizde cisimdir yer kaplar Zafer: nerede yer kaplar kursat: neredeyse orada Zafer: zaman da yer kaplar diyebilirsin yleyse, neredeyse orada diye kursat: hayr, nk zamana sonradandr diyemezsin, nk sonradann ncesi olmas gerekir. o halde u sonu kar: "zaman, zamanda yaratld" gibi sonu kar ki anlamszdr Zafer: ama bizim bildiimiz zaman bizimle vardr kursat: o sende varedilen bir manadr dncedir Zafer:

insan gibi yani kursat: evet, aynen, insan nasl varediliyorsa dncede yle varedilir ancak Allahn ayrca yaratma sfat yoktur Zafer: zaman da o ekilde varedilemez mi kursat: zaman zel birey onu anlattm, yaratlamayacan Zafer: o halde niye saat var kursat: saat zaman m ki Zafer: ama zaman gsterir kursat: o bizim anlaymza gre, *** kursat: nce cevap ver: Allahn varlnn balangc var m NURULLAH: yok kursat: alemin varlnn balangc varm NURULLAH: var kursat: bu bir fark deilmi NURULLAH: evet kursat: zamansal bir fark m NURULLAH: bilmem kursat: dn NURULLAH: zaman da yaratlm kursat: birine balangc var dedin dierine yok dedin bu fark zamansal deilse baka ne olabilir NURULLAH: zat olarak da olabilir, bunun mahiyetini bilemem kursat:

zat olarak olabilir dedin ya onu konualm bak, neden mi NURULLAH: neden kursat: eer zat olarak bir ncelii kabul edersen zamansal birliktelii kabul ettin demektir yle mi NURULLAH: zaman yok ki, zat olarak farkllktan bahsettiimiz anda zaman yok kursat: o halde zamansal bir ayrlktan szedemezsin ylemi NURULLAH: zaman da yaratld iin zamansal bir farktan bahsedemiyoruz zat olarak deerlendirildii anda zaten zaman yok kursat: o halde alem, Allah varlkta olduu gibi ondan sonra olmayarak alemde varlktayd yle mi , iyi dn NURULLAH: zat olarak sonra dedik ya kursat: anladm onu NURULLAH: eee kursat: o halde alem, Allah varlkta olduu gibi ondan sonra olmayarak alemde varlktayd yle mi , iyi dn, evet demen gerekir, baka aren yok NURULLAH: bu soruda zamansal bir sonralktan bahsediyorsun kursat: hayr, sen dedin ki zamansal sonralk yok, yle mi NURULLAH: orasn bilmem dedim. u an yaadmz zaman da yaratld iin yaadmz zaman anlamnda bir sonralktan bahsedilemez dedim kursat: zamansal sonralk yoksa zamansal birliktelik var demektir mantk olarak bu kar iyi dn NURULLAH: zaman yaratlmadan zamansal bir birliktelikten nasl sz edilebilir kursat: o bakmdan gazaliyi sktrdlar rahata ama kendileri ayn durumda kald yani Allahn varlnn balangcn kabul ettiler ama haberleri olmad, senin de olmadn gibi NURULLAH: nasl yani kursat: ok basit aslnda sende Allahn varlnn balangcn kabul ediyorsun ispatlayaym m, zaten ispatladm

NURULLAH: nasl isbatladn kursat: ama nce sen anladn yaz, acaba ben neden senin Allahn varlnn balangcn kabul ettiini dnyorum bir dn NURULLAH: ite onu anlamadm zaten kursat: bir dn anlatacamm ama dn yani, bende forumlara bakyom bu arada kursat: noldu, yazmyormusun bir ey NURULLAH: senin yazman lazm. iddiada bulunan sensin kursat: ok, bu dediimi bulan olmad daha nce, bak imdi: bir kere nce alemin hudusu (sonradan meydana gelme durumu) konusunu tekrar ele alalm, yani sonradan yaratld iddias NURULLAH: evet kursat: bir kere Allah vard ve hi bir ey yoktu sonra Allah alemi yaratt demek ne demek? aka alemden nce Allah vard demek deil mi NURULLAH: hibirey yokken vard. sen de byle dnmyor musun kursat: yo, ben araytaym NURULLAH: o zaman ne dndn yaz kursat: konuuyoruz, bir kere Allah vard ve hi bir ey yoktu sonra Allah alemi yaratt demek ne demek? aka alemden nce Allah vard demek deil mi NURULLAH: Hibir ey yokken vard demek kursat: alemden nce Allah vard demek deil mi NURULLAH: Hibir ey yokken vard demek kursat: alem sonradan olmad m NURULLAH: evet kursat: o zaman neden unu demiyorsun: alemden nce Allah vard demek deil mi NURULLAH:

"hibir ey yokken vard" daha kapsaml da ondan kursat: u manaya gelmiyor mu, o zaman neden unu demiyorsun: alemden nce Allah vard demek deil mi NURULLAH: "hibirey yokken vard" dan ne anlyorsun kursat: Allah tekdi sonra alemi varetti anlyorum NURULLAH: hala tek kursat: ancak siz diyorsunuz ki nceden varolmayan alem onunla birlikte varla geldi NURULLAH: ben yle bir ey mi dedim kursat: yle demiyor musun NURULLAH: demiyorum kursat: u an zaten nce bunu diyenlerin durumunu sana gstermek istedim, bunu bir konualm sana geleceiz NURULLAH: hadi bakalm kursat: onlara gre konu NURULLAH: kimlere gre kursat: aleme hadis diyenlere gre, alem sonradan yaratld diyorlar soruyorum neyden sonra? bu soruya ne diyecekler NURULLAH: her konumamzda bu soruyu soruyorsun. bunda farkl bir cevap m kacak? hep ayn sorular sorup duruyorsun, ben byle deyince de olsun sen cevap ver diyorsun kursat: cevap ver: alem sonradan yaratld diyorlar soruyorum neyden sonra? bu soruya ne diyecekler NURULLAH: bunu onlara sor kursat: sana soruyorum NURULLAH: ya ben merak etmiyorum ki bu konular? kelamclarn meseleleri bunlar kursat: onlar u cevab veriyor: Allahtan sonra, okey mi

NURULLAH: Eee , ya bak bu tartmay daha nce de yaptk hep ayn eyler kursat: o halde bunlar bu szleriye Allah ile alemin balangc arasnda Allahn alemi yaratmad bir beklemeyi kabul etmi olmuyorlar m NURULLAH: yle grnyor kursat: imdi bak soruyoruz: bu bekleme sresi sonlu bir sre mi sonsuz bir sre mi NURULLAH: ya benim sylemediim eyleri bana soruyorsun. merak etmiyorum ben bunlar bizim bilemeyeceimiz konular kursat: senin dediine mi geleyim NURULLAH: bilmem kursat: sen ne diyorsun syle bakalm NURULLAH: neye ne diyorum kursat: alem nasl oldu hadis mi deil mi NURULLAH: alem yaratld kursat: ncesinde yokluktan bahsedebilir misin NURULLAH: nasl bir yokluk bu kursat: yani sen una inanyor musun: Allah vard ve hibir ey yoktu NURULLAH: evet kursat: o halde alemin bulunmad bir durumun varln savunuyorsun NURULLAH: alem yoktu deyince mecburen o sonu kyor kursat: dolaysyla aslnda sen biraz evvel ben onlarn dediini demiyorum dediin kiilerin dediinin aynsn demi oluyorsun NURULLAH: Yani ne demi oluyorum kursat: unu demi oluyorsun: kursat: o halde bunlar bu szleriyle Allah ile alemin balangc arasnda Allahn alemi yaratmad bir beklemeyi kabul etmi olmuyorlar m

NURULLAH: yle grlyor kursat: ne diyorsun NURULLAH: bekleme zamanla alakal birey. zaman yaratlmadan byle bir eyden bahsedemeyiz kursat: ama dediin buraya geliyor: sende : "yle grnyor" demitin baksana kursat: ne diyorsun NURULLAH: herhalde anlatamyorum. bover kursat: zaman yaratlm kabul edersen yine Allahn varlnn balangcn kabul ediyorsun ispat ok kolay filozoflarn gremediini sana diyeyim mi NURULLAH: de kursat: onlar suduru kabul etti, yani Allahtan alem tat, kt ancak bu k zamansal olarak Allahtan sonra olmad, Allah zat olarak yani alemin sebebi olmas asndan, kademe olarak alemden ncedir dediler, tamam m buraya kadar NURULLAH: bunlar kelamclarn tarttklar konular ve ben bunlarn bilinemeyeceini savunuyorum. delilim de imdiye kadar bu meselelerden birinin bile halledilememi olmasdr. ayrca ayetlere farkl anlamlar yklyorsun ve ayetleri delil getirerek konumuyorsun, bu tartmalar bir noktadan sonra ilgi alanma girmiyor, nk dediim gibi bilinemeyeceini dnyorum, tartnca da bouna tarttm dnyorum kursat: ok nemli bir eyi kardlar: halbuki onlar bu laflaryla alem ile Allah arasnda zamansal birliktelii kabul edip aleme ncesiz demilerdi ancak unu gremediler ki olaylar zinciri gemie doru sonsuza dek gidemez, sonludur ve dolaysyla balangc vardr halbuki onlar Allah balangsz kabul etmilerdi, ama dedikleri lafa gre yani sudura gre madem zamansal bir farkllk yok alemin varla gelii ile Allahn varl arasnda. o halde madem alemin balangc var o halde Allahn varlnn da balangc olmas gerekir. laflar buraya gidiyor, iki grte bunu kabul etmedi, filozoflar alemin hudusunu ( yoktu sonradan meydana geldi diyenleri) savunanlar rezil etti ama filozoflar da dedikleri bu lafn bu manaya geldiini gremedi kursat: kapatalm istersen NURULLAH:

tamam sonra devam edelim. ama bence bir kelamcyla tartsan belki daha faydal olur senin iin. ben pek ilgilenmiyorum bu konularla. sadece okulda grdmz birka dersten rendiklerim ve kendi dncelerim bunlar. daha fazlasn merak etmiyorum zaten ***
kursat: neyini anlamadn delilin kkten dinsiz : bir kere ben zaten Allaha inanmyorum kursat: evet kkten dinsiz : yani sen srekli Allahtan bahsetmisin evrenin balangcn nasl ispat edeceksin? kursat: kolay kkten dinsiz : big bang m? kursat: yo , yle: biz u saat itibariyle a noktas diyelim okey mi kkten dinsiz : iyi kursat: b yn ise gemie doru giden olaylar silsilesi olsun ve bunu sonsuza kadar giden bir silsile varsayalm okey mi kkten dinsiz : tamam kursat: sana gre biz buraya b ynndeki olaylar sona erdii iin bu a noktasna geldik deil mi kkten dinsiz : evet kursat: ama sana gre b ynnden a noktasna kadar sonsuz olaylar zinciri var deil mi kkten dinsiz : evet kursat: peki sonsuz sayda olaylar zincirinin sonuna varlabilir mi kkten dinsiz : hayr kursat: elikiye dtn kkten dinsiz : iyi de biz b ynndeki olaylarn sadece bir ksmn yaadk, yani b ynnn sadece sonsuzda birini yaadk, biraz kt anlattm kursat: sen bu a noktasndan gerisinde sonsuz bir olaylar silsilesi kabul etmedin mi kkten dinsiz : evet kursat: sonsuz silsilenin sonsuzda biri olur mu kkten dinsiz : b ynnde sonsuz olay var ve biz ok az ksmna ahit olduk bunun neresi ilgin ki? kursat: bu a noktasna varncaya kadar gemite sonsuz olay oldu diyen sen deil misin kkten dinsiz : zaman kavram insanla balamtr kursat: sonsuz sayda olay diyelim o halde

kkten dinsiz : evet gemite sonsuz olay oldu ben bunu inkar etmiyorum kursat: ve bu sonsuz sayda olay sona erdi ve bu a noktasna varld yle mi kkten dinsiz : evet ama sonsuz sayda olaylar devam ediyor kursat: sonsuz sayda olay sona erer mi kkten dinsiz : rnek ok acayip bir kere kursat: bak kimse sana byle anlatmaz, bunlarn deerini bil ii yokua srme kkten dinsiz : evet sonsuz sayda olay sona erdi ve sonsuz sayda olay devam ediyor

***

Allahn kudretini kabul edenlere soru: Bu kudret cisim mi deil mi? deil derseniz, cisimsiz kudretten bahsedilebilir mi? - Olaylar olaca iin mi Allah bilir yoksa Allah bildii iin mi olaylar vardr? - Allah varettii iin mi bilir yoksa bildii iin mi vareder? - Alem sonradan yaratld dilyenlere soru: Allah alemi yaratmadan nce ne yapyordu? - Allaha irade kabul edip hem de alem hadistir ( sonradan meydana gelmitir) diyenlere soru: Allah nce yaratmad alemi niin birden bire yaratmak istedi? - Alem hadistir diyenlere soru: Allah alemi yarattktan nce ve sonraki durumlar ile ilgili olarak iki ayr iradesi mi var? yoksa deimeyen tek bir iradesi mi var? Tek iradesi var derseniz, madem yle neden alem nce yokken sonradan varla geldi dediniz? alemin varl ezeli olarak m irade edildi yoksa hadis irade olarak m irade edildi? - Allaha irade kabul edenlere soru: Ezeli olan Tanrsal irade de alemi yaratma karar nasl olupta Allah da bir deiiklie yol amaz? - Yaratma Tanrnn hr bir fiili midir? isteseydi ilminde meydana gelecei belli olan eyleri yaratmayabilir miydi? yaratmayabilirdi denirse bu sefer Allaha cahil denmi olmuyor mu?

*** Farabi diyor ki: Eer bir kimse istediini, beendiini yaptn sanrsa kefetmeye alsn ki, bu kast ve irade yok olduktan sonra onda sonradan olma mdr? Yoksa hadis deil midir? Eer, onda hadis deil ise gerekir ki, bu iradesi o kimsenin var olduu gnden beri kendisiyle birlikte olmu olsun. Ve o durumda bu iradenin ondan ayrlmakszn o kimsede baslm olmas gerekir. imdi, onun iradesi kendinden baka bir kii tarafndan onda bulunmu olmas gerekir. Eer, bu ihtiyar (seme) hadis ise, her hadis bir hadis olan sebep ister. O durumda onun semesi bunu gerektiren bir sebebe ve bu sebep de onu ortaya karan bir hadis olana nazar eder. Bu seilmi olan ya onun seimidir ya ondan baka birinin seimidir. Eer bu seim bizzat onun kendi nefsinde ise, onun ortaya kna da baka bir seimi sebep olmutur, ki bu biteviye silsile halinde gider. Ya da bu seim onda kendi seiminden baka bir biimde ortaya kar. O durumda kendinden baka birisi tarafndan bu seime yklenip gnderilmi demektir. O halde i onun seimine tabi olmayan ve zat dnda olan sebeplere son (sebep) olur. Yani problem, her eyin, dta bulunduu durum zere olan heyeti tayin eden Ezeli radede son bulur. Neticede belli olur ki, hayr ve er her ne varsa, ezeli iradeden gnderilen sebeplere dayanmaktadr.

***

Ateistler olaylar zincirinin yani sebep sonu zincirinin gemie doru sonsuza dek gittiini ve bu zincirin balangcnn olmadn dolaysyla balangc olmad iin de balatcsnn gerekmedii yani bir ilaha gerek olmadn savunurlar. Aslnda ateizmin en fazla dayand delil budur. Yani madde ncesizdir, balangszdr dncesi onlarn dayandklar tek delildir, Darwin meselesi aslnda onlar iin zm deildir. nk bu meselenin en ban hallemiyorlar, yani dnyada ilk canl suda bir uzun zaman sonunda olutu diyorlar, ama biz onlara unu evvelden sormutuk: dnya nasl oldu? kainat nasl oldu? buna cevap vermemek iin unu diyorlar: Yukarda anlattm. Yani madde balangszdr dolaysyla onu balatan da yoktur, yani Allah yoktur derler. imdi sizlere yle bir yardmda bulunacam: Gemie doru giden bu olaylar zincirinin aslnda sonsuza kadar gitmediini, esasen sonlu bir olaylar zinciri olduunu ok kolay ekilde gstereceim. Bu dediimi kitaplarda bulamazsnz, zira onlar bunu kantlamak iin ok karmak deliller ortaya koyuyorlar. Ancak benim yaptm bu izah ocuklarn bile anlayabilecei tarzdadr: Mesela A noktas 2005 de bugn u bulunduumuz an olsun. B yn ise gemie doru sonsuza giden bir zincir varsayalm, bu sola doru giden yani gemie doru giden olaylar zinciri olsun ve sonsuza dek geri gittiini varsayalm okey mi? Ateistlere soruyorum: A noktasndan B ynne doru sonsuz sayda olaylar zinciri kabul ettiniz, o halde size gre B ynnden A noktasna doru sonsuz sayda olaylar zinciri var kabul m? bu soruya evet demek zorundalar. Devam ediyorum. Yani bu B ynnden A noktasna doru bu sonsuz sayda olaylar zinciri sona eripte bu A noktasna varld yle mi? Halbuki sonsuz olaylar zinciri dnldnde bunun sonuna varlamaz. Ad zerinde "sonsuz". sonu yok ki sonuna varlabilsin. Yani bu zincir sonsuz kabul edildiinde sonuna varlamaz kabul mu? kabul demek zorundalar. Halbuki bu A noktasna varlmtr. Yani 2005 deyiz. Demek ki sonsuz silsile kabul edilemeyeceinden, mecburen gemie doru giden bu silsileye (olaylar zinciri, sebep sonu) sonlu demek zorundalar. Bunu anladysanz, gemie doru giden bu silsileye sonlu dediyseniz, mecburen bu sonlu silsilenin balangcn kabul edeceksiniz. Yani sonlu bir silsilenin hem ba hem de sonu belli olmaldr. Sonuna A noktas dediniz, 2005 dediniz. Bana da mesela X diyelim. Bu ba noktasn kabul etmek zorundasnz, ve ne zaman ki siz, bir balangtan bahsederseniz muhakkak bu balang, bir balatana muhta demektir ve biz buna Allah deriz.

***

"Dedi: Krat bu bir faraziyedir. Sonu olarak sen bu yazy yazdn ve Allah da sen bunu yazmadan nce de bilmekteydi. Eer sen bu yazy yazmayacak olsaydn onu da bilirdi. Mesela bu yazy yazdn srada bu yazy yazmaypta kitap okuyacak olsaydn, kitap okuyacan bilmi olacakt. Sonu olarak Allah senin yapacan tm fiilleri nceden bilmektedir. Sylediin akl yrtmenin ciddiye alnacak bir taraf yok." Cevap: Sonu itibariyle Allah hangi fiili ne vakit yapacam tam olarak biliyor mu? evet diyorsan devam ediyorum: Allahn olacan bildii fiilin varla gelmesi zorunlu mu deil mi? yani varla gelmese de olur mu? "varla gelmese de olur" demek Allah cahil de olabilir demektir. Dolaysyla sen bu fiilin varla gelmesi zorunluydu demek zorunda kalyorsun. Dikkat ediniz, Allahn iradesi olduunu kabul edenlere soruyorum: O halde Allah zorunlu olarak meydana gelecek olan bu fiili mi irade etti, istedi? evet derseniz, zaten o fiil zorunlu olarak meydana gelecekse bu fiili tekrar meydana getirmek istemenin ne manas vardr?

*** Allahn iradesi kesin, kat'i, deiemez bir irade mi? evet der, peki Allah baka trl de irade edebilir miydi?, tabi ki der. De ki: Hani Allahn iradesi deiemez bir iradeydi?

***

Bakn bunlar demiyor mu: mesela u anda saat 14: 16, bunlar diyor ki: bu, 14:16 dan nce sonsuz sayda olaylar zinciri geti ve u andaki yaadmz olay u an yaanmaktadr diyorlar tamam m? Halbuki ok basit bir mantk hatas var, o da u: sonsuz sayda olaylar zincirinin sonuna varlabilir mi? varlamaz deil mi? ama bunlar ne diyor: varlabilir ve varlmtr diyor. u an yayoruz diyor. Ama bundan nce sonsuz sayda olaylar zinciri vard, onlar sona erdi diyolar. Sonu olarak, madem u an ki olay yayoruz, demek ki, evvelden geen olaylar zinciri sona erdi deil mi? Bakn imdi, madem nceki olaylar zinciri sona erdi ve bu olay yani u an ki olay yaanyor, demek ki gemiteki olaylar zinciri sonsuza kadar gitmiyor demektir. Sonsuza kadar gitmiyorsa, demek ki sonludur. Bu olaylar sonlu olunca sonlu bir silsileden bahsedersek, sonlu olmas iin bu silsilenin hem bann hem sonunun belli olmas gerekir, sonuna 14: 16 dedik ya, ama bana da sonlu dediiniz iin onun da bann belli olmas lazm yani balangc olmas lazm. Balangc olunca da balatcs lazm, o balatc ise Allahtr.

***

Determinizm, belirlenimcilik demektir, yani zgr irade yoktur kainatta demektir . Siz bunu bir aratrn, ben biraz anlataym. Sebep sonucunu zorunlu klar demektir, ama o sebebi de meydana getiren baka bir sebep vardr diye inanlr. Sebep sonu ilikisi hereye amildir yani kapsar denir. Dolaysyla gemie doru sonsuza dek giden bir olaylar zincirinde ncekiler sonrakileri etkiler diye inanlr. Ancak burada determinizm devreye giriyor. Yani ufak tefek dediiniz bir olay, bir dnce dahi sonrasnda olan eyleri etkiliyor. Byle bakldnda 100 yl nce birinin sokaa kmas bakn olaylar nasl etkiliyor. Adam sokaa kmak istedi yolda yryor, grnte nemsiz denebilir ama yolda bir kz gryor, tanyor ve evleniyor; ocuklar oluyor gibi Ya da yolda biriyle kavga ediyor, ldryor hapise dnyor, ya da ldrlyor. Yani ufak dediiniz bir olay bakn olaylar nereye tayor. te determinizm unu diyor: Madem ki bizim

hareketlerimiz ve dncelerimiz kendi kendinin sebebi olamaz, mutlaka onu meydana getiren sebebe muhtatr, ancak o sebep de baka sebebe muhtatr ve byle sonsuza kadar giden bir olaylar zinciri vardr. O halde diyor, bu determinizm, hr irade yoktur. Zira sizin hareketleriniz ve dnceleriniz nceki sebepler silsilesinin bir sonucudur. Ksaca anlatmaya altm. Daha fazla detay aratrn bulun. Ansiklopedilerden determinizm konusunu aratrn. Unutmayn ki, muhakkak bir ateist: "ben determinist'im" demek zorundadr. Eer bunu demiyorsa o cahil chalann biridir. Kendine gre bir anlay var demektir. unu diyorum: madem ki sen bir ateistsin, o halde hr iradem var deme. Bilmiyorsan ren. Bakalm byle bir anlayla yani hr iradenin olmad inancyla yaamak nasl bir duygu...

***

Dedi: Peki sokakta grd kzla evlenip evlenemeyeceine karar veren kendi hr iradesi deil mi? Bu zinciri sonuta kendi hr iradesiyle setikleri oluturuyor. Yazdaki bu aa ne diyeceksin peki?

_ Cevap: Zaten determinizmde sebepsiz olan bir olay kabul edilmez. Madem ki sebepsiz olay olmuyor, o halde evlenip evlenmeyeceine ilikin kararnn da bir sebebi olmaldr. Ancak bu sebebin de bir sebebi olmaldr. Grld gibi hangi olaydan, davrantan, hareketten ve dnceden, seimden bahsedersen et bu zincirin dna klmyor. Madem byle, bu evlenip evlenmeme karar da evvelden olan olaylarla belirleniyor demektir determinizme gre, yani Ateizme gre. O bakmdan iddia ediyorum: Ateist olduunu syleyenlerin tamamna yakn bunu bilmezler. Ne diyon sen ya, ben istediimi dnrm, bana kimse karmaz derler. Halbuki bu lafla yle bir ey sylemi oluyor ki haberi yoktur. Syledii ise udur: Benim dncelerim, seimlerim hi bir sebep olmadan meydana gelir demi oluyor aslnda. Yani unu sylemi oluyor: bu dnce kendi kendinin sebebidir. Bu ise zaten ok sama bir eydir. Sorsan onlara: bir ey kendi kendinin sebebi olur mu? diye, yok ya olur mu yle samalk derler. *** Dedi: "BZ NE YAPIYORUZ, BZE SUNULANLARLA SEM YAPIYORUZ." Cevap: Bu seimlerin sebebi var m? Varsa, onun sebebi var m? Demek ki bu seimlerinde de hr deilsin, baka eye tabisin. -- Not: Allaha svenlere soruyorum: Bu svmeleriniz, mevcut mu deil mi? mevcut deil mi? devam ediyorum: bu mevcut, baka bir mevcuttan m meydana geldi yoksa yokluktan m meydana geldi? "hiten hi birey kmaz" akli delili gereince, bu mevcut baka bir mevcuttan kar demelisin. Yani sen iraden de yine hr deilsin. nk bu davrann senden nceki varlk tarafndan yaplyor. Hani senin zgr iraden

***

Dedi: Krat Otu, amacn nedir? Bu anlattn olayla ateizmi rtmeye altn belli ama ben zaten senin anlattn durum yznden ateist-satanist aras bir insan oldum. Cevap: Seni imtihan etmiyor ki. Byle imtihan olur mu? batan bilecek ne yapacan, bir de seni imtihan edecek, buna ocuk bile gler de yzyllardan beri baz eylerden dolay byle inanlyor. Derin konular bunlar. Ama una emin olun ki aslnda piyasadaki kitaplarn ekserisinde Ehli Snnetin dedii gibi deil yani bu iler. Bunar ok basit dnrler, insan gibi bir ilah tasavvur ederler ve sizin gibi ahslar bu szler tatmin etmez, etmemeside lazm. Aslnda. doruyu bulmak zordur. Ama siz bunu bulmaya gayret edeceinize svp saymaktasnz. Evet anlatlanlarn ou sama ama siz de gayret gsterin, inceleyin, felsefi ve kelami eserlerini. Mesela anlatlyor: Allah adaletli diye. Bak ben Allaha inanyorum ya, ne diyorum: Allah adaletle vasflanamaz, Allah merhametli deildir, Allahn iradesi yoktur, Allah grmez, duymaz. Bakn bu bilgileri ben kolay elde etmedim ama hala bir determinizm meselesini bile anlatamyorum, sizi inandramyorum ki bu konular daha derindir. Denebilir ki sen byle diyorsun ama bak Kuran byle. Sen ne diyorsun? cevap: Ben Kurana inanyorum ancak bununla bir mana kasdedilmemitir diyorum. Delillerim var, kolay deil bu iler. Ama samimiyetle unu sylemek istiyorum: Kendilerine teist diyen Allaha inandn syleyen insanlarn nlerindeki engeller zaten ortada, ben bunu biliyorum. Siz ise daha bu engellerle yzlemediniz. Bunu yar olarak dnrsek, millet bir ka metre yol alm, siz daha hala doru yerde miyim deil miyim diye hesap yapyorsunuz. Yani bu kolay deil, siz daha Allahn varln kabul etmemisiniz. Durumunuz ok zor; bak beni her ortamdan kovarlar mesela. Neden? nk cevap veremezler. Yani ben bunlar ok grdm. Kendinize yazk ediyorsunuz. unu unutmayn: Allah dnmez, plan yapmaz, imtihan etmez, duygusu yoktur, acmas yoktur, sevme duygusu yoktur, kin duygusu yoktur; yani kzmas ve sinirlenme olay yoktur. Kuran ise "antropormorfik" insan biimci anlatmlarla doludur. Yani inandn syleyenler neden bu kadar atma iinde dersiniz. Bakn biri Kurana o anlam veriyor, br bu anlam veriyor. Yani Allah kullarn Kuranla saptryor. (Nalh 93) Bunlar gerekler, siz felsefe okumalsnz. Eski ve yeni dnem felsefe, zellikle metafizik, din felsefesi okuyun. Derin bilgiler genelde oradadr. Kelamda da fazla derin bilgi yoktur. Filozoflar kelamclar bu bakmdan kmser. bn Sina bn Rd gibi.. *** Biri dedi ki: "hereye niye sebep aryorsunuz? bir olay olabilir, biz bu olay deerlendirip A deriz ama eminim ki ayn olay ayn artlarda tekrar olsa bir B cevab alnrd. Etkileim her eydir ama karar olaylar deil, biz veririz. Karar verme eylemini hissederek gerekletiririz. Esas olan budur. nsan sebepsiz yere glebiliyorsa sebep aramann gerei yoktur." cevap: Sebepsiz sonucu kabul edenleri kimse kabul etmez. Eer sen sebepsiz sonucu kabul ediyorsan, o vakit bo bir odada kendiliinden bir buzdolabnn olmasn da normal karlaman gerekir. Bunu normal karlarsan, seni normal karlamazlar.

***

Dedi: Evrim teorisiyle ilgili olarak okudun da ne anladn? Sonu ne? Cevap: Darwin, genliinde gemiye biniyor, Galapagos adasna gidiyor, burada aratrmalar yapyor. Be yl inceliyor ve u sonuca varyor: trler birbirinden tredi, nk trlerin benzerliklerini gryor, ancak 1850 de kartt Trlerin kkenini o zamanlar daha teknik geride olduundan, detayl inceleme olana yoktu. Kendisi ok emin ifadeler kullanyordu. Daha sonra dedikleri teknik ilerlediinde rtlecekti (yani insan vcudunun ok kark olduu gibi konular anlald). Bu kitab yaynlannca; zaten Ateizm bilinen bir eydi, ancak Darwin bu gr daha evvel de yaayanlardan almt, Lamarctan. Lamarc, trler, zor altnda geliir demiti. Mesela zrafann niye boyu uzun? nk kald yerde yiyecekler aatayd, o da kendini zorlad ve boyu uzad. Geyik niye hzl? nk aslan peinde gibi aklamalarda bulunuyordu, Lamarc. Ancak Darwinin en nemli orjinal gr uydu: Gsz olan elenir mesela canl trleri var ya, gl gsz yiyor ya, gl kalyor ya; sonra bu gller iftleiyor ve tr gllerin iftlemesi ile daha gleniyor. Bir nceki nesilden daha iyi oluyor ve byle byle, gelie gelie trler evrim geiriyor diyor Darwin. Fakat buna kendi zamannda delil bulamyor ve unu itiraf ediyor: Eer dediim gibiyse yani tek bir trden (o da denizde olan bir hcreyle balyor) yani tek trden byle gelie gelie hayvanlar olduysa, mesela denizden karaya kma, srngen olma, karadan havaya kma ve ku olma. Yani bunlar bir trden ise diyor, gei formu denen yani srngen-memeli karm, yani karadan - havaya geerken kalan, len hayvanlarn fosilleri kalmas lazm ve ok olmas lazm bu ara fosillerin diyor. Bulamadk bunlar, yani ara gei formlarn diyor. Sonra diyor ki: Ama tahmin ediyorum ki, teknik ilerlediinde kazlacak ve bulunacak. Ama 150 yl geti ve bulunamad, hatta yle oldu ki evrimciler ard, bir delil lazmd onlara; ne yaptlar? unu yaptlar; yani kendileri yaptlar bu delili. rnek vard: Pitdown myd neydi. Hani adamn biri, insan kafatas ile orangutan enesini birletirmi, onlara bir madde ile eski grnm vermiti. Bunu bulduunu sylediinde btn evrimciler bayram yapt. Elli sene sonra m, 30 sene sonra m adamn biri, yeni bir ey kefetmi, kemik yan gsteren bir ey bulmu. Mzedeymi bu kafatas. Ona bunu yapmlar yani yan lmler, meer birka yzyllkm bu kemikler. Bu kafatas yani, ene de yle. Adam orangutan enesinin dilerini eelemi, dzeltmi ve bunun kat olduu saptand. Zaten ateistler bu gre szde baldrlar. nk onlar buna dayanmaz. Zaten onlara: Bu dnya nasl oldu? dersen, zaten orda aryor bunlar. Madde ezeli, balangc yok derler esas. Bu Darwin olay onlarn esas delili deildir yani.

*** lk olarak hr iradeyi savunanlarn delili alay metodudur. Derler ki: Bunlar anlayszdr, hr irademiz olduunu anlamyorlar m? Mesela ayaa kalkmak istiyorum ve kalktm. Ne yani ben baka bir ey yapamaz mydm? Elimi kaldrmak istiyorum, ite kaldrdm. Beni kim zorluyormu? Benim hr olduum bu kadar ak. stediimi yapyorum, istemediimi yapmyorum. nsan kendinde bunu zaten hissediyor. u da onlarn sorduu kuvvetli bir sorudur: Kadere rza gstermek vaciptir, yani gereklidir. Ama size gre zina yapmak da Allahn iradesiyle oluyor. Yani Allah zorla yaptryor. O halde kul zina yaptnada m rza gsterecek? nk size gre zina yapmak da kaderdi. Kii zina yaptna ve Allaha svdnede mi rza gsterecek? Halbuki kfre (kafirlik) rza gstermek de kfrdr. Bu bir eliki deil mi? derler. Not: Bunlarn cevaplarn verdim. Gazalinin hya adl kitabndan gstermitim. Bir de unu derler: Allah ezeli ilmiyle bizim ne yapacamz bildii iin yazd. Yani Allahn ne yapacamz bilmesi, bizi zorlamaz. nk ilmin grevi bilmektir; o zorlayc bir etkiye sahip deildir derler. Takvim rneini verirler ki mehurdur: Bu takvimi hazrlayanlar u tarihte gne tutulacak diye yazyolar ya, onlar yazd iin mi gne tutuldu, yoksa tutulacan bildikleri iin mi takvime yazdlar? diye sorarlar. nsanlarn ou der ki: "bildii iin yazdlar." Onlar da der ki: te Allah da bizim hr irademizde ne yapacamz nceden biliyor ya, ite ondan dolay, kullarn hr iradeleriyle ne yapacaklarn bildii iin, levhi mahfuza yazlyor. Yoksa yle yazld iin, kul o yazlanlar zorla yapm olmuyor. Sonra unu derler: "lim maluma (bilinen olaylara) tabidir." Yani ilmin zellii tabi olmaktr; eer ilim, tabi olmuyorsa ona bilgi deil, bilgisizlik denir. O bakmdan Allahn yapacaklarmz nceden bilmesi, bizi zorlamaz derler. Bu onlarn en fazla kulland yoldur.

***

kursat:

son grm bilmiyorsun deil mi zafer: anlatsana kursat: bu sefer aracaksn zafer: nerde kalmtk, haydi kursat: Allaha zalim dedim Zafer: Daha nceden de demitin kursat: yo, ilk zafer: daha nceden adaletsiz diyordun galiba

kursat: adaletsiz demitim, bak zalim ama bu Onun iin eksiklik deil kursat: alem sonradan m oldu zafer: evet kursat: neyden sonra zafer: Allahtan sonra kursat: ne kadar sonra? sonlu bir sre sonra m sonsuz bir sre sonra m zafer: sana desem ki sonlu bir sre sen diyeceksin ki: ezelden sonraki sonlu sre de ezelidir. sonsuz sre dersem henz gelmemitir. kursat:

ne diyorsun zafer: ikisini de demiyorum kursat: ya sonlu diyeceksin ya sonsuz zafer: bilmiyorum kursat: madem ikisini de demiyorsun, o halde neden aleme sonradan diyorsun zafer: ncemi ya? nce de deil. neyden nce mesela zafer: sen aleme ezeli mi diyorsun kursat: ben aleme ncesiz diyorum, balangc var ama ( bu grm sonradan deitirdim, balangc yok dedim sonradan)

zafer: hem balangc var, hem de ncesiz nasl diyebiliyorsun kursat: yle, sudur gr vardr, Plotinos kard bunu eskiden, 300 l yllarda. tama demek zafer: yani kursat: alem Allahtan tat, kt dedi. ancak alem Allahtan zaman olarak sonra deildir, beraberdir dedi. Bu gr Farabi ve bn Sinada savundu. ancak bir problem var, bu gre gre Allahn balangc kabul edilmi oluyor. onlar bunu gremedi ben grdm. napacam bilmiyorum. zafer: he he kaldn m ortada kursat: he kursat: haftadr bu dncedeyim milim ilerleme yok, napacam (neden bu

durumdaydm? nk teselsl meselesi kafam zorluyordu. nk ben o zamanlar unu anlamtm: teselsl reddetmek, Allahn varlnn balangcn kabul etmeyi gerektiriyordu ve kitaplarda devaml teselsl batl diye okuyordum ve arada kalmtm ama sonra yani bu durumdan ay sonra filozoflarn da, kelamclarn dedii manadaki teselsl kabul ettiklerini rendim ve rahatladm. Yani adamlar bunu grdler de pek fazla aklanmyor bu husus. O bakmdan ben teselsl kabul etmediim iin Allahn varlnn balangcn savunmak durumunda kaldm ve ay bunu savundum, ama iim yana yana) kursat: aleme sonradan diyenlerde aslnda Allahn varlnn balangcn kabul ediyor ama farknda deil ispatlayaym m zafer: ne kadar sonra meselesi ile direkt olarak ispatlanm oluyor kursat: evet, anlataym da daha iyi anla, yukarda yle dedik: Allahtan sonra; ne kadar sonra, sonlu bir sre sonra m yoksa sonsuz bir sre sonra m zafer: evet kursat: eer sonsuz sre dersen unu soracam: sonsuz sre tketilebilir mi sonuna varlabilir mi zafer:

hayr kursat: o halde sonsuz sre olsayd alem varla gelemezdi deil mi? halbuki alem varlkta o halde sen ne demeye mecbur kalacaktn? Sonlu sre geti demeye mecbur kalmayacak mydn? zafer: evet kursat: bende diyeceim ki: sonlu sre diyorsan ba ve sonu belli olmas lazm deil mi zafer: evet kursat: sonuna alemin balangc diyorlar deil mi zafer: evet kursat:

bana ise Allah dedikleri iin yine Allahn varlnn balangcn kabul etmi olmuyorlar m? Anladn m? zafer: anladm kursat: yani hi kimsenin grmediini grdm ve tkandm. btn deliller Allahn varlnn balangnn varln gsteriyor napacam, yani suduru kabul edenler unu gremedi. onlar bunu kabul ettiler ve Allah balangsz kabul ettiler ama sorun uydu zafer: balang varsa balangcn ncesi de olmas lazm deil mi kursat: evet problem o ite; sorun uydu: onlar aleme de, Allaha da ezeli dediler ama problem u; olaylar geriye doru sonsuza dek gitmiyor bu kesin delille sabit, hal byle olunca, Allah ile alem zaman olarak farkl deil diyen sudura gre nasl ki alem gemie doru sonludur ve balangc vardr, o halde Allahn da balangc olmaldr. ite tkandm nokta bu, kimseye anlatamyorum zafer: sen iyi tkanmsn kursat:

napacam, ne tavsiye ediyorsun zafer: dinlen biraz kursat: ama bir karar vermeliyim, delillerimi nasl buldun, bir mantkszlk grdn m zafer: gzel, her zaman ki gibi kursat: peki sence ne mana kyor zafer: bence bir ey kmyor kursat: yani Allah, alemi yoktan yaratt nasl denecek zafer: vardan yaratt da denemez

kursat: sudur grne gre zaten Allahn yaratma sfat yok ki, bilmesiyle oluyor bu olaylar, yeniplatonculuk, kurucusu Plotinos, Farabi bundan ald bu grleri, bn Sinada Farabiden, ben o bakmdan hep Allahn ilmiyle oluyor bu iler diyordum. ite bunlardan rendim. zafer: nereden biliyorsun ehli snnetin btn bunlar geip tekrar bulunduklar noktaya gelmediklerini kursat: onlarn iinden geliyorum ben *** kursat: Allah bizim burada yazacamz nceden biliyor muydu Veysel: Evet biliyordu. kursat: Onun olacan bildii ey baka trl olabilir miydi Veysel: hayr. nk hem biliyor hem de yle olmasn istiyordu. kursat: o halde bizim burada yazmamz m istemiti Veysel: yaztmza gre evet istemiti. kursat: Allahn meydana gelmesini istedii bireyin meydana gelmesini bir kuvvet engelleyebilir mi Veysel: hayr kursat: o halde biz de burada yazma fiilimizin meydana gelmesini engelleyemezdik deil mi Veysel: Allah engellememizi istememizi istediyse biz de bunu isteyip yazmay

kesebiliriz. kursat: ya istemediyse Veysel: o zaman devam ederiz. kursat: o halde biz yle kafamza gre hareket edemiyoruz ylemi Veysel: "Kafamza gre" laf ok mulak. Ama kaderden ya da Allah'n isteinden bamsz ya da isteinin tersine hareket edemiyoruz bence bu doru. kursat: Allahn isteinin tersine hareket edemiyorsak bizim hr irademiz nerede Veysel: Son soru dediim buydu, sende cevap var m? Ben kendiminkini yazarken sende cevap varsa onu yazabilirsin. kursat: ne cevab, cevap ak zaten Veysel: Yani sorunun geni hali u: "Hr deilsem, yaptklarmdan da sorumlu tutulup mesela cehenneme atlrsam, bu adalet midir?, bu zulm olmaz m?" sorusu. kursat: Allah zalimdir zaten, ama Onda bir eksiklik deil bu Veysel: Krat, Senin zm iin dediin ey iin kolayna kamak, bence zemeyince samaladn. Allah zalimdir demek, "Allah gelecei olmadan nce bilemez" demekle benzer biey. Beenmediin ayetleri yalanlarsan her problemi akln sra zm m olacaksn. kursat: Allah zorla gnah iletmiyor mu, ispatlamadm m 10.000 delili var bunun Veysel: Yani haa Kuranda "Allah zalim deildir" anlamndaki ayetleri inkar m ediyorsun? kursat: ayetlerin anlamn inkar ettim, baka yol yok, k yok, manasz dedim albatros: sevapta yle deil mi ona bakarsan kursat: evet albatros: eee kursat: yani mana yok bu hayatta albatros: tamam ite, Allah iyi ya da kt olamaz, merhametli de olamaz kursat:

Kurana mana vermeye kalkann aya kayar ( manaszlk ile ilgili grm sonradan deitirdim. Yine Allah bir ey kasdetmedi bu ayetlerle ama bu ayetlerden anlam kabilir diyorum; ama baktm akli delillerle zt bir mana var ayette o halde ayeti ya tevil ediyorum, yani baka bir mana veriyorum. Bunu da yapamyorsam, bu sefer diyorum ki: Allah bu ayetle kullarn saptryor ) kursat: Allaha kt denebilir iyi de denebilir albatros: ne kt olabilir ne iyi kursat: nk ktlk yapana ktdr denebilir, iyilik yapana iyi dendii gibi, bizim bak amza gre dnrsek bunlar Allaha denebilir. Ancak Onda bunlar kusur olmaz, eksiklik olmaz neden mi albatros: bizde de kusur deil ki kursat: biz de kusur albatros: yaamn anlam bunlar kursat: neden Allah iin bunlar eksiklik deil biliyor musun? nk bir eyin eksik olduunu sylediimizde onun tam da olabileceini hesaba katarak konuulur. yani daha iyi olabilirdi eklinde ( aslnda bu lafta yanltr, nk hibir ey olduundan baka trl olamazd), ancak Allah baka trl olamazd, nk onu etkileyen yoktur, o bakmdan bunlar onun iin eksiklik deildir kursat: bir anm anlataym m albatros: peki kursat: bu samsun merkezde cami hocalarnn hemen hemen hepsi beni ya tanr ya duymutur, neyse bu hocalar iinde ancak merkezde deil bir gen hoca var, onunla daha nce konumutum, bir gn bu bir arkadayla izin yaparken camileri geziyor, bir camiye geliyorlar merkezde ancak bu ahs bana benziyor, yanndakine hogeldin falan diyolar buna bir ey demiyorlar, bu kzm bende hocaym, bana niye byle davranyorsunuz demi. sen krat deil misin demiler. kursat: daha ok byle anm var yani, bu ahs beni bir yere gtrd merkezden uzak bi yer, ilk tantmz gn, gittik. ben tam konuacam birka kelime konutum, dediler ki: biz yatacaz saat akam 8 yani, kzdm, tam giderken bunlara bir soru sordum, o ara oraya be kii gelmidi, ben soruyu sorunca, sen u beden retmeni varm, o musun dediler, evet dedim, gelin konualm dedim, sen yanlsn, ya bu, biri var onunla

konumu ( amda eitim grm biriydi bu) adam konuturmam dediler, aslnda ben adama tek soru sormutum, yarm saat cevap alamamtm. soru: czi iradeyi Allah m yaratr idi. neyse bu arada nasl oldu anlayamadm, beni dar doru itmeye baladlar albatros: olaca bu kursat: ve bir anda kap yzme kapanverdi, ayakkabm bile zor buldum, yani ok olay bama geldi, o bakmdan benimle konumazlar. daha dn Samsunda nurcularn lideri var, telefon atm konumak istediimi syledim, msait deilim dedi, ne zaman msaitsiniz dedim, bilmiyorum ki dedi. Halbuki gn boyu evde kendisi. Veysel: Krat, sen de biliyorsun ki Kuran mana verilmeye en deecek kitap, yoksa sen dahil bu kadar akll adam zerinde kafa patlatmazd. Bence sadece u anda psikolojik olarak iyi deilsin. Baz eyleri zemedin diye ayetleri inkar etmen gerekmez. Ben hereyi delilli konuurum diyorsun: Allah ben zalim deilim diyor, sen yok zalimsin diyorsun. Haa Allah yalanc m. Bunun delili nedir? Krat sende soru ok, gzel, fakat cevap yok. Sen itikadi mezhepler arasndaki kader ile ilgili tartmaya: "Herey cebridir, Allah zalimdir" diyerek bir zm bulduunu sylyorsun. Baka birisi de kp dese ki "Herkes Cennete gidecek, kimse cehenneme gitmeyecek", bu da m bir zm olacak, hangisi daha doru ya da yanl? kursat: bak soruyorum sana: iradesi olmayan bir ey kasdedebilir mi? Veysel: Sorma, mantkl cevap ret kursat: sordum albatros: sormadan renilmez Veysel, krat takdirle izliyorum ve yolunu doru buluyorum. Veysel: Krat, televizyona kp renmek iin soru mu soracaksn? kursat: retmek, ben ilahiyata, nivesiteye gittim iki yl nce, bir kap aralkt girdim ieri, adam fkh, ona kaderi anlattm, iki dakika oldu, adam bana dedi ki: renmeye mi yoksa retmeye mi geldin retmeye diye cevap verdim. ben bilmiyorum dedi albatros: renmeye deseydin keke.. kursat: karken bir soru soraym dedim: Allah gnahlarn ilenmesini irade eder mi dedim, etmez dedi, gnahlar ileniyormu dedim, evet dedi, o halde dnyada Allahn iradesinin dnda bir ey mi oluyor dedim, birden gld ve sustu,

bende gittim. Veysel: Gcne gitmesin ama Kuran manaszdr, Allah zalimdir diyen birinden yanl eyler renebilirim diye dnyorum. kursat: olabilir, ben ok hataya dtm, belki yine hatadaym albatros: bu gzel ite krat. kursat: ama uratm didindim, bu noktaya geldim, bildiim bu kursat: bir defasnda genlerle konuuyorum, bana dediler ki bize kafir mi diyorsun, evet dedim, kzdlar, kursat: ben gidiyordum, beni ardlar, dvme planlar var, evremi sardlar albatros: yaaaa kursat: o ara ben Said Nursi kadere inanmaz demitim, kzdlar, biri dedi ki: madem her eyi biliyorsun, birazdan dayak yiyeceini de biliyor musun dedi, ben de o zamanlar Allahn iradesini inkar etmemitim. Allah dilerse dversiniz, dilemezse dvemezsiniz demitim, birden bire amar vurdu biri bana, var onbe kii, dierleri brn tuttular, yle bitti. Veysel: ok kibirlisin. Sorular ckarmakta en iyisisin, ama afedersin ok klstr bir cevap karcsn. Senin de dediin gibi itikadi konular akaya gelmez. Millete kafir diyorsun, ama senin demin hata olabilir dediin cevapda kfr olamaz m ("Kuran manaszdr, Allah zalimdir" laflar). kursat: aslnda bana insanlarn inanmamas ok normaldir, yle yani, armam albatros: heralde yani, nk onlara gre;din akl ii deil nakil iidir.. kursat: hatta inanrsa biraz arrm, nk benim bu dediklerim piyasada satlan kitaplardan pek deildir, daha ok ktphane raflarndaki pek okunmayan kitaplarda yazar bunlar, derin konular. Bak mesela u an okuduum kitab be sene nce okudum ve bir cmle anladm anlamadm, imdi ise hem anlyorum hem eletiriyorum, kolay deil, bir sayfas yirmi dakika alyor bunu okumas, Tehaftl Tehaft yani Tutarszln Tutarszl bn Rd yazd, ok zor, mesela Said Nursinin kitablar bunlarn yannda alfabe kitab gibi kalr. albatros: krat, oru zaman neden gnele alakal olarak belirlenmi? kursat: nedensiz albatros:

oru neden peki? kursat: ncesiz ilme gre olduundan diyorum ya, her ey nedensiz albatros: oru tutulmal m? kursat: evet albatros: gnee gre mi? kursat: evet albatros: Kuzey skandinav lkelerinde olanlar ne yapacak peki, yirmi saati aan gneli gnler oluyor. kursat: ona bir cevap veriliyor, yaknndaki normale yakn yerin saatini kullanacak o vakitlerde yapacak ibadetini, takvimine gre albatros: hangi yakn kursat: normale yakn bir durumu olan yerin takvimini alacak kullanacak, be vakit namaz vakti olan yerin albatros: normale yakn.. kursat: evet albatros: Kuranla elimez mi o zaman, sresi belirtilmi. kursat: yle bir zm nerilmi, kabul edilmi albatros: kafasna gre yani.. kursat: evet albatros: bu da sana gre doru. kursat: yle

*** Resulullah dedi ki: Hayr ve erri ile kadere iman etmeyen kimseyi Allah atete yakar. (Ahmed) *** Aleme hadis diyenlere soru: Yaratc evreni niin daha nce yaratmad da sonra yaratt? *** Kuran 17:44 bu ayete yle mana verilebilir: Gklerde ve yerde olanlarn tm Allahn varlna delil tekil eder. *** Augustinus demi ki: Bu dnya olmasayd biz bilmezdik. Tanr bilmeseydi bu dnya var olmazd. *** Alkanlk, adet kazanlan bir eydir. Kazanlan ey ise zaman iinde olur, yani alkanl olan bir varlk evvelden bu alkanla sahip

deildi de zaman iinde bunu kazand manasna gelir. Bu ise bu varlkta deime olduu manasna gelir. Zira evvelden byle alkanlklar yoktu, sonradan kazand anlamna gelir. Halbuki Allah iin deiiklik olamaz. O bakmdan bu ayetin zahirini alamayz. Yani Allahn adeti, alkanlklar yoktur. Bu terim de antropomorfiktir. *** Allah baka trl bilebilir miydi? Yani Allahn ncesiz ilmi, ilmindekiler baka trl olabilir miydi?

*** Allah Kuran ile hibir mana kasdetmedi, sadece ayetlerin byle olacan biliyordu. radesi olmayan neyi kasdedebilir ki?

*** Kitap: Ortaa slam felsefesine Giri Yazar: Oliver Leaman _Sayfa 41: Byle bir gre gre, Tanrdan baka her eyin yok olacan syleyen ayet, ya Tanrnn biriciklii ve kendi kendine yeterliliini ifade etmenin mecazi bir ekli olarak yorumlanabilir. __Sayfa 54: Gazali, kainatn belli bir zamanda varlk alanna kmas imkann savunmak zorunda olduunun farkndadr. O eer Tanr isteseydi alemin gelecekte belli bir zamanda varlk alanna kmasn ezelde dilemesinin kolaylkla mmkn olduu eklindeki Eari gr tekrar eder. Kald ki Kurana gre Tanrnn tm syleyecei ey Ol o da oluverir (Yasin 82)dir. Alemin varolmasn niin erteleyemesin? Bu durumda dnyann gelecekte belli bir zamanda varolmas pekala mmkndr. Byle bir imkana kar filozoflar tarafndan yneltilen geleneksel itiraz, bir eyi belli bir zamanda yapabilecek gce sahip olan birinin bu iten vazgemesi iin bir nedenin bulunmas gerektiidir. Eer O, Xi istiyorsa ve onu elde edebilecek gc de varsa, yaplan iin Onun isteini tatmin edebilmesi iin niin belli bir sre beklemek zorunda kalsn ki? Her eye gc yeten bir Tanry bu maksad gerekletirmekten alkoyacak herhangi bir eyin bulunmas kesinlikle mmkn deildir. Farabinin de ifade ettii gibi: Onun bir eyi yapmasn geciktiren ey, onu yapmasna engel tekil eder. Dolaysyla onu ilerideki bir zamanda yapacak olursa, ortaya kacan dnd ve bildii baarszlk Onun o eyi yapmasn nleyen bir engel oluturur. Eer baarszln hibir sebebi yoksa, o eyin yokluunu varlna tercih etmek mmkn deildir. yleyse o niin vuku bulmad? Eer O baarnn kiisel olarak tek sebebi idiyse, fiilin icrasnn zaman bakmndan ertelenmesi deil her ikisinin birlikte vuku bulmalar gerekirdi. Bu bakmdan fail bir eyin kendi elinden meydana gelmesinde bal bana yeterli olduunda, bundan o eyin varlnn failinin varlndan daha sonra olmad sonucu kar.
***

Blondel demi ki: stemek istemiyorum, gerekte istememeyi istiyorumu ifade eder.

***

Dedi: Evet dorular sylemisin, inanmayan ogu insann balangta vard elikilere varmsn da anlamadm inancn halen nasl kaybetmediin. Dedigin gibi Allah kullarn saptryor olabilir bir nedenle, nedeni neyse sen syle ya da btn bunlar insanlarn uydurdugu bir samalktr. Allaha inanman anlayabiliyorum da halen Kurana nasl inandn anlayamyorum; btn elikilere ramen. u an inanlandan farkl bir Tanr olamaz m sanki. _Cevap: Bu cevab okuyunca tutuldum kaldm. unu diyeyim ki, ben bu kadar kitap okudum. Ancak inann ki okuduum kitaplarn toplamnn detay Kurann inceliinin yannda milyarda biri etmez. Bakn Kuran nedensizdir; btn olaylar gibi. Ve Allah kullarn saptrmay irade etmedi. Zaten Onun iradesi yok. imdi soruyorum: O neyi irade edeceini ezeli (ncesiz) ilmiyle biliyor muydu? evet derseniz, grdnz ki Onun iradesinin hkm kalmyor. Zaten ilminde neyin olaca bellidir. Daha belli olan tekrar belirlenir mi? Bu iler sper derindir ama ateistler elbetteki klasik anlamda anlatlan Teizm dncesinde ok gedik bulur ve bulmaldr da zaten. Kuran kesinlik her zaman arzetmez. Ancak bu ayetler akli delil ile sabit olursa ancak o zaman kesinlik ifade eder. Hem hereyi Allah olmadan nce bilecek hem de bu dnya imtihan dnyas olacak? Hem herey Onun iradesiyle olacak hem de merhametli olacak? Merhamet acmak demektir, zaten bu anlaya gre kullar bu hale koyan kendisidir. Byle acma olur mu? Yani aslnda Allahn duygusu yoktur, etkilenmez, kin gtmez, sevme ve sevmeme duygusu olmaz. ntikam gtmez, yardm etmesi yoktur. Zaten hereyin sebebi Allahtr. Yani kullarn hareketlerini de o yaptryor. Ne yardm? Grmez, duymaz. Grr diyorlar, nerden gryor o halde? Arada mesefe mi var? Bakn grdnz, bunlar insanbiimci ifadelerdir. Kuranda bunlar oktur. Ancak nedensiz bir ilimle olan Kuranda bu ynyle nedensizdir; yani Allah niye saptryor, niye byle yapt? diye sorarsanz, alacanz cevap udur: Nedeni yok. nk mantken ncesizliin nedeni olamaz. Unutmayn ateaistler byle svp saydnda Allah onlara kzmaz. Ama onlar iman etse sevinmez de...

Mslman bir insan akli delillerle ulaabildii eylere emin olarak inanmaldr. Ancak akli olarak sabit olduuna inand konulardaki ayetlerden, evet bunlardan u mana kyor diyebilir. Ancak unu unutmasn bu manay kendisi karyor yoksa Allah bu ayetle bir ey kasdetmedi. Zira iradesi olmayan mana kasdedemez. Yani Kurann antropomorfik bir anlatm sergilediini unutmamal, yani insanbiimci. Kii bu konuda iyice bilgi edinmek istyorsa Kelamdan ziyade Din felsefesi, metafizik okumaldr. Gemiteki ve bugne kadar ki gelen mirasdan faydalanmaldr. Hereyi kendi bulmaya almamaldr. Ben burada determinizm balnda ateizmin temel grn sylemitim ve bunun yanlln anlatmtm, bence siz bu konuya iyice eilin. Anlattm ey uydu: Olaylar zinciri yani sebep sonu zinciri gemie doru sonzuz olarak m gider? Bakn ateizm evet der. Ben diyorum ki bu ok ak bir hatadr. nk bu dnceye gre bizim gemiimizde sonsuz sayda olay oldu ve bunlar bitti ve sra bize geldi demektir. Oysa sonsuz sayda olay sona eremez; madem gemiimizdeki olaylar sona erdi demek ki bunlar sonsuz sayda deil, sonlu saydadr. Madem sonlu sayda, sonlu say ise sonlu olur. Yani ba ve sonu bellidir. Sonuna mesela u anki olay dersek bana da bir olay veya ayn anda olan olaylar diyeceiz; dolaysyla bu olaylarn bir balangc vardr. Ateizmin dedii gibi balangsz deildir. Not: Sonradan alemin ezeli olduunu ben de savundum ve teselsl kabul ettim. *** Dedi: Resullulah

s.a.s yle buyurmutur. Nefsim elinde olan ALLAHa yemin ederim ki

_Cevap: Allahn eli mi var? bu Allaha cisim demek deil mi? siz Mcessimeye ( Allaha cisim diyenler) kafir demediniz mi? Ben u karar aldm: Cennet, cehennem, yeniden dirilme olabilir de olmayabilir de bilemem. (Sonradan cennet, cehennem kesin vardr dedim.) nk ben bu ayetlerle Allahn beni saptrp, saptrmadn bilemem, ancak Allahn ilminde bunlarn olaca belliyse bunlar olur. Neden byle dedim? nk Allah kularn Kuran ile saptryor. Bir rnek vereyim; iddiam udur: Allah Kuran ile kullarn saptryor. spat: Kuranda dua etmek emredilmektedir. Kuran okuyan ne diyor bu bize emredilmi, o halde dua etmeliyim halbuki Allah, Kuran ile kullarn saptryor. ( hem de saptrmak istei olmad halde, zira iradesi yoktur. Mesela ben u an bu yazy yazyorum, bunu yazacam ben yazmadan nce de deimez ilmiyle biliyordu. Peki isteseydi benim bu yazy yazma eylemimi varetmeyebilir miydi? Baz safdiller "tabi ki isteseydi bu fiili, eylemi varetmeyebilirdi" diye atlacaklardr, onlara sorum u: Bu takdirde sizin de deimez dediiniz Onun ilminde deiiklik olmu olmuyor mu? ve O cahil olmu olmuyor mu? nk O deimez ilminde bu yazy yazacam biliyordu, eer bu yazy ben yazmayacak olursam Allah yanl bilmi olur ki buna cahillik denir.) te delil: Dua etmek ne demek? rnek vereyim; mesela biri stanbula gidecek, otobse biniyor ve dua ediyor diyelim, diyor ki: Allahm sa salim stanbula gitmemi nasip eyle. imdi sorsam size, ne var bu ite saknca olarak? diye, bana diyeceksiniz ki: "yo hibir saknca yok ki" bakn imdi: Dua etmek Allaha irade kabul etmek demektir, nk Ondan isteniyor, unu ver, bunu verme diye. ounuz "ne var bunda, zaten Allahn iradesi var, ne samalyorsun" dersiniz. Devam ediyorum, ama bu lafta Allaha deien, sonradan olma bir irade kabul etme var. Bu duay edenler ounlukla, hem Allahn ezeli, ncesiz iradesi olduunu kabul ediyor, hem de dua ediyor. Yahu size gre zaten ezeli olarak, ncesiz olarak nelerin meydana gelecei Allah tarafndan irade edilmitir; daha neden tekrar "Allahm bunu bana nasip et" diyorsunuz? Yani bu u demek: "Allahm eer dilemediysen nceden, imdi dile yarabbi, benim sa salim oraya varmam" demektir . Bu da Allahn iradesinde deime kabul etmek olur. Dua eden, sonradan da Allah irade edebilir demek istiyor; haberi yok. Bu kadar deil! Bakn daha neler var: Dua edenler ounlukla Allahn ezeli, ncesiz ilmini de kabul ederler. Zaten olaylar Onun deimez ilmine gre olacaktr, daha dua etmek ne oluyor? ve dua etmekle Allah etkilediklerini dnyorlar, yani "ben dua ettim de yle oldu bu i", diyor. Sanki Allah onlarn yaptklarndan etkileniyormu gibi, durun daha bitmedi, dua etmek u problemi de beraberinde tayor: Allahn ilminin deiebilecei savunulmu oluyor. nk ou dua eden yle dnr: "ben dua ettim de olaylar ondan dolay yle oldu, eer dua etmeseydim byle olmazd" yani ounluk byle dnr. Halbuki bu, u demektir: "ben dua etmeseydim olaylar baka trl geliirdi, dua ettiim iin byle oldu" manasna gelir ki Allahn ilminin deiebileceini savunmak demektir ve Allahn ilminin deiebileceini savunmak ise kafirliktir, zira baka eyin Allah etkiledii manasn tar. Yani Allah bu ayette dua etmeyi emretmekle kullarn saptrm oluyor. Yani unu diyorum size, dua etmeyin! Mesela Allah merhametli midir? desem evet dersiniz. Merhametli deildir. Neden mi? Merhametin bir anlam da acmaktr. Halbuki acmak ifadesi Allah iin kullanlamaz; nk zaten o ahslar o hale koyan kendisidir, hep Onun deimez, nedensiz ilmine gre oluyor olaylar. Kuran batan baa antropomorfik bir anlatm sergiler, yani insanbiimci ilah anlatm ve bu anlatmn d grnne inanan kafir olur. Zira Kuranda Allahn gzlerinden, yznden, elinden, ara oturmasndan bahseden ayetler vardr. Kuranda nedensiz ilme gre olduundan onun da hakikatta nedeni yoktur. Mesela Kuranda Allahtan baka ilah yok diye ayet var. Bu akli delille sabittir. Bundan phe etmeye yer yok. Zira kantlar var. Ancak nakli delille bize bildirilen ve akli delil ile ispatlanamayan eylerden emin olamayz. Haber verildii gibi olabilir de, olmayabilirde. Zira bu ayetlerle kullarn saptrabilir Allah. Zira dua ayeti nasl ayetse, yeniden dirilmeden bahsedenlerde ayettir. Bu konuda fark yoktur. Not: Bu grm de braktm. Yani yeniden dirilme ve cennet, cehennem olabilirde, olmayabilirde dedim ya, o

gr braktm ve cennet, cehennem, yeniden dirilme vardr diyorum. Ancak ayetler konusunda u dnceyi savunuyorum artk: Akli delille sabit konulardaki ayetlerin direk zahiri manasn kabul ediyorum. ( Mesela Allahtan baka ilah olmad ile ilgili ayet ) Akli delillere zahiri zt manalar tayan ayetleri tevil edebilirsem ediyorum, yok edemezsem Allah kullarn bu ayetle saptryor diyorum. unu diyorum, Allah bu ayetle bir mana kasdetmedi, ancak Kuran ayetlerinin byle olacan ezeli olarak biliyordu ve bu ayetler bundan dolay byle oldu. Yani bilmesinden dolay.
*** nce soruyorum: Allahn varlnn balangc var m? genelde yok derler. Tekrar soruyorum: Allah alemi (Allahtan

baka herey) varetmek iin bekledi mi beklemedi mi? eer "beklemedi" derlerse u sonu kar: nasl size gre Allah balangszsa, o halde alem de balangsz demektir. Halbuki size gre alem balangldr ve sonradan yaratlmtr. Dolaysyla siz unu demek durumunda kalyorsunuz: "Allah alemi yaratmak iin bekledi." Eer byle derseniz soruyorum: Sonlu bir zaman m bekledi yoksa sonsuz bir zaman m bekledi? eer "sonsuz bir zaman bekledi" derseniz, sonsuz zaman beklemeyle sonuna varlamaz. yle olsayd alemin varla gelmemesi lazmd, oysa varlktadr. Demek ki siz "sonlu bir sre bekledi" diyeceksiniz. Byle derseniz soruyorum: Sonlu srenin hem bann hem sonunun belli olmas gerekir. Sonuna alemin varla gelmesi derseniz bana ne diyeceksiniz? mecbur Allah diyeceksiniz. Yani bu dnceye gre: "Allah alemden sonlu bir zaman nce nce varlktayd; daha nce deil" manas kar ki bu ise sizin de Allahn varlnn balangcn kabul ettiiniz manasna gelir. nann ki ben aslnda sizin de haberiniz olmakszn bunu savunduunuzu size gstermek istedim. Evet Allahn varlnn balangcn kabul etmek durumundaki bir ahs elbette evresindekiler tarafndan alaya alnr, deli denir. Zira balangc var denildii zaman, denecek ki: "Onu kim balatt" gibi sorular sorulacak. Bu ahslar bu anda kendilerini gl hissederler ancak yukardaki delille aslnda onlarn da Allahn varlnn balangcn savunduklar aktr. Ancak onlar bunu bilmez ve kendi dncelerinde mutludurlar. Ama onlar bilmiyor diye bende mi bunu bildikten sonra bilmezmi gibi davranaym? *** Soru: Allah alemden nce miydi? "evet" derse, sonsuz bir zaman nce de varlkta myd? "evet" der. Derim ki: Yani sonsuz bir zaman nce varlkta olan Allahtan bugne sonsuz bir zaman geti ve alem olutu yle mi? "evet" derse, soruyorum: sonsuz zaman, sona erebilir mi? *** Soru: Allah alemden zaman olarak nce mi? "evet" derse, sonlu bir sre nce mi yoksa sonsuz bir sre nce mi? "sonsuz bir sre nce" derse, derim ki: O halde alemin varla gelmemesi gerekirdi. Zira sonsuz srenin sonuna varlamaz. Ama alem varlkta olduundan, "Allah alemden sonlu sre ncedir" demek durumunda kalyorlar. Bu ise Allah alemden sonlu bir zaman nce varlktayd; daha nce deildi demek olur ve Allahn varlnn balangcn kabul etmek manasna gelir. *** Bak durum ok acayip bir hal ald. Ben kimsenin bulamadn buldum. O bakmdan millet dediimi anlamyor, bu derin kitaplar okuyorum ve onlarn da bu konuyu grmezden geldiklerini ya da anlamadklarn imdi daha iyi anlyorum. O da u: Aleme hadis yani sonradan diyor bir ok kii yani Allah alemi yoktan yaratt gibi anlatyorlar. Yoktan yaratt demek alemden nce yokluk bahis konusudur demektir ki alem sonradan yaratld demektir; ama burada u problemler var, yle ki: aleme sonradan diyorlar ya, soruyorum: neyden sonra? Mecburen Allahtan sonra diyecek baka aresi yok. Yine soruyorum: Sonlu bir sre sonra m sonsuz bir sre sonra m alemi yaratt? Sonsuz sre sonra diyemez, zira sonsuz sre beklemeyle sona eremez. Alemin varla gelmemesi lazmd yle olsayd. Ancak alem varlktadr, demek ki sonlu sre sonra alemi yaratt diyecek. Ancak burada u problem var: Sonlu sre demek ba ve sonu belli olan sre demektir. Sonuna alemin varla geldii an diyorlar ancak bana mecburen Allah diyecekler. Yani bu laf Allahn varlnn balangcn savunmak oluyor. Bu ok aktr. Zaten bundan dolay filozoflar, Ehli Snneti rezil etti, dalga getiler. Aleme sonradan yaratld diyenleri yani. Gazalinin "Filozoflarn Tutarszl" kitabnda, Gazali onlarn delillerine kar cevap vermiyor ama ii yokua sryordu. Zaten kitapta bunu itiraf da ediyor. Ancak filozoflar da unu gremediler: Bu filozoflarn iinde Farabi ve bn Sina da var: Onlar sudurcuydu, sudur nazariyesini savundular. Plotinus kurdu bunu, bunlar gelitirdiler. Sudur demek tama, kma demektir. Yani alem Allahtan tat diyorlar. Ancak bu alemin varla gelii Allahtan zaman olarak sonra deildir dediler. Bunu da bir takm eylerle anlattlar ve unu dediler: Allah ve alem ezelidir dediler. Yani Allahn balangc yok dediler. Aslnda onlar unu gremedi: Sudur prensibine gre alem ile Allah birlikte hep varlktayd, alem zaman olarak sonradan olmad; bilmesi olaylarn sebebidir diyorlar. Halbuki u delillerle alemin yani olaylar zincirinin yani sebep sonu zincirinin gemie doru sonsuza dek gidemeyecei aktr. Eer gemiimizde sonsuz sayda olaylar zinciri olsayd, u mana kard: Gemite sonsuz sayda olay oldu, bunlar bitti ve sra bize geldi; yani u an ki olaya geldi, bu ise denemez. nk sonsuz sayda olay sona eremez. Ama bu olaylar sona erip bize sra geldiine yani u an ki olaya sra geldiine gre demek ki gemiimizde sonsuz sayda deil sonlu sayda olay oldu demektir. Bu ise u manaya gelir: Madem sonlu sayda olaylar zinciri oldu gemite, o halde bu sonlu saynn; mesela sonu u an. nk gemiteki olaylardan bahsediyoruz. Bir ba ise olmaldr; nk sonlu sayda olay iin bir ba olmas gerekir. Ancak sudur nazariyesini benimseyenlere gre, yani bu dnceye gre nasl alemin bir balangc varsa, Allahn da varlkta balangc olmalyd. nk onlara gra alem sonradan varla gelmedi. Hep Allah ile birlikteydi. Yani onlar da ne dediklerini gremedi. Onlar aka Allahn varlnn balangc var demedi. Ama dedikleri laf buraya geldi. unu diyorum: ster aleme sonradan varoldu deyin, ister filozoflar gibi, sudur nazariyesini benimseyin, Allahn varlnn balangcn kabul etmeden siz bu alemin varln aklayamazsnz. Durum bu; ancak ounluk insanlara bu durumu anlatamyorum. Onlar bu sorularm dnmedikleri takdirde kendilerince bir zm yolu bulduklarn dnyorlar. Ancak onlar da tam olarak bilmiyorlar ne dndklerini, zm retme abas iinde olmuyorlar.

*** nce uzay sonsuz bir cisim kabul edelim ve ondan sonlu bir para kopardmz varsayalm. Bu paray (mesela 10 metrekare) kopardmzda geriye kalan sonlu mu yoksa sonsuz mudur? Eer sonlu denirse, _Cevap: Geriye kalan sonlu ise ve kopardmzda sonlu olduuna gre, sonu + sonlu = sonlu dncesine gre uzay sonlu demektir. Eer sonlu miktarda paray kopardmzda geriye kalan miktar sonsuzdur denirse devam ediyorum; bu kopardm paray tekrar yerine koyuyorum. imdi soruyorum: imdiki hali kopardm andaki halinden daha m byk yoksa eit mi? Eit derse, halbuki "bir cisme sonlu bir cisim eklenince, eklenmeden nceki halinden byk olur" akli delili gereince bu cevab yanl demektir. Dolaysyla ahs bu soruya, yani: kopardm paray eklediimde, bu paray eklemeden nceki halinden byk olur mu? eklindeki soruya: "evet byk olur" demek zorundadr. Ama siz bu paray eklemeden nceki haline de sonsuz demitiniz. Soruyorum: Sonsuzdan daha byk bir boyut olur mu? mantken olmaz. Dolaysyla eer siz paray eklediimde, eklemeden nceki halinden byktr diyorsanz, paray eklemeden nceki haline de sonlu demek zorundasnz ve ben sonlu miktardaki uzaya, sonlu miktar ekleyince yine sonlu miktar uzay olur. Yani bu delil uzayn ve btn cisimlerin sonlu boyutta olduunu ispatlyor. Not: Sonradan Alemin hacim olarak sonsuz olduuna inandm. ** Tatbik delili ad verilen ve olaylarn gemie doru sonsuza dek gidemeyeceini ispatlayan bir delildir : neden.........................................eser A silsilesi neden.......................eser B silsilesi A (2005 yl) silsilesi ve B (2000 yl) silsilesi dnelim. kisi de gemie doru sonsuza dek olaylar zinciri eklinde gittiini varsayalm. Ancak B silsilesi, A silsilesinden sonlu miktarda eksik olan bir silsile olsun. Dnelim: B olaylar silsilesi , sayca A silsilesinden kk m, eit mi? "eit" denirse, olmaz, nk bata kabul ettik ki, sonlu miktarda kk bir silsiledir bu B silsilesi (2000 yl), dolaysyla B olaylar, A olaylarndan sayca kk diyeceksiniz. soru: Siz B'yi sonsuz olaylar zinciri kabul ettiniz. A' dan olaylarn says kk derseniz, daha siz nasl B 'ye sonsuz sayda olay diyeceksiniz? nk bir olaylar silsilesinden (A' dan) kk dediiniz silsileye sonsuz sayda diyemezsiniz. sonlu sayda demek zorundasnz. Bunu kabul ettinizse, imdi A'ya bakalm, siz B'yi sonlu sayda silsile kabul edince, B 'den yani sonlu saydaki olaylar silsilesinden, sonlu miktar byk olan silsile de sonludur. Demek ki A silsilesi de sonludur. Yani iki silsile de aslnda sonludur. Bu delil olaylarn gemie doru sonsuza dek gitmeyeceini gsteren tatbik delilidir. Aslnda tam byle deil ama ben basite anlattm. Ateistlerin savunduu, olaylarn sonsuza dek geri gittii grn rten bir delildir. _Not: Benim imdi bu grm deiti. Bu delili eletireceim: A ve B silsileleri bata sonsuz kabul edilyordu ve tatbik edilmesi sonrasnda A silsilesi fazla sayda izlenimi verildi ve bu tatbik olamaz, yani A silsilesinin bir ksm fertleri bota kalr dendi. Halbuki biz bata bu iki silsileleri sonsuz kabul etmitik. Bu tatbik olayn mesela 2005 yl ile 2000 yl olaylar itibariyle tatbik yapabiliriz; ve ama iki silsileyi sonsuz kabul ettik ve byle bir tatbikin sonsuza dek gittikleri varsayabiliriz. Yani apaz bir tatbik yapm oluruz. *** Alem sonradan yaratldysa ve zaman da onunla birlikte yaratldysa, siz o halde aleme neye gre sonradan diyorsunuz? nk her sonrann ncesi olmaldr ki ona sonradan denebilsin. ncelikte zaman kavramdr. O halde dediiniz u manaya geliyor: Zaman, zamanda yaratld. *** Bugn aldm bir kararla Allaha zalim diyorum. Zalim olmak Allah iin eksiklik olmaz; nk eksiklikten bahsetmek iin bu bahsedilenin tam da olabilecei dncesinden hareket edilir. Oysa nedensiz Allah baka trl olamazd. Bu yzden zalim olmas Onu eksik yapmaz. Bana kzanlara u soruya cevap vermelerini teklif ediyorum: Hereyin sebebi Allah deil mi? hayr derseniz; ek soru: Allah yaratmadan bir ey vcuda gelir mi? *** Ben zaman byle alglamyorum bu Aristonun grdr. Ona gre zamann tanm udur: zaman hareketin lsdr. Ben bunu
kabu letmeyerek u anlamda bir zaman soruyorum srarla sizlere: Ben 1, 2, 3 diye sayyorken 2 ile 3 arasndaki geen bekleme sre olarak bizim llerimize gre bir saniyelik ly soruyorum; bana deniyor ki alemden nce zaman yok ki, nk hareket yok, dolaysyla hareketin ls olan zaman da yok bakn benim sorduum u: Size gre sorarsam, yan siz aleme sonradan yaratld diyorsunuz ya, bakn imdi size gre Allah ile alemin varla gelmesi arasnda bizim llerimize gre bir saniye de olsa bir sre gemedi mi? yi dnn ok nemli ayrnt bu. zah: Sre gemedi derseniz, siz alemin varla geliine Allahn varlndan zaman olarak sonra deil demi oldunuz ve size gre Allah balangsz olduundan aleminde balangsz olmas gerekirdi. Ancak size gre alem balangldr. Yani balangl ve balangsz kabul ettiin iki eyin varlkta birlikteliini savunuyorsunuz ki byk elikidir, dolaysyla siz bu lafla hep dediim gibi madem alemde gemie doru olaylar dizisi sonlu yani balangl o halde bu lafla siz Allahn da balangc olduunu demi oluyorsunuz. Kabul etmek istemesinizde. Eer bir saniye geti derseniz bu laf yine yani Allah ile alemin varl arasnda bir saniye geti bizim llerimize gre derseniz, olaylar zinciri gemie doru sonsuz gitmeyip bir noktada durduundan ve demenize gre; bu andan bir saniye nce Allahn varln kabul ettiniz, zira Allahn varlyla alem arasnda sonlu sre olan bir saniyeden bahsettiniz, demek ki Allah alemden bir saniye nce varlktayd, ondan nce deil manas kyor. Yani bu laf da derseniz Allahn varlnn balangcn kabul etmekten kaamyorsunuz. Bu rnek bir saniye ama tabi ki bir salise de olsa deimiyor.

*** Dedi ki: kursatotcu, Senin dncelerin deist Tanr inancna benziyor tpa tp. Yani grmez, dnmez, merhamet etmez vs.. Ancak bunlar slamn Tanr anlayna uymuyor. Seni deizmden ayran ve mslman yapan nedir? Biraz da dncelerinin slamla olan ilikilerini anlat istersen. _Cevap: Bildiim kadaryla deizm, Tanry kabul eden bir gr; ancak onlar Tanrnn olaylara mdahale etmediini dnrler. En batan alemi yaratp sonra ona mdahale etmediini syleyen grtr. Ancak bu olamaz, nk en basitinden yle rnek vereyim; dncelerimiz ya da hatrlamalarmz. Hep u soruyu sordum yine soruyorum: Dnmek istemediin halde dndn bir dnce oldu mu? ou evet diyor, soruyorum, madem dnmek istemiyordun neden dndn? demek ki senden deil bu. Yani hr iradenle deil. Neden oldu yleyse? dolaysyla burada Tanrnn varln kabulden baka yok yoktur. Bir rnekte hatrlama ile verelim: Bir konu aklna taklyor ve dnyorsun ama bulamyorsun; kendini zorluyorsun ama karamyorsun. Sonra kendini salyorsun ve bir mddet sonra bulmak istediini hatrlyorsun. rnekvereyim ben televizyonda Zeki Mreni grdm ve bir an ismini hatrlayamadm. bu kadar mehur birinin ismini hatrlayamyorum dedim; bulmaya gayret ettim ama bulamadm. Sonra yoruldum ve braktm; belki be dakika sonra birden aklma geldi, soruyorum demindenberi uratm nedereydi bu dnce? Sonra ben kendimi zorlamay braknca aklma geldi; nereden geldi ve eer gelivermediyse yani hep kafamdaysa ben o ismi be dakika nce o kadar uramama ramen neden hatrlayamadm? Demek ki bu dnceleri etkileyen benden baka bir ey var. te Tanry kabul etmeden bu ve benzeri olaylar aklayamazsnz. Dolaysyla benim inandm Tanr olaylara mdahale eden bir Tanrdr. Deizm deil. Teizm ancak ben Allahn sfatlar yoktur; bilgisi vardr, o da zatnn ayndr dedim; bunlar esasen nceden sylenmi eyler. Meailik ad altnda gelien felsefe akmnda yer alr. Farabi ve bn Sina bu gr sistemletirdi. Kelam kitaplarnda ise dediim gibi insan biimci ilah anlay hakimdir. Yani ok byk hatalar yaplr. Mesela Mutezile mezhebine aklc diyorlar ya, aslnda yle deildir. Bakn Mutezile mezhebinin atlad udur: Onlar Allahn ezeli, ncesiz ilmini kabul ediyorlar, onlar da bu ilim zatnn ayndr diyor. Allah olaylar olmadan nce bilir diyorlar; buna karlk insan zgr irade sahibidir de diyorlar. Bu mu aklclk? ncesiz olan bir ilme gre sen bu fiilleri yapmyor musun, ne hrriyeti? Onlarn dedii udur: Allahn ilmi bizim fiillerimize tabidir derler. Ama ncesiz olan ilim sonradan olan fiile tabi olmaz; tersine sonradan olan fiiller ncesiz ilme tabi olmaldr. Yani cebr, zaten cebr felsefede ok hakim bir grtr. Mesela artk ben yle bir tavr yapyorum: Size tuhaf gelebilir; okuduum kitapta eer Allahn iradesi kabul ediliyorsa, ben diyorum ki bu adam bu ii bilmiyor. nk Allahn iradesinin olmad felsefe eserlerinde aslnda syleniyor. Bazen aka, bazen imal ekilde. Yani size tavsiyem meai akmn inceleyin. Plotinostan beri gelen bir akmdr. Aristo ile Platonun grlerini birletirdi Plotinus; bunu ise Farabi ve bn Sina gelitirdi. Ancak sudur nazariyesinde ok derinlik var. Yani unu diyorum size: Siz kelamclarn yani bir takm ahslarn Tanr anlatna bakpta Tanr byleyse ben buna karym deyip kestirip atmayn. ok derin bilgiler felsefe kitaplarnda mevcuttur, onlara bakn . Allahn merhametli, adaletli olduunu syleyenler elbette sizi tatmin etmez. Bu dnyann imtihan olduunu syleyenler sizi tatmin etmez elbet. Allahn yaptklarnda hikmet vardr ancak biz anlayamyoruz demeleri de sizi tatmin etmez, ama siz de eletirmeye yer arayan tavr brakp aratrmaya koyulmalsnz. Yoksa olduunuz yerde sayarsnz.

***
kursat: Allah vard ve hibir ey yoktu diye bir inan var,buna Ehli snet inanr ve una da inanr, Allah alemi sonradan yaratt kursat: bu sefer soru soruyorum: neyden sonra yaratt? Bu sefer aryorlar, zira zaman Allah yaratt diyorlar. peine alemi (Allahtan baka her ey) sonradan yaratt diyorlar, yani zaman alemle birlikte yaratt diyorlar.

mcin:
zaman yarattktan sonra m alemi yaratm diyorlar kursat: yok, ayn anda, Ehli snnet diyor bunu

mcin:
ok. kursat: bu lafa gre onlara gre alemden nce zaman yok deil mi

mcin:
sanrm. kursat: peine alem sonradan yaratld diyorlar, sonradan diyorsa bir ncesini kabul ediyor demek deil mi

mcin:
hmmm kursat: cevap ver

mcin:
anladm, bir eliki var gibi, eer senin sylediin gibiyse dnceleri kursat: nceyi kabul ediyor deil mi, ancak ncelikte zaman kavram zaten

mcin:
imdi doru mu anladm bir bakalm, Allah zaman ve alemi ayn anda yaratt diyorlar. ve sonra da alem sonradan yaratld diyorlar yle mi? kursat: evet, ehli snnet ve mutezile

mcin:
eliki var evet. bu laflarna gra Allah ile alem zamanda birlikte olmad m

mcin:
imdi bak, ben bunlar senin onlar anlatmana gre anlyorum. Ben onlarn kitaplarn ap okumadm. kursat: Allah ile alemi zamanda birlikte kabul etmi olmadlar m

mcin:
Hayr kursat: neden

mcin:
Allah alemi ve zaman bir anda m yaratt? kursat: onlar yle diyor

*** PELIPE: zaman yoksa beklemekte yok, ama beklememekte yok

kursat: o halde alemde mi ezeli PELIPE: ezeli deil kursat: ya PELIPE: Allahtan sonra kursat: sonlu bir zaman sonra m, sonsuz bir zaman sonra m PELIPE: bilmem, Allah bilir kursat: ama ikisiniden biri mi PELIPE: fark etmez ki, daha nce sylemitim zaman yoksa sonsuz sre ile an farkszdr kursat: zaman olmadan sonralk olur mu PELIPE: ite bu sreyi bo ver, alem, Allah olmasayd olmazd, yani varlk sebebidir, sebep nce olur mantken kursat: Allah zaman olarak alemden nce mi, deil mi PELIPE: ncedir herhalde kursat: zaman olarak m PELIPE: hayr kursat: ya PELIPE: sra olarak kursat:

zat olarak m PELIPE: Allahtan sonra, kursat: yani zaman olarak alem, Allahtan sonra deil diyorsun yle mi? PELIPE: sra olarak Allahtan sonra diyorum, nk Allah onun varlk sebebi, yaratcs kursat: net cevap istiyorum, yani zaman olarak alem, Allahtan sonra deil diyorsun yle mi? PELIPE: sonra demek deil mi bu kursat: hayr, birliktelik demek, sudur nazariyesi PELIPE: bilmiyorum onu, mantk yrtyorum sadece kursat: Farabi ve bn Sina bunu savunur, ben de kursat: eer sen alem zaman olarak sonra deil diyorsan, mecburen Allah ile beraber diyeceksin, baka seenein yok PELIPE: Allah var, baka hibirey yok, Allah alemi ve onunla birlikte zaman yaratyor, dolaysyla alem zamann sfrnda ama ezelde deil, ondan ncesi var, imdi konu kursat: alemden zaman olarak m nce Allah PELIPE: zaman yok ki, greceli bir ey bu kursat: o halde neden sonra diyorsun aleme PELIPE: nk insanm, beyin ancak buna msade ediyor, nk zamansz bir ortam hayal etmek ok g kursat: madem alem ile Allah arasnda zaman gemedi, soruyorum: Allah balangl m PELPE:

balangsz kursat: alem balangl m PELIPE: evet kursat: elikiye dtn, yle: O halde sen mecburen Allah alemden zaman olarak nce demek zorunda kaldn, nk balangl ve balangsz kabul ettin, bunlar ayn anda diyemezsin kursat: sana Allahn balangl olduunu ispatlyorum. Allah alemden nce de varlkta myd? PELIPE: evet kursat: sonsuz zaman nce de varlkta myd PELIPE: evet kursat: yani Allahtan bugne gelene kadar sonsuz zaman geti yle mi PELIPE: hayr kursat: ya PELIPE: alemden bugne belli zaman geti, Allah sonsuzdan bugne kadar vard, yine sonsuza kadar varolacak kursat: yani sonsuzdan bugne kadar vard Allah yle mi PELIPE: evet, zaman olarak deil ama nk zaman Allah yaratt kursat: geldiim nokta Allahn varlnn balangcn gsteriyor, Drt adet delilim var, rten olmad, ok gl anlataym sana ( daha sonra Allah'a ezeli dedim) PELIPE: ok

kursat: problem u: alemin kdemi, yani alem ezeli mi deil mi, ancak ehli snnet ve mutezile dedi ki: Allah vard ve hibir ey yoktu PELIPE: evet, benim gibi kursat: Allah alemi yani Allahtan baka her ey demektir, sonradan yaratt dediler PELIPE: evet kursat: ama u elikiye dtler, ncelikle, zaman Allah yaratt dediler, bu elikiydi PELIPE: bence deil kursat: nk zaman alemle birlikte yaratt dediler, yani onlara gre alemden nce zaman yoktu. buna karlk sonradan yaratt alemi dediler, sonradan olmas iin ncesi olmalyd, halbuki nce kavram da zaten zaman kavramyd, alem sonradan dediler ya, soruluyor onlara: neyden sonra yaratt, bu sefer aryorlar, mecburen unu diyorlar: bir mddet yaratmad sonra istedii vakitte yaratt bu sefer u soru soruluyor: bu yaratmama sresi sonlu bir sre mi yoksa sonsuz bir sre mi, bu sefer sonsuz sre derse bak ne oluyor: sonsuz sre beklemeyle biter mi, tkenir mi, sonuna varlr m, PELIPE: ama soru sama kursat: hayr, mkemmel soru, sonsuz sre bekledi diyemeyeceklerine gre mecburen sonlu sre sonra alemi yaratt diyolar PELIPE: ok kursat: burda ipler kopuyor ite PELIPE: eeee kursat: ok nemli buras PELIPE: ok kursat: sonlu sre sonra yaratt demeye mecbur kaldlar ya, sonlu srenin ba ve sonu belli olmal deil mi, bak sonlu zaman diyolar ya bunun sonuna alemin balangc diyorlar, bana ise Allah diyorlar. Yani daha nce Allah yok bu dnceye gre.

Allahn varlnn balangcn savunuyorlar, yani alem sonradandr diyen, Allahn varlnn balangcn savunmu oluyor

*** kursat: kzna tecavz edenlerin bu hareketi Allahn dilemesiyle mi oluyor? mcin: bilemeyeceim, sence. kursat: iradesi yok mcin: Allahn bir tek ilmi mi var? kursat: evet mcin: baka kursat: yok

mcin: bu alemin varla gelmesi hangi sfatyla oluyor? kursat: sfat deil bilmesi yeterli mcin: yani bilmesiyle alem de varla m gelliyor? kursat: evet mcin: ilgin kursat: meailer byle derler mcin: onlar kim? yeni duydum. kursat: Farabi ve bn Sina onlardandr, Plotinus kurdu bu akm

mcin: eski Yunanda m kuruldu? kursat: bilmiyorum, 300 yllarnda kuruldu, yani bunlar tek ben demiyorum mcin: peki akl ile vahiy attnda sen hangisini tercih ediyorsun kursat: akl mcin: akl vahiyden stn m sana gre kursat: onu demedim, ama byle yaparm, genel kural bu zaten mcin: vahiyin kayna ezeli ilme sahip olan Allah kursat: evet

mcin: oysa ilmin kayna her zaman yanlabilecek olan insan. nasl akl daha nce tutabiliyorsun? akl ise kimin akl? eytan da akl verir ama yanl akl. kursat: bak bilinen bir ey bu zaten. sence Allah alemden nce varlkta myd mcin: Allah hep vard. Daima. kursat: peki alem mcin: Alem yaratld diye biliyorum. kursat: alemden nce diyorsun ya, sonlu bir zaman nce mi sonsuz bir zaman nce mi mcin: Zaman alem ile birlikte varla geldii iin. alem yaratldktan sonra ancak nce ve sonra kavramlarn kullanabiliriz. alem yaratlmadan nce ncelik ve sonralkdan bahsedemeyiz. ncelik ve sonralk alemin iindedir.

kursat: o halde neden aleme sonradan yaratld diyorsun mcin: yle mi demiim. nerede? kursat: sen alemi sonradan yaratt demiyormusun mcin: alemi yaratt diyorum. kursat: peki kendi varlndan sonra m mcin: alem yaratlana kadar zamanszlk vard. o yzden sonra nce kavram yok burada. zamanszlk iinde yaratld. kursat: o halde alemin varl Allah ile birlikte mi varla geldi mcin:

Allah zaten varla gelmedi. O hep varlktayd. kursat: peki alem mi varla geldi mcin: Alem ise zamanszlk iinde varla geldi. tabi zaman ile birlikte. alem varla gelene kadar nce sonra yok. kursat: o halde sen mecburen zaman olarak alemden nce de Allah vard diyeceksin mcin: alemden ncesi zaman olarak yok. alemden nce zamanszlk var. zamanszlk iinde varoldu. kursat: bu zamanszlk bir zaman ald m mcin: zamanszlk ad stnde zaman almaz. kursat: o halde Allahn varl ile alemin varl arasnda zaman gemedi yle mi

mcin: Allah hep vard. alem ise yaratld. ama zamansz bir ortamda yaratld. kursat: sen Allah, alemden zaman olarak nce deil diyor musun

mcin: demiyorum. kursat: ne peki mcin: zamanszlkta yaratlan bireyi nce mi sonra m diye soruyorsun. zamanszlkta ncelik sonralk olurmu? kursat: olmaz m mcin: zaman olmazsa nce sonra da olmaz.

kursat: o halde neden aleme sonradan yaratld diyorsun mcin: hatrlamyorum. nerede demiim. mcin: yani sen Allah yalanyor mu demek istiyorsun krat kursat: evet mcin: Peki mr var m sana gre? kursat: yok mcin: balangc varsa mr de olmal m? kursat: ebedi

albatros: mcin, bir ey yaratldysa yaratandan sonra olur benim bildiim, yle deil mi? mcin: ama bundan sonra seni nereye getirecek bak iyi izle krat, Allahn varlnn balangc olduuna getirecek seni. sen Allahn varlnn balangc olduunu kabul ediyor musun? albatros: nce una bir aklk getir. mcin: Krat sen bu yazdklarn sonucunda Allahn varlnn balangc olduunu ispata almyor musun? nihai amacn bu deil mi? kursat: evet mcin: peki sen kabul ediyor musun bunu albatros? albatros: konu bu deil

mcin: peki albatros, Allah iin zaman geer mi sence? yani Allah yalanr m? albatros: benle deil, kratla tartyorsun.. mcin: iyi de zaman akmyorsa gemiyorsa nasl nce sonra diyebilirim. kursat: sen alemi yoktan yaratt demiyor musun mcin: yle biliyorum. kursat: yani alemden nce yokluk mu sz konusuydu mcin: Allah vard. kursat: yoklukta var myd

mcin: yoklukla varlk ters szckler zaten kursat: Allah yalnz myd mcin: evet kursat: sonra bu yalnzl bozuldu mu mcin: sonra bozulmad zamanszlk da bozuldu. kursat: yani hep mi bozulmutu mcin: zaman sonralk ncelik senin benim iin. Allah iin tm zamanlar her an onun emrinde kursat:

cevap ver mcin: sorun neydi? kursat: yukarda mcin: yani hep mi bozulmutu ne demek bu kursat: yani hep mi bozulmutu yalnzl, yani hi yalnz olmad m mcin: syledim ya yalnz diye kursat: uzun sre mi yalnzd ksa sre mi mcin: zamansz sre, nk sre yok. kursat:

zamansz sre nasl oluyor mcin: sre yok demek, zaman da yok demek. kursat: o halde yalnz deildi demek zorundasn mcin: imdi krat sen zamanda yayorsun diye Allah da zaman da m yaamak zorunda. Zaten zamann yaratcs. yaratlan yaratan idare mi ediyor? kursat: zamann yaratlmas zaman ald m almad m mcin: almad. kursat: o halde zamanda m ezeli mcin: nk zaman yoktu yaratlmadan evvel, zaman yaratld diyorum.

kursat: ezeli mi peki mcin: hayr, yaratld. kursat: ezeli deil mi mcin: ama zamanszlkta yaratld. kursat: sonradan m yaratld zaman mcin: Bak imdi. Allah iin zaman szkonusu deildir. Hala da deil. Her an herey ve tm zamanlar Allah indinde sabittir. Allah u anda 10 milyar yl ncesini de, 20 milyar yl sonrasn da yayor. kursat: biz burada ne kadardr yazyoruz mcin:

yarm saat diyelim. kursat: yarm saattir Allah ne yapyor peki mcin: yarm saat deil trilyonlarca yl izliyor belki de Allah u anda. yarm saati sen ben yayoruz. kursat: peki alemi Allahm yaratt mcin: evet. kursat: yaratmak iin hazrlk yapt m mcin: ne hazrl? Allah bir eye ol diye emretti mi o ey olur. kursat: yani yaratmak iin bir eksii yoktu deil mi

mcin: o noksanlklardan mnezzehtir. kursat: o halde alemin yaratlmas iin beklemesine de gerek yoktu yle mi mcin: yani zaten beklemesi iin zamann gemesi lazm, zaman da gemiyordu onun iin. kursat: yani alemi beklemeden yaratt yle mi mcin: zaman olmaynca bekleme de olmaz. kursat: evet mi mcin: evet. kursat:

o halde sen Allah ile alem varlkta beraberdi mi diyorsun, iyi dn mcin: demediimi defalarca syledim yukardaki satrlarda. kursat: ama dediin laf buraya gelmiyor mu mcin: Peki sen hep soruyorsun sorular. Allahn varolmasn, balangcn sana gre kim veya ne tetikledi? kursat: onu izah edemiyorum mcin: edemezsin. nk byle bir ey yok. kursat: ama deliller bunu gsteriyor mcin: bilemiyorum. bence biraz daha kafa yor bu konulara.

*** Aleme hadis yani, yoktu sonradan var oldu diyenler: unu demiyor mu: Allahn iradesi ezeli ve ezeli iradesiyle alemin sonradan var olmasn irade etti, yani ezeli olarak alemi sonradan yaratmay irade etti. _Soru: Peki ezeli iradesiyle alemi sonradan yaratmay irade etti dediniz, soruyorum, sonlu bir zaman sonra m yoksa sonsuz bir zaman sonra m alemi yaratmay irade etti? - Eer "sonsuz bir zaman sonra alemin varla gelmesini ezeli olarak irade etti" derseniz, sonsuz zamann sonu olmadndan alemin varla gelmemesi gerekirdi. Halbuki varlktadr, demek ki bunu diyemezsiniz. - Eer alemi sonlu bir zaman sonra yaratmay ezeli olarak irade etti derseniz _Cevap: Sonlu sreden bahsetmek iin bu srenin hem bann hem de sonunun belli olmas gereklidir. Siz bu sonlu srenin sonuna alemin varla gelmesi an diyeceksiniz, peki ama bu srenin bana ne diyeceksiniz? Mecburen Allah diyeceksiniz ki yine "alemden sonlu bir zaman nce Allah varlktayd, ondan nce deil" demi oluyorsunuz. Yani yine Allahn varlnn balangcn kabul etmi oluyorsunuz.
*** Gemiimizdeki olaylar bitti mi? Evet der. Sonsuz sayda olay biter mi? hayr bitmez der, demek ki gemiimizdeki olaylar bittiinden sonlu sayda olay olduklar anlalr. _ Size zamann gemite balangc olduunun delillerini vereceim. adet delil: _Delil 1: Gemiimizde sonsuz bir zaman m geti de bitti ve u an ki zaman yaanmakta? evet derse, sonsuz zaman biter mi? hayr derse, demek ki gemiteki zaman bitip imdiki zaman yaandna gre gemiimizdeki zaman sonsuz olmayp sonlu yani balangc olan bir zamandr. _Delil 2: Saat 1 diyelim, gemiimizde geen zaman dnelim, soruyorum: Bu zaman sonsuz muydu? evet derse derim ki: Peki aradan bir saat geti, oldu saat 2, soruyorum: Bu anda saat 1 deki ana gre daha m ok zaman geti? evet der, derim ki sonsuz zamandan daha ok zaman olur mu? olmaz der, madem yle sen saat 2 deki zaman saat 1 deki zamandan daha ok geti dediine gre, demek ki saat 1 deki zaman sonlu bir zaman manasna gelir. Dolaysyla sonlu bir zaman iin balang ve biti gerekli olduundan, saat 1 deki sonlu zamann sonuna saat 1 dedik ama ba da belli olmas gerekiyor; sonlu olduu iin. Demek ki gemite bu zamann da balangc vard. _Delil 3: 2003 ten 2005 e geldik. 2003 e gre daha m fazla zaman geti ve dolaysyla 2003 e gre zaman miktar artt m? evetderse, soru: Sonsuz zaman artar m? hayr derse, demek ki 2003 teki zaman da gemiten beri sonlu olduu anlalm oldu.

*** Soru: Teselsl (yani olaylar zincirinin gemie doru sonsuza gittiini ve balangcnn olmadn savunan gr) kabul edene soruyorum: Sizce hareket ettiricisiz hareket olur mu? olur derse, bu hareket kendi kendisinin mi sebebi o halde, bu ise batldr, derim. Bu sefer der ki: Hareket ettiricisi olmadan hareket olmaz. Derim ki: Halbuki sen bu dediini de kabul etmemektesin ite ispat: Eer olaylar zincirinin balangc olmasayd, demenize gre bu olaylarn hepsini bir btn olarak varsayarsak, bu olaylar yani bu olaylar zincirindeki her halka yani sebep sonu ilikisindeki her olay, sizce ayn zamanda hareket edendir. Dolaysyla bu olaylarn btnne hareketli denebilir. Oysa eer bu olaylar yani hareketler btn dnda, bir hareketsiz hareket ettici olan varlk, yani Allah kabul etmezseniz, siz yine hareket ettiricisi olmadan, hareketi kabul etiniz demektir. _Not: Sonradan grm deiti ve teselsl ben de kabul ettim.

- Hareket balangsz olur mu? olmaz derseniz, unu kabul etmediniz mi? balangsz bir balang. Allaha zalim dememek iin ok szler sylendi ancak Allahn savunulmaya ihtiyac yoktur. Cebre inanmayanlara ve Allahn iradesi olduunu kabul edenlere soru: Allah neyi irade ettiini ya da edeceini ncesiz ilmiyle bilyor muydu? biliyordu derse, derim ki: o halde neyi irade edeceini ncesiz olarak biliyorsa; olacan bildii olaylar da ncesiz olarak irade etmi olmad m? Zira irade edeceini ncesiz olarak bilmek; ncesiz olarak irade etmek manasna gelmez mi? evet, o manaya gelir derse, o halde senin yapacaklarn da bu dnceye gre ncesiz olarak irade edilmi demektir. Soruyorum: Sen, senden nce ne olaca ncesiz bir ekilde irade edilmi bir fiili mi yapmaktasn?

*** mcin:

sen unu sylyorsun. sonsuz zaman geipte alemin varla gelmemesi gerekirdi diyorsun deil mi? sonsuzluu kavrayamyorsun. Senin sylemine gre sonsuz zamandan hi bir ekilde bu zamana gelinemez. sen burada yanlyorsun. bir ezeliyet bir de ebediyet var deil mi, biri sonsuz gemi biri sonsuz gelecek ve biz bunun arasndayz. sen sonsuzluu tahayyl edemiyorsun. sonsuzluk zerindeki ara noktalara gelinemeyeceini iddia ediyorsun. pekala gelinebiliyor. gemiten gelecee giden bir sonsuzluk varsa bu sonsuzluk hatt zerinde imdiki zaman da olmaldr. kursat: ama imdiki zamandan nce sonsuz bir zaman geipte bize mi sra geldi mcin: evet ve sonsuz zaman geerekte sonsuzlua gidecek, sonsuz bir gemi ve sonsuz bir gelecek, biz bu arada bir noktayz. eer sen bu olmaz diyorsan, sonsuzluk kavramn reddediyorsun demektir. kursat: gemite bir balang olmal mcin: o zaman senin sorunun sonsuzluu alglayamamak, aklayamamak. sonsuzlua anlam verememek. kursat: Allah sonsuz zaman nce de varlkta myd? mcin:

evet, eer Allah iin zaman var ise kursat: peki alem sonsuz zaman nce varlkta myd mcin: bilemiyorum. ama ekseri gr yaratld ynnde. kursat: senin grn ne mcin: ekseri gre yaknm. kursat: yani hep varlkta deildi sonra varla geldi yle mi mcin: evet kursat: peki Allah ezel de yani balangszken de yaratmaya kadir miydi mcin:

dur ben yazn okuyaym daha kolay olacak biraz bekle kursat: ok mcin: forumdaki yaznda demisin ki: eer sonsuz bir zaman sonra alemin varla gelmesini ezeli olarak Allah irade etti" derseniz, sonsuz zamann sonu olmadndan alemin varla gelmemesi gerekirdi. halbuki varlktadr, demek ki bunu diyemezsiniz sorun burada. sonsuz gemiten buraya gelinebilir, bir trilyon yl nceye de gelinebilir. bir trilyon yl sonraya da, ama sonsuz gemie gitmek istersen gidip te bitiremezsin. sonsuzluun zellii bu. ad stnde sonsuz. sona ermiyor. buras geilen milyarlarca noktadan sadece birisi. kursat: ama ben gemiimizden bahsediyorum, yani diyorum ki: gemiimizde sonsuz zaman gemedi mcin: imdi ben diyorum ki: sen sonsuz gemiten bu noktaya gelinemez diyorsan bu demektir ki, sonsuz gemiten gelecee doru hi bir noktaya gidilemez demektir deil mi? kursat: hayr o deil (mcin mkemmel soru sordu) mcin:

o anlama geliyor ama kursat: zaten u zaman da sonlu diyorum, gemie doru gidildiinde mcin: tamam, sen sonsuzluu kabul etmek istemiyorsun. kursat: evet, gemitekini mcin: sonsuz kavram anlalmaz geliyor sana. bu sonsuz sayda olayn sonu gelebilir mi, demitin deil mi? kursat: evet mcin: gelmez kursat: o halde sra bize geldiine gre, demek ki gemiimizdeki olaylar sonsuz deil sonlu sayda demektir yle deil mi

mcin: biz son muyuz sence? biz son deiliz ki, sonsuz saydaki olaylar devam ediyor. kursat: geende de anlatmadm m bunu, srarla soruyorsun mcin: bak geen sefer de son demitin. biz hala buradayz ve yazyoruz. Demek ki son deilmi o zamanda kursat: gemiimizdeki olaylar soruyorum, u an saat ka mcin: 21:39 kursat: diyorum ki: 21:38 den nceyi dn, okey mi mcin: sonrasn da sen dn. 21:38 de bitirme. kursat:

bu ana gelinceye kadar sonsuz sayda olay m oldu yani mcin: sonsuz saydaki olayn bu zamana kadar ki ksm oldu. kursat: sonsuz sayda olayn ksm olur mu mcin: olmaz; sen paraladn, ben paralamadm ksmlara. 21:38 de paraladn zaman, dediim gibi sonsuz sayda olay paralamay sen tercih ettin. o devam ediyor. kursat: bak 21:38 den nce sonsuz sayda olay olup bitti mi mcin: sonsuz sayda olayn 21:38 e kadar olan ksm bitti. 21:38 den sonraki ksm da gelecek. kursat: onu sormuyorum mcin: ya krat 21:38 olmazsa, 22:56 olmazsa, 23:59 olmazsa bu sonsuz

saydaki olay nasl olacak aklar msn. dn olmazsa, bugn olmazsa, yarn olmasa bu sonsuz olay nasl oluacak. sonsuz olay bunlarn biraraya gelmesi. (yine mkelemmel bir aklama yapt mcin) kursat: dediim vakitten nce sonsuz sayda olay olup bitti mi bitmedi mi mcin: ya niye bu nokta. bu vakit. niye kesiyorsun. sen kesintiyi suni olarak yapyorsun, gerekte byle bir kesinti yok. geen zaman var sadece. ( yine sper bir izah yapt) kursat: soruya cevap ver( velakin sorum ok gl, net cevap veremiyor) mcin: fakat olaylar kesilmedi. bugne geldik. Bugn de kesilmeyecek, 2016 yl gelecek mesela, ezeliyet ebediyet izgisini dn kursat: senin gemiin yokmu mcin: geleceim de var. kursat:

gemiin var myd mcin: vard kursat: gemiindeki olaylar sona erip sana sra geldi mi mcin: eee kursat: sonsuz sayda olay sona erebilir mi peki mcin: ermez. kursat: o halde mcin: ermedi ki, sen bir noktada ermi farzettin. kursat:

sen domadn m mcin: dodum. kursat: belli bir vakitte deil mi mcin: evet kursat: onu soruyorum, gemiindeki yani sen yokken meydana gelen olaylar eer sonsuz sayda olsayd sra sana gelebilir miydi dersin mcin: sonsuzdan gelip, sonsuza giden bir ip var nnde, sen bu ipi tam nnde kesiyorsun ve diyorsun ki: bu ipin sol taraf sonlu. kursat: evet mcin: iyi de o ipi bala tekrar, imdi nasl bu ip

kursat: bal mcin: yani sonsuzdan gelip sonsuza gidiyor. kald ki gemiimdeki olaylar dahi sonsuzdur. nk balangc yoksa bu noktaya gelsen bile gemi olaylarn sonuna varamyorsan sonsuzdur. mcin: matematik grdysen bilirsin. Sonsuzun, sonlu herhangi bir sayya blm sonsuzdur. sen sonsuzu ikiye bldn, sonsuzun ikiye blm de sonsuzdur. Not: Daha sonra ben de teselsl yani gemite sonsuz sayda olay olduu grn kabul ettim. Burada mcin ilgin izahlar yapt.

***

Dedi: Delil getirdim diyen sensin! Balangsz balangcn haraketini balatann balangcn kim balatt? Aklm yatarsa Ben sana Uyarm, ok uzattn kursatotcu, Sen ne diyorsun? de bakalm... Cevap: Balangsz balang olmaz. O halde balang kabul edilmelidir. Ben Allahn da balangc var deyince tabii ki u soru gelecekti: Peki Onu ne balatt? Dikkat ediniz, aklen dndmzde nasl ki cisimlerin sonlu, yani kainatn sonlu olduunu vehimlerimiz bir trl kavrayamyorsa; yani st olmayan bir st; ancak bu aklen kabul edilmi olmaktadr. Cisimler iin dndmzde bu delili daha nce yazmtm. Uzay sonludur balnda, ama vehimler st olmayan bir st bir trl kabul etmek istememektedir. Ancak akli delil bunu art kounca vehimin bu rpnlarna kulak vermemek durumundayz. Ayn ekilde siz eer Allahn da bir balatcs var derseniz ve Onu balatan da baka bir ey, yine onu da baka bir ey balatt derseniz, bu balangsz bir balatan kabul etmeyi gerektirir ki aslnda BALAMAYAN EY YOK DEMEKTR. Ve bu lafla bu silsilenin bana balamayan eyi, yani yokluu koymu oldunuz ve u kural da ihlal ettiniz "hiten hibir ey kmaz." Yani bu sisile byle sonsuza dek geri gider derseniz; bu akli delille sabit olan, teselsln batl olduu delilini grmezden gelmek demektir. Yani gemiimizde sonsuz sayda olay oldu ve u an ki olaya sra geldi demek durumunda kalrsnz. Ama sonsuz sayda olay sona eremez, o halde mecburen unu kabul etmelisiniz: Gemiimiz de sonlu sayda olay oldu, o halde siz sonlu sayda olay ncemizde kabul edince, aresiz bu sonlu sayda olay da, sonlu bir zaman nce balad demek zorunda kalrsnz. O halde bu olaylar zincirini bir yerde kesmeye mecbur kalrsnz. Akl bunu syler ve buna kar kmak akla kar kmaktr. Nasl vehimler ncesi olmayan bir nceyi kabul etmekte zorluk ekiyor ise, bunu cisimlerde (uzay) verdiim rnee uyarlarsak; cisimlerin sonlu olduu akli delille sabit ama vehim bunu kabul etmek istemiyor ve vehmin dediklerine kulak aslmaz bu durumda. Yine burada vehim ncesiz bir balangc anlamakta zorluk ekse de, aklen durum bu olduundan vehmin bu durumuna da kymet verilmemelidir. Baka are olmaynca aresiz tek areyi kabul edeceiz.
*** Size Kurann vahyolduuna dair orjinal bir aklama: Mantken dndmzde, bir insan sahte peygamberlik iddiasnda bulunaca zaman neye dikkat eder? Yazd veya yazdraca kitapta insanlarn bir yle, bir byle ifadeler grmemesini amalar deil mi? Mmkn mertebe buna zellikle dikkat eder. Ancak Kuranda on yandaki bir insanda okusa, ayetin bir yle, bir byle olduunu rahatlkla grr,

dolaysyla burada baka bir olay var. Kuran ayetlerinin nemli bir durumu var; o da udur: Kuranda anlatlan lah, dikkat edilirse insan biimcidir. mtihandan bahseder ve olaylarn nceden bilindiininden de bahseder. (Hadid 22) Hakbuki mantken nceden bilinen bir ie imtihan ifadesi kullanlamaz. Baka bir ayette mana olarak yle denmekteydi, tam meali hatrlayamyorum "Eer Kuran Allahtan bakasndan olsayd iinde elikiler olurdu." Dikkat ediniz byle bir kitab insan yazmaz. On yanda bir ocuk bile bu mantkla, yani uydurma bir kitap yazp Allaha isnad etmeye kalksa, ocuk bile bunu yapmaz. O halde u sonuca varyoruz: Allah, Kuran ile kullarn saptrmaktadr. Bu incelii anlamak gerekir, hal byleyken Ateistler yle yapyor:"Bakn ben unu buldum, Kuranda bir yerde byle, ama bakn bakn baka yerde tersini yazyor. Byle ilahi kitap olur mu ya?" diyorlar ve bunu delil getiriyorlar Kurann uydurma olduuna. Ama Kurandaki bu tip ayetler zaten ok saydadr ve kullar Allah tarafndan Kuran ayetleriyle saptrlmaktadr. te bu delil, Kurann vahyedildiinin gl bir delilidir. unu da sylyorum: Allah peygamberini de saptrd, zira onun szlerinde anlatlan ilah, insan gibi bir ilah anlatmdr. Bu dediklerimi iyi anlayan ok ey anlam demektir. *** Dedi: "yleyse zamann yaratcs iin nasl bir balang dnlebilir? Geen gnlerin ilkini de o yaratt? Geen gnlerin sonu olan bu gn de O yaratt. O zamandan mnezehtir" _ Cevap:"Geen gnlerin ilki" dedin, peki bu ilk gn Allahtan sonlu bir zaman m yoksa sonsuz bir zaman sonra m yaratld? Sonsuz zaman sonra yaratld diyemezsin, nk sonsuz zamann sonu gelmez. Sonlu zaman sonra demeye mecbur kalrsn ve sonlu bir zamann ba ve sonu belli olmaldr. Bu zamann sonuna: lk gn dedin mesela, peki ya ba? te ona ise Allahn varl demek zorunda kalrsn. Yani Allahn varlnn balangcn kabul etmi olursun. Ancak bu konudaki durumum ok zor; aklayc izah yapamyorum u an. Ancak baka bir yoldan yaknda bu konuyu tekrar irdeleyeceim. *** Daha nce Cennet, Cehennem, yeniden dirilme gibi Kuranda bildirilen eylerin, yani haber verilen eyler, haber verildii gibi olabilirde veya olmayabilir de demitim. Yani yeniden dirilme, cennet, cehennem olabilir de, olmayabilir de demitim. Bunu syleme dayanam Allahn, Kuran ile insanlar saptrm olmasyd. Ancak bu dncemi deitirdim ve Kurana yle bakyorum artk: nce u: Allahn iradesi olmad iin Kuran ile hi bir ey kasdetmedi ancak Kuran ayetlerinden insanlar, mana anlyorlar; bu adan bakldnda u ekile dnyorum: Kuranda anlatlan ey ile eer akli deliller zt deilse onu direkt kabul ediyorum. Yani cennet, cehennem, yeniden dirilme gibi eylerin varln mantk inkar etmez. Ancak Kurandaki baz ayetlerin d anlam yani zahiri, akli delillere zttr. te bu ayetlerin d anlamn kabul etmeyeceim. Mesela bu dnyann imtihan dnyas olmas, Allahn ara istivas yani oturmas, Allahn eli, gzleri, merhameti gibi geen ayetler vardr. Ama Allahn duygusu olmad iin bu ayetler byle gese bile ben akli delillerle sabit olan gerei brakamam. Byle olduunda, ben akli delillerle sabit olan kabul edeceim ve ayette bu anlamn ztt ekilde anlatlan ayeti, lafz olarak kabul edeceim ancak d anlamn kabul etmeyeceim. Yani cennet, cehennem, yeniden dirilme var diyorum. "Olmayabilir de" ifadesini artk kullanmyorum. *** Dedi: "Bu iler eytandandr deseydin ya" _Cevap: Her eyin sebebi Allah deil mi? evet dersen, eytann yaptklarnn da sebebi Allah deil mi? Ya da sizin inancnza gre her ey Allahn iradesiyle olmuyor mu? dolaysyla eytann yaptklar da bunun iine girmiyor mu?

***
kursat: sana sper bir soru buldum mcin: sor bakalm. kursat: aslnda ateistlerin delilini sana uygulayacam mcin: ateistlerin delili mi? kursat: sence her olayn bir sebebi var mdr mcin: silsile mi yoksa, teselsl yani kursat: evet ama bu baka mcin: Galiba olaylarda bir neden sonu ilikisi var. kursat: bunu soruyorum, yani olaylarn birbirleri zerinde etkisi var mdr, soba yand ve sndk rneinde snmamzn sebebi soba mdr mcin: sobada yanan kmrdr evet kursat: o halde olaylarn sebebi ondan nceki olaydr diyorsun yle mi mcin: her zaman byle midir bilmiyorum ama zaman zaman byle kursat: bak olay anlataym ben sana, tahminim gibi kmadn mcin: daha iyi olur anlatman. kursat: genelde Allaha inandn syleyenler, olaylar arasndaki ilikiyi kabul eder, yani sebep sonucunu zorunlu klar, onu varla getirir derler okey mi mcin: evet kursat: ben bu sefer unu soruyorum bunlara: peki bu sebeplerin de sebepleri var m, onlar buna da evet derler

mcin: zincirleme yani kursat: ben devam ederim, bunlarnda sebebi var m, yine evet der, bu sefer derim ki, bu manta gre 100 sene nceki veya 1000 sene nceki olay senin u an ki hareketlerini etkilemi ve belirlemi olmuyor mu diye sorarm, bu sefer evet demek durumunda kalr okeymi mcin: evet kursat: ben de, madem senin fiillerini sen deil senden nceki olaylar etkiliyor dolaysyla belirliyor senin bu grne gre senin hr iraden kalr m derim, mcin: fiilleri yoktu bunu sonradan sokuturdun araya. sebep sonu vard. kursat: anlamadn m mcin: sonu olan kiidir. kiini fiili, kiinin sonucudur. kursat: ancak o da bir olaydr mcin: anlaamadk yine. kursat: basitce anlattm mcin: ama fiil kelimesini kullanmaman lazmd. fiil yzyl nceki olaylarn deil mcin: kiini hr iradesinin sonucudur. kursat: zaten ben bu delili hr irademizin olmadn ispat iin verdim mcin: anlyorum ama ispatlayamyor ite grdn gibi.

*** Allahn iradesinin olmadn sana gstereyim mi? Eer biri Allah olaylar nceden bilir derse, zaten Kuranda bundan bahsedilir. O halde unu sylemesi gerekir: Olaylar olmadan nce Allahn ilminde yani bilgisinde bellidir demektir. Belirlenmi olan ey tekrar belirlenir mi? Mantken belirlenmez deil mi? O halde tekrardan isteme, seme ve belirleme anlamn tayan iradeye ne gerek var ve manas ne olur ki? Zaten ilminde bunlar belli. Bir de u var; nemli bir ayrnt elbette, ama bunlar kelamclar da gremedi. Gazali de dahil. Mesela bugn yapmur yad, sorsam: Allah isteseydi bu yamuru bugn yadrmayabilir miydi? Bu soruya evet diyenler ne dediini bilmeyen ahslardr. nk eer bu yamurun bugn yaacan nceden Allah biliyorsa, bu yamurun bugn yaaca Allahn bilgisinde belli demektir. Madem yle soruya verilen cevapta "isteseydi yamuru bugn yadrmayabilirdi" demek ise u sonucu dourur; yani bugn yamurun yamamas demek, Allahn yanlmas demek olur. Hani biliyordu ya yamurun bugn yaacan, ne oldu? Yamazsa Allahn ilmi yanl kt ve Allah cahil oldu manas kar. Bu olamayacana gre tek sonu olarak u kalyor: Allahn iradesine yer kalmaz. Yani iradesi yoktur. Bu ince bir konudur. Ancak bilenler bunu biliyor. Eskiden yaam insanlardan bunu sylyenler var. Mesela bn sina ve Farabide Allahn iradesi, ilmi gibi dnlr; yani irade inkar edilir. Aslnda btn sfatlar inkar edilir. lmi kabul edilir ve ilmine de kendisidir denir. *** Dedi: Ben yazdn rnekle, bundan kardn sonu arasnda hi bir balant gremiyorum. Yamurun yaaca ya da yamayaca nceden bellidir evet. Bugn yamur yamsa, Allah byle belirledii iindir. Eer isteseydi bugn yamur yamayabilirdi ama yine bunu da kendisi nceden belirlemi olurdu. Biz insanlar tam olarak Allah'n neyi belirlediini bilmiyoruz; yani Allah'n bugn yamur yadrmam olmasnn, kendi belirledii eyleri sonradan deitirmesi eklinde yorumlayabilmemiz mmkn deil. Tabii ki, isterse yamur yadrmayabilirdi ama bu da Onun iradesi ile alakal, demek ki nceden yamur yamayacan belirlemi diyebiliriz sadece. _Cevap: Senin demek istediini anlyorum. Zaten kelamclar bunu der, ancak burada nemli ayrnt u: Sonuta Allahn deimez ve baka trl olamayacak bir ilmi vardr. Bunu zaten kabul ediyorsun, dolaysyla ilim belirleyicilik zellii tayor tek bana. Zira ilerde olacak olaylar ilminde bellidir, yani ilim bunlar tek bana belirler. Dolaysyla burada artk iradeye gerek kalmaz ve Allah ilmindeki olaca belli olan eyi deitiremez. Zira ilminin deimesi demek, yani olacan bildii eyin meydana gelmemesi demek, Onun yanlmas demektir. Dolaysyla Allah olacan bildii eyin meydana gelmesini engelleyemez. Yani O olayn baka trl meydana gelmesini de isteyemez. Zira ezeli ilim grne gre iradeye yer kalmaz.

*** Dedi:"Allah sonsuz sre beklemitir ve alemi yaratmtr. Bekleyii sona ermitir." _ Cevap: Bu arkada en fazla beni anlad sanki; ancak dikkat: Sonsuz zamann beklemekle sonuna varlmaz ki; dolaysyla alemin varla gelmemesi gerekirdi ,dolaysyla bunu diyemezsiniz ve mecbur sonlu sre bekledi diyosunuz. Bu sefer anlattm gibi Allahn varlnn balangcn kabul etmi oluyorsunuz. *** Dedi: Ben senin dediklerini anladm da sen inatla ayn eyi yazyorsun. Diyorum ki "Allah'n bekledii srenin uzunluu sonsuzdur" bu uzunluun sonsuz olmas, balangcnn olmamasndan kaynaklanr. yica somulatraym, diyorum ki, bu eksi sonsuzdan gelip ( dikkat et gelip diyorum, balayp demiyorum) +9'da biten bir sre olsun. +9 dediim yer, alemin yaratld an olsun. Olay bize bildirildii kadaryla byle deil mi? Bu durumda Allah'n varlnn balangc yoktur. Alemi yaratmadan nce sonsuz sre beklemitir; nk balang taraf eksi sonsuzdan gelmektedir. Ama yaratt anda bekleyii sona ermitir. Bu sre ( bekleyi) sona ermitir. Ancak uzunluu bykl sresi zaman asndan sonsuzdur. _ Cevap: n kabulle yola kyorsun ve tartmay bu n kabuln doruluunu kabul ederek sonlandryorsun. Zira balangsz dedin

Allaha ve verdiin rnekte art 9 da alem yaratld dedin ve bunu diyerek Allah sonsuz sre bekledi diyorsun. Ancak ilk kabuln burada yanl oluyor. Zira eksi sonsuzdan sence beklemeyle art 9 a varlabilir mi? Bunu bir dn istersen? Ben diyorum ki madem bu art 9a gelinmitir. O halde Allahn da mutlaka varlnn balangc olmaldr. Sol taraf balangszlk olduunu farzet sa taraf art 9 okey mi? bak imdi sol tarafn balangc yoksa ordan balayp nasl art 9 a gelinir .( balangsz olan balayabilir mi ) ve bu rnekte balangszlktan art dokuz aras sonsuz bir zaman mdr? evet diyeceksin. soru: bak kolay soru bu: sonsuz zamann beklemekle sonuna varlr m? sonuna varlan ey ad zerinde sonludur. sonsuz ise ad zerinde sonu olmayandr. dolaysyla sonsuz, sonu bulunmayan olunca, onun sonuna da doal olarak varlamaz. *** Sana unu soruyorum: Kurana inanyor musun? evet dersen, unu soracam: Kuranda kyametin vaktinin sadece Allah tarafndan bilindiinden bahseden ayet vardr. Buna gre unu soruyorum: Kyamet vakti ilerde mi, geride mi? lerde dersen, unu da soruyorum: Allah ilerde olacak bir olay biliyorsa, o halde ilerde vuku bulacak her olay biliyor demektir. Zira olay olma noktasnda aralarnda fark yoktur; bu rneime mantkl diyorsan, una ne dersin: Senin burada yazacan da, sen yazmadan nce biliyor muydu? Bu soruya artk ne cevap vereceksin bekliyorum *** Dedi: "Hem Allaha inanacaksn, hem de Allahn bundan sonra alaca kararlara ambargo koyacaksn. Allah son peygamber kararn deitirse ya da yeni bir kitap gnderme karar alsa, itiraz m edeceksin. Allahn alaca kararlar kullarn tekelinde olabilir mi. O zaman nerde kald Allahn her eyi bildii ve her eye gcnn yettii inanc. Daha nce de pekala karar deitirmitir. rnei de Kuran'da vardr. nce iki iilmesini normal gren Allah, sonra karar deitirip haram klmtr. Bunu eliki gren ateistlere verilen cevap ise: Allahn bir hikmeti vardr olmutur. imdi sen Allahn hikmetine inanmayacak msn kursatotcu? Bu yazya cevap vereceksen, zorlamal yorumlara girmeden ver ltfen." _ Cevap: Arkadan yazsnda can alc nokta u: "nce iki iilmesini normal gren Allah, sonra karar deitirip haram klmtr." Baknz halbuki bu ahs Allahn olaylar nceden bildiine de tahminim inanr. O halde unu soruyorum: ki imek serbest iken yani haram klnmamken de Allah, Kuranda yer alacak olan ikinin haram klnacana dair ayeti bilmiyor muydu? Bu soruya: biliyordu dersen, unu derim: Madem ki Allahn ezeli yani ncesiz ilminde bu ayet de biliniyordu, o halde ezeli olarak Allah ikinin haram edileceini de biliyordu. Dolaysyla bu olay, Allah iin karar deitirme deildir. (Zaten sizler yani Ehli Snnet Allahn ezeli yani ncesiz ve deimez bir iradesini kabul ediyorsunuz. Yani size gre de Allah karar deitiremez) kinin serbest olduu dnem itibariyle, bu ayetin vahyedileceini biliyordu, ancak daha sonralar da, ezeli ilmiyle haram klnacana ilikin ayetin de vahyedileceini biliyordu. Ksacas Allah karar deitirmez. Zira karar deitirmek, gelecekten haberi olmayan varlklara zgdr. Gelecei bilenin karar deitirmesi sz konusu deildir. Zaten ezeli ilim (ncesiz ilim) kabul edidiinde iradeye yer kalmaz. Tekrarlyorum bu ince bilgidir ama felsefe tarihinde bunu ok kii anlamt. Hatta ben kendimden rnek vereyim: Bir kitapta Allahn iradesinin olduundan bahseden bir yazar grsem, batan, bu adam bu konular bilmiyor derim. ek not: radesi olmadnn yle bir delili daha vardr: radesi olann amac da vardr. Halbuki ama edinmek acizliktir. Zira ama edinen iin, ama edindii eye kavumak onun iin ama edindii eye kavuamamaktan daha efdaldir, daha iyidir, daha mkemmelliktir. Dolaysyla ama edinen, ama edindii anda eksiktir. Eksikliini, bu ama edindii eyle tamamlamak ister. Allah eksik olmadna gre, kendisiyle daha mkemmel olaca bir eyi ama edinmez. Ama edinmedii iin de iradesi olmaz. *** Zamana sonradandr ve bunu sonradan Allah yaratmtr diyenlere sorular; bu sorular Alaaddin Ali Tusinin Kitabuz-Zuhr adl kitabndan aldm. not: Bu deliller aleme balangsz diyen filozoflarn delilidir. - Zaman ayet zorunlu olarak hadis (sonradan) olsayd yokluu varoluundan nce olurdu. - Zaman konusundaki nce geli zamanla olsayd zamann yok olduu farzedildii durumda var olmas gerekirdi - Alem eer hadis (sonradan) olsayd, yaratcs ittifakla ondan nce olurdu. Bu nce oluta ya sonlu bir miktardr. Bu da yaratcnn hadis olmasn gerektirir. Zaten Onun sonlu olacak bir ekilde nce oluunun bu miktardan nce var bulunmadndan baka bir anlam yoktur. _ Yorum: Burada dehet derecede beni donduran durum udur: Dikkat edin ki Ehli snnet ve bir ou Allah alemi sonradan yaratt diyor ve filozoflar sorduklar sorularla onlarn aslnda Allahn varlnn balangcn savunduklarn gsteriyorlar. Ama u nokta yzyllardr es geiliyor ve hala geilmektedir. Olay u: Bu filozoflar aleme balangsz diyorlar. Alem, Allahtan zaman olarak sonra deil diyorlar. Ancak bunu derken nlerinde iki seenek vardr. Birincisi: Ya tesesl batldr yani olaylarn gemie doru gidildiinde balangc vardr diyeceklerdi. Ancak bunu deyince de suduru (alemin Allahtan zaman olarak sonra olmakszn tamas, kmas) kabul ettikleri iin yani alem, Allahtan zaman olarak sonra olmad, birlikteydi diyen gr savunduklarndan; nasl alemin balangcn kabul edeceklerse Allahn varlnn balangcn da kabul etmek durumunda kalacaklard. Ancak onlar birinci kk tercih ettiler. O da u: Direk olarak Allah balangsz kabul ettiler ve suduru kabul ettiklerinden dolay alemi ezeli, balangsz kabul etmek durumunda kaldlar. Halbuki yzyllardr u anlatlr kitaplarda: Teselsl batldr denir. Olaylar gemie doru sonsuz gider gr batldr denir. Yani ne oldu? bunlar eliki iinde kaldlar. Aslnda aleme ezeli demekle, yani balangsz anlamn kasdederek ezeli dediklerinden direkt olarak teselsl kabul etmi oldular. Yani olaylarn balangc yoktur, gemie doru bu silsile byle gider demi oldular. Zor bir durumda kaldm. Ksaca insann nnde iki seenek var bu konuda: Ya Allah balangszdr deyip teselsl kabul edecek ya da teselsl batldr deyip (nasl savunma yaparsa yapsn: ister filozoflar gibi suduru kabul etsin; isterse dierleri gibi alemin hudusunu yani sonradan varla geldiine inansn ) mecburen Allahn varlnn balangc olduunu kabul edecek. Ben teselsl batl dediim iin ikinci kk tercih etmek zorunda kaldm. *** Sana gl bir soru soracam: Bakara 6 ve 7 nci ayetlere bak ve bana syle, Allahn kalplerini mhrledii insanlar var m? evet dersen, unu soracam: Bu insanlarn kalpleri mhrlenme annda da iman etmekle mkellef tutuldular m? (Araf 158) evet dersen, soruyorum: Hem mhrlenme var, hem de iman teklifi. Peki mhrlenen ahslar mhrlenme annda iman edebilir mi? Mhrlenme ann soruyorum, sonrasn deil. Bana "hayr o anda iman edemezler" dersen, unu diyorum: O halde iman edemeyecekleri halde iman etmeleri teklif edilmi olmad m? Buna evet dersen, unu sorarm: Bu ise onlara kaldramayacaklar yk yklemek olmaz m? Buna "yle olur" dersen, bakBbakara 286. ayete; ancak unu diyorum: Her ayetin direkt olarak manas alnamaz, bunu gsterdim sana ve bu mhrlenen ahslar zorla kafir yaplm olmad m?

*** yle bir yaz grdm ve heyecanlandm ama sizden bunun yorumunu bekliyorum. yaz u: "Nedensellik dncesi samadr. Neden sonutan nce olamaz, sonula zamanda olamaz, sonutan sonra olamaz. Zamandalk her

ikisini aynlatrr. "Nedenin sonutan nce olmas da birinin varl brnn yokluunu gerektireceinden mmkn deildir. Neden, neden olduu srece sonu ortada yoktur ve sonu, sonu olarak meydana knca nedenle iliii kalmam demektir. Bu yazda zellikle nedenin sonutan nce olamayacana ilikin izah nemli. Ben de bu grteyim aslnda. Olaylar arasnda hakiki anlamda nedensellik yok diyorum. Btn olaylar ncesiz bir ilimle oluyor diyorum. Yani bence soba yand iin ben snmyorum ya da yemek yediim iin doymuyorum ya da musluu atm iin su akyor deildir. yle inanyorum: Musluu amam ve suyun akmas; bunlar Allahn ncesiz ilminde belli olduu iin olmaktadr, diyorum. Bu olaylar aslnda birbirine etkide bulunmuyor eklinde inanyorum ne dersiniz? *** Benim u anda odaklandm konu gerekten alem ile Allah ilikisinde zaman meselesidir. Yani alem, Allahtan sonra m varla geldi yoksa birlikte mi vardlar? Ben ikinci kk tercih ettim ama unu anlatyorum size, birinci kk da seseniz siz unu gremiyorsunuz: Allahn varlnn balangcn savunuyorsunuz! Bunu anlatyorum ama hi kimseden bu konuda bana yardmc olacak fikirler alamadm ve filozoflarn da elikiye dtn grdm. Yani onlar suduru kabul etti. Yani alem sonradan olmad, Allah ile birlikteydi dediler. Aleme ezeli dediler; yani balangsz. Ama unu grmediler ve hi kimse de bunu ortaya koymad: Bu laflaryla filozoflar teselsl' yani "olaylar zincirinin balangc yoktur, gemie doru gider, ba yoktur" anlayn savunmu oldular. Halbuki onlar da teselsl yanl diyorlar. Yani bunu kimse ortaya koymad. Ben ise arada kaldm ve Allahn varlnn balangcn savunmak durumundaym ve bana yardm etmiyorsunuz. Not: Aslnda onlarn teselsl kabul ettiklerini sonradan rendim. ** Daha evvel Allahn varlnn balangc var demitim. Ancak yeni aratrmalarm sonucunda yanldm anladm. Kararm u ki: Allahn varlnn balangc yoktur. Allah balangsz ve ncesizdir. Ancak alem yani Allahtan baka herey de aynen Allah gibi balangsz ve ncesiz yani ezelidir diyorum ve teselsl ad verilen ve yzyllardan beri batldr denen teselsl' kabul ediyorum. Yani olaylar zincirinin ba yoktur diyorum. O da balangszdr diyorum. unu anladm ki: Her kim ki teselsl batldr derse, yani olaylar zincirinin gemie doru gidildiinde bir balangc vardr derse, gemie doru gidildiinde sonlu bir zaman nce alem balad derse; o kimse Allahn varl ile alemin varl arasndaki ilikiyi aklayamaz ve bu kii ister sudur'u (alemin, Allahtan kmas, tamas) kabul etsin, yani alem Allahtan zaman olarak sonradan varla gelmemiti, birlikte varlktaydlar desin, ya da alemin sonradan varedildiine inansn, bu kii ister istemez Allahn varlnn balangcn savunuyordur ve bundan kurtulamaz. Bunu anladm, geni izah yaknda yapacam. Yani alem de ezeli, Allah da ezeli. Sudura inanyorum ama benim anladm sudur, geleneksel olarak anlatlan ekli deil. Direkt madde olarak dnyorum alemi. Yani bn Sina ve Farabinin dedii gibi deil. lk akl, sonra ikinci akl gibilerinden deil yani..

***
kursat: albat seninle konualm, sen nce Allaha inandn syleyen biri gibi cevap ver albatros: tamam kursat: alemi yoktan m yaratt albatros: evet kursat: alemden nce de varlkta myd peki albatros: tabii ki kursat: sonlu mu yoksa sonsuz zaman nce miydi albatros: hmm, iyi dnelim sonsuz diyemeyiz, nk bitmez. sonlu zaman nce. kursat: sonlu srenin ba ve sonu belli olmas lazm m, deil mi albatros: evet. kursat: emin misin albatros: bana Allah, sonuna alemi koyuyoruz. kursat: dur albatros: sonu = alemin balangc kursat: emin misin albatros: evet kursat: peki sonuna alemin balangc dedin ya albatros: evet kursat: bana ne diyeceksin albatros:

Allahn varl. kursat: peki bu lafa gre Allahn varlnn balangcn savunmu olmadn m albatros: hmmm.. kursat: albat ne diyorsun albatros: yaratmaya kadar geen sreden bahsetmi olmuyor muyuz? kursat: evet albatros: yani Allahn beklediini. kursat: evet kursat: Allah yaratmak iin bekledi mi, beklemedi mi albatros: bu nermeye gre, Allahn balangc deil, alemi yaratmak iin bekledii anlam ortaya kyor. kursat: bak albatros: yle deil mi? kursat: ben diyorum ki, alemi yoktan yaratmtr diyen ne dediini bilmiyor, aslnda yoktan yaratlmad alem, hep vard albatros: ite vahdet-i vcud.. kursat: hayr, sudur. Allahn bilmesiyle beraber, alemin varla gelmesi beraberdi, ancak Allahn bilmesinin balangc yoktu, dolaysyla alemin de balangc yoktur. Var diyen, alemin varl ile Allah ilikisini yapamaz, ehli snnet rezil oldu, anlataym bak, ama aranzda yarma yapacam okey mi, kim anlayacak diye, yapaym m albatros: tamam. Barchina : ok kursat: ok nemli ancak yzyllardr anlalamyor bu, ehli snnet diyor ki: Allah, alemi sonradan yaratt, peine diyor ki: zaman da sonradan alem ile beraber yaratt, imdi bu aklamadaki mantk hatas nedir, bunu Gazali de diyor, hadi bakalm albatros: zaman sonradan yaratmak demekle, yine bir zaman kavram ortaya koyuyor. zaman olmadan "sonra" olur mu? kursat: albat buldu, yzyllardr bu anlalamad, halbuki ok ak deil mi albatros: "nce" zamanla birlikte vardr. "sonra" da. kursat: tabi kursat: bak imdi albat sana dnelim mi albatros: evet kursat: bu anlattklarmdan sonra Allahn varlnn balangc olabileceini savunabilir misin albatros: zaten Allah kavramyla eliiyor balangc olmas. kursat: evet, dolaysyla ben alem balangsz dedim ama sen Allah olmayabilir dedin ya albatros: evet kursat: bunu dediinde olaylar zinciri balangsz diyor musun yine albatros: evet, balangc kabul edersek, balatan bir eyi de kabul etmeliyiz, balangszdr kursat: peki bunu dediinde bir eyin sebebi kendisi olamaz da diyorsun deil mi albatros: bildiimiz yle evet. kursat: peki bu grne gre herey raslantsal olmuyor mu albatros: evet ve tuhaf da deil bu kursat: ama bu evrende sen raslant m, danklk m yoksa genel manada dzen mi gryorsun albatros: ok yanl, dar bir bak bu krat

kursat: neden albatros: dzen neye gre dzen kursat: ok basit albatros: evrenin elinde bir ekili var, trilyarlarca bilet, trilyarlarca ihtimal, ama bu ekiliin tm biletleri, yine evrenin kendi elinde, ne karsa ksn, bilet kendinde zaten. kursat: eeeeeeeeee albatros: eee ne? o ihtimallerden biri de bu "dzen!" denilen oluum ve tesadf! kursat: nedensiz mi sence bu albatros: hangisi? dzen mi, oluumlar m? kursat: bu dzenin byle oluu albatros: nedenli. kursat: onu nedenleyen de, nedenlenmi miydi albatros: evet, bunu demek durumundayz tabi. kursat: o halde bizim fiillerimiz de bahsettiimiz eski nedenlerle nedenlendi yle mi albatros: tabi, ncekiler imdikileri dourdu. kursat: o halde bizim hr irademizden bahsedilebilir mi albatros: hmm, kendi yaptklarmzn sonucunu kendimiz yayoruz kursat: soruma yant m bu albatros: paradoks bir durum kursat: yani u an u yazdlarn yazmayabilir miydin sence albatros: seni grmem yazmama sebep oldu kursat: yazmayabilir miydin sence albatros: yazmayabilirdim, yazmay istemiim ama. kursat: yazmayabilir miydin bu yazy, net sordum albatros: yazmayabilirdim kursat: ama elikiye dtn ya, akla nce sen elikini albatros: anlyorum kursat: anlat albatros: ama buradan karmmz ne olabilir? hr olmak durumundayz yoksa varlmz nasl idrak edebiliriz kursat: ama inancna gre bu olamyor deil mi, nedenini akla albatros: sebep-sonu ilikisi Krat, etki-tepki kursat: bak inancn gerei sen robot olduunu kabul etmen lazm, robotum ben gibisinden yani, kabul m albatros: etkiye kar yorum yapyorum ama, tepkimde buna gre kursat: ama yorumunda baka bir etkiden olmuyor mu

***

kursat: sence olaylarn nedeni ncekiler ve ncekilerinki daha ncekiler ya albatros: aksi nasl olabilir? kursat: dolaysya bizim hareketlerimiz de eski nedenlerle nedenlenmi olmad m kabul ettin mi bunu albatros: evet kursat: o halde bizim hr olduumuzu nasl iddia edebilirsin, sen deterministsin, yani sen hr olamazsn albatros: peki kursat: bunu kabul etmelisin inancn gerei, kabul m albatros: kabul kursat: bu zamana kadar kabul etmemitin deil mi albatros: Allah var ve biz hr myz? fiillerimizin sebebi yok mu? kursat: bence var albatros: ne kursat: Allahn ilmi, sence ise nceki olaylar yle mi albatros: sana gre her olay bir ncekinin sonucudur ama ilk sebep Allah mdr? kursat: hayr, ben olaylar arasnda hakiki tesiri kabul etmiyorum albatros: olaylar bunun sonucu meydana geliyor ama. kursat: Allahn bilmesi esas sebeptir albatros: barda elimden braktm, krld. krlmasnn sebebi kimdir? kursat: Allahn bilmesi albatros: ocuk ldrdm sebebi? kursat: hepsi ayn kursat: siz var ya, Allahn iradesini de kabul etmi grnp aslnda yok sayanlardansnz, ispatlayaym, herey Allahn iradesiyle mi olur SERKAN_IN_TURKEY: evet kursat: peki kzna tecavz edenler var deil mi mcin: vardr sanrm. SERKAN_IN_TURKEY: var kursat: bu da m Allahn iradesiyle oldu peki mcin: eytann ve nefsin tahrikleriyle. kursat: soru ak mcin: cevapta yle. kursat: Allah bu tecavz fiili olmadan nce, bu fiili irade etmi miydi, etmemi miydi? kursat: izle albat, ren mcin: rade etmek deil de. Olacan nceden biliyordu? kursat: irade baka zayf yanlardr, gdn gibi bu konu alnca ii ilme getirirler, anlyorsun deil mi, baka areleri yok nk mcin: ben de gleyim bari. kursat: iradesi var m Allahn mcin:

Bilmiyorum akas. kursat: dinle albat dediim gibi ilme getirecek ii, imdi byle deyince hasma u soru sorulur, dedi ya, iradesi var m bilmiyorum diye, sorulur: alemi Allah m yaratt albatros: hmm.. mcin: Evet. kursat: imdi u sorulur: isteyerek mi yaratt, istemeyerek mi yaratt mcin: istemitir herhalde, istemeseydi yaratmazd sanrm. kursat: hemen denir ki, demek ki iradesini kabul ettin yle mi mcin: sence de kabul mu etmem lazm bunlarn nda. kursat: ben sana gre konuuyorum mcin: sanrm evet oluyor. kursat: imdi u soru sorulur can alcdr: Allahn iradesi ezeli mi ( balangsz m) sonradan mdr kursat: gerisini deyim bak, derler ki: allah ezeli olduu iin iradadesi de ezeli derler. bak bu soruyu da yle savuturacaz. Diyor ya, ezeli mi deil mi iradesi bilmiyorum unu soracaksn: peki sonradan neyi irade edeceini ezeli olarak biliyor muydu ezeli ilmi kabul ediyorsa evet diyecek, bylece onlara gre ezeli irade manasna gelecek, ve diyeceim ki: o halde burada olacamz ezelde irade etmi olmad m? evet diyecek ve cebr olacak, bir kat daha var o da u: hem ilmi hem iradeyi ezeli kabul etti ya, zgr iradeyi savunmak iin diyecek ki: bildii iin irade etti yani kullarn zgr iradeleriyle ilerde ne yapacaklarn ezeli ilmiyle bildii iin irade etti diyecek, biz unu diyeceiz: ama bildii iin irade etmek demek u manaya gelir, sanki nce bildi, sonra irade etti manasna gelir, halbuki sen hem ilme, hem iradeye ezeli demitin ve ezeli olan ey baka eyden sonra olmaz diyeceiz. *** Kuran ve hadislerin zahirine bakarsan zaten orada insan gibi bir ilah anlay mevcuttur. Allahn duygusu mu olur? Hadislerde Allahn kzmas, holanmas, kskanmas ve daha niceleri vardr. Ehli snnet zahirciliktir, antropofomorfisttir, insan biimci Tanr anlay zerine kuruludur. Hem Allah mekanda deildir derler, hem de Allah ahirette ba gzmzle greceiz derler. *** Dedim, yine diyorum, i Kurandan delil getirmeye kaldnda bir oklar kendine Kurandan delil bulur. Sen hep Enam 148. ayeti delil getirdin, (evet, zgr irade savunucularn ok kulland temel delillerdendir bu ayet) deil mi? imdi sana Kurann nasl bir kitap olduunu gstereceim: Ayn surenin 107. ayeti: Allah dileseydi ortak komazlard. Biz seni onlarn zerine bir beki klmadk. Sen onlarn vekili de deilsin. Grdn m bu kitabn nasl bir kitap olduunu. Benzeri laf mrikler sylyor ve azarlanyorlar. Peki bu 148. ayeti nasl yorumlamak gerekir? Evvelden ben Allahn iradesini inkar etmediim zamanlarda yle yorumlamtm: "Burada mrikler aslnda doru sylediler, ancak bu laflaryla; yaptklarndan tr sorgulanacak olmalarn kabul etmediklerinden dolay bir knama vardr" demitim ve unu eklemitim: "Enbiya 23 deki "O yaptndan sorumlu deildir. Ancak onlar yaptklarndan sorgulanrlar" ayetindeki hususu inkar ettiklerinden knandklarn sylemitim. Ama artk Allahn iradesini kabul etmediimden yle diyorum: Allah, Kuran ile hi bir mana kasdetmedi ve Kuran da hadistir (sonradandr) ve byle ayetlerin olaca ezeli ilminde belliydi. Bu bakmdan bu ayet byle oldu diyorum ve sana unu hatrlatyorum; kader hadislerine ne diyeceksin? Hepsinde de kullarn zgr iradesi yok dedi peygamber. Ama bunu inkar ettiniz ve utanmadan ona inandnz sylyorsunuz. Bunu yzyllardan beri yapyorsunuz. Kader hadislerinin hepsine baktm, 200 civar, hepsinde cebr ( kullarn zgr iradesinin olmad inanc) anlatlr. Ama iinize gelmediinden ne zaman kader hadislerinden bahis alsa unu dersiniz: "Peygamber bize bu konuyu tartmay yasaklad." Ama unu dnmezsiniz, acaba neden yasaklad? Cevab basit: nk peygamber cebri anlatt; yani insann hr iradesi yoktur dedi. Ancak insanlarn anlay bunu bir trl tam olarak alamyordu ve devaml sorular olacan biliyordu. Bunu kestirip att ve hayr, er Allahtandr deyip ksa ifadelerle kulun zgr olmadn ve hereyi Allahn zorla yaptrdn bildirdi ve ne kadar tartlrsa o insanlar bunun dibine varamazlar dncesiyle bu konuyu tartmay yasaklad. Ama siz bu yasaklamay kendi lehinize eviriyor ve hem kader hadislerinde anlatlan ekildeki manaya yani cebre, inanmyorsunuz, hem de bu hadislerden bahis alnca skacanz bildiinizden: "Bu konuda tartmak yasak" deyip ii kapatyorsunuz. Bylece kendinizce bir tala iki ku vurmu oluyorsunuz. Hem peygambere uyuyorum imaj verip, hem de bu imaj kullanarak kader hadislerinden bahsetmekten kurtulmu oluyorsunuz! Tekrar diyorum ki, ben sizi, sizden bin kat iyi tanrm, yaptnz btn laf oyunlarn sizden iyi bilirim. Piyasadaki kader ile ilgili kitaplarn neredeyse hepsini okudum. Ama bunu ilk siz yapmyorsunuz. Yzyllardr bu byle devam ediyor. Son beyz yldr bu byle. Kitabmda sizin mezhebinizin (Maturidi) i yzn de gsterdim. Mezhep imamnzn dediinin tersini imdi nasl savunduunuzu da gsterdim. ( Siz czi iradeyi Allah yaratmaz dersiniz; ama Ebu Mansur Maturidi byle demedi. Hatta sonradan olan hereyi Allah yaratmtr dedi. Siz czi iradeye sonradandr diyorsunuz zaten) Hepsini aratrdm. Kitabmda mezhep imamnzn "Kitabu-t Tevhid" adl kitabndaki elikileri de gsterdim. *** Ateizm zaten, olaylarn balangszln savunmak zorunda ve determinizm peinden geliyor. Yani ateist kii determinist olmak zorundadr. nsan olarak hr iradem yok demelidir. Benim hareketlerimi nceden olmu olaylar belirledi demelidir. Fakat aratrmalarm sonucunda anladm ki Allaha inanan biri de alemin ezeli, balangsz olduuna inanmak zorundadr ve sudur anlayn kabullenmek durumunda kalr. imdi karmzda iki durum var. 1: Maddeler madde olmak itibariyle birbirinin ayndr ve hibir ey kendi kendinin sebebi olamaz, nk bu kendi kendinden zaman olarak nce gelmesini gerektirir. O halde hereyin sebebi bir ncekiydi anlayyla hareket edip bu olaylar zincirinin yaptrclna inanr, bu olaylarn insann kararlarn da etkileyen olduunu kabul edip bir anlalmazlk iinde yaamak 2: Bu maddelerden ayr olarak bir balangsz ve sebebsiz kabul edip buna Allah demek ve alemin de bu sebepsiz sebep olan Allahtan sudur (kma, tama) ettiine inanmak. Ama bu sudurun balangcnn olmadn da kabul etmek. Zira olaylarn, Allahn bilmesiyle meydana

geldiine inanp ve Allah da, ilmi olarak kabul edip, alemin Allahtan zaman olarak sonrasnda olmadna inanp, byle bir sistem kabul etmek ve kiiyi Allahn ilminin zorladna inanmaktr. u dediimi asla unutmaynz: Siz ister Allaha inanan, ister inanmayan olunuz, iki halde de bu inancnz sizin hareketlerinizde ve dnceleriniz de hr olmadnz fikrine gtrr. Kim ki bunu kabul etmezse unu bilsin ki ilim de onu kabul etmez. Aratrsn ve grsn. Allahn nceden bilmesinin insan zorladn yukarda anlattm. Yzyllardan beri bu pek bilinmeyen bir noktayd. Ancak ateistler bu dediime inanmyorsa,"determinizm'i" aratrsnlar ve grsnler. Karar verin, sizi zorlayan Allah m yoksa gemiteki olaylar m, hangisine aklnz yatyor? *** Tanrdan bahsediyorsak, bunun balangl olduunu kabul edemeyiz. Zira bu Tanr hereyin kaynadr, ama Onun kendisinden olutuu bir kaynak olmamaldr. Zira aksi halde kimse alemin varln aklayamaz. Allah basit olarak dnmeliyiz, deimeyen, birdir. Sadece ilimdir O. Ancak etkin, zorunlu klc bir ilimdir. Yaptndan bakasn yapamazd. Bunlar zat gerei olan eylerdir. Allah bunlar tercih etmedi, sebepsiz bir ilim btn bunlarn sebebidir. (Basit ama tatmin edici bir izahtr) Meailik felsefesinde anlatlagelen genelde budur. Alem iin bir balang kabul eden, asla allah ile alem ilikisini aklayamaz, lahn balangcn savunmak durumunda kalr. (Kelamclarn hepsi byledir. ama hi biri bunu anlamad ve Allaha balangsz demeyi srdrdler) O bakmdan mantk bize tek yol gsteriyor: Balangsz bir ilah kabul etmek! Baka yol yoktur. *** Ben Allahn iradesi yok demitim ya, son zamanda u delili yaptm. Dedim ki: Allahn ezeli ilminin belirleyici zellii vardr. Ancak buna irade diyemiyoruz. Zira bu ilimdir; ancak balangsz olduundan bizim anladmz gibi olmayan ekilde belirleyicilii vardr. Ben bu konular biraz kapal anlattm aslnda. Yani onlar diyor ki: Allahn iradesi, ilminin ayndr. Kudrete gelince onu da kapal getim aslnda. yle demem gerekmekteydi: Kudretten kast ne idi? Bir fiili yapabilmek iin gerekli olan kuvvvet deil mi? Ancak, ezeli ilim kabul edildiinde, bu ilimde dikkat edersen biz baka bir ifade daha kullandk, o da uydu: Bu ilim fiili bir ilimdir dedik, yani zorlayc ve etkin olan bir ilimdir, bu edilgen deildir dedik, bununla da zaten Allahn meydana gelecek eylerle ilgili bilgisinin, bildii gibi meydana kmasn kasdettik. Yani bu kudret ifadesi, ilim ifadesinde eritilmi oldu. Btn dier ifadeler kudret, irade gibi ilim ifadesine irca edildi; yani ona dndrld. Ancak grme ve duymaya gelince ona da u denildi: Grmekten kast grlebilecekleri bilmesi, duymaktan kastta duyulabilecekleri bilmesidir denildi. Peki neden Allahn duymas ve grmesi reddedildi? Daha evvel anlatmtm ama unu syleyeyim: Zira duymak ve grmek etkilenmek demektir. Oysa Allah iin etkilenmekten bahsedilemez denildi. Bu bakmdan bunlar hakiki manas ile alnamaz eklinde ifadeler kullanld. *** Dedi: Tanr'nn deimez oluu bir kanun mudur? Tanr kainat yokluktan m var etmitir, kendinden mi? Yokluktan bir ey kmayacana gre; Kendinden var ettiine gre bu; Kudretinden bir eksilme ve deime deil midir? Yoksa kainat Tanr'dan ayr bir yaratk deil midir? Yani Tasavvuftaki gibi Tanr ayn zamanda evrenle bir midir? Byle olsa dahi, bu da kudretini paralara ayrmak olarak bir deiim saylmaz m? Yoksa zaten yleydi, ayrca bir yaratma olmad m? Evren ve madde halinde miydi yoksa Tanr? _Cevap: Dedi: "Tanr'nn deimez oluu bir kanun mudur?" _Cevap: Deimez oluu bir kanundur. Delili udur: Deienden bahsetmek iin deitireni kabul etmek gerekir. Ancak etkileyen etkileyenden (sudur durumu hari) zaman bakmndan nce gelmelidir ve bu da u sonucu dourur: Bir eyin Allah etkileyen olmas iin, Allahtan zaman olarak nce varlkta olmas icap eder. Ancak Allah ncesiz ve balangsz olduundan bu imkanszdr. mkansza bal olan da imkanszdr. Bylece Tanrnn deimesi kabul edilemez. Dediim gibi bu ok nemli bir husustur. Metafizik bunun zerine temellenmitir. _Dedi: "Tanr kainat yokluktan m var etmitir, kendinden mi?" _Cevap: Kainat yoktan yaratmamtr. Kainatta balangszdr. Allah, alemden zaman olarak deil rtbe olarak (zat olarak da denir) ncedir. Allah iin u denir: "Akl, Akil, Makul" yani bilgi, bilen ve bilinendir. Allah kendini bilmekle kendisinin btn hereyin kayna olduunu da bilmi olur ve oluumlar bu bilgiye gre olduundan ve bu bilmenin balangc olmadndan, alemin balangc da yoktur. Ancak geleneksel anlatmdaki sudur anlat tatmin edici deildir. _Dedi: "Yokluktan bir ey kmayacana gre; Kendinden var ettiine gre bu; Kudretinden bir eksilme vedeime deil midir?" _ Cevap: Kudreti yok demitim ve ilminin zorlayc bir bilgi olmas sebebiyle, olacan bildii olaylar varlk sahasna kacana gre, ilminde bir deiiklik olmayacaktr deniyor. (Bu konuda skntlar da vardr) Allahta bu konuda da bir deime olmam oluyor. _Dedi: "Yoksa kainat Tanr'dan ayr bir yaratk deil midir? Yani Tasavvuftaki gibi Tanr ayn zamanda evrenle bir midir? Byle olsa dahi, bu da kudretini paralara ayrmak olarak bir deiim saylmaz m?" _Cevap: Ben alem ile Tanr birdir demiyorum. _Dedi: "Yoksa zaten yleydi , ayrca bir yaratma olmad m? Evren ve madde halinde miydi yoksa Tanr?" _ Cevap: Zaten Allahn ayrca bir yaratma sfat yoktur. O okluk kabul etmeyen bir birliktir. O birlik ise, ilimdir. Bilmesi, hadiselerin sebebidir. Yani tm abamzla una almalyz: Allah birlemeye. Onda okluk dnmemeliyiz ve Ona madde de demem. Ama buna geleneksel kelam delilini de getirmem. Zira kelamclara gre her cisim hadistir. Zira paralardan mrekkeptir ve paralarna muhtatr. Dolaysyla bir etki edene ihtiya duyar deyip, bunu syledikten sonra maddenin hadis olmas lazm geldiini sylemilerdir. *** Dedi: "Her ey sonuta Allahn dilemesi ve takdiriyledir. Balara gelen ktlkler ise kendi elleriyle kazanlmas sonucundadr." _Cevap: Acaba baa gelen ktlkler, bu ifadeye gre yine Allahn dilemesi ve takdiriyle olmu olmad m? _Dedi: "rnegin, bir insan elini atee soksa, eli yanar; elinin yanmas Allahn yaratt kanunlar gereidir. Fakat elini yakan buna elini sokandr. Sorumluluk elini sokan insandadr. Ama onun elini yakan bu doa kanunlarn yaratan Allah tr. cevap: " fakat elini yakan buna elini sokandr. Sorumluluk elini sokan insandadr" ifadendeki elini sokann bu fiili yine Allahn iradesiyle olmad m? _Dedi: "yoksa siz ikiyi, kumar, dikili talar, putlar ve fal oklarn yapmay insana yaptran da Allahtr m diyorsunuz?" _ Cevap: Sen yukarda demedin mi herey Allahn iradesiyle olur diye. O halde bu lafn ne manas var? madem Allah yaptrmyor da

_ Dedi: "HAYIR ALLAHTANDIR, ER SE EYTANDANDIR" _ Cevap: Namaz klmak hayr m? hayr dersen, sorarm: Namaz klmak Allahtan m? evet dersen, sorarm: Bu lafla neyi kasdettin? eer namaz klmay Allah nasip eder manasn kasdettiysen, yine sorarm: Peki ama namaz klmayanlar da var, acaba onlara namaz klmay nasip etmedi mi? bu yine ayrmclk olmuyor mu dersin? *** Krat dedi: "Yani anlayacan btn dier ifadeler kudret, irade gibi, ilim ifadesine irca edildi; yani ona dndrld. Ancak grme ve duymaya gelince ona da u denildi: Grmekten kast grlebilecekleri bilmesi, duymaktan kast da duyulabilecekleri bilmesidir denildi. Peki neden Allahn duymas ve grmesi reddedildi? Daha evvel anlatmtm ama unu syleyeyim: Zira duymak ve grmek etkilenmek demektir. Oysa Allah iin etkilenmeden bahsedilemez denildi." _Dedi: "Fiil'in kayna iradedir. rade olmadan, kudret olmadan fiilin olmas dnlemez. Bu insan zellikleri iinde dndmzden mi acaba" _ Cevap: Aynen yle _Dedi: radesi-kudreti, ilmine irca edildi-dndrld derken ya da ezelden yle iken yaratma fiilini dnce gcyle mi gerekletirmitir? Ki ifadeden bu anlalyor.. _Cevap: Dnce deil, Allah dnmez. Neden? nk dnmek, bir problemi zmek iin gayret sarfetmektir, aba harcamaktr. Halbuki Allah aba da harcamaz, gayret de sarfetmez ve nemli olan u ki: Onun amac da olamaz. Ama baknz Zariyat 56da ne diyor ayet: "Cinleri ve insanlar yalnzca bana kulluk etsinler diye yarattm." Bakn bu ayetin zahirini (d anlamn) alanlar nasl bir duruma dyor: Eer insan ve cinlerin ibadet etmeleri Allahn amac olmu olsayd, u sonu kard: Bir oklar ibadet etmez, demek ki Allah amacna ulaamad, aciz kald sonucu kmaktadr. Peki neden amac yok dedim? Esasen bu da yzyllardr bilinen eylerdendir. Aklamas u: Ama edinmek acizliktir. Zira ama edinen, edindii amaca ulamasnn onun iin, u bulunduu durumundan daha hayrl olacan dnr. Bu i u sonucu dourur: Ama edinen, henz elde demedii, kendince ulaamad bir kamillikten yoksun demektir. Bu konu da felsefede defalarca sylenen eylerdendir. Mesela Gazali bu konuda da bir elikiye yle dt: Gazali ve Earilik, Allahn amac yoktur dediler. Ancak hem Earilik hem de Gazali, Allahn iradesini kabul etti. Halbuki amac olmayann iradesi de olamaz. Bunu gremediler. Bu incelii de yine bunu kelamda bulamazsnz. Sadece bilmesi etki yapar. _ Dedi: "Ancak duymas ve grmesi ile ilgili konuda elikiler var. Grme ve duyma, bilmesiyle aklanamyor tam olarak. _ Cevap: Bu soru nemli, bunu yle izah ediyorum: Allah dnda herey cisim dediimden, dnce de bir cisimdir, renkte, renk dncesi de, ruh da. Bu cismi, Allah bilir ve grmesi sz konusu deil dedim. Zira grmek iin mesafe arttr ve yn de lazmdr gren iin. Dolaysyla Allah grr diyenler farknda olmadan Allaha yn isnad etmi, yn isnad edince de, mekan isnad etmi, sonuta Allaha cisim demi olur. Ancak bunlar pek dnmezler. Onlar akllarnca Allah yceltmek peindedirler.

***
kursat: bir fiili istemeyi isteyebilir misin, ayaa kalkma rneinde, kalkmay istemeyi mi istiyorsun yoksa direkt kalkmay m blawknox: peki hangi durum da, diyelim ine batt, hemen kalktk kursat: normali blawknox: kalkmay istiyorsun kursat: istemeyi istiyor musun mcin: istemeyi istemek mi? bu nasl soru? blawknox: normal bir durumda kalkmay istiyorsun kursat: yani istemeyi istemiyorsun deil mi mcin: kalkmay isteriz, kalkmak istemeyi istemeyiz. kursat: neden mcin: gereksiz nk kursat: o halde bu istek biz de onu istemeden mi gerekleti albatros: sudur inanc sana gore uygun deil mi kursat: uygun, ama benim versiyon albatros: yani alem, Allahtan tat kursat: evet albatros: peki, Allah, Allahlnn bilincinde midir?

kursat: tabi albatros: peki sudur ettiinin de farknda m? kursat: tabi albatros: baka birey olmas gibi bir ey olamaz o zaman kursat: tabi albatros: tamasn da dilemediine gre kursat: onu diyorum ya albatros: senin sudur da ki farkn ne? kursat: u: onlarn ki kabul grecek cinsten deil; onlar Allahtan nce ilk akl kt dedi, ama bu cisim deil dedi, sonra bu ilk akl kendini akletti, sonra akl kendini akletmesiyle ilk felek olutu ve ilk akln Allah akletmesiyle de ikinci akl olutu diyorlar, bu 9 felek ve 10 akla kadar gider, ikinci kendini dnr 3. olur gibi yani, onuncu akl alemdeki olaylar yapar ve onuncu akln yaptklarna ayalt alem denir. yani ok sama bunlarn dedii, kark, okudum bu konuda ok kitap, anladm ki byle deil. yle: sudurla olan maddeydi cisimdi, ancak Allah balangsz olduundan, kendini bilmesi de balangszdr. kendini bilmesiyle nelere sebep olacan da bilir, yani neyin olacan biliyorsa, o, Allahn bilmesiyle varla gelir ve kendi gibi madde de balangsz olur. kursat: dncelerini sen belirlemiyorsun, bak hisset albatros: neyi dneceime bir ey sebep oluyor ve dnyorum ve bu sebep de benim elimde deil sanki kursat: aslnda ok basit, bu dnceler asla evvelki olaylardan deil, bunu hissedebiliyor musun? nce bunu syle, yani aslnda aklmza gelenleri geldii anda anlamlandryoruz. ama onlar aklmza biz getirmiyoruz, hisset, aklmza gelince dnyoruz ve dndk diyoruz, 1 ile 10 arasnda be kark 5 rakam se albatros: evet kursat: imdi bu rakamlar nasl setiini dn, dikkat edersen tk tk diye pei peine oldu deil mi? tk tk albatros: e tabii kursat: dnceler de byledir aslnda ve biz bunlar biz de olunca dnyorum ya da seiyorum deriz, aslnda tk diye bize gelen o fikirler bizden deildir, bakasndandr hisset, biz bu dncelerin mahalliyiz albatros: ama Krat, bu be rakam, tk tk tk diye sralamam senin sorun zerine oldu, yoksa ben sralamyacaktm kursat: ama ben o soruyu sence neden sordum, bu da tk diye oldu aslnda albatros: bir eyi izah iin kursat: bu da tk diye oldu aslnda, hatta bir deney yapalm, nnde iki seenek var, sa ve sol, seeceksin birini albatros: evet kursat: bir dene albatros: evet kursat: bu da tk diye olacak, engelleyemezsin ,dene hisset, son szn ne albatros: kark, bilmiyorum. tk olay garip *** Dedi: Mantk yrtme eklin gayet iyi olmu ama gz nne almadn konular nedeni ile yanl karmlarda bulunmusun. u an 2006 ylndayz ve geriye doru sonsuz sayda olay olduunu sylemisin. Bu doru ama gzden kardn olay bu sonsuz sayda olayn bitmi olmaddr. 2006 yln sonsuz sayda evrensel olayn biti yl olarak algladn iin evrenin balangc olduunu dnmsn. nk sonu olan hereyin muhakkak balangc da olmas gerekir. Burada haklsn. Ama 2006 da hala sonsuz sayda olay deierek, gelierek, evrimleerek devam etmekte olduundan, bu mantk silsilesi ile evrenin balangc olduu karsaman hataldr. _Cevep: Zaten bu grm deitirdim ve alem balangszdr dedim. Zira anladm ki alemin (olaylarn) balangcn savunan, Allahn varlnn balangcn kabul etmek zorunda kalr. O bakmdan bu gr terkettim ve alem de dolaysyla madde de ezeli yani balangsz dedim. Ama alem, Allahtan sudur etti, yani ondan tat. Ancak bu balangsz idi diyorum. Ancak unu itiraf edeyim ki benim alemin balangl olduuna ynelik delilim ok gl olup ona kar bir delil getiremedim. Sadece Allah balangsz olmaldr, dncesiyle o iddiamdan vazgetim. Eer benim alemin balangc olmaldr iddiamdaki o delili rten bir ey bulursan sevinirim. ** Dedi: imdi sen bir yerde diyosun ya, Allah zorla yaptrd diye. Halbuki o kii kendi dilemesiyle yapt o ii. Kader vardr ama kaderde olan

iler gerekleirken insann czi iradesini yok sayyorsun. Mesela ben bu anda yazyorsam kendi czi irademi kullanarak yazyorum. Zalimlerin ktlk yapmalar Allah'n izniyle ama, insanlarn czi iradeleri var. Eer Allah byle kt olan ilere izin vermeseydi imtihan srr m kalrd? Cevap: Ben czi iradeyi yok saymyorum. Bizim irademiz var diyorum. Ama bu czi irade dediimiz sonuta dnce deil mi? Mesela ayaa kalkma isteimi ele alalm. Bu czi iradedir. Bu ayaa kalma dncemi Allah m yaratt? te sana ve senin gibilere bunu anlatmadlar ve siz de bunu sormadnz! Size denildi ki: "Sen istiyorsun ne yapacan, Allah ise hareketlerini (fiillerini) yaratyor. Yani sen hrsn" Hep bu deniyor ya, sen ocuk musun, sorsana "hareketimi Allah yaratyor da, dncemi, seimlerimi de mi Allah yaratyor?" diye. Sana ne diyecek onlar? Derse ki "dnceni de Allah yaratyor" hemen cevab yaptr; de ki: "hem dncemi, seimlerimi Allah yaratacak, hem hareketlerimi, benim hr olduum nerde kald ki artk. Eer sana derse ki: "Dnceni Allah yaratmyor, orasn kartrma, biz de byle okuduk alimlerimizden, statlarmzdan, sen onlardan daha m iyi bileceksin ki;" deki: "Hareketler var, dnceler de var. Birini Allahn yarattna inanyorsunuz da, brn yarattna niye inanmyorsunuz.

*** Dedi: Eer sen Muhammede hakikaten iman etmiyorsan ve sen onu kafir ilan edebilecek kadar kendini stn gryorsan, ben sana unu sorarm: Sen slam zerinemisin ki, yazlarn okudum islam zerine olduunu sylyorsun ama daha ok hamsn, bu halde sen islam zerine olup, islam getiren Allahn Resuln nasl kafir ilan ediyorsun? ok ardm dorusu. Cevap: Bunlar byle, ne yapaym? Gzm m yumaym? Bu yaplanlar yok mu sayaym? Bende yle mi yapaym? Bu i byle, brak peygamberleri, bir tarikat eyhine dahi yaplan tazim ve hrmet ne boyutta bir dn! Bu byle iken elbette peygamberlerin yaptklarnn ve sylediklerinin zerine snger ekilir rahata ve insanlar bunu sormaz ve soramyor ite. Soran neyle karlar biliyor musun? Hi bir grup kabul etmez onu. kesinlikle sylyorum, bunu bilin yani: Biri Allah, Kuran okuyarak tanmaya alrsa, onun aya tahminim byk oranda kayar. Zira bu iler karmakarktr. *** erri Allah m yaptryor? hayr dersen, hayr ve er Allahtan olmuyor muydu? *** mcin: Mesela hayvan yolda giderken niin kayalklara talklara gitmez de yeil alanlara gider? ahs mehur: hayvan hi hr deil, nk yazlm onlarn nasl davranaca bir program dahilinde kursat: sen grmedin mi biri kpek arrken ne yapyor, bak kpee otur deyince insanlar hareket yapyor mu eliyle, madem hayvan hr deil, yani Allah zorla hareket ettiriyor onu, o halde kpee kalk dediinde insanlar elini kaldryor ya, zorlamayla ahenkle devam eden baka bir harekette, zorunludur sonucu kar. Demek ki insan da zorunlu olarak hareket ediyor demektir bu. albatros: ok doru, evet Krat bu gzeldi. kursat: hayvanlarn da hr iradesinin olmadn da ispatlaym m? arlar var ya, bunlar bal yaparken bir dzlem iinde balarlar, ancak petek ballar var ya, altgen yaparlar ya, bunu yaparken farkl ar gruplar dzlemin farkl yerlerinden balyorlar yapmaya, ancak sonunda bu altgen petekler ortada buluuyorlar ve hi karmaklk olmuyor. dolaysyla eer bu arlar hr olsayd bir grubu bir santim aada bitirirdi, yani bu altgenler birlemezdi, zira insanlar bile bunu yapamazlar, o halde bu arlar bylece ynlendiren olmaldr. Bu da Allahtr ve Allah onlar zorlamaktadr ar hayvandr, eer ar hareketlerinde zorlanyorsa, demek ki btn hayvanlar zorlanyor demektir. Buna gre baka bir hayvan olan kpek de hr deil demektir. yukarda verdiim rnee gre kpek hr deilse insan da hr deil demektir. *** Dedi: zah edilmesi gereken husus udur: Tabiatn potansiyel kuvvetleri insann zararna gdmlenmi deildir. rnein; yamur, sel felaketi getirmek ve insana zarar vermek iin Allah tarafndan tetikte bekletilmemektedir. Allahla insan arasndaki ahlaki iliki buna engeldir. Aksi halde Allah zorba ve zalim bir varlk olur. _Cevap: Allah zaten zalimdir. _Dedi: te Allah evrende btn kuvvetlerin potansiyelini elinde bulundurduundan ve bu kuvvetler hayr ve erri ayn anda potansiyel olarak barndrdndan, hayr da err de Allahtandr. Ancak bir kuvvetin hayra ya da erre dnmesinde etki insandan gelir. _Cevap: Peki sizce bu etki, yani insann etkisi, Allahn iradesiyle olmuyor mu ve sizce yine bu etkiyi Allah yaratmyor mu? _Dedi: te neyin hayr neyin err olduunu bilen Allah, insana insann tavrna gre bunlar verir. Evet, bunlar Allah verir. Ama insann tavrn nazara alr. _Cevap: nsann bu tavrn Allah yaratmad m? ve Allahn iradesiyle olumad m sizce bu tavr? _Dedi: nsann bana gelenler bu yzden elleriyle kazandklar sebebiyledir. Sadaka ve dua bu yzden belay defeder. _Cevap: Demek sadaka belay defeder yle mi? yi dnnz. Zira gelecek olan belay Allah nceden bilir mi? evet derseniz, zaten Allahn olacan bildii bir bela asla gereklememezlik edemez. Zira bu olursa, Allah cahil manas kar. Demek ki bela asla engellenemez. Tersine dua da, sadaka da kaderdendir. Asl onlar meydana gelmek zorundayd. ( Burada bir inceklik var yle ki: Bu ifadeler hadis olarak rivayet edilir. Yani sadaka belay defeder ya da dua belay defeder, akrabay ziyaret mr uzatr gibilerinden, halbuki birinin leceini Allah, deimez bir ekilde bilir ve bu ilim yanl olamaz. Demek ki mr uzamaz. Bu kadar basit. Benzeri ok hadis var. Bir ksm da Buhari, Mslimdendir. Yani yle kolay kolay bu hadislere uydurma diyemeyiz. imdi nmzde bir durum var ki, benim defalarca sylediim eydir. Eer Allah Resul bunlar sylemise, grdnz gibi yanlm demektir. Hani peygamberler hata etmezdi. Halbuki bu laflar direkt Allaha cahil demeye geliyor. _Dedi: Teklife olumlu cevap verip vermemek sizin sorunuzdur. Olumlu cevap verince kurallara uymanz gerekir; kurallara uymayp, Allah yle takdir etmi demek soytarlktr. _Cevap: Yani Hadid 22ye inanmak soytarlk yle mi? Alahn olaylar ezeli olarak nceden bilmesine inanmak soytarlk yle mi?

Peygamberin kader hadislerinde anlatt kader inancna (cebr) inanmak soytarlk yle mi? Yine siz Allahn ezeli iradesini kabul etmediniz mi? Buna gre insan fiilleri bu ezeli iradeden olmuyor mu sizce ve bu cebr olmuyor mu? *** Allah faili muhtar olmayp, Mucibu'n bi'z-zat'tr "Karabainin Tehaft" adl kitapta Karabai diyor ki: "Allahn bilgisinin fiile taallukunun, o fiilin zorunlu olarak meydana gelmesini gerektirip, bunun aksinin ise imkansz olduunu kabul etmek yce Allahn mucibu'n bi'z-zat olup ihtiyaryla fail olamamas sonucunu dourur ki bu, filozoflarn istedii ey olup, alemin kdemi konusuna aykr olmad gibi o fikri destekler." zah: Ben evvelden filozoflarn bu grlerini okurken gler geerdim, "byle ey mi olur" diye. Ancak imdi bu fikirdeyim. Olay u; Karabainin dedii, ok basit bir gerei dile getiriyor. Eer Allahn olaylar olmadan nce bildii kabul edilirse, olacan bildii olaylar olmak zorundadr. nk aksi halde Allah yanlm ve cahil olmu olur. Ama bu olamaz. Dolaysyla Allahn olacan bildii eylerin varla gelmesi zorunlu; varla gelmemesi ise imkansz olur. Hal byle olunca Allahn deimez ilminde olaylar naslsa, ylece meydana gelir. Allah bunlar seemez, yani Allah zat gerei zorunludur. Onu bunlar yapmas iin zorlayan yoktur. Ama zat gerei bunlar yapmak durumundadr ve bunlar yapmamazlk edemez. Ben zaten Allahn iradesi yoktur derken, hep bunlar kasdediyordum. Yani btn bu olaylar Allah semedi ve istemesi yoktu. Zira bunlar Onun deimez ilminde, balangsz olarak belliydi ve bunlar varla gelmek zorunda olan olaylar olmu oldu. Yani lafn z, Allah yapt eylerin dnda baka eyler yapamazd ve bundan sonra da yapacandan bakasn da yapamaz! Dikkat ediniz, siz undan yanlyorsunuz, hep Allah kendinize kyas yapyorsunuz. Halbuki ilahlkta olay budur. Yllar ncesinde filozoflarn bunu dediini gryordum ama kapasitem yetersizdi ve kelamclarn basit anlaylarna inanmay sdrdm. Bir komedi bunlar. Mesela bunun komedi olduunun bakn en ak izahn yapacam size. Mesela "mmkn ya da mmkin" kavram vardr kelamda. Bu u demektir kelam dilinde: Olmas da olmamas da eit olan ve bunun olmas iin bunu Allahn irade etmesi gerekir diye aklanr. imdi dikkat edin, bu tam bir samalktr! nk, zaten olaylar olmadan nce Allah bilir dendiinde, Allahn olacan bildii eyin varla gelmesi art olur ve varla gelmemesi imkansz olur. Bunu anlamak g deildir. Zira mesela benim u an ki yazma ilemimi Allah nceden biliyordu. Bu eylemi yapmak zorundaydm; aksi halde Allahn ilmi, cahillie dnerdi. yle rnek vereyim: Benim u an yazacam Onun ilminde belliydi ya, ite ben, u an yazacam belli olduu anda, benim denize girmem olabilir miydi? Olamazd deil mi? Zira yaz yazma ve denize girme zt eylerdir. O halde benim u anda denize girmem imkansz demektir. Yani kelamclarn yzyllardr anlattklar mmkn kavram ok basit bir samalkt.

** Allaha neden zalim dediimi anlatacam: Ben yakn zaman nce Allaha zalim demekten vazgetiimi sylemitim. Ama tekrar inceledim durumu ve yanldm anladm. Hereyin kayna Allahtr ve zulmn de kayna Allahtr. Ben Allahn iradesi yok demitim, ama yakn zamanda u ayrma da vardm: Ben Allahn ilmini kabul ettim ama balangsz olduunundan bu ilmin bizim ilmimizde olmayan iki zelii vardr: lki etkin ilim olmas; yani zorunlu klc, zorlayc bir ilim olmas; ikincisi, bu ilimde belirleyicilik zellii de vardr. Yani olacak olaylar Onun ilminde bellidir diyoruz. Dolaysyla bu ilim balangsz olsa da, sonuta belirleyicilik zellii tamaktadr. Ama Allahn iradesi yok derken, bu ilimden tr seme ve isteme zellii olan iradeye yer kalmamaktadr. zah udur: Bir kere semek iin seilecek olanlarn meydanda olmas gerekir. Ama ezeli irade kabul edildiinden dolay, gnmzdeki olaylar olmadan nce seimden bahsediliyor ki samadr. Bazlar diyor ki: Allah milyarlarca alternatifden birini seti." Bu zaten tam bir samalktr. Tekrar diyorum ki: Deimez ilminde olaylar, balangsz olarak bellidir. Ne alternatifi? Bunlar insan biimci lah tasavvurlarnn sonulardr. Allahn ilminin belirleyici zellii vardr. Dolaysyla dnyadaki zulmlerin varedicisi Allahtr. Bu yzden Allaha zalim demek yanl olmaz. Tekrar diyorum: Allah bu olaylar tercih etmedi, istemesi yoktu; olay u idi: Balangsz bir ilimde bu olaylar belliydi ve bu ilme gre bu olaylar olacakt, baka yol yoktu.

***

kursat: Allah bu ortam meydana getirmek zorundayd, mcin ne diyorsun mcin: Katlmyorum. Sonsuz alternatifi vard. Bunlar diledi. kursat: ama bunlarn meydana gelecei deimez ilminde belli deil miydi mcin: belliydi. kursat: peki bahsetiin alternatifler iinde hangisinin meydana gelecei yine bilinmiyor muydu, ne yapacamz Allahn ilminde belli deil mi mcin: belliydi. kursat: olacaklar zaten bu belli olanlar deil mi mcin: evet

kursat: u halde Allah yaptndan baka trlsn de yapabilir miydi, iyi dn mcin: Hangi yaptndan bahsediyorsun? rnek versene? kursat: mesela bugn kar yad, bunun gibi mcin: Alternatifleri sonsuzdu ama O bunu diledi. kursat: bu ifadeyi ok kii dedi yzyllarca, bir komedi bu, neden mi? nk sorsam size: peki bu bahsettiiniz sonsuz alternatif iinde, hangisinin meydana gelecei de ncesiz ilminde belli deil miydi mcin: belliydi. kursat: nerede bu seim peki, hi byle seim olur mu mcin: Peki senin bu sylediklerine gre Allah aciz olmuyor mu? krat kursat: cevap ver dediime sen, haksz mym mcin: Ama eer Allah bu olanlardan farkl birey yaratm olsayd.Ezeli ilminde farkl birey dileseydi.Yine sen bu sz syleyebilecektin. yle deil mi? Allah her ne yaratsayd sen Allah bunu yapmaya mecbur diyecektin. kursat: unu da diyorum: Allahn bilgisi baka trl olamazd, kelamclar gremedi incelii, buna Gazali de dahil mcin: Krat yani Allah aciz mi? kursat: aciz demedim, iradesiz ve zalim mcin: Yarattklarndan deiiini yaratamaz m? kursat: Allah yaptndan farkl bir ey yapamazd ve bundan sonra da yapacandan baka bir ey yapamaz, nasl fikir bunlar mcin: Asl astar olmayan szler. kursat: kar delil getirmedin ama mcin: Allahn yaratmasnn sonu yoktur. kursat: Allah ilminin zttna bir fiil yapabilir mi mcin: Krat sen Allah hi tanyamamsn.

kursat: ama delil getirmiyorsun cin mcin: Senin delilin nerede onu gremedim. kursat: inancn delilsizlik zerine mi kurdun, gremediysen senin aczin bu, yzyllardr bu bilinen grtr kursat: Allah mucibun bizzattr denir mcin: Ne demek bu kursat: yani zat gerei zorunludur demektir, yaptndan bakasn yapamazd manasna gelir, zira yaptndan bakasn yapabilirdi demek, ilmi cehle dnd demektir mcin: akla. kursat: Allah alemi yaratmak zorunda olduu iin mi yoksa yaratmak istedii iin mi yaratt mcin: Allah zorunlu deildir. Yaratmayabilirdi de? Yarattklarn mevcuttan farkl da yaratabilirdi. kursat: peki Allahn ilminde yaratacana dair mi bir bilgi vard?
** Bahsettiiniz aklama yllardr bildiim, ancak insan tatmin etmeyen bir izahtr. Earilerin izahdr: Alem Allahndr. Allah malnda tasarruf yapmtr; dolaysyla bu zulm saylmaz derler ve u rnei verirler: cret nceden belirlenmek artyla iki adam altrdm ve bu ikisi tamam dedi, alt. bitiminde birine dediimden fazla para verdim. br diyemez ki: niye ona fazla veriyorsun. Dersin ki ona: sana konutuumuz paray vermedim mi? ona daha fazla veresim geldi. Bu rnekte Allahn zalim olmadn anlatlmak isteniyor. (Allahn birine iyi yaant dierine kt yaant vermesi buna kyas edilmeli demeye getiriliyor.) Bir rnek daha veriyorlar: Senin bir gmlein var; ister giyersin, ister yrtarsn. Sen onu yrtsan bu zalimlik olmaz, zira o senin malndr. Ancak imdi dikkat ediniz vereceim rnee; halbuki Kuranda anlatldna gre, Allahn kalpleri mhrlemesi vardr. (Bakara 7, sra 46) Bu mhrlenme annda da bu ahslara iman etmek teklif edilmektedir.(Araf 15) Halbuki mhrlenme annda bu ahslar iman edemez. Grld gibi iman edemeyecekleri halde, iman etmekle ykml tutuluyorlar. imdi soruyorum bu zulm deil midir? Ben bu konuda yzlerce kitap okudum. Kim ki Allaha zalim demedi, o ahs bu ilerin altndan kalkamad, ne yaptysa beceremedi. "Teodise" adyla anlan meseledir bu. Ktlk problemi diye mehurdur. Avrupada da byle bu konuda ok kitap yazld. Hi kimse, Allaha zalim demedikten sonra bu ilerin altndan kalkamad, rezil oldu. Bunu yzlerce kez grdm. *** Dedi: ncelikle Allah'n hereyi bildiini nereden bileceiz? _Cevap: Aklen baka trl bir ilah kabul edilemez. Yani aklen, bilme olmadnda alemin varl aklanamaz. Eer naklen baklrsa, Kurandaki ayetlerde, Allahn ilerde olacak hadiseleri bildii anlatlr. Yani sudur (tama) nazariyesi bilme ile aklanr ve aleme hadis yani sonradan oldu diyenler, zaten rya grmektedirler. Onlarn rezil olduklarn her gn daha iyi anlyorum. _Dedi: Eer varsa o zaman Onun fonksiyonu sadece bilmek mi? _Cevap: Evet _Dedi: Madem bu eyler yine olacakt; o zaman =nun varlna ne gerek var? _Cevap: Yanl bir anlay bu. Alemin varl bir ilah kabul edilmeksizin asla aklanamaz. Alemin sebebi Allahtr. Ancak zaman olarak alem Allahtan sonraya kalm deildir. _Dedi: Bence Tanr varsa bile baz eylere gc yetmiyor olabilir veya baz eyleri bilmiyor olabilir. _Cevep: Eer ilerde olan bir olay bilirse, hepsini bilir demektir. Zira olay olma asndan farklar yoktur. Kudrete gelince, kudreti yoktur, zaten ilmi fiili bir ilimdir. Yani etkin bir ilim; ayrca kudrete yer yoktur. (Allah birlemek nemlidir. Sfatlarn inkar ediimiz buna dayanr.) _Dedi: (Eer varsa) Tanrnn zalim olduu konusunda size katlyorum. Ama gc yetmediinden ya da dnemediinden de kaynaklanyor olabilir ktlkler. _Cevap: Allah zaten dnmez ki; sadece bilir, o kadar. Grld gibi bu ifadeniz de Allah insan gibi dndnzn delilidir.

Dnmek ancak ilerde olacaklar bilemeyen bizim gibiler iin bahis konusudur.

*** Dedi: Yani bu dinlerin, peygamberlerin bir nedeni, amac yok mu? Oysa dinler, peygamberler insan doru yola sevketmek iin geldik falan diyorlar. Senin Allah kavramnda bu tr eylere yer yok galiba. _Cevap: Mkemmel bir soru! Bu sorunun iki yn vardr: Birincisi, Allahn asndan bakldnda, Allahn amac olmadndan, dolaysyla bu yaplanlarnda (peygamber gnderme, kitap gnderme) hakiki anlamda amac olmam demektir. Ancak ikinci yn olarak, bizim amzdan bakldnda, bizim amacmz vardr, azaptan kurtulmak ve cenete gitmek. Ama burada ok nemli bir ayrnt vardr. O da udur: Defalarca syledim; Kuran bambaka bir kitap diye. Kuran insan biimci ifadelerle rldr. Yani Kuran okuyan biri genelde insan biimci bir ilah tasavvurunda bulunur. Bunu amas ok zor olur. Zira Kuran ayetleri bu yndedir. Elbete burada Allah, insanlar saptrmaktadr bu ayetlerle! Bunda phe yoktur. ok aktr. Bakn imtihandan bahsediliyor ( Mkl 2) Halbuki yine Kuranda olaylarn nceden bilindii de ok ayette vardr. (Hadid 22) Dolaysyla byle imtihan olamayaca aktr. Ancak imtihandan bahsediliyor. Yani Kurana yle bir yaklamak lazm ki, bu insanlar gibi deil. Yoksa felaket olur. Temel kural akldr, mantktr. Allah, Kurandan (zellikle hadislerden) renmeye ve tanmaya alanlar ok zor durumda kalrlar ve sonradan da Kuran, hadis okuduu iin anlatlan akli delilleri duymazdan gelir, grmek istemezler. Bylece hayat geer gider, ziyan olurlar. Not: Son laflarm duyunca bir ok insan bana gvenmemek dorultusunda dnebilir ve bu da doaldr. Ancak ben bu hadisleri ve Kuran iyi bilirim. Tekrarlar dahil Yzbin hadis okumuluum vardr. Son peygamberin itikadi konularda hata etmesi meselesine daha evvel, yzyllarca pek eilen olmad. Eilemedi; dikkat ediniz, hadislerde anlatlanlar daha ayrntl biimde insan biimci bir ilah anlatmdr. Detaylara kadar; ok olursunuz bunlar duyduunuzda. Ama bu rivayetleri "tevil" ad altnda; yani baka anlam kasdetti peygamber dendiini ve bu rivayetlerin kabul edildiini greceksiniz. Yani bu bir tabudur. Kimsenin yanna sokulamad bir tabu! Ben size diyorum; gereki olunuz, o da bir insand, okumamt. Felsefi gelimelerden habersizdi. Hayat savala ve insanlarla uramakla geti. Detay eyleri bilmemesi doald. Ama ona insanlar tarafndan insan stlk atfedildi. Kuranda kendisi azarland. (Abese) Onun insan olup, hatalarnn olabilecei anlatld Kuranda. Ama insanlar bunlar grmezden geldi ve onu insan st saymaya devam etti. Bu hadis ilminde kendini gsterdi. Btn bu insan biimci rivayetler kabul grd tevil adl altnda ve bugnlere gelindi. Aslnda btn bunlar da normaldi. Zira insanlar ekseriyetle anlayabilecei eylerin peinden giderler. Onlara anlayabilecekleri basit eyler anlatlmt, peygamber tarafndan. Mesela zamanmzdaki kitaplarda ne deniyor? "Allah mekandan mnezzehtir" deniyor ya, bu u demek olur: Mekanda olmaktan ycedir, yani mekanda deildir demektir. Bu ise aka u demektir: "Allah hibir yerde yoktur." Peki ama siz o dnemdeki insanlar brakn, gnmzdeki "Allah mekandan mnezehtir" diyen insanlara deyin ki: "Allah hi bir yerde yoktur." Size unu diyecektir: "Yani Allah yok mu diyorsun." Grdnz gibi insanlar byle eyleri pek anlamazlar. Yani demek istediim; peygamber itikadi konuda yanld.Bbu kesindir. Ama bu pek anlatlmaz; bunu siz anlayacaksnz. Kendinize yol izeceksiniz. Bakn burada bir fark vardr. Hadislerde insan biimci ilah anlatm var ya, peygamber, bunlara inanarak syledi; yani o byle inanyordu. Bu farka dikkat edin. O yanld ve onu Allah yanltt. Ancak Allah, Kurandaki bu ayetleri vahyetti ama, aslnda kendisinin byle olmadn da biliyordu. Yani insan biimci ve duygular olan gibi. Bu fark nemli. Artk safdillii brakmalsnz. Zira ben bu kadar hadis okudum ve bir adet bile zayf, hatta uydurma olarak bile yle rivayet grmedim: Ben byle diyorum ama aslnda baka mana kasdediyorum. Yoksa byle insan gibi ekli olan deildir Allah." Aksine insan biimci yzlerce rivayet var ve bir ksm ktb sitededir. Artk yol ayrmndasnz, karar verin, hadisler byle; peygamber bu konularda yanld diyeceksiniz. Kurana gelince, unu diyeceksiniz: Allah kullarn, Kuran ayetleriyle de saptryor. Asl byle deil bu konularn diyeceksiniz. Baka yol yok; aksi taktirde savrulur gidersiniz bu frtnada. nce akli delile bakacaz ve akli delile gre hareket edeceiz. Akl, yani mantn reddetmedii oranda nakli haberlere (Kuran, hadis) ona gre yaklaacaz. Evet, Kuran da, Allahn da amac varm gibi anlamlara yol aan ayetler var. En fazla anlanlardan biri (Zariyat 56 dr.) Ama bu ayetin zahiri alnamaz. Neden mi? nk ayet diyor ki "insanlar ve cinleri yalnzca bana kulluk etsinler diye yarattm." Burada ilk bakta Allahn amac, insan ve cinlerin kulluk etmesi gibi bir mana var ise de, dikkat edilince u grlr: Halbuki kulluk etmeyenler de var, o halde Allah amacna ulaamad m, aciz mi? sorusu gndeme gelir. Dolaysyla, aslnda Allahn amac yoktur. Ama, ite byle ayetler Kuran da mevcuttur. Dediim gibi, Kuran acayip bir kitaptr, ama basite yaklaldnda ahsn aya kayar. Peki ne yapacaz m diyorsunuz. unu yapacaz, baka yok yoktur. filozoflarn eserlerini inceleyeceiz. bn sina, Farabi, Aristo gibi.

*** Allahn iradesinin olmadn kantlayan soru: Allah olacan nceden bildii bir fiili (ii) yapmayabilir mi yoksa yapmak zorunda m? *** Aslnda Allahn gelecei bilmesi hususu genelde naklen bilinir. Yani Kuran ile, Kuranda gelecei bildii anlatlr. Ancak Kurana inanmyorsanz, size unu delil getirebilirim: Bir ilah kabul ettiinizde, bu alemi aklamak iin iki yol var. Birincisi, alem ezeli demek; ikincisi, hadis yani sonradan oldu demek. (Mucibun Bizzat demek, zat gerei zorunlu demektir. Yani ben Allaha zorunlu diyorum, sen ise insan bile hr olmal diyorsun) Sonradan oldu dersen byk kmazlar vardr ve en mehurlar unlardr. u sorulur: Sebep tam illetinden geri kalamaz, yani bir eyin olumas iin gerekli eyler var ise, sonu da bundan zaman olarak geri kalamaz denir. Yani u sorulur: Alemin (Allahtan baka herey) var edilmesi iin artlar ezelde (ncesizlikte) hazr myd, deil miydi? Eer deildi denirse, alem imkanszlktan imkana gemi demektir ki, bu imkanszdr. Bunlar ayrnt ama burada ok nemli bir ayrnt var ki kelamclar, yani aleme sonradan olmutur diyenler; asla bu delile cevap vermiyorlar, geitiriyorlar. Delil udur: Bunu evrenizdekilere sorunuz. "Terk mddeti" diye anlr. Soru: Alem sonradandr diyenler unu demeye mecburdur: Allah vard, alemi yaratmak iin bir mddet sabretti, bekledi, alemi yaratmay bir sre terk etti derler. Baka areleri asla yoktur. te bu esnada u soru sorulur: Bu sre sonlu mu yoksa sonsuz muydu? Sonsuz derse, olmaz. nk sonsuzun sonu gelmez, alemin varla gelmemesi gerekirdi. Sonlu demek zorunda, bu sefer alemin balangcndan sonlu sre geride Allah kabul etmi olmakla, bunlar farknda olmadan, Allahn varlnn balangcn kabul ediyorlar. (Hatrlarsanz bende bir ara bunu savunmutum) Halbuki ilahn varlnn balangc olamaz. Zira kendi kendine toz tanesi bile olmaz. Burada u sonu kyor: laha inanldnda, sudur nazariyesine inanmak zorundayz. (Ama kitaplarda anlatld gibi olmayp, basit ekilde madde ezelidir diye inanmalyz. Yoksa kitaplarda anlatld gibi, llk akl, ikinci akl, faal akl gibi eyler deil) Bu ise ilimle olur. Yani alemin, Allahn bilgisine gre, Allahtan tamas. Ancak bilmesi ezeli olduundan alem de ezeli olmu olmaktadr. Dier sorunuz u: Diyorsunuz ki: bence insanda hr olmaldr _Cevap: Baknz bir ilaha inanmayanlarda aresiz hr iradeyi reddederler. Bunu evvelden de sylemitim. Bazlar dikkate almad ama bu gerektir. Ateizm, determinizme inanr. Baka yolu yoktur. Zira ateizmde, sebep sonu ilikisi esas kabul edilir. Sebepler sonularn zorunlu klarlar ve her zaman ayn sebepler ayn sonucu verirler diye inanlr. Bu ise sonu olarak unu ortaya koyar: Mesea yz yl nceki olaylar, bugnk olaylar etkilemitir diye inanlr ve rnek verilir: Senin dedenin yz yl nce yapt birey, mesela bir eyler yapt zengin oldu ve sen imdi o mal yemektesin. Bu gr (determinizm - ateizm) demektedir ki: te gemiteki olaylar bugn etkiliyor ve bu, insann hareketlerini

de kapsar ve insan hr deildir. *** Krat dedi: "Allahn iradesinin olmadn kantlayan soru: Allah olacan nceden bildii bir fiili (ii) yapmayabilir mi yoksa yapmak zorunda m?" _Dedi: Soru -senin mantnla- sama bir kere. Amasz bir Tanr, ne diye olmas gerekeni deitirsin? Amac ne? _Cevap: Zaten ben deitiremeyeceini savunuyorum. Allah zat gerei zorunludur. Yani seim yapamaz. Yaptndan bakasn yapamazd, yaptn yapmak zorundadr. Ancak Onu, buna zorlayan da yoktur. lahlk ise bunu gerektirir. Bunu anlamayan bu ileri bilmez, bilemez. Bu en temel kuraldr. Yani Allahn iradesiz oluu. Temel bir konudur; bunu biri anlamadysa dier konular buna bal olarak genelde yanl olur. Azyla ku tutsa, bunu bilmedike dierleri tam rayna oturmaz. Ama bunu anlar ve kabullenirse tm dncelerini buna gre yenilemesi icap edecektir. _Dedi: Senin gibi dnmesek de soru yine sama. Tanrnn nceden bildii fiili deitirmesi, aslnda nceki bildiinin yanl bir bilgi olduunu gstermez mi? (Unutmayn Allahn bilgisi ulvi, nedensiz bir bilgidir. Bilim adamlarnn nce bu deyip sonra u dedikleri bilgi gibi deildir) _Cevap: Zaten o yzden deitiremez diyoruz ya. lmi cahillie dnemez; dolaysyla bunlar deitiremez. Seim yapamaz. Bu ince konularn en incelerindendir, kelamclar bunu gremedi. Bazen hissedenler oldu ama "Allahn mecbur oluu" dncesi onlar ldrtt ve bu sanki akllarna gelmemi gibi, u an ki savunduklar insan biimci ilah dncesine geri dndler. Zira bu dnce onlara "Allahn aciz olmas" gibi geldi. Aslnda byle deildi. Bu normaldi. Ancak insan biimi ilah dncesi ok kkldr ve bunu amak zordur. stelik bunu evredeki insanlara pek anlatamaz insan. Yani kolayca kabul ettiremez. Kelamclar ise u basit dnceyi savundular, hala da savunuyolar: Allah olmu ve olacak hereyi bilir. Allahn kudreti vardr ve yaratcdr. Ama kudret tek bana bunu yapmaya yetmez, dolaysyla bu kudreti ynlendirecek bir ey lazm. Yani Allahn bir eyi u zamanda deil de bu zamanda yaratmay ve onu deil de bunu yaratmay seici zellii vardr ve buna irade denir. rade olmazsa, bunlar nasl ayrlacak ki, bu ayrm nasl olacak ki? derler. Grdnz gibi insan gibi dndler Allah da. Halbuki sadece u soru bile sorulsa, onlarn gerek yz bilinirdi: Derler ki: Allah milyarlarca alternatif arasndan bu alemi seti. stese alemi yaratmazd. Dikkat ettiniz mi lafa, "istese yaratmazd" grdnz m? Ne demek bu? u demek: Bunlar Allaha irade kabul etmeyi o kadar ok istiyorlard ki, bu laflaryla Allaha cahillik atfettiklerini gremediler. Yani "alemi istese yaratmayabilirdi" diyor ya, ne demek bu? Peki bu alemin varla geleceini Allah ezeli yani ncesiz, balangsz ekilde bilmiyor mu? "biliyor" diyorlar. Ama bu, "alemi istese yaratmazd" demek Allahn bu bilgisinin yanl km olmas olmuyor mu peki? Bunlar byle adamlardr. Bir de unu diyeyim: Hani bunlar diyor ya: "Allah milyarlarca alternatif iinde bunu seti." Semek iin seilenlerin mevcut olmas gerekmiyor mu? Bunlar diyor: Allahn iradesi ezelidir yani ezelde seti ve alem sonradan oldu; olaylar yokken Allah seti. Olay yokken nasl seim olabilir ki? Buna da kendilerince hazrlkllar ve buna kar diyolar ki: Allah ezeli ilmine gre seer diyorlar. Yani ilminde bu kadar alternatifin olacan biliyordu ve birini irade sfatyla seti diyorlar. imdi dikkat; nk bir soru bunlar bak ne hale getirecek. Soru u: Peki Allah bu alternatifler iinden hangisinin meydana geleceini yine ezeli olarak bilmiyor mu? "biliyor" derler, peki, dolaysyla ezeli bilgisinde neyin meydana gelecei de belli olmu olmuyor mu? "belli" derler, peki daha seime ne hacet var ki, zaten olacak olanlar belli, daha ne semesi? seilecek ey mi var ki seme olsun? Zaten neyin olaca deimez bir ilimde belli ya. *** Dedi: "Nerede kald bizim halifeliimiz, yeryznde iki milyar (mslman) ka haberdar halifeliinden? Bu Fakrin dili sli lisan olduysa affola, ALLAH HADDINI AANLARDAN EYLEMESIN - Amin." _Cevap: Neden dua ediyorsun? Dua ettiinde bu ok byk problemleri beraberinde tar, bir de Allaha irade atfediyorsun. Oysa Allahn iradesi yoktur. Zira Onun ncesiz ilminde, zaten olacak olaylar bellidir. Ayrca iradeye yer yoktur. kincisi: Sen diyelim Allahn iradesi olduunu kabul eden birisisin. Bu durumda ise yle bir elikide olursun: Diyorsun ya "Allah haddi aanlardan eylemesin" dikkat edin; burada Allahtan bir istek var, yani Ondan isteniyor ya; bu ahs Allahn iradesi olduunu kabul eden birisi olduuna gre unu soruyorum: Peki Allahn iradesi ezeli mi yani balangsz m, ncesiz mi yoksa hadis mi yani sonradan olan bir irade mi? dersen ki: sonradan olan bir iradesi var unu sorarm: Peki neyi irade edeceini ncesiz ilmiyle biliyor muydu? bu soruya evet dersen, bu duruma gre iradenin sonradan olmad ortaya kar. Zira ezeli ilimde ne irade edilecei belli diyorsa, ezeli irade gibi oluyor gibi sanki. Eer dersen ki: "Allahn iradesi de ezelidir." Soruyorum: Bu dnceye gre zaten bizim bamza olaylar gelmeden, yani sen bu duay yapmadan nce, senin bana gelecek hereyi Allah ezelde dilemi demek olur ve sana gre Allahn diledii olur, dilemedii ise olmaz. Dolaysyla sen yokken de bana gelecek olanlar, bu anlaya gre, yani ezeli irade anlay, zaten ezelde irade etti demek olur ki, yaptn duann manasnn olmad burada belli olur. nk Allah olacaklar ezelde irade etti diyen birinin dua etmesi u manaya gelir: Allahn belirli olan eyi tekrar belirlemesi iin Ona yalvaryorum. Soruyorum: Belirlenmi olan ey tekrar belirlenir mi? (Belirlenmiten kastm u: lminde belli olmas), Grdn gibi dua etmek bir ok yanl dnceyi beraberinde tar, hatta Ona cahil demeye bile gelir. Zira sanki olaylar olmadan nce Allah bilmiyomu gibi bir dnceyi savunmak durumunda kalr dua eden aslnda farkna varmasa da. Zira deimez bir bilgiyle Allah olaylar bilir denirse ve byle inanlrken dua eden ahslara sorsan veya sormasan da tecrbeme dayanarak sylyorum ki, dua eden ahlarn bir ou hatta tamamna yakn esasen yle dnr: "Ben dua ettiim iin Allah bu belay benden kaldrd veya ben dua ettiim iin bu snav kazandm, eer dua etmeseydim snav kazanamazdm." Dikkat ediniz, imdi bu dnceyi inceleyelim. Bu kiiler genelde Allah olaylar nceden bilir inancn da savunan kiilerdir. "Eer dua etmeseydim snav kazanamazdm" sz hataldr. Zira siz Allah olaylar nceden bilir diyorsunuz. O halde senin bu snav kazanacanda nceden biliniyordu. Yani Onun bilgisinde sabitti, belliydi ve bunun aksi olamazd. Zaten dolaysyla sen duay da mecbur yaptn. Zira bunu yapacan da ezeli olarak biliniyordu. Demek istediim, dua edenler kaderi inkar noktasna srklenmi olurlar. Niye? Ne diyorlar: "Eer dua etmeseydim, snav kazanamazdm, dua ettiim iin kazandm" bu ne demek? u demek: Yani ben dua da etmeyebilirdim demek olur, onlarn inancna gre. Bu ise olaylarn olduundan baka trl de olabileceini savunmak olur ki, bu ise kaderi inkar manasna gelir. Yani Allahn ilminin ezeli olmayp, sonradan olduu, olaylar olduu anda Allahn bildii gibi, dnceleri savunmak anlamna gelir. Aslnda bu izahm gayet aktr. Yani u mesaj veriyorum: Dua etmeyin artk! Diyeceksiniz ki: "sen ne diyorsun bre zndk! Kurana m inanacaz yoksa sana m, sen kimsin!" _Cevap: Daha evvelde anlatmaya altm; imdi sakin ol, yukardaki izahmda mantkszlk gryor musun? Eer gryorsan syle bakalm? Eer grmyorsan, bir kere hakl olduumu kabul ettin demektir. imdi soruna bakalm: "Kuranda byle diyor ya, sen ne diyon bre zndk!" Evvelden de Kurann ok farkl bir kitap olduunu ifade etmitim. Ondaki derinlik ok fazla olup, anlatmaya kelime bulamyorum. Yani unu diyorum; are yok ki una inanmalyz: Allah kullarn Kuran ayetleriyle de saptrmaktadr. Bakn dua rnei bunun kantdr. Halbuki Kuranda dua etmek emredilmektedir. Ayette "Dua edin ki, karlk vereyim" diye geer. Daha baka ayetler de vardr. u sylediklerimi savunacam, evvelden aklmn ucunda yoktu. Tam zahirciydim ben eskiden. Yani fkh, hadis okuyan, genelde nasl inanlrsa yle inanan.

( Ehli Snnet biiminde) Yani byle olacam hi bilmiyordum, ama oldum ve gariptir ki gittiim hi bir ortamda kendimi onlar gibi hissedemedim. Mesela bir anm anlataym: Namaz klmaya balaynca (1996), bana sk sk nereye balsn deniyordu. Ben de demek ki balanmak m lazm acaba falan diye dndm ve birine bunu atm. O da beni bir yere gtreceini syledi. Gittik, o zaman yam yirmibir idi ve byle yerlere daha evvel gitmiliim yoktu. Gittik, zikir ekiliyordu, Kuran okunuyordu ve zellikle ahlaka dair sohbet yaplyordu. Yani ilmi derinlikle ilgili ( itikad, kader ) konular konuulmuyordu. Bense heyecanla bunlar bekliyordum oysa. Oradaki ahslar zikir esnasnda ok huulu grnyorlard. Ama ben bunu kendimde hissedemiyordum; belki alk deildim. Sonradan da aylar iilmeye balaynca konular ald. Ben okumaya yeni balamtm dini kitaplar o ara; fkh gibi ilimlerden balamtm o zamanlar. Kelamn adn dahi bilmezdim, bilsem de bilgim yoktu. Bunlar sonradan oldu. Konu ald, ben okuduum eyleri sylyorken tartma ortam olutu ve ben oradaki kitaplardan, okuduklarmdan, onlarn yanlta olduunu gsterdim; ilk gittiim gn oldu bu. Bana souk davranlyordu. Bir seneye yakn devam ettim. Ama aslnda ilk gnden beri ben orada istenmiyordum. Bunu da anlamtm ama kendimi eksik hissediyordum, yani byle yerlere gitmeyince insan olgunlaamyor gibi dnceler bende vard. Yani ben soru sormay seven biriydim. Biri konuuyorken, yani orada lider pozisyonundaki ahs konuurken, mesela lafa karp yle olmayp aksine yle olduunu syleyiveriyordum. Sonra bir gn bana dediler ki: Artk gelme buraya! O zamanlar oradan kovulmutum ama gelecekte Samsunda her yerden kovulacam daha henz bilmiyordum, bunu da ilerde anlayacaktm. Ben 16 yandan beri ok okurdum; gnde 10 saat falan. Bana ufakken derlerdi: Oku ama tek tarafl okuma, onu da oku, brn de oku. Ben de tamam dedim. Okuyunca, bu sefer de dediler ki: Fazla okuma kafan karr, yani kafay yersin ve yemisin de. *** Dedi: ALLAH kullarn fiillerinde icbar etmemekte, lakin mkevvenatn mebde ve mead itibar ile hallerini kesinen bilmektedir. Bilmek ise azamet ve annn niandr; eer icbar olsa zulm olur (haa). Bunu da amsn, hatr yaratan O deil mi? demisin. Evet, O, fakat cz'en hr eden de O. rade-i cz-i denilen olay. ALLAH yazdn bozar m demisin. _Cevap: Bunu demedim, ilmi yanl kmaz dedim. _Dedi: Eer bozarsa, bozaca malumu bilmemesi nakslktr demisin ki, bozmaz demisin. O malum, Ona malumdur sana bana deil. _Cevap: Tamam ite, O biliyor ve bildii gibi olacak olaylar. Benim olacaklar bilmemem, olaylarn seyrini deitirmez ki. _Dedi: Misalen kul sadaka verir ve hadis-i erif mucibince bela def olur. _Cevap: Demek def olur. Soruyorum: Bu belann gerekleeceini Allah ezeli olarak biliyor muydu yoksa bilmiyor muydu? Eer biliyordu dersen, peki ama, Allahn olacan bildii bir olay, nasl meydana gelmez? Eer bu olay meydana gelmezse Allahn ilmi, cahillie dnm olmaz m? Yani burada ne oldu? u oldu: Bu hadislerin zahirini aldn. Evet, bu hadisler sahihdir (kuvvetli hadis), aldn ve byle inandn, o halde soruma yant ver bakalm? Hani peygamber hata etmezdi? te onun hata ettiine bu hadisler de rnektir _Dedi: Yahut sla-i rahim yapar mr uzar; amenna. Kulun mr malumdur; fakat kul'a deil. Dolays ile ALLAH o kulunun, o sadakay vereceini ve o kulundan bir takm olabilecek belalar kaldracan bilmektedir. _Cevap: Demek mr uzar ha? Oysa, Kuran da, ecel geldiinde ileri geri gitmeyecei anlatlyor ve yine dediim gibi Allahn ilminde, birinin lecei vakit de belli deil mi? "belli" diyorsan ve bu ilimde yanl olmaz diyorsan, bu uzamay nasl izah edeceksin? ve diyorsun ki: "olabilecek bir takm belalar kaldracan bilmektedir," dikkat edelim: Allah tereddt eder mi, etmez mi? "etmez" dersen, bir eyin olup olmayacan sence, Allah bilir mi? "bilir" diyeceksin ya, o halde bir olayn Allahn ilminde olaca belli ise, Allah iin o olay, "olabilir" diye nitelenemez. Zira o olayn varla gelmesi zorunlu demektir. Yani bu u demektir: Bamza ne geldiyse gelmek zorundayd, ne gelmemise o da gelemezdi. Bu kadar basit. Yok yle, yok byle dersen, iin iinden kamazsn. Biz de getik bu devrelerden. Yani bu hadisler zerinde biz de dndk ve peygamberin yanldna karar verdim. Zaten bu karar verildiinde kiinin yolu byk lde alr. Zira artk korkmadan dnebilecek duruma gelmi saylabilir. Aksi halde senin gibi (bir zamanlar benim gibi) bu hadisleri alr; sarslmaz bir ballkla bunlar zorunlu olarak doru kabul eder. Peygamberin bu szleriyle hata edebileceini aklna getirmek istemez, bunu dnmektense lmek yedir onun iin. Aklna bu gelecek olsa bile bunu dnd iin kendini en ar ekilde paylamakta gecikmez. O kimdi de bunu dnmeye cret etmiti, Allah alemi onun iin yaratmam myd? ( Sen, sen olmasaydn alemi yaratmazdm diye bir rivayet vardr; uydurma diyenler vardr buna, ama ok yaygndr, hadis zaten ktb sittede yoktur. Galiba "keful hafa"da vard bu rivayet ) Ve mantk kurallarn ihlal etme pahasna, dnmeye alr, tabii ok zorluk yaar ve sonra artk dnmekten yorulur; zira k bulamaz. Neden mi? Zira mantk kaidelerinin karsnda tutunulamaz. O da bunu anlar ve "dnmemeliyim artk, yoksa sonum felaket olacak" deyip, artk susar ve bakalarna da bunu tler ve Ehli Snnet alimleri der durur artk. Bunu yeterli grr kendine. Neden? denedi ya, dnd ya, daha ne yapacakt ki? Artk durmak ve susmak zamanyd deil mi? _Dedi: Anlalmayacak en ufak bir mesele yoktur. Olaylara Ehli Snnet penceresinden bakmak gerekir. Sen izi, tozu yeryznden silinmi Cebriyenin menhus fikirleri ile burada kabadaylk yapyosun; laf kalabaln keste meramn ksa ge. _Cevap: Demek yle, o halde dinle beni, Ehli Snnet diyordun ya, hangi mezhepleri kasdediyorsun? Maturidilik ve Earilik deil mi? tikad da bunlar deil mi? "evet" diyeceksin. O halde kulaklarn iyice a ve beni dinle: Bu Eari mezhebi var ya, hani yzyllardr hak mezhep dediiniz; ite o da cebircidir. nanmadn m bana? Kitabma bakabilirsin yzlerce delille bunu gsterdim. Gazali var ya, onu nasl buluyorsun? Byk alim mi diyorsun? Bunu da iyi dinle o halde: te o da cebircidir. Kendisi Earidir ve hya adl kitabnda bunlar syledi. Bunu da kitabmdan bulabilirsin. Forumlarda "Gazali byle diyor" balnda bu konudaki dediklerini yazdm. Kimin iin? Sizin iin, imdi de kabaday olduk! "Peki Eariliin cebirci olduunu nasl bilmiyorum" mu diyorsun? O konu kark. Ama unu bil; dediim gibi Cebriyye adna ok hcum yaplyor, ama i Eariyye'ye gelince, sadece "sanki bu da cebirci gibi deyip geitiriliyor. Zira bu kkl mezheptir ve Ehli Snnet diye nam yapmtr. yle rahata stne gidemiyorlar. Gazali de, Razi de bu mezhepde zaten. Bu mezhep yani Earilie (cebri mutavasst) derler. Yani "orta derecede cebr" demektir. Sana soruyorum: Cebrin ortas olur mu? Cebr cebrdir deil mi? Peki neden byle sylyorlar: ok basit; zira Earilii kolluyorlar. Dedim ya ok nam yapm mezheptir.( Sana bir bilgi vereyim, bu Maturidilii adam yerine pek koyan yoktur da, bakma onlar kendini adamdan sayarlar. Yabanc yazarlar Ehli Snnet dendiinde hep Earilii kasdederler. Maturidinin ad pek gemez.) Aslnda Cehmiyye de, cebircidir, Earilikte, ama Cehmiyye'ye aleni saldrrlar, hakaret yaparlar. Ama Eariye hafiften laf dokundurlar ( rnek olarak: Bu Earilerde sanki cebre meyil var gibi) deil mi? Neden? nk afilerin itikadda mezhebi Eariliktir diye geer de ondan. Aslnda afiler de, Eariliin cebirci olduunu pek bilmezler. Onlara sorarsan sana hr iradeyi savunurlar, peine de ben Eariyim derler, yani tamamna yakn kendi mezheplerini tanmaz.

*** Dedi: nce Earilie uzattn dilini bir makaslyaym; (dedikten sonra bir kitaptan kelime kelime alnt yapyor) imdi kitaptaki yazy eletireceim. Dikkat ettinizse son yazlarmda Earilie pek laf dokundurmazlar demitim, "sanki biraz cebre kayma var" derler, o kadar.

Fazla ileri gidemezler demiim. O dediklerime bir rnektir bu yaz. Beraber inceleyelim bunlarn nasl bir rezillik iinde olduunu: _Dedi: Eariye gre kul ,fiillerinde muhtardr. Yani irade ve kudreti vardr. Fakat kudreti yapt ilerinde messir deildir. _Cevap: Bu yazda, Eariliin cebr olmad anlatyor ya, peki "kulun kudretinin yapt ite tesiri yok" demek ne oluyor acaba? EariyyeEye gre, Allah kulun kudretini de yaratyor ve Allah bu kudreti ne iin, yani hangi fiil iin yarattysa kul ancak bu kudreti ona harcayabilir, baka bir eye harcayamaz. Mesela ayaa kalkma hareketi iin Allah kul da kudret yaratt ya, bu kudreti yine kul Allahn kendinde yarataca ayaa kalkma hareketine harcayabilir. Yani bu kudreti kolunu kaldrmak iin de kullanamaz. _Dedi: ALLAH kulun fiilini azim ve tasmimi bulunduu anda yaratr. Bu azim, kulun iradesini o eye yneltmesi ile o ii kesbetmesi ekline tecelli eder. O halde kul halk olmayp kasibtir. _Cevap: Peki bu azim yani bir fiili yapmay isteme dncesini (mesela ayaa kalkmak istiyorum, arzu ediyom) acaba yine Allah m yaratyor? Bu mezhep bu soruya "evet" diyor. Bu mezhebe gre hareketimizi Allah yaratyor, hareketi yapma isteimizi Allah yaratyor (Allah bunu yaratmazsa, bu mezhebe gre kul dnemez bile) Kudretimizi Allah yaratyor, eeeeee nerede hr irademiz? _Dedi: te bu noktada Cebriyye ve Kaderiyyenin dm olduu hataya dmemilerdir. _Cevap: Cebriyye deilmi Earilik! _Dedi: Eariyyeye cebri mutavasst denilmesinin sebebi de, kaderiyye ve cebriyye arasnda orta yolu bulmas asndandr. Cebre, kaderiyyeden daha yakndr; fakat cebriyeci deildir. _Cevap: Dediim gibi, Eari mezhebini cebircilerden gstermezler. Hem dedikleri cebr oluyor, hem de srarla "yok yle olur mu hi" derler, kesip atarlar. _Dedi: Dikkat edilirse, Eariyye de, Cebriyyeye yaknlk varsa da, Earilik cebriyye diye aklanmaz. Sadece biraz daha Maturidiyeye gre mbhem ifadeler vardr. Dier hususlarda ise Eariyye ve Maturidiyye hem fikirdir. _Cevap: Dediim gibi deil mi? Earilik ve Maturidilik hem fikirdir diyor. Biri cebirci, Allah zorla gnah iletiyor diyor, br zorla iletmiyor diyor. Bu mezheplerin azck fark var diyolar. Bu yzylardr yaplyor, hem de yle baarl yapyorlar ki, adam gemi karma bana savunma yapyor; kendine tam gveniyor. Yukardaki alnt yaptm yaznn tam metni u: Eariyye gre kul ,fiillerinde muhtardr.yani irade ve kudreti vardr.Fakat kudreti yapt ilerinde messir deildir.nk hereyin olduu gibi,kulun fiillerinin halik'da ALLAH'dr.Bir eser zerinde iki tam messir kuvvet ictima edemeyeceine gre kulun fiili zerinde yegane messir kuvvet,ALLAH cc'lhdr.ALLAH kulun fiilini azim ve tasmimi bulunduu anda yaratr.Bu azim,kulun iradesini o eye yneltmesi ile o ii kesbetmesi ekline tecelli eder.O halde kul halk olmayp kasibtir.Teklif esas ile Eariyye ALLAH'n yegane halk olduu esasn badatrmlardr.te bu noktada cebriyye ve kaderiyyenin dm olduu hataya dmemilerdir.Eariyyeye cebri mutavasst denilmesinin sebebide kaderiyye ve cebriyye arasnda orta yolu bulmas asndandr.cebre kaderiyyeden daha yakndr fakat haa cebriyeci deildir.Malum maturidiyye mezhebinde ise ne ifrat ne tefrit tam orta yol ve en ak delilleri le halk ve kesb izah edilir.Dikkat edilirse eariyyede cebriyeye yaknlk varsada haa earilik cebriyye diye aklanmaz.sadece biraz daha maturidiyeye gre mbhem ifadeler vardr,dier hususlarda ise eari ve maturidiyye hemfikirdir. *** Kul muhtar (seer) dendiinde aslnda gerek anlamda Eari mezhebi unu kasdeder: Bu mezhebe gre kulun iradesi vardr. Yani kul seim yapabilir; ancak yine de kul hr deildir. Zira bu mezhebe gre kulun seimlerini de, dncelerini de Allah yaratyor. Bir de dikkat ederseniz yazda "kesb" terimi geriyor, bu ise udur: Kesb demek arapa kazanmak demektir. Yani yle; mesela ayaa kalkma fiilini Allah kul da yaratnca, kul bu hareketin mahalli yani yeri olmu oluyor. Kul da yaratyor fiili ve kul bu fiili yapyor. te buna yani Allahn yarat fiili kulun yapmasna kesb yani kazanma denir. imdi size bu mezhebin kesb tarifini vereceim: "kulun kudretinin (bu kudreti de yine Allah yaratr) fiille (yine Allahn yaratt hareketi kasdediyor) birlikte tesirsiz olarak bulunmasdr." *** _Soru 1- Namaz klyor musun? Evetse, neden? Allah senin durumunu nceden takdir ettiyse neden yoruluyorsun? Hayrsa, Allah namaz emretmiyor mu? _Cevap: Namaz klyorum. yle oluyor: Allah klacam ezeli ilmiyle biliyordu; Onun bildii yanl kmaz. Bundan dolay mecbur klm oldum. Klmasam Onun ilmi yanla dnerdi; bu ise olamazd. Soru 2- insanlara iyilik yapyor musun? Evetse, Neden? ne faydas var? Hayrsa, Allah iyilii emrediyor mu, emretmiyor mu? _Cevap: Yapyorum, bak bunlar size anlatyorum, dediim gibi Allah zorla yaptryor. _Soru 3- Aana yaplan ktle kzyor musun? Evetse, neden? adamn ktlk yapacan Allah yazmam myd sana gre? _Cevap: Kzdmda oluyor, ona bunu Allah zorla yaptrd, bu olacakt, olmamas imkanszd; bunu da biliyorum. Ama insanz, zayfz ve olaylardan etkileniyoruz (aslnda olaylardan etkilenmiyoruz da; nk bu etkiyi de yine biz de Allah varediyor. Biz de alkanlk olarak olaylardan etkilendik diyoruz. Aslnda olan olaylar birbirini etkilemez. Hepsini ayr ayr Allah yaptrr. _Soru 4- Allah peygamber gnderiyor mu sence? Evetse, niye? Herkesin durumu belli ise, niye bir de peygamber geliyor? Hayrsa, sa, Musa, Muhammed, brahim, Yunus, Yusuf, Yakup vs. kim? _Cevap: Gnderdi, milletin durumu iliminde belli, ama bunlarn gnderilecei de belli deil miydi? Soru 5- Allah kitap gnderiyor mu? Evetse niye? Hayrsa, ayetleri nerden krpyon? _Cevap: Gnderdi, hi bir nedeni yok. nk ilminde byle olaca belliydi. Allah da ilmine gre bunlar yapt. (Aslnda bilmesi bu

olaylarn meydana gelmesinin gerek sebebidir. Ayrca yaratma sfat yoktur) Soru 6- Kitapta emir ve yasaklar var m? Evetse, niye? herkesin durumu belli deil mi? Hayrsa, emir yasak ayetleri nedir? _Cevap: var, evet belli ama bu ayetlerin de byle olaca da belli deil mi? _Soru 10- Allah abesle itigal mi ediyor? Evetse, niye? Hayrsa, abesle itigal deil mi uyulmas gerekmeyen kurallar vaz eden bir ilah? _Cevap: Abesle itigal ediyor demiyorum. Dediim gibi Allah bu olaylarn olmasn semedi, Allah bunlar nedensiz (bunu daha evvel ok kez akladm) bir ilme gre yapmaktadr. nk olaylar iliminde belliydi zaten; ve nedensizlik sorgulanamaz. Zira ne sorarsan "nedeni yok ki" cevabn alacaksn. Zira ezeli ilmin nedeni olmaz. Kurallara uymak gerekir. Peki neden uymak gerekir? diye sorarsan; genelde bu sorunun yant "emr edildii iin" dir, ama hakiki yant udur: Emire itaat edenin itaat edecei Allahn ilminde belli olduundan ve isyan edenin de isyan edecei Allahn ilminde belli olduundan isyan eder. Bakaca nedeni yoktur aslnda.

*** Dedi: 1.bilmek istemeyi dourur mu? bilgi, istei mi getirir bu art mdr? _Cevap: Hayr dourmaz 2.bir eyi biliyor olmak ona hkmetmek demek midir? Fotosentezin bilgisine sahipseniz bunu salayan siz mi oluyorsunuz? _Cevap: Burada iki bilgiyi ayrmak gerekir. Bizim bilgmizle Allahn bilgisi. Bizim bilgimiz etkilenendir, olay olur ve biz biliriz, yani nceden olacan bildiimiz eyler ise daha nceki tecrbelerimize dayanr. Bizim bilgimiz etkilenen bir bilgidir. Ama Allahn ilmi ezeli olduundan, Onun ilmi, etkin bir ilim olmaktadr. Meydana geleceini bildii eylerin varla gelmesi zorunlu ama varla gelmemesi imkanszdr. 3. Bak, tel, ip vs.. firmalar cinayet sorumlusu mudur? _Cevap: Hayr 4. Sadist bir Tanr fikri ne kadar akllcadr? Zira sadistlik acizlikten, tatmin edilmemi duygulardan ileri gelmektedir. Byle bir Tanr olabilir mi? Tanrlk gerei bu bir tezat deil mi? _Cevap: Allah zalimdir ama sadist deildir. Sadistlik duygudur, zalimlik ise duygu deildir. Ezeli olan bir varlk olduundan (ilah) balangc olmadndan, varlnn, dolaysyla ilminin de nedeni yoktur ve olaylar bu ilme gre olduundan bu olaylar da sonuta nedensizlikle ilgilidir ve Allahn yaptklarnn aslnda hi bir nedeni yoktur. 5. radesine brakld belirtilen insann, bildik senaryolar oynuyor olmas (yani robot olmas) peygamberler, kitaplar ve bu kitaplar da "akletmez misiniz, ktlk yaparsanz nefsinize yaparsnz "vs uyar ve ikazlar gnderen Allah'n kendisini kandrmas mdr? Bu mmkn mdr? _Cevaep: Kendisini kandrmas deildir. O bunlar zat gerei yapmaya mecburdur. Onu buna zorlayan da yoktur. Allah yaptndan bakasn yapamazd ve bundan sonra da yapacandan bakasn yapacak deildir! Zira btn bu olmu ve olacak olaylar ezeli, balangsz bir ilimde bellidir. Yukarda dediim gibi bu ilim nedensiz olduundan ve olaylar da bu ilme tabi olduundan (yani Allahn ilmi olaylara tabi deildir, aksine olaylar Onun ilmine tabidir) bu olaylarn da sebebi yok demektir. 6. Kendisine itaati isteyen Allah, bunu cebr ile mi yapmay tercih etmidir, yoksa irade hrriyeti ile mi? lkinde itaatin bir anlam var mdr? _Cevap: Allah bunu tercih etmemitir. Zaten cebrden baka yol da yoktur. nk tm alem var olma bakmndan Ona muhtat ve varln srdrme bakmndan da yle. *** Dedi: Allahn varlnn balangc vardr diyordun ki buna sebep, ezelden beri var olan bir Tanrnn sonsuz bir sre bekleyip, evreni yaratmasnn sama olduunu grmendi. Bu soruyu nasl yantladn? Allahn balangc olmadn, ama maddenin de ezeli olduunu. _Cevap: aresiz hem Allaha inananla, hem de inanmayan alemin ezeli olduunu kabul etmek zorunda kald. Aleme hadis yani sonradan diyenler, ne dediklerini bilmezler. Madem maddenin balangszln kabul etmek zorunda kaldk; nmzde iki yol vardr. Allah kabul edip, Onun balangszln kabul edip, alemin Ondan tatn ve bunun ilmine gre olduunu kabul etmek ve bylece uygun bir mantkla maddenin balangszln izah etmek. Ancak, Allah kabul edilmeden maddenin balangszln siz ne ile savunabilirsiniz? Eer madde ve alem nedensiz olarak, yani yapcs olmadan meydana geliyorsa, neden bo odann iinde durduk yerde bir buzdolab olumuyor? Zira buzdolab da madde, toprak da madde, bu bakmdan fark yoktur. Ama siz buna unu dersiniz: Olumuyor, nk nceki olaylar, sonrakileri belirler, nceki olaylara gre de olumayaca varm ki olumam. Ama dikkat edin ki, ben maddeye ezeli dedim, ama bunu Allahtan tamaya baladm. Siz, bu balangszl nasl aklarsnz? Sizin baka areniz yoktu; nk siz de kabul ettiniz ki: hibir ey kendi kendinin sebebi olamaz. Daha nceki olaylar imdiki olaylarn sebebidir. Ama bunun karsnda u sorulur: Peki o bahsettiiniz nceki olaylarn sebebi yok muydu? Buna da vard dediniz ve soru aynen devam etti ve siz: Bir ey kendi kendinin sebebidir dememek iin, bunu sonsuza kadar geri dndrmek zorunda kaldnz. Ama dikkat edin, buna dair deliliniz yok, sadece sebep sonu ilikisinden hareketle bunu demek zorunda kaldnz. Yani bu balangszl siz aklayamadnz. Biz ise akladk, imdi iyi dn; hangi seenek size mantkl gelmektedir. Devaml yaptnz yapyorsunuz, u an ki iler, eskiden olan olaylardan oldu diyorsunuz. Peki soruyorum: Siz ne kadar eskisiniz ki bu ileri bu kadar kendinize gvenerek ifade ediyorsunuz? Siz de aynsn bana deyip: Bu senin iin de geerli, Allah yle bir anlatyorsun ki _Cevap: Ancak bunlar akli delillerle sabit olduundan dolay bu grleri savunuyoruz, siz ise bir inadn ardndan gidiyor ve tartlnca da olaylar gemie doru sonsuza dek gider diyorsunuz. Gemi zaten bize karanlktr, millet bu lafnz zerine size pek bir ey diyemiyor. Ama unu kendine sor: Aslnda sen de maddenin balangszln izah edemiyorsun. unu diyor baz materyalistler: Karacier nasl unu salglarsa, bbrek nasl bunu salglarsa, beyin de ylece dnce salglar veya ortaya koyar. Beyin bu, et deil mi? Rya gryorsun ya, bu ryalar bazen insan ne derece etkiliyor deil mi? Sen rya grrken bu ryann sonunu biliyor musun? bilmiyorsun deil mi? Ama televizyon seyreder gibi izliyorsun ve ryay gryorsun. Peki bu ryay sen mi yapyorsun? Eer sen yapyorsan, ryay grnce niye aryorsun?

Eer ryay sen yapsaydn armaman gerekirdi. ardna, etkilendiine gre sen yapmyorsun demektir. Peki sen yapmyorsan kim yapyor? Beyin dersen, soruyorum: Peki bu ryay grmeden nce bu rya beyinde miydi deil miydi? eer beyinde deildi dersen, neredeydi? eer beyindeydi dersen, neden o ryay bugn grdnde, bir sonraki gn grmedin? bunun tercihini kim yapt? Beyin mi? una balayacam; ateist olanlar dncelerin de, nceki olaylarla belirlendiini ve hr olmadklarn savunurlar. Soruyorum: Mesela biri kayor, arkasndaki silahl, onu ldrmek istiyor ve bilmedii bir yer buras. Kaan bu ahsn karsna iki yol kt ama yolar birbirinin ayns, bir farklar yok. Biri sada dieri solda, kaan o an karar veriyor ve mesela sadan kayor. Sizin ateist determinist dnceniz bu sa taraf seim zorunluydu, sol taraf seemezdi, nceki olaylar bunu belirledi diyor. Buna inanyor musun. Eer inanmazsan br seenek udur: Bu, sa taraf seme kararn vermenizi siz de Allah varetti, tabi ki siz de sa yn tecih etme dncesi varedildiinde siz sol taraf seemezdiniz. Yani Allah sizi zorlad. Bu ikisinden baka seenek yoktur. yi dnn ve kararnz verin!

*** Dedi: nsann dileyip istemesini de yaratan Allahdr elbette. . _Cevap: O halde biri Allaha svmek istedi ve svd. Yani ona bu istei veren ve on da bu istei yaratan Allah idi yle mi? Eer "evet" dersen, peki, Allahn yaratt dnceyi kul dnmemeye kadir olabilir mi? "olamaz" dersen, o halde bu insan engellemeye kadir olamad bir ii yapm olmad m? "yle oldu" dersen, nerede bu hr irade dediin ey? *** Bu millet ekseri ne diyor: Allah vard hibir ey yoktu, sonradan Allah alemi (Allahtan baka herey) yaratt demiyomu? Ehli Snnet de byle demiyor mu? Bu konuyu alt aydr inceliyorum en derin kitaplar okuyorum, anladm ve unu grdm: "Allah alemi sonradan yaratt" diyenlere soruyorum: Allah, alemden nce de varlkta myd? "evet" derler. Peki, sonlu mu yoksa sonsuz sre nce miydi? Derse ki: "sonsuz sre," bu olmaz. nk, sonsuz srenin sonuna varlamaz, byle olsa alemin varla gelmemesi gerekirdi. Bu sefer mecburen "sonlu sre nceydi" diyecekler; ama burada onlarn aklna gelmeyen bir sorun var, o da u: Byle diyen, Allahn varlnn balangcn savunmu olmaktadr. nk sonlu sre demek; ba ve sonu belli olan sre demektir ve bunlara gre alem sonradan yaratld iin bir balangc vardr ve bu balangc olan andan, sonlu sre geri gittiimizde ne olur? u olur ki: Allah alemden sonlu sre nceydi ama daha nce deil manas kar ve bu, Allahn varlnn balangcn savunmak olur. Ama onlar bunu anlamyordu. Kendilerine ne denmise aynen tekrar ediyorlard. Mesela Gazali, Ehli Snnetin iinde bu konuyu en iyi bilenlerden birisidir. kitabn okudum "Tefahaft el Felasife" yani "Filozoflarn Tutarszlklar." Orada rezil oldu ve yle bir hata yapt. Dedi ki: Allah zaman sonradan, alemle beraber yaratt. Yani alemden nce zaman yoktu dedi. Madem alemden nce zaman yok, o halde neden bunlar aleme sonradandr diyor. nk sonradan demek iin ncelik olmas lazm ve ncelik de zaman kavramdr. *** Kitap: Nutuk Kitapevi: Alfa, Basm yl: 2005 (sadeletirilmi) _Sayfa 56: Vatanmz paylama ve yoketmek dncesini bu kadar ak ve haysiyet krc bir ekilde ortaya koyan bu ifade karsnda titremeyecek duygulu bir insan dnemiyorum. Tanr'ya binlerce kredelim ki milletimiz ruhundaki kahramanlk azmiyle tarih boyunca srp gelen hayat ve varln hi bir zaman ne kaderin akna ne de byle cellata hkmlere kurban etmeyecektir. _Sayfa 82: Milli isteklere bal kalmayan ve onlara uygun dmeyen kararlar, hi bir zaman millete kabul edilemeyeceinden, milletimizin ve vatanmzn aln yazsn tayinde, milli vicdana tercman olmaktan ibaret bulunan grevimizi tam olarak yerine getirebilmek iin milli istein odaklaarak tek bir hedefe ynelmesini beklemeden hibir meselede yetkili grnmemiz doru deildir. Not: Mustafa Kemalin kaderi inkar edii grlyor. *** Olaylarn baka trl olmas ancak Allahn da baka trl olmasyla mmkn olabilirdi. Ancak Allah baka trl olamazd, yani baka trl bilemezdi; dolaysyla olan olaylar da baka trl olamazd. *** Allahn olacan bildii bir olayn varla gelmesi zorunlu mudur? evet derse; Zorunlu olarak varla gelecek olan bir olay engellemeye kadir olabilir miyim? hayr derse, ben engellemeye ve baka trl davranmaya kadir olamadm bir eylemi mi yapmaktaym veya yapacam? *** Ktln nedeni Allah mdr? _Cevap: Evet *** Soru: Allah ahlakl mdr? _Cevap: Ahlak duygu olduundan, Allaha ahlakl dememek icap eder. *** Soru: Olaylar olaca iin mi Allah bilir yoksa Allah nceden bildii iin mi olaylar vardr? Allah varettiii iin mi bilir yoksa nceden bildii iin mi vareder? *** Kitap: Agustnusta Tanr ve Yaratma Yazar: Do. Dr. Zeki zcan _Sh 195: br taraftan hibir ey kendi kendini ne yaratabilir ne de varedebilir. Onun gerekte kendine varlk verebilmek iin hem var olmas ve hem de yaratlmak iin varolmamas gerekirdi. Bu da bizi kendi tarafndan yaratlmak iin, var olmay kabul etme gibi sama bir telakkiye gtrr. Bunun iin varln nedeni kendisi deil; onun dnda olan biri yani Tanrdr. _Sh 216: Tanr nesneleri var olduklar iin bilmez; tersine Tanr bildii iin nesneler vardr. *** Dedi: Bu yazdklarI yanl anlamadIsam elestiri. O halde BEDiZZAMAN hayat boyunca byle keyfi muamelelere kar, imani bir mcadele srdrmken, anlamadgm sen ne diye onun eserlerini tam okumadan tutup burada byle bir konu atn?

_Cevap: Okumadm nerden kardn, Tarihe-i Hayat hari klliyatta Nursinin yazd btn yazlarn okudum. Ben aslnda onun kadere inanmadn daha nceden de biliyordum. Ancak Trkiyede ok insan onun peinden giden biriydi ve Nursiye ar bir ballklar vard. yleki ben bir nurcuyla konuuyordum, ona cebri yani kaderi anlatyordum; adam dinliyor, ne zaman ki ben Nursi de kader inancnda hata yapt dediimde, dinleyen ahs kalkp gidiyor ve daha seni dinlemem diyordu. Bu ok oldu. Bu kllliyat incelememin bir gayesi, rnek olmas bakmndand. Yoksa Nursi gibi inanan ve bu konuda kitap yazan yzlerce kii vardr. Yani zgr iradeye inanp, kader ile ilgili kitap yazan ok kii vard. Ama Nursinin en mehurlarndan olmas hasebiyle onu setim ve irdeledim. sene uratm klliyat bitirmeye. Forumlarda yaynladm ama Nurcular cevap vermediler. Yani savunma yapmadlar, bunu beklemiyordum. Yani size yardm etmek iin bu kadar uratm. Ama imdi din dman olarak lanse ediliyorum. unu gstermek istedim: Nursi kader konusundan anlamyor. O kendinden nceki nesillerin yapt baz laf oyunlarn ald ve kulland. Ancak kendine zg anlatm tarzyla; unu sylemeliyim ki Nursi buna bylece inand. Yani bunu insanlar saptrmak gayesiyle yapmad. Zaten zgr iradeyi savunanlarn tamamna yakn bu izahlar; aslnda insanlar saptrmak iin deil de, onlara yardm etmek, yol gstermek amacyla yaparlar. Nursi de bunlardand. Ama Nursi bu konuda detayl bilgiye sahip deildi. Kendine ok gvendi ve oklar gibi hata yapt. Zaten o kelamc deildi, yani Eariliin cebirci (hr irademiz yoktur inancnda olanlarn gr) olduunu bile bilmiyordu. Fetullah glen de ayn hatay yapt. O da kadere inanmaz ama "kader" adnda kitap yazd.

*** Kitap: Felsefeye Giri (ikinci ksm) Yazar: Hilmi Ziya lken _Sh 88: Vaka ilk defa felsefede Farabi, fizik determinism fikrini kendi metafiziine balamak suretiyle kati sarslmaz (hatta mukadder) bir muayyenlik fikrine ulamt. Allah, Farabiye gre zaruri varlk (Vacib - l Vcud) olduu iin kendi kendini tayin eder; baz kelamclarn Allah gibi, istediini, diledii zere yapan ve diledii gibi bozan hr irade (fail-i muhtar) deildir. Farabi nazarnda bu tarzda anlalan bir Allah fikri, Allahn ulvilii ve sonsuz kudretine aykrdr. nk Onu czi irade sahibi olan ve seme gc ile daima yapp yapmama arasnda bulunan insan derecesine drmektedir. Halbuki Allahn sonsuz kudretinde karar, tereddt, seme olamaz. O mutlak zarurettir. Ancak kendi kendini tayin eder. Fakat alem zaruretini Ondan alr. Tabiat kanunlarnn amaz katilii de bundan ileri gelir. _Sh 238: Mutlak adalet, sonsuz rahmeti reddeder. Zira sonsuz rahmet, adaleti zayflatr. Yaradn zorunsuzluu (Allahn Fail-i muhtar oluu) ilahi zarureti reddeder. Zira eer Allah Vacib-l- Vcud ise btn fiilleri zaruridir. *** Soru: Allah bildii eyin mi olmasn isteyecekti ya da bundan bakasn isteyebilir miydi? *** Kitap: Bilimin teki yz Yazar: S. Demirci _Sh: 83: Sebeplerin sonular yapt fikrinde srar edenlere gre -baka bir sonucun sebebi olan- bu sonucun da baka bir sebeple yaplyor olmas gerekir. Yani byle bir anlayta her ey mutlaka bir baka sebebin sonucu grndne gre geriye bizim Allah yapyor diyebileceimiz baka bir ey kalmamaktadr. Mesela batan aa, harikulade bir mekanizma ile kendi meyvelerini yapyor diye dnseniz, o halde aac bu harikuladelikle yaratan Allahtr deme hakkn kaybetmi olursunuz. Zira meyvelerini (sonularn) nasl harikulade bir mekanizma ile aa yapyorsa, aac da baka bir harikulade mekanizma ile baka bir ey mesela tohum yapyor olabilir ve tohumu da yapan baka harikulade bir ey mutlaka vardr. Sebepleri Allaha verip sonular da sebeplere verirsek, o sebeplere de sahip kacak baka sebepler kar, dier bir ifadeyle sebeplere tesir atfetmenin ucu tm yaratl sebepler arasnda datmaya varr. Sonuta Allah baz eylerin yaratcsdr bile diyemeyiz. u halde Allah ya her bir eyin yaratcsdr ya da hibir eyin yaratcs deildir. Ortada ara forml nevinde nc bir ihtimal sz konusu olamaz. Gerekten her bir sebep kendi sonucunu oluturuyorsa, dier bir ifadeyle her oluum zorunlu bir nedensellik iinde srp gidiyorsa her bir eyin yaratcs olan Allaha ne isnad edilecektir?

Dedi: Allah ezeli ilmiyle gemi ve gelece bir anda gryor. Bu konuyu sordum; Yaklak bir saat ders ilendi. Senin sorduun btn sorulara cevap verildi. Bir ayna farzedelim tamam m; bu sadece imdiki zaman deil, btn zamanlar gryor ve onu Yazyor. Yani grdn yazyor. Onun grmesi ve bilmesi, senin yaptn etkilemiyor. Mesela bizim yarn gnein doacan bilmemiz, gnein doma keyfiyetini deitirmez. Kader de bu neviden bir ilimdir. nsann czi iradesinin ne olduunun bilinmemesi, onun yokluuna delalet etmez. ok eylerin mahiyetlerini bilmediimiz halde, onlar varlar. Onun gibi de czi iradeyi herkes az ok kendisinden bilir. Sen bir ii yaparken mutlaka bir iradeyle yapyorsun. Zaten czi irade olmasayd, imtihan diye bir ey kalmazd.
***

Cevap: unu soruyorum: Bu czi irade (bir fiili yapmak istemektir, mesela ayaa kalkmak istemek dncesine czi irade denir) var m, yok mu? Eer var dersen, soruyorum: Peki bu czi irademizi Allah m yaratt? Evet dersen, senin mezhebin olan Maturidilik bunu demiyor. Sen daha mezhebini bilmiyorsun demektir. kinci soru: Allahn iradesi var m? Var dersen, bu irade ezeli mi, sonradan m? Ezeli dersen, u anda yazma fiil mi Allah ezeli olarak m irade etti? Hayr dersen, o halde neden ezeli iradesi olduunu syledin? radesi ezelidir dersen, daha biz yapmadan nce Allahn bu fiilleri ezeli olarak dilediini kabul ettin demektir. O halde, Allahn irade ettii bir fiili biz yapmaya mecbur olur muyuz, olmaz myz? Olmayz dersen, "Allahn diledii eyler olmayabilir de" demi olursun ki, Ehli Snnet bunu demez.

Dedi: Mesela bir ocuk farzedelim; bir adam onu srtna alm, o ocuk nereye gitmek isterse oraya gtryor. te czi irade de o trden, sen yapmak istiyorsun, Allah yaratyor.
***

Cevap: Peki ocuun bir yere gitmek istemesi bir dnce deil mi? evet dersen, bu dnceyi Allah m yaratt acaba?

*** Dedi: Gemi zamann ba = imdiki zamann badr. Buna cevabn nedir? Cevap: Kitaplarda bu rnek byle deil, yle verilir: Gemi zamann sonu, imdiki zamann badr denir. Ben zaman konusunda aratrmalarm sonucu una ulatm: Zaman hareketin lsdr ve alem ezelidir, yani hareket de ezelidir. Dolaysyla zaman da ezelidir. Yani zamandan kalamaz. Ancak burada ince nokta udur: Zaman bence hakiki manada varlkta olan birey deildir. itibari yani varsaylan bir eydir. Bu ynyle aslnda hakikatta zaman yoktur denebilir. Ama biz de olan zaman kavramlarn Allah varetmitir. nce, sonra, saniye, saat gibi. Ama itibari olarak andm zamandan kalamaz. Yani bu anlamdaki (varsaylan) bir zaman iin; yoktu da sonradan Allah bunu yaratt denemez. Diyen her zaman rezil oldu. Dedi: yle bir rnek verecek olursam: Video seyrediyosun ve sen yz kere seyretmisin o filmi; yanndaki arkadan ilk defa seyrediyor. Sen yz kere seyrettiinden, filmin ncesini de sonrasn da her kelimeyi biliyorsun ve diyorsun ki: Bak birazdan unu syleyecek. Ama arkadan bilmediinden bekliyor ve fikir yrtyor.
***

_Cevap: Sen video seyrediyorsun. Peki o film hakknda ne vakit bilgi sahibi oluyorsun? Diyeceksin ki: "zlediim zaman bilgi sahibi oluyorum." Ben sana dersem ki: Bu filmi kimse sana anlatmazsa ve sen bu filmi izlemeden nce bu filmi bilecek miydin? "Bilemem" demiyecek misin? Ama Allah dikkat edersen, o filim daha ekilmeden evvel de biliyor deil mi bu filmi? imdi fark anladn m? Yani senin ilmin etkilenen, kazanlan bir ilim; ama Allahn ilmi byle deil. O nceden de biliyor. Fark burada. Kendi ilminle, Allahn ilmini kyas etme! Bu olamaz. Bu kandrmaca yzyllardr tm hzyla sryor. Buna cevap bulmak iin alt yl uratm. Tam cevabn bulmak iin de dokuz yl uratm. imdi bir de kalkp, onlarn dediini savunuyorsun. Aklnca iyi bir ey yaptn sanyorsun ama bir sahtekarla alet oluyorsun. ***

kursat: albat Allahn iradesini inkar ettin mi albatros: kesinlikle ettim kursat: neden, akla albatros: iradesi olmas aciz olmasn gerektiriyor bir anlamda kursat: neden albatros: birey istemek ona sahip olmamaktan ileri gelmez mi kursat: evet albatros: ve ezeli ilmiyle biliyor olmas iradeyi de devre d brakyor otomatikman kursat: peki Allah yaptklarn yapmaya mecbur mu albatros: mecbur kursat: kafana yatt yani albatros: hem de mthi kursat: aleme ezeli dedim ve Allahn varlnn balangcn savunuyordum ya, ondan vazgetim, Allahn varlnn balangc yok dedim

mcin: gzel bir gelime. kursat: ama bu sefer de unu kabul etmek durumunda kaldm, teselsl kabul ettim, yani olaylar zincirinin ba yok ve aslnda filozoflarnda bu grte olduunu yeni rendim mcin: ne demek yani alem de Allah gibi ezeli mi diyorsun? kursat: tabi, sana iki dakikada Allahn mecbur olduunu ispatlayaym m mcin: dinliyorum. anlat bakalm. kursat: mesela bugn yamur yad deil mi mcin: evet yad gerekten de. kursat: peki bunu Allah m yaratt mcin: evet. kursat: Allah olaylar ezeli olarak bilir mi mcin: bilir. kursat: o halde bugn, o yamurun yaacan da ezeli olarak biliyordu deil mi mcin: evet. kursat: peki Allah bugn olacan ezeli olarak bildii bu yamuru isteseydi yadrmayabilir miydi kursat: mcin: evet kursat: yani isteseydi yadrmayabilirdi mi diyorsun mcin: o halde Allah cahil olmu olmaz myd deme sakn. kursat: neden demeyeyim ki mcin: Allahn ezeli ilminde bilinen ne varsa onlar olacak. kursat: eee mcin: Ama bunlar Allah mecburdu demeye yeterli deildir.

kursat: neden, Allahn olacan bildii eylerin meydana gelmesi zorunlu deil mi mcin: Allaha hem cebbar diyorsun hem mecbur. kursat: Onu zorlayan olmakszn bir mecburiyet bu mcin: Bu nasl bir elikidir byle. Hem zorlayan cebreden. Hem de zorunlu olan. kursat: katiyen eliki deil, Onu zorlayan yok, O zat gerei mecburdur, mucibun bizzat denir buna, filozoflar yzyllar ncesinde bunu anlad, ben yllar nce bunu okuyunca gler geerdim ama imdi anlyorum derinlii, ok derin konu, kader konusu bunlarn yannda ok basit kalr, alemin kdemi ve sfatlar konusu ok derindir, mcin: Mecburiyet kendiliinden olmaz bence, kinci birisi daha gereklidir. Hem cebreden hem cebrolunan olmal. Eer Allah mecbur kabul edersen. Cebbar olduunu aklayamazsn. Mecbur olan cebredemez. nk kendisi de cebrolunandr. kursat: Onu zorlayan yok, ancak kendisini cebreden olmakszn bir zorlan bu, zat gerei, Onun zorlamas ise bilmesidir mcin: yle bir mecburiyet tr duymadm hi. kursat: duymadn m, o senin sorunun ve hatan ben ne yapaym, yzyllardr bilinen ey bu mcin: Allahn ezeli ilmi, Allahdan stn m? ezeli ilim mi Allah ynlendiriyor. kursat: ilmi kendisi zaten mcin: Tamam, Allah kendi kendini neden kstlasn zorunlu klsn ki? kursat: zat gerei mcin: Bunu zorunluluktan deil. Tam anlamyla zgr olduu iin yapyor. Bunlar yapmak istedii iin. Yoksa bambaka bir alem de yaratmaya muktedirdir Allah. *** kursat: (er: ktlk) erri Allahm yaptryor, "hayr" dersen, hani hayr er Allahtand, bu soruyaya karlk tek yollar u; diyecek ki: hayr, er Allahtan ama yaratma ynyle Allahtan; yani sen iki imek istersen Allah senin iki imek hareketini yaratr albatros:

czzi irade yani kursat: yani sen bir fiili yapmak istersin Allah onu yaratr, tek yollar budur okey mi albatros: evet kursat: bu sefer diyeceiz ki: peki o isteini kim yaratt, bu sefer aracak, nk ona bu soruya kar ne yapmas gerektii pek anlatlmad, anlatlanlara gelince, onlar unu dedi: czi irade var da olabilir yok da olabilir, harite vcudu yoktur; birazdan bunun yaratlmam olduunu syleyecei iin yatrm yapyor ve diyor ki: vcudumuz gibi ortada olan bir ey deil ki bu ve Nursinin yolu izleniyor oka, Nursi diyor ki: czi irade, emr-i itibaridir, itibari demek varsaylan demektir, bunu unun iin yaparlar: yaratlmam diyecekler ya birazdan ve ayet var ya, Hereyi yaratan Allahtr diye, kendince yol bulmak iin, bu czi iradeye yok da diyebilmek iin hazrlk yapyorlar, yani ona yokda denebilir diyorlar ve czi irade itibari dir diyorlar, yani varsaylan, yani iki imek istei mesela, okey mi albatros: anladm kursat: ama ok kolay susturulur bunlar, denir ki: varsaylan demek yok demek deil midir denir, ne diyecek? evet derse, o halde sen czi iradenin olmadn savunuyorsun demektir deriz, yine cebr, hayr derse, madem yle niye varsaylan yerine var demiyorsun deriz, kursat: ekseri kitaplarda der ki: kader udur; Allahn olacak olaylar bilmesi ve takdir etmesi yani dilemesidir, ama burada hep bir karmaa vard, nk madem bildiini dileyecek o halde dilemeye ne lzum var ki? Yani bu bir nevi bilmek oluyor, kafam allak bullak oldu, yllarca srd bu, bir gn yani alt ay nce kitap okurken, bu konularla ilgili bir kitapt, ama derin deildi o kadar birdenbire irade, ilim konusu ilenirken kafamda imek akt, bom! Dedim ki: madem Allah irade ediyor, bu iradesi ezeli ve sonradan meydana gelen olaylar var ve iradenin bir anlam da semedir, semek iin seilenlerin mevcut olmas gerekmez mi, evet gerekir dedim, ama mesela Musa peygamberin seimin de, Musa sonradand, ama deniyor ki Allahn iradesi ezeli, ezelde Musa yok, olmayan ey iin seim nasl olabilir? kursat: kitaplar bu konuda unu diyor: Allah milyarlaca alternatif arasndan istediini seer ama bunlar ilmine gre seer, yani bu alternatifler ilminde var zaten derler, ama buna kar u cevab gelitirdim: peki ama bu alternatiflerin hangisinin gerekleecei yine ilmin de belli deil mi? bu soruyla iradeye yer kalmyor, sonra bu karar verdikten sonra bir de ne greyim, yzlerce felsefe kitabnda, metafizik eserlerde bunlar ima olarak bazen aktan aa syleniyormu, demek eskiden anlyamyordum bunlar, gremiyordum, hatta geende Tehaft yazarlarndan, yani derin kitap bunlar, adam ak ak ne diyor biliyor musun: Allah olaylar nceden bilirse, Onun olacan bildii olayn meydana gelmesi zorunlu, meydana gelmemesi imkansz demektir, dolaysyla bu olunca da Allah faili

muhtar, yani hr seim yapan olmayp, mucibun bizzat yani zat gerei zorunlu demek olur ki iradeye yer kalmaz bu durumda ve dolaysyla alemin hadislii yani sonradanl savunulamaz, nk aleme sonradan demek iin Allahn onu sonradan varla getirmek iin irade etmesi gerekir. bunlar diyor ve yine aleme sonradan diyor bu adam, bu sradan biri deil yani, Karabai, Tehaft yazardr. albatros: ee nasl oluyor bu i. bile bile kendisiyle eliiyor o zaman kursat: tabi, yani olaylar gryorsun ite, bu bilgileri elde etmek de basit deil, arada kede kalr byle bilgiler, genelde ou imaldr, direkt sylemezler yani kursat: bir ile bin arasnda tane rakam kark se albatros: setim kursat: yaz albatros: 565-879-9 kursat: bak imdi ateist olduunu dnerek soruyorum, baka rakam seebilir miydin albatros: sorman sememe sebep oldu. u an sorduuna gre baka bir ey seemezdim o anda kursat: ama neden bu say da baka deil albatros: o an aklma onlar geldi nk kursat: ateist mantna gre ne cevap verirsin kursat: ateizme gre eskiden olan bir frtna bile bu seimini etkiyor deil mi albatros: tabi kursat: bunu akln alyor mu albatros: evet kursat: iyi dn albatros: zincir halinde etkiliyor bugne kadar. kursat: bunlar sonuta dnce ve bu kadar say iinde bunlar setin albatros: evet

kursat: iyi dn, hayr albatros: ne hayr kursat: ite bundan dolay ben determinist deilim, bu sama, frtnayla bu rakamlar yle deil de, byle sememin ne ilgisi var? albatros: o frtna sonucu bunlar sormadn m bu anda kursat: onu demiyorum kursat: setiin rakamlar var ya albatros: evet kursat: ne semitin, tekrar yaz albatros: 565-879-9 kursat: unu diyorum, setiin rakam var ya, 565 hani albatros: evet kursat: onun yerine onu setiin anda neden 564 deil de 565 i setin albatros: biri olmak zorunda, neden onu setim bilmiyorum kursat: bu fark yapan nasl frtna olabilir, akln bunu nasl alr, iyi dn bunu frtnaya balamak m yoksa ezeli bir ilahn ilmine balamak m daha mantkl albatros: determinizmle o rakamlar semeyi badatramadm kursat: grdn m, determinizm olmuyor ite, anladn m albatros: hmm, lah ilmini dnmemitim kursat: determinizm olmaynca da otomatikman ateizm olmuyor, neden sence olmuyor albatros: hereyin bir sebebi var nk ona gre kursat: yani ateizme gre sebep zinciri sonsuza dek geri gider ve birbirini etkiler deil mi albatros: evet, madde ezelidir der

kursat: ama determinizm olmaynca, yukardaki delille, tek yol kald, o da ezeli bir ilim deil mi? Nasl? albatros: ince kursat: Allahn kesin kant deil mi albatros: bunu da dnmeliyim kursat: dn, baka k bulamazsn albatros: bu kadar basit mi yani allbatros: rakam! kursat: evet yle, bu kadar basit ite ama o sembolik aslnda albatros: tabi kursat: daha da derinletirilebilir soru, mesela kark yz rakam se dersin, daha etkili olur, nasl delil ama, bunun karsnda durulabilir mi sence albatros: yok gibi. ***
Dedi: Anlayamadm ey u: Neden bu kadar din dmanlar varken, byle mrn kfr ile mcadeleyle geiren bir insan ile urayorsun! Cevap: imi yaktn, neden mi? undan: Bunun psikolojik bir yan da var o da u; dediin gibi zaten insanlarn ou, mesela Turan Dursunun kitaplarn okumaz, verseler de okumaz; korkar, bende yllar nce byle yaptm, bir taraftan okumak istiyordum, bir taraftan da korkuyorsum. ya cevabn bulamadm bir eyle karlarsam diye. nk byle olursa ben ldrrm, buna dayanamam. Bulmam lazm, ama o zamanlar, yani 7 yl nce falan kapasitem fazla yoktu, kendime gvenim yoktu. Din bu adl kitabn elime alr, hafife aar, uzaktan bakardm. Arapa yazlar vard. Yani rkerdim okumaya, sonra nasl olduysa be sene nce falan okudum, Dursunun Din Bu adl kitaplarn. Ama tam zamannda; nk renmitim ok ey, dolaysyla etkilenmedim. Ama unu syleyeyim ki, o kitab baya bilgili biri okumazsa, ii ok zordur. Neden mi? Mesela Turan Dursunun bir yapt ey de uydu: slamda olan, ama pek fazla kimsenin bilmedii eyleri direkt olarak ortaya koydu. Gerekten dedii doruydu, ama halk bunu bilmiyordu. Onlara bu anlatlmamt. Bu sefer okuyan ard, kzd, ne bu byle dedi. Halbuki adam dedii ey de delil de getiriyordu. Buhari, Mslim gibi hadis alimlerinden rnekler veriyordu. imdi kalkp da Buhari, Mslim hadisleri yle kolaylkla inkar edilemez. Bunu bilen Dursun, bu yolu da denedi. En fazla etkiyi bu yolla yapt. Bu sefer okuyanlar app kald. Mesela peygamberimizin recm yaptrmasndan yani talayarak ldrttnden bahsediyordu galiba, unuttum imdi. Bazlarnn gzlerini oydurttu, onlarn kol ve bacaklarn apraz kestirttii ve onlar scak bir yere attrp onlar su diye barrlarken su da vermemi olmas hadisesini anlatt galiba, tam emin deilim. Evet, bunlar doruydu. Ama insanlara anlatlmyordu. Bu rivayetler Buhari, Mslim de vard. Yani son derece gl hadislerdi, ama imdi ounuz ilk kez duyuyor deil mi? Dursun gibi ahslarn kitaplarn okumada halk bir iinden artlanmlkla bunlar okur. "Bu adam din dman, benim imanm almak istiyor" inancyla, gergin bir halde onu okur. Peki neden okur? undan: Kendine yediremez bunu okumamay. "Korkuyor muyum acaba" der kendine, "kim bu dinsiz, ben bu kadar kitap okudum" der. Kendini kendine ispat etmek iin okur. Ancak, hayatn bu dine adam diye anlatlan ahslarn kitaplarn okurken, insanlar yle pek gergin olmuyor ve bu ahslarn anlattklarna kar bir n yarg pek olmuyor. Yani bunlara son derece gveniyor. Zaten bu ahslar eletirmek iin, eletirenin o konuda ondan daha bilgili olmas gerekmektedir. Bir de eletirirse, ok tepki alr. En basiti "sen kimsin? O yle alim, byle ulema (mesela u rnei vereyimde grn: En basitinden ben bu Nursi, Fetullah

glen iin dediklerimi bir nurcu alsn ve onlara yani abilerine gtrsn, bunlar inceleyin desin ve onlar biraz bakp, sonra da "brak bu dinsizi, buna uyma sen" dediklerinde, o da srar etse, "ama renmek istiyorum" derse ve bu yazdklarm onlara gstermeye, sormaya alsa ve bunlar konumay ok istediini beyan etse iddia ediyorum ki, o ortamdan kovulur, onu da dlarlar. Forumlarda yazdklarm ve kitabmdaki bilgileri onlara anlatsa ve bunlar sorsa bir sre sonra kovulurlar. ddia ediyorum, hodri meydan! Kendine gvenen varsa denesin grsn! Ama unutmasn onlara soraca temel soru "Czi iradeyi Allah m yaratt?" konusu olacak. Onlar czi iradenin varsaylan ( emr-i itibari) bir ey olduunu ve "harici vcudu yoktur" gibilerinden szler sylerler. ( Czi irade, yani bir eyi yapma isteimiz, mesela ayaa kalkmak istedim ya, ayaa kalkmak dncesi bu rnekte czi irade olmu oluyor.) Bazen daha kark hale getirmek iin "bu meyelandr" falan derler. Aslnda hepsi ayndr. Konuyu kark gstermek iin bunu yaparlar. Aslnda ne demek istediklerini kendileri de pek bilmez, byklerinden duyduunu anlatmaya alyor o an. Gya ok kark bir konuymu izlenimini verirler. Dolaysyla soruyu soran, verilen cevaptan bir ey anlamazsa kiiye u mesaj verilmi olur: "Ne yapalm, senin kapasiten bu kadar, anlamadysan su benim deil, senin." Ve anlamayan artk daha fazla soru soramaz hale gelir. Bunlar psikolojik savunma taktikleridir. Halbuki ok basit bir ey soruldu onlara deil mi? Neydi? uydu: "Benim seimlerim bir dnce ya sonuta, bu dnceyi ben de Allah m yaratt? yani ben iki imek istedim ve itim ya, bu iki imek dncesini bana Allah m verdi? Eer Allah verdiyse, ben Allahn ben de yaratt dnceyi nasl olur da dnmemeye kadir olabilirim? desin. Ylmasn devam etsin bu kii mcadeleye; onlar ( yani zgr iradeyi savunanlar, zelikle nurcular) czi iradenin yaratlmam (varsaylan birey o, ne ki ya, kafan bu kadar takyorsun, amaaan milleti namaz klmaya tevik et sen. Bunlara kafan yorma yle, sen kimsin! Ara sra coup, bu ve benzeri laflar da savunma amal kullanrlar.) olduunu anlatmaya devam ettiklerinde, "czi iradeyi, yani bu dncelemizi Allah yaratmad yle mi?" desin, yine, "siz Allahn yaratmad bir eyin, yani czi iradenin etkisini kabul ediyorsunuz, ama Allahn yaratmad bir ey, yani czi irade nasl etkili olabilir? desin, srarla bunu sorsun, en yakn zamanda o da atlr o toplumdan. Ksa sre sonra yannda kimse kalmaz.) Tannm ahsiyetlerin samimi olarak inandklar ve halka anlatmay kendilerine grev saydklar konular vardr ki bunlarn banda da kader konusu gelir. Bunu iyi niyetle yaparlar aslnda; ama bu kadar kolay deil elbette durum. Bu adamlar yanld ve ok derin bir konu olmas dolaysyla milletin ekserisi bunlara inanr. Ben neden bu Nursiyi setim ve aratrma yaptm? Yani uyaryorum, Bunu seviyorsunuz ama, bu kii bu konu da aldand, yanla dt, kfre gitti ve sizin buna kar sevginiz gznz kr etmesin! yi dnn, yanllarn da grn! O bakmdan aslnda bu tip kimselerin yazd kitaplardaki hatalar, yani kader konusundaki hatal grleri ve bunlarn topluma anlatlmas, aslnda Turan Dursunun eserlerinden daha tehlikelidir! Neden? Yukarda syledim, zira genellikle, Dursunun eserlerine kar bir n yarg ile okumaya balanr. Kii reddetmeye kendini hazrlayarak balar bunlar okumaya. Ama bu tip, yani Nursi tipi olanlarn, isim yapmlarn (Elmall Hamdi Yazr gibi, o da inanmaz mesela kadere ) eserleri byle deil. Adam ilk etapta inkar etmek iin deil, renmek iin okuyor. Nursinin kulland dil adal bir osmanlcadr. Bir ou ince laf oyunlarn gremez. Yani zaten ince laf oyunlar var, bir de adal osmanlca ile daha bir kamufle edilmi durumda olur. Hepten anlalmaz karaktere brnyor ve daha ilmi duruyor. Daha yaklalamaz, sorgulanamaz imaj verilmi oluyor.

*** Dedi: Sen diyorsun ki dnceyi yaratan kim? Sen bir ey yapmak istediin zaman karar vermiyor musun? Bunu Allah'n yaratmas seni mesuliyetten kurtarr m? Cevap: Mesuliyeti inkar etmiyorum ki. _Dedi: Cz-i iradenin mahiyetini bilmememiz onu yok yapmaz. Madem insanda irade vardr yaptklarndan sorumludur; zorla yapma diye biey sz konusu olamaz. _Cevap: Ben insan yaptndan sorumludur diyorum zaten. Sma eklediim ey u: Bu dncemizi Allah yaratt iin mi biz dnyoruz, yoksa dndmz iin mi Allah yaratyor? Bunun cevabn istiyorum sizden. _Ek soru: Mesela benim nmde iki ey var, birini seeceim ve mesela soldakini setim. Soru: Soldakini seeceimi Allah nceden bildii iin mi ben onu setim, yoksa setiim anda m Allah onu setiimi bildi? Big bangi (byk patlama) savunanlar kimler? Allaha inandn syleyenler deil mi? Evet onlar, hatta buna Allahn varlnn bir delili demiyorlar m? evet diyorlar. Bing bang bir balang deil mi? evet, peki bunlar Allaha balangl m diyor, yoksa balangsz m? balangsz demiyor mu? Evet, yle diyorlar. Peki balangl ve balangsz olarak iki ey var nmzde; soruyorum: Balangsz m zaman olarak ncedir yoksa balangl m? balangsz nce olmal deil mi? Demek ki bunlar unu kabul ediyor: O halde, "bing bangden nce Allah vard." Bunu kabul ediyorlar deil mi? Soruyorum: Peki bu bing bangden sonlu bir zaman nce mi yoksa sonsuz bir zaman nce miydi Allah? Ne diyecekler bu soruya? Zaten bunu ok anlattk; sonsuz zaman nce dedi mesela, bunu inceleyelim: Sonsuz zaman nce derse, bu u anlama da gelir: Madem bing bangden sonsuz zaman nceydi Allah, o halde bunu ters evirirsek ne oldu? u oldu: Allahtan sonsuz zaman sonra bing bang oldu demek olmad m? evet yle oldu. Peki sonsuz zamann sonu olmadndan ve sonuna varlamadndan bing bangin meydana gelmemesi gerekiyordu deil mi? Ama onlara gre bu meydana geldi. Demek ki bu kk diyemiyorlar. Gelelim ikinci kka, bing
***

bangden sonlu zaman nceydi Allah diyeceklerdi ya; devam ediyorum: Sonlu zamann hem ba hem de sonu belli olmas gerekir ya, bu sonlu zamann sonuna bing bangin olduu an dersek, bana ne diyeceiz? Bunlar bu baa Allah demek zorunda kalacaklar, baka yollar yoktur. Yani ne oluyor? Bing bangden sonlu sre nce Allah varlktayd ama ondan nce varlkta deildi, yani Allah da yoktu, varla geldi demi oluyorlar. Yani Allahn varlnn balangcn savunuyor bunlar. Ama bunu bilmiyorlar ve farknda olmuyorlar. Dolaysyla bing bangi savunan, Allah yoktu sonradan varla geldi demi olur. Doru cevap: Alemin balangc yoktur, hareketin balangc yoktur, sudur nazariyesi dorudur. Allahtan tat alem. Ama bu bilmesiyle oldu. Alem zaman olarak Allahtan sonra olmad.

Dedi: imdi ne demek bu, 1- Allahn birden fazla sfatnn bulunmas Onun birliine aykrmdr? _Cevap: Evet, nk siz bu sfatlar da ezeli kabul ediyor sunuz. Dolaysyla ezeli ilahta eitlilik olmu oluyor; birden fazla ilah kabul edilmi oluyor. Hrstiyanlar gibi, baba, oul, kutsal ruh bunlarn hepside ilahtr, ilah hem tr, hem birdir dediler. Ne kadar benziyor deil mi? Halbuki siz dediniz ki: Bu sfatlar zatnn ne ayndr, ne de gayridir. Yani bu sfatlar tek bana Allah deildir ama Allah da yani zat da, tek bana bu sfatlar olmadan ilahlk zelliinde deildir dediniz. Bu konu kader konusundan da derindir. Bu konuda ok sz sylendi. Ama filozoflar, bn sina, Farabi ve Meai gelenei sfatlar inkar etti ve ilmini kabul edip, ona da sfat demeyip ilmi kendisidir dediler. Bunlar aleme de ezeli dediler.
***

2- lim kendisidir, derken bizim Rabbimiz ilim mi oluyor? _Cevap: Evet 3- Sen kendi kafana gre din mi yaratyorsun, zira bildiin gibi - nladm kadaryla sen bunu bilsen de buna inanmyorsun- Allahn zati ve subuti sfatlar vardr? _Cevap: Kafama gre deil. Btn sistemleri inceliyorum ve bunlar alyorum. Bunlar bir sistemdir, sudur nazariyesi. Ama ben on akl teorisini benimsemiyorum. Hani birinci akl, ikinci akl diye geer; bunu reddediyorum. Ben basite inanyorum: Madde ezelidir, balangc yoktur, hareket de ezelidir, Allahtan balangsz olarak alem tamtr. Bu tama ifadesi mecazidir. nk tama, kma bir balangc hatra getirir. 4- Benim inancma gre Allah sonsuz sfata sahiptir. Bu Onun hereyi kapsayclndan ve snrsz oluundan kaynaklanr. Sz gelimi, Allahn kudreti sonsuzdur. Yani Kadir Onun sfatdr. imdi soru: Hi bir sfata sahip olmayan bir varlk olabilir mi, olsa dahi bu nasl bir Rab olabilir? _Cevap: Metafizik, Allahn deimezlii zerine kuruludur. Allah da okluk kabul edilmez; bunun iin Ona bir ve basit denir. Aslnda burada ok nemli ve sizinde beni anlayamaynzn altnla u bilgi yatyor; bunu bilmediiniz iin, ben ne dersem de siz anlamakta zorluk ekiyorsunuz. Konu udur: Bir ey ezeli kabul edildiinde, taalluku da, ilgisi de, etkisi de ezeli kabul edilmek zorundadr. Ezeli olan bir ilah da deime olmaz. Yani siz Allahn ezeli kudreti var dediinizde ve sonra unu dediinizde: "Alem yoktu, Allah sonradan yaratt" u oluyor, ama siz bunu gremiyorsunuz; size gre bahsettiiniz bu ezeli kudret, alemin sonradan yaratlmasnda etkin rol oynuyor. Yani ezeli kabul ettiiniz kudret sfatnda bir deiiklik sz konusu oluyor. Durguluk halinden, hareketli hale geiyor. nce yaratma olayn da ilgisi yok, sonra etkili oluyor ve u bir mantk kuraldr ki: Deimeden bahsedildiinde, bir deitiren gereklidir. Yani tercih ettiricisiz tercih olmaz (Mreccihsiz tercih olmaz.) Ama ezeli bir ilahtan bahsettiimizden, deitiren deieni etkileyici olduundan; ezeli bir ilah da hi bir ey etkileyemez; zira Onu etkilemesi iin zaman olarak Ondan nce varlkta olmas gerekir. Ama ncesizliin yani ezelilin ncesi olmadndan, Allah kimse etkileyemez. Dolaysyla deitiremez. Burada can alc bir soru var, o da u: Diyebilirsiniz ki: Sen byle diyorsun ama, bir taraftan da aleme ezeli diyorsun, hem ezeli olan ey etki kabul etmez demeye getiriyor, hem de bu ezeli alemi varla getirenin Allah olduunu ileri sryorsun? gibi ok kuvetli bir soru sorulabilir ve soruluyor da zaten. Buna yle yant veriliyor: Zorunlu varlk (Vacib-ul Vcud) iki trldr, biri etki kabul etmeyen varl zorunlu olan ilah. kincisi, kendi kendine yeterli olamayan, ancak etkiyle meydana gelebilecek olan alem. Ama burada etki de, yani Allahn olacaklar bilmesi de ezeli olunca, olaylar da buna paralel olarak ezeli ve balangsz kabul ediliyor. Bu hususta kar grn acayip sorular, delileri yok deil, var. Bunlar da grmezden geliyor deilim. Bunlar da yazacam. ok zor; mesela adamlar diyor ki: Aynen aktaracam kitaptan; Kitap: Kitabu'- ifa (Fizik 2) Yazar: bn Sina _Sayfa 82: Bu sizin "gemite sonsuz hareketlerin varl" dncesini kabul etmenizi zorunlu klar .... yine son hareketin varl, sonsuz hareketlerin varl zerine dayandrlm olur ve varl sonsuz olan zerine dayandrlan da var olmaz. Not: Son ifadenin ksa izah udur: Sonsuzluun yani sonsuz olaylarn, hareketlerin sonu gelmedii iin, varl sonsuz sayda olan hareketlerin zerine dayandrlan da var olamaz. nk ona sra gelemez. Ben de bu konuda benzer bir delili defalarca sylemitim. Yani eskiden alemin ezeli olmadn anlatrken. *** Dedi: Soldakini seeceinizi Allah zaten biliyordu, ama seim sizindi. Seim yapmanz iin Allah sizi zorlamad.

_Cevap: Sonuta sen Allahn ilminde nceden belli olan eyi semi, yapm olmadn m acaba? _Ek soru: Bizim yaptmz ve yapacamz seimler, nceden, yani biz yokken de belirlenmi olan eyler mi olacak, yani biz belirlenmi olan eyleri mi belirleyeceiz bu seimlerimizle acaba?

*** Dedi: ALLAH zamana tabi deildir, zaman O yaratt. _Cevap: Peki zaman ne zaman yaratt? Kendinden sonra m? Kendinden nce mi? Kendisiyle beraber mi? _Birinciyi mi seeceksin? dikkat et ki kendinden sonra dersen, nceyi de kabul etmen gerekir ki bu da bir zaman kavramdr. _Kendinden nce yarat m diyeceksin? Bu u demek olur: Allahn ncesinde yani Allahn olmad bir durumda, yine Allahn yaratcln savunmak demek olur ki, imkanszdr. _Kendisiyle beraber yaratt m diyeceksin? sen Allaha zaten ezeli dedin, bunu dersen zamana ezeli demi olursun ki, aleme de ezeli demi oldun demektir. Zira zaman l birimidir, llen bir ey olacak ki len zamandan bahsedilebilsin, halbuki ancak madde, dolaysyla hareket llr. Maddeye de, harekete de ezeli demen gerekecek.

*** Not: nternette biri kitabmdaki kader hadislerini okudu ve peygamberimizin cebr, yani "zgr irademiz yok" dediini grm ve ok olmu; bakn neler diyor: kursat: baktn m kader hadislerine _benim icin_bittin_: baktm kursat: anlat, nereden baktn _benim icin_bittin_: senn dediin yerden kursat: ardn m _benim icin_bittin_: maalesef, inanmak istemiyorum byle eylere, kardelere de unu tavsiye ediyorum: inanmasnlar, kursat: niye inanmasnlar peki _benim icin_bittin_: sana bir ey dediim yok, yazlanlar hep yanl, bunlar da inanyor, kursat: bakalar bu hadisleleri grse sence arrlar m _benim icin_bittin_: hem de ok arrlar kursat: sen okuduklarna inanamadn deil mi _benim icin_bittin_: HAYIR kursat: kader hadislerini okuyunca millete ne olur _benim icin_bittin_: ok ey oluyor, insan yoldan bile kar kursat: artk bana gvenmeye mi baladn _benim icin_bittin_: onun gibi bir ey

***

Kitap: Felsefe-i Ula

Yazar: M. emseddin Gnaltay

_Sayfa 447: Meai filozoflarla, kelamclar Vahdeti Vucud sistemine iddetle kardrlar. Bu sistemin kartlar sistemi yle eletirmektedirler: Vahdeti vucud taraftarlarna gre Vucud-ul Bari'den baka hakiki bir vcud yoktur.

Olmas da mmkn deildir. Bu sebeple Allahtan baka hereyin varl itibari ve izafidir. Baka bir deyile eya gerekte yoktur. Fakat Vahdeti Vcudularn bu inanlarna gre, Allah ile eya arasnda bir farkllk kalmad phesizdir. Yaratcyla yaratlan arasnda bir farkllk bulunmaynca "Allah benim, ben Allahm" gibi bir sonu km olmaz m? Halbuki bu sonuca gre emir, yasak ve eriatlar doal olarak kalkmaktadr. nk emir ve yasak farkl iki varlk arasnda olabilir. Halbuki Vahdeti Vcud taraftarlarnn inalarna gre varlklar Allahtan ibarettir." _ Vahdeti Vctculara soru: Allah alemi yaratt m? "evet" derlerse, size gre Allah kendini mi yaratm oldu? *** Peygamberimiz evet bu konuyu (kader) tartmayn dedi ama, bir sor bakalm, niye byle dedi? nk o, yzlerce hadiste Allahn bize zorla gnah ilettiini anlatmt. Hr deiliz dedi ve kesti att; yani fazla izah yapmad. Yani akli deliller getirmedi bu konuda. Yani, "nceden biliyordu Allah ne yapacamz, o bakmdan hr deiliz" gibi konumad. unu biliyordu ki: Bu konuda ok konuulursa insanlar kaderi hzl bir ekilde inkara srklenecekler. Bunu tahmin ettiinden dolay hayr (iyilik) ve errin (ktlk) Allahtan geldii inancn dile getirdi ve gerisini pek kurcalamayn dedi. Ama imdi iler tersine dnd. Neden mi? nk yzyllardr peygamberimizin dediinin tersi istikamette bir kader inanc anlatlyor ve onun anlatt inanca, yani hr olmadmz eklindeki inanca, piyasadaki kader ile ilgili yazlan kitaplarn tamamna yaknnda hakaretler yamur gibi boaltlyor. zgr iradeyi savunuyor bunlar; hayr ve errin Allahtan geldiini inkar ediyorlar ve hala utanmadan amentu ya inandklarn iddia ediyorlar. Laf oyunlar yapyor ve bizi laf oyunu yapmakla itham etmekten ekinmiyorlar. Senin gibiler de fazla aratrmaynca ne oluyor? Hoop onlara rahata inanyorsunuz. *** kursat: son anlattm rakam delili zerinde dndn m albatros: evet kursat: ne oldu albatros: buna kar bir ateist der ki, madem rakam sememde nceki olan her olayn etkisi yok, o zaman determinizm olmadan, zgr karar vermi oluyorum ben kursat: peki ben dersem ki ona:senin karar vermen de, baka olaylarn etkisi var m albatros: var kursat: peki o olaylarn da yine baka sebepleri yok mu yani dersem o ne der? albatros: ona da var der kursat: peki bu silsilenin ba var m dersem ona ne der? albatros: yok diyecek kursat: o halde yine balangsz olarak ne yapacan, bu bak asyla belirlenmi olmad dersem ne der albatros: ksmen yle der, una gre ksmen, verdiin rakam rneine bakarsak, herey benim karar vermem de etkili deil, rakamda mesela kendim karar verdim, sen bunu bir ilaha baladn, ben kendime kursat: peki rakam semek dnce deil mi albatros: dnce kursat: televizyon izlerken birden hlamur imek istemek dnce deil mi albatros: istek, dnce kursat: peki ama bu adam niye hlamuru seti, istedi de ay imeyi istemedi, burada bir tercih ettirici lazm gelmez mi, tercih ettiricisiz tecih olur mu? albatros: olmaz

kursat: emin misin albatros: deilim kursat: neden albatros: bilmiyorum kursat: iyi dn albatros: olmaz diyorum kursat: neden ama byle diyorsun, delilin ne albatros: bilmiyorum dedim ya kursat: biraz akl yrt albatros: bir olay bir etki sonucunda meydana gelir kursat: etki olmadan bir olay meydana gelemez diyorsun yani yle mi albatros: madde iin yle kursat: nmzde iki yol var, ayn tip benzer yollar, birinin dierinden stnl yok, birini seeceiz, biraz nce, tercih ettirici olmadan tercih olmaz demitin ya albatros: madde iin yle kursat: burada bizi tercih ettirten ne oluyor peki albatros: yok kursat: elikiye dyorsun ama kursat: yukarda dedin ya, tercih ettiricisiz tercih olmaz diye, demedin mi? albatros: tamam yle olsun kursat: o halde biz burada tercih ettiimizde, bize tercih ettirten ne oluyor albatros: bilmiyorum kursat: iki tercihin var kursat: ya Allahn ilmi yada gemi olaylar

Dedi: Ya da "Galu bela" toplantsnda, "Ben sizin Rabbiniz deil miyim?" diye seslenen Allah deil midir? _Cevap: Bak yle oldu: Bu seslenen Allah deildi. Ya neydi? uydu: Bu olay da (eer sembolik deilse) onlarn duyaca bir ses yaratld, bu yaratma da elbette ki, yaratma sfatyla olmad; ilmiyle oldu ve mecazen, Allah iin dedi ifadeleri geiyor Kuran da; yine Musa ile diyalog anlatlyor ya, Kuran da: "Ayakkablarn kar sen kutsal vadi Tuvadasn" diye, burada bu sesi yaratyor, o mekan da Musann duyaca ekilde ve mecazen "Allah, Musayla konutu" ifadesi kullanlyor.
***

_Dedi: Musa'ya seslenen ve grnen Allah ise bu kudretini gstermez mi? _Cevap: Zaten Musa, O'nu grmedi ki; O'nu grmek istemekle kfre girdi (nk her grnen ey bir ynde olmal, dolaysyla mekanda olmal, yani cisim olmaldr. Dolaysyla Musa, Allah cisim olarak dnd ve

kfre gitti) ve kfre girmesine ramen ayetlerde geen diyalogta, kfre girdii halde ona bu yanl anlatlmad ve vahy devam etti; bu ise Allahn onu saptrmasdr, peygamberimizi saptrd gibi, onu da saptrd. Peygamberimiz Allah insan gibi tantmt bize hatrlarsanz, ekilli emalli hani. Bu konu da yzlerce hadis mevcuttur. Bunu imdiye dek kimse anlatmad ak ak. _Dedi: "Bana kulluk etsinler diye yarattm" ya da "Ben bir hazine idim, bilinsin-grlsn istedim" bunlar bir ama ifade etmiyorsa, yalan yleyse! _Cevap: kinci bahsettiin uydurma hadis de, dieri ayettir, (Zariyat 56) Soruyorum: Peki kullarndan kulluk etmeyenler var m? var deil mi? Eer amac insan ve cinlerin kulluk etmesi olsayd, o halde Allah amacna ulaamam olmaz myd acaba? _Dedi: Bunlar reddetmek, peygamberleri ve kitaplar da reddetmek demektir. _Cevap: Peygamberleri reddetmiyorum, neden mi? "Peygamber" szc Farsadr ve manas "haberci" demektir. Zaten "nebi" de arapa "haberci" demektir. Yani ne oluyor? Bu habercilerin ille de mslman olmas gerekmiyor demektir. (Zaten bunu kabul etmek, ilmi anlamda insann nn ayor. Aksi halde zincirleniyor insan, ilerleme pek olmuyor. nk acayip hadisler var, bakyosun ki; Buhari, Mslim rivayet etmi! Yani hop diye inkar edemezsin, app kalyor insan. Bu dnce kabul edilince, nn ak demektir; aratr, korkma Dolaysyla hem peygamberlerin hata yaptn, icabnda kfre girdiini kabul edip, hem de onlarn peygamberliini kabul etmek bu ynyle eliki tekil etmiyor. Kitaplara inanmaya gelince, hem kabul ediyorum, hem de baktm ki akli delile zt gryorum ayetin zahirini, diyorum ki: Bu ayetle Allah kullarn saptryor. Ve iin iinden kyorum. mtihan etmek, ara istiva yani oturma, irade, grme, duyma ifade eden ayetler mesela. Tevil edebildiimi ediyorum, yani baka mana verebildiimi veriyorum, baktm veremiyorum "Allah kullarn bu ayetle saptryor deyip, kyorum iin iinden. Yorumlara, yani tevillere gelince; mesela Allahn grmesi ile ilgili ayetlere, grlebilecekleri bilmesi diyorum, duymay da, duyulabilecekleri bilmesi diyorum. _Dedi: Peki ya sudur teorisi!! Sudur da, Allah'n kudretinin tamasdr. lminden bir ey kmaz. Kudreti olmadan, ilmi bir ie yaramaz. Kudreti olmadn sylemek, Allah' aciz klmaktr. _Cevap: Sudur teorisi derindir. limle oluyor. Ama ben geleneksel olan sudur teorisini, yani on akl teorisini kabul etmiyorum. *** Ateistlere kar bu: Soru: Tercih ettiricisiz tercih olur mu, olmaz m? "olur" derse, o halde sebepsiz bir olay kabul etmi olmadn m? "evet oldum" derse, halbuki Ateizm bunu kabul etmez. Ateizme gre her olayn mutlaka meydana getirici bir sebebi vardr. _Eer "olmaz" derse, bir ile bin arasnda setiin rakam hususunda, sana bu tercihleri yaptran nedir o halde? "gemiteki olaylar" demesi gerekecek ki, bu da sonra anlatacam "determinizm" olur ve zgr iradeyi savunamaz. _ Bu da Allaha inandn syleyen ve hr iradeyi savunana kar delil: Soru: Tercih ettiricisiz tercih olur mu, olmaz m? _Eer "olur" derse, o halde sebepsiz bir olay kabul etmi olmadn m? "evet oldum" derse, madem yle, neden alemin de (Allahtan baka herey) sebepsiz olarak meydana geldiini kabul etmedin ve bunun sebebinin Allah olduunu syledin? Zira alem btn olaylarn hepsidir; bir olay ile btn olaylar, olay olma olarak birdir. Neden bir olay iin sebepsiz deyip, dier olaylar sebeplidir dedin? Bu fark neye dayanarak yaptn? _Eer "olmaz" derse, tuttuun rakamlar hususunda sana bu tercihleri yaptran nedir o halde? "Allah" derse, cebr olur (yani hr iradesi olmadn kabul etmi saylr.) "Gemiteki olaylar" derse, bu determinizm olur denir.

*** Dedi: "Her eye niye sebep aryorsunuz? Bir olay olabilir. Biz bu olay deerlendirip A deriz, ama eminim ki ayn olay ayn artlarda tekrar olsa bir B cevab alnrd. Etkileim her eydir. Ama karar olaylar deil, biz veririz. Karar verme eylemini hissederek gerekletiririz. Esas olan budur. nsan sebepsiz yere glebiliyorsa, sebep aramann gerei yoktur." _Cevap: Sebepsiz sonucu kabul edenleri kimse kabul etmez. Eer sen sebepsiz sonucu kabul ediyorsan, o vakit bo bir odada kendiliinden bir buzdolabnn olmasn da normal karlaman gerekir. Bunu normal karlarsan, seni normal karlamazlar. Kim ne derse desin, bir gerek var ki o da udur: ster Teist (Allaha inanan) ister Ateist (Allaha inanmayan) olsun, bu iki dnce sisteminde hr iradeye yer yoktur. Ateizmde, determinizm (belirlenimcilik)vardr ve hr iradeye yer yoktur (ama Ateistlerin tamamna yakn, bu durumdan habersizdirler.) Teizmde ise Allah olaylar nceden bilir

diye inanldndan, yine hr iradeye yoktur. imdi Ateistlere u soruyu soruyorum: Bir ile bin arasnda tane kark say sein; mesela adamn biri dedi ki: 55, 953 ve 512 Derim ki: Senin bu materyalist grne gre, sen baka saylar seemezdin, bu sayy semek zorundaydn. Determinizmde sen bu saylar semek zorundaydn. nk bu gre gre nceki olaylar, sonraki olaylar belirler. Yani nceki olaylar, sonrakilerin sebebidir. Onlar varla getiren sebeptir. Bu sefer Ateist olduunu syleyen adam bas bas baracak ve "ne diyorsun sen ya, kafaym yedin! Elbette baka say da seebilirdim, rakam m yok, mal msn nesin sen!" der. (Bu tip ahslarn klasik bir tavr vardr ki o da udur: Eer karsndakini bilgisiz grrse, buradan girer ve "sen cahilsin, oku da gel" der. Ama karsndakini kendisinden bilgili grrse bu sefer de unu der "sen okumusun ama kartrmsn!") Soruyorum: Ateizme gre bundan baka rakam seemezdin, nceki olaylar bu adam zorlad diye inanlr. imdi soruyorum: Ateistlere, bak senin grne gre byle bu, ama Teizmi yani, Allah kabul edersen, bu sefer de seni zorlayann Allahn ilmi olduuna inanmak gerekiyor. Yani iki dnce sistemi de sana hr irade vermiyor. imdi se bakalm. Hangisi sana daha mantkl geliyor. Ateizmde; eskiden olan olaylar, mesela bin yl nceki bir savata adamn birinin ok atmas bile seni etkiliyor ve bu saylar semende seni zorluyor. Buna m inanacaksn, yoksa Allahn bilmesinin seni zorladna m inanacaksn se bakalm? - Not: Yani Ateist, inanc gerei bu rnekte bin yl nceki bir adamn ok atmasnn, kendisinin bir ile bin arasnda kark olarak 100 rakam semesini etkilediine inanmak ve kendisini zorladna inanmak durumundadr. Buna m inanmak mantkl, yoksa nceden neyi seeceini Allahn bilmesinin sonucu, bir zorlanma altnda olduuna inanmak m daha mantkl? Se bakalm..

***

kursat: sebepsiz olay olur mu albatros: olmaz kursat: bu rakamlar semenin de sebebi var demek olmaz m albatros: var tabi kursat: nedir peki albatros: sorman kursat: sormamn da varsa bu determinizm olmuyor mu albatros: oluyor kursat: ama incelik u: senin bin rakam iinden kark on tane seiyorsun ya, mesela se tane kark albatros: tamam devamn getir albatros: yaptk bunu kursat: se ve yaz albatros: 568-985-36 kursat: peki bunlar semenin sebebi benim sormam m albatros:

rakam sememin sebebi senin sorman, ama bu rakamlar semem kursat: onu soruyorum zaten albatros: ite burada kendi zgr iradem der karm, olmaz m? kursat: ama bunu dersen dikkat et bir ey daha demi oluyorsun albatros: her koulda determinizmi kabul etmeyen bir ateistim ben derim mesela kursat: bu durumda unu demi oluyorsun, gemile ilgisi olmayan, sebebi de olmayan eyler oldu demi oluyorsun, yani bu rakamlarn seimi sebepsiz diyorsun, anladn m albatros: tamam albatros: her zaman determinizm geerli olmayabilir kursat: bir olayn sebebi var dersen, btn olaylarn var demek zorundasn, bu ayrm yapamazsn mantken, haksz mym kursat: ama ben determinist deilim, bunun ne olduunu gsteriyorum sadece, albatros: ama determinizm beyinle, dnceyle ilgili her argmana uyarlanabilir mi? kursat: inan ki bu ateizmde byle, ama millet bilmiyor, anlamyor, ben yzlerce kitapta bunlar grdm, kesin yani, ama ok Ateist bunu bilmez albatros: zaten biraz kafa yoran Ateistler de iradeyi reddediyor kursat: ben evremde reddeden grmedim. *** Anaxaogras: Lambann alevi sndkten sonra, ona zeytinya doldurmann yarar yoktur. *** Allah yalanr m? Evet diyorum. (sonradan hayr dedim video da anlattm) *** Allah sevilir mi? Evet diyorum. *** Kendine Teist (Allaha inanan) diyenlerin tamamna yakn, olaylarn birbiri zerinde hakiki manada tesirleri olduunu kabul ederler. Mesela sobay yakt ve snd rneinde kiiler, snmay genelde sobann yanmasna balarlar. Dolaysyla bu ahslara, Ateistlerin temel gr olan determinizm delili kullanlarak cebr anlatlabilir. Soru: Sebep, sonucunu zorunlu klar m? Yani adama sorarsn: Sebep sonu ilikisine inanyor musun? Soba yand iin mi sndn? gibi rnek ver. O kii genelde evet der. Yani olaylar arasnda sebebin sonucunu etklediine inanr. Madem yle sebebin de sebebi var m? evet der; bu olaylar zincirinde, yz yl nceki bir olay senin

davranlarn etkilemi olmuyor mu? genelde evet der. O halde senin fiillerini bu dnceye gre, sen deil, nceki olaylar belirliyor yle mi? genelde evet der. Nerede senin hr iraden? Yani bu dnceye gre yaptn bir fiili, baka trl yapamazdn anlam kyor ve bu da aslnda hr olmadn anlamna geliyor. Not: Bu delil Ateistlerin determinizm ilkesini, kendilerine Teist diyenlere gre uyarlanm biimidir. Kursat dedi: Peygamberimiz hr deiliz dedi ve kesti att, yani fazla izah yapmad. Akli deliller getirmedi bu konuda; yani, "nceden biliyordu Allah ne yapacamz, o bakmdan hr deiliz" gibi konumad. unu biliyordu ki, bu konuda ok konuulursa insanlar kaderi hzl bir ekilde inkara srklenecekler. _Dedi: Eer hr deiliz demise, sizin vardnz "Allah bize zorla gnah ilettiriyor" kans sama olmaz m? Yani peygamberimiz "haa" "Allah bize zorla gnah ilettiriyor" demise, bu zgrl nereden bulmu? _Cevap: zgrl bulmad, ona bunu Allah syletti zaten.
***

Kursat dedi: bunu tahmin ettiinden dolay hayr (iyilik) ve errin (ktlk) Allahtan geldii inancn dile getirdi ve gerisini pek kurcalamayn dedi. Ama imdi iler tersine dnd. neden mi? nk yzyllardr peygamberimizin dediinin tersi istikamette bir kader inanc anlatlyor ve onun anlatt inanca yani hr olmadmz eklindeki inanca piyasadaki kader ile ilgili yazlan kitaplarn tamamna yaknnda hakaretler yamur gibi boaltlyor. zgr iradeyi savunuyor bunlar. Hayr ve errin Allahtan geldiini inkar ediyorlar. _Dedi: Hayr ve er Allahtandr. Sizin kastettiiniz hayr ve er ne oluyor? _Cevap: Hayr, iyilik demektir, er ise ktlk demektir, kelime anlam budur. Yani namaz klmak, iyilik; zina yapmak ktlktr. O halde zina yapmak da Allahtan olmaldr. Ama bu, ok kii tarafndan inkar edildii halde, bunlar hayr ve er Allahtandr demeye devam ederler. Kursat dedi:ve hala utanmadan amentu'ya inandklarn iddia ediyor bunlar. Laf oyunlar yapyorlar ve bizi laf oyunu yapmakla itham etmekten ekinmiyorlar. Senin gibiler de fazla aratrmaynca ne oluyor? Hoop, onlara rahata inanyorsunuz. _Dedi: Allah' zorba klmak neyin nesi? Allah' zorla gnah ilettirmekle itham ediyorsunuz da, Onun merhametinden neden bahsetmiyorsunuz? _Cevap: nk merhametli deildir. Merhamet, duygudur. Allah da duygu olmaz. Zaten bu ktlkleri kullarnn bana veren kendisidir, bir de bu duruma merhamet etmesi sama olur. Zira bunu zaten kendi yaptryor. _Dedi: Siz bize yardm etmek istiyorsunuz, Allah bunu size zorla m yaptryor? _Cevap: Evet _Dedi: Yoksa; siz evet siz, bize yardm etmek isteyen zat, peygamberimizin "size gre aklayamadn" siz yaparak, ondan stn bir makamda olduunuzu mu iddia ediyorsunuz? _Cevap: Sen galiba dediklerimi tam anlamadn. Ben ne dedim, o yanld ve bu itikadi bir hatayd ve sonu kfr oldu, ben kendimi mslman olarak gryorum.

_Dedi: YCE RAB sizi, bize yol gsterici olarak m gnderdi? Yoksa size vahy mi geldi? _Cevap: Bana vahiy gelmedi. Sadece aratrmalarm sizinle paylatm. _Dedi: Allah peygamberleri saptrdysa, peygamberler de yol gsterici olarak bizi saptrm mdr? _Cevap: Elbette _Dedi: Siz "kendi deyiminizle" gerekleri yansttnza gre; ALLAH kendisini deifre etmeniz iin mi sizi yaratmtr? _Cevap: Allah bunlar isteyerek yada istemeyerek yapmad. stemesi yoktur, zorunlu olarak yapt, yapmak zorundayd; zira ilmi byle idi. Yani benim varla geleceimi ezeli olarak bilmekteydi ve bunu kendisi de deitiremezdi, aksi halde cahil olmas icap edecekti. _Dedi: "Bana kulluk etsinler diye yarattm" ya da "Ben bir hazine idim, bilinsin-grlsn istedim" bunlar bir ama ifade etmiyorsa, yalan yleyse _Cevap: kinci bahsettiin uydurma hadis de, dieri ayettir. (Zariyat 56) Soruyorum: Peki kullarndan, kulluk etmeyenler var m? var deil mi? Eer amac, insan ve cinlerin kulluk etmesi olsayd, o halde Allah amacna ulaamam olmaz myd? _Dedi: Sylemek istediiniz nedir? Akca yazar msnz? _Cevap: Allah hibir eyi ama edinmi deildir. _Dedi: Ama derken, kastetdiiniz nedir? _Cevap: Bir eyi elde etmek, mesela birinin doktor olmak istemesi gibi _Dedi: Ulaamam derken, kastetdiiniz nedir? _Cevap: Bahsi geen ayetin zahirinden, Allahn kullarnn ibadet etmelerini ama edindii gibi mana karanlar ilzam yani susturmak iin bir sorudur bu. _Dedi: Bu ikisini soru olarak m alglamalym? Yoksa ynlendirmeli soru olarak m? _Cevap: Ynlendirmeli soru. _nceden sorulan soru: Bunlar reddetmek, peygamberleri ve kitaplar da reddetmek olmuyor mu? _Kursat dedi: Peygamberleri reddetmiyorum, neden mi? "Peygamber" szc Farsadr ve manas "haberci" demektir. Zaten "nebi" de arapa "haberci" demektir. Yani bu habercilerin ille de mslman olmas gerekmiyor demektir. ( Zaten bunu kabul etmek, ilmi anlamda insann nn ayor.) _Dedi: Mslman, bu kelimenin anlam nedir? _Cevap: Teslim olan _Dedi: Size gre hangi peygamberler mslman deildir? _Cevap: Bence tamamna yakn _Dedi: Peygamberlerin kfre girdiini yazmsnz. Hem kfre girip, hem nasl

peygamber oluyorlar? _Cevap: Peygamber, haberci demektir, bize haber vermediler mi? verdiler. Oluyormu demek ki.. _Dedi: Peygamberlere kafir mi diyorsunuz? _Cevap: Tamamna yaknna _Dedi: Kfr ne demektir? _Cevap: nkar ve zerini rtmek demektir. Yani gereklerin zerini.. _Kursat dedi: Kitaplara inanmaya gelince; hem kabul ediyorum, hem de baktm ki zahirini akli delile zt gryorum, diyorum ki: Allah kullarn bu ayetle saptryor. Ve iin iinden kyorum. Mesela imtihan etmek, ara istiva, yani oturma, Allahn iradesi, grmesi, duymas gibi ayetler iin konuursak, tevil edebildiimi ediyorum, yani baka mana verebildiimi veriyorum, baktm ki veremiyorum "Allah bu ayetle kullarn saptryor deyip, iin iinden kyorum. _Dedi: Zincirlarinizi krdnz, ilerlediinizi, nnzn aldn ima etmisiniz. Byle ufku geni bir insana: baktm ki anlam veremiyorum deyip iin iinden kyorum byle bir cmle yakr m? _Cevap: Baka are yok ki? Sen, Kuran herhalde daha tanyamamsn. *** Kitap: Et-Talikat Yazar: bn Sina _Sh 52: Mutezile kelamclarnn Tanr tasavvurlarndaki temel amaz, onlarn gerek yetkinlik fikrine ulamalarn engelleyen gizli bir antropomorfizmdir. Mesela onlar Tanrnn insandaki gibi bir irade ve ihtiyardan beri olduu tespitinin, Onun varlna bir tr eksiklik getireceini dnmektedirler. Oysa Onun insanlardaki gibi bir irade ve ihtiyara sahip olmas gerek bir eksiklik olurdu. *** Kitap: slam Yazar: Prof. Dr. Fazlur Rahman _Sh 165: Filozoflar, Plotinusun Gerekin nihai sebebi fikrini, yani onun Birni (Plotinusun izinden gidenlerin bu Biri yorumladklar ve Ona hereyin zn iine alan bir akl malettikleri ekliyle) esas alarak Mutezilenin tevhid anlayn yeniden yorumlad ve gelitirdiler. Bu yeni anlaya gre Allah, zat (mahiyeti) ve sfatlar olmayan saf varlk idi; Onun yegane sfat, varlnn zaruri olmasyd. Uluhiyetin sfatlarnn, ya selbi olduklar ya da Onun varln etkilemeyen ve Onun zaruri varlnn icra olunabilen, tamamiyle zahiri ilikilerden ibaret olduklar ileri srld. Bylece Allahn bilgisi, bilinen eylerin Onda mevcut olmas; iradesi Onun varlndan mecburiyetin imkanszl; yaratc faaliyeti, eylerin Ondan suduru vs. eklinde tanmland. Aristo ve Plotinusun fikirlerinin erevesi iinde, Allahn czileri bilmesi mmkn deildi. O yalnz kllileri bilebilirdi. nk czileri bilme, hem zamana bal arka arkaya yer alan bir bilgi srecini, hem de farkl nesnelerde grlen deimeleri dikkate aldndan, lahi zihinde bir deimenin olduu anlamna gelecekti. Fakat, Allah ile fert arasnda dorudan bir ilikiyi kabul eden bir din byle bir nazariyeyi kolay kolay kabul edemezdi. Bu bakmdan bn Sina hem dinin taleplerine, hem de kendi felsefesinin gereklerine hak ettiklerini veren zekice bir nazariye ortaya att. Bu nazariyeye gre Allah btn czileri bilmekteydi; nk O her eyin nihai sebebi

olduundan, btn sebeplilik srecini de zaruri olarak bilmekteydi. Mesela Allah vuku bulacak gne tutulmasnn, btn zellikleriyle birlikte sebeplilik srecinin hangi noktasnda yer alacan ezeli olarak bilmekteydi. Bu eit bir bilgi, ilahi bilgi de herhangi bir deimeyi gerektirmez. nk o, belli bir zaman ve mekanda meydana gelen durumlara bal bilginin zaruretini ortadan kaldrr. *** Allahn, olacan bildii insan davranlar, varla gelmek zorunda mdr? Evet derse; o halde sen varla gelmesi zorunlu olan hareketlerini yaparken, hr bir iraden olduunu mu savunuyorsun? *** Depremde len ocuklar ldren Allah mdr? *** Ktrm veya kr doan bir insan ne yapt da byle dodu? bu adalet olur mu? Dolaysyla Allah adaletlidir diyenler bir kez daha dnmelidirler. *** Allah bir eyin olacan nceden bilirse; o eyin meydana gelmemesi imkanszdr demek doru mudur? Evet derse, demek ki sen, meydana gelmemesi imkansz olan eyleri yapyorsun yle mi? *** Allah yaptndan bakasn yapabilir miydi? evet derse, bu Allahn bilgisinin yanl kmas anlamna gelmiyor mu? Yani Allah yaptndan bakasn yapamazd. *** Dedi: nsan akl olarak zgrdr. Allah'n dilemesi, insann dnme eylemini yaratmasdr. Ama seicilik ynnden insan serbesttir; ister kty seer, ister iyiyi; bu insann zgr iradesine baldr. Bu iyi ve ktnn yaplmasna yol aan fiilleri Allah yaratr. Ama seim insana aittir. _Cevap: Hem diyorsun ki insann dnmesini Allah yaratr. Hem diyorsun ki seim ynnden insan hrdr. Semek, dnmek deil midir? _Dedi: Bir de demiin ki: Allah ktdr. Bu imkansz; benim nme trilyonlarca safsata getir, buna inanmam. _Cevap: Dedim ki, Allah zalimdir ve O'na iyi de denebilir (iyilikleri yaratmas ynnden) ve kt de (ktlkleri yaratmas ynnden) denebilir. Bu dnyada zulm var m? Var deil mi? Peki bu zulm kim yaratt? Allah m? Evet dersen, peki zulm yaratan neden zalim olmaz? Bana bunu izah eder misin? _Dedi: Zorunlu varlk, yani tek yaratc olan Allah, hibir ekilde ktl emretmez. _Cevap: Acaba ktl irade eder mi? _Dedi: imdi sen yanl yoldaysan, bunun sebebi yine sensin. Eer Allah byle birey dilemi olsayd, yani hakszlk dilemi olsayd, yaratc olamazd. _Cevap: Yani benim yanl yolda olmam, Allahn dilemesinin dnda oluyor yle mi? Sen nasl ehli snnetsin? Ehli snnete gre, Allahn iradesi dnda bir ey olmaz ki.. _Dedi: imdi sen diyeceksin ki: Benim yaamam, benim burada yaz yazmam kendime

bal bir ey; ben yemek yerim, onlar enerji yapar. Sonra da hareket ederim. Ama bunlar sadece grnen eyler; metafizik boyutta ise bunlarn hepsi Allah'n dilemesiyledir. Dnce olarak ise sen bamszsn. Ama senin yemen, imen bu evrendeki faaliyetlerinin hepsi Allah tarafndandr. _Cevap: Peki neyi dneceim de Allahn ezeli iradesiyle mi olmaktadr? _Dedi: Bu dnya imtihandr. _Cevap: Ne yapacamz nceden Allah tarafndan bilinmiyor mu? biliniyor dersen, ne yapacan, o ynyle belli demektir. Peki, belli olan ey de, neyi ortaya karmak iin imtihan yaplsn ki? Madem sonu nceden belli? Byle bir eye imtihan etmek denir mi? On yanda ocua sorsan "byle imtihan olmaz" der. (Mlk ikinci ayeti biliyorum, Kurana inanyorum; ancak basit deil, izah kitabmda ve forumlarda var.) *** Hadid 22 de ki ayet ile ilgili izah: Madem cennet ve cehennemdeki insanlar sonsuza dek yaayacak; o halde onlarn bana sonsuz sayda olay gelecek demektir. Ama Hadid 22ye gre btn insanlarn bana gelecek olaylar kitaptadr, yani yazlmtr. Halbuki sonsuz sayda olay, yazmayla bitirilemez ve bu yazmann sonu gelemez. Bu ayette bahsedilenin, hadislerde anlatlan kitap ve yaz olduu genellikle yaygn bir kabuldr. Ama mantken sonsuz sayda olay yazlp bitirilemez. nmzde seenek var: A- Bu ayetten, Allahn ilmi manasn anlayacaz, yani olaylar olmadan nce bilir manasn. B- Ahiretteki insan yaam sonlu bir sredir, zira ancak sonlu sayda olay yazlp bitirilebilir. Sonlu olay ise sonlu srede olur; ama nasslarda ahiretin ebedilii anlatlr. C- Ya da bu yazlanlar insann lmne kadar ki sreye aittir. *** Soru: Herey nceden ve bir ilksizlikte belirlenmise ceza niin? _Cevap: nk Allahn ilminde ceza da ilksizlikte bellidir. *** Allah insanlara zgr irade verebilir mi? Evet derseniz, bu zgr irade nasl verilebilir? *** Cremonini: inden dilediin gibi, dndan herkes gibi davran. *** Tanr dnyay varetmek zorunda olduu iin mi, yoksa varetmek istedii iin mi varetti? _Cevap: Yaratmak zorunda olduu iin, ancak Onu zorlayan da yoktu. Zat gerei mecburdu. *** Spinoza: Kpek kavram havlamaz. *** Parmanides: Varlk eer varolmaya balamsa; ya bir varlktan ya da bir yokluktan kyor demektir. *** Seimlerimiz dnce midir?

Dncelerimizi Allah m yaratr? Evet dersen, O halde seimlerimizi de Allah yaratm demektir. *** Kitap: Metafizik erhi Yazar: bn Rd _Sh 81: Bu nedenle onlara zamann failinin zamana ncelii nasl olur? diye sorulduunda kafalar karmtr. nk onlar zaman olmakszn derler ise zaman bakmndan mefulunden nce gelmeyen failin varln kabul etmi olacaklardr. Eer zaman ile diyecek olurlar ise, bu durumda da soru, bu zamanla ilgili olarak tekrar yneltilir. Not: Bu soru Allah zaman sonradan yaratt diyenlere yneltilebilir. *** Aleme hadis diyenlerden biri diyor ki:yleyse tek varlk kadimdir, murad edicidir ve bizzat kendi ihtiyar ile maddeyi yaratmtr. Sonra murad, yani maddenin var olmas isteini, yokluuna tercih etmitir. Ve madde, belli bir zaman tayin edilerek, o anda yaratmasyla meydana gelmitir. _Eletiri: Peki bu zaman neye gre tayin edildi? Size gre de Allah ezelidir. Bahsettiin zaman eer hadis ise, ne kadar zaman sonra hadistir? Yok eer zaman ezeliyse; bu ezeli zamanda, maddenin varla gelmesi an, bu ezelilikten sonlu mu yoksa sonsuz bir sre sonra myd? Eer sonsuz sre dersen, sonsuzluun sonu gelmediinden maddenin varla gelmemesi gerekirdi. Sonlu sre sonra dersen, ezeli bir zamanda, ezelilie sonlu bir sre de eklenemez. nk sonlu sre ancak bir balang veya bitiin olduu eye eklenebilir. Ama bu rnekte zaman ezeli kabul edilmiti. *** Aleme hadis diyenlere soru: Bunlar Allah alemi yoktan yaratt demiyor mu? Diyor. Soru: Yokluk var mdr, yoksa yok mudur? yoktur derse, o halde alem yoktan yaratld demek, alemin yokluu yoktu demektir. Dolaysyla alem hep vard, yani ezeliydi manas kar. Eer yokluk vardr derse, 1. cevap: O halde ona neden yokluk yerine varlk demedin. 2. cevap: Alem, Allahtan baka her ey demek olduundan, bahsettiin yoklua da sen varlk demekle, onu da alemden saydn demektir. Bu da yine aleme ezeli demi olmaktr. *** Sana biraz daha reteyim. Bu konuda genel olarak adet saldr planmz vardr:
Birincisi: Yaratma yn; yani bunlara diyeceksin ki; bizim hareketlerimizi Allah m yaratyor? genelde evet derler. Eer hayr derlerse; sen nasl ehli snnetsin diyeceksin. Zaten bu laf onlar sindirmeye tek bana yeterlidir. Eer onlar ben ehli snnet deilim derlerse, onlar Trkiyedeki insanlar saniyede dlarlar. Eer ben ehli snetim derse; de ki: Sen nasl ehli snetsin, hem Maturidilik, hem de Earilik (bunlar itikad da yani inanta ehli snnet mezhepleridir) bu iki mezhep hareketlerimizi Allah yaratt diyor. bu sefer o arr, artk bunlar kabul etmek durumunda kalr. Evet, hareketlerimizi Allah yaratyor, ama biz yine de hrz demeye devam edecek; Czi iradeyi Allah m yaratt? Diyeceksin, tanmda u: Bir eylemi yapmadan nce, yapmay istemek demektir. Ben kapy amak istedim ya, ite kapy amak isteme dncesine czi irade deniyor. unu soracaksn: Bu kapy ama isteimi, dolaysyla dncemi Allah m yaratt? Eer o derse ki: Evet Allah yaratyor. De ki: Allahn sen de yaratt dnceyi, dnmemeye kadir olabilir misin? Olamam derse, o halde dnmemeye kadir olamadn bir dnceyi dndnde nasl hr iraden olduunu savunuyorsun? Diye sor. Eer czi irademi Allah yaratmaz derse, bu sefer de ki: Sen mi yaratyorsun? Evet derse, de ki: Allahtan baka yaratc olur mu? Eer bunu insan da yaratmyor, Allah da derse; de ki: Kendi kendine mi meydana geliyor? Ben Maturidiyim derse, de ki: Sizin mezhepte czi iradeyi Allah yaratmaz diyorlar, haberin var m? Eer yoksa kelam kitaplarna bakabilirsin.

_kinci saldr harekat u: Allahn iradesi bahsi : Allahn iradesi ezeli mi? Diye sor. Eer sonradan da olabilir derse, bu sefer de peki Allah ezeli ilmiyle, sonradan ne irade edeceini biliyor mu? de, evet der. O halde, neyi irade edecei de bu anlamda ezeli olmu olmad m? de; evet der. Eer Allahn ezeli iradesi var derse, unu sor: O halde bizim burada konumamz Allahn ezeli iradesiyle mi oldu? Yani biz yokken mi Allah bunu yapacamz dilemiti? de, ( Eer, bizim yaptklarmz Allah dilemez ki derse, yine de ki: Nasl ehli snnetsin sen, ehli snete gre insanlarn yaptklar da Allahn iradesiyle olur ve onlara gre Allahn iradesi dnda birey olmaz.) Eer bu sahtekarlarn (zgr iradeyi savunanlarn) kitaplarn okuyan biriyse, sana unu diyecek: Tamam ezeli iradesi var ama "bildii iin diledi" yani ezeli ilmiyle bizim hr bir ekilde byle yapacamz da biliyordu ya, ite bunu bildii iin diledi derler, baka areleri yok. De ki: Peki ama "bildii iin diledi" demek, nce biliyor, sonra diliyor gibi olmuyor mu? Halbuki bu lafla dilemesi sonradan oluyor gibidir. Sen iradesi ezeli demitin ve ezeli olan ey, baka eyden sonra olmaz ki; yani "bildii iin diledi" denemez. _ nc saldr harekatmz, ilim mevzusudur: Zaten bunu ok anlattm. De ki: Allah ezeli olarak m olaylar biliyodu? Evet derler. De ki: Allahn olacan bildii bir olay meydana gelmek zorunda m deil mi? Zorunda deil derse, de ki: o halde Allah yanl bilmi oldu ya, der ki: Zorunda o halde, De ki: Sen, meydana gelmesi zorunlu olan eylemini yaparken, hr iraden oldunu nasl iddia edebilirsin? Eer katlarn kitaplarn okuyan biriyse, sana en son diyecek ki "ilim maluma tabidir." Yani ezeli ilim, maluma (bilinen olaylara) tabidir. Yani buradaki konuma eylemimize tabidir diyecek sana. Bu konuyu nceden anlatmtm.

***

albatros: Onun bilmesi ezeli ise, Onun bildii ey varla gelmeyebilir mi? :: gelmeyebilir albatros: o zaman Allah bilmemi olmuyor mu? :: bildii ey meydana gelmezse mi albatros: evet, gelmeyebilir dedin ya :: hereyi bilmesi meydana getirmesi anlamna gelmez diyorum albatros: bildii ey varla gelmeyebilir ise, Allah bilmemi olmuyor mu bu dediine gre :: o meydana gelmeyen de Onun bilmesi iindedir albatros: varla gelen bir eyden bahsediyoruz :: meydana gelmemesi de Onun bilgisindedir albatros: ayn ey, varla gelenden bahsediyoruz diyorum, varla gelmek zorunda m bu ey ya da olay kursat: albatros ne olmusun sen byle :: var olan veya olmayan her ey ezeli bilgisinin iindedir

kursat: sorum sana: Senin bu lafna u denir: albatros: syle Krat, ya ben anlatamadm, ya o anlamad kursat: Allah varla gelecek olan bir olay, yani burada konuuyoruz ya, mesela bu rnek olsun, bu olay meydana geldi mi albatros: buradan iyi olacak, evet :: evet kursat: peki Allah bu olay meydana gelecek olarak m biliyordu yoksa meydana gelmeyecek olarak m biliyordu albatros: bu ite, illa bu kadar ayrntl rnek vermek gerekiyor demek ki :: gelecek olarak tabi kursat: peki Allahn meydana gelecek olarak bildii bir olayn, meydana gelmemesi olanakl m olanaksz m :: biliyordu dedim ya kursat: yani u an ki konumamzn meydana gelmemesi olanakszd deil mi? Olanakszd dersen, o halde u anda meydana gelmek zorunda olan bir eylemi mi yaptk?

***

kursat: Allahn ilmi mi bizim fiillerimize tabi yoksa bizim fiillerimiz mi Allahn ilmine tabidir Gven: Dneyim kursat: dn Gven: ilim Allahn sfat olduuna gre, O ve Onun sfatlar hibir eye tabi olmamal kursat: demek yle Gven: evet

kursat: emin misin Gven: eminim kursat: peki Said Nursinin, bunun tersini dediini biliyor musun Gven: nerde diyormu, kaynak ver, syle bakaym hemen kursat: kader risalesi, 26.sz, "ilim maluma tabidir" diyor, yani Allahn ilmi bilinen olaylara tabidir diyor, bunu mu savunacaksn bana Gven: aratracam kursat: hepsi bunu der, sadece o deil btn zgr irade savunanlar bunu derler Gven: Muhyiddin bn Arabi ne der kursat: o daha aktan diyor, bunlar gibi pek gizlemiyor, Ayan Sabite diye bir ey diyor kursat: ilim maluma m tabi yoksa malum ilmemi tabi Gven: byle bir soruya ne gerek var, bilinen ey bilmee tabidir kursat: ben de yle diyorum ve bu cebr oluyor, cebri kabul etmemek iin brn dediler, eer olaylar Allahn ilmine tabi ise, o halde olaylar Onun bildii gibi olacak demektir Gven: evet kursat: ve Allahn ilmi ezeli olduuna gre Gven: evet kursat: ve bizim yaptklarmz sonradan olduuna gre, biz nceden Allahn ilminde belli olan eyleri yapmak zorundayz demektir Gven: yapmak zorunda olduundan deil,yapmakta olduklarn Allahhn bildiinden dolay kursat: ite bunu diyenler unu ekliyor haberin olsun, Allahn ilmi bizim

yaptklarmza tabidir diyorlar, Gven: risalei nur okuyorum kursat: nurculara git, 26. sz a, orada oku ve ilim maluma tabidir szn bul ve onlara sor: Allahn ilmi mi maluma tabi yoksa malum mu Allahn ilmine tabidir? de Gven: bunu yapacamdan emin olabilirsin, peki,bir soru de ben soraym Gven: Allahn adaleti var m, adil midir kursat: deildir Gven: adil deildir yle mi kursat: evet Gven: adil olmayan bir Allaha inanmam ben kursat: sen bilirsin Gven: sen nasl inanyorsun peki kursat: mecburen, olaylar ak, adaletin olmad ak yani Gven: neresi ak kursat: adam ktrm douyor, kr douyor, byle adalet olur mu Gven: peki soruyorum: adalet nedir sana gre kursat: eit hak tanma demektir Gven: Eksik, byle deil kursat: nasl Gven: senin elin tutuyor mu kursat: evet Gven: gzn gryor mu kursat:

evet Gven: yryebiliyor musun kursat: evet Gven: Peki sen elini ayan ve gzlerini ne yaptn da hak ettin Gven: kursat: bir ey yapmadm Gven: eeeee kursat: ee ne, ne diyorsun, ktrm olanlar Allah byle yapmad m Gven: Yapt,yle yaratt kursat: bu adalet mi oluyor imdi Gven: Elbette, mlk Allahn deil mi, istediine verir kursat: o ne yapt da ktrm dodu Gven: sen ne yaptnda tam tehizatlsn kursat: onu diyorum ite, bu adalet mi imdi Gven: Evet, mlk kimin kursat: Onun Gven: peki mlk Onun ise sen nasl istediini alabilirsin, O ne kadar verirse o kadar yapacaksn kursat: ben de onu diyorum zaten, ilmine gre yapar ve bu sorgulamaz, zalimdir ama olsun, O yine de ilahtr Gven: zalim sensin, kfre giriyorsun kursat: zulm kim yaratt Gven: Yine balama

*** Hem gemiimizdeki olaylarn sonsuz sayda olup, hem de u an ki olaylarn bir saat ncesine gre artmas neden imkansz olsun? Aslnda benim ebedilii de daha ok hesaba katmam gerekiyor. Alem yok olsa bile, Allah hep varlkta olacandan, u an bizim anladmz manadaki (benim hep verdiim rnek:1 ile 3 arasnda bekliyoruz ya ite onu diyorum. Yani bazs unu diyebilir: "Madde yoksa ve dolaysyla hareket de yoksa zaman da olmaz; zira ne llecek?" diyebilir. Ben unu diyorum: Madde olmasa da yani hareket olmasa da, benim verdiim rnekteki zaman anlayndan kalamaz. Yani orada bunu sayan olmasa da bu manadaki zamandan kalamaz.) Yani saniye olarak bakarsak, o ynyle alem yok olsa bile, Allahn varlnn srmesi zaten zamansal bir artla olur. Zira ebedilik zamansz olamaz. Dolaysyla bu ynyle incelediimiz zamann bir sonu olamaz. Demek ki nmzde ezeli ve ebedi zaman gerei durmaktadr. Hal byle olunca, balangsz ve sonsuz bir zaman kavram ortaya kt demektir. Ek olarak maddenin de ezeli olduunu kabul etmek zorundayz. Bunun izah ok geti. Benim "bir saat ncekine gre zaman ve olaylar artt" szm tekrar gzden geirmeliyim. Acaba bu sayca bir art olmayp, benim anlayma gre olan (izafi, greli, varsaylan) bir artma mdr? Ya da gemite sonsuz sayda olay ve zaman kabul edildikten sonra da, bu olaylarn ve dolaysyla zamann artmas neden imkansz olsun? Acaba benim "ancak sonlu saydaki olaylar artar" ifadem bir aldan m? Acaba sonsuz saydaki zaman ve olay da artma olur mu? *** u an ki olaydan 1 saat sonrasn dndmzde olaylar artt diyoruz ve unu ekliyoruz: Olaylar arttna gre, artan her ey sonlu olduundan, gemiimizdeki olaylar da sonludur diyoruz. Ancak bunun karsnda daha gl bir delil var ki; o da alemin ezeli olmas. Zira aleme hadis yani sonradan olan denirse, Allahn da varlnn balangc savunulmak zorunda kalnyor. Bu katiyyen kabul edilemez. Dolaysyla bu iki zt durumla kar karyayz ve Allaha, dolaysyla aleme ezeli deyince, otomatik olarak gemiimizde sonsuz sayda olay ve sonsuz zamann getiini kabul etmek zorunda kalyoruz. 1 saat sonrasn dndmzde, 1 saat ncesine oranla olaylar artt gibi grsek bile, baka aremiz yok. Alemin ezeliliini kabul edip, dier ncl, yani olaylarn artmasyla ilgili olarak gemiteki olaylarn balangcnn olduunu; nk ancak sonlu sayda olayn artaca dncesinden yola kp, sonlu sayda eyin bir balangcnn lazm geldiinden tr, alemin sonradan olutuu, varlnn balangcnn olduu ve dolaysyla Allahn da varlnn balangcn savunmaya giden bu gr; baka manada ele almak gerekiyor. *** "Allah iin zaman yok" dedin deil mi? Peki Allah ebedi mi? evet dersen, zamansz bir ebedilik ne demektir? *** Dedi:"Sen kimsin, nesin, necisin, niyetin ne?" _Cevap: Kendi halinde bir aratrmacym, din eitimi bakalarndan almadm. On yldr dini kitap, son be yldr da felsefe ve kelam arlkl okuyorum. Kader konusuna ilgim kk yalardan beri vard. Ancak yirmi yandan itibaren bu konudaki yazlarla tantm ve hayal krklklar yaadm. Zira orada anlatlan kader inanc beni tatmin

etmedi; ok elikili ifadeler vard. Hem herey Allahn iradesiyle olur diyorlar, hem hr irademizden bahsediyorlard. Hem Allah nceden olacaklar bilir diyorlar, hem de Allah bize zorla gnah iletmez diyorlard. Hadislere baktmda ise hr irademizin olmadnn anlatldn gryordum ve ikileme dtm. Ancak kendime gvenim olmadndan ve kitaplarda yaplan laf oyunlarnn i yzn henz anlayamam olmamdan tr, uzun yllar bu konunun i yzne vakf olamadm. (drt be sene kadar, yirmidrt yana kadar zgr irademiz var diyordum.) Yani ekstradan bu konunun zerinde aratrma yapmadm. Ancak alt yl nce okuduum kitapta, bir bilgiyle karlatm ve o andan sonra bu konu zerine eilmeye karar verdim ve kelam kitaplarndan incelemeye baladm. Zamanla dnen dolaplar daha iyi anlamaya baladm. Bu arada evremdeki kiilere bunlar anlatmaya baladm ve 10.000 den fazla insanla bire bir konutum diyebilirim. Yani ok tecrbem oldu. Ben ok sknt ekerek bu bilgilere ulatm ve biliyorum ki bu inceliklere ulamak kolay deildir. Siz abalasanz bile nnzde byk engeller vardr. Ben size bu bulduklarm hazr olarak vermek istedim. Ancak insanlarn bana din dmanymm gibi bakmas da esasen normaldir. Bunu da biliyorum; nk onlar iyi tanrm. *** Dedi: Dostum sen insanlara hazr bilgi sunduunu iddia ederek onlarn inancnn temelinde gedikler olumas iin alyorsun. Neye ve neden inandn bilenler, Allah'n izniyle bu tuzaa dmeyeceklerdir. Ama halen daha ok gen olup, din felsefeleri gelimemi olabilecek kullanclarmzn beyinlerini bulandryorsun. Brak insanlar senin geldiin bu noktaya gelmek istiyorlarsa, senin getiin evrelerden gesinler. Eer dine bal kalmak istiyorlarsa da bal kalsnlar. Senin bu yaptn, dardan AIDS kapm birinin "ben AIDS kaptm, bakalarna da bulatrmalym" fikri ile nce kendi bedenlerine batrdklar bir ineyi, bakalarna batacandan emin olduklar bir yere koymalarna benzer. Bu gerekten ok ac bir ey. Dibe batarken, bir bakasn daha ekip gtrmek niye? Kendi kfrnle boul git! _Cevap: Ben altm bu tr tavrlara, dediim gibi bunlar normal; ancak ne ac ki "hayr er Allahtandr" diyen birine bunlar yaplmaktadr. Bunu yapanlarn "hayr ve er Allahtandr tabi ki, ne diyorsun sen?" diyenler olmas ve bu ahslarn zinann er olduunu kabul ettikten sonra, zinann Allahtan olduunu reddeden kiiler olulardr. *** "Allaha svme" dncesini Allah bende yaratt iin mi, ben bunu dndm? Ya da bu dnceyi ben mi yoksa eytan m yaratt? Yoksa kendi kendine mi meydana geldi bu dnce? *** Allah alemi yoktan m yaratt? "evet" derse, bu yokluk durumu sonlu bir sre mi yoksa sonsuz bir sre miydi? "Sonlu bir sre" derse, derim ki: Bu yokluk durumunun sonu alemin varla geliiydi deil mi? "evet" der, derim ki: Peki ba neydi? _ Not: Bu soruya, "yokluk durumu sonsuz sre srd" diyemeyeceini ve "yokluk durumu sonlu sre srd" dediinde de, bunun Allah'n varlnn balangcn savunma demek olduunun geni izahlar daha evvelden gemiti. *** Bu konuyu (alemin kdemi) derinlemesine aratrdm. Bu konuda yazlm derin

yazlar okudum ve u sonuca vardm: Allah, alemi sonradan yaratmad. Ama genel kabul yzyllardr bu. Neden byle? O da basit; zira daha abuk kabullenilen bir eydir bu. "Yoktan yaratt" ifadesinde, sanki Allah tazim, yani yceltme var. Ama bu lafn sonunun nereye vardn insanlarn tamamna yaknn dnemedi. Kelamclar bunu gremedi. Ama filozoflarn bir ksm, bunu derin olarak dnd ve alemin ezeli olduunu sylediler. Bir ok da delil getirdiler. O delillerin en etkilisi bu balkta defalarca zikrettiim, zaman meselesiyle ilgili "sonlu mu yoksa sonsuz zaman m nceydi eklindeki sorulard. Bu konuda da ok merhaleler atm. Hatta Allahn varlnn balangcn ay savundum. Bu zor bir dnemdi; zira izahn yapamyordum. Ama neden bunu savunmutum? Nedenlerim vard. Sonra olaylarn balangszln kabul etmek durumunda kaldm ve anladm ki bunu kabul etmeyen kafirdir. nk, Allahn varlnn balangc olduunu savunma durumuna dm olur. Bunun farkna varmasa bile... *** Dedi: Merak ediyorum; acaba neden byle bir aratrma ihtiyac duydun. Yani eletirmek amacyla bir insan bu kadar urasn? Garip; acaba baka bir niyetiniz mi var? yl RiSALE-i NUR'u inceledim dediniz. Acaba dediginiz gibi hakikaten aratrdnz m? nk birok yazdklarnz, sanki okumam izlenimi veriyor da; neyse ameller niyetlere gredir. _Cevap: Nursinin kadere inanmadn seneler ncesinden (2001) biliyordum; ama srf size bunu delilleriye gstermek iin bu kadar ura verdim. Zira nurcularda taassup (gz kapal, ar ballk) oktur. Bunu krmak iin baka yok bulamadm. "Tarihe-i Hayat" hari, Nursinin btn yazlarn okudum. ok basit hatalarla doludur kitaplar; ama yle bir iirilmi ki bu eser, sanki dnyada baka kitap yok. Kelam bilmez Nursi, tekrar sylyorum: Eariliin: "zgr irademiz yoktur" dediini bile bilmiyor ve size kaderi anlatmaya kalkyor. ite sonu bu! Nereye gitsem bana Nursinin kader risalesini oku diyorlar. Onun peinden Fetullah Glen geldi. O da bu konuda, kaderi inkar etmenin yollarn millete retmeye balad ve kadere inanmak budur dedi. Aslnda bu kitaplar zehirdir. Milleti aldattlar; ama bunu bu niyetle yapmadlar. Kendilerince iyi niyetliydiler. Kendilerine ok gvenleri vard; ama en basit eyleri bile bilmiyorlard. Fetullah Glenin "kader" adl kitab, bu konuda ok ak yazlmtr. Nursi gibi laf fazla dolandrmyordu. Ak ak sylyor gerek fikirlerini. Bu ahslar kelamdan anlamazlar. Okumular sadan soldan, irili ufakl kader konusunda bir ka eser; zaten zgr iradeyi savunan bu tip kitaplarn tamamna yakn birbirinin kopyasdr. Bu i bu kadar m kolay! En basitinden, Nursinin ve ve bitiremedii Gazali, bunlarn sapklk dedii grtedir, yani " kulun zgr iradesi yoktur" der. Ama Nursi ka kere gklere kard bu ahs. Yani onun cebirci (hr irademiz yok diyenler) olduunu bile bilmiyordu. Buradan kyaslayn. Yine Razi'yi vyordu kelamc diye, ama onun tefsiri de batan baa zgr irademiz yok diyordu. Nursi bunu da bilmiyordu ve sallamaya devam ediyordu. bn Arabiyi de vyordu ki, o da kadere inanmayan biridir ve o da "Ayan- Sabite" ad altnda farkl bir yol izlemiti. Bunlarn "bildii iin yazd" ifadelerinin benzeri bir yol tutturmutu. Bu konuda rezillik, kepazelik diz boyudur; bunu bilin. Ama ben uyumaya devam edeceim derseniz, sizi uyutmaya talip ok kiinin srada beklediini de unutmayn! Sada solda deniyor ya, sahtekarlk yaplyor diye, ben unu diyeyim: Bu konuda

yaplan sahtekarln yannda, onlar hi birey deildir. Zira bu konuda milletin kafasn uyuturuyorlar. Ama bu millette de su var. Bir laf da onlara lazm. "Armut pi azma d" anlayyla bu hallere dtnz! Onlar alim, bize laf m der diye diye bu hale geldiniz. "Aman onlar eletirmek kimin haddine" diye diye.. Onlar da insan deil mi? Bilgiliymi; sen de oku, sen de bilgili ol! nsanlarn ou, gemite yaayan ve alim diye nitelenenleri bu konularda daha mahir sanr. Aslnda deil; neden? Artk iletiim eskisi gibi deil, bir sr kitap var, bir sr aratrmac var. Bizler yani cebirciler ortaya ktnda, milletin tamamna yaknn kendisine kar buluyor ve ac ac baryor: Hayr, er Allahtan deil miydi? Neden bana inanmyorsunuz? Bu haykrlara arada bir alayc karlklar da veriliyordu: "Anlamyor musun? Allah istemiyor ite sana inanmamz, niye soruyorsun ki? Bu konuyu bu kadar neden mi aratrdm. Bu uzun hikaye ama, unu syleyeyim: Ben ok ac ektim, siz ekmeyin; ok aldandm, siz aldanmayn. Bunlarn bu konuda yazdklar zehirdir. Ama panzehiri ben de var. Eer benim dediklerimi okursanz ve anlarsanz; tahminim, artk onlarn yazdlar size birey yapamaz. Artk kolayca greceksiniz bunlarn iyzn ve onlar okuduka bu konuda bilginiz, tecrbeniz ok artacak.

*** Cami hocalarnn tamamna yakn kadere inanmad iin cuma namaz klmayn. Cemaatle namaz klmayn. (Genel olarak sylersek) Neden? 1: Zaten kader konusunda dediime inanmadnzsa namaznz olmaz. Zira kadere inanmayann namaz olmaz. Neden? nk, kadere inanmayan kafirdir. 2: Diyelim kadere dediim gibi yani "hr deiliz, Allah zorla gnah ilettiriyor." Gibilerinden inandnz; i bununla bitmiyor ki; cami hocalarnn neredeyse tamamna yakn kadere inanmaz. nanyom derler elbet, ama iin asl o deil! Onlara benim sorularmdan bir ka tane sorun, grn ne oluyor. Sizi kap dar ediyormu etmiyormu Yani onlarn i yzn bu sorular ortaya koyuyor. Hem bu sorular sorun, hem de peygamberimizin kader hadislerinde dediklerini syleyin onlara. Beraber bakn bu hadislere; onlarda vardr hadis kitab. Gstersin size kitaptan. Siz de deyin ki: Burada byle diyor, yani "hr deiliz" sen byle diyorsun; yani "hr irademiz var." imdi gelelim; dediim gibi kadere inanmayann arkasnda neden namaz klnmaz? sorusuna; neden bunun arkasnda cuma klnmaz? _Cevap: Birinin arkasnda namaz klnyorsa, o kimsenin mslman olmas arttr. Onun namaz olacak ki, ona uyann da namaz olsun. O bakmdan uyduu kii kafirse, kadere inanmyosa, bu adamn namaz olmad demektir. Kadere inanan biri ona uysa ne oldu? Kldrann namaz olmad, dolaysyla bu sefer kadere inanann da namaz olmad. Dersen ki: "Biz adamn kalbini nereden bilelim. nanyordur ite" _Cevap: Ben bu kadar imamla grtm; tamamna yakn zgr iradeyi savunur. Yani sonu olarak, kadere inanmaz. Sorular sorun, grn ne olacan. Sinirden gzlerinden alev kacak. Peki kadere dediim gibi inanan biri ne yapacak? _Cevap: Cumaya gitmeyecek ve le namaznn drt rekat farzn klacak. Teravih olsun, baka olsun, bu gibilerin arkasnda namaz klnmaz.

*** kursat: bu takvim rneini unun iin verirler, Allahn nceden bilmesinin bizi zorlamadn anlatmak iin, yani nasl ki takvimlere yazld iin gne tutulmuyorsa , tutulacan nceden adamlar bildikleri yani tahmin ettikleri iin yazyorlarsa orhan: evet kursat: ayn ekilde levhi mahfuza da yaptklarmzn yazlm olmas bizi zorlamaz demeye getiriyorlar anladn m imdi orhan: evet kursat: bu lafn peine unu derler, ilim maluma tabidir, yani Allahn ezeli (ncesiz ) ilmi, maluma (bilinene) yani unu an ki konumamza diyelim, tabidir derler, tabi olmay anlatacam imdi: renci okula gidiyor, retmeniyle tartyor ve retmene hocam haklsnz diyor, bu rnekte renci mi retmene yoksa retmen mi renciye tabidir orhan: renci retmene kursat: okey , soruyorum: tabi olan ve tabi olunan kavramlarn dnrsen, tabi olan m yoksa tabi olunan m zaman olarak sonradan olur orhan: tabi olan herhalde daha sonradan olur kursat: okey de, anlamadn galiba, peki neden tabi olan sonradan olur orhan: kark biraz bu laflar, dnmek gerekli kursat: zor deil, zaten bunu anlarsan dnyada zgr iradeyi savunan hi kimse sana kar kamaz, tekrar soruyorum: bir ocuk dedesine geliyor ve diyor ki: dede cimbomlu ol dedesi diyor ki: yok, ben milli takmlym ocuk diyor ki: olsun, cimbomlu ol dede: tamam diyor, bu rnekte kim kime tabi oldu orhan: dede ocua kursat: tamam, burada tabi olma, cimbomlu olma konusu deil mi

orhan: evet kursat: dede yal olmasna ramen ocua tabi olmu oldu deil mi orhan: evet kursat: bu zgr iradeciler unu diyorlar: ilim maluma tabidir yani Allahn ezeli, ncesiz, balangsz ilmi, maluma yani bilinen olaylara tabidir , yani nce olan ezeli ilim sonradan olan olaylara tabidir diyorlar, anladn m orhan: okey kursat: ama bu bir eliki deil mi, sonra olan olaylar, yani u an ki yazmamz var ya, diyorlar ki bu lafla, ezeli olan yani nce olan ilim, sonra olan olaylara tabi diyorlar deil mi, anladn m orhan: evet kursat: ama mantken nce olan deil, sonra olann tabi olmas gerekiyordu deil mi, demek ki bunlar yanld deil mi orhan: evet yanldlar kursat: zgr iradeciler unu diyorlar aka, Allahn ezeli ilmi bizim hareketlerimize tabidir bunu diyorlar, yanl bu deil mi orhan: evet yanl, Allahn ilmi bizim hareketlerimize bal deildir kursat: peki o zaman u sonu kmyor mu, bizim hareketlerimiz Allahn ezeli ilmine tabidir bu mana kyor deil mi orhan: yle kursat: tamam ama bunu kabul edince, sen cebirci oldun demektir, haberin yok, yani Allah zorla gnah iletiyor demi oldun orhan: hayr yle demedim kursat: sen olaylar Allahn ilmine tabidir dedin ya orhan: dedim

kursat: bu lafa gre u sonu kmyor mu, biz ancak Allahn nceden bildii ekilde hareket edebiliriz orhan: tam bir ey diyemiyorum kursat: nasl diyemiyorsun orhan: evet dersem, sen, kt yola da gtryor diyeceksin ama aralarnda kesin bir ayrnt vardr *** Dedi: Rzasnn olduu fiillere ecir, rzasnn olmadklarna cezasnn olduunu belirtmektedir. _Cevap: Peki rzasnn olamad eyleri de Allah irade eder mi? Zina gibi mesela? *** Allah bizim hareketlerimizi ezelde mi takdir etti? *** Allah gnah ilememizi ezelde mi takdir etti?

*** Diyorsun ki alem ezeliyse cennet de, cehennem de, insan da ezeli olur. _Cevap: Ben alem dediimde kasdettiim ey udur: Allahtan baka herey demektir. nsan sonradan olmutur. Kuranda bu sabit ve bu akli delile zt deildir. Aslnda benim u an en byk problemim udur: Ben alemin ezeliliini savunuyorum ve teselsle yani gemiteki olaylarn sonsuz sayda olduuna inanyorum. Ama alem sonradandr diyenler, bu konuda ok gl bir soru soruyorlar: Saat bir itibariyla dnrsek, gemite sonsuz sayda m olay oldu diye soruyorlar. Ben evet diyorum. Soruyor: Peki saat u an iki oldu, bir saat geti; dolaysyla saat bire gre daha fazla sayda olay m oldu? evet diyorum. Diyor ki: Ama sonsuz sayda olayn says artar m? hayr diyorum. Diyor ki: Arttna gre demek ki gemite sonsuz sayda olay deil, sonlu sayda olay vard ve sonlu saynn ba ve sonu belli olmas gerektiinden alemin de balangc vardr. Balangc varsa sonradandr. Ben bu delile cevap veremedim. Ancak bu gr (alemin sonradan olmas) Allahn varlnn balangcn savunmaya vard iin braktm. *** Dedi: Tabiki alemdeki ktlkler Allah'n iradesinden bamsz deildir. Ama bunlar Allah'n rzas, emri ya da muhabbeti ile deildir. yi de, kt de Allah'tandr. _Cevap: Genelde ehli snnet kitaplarnda da byla izah yaplr. Ancak burada gzden kaan ey udur: Dikkat edersen bu szde, Allahn rzas olmad eyi de irade ettiinden bahis vardr. Dolaysyla zinay da irade ettiini kabul vardr. Hal byle olunca Allahn zina fiilini istediini kabul ettiniz ve sizce Allahn irade ettii fiilin gereklemesi zorunludur. Dolaysyla kul zorunlu olarak meydana gelecek fiili yapmak zorunda

demektir. Hani kulun hr iradesi? Grdnz gibi ok basit. Buna kar dedi ki: karmnn buraya varmamas gerekiyordu. yi bir karm deil. Ktlk problemine gelecekken, atladn insan fiillerinde zgrle geldin. Ben bu konuda da ehl-i snnet kaynaklarndan yararlanacam. Matridi, insan iradesinin hr ve bamsz olduunu kabul etmitir. Yaratc olarak Allah insana czi iradesini vermi, ancak onun sevk ve idaresi tamamen kendisine braklmtr. Matridi bu noktada Allahn, insan iradesine hibir mdahelesinin olmad dncesindedir. Zira iradenin kullanlmasnda herhangi bir mdahele olursa sorumluluun izah zor olur. Aslnda Matridi daha da ileri giderek, insanda mevcut czi iradenin yaratlmam olduu grn ileri srmektedir. Matridi czi iradenin yaratlmadn sylerken bu hususa iaret etmi olmaktadr. Yani insan, iradesini Allahn hibir etkisi olmadan sevk ve idare edebilmektedir. radesini bu ekilde kullanmakla tam bir sorumluluk altnda bulunmaktadr. _Cevap: Dedin ki: "maturidi, czi iradenin yaratlmadn syledi." Emin misin bundan? Nerede okudun byle dediini? Ben Maturidinin "kitabu-t tevhid" adl kitabn okudum ve byle demeyip, tam tersine "her hadis (sonradan olan) mahluktur" dediini grdm ve maturidi, czi irade ifadesini bile sylemedi. Czi iradenin yaratlmad ifadesi sonradan bu mezhebe eklenmiti. Kimin ekledii de bellidir. 1500 l yllarda bn Humam yapt bunu. Neden? Zira, Ebu Mansur Maturidi, ne dediini bilmeyen biriydi. Kitab elikilerle doluydu. Hem insan fiillerini Allah yaratr, herey Allahn iradesiyle olur diyor; hem de insann hr iradesini savunuyordu. Ama sonradan gelen Maturidiler, dediler ki bu byle olmaz. Bir are dndler ve "ilim maluma tabidir," "Allah bildii iin yazd," "Sen istersin, Allah da istediin fiili yaratr" gibi ifadeleri sonradan eklediler. Czi iradenin yaratlmad ifadesi bu mezhebe 1500 lerde eklendi. Yine sonrakiler iman Allah yaratmaz dediler. Hatta Maturidinin rencisinin torunu olan Pezdevi, Maturidi mezhebinin nde gelenlerindendi. Yazd kitapta "iman Allah yaratmaz" demiti. Neden? Ebu Mansur Maturidi ise imann mahluk olduuna dair blm bile amt. Yani Maturidi "iman Allah yaratr" ifadesinin cebr olacan bile anlamamt. *** Bu yazy okuman kader mi? evet dersen, demek mecbur okudun yle mi? hayr mecbur deildim dersen, neden bu soruya evet kader dedin? eer bu yazy okumam kader deildi dersen, bak kadere sen de inanmyorsun. *** Dedi: Gnein etrafnda her gezegenin eit olmayan zaman aralklaryla dndn biliyoruz. Eer evrenin zamansal bir balangc yoksa, o zaman Satrnn, Gnein etrafnda ne kadar srede dndnn cevab sonsuzdur; Dnyann da. Ama birbirinden byk sonsuzluklar dnmek samadr.Dolaysyla evren zamansal bir balangca sahiptir. _Cevap: Verdiin bu delilin benzeri yledir: Gezegenlerin Gnein etrafnda veya kendi ekseni etrafndaki dn hzlar farkldr. Madem alem ezeli ve dolaysyla bunlar da ezeliyse, bir sonsuz baka sonsuzdan byk olamaz; o halde bu anlay batldr derler; alemin hudusunu savunanlar. Ancak Meailer yani aleme kadim diyenler,

eskiden yaamlard ve on akl teorisi ortaya koydular. (Farabi, bn Sina) Fakat kabul edilemeyecek bir iddiayd bu. Buna karlk ben yine aleme ezeli diyorum. Ancak onlarn dedii gibi demiyorum. Direkt madde ezeli ve balangszd diyorum ve Dnyann, Gnein sonradan olabileceini iddia ediyorum. Yani bu alem de Dnyann sonradan olmas ve sonsuz olaylar silsilesinin bir tarafnda yer alabileceini savunuyorum. Teselsl kabul ediyorum. Alemin hudusunu (sonradan olduunu) kabul edenler; Allahn varlnn balangcn savunmaktadrlar. Bunu gremediler. Daha nce defalarca bunu anlattm. *** Dedi: Dua kaderi deitirir. _Cevap: Dua kaderi deitirir yle mi? syle bana, kulun dua edecei de Allahn ezeli ilminde belli deil miydi? "belliydi" dersen, buna gre kulun dua etmesi de kader olmuyor mu? *** Soru: Allah irade ettiklerini bilerek mi yoksa bilmeyerek mi irade etti? "Bilerek" derse, peki bunun bilmekten fark nedir? Zira, Onun olacan bildii eyin meydana gelmesi zaten zorunludur. Aksi halde cahil olmas gerekirdi. (bu, Allahn iradesinin olmadn gsteren delildir.) *** Dedi: Bari Allahn iradesini kabul et de, ondan sonra zgr irademiz yok de. ki iradeyi birlikte reddetmene ne gerek var? _Cevap: Baka are yok. Ezeli ilim kabul edilince, Allahn iradesine yer kalmaz. _Dedi: Ya da irade sfatn reddetmekle Allahn fiilerini zorunlu olarak yaptn kabul etmi olursun. Bunu mu kabul ediyorsun. _Cevap: Evet _Dedi: Ayrca iradeye atfedilen zellikleri, sen ilim sfatna ilave ediyorsun. Bu sefer insan fiilerinde zorlayan Allahn iradesi deil ilmi mi oluyor? _Cevap: Evet _Dedi: Allahn iradesini reddetmendeki mantk, insan fiillerini zgrletirmek deilse nedir? _Cevap: Gereki olma ve ezeli ilmi kabul etme sonras iradesine yer kalmamas ynndeki akli deliller. _Dedi: Alemdeki ktlkleri Allaha atfetmemek mi? _Cevap: Alemdeki ktlklerin kayna Allahtr, bilmesidir. _Dedi: O zaman bu ktlklerin nedeni insan da deil; insan da zgr deil ve bu ktlkler Allahtan zorunlu olarak sudur ediyor yle mi? _Cevap: Evet zorunlu olarak sudur ediyor. Ancak bir fark var: Onu bunu yapmaya zorlayan olmakszn Allah yaptklarn yapmak zorundayd. Bundan

sonra yapacak olduu eylerden bakasn da yapamaz. Ezeli ilimden bahsettiniz, bunun ne demek olduunu iyi dnn. Allah bu ilme muhalif bir eyi yapamaz, dolaysyla zat gerei zorunludur ( Mucibun Bizzat) Yaptklarn hr iradesiyle semedi. Filozoflarn ou bu grtedir. Kelamclar, Allahn iradesini kabul ettiler. Onlar ok geride kald. *** Dedi: O zaman alemin Allah'la birlikte ezelde yoktan yaratldn kabul ediyorsun. _Cevap: Ezelde yoktan yaratma olmaz. Yoktan yaratmadan bahsedildiinde, bu yaratlan iin bir balang kabul etmek gerekir. Oysa "alem ezeli olarak varlktadr" dendiinde, bu alemin yokluunun dnlemeyecei demek olur. Yani alemin yoktan yaratlmas reddedilmi olur. _Dedi: "lahi fiil, ilahi cevherden zorunlu olarak kmtr." O zaman, alemde bir determinizm var. sebep-sonu ayn anda var oluyor ve sebep-sonu arasndaki iliki zorunlu. _Cevap: Ben determinizm'e inanmam. Olaylar arasndaki ilikilerde hakiki fail (yapan) Allahtr. Ben olaylarn birbirine hakiki manada etkisini kabul etmem. Mesela atein yaktna inanmam. Yakmay yaratan aslnda Allahtr. Ama genelde atee biz dediimizde, bu ac yaratlyor. (Acnn yaratlmasndan kastm; ayrca bir yaratma sfatyla yaratma deildir; yine bu acnn meydana geleceinin Allahn ilminde oluu ve bu ilme gre acnn meydana geliidir.) Ve bunlar ok sk olduundan, artk insanlar bunlar hep sebeplere balar oldular. *** Dedi: Teselsl, Hdislerin ve mmkinlerin, birbirinin messiri (illeti, dourucusu) olarak, geriye doru nihayetsiz devam etmesi demektir. Teselsl iptal iin sunulan deliller: (daha sonra teselsl kabul ettim) 1- nmzde birbirine tesir etmi bulunan bir sebep-msebbep mecmuas vardr. Bu mecmuann her bir ferdi mmkin olduuna gre kendisi de mmkindir. Bu mmkin mecmuann messiri kimdir, ya mecmuann tmdr, ya iinden bir paradr veya tamamen dnda kalan bir eydir. Mmkinler mecmuasnn messiri yine kendisi deildir. nk bir ey kendi kendisinin illeti olamaz. Bu mecmuann illetini, iindeki bir para da tekil edemez. Zira o para mecmuann tmne tesir ederken kendisine de tesir etmi olacak, bu ise batldr. Eer bu parann, kendisinden baka mmkinler serisine tesir ettiini, onlarn da buna tesir icra ettiini syleyecek olursak bu takdirde devir lazm gelir ki onun muhal olduunu isbat etmitik. nc k kalyor o da messirin mmkinler serisinin dnda olmas. Mmkinlerden olmayan ey vcip olur. O halde mmkinler nihayetsiz devam edemeyip bir vacibul-vcudta nihayet bulur. _Cevap: Bu delil teselsln batlln ispatlamyor ki, bu fertlerin her birinin sebebinin Allah olduunu gsteriyor.

2- Brhan- tatbik delili: Sebep-msebbep zinciri geriye doru, bir dizide sonsuz olarak devam eder. Buna gre bize doru son mall, son eser vardr, fakat ilk messir yoktur. imdi biz son eserden balamak zere geriye doru nihayetsiz bir zincirleme dnelim. Bir de son esere nisbetle, mesela 5 kademe yukarda olan ikinci bir sonsuz silsile dnelim. Bu iki mall silsilesini bize doru olan balang noktalarndan birbirine tatbik edelim, yani aktralm. Birinci silsilenin birinci halkas ile (yani asl illetler silsilesinin beinci halkas ile) kar karya gelecektir, ikincisi ikincisinin, ncs ncsnn karsna olmak zere devam edecek. Bize doru olan balang noktasna nisbetle aralarnda drt kademe fark bulunan bu iki mall zinciri arasnda ya tam bir uygunluk bulunacak, yani zincirlerden birinin her halkasnn karsna brnn bir halkas gelecek, bu takdirde kll cze msavi olacaktr ki bu muhaldir; veya eksik silsile nihayete erecektir, o zaman da br silsile 4 kademe fazla gelecektir. Nihayetli kemiyetten, muayyen miktarda fazla olan kemiyet de nihayetli olacandan br silsile de nihayete erecektir. Bylece sebep-msebbep zinciri nihayetsiz olmaktan kar. _Cevap: Buna yle yant veriyorum: Bu tatbik olayn apraz olarak yapmay teklif ediyorum. Yani 5 kademe fazla olan silsilenin en son malul' (illetli) ile 5 kademe eksik olan ikinci silsilenin en son maluln aktrmay. Naslsa bunlarn ikisinin de balangsz olduu kabul edilmiti. Bylece aktrma devam eder diyorum. 3- Brhn-i tezyf delili: Bu delil, illet ile mall arasndaki nisbetin incelenmesinden domaktadr. lletler zincirinin sonsuz olarak srp gittiini kabul edersek, malul says illet saysna nisbetle bir fazla olacak ve illetmall dengesi bozulacaktr. nk zincirin her halkas kendinden ncekine nisbetle mall, kendisinden sonrakine nisbetle de illettir. Halbuki bize doru son malul sadece malludr, illet deildir. O halde fazladr. Oysaki nihayetsiz dnlen varlklarda ziyade ve noksan olamazd. _Cevap: Bu silsileyi bir noktada kesmeniz de sizin vehminizdir ve silsile devam ediyor ve edecektir. *** Kursat dedi: "Allah alemi yoktan m yaratt? "evet" derse, soru: Bu yokluk durumu sonlu bir sre mi yoksa sonsuz bir sre miydi? "Sonlu bir sre" derse, derim ki: Bu yokluk durumunun sonu alemin varla geliiydi deil mi? "evet" der, derim ki: Peki ba neydi? _ Not: Bu soruya, "yokluk durumu sonsuz sre srd" diyemeyeceini ve "yokluk durumu sonlu sre srd" dediinde de, bunun Allah'n varlnn balangcn savunma demek olduunun geni izahlar daha evvelden gemiti." _Dedi: Yokluun ba yine bir yokluk deil midir? _Cevap: Bu soruyla hasm: "Yokluk durumu sonlu sre srd" demeye mecbur ettim ve ahs bunu deyince sonlu srenin ba ve sonunun olmas gerekeceinden dolay bu yokluk durumunun bir balangcn kabul edecek

ve aresiz, bu balang durumuna Allahn zat diyecek ve Allahn varlnn balangcn savunduunu grecek; yani kafir olduunu. Bu cevabma, kar cevap verdi: Yokluk bir "ey" deildir ki, zamana konu olsun. Yokluk tanmlanabilir mi? hayr. _Cevap: Madem yokluk zamana tabi deil diyorsun; o halde neden Allah alemi yoktan, sonradan yaratt diyorsun? _Dedi: Madde ezelde varsa, Allah yaratc deil, sadece musavvirdir yle mi? _Cevap: Aristonun dedii gibi demiyorum. Bilmesiyle olaylar olur diyorum. Var eden yine Allahtr. Ama alem Allahn zatndan, zaman olarak sonra meydana gelmi deildir. Alem, Allahtan zat olarak sonradr, zaman olarak deil. Mesela biri yrr, ayn anda glgesi de hareket eder. Burada zamansal birliktelik vardr. Ama erefe ve zat olarak insann harekereti glgesinden ncedir denebilir. Allahn aleme ncelii de byledir. *** Dedi: Yokluun balangcnn olmadn, sonunun olduunu sylersem ne olur? Yani yokluun balangc yine bir yokluk, geriye doru sonsuz. Yokluun sonu da varlk, ileriye doru sonlu. Ki senin "yokluk durumu sonsuz sre srd diyemeyecei" grn kabul etmiyorum! _Cevap: Yokluk yoktur zaten, ondan bahsederken sanki varlktan bahsediyorsun; balangsz ve sonlu derken. Byle dersen, u soruya cevap vermen gerekir: Balangsz bir yokluktan, sona doru gidildiinde sonu var diyorsun; u sorulur: Yokluu balangsz kabul ettiin iin bu sonlu dediin ana var sonsuz sre olmuyor mu? oluyor dersen, sonsuz sre nasl geildi ve bu son ana gelindi? _Dedi: Alemin ezeliliini kabul ediyorsan, Tanr ezelde alemi nasl yaratt? Senin dediin gre binaen, mutlaka Tanr ile alem arasnda yaratmann vuku bulduu bir an olmas lazm. Yaratma Tanrnn fiiliyse, bu fiili yapmas iin bir an geer. _Cevap: Biz Allahn sfatlarn inkar ettik ve olular, Allahn bilmesiyle mecvut bulur dedik ve Allahn ilmi de, ki biz ilmi kendisidir deriz, ezeli olduundan, bilmesi de ezeli yani balangszdr. Dolaysyla bilmesiyle oluan eyler de, yani maddeler de balangszdr diyoruz. Yani maddenin oluumu iin bir "ilk" deil, "ilksizlikten" bahsediyoruz. *** Dedi: "Yaratmakla yapmak bir midir? _Cevap: Kulun fiillerini Allah yaratmyor mu? evet dersen, kul, Allahn yaratt bir fiili yapmamaya kadir olabilir mi? hayr dersen, kul bu zulm fiillerini mecbur yapt demektir. Bu fiilleri kul yapyor ise de Allah zorla yaptryor. nsanlar kr eden, sakat brakan, ktrm eden, balarna trl belalar getiren Allah deil mi? Eer evet Allah yapyor bunlar, hayr ve er Allahtandr derseniz; syleyin bakalm, bu zulm deil de nedir acaba? Ben namaz klan biriyim ama neden mi byle sylyorum? _Cevap: Allaha zalim demezsem, rezil olurum da ondan. Ktlkleri yapan, yaptran Allahtr demezsem, ben Allah inkar etmi olurum. Kadere

inanmam olurum. Zaten Ateistlerin genelde kulland yol budur, ktlk problemini kullanrlar. Allah eer varsa, bu ktlkler neden var, yoksa O zalim mi? derler. nsanlarn ou, hayr O zalim deil der. Ateist ise keyifle eee der. Dieri susar. Bunu biliyorum, bu bakmdan Ateistlere koz vermemek iin, Allaha zalim diyorum. *** Dedi: Nasl bir Tanr? Yaratc deil _Cevap: Yani yapc diyelim. _Dedi: radesi yok _Cevap: aryorsunuz ama, bunu yzyllardr felsefede ok kii bulmutu. bn sina gibi ve batda da bunu anlayanlar az da olsa vard. Ben de aldandm bu konuda, ama bulur bulmaz sizinle paylatm. _Dedi: Fiilleri yok _Cevap: Var. Olan olaylar, Onun fiilidir, yaptklardr. _Dedi: Zalim _Cevap: Zulmleri Allah yapmryor mu, yaratmyor mu? Hayr, er Allahtan deil mi? ve siz Allahn iradesinin dnda bir ey olmaz demiyor musunuz? "evet" dersen, peki bu zulmler "ey" deil mi? _Dedi: Hem fiiller ondan zorunlu olarak sadr oluyor, hem de zalim! _Cevap: Evet _Dedi: Aciz _Cevap: yle birey demedim. _Dedi: lmi var ve bu ilmi insanlar fiillerin de zorunlu klyor. _Cevap: yle _Dedi: Tanr, ilmi sayesinde zalim! _Cevap: Evet _Dedi: Tanrnn ilmi, sadece zalim olmasna yaryor. _Cevap: Sadece zalim olmasna deil; iyilikler de Allahtan zorunlu olarak gelir. _Dedi: Alem ezeli. Ezelde yaratlmam, Tanrdan sudur etmi. _Cevap: Sudur etme ifadesi aslnda mecazdr. Zira sudur etme ifadesinden normalde u anlalr: kma, tama. Bu kmann hep bir balangc olduunu grrz. Ancak bu kma da balang yok, balangszlk var. Bu tabir de mecaz aslnda. _Dedi: Tanrnn sfatlarn inkar ettiin sylyorsun.

_Cevap: Evet _Dedi: Sfatlar olmayan bir Tanr. Byle bir Tanr m? _Cevap: Detayl anlatmtm. _Dedi: Tanrnn kudreti=ilmi deil _Cevap: Deil, o bakmdan kudreti yok dedik. _Dedi: Ya da baka sfatlar, Onun ilmiyle aklanamaz. _Cevap: Onun ilmi ezeli olduu iin, fiili ve etkin bir ilimdir. Onun bildii olaylarn olmas zorunlu, olamamas imkanszdr. Bu bakmdan zorunlu klan bir ilimdir. _Dedi: Alemi, Tanrnn dnda her ey olarak tarif ediyorsun. Ayn zamanda suduru savunuyorsun. En azndan sudur eden varlk, sudur ettii varln zelliklerini almtr. _Cevap: Neden alm olsun? "lmi byledir" deriz, karz iin iinden. _Dedi: Yani alem Tanrnn doasndan kt iin, hem ezeli, hem sonsuzdur. Hatta alem bu anlaya gre zorunlu olmu oluyor. Zira alem, Tanrnn tabiatndan zorunlu olarak kmtr. Bunun tersi imkanszdr. kmak zorundayd; zira Tanrnn iradesi yok. O halde alem kadim ve zorunlu oluyor. _Cevap: Anlamsn ite. _Dedi: O zaman senin alemi, Tanrnn dndaki her ey olarak tanmlaman yanl. Tanr = Alem demelisin. _Cevap: Alemin tanm budur: "Allah dnda herey" _Dedi: Zamansal adan fark yok, ontolojik adan farkl dersen de, sudur eden bir varlk, sudur ettiinin doasna sahiptir. Sudur eden ve edilen arasnda ncelik-sonralk da olmadna gre? _Cevap: Neden sudur ettiinin doasna sahip olsun? lmi byleymi deriz, olay biter. *** Dedi: Allah iin nce sonra yok. teki dnyada olacak eyler, insanlarn konumalar Kuran da geiyor. Bunlar sonradan olacak (yaratlacak) eyler deil mi? Ama Allah indinde bunlar gereklemi vaziyette. _Cevap: Gereklemi deil, olmadan nce biliyor. Yani ncelik ve sonralk Allah iin de geerlidir. Mesela, Allah u an iin, yani u an yaz yazmakta olduum durumda, kyametin kopmadn bilmiyor mu? biliyor dersen, koptuunda, koptuunu biliyor mu? biliyor dersen, bak, demek ki bu farkllk Allah iin de sz konusuymu demek ki? Allahn u an da kyamet koptu diye bilmesi yanl olur. nk kopmad. Bundan sonra, ne kadar sre sonra kopacan da imdiden bilir.

*** Aslnda Allah hibir eyi takdir etmedi. nk takdir etmek; lmek, bimek demektir. Yani irade gerektirir. Ama ezeli ilim buna yer brakmaz. nk ezeli ilim de hangi olayn gerekleecei balangsz olarak ve deimez bir ekilde bellidir ve olaylar bu ilme muhalif olarak gerekleemez. Bu ynyle takdire, iradeye ve seime yer kalmaz. *** Dedi: "Nerden merak sardnz teolojiye?" _Cevap: Ben on yldr dini ilimlerin iindeyim. Kimseden ders almadm, hep kendim okudum. nce temelden baladm; fkh, hadis, tefsir gibi, 3- 4 yl byle devam etti. Ancak kader konusu hep ilgimi eken bir konuydu. Lakin kitaplar okumaya balaynca iime kasvet kt; zira ounlukla zgr irade savunuluyordu. Ben ise insanlarn hayr, er Allahtandr dediklerine bakp, ounun cebirci olduunu zannediyordum. Sonra kitaplar okuyunca Bunlar alim, vardr bir bildikleri deyip, gnlszde olsa onlara tabi oldum. Neden mi gnlszdm? Birincisi, kader hadislerine baktmda cebr itikad savunuluyordu. Ama kitaplarn ou cebr sapklktr deniyordu. Arada kaldm, ldracak gibiydim. Ama ne var ki, ilim olarak kudretim yoktu ve kitaplarda dnen dolaplara yant veremiyordum. Bu bunalml dnem drt yl civar srd. Yirmi yanda baladm bu ilimlere, sonra yirmidrt yalarnda, artk kitaplardaki kader anlatmlarn ezberlemi hale geldim. Yani zgr iradeyi nasl savunduklarn. te o aralar, Razi adl ahsn Tefsir-i Kebir diye mehur olan tefsiri elime geti ve ok oldum. Zira bu tefsirde, batan baa insann zgr iradesi olmad anlatlyordu. Ciddiyetle okudum ve ondan ok ey rendim. Ancak bir sorun vard. Razi 1200 l yllarda yaamt; Gazaliden 100 yl sonra; ve cebri anlatyordu. Ama, Mutezileyi rakip olarak alyor, onlara yant veriyordu. Yani gnmzdeki Maturidilik dncesinin verdii izahlara pek yant yoktu. Bu aralar elime bir kitap daha geti ve ok geirdim., Kitabn ad Kaza ve kader yazar Muhammed hsan Ouz idi. Ancak, bu kitabn yle bir fark vard; yazar aka Maturidiliin kader konusunda, aslnda Mutezile gibi olduunu ima ediyordu. ardm ve bu konularn derinine inmem gerektii anladm. Kelam kitaplarna baladm. Bu sefer bir kez daha ok oldum. Maturidi mezhebine gre, yani hr iradeyi savunanlara gre, czi iradeyi Allah yaratmaz gr savunuluyordu. Czi irade ise, bir eyi yapma isteiydi. Yani bir anlamda dncemizdi. Ben afalladm. Dedim ki: Hereyi Allah yaratmyor muydu? Bir de baktm ki, Eari mezhebi czi iradeyi Allah yaratr diyordu. Dedim ki: Zaten bu da Ehli Snnet, buna geeyim. Getim Earilie, ama o zamanlar Eariliin cebirci olduunu da bilmiyordum. Sonra ok inceliklere vakf oldum. Allahn grlmesini inkar ettim ve Earilikten ktm. Sonra 2005te sfatlar konusuyla ilgilenmeye baladm. rade konusu ok nemliydi; yllardr iimde bir yarayd. Yani Allahn iradesi ve ilmini bir trl uzlatramyordum. Kitaplardaki zayflklar gryordum ama yant bulamyordum, o yant da 2005 in sonlarnda buldum. radesini inkar etim. Ama bu konu kaderden daha derindi. Sonra bence en derin konu olan alemin ezelilii meselesini anlamak iin

Tehaft kitaplarnn bu blmn alt ay inceledim ve alemin ezeli olmas gerektiini anladm. Ama bir ara, bir yerde tkandm ve bu yzden ay boyunca Allahn varlnn balangcn bile savunmak durumunda kaldm. Sonra bunu atm ama, bu da zor oldu. u an Samsun da bu konuyu benimle kimse konumuyor, tartmyor. Ben hocalarn odasna girsem, sanki orada yokum, kalkp gidiyorlar iim var diyorlar. Sanki oraya gelmedim. Bir de u var aslnda: ntikam duygusu. nk bu sahtekarlklardan tr, bu aclar ektim. Yllarm byle geti ve bunlarn i yzn rendim. Siz misiniz bana bunu yapan diye, ne var ne yok ortaya dkyorum yaptklarn. Bu da olayn bir yn galiba. *** kursat: bir delil buldum, bn Sinann, hareket eer maddenin kendisindense o maddede hareketin hi bitmemesi gerekirdi deil mi albatros: hmm, soru bulank, hareket iin enerji lazm kursat: eer hareket maddenin kendisindense maddenin varl sresince hareketin kesilmemesi gerekmez miydi, yani konuyu bizim hareketimizin bizden bakas tarafndan olduunu kantlama abasndaym, madem bu madde iin geerli, bizim iin de geerli olmal deil mi albatros: tabii kursat: o halde bizim yaptklarmz bakas yaptryor demektir, hareket ya maddenin zndendir ya deildir deil mi albatros: tamam kursat: hangisi albatros: znden kursat: eer zndense bu hareketin hi kesilmemesi gerekmez mi albatros: znden ise, hareket neden kesilmesin kursat: nk z, varl sresince devam etmiyor mu uburi: znden ise madde bitmeden kesilmemesi mi lazm kursat: tabi, nk z devam ediyor ya uburi:

evet kursat: dolaysyla hareket zne bal ise, sebebi olan ey varsa, sonuta vardr, o halde maddenin varl sresince biz kendimizde, hep hareket gremiyoruz deil mi albatros: yle, gremiyoruz kursat: o halde bu hareketler bizim zmzden gelmemektedir, *** Dedi: Musa (A.S.) Rabbim! Bana kendini gster de seni greyim demitir. Eer Allahn grlmesi mmkn olmasayd Musann bu talebi, bilmeyiinin bir ifadesi olacakt. Allah bilmeyen ise Onun eliliine layk olamaz. Zira Allah da Musay bu talebinden men etmemi ve onu mitsizlie drmemitir. Bilakis mit vererek Eer da yerinde durabilirse sen de beni grebilirsin buyurmutur. ayet Allahn grlmesi caiz olmasayd, Musann talebi, kfre varrd. _Cevap: Zaten kfr oldu ve Allah onu uyarmad. Yine sapklkta brakt. (Allah saptrcdr.) _Dedi: Mturidiye gre Allahn idrak edileceini ( hacimli bir varlk gibi her cephesiyle alglanacan) syleyemeyiz. nk Allah Gzler Onu idrak edemez buyurmu ve ryeti deil, idraki nefyetmek suretiyle zatn vmtr. Mturidiye gre ryetullah konusunda aslolan udur: Nasda geldii kadaryla ryeti benimsemek, yaratlmlk manalarnn her birini nefyetmek ve yorum cihetine gitmemek. _Cevap: Ehli snnet aka una inandklarn sylerler: "Allah ahirette mminler ba gzleriyle greceklerdir." Bu ise Allaha cisim demeye varr. Zira ancak cisim olan grlebilir. Ayetlerle ilgili yorumlara Mutezile karlk vermitir. Ancak Musa peygamber olaynda Mutezile benim dediimi demedi. Ehli snnet onlar bu soruyla sktrd; onlar da ok zorluk ektiler. *** Kurann tamamna yakn insan biimcidir. Zahiri alnamaz. Siz dodunuz gnden beri iitiyorsunuz "imtihan dnyas" diye, Bu Kuranda ayettir. (Mlk 2) Ancak on yandaki ocua bile sorarsan: nceden sonucu bilinen birey iin imtihan denir mi? diye, o bile olmaz ounlukla der. Ama bunca insan buna inanyor. Ayette var ya. te Allah kullarn byle aka saptryor. *** Dedi: "Allah cisim olmaksznda grlebilir. Nasl cisim olmakszn yukarda arna istiva etmi ise. _Cevap: Cisim olmayan bir eye yukarda denir mi? Ve Ehli Snnete gre Allah yukarda diyen kafirdir. Bize gre yukars Dnyann dier tarafnda olan iin aas olmuyor mu? Bu yukars kime gre yukar? *** Dedi: Biz rya gryoruz, grdmz ey bir cisim mi? Deil. Bununla

kyaslamayacam ama bir eyi grmek iin onun cisim olmas gerekmiyor. Allah istedii gibi, onu grmeyi bizim grme organmzda oluturabilir. _Cevap: Rya elbette ki cisimdir. Cisim ikiye ayrlr: latif cisim, kesif cisim. Kesif olan gzle grdklerimiz; latif olan gzle gremediklerimizdir. Melek ve dnce gibi. *** Dedi: Yarnn balangc yok mu? _Cevap: Zamann balangc yok derken onu kasdetmedim. Bu geen sre diye vasfladmz, zaman diye tabir ettiimiz ey var ya, ite onun balangc yoktur. Neden? nk balangc var denirse, ncesinde zamann olmad bir zaman kabul edilmi olur. Zira balangc olan her ey iin, muhakkak ncesinden bahsetmek icap eder. Eer "balangl olan eyin, ncesinden bahsetmeye gerek yoktur" denirse, o durumda ncesiz olmu olur ki, bu da zaten benim dediim olur. Yani zamana ezeli denmi olur. *** Peygamber ne yapt da peygamber oldu? eytan ne yapt da cin oldu? (Kehf 50) Melekler ne yapt da melek oldu? Bu ayrmclk olmuyor yle mi? *** Dedi: "Ey iman edenler! Karlkl rzaya dayanan ticaret olmas hali mstesna, mallarnz, btl (haksz ve haram yollar) ile aranzda (alp vererek) yemeyin. Ve kendinizi ldrmeyin. phesiz Allah, sizi esirgeyecektir." NSA: 30 "Kim dmanlk ve hakszlk ile bunu (haram yemeyi veya ldrmeyi) yaparsa (bilsin ki) onu atee koyacaz ; bu ise Allah'a ok kolaydr." NSA: 31 "Eer yasaklandnz byk gnahlardan kanrsanz, sizin kk gnahlarnz rteriz ve sizi erefli bir yere sokarz." NSA: 32 ntihar edenin cann da Allah alyor deil mi? Ama intihar etmeyi yasaklyor. Bu ayetleri nasl aklayacaksn? te sen bunu bir kavrasan zaten sorun kalmayacak. Btn olaylar yaratan meydana gelme oluumunu ynlendiren Allah'tr. Ancak kula iki yol bildirdi. Birisi gnahlarla dolu bir yol. Dieri de dosdoru kendine ulaan ve raz olduu yol. Kulun bu ikisi arasnda tercih yapmasn istedi. Yanl inananlar ve yanl dncede olanlar cezalandrlacak. Fakat doruyu dnenler ve o yola ba koyanlar ise kurtulacak. _Cevap: Ksaca isnad prensibi udur: Bir fiili baz ayetlerde kula, baz ayetlerde Allaha izafe etme vardr. Ama aslnda btn fiillerin yaratcs, yapcs Allahtr. Ancak kullarn fiilini "kul da yapt" demek yanl olmaz. Dolaysyla Allah kullarnn baz fiillerini kullarna nispet etmitir. Ama bu ayetler kulun hr iradesi olduu manasna gelmez. Verilen ayetlerden rnek gstereyim: *"Ey iman edenler! Karlkl rzaya dayanan ticaret olmas hali mstesna, mallarnz, btl (haksz ve haram yollar) ile aranzda (alp vererek) yemeyin. Ve kendinizi ldrmeyin. phesiz Allah, sizi esirgeyecektir. zah: Bu ayette batl yollarla mal yemeyin eklinde bir yasak var. Ancak

aslnda kullarn bu hareketlerini yaratan yine Allahtr. Burada kula fiili isnad etme vardr. "Kendinizi ldrmeyin" ifadesi de yine, bir yasaklamadr; ama kula bu intihar fiilini isnad ederek bir yasaklamadr. Yani bu fiili kul da yaratan Allahtr. Bu ynyle bu fiili Allah yapt denebilir. Bu fiilin kul da yaratlmas ynyle, kul bu fiilin mahallidir, yeridir. Dolaysyla bu fiili "kul da yapt" denebilir. Yani iki kullanmda dorudur. O bakmdan iki ynl ayetler olduka fazladr. Gazali bu olaya u rnei veriyor: Bir padiah birinin lm emrini veriyor ve cellat onu ldryor diyelim. Bu kiiyi cellat ldrd denebilir. ama padiah da ldrd denebilir. kisi de dorudur. Emri verme cihetinden padiah, olay gerekletirme cihetinden cellat ldrmtr. nsan fiillerini Allahn yaratmas cihetiyle "Allah yapt" denebilir. Bu yaratlm fiilin (insan hareketinin) mahalli, yeri olan insan, bu yaratlm fiili kazanm olur. "Kesp" denir buna; ama kulun bu olayda hr iradesine yer yoktur. O sadece kendisinde hangi fiil yaratlrsa o fiili ileyebilir. *** Dedi: Bildii iin bildi, diledii iin diledi demek bu kadar zor mu? _Cevap: Bunu demelerindeki maksat udur: Eer diledii iin diledi derlerse, insann hr iradesine yer kalmaz. Zira Allahn iradesine ezeli dediler. Yani kulun yapm olduu eyler, ezeli olarak Allah tarafndan irade edildi demi oldular. "lim maluma (bilinen olaylara) tabidir" ifadesini daha nce ok anlatmtm. Btn grleri bunun zerinde temellenir. "ilim maluma tabidir" demekle Allahn nceden bilmesinin bizi, hareketlerimiz de zorlamadn anlatmak istediler. Dolaysyla irade ise, ilime benzemiyordu; burada aka cebr vard. Yine bu cebrden kurtulmak iin, mecburen iradeyi, ilme yaslayarak, gya hem Allahn iradesini kullarn fiillerinde de (hareket) kabul ediyormu izlenimi verdiler, hem de kendilerince cebrden kurtulmu oldular. *** Dedi:"Deirmen ta ne ie yarar?" _Cevap: "Bir eyleri ezmeye." _Dedi: "Yani bir eyleri ezmek iin deirmen talar kuruluyor; yani gaye ezmek. Peki dileri ezmek iin kullanmyor musun? Gaye ezmek deil mi? Seninkine de mantk m denir? Hangi akla ve manta sdrdrabiliyorsun, deirmen tann gayesi olsun, dilerin olmasn? _Cevap: Dileri ve hareketi Allah yaratt. Allahn gayesi olmaz. Olay iki ynldr. Olay Allahn meydana getirmesi asndan bakldnda, yani Allah iin dnldnde, Allahn fiillerinin gayesi yoktur. Ancak bizim amzdan dnldnde gaye vardr denebilir. nk bizim irademiz vardr ve daha nce sylediim gibi, gaye edinmek de acizliktir. Allah aciz deildir. Dolaysyla gayesi yoktur. Neden gaye edinmek acizliktir? nk gayeye ulamak iin aba sarfetmek icap eder ve edinilen gayeye ulamak ou kere gayeyi edinen iin, gayeye ulaamamaktan iyidir. Gayeye ulalmadnda o gayeyi edinen eksik demektir. Zira gaye edinen de, bir mddet gayesine ulaamam demektir. Gaye edinen genelde (kendince) gayesine ulamakla ykselir, bu da gaye edindii an da eksik olduunu ortaya koyar.

*** Dedi: Bir ey yapma isteini insana Allah m veriyor? nsann istemesi de mi yaratlyor? Gcn insana Allah tarafndan verilmesi cebr mi oluyor? Ama ben insanda bir ey yapabilme gcnn bulunduuna da inanyorum. _Cevap: Bu istei Allah yaratr dersen, bu cebr olur. Maturidiler bouna bunu inkar etmedi. Neden bu kadar ii yokua srdler? Hereyi yaratan Allahtr deyip, isteklerimizin de, dncelerimizin de Allah tarafndan yaratldn sylemek, daha fazla insanlar kendi mezheplerine ekici deil miydi? Ama onlar bir eyi grd ve bunu diyemedirler. Bunu demenin cebr olduunu anlamlard. *** Dedi: Ama bence Allahn fiilerindeki gaye, hikmeti ifade eder. _Cevap: Sizin anladnz anlamda hikmet, Allahn fiillerinde yoktur. nk siz, hikmet lafyla, sebep manasn kasdediyorsunuz. Yani bilemeyeceimiz bir sebep. Sanki bu sebep, Allah ynlendiriyor. ille bir hikmet olacak. Nedir bu hikmet? Biz bunu da ilim manasna alrz. Hikmetle yapt demek, bilerek yapt demektir. _Dedi: "Ben insanlar ve cinleri bana ibadet etsinler diye yarattm. Buradaki "diye" yani iin anlam bir gaye ifade etmiyor mu? _Cevap: Bunu gaye diye alrsan, halbuki kulluk etmeyenler var. Demek ki Allah gayesine ulaamad m? diye soru sorulur size. *** kursat: hareketlerimizi kim yaratyor darkoff: Allah kursat: peki dncelerimizi darkoff: bu tamamen irade ile alakal bir ey kursat: soruya net yant ver darkoff: hersey Allah yaratr, yaratmak Ona mahsustur, buna istinaden onu da Allah yaratr kursat: o halde kulun btn isteklerini ve seimlerini de Allah yaratm demek oluyor le mi darkoff: evet kursat: biri Allaha svd diyelim, bu svme dncesinide mi Allah yaratt darkoff: evet

kursat: kul, Allahn kendisinde yaratt dnceyi dnmemeye kadir olabilir mi darkoff: sorunda ne demek istediini anlayamadm kursat: basit soraym o halde, kul Allahn kendisinde yaratt dncenin meydana gelmesini engelleyebilir mi darkoff: hayr kursat: kulun hr iradesi nerede kald darkoff: istediin eyi yapabiliyorsun ama baz durumlar vardr, bunlar da Allah bir sebebe dayal yaratmtr, mesela kolun fel olduunda kolunu oynatamazsn kursat: ama dediin laflara gre, Allah sende hangi dnceyi yaratrsa, ancak onu isteyebiliyorsun darkoff: bendek dnceleri Allah yaratyor tamam ama onu da nefis istiyor, tamamen iradeye dayal birey kursat: nefsin isteklerini kim yaratyor darkoff: Allah kursat: eee, anladn m demek istediimi darkoff: evet anladm *** Dedi: "Bize dnme yetisi veren Allahtr. Ama, Allah benim yerime dnmyor!" _Cevap: Israrla ben unu soruyorum: Dnme yetisi deil, direkt olarak dncenin kendisinin Allah tarafndan yaratlp, yaratlmadn soruyorum. Mesela biri Allaha svd, Allah bu ahsta svme dncesini yaratt iin mi bu ahs svd? Israrla bunu soruyorum. *** Dedi: "Eksiklikler, kulun denenmesi iindir. Dnyay bir imtihan salonuna benzetirsek, hoa gitmeyen durumlar birer imtihan sorusudur. Kul isyan m edecek, kr m edecek veya sabrl m olacak. _Cevap: nceden biliyor ya kimin ne yapacan, byle deneme mi olur? _Dedi: "Zengin bir tccar dnelim. Dkkanna gelen iki fakire, srf merhametinden dolay iyilik etmek istiyor. Birine gmlek ve pantolon giydirdi. Dierine ise, bunlara ilaveten ceket ile palto hediye etti. Sadece gmlek ve pantolon alan adam, Tccar bana zulmetti, br adama fazla verdi diyebilir

mi? _Cevap: yle diyorsun ama, zorla adam kafir edip ceheneme atmak, bu rnee uyuyor mu? _Dedi: "Belalar, ya ilediimiz bir hatann sonucudur veya bizim iin bir imtihan sorusudur." _Cevap: Peki, kr ve ktrm doan bir insan ne yapt da byle oldu? *** Krat dedi: Peki, kr ve ktrm doan bir insan ne yapt da byle oldu? _Cevap verdi: Allah onun durumunu ezelde bildii iin yle takdir etti. Soruyorum: Bu cevapla ne demek istedin? Acaba bu ahsn kr domasnda Allahn etkisi yok muydu? *** Dedi: naallah Rabbimizin Kuran`da emrettii gibi iman etmeye niyet edersin. _Cevap: nallah, "Allah dilerse" demektir. Senin lafn u manaya geliyor: "Allah dilerse iman etmeye niyet edersin." Soruyorum: Ya dilemezse? Daha dorusu; siz Allahn iradesini ezeli kabul ettiiniz iin, yle soraym: Ya dilememise, ben nasl iman etmeye niyet edebilirim? *** Dedi: Allah tm kainata azap etse, zalim olmaz. nk kainat Onun mlkdr. _Cevap: Eariler byle derler. Ama ben unu grdm, bu cevap insanlar tatmin etmiyor ve edecee de benzemiyor. Allaha zalim demedike, bu iin altndan kalkamazsnz. Ateistler peinizi brakmayacaklar ve sizi sktrdklarn iddia edeceklerdir. Ne zaman ki "Allah vardr ve zalimdir. O kadar!" derseniz susmak zorunda kalrlar. Aksi halde onlar bu hususta asla susturamazsnz. Ateistlerin tamamna yakn zaten bu konularda bilgisizdir. Ancak onlar ktlk problemini kullanarak Allahn varlna inanan insanlar, bu yolla sktryorlar. Allahn varlna inanan kimseler, haklyken bir anda "Allah zalim deildir" dedikleri iin zor durumlara dyorlar. Kt olaylarn varln aklamaktan aciz kalyorlar ve bunu bilen Ateistler de sanki galibiyet kazanmasna glyorlar. Hem de size "acaba Allah gerekten zalim mi?" sorusunu da sordurtuyor ve yannzdan zaferle ayrldklarn dnyorlar. Bu konuda ok kitap okudum ve Allaha zalim demeyen kimselerin, bir anda zayf dtklerini grdm. Allaha zalim diyorum. Ama bunu kt niyetle yapmyorum. Ateistlere koz vermemek ve gereki olduum iin yapyorum. "Evet Allah var ve zalim. Hadi bakalm!" Ateist aracak. nk onun en gvendii delil ktlk sorunudur. Senin dediin cevap, Earilerin cevabdr. Bu cevap inan bana halkn zerinde tatminkar olmuyor. *** Dedi: Bu ayetleri yorumla

"te bu, ellerinizin nden gnderdii eyler yzndendir. Allah, kullara asla zulmetmez." [ENFAL SURES : 51] "Allah, insanlara hibir ekilde zulmetmez. Ama insanlar z benliklerine zulmediyorlar." [YUNUS SURES: 44] "Kim hayra ve bara ynelik bir i yaparsa kendi lehinedir. Kim de ktlk yaparsa kendi aleyhinedir. Rabbin, kullara asla zulmetmez." [FUSSLET SURESI: 46]" _Cevap: Size ok kereler Kurann nasl bir kitap olduundan bahsettim. mtihan olmad halde imtihandan bahsediyor. (Mlk 2) Mantken sonucu nceden belli olan ey iin (kullarnn ne yapacan nceden de biliyor ya) imtihan denemez. Burada da byledir. Zulm yaratan ve kullarn kt ve kfr fiillerini Allah yaratt halde byle ayetler de var. Aklen Allahn zalim olduu ortadadr. Ama ayetler byle. Bu ayetlerle insanlar saptryor, kafalarn kartryor. Allahn zaten saptrc olduu Kuran'da var. (Nahl 93) *** Dedi: Senin bu ekilde davranacan Allah ezelde bildii iin dilememitir. _Cevap: Peki bilmedii iin mi dilemitir? *** Dedi: nsanlarn akln kartrmaktan korkmuyor musunuz? Ettiiniz bir lafla incecik bir izgi olan imandan, insanlar uzaklatrmaktan korkmuyor musunuz? Baz insanlar baz eyleri yanl alglarlar. Bu yanl alglamalara vesile olmaktan korkmuyor musunuz? _Cevap: Zaten bunlarn tamamna yakn kadere inanmaz. Ben onlar okluyorum, onlara akllarna gelmeyen sorular sorarak, onlar sarsyorum. lk etapta bana ok kzarlar elbet. nk onlar uykularndan uyandrdm. Ama bu ilk sarslmadan sonra hayatlarnda ilk kez ciddi olarak bu konuyu dneceklerdir. Ben, onlarn evrelerinde dnen dolaplar bir bir anlatacam ve anlattm da. Onlar kendilerini Allaha samimi olarak inanan biri sanyorlar. Ama unu bilmiyorlar; aslnda onlarn savunduu dnce Allahtan baka bir yaratcy kabul etmek demektir. Israrla tekrar sylyorum: benim anlattm "cebr" itikad, yani hr irademizin olmad inanc, bence hibir dnemde (peygamberimiz dnemi de dahil) genel kabul grmedi ve grecee de benzemiyor. Zira insanlarn geneli bu inanca kardr. nk bunu kabul ettii zaman Allaha zalim demesi gerekir. Bunu ise onlar kolay kolay diyemezler. Bu konuda ayetler de var. "Peki sen nasl diyorsun?" dersen; ben Kuran iyi tanrm. Nasl bir kitap olduunu bilirim. Bunlar uzun uralar sonucu rendim, bedelini dedim yani. En basit rnek olarak, er (ktlk) Allahtandr diyenlerin tamamna yakn, zinaya "er" dedikleri halde, zina Allahtandr demiyorlar. Zira onlar Allah byle dnmek istemiyorlar. Ama bunu yaparken bir eyi unutuyorlar: nsanlarn kt dncelerini kim yaratyor? sorusunu. Bu ahslarn tamamna yakn bu soruyu belki de dnmyor. Ama savunduklar hr irade fikrine gre, dncelerimizi

Allahn yaratmadn da savunmu oluyorlar. Zira dncelerimizi Allahn yarattn kabul ederseniz, Allaha svme dncesini de kulunda Allahn yarattn kabul etmek zorundasnz ki bu, Allah kendisine svdrtyor manasna gelir. Ben ok ac ektim, bunlar bulmak iin, size ekmeyin diye anlatyorum. *** kursat: peygamberimiz ok konuda yanld, yle bir hadis var Buhari, Mslimden: Allah vard ve hi birey yoktu. askere gidiyorum evet kursat: ama bu gr grdn gibi yanl ve Allahn varlnn balangcn savunmaya gidiyor deil mi askere gidiyorum evet konutuk, yle oluyor kursat: peki bu kafirlik olmuyor mu askere gidiyorum oluyor ama kursat: sadece bu deil, mesela: Akrabay ziyaret mr uzatr dedi. Bu da Buhari, Mslimden, Allah kiinin ne vakit leceini biliyor deil mi askere gidiyorum evet kursat: peki, Allahn leceini bildii bu vakitte kul lmeyebilir mi, Allah onun leceini bildii anda kii o anda lr, baka yol yok deil mi, yani lmek zorunda deil mi askere gidiyorum evet kursat: yani mr uzayamaz deil mi, ama peygamber uzar dedi, bu kafirlik deilde ya nedir? millet anlayamyor, o da bir insan, ilim yapmam biri askere gidiyorum evet insan kursat: yanlmasn kabul edemiyorlar, sadaka belay def eder diyor mesela, bu da yanl deil mi, akla bakalm, niye yanl askere gidiyorum Allahn ezeli ilminde belann zaten gelecei belli kursat: gelmezse Allah cahil olur deil mi, bak anladn ite, kursat:

peygamber bu szleri sylemise bu konuda hata yapt deil mi askere gidiyorum benim dnceme gre yapt *** Ben Allah birileri bir ey yapmaya zorluyor diyormuyum? Hayr, ne diyorum? lmi ezeli olunca O'nun olacan bildii olaylar gerekletirmemesi imkanszdr ve iradesine yer kalmaz diyorum. ***
Hayr er Allahtan m? zulm yapmak er mi? Zulm yapmak Allahtan m? hani hayr er Allahtand ya..

*** Dedi: Yaratmyor olsayd, yaratmayacan bilecekti. _Cevap: Bu lafna gre nce olay vuku bulacak, sonra Allah bilecek gibi bir anlay sezdim. Oysa Allahn ilmi maluma (bilinen olaylara) tabi olmaz, aksine malum, Allahn ilmine tabi olur. *** Dedi: Kursat sen kendi ile elisen bir adamsn. Allahn iradesi yoksa, nasl zalim olsun? O da bir eyleri yapmaya mecbur ise bu yaptklar nasl zalimlik olabilir? _Cevap: unun iin zalim dedim: Madem ki her eyin kayna, varedicisi Allahtr; dolaysyla zulmn de kayna Allahtr. Zulm yaratan, neden zalim olmasn? Tamam, iradesi yok ama, Allahn ilmi ayn zamanda belirleyici bir nitelie de sahiptir. nk olacak olaylar ezeli ilimde bellidir. Bu ynyle iradesi yoksa da, zulmn kayna olmas ynyle ve insanlara ktlkleri iletip, (kullarn fiillerini ve czi iradelerini, dncelerini yaratmas cihetiyle) sonra da cezalandracak olmasn hesaba katarsak, bence buna zalimlik demek uygundur. Aksi halde ok zor bir durumda kalrz. Zira pek inandrc olmaz, diye dnyorum. *** Dedi: Hareketlerimi beynimdeki elektro kimyasal olaylar belirler, bu olaylar da bizatihi ben dediim eyle zdetir. O halde hareketlerimi ben belirlerim. Bu da zgr iradenin ta kendisidir. _Cevap: Peki beynindeki elektro kimyasal olaylarn nasl olduunu biliyor musun? Eer bilmiyorsan, sen kendini nasl bilinli olarak idare ettiini ve hr iraden olduunu sylersin? *** Dedi: Bu ayetlerden ne anladn yaz. "te bu, ellerinizin nden gnderdii eyler yzndendir. Allah, kullara asla zulmetmez ." [ENFAL SURES : 51] "Allah, insanlara hibir ekilde zulmetmez . Ama insanlar z benliklerine zulmediyorlar ." [YUNUS SURES: 44] "Kim hayra ve bara ynelik bir i yaparsa kendi lehinedir. Kim de ktlk yaparsa kendi aleyhinedir. Rabbin, kullara asla zulmetmez ." [FUSSLET SURESI: 46]

_Cevap: Daha evvel isnad prensibi ad altnda, fiillerin iki ynl olarak alglanmasn dile getirmitim. Yani Allahn kullarn hareketlerini yaratmas yn ve kullarn kendilerinde, Allahn yaratm olduu bu fiilleri yapyor olmalar. Bu anlaytan yola karsak ayerlere u manay veriyorum: *"te bu, ellerinizin nden gnderdii eyler yzndendir. Allah, kullara asla zulmetmez ." [ENFAL SURES : 51] _zah: Yani ahirette kullara verilen ceza, kullarn dnyada yaptklar yzndendir. Verilen ceza bu bakmdandr deniyor. Ancak burada unutulmamas gereken ey udur: Burada, fiiilleri kullara isnad etme, nispet etme vardr. Aslnda kullarn yapt bu fiilleri yaratan yine Allahtr. Fiili kullara isnad edip, siz bunlar yaptnz gibi bir mana var. Bu ise dil kurallarna gre yanl bir ey deildir. "Allah, insanlara hibir ekilde zulmetmez . Ama insanlar z benliklerine zulmediyorlar ." [YUNUS SURES: 44] _zah: Yine burada kullarn yapm olduu fiillere binaen verilen cezalar iin, bunu kul yapt iin yani kazand (kazanmak u anlamdadr: Allahn kulda yaratt hareketi, kulun yapmasdr. Buna "kesb" de denir.) iin bu bakmdan onlara ceza verilir. Bu ise zulm olmaz gibi bir mana var. "Kim hayra ve bara ynelik bir i yaparsa kendi lehinedir. Kim de ktlk yaparsa kendi aleyhinedir. Rabbin, kullara asla zulmetmez ." [FUSSLET SURESI: 46] _zah: Yani kim iyilik yaparsa onu grecek, kim ktlk yaparsa onu grecek. Aslnda bu kullarn yapacaklar da yine Allahn fiilidir. Yani yaratma ynnden, ama yapma ynnden kullarn fiilidir. ki ynldr. Dolaysyla kul dnyada yapt ktklklerin cezasn grdnde, kendinden bakasn sulamasn; nk onlar kul yapt gibi bir mana var. Bu ynyle, Allaha zalim denemez ifadesi de kullanlabilir. _Not: Bu ynyle, Allaha zalim denemez ifadesi de kullanlabilir. Szlerim yanl anlalmasn. Kula fiilleri isnad etme olduundan dolay byledir. Yoksa zulm yaratan yine Allahtr. Kullarn kalbini mhrleyip iman edemeyecekleri anda da iman teklifinde bulunan yine Allahtr ki bu bence zulm olarak adlandrlabilir. *** Dedi: Yaratma bir irade ii deil midir? Zulm yaratyorsa, bu Onun iradesi ve kudretiyle olmuyor mu? Eer Onun iradesi yoksa, yaratmay ve varetmeyi kim irade ediyor? _Cevap: Zaten ben yaratma sfatn kabul etmiyorum ki. Yaratma ifadesini

kullanrken kasdettiim u: Allahn ilmine gre olaylarn meydana gelmesi. Ben de bunu yaratma ile ifade ediyorum. Ayrca yaratma sfat kabul etmiyorum. *** Atomun kelime manas blnemeyen demektir. Soruyorum: Blnemiyorsa nasl birleiyor? Eer atom blnyor; elektron, ntron gibi eyler sylerseniz, sorum yine ayn. Eer sonuta blnemeyen bir para kabul ediyorsanz, soru ona yine aynen sorulur. *** Allah gelecei nasl grr? Grr dersen, soru: Peki, Allah gelecekle u an birlikte mi gryordu? evet dersen, bu grntler karmaz m? nk bir an da ancak bir olaya baklr, ok eye, ok olaya baklamaz. Btn olaylar grme dncesinde ise, grntler karr, manasz olur. O bakmdan Allah hi birey gremez. *** Dedi: Yaratklar grecek de, Allah m grmeyecek??? _Cevap: Yaratklar koku alacak ama Allah m koku almayacak?" sonra da bunu mu diyeceksin? *** Konu alemin (Allahtan baka herey) cisim olarak sonlu mu yoksa sonsuz mu olduu meselesi : Soru: Alem cisim olarak sonluysa alemin snrnn tesinde boluk mu yoksa doluluk mu vardr? doluluk derse, o zaten cisim demektir. boluk var derse, soru: bu boluk sonlu mu sonsuz mu? sonlu derse, soru tekrar edilir, yani bunun tesinde yine boluk mu yoksa doluluk mu var? eer bu boluk sonsuz derse, dnya cisimdir dolaysyla sonsuzdan dnya kadar eksilirse buna sonsuz denir mi? gibi devam eder... Ben eski grm braktm. Yani alemin cisim olarak sonsuz olduunu savunmaya baladm. Eskiden alem cisim olarak sonlu derdim ve u delili kullanrdm: Alem, uzay cisimdir. Her cisim snrldr. Her snrl olan mahluktur. Dolaysyla alem de, uzay da snrldr. Bu hususta akli delilim udur: _ Kitap: slam Felsefesinde Allahn Varlnn Delilleri Yazar: Prof. Dr. brahim Agah ubuku sayfa 21: Kindi alemin hudusunu ispatlamak iin riyazi salamlkta bir takm nermelere dayanmtr. Ayrca alemin sonsuz olduunu farzetmitir. Daha dorusu riyazi salamlkta olan nermelere dayanarak alemin sonsuz olaca faraziyesinin rkln gstermitir. Kindinin dayand bu nermeler unlardr: 1- Ayn cinsten olan ve birbirinden byk bulunmayan iki kemiyet eittirler. 2- Btn buutlar ve czleri ile birbirinden farksz olan kemiyetler bilfiil ve bilkuvve yekdierine eittirler. 3- Sonlu kemiyetler, sonsuz olamazlar. 4- Eit eylerden birine ayn cinsten dier bir ey katlnca eitlik bozulur. Kendisine katk yaplan ey, eski halinden daha byk olur. 5- Sonlu kemiyetlerin bir araya gelmesiyle vcut bulan ey, sonlu olur. Baka bir deyimle ayn cinsten sonlu kemiyetlerden bazs sonlu olunca tamam da sonlu olur. 6- Ayn cinsten sonsuz iki kemiyetin biri dierinden daha az veya daha ok olamaz.

Kindi bu nermelere dayanarak alemin sonlu ve dolaysyla hadis olduunu ispatlamtr. Alemi sonsuz farzederek giriilecek ispatn, byle bir faraziyeyi muhalle sonulandracan gstermitir: Sonsuz bir cismin bilfiil varln farzedelim. Bundan belli ve sonlu bir para koparldn dnelim. Cismin geriye kalan ksm ya sonlu olur veya sonsuz olur. Eer cismin geriye kalan ksm sonlu olursa, sz geen 5 nci madde gereince cismin tamam sonlu olmu olur. O halde burada ak bir eliki vardr. nk bir cismin hem sonsuz, hem sonlu olduu sonucuna varld. imdi de dier ihtimal zerinde duralm: Cismin geriye kalan ksmnn sonsuz olduunu dnelim. Buna cisimden ayrlan paray katnca hasl olan miktar, bu katk yaplmadan nceki miktardan ya byk olur, yahut da ona eit olur. Eer byk olursa, sonsuz olann, sonsuz olandan daha ok olmas gerekir ki bu da bizi sz geen 6 nc madde gereince muhale gtrr. nk sonsuz olan iki kemiyetten birinin dierinden daha az veya ok olmas dnlemez. Eer paray katmakla hasl olan miktar, kendisine katk yaplan miktara eit olursa, bir miktara dier bir miktar katlnca eitlik bozulmuyor demektir. Bu ise sz geen 4 nc maddeye aykrdr. Cz, byk miktara katlnca ayn bykln deimemesi czle kl arasnda farkn bulunmad sonucunu verir. Yahut para ile btnn ayn byklkte olduu dncesini dourur. Bu ise ak bir elikidir. *** Allahn balamasn da hakiki anlamyla inkar ettim. nk bu Allaha hadis (sonradan) irade atfetmek demektir. Yani kul isyan edecek ve Allah sonra bu yaptklarn balamay irade edecek gibi bir ey oluyor. Halbuki size gre de Allahn iradesi ezelidir. Dnelim ikinci izaha: Zaten kulun yapt isyann cezalandrlp, cezalandrlmayaca yine ezeli ilminde bellidir ve bu ilim de deime olmaz. O halde balama ifadesi burada uygun olmaz. Peki ne diyeceiz? unu demeliyiz diyorum: "Kuranda geen balama ile ilgili ayetlerine yle mana verilmeli: Kulun yapt isyanlarn cezasz braklmas olayna, mecazen bama denmitir" denebilir. Yine Allahn raz olmasn da reddediyorum. Zira bu yine Allaha hadis irade atfetmek olur. Dnsenize kul iyilik yapyor, Allah raz oluyor. Yine kul peine isyan ediyor, Allah bu sefer raz olmuyor. Bu kadar insan var, Allah bir raz olacak bir olmayacak, bu kadar insann her fiiline gre byle deiecek mi? Byle ey olmaz. O bakmdan raz olmay ve raz olmamay da u manada deerlendiriyorum: Raz olmak, kulun ahirette mkafatlandrlmas, raz olmamas ise kulun ahirette cezalandrlmas manasna gelir diyorum. ***
Kursat sordu: Ama cevap vermiyorsunuz ki. Bir ateist size kalkp dese ki : Cisim olmayan (ekli olmayan) bir eye nasl var dersiniz? Ne cevap vereceksiniz? Cevap verdi: Gnl, akl, gibi cismi olmayan kavramlarn var olduuna nasl inanyorsan buna da inanabilirsin

dersin... Kar cevap verdim: Adam derse ki: Akl dediin dncedir ve cisimdir. (latif cisim, gremediimiz) sonuta bir yerde o, dnen de. Ama sen buradayken o dnce Amerikada olmuyor. Demek ki bir mekanda ve yndedir

dnce. Siz Allaha ynde ve mekanda deil ama yine de var diyosunuz. Bu ise farkl bi durumdur.

*** Mantk olarak var olan bir eyin ekilli olmas gerekir. ekli yoksa ona yok demek gerekmez mi? yle soraym: Yokluun ekli var m? yok deil mi? Peki Allahn ekli yoksa bu, yokluun en belirgin zeliini Allaha verdiniz demek olmuyor mu? oluyor dersen, unu sorarm: Siz var dediiniz Allah ile yokluk arasnda ne ile ayrm yapacaksnz? Yaratclyla, fiilleriyle" derseniz. Ben de size derim ki: Ama hem ekli olup, hem de yaratc olmas neden size gre imkanszdr? Bunu ne ile delillendirirsiniz? ***
Kursat dedi: Akl dediin dncedir ve cisimdir. Cevap verdi: Dnce nasl cisim, arl da var m o zaman? Her var olan cisimdir diyorsun, bunu nerden biliyorsun? Cevap: Dnce cisimdir. zah udur: Dn bir ey. Dndn m? Peki sen neredesin? Mesela stanbul olsun. Dncen nerede? Sende deil mi? Yani dncen de stanbulda tamam m? Peki stanbul, stanbul dnda herhangi bir yere gre yn m deil mi? Yn deil mi? Peki yn de olan ey, mekan da demek olmuyor mu? Yani stanbulun bir mekan yok mu? Neresi stanbulun mekan? stanbul ite! Dolaysyla stanbulun iinde olan dncen de bir ynde, yani stanbul ynndedir. Allah iin dnrsek, siz Allahn bulunduu yn yok diyorsunuz. Ama siz biraz nceki izahlardan anladnz ki dncenin yn var. Yn varsa, bir mekanda demektir. Mekandaysa mekan dolduran bir eydir. Yani cisimdir. Ama siz Allahn yn yok diyorsunuz.

*** Benim zldm ey u: zgr iradeyi savunanlarn tamamna yakn aslnda, dncelerinin Allah tarafndan yaratlmasn inkar ettiklerini bilmezler. Bu nokta onlara pek sylenmez. Bilinli olarak sylenmez. Ancak kelam kitaplarnda bunlar yazlyor. Yoksa piyasada yzlerce kitap var kader konusunda yazlm. Genelde birbirlerinin benzeridir; rnekleri anlatmlar. Milet de inanr bunlara. Ama millet u soruyu sormuyor: Czi iradeyi (seimlerimizi, dncelerimizi ) Allah m yaratt? Bu soruyu sormaynca, adamlar bin trl laf oyununu sana getirir. Sen de azn ak dinlersin. Ben de cebri anlatnca, onlardan rendin ya bir eyler, var gcnle saldrrsn. Bu zc yani. *** Dedi:"Semuda da gelince biz onlar hidayet ettik. Fakat onlar krl hidayete tercih ettiler." Cevap: Yani Semud kavmine doru yol peygamberlerle gsterildi. Ama onlar krl tercih ettiler" ifadesi var. Burada daha nce dediim olay var. Yani isnad prensibi. Her ne kadar o kiilerin isteklerini, seimlerini, tercihlerini Allah yaratyor ise de, sonuta bu tercihler o kiilerde yaratld iin bu kiiler kendilerinde yaratlm dnceyi mecburen dnyor. nk Allahn yaratt bir eyin meydana gelmesini kul engelleyemez. Burada ikili olay var. Bu dnceyi Allah yaratt ama, kulda yaratt iin kul bunu dnd de, seti de denebilir. Yani bu fiili kula isnad ediyor Allah. Bu ise yanl olmaz. Bir rnek vereyim:

Gne dodu diyelim. Ne diyoruz: "Gne dodu." Gnein bu hareketlerini Allah yaratmad m? Evet, peki neden gne dodu diyoruz? nk bu hareketleri Gnee isnad ediyoruz. Bu yanl m? Hayr deil. te byle, nasl Gnein hareketlerini Allah yaratt halde, "Gne dodu" ifadesi yanl deilse, Ali adl birinin ayaa kalkma hareketini Allah yaratt ama yine de "Ali ayaa kalkt" demek de dorudur. Gne olayn hatrla. Nasl ki Gne bu hareketleri yaparken hr deildi, onu ynlendiren Allaht. Dolaysyla Gne mecburen byle hareket yapt, Ali de mecburdu. Kuranda byle ayet ok saydadr. Bu anlattm incelii bilmeyen ldrr. Aslnda hepsi isnaddr. Gerekte hakiki fail Allahtr.

*** Dedi:Allah imtihan dedi. Demek ki imtihan. Allah biliyor ama yine de imtihan ediyor. Bazen retmen bilir ama yine de sorar.

Cevap: retmen kesin olarak bilmez, tahmin eder. Tahmini ok kuvvetli olabilir ama tahmininde yanld da olur. renci retmenden habersiz ok alm olabilir. Ancak Allah iin yanlma olmaz. O bakmdan bu kyasn yanl.

***

Alemin cisim olarak sonsuz olduunun delili: nce alemi cisimsel olarak sonlu kabul edelim. Sorarm: Sonlu alemin tesinde boluktan m yoksa doluluktan m sz edilebilir? "Doluluktan" derse, doluluk zaten maddedir, dolaysyla bunu dersen, aleme sonlu diyemezsin. mecburen "boluktan sz edilebilir" diyecek. Soru: Boluk var mdr, yok mudur? "vardr" derse, soru: Boluun maddesi var m? "yok" der. "maddesi olmayan eye neden var diyorsun" derim, "tamam yleyse boluk yoktur" der. Derim ki: "boluk yoktur" demek, "boluun olduu bir yer yok" manasna gelmiyor mu? "evet, yle" der. dolaysyla "boluun olduu bir yer yok" sz ise, "doluluun olmad bir yer yok" anlamna gelmiyor mu? diye sorarm. "evet, o anlama geliyor" der. "doluluun olmad bir yer yok" demek de, bata kabul ettiimiz, sonlu alemin tesinde, bolua yer vermeyecek ekilde doluluk olduu, yani maddesel olarak sonsuz olduu anlamna gelir.

*** Kitap: Allahn lmi

Yazar: H. Hseyin Tunbilek

_ Sh. 47: Sen zgr bir iradeye sahip olman iin, her birini yapmama imkann olan birden ok seenee sahip olmalsn. Bunun anlam udur: Sen bir karar almadan nce, mmkn bir sre bir tereddt durumu nun olmas gerekir. Yani sen gelecei bilemezsin. Eer zgr bir iradeye sahip olduunu iddia ediyorsan, kendi kararn nceden kestirebilecek olsan bile, bu nihai karardan nce fikrini deitirme imkanna sahip olduunu kabul etmelisin. Halbuki hereyi bilen bir varlk iin bir tereddt durumu nun olmas dnlemez. O btn seimlerini nceden bilir. Bu Onun, seimlerini terk etme imkannn olmad anlamna gelir. Bu yzden O zgr bir iradeden yoksundur. _ Sh. 70: bn Sina da, Farabi gibi, Vacibul Vcudun eyleri, eylerden bilmedii grndedir. Aksi durum, Onun ilmini bakasndan elde etmi

olmasn, o eyin deimesiyle, ilminin deimesini ve yok olmasyla da ilminin yok olmasn gerektirir. Ayn zamanda bu durum, var olmadan nce eyleri bilmemeyi, zatnn bakasyla yani bu iktisab edilen objelerle varln devam ettirmesini veya zata daha nce bulunmayan bir durumun arz olmasn da gerektirir. Bu durumda O her ynyle Vacibul Vcud olamaz. _ Sh. 72: Bu varlklar vcut bulduklarnda, Onun onlara dair ilmi yenilenmez ki, onlarn varlndan yeni bir ilim elde etsin. .... Bizim eyleri meydana gelmeden nce bilmediimiz gibi, onlarn meydana gelmesi Ona olmayan bir bilgi kazandrmaz. nk onlarn hepsi, Onun iin hazrdr. Zira, Onun zat, onlarn sebebidir ve O zatndan gaflet etmez. _ Sh. 152: (Bu yaz Gazalinin el iktisad fil itikad kitabnn 65 ve 66. sayfalarndan alnmtr.) nk Gazalinin ifadesiyle Var olma veya varolmama noktasnda eitlik arzeden alemin, var olmasn tercih eden bir tercih edicinin bulunmas gerekir. Fiilin kendisi ve kudret, bu tercih iin yeterli deildir. nk, var olma ve olmama gibi birbirine zt iki eye nispetle, hem fiilin kendisi, hem de kudret birdir. Ayn ekilde ilimde bu hususta yeterli deildir. O halde iki zt eyden birini tercih eden, belirleyen ve seen hangi sfattr? phesiz bunun cevab: irade sfatdr olacaktr. Zira bilgi bilinene tabidir. Dolaysyla bilgi bilinene olduu gibi taalluk edip, ona etkide bulunmaz ve kendisini deitirmez. Allah, alem yaratld zaman, onun varlnn mmkn olduunu ve bundan sonra veya nce varolmasnn da imkan bakmndan kendisi iin eit olduunu bilmektedir. nk bu imkanlar birbirine eittirler. Burada ilmin fonksiyonu, olduu hal zere, aleme taalluk etmektir. ayet irade sfat belirli bir zamanda alemin meydana gelmesini gerektiriyorsa, ilmin, alemin bu zamanda var olacana taalluk etmesi, iradenin buna taalluku nedeniyledir. Bu durumda irade, belirlemenin nedeni, ilim ise belirlenen bu eye tabi olan ve ona taalluk edendir. Yoksa alemin var olmasna etki eden deildir. _ Sh. 155: Henz iitilen ve grlen yokken, ezelde iitmeyi ve grmeyi kabul etmek , akln kabul edecei bir ey deildir. Grme ve iitme, grlen ve iitilenden duyularn etkilenmesidir veya grme ve iitme bu etkilenmede art klnmtr. Bu ise Allah hakknda imkanszdr. Yorum: Mutezileye gre iitme ve grmenin manas, Allahn iitilenleri ve grlenleri bilmesidir eklinde izahlar okumutum. ***

Soru: Allah olacan bildii bir olayn, isteseydi olmamasn irade edebilir miydi? Edebilirdi derlerse, unu derim: Yani cahil olmasn da irade edebilirdi diyorsun yle mi?

Dedi: Maddenin bir halden baka hale dnebilmesi iin maddenin belirli bir oran tayin edene ihtiyac vardr ve dolaysyla madde ezeli deildir.
***

Cevap: Allah ezeli ya, maddeyi yaratt ya, syle bana: Ezelilikten sonradan olmaya nasl geildi? Bu ilk sonrann ncesi var myd, varsa, bu neydi? Eer ncesi yoksa ncesi olmayan eye nasl sonradan dersin? Dedi: rade tercihdir. Allah ilmini irade edemez mi?

***

Cevap: Peki neyi irade edecei de yine ezeli ilminde belli deil miydi? *** Allaha irade kabul edenlere soru: Size gre her hadis mahluktur ve Allahn istemesine gre yaratlr. O halde istemesinin, Allahn ilminden fark nedir? *** Baz eyleri anlamadka, onlara inanmayz; dierlerini de inanmadka anlamayz. (St. Augustine) *** Dedi: "O'nun dengi hi bir ey yoktur" diyor. Bir ok ayette de Allah hi bir eye benzemez buntan uzaktr, mnezzehtir ve ycedir buyruklar var. Cevap: Allah baka bir cisme benzemeyen bir cisimdir deriz olur biter. Bylece ne Onun dengi ne de benzeri olmu olur.
*** Dedi: Yorum yapmaya deecek birey gremiyorum. Felsefi anlamda determinizm aklddr. Ben ateist dnceyi (daha dorusu Tanrnn olmadn - yoksa ateizm beni ilgilendirmiyor) aklma dayanarak kabul ediyorum. Neden akla aykr bulduum bir akm yani determinizmi kabul edeyim ki. Olaylar birbiri arkasna gelir. Bir olay olmadan nce mutlaka baka bir olay vardr elbette. kinci olay birinci olay olduktan sonra olur ve birinci olay eer ikinci olay belirleyen bir durumda ise, ikinci olayn seenekleri birinci olay tarafndan belirlenebilir. kinci olay olduktan sonra da bir nc olay ikinci olaya bal ise elbette ikinci olay ile nc olay arasnda bir iliki vardr ve belki de nc olayn seenekleri belirlenmitir. Ama bu felsefi anlamda determinizmin dedii gibi bir belirleme ancak mekanik veya kimyasal tepkime gibi konularda geerlidir ve bunu tm hayata yaymak samalktr. Yani bilardo oynuyorsanz, toplar ve zemin mkemmel ise, birinci topa vurduunuzda vuru anz ve iddetiniz doru hesaplanm ise, o top gider bir ikinci topa belki de bir nc topa vurur. Ama bu her zaman geerli deildir. rnein bir zarmz olsun. Bu zar ilk attmzda gelen say ile ikinci attmzda gelen say arasnda bir balant yoktur. Bu iki rnei birletirelim: Bir bilardo masasnda 6 tane top olsun. Birinci topun zerinde 1 rakam, 2. topun zerinde 2,... 6. topun zerinde 6 rakam olsun. Zar attmzda hangi rakam gelirse staka ile o rakam zerinde bulunduran topa vuralm.

Sonuta masa zerinde bulunan toplarn durumu bir nceki durumuna bal olmakla birlikte, hangi topa vuracamz zar attmz anda karar verilecei iin, bir sonraki durum belirsizdir. Yani toplarn bulunduu duruma A durumu diyelim. Zar attk X geldi ve X nolu topa vurduk ve toplar B durumuna geldi. Burada B durumunu, sadece A durumu deil, ayn zamanda zar attmzdaki X says da belirler. Seninde anladn gibi, burada attmz zar bizim hr irademizi temsil ediyor. Aslnda bunlar basit konular. Bilardo oynayan, zar atm olan herkes bilir bunu.

Cevap: Burada byk bir yanlg sz konusudur. Bu ahsn dediine gre, zarn hangi numara gelecei nceden belli deil. Soruyorum: Zar attnda, mesela zar nasl alt gelecek? Zarn 6 gelmesi iin senin hzl bir ekilde grdn o hareketlerin her birinin mutlak surette meydana gelmesi gerekiyor muydu, gerekmiyor muydu? Her birinin meydana geldii an da meydana gelmesi gerekiyordu. Zira senin hzl bir hareket olarak grdn o zarn yuvarlanmalar, bal bana bir harekettir ve o hareketinde ayrca bir sebebi vardr. Ateizme gre konuuyorum. Zira sebepsiz sonu olmaz. Dolaysyla zarn hzl hareket silsilesinin her bir paras bir nceki tarafndan belirlendi demektir. Bu ateizmin bak asdr. Madem ki sebepsiz sonu olmaz, o halde ateistler bunu demek zorundadrlar. Aksi halde, yani bu ahsn dedii udur: Hr iradeyi savunmak iin, kendinden nceki olaylarla hibir ekilde balants olmayan yepyeni bir olayn olmas gerekir. Siz ateist olarak gnlk hayatnzda byle bir ey gryor musunuz? *** Kursat dedi: Allah kaldramayaca ta yaratabilir mi? Sorusunun cevab: Diyeceksin ki: Allahn zaten iradesi yok ki, O yaptklarn yapmak zorundayd. nk bunlarn gerekleecei ezeli ilminde belliydi. Eer ilminde kaldramayaca bir tan varl bahis konusu ise, bu byle olur. Yani kaldramayaca ta yaratabilir diyeceksin. Dedi yle dersen eer, yle demi olursun: Allah kendisine belirlemi olduu rolu izdi, sonra o roln oyunculuunu oynuyor ve bundan dar kmaya g yetiremez. Byle bir Allah inanc da olmaz. Kar cevap verdim: Rol O izmedi. Balangsz olarak bunlar ilminde belliydi. Balangsz ilmi yok mu?
*** Allah hrszlara, yemelerini yasaklad alnt mallar rzk yapp, bu adamlarn kendilerine rzk olarak verdii eylerden yemelerini yasaklam myd?

*** Zulm yaratan kim?

*** Kitap: Metafizik Yazar: Aristoteles

_Sh. 66: Ancak ortadan kalkabilir olmayan iki ey vardr: Deime ve zaman. Zaman ne varla gelmi olabilir, ne de varlktan kesilebilir. nk bu, zamann var olmasndan nce, bir zamann olduu veya zamann ortadan kalkmasndan sonra bir zamann olaca anlamna gelir.

_Sh. 497: Zaman ezeli ebedidir. nk nce ve sonra kavramlar zamandan bamsz olarak tasarlanamazlar. Zamann dnda ne nce ne sonra vardr. Zaman hibir zaman balamamtr ve hibir zaman ortadan kalkamaz. nk eer baka trl olsayd, zamandan nce bir zamann olduunu ve zamandan sonra bir zamann olacan sylemek gerekirdi.

*** Kitap: Varlk Hakknda Ana Dnceler

Yazar: Cavit Sunar

_Sh. 133: Ayn ekilde biz Allaha irade de izafe edemeyiz. nk her irade, her cehd bir eksiklikten doar. Tam ve mkemmel olan cehd etmez; irade etmez. Akl ve irade insan ruhuna has baz sfatlardr.

_Sh. 295: Bedeninin mtehayyiz (mekanda) olmasndan karacamz nemli sonu udur: Hayyizsiz beden olamayaca gibi bedensiz hayyiz de (mekan) olamaz. Baka bir deyile; bo mekan mevcut olamaz. Mekan ve cisim ayn eydir.

*** Cesur kuramlar ortaya at, acmaszca sna. (Bir yerden aldm ama nereden)

*** Ne zaman evlenmeli? sorusuna u cevab veren bilgelerden saylr: Gen bir adam, henz deil; yal bir adam, artk deil. (Bir yerden aldm ama nereden)

*** Eer renmek istiyorsan, kendini nemsemekten vazgemelisin. (Don Juan)

*** Elhamdlillah ifadesiyle ne kasdediyorum? Mesela elhamdlillahi rabbil alemin. Alemlerin rabbine hamdolsun diye tercme ediliyor. Ben u manay anlyorum: Alemin nedeninin Allah olduunu ikrar etmek.

*** Dedi: Aslnda, Kratn geldii dnsel dzeyi olduka baarl bir ekilde yanstyor bu soru. Krat yanlmyorsam "snni" bir anlay ile bym. Onun Allah anlay "hereye muktedir, ezelden beri var olmu, ebediyen var olacak ve hereye hakim" bir lah anlay. En azndan yola bu anlayla kt. "Zaman" kavram ile ilgili dnce egzersizleri ve "kainatn ne zaman yaratld" sorusuna yant aramas sonucunda u elikiyi farketti: Sonsuz ezeli Allah, belli bir anda kainat yaratyor. Ama sonsuz nceden, kainatn yaratlmasna kadar geen sre de sonsuz olmal. Bir de madem Allah kainat yaratt neden ve neyi sonsuz bir sre bekledi. nk eer Allah mkemmel bir varlksa hereyi en batan biliyorsa, beklemesine ne gerek var? Bu sorulara ilk nce "Allahn balangc vardr" eklinde yant verdi. Eer Allahn balangc varsa yukardaki sorunlar gerekten zlyor. Ama baka bir sorun geliyor. Allahn balangc varsa, bu nasl balad, kim balatt? Bu nceki durumdan daha karmak bir durum. O zaman yantn deitirdi: Maddenin ezeli olduuna karar verdi. Bu dncesiyle elbette islamn "Allah kainat yaratt ve sonra yok edecek. nanmayanlar cezalandracak, inananlar mkafatlandracak" savndan ayrlm oldu.

Neyse, devam edelim. Dnsel alanda bir adm daha atnca, yani ezeli maddenin, ebediyyen var olacan kavradnda, (bir ok geirmi olmal) karsnda "ezeli olan ve ebediyen var olacak" bir ey yani madde, kendi deyimiyle "cisim" grd. Onun iin "Allah cisim midir deil midir" diye soruyor. imdiki yant "Allah cisimdir."

*** Dedi: Ben sana soraym: Hz. Muhammed iyi insan olduu iin mi peygamber yoksa peygamber olduu iin mi iyi insan? Cevap: Ben iyi insan demiyorum. Kaderi inkar edici szleri var. Mesela "sadaka belay defeder" ve "akrabay ziyaret mr uzatr." Halbuki mr uzamaz ve bela engellenemez bunlar zaten Allahn ilminde bellidir.
*** Dedi: Allah yaratmadklarn da biliyor mu?

Cevap: Eer Allah gereklemeyecek eyleri bilir denirse bu bence ok sama birey.

Allah bunu gerekleecek olarak m yoksa gereklemeyecek olarak m biliyordu? diye sorarm. Adam "gerekleecek olarak biliyordu" derse bu olmaz. nk o olay gerelemeyeceinden dolay bu denirse Allaha cahil denmi olur. Eer "gereklemeyecek olarak biliyor" denirse, Bende derim ki: O zaten gereklemeyecek, onu bilmek ne demektir? Biraz daha aaym: Mesela ben sandalyede oturuyorum. Ayaa kalktm, saa doru baktm. Eer Allah gereklemeyecek olanlar da bilir denirse, bakn imdi olaya: O halde Allah benim kalktm anda, kalkmayacak olma durumumun meydana gelmeyeceini de biliyor ve kalktktan sonra da, saa baktm anda, sola bakmayacam, havaya zplamayacam, konumayacam ve eilmeyeceimi vesaire.. Milyarlarca alternatif sylenebilir. Bunlarn meydana gelmeyeceini de biliyordu demek gerekir. Bu bence ocukluktur. nk bir ey meydana geliyorsa, o anda onunla beraber gerekleemeyecek olan eyler zaten meydana gelemez. Bu ak bir mantk kuraldr. Onlar da ayrca "meydana gelmeyecekler" diye bilmesinin bir manas yoktur. Not: Sonradan bunlarda bilir ama naslln syleyemem dedim.
*** radesi olmayan beklemeyi irade edemez, isteyemez. Beklemeyi irade edemeyen, isteyemeyen ise beklememitir.

*** Allah zamandan mnezzehtir ifadesi ne demektir?

*** Zamansz bir deiimden bahsedilebilir mi?

*** Zaman sonradan yaratld diyenlere, soru: Zamann yaratlmas zaman alr m? Zamann yaratlmas zaman iinde mi oldu? Zamandan nce zamanszlk m vard? Evet dersen, nce kavram da zaman kavram deil mi?

*** Allah affetsin, balasn ifadesine u manay veriyorum: u masiyetin, isyann cezalandrlmamas Allahn ilminde olabilir. Ben bilemem.

*** Allah ilminden baka bir ey deildir. Ama ilmi de cisimdir.

*** Beynimle ya da ruhumla dnyorum diyenlere cevap: Nasl dndn biliyor musun? Genelde bilmiyorum der. Derim ki: Bir fiili bilinli bir ekilde yapmak iin (bilgisayar kullanmak gibi) onun nasl yapldn bilmek gerekmez mi? gerekir der. Derim ki: Nasl dndn bilmiyorsun da, nasl hr bir iradeyle dndn iddia ediyorsun.

*** Dostoyevski Ecinniler adl romannda, Stavrogin iin yle demi: Eer inanrsa, inandna inanmaz. Eer

inanmazsa, inanmadna inanmaz.

*** Aleme hadis diyenlere soru: Alemin yaratlmasyle (onlara gre zaman da alemle beraber sonradan yaratlmtr) Allahn zat arasnda zaman geti mi? Bizim llerimize gre bir saniye bile olsa. Bir ksm diyor ki: Hayr, arada zaman gemedi. nk zaman alemle birlikte balad; ondan nce zaman yoktu.

Cevap: O halde alem kadim olmaz m? nk demenize gre, Allahn zat ile alemin varla gelmesi arasnda zaman gemedi. O halde siz neden aleme hadis diyorsunuz? Bununla ne kasdediyorsunuz? diye sorunca, bir ksm der ki: Allah, alemden zaman olarak deil, zat olarak ncedir. Derim ki: Ezeliliin manas, ncesinde zamann olmad ey demek deil mi? te, siz de diyorsunuz ki: Alemin ncesinde zaman gemedi. Bu laf ise, alem hep vard manasna gelir. Zira Allah, alemden zaman olarak deil, zat olarak ncedir demek u demektir: Allah alemden zaman olarak nce deil manasna gelir. Bu da u sonucu karr: O halde Allah, ya alemle beraber varlktayd ya da alemden sonra varlktayd. Alemden sonra varlktayd denemeyecei iin, tek seenek olarak Allah alemle beraber varlktayd demek kalr. Yani alem ezelidir demek gerekir.

*** Zamandan nce zaman olur mu?

*** Dedi: Sevgiyi, merhameti, balamay yaratan da Allah; Allah, Kullarn sever, merhametlidir ve balaycdr diyebiliyor musun?

_Cevap: Sevmesi yoktur, zira sevilecek eyleri yaratanda Allahtr. Merhameti yoktur. Zira merhamet, acmak demektir. Oysa insanlar acnas duruma getiren de yine Allahtr. Balamas da hakiki manada yoktur. nk kimin ahirette ne ceza grecei ve ne mkafat alaca Allahn ezeli ilminde bellidir. Bu deimez. Allahn balamasyla ilgili ayetleri u manaya alyorum: Kulunun yapt isyanlarn ahirette cezasz braklaca ilminde varsa ( olaylar bu ezeli ilme gre olduundan), buna mecazen balama denmitir diyorum.

*** Allahn ilmi mi iradesini belirliyor, iradesi mi ilmini belirliyor? Bildii iin mi irade etti yoksa irade ettii iin mi bildi? lmi mi iradesini gerektiriyor yoksa iradesi mi ilmini gerektiriyor?

*** Allahn iradesi kesin ve deiemez bir irade midir? evet der.

Peki, Allah isteseydi, yaptklarndan bakasn yapabilir miydi? evet der.

Hani Allahn iradesi deiemez bir iradeydi?

*** Bir fenomende (grng) kararszln var olduunu ileri srmek, bu fenomenin, kendisini belirleyecek btn teki fenomenlerden bamsz olduunu kabul etmek demektir. (Bachelard)

*** Allah bildii iin mi diledi yoksa diledii iin mi bildi? Allah, dileyeceinden dolay m bildi, yoksa bileceinden dolay m diledi?

*** Allah neyi bileceini mi dilemiti yoksa neyi dileyeceini mi bilmiti? Olacan bildii eyleri dilemek zorunda myd veya diledii eyleri bilmek zorunda myd? Olacan bildii eyleri dilemeyebilir ya da diledii eyleri bilmeyebilir miydi?

*** Ben, Allahn bilgisiyle bu olaylar oluyor demitim ve Allah cisim dedim ya; bu iki sylemi birletireceim. Peki biri sorarsa: yle diyorsun ama, Allahn bilgisi cisim deil mi? Mthi bir soru bu! vet, Allahn bilgisi cisimdir. Dolaysyla Allaha cisim demitim ya, kastettiim o cisimle, bu ilminin cisimlii ayn eydir. Ayr ayr deil. Bu ok nemli bir ayrntdr. Yani Allahn zat ayr bir cisim, ilmi ayr bir cisim deil; ikisi de bir tek cisimdir. Ksacas zat, ilmidir.

*** Dedi: "Ezeli ve ebedi alem yaratlm mdr?" Bence ezeli ve ebedi alem yaratlmamtr diyeceksin. nk ezeli ve ebedi
olan yaratlm olamaz diyeceksin. Cevap: Ben yaratmay u manada alyorum: Olaylarn Allahn ezeli bilgisine uygun olarak varlk sahasna kmas. Alem, Allahn fiilidir bu ynyle. Bu sadece benim deil, Meailerin de grdr. Dedi: Bu alemin kendisi ezeli ve ebedi. Neden bir Allaha gerek olsun? Sen de diyeceksin ki, Allah zaten alemin kendisi. Cevap: yle demiyorum. Ben panteist deilim. Alemin sebebi Allahn ilmidir diyorum. Dedi: Ben de diyeceim ki: Alem zaten ezeli ve ebedi. "Yaratc" ya gerek yok. Cevap: Bir etkileyen olmadan alemin varln aklayamayacan hala renemedin mi?

*** Elektrik teline dokunuyorsun ve seni arpyor ya, peki sen baktnda o telde elektrik gryor musun? Grmyorsun. Peki seni arpan elektrik, bir ynde mi? evet der. Peki elektrik cisim mi? Ynde olduunu kabul ettiine gre, mekan olduunu da kabul etmen gerekir. O halde cisim, yani yer kaplayan demelisin. te Allah da bylece yer kaplar.

*** Zulm yaratan Allah m? evet dersen, o halde Allah zalim olmuyor mu? "Hayr, zulm Allah yaratt halde yine de zalim deildir" derseniz, bana anlatn, hem zulm yaratp hem de zalim olmama nasl oluyor? Benim aklm bunu almyor..

Zamann yaratlmadna kant istendi. Sizce yaratmak zaman alr m? Yaratmak zamanda mdr? Eer zamandaysa, zaman nerede? Bir yerde olmayan eye nasl mahluk (yaratlm) denebilir?
***

*** kursat: Allah cisim mi yani ekli var m? yok derseniz deliliniz nedir? fatih: Allah cisim deildir, Allah soyut bir eydir, somut eylerin cismi olur kursat: dncede soyut ama cisim fatih: dnce cisim mi kursat: evet fatih: dnce yer mi kaplyor kursat: bir ey dn nerede bu dnce sen de mi

fatih: nasl bende mi kursat: soru bu kadar fatih: aklnda kursat: sende yani yle mi fatih: evet kursat: sen neredesin hangi il fatih: istanbul kursat: peki baka ehirlere gre istanbul bir ynde mi fatih: evet kursat: peki ynde olan ey mekanda mdr fatih: ne demek bu kursat: mekan yer demektir fatih: evet, istanbul mekan kursat: yani dncen mekanda yle mi fatih: evet mekanda kursat: mekanda olan eyin mekan igal etmesi gerekmez mi fatih: evet kursat: yer igal eden yere sen cisim demedin mi fatih: evet kursat: eee fatih: bu kadar m kursat: dncen de cisim olmuyor mu o halde ne mutlu merhametli olanlara!: yani varsa mekanda yer kaplamaz m diyorsun

fatih: olmaz ne mutlu merhametli olanlara!: niye olmaz fatih: sen dnceyi cisim olarak kabul edersen dogru ama, dnce somut deil cisim deil yer kaplamaz kursat: iki trl cisim vardr: Latif cisim, kesif cisim ve kesif cisim gzle grebildiimiz, latif cisim ise gzle gremediimizdir. Melek ve cin gibi; bir rnek vereyim; mesela x nn gryor musun? Hani vcudun iini gsteriyor ya.. ne mutlu merhametli olanlara!: rntgen kursat: evet o fatih: eee kursat: x n var ya onu gzle grebiliyor musun fatih: hayr kursat: ama var deil mi fatih: evet kursat: aletle grlyor fatih: ama yer kaplamyor kursat: kaplamaz olur mu fatih: nn olduu yere baka bir ey koyamyor musun ne mutlu merhametli olanlara!: kaplyor ama hzllndan belli olmuyor, maddeye etkisi yok fatih: cisim dediin yer kaplar deil mi kursat: evet, melek cisim deil mi fatih: deil, melek soyut, yer kaplamyor kursat: peki melekler hareket etmiyor mu? savaa katld ya fatih: hareket etsin, hareket eden cisim mi oluyor

kursat: tabi ki fatih: grdn m, tuttun mu, elledin mi kursat: hareket etmek bir yerden baka bir yere gitmek deil mi ne mutlu merhametli olanlara!: evet kursat: bu ise mekanda olmay gerektirir deil mi fatih: rzgar cisim mi, rzgarda hareket ediyor kursat: elbette cisim
*** Neden Allahn adil olmas gerekmektedir?

*** Allahn meleklerini saptrp, yani yanl inanc onlarda yaratp, bununla beraber onlar cehennem azabna sokmamas neden olmasn?

*** Kitap: slam Dncesi Hakknda Aratrmalar Yazar: brahim Agah ubuku

_Sh 135: Suhreverdi zaman hakknda da fikir yrtmtr: Zaman hareketin miktardr. Zamann balangc ve sonu yoktur. nk zaman iin balang dndmz takdirde, bu balangtan nce, iinde zaman olmayan bir zamann varln kabul etmek gerekir. Bu dnce ise eliiktir. O halde zaman hem ezelidir, hem de ebedidir. *** Allah hibir eyi bir ey iin yapmaz
*** nsanlar nankr, yalanc, iki yzl; tehlike karsnda korkak, kazan karsnda karcdrlar. (Macchiavelli)

Mhim bir soru sormak istiyorum: Ben cebiriciyim ya, sizce ben kadere inanmyor muyum? "Herey kaderledir" diyene mi kadere inanmyorsun diyeceksiniz
***

*** Dedi: Bir ey meydana geliyorsa, o anda onunla beraber gerekleemeyecek olan eyler zaten meydana gelemez demitin. Meydana gelebilir mi? diye sormuyorum. "Gerekleemeyecek olan eyler" var mdr? Yaratlmayacaklar malum. lmen var mdr? Yani, zplamayacak olsan da, zplaman Allahn bilgisinde var myd, mmkn myd? Sonu olarak, ister zplatrd, ister zplatmazd diyeceim. lmindeki sonsuz alternatifler arasnda

bu ikisi de vard. Demek ki seti. Demek ki irade etti.

Cevap: Sonsuz alternatifler iinden seti yle mi? Peki u soruma yant ver: Allahn ezeli ilminde bu sonsuz alternatifler iinden hangisinin meydana gelecei de ezeli olarak belli miydi? evet dersen, sana sorarm: Sonsuz alternatif ifadesi havada kalmad m? ***
Dedi: Bir "etki" den bahsetmisin. "Alem" in bu etki sonucunda olduunu sylyorsun. Yani "Alem" etkiden sonra geliyor. Ezeli Alem "ne zaman" bir etkileyen tarafndan etkilenmi de "ezeli alem" olmutur? Ezeli varln, varlk sahnesine kmas ne demektir? ktysa ne zaman km? kmadan nce naslm? Cevap: Bunlar daha ncede syledim. Bunlar mecazi ifadeler. Varlk sahasna kma, sonradanl akla getiriyor. Doru ama, bunlar mecaz. u rnekler veriliyor: Gneten n k, parmaktaki yzn elin hareketiyle hareket ermesi ya da insan glgesinin kendi hareketiyle birlikte hareketi gibi. Zamansal sonralk olmakszn bunlar varlktadr deniyor. Bunlar suduru aklayan rnekler. Bunun gibi Allah, zat olarak alemden nce ama, zaman olarak deil deniyor. Bilmesiyle olaylar oluyor. Bilmesi ezeli olduundan, olaylar da ezelidir deniyor.

***

Dedi: Kader konusunun getii ayetler mteabih midir mesela?

Cevap: Hayr Dedi: Ya da nesh ayetleri? Cevap: Hayr Dedi: Allah cisimse eer, beyni var mdr? Cevap: Sanmam Dedi: nsanda bilgi, irade, akl vs. beynin rn olduuna gre, Cevap: Bunu kabul etmiyorum, bu dncelerin Allahn bilmesiyle mevcut olduuna inanyorum Dedi: nsan, Allah'n sureti midir? Cevap: Ayete gre Onun benzeri yok. Demek ki Allah baka cisimlere benzemeyen bir cisimdir.

Dedi: Meleklerde, eytanda cisim var mdr? Cevap: Vardr. Dedi: Allah ve alem ezeli ise, Allah alemi nasl etkilemitir? Cevap: Sudur nazariyesinde detayl akland gibi. Ama on akl teorisini kabul etmiyorum. Basite inanyorum. Ezeli ilmiyle, bilmesiyle alem oldu. Ama ilk akl, ikinci akl gibi eyleri kabul etmiyorum. Onun yerine; "ilk maddeden bahsedilemez. lksizlikten bahsetmek lazm gelir. Zira ilk madde denirse, o maddenin balangcndan da bahsetmek icap eder ki, aleme ezeli deme kaps kapanr. Nasl ki Gnein nn suduru, k Gneten zamansal olarak sonra deilse, Allahtan da, alemin suduru, zamansal sonralkta deildir. Bilmesiyle olaylar varla gelir. Bilmesi ezeli olduundan, madde de ezelidir. Dedi: Sonlu bir zaman nce ise, bu Allah'n ve alemin ezeli olduunu deitirir mi sana gre? Cevap: Eer Allaha alemden zaman olarak ncedir denirse, Allahn varlnn balangc savunulmak durumunda kalnr ki ben de drt ay bunu savunmak durumunda kalmtm. Bunu neden savunmutum

biliyor musunuz? Aleme ezeli demediim iin. Halbuki ounuz aleme ezeli demiyor, sonradan oldu diyor deil mi? Ama siz, dncenizin buraya vardn gremiyorsunuz. nk alem (Allahtan baka herey) sonradan derseniz ve alemden sonlu sre nce Allah varlktayd diye eklerseniz, "bu sonlu sreden daha nce Allah varlkta deildi" demi olursunuz. Ancak bu konu ok detay olduundan, aleme "sonradan oldu, yoktan yaratld" diyenler dedikleri szlerin bu manaya geldiini gremiyorlar.

*** Allahn ilmi imkansza taalluk eder mi?

*** Kitap: rade ve Hrriyet

Yazar: Hseyin Atay

_Sh 105: Kelamclar hele Eari ve Maturidi, istedikleri gibi, dnmeden, tanmadan iin nereye varacana bakmadan; bulutlar stnde konuup durdular ve duruyorlar. Yere inip de insanlarn ne yaptklarna ve ne yapamadklarna hi baktklar yok. Fikirleri hep metafiziki, zihinsel ilemlerle megul. Kainatla, insanla megul deil. lerde Kuran ayetlerine dayanarak pratik ve ilemle, eylemle ilgili olanlar greceiz. nsan, Allahn kurulu oyunca saymak, Allahn yceliine delil olmaz. imdi, makine oyuncaklarn ocuklar kuruyor, oyuncak kendi kendine oynuyor. Ama oyuncak kendi istediine gre oynamyor. inde olan, makineyi kurmu olann isteine gre oynuyor ve sonra makine durunca kendi de duruyor. Ne oynamakta, ne de durmakta oyuncan bir istei, iradesi ve gc de yoktur. te tam Cebriyye budur. Eari ve Maturidi bu fikre kar kan snrl, kendisine Allahn verdii gc lsnde eylemde bulunmann insana verildiini kabul eden Mutezileye de kar ktlar. Cebriyye, anlatlan ekilde idiyse, etkisinden yle olduu anlalyor. Onu cevaplamak ok kolaydr. Ama Mutezilenin haklln inkar edeceklerine, onlardaki baz ifadeleri daha olumlu hale getirmeleri en doru yol olurdu. Cebriyyeye gya kar karak, aslnda onu arkalarna alarak, Mutezileyi yere sermeye altlar ve serdiler de. Eari ve Maturidi mezheplerinde byk alimler geldi; ama ncekilere tandklar yanlmazlk ve kutsallk zihniyeti, kendi kendilerine bir yol tutmalarna imkan vermedi. lk imamlarn szlerine baz yorumlar ve aklamalar getirmeye altlarsa da tam baar gsteremediler. Arkadan, Cebriyyecilik yaptlar ama bunu gya Cebriyyeye kar yaptlar. Ne oldu? nsandan sorumluluu aldlar, gerisin geriye Allaha verdiler. slam toplumlarnda, sorumlu Allah yaptlar. Oysa Allahn insana g ve irade vererek, sorumluluu insana verdiini, peygamberler gndererek, kitap gndererek, a ak bildirmi olduunu, imamlar dnceden kaldrdlar. Kurana gre dnmeyi, anlamay yasaklayp, milleti de uykuya yatrdlar.

_Sh 110: Eari diyor ki; inkar yapan, gerekten inkarcnn kendisinin olmas mmkn deilse ve inanc yapan, oluturan gerekten inanann kendisi deilse, onu yapan elbette Allahn olmas zorunlu olur. te Eari bylece, inkar da, inanc da Allahn yaptn savunuyor. nsana hibir yapm ii dmyor. O zaman bunun Cebriyyeden ne fark kalyor? Yalnz isimde deiiklik oluyor. Ayn manay Cehm b. Safvan sylerse, Cebriye, Eari sylerse Snni oluyor.

_Sh 111: Bu ifadelerde Earinin demek istedii udur: Nasl ki insann souktan, hastalktan stmadan dolay titremesini Allah yaratyorsa, bunda insann iradesi de ,gc de yoksa, bu zorunlu bir hareket olarak Allah tarafndan yaplyorsa; insann edinme (iktisap) ii de Allah tarafndan yaratlyor ve yaplyor. Dier bir deyimle, Allah insann hem iini yaratyor hem de insann kesbini (edinimini) yaratyor. Bylece Eariyye, insana yaplacak bir i brakmyor. Edinimi (kesbi) insana isnad etmekten de vazgeiyor, onu da Allah yapyor. Bunu ok deiik ifadelerle anlatmay srdrd iin, mslmanlarn zihninde yle yerleiyor ki, mslmanlarn nce zihinlerini, sonra bedenlerini fel ediyor, uyuturuyor. Baz kimseler de Eari ve Maturdi ortaya knca, Cebriyyenin tutunacak durumu ve gc kalmadndan snd gitti diyorlar. Oysa farknda olamadklar udur: Cebriyyenin yerini Eari ald, onun yerine geti ve Cebriyyeye gerek kalmad. Mutezileden rendii felsefi dnceyi ve cedeli, Cebriyyenin yaylmasna, slamn temel inan ilkesi olmasna harcad.

_Sh 132: limde konu vardr. Bilen, bilme, bilinen (alim, ilim, malum). lim maluma tabidir demek, malum, ilimden yani bilinen bilmekten nce gelmi oluyor ki ontolojik olarak yanltr. Yani bilinen nesne nce var olacak, sonra o bilinecek. nsan bilgisine gre bu dorudur. nk insan var olmayan nesneyi, yoku bilemez. Bunu Allaha uyguladmz zaman, Allah bir eyi, o ey var olduktan sonra bilir demek, o eyi baka biri var etti, sonra Allah onu bildi olur ki bu Allahn mutlak ilmine de aykr olur. Ama bunu tarihte Mabed Cuheni, iler olduktan sonra bilinir demi ve kabul grmemitir. Gnein yarn ne zaman doacan insann bilmesi, gnein domasna etki etmez sz ne kadar samadr. nce, gnein douu kanuna baldr. Ona gre domas zorunludur. Biz zorunlu olarak doacan biliriz. Eer bizim bilgimiz domasna etki etmiyorsa, yle demeleri daha mantkl olurdu: Biz gnein domasn biliyoruz, ama bizim bilgimiz ona etki etmeyecei iin domayabilir. O zaman bizim bilgimizin etki etmedii anlalr. Bizim bildiimiz gibi douyorsa, bilgimiz ona etki ediyor demektir. nk onun sebebini biliyoruz. Sebep meydana gelince, sonu da meydana gelir. imdiye kadar bu sama delile cevap verene rastlamadm.

*** Kader hakknda uydurma bir hadis:

Aieden: Resulullahn eline su dkyordum. Su kab elimden dp krld. Bunun zerine ben: krlmas mukaddermi! deyince, Resulullah: yle ise ben niye gnderildim, peygamberler niye gnderildi? diyerek (bu ii kadere balamama) kzd.

*** Teselsl kabul edebilmek iin bir gr:

_Kitap: Felsefeye Giri Yazar: John Herman Randall, Justus Buchler

_Sh. 118: Genellikle ortaya konduu biimde bu kant, ayrca her olayn bir nedeni olduunu kabul etmesiyle, nedenler dizisinin bir balangc olmasnn zorunlu olduunu varsaymaktadr. Eer bu, byle bir sava kar kmann elikiye dmek olaca anlamna geliyorsa, burada da temelsiz bir iddia karsnda bulunuyoruz demektir. Bir nedenler dizisinin balangcnn olup olmad bir sorundur. Ancak onun bir balangc olmas gerektii, hi de zorunlu bir ey deildir. Matematik, bir ilk terimi olmayan bir dizi kavramnn, hi olmazsa tutarl bir ey olduunu gstermektedir. rnein, -5, -4,- 3,- 2,-1, 0, 1,2, 3,4, 5 gibi bir dizide her terimden nce, bir terim vardr ve arkadan da baka bir terim gelmektedir. Ama bu dizinin ne bir ilk, ne de son terimi vardr.

Yorum: Bu aslnda zayf bir savunmadr. Zira denebilir ki: Bu bahsedilen say zincirinin sonsuzluu, varsaylan bir eydir. Gereklii yoktur. Oysa alemin ezeliliini savunanlar, gerek maddeden bahsediyorlar.

_Sh. 130: Tanr mutlak kudretli olduuna gre, iyinin nitelii niin kt tarafndan tamamlanmaya ve arttrlmaya ihtiya gstermeyecek bir biimde deildir?

Yorum: Ktlk vardr. nk byle olunca iyilik daha iyi anlalr, deeri bilinir ve daha gzel bir iyilik olur. Tarznda ifade edilen gre kar bir cevap.

*** Krler rya grr m?

*** Ktlk Allahn kaza ve kaderiyle midir?

*** Korku karsnda sadan sola

Yalpaladnda, dedim ki ruhuma:

Hooop korkma korktuundan!

Yeterince konakladn bence zira!

(bn Bacce)

*** Shakespeare, Atinal Timon adl oyununda Timon yle diyor: Ey insanlara iyilik gnderen ulu Tanrlar... imize kran duygusu serpin; kendi armaanlarnz kendi adlarnz ykseltsin. Ama verdikleriniz bsbtn tkenmesin. Yoksa Tanrlnz hor grlr. Her insana yetecek kadar verin ki, birinin tekine vermesine meydan kalmasn. nk siz ey Tanrlar, insanlardan dn almaya kalksaydnz, insanlar sizlere de srt evirirlerdi.

*** Bizi ne kadar verlerse vsnler, bize yeni bir ey retmi olmazlar.

Bencillik kolundan tutmasa, erdem pek uzaklara gidemezdi.

(La Rochefoucauld)

*** Kpek kpee, at ata ne borludur? Hi bir ey. Hi bir hayvan tekinin buyruu altnda deildir. Ama insanolu akl denen Tanr na kavumu. Ne kazanm biliyor musunuz? Dnyann her yerinde kle olmay.

(Voltaire)

*** nsanlar durmadan bize ikence yapmay isteyecek kadar bizi dnemezler.

(Orhan Hanerliolu) *** Allah insan, insann Allah yaratmas iin yaratt. (St. Athanasius) *** Baar Allahtan mdr? evet derse, Peki baarszlk Allahtan m?

*** Olaylarn akn Allah m ynlendirir? ***

"Allah bile gelecei deitiremez. nk ezeli bilgisinde olaylar bellidir."

*** Kitap: Kitabu - ifa (Fizik I) (Litera Yaynclk) _Sh. 89: Eer iler raslant mecrasnda gidiyor ise, niin budaydan arpa bitmez? Yorum: Materyalistlere kar bir delildir. _Sh 107: Hareketin hareketli ile ilgisi phe gtrmeyen bir durumdur. Onun hareket ettirenle ilgisine gelince, bu hareketin ya doal cisim olmas bakmndan hareketlinin zatndan olmas ya da bir sebepten meydana kmas nedeniyledir. ayet hareket esasen bir sebepten deil de hareketlinin zatndan dolay olsayd, doal cismin kendisiyle hareketli olduu zat var olduu srece, hareket kesinlikle yok olmazd. Fakat hareket, zat (z) mevcut olduu halde pek ok cisimden yok olur. ayet hareketlinin zat, hareket iin hem hareket ettirici, hem hareket eden olacak ekilde bir sebep olacak olsa idi; hareket onun zatndan dolay gerekli olmu olurdu. Ancak onun zatndan gerekli deildir. nk doal cisim hareketli deil iken, onun zat mevcuttur. _Sh. 109: Gerek u ki; kendiliinden hareketli olann duraanl imkanszdr. _Fizik II: _Sh. 81: Biri kp yle diyemez: Siz hareketi, zorunlu varlk kabul ediyorsunuz. Zorunlu varlk ise bir varediciye ihtiya duymaz. Bunun cevab udur: Zorunlu varlk iki tarzda olur. Birincisi mutlak ve zat (z) nedeniyle zorunlu varlk, dieri ise artl ve bakas ile zorunlu varlktr. rnein i alarn, iki dik aya eit olmas gibi. Bu mutlak zorunlu deildir. Aksine ekil gen olduu zaman zorunludur. Gnein domasyla beraber gndzn zorunlu olmas da ayn ekildedir ki bu bir nedenle zorunludur. Gndzn zorunluluu da, gnein domas da kendiliinden zorunlu deildir. Hareketin ncesizliinin (kdem) zorunluluunu biz hareket iin benzersiz yaratma tarznda olmayan bir balang varsayld zaman zorunlu kabul etmitik ki bu olanakszdr ve (zorunluluk) bir art iledir. Ve biz hareket iin varln zorunluluunu zat nedeniyle zorunlu kabul etmedik. Bir ey iin varln zorunluluu aracyla ya da art nezdinde kabul edildii zaman bu onun iin kendi zat nedeniyle kabul edilmi deildir. Onun hareket olmas zorunludur szmz, bu zorunluluun bir ilkeden olmasn imkansz klmaz. Yine biz ayet hareketin, hareket ettiriciden srekli feyezan eklinde olmas zorunludur dersek, bu szmz, hareketin kendi zat nedeniyle zorunlu varlk olmasn gerektirmez. Aksine hareket olmamas mmkn deildir dediimiz zaman, sanki biz hareket ettiricinin, hareket ettiren

olmamas mmkn deildir demi gibi oluruz. Eer birisi yle derse; sizin Allah Tealann kudretinde her yaratmadan nce bir yaratmay yaratmasnn ve her hareketten nce bir hareketi yaratmasn mmkn grmeniz, tpk sizden birinin Allah Teala iin, her yaratmadan nce bir yaratmay yaratmasnn, hareketi balangsz olarak kabul etmeniz tarznda olmasn mmkn klmak istemesi gibidir. Bu sizin gemite sonsuz hareketlerin varl dncesini kabul etmenizi zorunlu klar. Bu durumda Nuh Tufanna kadar olan hareketler daha az, zamanmza kadar olan hareketler ise daha ok olmu olur. phesiz sonsuzdan daha az olu da onun iin sonlu vardr. Buna gre sonu olmayan, sonlu olmu olur. Yine son hareketin varl, sonsuz hareketlerin varl zerine dayandrlm olur ve varl sonsuz olan zerine dayandrlan da var olamaz. Yorum: (Yani sonsuzluun sonu gelmedii iin, varl, sonsuz olan zerine dayandrlan da var olmaz, demek istiyorlar.) Ayn ekilde siz hareketlerde bilfiil sonsuz olan var klm olursunuz. nk onlardan her bir hareket, kukusuz bilfiil var olmutur. Yine her bir hareket, sonradan olan olduu zaman hareketlerin tm ve btn de sonradan olan olur. lk phenin cevab udur: Bu hareketleri Allah Tealann yarattn varsaydmz zaman ve anlar da deerlendirmeye alndnda kesinlikle onlarn bir varl olmaz. Aksine onlar yok olanlardr. Onlar sonsuzdurlar denildii zaman, bu onlar iin sonsuz meydana gelmi nicelikler olmas bakmndan deildir. Aksine hareketler iin hangi sayy vehmedersek vehmedelim, ondan nce olan bir kan daha bulmamz bakmndandr. Onlar yok olanlar (madum) olduu zaman, bu durumda kanlmaz olarak, yok olanlar hakknda onlar oktur, azdr, sonludur ve sonsuzdur denilmesi ya mmkn olur ya da mmkn olmaz. Eer mmkn deilse itiraz ortadan kalkmtr. Eer mmkn olur ise, bu durumda zorunlu olarak yok olanlarn sonsuza kadar beraber olmalar ve bir ksmnn dierlerinden az olmas mmkn olacaktr. Tpk Ayn tutulmalar olan, gelecekteki yok olanlar gibi. Zira onlar Ayn devirlerinden daha azdr. Tufan zamanndan olanlar bizim zamanmzda olanlardan daha oktur. Bununla beraber onlar sonsuzdurlar. Ortada u grte olan bir grup da vardr: Yok olanlar iin bir ksm dierlerinden ayrt edilmi, meydana gelmi zatlar vardr. Bunlarn siyahlk ve beyazlk gibi bir snf, saysal olarak sonsuzdur. *** A kiisi diyor ki: "Allah kullarna zorla gnah iletmektedir. Kul yaptndan bakasn yapamazd. Yaptklarn yapmaya mecburdu." B kiisi diyor ki: "Allah kullarn gnah ileme konusunda zorlamaz. Kiinin hr iradesi vardr." Soru: Bu iki kiiden hangisi kaderi kabul etmi, hangisi inkar etmitir.
*** Ben "herey kaderdir" diyorum. Yani Allah kullarna zorla gnah iletmektedir. Kul yaptndan bakasn yapamazd. Soru: Siz ise "kul yaptn yapmaya mecbur edilmedi, hr iradesi vardr" diyorsunuz. Bu iki inan iki zt fikirdir deil mi? Yani birleemeyecek ekilde ayrdr bu iki dnce. Peki bu dncelerden ikisi de doru olamayacana gre, biri doru dieri yanl olmaldr. Ama siz benim dnceme "yanl" diyorsunuz. Sorum u: Peki sizce ben bu dnce ile kadere inanyor muyum, inanmyor muyum? Eer "inanyorsun" derseniz, iki inantan biri doru olmaldr demitik ya; buna gre sizin inancnz yanl demek olur. Eer "sen bu dnce ile kadere inanmyorsun" derseniz, derim ki: Yani ben "herey kaderdir" dediim halde kadere inanm olmuyorum yle mi?

*** Allah olmasn irade etmedii (dilemedii) bir eyi emreder mi? rnek: Bir ahsn namaz klmasn irade etmedii halde, ona namaz klmasn da emretmekte midir? *** Kader sabit midir?

***

Allah ilminin zttna bir ey yapmaya kadir mi deil mi? Deil dersen, o halde Allah yaptndan bakasn yapamazd, yani yaptklarn yapmaya mecburdu anlam kmaz m?

*** ***

Allah irade ettii bir eyi deitirebilir mi? Yani karar deitirebilir mi?

Allah yapmayacan bildii bir eyi yapmamay ve yapacan bildii bir eyi yapmamay irade edebilir miydi edemez miydi? Edemezdi derseniz, yle irade etmeye mecbur muydu? Mecbur deildi derseniz, soruya neden edemezdi diye yant verdiniz. Eer edebilirdi derseniz, bu sznzle, olaylar Allahn olacan nceden bildiinden farkl da olabilir demi olmadnz m? *** Allah olacan bildii bir olay yapmaya mecbur mu yoksa yapmayabilir mi?

*** ***

Allah yapmayacan bildii bir eyi yapmaya ve yapacan bildii bir eyi yapmamaya kadir midir?

Dedi: Allah zorla insana gnah iletiyorsa, o zaman biz bu dnya hayatnda snavda deiliz. Snavda deilsek, ceza veya mkafat da yok. O zaman cennet ve cehennem de yok. Onlar da yoksa sen ne diye slamdaki baz grlere dayanarak yola kyosun. O zaman u soruyu soraym: Neden slam... Cevap: Allaha inanmak zorundaym; deliller bunu gsteriyor. Ancak Kuran da bir heybet var. Aradm onda buldum. Dine inanmak sama gelmedi bana. Ama Allahn kullarn saptrmas da yle. Hal byle olunca, talar bir bir yerine oturdu. Ben Allahn saptrc olduunu kabul edip, bununla bereber zalim olduunu da kabul edince, sorunum kalmad. Madem ki Allah saptrc, neden zalim olmadn ifade eden ayetlerde kullarn saptrc nitelikte olmasn? sorusu bende bomba tesiri yapt ve nm ald. Artk daha geni dnmeye baladm. (mtihan dnyas olduunu belirten ayetler aka insanlar saptryordu. Zira nceden ne yapacamz Allah biliyordu. Byle imtihan olamaz. Ama ayetler byle. Bir ok insan bu ayetler dolaysyla cebre inanmyor. Diyor ki: "Madem ki imtihan var, yleyse hr irademiz de var." Ve adam bir yere kmldayamyor. Bu adam, bu ayetlerle Allah saptrm oluyor. (Mlk 2) Bu ayet ise, Allahn zalim olmadn ifade eden baka ayetlerde var. Madem biriyle insanlar saptryor (Mlk 2) dieriyle neden saptrm olmasn? (Yani zalim olmadn ifade eden ayetlerle) sorusu ok nemlidir.

***

Kader zulmeder mi? evetderse, o halde Allah zulmetmi olmad m?

*** Bir kimse Allahn kendisine rzk olarak vermedii bir eyi yiyebilir mi? Hayr derseniz, haram yiyenlere bunu rzk olarak Allahn verdiini mi sylyorsunuz? *** mandan dolay kim vgy hak ediyor? Allah m yoksa mmin kul mu? Allah derseniz, dierlerine iman vermedi yle mi? *** Allah insanlarn kendi seimleri ve iradeleriyle kendisine kulluk etmelerini mi diledi? Evet derseniz, peki bunu ezeli olarak m yoksa hadis olarak m irade etti? Ezeli olarak derlerse, yani kul ortada yokken de, kulun neyi irade edeceini irade etmiti yle mi? *** Bir adam oku att diyelim. Okun hedefe doru gidii Allahn fiili midir? Yani bu olay Allah m yaratt? *** Bir insandan iradesiyle nleyemeyecei bir fiil sadr olabilir mi? *** Sebebin varl sonucun varln gerektirir mi, zorunlu klar m?

***

Hayr er Allahtan m? Zulm yapmak er mi? Zulm yapmak Allahtan m? Hani hayr er Allahtand ya..

*** Zaman mahluk deil, ama bizdeki zaman kavram mahluk. nce, sonra gibi. Zaman varsaylan bir kavramdr. Bu ynyle zamandan kalamaz. Allah da bu zaman kavramndan mnezzeh deildir. Bu Allah

iin de geer.

*** Zulm yaratan Allah m? evet dersen, o halde Allah zalim olmuyor mu? "Hayr zulm Allah yaratt halde yine de zalim deildir" derseniz, bana anlatn, hem zulm yaratp hem de zalim olmama nasl oluyor? Benim aklm bunu almyor..

*** Soru: Allah olacan bildii bir olayn, isteseydi olmamasn irade edebilir miydi? *** Allahn kazas olmakszn benim bir gnahm bile olur mu? *** Soru: Zulm kim yaratyor? Zulm Allahtan mdr? Zulm Allahtan da olsa kt mdr, ktlk mdr? *** unu diyor musunuz: nsanlarn yapt ktlkler de, Allahn iradesiyle olur. *** Allahn iradesi, insan fiillerinde yzde ka etkilidir? *** Allahm beni saptrma diye dua ediyor musun? Demek ki seni kim saptryor? eytan dersen, neden yle dua ettin? Allah eytandan korusun diye dersen, Allahn, eytandan korumadklar da m var? Bu da ayrmclk olmuyor mu? *** Her ey kaderle midir? Her ey kader midir? *** Olaylar nceden belli olduuna gre neden dua edilsin ki? Allah insann ne dua edeceini de ezeli olarak m irade etmiti? Dua etmek kaderden midir? evet dersen, dua etmek yanl olmuyor mu? *** Kader ile dua badar m? *** ocuklar depremde ldren kim? Demek ki ktlkte Allahtan geliyor yle mi? *** "Allaha svme" dncesini Allah bende yaratt iin mi ben bunu dndm? Bu dnceyi ben mi yoksa eytan m yaratt? Yoksa bu dnce, kendi kendine mi meydana geldi? *** Allah neyi tercih edeceimizi de, ezelde mi (ezeli olarak) irade etmiti? *** Allaha hem irade kabul edip, hem de aleme hadis diyenlere soru: nce yaratmad alemi, niin birden bire yaratmak istedi?

*** Aleme hadis diyenlere soru: Allahn alemi yaratmasndan nce ve sonraki durumlaryla ilgili olarak iki ayr iradesi mi yoksa deimez tek bir iradesi mi var? Tek bir iradesi var derseniz; madem yle neden: Alem nce yokken, sonradan varla geldi dediniz? Alemin varl, ezeli olarak m irade edildi, yoksa hadis irade olarak m irade edildi? *** Tanr ya irade ispat edenlere ( iradesi olduunu kabul edenlere) : Ezeli olan Tanrsal irade de, alemi sonradan yaratma karar almak; nasl olupta Tanrda bir deiiklie yol amaz? *** Varla getirme Allahn hr bir fiili midir? steseydi olacan bildii bir olay var etmeyebilir miydi? Evet var etmeyebilirdi denirse, bu sefer Allaha cahil denmi olmuyor mu? *** Zamann her zaman var olduundan kuku duyulabilir mi? Kuku duyulursa, zamann olmad bir zamana inanmak gerekirdi. *** Allahn, nceden olacan bildii bir olay, zorunlu olarak m yoksa Allahn iradesiyle mi gerekleir? *** organlarnn almasnda hr iraden var m? Hayr der; halbuki d organlarn da, organ olma bakmndan i organlar gibidirler, ikisi de ettir. Dolaysyla sen nasl d organlarnn hareketinin hr olduundan emin olabilirsin? *** nsan yaptdr. *** ktlkler Allahn kaza ve kaderiyle midir? *** Dedi: yiye ve ktye sen karar veriyosun. Cevap: Ama neyi seecein ezeli olarak belli deil mi? Dedi: Eer kty engellese niin dnyay ve bizleri yaratsn? sebep nedir? Cevap: Ezeli ilmi yanl kamaz. Dolaysyla mecburen bizi yaratt.
** Gnahlar Allahn irade etmesi (dilemesi) sonucunda m yoksa iradesi dnda m meydana geldi? *** Allah yapmayacan bildii bir eyi yapmaya ve yapacan bildii bir eyi yapmamaya kadir midir?

*** er kimdendir?

*** Zulm yaratan kim? Allah dersen, Zulm yaratan zalim midir? Hayr dersen, neden byle?

*** Bir kimse Allahn kendisine rzk olarak vermedii bir eyi yiyebilir mi? Hayr derseniz, haram yiyenlere bunu rzk olarak Allahn verdiini mi sylyorsunuz. *** Allah zorunlu olarak meydana gelecek olan olaylar m yoksa meydana gelip gelmeyecei belirsiz olaylar
m bilir? Eer "zorunlu olarak meydana gelecek olaylar bilir" derseniz. Soru: Allahn, zorunlu olarak meydana gelecek bir olay meydana getirmemesi imkansz mdr? Eer "imkanszdr" derseniz, (imkansz demezseniz, bu olaya neden zorunlu dediniz) bu, o olay Allah zorunlu olarak meydana getirdi demek olur. Bu da, Allah bu olay meydana getirmemezlik yapamazd manasna gelir.

*** Allah hrszlara, yemelerini yasaklad alnt mallar rzk yapp, bu adamlarn kendilerine rzk olarak verdii eylerden yemelerini yasaklam myd?

*** Kader zulmeder mi? Evet derse, o halde Allah zulmetmi olmad m?

*** Allah cisim mi yani ekli var m? Yok derseniz, deliliniz nedir? Kimseye benzemeyen bir cisimdir denemez mi?

*** er (ktlk) Allahtansa, zinada m Allahtan?

*** Zulm yaratan Allah m? Evet dersen, o halde Allah zalim olmuyor mu? (Sonradan Allah zalim deil dedim)

*** Kafirlik kader mi?

*** erri (ktlk) Allah m yaptryor? Yani zinay da yle mi? Hani hayr, er Allahtand?

*** Biri Allaha unun iin mi svd? Allah onda kendisine svme dncesini yaratt iin.

*** Gemi hayatnzla ilgili olarak unu der misiniz: Kaderim byleymi.

*** Allaha svme dncesini kim yaratyor?

*** Allahn fiil ilemesi ezeli midir?

*** Allah be yandan nce len ocua azap edebilir mi?

** Allah, ezelde kendisine itaat edilmesini ve kendisine isyan edilmesini irade etmi miydi?

*** "Allah zulm yapsayd, bu irkin olurdu" der misiniz?

*** Allah kullarna zulmetmeyeceine dair verdii habere ramen, zulmetmeye kadir midir?

*** Allah zulmetmeye kadir midir?

*** Eer Allahtan zulm meydana gelseydi, durum nasl olurdu? Onun ilahln inkar eder miydiniz?

*** Allah olmayacan bildii bir eyi yapmaya kadir midir?

*** Allahn ezelde bildii bir eyi bilmemesi imkansz myd? "Evet imkanszd" denirse, o halde "olacan nceden bildii bir olayn baka trl meydana gelmesi de imkanszd" demek olmaz m? Bu olayn oluumu Allahn nceden bilmesine mi bal yoksa bilgisi, olayn gereklemesine mi baldr?

*** Allah yapmayacan bildii eyi yapar m, yapabilir mi, yapmaz m, yapamaz m?

*** Allah gnahlarn ilenmesini irade etti mi?

*** Allah iman etmeyeceini bildii kimseye, iman etmesini emretmi midir?

*** Allah kullar iin yapt eylerden daha iyisini yapmaya kadir midir?

*** u soruma derin derin dnerek yant ver: Ben kadere inanyor muyum? Evet dersen, oysa sen cebre karsn, doru bir kader inancna kar olmak, yanl bir kader inancn savunmak deil midir?

*** Allah kafirleri hidayet etti mi?

***

Allah zaman durdurabilir mi?

*** Dedin ki "czi irade de mahluktur onu da Allah yaratt."

imdi bakalm. Yani insanlarn seimlerini ve dncelerini Allah yaratr demi oluyorsun. Bir kiinin nnde iki yol var: Sa ve sol; birini seecek. Mesela sol taraf tercih etti ve oradan yrd. Bu rnekte soru u:Bu ahsn sol taraf semesi olaynda, sol taraf semek dncesini onda Allah m yaratt? Evet dersen, devam ediyorum: Peki, sol taraf seme dncesini Allah bu ahsta yaratt anda, bu ahs sa taraf semeyi dnebilir miydi, dnemez miydi? Dnebilirdi dersen, iki ayr ve zt dnce nasl olurda ayn anda dnlebilir ve bunlar birleebilir derim. Eer kul, Allah onda sol taraf seme dncesini yaratt anda, Allahn kendisinde yaratt dnceyi dnmemeye kadir olamaz, bu dncenin meydana gelmesini engelleyemez dersen, o halde kul bu dnceyi Allahn zorlamasyla dnm olmad m? nk Allahn yaratt dncenin meydana gelmesi zorunlu olur.
*** Allah erri isteyerek mi yoksa istemeyerek mi yaratt? steyerek denirse, zina fiilini istemi olmad m? Evet istemi oldu denirse, kul Allahn olmasn istedii eyin, olmamasna kadir olabilir mi? Olamaz denirse, kul aksini yapmaya kadir olamad eylemleri mi yapmaktadr?

*** Soru: Allah olaylarn hangi vakitte olacan ezelde bilir mi? Evet denirse, "Ezel + u kadar sre" eklinde mi olayn ne vakit olacan bilir? Yani ezeliyetin balang noktas olmadna gre, "bu olay u vakitte olacaktr" eklinde bilmek nasl aklanabilir? Ben diyorum ki Allah olaylarn ne vakit olacan bilmez. Olaylar nceden bilir; sralamasn da, yani baka olaylara gre nce ve sonra olmas gibi eyleri bilir. Ama benim Olaylarn ne zaman olacan bilmez szmde bir ayrm var. Bizim llerimize gre olan zaman bilir. Yani benim 1976 ylnda doacam biliyordu. Ancak, bu insanlarn yapt bir takvimdir; bunlar bylece bilir. Ama benim kasdettiim bu zaman deil, hakiki manadaki zaman. Yani ezelden beri varlkta olan Allah iin dnlecek olan zaman. Ben bu zamann varsaylan olduunu dnyorum. Yani aslnda ls olmayan bir zaman bu. Biz bir eyi lerken metreyi sfrdan leriz. Yani bir balang noktas belirleriz, oradan itibaren leriz. Oysa ezeli, yani balangsz olarak dnlen zaman da, balang noktas olmadndan, olaylar u vakitte olacak denemez. Anlatmak istediim ey bu.

*** Dnyadaki adaletsizlikler de Allahn iradesiyle oluyorsa, o halde Allaha adaletsiz denebilir mi?

*** Dedi: Allah zulm eder diyorsun. Peygamberimizin hadislerini ve Kur'an ayetlerini yalanlyor musun? Cevap: Peygamberimiz bunu bilmiyordu. Ayetlere gelince kullarn ayetlerle de saptryor.

Dedi: Allah merhametsizdir diyorsun. Cevap: Ne merhameti? Onlar o hale koyan kendisi zaten; byle merhamet mi olur? Hem ocuu alktan ldrecek, (rzk Allahtan olmas hasebiyle) hem de merhamet edecek yle mi?

Dedi: teki tarafta efaat meselesini de mi yalanlyorsun?

Cevap: efaati yalanlamyorum; olabilir. Mslman bir peygamber varsa, o efaat edebilir.

Dedi: Allah yaptklarndan piman olmaz diyorsun. Ama kul gnah iledikten sonra zlyor ve piman oluyor. Eger gnah zorla ileten Allah ise zorla piman eden de Odur. Cevap: Doru, zorla piman eden de O'dur.

Dedi: Allah yalan atar m? Sorusuna demisin ki: Haber olarak atar. Bu kfr deil de nedir? Cevap: Allah, Kuran da imtihandan bahsediyor. (Mlk 2) Halbuki ne yapacamz nceden biliyor. Byle imtihan olmaz. mtihan demek yalandr. Demek ki Allah yalan olarak da haber veriyor. nsanlar bu ayetlerle saptryor. Siz de diyorsunuz ki: Bak imtihanm! O halde hr irademiz olmal..

*** Dedi: Verdigin tren ve gne meselelerinde; treni sren, gelip da bandaki adama, sen syledin, ben de kaza yaptm. Sulu sensin diyebilir mi? Hayr. Ya da Gne gelip sen oraya yazdn diye ben tutuldum diyebilir mi? gene hayr...

Cevap: Fark u: nsan gelecei tahmin eder; kesin olarak bilemez. Ama Allah tahmin etmez, bilir!

***

Dedi: nk eer bebekler ldyse, bu bir rahmettir. nk yle kimseler var ki

keke bebekken lseydim de u hatalar ilemeye frsat bulamasaydm diye samimi isterler. Cevap: O halde yetikin olup kafir len kimse de yle dese: Yarabbi benim byynce sana isyan edenlerden olacam zaten biliyordun. Neden beni de kk bir bebekken ldrmedin. Bylece sana kar kafirlik yapmazdm. Ben de senin kulun deil miyim?
***

Allahn varlyla, varlndan u yaadmz an'a kadar zaman geti mi? "evet"

denirse, sonlu bir zaman m yoksa sonsuz bir zaman m geti? "sonlu bir zaman geti" denirse, "yani daha nce Allah yoktu yle mi?" derim. Eer "sonsuz bir sre geti" derse, "sonsuz sre geilebir mi?" derim. *** Soru ok ak, Ben uzun sredir, Allahn balangsz olduunu savunuyorum. Varlnn balangcn ay savundum. (2005 aralk, 2006 mart aras) Bu soruya yant veremediim iin ble oldu. Millet bana gld ama, onlar sorunun arln gremedi. Ben Allah balangl olamaz n kabulnden hareketle, teselsl yani sonsuz olay zincirini kabul ettim. Baka yol bulamadm. Ama unu unutmaynz ki, kim ki Allah balangszdr derse, aleme (Allahtan baka herey) ezeli (hep vard) demi olur. Gemiimizde sonsuz sayda olay oldu demek zorunda kalr ve ona u dehet soru sorulur: Yani sonsuz zaman geilip bize mi gelindi? Evet demek durumunda kalacak. Bu sefer fel eden u soru sorulur: Sonsuz zaman geilebilir mi? Zaten geilseydi ona sonsuz denmezdi...

*** Dedi: "Allah bu dnyada insann eilim gsterdii eyi yaratmay istemitir." Cevap: Peki kul bunu istemeden nce mi Allah bunu istemiti? Yani ezelde mi bunlar istedi? *** Madem ki nceden biliyor kulunun ne yapacan; Byle imtihan m olur? Mantken olmaz. Ama ayet byle. Millet de bu ayetleri grnce: Demek ki bu dnya imtihan, o halde hr irademiz var ki imtihan oluyoruz" deyip, kadere inanamaz oluyor. Bylelikle Mlk suresi ikinci ayetle, Allah kullarnn byk blmn saptrm oluyor.
*** Allahn, nceden olacan bildii olaylarn meydana gelmesi zorunlu olduuna gre Allah, zorunlu olarak meydana gelecek olaylar m irade etti? *** Allahn iradesi ezeliyse muradnn da ezeli olmas gerekmez mi? ***Allah olacan bildii bir olayn yerine, aksini yapmaya kadir midir? *** nsann istedii, Allah tarafndan m istetiliyor? *** Allah olacan bildii olay, bildiinin dnda olmasn diledi demek, Allah cahil olmay istedi demek olur. Bildii gibi olmasn diledi ifadesi de cebr olur. *** Zaman ne zaman mevcuttur? *** unu diyor musunuz: Allahn zerinden zaman gememitir. Evet derseniz, o halde neden aleme hadis (sonradan olan) dediniz. *** Allah kullarn haram ile rzklandr m? *** Allah ezelde mminleri ve kafirleri bilir mi? *** Allah ezelde olacan bildiklerinin olmasn ve olmayacan bildiklerinin de olmamasn m irade etmiti?

*** Allah ktlk yapan mdr? "Evet" dersen, ktlk yapana kt denir mi? *** Allah'a "iyi" denir mi? "evet" dersen, neden diye sorduumda "iyilii yaratt iin" ya da "iyilii yapt iin" dersen, derim ki: "ama ktl yapan ve yaratan da Allah'tr, o halde Allah'a kt denebilir mi? "hayr" dersen, derim ki: "bu ayrm neye gre yaptn?"
*** Allah kafirleri yaratrken onlarn haline acyp, yardm etmemi midir?

Zaman allah yaratt diyenlere soru: yani yaratlan zamandan nce zamann gemedii bir zaman m vard
***

*** Dedi: zaman her zaman nasl varm? aklama yapmalsn Cevap: eer zaman yoktu da sonradan varla geldi dersen, zamann olmad baka bir zaman kabul etmen lazm ki bu da yine zaman kavramn kabul etmek demektir. o bakmdan zamandan asla kalamaz. *** Dedi:Her eyin sonu olduu gibi zamannda sonu olacak gibi dnseniz sorunu aarsnz Cevap: zamann sonu olamaz, zira sonunun olmas iin baka bir balangtan sz etmek gerekir ve o balang da zamanda balamaldr.
*** Gemi gelecei deimez biimde belirler mi?

*** Genken hatta ocukken en dehet verici cehennem resimleri gsterildiinde bile klm dahi kprdamazd. O gnlerde de bu gnlerde de bana hiliin kendisi kadar baka hibir ey daha korkutucu gelmemitir (Miguel de Unamo) *** Akln kullanmak urunda gzpek ol (Horatius) *** Neden varolan var da varolmayan yok?

Dedi: Allahn varlna dair bir delilin var m? Varsa nedir? Cevap: Determinizm'den hareket ediyorum. Daha nce syledim, sen kabul etmedin. Ateizm de determinizm vardr. Yani hr irade savunulamaz. nk olaylar daha nceki olaylarla nedenlenmitir. Dolaysyla belirlenmitir. Sonu olarak buna inanabilir misiniz? Bin yl nce birinin soldan deil de sadan gitmesi senin davranlarn etkiledi bu dnceye gre. Ben buna inanamam. O halde determinizme inanmayan biri, tek are olarak Allah' kabul etmek zorunda kalr. Baka seenek yok. Olaylar, Tanr'nn nceden bilmesinin zorunlu kldna inanmak durumunda kalr bu kez. Bana dersen ki "determinizme inanmayan bir Ateistim ben." Sen unu savunmu olmaktasn: "Alemde nedensiz eyler de olur" bunu mu savunacaksn?
***

*** Dedi: Sonsuz sayda nokta varsa asla noktalar bitmeyecei iin bir metrelik bir mesafeyi bile asla bitiremememiz gerekiyor. Cevap: Neden sonsuz sayda nokta olsun ki? Demek ki bir metre tketilebildiine gre o sonlu saydadr. llebilen mesafeler sonlu noktadan oluur diyorum. Aksi halde bir milim de bir kilometre de sonsuz noktadan oluur demek durumunda kalrz ve iki adet sonsuz noktadan olutuunu sylediimiz eylerden biri dierinden byk olmamas gerekirdi. Ama byk, demek ki bir kilomet de, bir milimetre de sonsuz noktadan oluan eyler deil. Sonlu noktadan oluuyor demek olur. Halbuki benim sorum hacimsel zellik deildi. Zamansal lyd. kisi bu noktada kyas edilemez ki... *** Dedi:Bir metre iinde sonsuz sayda say vardr. Buna phe yoktur.nk virglden sonra sonsuza kadar rakam yazabilirsin asla bitmez. Cevap: Bana srekli bu rnek verilmekte, ancak burada unu gzden karyorsunuz: Rakamla zaman bir olmaz. Sen diyorsun ki: Sonsuz nokta var; delilin ise saylarn geriye ve ileriye sonsuzca gitmesi veya bir saynn matematikte sonsuza dek blnme olay. Ama burada u var dikkat edersen, bunlar varsaym, yani gereklii yok, siz diyorsunuz: Say sonsuz, neden? Kar taraf bir say dese, siz bir fazlasn diyeceksiniz. nk saylarn bu zellii var. Aslnda sonsuz say yok, sonsuz say dncesi var. Sizin sonsuz dediiniz saylar u an yok. Siz sylediiniz de, dnce boyutunda var. Ama zaman olay bununla kyaslanamaz. zaman varlktan dmez. Ben bir gerekten bahsediyorum. Zaman ezeli mi sonradan m? Size gre de(Ateizm) ezeli. Yani gemiimizde sonsuz zaman kavram var ve bundan kalamyor. Ben diyorum ki: Gemiimizde sonsuz bir sre mi geti? Hayr diyemezsiniz, Ateist olarak. O halde bana sonsuz zamann nasl geip bugne gelindiini syleyin. Ateistler big bang'a inanamaz. nanan Ateism'i zaten bilmiyor demektir. Size gre balang deil balangszlk olmaldr. *** Dedi: Zaman byk patlama ile balyorsa eer, bunun ncesini tartmann bir

anlam yok. Demek ki zamann bir balangc var. Cevap: Eer balamadan bahdedeceksek ncelik kavramndan da bahsetmen gerekir. nk nce olmazsa balamak da olmaz. Halbuki nce ifadesi de zaman kavramdr. Dolaysyla zaman balangldr demek yanl olur. *** Dedi: Gemiimizde sonsuz bir zaman geti. Cevap: Sonsuzluk geilir mi? geilirse ona neden sonlu denmiyor da sonsuz deniyor? *** Dedi: Soruya mslmanlardan cevap yok. Allah'n zgr iradesi yok, her ey nceden belirlendii gibi oluyor. Bundan kan ok nemli bir sonu var: Dualar gereksiz, Namaz gereksiz, Kuran'n emrettii her ey gereksiz. Her ey belirli, nceden yazlm. Allah nceden bildiini yapmaya mecbur. Buna da cevap bekliyorum. Cevap: Dua yanltr. Mantkl deil ama emrediliyor. Demek ki kullar saptrlyor ve yanl bir inanca itiliyor Allah tarafndan. Kuran'n emirlerinden namaz bahsi ise byle deil. Kendi yaptryor ibadetleri de, ama ibadetleri yaptrmadklarna da yapmalarn emir veriyor. Yani zulmediyor. Kaldramayaca yk yklyor kullarna. Ama bunlar isteyerek yapmyor. Zat gerei mecburdur Allah, baka yolu yok. Bilgisinin zttna eylem yapamaz. (Olacan bildii bir olay oldurmamazlk edemez). Zaten bunlar yzyllardr bilinen eyler. Filozoflarn bir ksm bunu syledi. "Mucibun bizzat" dr. Yani zat gerei zorunludur. Allah'n iradesi yoktur. Ancak Allah'n mecbur olmas bir eksiklik deildir. nk Allah kendisini zorlayan olmakszn zorunludur. Bilgisi kendisinden ayr deildir. Dolaysla Allah' aciz saymak hataldr. *** Kara delik diye birey yok. Kara birey nasl grnecek de delik olduu bilinecek? Bunlar hikaye, Stephen Hawking'i okudum. "Zamann ksa tarihi"adl kitabn; ad ok iddial ama ierii byle deildi ve kara deliklerin varlna delil getiremediini grdm. Varsaymlarla konuuyordu. Bunu bir hakikatmi gibi insanlara sylyorlar.
***

Allah yalanyor. Ama sonsuz gemiten bugne nasl geldi?

*** Zaman geiyorsa Allah iin de gemelidir. Ama gemiten bugne zaman, sonsuzluu nasl ap bize, bugne geldi? "Hayr sonsuzluu amad" dersen, zamann balangcn savunman lazm ki rezil olursun. nk balangc savunman iin "baka bir eyden sonra" demen lazm. Yani muhakkak "sonra" demen lazm ki, "sonra" deyince nceyi de kabul edeceksin. Halbuki "nce" kavram da zaman terimidir. *** Ne ayette ne de hadiste byle bir ey vardr. Allah'n zamandan ve mekandan mnezzeh olma durumu yani. Aksine Allah'n mekanl ve zamann Allah iin de getiine dair aklamalar mevcuttur. Bu ifadeler sonradan uyduruldu. Dedi: 100 metreyi koan bir atleti ele alalm. Bu atletin getii her nokta bir olay olsun. 100 metre iinde sonsuz sayda nokta var. Atlet 100 metreyi koup bitirdiinde sonsuz noktay gemi ve sonsuz sayda olay gerekletirmi olur. Sence bu rnekten
***

yola karak "sonsuz sayda olay gerekleebilir" sonucuna varabilir miyiz? Cevap: Varamayz. nk sonsuz sayda nokta olmas bir iddiadr; ama bu iddia yle bir delille rtlr. Buna gre 200 metrede de sonsuz sayda nokta var dersin, bu anlayla sen. Ama 200 metre, 100 metreden byktr deil mi? O halde sonu u oluyor: Sonsuz sayda noktadan olutuunu iddia ettiin 100 metreden daha byk bir mekan var. Bu da 200 metre. Ancak sana gre ikisi de sonsuz sayda noktadan oluuyor. Yani iki adet sonsuz sayda nokta kmesi var. Ama biri dierinden daha byk. soruyorum: Sonlu miktarda m yoksa sonsuz miktarda m daha byk? Sonlu miktar diyeceksin. Bende diyeceim ki sonsuz sayda noktadan olutuunu iddia ettiin 100 metreden, sonlu miktarda byk olan ey de sonludur. nk sonlu + sonlu = sonlu. O bakmdan hem 100 metre hem de 200 metre ikisi de sonsuz sayda noktadan olumaz. Bu rnek yanl olur. Zaman rneine kyas oluturmaz. ***
Gemiimizde sonlu mu yoksa sonsuz mu zaman geti? Sonlu dersen zamann balangcn savunmu olmadn m? Sonsuz dersen sonsuz zaman geer mi? *** Zamann balangc var m, yok mu? Yoksa, zaman bu ana sonsuzluu ap nasl geldi? Varsa ncesi olmakszn balang nasl olur? Halbuki ncelik de zaman kavramdr.

***
kelebek: imanmza bir ey olur mu? okan: (krat) nasl yani kelebek: yani her eyi Allah yaratyor okan: eee kelebek: bunu biliyoruz. Zaman, madde, alem. Bunlarn evvel yada deil olmas ne kadar nemli? okan: zaman nasl Allah yaratyor dersin. Allah zaten ezeli ya. Ezel zaman kavram zaten kelebek: diyelim ki sen bana bu soruyu sordun: zaman sonradan m? Bilmiyorum dedim okan: ee kelebek: bu iman etkiler mi? okan: tabi kelebek: nasl? okan: Allah da sonradan oldu demi olma kukusu ierir. kelebek: neden? Demem bende; Allah ezeli ama zaman bilmiyorum derim okan:

demezsen bile byle oluyor. nk ezeliyet zaman olmadan olmaz kelebek: tamam da, ne kadar nemli? nsanlarn ou bunu bilmez bile. okan: olsun, sen biliyorsun, sorumlusun. Hi bilenle bilmeyen bir olur mu? Kelebek: Alem olmazsa zaman olmaz, varlk olmazsa zaman olmaz, balantl okan: yani kelebek: dedim ya, varla gre zaman vardr okan: yani alem ezeli mi kelebek: alem ezeli demedim, alem ezeliyse zaman da ezeli dedim okan: sence alem ezeli mi kelebek: bilmiyorum okan: u anki kararn ne kelebek: onu bilmeye alyorum, u an kesin bir kararm yok okan: sonradan dediini varsayalm, zamanda m sonradan demi oldun kelebek: evet okan: bunun delili aklen var m kelebek: var, diyelim ki sen yoksun, hisin okan: ee kelebek: zamann yada alemin senin iin bir nemi olur mu okan: olmaz kelebek: ite bu okan: nasl kelebek: sen yoksan sana gre zaman da yoktur anladn m okan: ama ben bana greyi sormadm ki kelebek: sen olduunda bu zaman ve yer senin otomatikman etrafn sarar, iine alr okan: bana greyi sormadm kelebek: yani i olaylar da, hareket de. ite beraber olduunun kant aklen bu. okan: byle cevap olmaz ki kelebek: varlk olunca olur, olmaynca olmaz

okan: sence bu konu kader konusunun ka misli zor kelebek: ok daha zor okan: ka kat sence kelebek: felsefenin son noktalar belki de, beynim patlayacak gibi oluyor okan: ciddi mi kelebek: dnp dnp iinden kamyorsun okan: yle kelebek: ve vesvese srekli tetikte okan: ne vesvesesi, Allah inkar m kelebek: hayr, ama o tehlikeler de var. Yani salam iman olmayann imannn gitme ihtimali yksek okan: ldrr m diyorsun kelebek: evet okan: peki sen neden ldrmadn kelebek: nk dizginlemeye alyorum okan: neyi kelebek: kendimi okan: a biraz kelebek: uurumun kenarna geldiimde geri dnyorum okan: yani dnmekten vaz m geiyorsun kelebek: evet, aklma baka eyler getiriyorum okan: her gn dnyor musun peki kelebek: evet, hemen hemen her gn okan: akamlar m, yatarken mi kelebek: genelde akamlar okan: bana bu anlardaki duygularn anlatsana ,yani tek bana dnrken kelebek: tek bama dnrken, ben sanki bir hayalet oluyorum, her yeri dnyorum, hayal ediyorum. Gemie balangca gitmeye alyorum dnceler de. Ama byk kaplara gelip taklyorum

okan: ben millete soruyorum: Gemiimizde zaman geti mi? diye. ne dersin buna kelebek: nasl yani okan: soru bu kadar kelebek: gemi kapanr, geri dn olmaz okan: Gemiimizde zaman geti mi kelebek: sanrm geti okan: peine unu soruyorum: kelebek: ee okan: sonlu mu yoksa sonsuz mu zaman geti? mesela sonlu derse kelebek: sonlu demesi gerekir okan: zamann balangcn savunmu oldun diyorum kelebek: neden okan: ama balangc savunmak iin baka bir eyden sonra olmas gerekir. Halbuki sonra varsa nce de vardr ve bunlar yine zaman kavramdr diyorum. Ne dersin bu yoruma kelebek: konu u, sen zaman nasl tanmlarsn okan: geen birey kelebek: nasl geen bir ey okan: nce ve sonra diyebiliyorsan bu zamandr kelebek: diyelim ki Dnya Gnein evresinde 182 gnde dnseydi; o zaman aylar 30 deil 15 gn olurdu. Bir gn 12 saat olurdu. Yani zamann belli bir ls yok okan: kasdettiim o deil zaten, normal ncelik ve sonralk kelebek: yani zaman bir yerde dursa, dikkat et bak dursa diyorum, kelebek: o zaman son gelir mi; okan: iyi soru. Sen dediklerim hakknda yorumlarn syle kelebek: o dediin doru okan: doru mu kelebek: zaten bir ey olmadan sonras olmaz okan: bir dakika, o yoruma doru dediysen, kii soruya sonsuz demek zorunda

kalmayacak m kelebek: evet ite bu zaten alemle ilgili okan: yani gemiimizde sonsuz zaman geti diyecek deil mi kelebek: evet, sonsuz zaman geti diyecek, o zaman da kendi u an nasl oldu okan: sonsuz zaman geer mi diye sormak yanl m peki kelebek: gemez okan: yleyse ikisi de mantken olmuyor deil mi? kelebek: evet, ite burada taklyorum zaten. O yzden kararszm, bak nemli bir noktaya deindin. Burada kalyorum ben. okan: katlyor musun bana, ikiside mantken olmuyor deil mi? kelebek: mantken olmuyor. okan: ama sonlu ve sonsuzdan baka bir alternatif var m? Zaman iin, sorduumuz soru iin kelebek: hmm, bu nemli okan: ne adan kelebek: baka bir alternatif olabilir mi sence? bak bunu dnmek lazm okan: geende birine dedim: Acaba sonlu ve sonsuz aras birey mi var kelebek: ki saattir ne dolandryorsun. unu batan desene yahu okan: yle mi, nemli mi sence kelebek: oook nemli tabi, belki yle bir alternatif var ise, o zaman o iki sorunun da cevab olmu olur okan: yle aklmdan geti kelebek: sper okan: bir de bir ara birine sordum o ok bilen arkadaa okan: dedim ki kelebek: ne dedin okan: belki de gemiimiz de zaman gemedi? O da ard. Sadece aklmdan geti. ne dersin kelebek: hmm okan: denize den ylana sarlr misali bizimkisi

kelebek: nc bir alternatif. bu foton gibi oldu. bilim adamlar dedi ki: Foton bir paracktr. Bakalar da dedi ki dalgacktr. Sonra asl gerein ne olduunu kim buldu biliyor musun okan: ee kelebek: einstein okan: ne dedi kelebek: foton hem dalgack hem de paracktr okan: foton ne ki kelebek: k okan: bu kadar m kelebek: evet okan: k demeti mi kelebek: evet, hem dalgack zellii gsteriyor, hem de parack duruma gre deiiyor yani okan: parack ve dalgack ne demek kelebek: parack u: mesela bir foton uzayda hzla gidiyor nne bir cisim geliyor buna arpyor ve geemiyor. Ama bazlar da etrafndan bir dalga gibi dolayor. rnek vereyim: imdi gece yaktn okan: ee kelebek: kapy araladn, kapnn glgesini takip ettin, kapnn glgesi var okan: anlamadm kelebek: kesiyor kap, ama o karanlk blgede de bir miktar aydnlk olur. anladn m okan: anladm kelebek: tamamen karanlk olmaz okan: evet., bu mu etrafnda dolama kelebek: evet okan: dalgack yani kelebek: dalga eklinde yaylma okan: br nasl, parack kelebek: para da, bir yere arpt m kalr geemez.

okan: duvara gibi kelebek: evet okan: anladm kelebek: mesela bir deney yapmlar. yar saydam bir aynaya foton gndermiler. baz fotonlar aynaya arpp yansyor, bazlar da dalga gibi iinden geiyor. bu yani olay. okan: ben dedim ya: zaman acaba sonlu ve sonsuz aras bir ey olabilir mi diye, bunun olabileceine dair bir rnek mi bu verdiin k olay kelebek: evet, o yzden verdim rnei
*** Dedi: Toparlarsak madde, enerji haliyle ezelidir. Cevap: Zamana balangc var dedin. Halbuki ezelilik de zaman kavramdr. Sen ezelilii kabul edince mecburen zamana ezeli demen gerekmiyor mu? *** ***

Zaman zamanda m yoksa zamanszlk da m geer?

Dedi: Kesin olan, Big Bang olmusa, ki bunu bilim adamlarnn ezici ounluu kabul ediyor, ondan nce "zaman" sznn hi bir anlam yok. Cevap: Big bang Allaha inandn syleyenler savunuyor. Alemi yoktan yaratt demeye getiriyolar. Ama Allah alemden nce diyorlar. Demek ki nceyi kabul edince zaman da kabul etmi oluyorlar. nk nce zaman kavram olmadan dnlemez. Ateistler zaten big bangi savunmuyor. Onlar maddenin dolaysyla zamann ezeli olduunu savunuyor. Ancak ne var ki dn izlediim bir belgeselde evrimi dolaysyla ateizm gryle Dnyay anlatyor. Ancak alemin balangcndan yani big bang dan szediyor. Yani bunlar neyi nasl savunduunu bilmiyor. Ben de byle deyince ateizm nasl olur da big bangi savunmaz ki deniyor. Mantken madde ezeli, ncesiz, balangsz diyen ateizm, nasl olur da maddenin varlnn balangcn savunan big bang savunur? Dedi: Zaman geti mi diye sormak gereksiz. Olaylar bir birine zincirleme olarak devam ediyor. Etken, edilgen, etken, edilgen...... diye sonsuz bir ekilde.
***

Cevap: Peki bu olaylar zincirinde biz gemiimizdeki sozsuz sayda olayn ardndan m sralandk? Buna karlk dedi ki: Sonsuz sayda olayn ardndan demek yanl olur. nk hala o sonsuz sayda olaylardan yalnzca bir tanesiyiz. Yani hayr. Dedim: Ama unu da diyen sendin: Olaylar bir birine zincirleme olarak devam ediyor. Etken, edilgen, etken, edilgen...... diye sonsuz bir ekilde. Gemie doru sonsuz gitmiyor mu bu olayla? Evet diyosun. O halde

gemiimizde sonsuz sayda olayn olduunu ve bittiini sylemi olmuyor musun? Allah zamandan mnezzeh deildir. O'nun iin de zaman geer. O'nun iin zaman gemese Allah'a ezeli denir miydi? Zira ezelilik zaman kavramdr, ncesiz demektir.
***

*** Ateizm neden big bangi savunamaz? nk big bang bir balangc savunmaktr. Yani maddenin ve olaylarn bakangc. Ancak balangtan sz etmek iin bir baka eyden sonra olmas gerekir. Bu olmam olsa, ona balangsz yani ezeli denmesi gerekirdi. Dolaysyla ateistler bu big bangten nce ne vard? sorusuna Allah eklinde cevap veremediklerinden, maddenin balangcn savunamazlar. Eer ateistler bu soruya yani patlamadan nce ne vard? sorusuna yokluktan sz edilir derlerse bahsettiiniz yokluk durumu sonlu mu yoksa sonsuz sre mi devam etti? denir. Sonsuz sre derse, sonsuzluun sonuna varlamaz deyip, bu patlamaya sra gelemezdi denir. Eer onlar bu yokluk durumu sonlu sre srd derlerse, derim ki: sonlu sreden bahsettiinize gre patlamadan sonlu bir sre nceye kadar geri gidildiinde bu sre zarfnda yokluu kabul ettiniz. Peki ya bunun ncesin de ne var da siz bunu burada balattnz; yani yokluk durumunu deriz. Bu sefer diyecek szleri kalmaz. Ksacas bir ateist unu savunmak zorundadr: Madde, cisim, olaylar ezelidir. Olaylar sonsuz sayda olmutur ve bize sra gelmitir. Artk gerisini kendi dnsn. Sonsuz sayda olay nasl sona erdi? Bakn bu soru hem ateistlerin hem de Allaha inananlarn ortak sorunlardr. ki gr de bu suale cevap veremediler.
*** Big bangla alakal olarak yukarda yazdm yazya, birisi u ifadeyi kullanarak bu teoriyi yani big bangi eletirdi:

Olmayan bir ey nasl patlar? Bence bu mthi bir yorum.

*** Allahn irade etmedii bir eyi emretmesi ve olmasn irade ettii bir eyden de nehyetmesi caiz midir?

*** Zamana yok diyorsan unu diyor musun "Allah vard hi birey yoktu." "evet" dersen, unu da diyor musun: "Allah alem varken de yine varlktayd." buna da "evet" dersen Soru: Bu iki cmledeki durumlar farkl m deil mi? "evet farkl" dersen neye gre farkl ncelik ve sonrala gre mi? derim, "evet" dersen, sen zamana var demi olmadn m? Azlarn bile ap da bu hadisleri yorumlayamazlar zgr iradeciler. Sana bir anm anlataym. Ben ilahiyat hocasyla "tefsirciydi" kaderi tartyorken dedim ki: "Kader hadislerini ne yapacaz? Onlar pe mi atacaz." Bana dedi ki: Ben bu hadisleri inkar ediyorum. "Ama Buhari ve Mslimden de var" deyince; tereddt etmeden "Olsun Buhari Mslimden, kabul etmiyorum" deyivermiti. Sence neden byle dedi? nk o bu kader hadislerini biliyordu ve zgr iradeyi savunmak iin bu hadisleri inkardan baka aresi yoktu. Unutma ki kaderi inkar eden Mutezile mezhebi de bu hadisleri inkar etmiti.
***

*** Allah hamile brakan mdr. Hayr derseniz neden Allaha size ocuk vermesi iin dua ettiniz?

Allahn fikri var mdr? Allah vcutsuz olarak m mevcuttur? Allah er ilemi midir? evet denirse ona erir ( erri ok olan) denir mi? Allah kullar iin mmin olacaklar bir iman, kafir olacaklar bir kfr, itaatkar olacaklar bir taat ve asi olacaklar bir isyan yaratm mdr? Allah zulmetmeye kadir midir? Allahn zulmetmesi imkansz mdr? Dnya da Allahn faili ( yapcs) olmad bir zorbalk ve zulm var mdr? Allah zulmetmez diyenlere soru: Allah zulmetseydi durum nasl olurdu? Onun ilahln kabul etmez miydiniz?

Bir den e kadar sesli saydn m? Peki sen bir ile arasnda biraz beklemedin mi? bekledin. te bu bir saniyedir. Yani zamandr. Bunu soruyorum. Bu Allah iin gemez mi? Ama senin iin geiyor; Onun iin neden gemesin?
*** *** Allah olmayacan bildii bir eyin olmasna kadir midir? *** Allah kullar iin yapt eylerden daha iyi olan yapmaya kadir midir? Evet derseniz bu cimrilik deil midir? *** okan: (krat)

neyden sonra yaratt alemi esedullah: istedi anda yaratt okan: ezelde mi istedi sonradan m esedullah: istedii anda istedi, senle yzyze grmemiz lazm, inan ki kafam atlayacak artk. Kimse anlamyor ya da biz ok ileri zekalyz okan: benim ok atlad sra sen de. Sen nce bu konuda ne anladn yaz. Problemi yaz esedullah: ben diyorum ki: En byk soru u: Sonsuz zamann sonuna gelinebilir mi? Yani u yaadmz ana okan: ite sktmz soru bu esedullah: ama kursat korkuyorum. Niye dersen? O zaman Allah da ezeli deil. Bana yardm et okan: Ben 2005 son ayndan, 2006 ubatna dek bu yzden Allahn varlnn balangcn savunmutum. nk alemin balangcn savunuyordum. Nedeni ise senin de dediin gibi alem ezeli olsa sonsuz zamandan bu ana nas gelinebilir? Bunu yantlayamadm. esedullah: kafay yiyecem bundan ite okan: o bakmdan aresiz Allaha sonradan varla geldi dedim. Ancak sonra baz filozoflarn bunu anlayp aleme ezeli dediklerini grdm. Dolaysyla teselsl

yani olaylar zincirinin sonsuzca geri uzanmasn kabul edenlerin olduunu anladm; bu beni rahatlatt ve bu gr savunmaya baladm. imdi seni rahatlatacam. esedullah: dinliyorum okan: bunu bir forumda biri bana demiti. Ancak kesin yant olmayp sadece bizi sktranlarn bu sorusunu onlarn ayn yntemiyle lehimize evirme taktiidir. Onlar ne dedi: Madem alem ezeli leyse sonsuz zamann sonuna nasl gelindi? Madem gelindi demek ki sonsuz zaman deildi; aksine sonlu zamand dediler. Sonlu olunca da sonlu zamann ba ve sonunun olmas gerekir. Sonu u bulunduumuz andr, ba ise alemin yoktan varla geldii andr dediler. Okey mi buraya dek? esedullah: evet okan: ancak onlar bunu dediler ama kendilerinin bu savunduklar dncenin Allahn yoktan varla gelmesini savunmaya gittiini gremediler; bu sebeple rahat davrandlar. imdi biz diyoruz ki: Siz bunu grmeseniz de sonu bu. esedullah: evet okan: bizde Allahn ezeli olduunu onlarn delilinin aynsyla ispatlayacaz; onlar bu ynden sktracaz. Diyoruz ki: Eer Allahn varlnn balangc varsa; bir balangtan sz etmek iin muhakkak ncelik kavram gerekir. Yani zaman olarak daha nce bir ey olmas gerekir. Okey mi? esedullah: evet okan: nk balang ancak zaman da olur. Anladn m bunu? esedullah: evet okan: durum madem ki byle, size gre Allahn varla gelmesinden nce zaman var. Buna evet demiyecekler mi? esedullah: evet okan: ya da demek zorunda kalmayacaklar m? esedullah: evet okan: biz onlara ayn soruyu soruyoruz: Peki Allahn varlndan nce sonlu mu yoksa sonsuz mu zaman geti? Ne diyecek? Sonlu derse bunun sonuna Allahn varla gelme an diyecek. Bana diyecek bir ey bulamyacak. Zaman derse, zamann balangc derse; deriz ki: Her balang zaten zaman da olur; dolaysyla zaman, zaman da balad demi olur ki samadr deil mi? esedullah: aynen okan: dolaysyla sonsuz demek durumunda kalacak. Soru uydu: Peki Allahn varlndan nce sonlu mu yoksa sonsuz mu zaman geti? Sonsuz deyince, onlarn bize dediinin aynsn biz diyeceiz: Sonsuz zamann sonuna varlabilir mi? Hayr diyecek. Neden sonsuz dedin madem yle diyeceiz. Yani onlarn bizi

sktrdklar delilin aynsn onlara kar kullanacaz okey mi? esedullah: ok okan: imdi seim meselesinde sadece u soru kald: Madem Allah ezeli diyene de, sonradan diyene de ayn kuvvetli soru sorulabiliyor. yleyse imdi dneceiz: Allah mantken ezeli mi olmal yoksa sonradan m? okan: imdi seninle kaderi konualm esedullah: sana bir konuda kzdm. Dedim ki zgrdnce forumunda: Madem cebir var, o zaman cennet cehennem niye var? Allah kendisini mi cezalandryor? Sen ne dedin hatrlyor musun? okan: hayr esedullah: istemeden mecburen yapyor, yapmak olduunu yapmak zorundadr dedin okan: ardn m bu cevaba esedullah: hem de nasl. Eve gittim, bana kafay yedirdin. Ama bir yandan da kendime kabul ettirmeye alyordum. Dedim ki: Nasl mecbur olur? okan: peki yle deyince izah yapm mydm esedullah: yapsaydn kafay yemezdim okan: yapmam mydm esedullah: ok ksa cevap verdin uyuz ettin beni. Sonra ben Allahn iradesi olmadn kabul ettim. O zaman otomatikmen kabul etmi oldum bunu okan: nasl ettin peki esedullah: Allahn iradesinin olmadn m? Allah u an karmda duran ocuun buraya gelmesine engel olabilir mi? okan: olamaz esedullah: ee nerede kalyor irade etmesi? okan: Allahn neden iradesi yok? onu akla esedullah: her ey bildii gibi olmak zorunda. Yani bu ocuun buraya geleceini ezel de biliyordu deil mi? okan: evet esedullah: bunun tersini yapm olsa ilmine ters decek. Bildii yanl kacak okan: dolaysyla seim olay yoktu deil mi? esedullah: yok okan: soruyorum: Allahn zgr iradesi yokken insann nasl olabilir?

esedullah: yok ki zaten. Bak ne diyoruz dua ederken: Allahm sen nasip edersen haca gideceim. okan: evet yle deniyor esedullah: peki etmezse? Haca gitmeni kim engellemi oluyor? okan: Allah zorlam gnah ilettiriyor esedullah: evet okan: bak kader inanc sence bu deil mi? esedullah: evet okan: peki zgr iradeyi savunmak kaderi inkar mdr? esedullah: evet okan: peki cuma namaz klyor musun? esedullah: klyorum okan: arkasnda kldn imamlar cebirci mi sence esedullah: deil okan: tamamna yakn cebirci deil okey mi esedullah: ok okan: peki bunlar kaderi inkar etmi olmad m? esedullah: evet, diyor ki: kader vardr, ne yapacan bellidir. Sonra diyor ki insan zgrdr. okan: dolaysyla kafir deiller mi? esedullah: imamlar m okan: evet, geneli esedullah: bilmeden ama okan: olsun, dolaysyla kafir deiller mi? esedullah: savunduunun nereye gittiini bilmeden okan: kafir mi? esedullah: illa istediin cevab alacaksn, yok cevap sana okan: vereceksin esedullah: sen biliyorsun ne diyeceimi okan:

senden duyacam esedullah: sence niye zor geliyor sylemesi, bir dn bakalm okan: alk deilsin esedullah: hayr o deil okan: ya ne esedullah: bir dzen yklyor anladn m? okan: olsun, dnceni syle, daha bu balang, neler var daha, cesur ol esedullah: olmasam burada seninle konumam okan: onlar bunu savunmakla kafir olmaz m esedullah: evet olurlar ama bilmeden okan: peki kafirin namaz caiz olur mu? kafirin arkasnda namaz klnr m? esedullah: yok okan: sende klamazsn o halde yle olmuyor mu? esedullah: ok okan: ben alt yldr klmyorum. Bundan byle klma. Allah sence adaletli mi ve zalim mi? Unutma ki sen artk bunlar kabul etmekle sulanacaksn esedullah: biliyorum okan: eer bunlar kabul etmezsen ayaklarnn stnde duramazsn. Eer Allah zalim ve adaletsiz demezsen seninle top gibi oynarlar. Bunlar kabul etmeden cebr savunulamaz. Acak yle bir sorun var: Kuran da Allahn zalim olmad anlatlr. Buna unu diyeceksin: Aslnda Allah zalim ama kullarn saptryor bu ayetlerle. Milleti nasl saptryor biliyor musun? rnek vereyim: Mlk 2 de yle deniyor: Allah hayat ve lm hanginizin daha iyi amel yapacan imtihan iin yaratt. Bunu okuyan diyor ki: mtihan iin zgr irade gerekir. Ve bunu demekle hakl. mtihan iin bu art deil mi? esedullah: evet okan: ve Kuranda zgr irade varm gibi anlalabilecek pek ok ayet var deil mi? Ve cebir ayetleri de var esedullah: evet okan: adam bu ayete bakp zgr irade lazm deyip cebr ayetlerini baka manada yorumlamak lazm diyor ve okan: kaderi yani cebri inkar ediyor. Bu kadar basit; o halde Kuran artk baka gzle oku, gzn drt a. Biraz nce sen dedin ki: Allah n mantken iradesi yok. Ama Tekvir son ayet ne diyor: Allah dilemedike siz dileyemezsiniz. te bu

kadar; Allah Kuran da yanl bilgiler de veriyor. Biz manta bakacaz. Ayetin d anlam manta uygunsa onu direk alacaz esedullah: tamam da kursat ite bunu insanlara nasl anlatacaksn? Herkes bizim gibi kafa yormuyor ki.. okan: anlyorum seni, Zaten ayette ne deniyor: Araf 179: Yemin olsun ki cinlerin ve insanlarn bir ounu cehenem iin yarattk. Baka ayette: nsanlarn ouna uyarsan seni saptrrlar. Aslnda saptran Allah; Burada kullara izafe ediliyor.

*** Yukardaki diyalog da akladm dnceyi forumdan biri syledi: Kursat, senin izlediin yoldan gidelim ve zaman kavramndan ckmadan geriye doru gidelim. Senin de dediin gibi, alemin varla dnmesi icin bir bekleme zaman gecti diyelim ve bu bekleme zamand a sonlu olduu icin baslangcna Allah deyip, Allahn varlnn baslangcnn olduunu kabul ettiimizi dsnelim. O zaman bu durumda Allahn baslangcna kadar bekledii zamann baslangc neydi? Yani Allahn baslad zamana gelene kadar geen bekleme sresi sonlu ise, o zamann baslangc neydi? Sonra da Allah baslatan bekleme sresinin baslangc neydi? Sonra o zamann baslangc neydi? diye diye, sonuc gene Sonsuza yani Allaha cikar. O yzden adnan "Allah doudan batya, her seydedir, her yerdedir" diyor. Bu yuzden zaman kavramndan ayrlmak zorundasn. Bu fikirleri zamani olarak dsnmemen gerekir. Sonlu yada sonsuz seceneklerinden baksa, kcck insan beyinlerimizin almadg baska seceneklerin de olduunu en azndan kabul edebilirsek, cks yolunu da oradan bulabiliriz diyorum. Not: ben Krat diyorum ki: bu ahsn yapt izah mthiti ve bunu yukardaki esedullah ile yaptm diyalog da detayl anlattm. Benim iin hayati deeri olan bir izaht. *** Artk Allaha zalim demiyorum. Zulm yaratan Allah ama iradesi olmadndan bunu isteyerek yapmadndan dolay Allaha zalim demiyorum. Nasl camdan biri ylesine ta atsa ve bu bir mslmann kafasna dse, bu kii bu eylemi isteyerek yapmad iin zalim denemezse, Allah da isteyerek bu fiilleri ilememesi dolaysyla ona zalim denemez . *** "2008 mays" Artk Allah'n grmesini hakiki manada kabul ediyorum. Eskiden grmesini grlebilecek olanlarn bilinmesi eklinde tevil ediyordum. Ve "hakiki anlamda Allah grmez" diyordum. Artk hakiki anlamda grr diyorum; ve eskiden Allah'n ahirette grlmesini inkar ediyordum, artk onu da kabul ediyorum. Ancak Dnyada grlemez diyorum. Allah'n iitmesini de hakiki anlamda artk kabul ediyorum. Eskiden duyulabileceklerin bilinmesi anlamnda tevil ediyordum. *** Soru: Zaman Allah m yaratt? evet derse Allah zaman yaratmak iin bekledi mi beklemedi mi? bekledi derse, Beklemek zaman alr. yleyse Allah zaman, zaman iinde (zamanda) yaratm olmad m? Dolaysyla bu szle elikiye dm olmadn m? Zaman yaratmak iin beklemedi derse, Allah ezeli olduuna gre, bu sze gre zaman da ezeli olmu olmuyor mu? *** Allah alemi sonradan m yaratt? "Evet" denirse, de ki: Neyden sonra yaratt? gerisini daha nce yazdk. *** imdi yazacam delil, zgr iradeyi savunanlarn en ok kulland delile kardr, ok etkilidir. Temel soru: "Allah ne yapacamz nceden bildii iin yazd diyenlere soru: Allahn yazdklar irade ettikleri miydi yoksa iradesi dnda olacaklar myd?" zah: Onlara (zgr iradeyi savunanlar) sorsan: Bizim yaptklarmz nceden yazl myd? evet derler. Zira Kuran da bu geer (hadid 22- 23) onlara de ki: Biz nceden yazlan yapyorsak hr irademiz nerede kalr? Sana der ki: Allah kulunun zgr iradesiyle ne yapacan nceden bildii iin byle yazd. Yoksa yle yazd diye sen yle yapmyorsun ve takvim rneini verir. "Takvimi hazrlayanlar nceden yazd iin mi gne tutuldu yoksa tutulacan nceden bildikleri iin mi yle yazdlar" derler. Millet der ki: "Tutulacan bildikleri iin, o tarihte (mesela 10 austos) tutulacak diye yazdlar." Onlar da der ki: "Peki takvime o tarih de tutulacann yazlmas gnei hareketlerinde zorlar m?" Millet der ki: "Zorlamaz." Onlar da der ki: "te byle; nasl ki takvime (misal 10 austos) Gne'in tutulacann yazlmas, Gne'i hareketinde zorlamyorsa, Allah'n da nceden kulun yapacaklarn yazmas kulu zorlamaz. nk Allah kulun yle yapacan nceden biliyor, bildii iin yazyor." Bu izahlarn daha detayl olarak piyasadaki kaderle ilgili kitaplardan okuyabirsiniz. Devaml bu rnei verirler. Buna kar nceden uzunca bir izah veriyordum. Ama hem anlamas hem anlatmas zor. imdi ise ksaca bir cevap

vereceim. Anlatmas ve anlamas kolay. Onlara deyin ki: "Biz nceden yazlan m yapyoruz?" Evet der, hayr derse, hadid suresi 22- 23 syle. nceden yazlan yapyoruz deyip de takvim rneini (tren rnei de var; yksekte durursun iki tren geliyor, bunlarn arpacan sen biliyorsun, onlar bilmiyor. Sen yksekten gryorsun. Sen bildin diye mi bunlar arpt? yle ey olur mu derler. Bu deiik bir rnek. Sonuta Allah'n nceden bilip ne yapcamz yazmas bizi zorlamaz demeye getirecek laf) anlatr sana. Sonra ona de ki: "Allah'n yazdklar irade ettikleri miydi yoksa iradesi dnda olacaklar myd? Eer iradesi dnda olacaklard derse, De ki: Allah'n iradesi dnda bir ey olur mu? ehli snnet "Herey Allah'n iradesiyle olur" diyor. Eer yazdklar Allah'n iradesiyle olur derse, de ki: Yani zina edenin bu yaptn Allah irade etti yle? Hayr derse, de ki: Hani yazlanlar Allah'n irade ettikleriydi. Evet zinay da Allah irade etti (diledi) derse, de ki: Allah'n olmasn irade ettii bir olay, ben engellemeye kadir olabilir miyim? Olamazsn derse, de ki: yleyse zina yapan, engellemeye kadir olamad bir olay m iliyor. Hayr derse, de ki: elikiye dtn. Evet engelleyemedii bir olay iledi derse, de ki: Ben engelleyemeyeceim bir olay ilerken hr iradeye mi sahibim yoksa zgr iradem yok mu? *** "lim maluma tabidir" meselesi ( zgr iradeyi savunanlarn en ok syledikleri izah "Allah ne yapacamz nceden bildii iin yazd, o bakmdan hr irademiz var" dedikleri izahn hatal olduunu bir diyalog da gserdim, msn konumas) _<murat830> diyoruz ki: Allah'n ilmi yanla dner mi, yani bildii yanl kar m _<murat830> yok diyorlar, dnmez; olaylar Allah'n bildii gibi olur. Bu sefer deriz ki yleyse bizim ne yapacamz nceden belli, nerede hr irademiz _<murat830> bu sefer ne diyorlar, sen syle _<Osmanl_> sadece biliyor, etkilemiyor, bilmesi demek etkilemesi demek deildir ki _<murat830> yle diyorlar, peki nasl rnek veriyorlar _<Osmanl_> onu bilmiyorum _<murat830> anlataym, genelde iki rnekleri vardr. Takvim rnei, tren rnei _<Osmanl_> onu biliyorum _<murat830> hangisi _<Osmanl_> takvim _<murat830> syle _<Osmanl_> gune tutulmas takvimde yazar. Derler ki: ki sene sonra urada gune tutulmas olacak <Osmanl_> takvmde yazd iin mi gune tutulacak yoksa gune tutulaca iin mi takvmde yazar _<Osmanl_> gune tutulaca iin yazar deil mi _<murat830> evet derler _<Osmanl_> biz yapacamz iin Allah bilir, Allah bildii iin yapmayz <murat830> sonra, gerisi var m _<Osmanl_> bu kadar _<murat830> gerisi de var _<Osmanl_> hmm _<murat830> unlar derler: "Nasl ki yazlmas gnein hareketini etkilemiyorsa, Allah'n yapacaklarmz nceden yazmas da bizi zorlamaz." _<murat830> okey mi <Osmanl_> evet _<murat830> btn bu izahlar u kelimeyi sylemek iindi: "ilim malum'a tabidir." Bu ifadeyi Said Nursi 26. szde syler. imdi onlarn neyi kastettiini ve nasl yanldklarn syleyeceim. _<Osmanl_> evet _<murat830> ilim maluma tabidir szyle kabaca Allah'n nceden bilmesinin bizi zorlamadn, etkilemediini sylerler. Detay u: ilimden kast Allah'n ezeli ilmidir, malum demek bilinen olaylar demek yani olaca nceden bilinen olaylar demektir. Tabi olmak demek u demektir; renci hocasyla tartyor sonra hocam haklsnz diyor. Bu rnekte hoca m renciye tabi yoksa renci mi hocaya tabidir? _<Osmanl_> renci hocaya tabi _<murat830> ok, bir rnek daha vereyim: ocuk dedesine diyor ki: Dede cimbomlu ol, dede yok diyor, ben takm tutmam. ocuk srar ediyor, dede tamam cimbomluyum diyor. Hangisi hangisine tabi oldu? _<murat830> dede ocua deil mi _<Osmanl_> evet _<murat830> ok, burada iki kavram var; tabi olan ve tabi olunan deil mi _<Osmanl_> evet _<murat830> rnekte cimbomlu olma noktasnda, tabi olan m zaman olarak ncedir yoksa tabi olunan m? _<Osmanl_> tabi olunan mantken _<murat830> tabi olunan m ncedir diyorsun _<Osmanl_> mantken oyle _<murat830> doru cevap bu ama acaba attn m, nedenini syle

_<Osmanl_> Cimbomlu olma bakmndan ocuk zaman olarak nce deil miydi? tabi olunan da ocuk deil mi? _<murat830> Tabi olunan olacak ki, tabi olandan bahsedilebilsin deil mi? _<Osmanl_> yle _<murat830> bravo, imdi son adm kald. Hani zgr iradeciler ilim maluma tabi diyorlard ya _<Osmanl_> evet _<murat830> bu ifade de, ilim ezeliydi, sonradan olacak olaylara tabi dediler deil mi _<Osmanl_> evet _<murat830> halbuki zaman olarak nce olan, tabi olan olmayp, tabi olunan deil miydi? _<Osmanl_> hmm, sonray once yapmlar _<murat830> aferin. Aslnda ilim maluma tabi deil tersi malum ilme tabi olur deil mi? _<Osmanl_> evet mantken oyle _<murat830> ite bunu 800 yl nce bn Rd syledi, ama pek izah yapmad. Metin zdemir diye biri var; zgr iradeyi savunan bir ilahiyat; ilim maluma tabidir sz yanl diyor. Allah nceden bilirse zgr irade kalmaz diyor. Ve Allah nceden olacaklar bilmez demeye getiriyor; hesap et. _<Osmanl_> ama bilmesi bizi etkilemiyor diyoruz. _<Osmanl_> malum Allah'n ezeli ilmine tabi olunca, zgr irademiz kalr m? _<Osmanl_> kalr _<murat830> nasl kalacak _<Osmanl_> Allah'n blmesi bizi etkilemez ki _<murat830> sen Allah'n nceden belli ilmine uygun hareket etmeyecek misin? Allah'n ilmi bizi etkilemez diyeceksen, mecburen Allah'n ilmi maluma tabidir demek zorundasn. Baka yolun yok. onlar bunu diyorlar ve rahatlar; nk hata yaptklarn bilmiyorlar. _<Osmanl_> irademiz yok diyorum o halde <murat830> irademiz var ama yine de mecburuz. nk irademizi yani seimlerimizi Alah yaratr _<Osmanl_> zgur irade var m yok mu _<murat830> yok ancak irademiz var. Bunu earilerin kesb teorisi zd _<Osmanl_> var m yok mu; ikisi birden nasl oluyor _<murat830> ite oluyor. Bunu Gazali de syledi _<Osmanl_> msal ver _<murat830> hkmdar diyor ki: unu ldrn ve cellat ldryor. Bu rnek de, bu adam hkmdar ldrd denebilir mi? _<Osmanl_> hmm _<murat830> denebilir mi _<Osmanl_> denebilir _<murat830> ok, cellat ldrd denebilir mi _<Osmanl_> evet _<murat830> ok, ikisi de doru deil mi _<Osmanl_> evet _<murat830> neden _<Osmanl_> hkmdar ldr dedi _<murat830> emir verme ynyle ldrd denebilir deil mi _<Osmanl_> evet _<murat830> cellat da hakiki anlamda ldrd deil mi _<Osmanl_> evet, biri etkileyici biri uygulayc _<murat830> insanlarn hareketlerini Allah'n yaratmas ynyle yaplan eylemi Allah yapt denebilir mi _<Osmanl_> denebilir _<murat830> ve bir insan da, namaz klma hareketini Allah yarattn da o insan iin namaz kld denir deil mi _<Osmanl_> evet _<murat830> grdn gibi fiili hem Allah hem kul bu ynyle yapar. Bu kadar basit. Bu Earilerin kesb grdr. rnek de "kul namaz kld" diyoruz. Ama Allah'n yaratt hareketi yapt iin zorlama altnda deil mi? _<Osmanl_> evet, anladm _<murat830> ok _<Osmanl_> hem irade var hem de Allah'n zorlamas _<murat830> evet _<murat> mesela biri iki imek istedi, bu irade deil mi? _<Osmanl_> irade, insann kendi istemesi _<murat> ayn zaman da dnce deil mi? _<Osmanl_> dnce derken.. _<murat> dnce, istek, iki imeyi istemek ayn zaman da dnce deil mi? _<Osmanl_> evet _<murat> imdi u soruyu soracaksn; Bu onlarn zayf noktasdr, diyeceksin ki: ki ime dncesini Allah yaratt iin mi kul byle dnd? Bu kalb ezberle,

o "evet" diyemeyecek, neden? Syle bakalm, neden "evet" diyemeyecek? _<Osmanl_> zgr irade nerede kalacak _<murat> zgr irade olmaz deil mi? nk Allah'n yaratt dnceyi kul engelleyemez deil mi? mecbur dnm olur deil mi? Anladn m? _<Osmanl_> anladm _<murat> ok, o bakmdan Allah onu yaratt iin dndm diyemeyecek. Bunu diyemeyince de ne diyecek bilirmusun? unu diyecek: Sen istersin Allah yaratr. _<Osmanl_> evet _<murat> sen diyeceksin ki: Ben o istemeyi soruyorum zaten; onu Allah m yaratt? O hala anlamam grnmekde srar edecek. Diyecek ki: te sen o dnceyi istersin, Allah da onu yaratr. Bunu belki be sefer diyecek. Neden biliyor musun? Yani neden anlamam grnecek? nk ona bu soru karsnda ne yapaca sylenmemiti. Afallyor bu soru karsnda. Ancak bu ileri daha ok bilenler kyor; zellikle nurculardan. Onlar birey buldu diyecek. Onlara da cevabmz hazr. Syleyim mi ne diyeceklerini _<Osmanl_> syle _<murat> Czi iradeyi Allah yaratmaz demek onlara zor geliyor. zellikle nurcular, buna yle bir forml buldular. Czi iradeye "var" demekten kandlar. nk "var" derlerse, "onu kim yaratt?" diye soracaz ya.. _<Osmanl_> hmm _<murat> bu soruyla karlamamak iin emri itibari (varsaylan) derler. Said nursi bunu da kullanr. Mesela kul zina yapmak ister, Allah da kulun isteine gre kulun hareketini yaratr derler, bu temel szleri ya _<Osmanl_> evet _<murat> biz de kulun isteini kim yaratyor deyince, ou afallar zaten. Ama nurcular der ki: "Kulun bu istei hem var hem yok hkmndedir" derler. "Dolaysyla yaratlmaya ihtiyac yok" derler ve kendilerince zm bulmu olurlar. Yani "emri itibari (varsaylan) dedikleri bu istekleri, Allah da yaratmaz, kul da yaratmaz" derler. Bylece kul yaratc olmadan, hr iradeyi savunabilmi oluyor onlara gre; buraya dek anladn m? _<Osmanl_> evet _<murat> ok, imdi emri itibari olayn nasl akladklarn grelim. nk mantken bir ey ya vardr ya yoktur deil mi? _<Osmanl_> evet, mantken yledir _<murat> Onlar bu isteklere "hem var, hem yok, varsaylan" diyorlar. "Allah yaratmaz" demek iin bunu yaparlar anladn deil mi? anladn m? _<Osmanl_> ikincisini anlamadm, ak yaz _<murat> imdi "isteklerimiz var" derse, O istei Allah m yaratt? diyeceiz ya, bu soruyla karlamamak iin hem var, hem yok, varsaylan diyorlar. _<Osmanl_> anladm, sende ya vardr yada yoktur diyorsun _<murat> onu diyorum da, bir de bu "varsaylan" olayn yle anlatyolar: Ekvator izgisi var ya _<Osmanl_> evet _<murat> Diyorlar ki: Ekvator izgisi gerekte var m? _<murat> ne diyeceiz? _<Osmanl_> yok _<murat> Diyor ki: Bak, biz ekvator izgisi diyoruz. Aslnda yle birey yok. Varsaylan birey o, bunun yaratlmas gerekiyor mu? _<murat> hayr yaratlm deil diyoruz. Diyor ki: Czi irade de byle, varsaylan bir eydir. _<murat> ne dersin bu izaha _<Osmanl_> ben bir ey diyemem _<murat> kafa kartrc deil mi? _<Osmanl_> evet _<murat> ite bunlar byle profesyonel. ok hazrlkllar. Diyeceiz ki: Ekvator izgisi hakiki anlamda yok ama senin dncen olmas ynyle yok mu? Ne diyecek? _<Osmanl_> var _<murat> ite skt, orada kandrma yapyordu ite. Aslnda yle de denir; bunlar czi iradeye varsaylan diyor ya _<Osmanl_> evet _<murat> varsaylan mantken yok demek deil mi? nk varolsa ona var denir deil mi? _<Osmanl_> evet _<murat> varsaylan madem mantken yok demek, yleyse bunlar varsaylan demekle yok demi oluyorlar. nk onlara gre de hareketlerimizi Allah yaratr. Yani czi irade yok demi oluyorlar ki, direkt zgr irade yok demeye gelir deil mi? _<Osmanl_> sana dnd i _<murat> ok _<Osmanl_> seninkini savunmu oldular _<murat> ite zgr iradecilerin en bilgilileri bunu der. ou Allah bildii iin yazd der. Bir tane daha var. Bunu da en bilgilileri syler. Anlataym m? _<Osmanl_> buyur

_<murat> bunu da kaparsan nn ak. imdi bunlar ehli snnet ya, maturidi ya _<Osmanl_> evet _<murat> Allah'n iradesi ezeli derler ve kullarn yaptklar Alah'n ezeli iradesiyle olur derler _<Osmanl_> evet _<murat> bu onlarn temel inanlardr. Hatta mam Maturidi "bunu kabul etmeyenin sz dinlenmez" der kitabnda. Durum byle olunca, diyeceksin ki: Zina yapann bu yaptn Alah m irade etti? nce cevap vermek istemez bu soruya. "Allah irade, akl verdi" diye konumaya balar. Uzunca konuur, neden? nk soru onu sktrc niteliktedir. Soruyu unutturmaya alr. Sen srar edeceksin. Ben bunu sordum, sen ne anlatyorsun diyeceksin. Bu sefer eer unu derse: "Sen istersin, sonra Allah irade eder" ya da "ayn anda Allah da diler." Bunu diyen bilgisiz olandr. Ona unu dersin: Allah'n iradesi ezeli deil miydi? Buna gre ezelde irade etmi olmal. Afallar bu. En bilgilileri kullarn yaptn Allah'n irade ettiini kabul eder. Onu da iyice sktrrsan, yani soruyu (zina yapann bu yaptn Allah irade etmi miydi?) srarla sorarsan; bakt ki daha fazla soruyu savuturamayacak en son unu der: Allah kulun zgr iradesiyle ne yapacan ezelden bildii iin irade eder. Anladn m? _<Osmanl_> evet _<murat> hani bildii iin yazd vard ya, bu da benzeri. Baka hibir diyecei yok. imdi cevab sylyorum. Onlar Allah'n hem ilmine, hem iradesine ezeli diyor ya _<Osmanl_> evet _<murat> "Allah kulunun zgr iradesiyle ne yapacan bildii iin irade etti" sz, u anlama gelmiyor mu nce bildi, sonra irade etti. _<Osmanl_> evet _<murat> buna gre irade ezeli olmuyor deil mi? nk bir eyden zaman olarak sonra olan, ezeli olmaz deil mi? _<Osmanl_> yle _<murat> halbuki onlar Allah'n iradesine ezeli demiti. elikiye dtler. *** Zaman ezeli mi? Evet dersen, soru u: u ana dek zaman geti mi? Evet dersen sonlu mu yoksa sonsuz zaman m geti? Sonlu zaman geti dersen, zamana ezeli dememi olursun ve zamann sonradan olduunu ispat etmek sana der. Eer sonsuz zaman geti dersen, dehet soru u: Sonsuz zaman geebilir mi? Sonsuzluk bitirilebilir mi? Mantken bu soruya geemez denir. te bu noktada madem bu an'a gelindi, demek ki sonlu zaman geti; sonsuz deil denir. yleyse bu gre gre zamana, u andan itibaren sonlu sre nce balad demek gerekiyor. Halbuki zaman sonradan balad sz de eliki ierir. Zira zaman sonradan balad ya da Allah zaman sonradan yaratt szndeki hata udur: Sonralk varsa ncelik de olmaldr ve ncelik zaman kavramdr. yleyse zaman sonradan balad sz, zaman, zaman iinde sonradan balad demek olur ya da Allah zaman sonradan yaratt sz de, Allah zaman, zaman da yaratt manasna gelir ki bu da sama olur. Ben zaman ezeli diyorum. nk zaman ezeli deil demek Allah sonradan varoldu demek olur. *** Alem demek Allah'tan baka herey demektir. Allah zaman zamansal bir sonralkda m yaratt? Zaman zamanda m balad? Zaman kendinden nce zaman olan bir sonralkda m hadis (sonradan olan) oldu? u konuda yardmlarnz bekliyorum: Allah'n ezeli varlyla, balangl olduunu sylediiniz alemin arasnda zaman geti mi? "hayr" dersen, Allah'a ezeli dediin gibi aleme de ezeli demi olursun. "Evet" dersen, bu sre sonlu mu yoksa sonsuz muydu? "Sonsuz" dersen, sonsuzluun sonuna varlamayacandan dolay alemin meydana gelememesi icab eder (diyenler var). "Sonlu" dersen "alemin varlnn balangcndan bugne, sonlu sre geti" demi olmakla ve Allah ile alemin varla gelmesi arasnda da sonlu sre geti dersen; sonlu sre art sonlu sre eittir sonlu sre olmakla Allah, u andan itibaren geriye doru gidildiinde, "sonlu sre nce varlktayd ancak daha nce varlkta deildi" sonucu kar ki, bu da Allah'n varlnn balangl olduunu savunmak demektir. (Ama ben aleme de, Allah'a da ezeli diyorum) Zamana ve Allah'a ezeli demekten vazgeemediim iin aleme de ezeli demek zorunda kaldm. Sonsuz gemiten bugne, sonsuz sayda olay nasl alarak geldi ve sonsuz gemiten bu an'a, zaman nasl geldi? te bunun yantn veremiyorum. Sonsuzluk alp bugne nasl gelindi? te insan fel eden soru! Bu sorunun zmnde bana yardmc olun. Zamann ezeli olduuna dair ibn Sina'nn delili:"Eer zaman ierisinde bir balangc olsayd zamann kendinden nceki bir zamandan sonra hadis olmas (sonradan olmas) lazm gelirdi ki bu imkanszdr. O halde zamana balang yoktur." Burada ibn Sina demek istiyor ki: Eer zaman ezeli (balangsz) deil de sonradan varlkta olsayd, sonradan var olduu kabul edilen zamann, ncesinde baka bir zaman daha olurdu. nk sonralk da zaman

kavramndan ayr deildir.

*** Dikkat ediniz iddiam udur: Allah kuran ile kullarn saptryor. ardnz m? Kuran da dua etmek emredilmektedir. Kuran okuyan ne diyor: Bu bize emredilmi, o halde dua etmeliyim; halbuki Allah Kuran ile kullarn saptryor ( hem de saptrmak istemedii halde: Zira iradesi yoktur. Bir rnek: Mesela ben u an bu yazy yazyorum, bunu yazacam ben yazmadan nce de deimez ilmiyle biliyordu. Peki isteseydi benim bu yazy yazma eylemi mi varetmeyebilir miydi? Baz safdiller "tabi ki isteseydi bu fiili, eylemi varetmeyebilirdi" diye atlacaklardr. Onlara sorum u: Bu takdirde sizin de deimez dediiniz Onun ilminde deiiklik olmu olmuyor mu ve O cahil olmu olmuyor mu? nk O deimez ilminde bu yazy yazacam biliyordu, eer bu yazy ben yazmayacak olursam Allah yanl bilmi olur ki, buna cahillik denir.) ite delil: Dua etmek ne demek? rnek vereyim; mesela biri istanbul'a gidecek, otobse biniyor ve dua ediyor diyelim. Diyor ki: Allah'm sa salim istanbul'a gitmemi nasip eyle, tamam m ? imdi size sorsam, bu ite bir saknca var m? bana diyeceksiniz ki: "Yoo hibir saknca yok." Bu dua etmek Allah'a irade kabul etmek demektir; nk O'ndan isteniyor. unu ver, bunu verme diye. Dersiniz ki:"ne var bunda, zaten Allah'n iradesi var ne samalyorsun." Ama bu laf da, Allah'a deien, sonradan olma bir irade kabul etme var. Dikkat edin, bu duay edenler ounlukla, Allah'n ezeli, ncesiz iradesi olduunu kabul ediyor. Hem de dua ediyor. Yahu, size gre zaten ezeli olarak, ncesiz olarak nelerin meydana gelecei zaten Allah tarafndan irade edilmitir. Daha neden tekrar "Allah'm bunu bana nasip et" diyorsunuz? Yani bu u demek: "Allah'm eer dilemediysen nceden, imdi dile yarabbi, benim sa salim oraya varma." Bu da Allah'n iradesin de deime kabul etmek olur. Dua eden, sonradan da Allah irade edebilir demek istiyor, haberi yok. bu kadar deil, bakn daha neler var: Dua edenler ounlukla Allah'n ezeli, ncesiz ilmini de kabul ederler. Zaten olaylar O'nun deimez ilmine gre olacaktr. Daha dua etmek ne oluyor? Dua etmekle Allah' etkilediklerini dnyorlar. Yani "ben dua ettim de yle oldu bu i" demi oluyor. Sanki Allah onlarn yaptklarndan etkileniyormu gibi. Durun daha bitmedi; dua etmek u problemi de beraberinde tayor: Allah'n ilminin deiebilecei savunulmu oluyor. nk ou dua eden yle dnr: "Ben dua ettim de, olaylar yle oldu, eer dua etmeseydim byle olmazd." Yani ounluk byle dnr. Halbuki bu, u demektir: "Ben dua etmeseydim, olaylar baka trl geliirdi; dua ettiim iin byle oldu." Bu ise Allah'n ilminin deiebileceini savunmak demektir ve Allah'n ilminin deiebileceini savunmak kafirliktir. Zira baka eyin Allah' etkiledii manasn tar. Yani Allah bu ayette dua etmeyi emretmekle kullarn saptrm oluyor. *** te size Gazali'nin zgr iradeyi inkar ettii yazs. Alnt yaptm kitap: Kelam Felsefeleri, Yazar: H. Austryn Wolfson, sayfa: 538 burada Gazali'nin

ihya ulum al din adl kitabndan alnt var. Arapa bask kitabut-tevbe blm. trke basklarda bu blme bakn "Eer dersen ki: insann fiilde ve fiilden kanmada ihtiyar yok mudur? Vardr derim, fakat bu bizim hereyin Allah'n yaratmasyla olduu iddiamzla elimez. nk ihtiyarn kendisi de Allah'n yaratmasyladr ve insan yapt seime mecburdur." Yorumum u: Gazali, itikadda Eari mezhebindendir. Earilik de ise insan iradesi kabul edilir, ama kulun bu iradesi ( dnce, seim ) Allah tarafndan yaratld iin hr iradeden yoksundur. *** krat: sen nedensizlik olayna ne diyorsun, mantkl m juba..: mantkl da imdi net birey diyemem, okumadm fazla, okuyup dnmedim fazla tecrbem yok krat: madem olaylar Allah'n ilmine gre oluyor; Allah'n ilmi ezeli yani ncesiz, ncesiz olann ncesi olur mu? Mantken olmaz deil mi? juba..: evet olmaz krat: bireyin sebebi sonucundan zaman olarak nce midir juba..: deildir, bana gre ayn andadr krat: neyse, bu tartlyor zaten. unu syle Allah'n ilmi nedenli midir yoksa nedensiz midir? juba..: nedeni kendindendir dersem, anlaml olmayacak krat: diyemezsin juba..: nedeni kendidir dersem, neden Allah'n kendidir dersem krat: yleyse ilmini sonradan m elde etti juba..: ilmi kendinden, kendiyle ilmi ayr deil bana gre krat: yleyse kendi nedensiz olduu gibi, ilmide nedensiz deil mi? juba..: domam dourmamtr diyor deil mi Kuran da; doarsa, domas iin bir neden gerekli deil mi?

krat: dourmamtr der juba..: dourmamtr dedin ama, yoksa dourulmam mdr? krat: domam ile dourulmam ifadesi ayn deil mi? juba..: tam deil. Allah domadna gre nedeni yok krat: ilmininde nedeni yok deil mi juba..: bilmem krat: ilminin nedeni yok derim, olaylar Allah'n ilmine gre olmayacak m? juba..: evet olacak krat: ilmi dnda olay olabilir mi? juba..: yok krat: o zaman ilmi de nedensiz olduuna gre, buna bal olarak, olaylarn yle deil ama byle olmas da nedensiz demek olmuyor mu? juba..: olmuyor, nedeni Allah'n kendisi olamaz m? Nedensiz varolan, yarattnn nedeni niye olmasn? krat: yle zaten, yarattnn nedeni Allah'tr deriz. Allah nedensiz deil mi? juba..: buna cevap veremiyorum, nedeni kendindendir diyebilirim en fazla. Nedenlidir, nedeni kendindendir. Aksi taktirde yaratc olamaz. krat: "yleyse neden Alem'in nedeni Alem'dir demiyorsun, o da kendinin nedenidir" derse biri sana juba..: byle derse, Alem Allah'tr derim. krat: Allah'n iradesi var mdr? juba..: iradesi kendinden, ekstradan iradeye bizim anladmz manada yer vermiyor krat: yani ilmi mi izin vermiyor juba..: ilmi ve iradesi ayr m? krat: evet tabi, irade istemek semek demektir

juba..: ilmi farkl m, istemesi, semesiyle ilmi farkl m? krat: tabi. Allah'n ilmi ve iradesi ayn m olmal juba..: niye farkl olmal ki krat: yleyse iradeye ilim denmesi veya ilme irade denmesi gerekmez miydi? juba..: evet, ama farkl iki term kullanlmas ok mu yanl krat: yle olur krat: imdi bana unu syle: Allah seni yaratrken bunu kz m erkek mi yarataym diye tereddt eder mi? juba..: etmez, tereddt ederse yaratan olmaz krat: semek ise tereddt etmek deil midir juba..: yok deildir krat: nce en az iki k lazm; sonra dnmek lazm hangisini seeyim diye juba..: yle grnyor ama deil, Allah iin k falan yok krat: leyse semesi de yok deil mi? *** Kitap: Hadisilerle Kelamclar arasndaki mnakaalar Yazar: Pr. Dr. Talat Koyiit Sayfa 155: Hadisler tetkik edilecek olursa hereyden nce u husus insann dikkatini eker: Peygamber kati ve ak ifadelerle kaderi isbat etmi ve mslmanlarnda ona inanmalar gerektiini ortaya koymutur. zerinde durulmas gereken dier mhim bir nokta da hadislerin yalnz kaderi isbat eden konularda gelmesi; fakat insann fiil ve hareketlerinde hr kendi fiillerinin halik olduu grne hemen hemen hi temas etmemesidir. Sayfa 160: Burada u husus bir daha karmza km bulunmaktadr: Kelamclar kaderi nefyederken grlerine aykr den Kuran ayetlerini ancak tevil etmek suretiyle delil olarak klabilmiler; bu mevzuda yalnz kaderi isbat iin gelen hadislere ise hi iltifat gstermemiler; onlarn uydurulmu olduunu ileri srerek ravilerini yalanclkla itham etmilerdir. *** Kitap: Yeni lmi Kelam Yazar: izmirli ismail Hakk Sayfa 330: irade-i ilahiyye, irade-i cz'iyye-i beeriyye'ye tabidir. Ta'bir-i ahar ile irade-i abd, irade-i Hakk'a vesile ve sebepdir. Yorum: Bu ahs eskiden yaam ok naml biridir ve aka Allah'n iradesi

kulun iradesine tabidir diyor. Yani ona baldr demeye getiriyor. Neden byle diyor? nk zgr iradeyi savunmak aslnda bunu da savunmay gerektirir. Ancak son dnemdeki zgr iradeyi savunucu yazlar da bu ifadeyi pek gremezsiniz. Onlar takvim rnei gibi baz sylemleri sylerler ama bu ifadeyi sylemezler; zaten takvim rneiyle milletin kafasn kartrrlar, bunu sylemeye gerek duymazlar. Kolay kolay da bunu sylemezler. Demek ki bu yazarn zamannda takvim rnei gibi eyler ortaya kmamt. O da bunu, yani Allah'n iradesinin, kulun iradesine tabi olduunu sylemek durumunda kald. Allah iin zaman gemez derler genelde. Onlar u ayetlere baksn: Hacc 47, Mearic 4 *** Kitap: Kaza ve Kader Yazar: Dr. M. Kenan man Sayfa 53: Durumun akla kavuturulmu olmasna ramen yine de anlamayanlar: "Kul ister, Allah yaratr" ekinde bir yanl gre kaymlardr. u halde meseleyi tam anlam ile ortaya koyup akla kavuturmak vacip olmutur. lerinden sorumlu olmayan ve istediini yapan "la ys'el amma yef'al" olan Cenab- Hakk'n kimsenin isteine tabi olmayaca; Buru 16: "Fa'al-n lima yrid" (istediini hemen yapan) olan Allah'n icraatnda hibir kayda tabi olmad, hibir messir kabul edilemeyecei dnlememitir. Yorum: Burada yazar zgr iradecilerin ok syledii: "Sen istersin, Allah yaratr" sylemine katlmadn bildiriyor. Aslnda yazar da zgr iradeyi savunuyor. Sayfa 54: Ulemay Hanefiyye'nin bize intikal eden beyanna gre bizdeki irade ve g mahlukdur. Onu serbeste kullanma yetkisi bize verilmitir. Cenab- Hakk'n bizde yaratt bu gc hrriyet iinde kulanrz. Yani Cenab- Hak, biz de vurma gcn yaratm, fakat vurmay yaratmamtr. Vurmak bizim fiilimizdir. Emir ve nehiyler, mkafat ve mcazat da bu sebepledir. radeyi cziye de mahluktur denilince bu cebriyyecilik olur; o zaman mkafat ve mcazat sz konusu olamayaca gibi vaad ve vaid, cennet cehennem, eriat hkmleri manasz olurdu denilmekdedir. Yorum: Burada Maturidi gr anlatlyor. "Czi iradeyi Allah yaratmaz" gr syleniyor. Dua m Allah'n takdirine tabidir yoksa takdir mi duaya tabidir. "Dua takdire tabidir" dersen, duann ne anlam kald? Allah irade ettiinden yasaklayp, irade etmediini de emretmi midir? rnein zinay irade edip yasaklamas ve birinin namaz klmasn irade etmeyip, ona bunu emretmesi. Soru: Sonsuz zamandan, sonlu zaman karlrsa geride sonlu mu yoksa sonsuz zaman m kalr? Ben dua etmenin hatal olduunu anlatmtm. Meleklerin Kuran da dua ettii anlatlr. "... Rablerini verek tesbih ederler. O'na inanrlar ve mminler iin mafiret dilerler: "Rabbimiz rahmet ve bilgi bakmndan hereyi kapladn.

Tevbe edip senin yoluna uyanlar bala; onlar cehennem azabndan koru!" (Mmin 7) *** Kitap: El futuhat el-Mekkiyye (Bir ksm inceleniyor yazar tarafndan) Yazar: Prof. Dr. Nihat Keklik Sayfa 101: Teferruat Kuran da deil, fakat sadece hadislerde grlen bu mirac hadisesinin cismani mi yoksa ruhani mi olduunda ihtilaf vardr. Kelamclar ve hadis arihleri bu meseleyi aklamak zere yn yn kitaplar yazmlardr. Cismani olduunu iddia edenlerin (ki ibn'l-arabi bu zmreye dahildir) dayand deliller ulema indinde pek makbul saylmyor. Ruhani mirac benimseyenler ise bu konudaki delileri nce Kuran'dan karyordu. Nitekim onlar, "... Kulunu Mescidi Haram'dan, Mescid'i Aksa'ya geceleyin yrten..." (Sra 1) ayeti ile yine Kuran'daki "... Sana gsterdiimiz ryay insanlar iin deneme ve imtihan eyledik..." (sra 60) ayetine dayanmaktayd. Dier taraftan Mslim, Buhari, bn Hanbel vs gibi muteber hadis kitaplarna baktmz zaman, bu olay vuku bulduunda Hz. Peygamber'in uykuda olup olmadna dair ak bir ey sylemediklerini gryoruz. Mesela Buhari'nin (Kitab'ut-Tevhid ve Sfat'un-Nebi'de) nakl ettii rivayete gre "...o srada Hz. Peygamber'in gzleri uyuyor fakat kalbi uyumuyordu..." denilmektedir. Yine Buhari (K. el-Tevhid) mira olayn anlattktan sonra, Resul Ekrem'in Mescidi Haram da uyandn beyan etmektedir. Mslim dahi bu rivayeti ksaca nakledip: "...Resul Ekrem harem-i erifde (Kabe de) yatyordu..." demektedir. Keza Buhari ile Mslim Hz. Peygamberin "...Kabe'nin yannda uyku ile uyanklk arasnda iken..." miraca nail olduunu rivayet etmektedir. stelik baz hadislerde Hz. Peygamber'in uyanmasndan bahs ettikleri gze arpmaktadr. Hulasa yukarda sylediimiz gibi sahih (doru) rivayetlerde uykudan veya uyanklkdan yahut uyku ile uyanklk arasndaki bir halden aka bahs edilmiyordu. Baz kaynaklarda (mesela bn-i Hiam'n Siyer'inde) Hz. Aie ile Muaviye'nin miracn ruhani ve sadk rya olduunu syledikleri nakl edilmektedir. Fakat bu rivayetler tenkide tahamml edemeyen baz noksanlklar ihtiva etmektedir. bn-i shak'n beyanna gre de Hasan- Basri'nin karsnda miracn bir rya olduu sylenince kendisi buna itiraz etmemiti. Sayfa 236: Cneyd dedi ki: Zndk olduuna bin tane sddk (tam iman sahibi kimse) ehadet etmedike, hi kimse hakikat derecelerine ulaamaz. ***Allah insann ne dua edeceini de ezeli olarak m irade etmiti? Olaylar Allah'n ilmin de nceden belli olduuna gre, neden dua edilsin ki? Yalan yaratan Allah mdr? Allah mminleri hidayete, kafirleri dalalete sevketmi miydi? Allah gnahlar irade ettii halde yasaklam myd? Her ferdin gelecei, ezelde kurtulu ve azap olarak takdir edilmi miydi? Allah raz olmad fiilleri irade eder mi? er kimdendir? Kuldan m, Allahtan m? Allah irade etmeseydi, kul zina yapabilir miydi? Allah zaman, zamansal bir sonralkda m yaratt?

Zaman, zamanda m balad? Zaman, kendinden nce zaman olan bir sonralkda m, hadis oldu? "Allah zaman yaratt" diyenlere soru: Zaman cisim midir ve onun atomlar var mdr? Eer zamann balangc ve sonu yoksa, yani zaman ezeliyse, Allah iin de zaman geer demek gerekir; ben zamana ezeli dedim. Allah iin zaman geer mi? Allah yaar m? "Yaar" derler. Derim ki: Zamansz bir yaam olur mu? Allah insanlara yardm eder mi? "Evet" denirse, yardm bekleyen ok kii var; onlara yardm etmedi mi? Etmediyse bu ayrmclk deil mi? "Eer Tanr yoksa, herey caizdir" (Dostoyevski) nsan yaptdr. zgr iradeciler, "Allah kullarnn yapacan bildii iin yazd; o yaz bizi zorlamaz" diyorlard ve bir izah yapyorlard. Onlara tafsilatl izah yaparak cevap verdim. imdi ksa cevap vereceim: O yazdklar, iradesiyle olacaklar myd yoksa iradesi dnda olacaklar myd? "radesiyle olacaklard" derlerse, derim ki: Allah'n irade ettii olaylara m etkisi yok? Dolaysyla bu yazlanlar bizi zorlam olmuyor mu? *** Alem'e hadis diyenler unu derler: Eer varla gelii sonsuz sayda eyler (olay, madde) tarafndan ncelenmi olmay gerektiriyorsa, hibir ey (olay, madde) varla gelemez. *** Allah insanlar doru yola davet edip, sonra da ounu saptran mdr? *** man etmeyecei Allah tarafndan nceden bilinen bir insann mmin olma kudreti var mdr? *** Zaman'a ezeli demiyorsanz, ne diye Alah'a ezeli dediniz? nk zaman olmadan ezelilik olmaz. *** Ezelden bugne sonsuz zaman nasl alp bugne gelindi? *** Kitap: slam Dncesi Tarihi Yazar: M. M. erif

sayfa 238: lahi hkm deitirilemeyeceine gre, duann hibir anlam yoktur. Dua ile kimse birey kazanamaz; zira dua edenin istedii ya kadere uygundur, o zaman zaten meydan gelecektir; ya da uygun deildir, o zaman da zaten vuku bulmayacaktr. *** Allah kendini grr m? Cevap: Evet Allah'n rengi ve arl var m? Cevap: Rengi ve arl var; renksiz olan nasl grlsn? Peygamber grlecek dedi. *** "nlenmesi imkansz olan eyden korkmak, aklszlarn iidir." (Kindi)

*** Teselsl (sebepler zincirinin sonsuza dek srp gitmesi) kabul edilmezse, zamana ezeli denmemi olur. Zamana ezeli denmezse, Allah'a da ezeli denemez; nk ezelilik de zaman kavramdr. *** Allah iin zaman yok denirse, soruyorum: Allah'a ezeli diyorsun, ezelilik ise zaman kavramdr. *** Allah zulmetmeye ve yalana kadir midir? (bilinen bir sorudur) *** Kullar ahirette de cebr altndadr. Allah'n zorlamas altndadr; hr iradeleri yoktur. *** Kitap: Kelam ve Felsefe de insan fiilleri Yazar: Dr. Kasm Turhan Sayfa 73: "Biz inanyoruz ki Allah hereyi sadece "ol" emriyle yaratmtr. Nitekim Kuran da (16/40) "Dorusu biz, bir ey dilediimizde ona ancak emrimiz "ol"dur ve o olur" buyrulmutur. Yeryznde Allah'n dilemesinden baka iyilik ve ktlk yoktur. Herey Allah'n dilemesiyledir ve hibir kimse O, onu bilfiil yapmadan bir ey yapamaz. O'ndan mstani kalamaz ve Allah'n bilgisinden dar kamaz. Allah'tan baka yaratc yoktur ve insanlarn fiilleri de O'nun tarafndan yaratlr ve takdir edilir. Nitekim Kuran da (37/96) "Sizi ve yaptklarnz O yaratmtr" buyrulmutur. Allah mminlere kendisine itaat etmeleri iin yardm eder (tevfik), onlara ltufla muamele eder. Onlar gzetir, slah eder ve onlara hidayet eder. Buna karlk sapklarn, iddia ettikleri gibi; O, kafirlere imanla hidayet etmemi ve onlara iman ltfetmemitir. Eer O, onlara ltfetse ve onlar slah etseydi, onlar salih olurlard ve eer onlara hidayet etseydi, doru yolu bulurlard. Fakat O, nceden bildii zere onlarn kafir olmalarn irade etti ve onlar brakt (hzlan) ve kalplerini mhrlerdi. Hayr ve er Allah'n kaza ve kaderiyledir. yi olsun kt olsun, tatl olsun ac olsun, Allah'n kaza ve kaderine inanrz ve biliriz ki, bizim yaptmz hata bizden deildir ve bize isabet eden de, bizim hatamzdan dolay deildir. nsanlar kendilerine fayda ve zarar veremezler. (bane 23,24,25) yazar, imam earinin "ibane" adl kitabndan alnt yapyor. *** Kenan: ee sonu ne sen onu syle, hereyi Allah yaptryor anladk krat: sonu ak; kadere inanmak aslnda zgr iradeyi savunarak olmaz Kenan: gnahlarda Allah ilettiriyor bize onu anladk, ee o zaman neden bu dnya var krat:

nedensizlik prensibi Kenan: ona inanmyorum, hereyin bir nedeni vardr krat: ispatlayacam ama Kenan: eer mantkl bir aklaman varsa akla krat: olaylar arasnda sebep sonu ilikisi var m Kenan: var krat: kazak giydim, sndm; rneini dn Kenan: evet krat: sebep kazak giymek, sonu snmak deil mi Kenan: evet krat: demek ki sebep sonutan zaman olarak nce geliyor deil mi Kenan: evet krat: demek ki buna gre bir eyin sebebinin olabilmesi iin zaman olarak nceliinin olmas lazm deil mi Kenan: evet krat: ne anladn Kenan: anladm buray, sebep iin zaman lazm krat: bir eyin sebebi kendisi olamyor, illa ki baka birey olacak ve zaman olarak nce olacak deil mi Kenan: evet krat: imdi Allah'n ilmi ezeli yani ncesiz, ncesi yok hep vard deil mi Kenan: nasl ncesi yok yani Kenan: evet ezeli krat: imdi dikkat: ncesiz olann ncesi olur mu Kenan:

olmaz krat: doru, neden peki neden Kenan: ad stnde ncesiz krat: biz en bata ne dedik; sebep olmas iin zaman olarak ncesi olmas lazm demedik mi Kenan: evet krat: imdi sen ne dedin; ncesizin ncesi olmaz dedin deil mi Kenan: evet krat: o zaman mantk olarak ncesizin sebebi olmaz deil mi Kenan: evet krat: emin misin Kenan: hayr krat: sebebinin olmas iin zaman olarak nce olmas lazm dedik ya bata. Kenan: manta gre yle ncesizin sebebi olmaz krat: imdi Allah'n ilmi ncesiz deil mi Kenan: evet ncesiz krat: yleyse ncesizin sebebi yok dediine gre, Allah'n ilminin de sebebi yok deil mi Kenan: evet krat: peki dnyadaki olaylar Allah'n ncesiz ilmine uygun olarak olmuyor mu Kenan: anlamadm rnekle aklarsan krat: burada yazyoruz ya, yazmadan nce yazacamz Allah bilmiyor muydu Kenan: biliyordu krat: demek ki Allah'n ilmine gre eylem yapyoruz, ilminde ne yapacamz

nceden belli deil mi Kenan: evet krat: yleyse bizim byle davranmamzn ve dnyadaki olaylarn nedeni Allah'n ilmi deil mi Kenan: evet krat: Allah'n ilmi nedensiz dedin ya Kenan: evet krat: dolayl olarak da, olaylarn byle cerayan etmesinin nedeni yok, nk Allah'n ilminin byle olmas nedensiz anladn m? yleyse senin Amerika da deil de Trkiye de doman da bu ynyle nedensiz Kenan: yle ey mi olur? O dediin baka ey, arasnda bir balant yok. yle ey olamaz krat: bal gibi olur, kaderin srr bu Kenan: bir ey diyeyim sana kapatmadan nce krat: ne Kenan: islamiyetin kitab buysa, o din hak din deildir. Allah nasl olur da kendisi eytan azdrr. Byle bir ilah olmaz krat: ne diyorsunn sen, anlattk su mu iledik Kenan: nasl olur da Allah kullarn yakmak ister, onlar yakmak iin ortam hazrlar

*** Zaman problemini galiba zdm. 2009 austos

Yllardr sorduum bir soru vard: Sonsuz gemiten bugne nasl gelindi? Halbuki sonsuzluk alamaz diyodum. Ben zamana ezeli dediim halde, sonsuz gemiten bugne nasl gelindii konusunu aklayamyor ve zorlanyordum.

ebed ....................................... ezel

u an...............................ezel

bu iki durumda zaman ls ayn m farkl mdr? Ben diyorum ki A ve B ikisi de sonsuz zamandr. Eittir yani l olarak.

Sonsuzluk alamaz prensibi var. Ancak bu sz ilk etapta unu akla getiriyor. Bir balang noktasndan itibaren sonsuz zaman...

Bu gelecee doru sonsuz zaman kavramnda, ilk akla gelen durum. Oysa gemile alakal durum bundan farkl yle ki:

ebed ...................u an .......................ezel

u an'a madem gelindi; ya sonsuz zaman ald, ya sonlu zaman ald. Sonlu denemez, zira bu denirse, zamann ezelilii inkar edilmi olur. nk zamann balangcn savunmak ancak zaman da olabilir. Dolaysyla "zaman, zamanda balad" demi oluruz ki elikidir. yleyse burada yle bir incelik var:

"Gemite zamansal balang olmadndan, sonsuz zaman alabiliyor." Yukarda verdiim rnek gerei (sonsuzluk alamaz) prensibin de, nce bir balang dnp, ondan sonra sonsuz zaman eklendiini dnp; sonra da bu sonsuzluk alamaz diyoruz. Ancak realiteye, gereklie baktmz da gemiten u an'a gelindiine gre ve de zaman ezeli olduuna gre "sonsuz zaman geebiliyor" sonucu kmaktadr.

u an iin konuursak; sonsuz gemiten bugne gelindi. Demek ki "sonsuz

zaman geildi." Mesela bin yl sonra da ayn byle "sonsuz zaman geildi" dersek, soru: " ncesin de, sonsuz zamann gemedii bir zaman (an) oldu mu?"

"Oldu" denirse, derim ki: Bu cevap elikilidir; nk zaman olma bakmndan, bir zamann dierinden fark yoktur. u an ve bin yl sonras iin "sonsuz zaman geildi" deniyorsa, her an iin bu denmelidir.

"ncesin de, sonsuz zamann gemedii bir an olmad" denirse, u sonu kar: "Hibir an yoktur ki, ncesin de sonsuz zaman gemi olmasn." Bana sorulsa ki: "u an olaylar zincirini durdurduumuzu farzet, bir dakika sonrasn da olaylar artt m? Artt dendiinde, diyorlar ki: Artan ancak sonlu sayda olaydr. Zira sonsuz say da art olmaz ve sonlu sayda olay, ancak sonlu sre de olabilir. Bu mantktan hareketle, u an'dan itibaren, sonlu sre geri gittiimiz de, olaylarn bana ulamamz gerekir. Dolaysyla Alem ve zaman ezeli olamaz" diyorlard ya.. (mehur soru)

unu diyeceim: Olaylar (say olarak) artmyor. Veya derseler ki: Zaman artmyor mu? Cevap: Artmyor; zaman geiyor ama artmyor. Olaylar oluyor, yenileniyor ama say olarak artmyor. Zira sonsuzluk, say olarak artmaz.

u an..............................................................ezeli

1 saat sonra..................................................................ezeli

Grnte 1 saat fazla gibi deil mi? Aslnda fazla deil. Biz neden B' yi 1 saat fazla dndk. nk ikisini de ezeli varsaydmz halde, farknda olmayarak, ikisini de zamansal balangl olarak dnyorduk.

Dolaysyla

ebedi...............................................................ezeli

A=B=C dir.

*** Forumlar da eski yazlarma bakyorken birey grdm. Ben eskiden Allah'n varlnn balangcn savunuyorken, gzden kardm bir incelik varm, ahsn biri beni bu konuda uyarm, ama ben onun dediini anlamamm. imdi o yazy gstereyim;

11. ayda 2005 ylnda ahsn bana yazd yaz:

Sevgili Krat ben bir mslman olarak cevap vereyim.

Eer evren sonsuzdan beri yani ezelden beri var olsayd, bugne kadar hibir maddenin gelememesi gerekirdi diyorsun. nk sonsuz zaman, evvelinden beri varlarsa, bu sonsuz zaman asla aamayacaklar ve gnmze ulaamayacaklar diyorsun. Yok eer ulamlarsa balanglar sonsuz-ezeli deil ki bugne gelebilmiler diyorsun. A ve B zaman aral sonlu olmal ki A noktasndaki bir varlk, B noktasna ulaabilmeli diyorsun. B noktas gnmz temsil ediyor tabii ki..

Ama senin burada tam aklamadn, yanla sapmalarn ben burada okuyuculara hatrlataym. Sen bu mantn yce Allah iin de kullanyorsun ve O'nun da ezeli olmadn ve bir balangcnn olduunu iddia ediyorsun. nk diyorsun eer Allah ezeli olsayd, gnmze asla ulaamazd diyorsun ve bir uval inciri berbat edip hereyi mahvediveriyorsun.

Birincisi senin bu yanl mantn yle kolayca rtmtm. Sen yokluun ezeli olduunu kabul ediyorsun farknda olmasan da... rnein "yokluk yoktur" diyorsun, veya "yokluk yaratlamaz" diyorsun. Her iki kta da yokluun sonsuzdan yani ezelden beri var olduunu kabul ediyorsun ama farknda deilsin. Ben de sana dedim ki: Madem yokluk ezeli, o zaman o ezeli olan yokluk gnmze nasl geldi? Sende bu soruma cevap veremedin.

Sonra da ben sana dedim ki: Nasl ki yokluun ezeli olduunu kabul ediyorsun ama ayn zamanda gnmze gelebildiini biliyorsun, ayn ekilde yce Allah'n da ezeli olduu halde gnmze ulaabilmesini kabul etmelisin. Yokluk bile bunu baarabildiine gre (senin mantna gre), yce Allah iin bu ok kolaydr.

Zaten bir eyin sonsuz olabilmesi, hem ezeli hem de ebedi olabilmesi iin, hem sonsuz gemie, hem sonsuz gelecee, hem de bugne ulaabilmesi gerekir. Yani yce Allah iin hepsi ok kolaydr.

Peine adama demiim ki:

Allah'n balangcn kabul etmeden yaplan, Alem'in varlna ilikin izahlarn hepsi de, aslnda Allah'n varlnn balangcn kabul etmeye varyor. Bunu anlatacam aslnda. Sen de Allah'n balangncn savunuyorsun ama farknda deilsin. Bunu sana gstereceim. Ben zaten "yokluk yok" demitim. Nereden karyorsun benim yoklua "ezeli" dediimi?

Adam bana demi ki: sevgili Krat syledim ya, "yokluk yok" deyince, aslnda onun "var" olduunu sylemi oluyorsun. Ama farknda deilsin...

zah: Ben anlattm nedenlere binaen Allah'n varlnn balangcn savunmutum. Sonra Allah'n varlnn balangl olmamas lazm deyip, ezeli Alem grn temellendirme yoluna gitmitim. Ancak yukarda, ahsn

syledikleri ok nemli bir tespitti ve aklen Allah'n da ezeli olmas gerektiinin net bir izahyd. Adam diyor ki: "Eer Allah'n varlnn balangc olursa u olur: Mantken balangtan bahsedebilmek iin, bu balangtan nce zaman ( o, yokluk demi) kabul etmek gerekir. Balang, ancak zaman da olabilir. Dolaysyla sen: "Allah'n varlnn balangcn savunsan bile, farknda olmadan zamana ezeli demi oluyosun. Sonu olarak "olaylar gemiten bugne madem geldi, yleyse gelebildiine gre bir balangtan gelmeli. (Sonsuz gemiten bugne gelinemez ve sonsuzluk tketilemez prensibine gre) O halde Allah'n da varlnn balangc olmaldr" diyosun. Ama unuttuun u: Peki o halde, zaman ezelden bugne nasl geldi? Yani bu sorudan kaamazsn. Allah'n varlnn balangcn, srf bu sorudan kamak iin savunmutun. Ama grdn gibi, bunu savunmakla da, bu sorudan kaamadn. yleyse Allah'n varlnn balangcn savunmann bir anlam kalmad. Zaten bunu savunamayacan da sana kantlam oldum" diyor.

Bu ahsa, bu tespitinden dolay teekkr ediyorum. u an tarih 2009 haziran. Ben Alem'in ezeli ve Allah'n da ezeli olduunu 2006 ilk aylarda savunmaya balamtm.

*** Allah, Alem'i sonradan yaratt diyorlar ya... Allah zaten ezeli, dolaysyla u mana kyor: " Alem'i ezelden sonra yaratt." Burada ise u problem var: Ezelden sonra, ne demektir? Ezelilik, ba deildir ve "ezelilikten sonra" dendiinde bu sre llemez. "Allah, Alem'i kendi zatndan sonra yaratt" dediklerinde; biz sorduk: Bu sre sonlu mu yoksa sonsuz mu? Onlar "sonlu" demek durumunda kalr. Ama sonlu srenin bir ba bir de sonu olmaldr. Buna gre ( ezel ....... alem ) arasndaki sre sonlu kabul edildi; ancak ezel, bir ba olmayp, balangszlktr. Hal byle iken, bu sre "sonlu sre" olarak deerlendirilemez. Dolaysyla, "ezelden sonra" ifadesi elikili ve hatal olur. Tekrar diyorum: "Ezelden sonra" deniyor. "Bir eyden sonra" dendiinde, u anlalr. Bir ba olmal ki, o batan itibaren belli sre getikten sonra, bir nokta daha belirlensin; bu sre sonlu olur. Yani bekleme sresi. Ancak ezeliyet zaten ba olmayp balangszlk olduundan, bu aradaki sonlu varsaylan sre balayamaz. Dolaysyla da "Allah, Alem'i sonradan yaratt" denemez. *** Teselsln inkar edilerek, olaylarn balama noktasn kabul ederek; yani "olaylar (neden - eser) eklinde sonsuza dek gidemez, bir nokta da, yani nedensiz neden olan Allah da durmaldr" diyenler, kendilerince Alem'in ezeli olmadn ve Allah'n, Alem'i yoktan yarattn sylediler. Fakat burada

gremedikleri incelik udur: Olaylar zincirini, gemite bir nokta da kesip, Allah'a dayandryorlar. Ancak Allah ezelidir, eer Allah'a dayanyorsa bu olaylar zinciri, o halde bu zincirin balangsz olmas gerekir. Olaylar zincirini Allah'a dayandrp, hem Allah'a ezeli deyip, hem de bu zincirin balangc var diyemezsiniz.

*** Dediimi anlayanlar Alem'e ezeli demek zorunda kalacaklardr. Allah'a inanp, Allah'a ezeli demek iin de, sudur anlay kabul edilmelidir. Ancak ibn sina, Farabi modeli bir akl teorisini kabul etmiyorum, keyfiyetini, naslln aklayamadm bir ekilde, Alem, Allah'n bilgisine gre ezeli olarak sudur etmitir diyorum. Buradaki "sudur" kma, tama manasna gelen ifade, mecazidir. Onlar bize diyor ya: "Sonsuz gemiten bugne gelinemez, demek ki sonlu gemiten bugne gelindi. Demek ki sonlu zaman geri gidilirse bir baa varlr, yleyse Alem yoktan varla geldi" Alem bunlara gre, yoktan varla zaman da gelmedi mi? Yani aslnda bunlara gre de zaman ezeli oluyor. yleyse onlarn bize sorduunu aynen biz de onlara soruyoruz. Diyoz ki: "Madem sonsuzluk alamaz, sonsuz gemiten bugne gelinemez, diyorsunuz. Biz de size diyoruz ki: Size gre Alem'in varolmadan nceki sonsuz gemiten, Alem'in varolduu an'a nasl gelinebildi? Yani bize kar ileri srdkleri soru, onlara da sorulabiliyor. imdi bana dersen ki: "Onlar yle demiyor ki; Allah, Alem'le beraber zaman da yaratt, yani Alem den nce, zaman kavramndan sz edilemez" dersen. Ben de sana derim ki: "Bir balangtan sz edebilmek iin, zamansal nceliin kabul edilmesi zorunluluktur. ncelik ise zamandan baka birey deildir.

--krat: istedin ey kaderin de varsa zaten olacak, kaderin de yoksa zaten olmayacak, yleyse neden dua ediyorsun? Hakan: belki kaderim yledir. dua etmek vardr, ondan sonra verilmesi. belki de dua etmemem ve yine verilmesi. herey kaderdir krat: duann kadere tesiri yok diyorsun yani yle mi?

Hakan: kader deimez, dua edip alrsan da kadedir, dua edip almazsan da kaderdir herey kader ite krat: anladm. peki sence Allah yaptndan bakasn istese yapabilir miydi Hakan: yapard krat: o zaman ezeli ilminin dnda i yapm olmaz myd Hakan: yaptmdan bakasn isteseydi, o zaman onu istemi olurdu, bunlar konuuyor bile olmazdk ve ezeli ilminin dnda bir ey yapm olmazd krat: yani ilmi deiirdi demi oluyosun yle mi Hakan: hayr yle bir ey demedim krat: o mana kyor Hakan: hayr sen o manay karttn. bakasna gstersem o manay kartmaz krat: yle soraym: ezeli ilmin de olaylar belli diyorsun ya Hakan: evet krat: ezeli iradesinde de olaylar belli diyorsun deil mi Hakan:

evet krat: yleyse ilim ile iradenin ne fark kald Hakan: ilim bilmesi, sen ilmiyle zorlar diyorsun. benim sana bu soruyu sormam lazm, sen bana soruyorsun krat: sen yukar da dedin ki Allah'n olacan bildii bir olayn meydana gelmesi zorunlu Hakan: evet dedim krat: yleyse zaten bilmesiyle olaylar zorunlu olarak meydana gelecek. Artk bir de onu tekrar irade etmenin manas nedir Hakan: ne farkeder ki, bana ne faydas var, ben ona inanyorum sonra da dalgama bakarm krat: bir soru daha: Ezeli ilminde belli olan bu olaylar Allah istese deitirebilir mi Hakan: soru sama krat: iyi dn, Allah sence istedini yapan deil mi Hakan: istediini yapan, evet krat: ilminde belli olan olaylar yapmak zorunda m yoksa yapmayp baka trl yapabilir mi Hakan: bilemem ki krat:

dn ite Hakan: istediin kadar dn bulamazsn.

*** Bir dnem Allah'n kullarn Kuran'la saptrdna inandm iin, Cennet ve Cehennem, yeniden dirilme gibi konularda da saptrabileceinden dolay, bu gibi konularda da emin olamayacamz sylemitim. Sonra o grmden dndm; mantk olarak kabul edilebilecek olan yeniden dirilme, Cennet, Cehennem gibi kavramlar konusunda tereddtsz inandm sylyorum. Ama mantken elikili olan konular da, Allah'n Kuran'la da saptrdna inanyorum. Mesela dua gibi. Detaylarn anlattm; duay emrediyor; ama dua etmek mahzurlar tayor. Videolarm da anlattm. www.youtube.com sitesinde arama yerine "bettabiyat" yazn, videolarma ulaabilirsiniz. ***

krat: sen dn bana bir soru sordun senin vesilenle ona bir baka ynden cevap buldum ...::::::BABAKAN ::::::..: hangi soru krat: komutan rnei hatrladn m? Askerleri yolluyor hani bir kye ...::::::BABAKAN ::::::..: evet syle bakalm krat: yazyor u u ve u bahedeki meyvelere zarar verecek. komutan yazd iin mi oldu yoksa olaca iin mi yazd rnei. Yazmann zorlayc olmadna dair rnein. ...::::::BABAKAN ::::::..: evet anladm. cevabn ne peki? krat:

iki tane vard zaten. bu da olmu oldu. Komutan biliyor dedin; askerlerden bazs meyvelere zarar verecek diye ...::::::BABAKAN ::::::..: evet, sen cevabn ver krat. krat: peki komutan yanlabilir mi? yanlabilir deil mi? nsan gelecei kesin bilemez ancak tahmin eder. Halbuki Allah tahmin etmez, kesin bilir. Dolaysyla buradaki rnek uygun olmuyor. Yani insann tahmini yanl kabiliyor ama Allah tahmin etmiyor, kesin biliyor. ...::::::BABAKAN ::::::..: imdi komutan, askerlerini daha evvelden tecrbe ettiinden, kesin kesin, yzde yz emin ki o asker o zm yiyecek ve bunu kayda geiriyor. Yanlabilir mi? evet ama tecrbesi onu yanltmyor ve yine de yazlan kyor. Allah ise ok farkldr. yle bir gtr ki ne tecrbeye ihtiyac vardr ne de snamaya. nk hi bir beer, hi bir konuda ona rnek olamaz. Hatasz tebih olmaz. Bizimkisi biraz olay anlatmak iindi. krat: kendin diyorsun, komutan yanlabilir diye. nk o kesin ilim deil, sadece tahmin ama Allah tahmin etmez fark bu. ...::::::BABAKAN ::::::..: bir kul bir konuda ok ilim sahibi olur ve bu byle olacak der, biz buna tahmin deriz. O konudaki ilmi almalar v.s sonucunda, onun yle olacana kesinkes inanr ve yine de yle olur. Ama dediim gibi Allah'n gelecekteki olaylar bilmesi iin almaya, tecrbeye, snamaya ihtiyac yoktur. nk Allahtr. Alah'n gelecei biliyor olmas, kulu zorlamaz. Aynen komutann kesinlik snrna yakn tahmininin, askeri zorlamad gibi. krat: delil ne

...::::::BABAKAN ::::::..: delilim 4 tane. 1 Akl 2. Vicdan. 3. Mantk. 4. Vahiy. krat: peki ben bu rnekle ne demek istedim? bir sylesene ...::::::BABAKAN ::::::..: sen diyorsun ki: Komutan tahmin etti ama tahmini isabet etti, yanladabilirdi. Ama yanlmad ite. Sonuta askerin yapaca ii yine asker kendi iradesi ile yapt. krat: Komutann yanldn kabul et ...::::::BABAKAN ::::::..: ama rnekte yanlmyor, bu rnee gre konuuyoruz. nk Allah da yanlmaz. krat: ad stnde rnek. Yanlabileceine dair rnek verdiimi dn. ...::::::BABAKAN ::::::..: Eer biz iddia etseydik ki "Allah ilmi de yanlr." O zaman yle rnek verirdik. Allah'n yanlmamas, kulu nasl balamyor olabilir? Konumuz bu olduu iin, yanlmayan, isabet eden bir komutann; askeri balamayacan rnek verdik. krat: benim dediim ey mantksz myd ki kabul etmiyorsun? ...::::::BABAKAN ::::::..: Sen komutan yanlsayd diyorsun, ama rnei niye verdik biz? Onu bir hatrla. Allah'n yanlmamas, kulu nasl balamaz? Sorumuz buydu; cevap: Komutann yanlmamas, askeri nasl balamyorsa, aynen yle

balamaz. krat: anladm ama demek istediim de o. Allah'n ilmi kulu balar. nk komutannki kesin bir ilim deil tahmin. ...::::::BABAKAN ::::::..: ama sonuta isabet etti ve hi yanlmad. Ya da yle syleyeyim; mesela santran oyunu var, biliyor musun? krat: biliyorum ...::::::BABAKAN ::::::..: bir kii dn bu konuda profosr olmu. Sper biliyor; iki kii karlamaya oturunca, bu prof diyor ki u kazanacak ve kesin o kazanyor. Yani kim kazanacak derse, o kazanyor. Yani iki kii karlkl otursun, daha birinci kii ilk hamleyi yapar yapmaz, hemen "u kii kazanacak" diyor ve hep dedii gibi oluyor. Bu prof u kazanacak dedi diye mi o kazanyor? hayr ama prof bu konuda prof olduundan dolay biliyor. Allah da kainatn prof'udur. cevapla. krat: A ve B kiisi oyuna balad, prof dedi ki: B kiisi yener. Ama oyunun ortasnda B kiisi kalp krizi geirdi ve ld Oyun yarm kald; imdi prof yener demiti ama yanld deil mi? nk o kesin ilim olmayp tahmindi. Kuvvetli de olsa tahmindi. Oysa Allah tahmin etmez; nk tahmin de yanlma pay da vardr. imdi anladn m? ...::::::BABAKAN ::::::..: unu iyi ayrt etmek lazm ki: Bizim verdiimiz btn rnekler de ilim derecesine yakn tahminden ve isabet eden tahminden yaklayoruz. Biz profsrn isabet ettiini ve bildiini syledik. Haydi lm, kalp krizi geirmi. Onu bir kenara koy. Bildii insanlarda ki durumu sylyoruz. Bu bildikleri, prof dedi diye mi kazanmlard, kendi abalaryla m? krat:

kendi abalaryla oldu. ...::::::BABAKAN ::::::..: ite Allah da isabet eden yanlmayan profdur ve insan kendi abasyla hereyi yapar. krat: Ben zaten insann ileriye dnk ilim dediin bu konular da, aslnda onun bir tahmin olduunu ve o yzden benzetmenin yanl olduunu diyorum. ...::::::BABAKAN ::::::..: Biz de isabet eden tahminleri rnek veriyoruz, etmeyenleri deil. Allah da isabet ettii iin, biz de isabet eden rnekler veriyoruz. Sen illa adam ldrmeye alyorsun. Ama adam lmemi ve prof'un dedii gibi kazanm. rneimiz bu. Neden rnei bozmaya alyorsun. Sen de bir rnek ver benim grm rt. krat: neden bozmaya alyorum biliyor musun? ...::::::BABAKAN ::::::..: rnei bozmakla, rnee cevap verilmi olur mu? krat: olur elbet, ama insanlarn yanlabileceini ama Allah'n asla yanlmayacan gstermek.

***

Emre: istersen klasik giri sorularndan bala, tartalm seninle krat: hayr er Allahtan m Emre: Lafzen evet, senin yerletirdiin muhteva olarak, hayr

krat: hareketlerimizi yaratan Allah m Emre: dolayl yoldan evet, fakat direkt olarak biz. Aaym m biraz daha krat: yok. Herey Allah'n iradesiyle mi olur Emre: hereyi Allah irade etmez. Fakat herey Allah'n gcnn dahilindedir; ama karmamay semitir krat: anladm; Allah olacaklar nceden bilir mi? Emre: Allah iin "nceden" diye bir kavramdan bahsedilemez. O'nun iin nce ya da sonra yoktur. Bizim zaman kavrammz tamamen Dnya'nn gne etrafndaki turuna endekslidir. krat: Alemi yoktan m yaratt Alah? Emre: kesinlikle krat: Alem yokken de Allah var myd? Emre: mutlaka krat: bu yokluk zaman olarak srd m srmedi mi? Emre: farkl bir cmleyle ifade et ltfen krat:

Allah, Alem yokken de, Alem'i yaratacan biliyordu deil mi? Emre: Allah hereyi bilir, fakat kendisini bilemeyebilir. nk Allah derken bahsettiimiz ey maddeden bamsz, stn bir bilin. Bu bilin kendisinin alt boyutlarnda kalan hereye tam anlamyla vakf olsa da, kendi bilincine byle bir vukufiyeti sz konusu olmayabilir. Bu konuda net bir yorum yapabilmekten uzaz. Bilinemez; Allah bilir ya da bilmez demiyorum. Biz bu konuda bir ey diyemeyiz. krat: soru kendi zatyla ilgili deildi ama Emre: hayr zatyla alakadard, tekrar dn; kendisinin, kendi yapacaklarn bilip bilemeyeceini soruyorsun. Yani Allah' da kadere mahkum etmeye alyorsun. krat: Dua ediyor musun? Emre: evet krat: mesela dua olarak, niversite snavna girerken ne diyosun? Emre: "Allah'm sen benim kalbime azim ver" diyorum mesela, yapamadm iki tane soru da mitsizlie dp pes etmeyeyim diye. krat: "snav bana kazandr" diye dua ettiin oldu mu? Emre: "snav bana kazandr" diye dua ettiysem de, buradaki kastm, "kalbime g ve kuvvet ver" olmutur. krat: kazanamayana g vermiyor mu yani

Emre: snavda kalbindeki bu gcn ve direniin tek etken olduunu mu dnyorsun? Bunun yannda dnyevi almalarn da ok byk bir etken deil mi? krat: sorumu yantla sadece Emre: ayrca duann kabul olunup olunmayaca da senin uhreviyatla ilikine bal. Belki kimi sebeplerden kabul olunmamtr. Bu sorunun yantyd zaten. krat: Allah'n kalbe g vermesi nedir sence? Emre: daha nce de bahsettiim gibi; szgelimi bir anda mitsizlie dmeni ve bo vermeni engellemesidir. Be hata pepee yaptnda mitsizlie dp pes etmene mani olmasdr. krat: dedin ki: "daha nce de bahsettiim gibi; szgelimi bir anda mitsizlie dmeni ve bo vermeni engellemesidir. Be hata pepee yaptnda mitsizlie dp pes etmene mani olmasdr." Bu szlere gre dnceni yaratan Allah oluyor mu? Emre: hayr, bilincimi bilinaltm ve bilindm var ediyor. Dncem bilincimdir; bilinaltn tamamen maddi etkenler ve bilindm var ediyor. Bilindnda ise Allah sz sahibi, isterse karyor, isterse karmyor. krat: Allah'n karmas nasl oluyor? Emre: onu da snnetullah'a bal bir ekilde icra ediyor, yaratan. krat:

snav da sana nasl karyor, rnek ver. Emre: Be soru pepee zemeyen bir insan pes de edebilir, azmedip devam da edebilir. imdi; bu neye gre belirlenir? ncelikle bilince, sonra bilinaltna, sonra bilindna. Bilin zaten bilinalt ve bilindndan ibarettir. yleyse bilinaltm da dnyevi etkenler sz konusu; fakat bilindndan Allah, bilinaltn gdleyerek deitirebilir ve ben de hasl olan pes etme gds hi hasl olmayabilir. Fakat bunu da kendi snnettullah erevesinde yapar; yoksa rastgele deil. krat: bu gdleme seni etkilemesi olmuyor mu? Emre: evet krat: bu etkileme senin zgr iradeni bitirmiyor mu? Emre: bitirmiyor; zgr irademi sadece etkiliyor. Baka bir rnekten yola kalm: Szgelimi ben sevgilimden ayrldm ve Allah'a o kz bana geri vermesi iin dua ettim. imdi burada gerekten byk bir problemle kar karyayz. Fakat nispeten zebildiimi zannediyorum. Allah beni terkeden sevgilime nasl etki edecek ve bu etkisinin neticesinde o kzn zgr iradesini zedelemi olmayacak m? Bana kalrsa olaylar yle geliiyor: Ben dua ettiim de (duamn kabul olmas iin snnetullah da, sabit olan kimi artlar vuku bulmusa ve ksaca duam kabul olmusa) bu kzn bilindna (yani pozitif bilimlerle asla hesaplanamayan o usuz bucaksz dehlize) Allah gdlemede bulunuyor. Bu kzn kalbinde ufak da olsa bir "geri dnme arzusu" filizleniyor. nk bilindndaki bu gdleme, oradan bilinaltna, oradan da bilince eriebilir. Kz bunun zerine bir ok normal igdsyle boutuu gibi, bu gdyle de bouuyor. sterse

malup edip, bana geri dnmyor; isterse de malup etmemeyi tercih edip bana geri dnyor. Anlatabildim umarm. krat: baka birey soraym Emre: elbette krat: her olayn nedeni varmdr? Emre: vardr diyelim krat: bu nedenler silsilesi iinde zgr iradeyi nasl savunuyorsun? Emre: determinizmi inceledin mi? krat: evet Emre: imdi orada olay neydi? Bir kere herey "maddeydi" deil mi? nk bu adamlar materyalist; maddeden baka bir eyin varln kabul etmiyorlar; yani metafizii reddediyorlar. Bunlar ne diyorlard: insan kararnn ve dahi hereyin olumas bir neden-sonu ilikisi iinde geliir. Bu sebeple biz tam u an evreni durdurup btn faktrleri stn bir zihinle hesaplayabilirsek, gelecei de biliriz. te Ateizmin dt kmaz budur. nsandan zgr iradeyi gaspediyorlar. bu adamlar Ateist ve kaderci! Fakat ben Teist'im, mslmanm. te senin de kurguladn bu deterministik teoriye, yle kar karm: Bir kere herey madde deildir, Allah vardr. kinci olarak Allah insana ruhundan flediinde "ilahi vasflarn" insana bahetmitir. "Ruh nedir?" dersen, insan geri kalan mahlukattan ayran eylerdir derim. Bilin +

irade + yaratm kuvveti insanda bunlar var, insan dnyann halifesi; o sebeple melekler insana secde etti. Devam etmek gerekirse: nsanda ilahi bir yn de var. Maddeden bamsz bir yn. te bu sebeple insan yaratabiliyor. Yaratmak Allah'a mahsus filan deil; biz de yaratabiliyoruz. Tabii ki, O'nun gibi deil ama yaratabiliyoruz. Bu sebeple, insan kendi iindeki maddesel olmayan ilahi cevher vastasyla, mutlak bir neden-sonu ilikisi iine girmiyor ve insan nedensellikten kurtuluyor. Determinizmi ykp geiyor. Ltfen zerinde uzun uzadya dn. krat: anladm. Ama sen bu szle, "nedeni olmayan birey varolabilir" demi oluyosun. Emre: bilindnn gdleri nedensizdir. krat: yleyse sana bi materyalist derse ki: "Madem nedensiz bir eyin olabileceini kabul ettin; o zaman Alem de nedensiz var oldu. Dolasyla Allah'n yaratmasna gerek yok". Sen ona ne dersin? Emre: Allah olmasayd herhangi bir ahlak felsefesi, herhangi bir ontolojik felsefe kurgulanamayacan sylerdim. Yani, eer Allah yoksa Dnya tamamen anlamszdr. Ben nedensizce oluan eyleri kabul ettim deil mi? krat: evet Emre: "neden" kelimesi, aslnda tam olarak aklayamyor kafamzdaki kavram; "zincire bal kalmadan oluan ey" dersek kabul eder misin? krat: tamam

Emre: peki insanda bu ekilde zincirden mnezzehlik nereden kaynaklanyor? Allah'n insana fledii ruhtan. krat: delil nedir? Emre: dur bitireyim, delili veririm. Demek ki Allah bu zincirin dndaki tek kavram. stediine zincirden ksmi bir zgrlk bahedebiliyor. O zaman varacamz sonu: Eer Allah yoksa, herey mutlak bir zincire baldr. Allah varsa, ancak o zaman zincirden bamsz karar almak mmkn olabilir. te karmdaki Materyalist'i malup ettim bile; onlar zaten kolay lokmalar. "Delil nedir?" diye soruyorsun. Delil u: Ruh nedir? Bu sorunun cevab, senin delilindir. Kuran'dan yardm alarak cevaplayabilirsin. krat: anladm. lk kez byle cevaplarla karlayorum. Emre: sen felsefe yapmayan, derinlemesine analizlerde bulunmayan insanlarla muhattap olmusun. Yoldan evirip soru sorduun alelade adama eziyet ediyorsun. Bak gryorsun, byle bir anlamlandrmayla insana zgr iradesini geri vermek mmkn. nsan ve Dnya bu zgr iradeye muhta. Olmal, olmak zorunda. Yoksa Dnya tamamen anlamsz olurdu. krat: O sorunun cevabn ben buldum merak etme. "Dua ve nedensizlik" videosunun ilk blm.

***

krat: ezeli ilmi dolaysyla Allah'n iradesini reddettim. nk ilmin de belli olacak olaylar; irade zaten belirlemek demektir. Belli olan ey tekrar neden belirlensin? yleyse irade hkmsz kalyor ve Allah yaptndan baka ey yapamyor. Allah'n nedensiz ilmi vardr, kendi zat gibi.. Emre: peki Allah iin zaman var m? krat: var Emre: bunu nereden kardn? krat: Allah yayor ve zamansz yaam olmaz. Emre: Allah'n yaadn nereden kardn? Hem yaamak nedir? krat: lmemi olmaktr Emre: lm insani bir kavram. Allah iin lm yoktur; yleyse Allah iin yaam da yoktur. Eya zddyla kaimdir, lm yoksa yaam da yoktur. Yaamaktan szedilemez; siyah yoksa beyaz da yoktur, beyazdan szedilemez. krat: Allah grr m? Emre: grmek nedir? krat: grmek ite

Emre: peki nedir grmek? krat: baklan maddeyi ekliyle alglamaktr. Emre: Allah grmez, bilir. krat: yaamayan bilir mi? Emre: bilir. Diyelim ki herey nceden belirli deil mi? Bizim yaammz idame ettirdiimiz belirli kurallar var; elimizde Dnyevi olanlar: Ate yakar, su sndrr, tahta batmaz falan; bunlar kabul ediyorsun deil mi? Yoksa eyann tabiatn da m reddettin Eari misali? krat: evet. yerekimini falan reddettim. Emre: eyann tabiat var m yok mu? krat: rnek ver Emre: ate insan derisini yakar. Ate her zaman insan derisini yakar. Bunlar, Alem de cari olan kurallardr. krat: katlmyorum Emre: neden? krat:

o determinist grtr; Olaya yle bakarsan, mucizeyi izah edemezsin Emre: Allah atein yaktn kural olarak koymutur; bu O'nun kendi kanunudur. Allah kanunlarnn mahkumu olmayp, hakimidir. Mucize gsterecei zaman, bir st kuralla bu kuraln kaldrr ve Hz. ibrahim ate de yanmaz. krat: biz ezeli nedensiz ilmini kabul etttimiz iin le deriz: Yakan aslnda Allah'tr, ate deil. Snnetullah denen ey gerei olaylar genelde byle cerayan ettiinden insanlar bunu dnemiyor. Gazali de bu grtedir. Emre: Allah mucizeleri haricinde bu kurallar kaldrmamay tercih ediyor? Her seferinde ate elimi yakyor. krat: Allah tercih etmez; ilmin de belli olan yaratr. Emre: Kuran'a inanyor musun? Yarsndan ounu tevil etsen de krat: evet inanyorum. Emre: Kuran da dua etmemiz tavsiye ediliyor, Hz. peygamber dua etmemizi tavsiye ediyor deil mi? krat: emrediliyor Emre: o zaman nasl akmaa elimi tuttuumda elim yanyorsa, dua ettiim de (eer kabul olunacak artlara haizsem) duama da dnyevi bir cevap verilebilir ve bu Allah'n ezeli ilmi gerei en bandan belli olabilir deil mi? krat: kark bu, dediine rnek ver Emre:

mesela ben akmam alp elime ate tuttuumda elim yanyor. Benim akma elime alacam, elime tutacam, elimin ise yanaca en bandan beri belliydi deil mi? krat: sonra Emre: ben dua ettiim de (duam kabul grecek artlara haizse) duam kabul ediliyor ve Allah'a giden duam, Allah tarafndan Dnya'ya geri iade edilerek Dnya zerinde bir etki yaratyor. ilerin byle olaca ve byle geliecei de Allah'n ilmi gerei en bandan beri belliydi. O zaman neden dua etmiyorsun? krat: anladm; dua etmek istemek demektir. Allah'n iradesini reddettiim iin dua etmiyorum. Emre: fakat Allah "isteyin vereyim" diyor. Ya ezeli ilmi gerei "istekte bulunann, isteinin kabul olunaca" belliyse ve sen istek de bulununca, bu istein yine o ezeli ilim gereince gerekleecekse? Sonuta ezeli ilim senin istek de bulunacan da kapsyor; istek de bulunduun da sana geri dn yaplacan da kapsayabilir. krat: anladm ama mantk olarak iradesi olmayandan bir ey istenmez. nk Allah olacaklar deitirmeye kadir deildir. Emre: olacaklar zaten deimise; sen istek de bulunduunda, o isteinin dnya zerinde bir ekilde gerekleecei belliyse; mesela ezeli ilim gerei, yarn istek de bulunacan (dua edecein) ve gn sonra da isteinin gerekleecei belliyse krat: diyorum ki, dua eden de zaten ezeli ilim gerei dua ediyor. Ama burada u var; duann kabul edilmesi olay yoktur; nk dua etkisizdir.

Emre: Allah'n duay kabul edecei ezeli ilmi gerei, daha nceden belliyse, neden etkili olmasn? krat: kabul etmek iradeyle olur, ilimle deil. Allah'n amac da yoktur; iradesi olmadndan. Emre: diyelim ki sen yarn dua ettin ve bu duay edecein Allah'n ilmin de vard, bu duan geerlilik kazand. nk geerlilik kazanaca da Allah'n ilmin de vard. Bu duann sonucu, Dnya da grld; nk bu da Allah'n ilmin de vard. Bu fikri nasl reddediyorsun? Allah kabul ediyor; fakat senin anlayna gre kabul etmeme gibi bir ans yok. Kabul edecei ilmin de belli. O yzden duan mecburen kabul ediyor. Yani iradesi yok, bilinci var. Ama ilmi gerei kabul ediyor. Allah duan Dnya zerinde gerekletiriyor; nk bu ilmin de vard. ilmin de olduundan dolay, gerekletirmeme ans yok. ilmine kar gelemez. k bakalm iin iinden? krat: ilim, irade zellii olan, kabul edip etmeme zelliini tamaz. yleyse bu izahn der Emre: yine iradesi yok, kabul etmek zorunda. Edip etmemeyi seemiyor, mecburen edecek. krat: irade olmadan kabul etme olmaz ki Emre: kelimeye taklma, kabul yerine x harfini kullanalm istersen bundan sonra krat: buna u zm uygun; Allah'n ilmin de, u kulun hatal inanla dua etmesi vard, dua etti ve Allah'n ilmin de tam da kulun dua edip istedii eyin gerekleecek olmas belliydi ve yle de oldu. Olay bu, kabul etme demeyiz bylece. Emre:

nedensellii reddediyorsun burada. Kul byle dua etti diye yle olmad, tamamen rastlantsal? krat: zaten bize gre Allah'n ilmi nedensizdir. Olaylarn byle olmas nedensizdir. Emre: sor bakalm sorunu krat: Allah, Alem'i kendi zatndan sonlu bir sre sonra m yoksa sonsuz sre sonra m yaratt? Emre: Alem yokken, sre yoktu. Soru der; en azndan bizim anlayabileceimiz bir sre yoktu. Bak btn kmazlarnn kayna, bu zaman anlayn. krat: Allah zaman yaratt yle mi? Emre: evet, Alem'le beraber zaman da var oldu. krat: zaman yaratmad bir durum sz konusu muydu? Emre: nasl yani? krat: zaman yaratmad bir durum sz konusu oldu mu? Emre: Alem yokken, zaman da yoktu. Nerede maddeyi varettiyse ve nereye hareketi bahettiyse orada zaman da vard. Bizim anladmz anlam da zaman kastediyorum. krat: bak sana bir ey diyeyim. Bu laflar ok duydum ama, u laf da ok okudum: "Allah zaman sonradan yaratt ise, zamann

yaratlm olmad bir zaman gemi olmaldr; bu ise elikidir" bu yoruma ne dersin? Emre: evet! nsan mantnn elikisi. in iine metafizik girdiin de, mantk snrlarndan kabilirsin, bu ok normal. Bu mantk ilmi; maddeyi balar sadece. krat: dediim nermeye ne diyorsun onu syle Emre: eliki olduunu kabul ediyorum ama bu eliki ok normal. nsan mant diyorum sana ve insan mant dnyevi bir mantktr, Dnya'ya gre kurgulanmtr. Emre: zaman ezeli midir? krat: evet Emre: zaman yaratlm mdr? krat: hayr, zaman dncesi yaratlmtr. Siz bizi yanl anlyorsunuz. Ezeli ilim dnda olay yapamayacak oluu Allah iin eksiklik deildir. krat: Allah madde midir, deil midir? deilse neden? Emre: Allah madde deildir. krat: madde deildir diyosun, delil istiyorum senden Emre: arkadam delil getirebilecek olsaydm, zaten Dnyada Ateist brakmazdm. Bu tr eyler

mantki kabullerle sabittir; iman meselesidir. Madde olsayd ona neden Allah diyelim? krat: neden demeyesin? Emre: nk madde, maddeye baldr, bamldr. Maddi kurallar erevesinde hareket alan vardr. krat: baml olmayan bir madde dersin. Allah'n cisim olduu neden imkansz olsun? Emre: cisimle bugnk madde kavram ayn ey mi? krat: evet Emre: maddelerin varolu sebepleri vardr. Allah'a madde denirse, "Allah' kim yaratt?" diye densizce bir soruya kar kapmz. Maddenin varlnn balangc olmak zorundadr. Eer Allah maddeyse O'nu da bir yaratan olmal; ite esas lah da odur. senin syleminle: "nedenlerin nedeni" bir madde olamaz. nk nedensiz bir madde olamaz. krat: Allah nasl nedensiz ise, maddesi de ylece nedensiz denirse olmuyor mu? Emre: olmaz. Neden olmaz biliyor musun? Madde algn gelitirmen lazm, orada hataya dyorsun. Madde nedir? krat: ekli olan ey Emre: zaman nedir krat? krat:

olaylarn, ncelik sonralk ilikisi Emre: ok basit bir tanm krat: sen imdi diyorsun ki: "Zamanszlkdan, zamana geildi" yle mi? Emre: evet krat: zamanszlk, zaman ald m? Emre: zamanszlk da zaman yoktur. krat: yleyse sen, zamana ezeli demi oldun. Emre: hayr, ezeli olan tek ey Allah'tr. Zaman ilk maddenin yaratlp hareket verilmesiyle ortaya kan insani bir kavramdr. Yaratlan ey, balangc olan ey, ezeli deildir. krat: bak sordum sana: "Zamanszlkdan, zamana m geildi" evet dedin, "zamanszlk zaman ald m?" dedim, "hayr" dedin, yani "zamanszlk yoktu" demeye getirdin; bu da "zaman vard" manasna gelir. Yani zamanszln olduu bir zaman olmad iin, zamann olmad bir durum olmad demi olmakla, zamana ezeli demi oldun. Varlklar ancak zaman da olur. Zamandan kalamaz.

***

krat: bilim adamlar hesaplad mesela, 30 Austos da Gne tutulacak diye; bize ne diyorsunuz: "bunlar yazdklar iin mi Gne bu vakitte tutulacak yoksa tutulacan bildikleri iin mi bu vakitte tutulacan yazdlar" diyorsunuz ya.. ahmet: evet krat: millet de "yazd iin olmuyor, bildikleri iin yazdlar" diyor ya... ahmet: evet "bildii iin yazd" ben de yle diyorum krat: evet yle diyorlar, sonra diyolar ki: "yazmas nasl ki Gne'i hareketin de zorlamyorsa; ayn bunun gibi Allah'n da ne yapacamz nceden yazmas bizi zorlamaz". Burada hata u; mesela bilim adam 30 Austos da Gne tutulacak diye nceden yazd ama kyametin ne zaman kopacan biz bilmiyoruz deil mi? ahmet: evet bilmiyoruz krat: mesela 20 Austos da kopsa, bilim adamnn yazd yaz yanl kmyacak m? ahmet: evet yanlm olur. krat: ama Allah'n yazd yaz yanl kar m? ahmet: yanl kmaz elbette krat:

ite fark budur. O yzden bilim adamnn yazd yaz Gne'i zorlamyor; nk bilim adam tahmin ediyor ama Allah tahmin etmiyor. O yaz bizi onun iin zorluyor. ahmet: tamam da, yle bir ey var: Bilim adam tahmin ediyor, sonra o tutulma gereklemiyor, dolaysyla yanlm oluyor. Fakat Allah tahmin etmiyor; direkt insanlarn yapacaklarn biliyor. Yine zorlama yok ki burada; yani fark olmasnn zarar ne anlamadm. krat: yani u: Verdikleri rnek artmaca; "bilim adamlar ne zaman Gne tutulacan bildii iin mi yazdlar yoksa yazdklar iin mi Gne tutuluyor" diyorlar ya.. ahmet: neresi artmaca? krat: aslnda onlar bilemez, sadece tahmin eder.

*** Kitap: Fizik

Yazar: Aristo

sayfa 187: imdi herbir nesnenin deimesi ve devinimi (hareket) salt o deien nesnenin iindedir ya da o devinen, deien nesnenin bulunduu yerdedir. Oysa zaman, hem her yerde hemde her nesnede ayn biimde. Ayrca deime daha hzl, daha yava olur. Zaman ise yle deil; nk hzl ile yava aslnda zaman ile belirleniyor, ksa zaman iinde ok devinen nesne hzl, uzun zaman iide az devinen nesne yavatr. Zaman ise ne nicelii ne de nitelii asndan bir zamanla belirlenir. Demek ki zaman bir devinim deil, bu ak. Bizim iin u anda "devinim" ya da "deime" demek arasnda hibir ayrm yok.

sayfa.: 203: madem zaman devinim ls duraanlnda ilinieksel anlamda ls olacaktr nk her duraanlk biri zaman iinde nitekim nasl devinimin iind eolan nesnenin devinmesi zorunluysa zaman iinde olannda

yle nk zaman bir deviinim deil ama bir devinim says lm says iinde duraanlnda olmas olas.

*** Kitap: Kant ile Herder'in tarih anlaylar

Yazar: Macit Gkberk

Sayfa 89: Herder'e gre tarihi gden, aydnlanmann sanmak istedii gibi akl deil, Tanrsal bilgeliktir. Tarihte, Tanr'nn insan nevi ile gerekletirmeyi dnd bir plan gizlidir. Bu plan biz, istediimiz kadar bilge olalm, btn ile gremeyiz. nk bu plann varmak istedii son durak 18. yzyl filozofu veya hkmdar deildir. nk bu byk dramn tek bir sahnesinde rol alan insan, dramn btnn kavrayamaz. "Herkes bulunduu yerde zincirin bir halkasdr, zincire asldr ve zincirin sonunda nereye asl olduunu gremez. Her halka kendisinin arlk merkezi olduu kuruntusuna kaplr. Gzel kuruntu!" nsann barna olan evren Tanr yapsdr. Bunun iinde oturan insann tarihi nasl Tanr'nn eseri olamaz! Tarih bir ok sahneleri olan sonsuz bir dramdr. Tanr'nn binyllar boyunca insan nevi ile yeryznde yaratm olduu, binbir ekilli bir masaldr. "Tanr'nn uluslar zerinden gidiidir." *** Ksa sorular: Madem zgr iradeniz var ve Allah size mdahale etmiyor. O zaman neden "snav bana kazandr" diye dua ediyorsunuz? Allah yaratacan nceden bildii eylemleri, yaratmayabilir mi? Allah yeyip ier mi? yemezse, delil nedir? yerse bu ilahlna halel mi getirir? Allah'n olacan bildii bir olay baka trl olabilir miydi? hayr derseniz, baka trl olamayacak eylemleri yaptnz sylerken mi hr iradenizi savunuyorsunuz? Allah zulmetmeye kadir midir? Allah olacak olaylar nceden bilir mi? bilirse, Allah'n olacan bildii eylemin meydana gelmesi zorunlu mu deil mi? deil dersen, Allah'n ilmi yanla dnd demi olursun. Zorunlu dersen, kul zorunlu olarak meydana gelecek eylemleri yaparken mi hr irade sahibidir? Allaha sven kii de, Allaha svme dncesini yaratan Allah myd? er Allah'tansa, erri Allah m yaptrm oluyor? Dua etmek kaderdense, dua etmenin ne anlam var?

Allah her varolan gryorsa, kendi de var madem, yleyse kendini de gryor mu? "nceden alnmza yazlan eyleri yapyoruz; byle hr irade olur mu?" diyen var m? Hrsz rzkn m yiyor? Dua ediyosunuz, istediniz ey kader de varsa o zaten meydana gelecek. Kader de yoksa zaten meydana gelmeyecek. yleyse neden dua ediyorsunuz? Allah hareket eder mi, etmez mi? Allah ezelden bugne, sonsuz zaman ap nasl gelebildi? Sizinle, Allah'a inandn syleyip, kaderi inkar eden kii arasnda ne fark var? O da, siz de zgr iradeyi savunuyorsunuz? "Allahm bizi kt yola drme, yolumuzu saptrma" diye dua ediyor musunuz? Demek ki bizi kt yola dren ve yolumuzu saptran kimmi? Bir insan alnt yiyeceklerle yaarsa, bunlar ona Allahn verdii rzk mdr? zgr iradecilerin ( Ehli Snnnet'in Maturidi kolu) czi iradeyi yani dncelerimizi Allah yaratmaz dediklerini sylyorum. nanmyorsanz googleden ara "eari ve maturidi farklar". "Hereyi Allah yaratr, dncemizi de, hareketimizi de Allah yaratr; Allah ben de hangi dnceyi yaratrsa, ben ancak onu dnebilirim. O yzden zgr iradem yoktur" diyenlere kar olmak, size utan vermiyor mu? Tercihlerin mahluk mu deil mi? Mahluksa onu yaratan Allah m? Allah ise, Allah'n sen de yaratm olduu dnceyi dnm olmadn m? Evet dersen, Allah'n sen de yaratt dncenin meydana gelmesini engellemeye kadir olabilir misin? Olamam dersen. Dnmemeye kadir olamadn bir dnceyi dnrken nasl zgr iradenin oldunu iddia edersin? Allah yapacaklarmz biz yapmadan nce bilir mi? bilir dersen. Bu olacaklar, bildii gibi mi irade etti yoksa bildiinin hilafna m irade etti? bildii gibi irade etti dersen, u an bu yazy okuman irade ettiini (dilediini) kabul ettin demektir. Sen Allah'n irade ettii bir olayn meydana gelmesini engelleyebilir misin? hayr engelleyemem dersen. Sen engellemeye kadir olamadn bir fiili yapmaktasn. yleyse nerede hr iraden? Allah ezeli ilminde bir yere, bir zamanda yaacan bildii bir yamuru; isteseydi yadrmayabilir miydi? evet dersen, yamurun yaacana ilikin ezeli ilimde, yanlma olmu oluyor mu, olmuyor mu? Oluyor dersen. derim ki Allah'n ilmi yanla dner mi? dnmez dersen. Allahn olacan bildii bir olay yaratmamazlk edemeyecei ortaya km oluyor. Yani gelecei Allah

da deitiremiyor. Sonradan karar deitirir, denirse. soru: son verecei karar ezelde biliyor muydu? evet dersen grdn gibi hibir ey deimi olmuyor. *** Snava giriyorsunuz dua ediyorsunuz. kazanmay bana nasip et. Ama snavda size sorsam seenek iaretlerken Allah sana mdahale ediyor mu, yoksa hr irade sahibimisin? sen diyorsun ki "hrm" soruyorum: yleyse neden dua ediyorsun "Allahm bana snav kazanmay nasip et" diye? Madem snavda sana karmyor, o zaman nasl kazandryor sana snav? *** Allah gelecei deitirebilir mi? evet dersen, deitirme kararn alacan ezelden biliyor muydu? evet dersen, soruyorum: ne deiti o zaman? *** _<murat> hey _<murat> dtm _<murat> ordamsn _4* zgn280252 icin resim bilgisi yukleniyor... _<zgn280252> burdaym* _<murat> ok _<murat> yazlarngrmedim _<zgn280252> hcbrnm _<murat> sen iyisimi _<murat> soruyu nce _<murat> dua cihetinden akla _<murat> dua ediyosunuz istediniz ey kaderde varsa zaten meydana gelecek kaderde yoksa zaten _<murat> meydana gelmeyecek leyse neden dua ediyonuz _<zgn280252> allah c.c. allah c.c. _<zgn280252> bak cok zor degl bunu anlamak cok ksa yazacagm _<murat> yaz _<zgn280252> senn allah c.c. katnda galu belada olan yasantn le _<zgn280252> smd yasantn arasnda br fark yok _<zgn280252> ks tpa tp ayn

_<zgn280252> sen smd baska br hayat yasamyorsun _<zgn280252> sen egerk dua ettn se _<zgn280252> allah c.c. bunu kabul ett veya etmed senn ezelnde bu vard _<zgn280252> sen bunu slbastan yasamadn _<zgn280252> ksaca soyle deym sana _<zgn280252> okuyonmu dustunmu yne _<zgn280252> b _<zgn280252> osa yazdrma _<zgn280252> _<murat> bisaniye _<murat> galu bela diye deilde _<zgn280252> tamam orayda gecelm _<murat> alahn ezeli olarak bilmesi diye annat _<zgn280252> sru cnde soru ckamsn _<zgn280252> tamam _<zgn280252> smd sana omru verd _<zgn280252> sende o omru hur radenle yasadn _<zgn280252> sana mudahele etmed _<zgn280252> kabulmusun buna, _<murat> yok _<murat> cebriyeyim ben _<zgn280252> mudahelem ett sana _<murat> sen soruyu cevapla _<murat> tabiki _<zgn280252> ne oldugunu sormadm sana _<murat> dncelerimi yaratan alah deilmi _<zgn280252> hersey

_<murat> leyse hr olarak dnemiyom o hangi dnceyi bende yaratrsa onu dnyom dimi _<zgn280252> bak smd bu sorunun cevab soyle _<zgn280252> allah c.c. domuzu yaratmstr ve etnn yenmesn haram etmstr _<zgn280252> kabulmu _<murat> evet _<zgn280252> smd senn aklnda yaratt _<zgn280252> dledgn dusun ded __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. _<zgn280252> ster ben bul ster bulma ded __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. _<zgn280252> zaten mudahele etms olsa d _<zgn280252> kacar yok sen onu bulacaktn _<zgn280252> dogrumu _<murat> neden le olsun _<murat> alahn saptrcl yokmu _<zgn280252> yav mubarek smd bask olmus olsa _<zgn280252> yan onun dedg dsna ckmayacak olsak __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi.

Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. _<zgn280252> bunun ters nasl dusunulur _<murat> le _<murat> kalbi mhrleyen o deilmi _<zgn280252> dur smd _<zgn280252> sunuda yazym ondan sonra yaz belk kafanda yazdgm bsey degstrr _<zgn280252> yaratmas ve raz olmas konusunu ayr yaz bana _<zgn280252> ks ayn seyler degl _<murat> yazimmi _<zgn280252> buyur _<murat> ok _<murat> alah raz olmad bir eyide irade eder der cebriye mezhebi _<murat> eariler mesela _<murat> bunnar ehlli snnnet diye geer _<murat> ben alahn iradesini reddettiim iin farkl durumdaym

_<murat> rnek derlerki _<murat> namaz klma fiilini alah raz olarak yaratr _<murat> ancak zina yapma fiilini raz olmadan yaratr derler _<murat> am aunu kesin derler _<murat> alah zinay raz olmad halde irade etti _<murat> ok _<zgn280252> allah c.c. yarattg br seyden raz degldr _<zgn280252> bu olablecek b seydr ve ornekler vardr _<zgn280252> fakat _<zgn280252> eger senn yazdgn gb olursa _<zgn280252> raz olmadan yaratr dersen _<zgn280252> allah c.c. zorlayan br halm vark _<murat> le deil _<zgn280252> yaratmak ayr sey sana yazdm _<murat> burda raz olma _<zgn280252> raz olmak ayr sey _<murat> ve irade etme farkl _<murat> denirki zina fiilinin olmasn irade eder ancak kulun zina yapmasndan raz deildir _<murat> bu eari mezhebinin grdr _<murat> imam gazali bu mezheptendir _<murat> gazali hr rirademiz yok der _<zgn280252> nerde der _<murat> sayfasna dek gsterebilirim _<zgn280252> hang ktabnda _<murat> ihya _<zgn280252> soyle _<zgn280252> hang clt

_<murat> nette bika foruma yazdm _<murat> gogle a _<murat> gazali byle diyor _<murat> yaz _<murat> turkish media forumunda _<murat> yazm bulacak kitaptan alntdr _<zgn280252> kopyala buraya _<murat> uzun sen dedimi yapsana _<murat> ordan kopylarsn _<zgn280252> neyse bakarm ben _<zgn280252> sen ben surda anlamadm _<murat> yazdm kitapta btn bunlar ve fazlasda var _<zgn280252> dyosunk onunk boyle bununk boyle _<zgn280252> yav sen brak onu bunu sen naslsn _<murat> iiiyim _<murat> haa _<zgn280252> allah c.c. ylgn versn _<murat> grmm _<zgn280252> _<zgn280252> evet kardes _<murat> ben nce maturidi idim _<murat> sora eari oldum _<murat> kader grnden tr bu mezhebe getm _<murat> nk _<murat> u a sizin gr czi iradeyi alah yaratmaz der _<murat> bunu kabul edemedim _<murat> hereyi alahyaratr dedim ve mezhbimi deitirdim

_<murat> 4 yl kadar eari kaldm _<murat> zgr iradeyi reddettim _<murat> sora _<murat> daha derin meselelerle karlatm _<murat> alahn ilmi ve iradesi arasnaki iklikiinin elikili oldunu hissediyodum _<murat> sora zdm ve iradesini reddettim _4* _eylul, #carkifelek_ kanalinda takma isminizi yazdi.. _4* _CarkiFelek, #carkifelek_ kanalinda takma isminizi yazdi.. _<murat> reddettikten sora _<murat> bunu biok kimsenin aslnda bildii bii oldunuda soradan rendim _<murat> ve ehli snnetten ktm _<murat> sora alemin ezelilii meselesiyle ilgilendim _<zgn280252> yan sen dyorsunk ben allah c.c. nn kuranda gecen br sfatn reddettm _<zgn280252> oylem _<murat> evet _<murat> kuran abakm farl _<zgn280252> o zaman kufre dustun _<murat> le ki _<zgn280252> sen mutezley blyomusunarastrdnm yontemlern _<murat> biliyom _<zgn280252> olmaz ole _<zgn280252> dur bakma hc _<zgn280252> onlar nasl sapttlar _<zgn280252> soyle bakalm _<murat> biliyom onnar _<zgn280252> e o zaman ne fark kald aranzda _<zgn280252> onlarla

_<murat> var _<murat> biz alah zorla gnah iletiyo dedik _<murat> sfat inkar meselesinmimi diyon _<zgn280252> yav mubarek smd _<zgn280252> kelam oyle br lmdrk _<zgn280252> ucu bucag yoktur _<zgn280252> nasl olsunk _<zgn280252> allah c.c. nn lmnn ucu bcagu yoktur _<zgn280252> smd sen dyorsunk cozdum _<zgn280252> buna nasl anmam beklersn _<zgn280252> o zaman yaratc olarak bldgmz _<zgn280252> allah c.c. sfatlarnda br ezeln br edebn oldugunu nasl soylersn _<zgn280252> soyleyemessn _<zgn280252> senn sadece braz kafan karsk _<zgn280252> keske cok zaman olsada senle konussak _<zgn280252> bu fkrlernden vazgecsen _<zgn280252> _<murat> ya _<murat> ben diyomki _<murat> alah kuranlada milleti saptryo _<murat> rnekverim _<murat> mlk2 ve hadid 22 _<murat> nceden yazlan yapyosak imtihan olmamas lazmm _<zgn280252> boyle konusmaya devam edersen _<murat> ama ayet imtihan der _<zgn280252> senle sohbetmz bter kardes _<zgn280252>

_<murat> sana bi ince bilg verim _<zgn280252> kardes senn sm ne _<murat> raziyi tanyonmu tefsirci _<zgn280252> verme dur _<murat> krat otu _<murat> gogledean ar aismimi bi _<murat> osra gel sle _<murat> sora _<zgn280252> kursat kardes _<murat> sle _<zgn280252> smd senn fkrn ben b curutuyum _<zgn280252> nceden yazlan yasyoruz evet dogru bu _<zgn280252> bunda allahn sozunde asla br kdm ble sapma olmaz _<zgn280252> smd allah c.c. bz dunya hayatna atmadan _<murat> ble snav olurmu _<zgn280252> bekle _<zgn280252> bzm neler yapacagmz bld _<zgn280252> deglm _<murat> evet biliyo _<zgn280252> smd asl mesele su _<zgn280252> sen yaratt senn neler yapacagn bld _<zgn280252> fakat buraya dkkat et smd _<murat> ok _<zgn280252> kend katndasn sen _<zgn280252> sen dunya hayatna ndrmed _<zgn280252> kulum ben sen yarattm neler yapacagnda lmmle bldm _<zgn280252> onun cn yasamna br luzum yan dunyada gormedm

_<zgn280252> gr bakalm cennete veya gr bakalm cehenneme ded _<zgn280252> kabulmusun buraya kadar _<murat> unu diyom _<murat> alah benim dnyaya gelcemi biliyosa ben nas dnyaya gitmicem alah yanlyomu _<zgn280252> o degl konu _<zgn280252> smd senn dusuncen yadm ben _<zgn280252> mademk ezel blyodu dyoruz _<zgn280252> o zaman ezelde neler yaptgmz blyodu demek styoruz _<murat> ama bildi eyler bildinin dnda olmazki bunu karyon sende _<zgn280252> fakat senle ayr dustugumuz su olsa gerek _<zgn280252> ezeldek benle benm suandak halm arsnda br fark yok _<zgn280252> bak tek ayete taklp kalmssn _<murat> sana deiik bi soru sorimmi _<zgn280252> olmaz ole degl _<zgn280252> ayetlerde soyle gecer okumussundur _<murat> seni dndrcek bi soru _<zgn280252> smd braz once yazdgmz gb olsa _<zgn280252> yan yarattktan sonra _<zgn280252> yasam hakk vermeden nasl olsa ben blyorum gerek yok dese _<zgn280252> sende ahrette bunlara saht stersn _<zgn280252> ayetlerde nefslernz kendnze saht yaptk _<zgn280252> peygamberler sze saht yaptk der _<zgn280252> sen o zaman nkar eern yasamsaydn eger _<zgn280252> boyle br snav sekl dusunulurmu _<murat> hayr _<zgn280252> smd sen yaratcak _<zgn280252> buna cevabn hayr se

_<zgn280252> ben tarafa gecmen lazm _<murat> neden _<zgn280252> senn fkrn hayr degn anda curur cunku _<murat> sorum uydu _<murat> nceden yapcaklarm biliyosa nceden belli olan yapmcamm ble snav olurmu _<murat> soru bu _<murat> senin izahn unu iin yaplyo _<murat> alahn adaletli oldunu ispat iin yaplyo _<murat> yani sen yapmadan seni yakmyo annamn diyonuz _<murat> halbuki nceden biliyo napcan ama direk yaksa dersinki alahm ben le bii yapmadmki dersin diyonuz _<murat> soru baka burda _<murat> annadnm _<murat> alahn adaletini sormadm san aimtihan sordum _<zgn280252> araf 173 174 oku senle oyle konusalm _<murat> hey ordamsn _<zgn280252> beklyorum _<murat> okokudum _<zgn280252> ne anladn _<murat> ahid alm _<murat> sora babamz ble yaparken bulduk demeyindiyor _<zgn280252> 174 soyle der yanls hatrlamyorsam _<zgn280252> atalarmda bunun uzerne d bende oyle oldum _<zgn280252> demeyn dye _<zgn280252> dogrumu _<murat> evet o mana _<zgn280252> pek neden boyle br sahtlk sted allah c.c. sence _<murat> dediin 173

_<murat> benim inancm o ki _<murat> alahn yaptklarnn nedeni yoktur _4* _Kelime, #Kelime_ kanalinda takma isminizi yazdi.. _<murat> ezeli ilim gerei fiil yaptndan _<murat> ilmide nedensiz olduundan yaptklarda nedensizdir _<zgn280252> yan sen dyorsunk _<zgn280252> yaratma fln yaparken ekskler var olem _<murat> o deil _<murat> alahn amac olmadn diyom _<murat> dua ve nedensizlik adl vidyomda annattm _<zgn280252> br nev eksklk yuluyorsun ona yan hasa _<murat> yklemiyom _<zgn280252> halbuk eksklkten bahsedysun _<zgn280252> b eksklk var yan sana gore _<zgn280252> gerekszlk var _<murat> yok _<murat> amac yokdedim _<murat> ama edinmekacizliktir _<murat> kii ama edindii eyle mkemmellemek ister _<murat> eeksikten kurtulmak ister _<murat> alah eksik olmadndan kendisiyle tamamlanaca bi amac olamaz _<zgn280252> smd kursat kardes _<zgn280252> bsey sorsam sana olurmu _<murat> ok _<zgn280252> smd dusundugun gb dusunen sahabeden bana br ornek sm le verrmsn _<murat> kimse yoktur bence _<murat> peygamberde ble dnmyordu

_<zgn280252> onlardam goremed senn bu gorduklern _<murat> gremedi _<zgn280252> o zaman h.z. peygamberde goremed s.a.v. _<murat> evet le _<zgn280252> ona hersey vahy yolu le geldg cn _<zgn280252> dogru dem smd buras _<zgn280252> buna nacn var dem _<murat> herey deil _<murat> kuran _<murat> ve bir ksm bilgiler _<murat> ancak herey deil _<zgn280252> kursat _<murat> sle _<zgn280252> smd h.z. peygambede goremed s.a.v. _<zgn280252> ole dyosun _<murat> le elbet _<zgn280252> o zaman su soruyu br sor kendne _<murat> dua etmenin hatal oldunu gremedi _<zgn280252> bak sor ama mutlaka _<murat> zaten kuranda dua emredildi _<zgn280252> nsanlarn yaratlms olarak en ustunu bnu goremed vahy aldg halde _<zgn280252> ben allah c.c. katnda ondan daha sevmlmymk allah c.c. bunu bana gosterd _<zgn280252> eger sozumde dogru sem _<zgn280252> ben sevgl peygambernden ustun duruma getrd _<zgn280252> bunu sor kendne davanda dogru sen, _<murat> ben peygamberin baz hadisleri sylemise ok yanldn sledim _<murat> sadaka belay defeder

_<murat> ve akraba ziyareti mr uzatr hadisleri _<murat> kuvvetli hadisler bunnar _<murat> ama yann szler _<murat> slediyse byk hatadr milleti saptrmtr _<zgn280252> ste sen allah c.c. katnda ondan daha sevml hala geldn ksaca _<zgn280252> o zaman sen cok yaknda peygamberlk ddas cndede olman lazm _<zgn280252> dogal bu _<murat> onun peygamber olduna inanyom _<murat> ama peygamber haberci anlamna gelir _<murat> ve ben peygamberlerin kfrn caiz gryom _<zgn280252> mursat _<murat> sle _<zgn280252> senn fkrlernden donme htmaln varm _<murat> kaderde ne varsa o olur _<murat> gelecei bilemem _<zgn280252> fkrlern sordum yazdklarn bana _<zgn280252> kader sormadm _<murat> ok fikrimden dnmlm vardr _<zgn280252> htmal var dyosun yan _4* _Hoca, #Sual_ kanalinda takma isminizi yazdi.. _<murat> 30 000 kiiyle tarttm belki imdiye dek _<murat> dnceleri yaratan alah bakarsn yarn bu dnceleri ban abraktrm olur _<murat> imdi sana son sorum _<zgn280252> ste senn cn hayat korkarmk bu dusunceler cnde duse kalka degse degse sona erer _<murat> herey kader diyen ben sence kadere inanan birimiyim _<zgn280252> zamann kalmz dye korkarm ben _4* _Kelime, #Kelime_ kanalinda takma isminizi yazdi..

_<zgn280252> senn kafan gereksz blglerle dolu akln zorladgn cn dogru cnde _<zgn280252> yaznls dusunceler var _<zgn280252> bunlar acga vurmadan _<zgn280252> mesela kafann cnde dusunup dsa vurmaman tavsye ederm sana _<zgn280252> cevabn madem _<zgn280252> cok dusuneblorsun _<zgn280252> akll br nsana benzyorsun _<zgn280252> kendn bulman gerek _<zgn280252> yok eger bulamyor _<zgn280252> bazlarn okuyor fkrn degsyor se _<zgn280252> kendn soledn _<zgn280252> 4 yl sunda kaldm braz sunda braz sunda dye _<zgn280252> yan sen yol ayrmndasn bana gore _<murat> bii dicem kader hadislerini okudunmu _<zgn280252> yaz bakalm _<murat> sana diyim _<murat> 200 adet baktm _<murat> hepsinde zgr olmadmz sledi _<murat> imdi ne dersin _<murat> gogle a kader hadisleri yaz gr _<zgn280252> senn bu alglama gucunun gosterges _<zgn280252> tevlnde hata etmen _<zgn280252> cok normal senn gb brnde bunun olmas _<murat> bika ilahyatcya bunu dedim bna dediki _<murat> o hadisleri inar ediyom _<murat> sence neden inarr ettiler _<murat> inkar

_<zgn280252> braz once okudugun ayetler hatrla ste _<zgn280252> nerden blyosun bu b kac ksnn dogru dedgn _<zgn280252> talp gyosun arkalarna _<murat> adamlar zgr iradeyi savunuyo _<murat> hadislerin ne dedini bildi iin bu kader hadislerini toptanreddettiler _<murat> ayn mutezile gibi _<zgn280252> sendem olesn _<murat> sen reddediyonmu peki _<murat> ben kabul ediyom _<murat> bu hadisler zgr deiliz diyo zaten _<zgn280252> ummetn uzernde cma ettg hc sey ret etmem ben _<zgn280252> helek _<zgn280252> hads serf _<murat> ltfen ltfen _<zgn280252> ahad yolla bana gelms olsa ble _<zgn280252> yalanc demem bundan haya ederm _<murat> bu kadar saflkm acaba _<murat> 200 adet diyom sana _<zgn280252> sana gore saf olmam le olmamam _<murat> bir deil iki deil _<murat> ktb sitte hadisleri _<zgn280252> bende br eksklk br fazlalk meydana getrmez _<zgn280252> man zaten saglam durablmektr _<murat> dicek sz bulamyom __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler.

__12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. __12-Guard-_ _4_6Sohbett_4._7Net _2zel koruma sistemi _Attack-System , devreye girdi. Herkese _4Keyifli_ _2Sohbetler. _<zgn280252> yan benm sana dcegm _<zgn280252> han eskler derlerya _<murat> peygamberin annatt gibi kadere inandm iinuramadm hakaret kalmad _<zgn280252> halk cnde hakla ol dye _<zgn280252> senn yaptklarnn olcusu hak olsun _<zgn280252> ona buna begendrecem veya begenmeycekler dye ugrasma _<zgn280252> eger kendn cn _<zgn280252> sen gerckten dyeblyosan _<zgn280252> ben her anmda hakla beraberm _<zgn280252> olcumde tartmda odur _<zgn280252> o zaman sana bsey demeyz _<zgn280252> fakat her katldgn toplulugu br gun reddn varsa _<zgn280252> ozaman hakta degl halktasn _<murat> bakacanm kader hadislerine _<murat> ve grrsen zgr olmadmz dedini gelcenmi bu gre _<zgn280252> sen h.z. omer zamannda yasams olsa dn senn kellen koparrd _<zgn280252> _<zgn280252> cdym bak

_<zgn280252> sen smd dcenk oda goremed _<murat> beni semezler _<murat> sendedimi cevapla _<zgn280252> bak kardes _<murat> hadis hakkndakine _<zgn280252> ben senn cn hala husnu zan cndeym _<zgn280252> rabbm yar ve yardmcn olsun _<zgn280252> baska dcem yok sana _<murat> son olarak sence ben nas biriyim _<murat> sora kapatalm _<zgn280252> bence kufurdesn _<murat> karakter olarak _<zgn280252> karaktern br manas yoktur cokta y harka br olsan ble _<zgn280252> kufurdesn _<murat> annadm _<zgn280252> allah c.c. katnda degern bunla olculecek onada dyecek sozun olmaz heralde _<zgn280252> muhalefet olmassn heralde _<murat> yok yok _<murat> kapatalmm _<zgn280252> sana kucuku br tavsye vereblrmym _<murat> ama biiler rendin dimi bendendoru sle _<murat> ver _<zgn280252> allah c.c. saht olsun yazdklarnn benm nazarmda hc kymet olmad hc bseyde senden ogrenmedm _<zgn280252> en basndan ber dusuncem _<zgn280252> acaba donerm oldu _<murat> beni okmu nemsiyosun _<zgn280252> yoksa yazdklarnn hcbr deger yok mkursat kardes

_<zgn280252> yaratlms olarak senn br degern var tabk _<zgn280252> bunu nkar edemem _<murat> peki dnme olaymda takdir etmiyonmu _<murat> yllarca _<zgn280252> asla _<zgn280252> ve aslnda _<zgn280252> braz once ben sana dedmya dusuncelern cnden coz dsa vurma kesn oladkca dye _<murat> ee _<zgn280252> sen kufre grdn ve bende buna saht tuttun _<zgn280252> bu senn derdn oldu _<zgn280252> ben buna saht oldum _<zgn280252> e _<zgn280252> gerk sen duzelmez sen _<murat> dzelmem iinalah adua edecekmisin _<zgn280252> ederm tabk _<murat> dzelmeyenleri dzeltmeyen alah lemi _<zgn280252> tabk ole bu egerk sen stemyosan _<zgn280252> htyac sahb olmadg cn allah c.c. _<zgn280252> sennde duzelmene htyac yok _<zgn280252> ona ne b eksklk _<zgn280252> nede b fazlalk katar _<zgn280252> senn mann _<zgn280252> rahat ol bu konuda _<murat> istedini dzeltiyo madendzelmeyen birini nedenlece brakyo _<murat> bu ayrmclk olmazm _<zgn280252> sen yaptn bu ayrmclg _<zgn280252> stemyorum dedn

_<zgn280252> oldu btt _<zgn280252> ne var bunda saslacak _<murat> mesene adresini verde eklim seni _<zgn280252> ben kullanmyorum msn cokta kamyorum aslnda burda _<zgn280252> sen vesle oldun bugun _<zgn280252> ama bazen gelrm buraya _<zgn280252> gorusuruz in. _<murat> ok _<murat> bii diyonmu _<murat> sevdin dimi sen beni _<zgn280252> tavsyem kald yhaa _<zgn280252> kursat _<murat> tavsiye ne _<zgn280252> sen yaratlms olrak sevdm sayg duydum cunkusen yaratan bu ovguye layktr _<zgn280252> fakat dusunce fkr olarak sen sevmedm _<zgn280252> sevmemde _<zgn280252> kul gozuyle senn ebnde br degern asla olamaz _<zgn280252> eger degsmez sen _<zgn280252> fakat yaratlms olarak sana sayg duyuoum _<zgn280252> anladn in. _<murat> annadm _<murat> tavsiyenne _<zgn280252> kelam lmnden uzak dur _<zgn280252> bde msal verymm sana _<murat> kelamokumuyom 3 yldr _<murat> din felsefesi okuyom _<zgn280252> senn dn blgn zayf

_<zgn280252> hal boyle ken _<zgn280252> felsefeden hayl hayl uzak dur _<zgn280252> bak msal le soyleym sana _<zgn280252> ayet blrsn belk _<zgn280252> allah c.c. zfr karanlkta syah tasn ustunde syah karncay gormes _<zgn280252> hatrladnm _<murat> hadis _<murat> deilmi o _<zgn280252> ste hala sen deglmlerle gdyosun boyle olmaz _<zgn280252> blgn zayf ama sorularn cok fazla _<murat> ayetmi o _<zgn280252> kend kendne b soz versene kursat _<murat> hangi ayet biliyonmu _<zgn280252> ben br ay hc br sey konusmayacagm de _<zgn280252> yapablyosan oruc tut _<zgn280252> ve tefekkur et tevekkul et _<zgn280252> varm boyle br htmal _<murat> konumak sormak _<murat> ben oldu _<murat> sormak tutku oldu _<zgn280252> helakn sebeb bu ste _<zgn280252> buna b dur de _<zgn280252> br ay dene bunu _<murat> ettedemi _<zgn280252> dsa vurma dusuncelern sende kalsn _<zgn280252> kanusmama orucu tut boylece _<murat> ettedemi

_<zgn280252> belk rabbm sana b cks yolu gosterr o zaman _<zgn280252> dene b yhaa _<zgn280252> tabk cettede _<murat> haa _<zgn280252> smd bz sennle konusuyoruz nkarm edeceksn bunu _<zgn280252> lla yuzyuzem olmamz lazm _<murat> annadm _<zgn280252> yapablrmsn _<murat> yapacam sanmyom _<zgn280252> braz kararl ol yhaa bukadar zayfmsn sen _<murat> bunu ii niyetle yaptm ddnyom ama _<murat> hatta sormazsamkendimi suluyom _<zgn280252> ya kardes _<zgn280252> mutezlede oyle ded _<zgn280252> sen smd bana dyeblrmsnk _<zgn280252> mutezlenn amac farkl d _<murat> annadm _<zgn280252> onlarda has ve hals br seklde _<zgn280252> allah bulmak cn ugrastlar _<zgn280252> fakat metodlar yanls _<zgn280252> olunca dnden cktlar _<zgn280252> sorun burda ste _<zgn280252> smd ben senn _<zgn280252> nancsz br oldugunu dusunmuyorum _<zgn280252> d _<zgn280252> edmya husnu zan cndeym senn cn _<zgn280252> sende oylesn mutezle gbsn

_<zgn280252> saf b seklde allaha dogru olarak _<murat> inancm iin yapyom bunnar _<zgn280252> kulluk etmek styosun _<zgn280252> ama metodu onlar gb sasrsan _<zgn280252> buda htmal cndedr _<zgn280252> o zaman y olurmu sence _<murat> gidiatm deiti eskiden ble deildi _<murat> sora dua meselesi alahn iradesi inkar derken tek bama kaldm _<zgn280252> tek olan seytan annda yakalar _<zgn280252> sende oyle olmussun _<zgn280252> tek kalma _<murat> yllardr cuma klmyom hocalar kadere inanmyo diye _<zgn280252> eyvahhhh _<zgn280252> ( _<murat> gittim her meclisten kovuldum _<murat> 8 yl vardr _<zgn280252> eyvahhhh _<zgn280252> nan cok uzuluyorum senn cn _<murat> tekim ite _<zgn280252> nolur brak bu dusuncelern _<murat> geri dnmek nas olcak buray atrnaklarmla kazarak geldim _<murat> basamak basamak _<murat> bunnar nas yok sayarm _<zgn280252> senn basamaklarn hep asag asag olmus hc yukar ckmamssnk _<murat> bide benim amdanbak _<murat> btn hocalar kat benden diyebilirim _<murat> bazs acziyetini itiraf etti

_<murat> insan ne dnr o zaman _<zgn280252> neden blyomusun bu _<zgn280252> kmse senn mann cn bekc degl bldgn soylerler _<zgn280252> sen nat edersen dretrsen _<zgn280252> artk yapacak bsey yok _<zgn280252> bende sana dedm _<zgn280252> donme htmaln varm dye _<zgn280252> yok deseydn eger _<zgn280252> bende senle konusmazdm _<murat> demek dncen bu _<zgn280252> cunku bz veremyz hdayet sana _<zgn280252> allah c.c. verr _<zgn280252> o stemedg mudddetce olmaz _<zgn280252> onun stemesde sen stemene musavdr _<murat> bu ccebr gr deilmi _<zgn280252> kursat kardes ben guldurme _<zgn280252> _<murat> kapatalm istersen _<zgn280252> sozunde saglam dur oldumu _<murat> sz vermedim _<zgn280252> gorustugun kslerle donup durma hep _<zgn280252> ksnn br man olur sapasaglam olur _<zgn280252> brler le konusunca hemen donup kayp gtmez _<zgn280252> boyle dogruluk olablrm yhaa _<murat> ben sahtekarmym _<murat> le diyenler var a _<murat> bana

_<zgn280252> onu dyenler var bunu dyenler var bosver onlar _<zgn280252> allah c.c. ne dyecek sana onu dusun oldumu _<zgn280252> gercekten dogru senmsn onun katnda _<murat> anyomseni _<zgn280252> yoksa deglmsn _<murat> yan sorabilirmiyim _<zgn280252> 33 _<murat> ok _<zgn280252> senn _<murat> 35 _<murat> erkekmi _<zgn280252> yasta var _<zgn280252> geckalma bseyler cn _<zgn280252> zamann kymetn blmek gerek _<zgn280252> evet _<murat> ok _<murat> sonum nolcak bilmiyom _<murat> ama u var ki ilk balarda ble bi halde olcamaklmn ucuna gelmezdi _<zgn280252> hcbrmz sonumuzu blmyoruz _<zgn280252> fakat man bz dger nlaslar arasnda farkl tutar _<murat> 20yanda baladm bu ilere ben soradan yani _<zgn280252> onu blyoru _<zgn280252> egerk kaymamaz olursa _<zgn280252> o zaman tehlke var _<zgn280252> ya smd sunu dusun kursat _<murat> acaba diyom ge baladm dini kitap okumalara ondanm ble ok aratrmac oldum _<zgn280252> yok degl

_<zgn280252> yha sen b amac cn yaratldn dem _<zgn280252> ben nsanlar ve cnler ancak bana badet etsnler dye yarattm _<zgn280252> baska ayette _<murat> ayet evet _<zgn280252> kmn daha guzel amel yapacagn denemek cn yarattm der _<murat> biz amac yok diyoz _<zgn280252> ee smd dyelm kyamet koptu gtt _<murat> nk dedin ayete bakarsan _<zgn280252> akll nsansn sen dusun b _<zgn280252> sabrsz nsan bekle b _<zgn280252> _<zgn280252> mzan kuruldu _<zgn280252> hesaplar ncelenyor ameller tartlyor _<zgn280252> smd man edp allahn sfatlar hakknda omrunu harcayanm makbul olur sence _<zgn280252> yoksa man edp devaml guzel sler yapan guzel amelle ugrasanm makbul olur _<zgn280252> sence smd _<zgn280252> allah c.c. sana sorsa _<zgn280252> ahrette _<zgn280252> kursat kulum _<zgn280252> senn cevabn ne olur _<zgn280252> gelmed heralde yazdgm _<zgn280252> dem _<murat> burdaym _<murat> ha _<murat> bence ilim ura amelden daha efdal _<zgn280252> gelmedk yazdgm takld

_<zgn280252> amel etmedgnn lmle ugrasman kadar bos br s olamaz _<zgn280252> bakara suresn ac _<zgn280252> yahudlern almlern cehennemde gormeler _<zgn280252> hakknda ayet var _<zgn280252> buda sana msal olsun bu sozune _<murat> ilim derim ben _<zgn280252> amel edlen lm de _<zgn280252> amel ettgm lm benmdr ogrendm de _<zgn280252> yoksa deme _<zgn280252> egerk sen teslm olmus sen _<zgn280252> sart kosma _<zgn280252> cunku akl olarakta _<zgn280252> teslm olann sart kosma hakk yoktur _<murat> hey sen karnca rneiini verdin ya _<murat> ayet demitin _<zgn280252> evet _<murat> Rasulullah (s.a.v) yle buyuruyor: _<murat> "Bu mmet iinde irk, koyu karanlk bir gecede, siyah karncalarn, siyah talar zerinde hareket etmesi gibi hareket eder." _<murat> hadis yazyo _<zgn280252> smd sen benmle konusurken _<zgn280252> bunu bulmak cnm harcadn vaktn _<zgn280252> dogru sole _<murat> aklma takld _<murat> sen ayet demitin benhadis diye biliyodum _<zgn280252> aklna taklan allahn boyle br gucu olmayacagm _<zgn280252> solye kursat ab _<murat> irk diyo bu hadiste

_<murat> senin dedin neydi ak sle _<zgn280252> allah c.c. karanlk gecede syah tasn uzrnde syah karncay goreblrm snce buna gucu varmdr _<zgn280252> soyle _<murat> ordamsn _<zgn280252> soruma cevap in. _<zgn280252> belyorum _<murat> grr _<zgn280252> elhamdulllah _<murat> bi dnem inkar etmitim grme ve duymasn sora dndm bu grten _<murat> alemin ezelilii konusunda aciz kalnca _<murat> akl hereyi zemez deyip dndmbu dncelerden _<zgn280252> bu fkrndende ayn boyle don _<zgn280252> ve fazla donup durma _<zgn280252> tam mandan cktgn esnada olum sen yakalarda _<zgn280252> daha onc menl olmann sana b faydas olmaz _<zgn280252> bunu dusun olurmu _<zgn280252> boylde br htmal var _<murat> doruyu aryom hep emin ol _<zgn280252> yav mubarek bende dyorumk sana _<zgn280252> dogruyu araken brden yanlsa dustun _<zgn280252> braz once dedn gormedn uymadan yone baska dusuncedeydm _<zgn280252> dondum _<zgn280252> dyelmk allah c.c. sana boyle br frsat vermed donemedn oldun _<zgn280252> nasl olcak smd sen manl olmus saylrmsn _<zgn280252> arastrma yaaprken oldun _<zgn280252> _<murat> iptal

_<zgn280252> ne ptal _<murat> itikadi konuda hata kiiyi perian eder _<murat> ameli konuya benzemez _<zgn280252> evet sene tkad konularla mesgulsun hep _<zgn280252> olecegn zamannda bldgn yok _<zgn280252> ama donemey devam edp duuyosun _<zgn280252> akln y kullan _<zgn280252> benm sana dceklerm bu kadar _<murat> oldu _<zgn280252> dua et brakma duay _<zgn280252> rabbm yar ve yardmcn olsun _<murat> ancak dediin sz ayet oldunu bulamadm _<murat> haberin olsun hep hadis diye kyo _<zgn280252> senn omrun hep boyle gdecek maalesef kardes heralde _<zgn280252> gordugunu kabul ettgn br hususta _<zgn280252> bulamadm v.s. sozler _<zgn280252> vaktn y kullan olurmu _<murat> oldu _<murat> bu konumay bi foruma yaptrcam _<murat> pek giren olmayan bi forum _<murat> aramba.net __12-irc.Sohbett.Net NOTICE murat :_4_/-_ _4_4_/!\__2DikkaT_4_/!\_ : _2Kullandiginiz Szck Networkumuz Tarafindan Yasaklanmistir.! _Hatal bir ey yapmamsanz bu msg'yi nemsemeyin.__4 Yazdgnz msg Adminlere bildirilmitir!!!_ _<murat> arambenoktane t _<murat> kader adl konuya konuyu aan fgfg yani ben _<zgn280252> smd yapstrma amacn _<zgn280252> soedklernn dogru oldugunu spat cnm

_<murat> yok an olsun diye _<murat> ok forumda vardr ble diyaloglarm _4* _Kelime, #Kelime_ kanalinda takma isminizi yazdi.. _<zgn280252> egerk senn fkrn degstrecek se yap _<zgn280252> yoksa yapma _<zgn280252> br soru daha ckarma kafanda kendne _<zgn280252> dkate almadysan bosver _<murat> belki bi ksmn kitabma eklerim kitabmda ok var ble diyalog _<murat> dedimsitede kitabmda var zaten dedimkonuda _<murat> hadi grrz _<zgn280252> kelme sehadet getrsene gunde her aklna geldgnde _<murat> oldu _<zgn280252> hayrl geceler sana _<murat> oldu _<zgn280252> heralde benme vaktm bosa harcadn gb kursat _<zgn280252> buda benm kaybm oldu _<murat> ben tartmayla gelitime inanyom _<zgn280252> sen oyle devam et ben boyle devam edm _<murat> ocukla bile tartrm ben

..................................................ssssssssssss

****************************************************************************** ****************************************************************************** ****************************************************************************** ********************* FRAVUNUN MSLMANLII Bu mevzuyla ilgilenmem yle cerayan etti: Yllar yl sada solda, kitaplarda firavunu kt olarak anlm duyuyor, okuyordum. Hatta bu i yle bir dereceye gelmiti ki, firavun mslman m? gibi bir soru dahi aklma gelmiyordu. nsanlarn tamamna yakn da bu dncededirler. Elime nce Katip elebinin Mizanl Hakk fi ihtiyaril ahakk kitab gemiti. lk defa orada firavunun iman meselesini grdm. Lakin o zamanlar bu konuyu aratrma dncem olmad. Belki alt ay kadar sonra Heyteminin Byk Gnahlar isimli kitabn okurken dikkatimi eken bir ey oldu: Firavunun imannn kabul edilmediini sylyordu; hem de baya bir uzunca olarak. Deliller de ortaya koyuyordu. Ancak beni ok artan eyler vard: yle ki, ortaya koyduu deliller ok zorlamalyd, bir ksm samayd. Bu hal beni kukulandrd, karar verdim bu konuyu incelemeye. zellikle bn Arabinin, firavunun iman etmesinin kabul olduu eklinde bir dncesi olduunu rendim. Hem bn Arabinin grlerini renmek, hem de Mmin 85. ayetin izahn renmek istiyordum. Ve bn Arabinin yazd Fusus-i Hikemi (Hikmetlerin z) okudum. Orada hem bu ayetin izah, hem de deiik hususlar grdm.

Lakin fazla izah yoktu. Bu konuyla ilgili olarak tefsirlere baktm. Ve firavunun imannn kabul edilmediini sylyorlard. Baktm tefsirlerde de ok zayflklar grdm. Birisi de Razinin tefsiriydi. Zira o, kader hususundaki tartmalarda ve ou meselede ok gl bir tartmacyd. Ancak bu hususta aciz durumlara dyordu. Sonra Kurandaki firavunla ilgili ayetleri inceledim. Ve karar verdim ki: Firavun mslmandr ve cennete girecektir. Bu hususta delillerimi ortaya koyacam. *** Kitap: Mizanl Hakk fi ihtiyaril ahakk (En doruyu semek iin Hak terazisi) Yazar: Katip elebi --- Sayfa 53: (Firavunun man zerinedir) Firavun sz Msr memleketi hkmdarlarna verilen lakaptr. Eskiden her Msr padiahna Firavun derlerdi. Hz. Musa zamannda olan ve slam tarihilerinin Velid dedikleri zalime Musann Firavunu ad verilmekle tekilerden ayrlr. Firavunlardan , bir sylentiye gre yedisi, zalim ve cebbar olup bunlarn by ve sonuncusu Musann Firavunu idi. Hikayesi siyer kitaplarnda ve tarihte yazl olup, herkese bilinmektedir. srailoullarna zulm ve ikence zere olduundan Yahudiler arasnda da ktlkle n salmt. slam Milletlerinde de yine Tanrlk davas ve ceberut ile mehur olan bir kimseyi Allaha isyan, byklenme ve fesad yznden ktlemek gerektiinde Firavun gibidir demek darb- mesel olmutur. Firavun btn tefsirlerde ve tarihlerde kafir ve yoldan azm olarak yazlm olup, halkta onu byle tanmt. bn Arabi kendi kefi ve vicdan zere Fusus adl kitabnda Fass- Musada, Firavunun imann ve kurtuluunu yazp iddiasna Kuran- Kerimden srailoullarna askerleriyle birlikte zulm ederek ve saldrarak arkalarna dt. Nihayet su onu bomaya balaynca yle dedi: nandm, hakikat srailoullarnn iman ettiinden baka Tanr yokmu, ben de mslmanlardanm (Yunus 90) ayeti Firavunun imanna ak ve kesin bir delildir. Ve boulma hali, can ekime hali gibi deildir ki yes iman ola. (Yes iman: Hayattan umudunu kesen kimselerin Allaha getirdikleri iman, gnl rzasyla deil, fakat lmle dirim arasnda kalan kimselerin canlarn kurtarmak iin kabul ettikleri iman) Sonra imdi mi iman ediyorsun? Halbuki sen bundan nce mrn boyunca isyan etmi, daima fesatlardan olmutun (Yunus 91) ayeti iman o zamana dein geciktirdiine bir nevi azardr, kabul etmediine delalet etmez. O kyamet gn kavminin nne dcektir. Artk o bunlar - suya gtrr gibi - atee gtrmtr. Vardklar o yer ne kt bir yerdir. (Hud 98) ayeti imanszln gerektirmez. Biz bugn seni - cansz bir gvde olarak karada yksek bir yere atp brakacaz ki geleceklere bir ibret olasn. Bununla beraber insanlardan birou bizim ayetlerimizden cidden gafildir (Yunus 92) ayeti onun kurtulduunu bidiren ayettir. Bugn bununla biz seni kurtaryoruz sahile karmakla, ruhunu da ahirette kurtarrz. Ta ki senden sonra gelecek kavme, sen benim kudretime byk bir tank olasn ve hi kimse rahmetimden midini kesmesin diye sz buraya getirdikten sonra Halkn kendilerinde yerlemi olan isyanlarndan dolay bu i Allaha kald, bunda dayanacak bir kesin hkm, bir nass yoktur demitir. Fusus arihi der ki: eyh, Muhammedin kamil ve mkemmil varisidir. Kamil olan varisler ayetleri iin gereine vardktan sonra delil olarak kullanrlar. Nazar ve istidlal erbab ise nasslar ve delillerle bilgi elde ederler. Ve iddialarna gre nasslar getiriler. te ayetleri ne srmek ve istidlal tek ey olmadndan kamil varisi mcahid ve istidlalci zannederler. Bundan dolay arihlerin eyh memur ve mazurdur diye aklayp, kimi bilginler de buras bir gizli oyundur ve bunu buraya bir Yahudi sokmutur diye iftira ettiler. Ksas halk bu konuda eyhi knamak ve ona satamak yoluna dp karnca ve ar gibi bana tler. Lakin eyhin dedii gibi kesip atacak ve bir phe brakmayacak bir dayanak

bulamadlar. Ancak milletlerin arasnda Firavunun mehur olan ktlne ve Allaha isyanna dayanarak yazp izdiler. eyh Fususta kendi kefinin gerektirdiini yazd. Nazar ve istidlal yolunun hakikat arayclarndan Celalddin Devvani bu konuda bal bana bir risale yazp usul kaidelerine gre nasslardan istidlal ile eyhin iddiasn ispat eyledi. Kimi red, kimi kabul edip bu zamana dein srnp geldi. Bu tartmann sonucu budur ki: Bunun gibi davalarda nazar yolu ile, Tasfiye yolu aras nce ayrd edilmek gerektir. Nazar yolu akl ve nakil delilleriyle istidlale dayanr. Tasfiye yolu riyazat ve sluk ile kef ve uhuda dayanr. kisinin de baka stlahlar vardr. Tartmann asl bu yollardan birinin kaidesi ve stlah zerine kurulup, sual ve cevapta, teki yolun kaidesi ve stlah tarafna bakmamak ve iltifat olunmamak gerek. Ta ki, meseleleri birbirine kartrmak ve delilleri karmakark etmek lazm gelmesin. Btn bunun benzerleri tartmalarda kavgann ve ekimenin balangc ve dedikodunun kayna bu maddedir. Nazar ve istidlal sahipleri, kendi kanunlar zere Tasfiye yolunu tutanlara karp, satarlar. Onlarn yolu ise nazar ve istidlal yolu deildir. Kef ve vicdana dayanr. Ve stlahlar rak felsefesinden alnma baka bir stlahtr. Kef ve vicdan eriata delil olup nazar ve istidlal yolunda bir dava ispat eylemezse de kendilerine hccet olur. Ermilerin kef ve ilhamnn kendilerine hccet olmas nazar yolunda bile kabul ve teslim edilmitir, onun gerei ile amel ederler. mdi, tasfiye yolunun kaidelerine gre ileri srlen delil ve davaya nazar yolunun kaidesiyle kar klmaz. klrsa yine o yolun kaide ve stlahlaryla klmak gerektir. Bu konuda kar kanlar, hep nazar ve istidlal yoluyla itiraz ederler. Onun iin yeri yoktur ve kulak aslmaz. Bununla birlikte bu maddede nasslar eyhin davasn ispat eder. Nitekim Molla Celal Devvani nazar yoluna gre istidlal eylemitir. Bu basamaklar bilindikten sonra, bir kimse bu konuda kavga ederse ahmak deil midir? Gya ki, Hak Teala Hazretlerinin rahmetini onun kullarndan esirger ve onu nler. Firavunun imanndan ona ne zarar ve kfrnden ne yarar gelir? Hele Yahudiler bu davay etseler, almak iin bir sebebi vardr. nk onlarn babalar ve atalar Firavundan ok ekmilerdir. Ama baka milletlerin onlara uymasnn sebebi nedir? mdi ilim elde etmek isteyen rencilerin kabiliyetli olanlarna yerei budur ki, bu konuda Firavuna mmin demezlerse de diyenlere, hele Hz. eyhe satamasnlar, ve orta yoldan kmasnlar. *** Kitap: slamda Helaller ve Haramlar: Byk Gnahlar Yazar: bn Hacer el - Heytemi Bu tenbihlerden birisi de son nefeste iman meselesidir. Sonuna kadar kfr halinde yaadktan sonra, can boaza gelip gargaraya balad, hayattan tamamiyle midini kesip ahiret alametleri kendisine almaya balad vakit, artk iman etmesi kendisine bir fayda salamaz. Nitekim Allah Ama bizim basknmz grpte yle inanmalar kendilerine fayda vermedi. Bu Allahn kullar hakknda teden beri yrrlkte olan yasasdr. te inkarclar o zaman hsranda kaldlar (Mmin 85) buyurulmu ve bundan yalnz Yunus kavmi istisna edilmitir. Nitekim Allah te Yunusun milleti, inand zaman dnya hayatnda rezillii gerektiren azab onlardan kaldrdk ve onlar bir sre daha bu dnyada geindirdik (Yunus 98) buyurmutur. Buradaki istisna muttasldr. Onlar pein ve dnya azabn grdkten sonra iman etmi ve imanlar makbul olmutur. (Makbul: Kabul edilmi, alnm, beenilen, ho karlanan, geer) Mfessirlerden bazlarnn gr byledir. Bu da zel olarak peygamberlerinin hrmetine onlara yaplm istisnai bir muameledir. Nitekim Kurtubinin sahihtir diye rivayet ettii bir hadiste anlatt gibi, Resul-i Ekrem efendimize hrmeten Allah onun anne ve babasn dirilterek peygamberimiz onlara iman telkin etmi sonra da

lmlerdir. Bunu am hafz bn Nasrddin ve bakalar da rivayet etmilerdir. Bunlar, zel ve istisnai ilemlerdir. Bunlar zerine kyas yaplamaz. Geri Resulullahn anne ve babas hakkndaki bu rivayete itirazlar yaplm fetvalarla reddedilmitir. Fakat Kurtubi ve bn Dhye bu gr savunmu ve Resulullahn stn fazileti karsnda Allahn kendisine bu ikramda bulunduunu sylemilerdir. Aslnda onlarn diriltilmesi ne aklen ve ne de naklen mmteni deildir. Nitekim srailoullarnda ldrlen bir adam Allah diriltti ve kendisini ldreni haber verdi. Ayrca sa da, Allahn izniyle lleri diriltmitir. Resulullahda da bu hallerin grld rivayet edildiine gre buna bir mani yoktur. Alinin namaz klmas iin gne battktan sonra geri dnd sahih olarak rivayet edilmektedir. Gne batt halde geri dnm ve Hz. Ali de ikindi namazn klmtr. Battktan sonra gnei geri eviren Allah, Resulullahn da anne ve babasn diriltmeye kadirdir. Baz mfessirlerin Sen cehennemliklerden sorumlu tutulmayacaksn (Bakara 119) ayetinin Resulullahn anne ve babas hakknda nazil olduunu sylemeleri de nemli deildir. nk bu ayetin nzul sebebine dair kesin bir rivayet yoktur. Bu ayetin Resulullahn anne ve babas hakknda nazil olduunu bir an kabul etsek bile, maksat Senin yardmn ve kerametin olmasa cehennemliklerden olurlard demek olur. Mslimin, Enesden rivayetinde; Resulullahn, babasnn nerede olduunu soran bir adama Cehennemdedir, dedikten sonra dnp giden adam artarak Benim babamda, senin babanda cehennemdedir (Mslim) rivayetine gelince bu, ya bu durum meydana gelmeden nce vuku bulmu veya soruyu soran bedevi iin byle konumutur. nk bedeviye Baban cehennemdedir dedii vakit, bedevi zlerek dnp gitmitir. Onu tatmin ve irad iin byle buyurmu olmas muhtemeldir. Kendilerine gvenilen alim ve mtehidler Ama bizim basknmz grp de yle inanmalar kendilerine fayda vermedi (Mmin 85) ayetine dayanarak Firavunun kfrnde ittifak etmilerdir. Tirmizi de, Yunus suresi tefsirinde bu hadisi iki yoldan rivayet ettikten sonra yollardan birisi iin hasen, dieri iin hasen, sahih ve gariptir demitir. bn Adiy ve Taberaninin rivayetlerinde Resulullah Allahu Teala Zekeriyya aleyhisselamn olu Yahya aleyhisselam, annesinin rahminde mmin, Firavunu da annesinin karnnda kafir olarak yaratmtr buyurmutur. Allahn Yunus suresinde Firavundan hikaye yoluyla Firavun boulaca anda, srailoullarnn inandndan baka Tanr olmadna inandm, artk ben Ona teslim olanlardanm dedi. (Yunus 90) Buyruuna gelince, bu imann Firavuna fayda vermedii, bu ayetten sonra gelen Ona, imdi mi inandn? Daha nce bakaldrm ve bozgunculuk etmitin dendi ayetiyle aklanmtr. Ayetteki (Burada ayetin Arapa okunuundan bir rnek veriliyor) stn okursak iki, esre okursak defa iman tekrarlam olduu halde, bu iman kendisine fayda vermemitir. nk onun iman kendisine ve kavmine pein azabn geldii ve artk suda boulmaktan kurtulu aresi kalmadn anlad anda olmutur. te bu gibi anlarda yaplan imann faydas olmaz. Ayn zamanda Firavunun bu iman taklitten baka bir ey deildir. nk o srailoullarn taklit ederek Onlarn iman ettiine ben de iman ettim demitir. Firavun bu ilahn varln srailoullarndan duymu ve onlara uyarak inandm demi oluyor. Bu ise srf taklittir. Halbuki kendisi alemin yaratcsn mnkir bir dehri idi. Byle pis bir dehrilik kfr, bir taklit ile zail olmaz. Kesin delile sahip olmaya muhtatr. Byle bir taklidin yeterliliini kabul etsek bile onun inand dayanaklar inkar edip atmas arttr. Firavun daha nceki inanlarnn batl olduunu, hatta kendi uluhiyet iddiasnn sahteliini ortaya koymamtr. srailoullarnn iman ettiine iman ettim demekle kesin olarak nereye inandn ifade etmemitir. Bunun iin Kendisinden baka ilah olmayana iman etim demenin yeterli olmadnda ulema ittifak halindedir. nk,

belki o kendini ve tapt ilah kasdetmitir. Btn bunlara ramen bu imann sahih olduunu kabul etsek bile, mmin olmak iin yalnz Allaha imann yeterli olmayp Onun gnderdii peygamberini de tasdik etmenin gerekli olduu meydandadr. Firavunun przsz olarak Allaha inandn kabul etsek bile, Musaya iman etmedii iin, mmin olamayaca aktr. Bir kafir bin kere Ehed enla ilahe illallah dese Ehed enne Muhammedrresulullah demedikten sonra iman etmi olmaz. ayet Firavunun sahirleri de Musaya inandklarndan hi bahsetmeyerek yalnz Allaha inandk demekle mmin sayldlar, bu nasl oldu? dersen; Deriz ki, bu iddia yanltr. nk onlar Alemlerin Rabbi ve Musa ve Harunun Rabbine inandk (Araf 121) dediler. Firavun byle deil; ne aktan, ne de iaret yoluyla Musaya inandna dair bir emare mevcut deildir. Halbuki sihirbazlar Musa ve Harunun Rabbine demekle onlar tanm oldular. Firavun ise yalnz srailoullarnn inandna inandm dedi ve Musay anmad. ayet Hanefi imamlarndan Kaad Abdussamed tefsirinde Sofiyeye gre ahiret alametleri alp, azap grld anda bile kafirin tvbesi makbuldr demitir. Bu zat hicri 5inci asrda (Hicri 430) yaadna gre bu grn ok eski olduu anlalmaktadr. Zehebi, Mutekaddimin ile mutaahhirini ayran hudud hicri yz tarihidir demitir. Sofilerin gr bu olunca Firavunun kfrnde ittifak olduu nasl sylenebilir? Denirse; deriz ki: Byle gvenilir itihad erbab sofiyenin muhalefetiyle icman munakid olamayacan kabul etsek bile bu iddia bizim aleyhimizde delil olmaz ve firavunun kfrnde ittifak vardr szmz bozamaz. nk biz firavunun kfrne hkmederken yalnz yeis halinde iman etmitir, bu iman makbul deildir ve bunun iin kafirdir, demedik. Onun kfrn gerektiren daha baka sebepler vardr. nk o dorudan Allaha inandm demedi. srailoullarnn inandklarna inandm dedi. Allaha inandn kabul etsek bile, Musaya inanmamt. Musaya inandna dair en kk bir emare mevcut deildir. Sofilerden gelen bu rivayet doru olsa bile, bizim iddiamz bozacak mahiyette deildir. ayet byk imam Muhyiddin-i Arabi Futuhat- Mekkiyesinde zaruret halinde iman sahihtir ve firavunda mmindir demitir, buna ne dersin? nce Muhyiddin-i Arabinin szn olduu gibi ele alalm. Koca imam diyor ki: Firavun ile mitleri arasna dalgalar girip, boulacan anlaynca, zillet ve ihtiya karsnda i duygusu ile Allaha snd ve sahirlerin phe ve kukuyu kaldrmak iin Alemlerin Rabbine ve Musa ile Harunun Rabbine iman ettik dedikleri gibi igali kaldrmak iin de firavun: srailoullarnn inandndan baka Tanr olmadna inandm ve ben mslmanlardanm Allah Teala itab ve knama yoluyla Daha nce bildiini imdi mi akladn? Halbuki daha nce bakaldrm ve bozgunculuk etmitin buyurmas da ona bir itabdr. Daha sonra Allah firavuna Bugn sadece senin cesedini koruyacaz buyurmakla lmnden nce kendisini kurtaracan ona mjdelemi ve hikmetini de Senden sonrakilere bir ibret tekil etmesi iin ayetiyle aklamtr. Yani bu, kurtulu alameti olsun iin. Zira azap, zahir cesedine taalluk eden garktr. Bedenini karmakla seni azaptan kurtardm onlara gstermi olurum. Ve bylece ilk olarak suya garkolmak bir azap ise de orada boulup lmek bir ehadettir. Btn bunlar bildirmesi, ilahi rahmetten kimsenin mit kesmemesi iindir. Dorusu kafirlerden bakas Allahn rahmetinden midini kesmez (Yusuf 87) itibar sonucadr. Fakat Allahn Ama bizim baskmz grp de yle inanmalar kendilerine fayda vermedi ayeti, fayda salayann bizzat Allah olduunda ak ve kesin bir delildir. Allahtan baka hibir ey fayda vermez. Allahn gelip gemilere uygulad kanunu budur (Mmin 85) Yani yeis halinde imanlardr. Firavunun o anda ldrlmesi de, bir daha kfr haline dnmemesi iindir. Allahn (Firavun) onlar (milletini) cehenneme gtrr (Hud 98) buyurduuna

gelince, burada firavunun kavmiyle beraber cehenneme gireceine dair bir sarahat yoktur. Belki firavunun adamlar hakknda Firavunun adamlarn azabn en arna sokun (Mmin 46) buyurulmu ve Firavunu cehenneme atn denmemitir. yle zor halde iman edenin imann kabul etmemekten Allah daha merhametlidir. Allah darda kalp kapsn alan geri evirmez. Firavunun o andaki durumundan daha skntl an olamaz. Nitekim Allah Yoksa darda kalana, kendisine yakard zaman karlk veren ve bandaki sknty gideren mi? Allahn yannda bir Tanr m? (Neml 62) buyurmu, darda olann arsna hemen karlk vereceini ve onu iine dt skntdan kurtaracan bildirmitir. Firavuna yapaca en byk azap, onu suda bomakt, onu da yapt. te Muhyiddin-i Arabinin sznn z budur. ayet Muhyiddin-i Arabinin bu sz makbul mdr, deil midir? Deilse delil nedir? Diye soracak olursan; cevabnda deriz ki: Bu sz syleyenin bykln kabul etmekle beraber, grn kabul etmemiz mmkn deildir. Nihayet o da hata yapabilen bir insandr. Gnahlardan korunma ancak peygamberlere mahsustur. Nitekim mam Malik, Resulullahn mezarn gstererek Bu mezarda yatandan baka herkes hata edebilir; szlerinde makbul olan olduu gibi, makbul olmayan da olabilir demitir. Bu grte koca imamn bir hatas olabilir. Bununla beraber yine onun baka eserlerinde Firavun, Haman ve Karunun cehennemde olduklarna dair aklamalar vardr. Bu koca imamn eserlerinde birbirine uymayan grleriyle karlatmz vakit zahiri delile uyan alr, uymayan atarz. Halbuki Ama bizim baskmz grp de yle inanmalar kendilerine fayda vermedi ayetiyle, Tirmizinin sahih olarak rivayet ettii, yukarda geen hadisi erif; yeis halindeki imann makbul olmadn kesinlikle ortaya koymaktadr. Artk ayete tevil yolunu tutup Onlara imanlar fayda vermedi, fayda veren Allahtr demeye bir sebep yoktur. Bu ak nasslar karsnda byle tevile iltifat edilmez. Ayn zamanda bu tevili iptal eden delillerden birisi de Kuran ve snnet stlahlarnda eyann sebeplerine muzaf (katlm, bal) klnmasdr. Artk manlar onlara fayda vermez dendii vakit, man fayda vermez de, Allah fayda verir diye bir mana anlalmaz. Bunun eri manas, onlarn imanlar makbul deildir, demektir. Eer Allah o anda onlara fayda verecek olsayd, hemen suda boulma azabndan onlar kurtarrd, halbuki kurtarmamtr. Allahn nkarclar o zaman hsranda kaldlar (Mmin 85) ayeti Ama bizim baskmz grp de inanmalar kendilerine fayda vermedi ayetinden muradn, onlarn byle bir anda iman etmi olmalar ile kfr halinde kalm olduklarnn bir delilidir. Ayn zamanda btn sahabe ve Tabiin ve onlardan sonra gelen imamlar, bu ayetleri hep bu ekilde, sahih hadise uygun olarak tefsir etmi ve hibiri Muhyiddin-i Arabinin fikrini ileri srmemi ve bu konuda ittifak etmilerdir. Yeis halinde yaplan iman sahih olmaynca Firavunun da imannn sahih olmad anlalm olur. Btn bunlara ramen, yeis halindeki imann sahih olduunu kabul etsek bile yukarda anlattmz gibi Firavunun Musaya inanmad iin yine iman sahih deildir. Sahirler ise Musaya da inanmlard. Kuran- Kerimde anlatld ekliyle sahirlerin iman ile Firavunun imann ifade eden ayetler zerinde dnenler, bunlar karlatrmakla aralarndaki fark kolaylkla bulurlar. mamn Onun iinden duyduu zillet ve ihtiyaca yneldi demesi de ayan hayrettir. nk onu iinden kukulandran sknt ne idi? O Allahn rububiyetini inkar, kendisini mutlak bir ilah ve byk bir Rab olduuna inanyor ve bylece Musay yalanlayarak ona eziyet edip duruyordu. Bunun tutumu Resul-i Ekremin de mmetimin firavunudur buyurduu Ebu Cehilin tutumu gibidir. Kabul edelim ki iinde bu kuku ve zdrap vard, inanmadktan sonra bu kuku neye yarar? Ona imdi mi inandn? Daha nce

bakaldrm ve bozgunculuk etmitin ayetini itaba hamletmek de cidden uzak bir ihtimaldir. Zira byk imamn dedii gibi, Firavunun yeis halindeki bu iman sahih ve makbul olsayd, bu ayet yerine fazl makamna yaraan te imdi seni kabul ediyoruz ve sana ikramda bulunuyoruz buyurulacakt ki ancak imann sahih olduunun, Hakkn rzasn mstelzim (gerektiren) bulunduunun delili olabilirdi. Onun imann kabul edip, ondan raz olduktan sonra artk, imdi mi inandn? Daha nce bakaldrm ve bozgunculuk etmitin diye kendisine hitap etmesi uygun dmezdi. Birazck muhakeme yetenei olan kimse, bu hitabn raz olunan kimseye deil, gazaplanlan kimseye olduunda tereddt etmez. zel olarak Sen bozgunculuk etmitin ilavesi de bu iddiay rtr. nk iman sayesinde btn gemi gnahlar yok olur. Firavunun iman kabul olsayd bu tr knamalara lzum kalmazd. Btn bu hitabeler Allahn ona gazapl olduunu gstermekte ve onun o irkin ve iren davranlar sebebiyledir ki, son nefese kadar imanna engel olmakta ve sonunda da Musaya iman etmemekte ve bu suretle faydasz da olsa tam manasyla iman etmemekte; ona engel olan, bu halleri olduunu bildirmektedir. zellikle vcudunu kurtaracan bildirmesi mfessirlerin bu ayetten anladklar manay, murad ettiinin en ak ve seik bir delilidir. Mfessirler diyorlar ki: Firavuna inananlar, onun boulmayp baka tarafa gittiini sandlar. Onun gerek bir ilah olmadn, boulup ldn onlara gstermek ve insanlardan ilah olamayacana bir ibret ve alamet olmak zere Allah onun vcudunu zrh ile veya plak olarak sahile kartm ve bylece herkes onun boulup ldn grm ve bildirmitir. Mfessirler diyorlar ki: Allahn onu bir kz ls gibi, deniz kenarna atmasndaki hikmet, Allaha kar gelenlerin eninde sonunda, Allah bellerini krp onlar byle perian edeceini srailoullarna ve dierlerine gstererek, kendilerine eki dzen vermelerini emretmi olmasdr. Boulan bu kadar Kbtiler arasnda zellikle Firavunun cesedinin kenara atlmasnda Musann doruluuna ve Allahn ululuuna ak deliller vardr. Dorusu insanlardan ou ayetlerimizden habersizdirler ayetiyle sona erdirilmesindeki hikmet, bizleri bu gibi deliller zerinde dnmeye tevik ve bunlardan ders almamz iindir. Nitekim Andolsun peygamberlerin kssalarnda, akl olan iin ibretler vardr. (Yusuf 111) --- Yorum: Hz. Ali hakknda bahsedilen hadis iin uydurma diyenler de vardr. Mslimden rivayet olunan Resulullahn babas hakkndaki hadis iin ise Resulullahn bedeviye irad ve tatmin iin yalan sylediini ifade etmi oluyor ki, kfrdr. Tirmizinin rivayet ettii hadisten bahsediyor lakin bu hadis metinde gemiyor. Ve ifadelerinden sanki bu hadisin u olduu izlenimi veriliyor: Allahu Teala Zekeriyyann olu Yahyay annesinin rahminde mmin, firavunu da annesinin karnnda kafir olarak yaratmtr. Esasen hadis udur: bn Abbastan: Hz. Peygamber buyurdu ki: Cenab- Hak firavunu suda boduu zaman: Beni israilin inandndan baka ilah olmadna inandm. dedi. Cebrail buyurdu ki: Ey Muhammed sen beni denizin amurundan alp (Allahn) rahmeti ona ulaverir korkusuyla azn tkarken grseydin. (Tirmizi Tefsir-i Yunus) Bu hadis hakknda yorum ise Razinin tefsirinde gelecektir. --- Yine diyor ki Firavun Musaya inandn sylemedi, dolaysyla iman kabul deil. Soruyorum: O zor ve ksa zamanda nandm ve ben teslim olanlardanm demesi, btn bunlar iine almyor mu? Yine lrken o ksa anda kitaplara, meleklere, yeniden dirilmeye eklindeki ifadeleri de ayrca sylemesi mi icap ediyordu? Gereki olmak lazm gelir. --- bn Adiy veTaberaninin rivayet ettikleri hadise gelince; bir kere itikadi noktada hadisler mtevatir zellii tamaldr, yahut da kader hadislerinde olduu gibi ok

sayda olup kuvvet kazanmaldr ya da ayetlerle desteklenmelidir. Bu hadis ise Sahihaynda yoktur. Nasl delil olarak alnr? Biz firavunun iman ettiini ve bu imann kabul edildiini ayetlerle gstereceiz. Bu ve benzeri hadisler nasl ayetlerin karsnda durabilir? Bu izahlarmz Ebu Cehil iin sylendii ifade edilen mmetimin firavunudur rivayeti iinde szkonusudur. Ve bunun nereden rivayet edildiini de gstermiyor. *** Kitap: Fusus-l-Hikem (Hikmetlerin z) Yazan: bn Arabi --- Sayfa 431: Allahn Bizim azabmz grdkleri vakitde onlarn iman kendilerine fayda vermez. Yunus kavmi mstesna olmak zere Allahn kavimler hakknda adeti byledir mealindeki ayete gelince bu ayetteki istisnalar korkudan ileri gelen imann ahirette fayda vermeyeceine delalet etmez. Allahn bundan maksad, korkuyla iman edenlerden dnyada azabn kaldrlmayacadr. Bundan dolay firavun kendisinde iman bulunmakla beraber ldrld. Bu, hayat son demine yaklam olan kimsenin ahirete gmesi hali gibidir. Halbuki hal karinesi, muhakkak firavunun lm yakn olarak beklemediini gsterir. nk o Musa aleyhisselamn asasyla denize vurmasndan meydana kan, kuru yol zerinde mminlerin yrdklerini grd. Firavun iman ettii srada, can ekien bir insann aksine olarak helak olacan bilmedi, bundan dolay onu can ekien kimseler arasnda saymak uygun olmaz. u halde firavun lm deil, kurtuluu bekledii ve buna inand halde srailoullarnn iman ettii Allaha inanm oldu. Onun inand ey gerekleti. Fakat bekledii eyin aksine kt. Bu sebeple Allah ona kendi nefsi hakknda ahiret azabndan kurtulmay ihsan etti ve bedenini kurtard. Nasl ki Allah Senin arkandan gelen kavme bir ayet ve alamet olmakln iin bugn sana bedenin ile necat veririz mealindeki ayette buna iaret buyurdu. nk firavun suretiyle gaip olsayd, kavminin ou (O, Tanr olduu iin) gizlendi derlerdi. Bu hale gre, (boulan kimsenin) firavun olduu bilinmek iin belirli suretiyle l olarak meydana kt. u halde kurtulu vadi hem his bakmndan, hem de mana bakmndan umumi oldu. Halbuki zerine ahiret azab hak olan kimse ne kadar ayet ve alametler gelirse gelsin, elemli azab grmedike yani ahiret azabn tatmadka iman etmez. byle olunca firavun bu zmreden kt. te bu byle ak bir hakikattir ki Kuranda bunu syledi. Bundan sonra biz deriz ki: Firavunun iman bahsinde emir Allaha racidir. nk btn halkn nefsinde onun aki olduu fikri yerleti. Halbuki bu mesele hakknda onlarn dayanacaklar bir nass ve hkm yoktur. Firavunun yoldalarna gelince onlar iin baka hkm vardr ki, onun yeri buras deildir. *** Kitap: Tefsiri Kebir Yazar: Razi srailoullarn denizden geirdik. Firavun hemen askerleriyle beraber zulm ederek ve haddi aarak pelerine dt. Nihayet su onu bomaya balaynca (yle) dedi: nandm, gerekten srailoullarnn iman ettiinden baka Tanr yokmu. Ben de mslmanlardanm. imdi mi (iman ediyorsun)? Halbuki sen bundan evvel isyan etmi, daima fesatlardan olmutun! Biz de bugn seni (cansz bir) beden olarak brakacaz ki, arkadan geleceklere ibret olasn. Bununla beraber insanlarn birou bizim ayetlerimizden cidden gafildir. (Yunus 90-92) Bil ki bu ayetin lafzlarnn tefsiri Araf suresinde gemiti. (138. ayette) Bunun manas yledir: Allah Teala o ikisinin yani Hz. Musa ile Hz. Harunun duasn kabul edince srailoullarnn o belli zamanda Msrdan kmalarn emretti ve oradan k yollarn kolaylatrd. Firavun ise bunlardan habersiz idi. O srailoullarnn kp, memleketinden ayrlmaya yneldiklerini duyunca onlarn peine dt. Mminlerin Denizden Geip, Firavun

Ordusunun Boulmas Cenab- Hak Zulmederek ve haddi aarak buyurmutur. Bay, haksz olarak hakim olmay istemek demektir. Rivayet olunduuna gre Musa kavmi ile birlikte kp denizin kysna ulanca ve Firavun da ordusuyla onlara yaklanca srailoullar byk bir korkuya kapld. nk onlar boacak bir deniz ile imha edecek bir ordu arasnda kalmlard. Bundan dolay Allah, dier surelerde kssann tamamnda belirtii gibi, onlara denizde bir yol ortaya karmak suretiyle lutfetti. Daha sonra Musa ashabyla birlikte denizdeki o yola girip denizi getiler. Allah Teala, Firavun ve ordusu da, o yoldan geebilecekleri fikrine kaplsnlar diye o yolu kupkuru brakt. Firavun ordusuyla birlikte denize girince, yarlan denizin iki tarafn birbirine kavuturmak ve o yolu ortadan kaldrmak suretiyle Allah Teala onlar bodu. Allah Teala Firavun ve etbann bayini de aklamtr. Bu bay Firavun ve ordusunun srailoullarn ldrmeye ve zulmetmeye ar istek duymalardr. Adv, ise haddi amaktr. Daha sonra Cenab- Hak unu belirtmitir: Firavun boulurken, Allahn kendisini o afetten, sayesinde kurtaracan dnerek, kelime-i tevhidi sylemitir. Bu hususta yle iki soru vardr: Firavun Boulurken Kalben nand, Kavlen Sylemedi Birinci soru: nsan boulurken bu lafz nasl syleyebilir? Binaenaleyh Allah Teala, Firavunun boulurken bu kelimeyi sylediini nasl bildirir? Cevap: Buna u iki bakmdan cevap verilir: a)Biz Ehli Snnete gre hakiki sz kiinin bizzat diliyle syledii deil, iinden geirdiidir. Firavun da bu sz diliyle sylememi, iinden geirmitir. Bu ayet, gnlden geirilen szn, gerek sz olduuna delil tekil eder. nk Allah Teala Firavunun bu sz sylediini nakletmitir. Halbuki Firavunun bu sz bizzat diliyle sylemedii delil ile sabittir. Binaenaleyh dilin syledii szn dnda da szlerin bulunduunu kabul etmek gerekir ki, elde edilmek istenen netice de budur. b)Ayette bahsedilen boulmadan maksad, boulma ncesi hallerdir. Firavunun man Neden Makbul Olmad? kinci soru: Firavun kez iman etmitir: Birincisi, ayetteki (iman ettim) sz kincisi, Gerekten srailoullarnn iman ettiinden baka Tanr yok sz ncs de, Ben de mslmanlardanm sz. O halde Firavunun imannn kabul edilmeyiinin sebebi nedir? Halbuki Allah Teala, kin ve fke ile hareket etmekten mnezzehtir. Bu sebeple Allah kin ve fkesinden dolay onun bu ikrarn kabul etmemitir denilemez. Cevap: Alimler bu hususta u izahlar yapmlardr: 1)O tam azab- ilahi inerken iman etmitir. O esnadaki iman ise makbul deildir. nk azap inerken durum mecburiyet vaktine girmi olur. Bu vakitte ise tvbe makbul olmaz. te bu sebepten tr Allah Teala Allahn hmn grdkleri zaman yapacaklar iman fayda vermez buyurmutur. 2)Firavun bu sz, sayesinde bandaki boulma belasn ve skntsn savuturmak iin sylemitir. Yoksa bundan maksad, Allahn Vahdaniyyetini, Rububiyyetinin izzetini ve kulluun zilletini itiraf deildir. Bu durumda, o bu sz ihlasla sylememitir ve dolaysyla kabul edilmemitir. Firavunun man Taklidi di

3)Bu ikrar srf taklide dayal idi. Baksana o Gerekten srailoullarnn iman ettiinden baka Tanr yokmu demi ve bylece Allah tanmadn, ama srailoullarndan alemin bir ilah bulunduunu duyduunu ifade etmitir. Bylece o, srailoullarnn var olduuna inandklarn duyduu o ilah ikrar etmitir. Demek ki bu srf bir taklid olmutur. Bundan dolay da bu iman kabul edilmemitir. Bu hususta esas izah udur: Firavun, Ta-ha suresinde de akladmz gibi bir dehri olup, Allahn varln kabul etmeyenlerdendi. Bylesi ok yanl inanlarn karanl, ancak kesin delillerin ve yakini hccetlerin nuruyla giderilebilir. Fakat srf taklit buna fayda vermez. nk taklit, taklitin karanln, daha nceki cehaletin karanlna eklemektir. 4) Baz kitaplarda unu grdm: srailoullarndan baz kabileler denizi getiklerinde buzaya tapmlardr. Binaenaleyh Firavun: Gerekten srailoullarnn iman ettiinden baka Tanr yokmu deyince onun bu sz, onlarn o vakitte ibadet ettikleri buza manasna hamledilir. Bylece bu sz onun kfrnn artmasna sebep olmu olur. 5)Yahudilerin kalpleri tebih ve tecsim inancna meyyal idi. ite bu sebepten tr Allah Tealann o buzann vcuduna girip, hulul ettiine inandlar iin buzaya taptlar. Durum byle olunca Firavun da man ettim. Gerekten srailoullarnn iman ettiinden baka Tanr yoktur demitir. Bylece sanki o, cisim olarak hulul edici ve nuzul edici (inici) tavsif edilen bir ilaha iman etmi olur. Byle inanan herkes kafirdir. te bundan dolay Firavunun iman kabul edilmemitir. 6)Belki de iman ancak hem Allahn birliine hem de Musann nbvvetini kabul etmekle tamamlanyordu. Binaenaleyh Firavun bu szyle Allahn birliini kabul edip, Musann nbvvetini itiraf etmeyince iman sahih olmamtr. Bunun bir benzeri de mesela kafirlerden birisinin bin defa Allahtan baka ilah olmadna ahadet ederim deyip, bunun yan sra Hz. Muhammedin de, Onun peygamberi olduuna ehadet ederim demese, onun imannn sahih olmaydr. ite burada da byledir. 7)Keaf sahibi unu rivayet eder: Cebrail, Firavuna (daha nceden) Efendisinin mal ve nimetleri ierisinde byyp sonra nankrlk ederek onun zerindeki haklarn inkar eden ve efendisi dnda efendilik iddia eden bir kle hakknda siz emirin gr nedir? diye bir soru sormutu. Firavunda buna cevaben unu yazmt: Ebul Abbas Velid b. Musab der ki: Efendisine kar gelen ve onun nimetlerini inkar eden klenin cezas denizde boulmaktr. Sonra Firavun denizde boulurken, Cebrail bu cevabn onun gznn nne getirdi. Ayetteki imdi mi (iman ediyorsun?) halbuki sen bundan evvel isyan etmi, daima fesatlardan olmutun ifadesi ile ilgili olarak da birka soru var: Birinci soru: Bu sz syleyen kimdir? Cevap: Rivayetler bu sz Cebrailin sylediini gstermektedir. Cebrail Sen daima fesatlardan olmutun szn Firavunun: Ben de mslmanlardanm szne bir karlk olarak sylemitir. Baz alimler bu sz Allah Tealann ona sylediini ileri srmler ve nk bundan sonra Cenab- Hak, Biz de bugn seni (cansz bir) beden olarak brakacaz ki, arkandan geleceklere ibret olasn buyurmutur. Bu son cmle Allahtan bakasna ait olamaz demilerdir. Tevbenin Kabul Aklen Vacip Deildir kinci soru: Ayetin zahiri, Firavunun tvbesinin daha nceki isyanndan ve

fesadndan tr kabul edilmediine delalet etmektedir. Halbuki byle bir gereke onun tevbesinin kabulune mani olamaz? Cevap: Alimlerimizin mezhebine gre aklen tevbeyi kabul etmek Allaha vacip deildir. Alimlerimizin bu grlerinin doruluunu gsteren delillerden birisi de bu ayettir. Hem sonra bu kabul olunmayn gerekesi srf daha nceki isyan olmayp, o isyann yan sra Firavunun mfsidlerden oluudur. Cebrail Firavunun Azn Tkam mdr? nc soru: Cebrailin Firavuna kzd iin, tvbe edemesin diye onun azna amur doldurmas doru mudur? Cevap: Doruya en yakn olan, bunun doru olmamasdr. nk o durumda ya mkellefiyetin devam ettii yahut da artk bulunmad sylenebilir. Eer mkellefiyet szkonusu ise Cebrailin onun tvbesine mani olmas caiz olmaz. Aksine Cebrailin hem tvbesi, hem de her trl taat hususunda ona yardm etmesi gerekir. nk Hak Teala yilik etmek ve fenalktan saknmak hususunda yardmlan. Gnah ilemek ve haddi amak hususunda yardmlamayn (Maide 2) buyurmutur. Hem sonra Cebrail Firavuna, rivayet edildii gibi mani olsayd, Firavunun tvbe etmesi yine mmknd. Dilsiz kimse kalbi ile pimanlk duymak ve o kt ileri yeniden yapmamaya azmetmek suretiyle tvbe etmi olur. Bu durumda Cebrailin bunu yapmas bir engel tekil etmez. Eer Cebrail onun tevbesine mani olmu olsayd, Firavunun kfr zere kalmasna raz olmu olurdu. Halbuki kfre rza kfrdr. Dier bir husus da udur: Cenab- Hakkn Hz. Musa ile Haruna: Ona yumuak sz syleyin olur ki nasihat dinler yahut (Allahtan) korkar (Taha 44) deyip, sonra da Cebraile, Firavunun iman etmesine mani olmasn emretmesi Allaha nasl yakr? Eer Cebrail bunu Allahtan ald emirle deil, kendiliinden yapmtr denirse; bunu da, hem Cebrailin Biz senin Rabbinin emri olmadka inmeyiz (Meryem 64) eklindeki sz, hem de Cenab- Hakkn, meleklerin zellklerinden bahsedeken syledii Bunlar szleriyle asla Allahn nne geemezler (kendiliklerinden bir ey yapamazlar) Onlar Allahn korkusundan tir tir titrerler (Enbiya 27-28) ayetleri geersiz klar. Fakat Mkellefiyet o esnada artk Firavundan kalkmt denilirse, bu durumda da, Cebraile isnad edilen o iin kesinlikle bir hikmeti kalmaz. Firavunun Cesedinin Mahfuz Braklmas Daha sonra Cenab- Hak Biz de bugn seni (cansz bir) beden olarak brakacaz buyurmutur. Bu hususta u izahlar yaplmtr: 1) Biz seni yeryznn yksek bir yerine (Necveye) atacaz 2) Biz seni denizden karp kavminin dt, batt denizin dibine batmaktan kurtaracaz. Fakat bu, sen boulduktan sonra olacak, ayetteki bibedenike sz hal yerindedir. Yani sende bir ruh (can) olmakszn cesed olarak demektir. 3) Bu alay etme yoluyla Firavuna kurtuluu vaad etmektir. Bu tpk Onlar elim bir azap ile mjdele (Tevbe 34) ifadesindeki mjde kelimesindeki incelik gibidir. Sanki bu szle Firavuna: Biz seni kurtaracaz ancak bu kurtulu cann iin deil, cesedin iin olacaktr! denilmektedir. Byle szler bazen istihza iin sylenir. Nitekim: Seni azad edeceim ama ldkten sonra, Seni hapisten kurtaracam ancak lmnden sonra denilmesi gibi. 4) Bazlar kelimeyi noktasz olarak (nunhike) okumulardr ki bu, Biz seni denizin kysna atacaz demektir. nk Firavun boulduktan sonra denizin bir kysna atlmtr. Kab: Su onu sahile adeta bir kz gibi atmtr demitir. Ayetteki bedenini

tabiriyle ilgili u izahlar yaplmtr: 1) Daha ncede sylediimiz gibi bu kelime hal mahallindedir, yani cansz srf bir cesed olarak demektir. 2) Bundan maksad Senin bedenini bozulmadan, salam olarak kurtarp sahile atacaz manasdr. 3) Bedenini rlplak denizden karacaz 4) Bu kelimeye zrh manas da verilmitir. Yani Seni zrhnla karacaz demektir. Leys: Beden ksa zrh demektir. Binaenaleyh Bedeninle ifadesi zrhnla demektir. Bu mana bn Abbastan nakledilmitir. bn Abbas yle demitir: Firavunun zerinde, sayesinde tannp, bilindii, altn bir zrh vard. Allah onu tannsn diye sudan bu zrh ile kard. Ben derim ki: Eer bu doruysa hadise Hz. Musa iin bir mucize olmu olur. Bakalarna bret Olmas Hak Tealann ki arkandan geleceklere bir ibret olasn ifadesiyle ilgili olarak u manalar verilmitir: a) Firavunun, Tanr olduuna inananlar, onun boulduunu gzleriyle grmedike bunu yalanlayacaklar ve yle kimselerin lmeyeceklerini iddia edeceklerdi. Bundan dolay Allah Teala onlar onu grsnler ve kalplerindeki pheleri silinsin gitsin diye Firavunun halini, onu sudan olduu gibi kararak ortaya koymutur. Firavunun cesedinin atld yerin srailoullarnn ok uradklar bir yer olduu da rivayet edilmitir. b) Allah Tealann, insanlarn Firavunun Ben sizin en byk Rabbinizim dediini duyup iitmelerinden sonra insanlara onu bu zelil ve hakir vaziyette gstermeyi murad etmi olmas da uzak bir ihtimal deildir. Bylece bu, insanlar onun yolu gibi yollardan alkoymu olur ve insanlar onun daha dn, ululuk ve azametin zirvesinde olduunu iddia ederken daha sonra durumunun grdkleri o vaziyete dnn mahade etmi olurlar. c) Bazlar kelimeyi kaf ile (limen halagake) Seni yaratan iin eklinde okurlar. Bu Ta ki sen, seni yaratann dier mucizeleri gibi bir mucize olasn demektir. d) Allah Teala Firavunu btn ordusuyla suya garkedip sonra da ordusundan hi kimseyi denizin dibinden karmayp, sadece Firavunun cesedini karnca, bu enteresan halin Firavuna has klnmas Allahn kudretinin mkemmelliine ve Hz. Musann peygamberliinin doruluuna delalet etmi olur. Kssadan bret Almann Lzumu Hak Tealann Bununla beraber insanlardan bir ou ayetlerimizden cidden gafildir buyruuna gelince; grnen odur ki, Allah Teala Hz. Musa ve Firavunun kssasn zikredip Firavunun akbetini belirtip, sz bu ifade ile bitirince ve Hz. Muhammede byle hitap edince; bu mmet-i Muhammedi delillerden yz evirmeden alkoyup, onlar deliller ile dnmeye ve onlardan ibret almaya sevketmi olur. nk bu kssalarn zikredilmesinin maksad ibret almaktr. Nitekim Cenab- Hak Andolsun onlarn kssalarn aklamada salim akl sahipleri iin birer ibret vardr (Yusuf 111) buyurmaktadr.

*** Razi: Azabmz gelip att zaman iman edip de bu iman kendisine fayda vermi bir memleket bulunsayd ya! (Bu asla vaki olmamtr.) Ancak Yunusun kavmi mstesnadr ki, bunlar iman edince kendilerinden dnya hayatndaki rsvaylk azabn uzaklatrp giderdik ve onlar muayyen bir mddete kadar dnya hayatndan faydalandrdk. (Yunus 98) Azap gelip attktan sonra iman: Hz. Yunusun Kavmi Bil ki Allah Teala biraz nce zerlerine Rabbinin kelimesi hak olmu bulunanlar (yok mu?) Onlar kendilerine herhangi bir ayet (mucize) gelmi olsa dahi, ac veren bir azab grmedike iman etmezler buyurunca, onun peinden bu ayeti getirmitir. Zira bu ayet Yunusun kavminin inkar ettikten sonra iman ettiklerine ve o imanlarndan da yararlandklarna delalet eder ki, bu da kafirlerin iki ksm olduunu gsterir: a)zerlerine kfr damgas vurulanlar b)zerlerine iman mhr baslanlar Binaenaleyh Allahn hkmettii her ey olacaktr. Ayetle ilgili birka mesele vardr. Birinci mesele: Levla, hella (keke, olsayd ya!) anlamndadr. Buna gre mana mha ettiimiz o beldelerden tek bir belde keke azab grmeden nce kfrlerinden vazgeip imanlarnda ihlasl olsalard! Yunusun kavmi hari eklinde olur. Lafzn zahiri Yunusun kavminin sz konusu memleketlerden istisna edilmesini gerektirir. Ancak ne var ki mana Yunusun kavminin belde ehlinden istisna edilmesi eklindedir. O halde bu Ancak ne var ki Yunusun kavmi iman edince, biz onlara yle yle yaptk manasnda bir istisna-y munkatdr. kinci mesele: Rivayet olunduuna gre Yunus, Musul topraklarndan Ninovaya peygamber olarak gnderilmiti. Onlar Yunusu tekzib edince, o onlara kzarak oradan ayrld. Onlar onu kaybedince de kendilerine bir azap gelecei endiesine dtler de yrtk prtk elbiseler giyerek krk gece feryat ve figan ettiler. Yunus da onlara: Sizin mddetiniz krk gecedir demitir. Bunun zerine onlar: Biz helak edici sebepleri grrsek sana iman ederiz demilerdi. Otuzbe gece geince gkyznde alabildiine siyah bir bulut belirdi. Mteakiben bundan da iddetli bir duman zuhur ederek, o duman ehri sarncaya kadar alald. Bylece evlerinin atlarn simsiyah etti de onlar bunun zerine sahraya ktlar ve kadnlarla ocuklarn, hayvanlarla yavrularn birbirlerinden ayrdlar. Bylece onlar birbirlerine hasret duydular da sesleri ykseldi, yalvarp yakarmalar artt ve onlar imanlarn izhar ettiler, tevbe ederek Allaha yalvarp yakardlar. Allah da onlara merhamet etti ve onlardan bu hali giderdi. O gn hem Cuma idi, hem de aure gn idi. bn Mesuddan u rivayet edilmitir: Onlarn tevbeleri, zulmleri giderecek, hakszlklara mani olabilecek bir dereceye varmt. Hatta birisi evinin temeline bakasna ait bir ta koymu ise onu (evini ykarak) karp sahibine verebiliyordu. u da rivayet edilmitir: Onlar alimlerinden hayatta olan yal birisinin yanna varp: Bamza azap geldi, ne yapmamz tavsiye edersin? dediler. O yal bilgin onlara: Ey hibir canl yok iken Hayy olan, ey lleri dirilten Hayy, ey kendisinden baka ilah olmayan Hayy (diri) diye dua ediniz dedi. Onlar da bu ekilde dua edince Cenab- Hak onlardan bu azab kaldrd. Fazl b. Abbastan, onlarn yle dua ettii rivayet

edilmitir: Rabbena! Gnahlarmz haddi at, byk oldu. Sen onlardan daha byk ve ycesin. Binaenaleyh bize anna yakan yap. Bize mstehak olduumuz eyleri yapma. nc mesele: Birisi yle diyebilir: Allah Teala iin sonunda Firavunun tevbe ettiini, fakat tevbesinin kabul edilmediini; Yunusun kavminin ise tevbe ettiklerini ve tevbelerinin de kabul edildiini bildirmitir. Bu ikisi arasnda fark nedir? Cevap: Firavun azab- ilahiyi grp mahade ettikten sonra tevbe etmitir. Yunusun kavmi ise azab grmeden tevbe etmilerdir. nk onlara azab- ilahinin yaklatna delalet eden emare ve iaretler belirince, azab grmeden hemen tevbe etmilerdi. Dolaysyla bu ikisi arasndaki fark ortaya kmaktadr. *** Razi: Allahtan baka ilah yoktur. En gzel isimler Onundur. (Taha 8) Kalbin tasdikine gelince bu tasdik dilin ikrarndan uzak olursa bu durumda birka durum oraya kabilir: 1)Tefekkr edip Allah tanyan ama bu tanmann zerinden kelime-i ehadeti telaffuz edebilecei bir vakit gemeksizin bu tany zere len kimseye gelince, baz kimseler bunun imannn tam olmadn sylemilerdir. Ama gerek olan onun imannn tam olmasdr. nk o mkellef olduu eyi yerine getirmi ama onu lisanyla ifade edememitir. Binaenaleyh o sorumlu olarak kalmaz. Kitaplarn birisinde unu grdm: lm meleinin, aln zerinde, mmin kimse onu grdnde kelime-i ehadeti hatrlasn diye La ilahe illallah yazldr. Binaenaleyh onun bunu hatrlamas bizzat onun kendi ifadesinin yerini tutar. 2)Allah tanyp fakat bu tanmann zerinden kelime-i ehadeti telaffuz edecek bir vakitte geen ancak ne var ki bu ikrarda bulunmayan kimsenin durumu. Gazali, bu hususta yle der: Lisan kalbin tercmandr denilebilir. Binaenaleyh esas maksat kalpde tahakkuk edince, onun o kelime-i ehadeti telaffuzdan imtina edii, onun tpk namaz ve zekattan imtina edii gibidir. yleyse bu kimse daha nasl cehennemliklerden olabilir? Hz. Peygamber de Kalbinde zerre kadar iman bulunan kimse, cehennemden kar (Buhari, Mslim) buyurmutur. Halbuki bu adamn kalbi imanla doludur. Dier alimlerde yle demilerdir: man ve kfr eri hususlardr. Biz bu kelimeyi (kelime-i ehadeti) sylemekten imtina edenin, kafir olduunu anlar, biliriz. *** Razi: Ona yumuak sz syleyin, olur ki nasihat dinler yahut Allahtan korkar ( Taha 44) Allah Tealann bu hususta haa tereddtte olduu manas kasdedilmi olamaz. nk bu Allah hakknda dnlemez. Aksine bu ifade ile kasdedilen Firavunun nasihat dinleyeceini yahut Alllahtan korkacan umarak yumuak konuun manasdr. Bil ki kalbin hali vardr: a) Hakda sebat ve srar b) Batlda srar c) Her ikisi hususunda da tevakkuf etmesi (bir karara varmamas)

Firavun batlda srarl idi ki bu, halin en ktsdr. te Cenab- Hak bundan tr Ona yumuak syleyin olur ki nasihat dinler yahut Allahtan korkar. Bylece inkarndan, hakk kabule gelir. nkarndan kabule dnmese bile, en azndan kalbinde bir korku meydana gelir de hi olmazsa inkarn brakr. krara gemese bile inkarn brakmas, inkarda srarndan daha ehvendir buyurmutur. Bil ki bu mkellef tutmann (teklifin) srrn ancak Allah bilir. nk Allah Teala onun kesinlikle iman etmeyeceini bildiine gre, Firavunun iman etmesi Allahn deimez ilminin zddna bir ey olurdu. Binaenaleyh bu demektir ki Allah Teala onun imannn imkanszln biliyordu. Bunu bildiine gre daha nasl Hz. Musaya byle yumuak davranmasn emretmi ve Firavunda bunun olmayacan bile bile, onu Allaha davet etmede alabildiine iyi davranmasn bildirmitir? Sonra farzet ki Mutezile bu soru hususunda bunu rtecek bir phe zikretmeksizin, bu imkanszl mnakaa etmitir. Fakat onlar da Allahn, Firavundan bu imann sadr olmayacan bildiini, Firavunun Hz. Musann kendisine gnderilmesiyle ilahi cezaya mstehak olmaktan baka istifade edemeyeceini kabul etmilerdir. Binaenaleyh onunla kendi karnn yarp barsaklarn paralayacan bildii bir kimsenin eline bak vermek, sonra da Ben bu ba ona iyilik olsun diye verdim demek, rahim ve kerim olan zata nasl uygun der? Kardeim, akllar bu srlar bilmeye g yetiremezler ve bunun teslim olmak, (olduu gibi kabul edip inanmaktan) itiraz brakmaktan, kalben (dnce bakmndan) ve lisanen susmaktan baka yolu yoktur. Kabn yle dedii rivayet edilmitir: Kabn yemin ettii zata (Allaha) yemin olsun ki, bu husus Tevratta Ona yumuak sz syleyin, ama Ben onun kalbini katlatracam ve o iman edemeyecek eklinde ifade edilmitir. *** Nisa 17: Allah ancak, bilmeyerek ktlk yapp da hemen tevbe edenlerin tevbesini kabul eder. Ve Allah hakkyla bilendir, hakim olandr. Nisa 18: Ve tevbe o kimse iin deildir ki, gnahlar yapar dururlar. Vakta ki kendilerinden birine lm gelip atnca: Ben imdi tevbe ettim, der ve kafir olduklar halde lenler iin de deildir. te biz onlara elim bir azap hazrlamzdr. Bakn 18. ayetteki kii mslmandr. Dikkat edilirse ktlk (seyyiat) geiyor. Gnah ileyen ise kafir olmaz. Zira peinden gelen ve kafir olduklar halde lenler iin de ksm kasdedilen kiinin mmin olduunu gsterir. Bu ayetten kasdedilen: Diyelim bir mmin iki iiyor, bu gnaha srarla devam ediyor ve leceini hissedince imdi iki imeye tevbe ettim diyor. te bu hususta bir tehdit var. Yani tevbeyi geciktirmek knanyor. Yoksa muhaliflerimizin iddia ettii gibi, son nefeste iman edildiinde bu imann kabul edilmeyecei manas ayette yoktur. Nisa 18. ayetin bandaki (ve leysetit) ifadesi, (olmad, deil) manasna gelir. Kasdedilen mmin kiidir. O halde mana, mmin kii iin Gnahlarndan son anda yapt bu tevbe uygun olmad demektir. Tevbeyi bu kadar geciktirmi olmasn knamak manas vardr. Kafir olarak len zaten ebedi cehennemliktir. Ayetin bandaki olmad, deil ifadesi mmin iin: Ktlkleri yapp dururken leceini hissettiinde, yapm olduu tevbeyi, bu kadar tehir etmesi uygun olmad manasndadr. Esasen Nisa 48. ayette bildirildii zere Allah kfr harici btn gnahlar diledii iin balar. Hal byle olunca Nisa 18. ayetteki gnahkar mmin, ilemi olduu gnahlardan son anda tevbe etmese bile, Allah onun gnahlarnn diledii kadarn balayabilir. Nisa 48: Dorusu Allah, kendisine ortak koulmasn asla balamaz; ondan

bakasn, diledii kimse iin balar. Allaha ortak koan kimse byk bir gnah ile iftira etmi olur. Sleyman Atein tefsirinde Nisa 18. ayetin izahnda u rivayet vardr: Abdullah bn Abbas yle demi: Yce Allah (Yoksa ktlkler yapp yapp da nihayet lm gelip atnca: Ben imdi tevbe ettim diyenlere ve kafir olarak lenlere tevbe yoktur) ayetinden sonra (Allah, kendisine ortak koulmasn balamaz, bunun dndaki her gnah dilediine balar) ayetini indirmek suretiyle kafir olarak lene mafireti haram klm, tevhid (iman) ehlini de meietine (dilemesine) brakm, onlar mitsizlikten kurtarmtr. Kurann dier ayetlerinde kafir olarak lenlerin ebediyyen cehennemde kalacaklar bildiriliyor. Dolaysyla bu ayet; bir kii kfr itikadn srdrrken yapt, yapaca tevbe (olmad, deil) denmekle, bu tevbe kabul edilmez manas kasdediliyor. Yani kii kfr halinde tevbe ediyor ama, tevbe ederkende kfr itikadn srdryor. rnek: Daha evvel belirttiimiz gibi kendini mslman kabul eden insanlarn tamamna yakn kadere inanmaz. Lakin inandn zanneder; kendini mslman sayar. Eer bu kii, bu kfr itikadndan vazgemezse, ne kadar tevbe ederse etsin kabul edilmez. Burada bir incelik vardr. O da udur: Kii kfr itikadnda olduunu bilmese bile kafir olur. Dolaysyla kendince, kadere zgrl savunan ekliyle inanan, haberi olmasa bile kafirdir. Bu kii lecei zaman veya salklyken de Allahm beni affet, bala eklinde tevbe etmi olsa bile, bu kii kfr itikadn srdrdnde bu tevbesi olmaz, kabul edilmez. Yani ayetin bandaki (olmad, deil) ifadesi gnahkar mmin iin knama manasnda olup Tevbeyi bu kadar geciktirmen uygun olmad eklinde iken; yine ayn (olmad, deil) ifadesi kafir olarak lenlere ise u manadadr: Kfr itikadn srdrrken yaptn, yapacan tevbe olmad, kabul deil demektir. Yani ayetin bandaki (olmad, deil) ifadesi iki deiik anlam iermektedir. *** Yunus 98: Fakat o vakit inanp da imanlar kendilerine fayda vermi bir kasaba (halk) olsayd ya? Ancak Yunusun kavmi iman ettikleri vakit, dnya hayatnda o rezillik azabn zerlerinden kaldrm ve bir sre onlar rahata kavuturmutuk. Mmin 83: Peygamberleri onlara daha apak mucizeler getirince, kendilerinde bulunan bilgi ile gururlandlar. Alaya aldklar azap kendilerini kuatverdi. Mmin 84: Artk o etin azabmz grdkleri zaman: Allaha inandk ve Ona ortak kotuumuz eyleri inkar ettik derler. Mmin 85: Fakat azabmz grdkleri zaman imanlar kendilerine bir fayda vermeyecektir. Allahn kullar hakknda cari olagelen adeti budur. te o zaman kafirler hsrana urayacaklardr. Yusuf 110: yle ki peygamberler mitsizlie dp, yalanlandklarn sandklar bir srada onlara yardmmz gelmitir. Bylece istediimizi kurtarrz. Azabmz sulu milletten geri evrilemeyecektir. Mmin 85. ayeti, Yunus 98. ayetle beraber dndmzde bakn ne oluyor? 85. ayetten kasdedilen, onlarn imannn kabul edilmeyecei deil, onlara gelen azabn geri evrilmeyeceidir. Grld gibi Yunusun kavmine azap geldi. Lakin onlar iman edince azap geri evrildi. Bu bir istisna idi, snnetullah azap

geldiinde geri evrilmeme ve oray harap etme eklinde iken, bu istisna sadece Yunus kavmine yaplmt. Zaten 85. ayetteki Allahn adeti ifadesi bunu anlatyor. Dolaysyla 85. ayetle anlatlann bizim dediimiz husus olduu sabit olur. te o zaman kafirler hsrana urayacaklardr ifadesi u manadadr: Azap geldiinde hala iman etmeyenler olabilir, ite bu kafirler kasdediliyor. *** Neml 11: Ancak benden hakszlk yapan korkar. O da sonra yapt ktl iyilie evirirse, bilsin ki ben, ona kar da ok balayc ve ok merhamet sahibiyim. Furkan 68: Onlar ki, Allah ile beraber bir baka ilaha tapmazlar. Allahn haram kld can haksz yere ldrmezler ve zina etmezler. Kim de bunlar yaparsa, cezaya arpar. Furkan 69: Kyamet gn azab kat kat olur ve orada alaltlm olarak temelli kalr. Furkan 70: Ancak tevbe ve iman edip iyi davranta bulunanlar bakadr. Allah onlarn ktlklerini iyiliklere evirir. Allah ok balayc, engin merhamet sahibidir. Furkan 71: Kim tevbe edip iyi davran gsterirse, phesiz o, tevbesi kabul edilmi olarak Allaha dner. Maide 39: Yapt zulmden sonra tevbe edip dzelen kimse bilsin ki, Allah onun tevbesini kabul eder. Allah balaycdr, esirgeyicidir. --- Yorum: Bu ayetler kfrden yaplacak tevbenin kabul edileceine delildir. Ve mutlak ifadelerdir. Yani son nefeste iman, eklinde bir ayrm yoktur. *** Yunus 98. ayette, Yunus kavmine azap geldiinde iman etmeleriyle birlikte azabn kaldrld bildiriliyor. Onlarn iman kabul oluyor da, neden Firavunun iman kabul olmuyor? Fark nedir? Bazlar diyor ki: Yunus kavmi azabn belirtilerini grd, azab uzaktan grd; oysa Firavun azap geldiinde iman etti. Cevap: Ayette Yunus kavminin azabn belirtilerini grd ve dolaysyla azab hi tatmad anlam yoktur. *** Yunus 90: Ve sonra srailoullarn denizden ardk. Firavun dmanca saldrmak iin derhal adamlarn ve askerlerini arkalarna drd. Ta ki, suda boulmaya balaynca: nandm, gerekten de srailoullarnn iman ettiinden baka ilah yoktur. Ben de Ona teslim olanlardanm dedi. Yunus 91: imdi mi? Oysa bundan nce hep isyan etmitin ve fesatlardan idin. Yunus 92: Biz de bugn senin bedenini arkadan gelenlere bir ayet, (alamet) olsun diye kurtaracaz. Bununla beraber insanlarn birou ayetlerimizden yine de gafildirler. Ayette imdi mi? deniyor. Bu ifade imann kabul edilmedii manasnda deildir. Burada kasdedilen Firavunun knanmas, azarlanmasdr. man etmeyi bu kadar geciktirdii iin. Mesela biri bize yllarca ktlk yapar, eder. Lakin bir gn kagelir ve hatal olduunu, kendisini affetmemizi syler. Bunun zerine dersiniz ki: imdi mi? bu ifadeyi sylersiniz ama icabnda zrn kabul de edebilirsiniz. Yani onu azarlarsnz ve ona krgn olduunuzu ima edersiniz. Lakin yine de zrn kabul edebilirsiniz. Bu ayetten u da kar ki: Bazlar diyor ki: Firavun iman ettiini syledi ise de, imannda samimi deildi ya da samimi olmayabilir. Cevap: Ayetteki imdi mi? ifadesi Firavunun imannda samimi olduunun

kesin delilidir. Zira Allah onun iinde ne gizlediini bilir. Onun samimi olup olmadn da bilir. Onun samimi olmadn dndmzde ona imdi mi? denilmesi uygun dmezdi. Bu ifade ancak Firavunun imannda samimi olduunda manasn bulur. Kurann bir zellii vardr: Az kelimeyle ok anlam ifade etmek. Buna (hazf) denir. Dikkat edilirse, ayette (Bugn) ifadesi olmasayd bile, biz bu kurtarma iinin o zamanlar olduunu anlardk. O halde ayetteki (Bugn) ifadesinin ince bir manas var. Bizce mana u: Bugn yani dnyada senin bedenini kurtarrz. Ahirette ise hem bedenini hem de ruhunu kurtarrz Firavun bunca yaptklarna ramen, tevbe edince, iman edince bedenini kurtardk ki, sonradan gelenler Allahn rahmetinin geniliini bilsinler. Bu onlara ibret, ders, ayet olsun. Ve Allahn rahmetinden mit kesmemek lazm geldiini grsnler. Bununla beraber insanlarn birou ayetlerimizden yine de gafildirler ayetinin manas ise: Yani bununla beraber insanlarn ou Allahn geni rahmetinden, balamasndan gafildirler. ou hatalarn byk grp, Allahn bunlar balamasn uzak grrler. nsanlarn ounda ben u dnceyi gryorum: Bir su ilendiinde veya bu su srarla yapldnda illa ki onun cezasn vermek lazm. Verilmezse yanl olur. Bir de insanlarn genelde birbirlerine kar gvensizlii vardr. Ve zellikle yabanclara kar bir nyarg ve gvensizlik hakimdir. Hal byle olunca dikkat edin, Firavunun durumunu Kuranda okuyunca insanlarn ekserisi ayetleri kendi dnya grleri gibi alglamaya meyilli oluyorlar: Kin ile fkeyle Hicr 56: brahim dedi ki: Rabbimin rahmetinden sapklardan baka kim mid kesebilir. *** Yunus 96: Dorusu aleyhlerinde Rabbinin ezeli hkm kesinlemi olanlar imana gelmezler. Yunus 97: Onlara btn mucizeler hep birden gelse, yine de o ackl azab grnceye kadar (inanmazlar.) 90. ayette Firavunun iman ettii bildiriliyor. Ve bu ayetlerde, hakknda aleyhinde hkm geenlerin yani kafir olarak lmesi irade edilenlerin, ne kadar ayet, mucize grrlerse grsnler lmden sonraki azab grnceye kadar iman edemeyecekleri bildiriliyor. O zaman u sonu kar: Madem Firavun iman etti, o halde demek ki, hakknda aleyhinde olarak ezeli hkm, yani kafirlik gemedi. Demek ki o mslmanlardandr. Zaten bizim dediimizi reddedenler yani, Firavunun iman kabul edilmemitir diyenler; bu ve bununla ilgili dier ayetleri inkar etmi olurlar. O halde unu anlarz ki, dnyada iman eden, bu ayetteki aleyhlerinde Rabbinin ezeli hkm kesinlemi olanlar ifadesiyle zikredilen zmreden km olur. Dense ki: Ama azabel elim den kast son andaki dnyevi azaptr? Cevap: Bu azabel elim ldkten sonra vuku bulacaktr. Eer size gre azabel elim denizin yarlmas ise, ayn yarlmas da bir mucizeydi, ayetti; sopann ylan olmas da, lleri diriltmek de, parmaktan su kmas da. Halbuki ay yarld, sopa ylana dnd lakin yine inanmayan oldu. Ayette azabel elimi grnceye dek (inanmazlar) denmesi, azabel elim in son bir ayet, alamet ve durum zelliinde olduunu gsterir. Ve ayette Onlara btn mucizeler, ayetler hep birden gelse buyurulmas, (btn mucizeler, ayetler) manasndadr. Ve denizin yarlmas da, ayn yarlmas da, sopann ylana dnmesi de btn bu mucizelerin, ayetlerin iindedir.

Hepsi mucize olmakta ortaktr. Halbuki ayette, btn mucizelerden sonra ayrca azabel elim denmesi, bunun; bu anlatlanlardan baka bir ey olduunu ortaya koyar. Bu ise kiinin ldkten sonra bana gelecek olan azaplardr. Demek ki azabel elim i grdklerinde btn kafirler inanyor, iman ediyorlar. Fakat ldkleri iin bu imanlar onlar cehennem azabndan kurtarmyor. Hadislere baktmzda kyamet alametlerinden birka ktnda artk iman edildiinde bu iman kabul edilmez deniyor. Lakin bu ayetde ise haklarnda aleyhlerinde ezeli hkm geenler yani kafir lmesi Allah tarafndan irade edilenler, ne kadar mucize, ayet grrlerse grsnler iman etmezler deniyor. Yani ayette kesin olarak iman etmezler deniyor, hadislerde ise iman eder lakin kabul edilmez deniyor. Kurann dier ayetlerinde iman edildiinde bu imann kabul olunaca bildirilmiti. Yani ayetlerle, bu husustaki hadisler birbirleriyle uyumuyor, ztlk oluyor. O halde ayetin ifade ettii manay kabul ediyorum; bu husustaki hadisleri reddediyorum. Ve kyamet alametlerini gren bir kii iman etse bu iman kabul edilir, diyorum. *** Soruyorum: Firavun ve evresindekiler suda boulduunda, Firavundan baka da iman eden olabilir. man etmeyen de olabilir. Dnelim; eer bu anda edilen imann kabul edilmeyecei dnlrse ortaya u kar: Bu zor durumda inanan ile inkarn bu mucizeye ramen srdren iki eit insan karmzdadr. Sizce bunlarn hi fark yok mu? Biz insanlarn gr asna gre bile, bu durumdaki iki insandan piman olan ile inkarn devam ettiren kimse arasnda ayrm yaparz ve bunun lazm olduunu dnrz. Biz bile af dileyene kar; onu affetme hissi duyarz, onu dieri ile bir tutmayz. Hal byleyken bize inanmayanlar; kendilerinin dahi ekseriyetle yapmayaca bir fiili (bu iki insan arasnda fark grmeme, ayrm yapmama) merhametlilerin en merhametlisi Allaha yaktryorlar. Fatr 19: Grmeyenle gren bir deildir. Fatr 20: Karanlklarla aydnlk da bir deildir. Fatr 21: Glgelik ile scaklk da yle. Fatr 22: Diriler ile ller de bir olmaz. Dorusu Allah, dilediine iittirir, yoksa sen kabirlerde bulunanlara (inat kafirlere) iittirecek deilsin. Zmer 9: Yoksa inkarc, geceleyin secde ederek ve kyamda durarak ibadet eden, ahiretten ekinen ve Rabbinin nimetini dileyen kimse gibi midir? Ey Muhammed! De ki: Hi bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Dorusu ancak akl sahipleri bunlar hakkyla dnr. Mmin 58: Kr ile gren, inanp iyi amelde bulunanla, ktlk yapan bir olmaz. Ne kadar az dnyorsunuz! Fussilet 33: nsanlar Allaha aran, iyi i yapan ve: Ben mslmanlardanm diyenden daha gzel szl kim olabilir? Rad 16: De ki: Kr ile gren bir olur mu hi? Ya da karanlklarla aydnlk eit olur mu? Hicr 13: Kendilerinden ncekilerin balarna gelenler bilindii halde, yine de ona inanmazlar. Hicr 14: Onlara gkten bir kap asak da oradan kmaya koyulsalard. Hicr 15: Gzlerimiz dndrld, biz herhalde bylendik derlerdi. *** Aieden rivayet olunduuna gre; sdka-i marn-ileyha demitir ki: Resulullah: _ (Ahir zamanda) bir gruh Kabeyi (tahrib) kasd edecektir. Bunlar Beyda

mevkiine geldiklerinde babularndan son neferlerine kadar (ortalar da mstesna olmayarak) yere batrlrlar. (Yalnz muhalefet edip ayrlanlar kurtulup haber verirler) buyurdu. Ben: _ Ya Resulullah! Bunlar balarndan sonuna kadar nasl batrlrlar; halbuki bunlarn arasnda (bey-u ira ile geinen) ar halk vardr ki, bunlardan madud deildirler, dedim. Resul-i Ekrem: _ (Evet) bunlar balarndan sonuna kadar batrlrlar. Sonra bu batanlar (kyamet gnnde) niyetlerine gre bas (Har- Ner) olunurlar, buyurdu. (Buhari) *** el-Mseyyeb bin Hazrdan Ebu Talip lrken, Allah Resul onun yanna geldi. Bir de bakt ki Ebu Cehl bin Hiam ve Abdullah bin Umeyye bin el-Muire oradalar. Amcasna hitaben dedi ki: Ey amca! La lahe llallah de de, Allah indinde onunla seni savunaym. Hemen Ebu Cehl ile Abdullah: Sen Abdulmuttalibin dinini brakacak msn? diye mdahale ettiler. Peygamber ne zaman amcasna ayn eyi tekrar ettiyse, onlar da ona daha nce sylediklerini tekrar ettiler. Nihayet Ebu Talipin son sz Abdulmuttalibin dini zere olduunu ikrar etmesi oldu. Bylece La lahe llallah demekten kand. Bunun zerine Peygamber ona: Bana yasaklanmadka mutlaka Allahtan senin iin af ve mafiret dileyeceim buyurdu. Nihayet Peygamber ve iman edenlere, mrikler iin istifar etmeleri yaramaz mealindeki ayet (Tevbe 113) ile phesiz sen sevdiini hidayete erdiremezsin, bilakis Allah dilediine hidayet eder ve hidayete ermi kimseleri daha iyi bilir mealindeki ayet (Kasas 56) nazil oldu. (Buhari, Mslim, Nesai) *** Resulullah buyurdu ki: Allah, can boazna gelmemi olan kulun tevbesini kabul eder. (Tirmizi, bn Mace, bn Hanbel) *** Naziat 24: Sizin en yce Rabbiniz benim dedi. Naziat 25: Allahda onu Sonun ve lkin azabyla cezalandrd. _ Kitap: Yce Kurann ada Tefsiri Yazar: Sleyman Ate Naziat 25: lk sz, Musay yalanlamas, son sz de Ben sizin en yce Tanrnzm demesidir. Yahut Allah ona mrnn evvelinin ve sonunun cezasn verdi, diyenlerde olmutur. _ Kitap: Hak dili Kuran dili Yazar: Elmall Hamdi Yazr Naziat 25: Ahiret ve uladan anlalan ahiret ve dnyadr ki, dnya eziyeti boma ile olmutur. Byle ise de burada ahiret sonraki, ula nceki anlamna olarak Sonrakinin ve ncekinin eziyeti olmak zere tuttu alverdi ve sonrakinden amalanann Ben sizin en byk Rabbinizim kelimesi, ncekinden kasdedilenin de Benden baka ilahnz olduunu bilmiyorum (Kasas 38) kelimesi olduu bni Cerir tefsirinde yazldr. _ Kitap: Hulasatl Beyan Fi Tefsiril Kuran Yazar: Konyal Mehmed Vehbi Naziat 25: Razi ve Ebussuudun beyanlar vehile bu ayette ahire ve ula ile murad; Firavundan sudur eden iki kelime olduu bn Abbas Hazretlerinden mervidir. ki kelimeden birisi Sizin iin benden baka bir mabud bilmiyorum. Dieriyse Ben sizin byk Rabbinizim ifadesidir ki;

bu iki kelime arasnda krk sene gemitir. Zira evvelkini sylediinde Cenab- Hak derhal ahzetmemi, krk sene sonra ikinciyi syleyince ahzetmitir ki, kullarnn kusurunu ihmal edip ihmal etmediine dahi tenbih buyurmutur. Buna nazaran mana-y ayet: (Firavun ikinci kelime olan Ben sizin byk Rabbinizim demeye cret edince Allahu Teala onu kelime-i ahiresiyle tazib etti ve her ikisine de cezasn verdi) demektir. --- Yorum: Bu ayetin tefsirinde dnya ve ahiret eklinde mana veriliyor ise de biz ilk ve son eklinde verilen manay alyoruz. Dolaysyla firavunun boulmas dnya azabyd. Yani mana yle oluyor: Firavun bu iki sznden, azaba yakaland. (Kasas 38, Naziat 24) Bu azap ise dnyada boulmakt. *** Mmin 45: Allah o adam kurmak istedikleri o azaptan korudu. Kt azap Firavunun adamlarn sard. Mmin 46: Onlar, sabah akam atee sunulurlar. Kyamet gelip att gn: Firavunun adamlarn azabn en arna atn! denir. --- Yorum: 45. ayette Firavunun adamlar deniyor. 46. ayette Onlar deniyor. Burada kasdedilen Firavunun adamlardr, Firavun deildir. *** Hud 96: Andolsun Musay da ayetlerimizle ve apak bir belge ile gnderdik Hud 97: Firavuna ve cemaatine. Bunlar Firavunun emrine uydular. Halbuki Firavunun emri hak deildir. Hud 98: Kyamet gn, kavminin nne der. Artk o bunlar atee gtrmtr. O, varlan yer ne kt bir yerdir. Hud 99: Hem burada hem de kyamet gnnde lanetle izlendiler. Onlara verilen bu kar destek ne fena bir destektir. ---Yorum: Emir: Emretmek, i, hal, durum, husus Yektumu: nclk etmek, ne gemek, kumanda etmek, bana gemek, gtrmek. Firavunun kavmi, adamlar; firavunun emrine, iine, durumuna uydular. Oysa firavunun emri, ii, durumu doru deildir. nclk etti, gtrd. Kavmini kyamet gn atee gtrecektir. Yani, firavunun halini, durumunu rnek alp uymalar, onlarn uyduu firavunun hali, onlara kyamet gn nclk edecek, atee gtrecek, demektir. Firavunun haline uymalar, uyduklar firavunun ii , durumu onlara rehber olup, onlar cehenneme srkleyecektir. Kyamet gn kavminin nne der ayetindeki der ifadesiyle kasdedilen, firavunun emri, ii, durumudur. Yani firavunun iman etmeden nceki halleri, ileri, dnceleridir. Firavunun adamlar, firavunun bu dncelerini, ilerini benimseyip uyduklarndan, firavunun emri nlerine der, onlara rehber olur. Yani ayet Madem siz bu durumlara, ilere dnyadayken uydunuz, arkasndan gittiniz; kyamette de ibret ve ceza olarak yine arkasndan gidin, ama cehenneme! manasndadr. Buradaki lanet de yine firavunun adamlarnadr. Yani firavunun adamlarndan iman etmemi olanlar iin. Zira firavunun adamlar iinde, boulma hadisesinde iman edenler de olabilir. Kavminin nne der ifadesiyle ilgili olarak aklama: Bir nceki

ayette iki kere firavunun emrinden bahsediliyor. Burada ise der deniyor. Dolaysyla ne der? Evvelki ayette zikredilen firavunun emri, iman etmeden nceki hali, durumu nlerine der diyoruz. *** Enam 158: Onlar ancak unu gzlyorlar ki, kendilerine melekler geliversin veya Rabbin geliversin veya Rabbinin baz ayetleri, alametleri geliversin. Ancak Rabbinin baz alametlerinin geldii gn, nceden iman etmemi veya imannda bir hayr kazanmam bir kimseye o gnk iman hibir fayda vermez. ---Yorum: Dnyevi azap geldiinde daha nce inanmam ve imannda hayr kazanmam kiiler bu anda inansalar bile azap geri evrilmez demektir. Yani imanlar kabul edilmez manasnda deildir. nceden iman etmemi kiiden kast, azap gediinde inanyor, evvelden inanmamt demektir. Fakat inandktan sonra hayr denebilecek bir ey yapyor. Mesela evresindekileri uyaryor, onlarn da iman etmesine vesile oluyor. Yahut Allah zikrediyor, dua ediyor. mannda hayr kazanmam ifadesiyle kasdedilen ise, son anda iman etmi ve lm; yani imanndan baka, hayr kazanacak bir ey yapmadan lm kimse demektir. Firavun gibi. Bu iki durum iin rnek: Birinci durumda: Hz. Nuhun olu. Sular ykseliyor, o bu durumu mehade ediyor, daha ykseklere kmaya alyor. Yani sularn ykselmesi olaynda Hz. Nuhun olu hemen lmyor; su yava yava ykseliyor. ite burada, bu ekildeki bir helakta, azapta belde ahalisi iin imandan sonra hayr yapabilecekleri zamanlar oluyor. Hud 42: Gemi iindekilerle birlikte, dalar gibi dalgalar arasnda akp gidiyordu. Nuh ayr bir yere ekilmi olan oluna bard: Yavrucuum, gel, bizimle beraber bin! Kafirlerle beraber olma! Hud 43: O, dedi ki: Ben, beni sudan koruyacak bir daa kacam. Nuh da Bugn Allahn merhamet ettiinden bakasn, Allahn bu emrinden koruyacak kimse yoktur dedi. Derken dalga aralarna giriverdi. O da boulanlardan oldu. kinci durumda: Firavunu rnek veriyorum. Ordusuyla Hz. Musay takip ederken, birden bire sular kapand, Firavun iman etti ve hemen bouldu. Burada imandan baka hayr ilemeye frsat, zaman olmad. te ayetteki ifadelerin anlam budur. Tefsirlerin neredeyse tamam, Firavunun imannn kabul edilmediini savunduklar iin imannda bir hayr kazanmam ayetinin yorumunda ok glk ekiyorlar ve bu noktada tatmin edici bir izah yapamyorlar. *** Firavun mslman olarak lmtr. Allah dilerse onu cehennem azabna uratmadan cennete koyar. Dilerse, diledii kadar cehennem azabna uratp, ondan sonra cennete koyar. Not: Artk Allahn iradesini inkar ettiimden, bu ifadeyi yle manalandryorum; yani Allahn ilminde firavunun nasl bir karlk grecei varsa, o bana gelir. Yaptklarna karlk olarak cezalandrlmas varsa cezalandrlr eer cezalandrlmas yoksa cezalandrlmaz.

****************************************************************************** ****************************************************************************** ******************************************** Peygamberlerin ismeti (korunmuluu) meselesi: Razinin, Peygamberlerin Masumiyeti adl kitabnn incelenmesi. (lim yaynlar) Adem peygamber Taha 121: Nihayet ondan yediler. Bunun zerine kendilerine ayp yerleri grnd.
stlerini cennet yapra ile rtmeye altlar. (Bu suretle) dem Rabbine si olup yolunu ard. Taha 122: Rabbi yine de onu seip tevbesini kabul etti, ona doru yolu gsterdi. Bakara 37: Adem, Rabbi'nden emirler ald; onlar yerine getirdi. Rab' de bunun zerine tevbesini kabul etti. phesiz o tevbeleri daima kabul edendir, merhametli olandr. Araf 23: kisi dediler ki: Rabbmz; kendimize zulmettik. Eer bizi balamazsan ve bize merhamet etmezsen; muhakkak ki biz, hsrana urayanlardan oluruz. ibrahim peygamber

Bakara 260: brahim: "Rabbim! lleri nasl dirilttiini bana gster" dediinde,
"nanmyor musun?" deyince de, "Hayr yle deil, fakat kalbim iyice kansn" demiti. "yleyse drt esit ku al, onlar kendine altr, sonra onlar paralayp her dan zerine bir para koy, sonra onlar ar; koarak sana gelirler. O halde Allah'n gl ve Hakim olduunu bil" demiti. brahim peygamberin lleri diriltme hususunda Allahn bunu yapabileceine tam olarak inanmadn iddia ettiler. Diyorlar ki: brahim peygamber babas iin mafiret talebinde bulundu. Oysa babas kafirdi ve kafir iin mafiret talep etmek caiz deildir. Bylece brahim peygamber caiz olmayan bir i yapmtr. Meryem 47: brahim syle cevap verdi: "Sana selam olsun. Senin iin Rabbim'den marifet dileyeceim, nk O, bana kar ok ltufkardr." uara 86: Babam da bala. phesiz o, sapklardan olmutur. Bu ayetler gsteriyor ki ibrahim peygamber babas iin mafiret dilemitir. Babasnn kafir olduu hususu ise Kuran nass ve icma ile sabittir. Ayrca kafir iin mafiret dilemek iki sebepten dolay caiz deildir. Tevbe 113: Cehennemlik olduklar anlaldktan sonra, akraba bile olsalar, puta tapanlar iin mafiret dilemek Peygamber'e ve mminlere yaramaz. te bu mukaddimelerle brahim peygamberin caiz olmayan bir ii yapt sabit grlmtr. Mmtehine 4: brahim ve onunla beraber olanlarda, sizin iin uyulacak gzel bir rnek vardr. Onlar milletlerine syle demilerdi: "Biz sizden ve Allah'tan baka taptklarnzdan uzaz; sizin dininizi inkar ediyoruz; bizimle sizin aranzda yalnz Allah'a inanmanza kadar

ebedi dmanlk ve fke bagstermitir." Yalnz, brahim'in, babasna: "And olsun ki, senin iin mafiret dileyeceim, fakat sana Allah'tan gelecek herhangi bir eyi savmaya gcm yetmez" sz bu rnein dndadr. Ey inananlar! Deyin ki: "Rabbimiz! Sana gvendik, Sana yneldik; dn Sanadr." Bu ayette brahimin sz konusu ii dnda rnek alnmas emrediliyor. te btn bunlar sz konusu iin isyan olduu sonucunu ortaya koymaktadr. Yusuf peygamber Yusuf 100: Ana-babasn tahtn zerine karp oturttu. Hepsi onun iin secdeye kapandlar. Dedi ki: Babacm; ite bu; vaktiyle grdm ryann gereklemesidir. Dorusu Rabbm, onu gerekletirdi ve bana ihsan etti de; eytan benimle kardelerimin arasn bozduktan sonra, beni zindandan kard ve sizi lden getirdi. Muhakkak ki Rabbm, dilediine ltufkardr. Muhakkak ki O'dur O, Hakim, Alim Peki kendisine secde etmelerine nasl rza gsterdi? Allahtan bakasna secde edilemezken? *** Musa peygamber: Kasas 15: Musa, halknn haberi olmad bir zamanda, ehre girdi. Biri kendi adamlarndan, dieri de dman olan iki adam dr buldu. Kendi tarafndan olan kimse, dmanna kar ondan yardm istedi. Musa, onun dmanna bir yumruk vurdu; lmne sebep oldu. "Bu eytann iidir; nk o apak, saptran bir dmandr" dedi.

Burada iki nemli nokta kyor karmza; len kpti ya lm hak etmiti ya da susuzdu. Eer birinci k doru idiyse Musa neden: Bu eytann iidir (Kasas 15),
"Rabbim! Dorusu kendime yazk ettim, beni bala (Kasas 16) ve "O ii kasden yaptmsa sapklardan biri saylrm (uara 20) dedi. ayet doru olan ikinci k ise ldrmekle zaten gnahkar olmutur. Yine gryoruz ki Harun peygamber sakalmdan tutma.. (Taha 94) szyle Musay bu hareketten menediyor. Eer Musa yapt ite hakl ise, bu ie engel olmakla Harun gnah ilemitir. nk bu, doru hareketin yerine getirilmesine engel olmaktr. ayet Harun bu tepkide hakl ise sz konusu hareketiyle Musa gnah ilemitir. Zekeriyya peyagambaer: Meryem 7: Allah: "Ey Zekeriya! Sana, Yahya isminde bir olan mjdeliyoruz. Bu ad daha nce kimseye vermemitik" buyurdu. Meryem 8: Zekeriya: "Rabbim! Karm ksr, ben de son derece kocamken nasl olum olabilir?" dedi. Meryem 21: Cebrail: "Bu byledir, nk Rabbin, 'Bu bana kolaydr, onu insanlar iin bir mucize ve katmzdan da bir rahmet klacaz; hem bu nceden kararlatrlm bir itir' diyor" dedi. Ayetlere dayanarak Zekeriyyann Allahn kudreti konusunda pheye dt grn ileri srdler. Muhammed peygamber: ddialar yle: Birlikte klacak bir cihad hareketine katlmamak iin bir grup ondan izin

istedi ve o da bu izni verdi. Hemen ardndan: Allah seni affetsin. Dorular sana besbelli olup yalanclar bilmeden nce neden onlara izin verdin? (Tevbe 43) ayetinin indiini gryoruz. Biliyoruz ki, af ancak ilenen bir gnah iin sz konusudur. Dolaysyla bu ayet onun gnah ilediini gsterir. Feth 1: Muhakkak ki Biz; sana, apak bir feth ihsan ettik. Feth 2:Ta ki Allah; senin gemi ve gelecek gnahn balasn. Sana olan nimetini tamamlasn ve seni doru yola eritirsin. Bu bir balama olaynn aklamasdr diyorlar. Abese 1: Yzn asp evirdi Abese 2: Kendisine a'ma geldi diye. Ayetinden yola kan muhalifler, gzleri grmeyen bn ummu-gulsumden yz evirdii iin Allahn onu azarladn iddia etmekteler. Tevbe 117: Andolsun ki Allah, Peygamberin ve glk annda ona uyan muhacir ve ensarn tevbelerini kabul etti. lerinden br ksmnn kalbleri kaymak zere iken yine de onlarn tevbesini kabul buyurdu. nk O, kendilerine Rauf ve Rahim'dir. Ayetini ne sryorlar ve diyorlar ki: Eer ortada bir tevbe olay varsa, muhakkak surette ondan nce ilenmi bir gnah da vardr. Mmin 55: u halde sen sabret. Gerekten Allah'n va'di haktr. Gnahn iin mafiret dile; akam ve sabah Rabbini hamd ile tesbih et. Ayeti ile phesiz ki ben bir gn ve gecede muhakkak surette yetmi kere Allahtan mafiret talebinde bulunurum. Hadisini ileri srerek bu ayet ve hadiste herey aktr, diyorlar. Tahrim 1: Ey peygamber, niin Allah'n sana helal kld eyi,elerinin, hayr iin kendine haram klyorsun? Allah ok balayan, ok esirgeyendir. Ayetinin d anlam aka bildirmektedir ki; o caiz olmayan bir eyi yapmtr. Tahrim 8: Ey iman edenler, Allah'a kesin (nasuh) bir tevbe ile tevbe edin. Olabilir ki, Allah, sizin ktlklerinizi rter ve altndan rmaklar akan cennetlere sokar. O gn Allah, Peygamberi ve onunla birlikte iman etmekte olanlar kk drmeyecektir. Nurlar, nlerinde ve sa yanlarnda koup-parldar. Derler ki: "Rabbimiz nurumuzu tamamla, bizi bala. phesiz sen, her eye g yetirensin." Not: buraya kadarn kitaptan aldm. *** Peygamberler Allaha kulluk etmekle mkellef deil midir? Kehf 29: De ki: Gerek, Rabbnzdandr. steyen inansn, isteyen inkar etsin. phesiz ki zalimler iin, duvarlar kendilerini epeevre kuatm bir ate hazrlamzdr. Onlar feryad edip yardm dilediklerinde, erimi maden gibi yzleri kavuran bir su kendilerine sunulur. O, ne kt iecek ve ne kt duraktr.

Ayeti peygamberlere de amil deil mi? Eer amilse, demek ki bu teklif onlara sunuluyor ve seilmesi ifade ediliyor. Demek ki peygamberlerin de kfre girmesi caiz oluyor. *** Ahkaf 9: Ey Muhammed! De ki: "Ben Peygamberlerin ilki deilim; benim ve sizin banza gelecekleri bilmem; ben sadece bana vahyedilene uyuyorum. Ben sadece apak bir uyarcym." Duha 4: Dorusu ahiret senin iin dnyadan daha hayrldr. Duha 5: Rabbin sana verecek ve sen raz olacaksn. *** Bakara 21: Ey insanlar, sizi ve sizden ncekileri yaratm olan Allah'a kulluk ediniz ki; Allah'n azabndan korunabilesiniz. Genel kulluk emri, yani peygamberlere de amil. *** brahim peygamberin ifadeleri aada, uara 82: Hesaplama gn gnahlarm affedeceini umduum da O'dur.

uara 83: Ya Rabbi, bana yararl bilgi ve egemenlik ver ve beni iyi kullarnn arasna kat.
Demek bu duaya gre iyi kullarnn arasna katmayabilir yle mi?