EDP CANSEVERN RLERNDE KADIN Edip Canseverin iirleri Daryush Shayegann Geleneksel Toplumlarda Kltrel izofreni dedii, zihinsel

yaplar gelenekten syrlamam, modern yaama bir trl tam olarak uyum salayamam, tarihte geride kalm ve deiimler enliine katlamam uygarlklardaki zihin arpklklar iindeki bireyin durumunu belgeler niteliktedir. Cansever kinci Yeni iirlerinin belirleyici eleri arasnda saylan, ancak bir yandan da kapitalizmin dekadans olarak grlen ve olumsuzlanan anlamszlk, bireycilik, biimcilik gibi zellikler karsnda dncenin iirini savunmutur (Cansever; iiri iirle lmek:90). kinci Yeniyi bir akm olarak kabul etmeyen Cansever, iirlerinde modern toplumsal yaam iinde skp kalm, kmazdaki bireyin iirini Camusun absrd felsefesi ve trajedi kavram erevesinde ilemi, iir karakterlerini baz kart kavramlarn taycs olan birer figr olarak kurgulamtr. Antik Yunanda insanlarn karsnda aresiz kald bir g olarak karmza kan Tanry bu iirlerde modern iktidar oluturan g olarak grrz. Canseverin iirlerinde kentli modern insann bu gcn yasalarna uymakta zorlanmas, aresizlii ve kszl durumu vurgulanr: Modern yaamn gerei olarak insan toplumsal normlar tarafndan belirlenmi bir yaam ayaklarn sryerek yaamaktadr. Cinsiyet bata olmak zere kimliklerin katl altnda ezilmekte, giyiminde kuamnda olduu kadar verdii tepkilerle de giderek zgnln yitirmekte, yaayan-ller olarak herkes birbirine benzemekle birlikte giderek yalnzlamaktadr. BATI DII MODERNLK KAVRAMI ELNDE KADIN MGES Sanat eserinin bireylerin zihinsel yapsn ve oradan hareketle toplumsal yapy deitirici gc gz nnde bulundurulduunda Edip Canseverin iirlerinde kadnn nasllna, Nilfer Glenin toplumu yeniden kurgulamak deil toplumu yeniden anlamaya ynelik olarak gelitirdii bir kavram olan Bat-d modernlik kavramyla birlikte bakmak yerinde olur. Gle ilgili yazsnda toplumun kendisini bilim ve deiik sanatsal dallar araclyla anlamas, buradan hareketle yeniden ekillendirmesi arasnda yakn bir ba kurar. Ona gre eser ile eylem, analiz ile oluum, bilin ile gereklik arasnda hem farkllk hem de ballk vardr (Gle:sf 57). Bu nedenle Bat-d modern bir toplumda yaayan kadnlar iin erkeklerin yazdklar iirlerdeki kadnn nasllna bakmak nemlidir. Dolaysyla bu iirleri analiz ederken u sorulara yant aramak gereklidir: Modernizm ile birlikte dnyaya ve kendisine bak, hayat anlamlandr deien erkek bireyin, deien toplumsal, kltrel ortam ile birlikte kadna bak da deimi midir? Modern toplumsal yap iindeki kadn bu iirlerde kendine nasl bir yer bulabilmektedir, iirde bir nesne olan kadnn nesnelii veya erkeklerin zihninde oluan kadn imaj, bunun iire yansmas nasldr? Modern erkek bireyin bakndan kadnn nasllna dair bir karmda bulunabilir, kadna bak asndan erkek zneyi, kadnlar ve erkekler olarak kendimizi iir aracl ile anlayabilir miyiz? Bu anlamadan yola karak kendi kendimizi yeniden retebilir ve aabilir miyiz? Modern erkek bireyin iirlerinde, onlarn zihinsellerinden geerek yeniden ekillenen kadn imgesini anlama noktasndan eyleme getiimizde, yani onlarn kadnla ilgili edindikleri nesne-imgeyi, ardndan iir dili araclyla yeniden oluturduklar fantazmik-imgelerini analiz ettiimizde erkekler ve kadnlar adna daha dengeli yeni bir toplumsal yapnn oluum sreci tetiklenebilir mi, gibi sorular oaltlabilir. Ek olarak bu iirlerdeki kadnn neliine dair karmlar Edip Canseverin iiri ile ilgili yaplan modern tanmn netletirici veya belirleyici bir e konumunda olabilir mi veya bu tanma katk salayabilir mi, ya da baka bir deyile Kadna bak, Kadn imgesi, cinsiyet rolleri ve bastrlp aznlk durumuna veya sessiz hale getirilmi teki cinsel kimliklerin varl ile ilgili egemen deerlerin sorun edinilmesi modern air ve iirin belirleyici eleri arasnda yer alabilir mi? Edip Canseverin iirlerine ilk kitabndan yola karak bu adan bakacak olursak nasl kadnlarla karlarz?

PENCERELERDE OTURAN, CADDELERDE GEZNEN SARIIN KADINLAR 1947 ylnda yaymlanan KND ST Edip Canseverin yok sayd ilk kitabdr. Ancak onun kadna bakndaki deiimin grlebilmesi asndan nemli bir kitaptr. lk kitabn ilk iiri olan Salkml Meyhane iirinde ( SK.I/ 17) Asmal Mescit meyhanelerinde oturan ve iki ien yalnz bir adam ve onun caddede kol kola gezen kzlara ksa ve kaamak bakn buluruz. Kzlar bir genelleme iinde ve sadece sarnlklaryla verilir. Gen adam gznn nnde olmakla, onlar her gn grmekle birlikte kzlardan uzaktr. Bu uzakln nedeni Ben Ruhi Bey Naslm da greceimiz vey annenin sarnlyla ilgili olsa gerektir. Daha sonra bunun nedenini anlayacaz. Adam onca kalabalk ve olaanlk iinde kendisini yalnz duyumsamakta, kadnlar ve ehrin caddelerini yabanc bulmaktadr. ehre, insanlara yabanc, yalnz ve yalnzln kadehlerle paylaan gen bir adam. Yl 1947. Ya 19. Arka arkaya birok iirde ayn izlek devam eder. iirin anlatc kiisi kendisini herkesten farkl bulmaktadr; mahzun ve kederli halini kimselere benzetememektedir. O kadar farkldr ki onun holand kadnlar da kimseye benzemez. Onun kadnlar resimlerde veya iirlerde yaayan kadnlardr. Bir gereklikleri yoktur. Anlatc iir kiisinin kadnlarla gereklik boyutunda bir ilikisi olmadn ve onlara uzaktan baktn grrz. Ya caddelerde ya pencerelerdedir bu kadnlar ya da resimlerde ve iirlerde; yani dokunulmazlk boyutundadr. Edip Canseverin 19 yanda yazd iirlerde aa yukar kadnlar ve erkekler imgesel olarak ekillendi: Kadnlar uzak ve dokunulmaz. Kadnlar erkeklerin kollarnda.. Erkekler kadnlar kollarnda.. iir kiisi bunlara uzak, ekingen, yalnz ve sessiz. ( Gece Fasl / SK.I/ 30) Kadnlar ondan uzaklardadr, dokunulmazdr, ama fantazmik olarak hepsiyle hemen evlenir. Kadn uzaktan baklandr, platonik dzlemde ksa aklar yaanandr, peinden koulandr. Kadn bir genellemedir. Bu haliyle Divan iirinde grdmz dokunulmazlklaryla bir deer edinen sevgili modern iirin kadn imgesi ile buluur. Ancak bir farkla; buradaki kadn sokaklarda dolar, pencerelerde oturur, yabancdr, sarndr. Dolaysyla airin zihninden bize ulaan, nesne-imge hallerinin onlarn gereklikleriyle ne derece uyum iinde olduunu bilemediimiz bir ekilde bize yansyan fantazmik kadn imgesi daha sonraki iirlerinde modern bir kimlie brnecek olmakla birlikte, imdilik kimliksiz bir kadndr. Veya airin bilin durumu kadn byle alglamakta ve iirde kadn byle bir imgeye brnerek karmza kmaktadr. DRLK DZENLK /1954 Bu kitaptaki iirlerde kadn Alinin yoluna kana k olmas (Alinin yz sf 67), bir adamn var m yok mu belli olmayan kars (ekerli Gerek, sf 76), masallardan karlp, yine pencereye salnan Aka kz Aka kz masallardan dar, SF 83), brahimin Perihan (brahimin evi sf 84) eklinde, kendisi deil erkeklerle ilikisi iinde, birilerinin kadn olarak grnr olur. YEREKML KARANFL/ 1957: Ey iirinde ad gemese de bir kadnn varl pencerenin varl ile sezdirilir. Ardndan yeni ve utanmasz, dokunulabilir bir imge biiminde karmza kar sevgili. Kadn/ sevgili ile ilgili imgenin deimesi bakmndan olduu kadar teknik olarak imdiye dek alk olmadmz bir iirsel sylem ve dilde krlmalar, anlatmda sramalar, absrd ve birbiriyle ilintisi olmayan dize yaplanmalar, ayrca yer yer ironik bir anlatm eklinde karmza kan bu deiim ba dndrcdr. Sevgi gkyznden yere inmitir, kara sevda deildir artk. Uzakta deildir. Ak radyoaktivite gibi yakc, delip geici bir ey olarak tanmlanr ( Akn Radyoaktivitesi, SK.I/ 97). Yerekimli Karanfilde (SK.I/ 103) iinde az az yaayan, ancak elden elde iletilen bir sevdann bileeni olarak vardr sevgili: biliyor musun? Az az yayorsun iimde/ oysaki

seninle gzel olmak var ()/Gryorsun ya bir sevday bytyoruz seninle () birleiyoruz sessizce. Artk sevgiliden, aralarnda yaanan cinsellik de dahil olmak zere rahata sz edilmektedir. lk kitaptan bu yana 10 yl gemii air ile birlikte iirin anlatc znesi de bymtr. kindi stndeki iirlerin lirik iirler olmas nedeniyle air ile anlatc iir kiisinin aynl balamnda u yorumu yapabiliriz: air 1947de kindi st yaynlandnda 19 yandadr ve bu nedenle o iirlerde kadnlara, kzlara yaklam, onlardan uzakta duruu, ergenlikten yetikinlie gei srecinin sanclanmalar iinde anlalr bir durum olmaktadr. 1957de ise otuzuna merdiven dayam, ak acs yaam yetikin bir erkektir iirlerde sz alan. hey gidi duyumuna yandmn dnyas/ alp verecein olacak ille/ ak mak buz gibi yaayacaksn ( Buz Gibi, SK.I/ 115) u da var: bir sokak en alm pencerelere dalyor/ dalyor da sz m? Yataa uzatyor otomobillerini/ ak duyan bir kadn/ onun kiilii olan memelerini ( Uyannca ocuk Olmak, sf 126) Burada artk kadn, onun seks organlarndan biri olan memeleri, bir yatak ve sevime, erotik bir dille anlatlr. Kadn sevilen, ak olan- olunan, birlikte iki iilen, el ele tutuulan, seviilendir artk. Kadnn sileti, bedeni, yz yava yava netleir buradan itibaren. Artk o kadnla bir btn olmak arzulanr: Ben derim: sana olmak, seni duymak, seni yrmek Besbelli seni bymek kendimde/ ellerim kendini tekrarlar sen deyince. ( Altn Ayak, SK.I/ 128) YILGINLAR, YTKLER, YALNIZLAR 1958de yaynlanm UMUTSUZLAR PARKI nda kent yaamnn kstrlml iinde yalnzla ve umutsuzlua itilmi olan bireyleri grrz. inde yaad toplumun kurallarna uymakta zorlanan kiiler ana izlek olarak belirir. Bireyin uyumsuzluu, toplumsal yaam iindeki blnml ve yabancl, Canseverin Ben Ruhi Bey Naslm kitabnda da arln koruyan bir izlektir. (Dirlikyapan;2007) Umutsuzlar Parknda kentli erkek yaadklarnn o kadar farknda deildir ki, her eyi o kadar alkanlklar ynlendirir ki, elini keser, burnu kanar, bunlar bile hissetmez, yaamn kysnda yaar gibidir. Karsnn ya gnne gitmek istemez. Eve ok ge gidince bir tatszlk olacan bilir, ama bunu umursamaz. Her ey klielemitir. Bakalarnn bizim iin belirledii bir yaam isteksizce yaamaktayzdr. iir kiisi bu yaamdan irenir ve bu her eyin belirlenmi olduu yaam yaamak istemez, dncelerini ironik bir dille aktarr: te bir sahnedeyiz: ev, gelenek, duygulu kadn Bense ufack talar zerinde bir ufack ey olmann ( Sonras Kalr -SK.I/ 177) Uzaktan sesi gelir yaamn. Kald otelde otelci karsn dver. Kimileri kahvalt hazrlar, yataklar yapar. iirde konuan erkek zne yldr ok zledii bir kadnla yatp yatmadn bile hatrlayamaz ( SK.I/ 176). oullama (SK.I/ 186) iirinde kadnlarla zdeleir. Bitmenin, tkenmenin yorgunluu iindedir kadnlar. Bu iirde konuan zne kadnlarn sevilmeyi istediklerini, kendilerinin erkeklerden grmedikleri sevgiyi kedilere verdiklerini gzlemler. Kadnlar her gn ayn ev ilerini yapmaktan yorgundur, bitmilerdir, tkenmilerdir. ler ocuklar sevmekten bile nce gelir. Sras gelirse eer, ancak o zaman ocuklarn severler. Yaam canszdr. ok skcdr. ller gibi yaamaktadr insanlar. Kavga (SK.I/ 220) iirinde kadnlar bu kez iire kadnlar memelidir- eklinde girer. Erkekler ise ikiye ayrlr: Bir ksm kadn- sever, bir ksm kadn-sevmezdir. Bu genel Kadn sylemi iinde kadnlk erkekler iin varlacak bir yer, oturulacak bir masa, ayak baslacak bakir bir ada, bir kavga sebebidir. Kadn ona erkein verdii deere ya da anlama gre farkl anlamlara gelir. Bir ksm iin olmazsa olmaz bir varolu sebebi iken bir

ksm iin de bir nemi yoktur. Mesela Mike azck kt oynar alr okyanuslara. Kadn erkeklerle ilikisinde kendilii iinde deil grecelilii iinde yerini alm olur bylece. K TEK KADIN Ferit ngrene adanm Uzun iirinde bu kez kadnlar kemanlarla kyaslanr. Bir enstrman almak hele keman almak zor itir, ama nedense kemanlar kolaydr. Kadnlarn sivri ulu pabular vardr ama nedense kadnlar iyi dir. Youn simgesel bir dille yazlm bu ksa iiri inceleyelim: Bir elma tad gezdiriyorum kafamda Anlalmas g bir elma tad Ya saylarla iftleiyor ya notalarla Hibir zaman gebe olmad. Bence bu aslmak saati kadnszlkla neyle, saatle, bir kadn orabyla aslmak saati Bir mziktir ayrca iki tek kadn alr Bir yatakla bir mzik iki tek kadn ki tek kadn alr ayn yatakta. Sonra kadnlar iyi kemanlar kolay Kemanlar uzun kadnlar ksa (SK.I/ 221) lk dizede geen bir elma tad; elmann ilk kadn Havvaya ve ilk gnaha uzanan simgesel anlam eliinde bir kadnla yaanan yasak bir ilikiye gnderiyor bizi. Bu ilikinin anlalmas g; neden yaand veya niin buna gerek duyulduu noktasnda soru iaretleri var, keke en batan hi olmasayd da; tadn hi bilmeseydik gibi. Ama bellekte yer etmi bir tat bu. Ancak bu elma tadnn daha sonra saylarla veya notlarla iftlemesi eklindeki ulam kadn yerine geen baka bir megale; hesap kitap ii veya mzik gibi bir hobiyi akla getiriyor. Belli ki igdlerin yerine geen modern yaamn getirisi gnlk ilerden sz ediliyor. Kadnlarla deil saylarla ve notalarla sevimek, onlarla ili dl bir yaam. Kadna dair eyalar vardr ortamda, bir kadn orab, bir ine, ama kadn yoktur gerekte. Kadnszlkla lmek. ki tek kadn: iki tek bilindii gibi rak imekle ilgili bir jargondur. Bir tek demekle yaklak 50 gr (cc) rak kastedilir. ki tek baka iirlerde ve baka ekillerde de karmza kar: ki tek kiraz aac kald yalnz ki tek kiraz aac lkyazlar ve btn balanglar bitti Kiraz aac? onlar da Gzlerimin deli krmzsn ykamak iin/ aladklar zaman. (SK II/sf 345, Kana Urayan iek) stteki dizelerle balantlandrrsak kadnn gerekte olmad ile, onun yerine geen iki tek rak eliinde dinlenen mzik, yatakta yine mzik ve iki tek kadn buluturulabilir. Ayn yatakta iki tek kadn demekle iir kiisinin kendisini kadn gibi hissettiinden de sz edilebilir. Kemanlar kolay; nk keman birisi tarafndan alnmamakta, sadece dinlenmektedir. Uzun uzun dinlenmektedir kemanlar. Kadnlarn yokluuysa, eer elmann tad bilinmiyorsa, ksadr. ki tek ten yola karak bu iir ile ilgili ayrca bir baka yorum olasl ve farkl bir anlam katmanna varmak mmkndr. Mustafa Duraka gre iki says mutlu bir birliktelie gnderme yapyor olabilir. elbette aykr art birliktelik, toplaynca ortaya aykr birliktelik kyor. ki tek kiraz aac iin ve eer bu yorum doruysa iki gl, bakaldrabilen ve ayn cinsten iki kiidir sz konusu olan (Durak; 2007;94). Durak, iki kiraz aacnn sonradan

teke indirilmesini de iirdeki ikilinin birbirlerini kkrtmas olarak, ehvet ve cinsellik artran bir kiraz aac olarak okur. Bilindii gibi keman almak argo da kanmak yan sra e cinsel iliki anlamnda da kullanlmaktadr. ki tek kadn da ayn yatakta ayn cinsten iki kiinin varln anlatmak iin kullanlm simgesel deerli bir dize olabilir. Edip Cansever iirlerinde kartlklarn birlii noktasndan hareket etmektedir: lm yaamdr, yaam da lm; dinamik olan hareketsizdir, hareketsiz olan da dinamik; () erkek olan dii, dii olan da erkektir. Btn bu kavramlar alt alta, st stedir () (Durak; 2007;102) Bu karmlardan hareketle Canseverin iirlerinde iktidarn verili anlamn ve bu anlama aralk eden, birbirine kar konumlanarak birbirini var eden ncelikle cinsel kimlikler dahil olmak zere her eyi sorgulad da sylenebilir. Sanatn verili anlam sorgulama ve zgrle doru zihinsel bir evrilme ilevine rnek olarak verilebilir bu durum. NERDE ANTGONE/1961: Canseverin 1961de yaynlanan kitabnn addr. Antigone bilindii gibi Sophoklesin tragedyasndaki Antigonedir. Canseverin bu kitabnda ise varl ile deil yokluu ile vardr. Dirlikyapan, tezinde bu konuda yaplm bir syleiden alntlayarak Canseverin Antigone tragedyasna ak bir gndermenin olmadn, bu kitapta bir yaantnn simgelenmekte olduunu sylediini aktarr (Dirlikyapan:2007; Edip Cansever anlatyor, sf. 65). Sophoklesin tragedyasnda Antigonenin sonunu reniriz; erkek kardeinin lsne yaklamak Kral Kreon tarafndan yasakland halde, o lm gze alarak erkek kardeinin lsn sokakta brakmaz ve bu itaatsizliin bedelini kapatld maarada kendisini asarak, lmle der. Sophoklesin Tragedya'snn sonunda Antigoneye yardm etmeyen kz kardei smeneye ne olduunu renemeyiz. Dirlikyapana gre aslnda sorulmas gereken soru: Nerde smene olacaktr. Oysa Cansever bunu Nerde Antigone eklinde sorar. Bunun sebebi ne olabilir? Az evvel Canseverin her eyi kartlaryla beraber verdiini belirttik. Antigone ve smene birer kavrama denk gelen karakterlerdir. Antigone cesareti- cesur kadn ve smene korkuyukorkak kadn temsil eder. Antigone ve smene simgesel deerli birer karakterdir. Nerde Antigone sorusu an eletirisidir. yle evrilebilir Nerde Cesur Kadn. Veya kadnlk ile erkeklik durumlarnn verili toplumsal cinsiyet rolleri ve kimlikler olduu, Canseverin de bu ekilde belirlenmi kat kimliklere itiraz eliinde Nerde Cesur nsan diye sorduu da sylenebilir. Antigone ve kz kardei smene; ilki erkek iktidara veya gce kar cesurluun/ cesaretin/ korkusuzluun, dieri korkakln simgesi olarak verilmitir. Burada bu kart kavramlar vermek iin bir figr olarak kullanlm olsa gerektir Antigone; yani bir kavrama denk gelen kii olarak; bir simge olarak. Bu kitapta temel izlek hzn ve yalnzlktr. Bu kez, belki airin yalanmas ile de doru orantl olarak ylgnlk, bezmilik, yorgunluk ve korku girer devreye. Elbette yalnzlk her zaman olduu gibi ba tac durumundadr. Hzn dier yalnz ve hznl insanlarla bulumak iin bir mekn olur: Bir buluma yeridir imdi hznlerimiz/ biz o renksiz, o yalnz, o srgn medzalar. Arka planda ac eken bir lke fonu vardr, ama yine kentli, modern insann yaad iletiimsizlik, sknt, yalnzlk, hzn n plandadr. iir kiisi kendisini bakr heykel (SK.I/ 231) gibi duyumsar: Bu alabildiine ie dnm, k ve parlty deil uykuya saklanmay isteyen bir bireydir. Kendisini ok korkun bir durumda hisseder. ocuklarn korkaca bakr bir heykel gibi hareketsizdir. Nasll bilinmeyen, ilk kez karlalan korkun bir yaratktr. BYLE BR ORTAMDA KADIN NEREDEDR? ANTGONE NERDE DR airin Kan iirinde bu kadn airin yznde yokluuyla azck grnr olur. iir kiisi tarifsiz aclar ve skntlar iindedir. Ama, burada bu yalnzlk direkt kadnszlkla ilikilendirilmez. Kadnsz gnler de ok skc ve uzun gelir insana, ama buradaki sknt yle bir sknt ve duyumsanan yle bir yalnzlktr ki lse bile bundan kurtulamayacan dnr. BEAUVORN ABJEKSYON KAVRAMI ELNDE SALINCAK

Salncak ta (SK.I/236-243) her ey hem yerli yerinde duruyormu gibidir, hem de aslnda olmas gerektii yerde deildir. Bu uzun iirin II. Blmnde nk o, kadn// Uzanr, saar bir yokluun iinden//Gene bir yokluu saar, enmez/ bir gl ukuru tersine dner (sf. 238). Burada nk o dedikten sonra kullanlan virgl onun kadn olduunu vurgular. Bozguna uram iir kiisi de olabilir o. Bu blmde feminist bir bak asyla kadnlk durumunun genel bir sorunu gndeme getirilir: Kmldayamamak: Kadnsa kmldamak ister, olmaz Yer deitirmek ister, olmaz Solumak birden bire Gene olmaz III. blmde kadnlarla duygudalk devam eder: () Bir aralk gibi durur dnyada ()/ Biz buna bir sorunun snrsz gerilimi Diyoruz; nk o, kadn Ne yapsa, neye uygulansa Bir aralktr imdi dnyada Bir aralk, bir aralk! Kadnlar iin kullanlan bir aralk gibi durmak dnyada onlar iin olumsuz bir durumu vurgular. Bir krk, sarka ( SK.I/ 238) olma , salncakta (SK.I/ 236) olma, salnma durumu Simone de Beauvoirin; kadnlarn kendisi gibi olamama, ya yce/ akn bir varlk ya da ikin/aa bir varlk olma arasnda gidip gelme durumu olarak tanmlad abjeksiyon kavram ile ilintili gibi durmaktadr. Salncakta ve dier salnma hareketini gerekletiren aralarla bir yerde durmama ve hareket istei; bulunamaz olmakla ve yakalanamaz olmakla toplumsal yaama bir kar k da simgeler. Yine bu hareket odann orta yerinde bir kayalk yani duraanlkla kartlk ilikisi iinde kavramsal olarak verilmitir. Mustafa Durakn Salncak iiri iin deil, ama Canseverin iirlerinin genel zellii olarak kavramlarn kartlk iinde verilmesi ve birbirlerine dnm eklinde belirledii birbirlerine kartlk noktasnda konumlanm elerin ortaya konulmas Canseverin iirine ampirik bir yaklamn sonucudur. Modern iktidarn bize sunduu determinizmden (kadn/erkek, anlaml/anlamsz, yaam/ lm, hareketsizlik/ hareket, Antigone/ smene, cesaret/ korku) kurtulabilmek iin bunlarn tam tersleri: Dinamik grnenin aslnda hareketsiz olabilecei veya kat kavram iftlerinin birbirlerine dnebilme potansiyelleri, dolaysyla sabit anlam ve kimliklerden kurtulma abas olarak deerlendirilmesi ok iimize yarar. Bilindik anlam ve kavramlar sorgulanmaldr. Bunlar sorgulanmadnda bir krlk durumunun ortaya kmas kanlmazdr. Modern yaam iinde ne bildiimiz kadn kadndr gerekten ne de erkek erkektir, ne tam bir iyi ne de tam bir kt vardr; srekli olarak bunlarn hareketi ve birbirlerine dnm ve bir ak hali vardr yaamda. Cansever bu nedenle sabit bir resim veya kiiler veya meknlar sunmaz: Bunlar hareket halinde sunar. Bu nedenle Cntrkn dedii gibi fotorafla ait bir terim olan enstantane (Dirlikyapan/2007) deil de Durakn montaj kavram ve sinematografik eler bu iirlerdeki hareketi aklamakta, anlamakta ve zmlemekte daha kullanl gibi durmaktadr. Geri enstantane ya da pozlama konuya gre hzl ya da yava olarak seilebilir. Hzl bir konuyu ekmek ve hareketi dondurmak iin hzl bir pozlama kullanlrken yava pozlama ile harekette devamllk hissi de yaratlabilir. Eer Cntrk bu ak hissini vermekte yava enstantane demek istediyse onu Durak ile ayn noktada buluturabiliriz. Nerde Antigone kitabndaki iirlere btn olarak bakldnda ac ekilen bir lkede bir kent ve o kentte bir ev ve o evde de ac eken bir adama odaklanr kamera. Burada bir i ielik, bykten ke doru bir sarp sarmalanma durumu sz konusudur. Daha sonraki kitaplara ve iirlere gemeden tam da burada, Canseverin toplumsal cinsiyet bata olmak zere verili tm deerleri sorgulad karmn yapabiliriz. Dolaysyla kadna da erkee de bak sorgulaycdr. Ve kadn iin ortaya kacak kavram ve ardndan anlam sabit bir kavram veya

anlam olmayacaktr. Bilindik anlam ve kavramlar sorgulanmaldr. Bunlar sorgulanmadnda bir talama durumunun ortaya kmas kanlmazdr. SALINCAK iirinin IV. Blmnde ( SK.I/ 243) kadnn yitik yaam, aknla ulamak iin yaayamamas durumu belirir. Bu zamana dek erkeklerin kadnlardan bekledii aknln yitiklikle edeerli olduuna vurgu yaplr. Bu durum duraanlkla, canszlk ve hareketsizlikle yani kayalarla simge deerli bir imgelemle verilir; hareket ediyor sandmz, yle grdmz her ey aslnda durmaktadr. Ayn ekilde toplumsal ve kltrel kodlardan dolay insanlarn birbirlerinden gizledikleri gereklerin olduuna vurgu yaplr. Yine feminist bir bak as ve bu salnma durumu verilir ilerleyen dizelerde. Ancak bu salnma durumu veya kadnn salncakta olmas istemi srf kadn talam olmasn diyedir. Bunun gerek bir kurtulu olmad bilinmektedir. nk salncan salnabilecei mesafe belirlidir. Belirlenmi ve snrl bir harekettir. Ama hi olmazsa: tanrm ona bir salncak avunsun diye. ( SK.I/ 243) Ancak ne yaparsak yapalm bu skntdan ka yoktur, kamaya altmz eyler tarafndan yakalanrz: hepimiz birer kana urayan iek olmaya yazglyzdr (Durak 2007; 102). Camusun umutsuz, ksz, amazdaki yabanclam insan Cansever ile bu noktada buluur. Cansever bu kszlk durumunu ya da gidilecek bir yer olmamas durumunu ortaya koymakla ayn zamanda Kavafis ile ve onun ehir iiri ile de buluur: Yeni bir lke bulamazsn, baka bir deniz bulamazsn. Bu ehir arkandan gelecektir. (eviren: Cevat apan) TRAGEDYALAR /1964 Bu kitap be ayr blmden oluur. Antik Yunanda Trajedi iiri balangcnda sadece korodan olumaktayken, daha sonra koroya nce birinci bir sesin, ardndan ikinci ve nc seslerin eklendii ve koronun geri plana ekildii bilinir. Cansever de be blmn ilkinden sonuncusuna dek, tragedya iirinin sz konusu geliimini gsterecek ekilde, koronun saysn drrken dialoglar artrr (Dirlikyapan). Bu anlatm biimi kiinin toplumdan ve genelgeer sylemden koparak kendisi olmas- birey olmas sreci olarak yorumlanabilir. KORO Biz ki bir gz art, erkeiz hem de kadnz Doldurulmu bir geyiiz, korkarz, aklanrz. (SK.I/ 278) Hem erkek hem kadn olma durumu, daha nce szn ettiimiz birbirine dnme veya geililik ile birlikte yine bir cinsel kimlik deiimi; erkek grnmek ama kadn gibi hissetmek olarak yorumlanabilir. Bu durum doldurulmu bir geyik olmakla edeerlidir. Canl gibi duran bir l olmak veya toplumun onaylamad bir durumun aa kmasndan duyulan korku olarak beliriyor burada anlam. Daha sonraki blmlerde ak bir ekilde modernizmin ekonomik sistemi kapitalizmin, dinin ve nkleer silah almalarnn eletirisi vardr. Her eyin parayla takas edilebildii bir ortamda insanlar da maddi bir deere sahiptir. Reel yaamda da olduu gibi bu iirlerde de durmadan bizi bir eylerle deitirmelerine direnmek mmknken insanlarn bir direni gstermedikleri anlalr. nsan yok eden byle bir sistem iinde ac ekenler birlikte seslerini duyurabilirler. Ancak insanlar bunun yerine acdan yaratlacak yeni bir soyun peindedirler. Bu acnn insanlara verdii grkemli haz gibi elikili duygulanmlar bir arada yaanmaktadr. inde yaadmz bu a yukarda anlan kapitalist sistemin aralar ile insani scaklktan ve duygulardan uzak souk bir adr. (SK.I/ 299) Byle bir an iinde insanlar giyimleri kuamlaryla, olaylara verdikleri tepkilerle, yzlerinde beliren tek tip anlamla yalnzdrlar. Bu bir hastalk, gszlk halidir. Kimi zaman kendilerini

kandrarak gl hissetseler ve azck barsalar bile bunun yanks yine yalnzlk eklinde olmaktadr. Daha nce vurguladmz umutsuzluk, bu sistem iinde insann aresizlii ve kszl her yerde kendini gstermektedir. Kadn ve erkek arasnda bir farkllk kurulmaz. Kadn Vartuhidir. Armenakn kars ve Stepan ile Dirann annesidir Vartuhi. Her yerde drbnleri vardr. Demek ki durmadan uzakta bir yerleri, soka, dier evlerini ilerini gizlice izleyerek yaamaktadr. Onun iin din kitaplar bile uzaklara bakmak iin bir drbn ilevi grr. sa peygamberin kendisini aknlatrarak var etmesi ve yeniden dourmas; dinin ilevleri sorgulanmaktadr. Vartuhi bunlar grmek iin din kitaplarn okur. Arka planda yalanlarla, aldatmalarla, toplumun genel geer deerlerine uymayan igdlerin peinde, gizlenerek saklanarak yaanan, alkole batm, arl ve tutsak bir yaam devam etmektedir. GZLERNE KEND GZLERYLE BAKAN BR KADIN Daha sonra karmza Lusin kar. Lusin gzlerine kendi gzleriyle bakan bir kadndr. Gzlerine kendi gzleriyle bakmas, olanaksz olan bir eyi yapmas onun dokunulmam, bembeyaz bir kadn olduuna yaplan vurgudur. Ayn zamanda melankoliklere zg nc bir gz, bir i gz olarak da yorumlanabilir. Lusin Dirann karsdr. Diran ise Vartuhi ile Armenakn, iktidarsz ve bu nedenle sinirli olan, oullar. Diran barlarda garsonluk yapar, bir Anka kuu gibi durmadan kendisini yakar. Bu ac unutulmu bir erkekliin acsdr. Oysa o, kars Lusinin gzlerinde bir dua gibidir. Diran durmadan barr, yok olma tutkusuyla barr ve bundan bir daha doar. (SK.I/ 322). Bir gece yars dayanlmaz bir yalnzln etkisiyle stne ken kasvet ve iindeki zgrlk istei Lusini Dirann erkek kardei Stephann odasna eker. Lusinin kukular vardr, kendine yabanclamaya balamtr. Kadnlardan beklenemeyecek bir ekilde zgrlk, Tanr ve inan kavramlarn sorgular. Tanry yaratann insanlarn inanc olduu eklinde gz pek bir aklama getirir. nce bir para btn ilikisi iinde Tanry bulur, ama sonra Tanr kesinliini yitirir (SK.I/328) Lusin inanlarndan kopmu ve yalnz bir insandr, zgrdr ksaca. Cinselliini de, hibir ey ummadan en ularda yaamak istediini dillendirecek kadar da cesurdur. Toplumsal kurallar her ikisi de umursamaz. Ancak Stepan kadnlar sevmemektedir. Yan sra aralarnda byle bir iliki yaansa bile bu, Lusin gibi deiik bir kadnla ne trden bir iliki olacaktr. Kim kimi egemenlii altna alacaktr. Alldk toplumsal rollerin deiiminin bildik kadn-erkek ilikisini nasl etkileyeceine dair bir konuma geer aralarnda. (SK.I/ 333) Stepan da Lusin gibi gelecek iin umutlarn yitirmi birisidir. Ama Lusin bu umutsuzluktan kurtulmak isterken Stepann gelecek denen eyden kukular vardr, btn ilikiler yalandr. Bu durumda yapacak bir ey olmadn dnr. Dnyada bir anlam varsa o da yok gibiyizdir hepimiz. eklinde bir anlamdr. Kurtulu yoktur. Lusin ise ba emek, teslim olmak niyetinde deildir. Ona gre irkinlii amak iin irkinliin iine dmeli ve sonra da onu amaldr. Ama Stepana gre bu kurtulu deil olsa olsa lmn iinde tayan bir isyandr. Lusin bu umutsuzluu amak gerektiini syleyince Stepann verdii yant Camusun Yabancsna ve lmcl svma: Umutuna gnderme yapacak ekilde dzenlenmitir. Camusun Yabancs Mersaulttur. Canseverinki Stepan. Her ikisi de yaadklar hayata ve dier insanlara yabancdr. Kendilerinden beklenen toplumsal kurallara, ahlaki deerlere ve dier deer yarglarna uyamazlar. Onlara gre her ey anlamszdr ve samadr. Onu anlamlandrmaya almak bouna bir abadr. Bu anlamszln iinde mutluluun aranmas bo bir abadr. Herkes her gn kendileri iin belirlenmi bir takm hareketleri yapmakta, belirlenmi bir anlam erevesi iinde konumakta, sevimekte, almakta ve sonunda da lmektedir. Grld gibi .Canseverde varolu ve sama (Absrdizm) felsefesinden derin izler vardr. Bir yanda hayatlarmza deer vermek abasyla yaarz, ancak bunlarn sonunda lm vardr. Camusa gre absrd douran bu elikidir. Bu kmaz; bir trajedidir. Canseverin iir kiisi Stepan yaamn anlamszlnn yok edilemeyeceinin bilincindedir. Her eyi anlamann, ama hibir ey yapamayacak olmann bilinci iinde bir bo vermilik iinde yaamaktadr hayatn. Lusin ise Stepann iine dm olduu bu byk

umutsuzluu bir yitiri kendini, bu k olarak grr. Ancak Stepan bu durumu kendisini hayatta tutan bir stnlk duygusu olarak kullanmaktadr. Tragedyalardaki btn karakterler bir an nce lebilmek ister gibidirler. Can skntsndan, korkularndan bir an nce kurtulmak iin, byk bir umutsuzluk iinde durmadan konyak imekte, kozlu iskambil oyunlar oynayarak gnlerini geirmekte, aclarn alkoln anestezi etkisiyle azaltmaya almakta, uyuuk bir ekilde, byk bir anlamszln iinde devinmektedirler. Ancak yine de bu bir nihilizm felsefesi deildir, yok oluu deil her ekilde hayatta kal vurgular. ARILMAYAN YAKUP/1966 Dier kitaplardaki yabanclama ve yalnzlk kusursuz bir ekilde kurulmu ve otomata balanm toplumsal yaam iindeki, aresiz birey izlei kitap ile ayn adl uzun iirde de youn bir ekilde ilenir. Burada ayrca Yusuf ve Yakup adlarndan brani peygamber Yusuf ve babas Yakup arasndaki veludiyet ilikisinin sorguland eklinde bir yoruma gidilebilir. Yakup bilindii gibi ikiz kardei Esav' ve babas shak' kandrarak, kr olan babasnn, kardei yerine kendisini kutsamasn salamtr. Bu arka plan eliinde iirde geen Yakup figratif bir e ilevi grr. ktidar hrs/ agzllk, aldatma, kskanlk, oburluk, kibir, fke ve ehvet kavramlarn tayc bir gsteren olur: Musevilikteki yedi gnah kavramna ve modernizmin rm toplumsal ve insanal yanlarna doru kapy aralar. (SK.I/379) Kitapta ayr bir blm olarak, Edip Cansever e ve iirine getirilen snfsal gerekliklerin dnda karakterler yaratmak eletirisini boa karacak karakterlere bakalm: Dkmc Niko ve arkadalar; Sryani ayakkab tamircisi Sahyon, Oltac Eyb, Madrabaz Hayguhi, ranl Cell, arabac zzet ve Nuri, K. Kilisesinin papaz, iskele memuru Yahya, Belv otelinin garsonu Kleanti, hizmeti Firdevs, retmen Rza, Fener bekisi ve anlatc iir kiisi yani Dkmc Niko tam on kii kendi trajedileri iinde anlatlr. Hizmeti Firdevs ve cam blmelerde emeki bir kadn olan Firdevs (SK.I/440) ironik bir dille, kendisiyle dalga geerek konumaktadr. Bu iirler toplumcu yan ar basan iirlerdir, ancak dil ve sylem olarak varolusal sorunlar iinde modern kentli bireyi anlatt iirlerden farkllk gstermemektedir. KRL AUSTOS/1970 Burada da ac eken, bir len, bir dirilen, odann ta zemininde srnen, souk bir ta kabartmas eklinde yalnzl bir banal iinde yaayan sesi yitmi bir tanr nn diyeceklerini kendi kendine mrldanan kendi kendisinin tanrs, gnden gne odasnn eklini alm iniltili bir iir kiisini grrz. Bazen bir iki bardak, bazen de sabahtan akama dek iki imektedir. Arada bir sevin duysa bile bu sevinci kendisine ait hissetmez (SK.I/467). Kirli Austos iirinde bu yalnzlk ve dalma durumu somutlar (SK.I/470) Daha sonra birka iirde lm, yalanma ve yorgunluk birer izlek olarak devreye girer. imgesiyim lmn (lmn konumu/SK.I/478) l Sirenler iirinde (SK.I/489) kadn ile erkeklerin hayata baklar ve zorluklar karsndaki farkllklar ilenir. Kadnlar yangnn ortasnda yanmazlar; alarlar bir yandan, ama yaamaya devam ederler. iir kiisi onlarn gzyalarnn altndan dnyay nasl grdklerini merak eder. Oysa erkekler ocuk gibidir. Aalara aslrlar, kap kirilerine, oyun oynarlar; ama elbette bu, kadnlarn yanmadan kurtulmay baardklar, bir cehennem oyunudur Erkeklerin ilgisizce konutuu ise lmdr. Bu blmde yangndan yanmadan kabildikleri iin kadnlar knanmaz. iirin anlatc kiisi iirin devamnda akam olunca gzlerini geri alr. Akam onun gerekleri btn plakl ile grmesini salar ve bu ac vericidir. Anlatcnn cehennem ateinden yandn anlarz, ancak o Anka kuu gibi kllerinden yeniden doabileceini dler; nk deniz de odur, denizi dleyen de; kendisini sabah olunca bir glmseme gibi bulacaktr derinliinin stnde (SK.I/ 493)

Arkadan gelen GKANLAM iiri: Hani nerde o yalanc kadnlar Syleen kap nlerinde- kaln erik kokusu Bembeyaz rtlerde rm karanlklar blmnden kap nlerinde syleen mahalleli kadnlarn balarndaki beyaz rtlerle ztlk iinde verilen rm karanlklar sz konusudur. nk kadnlar yalancdr. Kendisi iin olumlu bir zaman olan karanlk/ akam kadnlar sz konusu olunca rm karanlk eklinde olumsuzlanr. iirin devamnda kadnlarla ztlk iinde verilmi hibir eyden yaplmam adamlar grrz: Szp da kelerden ve yamur sularndan Dklen talklara esmer, seluk Onlar, o hibir eyden yaplmam adamlar. Kadnlar karsnda hibir eylikleri ile adamlarn tarafndadr anlatc kii. Daha evvelki iirlerde kadnlarla erkekler arasnda bir ayrm, bir taraf olma durumu yokken, hatta bir geililik ve dnm, kadn ve erkein toplumsal rollerine eletiri sz konusu iken, hele Lusin gibi bir kadn karaktere sz verilmiken birden bire bu deiim ilgintir. Bu iire kaynaklk eden kadnlar tarafndan uratlm bir zarar grme durumu ya da hrpalanma ya da kendini yle duyumsama sz konusu olabilir; bilemeyiz. Bu durumda Tragedayalarda sz alan kadn karakter Lusinin gerekliinden kukuya debiliriz. Lusin fantazmik bir imgedir. Onun zihnindeki kadn imgesinin stabil olmamas ve deiken olmas durumu ya da her an deiebilir oluu yerleik veya netlemi bir modern birey algsnn olmadn da dndrebilir. Ama her ne olursa olsun u dizeler bu iire bir acnn kaynaklk ettiini ve bir ayrlk durumunun yaandn dndryor: Ne umutsuz ne deil, acyla ayn yata Dolar l bir av hayvan glgesi ayaklarmzda Buruup kvrldmz, aslp tekletiimiz biraz da Evlerde, sokaklarda ve asl kmazlarla dml kravatlarda. Teklemek hep iki tek olan anlatc kii iin eten veya sevgiliden ayrlmay ve tek kalmay destekliyor. Ak Canseverin iirlerinde konuan anlatc iin nemlidir, her ey devletler bile, bayraklar bile eskir, rr, ama ak asla: nk mzrak rr er ge, kan rengini yitirir Kaleler yklr bir bir, bayraklar solar Vurumak eskir Ama ak O durur, ak her yzen geminin su kesimidir (SK.I/515). Hayattr ak. Aklar kalabalktan ekip karandr, ancak akn kaybeden olarak, avucundaki kuu skp ldren olarak da kendisini sular: Ku srlerinden rlm bir duvar Hangi kuu eksem lyor avucumda (SK.I/519) BEN RUH BEY NASILIM/ 1976 Bu kitapta Ruhi beyin gndelik hayat, onunla bir ekilde ilikiye gemi deiik karakterler ve kendisi tarafndan anlatlr. Ruhi bey kendisi tarafndan: O ben ki Bir kadnda bir ocuk hayaleti mi Bir ocukta bir kadn hayaleti mi Yalnzca bir hayalet mi yoksa (Sonras Kalr II /18) eklinde tanmlanr. Kadn, ocuk, hayalet geni iinde gezinen gerekliinden ve neliinden emin olamayan birisinin kendisini tanmlamasdr bu. lk kitapta grdmz ve pencerelerde belli belirsiz bir kadn (SK.II/ 28) burada yine karmza kar. Bu kadnn artk anlatc iir kiisi iin toplumsal cinsiyet

sorgulamas iin bir ara olduunu ve bastrlm kadn veya erkekteki kadns yan olarak alglanabileceini de syleyebiliriz. Ruhi beyin vey annesi vardr. Bir iek sergicisinden reniriz babasnn kams vardr: Babasn da tanrm Ka yl nceydi, bilemem ryani erii gibi gzleri vard izmeleri, kams (SKII/38) Kendisi de camdan grd dardaki am aalarn krbaa benzetir. Dardan am aalar grnrd. Bir krba gibi grnrd. Ve aalarn stnde krba klflarna benzeyen ve evlatlklarn mavi pazen giysilerini andran kalnlam bir gkyz dururdu- (SKII/32). am aalar fallik bir simgedir; baba ve onun aracl ile de krbala; erkek egemen sistem iinde erkein elindeki gce atfedilen deer ile rtr. Burada Ruhi beyin ocukluuna ve onun ruhsalna dair malzemeler bulmak mmkn. Kaml bir baba, kendisini evlatlk gibi hisseden bir ocuk ve bir vey anne. Hepsi artk geriye itilmi, bastrlmtr. Bu travmatik ocukluk ile ilgili olay ve nesneler baka bir eylere dntrlmtr. Ruhi bey sabah sabah, akam akam hem bira ier, bira ile birlikte arap ier. Markiz pastanesine urar. Ama arada bir: kzgn bir sardunyann stelik vey ocuu olarak yine kar gelir yaral ocuk. vey anne kzgn bir sardunyaya benzetilir. ocuk Pembe pembe azarlanr(m) (SKII/37). Elleri yeni krplm bir koyun derisi gibi pespembe ve scaktr. Pembe sardunyann onun ellerine vurduunu anlarz. Kadn bu aamada gc elinde bulunduran erkek ile ya da baba ile zdeletirilir. ocuk birden bire yalanr. Ruhi bey blnm bir kiiliktir, bir trl kim olduuna karar veremez, kartrr. Blnmlk izofren bir kiiyi dndrr. lmle yaam arasnda bunalr bunalr (SKII/41) Ruhi beyi mdavimi olduu meyhanenin patronu O kadar ilgintir ki yz, ayaklar bilmem var mdr (SKII/50) eklinde tanmlar. Meyhanede alan garson, krk tamircisi Yorgo da bilir ruhi bey derler bir adam vardr/ ne bileyim ite, byle bir adam vardr/cin gibidir, nereden geldii bilinmez/ ()git dersin gitmez (SKII/56) aslna baklrsa Ruhi beyi tanmlayan bu farkl karakterlerin hepsi de sanki Ruhi beydir. Ruhi bey ve bu karakterler durmadan birbirine dnr, birbirlerinin yerine geerler. Sonra Ruhi bey onu lme uurlayan bir dn gn (SKII/59) eklinde evlendii gn ve sonrasn anlatr. Hayrnnisa ile evlenmitir. Ama anlald kadaryla bir cinsel iliki gereklemez: Hatrlyorum/dileri vard Hayrnnisann/ () O dileriyle vard, ben yoktum/ Hayrnnisa vard, ben yoktum/ gn gece geti, ben yoktum/ On gn daha geti, sonra ben gnleri unuttum (SKII/60). Ancak daha sonra bir genelev kadn ile birlikte olur. Onunla birlikte olunca kendini sever, kendine gvenir. (SKII/63) Daha sonra on alt yandayken vey annesinin tacizini anlatt blm gelir: vey annemdi benim, ben sarndm/ Onalt yandaydm sarndm/ () Bir gn ieri girdi, uyanktm/ sokuldu bana iyice, bana sarld/ dudaklarm ald, dudaklarm tard/ kpren stler gibi tard/ () Ses karmadm, kpren stler gibiydik (SKII/69) lk genlik yllarnda yaad bu ilk cinsel deneyimin ardndan vey anne bir daha gelmez. Ruhi bey o zaman anlar ki vey annesi bunu ona ktlk olsun diye yapmtr: Anladm neden sonra/ Anladm ktlk olsun diye geldiini limonlua/ () beni uyard, beni yalnz brakt, anladm/ ocukken vururdu, kanatrd, ezerdi/ Bu kez de / Anladm severekten/ Okayaraktan yapmak istedi ayn eyi (SKII/71). Sonra bir gece herkes uykudayken gazya dkerek limonluu yakar Ruhi bey ( SKII/72). Bylece iindeki kadn ldrr : Ve yllarca sonra kadnn lsn/ bir bulant cenazesi gibi kaldrdlar iimden (SK II/73). Bir l nedir ki bir lm nedir/ Acyla kirlenmektir, acya sevinmektir (SKII/93). O kadar ac ekmitir ki bu ac lmle edeerdir. Artk yaamamaktadr Ruhi bey. Cenaze kaldrcs demin lmle ilgili syledikler ilgintir: Ne de olsa herkes biraz ldr/ Otel mterileri en nde gelir/ Kendileri soyar kendilerini kendileri giydirir/ Byk kentlerin byk tabutlardr oteller/ Nedense ite onlar gkyzne gmlr/()Ya karmla ya da / Bir baka lyle yatacam. Ruhi bey tekrar tekrar lr. Kendi lsn grr dardan. Ve btn llerini kendisi gmer. Bu simgesel bir lmdr. inde yaad hayatn her gn tekrar tekrar onu ldrmesidir bu. Kim olursa olsun, durum

herkes iin ayndr; bunlarn hepsi bir btnn paralardr. Her gn lnerek yaanan bir kszlktr bu. SON SZ: Modern yaam iinde ne bildiimiz kadn kadndr gerekten ne de erkek erkektir, ne tam bir iyi ne de tam bir kt vardr; srekli olarak bunlarn hareketi ve birbirlerine dnm ve bir ak hali vardr yaamda. Cansever bu nedenle sabit bir resim veya kiiler veya meknlar sunmaz: bunlar hareket halinde sunar. Toplumsal cinsiyet bata olmak zere verili tm deerleri sorgular. Dolaysyla kadna da erkee de bak sorgulaycdr. Bu nedenle kadn iin ortaya kacak kavram ve ardndan anlam sabit bir kavram veya anlam olmayacaktr. Cansever iirlerinde kadnlarla birlikte cinsiyet rolleri ile ilgili egemen deerleri de sorgular. Bastrlarak grnmez hale getirilen teki cinsel kimlikleri ete kemie brndrr. Onun kadnlar ve teki cinsel kimlikleri anlamaya altn, onlar asla cinsel bir meta olarak grmediini syleyebiliriz. Kadn da erkek de toplumsal yap iinde skmtr, zarar grmekte, birbirlerine zarar vermektedir. Sadece erkekler hrpalamaz kadnlar, ruhsal olarak yaralanm kadn karakterlerden bazlar da Canseverin erkek iir kiilerine hem fiziksel hem de ruhsal anlamda zarar veren kadnlardr. Canseverin iirlerinde cinsel kimliklerle birlikte modern iirin oluturucu elerinden olan yalnzlk, yabanclama, umutsuzluk ve toplumsal yaplanmadaki rmlk kavramlarn da buluruz. Modernizm an Tanrs olarak adlandrlacak olursa bu tanrnn karsnda bu toplumsal yaplanmaya inancn yitirmi yalnz ve kar kt, ama ayn zamanda iinde yaayarak besledii g ile paradoksal bir iliki iinde aresiz bir birey vardr bu iirlerde. iirlerde ele alnan ilikiler genel geer ahlaki ve toplumsal deer yarglarna yaslanm ve yozlam ilikilerdir. Ancak bunlar olumsuz anlamda bir yarglama iine girmez air. nk modern toplumsal yapnn iinde herkes ayn amazlarla burun burunadr. Kimsenin kimseyi yarglamaya hakk yoktur. Cansever durmadan gereklii, kimlikleri ve sistemin karsnda her birimizin yklendii anlam sorgular; dnmesini, montaj yoluyla iirde brakt boluklar doldurmasn ister okurdan. Sinemada metaforik olarak kullanlan suture kavram; yara dudaklarnn ya da kesik yzeylerin dzgnce birletirilmesi iin dikilmesi anlamnda tbbi bir kavramdr. Kesip bime ve montaj yolu ile yaratlan sinema boluklarnn kamerann yaratt bakla kendisini zdeletiren izleyiciyi iine alarak dikilmesi anlamnda. Canseverin iir-gz ile okurun iir-gz arasndaki boluk bylece doldurulur, bu ayn zamanda airin iirleriyle okurunun arasndan kendisini ekmesi anlamndadr. Onun iirlerinin saaltc gc ya da katharsis okuyucuyu iirleriyle byle bir iliki iine sokmasndan gelir. zgr bir eylemlilik ise bu iirlerin bireyin zihinsel yapsn deitirici etkisinden g alarak geliecektir. KAYNAKA: 1. Murat Devrim Dirlikyapan, Phoenixin evrimi: Edip Canseverde Dramatik Monolog; Austos 2007, Bilkent n., Ankara 2. Edip Cansever, Sonras Kalr III (SK.I ve SK.II); ubat 2011, 7.bask, stanbul 3. Edip Cansever, iiri iirle lmek, ubat 2009, 1. bask, YKY, stanbul 4. Nilfer Gle, Modernleme ve Batclk, letiim Yay. Cilt 3 5. Mustafa Durak, iir Cini- iir Dilinin Ardnda; Tek iir ncelemeleri-; Tabevi 2007, stanbul