Sosyalist Planlama

Ernesto Che Guevara

[(Trke evirisi: Che Guevara, Politik Yazlar, Yar Yaynlar, Ocak 1991)]

Cuba Socialista (Sosyalist Kba) dergisinin 32. saysnda Yolda Charles s Bettelheimn Sosyalist Planlamann Biimi, Yntemleri ve retici Glerin Geli im Dzeyi adl bir yazs yaynland. Bu yaz, gerekten de, tarts lmayacak derecede nemli ve ilgin noktalara deginiyor, ama bizim iin s zellikle nemli olu unun nedeni, szmona Ekonomik Hesaplamay ve s bu sistemin sosyalist sektr iinde gerekli grdg kategorileri, yani deme arac olarak paray, kredileri ve mallar savunmasdr. Bu yazda, a agda aklamaya al acagmz iki temel yanl n yapldg s s s kansndayz. Birincisi, retici glerle retim ili kileri arasnda zorunlu olarak varos lan ili kinin yorumuyla ilgilidir. Bettelheim yolda , bu noktaya ili kin olas s s rak marksizmin klasiklerinden rnekler gsteriyor. retici gler ve retim ili kileri, toplum geli iminin tm gei dnems s s lerinde birbirinden ayrlmas olanaksz iki mekanizmadr. retim ili kileri, s ne zaman retim glerinin tam bir yansmas olmaktan kar? Yeni toplum, eskisini ykmaya hazrlanrken, eski toplum kerken, yeni toplumunsa, retim ili kileri henz rayna oturmadgndan, glenmek ve eski styaps y paralamak iin mcadele ettigi srada... Belirli bir tarihi anda, retim ili kileriyle retici gler, dogru ve somut biimde zmlendiginde, birbirs lerine tmyle uygunluk gstermedikleri grlr. Kesinlikle bu teze daya narak Lenin bir yandan Ekim Devriminin, sosyalist bir devrim oldugunu sylemi , te yandan da, devlet kapitalizmine geilmesi ve kyllerle olan s ili kilerde dikkatli davranlmas gerektigini ileri srebilmi tir. Leninin bu s s tutumunun nedeni, dnya kapitalist sisteminin geli imi yasasn bulmu ols s masdr. Bettelheim syle diyor: 1

 s ... Insanlarn davran larnn degi mesinde belirleyici etken, s s retimdeki ve retimin rgtlenmesindeki degi imlerdir. Egitimin ba lca grevi, gemi ten miras kalan ve varolu unu srds s s ren tutum ve davran kalplarn ortadan kaldrmak ve retici s glerdeki geli imin zorunlu kldg yeni davran kurallarnn s s grenilmesini gvence altna almaktr. Lenin ise syle diyor: Rusyada retici gler, henz sosyalizmi kurmak iin ge rekli geli im dzeyine ula mam tr. Ikinci Enternasyonalin Sus s s hanov dahil btn kahramanlar bu teze drt elle sarlyorlar. Bu tart ma gtrmez d nceyi binbir biime sokup sakz gibi s s agzlarnda igniyor, bunun devrimimizin degerlendirilmesinde belirleyici etken oldugunu sanyorlar. Peki, ya Rusyay az ya da ok etkisi olan tm Bat Avrupa lkelerinin katldg emperyalist dnya sava na srs kleyen zel ko ullara ne demeli? Bu ko ullarn, Rusyann, s s Doguda geli en ya da ksmen ba lam olan devrimlerin tam sns s s r zerinde evrimle mesine olanak saglamasna; Rusyay Marx s gibi bir marksistin, 1856da Prusya iin bir alternatif olarak gr m oldugu gibi, kyl sava yla i i hareketini birle tirmemizi s s s s olanakl klacak biimde etkilemesine ne demeli? Ya durumun tmyle kmaza girmesinin, i ilerle kylles rin gcn on kat arttrmasna, uygarlgn temel ko ullarn yas ratmak iin, bize tm bat lkelerindekinden farkl bir gei olas nag saglamasna ne demeli? Evrensel tarihin genel evrim izg s isi, sanki bu yzden degi ir mi? Dnya tarihinin ak iine ss rklenen ya da daha nceden srklenmi olan tm devletlerin s temel snar arasndaki belirleyici nitelik ta yan kar lkl ils s s i kiler, sanki bu yzden degi ir mi? s Eger sosyalizmin kurulmas iin belirli bir kltr dzeyi ge rekliyse (bu kltr dzeyinin ne oldugunu da kimse syleyemez, nk tm Bat-Avrupa lkelerinde ba ka ba kadr) niin s s nce bu kltr dzeyine ula mak iin gerekli ko ullar elde ets s mek zere yola koyulmayalm ve daha sonra, i i-kyl iktidar s ve Sovyetler dzeninin yarattg temel zerinde ilerleyerek diger halklara niin yeti meyelim?1 s
1

V. I. Lenin, Seme Eserler (Moskova, Progres Publishers, 1967), Cilt: III, s. 776-777.

Kapitalizmin dnya apnda bir sisteme dn erek yaylmas ve sms r ili kilerinin, yalnzca bir halkn bireyleri arasnda degil, ayn zamanda s halklar arasnda da geli mesi sonucunda, emperyalizm halini alm olan s s dnya kapitalist sistemi sarsntlarla kar la r, at malara d er ve en zas s s s yf halkasndan kopabilecek duruma gelir. Birinci Dnya Sava ndan sonra s ve devrimin ba langcnda, arlk Rusyasnn durumu buydu. Leninin ors taya koydugu gibi, o dnemde, Rusyada be ayr tip ekonomi bir arada bulus nuyordu: Tarmn en ilkel, ataerkil biimi, kk pazar retimi bugdayn bu kategoriye giriyordu, zel kapitalizm, devsatan kyllerin ogunlugu let kapitalizmi ve sosyalizm. Lenin, devrimden hemen sonraki dnemde, Rusyada bu tiplerin tm nn varolduguna i aret ediyordu, ancak retici glerin geli mesi baz alans s larda henz tam olmasa bile, sistemin genel niteligini belirleyen sosyalist zyd. Eger geri braktrlm lk ok byk ldeyse, dogru marksist tas vr, elbette ki, lkenin somut ko ullarna gre, insann insan tarafndan ss mrlmesine son vermeye ynelen yeni dnemin a rlklarn ve ta knls s gn olanaklar elverdigince dizginlemek olmaldr. arlktan yeni kurtul mu olan Rusyada, Lenin bunu yapm ve bu tutumu Sovyetler Birliginde s s bir kural haline getirmi tir. s O zamanlarda kesinlikle geerli olan, incelik ve kavray bakmndan s olaganst nitelik ta yan bu d nce sisteminin, belirli tarihi anlarda, sos s mut durumlara uygulanabilecegine inanyoruz. O gnlerden bu yana ok nemli olaylar ya and, yakla k olarak bir milyar insan, yani dnya ns s fusunun te birini kapsamna alan, dnya apnda bir sosyalist sistem kuruldu. Dnya sosyalist sisteminin durmakszn ilerlemesinin her tabakadan insann bilincini etkilemesi sonucunda, Kba tarihinin belli bir a amasnda, s devrimin sosyalist niteligi akland. Bu sosyalist devrim, kendisi iin gerekli temellerin olu masndan sonra gerekle ti. s s Emperyalizmin smrgele tirdigi, temel endstrisi geli memi , tek e it s s s s rne ve tek bir pazara bagml bir lkede, sosyalizme gei nasl gerekle s s tirildi? e itli gr ler ileri srlebilir: Ikinci Enternasyonal teorisyenlerinin s s savlarna uygun olarak, bazlar Kbann tm diyalektigin, tarihi materya lizmin ve marksizmin yasalarn altst ettigini, dolaysyla hi de sosyalist bir lke olmadgn, eski durumuna dn nn kanlmaz oldugunu ne s srebilirler. Ya da, daha gereki bir takm kimseler, simdiki devrime yolaan it ici gleri Kbadaki retim ili kilerinde arayabilir. Fakat, dogal olarak, s

bu sav, Latin-Amerikada ve dnyann bir ok ba ka yerinde, devrimin s Kbadakinden de ok daha kolaylkla yaplabilecegini kantlar. Geriye nc ve bizim kanmzca en dogru aklama biimi kalyor: Sosyalizmle mcadeleyi srdren dnya kapitalist sisteminin geni erevesi s iinde, zayf halkalardan biri krlabilir. Kba, bunun somut bir rnegidir. Belirli bir anda, zel tarihi ko ullardan yararlanan ve ncs tarafndan s dogru biimde ynetilen devrimci gler iktidar ele geirmi tir. Emegin tops lumsalla trlmas iin gerekli nesnel ko ullarn nceden yeterli lde vas s roldugu olgusuna dayanan bu devrimci gler, ara a amalardan sramas larla geerek, devrimin sosyalist niteligini aklam ve sosyalizmin kuruls masna ba lam lardr. s s retim ili kileriyle retici glerin geli imi arasndaki zorunlu baglant s s sorununun ele aln nn dinamik ve diyalektik biimi bizce budur. Kba s devriminin bu zmlemelerin d nda kalmas ve tarihimiz incelenirken bu s byk olayn gei tirilmesi olanakszdr. Kbada sosyalist bir devrim yaps lm sa, bunun ko ullarnn nceden varoldugu sonucuna varyoruz. nk s s ko ullar gerekle meden devrim yapmak, iktidara gemek, sonra da sihirli s s degnekle dokunulmu gibi sosyalizmin kuruldugunu aklamak hi bir kus ramn ngrmedigi bir davran tr. Yolda Bettelheimn da bu tr bir tavr s s savundugunu sanmyorum. s Yeni ko ullar altnda, sosyalizmin dogu u olgusu somut biimde gereks le mi se, bunun nedeni, retici glerdeki geli imin retim ili kileriyle, tecs s s s rit edilmi kapitalist bir lkede beklendiginden daha abuk at masdr. s s Olay nedir? Marksizm-Leninizmin etkisi altndaki devrimci hareketin ncs, a lmas gereken bir dizi a amann bilincine varm ve nesnel olanaks s s larn snrlar iinde tarihin ak n hzlandrm tr. s s Bu nokta zerinde srarla durmamzn nedeni, Bettelheimn savlarndaki temel yanlgnn bundan kaynaklanmasdr. retici glerin geli imiyle retim ili kileri arasnda kkl eli kiler ols s s makszn devrim yaplamayacag somut gereginden yola karak, nesnel bir zmleme sonucunda Kbada baz glerin henz geli medigi anlas slsa bile, temel eli kilerin nceden varoldugu ve bu geregin Kba Dev s rimine sosyalist nitelik kazandrdg sonucuna varrz. Eger bu ko ullar alts nda devrim ba arya ula tysa, retici glerle retim ili kileri arasndaki s s s sk ve zorunlu baglarla ilgili sav, nasl olur da, rnegin Ekonomik He saplamay savunmakta ve bizim uyguladgmz Glendirilmi Giri imler s s sistemine saldrmakta kullanlabilir? Glendirilmi Giri imler sisteminin s s arpk oldugunu sylemek, Kba Devriminin arpk oldugunu sylemekle

hemen hemen ayn kapya kar. Bunlar benzer kavramlardr ve ayn zm lemeden kaynaklanr. Yolda Bettelheim, Kba Devriminin dogru ve geerli s olmadgn hi bir zaman ne srmemi tir, ama simdiki retim ili kilerinin, s s retici glerin geli imine uygun d medigini ve ileride ortaya kacak bs s yk ba arszlklarn kanlmaz oldugunu sylemektedir. s Bettelheim yolda n hatas, byklkleri farkl olan, fakat ayn egilimi s gsteren iki ayr alanda nans farklar gsteren diyalektik d nceler uygus layamay ndan kaynaklanyor. Glendirilmi Giri imler olanak buldugu s s s iin dogdu, geli ti ve geli imini srdryor, pratigin kantladg gerek i te s s s budur. Ynetim ynteminin uygun olup olmadg pek nemli degildir, nk yntemler arasndaki farklar temelde nicelikseldir. Sistemimiz iin besled igimiz umutlar gelecege, bilincin daha hzl geli mesine ve bilin araclgyla s retici glerin geli imine yneliktir. s Yolda Bettelheim, Marxn bilin evrenin rndr, bunun tersi olas maz biimindeki savna dayanarak bilincin nemini kmsyor. Bettelheim yolda n ne srdklerini rtmek iin biz de Marksist kantlardan s yararlanacagz ve ona bu savn geerli oldugunu, ancak emperyalizmin bu gnk a amasnda bilincin de dnya lsnde zellikler kazandgn sys leyecegiz. Bugnk bilin, tm dnyadaki retici glerin geli iminin rs ndr; dnya zerindeki kitlelerin, Sovyetler Birliginden ve diger sosyalist lkelerden aldg derslerin ve rneklerin sonucunda olu mu tur. s s Bir lke tek ve tecrit edilmi olarak ele alndgnda, bu lkenin ncs lerinin bilincinin genel retici glerin geli imi zerine dayandgn kabul s etmek gerekir. Bu bilin lkenin bulundugu dzeyde, retici glerin geli is miyle retim ili kilerinin devrimi kanlmaz ya da mmkn klacak eli kis s leri nesnel olarak varolmasa bile, szkonusu lkede sosyalist devrimi zafere ula trabilecek yollar bulabilir. s Bettelheimn ikinci yanl , hukuki yapnn bagmsz olarak varolabiles cegini srarla ne srmesidir. zmlemesinde mlkiyeti, hukuk ynnden ele alrken, retim ili kilerinin hesaba katlmas gerektigini durmakszn s vurguluyor. Yasal mlkiyetin ya da daha dogrusu belirli bir anda, belirli bir devletin styapsnn, retim ili kilerinin gereklerine ters d ecek biimde s s zorla kabul ettirildigini ortaya atmak, Bettelheimn bilincin toplumun r n oldugunu kant gsterirken dayandg determinizmin inkar demektir. Dogal olarak, btn bunlar tarih sreleridir, zyo-kimyasal olaylar gibi sa niyenin binde biri kadar ksa srelerle snrl degillerdir. Insanlk tarihinin uzun sren geli imi iinde gerekle en btn bu srelerde, hukuk ili kilers s s inin, lkede o anda varolan retim ili kileriyle uygunluk gstermedigi anlar s vardr, ancak zamanla, yeni ili kiler eskilerin yerini aldka, uyum yeniden s 5

 s saglanr, oysa ki ilk nce retim ili kilerini degi tirmeksizin styapy des s gi tirmek olanakszdr. Bettelheim yolda , tekrar tekrar, retim ili kilerinin, retici glerin ges s li im dzeyi tarafndan belirlendigine, retim aralar mlkiyetinin baz s retim ili kilerinin hukuki ve soyut ifadesi olduguna deginiyor, ancak bus nun genel planda (dnya lsnde ya da bir lkede) geerli oldugu, her blgede, her an ve her durumda, retici glerin geli im dzeyiyle hukuki s mlkiyet ili kileri arasnda mikroskobik, mekanik bir baglant kurulamas yacag geregi gznden kayor. Bettelheim, hukuki ili kilerin hibir seyin temeli olmadgn syleyes rek, retim aralar mlkiyetinin kamuya ait olmasnda sosyalizmin bir ifadesini grdklerini ileri sren ekonomi uzmanlarna saldrda bulunuyor. Bir bakma, yani temel kelimesi esas alnrsa hakl saylabilir. Ama, asl nemli olan retim ili kileriyle retici glerin belirli bir geli me a as s s masnda at maya girmesidir. Bu at ma, ekonomik glerin birikimiyle, s s mekanik biimde belirlenmez, snar arasndaki siddet olaylaryla da ak lanamaz. Ekonomik geli me bakmndan, birbirine kar t glerin birikmess s inden olu an, niteliksel ve niceliksel bir toplam, tarihi ve siyasi bak asns s dansa, bir toplumsal snfn, bir ba ka toplumsal snf geride brakmasdr. s Kusursuz bir toplum dzeni kuruluncaya dek, ekonomik zmlemeler snf sava tarihi olgusundan ayr tutulamaz. Snf sava nn canl ifadesi olan s s insan iin, iinde ya adg toplumun styapsnn temsil ettigi hukuki tes mel, somut belirleyici niteliklere sahiptir ve elle tutulur, gzle grlr ger egi dile getirir. retim ili kileri ve retici glerin geli mesi, tarihin aks s iinde yava yava birikime ugrayan ekonomik-teknolojik olaylardr. Sos s s mut meta, insanlar arasndaki ili kilerin ifadesi, toplumsal mlkiyet ise, s yukarda szkonusu ettigimiz toplumsal ili kilerin aka hissedilir ifades sidir. zel mlkiyet temeli zerinde i blmn gerekle tiren bir ticaret s s toplumu varolal, meta da varolmu tur. Mlkszle tirenlerin mlkszle ts s s irildigi, toplumsal mlkiyetin, eski kapitalist zel mlkiyetin yerini aldg yeni toplum varolal, sosyalizm de varolmu tur. s Gei dneminin izlemek zorunda oldugu genel izgi budur. Su ya da bu s toplumsal tabakalar arasndaki ili kilerin ayrntlar, ancak belirli somut s zmlemeleri ilgilendirir. Ama kuramsal zmleme, sosyalizm yolunda ilerleyen bir toplumun insanlar arasndaki ili kilerin geni erevesini kaps s samna almaldr. Bu iki temel yanlgdan yola kan yolda Bettelheim, retici glerdeki s geli imin belirli her a amas iin, her blgede retim ili kileriyle zde ligis s s s nin zorunlulugunu savunuyor, ayn zamanda bu ili kileri, bunlarn hukuki s 6

ifadeleriyle de zde le tiriyor. s s Btn bunlardan ama nedir? Bakalm, Bettelheim bu konuda ne diyor: Bu ko ullarda, sosyalist mlkiyetin e itli yksek biimlers s ini tanmlarken yalnzca genel devlet mlkiyeti kavramndan hareket eden ve bunu tek bir genelgeer gerege indirgemeye al an d nce biimi, zellikle sosyalist devlet sektr iinde s s meta dola mn, sosyalist ticareti, parann oynadg rol, vs. ins celemek szkonusu oldugunda iinden klmaz glklerle karsla yor. s Daha sonraki bir blmde, Stalinin bu iki mlkiyet biimi arasnda yap tg ayrm zmlerken sunlar yazyor: Bu hukuki hareket noktas ve bundan karlan sonular, sosyalist devlet giri imleri arasndaki mbadelenin, su an iin s zorunlu olarak ta dg ticaret niteligini tanmamaya gtryor s ve devlet giri imleri arasndaki alm-satmlarn, parann, yats larn, ekonomik hesaplamalarn, mali zerkligin, vs., kuramsal dzeyde anla lmasn olanaksz hale getiriyor. Bylece bu kates goriler, tm toplumsal ieriklerinden yoksun braklyor ve biz zat Stalinin zorunlulugunu vurguladg nesnel ekonomik yasa larn ifadesi olarak degil, soyut kalplar ya da azok iradeye bagl teknik uygulamalar olarak grlyor. Daha nce de baz yerlerde ortaya koydugumuz d ncelere aka kar s s kmakla birlikte, Bettelheim yolda n yazs, geni bilgiye sahip bir ekos s nomi uzmannn ve bir marksist kuramcnn kaleminden km olduguns dan, bizler iin byk bir nem ta r. Kendisi somut bir konumdan hares ketle, kanmzca iyice d np ta nmadan, gei dnemi srasnda, sosyas s s list sektr iinde kapitalizme zg kategorilerin kullanlmasn ve bireysel mlkiyetin gerekliligini yetersiz kantlara dayanarak savunuyor. Marksist izgi izlendiginde buna ortadoks izgi de diyebiliriz retim ili kilerinin s ve toplumsal mlkiyetin ayrntl zmlemesinin, bu kategorilerin korun s masyla bagda amayacagn ortaya kararak, bunun anla lmaz bir ey ols s dugunu sylyor. Biz de tmyle ayn biimde d nyoruz; ancak vardgmz sonu s ba ka: Bizce, ekonomik hesaplama sistemi savunucularnn kendi kendiles riyle eli kiye girmelerinin nedeni, marksist zmlemeler yaparak ilerlers ken belli bir noktaya geldiklerinde kaybolan halkay ortada brakarak bir 7

srama yapmak zorunda kalmalar, sonra yeni bir konuma d erek buras dan d nce izgilerini izlemeye devam etmeleridir. Sonu olarak, ekonomik s hesaplama sistemini savunanlar, meta kavramnn devlet sektr iinde z n yitirmeksizin nasl korunacagn ya da sosyalist sektrde gerek bii minden saptrlm pazarlarda, deger yasasndan nasl akllca yararlas nlacagn hibir zaman dogru drst aklayamam lardr. Bu tutarszlg s farkeden yolda Bettelheim, kavramlar yeniden ele alp gzden geirmekte, s ancak bitirmesi gereken yerden ba lamaktadr. Sosyalist lkelerde hl vars lgn srdren hukuki ili kilerden ve kategorilerden yola karak, bu hus kuki ili kilerin ve ticari kategorilerin varoldugu geregini ortaya koyuyor, s ancak bundan madem ki vardrlar, yleyse zorunludurlar gibi faydac bir sonu karyor. Bu temelden hareket ederek, zmleyici biimde geriye dogru gidiyor, kuramla uygulamann ak tg noktaya kadar varyor. Bu s noktada, kuram yeni ba tan yorumlayp Marx ve Leninin analizini yapas rak kendi sonularn karyor. Daha nce gstermi oldugumuz gibi, yanl s s bir temele dayanmakla birlikte, saglam ve tutarl bir d nce izgisi izler s gibi grnmesi bundandr. Ne var ki, gei dneminin, tarih asndan, henz gen oldugunu unus tuyor. Insan ekonomik ili kileri tam anlamyla kavradgnda ve planlama s yoluyla bunlara egemen oldugunda, degerlendirmede bir takm yanlglara d mesi kanlmazdr. Gei dneminde varolann ille de zorunlu oldugu s s neden d nlsn? Geregin, baz cesaretli atlmlara indirdigi darbelerin, s yalnzca bu cesaretin sonucu oldugu neden kabul edilsin, bunlar, tamamen ya da ksmen teknik ynetim hatalarndan ileri gelmi olamazlar m? s Bizce, Bettelheimn a agdaki savlarna benzer iddialar ortaya atmak, s sosyalist planlamann tm teknik eksikliklerine kar n ta dg nemi inkar s s etmek anlamna gelir: Bundan, retim aralarnn ve genel olarak rnlerin yeterli oranda, yani etkili biimde, retim ncesi planlanarak dagtm nn olanakszlg ve sosyalist ticaretin ve ticari devlet kurulu s sonucu kar. Ayrca, sosyalist sektr iinde larnn zorunlulugu parann, deger yasasnn ve uygun bir yat sisteminin rol bu so nucun gnda degerlendirilmelidir. Fiyatlar, yalnzca rnlerin s toplumsal maliyetini degil, bu rnler arasndaki arz ve talep ili kilerini de yanstmal ve bu konuda alnacak ynetsel nlemler s retici glerin geli imini tehlikeye d rdgnde, planlama da s s yetersiz kaldgnda yatlar arz ile talep arasndaki dengeyi saglamaldr.

Bizse, (Kbada) zayklarmz gznnde bulundurmakla birlikte, planlama konusundaki temel gr lerimizi syle belirtmi tik: s s Deger yasasnn bilinli kullanlmas olaslgn kabul etmiyoruz, nk reticilerle tketiciler arasndaki eli kiyi kendis liginden ortaya koyan bir serbest piyasann varolmadgna inanyoruz. Devlet giri imleri arasndaki ili kilerde, meta kategors s isinin varolmadgn d nyoruz, bu kurulu lar tek bir byk s s giri imin, yani devletin birer paras olarak kabul ediyoruz (pras tikte lkemiz henz bu duruma gelmemi olsa bile). Deger yasas s ve planlama, bir eli kiyle ve onun zmlenmesiyle birbirine s bagl iki kavramdr. Merkezi planlamann, sosyalist toplumun varolu biimi ve onu tanmlayan kategori oldugunu syleyebs iliriz. Merkezi planlama, insan bilincinin, sonunda ekonomiyi tam anlamyla kavrayp gerek amacna, yani komnist toplum erevesinde insann tmden kurtulu una yneltmeyi ba ardg s s 2 noktadr. Bettelheim iin ekonomik zne olan retim birimini ziksel btnle mes nin (entegrasyonun) somut olarak ula tg dereceye baglamak, biimciligi s son snrna vardrmak ve Amerikan tekellerinin Kba endstrisinin birok dalnda teknik bakmdan gerekle tirdiklerini bizim ba aramayacagmza s s inanmak, yani gcmzden ve yeteneklerimizden fazlasyla ku kulanmak s demektir. Gerekten de bir ekonomik zne olan retim birimi diye neyin adland rlabilecegi, elbette ki retici glerin geli im dzeyine bagldr. Yeterli bir s btnle menin (entegrasyon) saglandg bir retim dalnda, bu daln kendisi s de bir retim birimi saylabilir. rnegin, elektrik endstrisinde, birimlerin bir sebeke halinde birbirine baglanmasyla bu retim dal tek bir merkezden ynetilebilir. Sistemimizi yararllk ynnden geli tirerek, daha nce de incelenmi s s olan baz sorunlar yeniden ele alyor, onlar, bilgi dzeyimizin izin verdigi lde ve olanaklarmz elverdigince, tutarl biimde, Marx ve Leninin or taya koydugu byk d ncelerin gnda zmlemeye al yoruz. Gei s s s s dneminin marksist ekonomi politigindeki eli kileri incelemeye bizi iten s de bu oldu. Sosyalist toplum gerekte varolduguna gre, sosyalizmin geli is mini ancak geici bir sre iin engelleyebilecekleri anla lan bu eli kileri s s s altetmeye ugra rken, yeni toplumu bilincin ve retimin geli mesiyle, en s
2

Nuestla Industria, Revista Economica, No 5, Subat 1964te yaynlanm tr. s

 hzl biimde ileriye gtrebilmemizi saglayan, kuram ve uygulamaya en iyi uyan yntemleri ve rgtlenme biimlerini aradk. Bugn ele aldgmz konu, bundan ba ka bir ey degildir. s s Sonu olarak: 1. Bettelheimn zmlemesinde iki byk yanl yaptg d ncesindes s yiz. a) Genel planda geerli olan, retim ili kileriyle retici glerin ges li imi arasndaki zorunlu uygunluk yasasn, mekanik biimde, s gei dnemi iinde bulunan belirli bir lkenin somut baz alanlas rndaki retim ili kilerinin dar erevesine aktarm ve buradan s s ekonomik hesaplama denilen sistemin dogrulugunu kantlamaya abalayan ve faydac felsefenin izlerini ta yan sonular karms t . s b) Mlkiyet hakkndaki gr lere de ayn mekanik zmlemeyi uys gulam tr. s 2. Bundan dolay, uyguladg zmleme ynteminin zorunlu sonucu ola rak vardg bagmsz mali al malarn ya da muhasebe zerkliginin s retici glerin belirli bir geli me dzeyine bagl oldugu d ncesine s s katlmyoruz. 3. Bettelheimn nerdigi, retimde ziksel olarak gerekle tirilmi mers s kezile me (elektrik retimi rnegini veriyor) temeline dayandrdg s merkezi ynetim gr n reddediyor, bu kavram en nemli ekonos mik kararlarn merkezile tirilmesi biiminde kabul ediyoruz. s 4. Deger yasasnn baz gelerini (aritmetiksel biimde para birimleriyle ifade edilen maliyet, krllk gibi) kar la trma yapmak iin kullanma s s olanagn kabul etmekle birlikte, gei dneminde bu yasann ve diger s kapitalist kategorilerin zorunlu ve snrsz olarak geerli oldugu gr ne katlmyoruz. s 5. Bizce merkezi planlama, sosyalist toplumun varolu biimidir, bu s nedenle planlamaya, Bettelheimdan ok daha fazla deger veriyor ve daha geni karar yetkisi tanyoruz. s 6. Klasik marksist zmleme yntemiyle, sosyalist sektrde kapitalist kategorilerin varlklarn srdrmeleri olgusu arasndaki tutarszlgn kuramsal incelemesinin ok nemli olduguna ve bu noktann daha kkl biimde ara trlmas gerektigine inanyoruz. s 10

7. Ekonomik hesaplamann savunucularna su sz hatrlatmak isteriz: Tanr beni dostlarmdan korusun, d manlarm kendi ba ma yenes s bilirim.

Ernesto Che Guevara

11

Aydnlanma Ktphanesi
http://www.1001001000.org