SHR-BY..............................................................................................................................3 Szlk ve eri Tanm:.......................................................................................................3 Sihir Harikulade midir?.......................................................................................................3 By eitleri:....................................................................................................................3 Gemi Toplumlarda By:................................................................................................3 Yahudilikte By:...............................................................................................................

4 Bat Dnyasnda By: ......................................................................................................4 slamda By:....................................................................................................................4 Sihir; Anlam ve Mhiyeti:...................................................................................................4 Kuran- Kerimde Sihir Kavram:......................................................................................5 Hadis-i eriflerde Sihir:......................................................................................................7 Sihrin Tarihesi: .................................................................................................................8 a- Eski Yunan ve Romallarda By: .................................................................................8 b- Bbillilerde By: ..........................................................................................................8 c- Eski Msrda Sihir: ........................................................................................................9 d- Hz. Sleyman Dneminde Sihir: ...................................................................................9 e- Hz. Peygamber Dneminde By: .............................................................................10 f- Eski Trklerde By: ...................................................................................................10 imdiki Trklerde: ...........................................................................................................11 Amac ve Hedefleri Asndan By eitleri: ................................................................11 1- Ak By (Koruyucu By): .........................................................................................11 2- Kara By: ...................................................................................................................11 3- Aktif By: ...................................................................................................................11 4- Pasif By: ...................................................................................................................12 5- Temas Bys: .............................................................................................................12 6- Taklit Bys: ..............................................................................................................12 Hangi Yollarla Sihir Ortaya Konulur?...............................................................................12 Bynn Etkisi Var mdr?................................................................................................14 Eski ve Modern Bynn Etkisi in Bir rnek: Kar-Koca Arasn Ayrmak: ...............15 Hrut ve Mrut:.................................................................................................................19 Hrut ve Mrutun rettikleri Neydi? ...........................................................................19 Hrut ve Mrutla lgili Tefsirlerdeki sriliyat rnekleri................................................20 Hrut ve Mrutun Kim Olduklaryla lgili Rivyetler: ..................................................20 Yeryzne ndirilen ki Melein Mcers: .....................................................................20 Hrut ve Mrut Nasl Bir Cezya arptrldlar? .............................................................21 Olayn Getii Yer: ..........................................................................................................22 Rivyetlerin Tahlili: ..........................................................................................................22 Cinlerin nsanlarn Emrine Girmesi Mmkn mdr?.....................................................23 Cinler Kaybolan Ya da alnan eyleri Bilebilir mi? ......................................................25 Hz. Peygambere By Yapld m?..................................................................................25 Peygamberimize Sihir Yaplmadna, Yaplmsa Tesir Etmediine Dair Deliller: ......26 Cin; Mhiyeti ve Hakkndaki stismarlar, Yanl Kabuller: .............................................30 Sihrin ve Bycnn Hkm: ..........................................................................................30 Ruh arma: ...................................................................................................................31 Fal ve Falclk: .................................................................................................................31 Sihir/By: .......................................................................................................................31 Nazarlk, Nal, Muska vb. Kullanmak: .............................................................................31 Uursuz Saymak: .............................................................................................................32 Uurlu Saymak: ...............................................................................................................32

Ve Gnmz:.....................................................................................................................32 Sihir/By ile lgili Baz Kavramlar:................................................................................34 ABEZE-AVEZE-HOKKABAZLIK...................................................................................36 KEHANET-KAHN..................................................................................................................36 Tanm:..............................................................................................................................37 Hz. Muhammedin ve Davetinin Kahinlikle Bir lgisi Yoktur:.........................................37 Khinler Yalan Uydururlar:...............................................................................................37 FRKLK....................................................................................................................39 MNECCMLK......................................................................................................................39 FAL-FALCILIK........................................................................................................................40 Tanm:..............................................................................................................................40 Kuran ve Snnette Fal:....................................................................................................41 Bur ve Yldz Fal:...........................................................................................................41 HALKA VE P TAKMAK........................................................................................................42 NAZAR BONCUU VE MUSKA TAKMAK........................................................................42

SHR-BY Szlk ve eri Tanm: Din ile ilgisi olmayan dualar ve hareketlerle ruh zerine tesir yapmak. Buna Arapa'da "sihir" ad da verilir. Bir insan istenilen eyi yapmaa sevk eden gizli kuvvet, tabiata aykr haller vcuda getiren etkiler. Bunlar yapanlara "byc" denilir. Byy yle tarif etmek mmkndr. Herhangi bir kar uruna bakasna zarar vermeye ynelik meru olmayan yollarla bir takm gizli kuvvetleri ynlendirerek yaplan ve geree uymayan gzbaclk, dzenbazlk, oyunculuk eklindeki iler. Gzbaclk, dzenbazlk gibi oyunlarla insanlar aldatan kiiye byc, bu kiilerin yapt ie by, bu iin meslek haline getirilmesine de byclk denir. Byclk, slm'dan nce Araplar'da, Rumlar'da, Hintliler'de, Msrllar'da yaygn idi. zellikle Hz. Musa zamannda byclk itibarl bir meslek idi. Hz. Sleyman zamannda da yaygnd.1 Sihir; bakasndan renilen, baz vastalarla icra edilip temrinlerle gelitirilen ve adet d bir grnm tayan etkilemelerden ibaret olup daha ok g gsterisinde bulunmak, kar salamak ve toplumda hakmiyet kurmak iin uygulanr. slam filozoflar ve Mutezilenin aksine sihrin varln kabul eden Ehl-i Snnet alimleri bunun baz alet ve vastalar, astrolojik bilgiler, hile ve maharetlerle gerekletirilebileceine kanidirler.2 Sihir Harikulade midir? lk bakta harikulade gibi grnrse de sihrin gerekte yle olmad ileri srlmtr. nk sebep ve vastalara bavurularak gerekletirilen eyler dettendir. Mesela bir hastann dua ile iyilemesi det d olup, tbbi yntemlerle iyilemesi tabiidir. Ancak baka bir gre gre zaman ve mekan itibariyle bakalar tarafndan g yetirilemedii iin sihir de harikulade saylr.3 By eitleri: Bynn kendine gre zellikleri ve eitleri vardr. 1) Kara by: Asl sihir bu olup baz kimseler, perilerin ve zellikle eytanlarn mdahalesiyle, tabiatst bir takm fiiller yapabilecekleri iddiasndadrlar. 2) Mecaz yoluyla by: Anlalamaz, akldan hari ey demektir. 3) Beyaz yahut (tabii) by: Zahiren acaip, fakat aslnda tabii sebeplerle meydana gelmi bir takm fiiller yapmak sanatdr. Hokkabaz kuleleri gibi. 4 Gemi Toplumlarda By: By, muhtelif kavimlerde mevcuttu. Keldnler'de, Keldn bys, her yere dalm olan perilerin tabiat hadiselerini vcuda getirdikleri itikadna dayanyordu. Baz yaratklar eytan bir kuvvetle mcehhez idiler. Bununla beraber, bu kuvvet erkekten ziyade kadnda bulunuyordu. Cadlar ve eytanlar insanlarn bedenine girmek gcne sahip idiler. Msr'da, Musa (a.s.)'dan evvel Msrllar, kanunen caiz olan bir by kabul ediyorlard. Bununla beraber kanunen yasak olan bynn her trl icra usullerini daha az bilmez deillerdi. Sihirbazlarn hayata ve lme tasarruf ettiklerine, iyi veya kt cinleri yardm iin arma gcne sahip olduklarna ve tabiat kuvvetlerini diledikleri gibi kullanabileceklerine inanyorlard. Uzak ark'ta byye gelince: inliler bynn her trlsne kar derin bir alka besliyorlard. Konfys'ten nceki dnemlerde Wu denilen bir tr cad, devletin sosyal yapsnda resmi bir mevki sahibi idi. By usulleri arasnda gelecei bilerek gelecee ait hususlar sylemeye, cinleri uzaklatrmaya alyorlard. Yunan-Roma bycl de yle idi: Grnmez kuvvetleri beerin iradesine mahkm klmak sanat, YunanRoma medeniyetinde ark'ta olduundan daha az rabet bulmu deildi. Yunan sihirbazlar daha ok kendilerine hizmet edebilecekleri midiyle yabanc ilhlara mracaat ediyorlard. Tesalya ktas gizli sanatlara mensup en mehur adamlar yetitirmekle mehurdu. By, imparator Ogsts zamannda, byk bir ehemmiyet kazanmt. 5

1 2

mil slam Ansiklopedisi: 1/260. Bakllani, el-Beyan: 77-78; Fahreddin er-Razi, Metalibu Aliye: 8/143-146; Abdullatif Harputi, Tenkihul-Kelam: 275; M. Sait zervarl, TDV slam Ansiklopedisi: 16/182. 3 Tehanevi, Keaf: rhas maddesi; M. Sait zervarl, TDV slam Ansiklopedisi: 16/182. 4 mil slam Ansiklopedisi: 1/260. 5 mil slam Ansiklopedisi: 1/260.

Yahudilikte By: Yahudilik'te sihre itikat pek revata idi. Perileri davet etmek, eytanlar insann iradesine mahkm klmak, her trl harikalar, hulsa medeniyette hret bulmu itikatlarn btn Yahudilik'te mevcuttu. Yahudiler by formllerinde, eski zamanlardaki geleneklerden yahut yabanc dinlerden gelen cin ve peri isimlerini almlardr. slm toplumlarnda sihir: Mslmanlardan bazlar byde Yahudilerden, Suriyeliler'den, ranllar'dan, Keldnler'den ve Yunanllar'dan ders almlardr. Tts, tlsm, muska, cadlk, fala bakmak vs. hep oralardan gelmitir. Mslmanlar cinlere inandklar iin bu inan sihre inanmaya da yolaabiliyordu. Raslullah (s.a.s.) "isabet-i ayn"a, ylan sokmas ve genellikle hastalklara kar rukyay yani duay caiz grmtr. Fakat by ile Hz. Peygamber'in (s.a.s.) duas arasnda hibir iliki yoktur. Bir takm fal kitaplar vardr ki kelime ve harflerin suretiyle gelecei bilmeye alrlar. 6 Bat Dnyasnda By: Btn milletlerin arivleri tetkik olununca, byye mteallik bu trl inanlara rastlanr. Keltler, Ttonlar, skandinavlar, Finler, Dou milletleriyle bu konuda bir ok esasl benzerlikler gstermektedirler. Bugn akl ve mantn ilerlemesiyle bynn ortadan kalktna inanmak pek cesur bir davrantr. 7 slamda By: By ve byclk slm'da yasaklanmtr. Kur'an- Kerm'de byclerin iflah olmayaca (Th: 20/69) belirtilmitir. Kfirler, kendilerini hakl karabilmek, Allah'n elilerini yalanlamak iin onlar byclkle, by yapmakla sulamlardr. Byclkle sulananlar arasnda Hz. sa (es-Sf, 61/6); Hz. Musa (ez-Zuhruf, 43/49); (ez-Zriyat, 51/39), Hz. Sleyman (el-Bakara, 2/102), Hz. Muhammed (el-Hicr, 15/6) zikredilmektedir. Baka bir ayette, inanmayan kiilerin btn peygamberleri byclkle suladklar grlmektedir (ez-Zriyat, 51/52). 8 Kuranda Babilde sihrin yaygn olduuna iaret edilmekte (el-Bakara: 2/102) ve Hz. Musa zamanna ait baz sihir rnekleri (el-Araf: 7/109-126) bulunmaktadr.9 Hz. Peygamber (s.a.s.) bir hadisinde yedi eyden saknnz" buyururken ikinci srada "sihir yapmay" zikretmitir.10 Baka bir hadiste by yapan kiinin kfre girdiini belirtmitir. Muhabbet iin efsun yapmann, iplie okumann, by yapmann irk olduunu da belirtmitir. 11 Byye inanan kiinin Cennet'e giremeyecei de12 belirtilmitir. Baka bir hadiste de bycye, mneccime, gaibden haber veren kimseye inanan kiinin Kur'an' inkr etmi olduu belirtilmektedir.13 Sihir; Anlam ve Mhiyeti: Trkede by kelimesiyle karlanan Sihir, Arapa lgat anlamyla, her ne olursa olsun, sebebi gizli olan ince ey demektir. Nitekim fecir vaktinin balangcna da ufuk izgisinin inceliinden dolay seher denilir. Bu anlamda, yani sebebi gizli olan ince eyleri bilmek ve tanmak anlamnda sihrin kfr olmayaca aktr. Ancak, din rfteki anlamyla sihir, sadece bu demek deildir. Sebebi gizli olmakla beraber, gerein aksine tahayyl olunan yldzclk, falclk, medyumluk, cincilik, arlatanlk, hilekrlk yolunda cereyan eden herhangi bir ey demektir. Halk dilinde de sihir veya by denilince akla gelen bunlardr ve btn bunlar irkin ve btl eylerdir. nk bunda esrrengiz bir ekilde hakk btl, btl hak; hakikati hayal, hayali hakikat diye gstermek vardr. Nitekim, nsanlarn gzlerini sihirlediler (7/Arf, 116); Sihirleri syesinde ipleri ve sopalar onun haylini byledi, nk onlar gerekten yryor gibiydiler (20/Th, 66) buyrulmaktadr. Demek ki, esrrengiz, gizli sebep ile incelik, d grn itibaryla ekicilik ve bir de kt maksat, sihrin niteliini belirler. Din rfte sihir, sebebi gizli olmakla, gerein zddna tahayyl olunan, gzbaclk, yaldzclk, arlatanlk, hilekrlk tarznda cereyan eden herhangi bir ey demektir. Kendisinde, hakk btl, btl hak gsterme zellii sz konusu olduu iin, aslnda ortak ad slm olan tm semv dinler tarafndan ktlenmi ve yasaklanmtr. Mhiyetinde, esrrengiz gizli sebep ile incelik, d grnnde czibe, hile ve kt niyet vardr. Bizzat ilh irde ile meydana gelen olaylardan deildir. Ortaya konulabilmesi iin teebbs edilmesi gerekli zel bir sebebi
6 7

mil slam Ansiklopedisi: 1/260. mil slam Ansiklopedisi: 1/260. 8 mil slam Ansiklopedisi: 1/260. 9 M. Sait zervarl, TDV slam Ansiklopedisi: 16/182. 10 Buhr, Iiasya 23; Mslim, man,144. 11 Nes, Tahrim: 19. 12 Ahmed bn Hanbel, II, 83; IV, 399. 13 Eb Davd, Tp: 21; mil slam Ansiklopedisi: 1/260-261.

vardr. Bu zel sebebi herkes bilemediinden, sihir hrika gibi zannedilir. Bunun iin, sebebi herkese bilinmeyen herhangi bir hakikat bile bakalarn kandrmak iin kullanld takdirde sihir olur. Bu sebebin nazar/teorik olarak aklanabilir bir halde bulunmas da art deildir. Az ok taklid bir ekilde ortaya konulabilmesi de yeterlidir. Yaratl sebebi ilmen aklanamayan, tek bana ya da zincirleme baz garip olaylar meydana getirebilmek sihir olmaz. Fakat insanlar aldatmak iin bunlardan faydalanmaya kalkld ve bu ekilde kalplere tesir ederek dolandrclk yaplmak istenildii zaman bunlar sihir zellii kazanrlar. Bunun iin imanszlk, ahlkszlk ve aldatmak, sihrin kkdr. Sihirbazlar, eitli bilimlerden, sanayi ve teknolojiden, edebiyattan, felsefeden, yaratln garip srlarndan kt niyetleri iin yararlanmasn bilirler. Bu ekilde hakk gizlemek iin yazlm nice felsefeler, romanlar, tarih klkl kitaplar vardr. Vaktiyle hukemnn, yani hikmet ehli kimselerin domuzlarn boynuna mcevher (inci gerdanlk) takmayn nasihati, bu gibi kimselerin yksek ilimleri renerek, bunlar kt maksatlarla kullanmalarn nlemek iin verilmitir. Sihir, din asndan iddetle knand ve yapanlara ar cezalar ngrd halde; baz kaytlarla mer klnm hususlar iin de kullanlmtr. Hz. Peygamberin Bel olan szlerden bir ksm muhakkak sihirdir (Buhr, Nikh 47; Mslim, Cuma 47) szleri bu cmledendir. mer bin Abdlaziz de, kiinin gzel konumas ile gerei etkili ekilde ortaya koymasna sihr-i hell demitir. Bu durumda, hakk ortaya koyan bel konumalar hell bir sihir olup hakk btl, btl hak eklinde gsteren bel konumalar da haram bir sihirdir.14 By anlamna gelen Franszca ve Almanca magie, ngilizce magi, magic kelimelerinin aslnn Yunanca magostan geldii bilinmektedir. Sihir kelimesi, Trkede by kelimesiyle karlanr. Ayn zamanda sihir kelimesi de kullanlr. Fakat, Trkede sihir ve by kelimeleri tmyle ayn anlamda kullanlmamaktadr. Kurn- Kerimde geen sihir kelimesi, by anlamn da tamakla birlikte sihir, byden daha geni kapsamldr: By ile sihrin baz ekilleri arasnda farklar vardr. te yandan Trkede byc ile sihirbaz ayn anlama gelmemektedir. Sihirbazlkta gz, gr aldatan, hokkabazlk, el abukluu ve renk yanltmasna dayanan bir gsteri anlam da vardr. llzyonizm, manyetizma, hipnoz, telepati gibi teknikleri uygulayan kimse, sihirbazdr. Byc ise, iyi veya kt varlklarn yardmn salad varsaylan, by tekniini, usullerini, tlsml szleri, iksirleri, uygun materyali, muskalar, dier ilgili maddeleri bilen ve kullanan veya yle kabul edilen kimsedir. Daha ok el abukluuna dayanan, sahne showlarna, halk elendirme amacyla gsterilen teknik ve illzyonlara, gzleri yanltmaya sihirbazlk denilirken; cinlerle i yapt zannedilen, muska ve frkten yararlanan, insanlarn zihnini etkilemeye ve eitli rh hastalklara veya bu hastalklar tedviye sebep olduu kabul edilen kimselerin tp, bilim ve din d aralar kullanarak yaptklarna da by denilmektedir. Cadlar ve khinler, byclerle kartrlrsa da aslnda onlarnki bir teknik deil; ahs kabiliyet veya istismara dayanan farkl yntemlerdir. Medyumlar, falclar, astrologlar da modern mneccim ve bycler olarak kabul edilebilir. By, tabiat st gizli glerle iliki kurularak, yahut kendilerinde gizli gler bulunduuna inanlan baz tabi/doal nesneler kullanlarak zararl, faydal veya koruma gyeli baz sonular elde etmek iin yaplan iler eklinde tarif edilebilir. Kutsalla ilikisi bulunmamas ve ahlk ama tamamas, bynn en temel zellikleridir; balca gayesi ise daima kar salamaktr. Batl baz aratrmaclar, din ile by arasnda benzerlikler bularak, birbirlerini etkiledikleri, birinin dierini dourduunu ileri srmlerdir. Bu, byy tmyle dlayan, sihri kfr ve irk olarak tanmlayan slm iin, dnlmesi bile mmkn olmayan bir bhtandr. Hatta, bu deerlendirmeyi, slmn dndaki dier dinler iin de doru olmayan ve din dmanln sergilemek iin, iki zt ey arasnda ayrntyla ilgili ve ok kk bir iki benzerliin kastl olarak abartlmasndan dolay ortaya atlan bir iddia ve her trl dine bir iftira kabul ediyoruz. Din ile by arasnda benzerlik bulanlara kar u grler ileri srlr: Din her eye gc yeten bir varla, by ise tabiattaki bir gce ynelmektir. Dinin bir cemaati, bycnn ise sadece mterisi vardr. Dinde gnah anlay varken byde yoktur. Dinde aklk, byde kapallk ve gizlilik; dinde itaat, balanma, byde muvakkat bir menfaat hesab vardr. Dindeki du, ibdet, ahlk, dayanma, birlik gibi temel unsurlar byde yoktur. Byde din uygulamalardaki mnev, ruhan zden, dern inantan ok d unsurlar, kat artlar, madd aralar n plandadr. By ilh otorite ve ahlk kurallarn dndadr. By, inana gre, Tanr veya tanrlarn kudretinin stnde bir ey yapmak veya onlar zorlayarak bir gyeyi gerekletirmek iddiasndadr. Halbuki dinde Tanrya itaat etmek, Onun honutluunu kazanmak, gazabndan saknmak, ceza veya mkfatna gre tavr almak sz konusudur. Bynn temel gyesi, menfaat temini olduundan, yerine gre dince kutsal saylan eyleri de kendi gyesi iin kullanarak dini istismar edebilir. Byde ahs, dinde hem ahs hem de sosyal gye sz konusudur. Dinin devamllna karlk, kiinin bilgi, yetenek ve imkn bitince veya gyesini gerekletirince by olay sona erer.15 Kuran- Kerimde Sihir Kavram:

14 15

Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, 1/366-367. Hikmet Tanyu, T.D.V. slm Ansiklopedisi, c. 6, s. 501-502.

Sihir kelimesi, trevleriyle birlikte Kurn- Kerimde 60 yerde geer; 2 yette de khin kelimesi kullanlr. Kuran, chiliyye toplumu yesi mriklerin, hak olarak gnderildiklerini tebli ettiklerinde, bunlar allmadk, duyulmadk eyler olarak deerlendirerek, peygamberlere bylenmi, kendisine sihir yaplm, cinlenmi, mecnun gibi ifdeler yaktrdklarn belirtir. Yine hakkn ifadesi olan vahye de bu bir sihirdir/bydr dediklerini ifade eder (10/Ynus, 2). Kuran, bu ithamlar kesin bir dille reddeder. Peygamberin bir khin, mecnun veya sihre uram biri, ya da byc/sihirbaz olmadn belirtir (52/Tr, 29-30; 68/Kalem, 2; 81/Tekvr, 22). Peygamberlerin mcize gstermesine kar kfirler buna sihir demilerdir (5/Mide, 110; 6/Enm, 7; 10/Ynus, 77; 27/Neml, 13, 28/Kasas, 48; 37/Sfft, 14-15) Bunlarn yannda sihrin peygamberlerle ve vahiyle zerre kadar ilgisi olmayan, eytn bir pislik ve kfr olduu vurgulanr. Sihir kelimesi, Kuranda hile (20/Th, 64, 69), kandrmak ve aldatmak (23/Mminn, 89) anlamlarnda kullanlr. Sihirbazlar/bycler fesat/bozguncu (mfsid) olarak deerlendirilir ve Allahn onlarn iini dzeltmeyecei aklanr (10/Ynus, 81). Kuran, sihirbazlarn, nereye gitseler baarl olamayacan belirtir (20/Th, 69; 10/Ynus, 77). Allah, sihri tesirsiz brakacak, iptal edecektir (10/Ynus, 81). Kuran, Hz. Ms ile Firavunun sihirbazlar arasndaki mcdeleyi, deiik srelerde ve baz ayrntlarla birlikte aklar (7/Arf, 103126; 10/Ynus, 75-86; 20/Th, 56-72; 26/uar, 30-51). Bu mcdelenin vurgulanmas, her dnemde deiik biimde ve farkl aralarla Firavunlarn sihirbazlar/bycler (hakk btl ve btl hak, ak kara ve karay ak gsterenler, insanlar eitli hilelerle kandran ve oyalayanlar) ile vahyin ve Peygamber dvetin karsna kacaklarn hatrlatr. Yine mminlere ders ve moral verilir; kim olurlarsa olsunlar, byclerin ortaya koyduklarn Allah boa karp iptal edecek, her nerede olurlarsa olsunlar bycler baarsz olacaklar, her iki dnyada da felha kavuamayacaklar, kurtulua eremeyeceklerdir. Sleymann hkmranl hakknda onlar, eytanlarn sylediklerine tbi oldular. Halbuki Sleyman kfir olmad (By yapmad ve ona inanmad). Lkin eytanlar kfir oldular. nk insanlara sihri (by ilmini) ve Bbilde Hrt ve Mrta indirileni retiyorlard. Halbuki o iki melek herkese Biz imtihan iin gnderildik, sakn (yanl inanp by yapmaya cevaz verip de) kfir olmayasnz dedikten sonra ancak ilim retirlerdi. Onlar kar ile koca arasn aan eyleri reniyorlard. Bycler, Allahn izni olmadan hibir hususta zarar veremezler. Onlar (bycler) kendilerine fayda vereni deil de zarar vereni renirler. Onlar kesinlikle bilmilerdir ki, kim onu (sihri) satn alrsa (ona para verirse), onun hiretten nasbi yoktur. Karlnda kendi varlklarn sattklar ey ne ktdr! Keke bunu anlasalard! (2/Bakara, 102) Allah o zaman yle diyecek: Ey Meryem olu sa! (...) Hani sriloullarn (seni ldrmekten) engellemitim; kendilerine apak deliller (mcizeler) getirdiin zaman, ilerinden inkr edenler, bu apak bir sihirden baka bir ey deildir demilerdi. (5/Mide, 110) Eer sana kt zerine yazlm bir Kitap indirseydik de onlar elleriyle onu tutmu olsalard, yine de inkr ediciler: Bu, apak byden baka bir ey deildir derlerdi. (6/Enm, 7) Firavun kavminden ileri gelenler dediler ki: Bu ok bilgili bir sihirbazdr. Sizi yurdunuzdan karmak istiyor; ne buyurursunuz? Dediler ki: Onu da kardeini de beklet, ehirlere toplayc (memurlar) yolla. Btn bilgili sihirbazlar (toplayp) sana getirsinler. Sihirbazlar Firavuna geldi ve eer stn gelen biz olursak, bize kesin bir mkfat var m? dediler. (Firavun:) Evet, hem de siz mutlaka yaknlarmdan olacaksnz dedi. (Sihirbazlar,) Ey Ms, sen mi (nce hnerini ortaya) atacaksn, yoksa nce atanlar bizler mi olalm? dediler. Siz atn dedi. Onlar atnca insanlarn gzlerini bylediler, onlar korkuttular ve byk bir sihir (ortaya) getirdiler. Biz de Msya, asan at diye vahyettik. Bir de baktlar ki; bu, onlarn uydurduklarn yakalayp yutuyor. Bylece gerek ortaya kt ve onlarn yapmakta olduklar yok olup gitti. (Firavun ve kavmi) orada yenildi ve kk derek geri dndler. Sihirbazlar ise secdeye kapandlar. Ms ve Hrunun da Rabbi olan lemlerin Rabbine inandk dediler. Firavun dedi ki: Ben size izin vermeden Ona iman m ettiniz? Bu hi phesiz ehrin (Msr) kpt olan halkn oradan karmak iin kurduunuz bir tuzaktr. Ama yaknda (banza gelecekleri) bileceksiniz! Mutlaka ellerinizi ve ayaklarnz aprazlama keseceim, sonra da hepinizi asacam. Onlar, Biz zaten Rabbimize dneceiz. Sen sadece, Rabbimizin yetleri geldiinde onlara inandmz iin bizden intikam alyorsun. Ey Rabbimiz, stmze sabr yadr ve bizi mslman olarak ldr dediler. (7/Arf, 109-126) Ve dediler ki: Sen bizi bylemek iin her ne mcize getirirsen, biz asla sana inanacak deiliz. 7/Arf, 132) Firavun dedi ki: Bilgili btn sihirbazlar bana getirin! Sihirbazlar gelince Ms onlara: Atacanz atn dedi. Onlar (iplerini) atnca, Ms dedi ki: Sizin getirdiiniz sihirdir. Allah onu iptal edecek, boa karacaktr. nk Allah fesatlarn/bozguncularn iini dzeltmez. Sulularn houna gitmese de Allah, szleriyle gerei aa karacaktr. (10/Ynus, 79-82) lerinden bir adama: nsanlar uyar ve iman edenlere, Rableri katnda onlar iin yksek bir doruluk makam olduunu mjdele diye vahyetmemiz, insanlar iin alacak bir ey mi oldu ki, o kfirler: Bu elbette apak bir sihirbazdr dediler. (10/Ynus, 2) Katmzdan onlara hak (mcize) gelince: Bu elbette apak bir sihirdir dediler. Ms: Size hak geldiinde onun iin (hep byle) mi dersiniz? Bu bir sihir midir? Halbuki sihirbazlar iflh olmazlar dedi. 10/Ynus, 7677) ...(Raslm!) lmden sonra muhakkak diriltileceksiniz desen, kfir olanlar derhal bu, ak bir byden baka bir ey deildir derler. (11/Hd, 7)

ncekilerin bana gelenlerden ders almalar gerekirken onlar hl buna (Kurana) inanmyorlar. Onlara gkten bir kap asak da oradan yukar ksalar, yine gzlerimiz boyand, daha dorusu bize by yaplmtr derler. (15/Hcr, 13-15) Biz, onlarn seni dinlerken ne maksatla dinlediklerini, kendi aralarnda fsldarlarken de o zlimlerin, Siz, sihirlenmi bir adamdan bakasna uymuyorsunuz! dediklerini ok iyi biliriz. (17/sr, 47) (Firavunun sihirbazlar) yle dediler: Bu ikisi (Ms ve Hrun), muhakkak ki, sihirleriyle sizi yurdunuzdan karmak ve sizin rnek yolunuzu ortadan kaldrmak isteyen iki sihirbazdrlar sadece. yle ise hilenizi kurun; sonra sra halinde gelin! Muhakkak ki bugn, stn gelen kazanmtr. Dediler ki: Ey Ms! Ya sen at veya nce atan biz olalm. Hayr, siz atn dedi. Bir de bakt ki, byleri syesinde ipleri ve sopalar, kendisine gerekten kouyor gibi grnyor. Ms, birden iinde bir korku duydu. Korkma! dedik, stn gelecek olan, kesinlikle sensin. Sa elindekini at da, onlarn yaptklarn yutsun. Yaptklar, sadece bir byc hilesidir. Sihirbaz/byc ise, nereye varsa (ne yapsa) iflh olmaz. Bunun zerine sihirbazlar secdeye kapandlar; Hrunun ve Msnn Rabbine iman ettik dediler. (20/Th, 63-70) ...(O mrik) zlimler (mminlere:) Siz, ancak byye tutulmu bir adama uymaktasnz! dediler. (25/Furkan, 8) Dediler ki: Sen, olsa olsa iyice sihirlenmi birisin! (26/uar, 153) (Firavun ve adamlar Hz. Msya, azb grnce) Dediler ki: Ey sihir ustas! Sana verdii ahid uyarnca bizim iin Rabbine du et; nk biz, doru yola gireceiz. (43/Zuhruf, 49) te bylece, onlardan ncekilere herhangi bir peygamber geldiinde hemen: O, bir bycdr veya delidir dediler. (51/Zriyt, 52) O gn cehennem ateine itilip atlrlar da, ite yalanlayp durduunuz ate budur denilir. Bir sihir midir bu, yoksa grmyor musunuz? (52/Tr, 13-15) (Ey Muhammed!) Sen t ver, Rabbinin nimetiyle sen ne bir khinsin, ne de cinlenmi bir deli. (52/Tr, 29) Onlar bir mcize grrlerse hemen yz evirirler ve: eskiden beri devam edegelen bir bydr derler. (54/Kamer, 2) (Raslm,) Sen -Rabbinin nimeti syesinde- mecnun (cinlenmi veya deli) deilsin. (68/Kalem, 2) De ki: Yaratklarn errinden, bastrd zaman karanln errinden, dmlere fleyenlerin errinden, hased ettii zaman hasedinin errinden, tan yerini aartan Rabbe snrm. (113/Felak, 1-5) Hadis-i eriflerde Sihir: ki bamls, sihre inanan ve akrabalaryla alkasn (sla-i rahmi) kesen cennete giremeyecektir. (Hadisin baz rivyetlerinde mminun bi-sihrin, -sihre inanan-gemesine karlk, bazlarnda musaddkun bis-sihr -sihri tasdik eden- eklinde gemektedir.) (Ahmed bin Hanbel, 4/399; Eb Yal, el-Msned hds no: 3386; bn Hibbn, Sahh 7/366, 648; Hkim, Mstedrek 4/146) Dm atarak zerine fleyen kimse sihir yapmtr. Sihir yapan ise irk komutur. zerine bir ey takan kimse, (takt eye) gvenmi olur. (Nes, Tahrmud-Dem 199, 7/117) (u) Helk edici yedi eyden saknn. Dediler ki: Bunlar nelerdir, ey Allahn Rasl? Buyurdular ki: Allah'a irk/ortak komak, sihir yapmak, Allahn haram kld can haksz yere ldrmek, yetim mal yemek, fiz mal yemek, savata dmandan kamak, kendini savunmaktan ciz nmuslu kadnlara zin iftirsnda bulunmak. (Buhr, Vesy 23, Tb 48, Muhribn 31; Mslim, man 38, 4; Eb Dvud, Vesy 10, 1; Nes, Vesy 11) ki yahdiden birisi, dierine beraberce gidip u peygambere soru soralm dedi. Arkada, ona peygamber deme! Sonra senin ona peygamber dediini duyarsa (sevincinden) drt gzl olur dedi. Sonra Neb (s.a.s.)ye geldiler ve ona: Msya apak dokuz yet verdik (17/sr, 101) yet-i kerimesini sordular. Bunun zerine Raslullah (s.a.s.) yle buyurdu: Allah'a hibir eyi irk/ortak komayn, zin etmeyin, Allahn haram kld bir can haksz yere ldrmeyin, hrszlk yapmayn, sihir yapmayn, bir susuzu ldrmesi iin devlet adamna gtrmeyin, fiz yemeyin, iffetli bir kadna zin suu isnd etmeyin, savatan kamayn ve siz yahdilere mahsus olmak zere Cumartesi gnne tecvz etmeyin. Bunun zerine o iki yahdi, Hz. Peygamberin iki elini ve iki ayan ptler. Senin peygamber olduuna ehdet ederiz dediler. Hz. Peygamber, o halde mslman olmaktan sizi engelleyen nedir? buyurunca dediler ki: Dvud (a.s.), zrriyetinden bir peygamberin devaml olarak bulunmas iin du etmitir. yet mslman olursak, yahdilerin bizi ldrmelerinden korkarz. (Tirmiz, stizn 33, Tefsr Ben sril 18, 16; Nes, Tahrmud-Dem 18; bn Mce, Edeb 16/2) Dvud Peygamberin gecede bir saati vard ki, bu saatte ilesini uyandrarak yle derdi: Ey Dvud ilesi, kalkn ve namaz kln. Zira bu saat yle bir saattir ki, shir (sihir ve byyle uraan) veya vergi toplayandan bakasnn dusna karlk verilir. (Ahmed bin Hanbel, 4/22, 218) (Bel olan) szlerden bir ksm, muhakkak sihirdir. (Buhr, Tbb 51, Nikh 47; Mslim, Cuma 47) Baykularda (uursuzluk diye) bir ey yoktur. Yorum yapmann en dorusu, hayra yormadr. Gz demesi de bir gerektir. (Tirmiz, Tbb, hadis no: 2062; bn Mce, Tbb, hadis no: 3506-3509; Eb Dvud, Tb, c. 2, s. 336)

Uursuzlua yorma yoktur. Drst yorum, gzel sz houma gider. (Buhr, Tbb 44; Mslim, Selm 111, 112; Eb Dvud, Tbb, c. 2, s. 343; Tirmiz, Siyer, hadis no: 1615; bn Mce, c. 2, s. 365-366) Fal aan ve kendisi iin fal atran ve kehnette bulunan ve kendisi iin kehnette bulunulan ile sihir yapan ve kendisi iin sihir yaptran kii Bizden deildir. (Bezzr, Msned; Tabern, Mucemul-Evsat) Sihrin Tarihesi: By, Paleolitik devrede bile rnekleri bulunan ok eski bir uygulamadr. Eski Mezopotamya ve Msrdan kalma, tlsml szler ve by formlleri ihtiv eden ok sayda metin, gnmze kadar gelmitir. Onlarn trenlerinin ou by ile ilgiliydi. Milattan sonra I-IV. yzyllara ait Yunan ve Msr papirslerinde hayvanlar ve insanlarla ilgili by formlleri, by trenleri, bynn tutmas iin gerekli grlen temizlenme usullerini iinde bulunduran by rnekleri oktur. Mezopotamya blgesinde rhipler ayn zamanda by ile ilgili trenleri yrtmekte idiler. Akkadlar, Bbilliler ve Asurlularda kt cinlerden korunmak iin muskalar kullanlmaktayd. zellikle Bbillilerde toplum hayat by zerine kurulmutu. Sanat, ticaret, sava, din, av vb. faliyetler hep by ile i ie idi. Eski Msrllar by yoluyla hayat ve lm etkileyebileceklerini, tabiat glerini denetimleri altna alabileceklerini sanyorlard (aktif by). Msr tanrlar aldatlabilir, zorlanabilir, itaat altna alnabilirdi. Bu yzden Msrllar bysel jestler ve tanrlar kendi isteklerine uydurabilecek yinlerle, byclerin, llere iyi davranmayan tanrlara ceza verebileceine inanyorlard. a- Eski Yunan ve Romallarda By: Eski Yunanda Hekata srl bir kiilie sahip olmas yannda, by ilhesi/tanras olarak da benimsenmiti. ehirlerde bycden geilmezdi. Btn eski Yunan filozoflar byye, bynn etkisine inandlar; hatta ilerinde Porphyrius gibi kendini byye adayanlar da oldu. Bycler Pisagorun rakamlarndan faydalanarak saylar byl daireler iinde kullandlar. Pisagorcular by nazariyeleri yannda by uygulamas da yaptlar. Romallar byy bo ve anlamsz, bycleri hilekr ve yalanc saymakla beraber onlarda da byclk geni apta yer almt. Msrllarla Kaldelilerin bylerinden etkilenmi olan eski Roma, byclerin merkezi haline gelmiti. mparatorlar sk sk bunlara bavuruyorlard.16 b- Bbillilerde By: Sihir ve sihirbazlarn tarihi, insanlk tarihinin en eski medeniyetlerinden birini kuran Keldnler zamanna kadar uzanr. Bbil diyarnda yani bugnk Irakta yaayan Keldnler, astronomi ve astrolojide ok ileri gitmilerdi. Kurn- Kerimde Sbiler (2/Bakara, 62; 5/Mide, 69; 22/Hacc, 17) adyla anlan Keldnler, btn olaylarn yldzlar leminin etkisi sonucu meydana geldiini iddia ediyorlard. Onlara gre hayr ve er, fayda ve zarar, sadet ve bedbahtlk semv cisimlerden kaynaklanmaktayd. Bu yzden Keldnler yldzlardan her biri adna putlar yapyor, heykeller dikiyorlard. Bu putlara, heykellere, ttslere, eitli nefes ve efsunlarla yaklamaya alyorlard. Hayr ve salh iin Mteri yldzna (Jpiter gezegeni), bakalaryla savamak ya da herhangi bir yolla zarara uratmak istediklerinde Zuhal yldzna (Satrn gezegeni), semv fetler ve salgn hastalklardan korunmak iin de Merihe tzimde bulunurlard. Keldnlerin medeniyet merkezleri olan Bbil ehrinin gayet mmur ve gzel binalarla ssl olduuna dair tarih bilgiler, bu kavmin mimar ve dier sanayi dallarnda ok ileri gittiine iaret etmektedir. Bu sihirbazlar lkesinde Gneten kinye olan Bal tanrsna mahsus Bbil Kulesiyle, Bbilin mmur oluuna dair birok efsnev rivyet vardr. Bu dnemde halkn chil tabakas, sihirbazlarn sret ve tabiatlar deitirdiklerine, szgelimi bir sihirbazn bir kimseyi eek ya da kpek ekline dndrebildiine, sonra diledii zaman tekrar insan ekline ide ettiine inanmaktaydlar. Bunlara gre, bir byc bir yumurtaya, bir sprgeye ya da kk bir kpe binerek havalanabilir, umak sretiyle Iraktan Hindistana veya diledii herhangi bir yere gidebilir, sonra ayn gnde geri dnp gelebilirdi. Chil halk tabakas bu ve buna benzer gariplikleri, khinlerin yldzlara yaknlnn bir sonucu zannederlerdi. Sihirbazlar da avam tabakasnn bu kanaatinden eitli hilelerle, yaldzl hokkabazlklarla faydalanrlard. Hatta, devlet bakanlar ve adamlar bile bunlarn melanetinden kurtulamazlard. Grlyor ki Bbil halk gk cisimlerinin ilhlna inanan kimseler olup yldzlarn ve btn kinatn yaratcs bir lhn varln kabul etmiyorlard. Bunlarn bu sakat inanlarn iptal ve slah etmek iin Hz. brhim, peygamber olarak gnderilmiti. O devirlerde Bbil, Irak, am, Msr ve Anadolu halk bu inantaydlar. Dahhk ve Feridun devrine kadar bylece devam etmiti. Bbil, Feridundan itibaren Ketsip devrine kadar ranllarn hkimiyetinde kald. Feridun ve onu tkip eden dnemlerde ranllar muvahhid idiler; Allahn birliini kabul ediyorlard. rann yaad bu tevhid devrinde, Bbil sihirbazlarna kar byk bir mcdele ald. Ele geirilen khinler tamamen kltan geirildi.
16

Hikmet Tanyu, TDV slam Ansiklopedisi: 6/503.

c- Eski Msrda Sihir: Sihir ve sihirbazlar tarihinin ikinci bir blmn de Msrda Firavunun sihirbazlaryla Hz. Ms arasnda geen olaylar meydana getirmektedir. Kur'n- Kerimde haber verildii gibi (7/Arf, 116; 20/Th, 66) Msr sihirbazlar da halka kar esrrengiz bir ekilde gz baclk yaparlar, hayl eyleri gerekmi gibi gsterirlerdi. Bunlarn da arlatanlklarn meydana karmak ve halk bunlarn kandrmasndan kurtarp doru yola sevketmek iin Cenb- Hak, Hz. Msy, as ve yed-i beyz gibi mcizelerle gndermiti. Hz. Ms tarafndan bunlarn btn hile ve desseleri ortaya konulmutu. Kurann haber verdiine gre, Firavunun sihirbazlar, Hz. Msnn as mcizesini hkmsz brakarak iptal etmek iin, ileri cva dolu iplerini ve sopalarn ortaya attklarnda, Hz. Msnn byk bir ejder haline gelen ass, gnein harretiyle ortada dnen ii cva dolu ipleri, sopalar yiyip yutmutu. Bu yce hakikati gzleriyle gren sihirbazlar hemen secdeye kapanarak iman etmilerdi (7/Arf, 12-122). Firavunlar dnemi geip tevhidin irke glip olmasndan sonra Msr sihirbazlar da ortadan kalkmlard. Bunun yannda, el altndan chilleri kandrmaya alan sihirbazlar gibi, kltan kurtulan baz Firavun dnemi sihirbazlarnn da faliyetlerini gizlice srdrdkleri ifade edilir. d- Hz. Sleyman Dneminde Sihir: Kurn- Kerimde de iaret edildii zere, Hz. Sleyman devrindeki sihirbazlar arasnda eytan kadar desss birtakm sanatlar da vard (38/Sd, 37). Bunlardan bir ksm, her trl bina kalfalar, ustalar, mimarlard. Bir ksm da deniz dalglaryd. Bunlar denizlerin dibindeki hazineleri karrlard. Ayrca, birtakm sosyal snflara mensup sihirbazlar da vard. Bu sihirbazlar bir ara ok aztarak kardklar bir ihtill yoluyla, Hz. Sleymann tahtn elinden almaya kalkmlard (38/Sd, 34). Bu srada dinsizlik alp yrmt. Vahiy kaynandan uzak olan bu eytanlar, meydana gelen ve gelecek olan birtakm olaylar hakknda kulak hrszlyla baz bilgiler edinirler ve bunlarn arasna yzlerce yalan kartrarak gizli gizli yayarlard. Buna let etmek iin de khinleri seerek, onlara telkinlerde bulunurlard. Baz haberleri doru ktka khinler bunlara gvenir, bunun yannda da binlerce aslsz ey yayarlard. Sonunda khinler bunlar yazdlar. Cin celbi, gnlleri etkileme hakknda eitli sihir ve efsun kitaplar meydana getirdiler. Bu arada gemi ve gelecek eyler hakknda haberlere benzer efsneler, masallar, yalanlar-dolanlar nerettiler. Olaylar ve birtakm gerekleri tahrif ederek insanlar kandrp yanl yollara sevkedecek hurfeler ortaya attlar. Bunlarn arasna ilm ve hikem eyler kartrarak kt maksatlarla kullandlar. Bylece cinler gayb biliyor diye yayld. Bu eytanlarn yalan-dolan ve iftiralar yznden fitne kt, Hz. Sleymann mlk bir mddet elinden gitti. Ancak Allahn yardmyla Hz. Sleyman bunlara glip gelerek hepsini emri altna ald.17 Sad bin Cbeyrin nakline gre Hz. Sleyman, sihre dair eytanlarn elinde ne varsa hepsini toplattrarak bunlar hazine odasndaki tahtnn altna gmdrd. eytanlar bu sihirlerin gml bulunduu yere yaklama imkn bulamaynca, insanlara, Siz, Sleymann cinlere, rzgrlara ve dier varlklara kendisiyle hkmettii ilmi istemez misiniz? dediler. Onlar da tabii arzu ederiz dediler. Bunun zerine insanlara onun gml olduu yeri tarif ettiler. nsanlar da buray kazarak sihir kitaplarn buldular ve kullandlar. bn shakn nakline gre ise, eytanlar Hz. Sleymann vefatn anlaynca, sihrin btn eitlerini kaleme aldlar ve kim u u arzularna kavumak isterse, yle yle yapsn diye ilan ettiler. Her trl sihir ve buna ait formller tespit edildikten sonra bunlar bir kitap haline getirdiler. Sonra bunu, ka Sleyman (a.s.)n yzne benzer bir yzkle mhrlediler. zerine de sahte olan u nvan koydular: Bu kitap, Dvudolu Sleymann ilim hazinelerine dair saf bin Berhiynn yazd eyleri ihtiv eder. Sonra bunu Hz. Sleymann tahtnn altna gmdler. Daha sonra sriloullarndan hayatta kalanlar bu kitab buldular ve kitapta yazl olan eyleri renince, Hz. Sleyman, yaptklarn ancak bu syede yapm dediler. Sihri insanlar arasnda yaydlar. By, baka hibir millet arasnda yaylmad kadar yahdiler arasnda yayld. Yukarda kaydedilen Sad bin Cbeyrden nakledilen ve Hz. Sleymann muhtinde yaygn olan sihir ve efsunlar toplattrp tahtnn altna gmdrdne dair rivyet sahih olmamaldr. nk Hz. Sleymann bunlar gmdrmesi deil; yaktrmas veya suya attrarak imh ettirmesi gerekirdi. Bu durumda da daha sonraki dnemlerde sihir tatbikatndan veya buna benzer rivyetlerden bahsedilmesi icap ederdi. Bu sebeple, Hz. Sleymann vefatndan sonra sihrin btn eitlerinin kaleme alnp iftira yoluyla ona isnat edildiinden bahseden bn Abbs rivyeti daha sahih gzkmektedir. Sonu olarak, Msrdan beri sriloullar arasnda sihir ve hokkabazlk mehul deildi. Fakat bu sefer baka bir renk almt. Bir taraftan Hz. Sleymann devleti aleyhinde siyas ve sosyal entrikalar takip edilmi, dier taraftan onun dnyay teshir eden ilmi diye, onun adna baz iftiralar ortaya atlmak istenilmiti. Bunun iin sriloullar ona bir peygamber olarak deil; sihirbaz bir hkmdar nazaryla bakmaktayd. Yahdiler, devletlerini kaybettikten sonra, milletler arasnda gizli yollarla bu eit neriyat yaymaktan ve hner eklinde hokkabazlk yapmaktan geri kalmadlar (Elmall, Eser Y. c. 1, s. 440; Tecrd-i Sarih Terc. 8/230-231).
17

Sahh-i Buhr Tecrd-i Sarih Terc. 8/229-230; Elmall, 1/372.

e- Hz. Peygamber Dneminde By: Hz. Peygamber gelince Tevrattan bahsetti. O zaman yahdiler dnp Hz. Peygamberle mcdeleye baladlar. Sonunda, nbvvet yoluyla mcdele edemeyeceiz, ne yapsak Cibrl Ona haber veriyor dediler. Bu yzden Cebrile (a.s.) dman oldular (2/Bakara, 98). Tevrat da arkalarna atarak sihir ve iftira yoluna saptlar. Halbuki Tevrat, sihri yasaklam, sihirbaz kadn ve erkeklerin ldrlmesini emretmiti (Bkz. Tevrat, k 22/18; Levililer, 20/27). Bu dnemde yahdiler, Sleyman, Muhammedin (s.a.s.) dedii gibi bir peygamber deildi. Sihirbaz bir hkmdard. Bylerini mcize gibi gsterirdi diye iftiralar ortaya attlar. Sihir kfr olduu iin, yahdilerin bu szlerine gre, Hz. Sleymann da h kfir olmas gerekiyordu. Bu yzden Kurn- Kerimde Allah Tel, Hz. Sleymann deil; eytan sihirbazlarn kfrettiini bildirdi. Yce Allah bu konuda yle buyurmutur: Sleymann hkmranl hakknda onlar, eytanlarn sylediklerine tbi oldular. Halbuki Sleyman kfir olmad (By yapmad ve ona inanmad). Lkin eytanlar kfir oldular. nk insanlara sihri (by ilmini) ve Bbilde Hrt ve Mrta indirileni retiyorlard... (2/Bakara, 102) Bununla da yetinmeyen yahdiler, Hz. Peygambere sihir yapmaya kalktlar. Kaynaklarmzda yer alan baz hadis rivyetleri, yahdi Lebd bin el-Asamn Hz. Peygambere zarar vermek maksadyla sihir yaptn belirtir (Buhr, Tb 49, Edeb 56, B. Halk 11; Mslim, Selm 43; bn Mce Tb 45, hadis no: 3545; Ahmed bin Hanbel, Msned 6/57, 63, 96).18 f- Eski Trklerde By: eitli Trk kavimlerinde by, kehnet, falclk, cincilik vard. aman, Trklerde kam kelimesiyle ifade edilirdi. Kam; ruhlar, tanrlar ve cinlerle iliki kurabildiine inanlan kimse idi. O afsun (arva) ve by yapar, afsunlu szler syler, khinlik (rk) yoluyla insann iinden geenleri bilir, gipten haber verir, cin arpmasn ve hastalklar tedvi ederdi; anlalmayan afsunlu szler syler, frr, davul dver, kendinden geerek grnmeyen varlklarla ilikiye girerdi. Kam ve frkye (afsuncu, arba) rng denilen bir cret verilirdi. Eski Trklerde ocuklar, cinlere ve gz demesine kar ilala afsunlanrd. Yine gz demesine kar ba, bostan ve bahelerde korkuluk (abak) ve nazarlk (ksgk) dikilirdi. Cin arpan kimsenin yzne souk su serpilir, sonra kovu kovu (ka ka) denilerek zerlik ve d aacyla ttslenirdi. Kovuz (Ouzlarda kovu), cin arpmasna kar afsun, frk olarak sylenirdi. Yel cin, yelvi by, yelviin byc anlamnda kullanlrd. Orta Asya Trk lehelerinde arba da by anlamna gelirdi. Ylan ininden karmak, yahut zehrini gidermek iin ylan afsunu okunurdu. Dudaklardaki uuk kt bir ruhtan bilinir, zel bir trenle afsunlanarak tedvi edilir, buna uuklama, tedvi edene de uuku denirdi. Havay etkileyerek yamur, kar ve dolu yadrmakta kullanlan afsunlanm taa yada, cada ve yat gibi isimler verilmitir. Kagarl Mahmud yat talarla yamur ve rzgr getirmek iin yaplan byclk eklinde trif eder (Dvn LugatitTrk Tercmesi, I/159). Eski Trkler atn boynuna nazarlk olarak moncuk denilen bir ta ve bir eit muska takarlard. Bakrtlar hastal tedvi etmek veya korkuyu yattrmak iin kurun eriterek hastann banda bulunan kap iindeki suya dker ve bu sudan hastaya iirirlerdi. Kurun dken kadn, kurunun suda ald ekle bakarak hastaln sebebini sylerdi; sudan alnan kurun hastann elbisesinin gsne muska olarak dikilirdi. slmdan nceki Trk boylarnda her trl bel ve fetlere kar koruyucu etkisine inanlan muska-tlsm deti yaygnd. 8-14. yzyllar arasnda Dou Trkistanda, aralarnda Budist ve Maniheist Trklerin de yaad blgede yaplan arkeolojik kazlarda tlsm-muskalar (zerinde afsun formlleri yazl levhalar, tahta materyal) bulunmutur. Budist Uygurlarn din kitaplarnda da tlsm ekillerine rastlanmtr. Budist Trklerin din eserlerinde tlsmmuska anlamna gelen vu kelimesi incedir. Bu kelimeyi onlara inli Budist rhipler retmilerdir. Trkler mslman olduktan sonra vu yerine bitig (yaz) kelimesini kullanmlardr. 10. yzylda Trk boylarnn byk kitleler halinde mslmanl kabul etmelerinden sonra da slmn iddetle yasaklamasna ramen by-sihir, slmdan nceki devreden kalan detlerle, ayrca eski ran, Mezopotamya, Msr ve nihayet Anadolu kltrlerindeki katklarla gnmze kadar varln srdrebilmitir. Trklerin mslman olmalar srasnda bu geni lemin kamlar, budist ve maniheist rhipleri yeni dinin yaylmasn nleyemeyince eski geleneklerini yaatmak ve meslek karlarn korumak iin kendi hurfelerini baka milletlerden rendikleri det ve inanlarla birletirip bunlara biraz da din bir grnt vererek cincilik, frklk, muskaclk ve afsunculua yeni bir ekil kazandrmlardr. Bylece eski kam ve rhip geleneini yrtenlerin artk muazzim, muskac ve hoca adn aldklar, eski afsun geleneine din-slm bir veche vermek niyetiyle Kbe, levh-i mahfz, ar, krs, zemzem vb. terimleri, Kurandan baz yet ve sreleri by unsuru veya malzemesi olarak kullandklar grlmektedir. Dou Trkistan azimcileri (muskac ve cincileri), mesleklerinin Hz. Ftmaya dayandn ispat etmek iin Risle-i Perhn adyla kitap yazmlardr.
18

Ali Osman Ate, Kuran ve Hadislere Gre Cinler-By, s. 213-220.

Aslnda Mezopotamya, ran ve Msr by geleneklerinin karm olan bu telkk, Anadoluda eski putperest dinlerin ve hristiyanln da dhil olduu kltr etkileriyle daha ok eitlendi. Btn bu gelimelerin ortaya kard kitap ve rislelerde dman ldrmek, maln mlkn yok etmek, servet ele geirmek, birinin gnln almak, sevdirmek, soutmak, ayrmak, ara bozmak, sidiklii, cins gc, dili, uykuyu balamak, sevilmeyen kimsenin bana cinleri musallat etmek, ar hastalklara drmek gibi kara by; ocuk sahibi olmak, hrsz yakalamak, kaann geri gelmesini salamak, bol rn almak, yolculukta sknt ve bel ile karlamamak gibi maksatlarla yaplan ak byden temas ve taklit bylerine, nazar ve doal fetlerden korunmak iin yaplanlardan muska, tlsm, afsunlara kadar ok eitli uygulamalar bulmaktayd. Eski Msr geleneinden kalma afsunlara itimat telkin etmek iin Kurandan yetler, esm-i hsn, eitli dular vb. din metinler de kartrlmt. Eski Msr tlsml szleri, eski Yunan Pisagor rakamlar yahdilerin kabala denilen mistik rakamsal sistemleri yahdi geleneinden aktarlarak ve yer yer slm maskesi taklarak mslmanlarn dnyasna (maalesef) girmitir. imdiki Trklerde: Hlen Trkiyenin eitli yrelerinde deiik uygulamalar iinde by gelenei varln srdrmektedir. Hunlardan gnmz Trk toplumlarna kadar uzun bir gelime izgisi takip eden by, bugn Trkiyede genellikle kt niyetle yaplmaktadr. Kar koca veya baka kiilerin arasn amak, insann baz kabiliyetlerini, dilini, bahtn, cins gcn, idrarn balamak, sakatlamak, uyutmamak, malna, canna, hayvanna zarar vermek, kz karmak, kz veya erkeklerin bahtn balamak, kadnn gnln almak gibi kt niyetli kara by yannda; kiinin kendisini, ilesini, mal mlkn koruma gyesine ynelik ak by rnekleri de grlmektedir. Taklit ve temas bys rnekleri de vardr. inde tlsml yazlar, ekiller, yetler, dular bulunan muskalar, muhabbet ve if maksadyla, dmanlk, cin, hasm ve benzerinden korunmak iin muskaclara yazdrlr. Karkoca, baba-oul, gelin-kaynana, iki karde vb. arasn amak iin yazdrlan muskalarn birok eidi vardr. By trlerine ve eitli yrelere gre deien by maddelerinden en ok kullanlanlar, bata muska olmak zere sa, elbise paras, trnak, sabun, ine, resim, ip, tesbih, ak, kilit, dme, at nal, kazk, demirci rs, kurun, demir, bakr vb. maden paras, toprak, yumurta, koyun ikembesi, horoz kan, spa dili, bal mumudur. Bu tr bylenmi nesnelerin saklanld veya konulduu yerler arasnda boyun, koltuk alt, cep, yatak veya yastk alt, kap eii, ocak arkas, merdiven dibi, kr kuyu, mezar gibi yerler saylabilir.19 Amac ve Hedefleri Asndan By eitleri: 1- Ak By (Koruyucu By): Genel olarak ferdin veya toplumun iyilii iin yapld kabul edilen bydr. Kuraklk, yaralanma, mal ve mlkn zarara uramas, hastalk gibi felketlere kar, ayrca ocuklara ve lousa kadnlara zarar veren eylere are bulmak veya bunlar nlemek iin yaplan koruyucu by de ak by saylr. Bu byde, iinde bulunulan toplumun dininden, ya da bu byy yapann kendisini nisbet ettii din veya din adamndan, dulardan ve din metinlerden faydalanlr. Teknii, ksmen bynn taklit ve temas tarzlardr. (Her ne kadar, bu eit byler halk arasnda kabul gryor, hatta bu ii yapanlara papaz veya hoca deniyorsa da, slm gibi byy yasaklayan bir dinin, din istismarna ve insanlar kandrmaya ynelik bu tr faliyetleri ho grd dnlmemelidir.) 2- Kara By: Ak bynn aksine, birine ktlk yapmak, zarar vermek gyesiyle yaplan bylere kara by denir. Kiileri birbirinden ayrmak, evlilerin boanmasn salamak, cins kudreti nlemek (arada soukluk salamak, erkeklii balamak), hasta etmek, sakat brakmak, hatta ldrmek gibi kt istekler kara bynn gyeleri iindedir. Btn bu istekler, din ilkelere aykr olduu halde kara by yapanlar, bile bile baz kutsal deerleri, nesneleri, metinleri ara olarak kullanrlar. Uygulama teknii, genellikle taklit ve temas yoluyladr. 3- Aktif By: Bu byy yapan, tabiat olaylarn ynetim ve denetimi altna alarak gl irdesiyle onlar diledii gibi kullanabildiini iddi eder. Kendisinin parapsikolojik bir hayat olduunu telkin eder; zel baz szleri, tekerlemeleri, du veya beddular ile byy hazrlamak iin elverili bir durum meydana getirmek ister. Mesel Gney Afrikada yaayan Zulu kabilesi mensuplar, kzgn kmr zerine su dklmesiyle yaplan bynn frtnay nlediine inanrlar. Kt ve zararl olaylar nlemek, uursuzluktan korunmak, insanlarn zararlarndan kanmak iin bu byye bavurulur. (Tabii ki, slma gre iyi niyetle de olsa bynn hibir eidine mer, hell veya mubah olarak baklamaz.)
19

H. Tanyu, TDV. slm Ans. 6/503-505.

4- Pasif By: Genellikle savunma ve korunma iin yaplr. Kutsal yaz, bak, makas, mavi boncuk ve eitli nazarlk eyalar bulundurularak byclerin baz faliyetleriyle gebe ve lohusalarn zararl etkilere kar korunmas bu by iinde kabul edilir. Byc bu maksatla o kiinin muska ve uurluklar gibi okunmu veya hazrlanm baz eyleri tamasn ister. (Chil mslmanlarda da grlen bu tr nazarlk ve ans getirdiine inanlan uurluklarn irk olduu unutulmamal, her eit muskadan da kanlmaldr.) 5- Temas Bys: En ok yaplan by ekillerindendir. Frazer, birbiriyle ilikisi bulunan eylerin fizik temas olmasa bile birbirlerini etkileyeceklerini belirtir. Ona gre by ile ilgili gcn temasla, yaknlkla bir bakasna getiine inanlmtr. Temas bysnde temas esas olduundan para-btn ilikisi inancyla bir kimsenin sandan alnan bir kl, elbisesinden koparlan bir bez paras, bir trnak ucu, kopartlan bir iplik paras gibi eylerle bu by yaplr. Temas bysnn genellikle kiinin iyilii iin yapld deerlendirilse de, bazen bir ktl uzaklatrmak veya zarar vermek iin de buna bavurulabilmektedir. 6- Taklit Bys: Pek ok yerde uygulanmaktadr. Bir eyin taklidini yapmakla o eyin esasn etkileme, taklit yoluyla istenilen sonucu elde etme esasna dayanr. Bu bynn temeli, Frazerin benzerin benzeri meydana getirdii eklindeki ilkesine dayanr. Ayn zamanda analoji bys, homeopatik by de denilen bu byye hem iyi hem de kt gyeler iin bavurulur. Bu by eklinde ocuk isteyenlerin bezden bebek, ev isteyenlerin de ufak talarla bir ev yapmalar, benzerin benzer eyler meydana getirebilecei inancndan kaynaklanr. Yamur yadrmak iin bir gen kzn yeil dallarla donatlp bandan su dklmesi de (Balkanlarda) bir taklit bysdr. Bu by eidinde dular ve okumalar ikinci planda kalr. Gerek taklit, gerekse temas bys, birbirlerinden uzak eylerin gizli bir sempati ile birbirlerini etkilediklerini, bir eit gizli ve grnmez vsta ile uyarmann birinden tekine geebildiini ifade etmek zere sempatik by eklinde de adlandrlr.20 Hangi Yollarla Sihir Ortaya Konulur? Sihirle ilgili hemen tm yazarlarn ve mfessirlerin sihrin nevleri konusunda referans gsterdii Fahreddin Rz, sihrin hangi yollarla yapldn aklayarak sihrin sekiz eit olduunu belirtir: 1- Semv kuvvetlerle yere ait gleri birbirine kartrarak yapld sylenilen ve tlsm ad verilen eylerdir ki, bunlara Keldn (Bbil) sihri denilmektedir. Keldnler, gk cisimlerine byk kuvvetler atfederek baz rakamlarn zelliklerinden ve tlsmlardan yararlanmak iin onlara taparlard. Bunlar, bycln ve khinliin srrn bilmekle n yapmlard. Bu kavim Sbiler adyla bilinmekte olup Hz. brhim bunlarn yanl inanlarn iptal iin gnderilmiti. Bu sihirde, tabiyat ile rhiyatn eski zamanlarda kefedilmi, birbirine karm baz garip zelliklerinin tatbik edildii sanlmaktadr. Hz. Peygamber, yldzlarla ilgili bilgilerin sihir yapmada kullanlmasn kesin biimde yasaklamtr (Eb Dvud, Tb 22; hadis no: 3905; bn Mce, Edeb 28, hds no: 3726; Ahmed bin Hanbel, I/227, 311). 2- Evham ve gl ruh sahiplerinin bys. Bunlar, insan ruhunun arnp temizlenmesiyle baz gler kazanacana, kendi vcudunda olduu gibi, baka bedenler zerinde de etki yapabileceine inanrlar. Bunun iin srf baka varlklar buyruk altna almak maksadyla uzlete ekilir, eitli riyzetler yaparlar. Beden terbiyesinde olduu gibi ruh terbiyesinde de birok faydal hususlar olduu aktr. Bu, bir derecede ilh bir ihsan olabilirse de, bunu sanat kazanma yoluyla elde edilebilir sanmak bir evhamdr. Fakat birtakm kimseler, riyzt, havas, rukye, uzlet vs. gibi baz yollara bavurarak ruh ilminin baz garip olaylaryla urarlar ki, manyetizma, hipnotizma, Hindistandaki fakirizm bu gruba dhildir. Sihrin en aldatc ve tehlikeli ksm da budur. 3- Yere ait ruhlardan, yani cinlerden yararlanlarak yaplan sihirdir. Azim veya cincilik denilen ey budur. Yere ait ruhlarla iliki kurmak, semv ruhlarla yani meleklerle mnsebet kurmaktan daha kolay olmaldr. Filozoflar cinleri inkr etmemi, fakat yer ruhlar ervh- arziyye adyla anmlardr. Ancak insanlarn bunlarla belirli artlar ve sebepler altnda irtibat kurup kuramayacaklar ilm bir ekilde incelenirse, kesin olarak bunun mmkn olduuna hkm olunamaz. Fakat bundan dolay, cinlerle irtibat konusunu inkr etmemek gerekir. Bugnk ispiritizmaclar (ruh arma seanslar dzenleyen kimseleri) cincilerden sayabiliriz. Sihrin en mehur blm, kaydedilen bu grupta toplanmaktadr.

20

H. Tanyu, TDV. slm Ans. 6/502.

4- Hayli hakikat gstermek, el abukluu, gz balamak eklinde yaplan sihirlerdir (llusion). Bunlara sihirden ok hokkabazlk, abeze ad verilmektedir. Bunlarn asl, duyu organlarnn aldatlmasdr. Bu, tpk vapurda giden kimsenin shili hareket ediyor gibi grmesidir. Buna Arapa hz bil-uyn, yani gz bacl denilir. Gz bacln, daha gizli olan ruhsal birtakm etkilerle ilgisinin bulunmas da mmkndr. 5- Baz letlerden yararlanlarak birtakm acyip eyler gstermek sretiyle yaplan sihirdir. Firavunun sihirbazlarnn bu tr bycler olduu sanlmaktadr. Rivyet edildiine gre bunlar, zel srette yaptrdklar deneklerin ve iplerin iine cva doldurmular, hnerlerini gsterecekleri alan da daha nce alttan ate yakarak stmlard. Bu ipleri ve denekleri halkn gznde topran zerine atnca, alttan atein, stten gnein tesiriyle cva genlemi, bundan dolay ipler ve denekler kmldamaya balamt. Halk da bunlar hareket ediyor sanmt. Bylece Firavunun sihirbazlar btl gerekmi gibi gstermeye kalkmlard. Zamanmzda teknik ve fennin gelimesi sebebiyle bunlara birok rnek verilebilir. Gnmzde sihirbazlar, teknolojiden yararlanarak gsterilerinde daha ok zel letler kullanrlar. 6- Baz illar, ya da baz cisimlerden yararlanlarak yaplan sihirlerdir. By yaplacak kimseye esrar, morfin gibi eyler iirmek sretiyle akl elinir. Hasan Sabbahn, kendisine balad zel cemaatini (hahleri) uyuturucular kullandrmak sretiyle etkiledii tarih rneklerden biridir. Dklar, kadavra paralar, kan ve cinsiyetle ilgili her eit nesne sihirbazn kulland eylerdendir. Bunlarn bir zellii de dinen pis saylan eyler olmalardr. Mesel necis olan pislii, byc ila olarak kullanr. Ayrca, bylenecek kiinin vcudundan alnacak herhangi bir ey, sa teli, trnak vs. de sihir yapmnda kullanlr. 7- Dinleyicileri yaldzl szlerle kandrarak, onlarn gnllerini elmek sretiyle yaplan sihirdir. Bu eit byde sihirbaz arlatanlk yapar, eitli ekillerde kendini metheder, karsndakini kendine celbeder, muhtabnn hislerine etki ederek yapacan yapar. sm-i zam bilirim der, cin arrm der, duruma gre hnerden, sanatndan, kudretinden, kermetten, nfuzdan, ticaret ve menfaatten bahseder; sonunda karsndakini dolandrr. Kalp elmenin etkisi eitli ve byktr. En dsinden en mahretlisine kadar dolandrcln eitleri, sihrin ou, ya da hepsi bununla ilgilidir, denilebilir. 8- Sz tayarak, kovuculuk (nemmamlk ve gammazlk) yaparak insanlar birbirine drmek, bylece kendi hesabna kar salamak da by kapsamndadr. Bunlar, yalan haberler, iftiralar, dolayl ve vastasz tahrikler, telkinlerdir ki, sihrin halk arasnda en yaygn olan ksmdr.21 By yapmak isteyen sihirbazlarn, Allahn yasaklad birtakm fiilleri ileyerek eytan ya da cinlere yaklamak istedikleri nakledilegelen hususlardandr. Tarih boyunca bu tr kimseler yldzlara taparak, Allah'a irk koarak, eytan vp ona tapnarak eytann yardmn temin etmeye almlardr. eytann da pislikte, erde, fenalkta kendisine en uygun olan kimseleri dost edindii muhakkaktr. Ancak eytann, tevhid ehli mmin kullara kar, bu tr mrik ve mflis insanlara yardm ne kadar tesirlidir? Bunlar, Allahn iyi kullarna zarar vermeye muktedir olabilirler mi? Hemen ksaca cevap verelim ki, eytan ve yandalar Allah ve Raslnn yolundan gidenlere, Kurn- Kerime smsk sarlanlara hibir ekilde zarar veremezler. Bu husus, Kurn- Kerimde haber verilmitir (14/brhim, 22; 15/Hcr, 42; 16/Nahl, 99; 17/sr, 65). Buraya kadar kaydedilen hususlardan sihrin balca iki ksma ayrldn grmekteyiz. Birinci ksm, srf yalandolan ve kandrmacadan ibaret olan sz ve fiillerle ortaya atlan by eididir. kinci ksm da az ok var olan bir gerei siistimal ederek yaplan sihirlerdir. Cinlerle ilgili olarak, yukardaki sekiz maddelik sihir eitlerinden nc srada yer alan blm, nemlidir. Dier gruplarda yer alan sihir eitlerinin gnmzde artk astronomi, astrofizik, kimya, fizik, biyoloji, tp, eczaclk vs. gibi mspet bilimlerle, edebiyat, psikoloji, parapsikoloji, hitabet ve sosyoloji bilimlerinin meguliyet alanna girdii de bir gerektir. Bilim ve fennin, dncenin gelimesiyle artk gnmzde insanlar, gemite sihir olarak adlandrlan, halkn kandrlmasna vesile klnan birok olayn sebebini bilmekte, bunlarn aklamasn yapabilmektedirler. Haberleme ara ve gerelerinin son derece yaygnlat gnmzde artk insanlar, duyduklar her eye kr krne inanmamakta, bunlarn asln ve gereini aratrmaktadrlar. Yine gnmzde halk, sihirbazlarn yaptklar ou eyin duyu organlarnn yanltlmasna dayandn, kendisini seyreden ya da kendilerine program yaptranlarn verdikleri para olmadan sihirbazlarn, byclerin karnlarn bile doyurmaktan ciz olduklarn bilmektedirler. Gemite sihir ya da by olarak takdim edilen pek ok olay, artk msbet bilimlerin ilgi alanna girmi, sebebi, mhiyeti, sonucu aklanabilir konuma gelmitir. Yukarda saydmz sihir eitlerinin ikinci grubu olan gl ruh sahiplerinin bysyle ilgili olarak mfessirlerin kaydettii baz hususlar vardr ki gnmzde bunlar kabul etmek, pek mmkn grnmemektedir. Mesel bu gruba giren gl ruh sahibi kimsenin, kendi bedeninin dnda etki edebilecek kadar irdesinin glendii, eyada, hayvanlarda, insanlarda kendi vcuduymu gibi tasarruf yapabildii, diledii zaman bakalarnn bnye ve eklini deitirebildii, insan ldrecek, diriltecek ya da szgelimi eek haline getirebilecek hner elde edebildii, havada uup suda yryebildii ileri srlmektedir. Artk amzda, bir eyaya ya da insana dokunmadan, ya da belli fizik kanunlara gre alan aralarn yardm olmadan uzaktan etki etmenin mmkn olduunu ileri srmek ok gtr. Bu husus, son derece tartmaya msit bir konudur. Biyoenerji olaynda olduu gibi, makul bilimsel bir aklamas mevcut olmaldr. Bir eyay
21

Fahreddin Rz, Tefsr-i Kebir (Meftihul Gayb) Terc. c. 3, s. 266-273; Elmall, c. 1, s. 367-369; A.Osman Ate, a.g.e. s. 221-224.

dokunarak kaldrabilir, yerini deitirebilir, ya da imha edebilirsiniz. nsan da buna dhildir. Ancak, gnmzde onlara uzaktan tesir etmenin, zarar vermenin, ya da imha etmenin yollar bellidir. Ya top-tfek vs. atarsnz, ya uakla, fzeyle bombalarsnz, ya da lazer vs. gibi nlarla alan silahlar gelitirerek elinizi dokunmadan hedefiniz olan varl imha edersiniz. Veya o eya ya da canl nlarla bombardmana tbi tutarsnz. Onu hasta eder, veya lmne sebep olursunuz. Uzaktan kumandal bombalarla, evinde oturan birini, uakta veya arabasnda yolculuk yapanlar havaya uurabilirsiniz. Gemite sihir olarak nitelendirilebilecek bu olaylarn hemen hepsinin bilimsel bir aklamas mevcuttur. Eer insanlar uzaktan by ve sihir yoluyla ldrmek mmkn olsayd, dnyann drt bir yanna datlm, srlm, katliama, soykrma uratlm yahdiler, sihir ilerini en iyi bilen bir millet olarak bunu dmanlarna tatbik eder, onlarn bask ve zulmlerinden kurtulurlard. Halbuki tarih bize bunun aksini sylyor. Bu adan sihir yoluyla insanlara zarar vermek, onlar ldrmek hususundaki iddialar, dmanlarndan sava vs. yollarla dorudan intikam alamayan, onlarn karsna kamayan, ezilmi, malup olmu zavall kii ve toplumlarn, hasmlarnn kalbine korku salmak, onlarn zararlarndan emin olmak maksadyla aresizlik iinde bavurduklar, snp teselli aradklar bir husus olmaldr. Yukarda da belirtildii gibi, sihir ve bynn sriloullar, Srynler gibi gsz toplumlarda, ilkel kabilelerde yaylmas, Msrda, randa Bbilde tevhid devirlerinde yasakland iin el altndan gizli gizli devam etmesi, bu grmz destekleyen hususlardandr. nsana hayat vermek, ya da onu ldrmek, ancak Cenb- Hakkn irdesiyledir. Bu i, Allahn elindedir ve Onun emriyle meydana gelmektedir. nsanlarn ya da baka nesnelerin bu hususta, sebep olmaktan teye bir fonksiyonu yoktur. Bu konularda insan diler, Allah da onun sonucunu yaratr. Bu sebeple, ldrmek maksadyla bir insana ate eden kimse de, Allah dilemedike karsndakini ldremez. Kurun seker, isabet etmez, ldrc ekilde yaralayamaz vs. sebeplerden dolay kii bu arzusuna eriemez. ldrme ve diriltmenin Allah'a ait olduuna dair birok yet vardr. Mesel: Dorusu, dirilten ve ldren Biziz. Hepsinin gerisinde de Biz kalrz. (15/Hcr, 23) Ksacas herhangi bir zahmet, tehlike ya da gayret ve almaya girmeden oturduu yerden by yaparak bir kimsenin hasmlarn bertaraf etmesi, imha etmesi szkonusu deildir. Bu, snnetullaha, Allahn kinata koyduu deimez tabi kanunlara ve irdesine aykrdr. nsanlar asndan bu, mmkn de deildir. Eer byle bir ey mmkn ve ciz olsayd, Hz. Peygamber, dmanlaryla savaa kmaz, ordular tertip etmez, mslmanlar kendilerini tehlikeye atmaz, ehid vermezlerdi. Hasmlarn daha kolay ve zahmetsiz, tehlikesiz olan bu yolla ortadan kaldrmaya alrlard. Yahdiler, hristiyanlar, mrikler, mnfklar, slm dmanlar da bu yolla Hz. Peygamberi, sonralar mslmanlarn liderlerini, komutanlarn ortadan kaldrmaya muvaffak olurlard. Halbuki byle bir ey szkonusu olmamtr. Hz. Peygamber, dmanlarnn karsna silahyla, ordusuyla kt gibi, dmanlar da Onun karsna silahlaryla, askerleriyle kmlar ve arpmlardr. Sihirbazlarn, eyalarn eklini deitirebildikleri, bir insan eek yapabildikleri iddias da artk gnmzde komik kabul edilen bir husustur. Bunun mmkn olamayacan herkes bilir. Bir canlnn anatomisini deitirmek, onu baka klklara sokmak, onun hayatna son vermek demektir. Bu, Kuranda mesh diye bahsedilen olaydr ki, bunun gerekleebilmesi, ancak Cenb- Hakkn kudreti dhilindedir. Allahtan baka varlklarn, kendileri de ciz birer varlk olan sihirbazlarn bunu yapabilmesi mmkn deildir. Gnmzde, artk havada umann, denizde yrmenin de orijinal bir taraf, sihir diye nitelendirilebilecek bir yn kalmamtr. Sradan insanlar bile, biraz pilotluk eitiminden sonra uabilmekte, kanat, ya da parat takarak tehlikesizce aalara szlmekte, ayana deniz paleti takan herkes bir motorun arkasndan iple tutunarak denizin stnde sratle kayabilmektedir. Bunlarn, tabiatta mevcut olan birtakm denge kanunlarna bal olduunu da herkes idrk etmektedir. Bu adan, biz burada, cinlerle irtibat kurmak sretiyle yapld iddia edilen byler zerinde duracaz.22 Bynn Etkisi Var mdr? Sihir ya da bynn insanlk tarihinde fiilen var olduu, Bbil dneminden beri bilinip baz eitlerinin uygulandn biliyoruz. Ancak, sihirbazlar, bycler tarafndan eitli maksatlarla yaplarak baz etki ve sonular iddia edilen, kendilerine dier insanlardan stnlk, ayrcalk, madd-mnev kar salad grlen sihir ya da bynn insanlar veya eya zerinde gerekten tesiri var mdr? Bu soruya tarihten bu yana ak, net ve kesin bir cevap zerinde uzlalamad grlmektedir. Sihrin eitlerinden bahsedilen blmde sonu olarak sihrin balca iki ksma ayrldn, bir grubun srf yalan-dolan, ktlk, gz boyama ve el abukluu, gz bacl trnden eyleri ierdiini, dier grubun da bilimsel, teknolojik baz gereklere dayandn ve bu bilimsel gereklerin istismar edilmesi sretiyle ortaya konulan baz olaylar kapsamna aldn belirtmitik. Bu durumda birinci grup sihir ya da bynn hibir ekilde gerekle ilgisi olmad ortaya kmaktadr. kinci grup sihirde ise, baz bilimsel gerekler yer almakta, eya ya da Allahn tabiatta yaratt baz kanunlarn zellik ve inceliklerinden yararlanld, bunlarn kt maksatlarla kullanlarak irk ve kfre let edildii grlmektedir. Bu adan, birinci gruba giren ve asl olmayan, yalana-dolana dayanan sihrin herhangi bir tesirinin olmayaca
22

A. Osman Ate, a.g.e. s. 224-229

aktr. kinci gruba giren sihirlerin birtakm bilimsel gerekleri iinde barndrdn belirten baz limler, bu eit bylerin tesir edebileceini sylemilerdir. slm, sihirle uramay, by yapmay irk ve kfr derecesinde bir fiil saym, bu konuda ok iddetli bir tutum sergilemitir. Bu adan, sihir ya da by kitaplarnda yer alan ve az ok bilimsel bir gerei olduu ileri srlen, insanlara ve eyaya tesir ettii iddia olunan bu sihirlerin hurfe mi yoksa gerek mi olduunu deneyerek, tecrbe ederek ortaya koymaya da cesaret edilememi, gnmze kadar bu konuda kesin ilm sonulara varlamam olduu kanaatindeyiz. Kurn- Kerimde yer alan yetlerle, baz hadislere dayanan bir ksm slm limleri bynn bir hakikati olduunu ve tesir ettiini, bunun errinden Allah'a snmak gerektiini sylemilerdir. Mutezileye ve ehl-i snnete mensup baz limlere gre ise by, gerek deildir. Sihir diye bir ey yoktur. nsan hibir ekilde, dokunmadan bakasna etki yapamaz. Ancak mutezile ve baz ehl-i snnet limlerinin, bir kimseye dokunmadan etki edilemedii grnn, devirlerindeki fen ve teknik uygulamalarn, amzdaki seviyeye ulamam olmasndan dolay bu ekilde ortaya konduu da bir gerektir. nk gnmzde fizik birtakm yollarla, ses dalgalar, elektrik, kzl ya da mor tesi nlar kullanlarak eyaya ya da herhangi bir insana etki etmenin mmkn olduu anlalmtr. Artk zamanmzda ses, k, elektrik dalgalaryla el demeden birtakm cihazlar altrlabilmektedir. Tv., uydular, uzaktan kumandal silahlar, fzeler vs. ara ve gereler buna bir rnektir. Ancak bunlarn fizik birtakm kanunlarla, bilimsel yollarla yapld, bir sihir ya da by olmad ortadadr. Ehl-i snnet limlerinden mam Eb Hanife, Eb Bekir er-Rz, bn Hazm, Eb Cfer el-Esterebz,ye gre bynn asl yoktur. Hepsi gz boyamadan ve insanlar aldatp kandrmadan ibarettir. Yine kaydedildiine gre, ehl-i snnet limlerinin bir ksmna gre by vardr. Bunlara gre, baz kimseler riyzet, isimlerin ve rakamlarn zellikleri, efsun ve uzlet gibi yollara bavurarak baka varlklar zerinde etki yapabilecek duruma gelebilirler. Cinlerin ktleriyle temas kurup onlar araclyla olaanst eyleri yaratan yine Allahtr. Sihirbaz, bysyle bir olayn sebeplerini bir dorultuda dzenlemeye sevkeder. O isimlere ve rakamlara o zellikleri veren de Allahtr. Bylece her iin fili Allah olmaktadr.23 Sihir konusunu, birtakm samalklardan, aslsz uygulamalardan ve hurfelerden arndrarak Kuran ve sahih snnetin nda dnrsek, limlerimizin de belirttii gibi, bunlardan bir ksmnda gerek pay olmaldr. O halde sihrin bu gerek ksm ve tesiri nedir? Kanaatimizce bu, gnmzde gemi asrlara nispetle gayet iyi bilinen ve kullanlan telkindir. Telkin, yaldzl szlerle, aldatc davran ve yalan-dolan haberlerle muhtabn kafasn ve gnln bulandrmak, fikirlerini elmek, kanaatini deitirmek ya da arzu edilen gr veya kanaate sahip olmasn salamaktr. Telkin, gnmzde sz, propaganda, yaz, resim, film, mozik, spor, yalan haber vs. yollarla ok modern bir ekilde yaplmaktadr. Bunun iin kaset, disket, cd., bant, resim, yaz, tv., telefon vs. aralarla muhtaba ulalmakta, onun fikirleri elinmekte, belli bir kanaate sahip olmas temin edilmektedir.24 Tbir cizse kii, yava yava artlandrlmakta, beyni ykanmakta, yani bylenmektedir. Bu ekilde telkin sahiplerinin istei dorultusunda, insanlara dorular yanl, yanllar doru, hak btl, btl hak, yalanlar doru gibi gsterilmekte, kabul ettirilmektedir. Gemite bir insan ya da cin eytannn, sihirbaznn bir ya da birka kiiyi, bir kabile veya site halkn byleyip kandrarak kfre gtrebilmesine karlk, gnmzn modern sihirbazlar, sahip olduklar iletiim aralaryla milyonlarca insan, az geli(tiril)mi veya geri braktrlm toplumlar, uluslar, chil kitleleri istedikleri biimde artlandrmakta, zehirlemekte, yalan yanl fikirler empoze ederek, kendi benliklerinden koparmaya almaktadrlar. Yalan haberler, reklmlar, seks filmleri, pembe diziler, spor ve zellikle futbol malar, mzik vs. yollarla insanlarn beyinleri dumra uratlp uyuturulmakta, insanlar dnemez, doruyu yanl, faydaly zararly ayrt edemez hale getirilmektedir. letiim ara ve gerelerinin youn basks, sihirleyici, byleyici gc altnda insanlar cinsel ihtiyalaryla midelerinden bakasn dnemez, akl ve irdelerini kullanamaz, silkinip kendilerine gelemez duruma sokulmaktadr. Bu gerei inikr edemediklerinden Batllar bile, tv.ye magic box (byleyici kutu) demektedir. Eski byclerin/sihirbazlarn yerini alan tv., seyirciyi efsunlayp hipnotize etmekte, aptallatrmaktadr. Bu sihirli iletiim gcnn sahipleri ve ynlendiricileri, karlarn tehlikede hissettikleri anda kamuoyu oluturmakta, halk kitlelerini harekete geirerek hkmetleri devirmek, ya da onlara arzuladklar kararlar aldrtmak istemektedir. Eski ve Modern Bynn Etkisi in Bir rnek: Kar-Koca Arasn Ayrmak: ...Onlar kar ile koca arasn aan eyleri reniyorlard... (2/Bakara, 102) Gemite, eytan karakterli kiiler ya da sihirbazlar, insanlarn, kar-kocann, akrabalarn arasn amak iin snrl apta faliyette bulunabilmekte, dnya apnda dnld zaman kk zararlara sebebiyet vermekteydiler. Bunlar, belki bin bir eytanlk ya da kurnazlkla, halktan yana grnerek kary kocasna, kocay karsna kar kkrtp aralarna geimsizlik sokmakta, belki ayrlmalarna sebep olmaktaydlar. Kim bilir, kadnlarn kulaklarna kocalarnn kendilerini sevmediini, aralarnda baka bir kadn bulunduunu, ya da kocann kendisine hakszlk yaptn, yeterli
23 24

Fahreddin Rzi, Meftihul-Gayb Terc. 263; S. Ate, Yce Kurann ada Tefsiri, 1/209; A. Osman Ate, a.g.e. s. 232 brahim Canan, Ktb-i Sitte Tercme ve erhi, 8/88

gezdirmediini, gzel giydirmediini, istenildii ekilde yedirmediini, ona kar cimrilik yaptn fsldyorlar, huzursuzluk ve mnkaalara, mutsuzluklara sebep oluyorlard. Kocann kulaklarna, karsnn kendisini istemediini, evlenmeden nce bir bakasn sevdiini, zorla kendisiyle evlendirildiini, hl o eski ahs sevdiini, karsnn onunla iliki kurduunu sylemekte, ya da hanmn ev ilerini iyi yapmyor, gzel yemekler yapmyor, israf ediyor... gibi araya krgnlk ve kzgnlk sokacak dnceleri fsldyor, vesvese veriyordu. Bylece huzurlu ve mutlu ruhlar, gnller altst oluyor, canlar sklyor, ruhlar daralyor, sonu ayrlklarla neticelenecek fcialar meydana getiriyor, yavrular ana-babal ksz brakabiliyorlard. Gnmzn modern ve ok daha gl bycleri, artk gizli gizli kiilerin kulaklarna fsldayarak onlar bylemiyorlar. Onlar, toplumlara, ftratlarnda ve benliklerinde yer almayan, deerlerine zt fikirleri ve hevlara ho gelecek zgrlk anlaylarn pompalyorlar. Kadn-erkek eitliini, kadnlarn ezildiini, horlandn, kocalarn onlar ezdiini, erkeklerin onlar kle haline getirdiini, kzlarn evlenip koca kahr ekmeye, ocuk dourup bakmaya, bytp terbiye etmeye mecbur olmadklarn, evlilik denilen kurumun kutsal olduuna inanmaya gerek olmadn, cinsel zgrlk olmas gerektiini, iffet, nmus, bkirelik gibi kavramlarn gereksiz ve bo eyler olduunu, kadnn da istedii zaman, istedii sre, istedii erkekle serbeste yaayabilme hakk olduunu, onun da erkek gibi her ite alp kazanarak zgrce harcayabilmesi gerektiini sret-i haktan grnerek, gya kadnlarn hakkn savunarak, uursuz kesimlere telkin ediyorlar. Onlar artlandryor, bylyorlar. Bunun sonucu olarak ileler kyor, kar-koca arasnda kavga ve grltler, nifak tohumlar atlyor, boanmalar oalyor, yaps ve salaml ileye dayanan toplumlar atrdyor. Salkl nesiller yetitirebilmek imknsz hale getirilmek isteniyor. Zina, fuhu, ve benzeri irkinlikler, Allahn haram kld fiiller yaylyor, ahlken k balyor. Toplumlar zayflyor, insanlarn ftratlar yozlayor, kimlik ve benlikleri kayboluyor, baka toplumlarn ve devletlerin hkimiyeti altnda yok olmaya aday hale geliyorlar. Boanmalarn oran konusunda, tv. ncesi ile tv. sonras karlatrmal istatistikler, olayn vehmetini ve modern bynn etkisini belgeler. i gc gzel gzkerek fitneye sebep olmak, erkekleri tahrik etmek, kkrtmak olan, ada hile ve aldatma ara ve eleri olarak eski sihirbazlarn deneklerinin yerini tutan kozmetik rnler, fotoraf hileleri, vcutlar tehir eden giyinmeler/soyunmalar, mzik ve dansn katklar vb. ile erkekleri byleme iini baaryla gerekletiren sanat, yldz denilen aktrist ve arkclarn eski zamandaki byc kadnlara, cadlara benzerlikleri deerlendirilmelidir. Bu starlar/sanatlar (!) izlerken, erkek, onlar kendi karsyla ister istemez mukayese etmekte, ahlksz kadnlarn teknikle takviye edilen, eytann nefislere, olduundan ok daha gzel gsterdii yalanc gzelliine vurularak karsndan souyabilmektedir. Yine, yakkl ve az gzel (byleyici) lf yapan aktrler, arkclar kadnlar teshir edip bylemekte, o da kocas ile filmdeki, pembe dizideki, magazin adl by showlardaki eytann allayp pullad olanla/jnle, kendi kocasn karlatrmakta, etkisinde kald bu bynn bedelini, gnlk hayattaki atrdayan yuvasyla demektedir. Gnmzde sanat, ada by arac olarak kullanlmakta, sanat da modern byc roln stlenmektedir. Sanat, ruhun gzelliklerinin da yansmas olmaktan karlm; toplumlar madd ynden smrme, mnev ynden de uyuturma grevi alm emperyalizmin cadsdr. Bu irkin bycnn kendisini gzel gsteren maskesinin srtan makyajn gremeyen gfil genler, yalanc gzelliine k olduklar bu cadnn kollarna atlr atlmaz can vermekteler. imdi sanat adl bu cad, bysyle arkasndan koturduu genlerin ruhunu almakla yetinmemekte, bu cinyetten nce kendi tanrlna iman ettirip kendine taptrmakta. Bize den grev, gcmzn yettii oranda, ii ilhlk taslamaya kadar vardran bu bycnn maskesini drmek ve evremizdeki kurbanlarn azaltmak iin almak. Bunun da yolu, maskesini takarak onun roln oynad gerek gzeli insanlara tantmaktan geiyor. Sahtekrlar ne ile kandracaklarsa, o eyin gereini hakkyla tanmayanlar kandrabilirler sadece. Gerein apak ortaya kmas gerekir ki sahtekr btl eriyip yok olsun.25 Bu ynyle, modern sihirbazlar ve bycler tarafndan uygulanan, toplumlara yneltilen sihrin ne kadar etkileyici ve tahrip edici olduu, ileleri ykmada, kar ile kocann arasn ayrmada ne kadar gl rol oynad ortadadr. Bunlarn errinden, zararndan emin olabilmek iin de her eyin yaratcs Yce Allah'a sk skya balanmak, Onun emir ve yasaklarna kulak vermek, gnderdii Kitabna ve Peygamberinin tavsiyelerine uymak, fitne saan ortamlardan saknmak, insan ve cin eytanlarnn kulaklarmza fsldad telkinlere kaplmamak gerektii aktr. Politikaclarn yalan vaatleriyle halk nasl byleyip kandrdklar, medyann nasl ak kara, karay da ak gsterdiini ve toplumu nasl etkiledii ortadadr. Hz. Peygamberin bu konuda: Belatl szlerden bir ksm sihirdir. (Buhr, Tb 51, Nikh 47; Mslim, Cuma 47) buyurmas da konuyu kavramamza katkda bulunmaktadr. Byle ykc tesirleri olabilen sihrin tesirinden korunabilmemiz iin Kurn- Kerimde bir sre yer almaktadr: De ki: Yaratklarn errinden, bastrd zaman karanln errinden, dmlere nefes eden byclerin errinden, hased ettii zaman hasedinin errinden, tan yerini aartan Rabbe snrm. (113/Felak, 1-5) Bu srede konumuzla direkt ilgili yet udur: dmlere fleyip tkren byc kadnlarn errinden (113/Felak, 4) Dmlere fleyen kadnlar ifadesiyle, sihir yapmak iin baladklar dmlere fleyen kadnlar kast edilmitir. Bu ibre, erkeklerin kadnlara dknlnden yararlanp, naz ve ive ile onlarn
25

Ahmed Kalkan, Sanat Bilinci, s. 7.

zihinlerini elerek istedikleri gre dndren kadnlar eklinde de anlalmtr. Bunlar, dm gibi almas zor olan erkekleri naz ve iveleriyle fikirden fikre dndrrler. Bylelerin, erkeklerin fikirlerini elmek iin dktkleri dil, yaptklar ive, erkeklerin dm gibi dncelerini fleyerek zmeleri, onlar eitli fitnelere drmeleri eklinde de tefsir edilmitir (Bkz. Fahreddin Rzi, Elmall ve S. Atein Tefsirleri, Felak sresi tefsiri). yetin bu ekilde yorumlanmas, telkinin sihir olduuna, sihrin de telkinden ibaret olduuna dair yukarda kaydettiimiz hususlara uygundur. slma ramen mslmanlarn iinde icr-y faliyet gsteren byc ve sihirbazlarn, kayna Bbil, sur, Eski Msr, yahdilik vs. gibi slm ncesi kfr ve irk dnemlerine ulaan efsun, tlsm ve byleri, onlara slm bir kimlik vermek sretiyle mslmanlarn chil halk tabakas arasna yaydklar bilinmektedir. Bunda da en ok amanlar, budist rhipler, maniheist din adamlar, yahdiler rol oynam, kar gelemeyince, ellerinde mevcut birtakm tlsm, efsun, vefk vs. by cinsinden hurfeleri slma sokmaya alarak, bu yce dini tahrif etme, Kuran topluma, anlalmaz bir sihir kitab olarak alglatma yoluna gitmilerdir. Bylece Kuran hkmsz brakma ve Onun denetiminden uzak kalan toplumlar zerinde eski hkimiyetlerini srdrme maksad gtmlerdir. Bunu gerekletirmek iin, yetlerden, hadislerden, esm-i hsndan, baz slm dulardan yararlanmlar, bunlar istismar ederek by yapmada kullanmlardr. Halbuki slm byy yasaklam, bunun irk ve kfr olduunu bildirmitir. Cinci olduunu iddia eden muskac, frk ve bycleri hoca sfatyla adlandrmlar, dinin irk ve kfr kabul ettii bu sahtekrlklar, mslmanln sahip kt imaj vererek dine byk darbeler indirmilerdir. Grld gibi, dmlere fleyenler, slm iptal ederek, Kurn- Kerimi devre d brakmak isteyen, iine sokuturmak istedikleri hurfe ve bylerle tevhid dinini tahrif etme arzusunda olan slm dmanlardr. Kurn- Kerimin inmesi ve slmn bunlarn faliyet alanlarnda hkim olmasyla menfaatleri haleldr olmu bu tr kimseler, hem intikam almak, hem de eski smr arklarn iletmeye devam edip, bu zavall halk penelerinde tutmak iin sihre meriyet kazandrmak istemilerdir. Yce Allahn, dmlere fleyenlerin errinden kendisine snlmasn isteyerek, mminleri onlarn bu sinsi ve ok tehlikeli faliyetlerine kar uyarmasna bu adan da bakmak gerektii kanaatindeyiz. Ksacas dmlere fleyerek sanat icr eden sihirbaz ve byclerin asl tehlikesi, Kuran ve islm tahrif etmeye ve onlar kt amalarna ynelik istismar etmeye ynelik faliyetleridir. Kurn- Kerim indii zaman, dnyada mevcut tm toplumlarda olduu gibi, chiliye Araplarnda da karanlk korkular vard. Onlar, gece karanlnda cinlerin ortaya kp kendilerini arpacaklarna inandklarndan geceleyin bir dereye indiklerinde o derenin en byk cinine snyorlar ve bylece gven iinde olduklarna inanyorlard. Yine bu dnemde Araplar arasnda, insanlar hasta yapmak, onlar istedii yne sevketmek, onlara zarar vermek amacyla sihir yapan erkek ve kadnlar vard. Bunlar by yaparken, okuyup fleyerek dm balarlard. Yine toplum iinde, haset eden insanlarn nazarlarnn deeceine inanlr ve bunun iin eitli tlsmlara, hurfe yollarna bavurulurdu. Bu adan bu yetlerin amac, gecenin karanlnda cinlerin arpacan, yahut byclerin insana zarar vereceini veya mutlaka gz deeceini anlatmak deil; tek kuvvet ve kudret sahibinin Allah olduunu, Ona sndktan sonra hi kimsenin ve hibir eyin zarar veremeyeceini, bakasna deil; yalnz Allah'a snmak gerektiini anlatmaktr.26 Cinlerin insanlara zarar verebilecei, arpaca, by yaparak cinler vastasyla dier insanlarn etki altna alnp istenilen yne sevkedilecei, ldrlebilecei, hastalandrlabilecei, hayvan ekline dntrlebilecei iddialar, chiliye dneminin birtakm yanl kanaatleri olmaldr. Bize gre, gnmzde baz bilim dallarnca da kullanlan hipnoz vs. yollarla telkin, ikn, artlandrma, beyin ykama durumlar hri bir insann irdesinin etki altna alnmas sz konusu deildir. Bir insan, bir konuda u ya da bu yolla ikn olabilir, etki altnda kalabilir, ama att her admda, her davrannda cz irdesini kullanmas sz konusudur. Deli deilse, irdesini kulland eylerden de sorumludur. nk Allah, irdesini hayr ya da erde kullanmakta serbest brakm, insann davranlarndan sorumlu tutulacan bildirmitir. Ayrca bir insann hipnoz vs. yollarla devaml bir srette telkin altnda tutulup, bakasnn emri altna girmesi de mmkn olmamaldr. nk bu durum, bir nevi uyku halidir. Bir kimseyi irdesi dnda hipnotize etmek de mmkn deildir.27 Bu sebeple de cinlerle irtibat kurarak ya da onlar emri altna alarak, bakalarn ldrecek, einden boattracak ya da birisini istemedii bir kimseye k edecek davranlar yaptrtabilmek pek mmkn deildir. Bu iddialarda bulunanlar, ilgili ahsla dorudan irtibatta bulunup onlara sz vs. yollarla telkinde bulunmuyorlar. Yazdklar birtakm muskalarla ya da yaptrdklar birtakm hurfe mahsl, Bbil, sur, Sryn kalnts bylerle hedef ahs etki altna alabildiklerini ileri sryorlar. Bu iddialarn desteklemek iin de cinleri kullandklarn, onlarn kendi emirleri altnda bulunduunu iddia ediyorlar. Cinlerin insanlarn emrine girmeleri mmkn olmadna gre, geriye bu iddiada bulunan sihirbaz ve byclerin cinler ve eytanlarla dost olmalar kalyor. Bu durumda, bu tr kimselerin cin ve eytanlarla irtibat kurduklarn kabul etsek bile, baka insanlar hasta ettirip hatta ldrebileceklerini, onlar tesir altna alp istedikleri her eyi yaptrabileceklerini kabul etmek

26
27

zzet Derveze, Tefsrul-Hadis 1/197-198; S. Ate, a.g.e. 11/191 Tahir rs zakka, Gerein Diriliine Kap Hipnoz, s. 158/159

de mmkn deildir. nk hayat veren ve ldren yegne g Allahtr. Bunlar Ona mahsus fiillerdir (Bkz. 2/Bakara, 258; 15/Hcr, 23). Ayrca insann koruyucu melekleri (hafaza melekleri) olduunu da hatrdan karmamak gerekir. Cin ya da eytanlarn bu konuda bir gc ve fonksiyonu yoktur. Kurn- Kerimin eitli yerlerinde Yce Allah, Kullarmn zerinde senin bir nfzun olamaz. Ancak sana uyan sapklar bunun dndadr (15/Hcr, 42; benzer ifade iin bkz. 14/brhim, 22; 16/Nahl, 99; 17/sr, 65) buyurarak bu hususa iaret etmitir. O zaman kfir cin ya da eytanlarn insanlar zerindeki etkisi, gc, sadece onlar doru yoldan saptrp azdrmak, haram ve yanl yollara sevkederek, Allahn kendilerine buzetmesini temin etmek iin kalplerine vesvese vermek, kt telkinlerde bulunmaktr. Bu adan cin eytanlar ile, insan eytanlar ayn grevi yapmakta, her iki grup da telkin yoluyla insanlar etkilemeye, tesir altna alp kandrmaya almaktadrlar. eytanlarn insanlara vesvese verdii, onlarn insann gnlne getirdii bu vesveselerin, gizli fsltlarn errinden, kandrmasndan Allah'a snmak gerektii Kuranda haber verilmektedir (6/Enm, 112, 121; 41/Fusslet, 36). En-Ns sresinde ise bu konuda yle buyrulmaktadr: De ki: nsanlardan ve cinlerden ve insanlarn gnllerine vesvese veren o sinsi vesvesecinin errinden, insanlarn lh, insanlarn Hkmrn ve insanlarn Rabbi olan Allah'a snrm. (114/Ns, 1-6). Yine Kuran, eytann kymet gn Allahn huzrunda yle diyeceini haber vermektedir: olup bitince eytan, dorusu Allah size gerek vaad etti. Ben de vaad ettim, ama sonra caydm. Esasen sizi zorlayacak bir nfzum da yoktu; sadece ardm, siz de geldiniz. O halde beni deil; kendinizi knayn. Artk ben sizi kurtaramam, siz de beni kurtaramazsnz. Beni Allah'a irk/ortak komanz daha nce kabul etmemitim. Dorusu zlimlere can yakc bir azap vardr der. (14/brhim, 22) Yine bu konuda: Dorusu eytann iman edenler ve yalnz Rablerine gvenenler zerinde bir nfzu yoktur. Onun nfzu sadece, kendisini dost edinenler ve Allah'a irk/ortak koanlar zerindedir. (O, sadece onlar kandrabilir). (16/Nahl, 99-100) buyurulmutur. Bu yetten cin ya da eytanlarn telkin ve vesveselerine irk koanlarla eytan dost edinen gnahkr kimselerin kaplabileceini anlyoruz. ster byc, ister sihirbaz tarafndan gnderilsin, ister cin ya da eytan kendisi gitsin, kulana fsldayarak, gnlne vesvese vererek etki altna ald kimse, demek ki eytann dostudur. Ona dost olann da u veya bu zorlamayla deil; yukardaki yette (14/brhim, 22) kendisinin de itiraf ettii gibi zgr arzu ve irdesiyle bunu yapt, eytann telkinine kapld aktr. Bu durumda da uranlan zarardan sorumlu ve sulu yine byc vs. deil; cz irdesini o ynde kullanan insandr. Sihirbazn sorumluluu ayr bir konudur. O zaman ister nsha (muska) yazarak, ister eitli yollarla sihir yaparak, isterse dmlere fleyerek faliyette bulunsun, byc ya da sihirbazlarn errinden Allah'a snmak gerekir. Cin ya da insan eytanlarnn erri de, insanlara vesvese vermesi, kulaklarna fena eyleri fsldamas, onlara yanl ve zararl hususlar telkin ederek dnya ve hirette hsrna uratmasdr. Nitekim Ebul-Ysr el-Pezdev, ehl-i snnet limlerinin ounun, cinlerin vesvese vermek sretiyle insanlara etkili olabileceklerini sylediklerini kaydetmektedir.28 nsan eytanlarnn telkin vs. yollarla, medyay kullanarak, ya da ferd hareket ederek, kiide, ilede, toplumda nasl tahribat yapabildiklerini yukarda aklamaya altk. Eski sihirbazlarn daha dar imknlarla hakk btl, btl hak gstererek kfr yaymaya, hkim klmaya altklar gibi, gnmzde de daha geni apta insanlar telkin altna alp gzlerini boyayarak, beyinlerini ykayarak, hakk btl, btl hak gsterip erri, fitne ve fesd hkim klmaya alan modern byc ve sihirbazlar vardr. Bunlarn zarar ve etkisinden korunmak iin Allahn yardmn dilemek, Ona snmaktan baka are yoktur. O zaman, eski sihirbazlarn da, yeni byclerin de, eytanlarn da bavurduklar yol telkindir ve hedefleri de insanlar irk ve kfre drmektir. Onlarn dnyada mutsuzlua, hirette azba uratmak, devaml ruh skntlar, stres ve bunalmlar iinde yaatarak, sonuta hastalandrp delirtmek, inkra, intihara kadar gtrmektir. Kfre ve irke, inanszla, ahlkszla sevketmektir. Buraya kadar saydmz u hususlarn errinden Yce Yaratcya snlmasn gerektirecek byk felketler olduu aktr. nsanolu bu felketlere, bu ac sonulara kendisini insan ya da cin eytanlarnn telkinlerine teslim etmesi, irdesini bu ynde kullanmas sebebiyle uramaktadr. O halde kii, suu byc ve sihirbazda, eytan ya da cinde deil; kendisinde aramaldr. Tarih boyunca Cenb- Hakkn bu konudaki Snnetinin, sihrin iptal edilmesi (tesirsiz braklmas), byclerin perian ve malp edilmesi eklinde tecell ettiini hatrdan karmamak gerekir (F. Rzi, T. Kebir, 3/273). Nitekim Kurn- Kerimde bu konuda, byc nereden gelirse gelsin, baar kazanamaz (20/Th, 69), Sihirbazlar gelince Ms onlara, atacanz atn dedi. Attklarnda Ms Yaptnz sihirdir, fakat Allah onu boa karacaktr. Allah fesatlarn/bozguncularn iini elbette dzeltmez. Sulular/gnahkrlar istemese de Allah szleriyle hakk gerekletirecektir dedi. (10/Ynus, 80-81) buyurulmaktadr. Burada konuyla ilgili olarak Hz. Peygamberden nakledilen bir hadisi kaydetmenin yerinde olacan dnmekteyiz: Hz. Peygamber, devaml iki ien ayya kimselerin, sihre inanan ve doru olduunu tasdik edenlerin, sla-i rahmi kesenlerin, khinlerin, yapt iyilikleri baa kakan kimselerin cennete giremeyeceini
28

Pezdev, Usld-Dn, s. 226; Kr. Klavuz, TDV. slm Ansiklopedisi, Cin Maddesi, 8/9

sylemitir (Ahmed bin Hanbel, 3/14, 83; 4/399). Bir dier hadislerinde ise Raslullah, sihir yapan kimsenin Allah'a irk/ortak komu olacan bildirmitir (Nes, Tahrm 19, hadis no: 4076).29 Hrut ve Mrut: Hrut ve Mrutun rettikleri Neydi? Bynn bir hakikati olduu ve tesir edebildiini ileri sren limlerin delillerinden birisi, Bakara 102. yetidir. yette geen Hrut ve Mrut isimli iki melein rettiklerinin sihir olmad aktr. ...Onlar, insanlara byy, bir de iki melee indirileni retiyorlar. buyrularak by ile meleklere indirilenin ayr eyler olduu bildirilmitir. Bu durumda, meleklere indirilen ey, bir sihir deil; fesat ve kt kimselerin elinde, kfre vesile olabilecek bir hakikat, bynn de dayand temel bir bilgidir. Ancak eytanlar bunu sihir yapmak, kfre sebep olmak iin retmilerdir. Halbuki Bbilde kendilerine bu bilgi indirilen iki melek Hrut ve Mrut, Biz bir fitneyiz, reteceimiz eyler fitneye msittir, siistimali kfrdr. Sakn sen bunu renip kt yolda kullanarak kfre girme diye t vermedike gelii gzel kimseye retmezler; siistimalden, kfr ve sihirden men ederlerdi. eytanlar ise byle yapmadlar, bunlarla herkese ktlk yapma yollarn gsterip sihir retiyorlard. ki melek zerine indirilen ey lafzyla iaret edilen bu bilgi, insanlarn kfrne sebep olan sihir ve sihirbazlarn ok yaygn olduu Mezopotamya blgesinde, Bbilde, bunlarn kfrlerine son vermek, halk saptrmalarndan korumak maksadyla indirilmitir. Bu maksatla, bynn ne olduu, hangi sebepler zincirinin dzenlenmesinden meydana geldii, insanlar Bbildeki sihirbaz kfirlerin errinden korumak maksadyla iki melee veya onlardan ilham alan iki hkmdara (melik) ilham edilmitir. Onlar da bu bilgiyi, sihirbazlarn otoritesini krp kfre son vermek, tevhidi hkim klmak maksadyla yukardaki ikazlar yaparak insanlara retmilerdir. Hrut ve Mrut, gnmze gre ok basit olan olaylarn bile bir by olarak grld Mezopotamyada, dier insanlarn kavrayamayaca birtakm olaylarn kanunlarn aklamlar ve bunu rencilerine retirken ktye kullanmamalarn sylemilerdi. Fakat Bbilliler ve Bbildeki esretleri srasnda onlardan baz garip olaylarn srlarn renen yahdiler, ksacas insan ve cin eytanlar bunlara birok hurfeleri katmlar, bir yn hayaller, vefk, tlsm vs. ortaya atarak bunlar sihir yapmada kullanmlard.30 Burada, yette geen Onlar, kar ile koca arasn aan eyleri reniyorlard. fadesinin biraz kapal olduunu hatrlatmakta yarar vardr. Baz mfessirler bu ibredeki minhm -onlardan- zamirini bu iki melee, yani Hrut ve Mruta atfetmilerdir. Bu durumda anlam, Hrut ve Mruttan, erkekle karsnn arasn aacak eyler reniyorlard eklinde olmakta ve erkekle karsnn arasn aacak eyleri insanlara bu iki melein rettii ortaya atlmaktadr. Fakat yukardaki ibrede yer alan minhm -onlardan- zamirinin Hrut ve Mruta deil de, sihr kelimesiyle, devamndaki iki melee indirilen ey ifadesine atfedilmi olduunu syleyen slm limleri de vardr. Kanaatimizce bunlarn gr daha isbetlidir. Bu durumda da yetteki bu ibrenin mns, eytanlarn, Sleyman (a.s.) hakknda uydurduu eylere uyan bu yahdi zmresi, kfir eytanlarn rettii sihir ile, Bbilde Hrut ve Mrut adl meleklere indirilen (bilgilerden) koca ile karsnn arasn ayracak eyler reniyorlar eklinde olmaktadr. (Bkz. Fahreddin Rzi, Tefsr-i Kebir Terc. 3/263-264; Elmall, 1/371; A. Osman Ate, Cinler-By, s. 235-236). Bylece Hrut ve Mrut adl bu iki melein insanlara kar ile kocann arasn ayracak sihir retmedikleri, yahdilerin bu konudaki byleri, Allah katndan Hrut ve Mruta indirilen bu bilgileri ktye kullanarak eytanlarn/sihirbazlarn rettii sihirlere kartrarak kendilerinin rettikleri anlalmaktadr (Fahreddin Rz, a.g.e. s. 1/371). Yahdilerin yaptklar bu bynn tesiri konusunda ise Cenb- Hak ayn yette yle buyurmutur: ...Bycler, Allahn izni olmadan hibir hususta zarar veremezler. (2/Bakara, 102). Bu iki melein, kfr ve irk olduu ayn yette belirtilen byy, kar-koca arasn ayracak eyleri halka retmeleri sz konusu deildir. Onlar, halk kfr ve sapklktan, sihirbazlarn kandrmalarndan kurtarmak iin sihrin de kendisine dayanlarak retildii, mhiyeti itibaryla irk zellii, irkinlik vasf bulunmayan, o dneme gre yksek seviyedeki bilgiyi halka belletiyorlar ve rettikleri kimselere, sakn bunu istismar etme, sihir yapmada kullanarak kfre girme diye de uyaryorlard. Bbildeki iki melee indirilenin sihir deil; bilgi olduunu aklamtk. Bu iki melek, halka sihir yapmada da kullanlmaya msit bilgiyi retiyorlar, onlarn kanmamasn temin ediyorlard. Kendileri asla sihir yapmamlardr; nk bu irk ve kfrdr. Meleklerin irk ve kfre girmeleri, irk olan davranlarla megul olmalar onlara yaramaz. yetin metninde bu konuda, Oysa onlar, Allahn izni olmadan by ile hi kimseye zarar veremezlerdi. buyrulmaktadr. Burada hm -onlar- zamiriyle kast edilenler Bbildeki iki melek deil; sihirle megul olan yahdilerdir. Eer burada Bbildeki iki melek kast edilseydi hm -onlar- deil; hm -o ikisi- zamirinin kullanlmas gerekirdi.31
29 30 31

A.Osman Ate, a.g.e. s. 230-250 Fahreddin Rzi, a.g.e. 263-264; S. Ate, Yce Kurann ada Tefsiri, 1/206-2079; A. Osman Ate, a.g.e. s. 234-235. A.Osman Ate, a.g.e. s. 232-238.

Hz. Sleyman dneminde sihirle uraan eytanlar ve eytan karakterli byclerle ilgili olarak Bbilde imtihan iin insanlara baz bilgiler reten Hrut ve Mrut adl iki melek hakknda ok eitli isriliyat kaynakl hurfeler, meleklerin nna yakmayacak, Kurandaki melek tanmna ters masalms rivyetler, eski tefsirlerin ounda yer alr. Bazlarnca eletirisi yaplmayan ve doruluu kesinmi gibi rivyet edilen bu sylentiler, tefsirlerimize giren isriliyatn seviyesi konusunda bilgilenmemiz asndan nemli rneklerden saylabilir. Hrut ve Mrut hakkndaki bu rivyetleri ksaca grelim: Hrut ve Mrutla lgili Tefsirlerdeki sriliyat rnekleri Hrut ve Mrutun Kim Olduklaryla lgili Rivyetler: Hrut ve Mrut, iki melektir. Btn kraat imamlarnca ilgili yetteki (2/Bakara, 102) kelime melekeyn = iki melek tarznda okunmutur. Bunun baka bir eye ihtimali yoktur. Konu, tevtrle sbittir. Buna ramen z tarkle gelen ve imamlarca asla ehemmiyet verilmeyen bir okuyua dayanarak bu hususta eitli grler ortaya atlm ve Hrut ile Mrutun kim olduklar akla kavuturulmak istenmitir. Bu konudaki rivyet ve yorumlar tercih eden tefsirlere gre Hrut ve Mrut: ki melektir (Doru olan gr budur); Cebril ve Mkildir; nsanlardan iki kiidir; ki hkmdardr; ki eytandr; Cinlerden iki kabledir; es-Sicill ismindeki melein yardmclarndandr; ns ve cin eytanlardr; Dvud ve Sleyman (a.s.)dr.32 Yeryzne ndirilen ki Melein Mcers: bn Abbastan rivyet edildiine gre, Allah semlarn kaplarn meleklerine at. Onlar yeryzndeki insanlarn amellerine baktlar. nsanlarn hata ilediklerini grnce: Ya Rab, Senin (kudret) elinle yarattn, meleklerine secde ettirdiin, eyann isimlerini rettiin demoullar hatalar iinde yzyorlar dediler. Allah da: Eer siz onlarn yerinde olsaydnz, ayn eyleri yapardnz buyurdu. Melekler: Ya Rab, Seni noksan sfatlardan tenzh ederiz. demoullarnn yaptn yapmak bize yaramaz dediler. Rv der ki; melekler, Allah tarafndan yeryzne inecek olanlar semekle emrolundular. Onlar da, Hrut ve Mrutu setiler. Hrut ve Mrut yere indirildi. Allah; kendisine hibir eyi irk/ortak komamalar, hrszlk yapmamalar, zin etmemeleri, arap imemeleri, -Allahn mer grd haller mstesn- hibir cana kymamalar artyla yeryznde ne varsa onlara hell kld. Rv szne devamla der ki; melekler yeryznde yaamalarna devam ederken, kendisine (dnya) gzelliinin yars verilmi olan Bzuht isminde bir kadn grdler. Dayanamayp onunla zin etmek istediler. Kadn, meleklerin teklifine yanamad. Onlardan Allah'a irk komalarn, arap imelerini, cana kymalarn ve (gsterdii) puta secde etmelerini art kotu. Melekler kadnn teklifine: Biz Allah'a hibir eyi ortak komayz diye cevap verdiler. Meleklerden biri dierine, kadna varp tekliflerini tekrarlad. Kadn yine reddetti. arap ierseniz olur dedi. Melekler kadnn sunduu arab itiler ve krktk sarho oldular. Bu esnda yanlarna bir dilenci geldi ve kendilerinden bir eyler istedi. Dilenciyi ldrdler. Onlar bu iki byk ktl irtikp edince, Allah gk kaplarn meleklere at. Arkadalarnn bu hallerini grnce: Ya Rab! Seni her trl noksan sfatlardan tenzh ederiz. Sen her eyi en iyi bilensin dediler. Rv diyor ki; Allah, Dvud olu Sleyman (a.s.)a, meleklerin dnya azb ile hiret azbndan birini tercih etmelerini vahyetti. Melekler dnya azbn tercih ettiler. Bunun zerine Bbilde topuklarndan tepesi aa asldlar (Taber, I/456). Es-Sddden rivyete gre, benzer ekilde, kadnla beraber olmak isteyen meleklere, kadn: Hangi szle (du ile) semya ktnz ve hangisiyle indiinizi bana sylemedike arzu ettiiniz eye yanamam dedi. Onlar da semya k ve inite okuduklar dular kadna bildirdiler. Kadn bunu renir renmez okudu ve semya kt. Allah kendisine, semdan inilecei zaman duy unutturdu. Bylece kadn kt yerde kald. Neticede Allah onu bir yldza evirdi. Abdullah bin mer o yldz her grdke lnet eder ve: Hrut ve Mrutu fitneye dren budur! derdi. Hrut ile Mrut akam olunca mtad ekilde semya kmak istediler, fakat muvaffak olamadlar. Mahvolduklarn anladlar. Allah kendilerini, dnya azb ile hiret azbndan birini semeleri hususunda serbest brakt. Dnya azbn tercih ettiler. Bbilde asldlar ve insanlara sihirle konumaya baladlar (Taber, I/457).

32

Bu rivyet ve yorumlarn kaynaklaryla ilgili bkz. Abdullah Aydemir, Tefsirde sriliyyat, s. 141.

Er-Rabden rivyete gre, yine benzer ekilde anlatlan olayda bu iki melein iddetle arzuladklar bu kadn, arap imek, adam ldrmek ve puta tapmaktan birini tercih edin dedi. Melekler: Bu tekliften hi biri bize yakmaz ama, yine de bunlarn en ehveni arap imektir dediler. Kadn onlara arap sundu. arap kendilerini iyice mest edince, kadnla zin ettiler. Bu halleri devam ederken yanlarna bir kii geldi ve durumu grd. Bu adam, grdklerini sada solda yayp bizi rezil etmesin diye ldrdler. Sarholuk halleri geip ayldktan sonra, iledikleri gnah ve crm anladlar ve semya kmak istediler, fakat buna muvaffak olamadlar. Allah tarafndan bu arzularna mni olundu. bu raddeye geldii zaman, yeryznde bulunan bu iki melekle sem ehli arasndaki perde ald. Melekler, Hrut ile Mrutun iine dtkleri gnah ve hayat gzleriyle grdler ve bundan dolay hayret ve dehete kapldlar. Ve melekler bu vesle ile unu anladlar ki; kim Allahtan rak, Onun murkabe, mhede ve kontrolnden uzak kalrsa o kimse Allahtan daha az korkar. Artk bundan byle melekler, yeryznde yaayanlarn tmne (imanl ve imansz olu hallerine bakmadan) istifr etmeye baladlar. Hrut ile Mrut yukarda anlatlan hatalara dnce, kendilerine taraf- lhden yle bir teklif geldi: Dnya azbn veya hiret azbn, bu ikisinden birini tercih edin! Melekler: Dnya azb fni, hiret azb bkdir deyip dnya azbn setiler. Bbil lkesinde brakldlar ve kendilerine orada azb olunmaktadr (Taber, I/457-458; bn Kesr, Tefsr, el-Bidye; el-Vhd, Tefsir; el-Kirmn, Lbbt-Tefsir; Tefsru Asker; Ebull-Leys essSemerkand; et-Tabress; et-Tbyn vb.). Bu konu, temel erevenin hemen ayn ekilde anlatld hadis rivyeti olarak da kaynaklara gemitir. Hadis rivyetine gre, yukardaki rivyetlerde anlatld gibi Hrut ve Mrut, her byk gnah da ilemiler, dnya azbn tercih etmilerdir (Ahmed bin Hanbel, Msned, hadis no: 6178; Taber, II/433; bn Kesr, I/241-242). bn Cerrin, bn merden nakline gre Nfi yle anlatr: Ben Abdullah bn mer ile yolculuk yaptm. Yolculuumuz esnsnda gecenin sonuna doru bn mer bana: Ey Nfi! Bak hele, el-Hamr (Krmz yldz, yani oban yldz) domu mu? dedi. Ben de hayr, domam dedim. bn mer bu soruyu iki veya kere tekrarlad. Sonra ben (zaman gelip doduunda): imdi dodu! dedim. bn mer bunun zerine: Ona merhaba da, ho saf da yok! dedi. Ben: Sbhnellah, Allahn emrine boyun emi, itaatli, sz dinler bir yldzdr o! (ona bu tarzda kzmann mns ne?) dedim. Bunun zerine bn mer: Sana sadece Hz. Peygamber (s.a.s.)den duyduumu sylyorum; Efendimiz bana yle buyurdu: Melekler: Ey Rabbimiz, bunca hata ve gnahlarna karlk, insanlara nasl sabrl davranyorsun? dediler. Cenb- Hak, kendilerine: Ben onlar snadm, sizleri ise onlarn iledii gnah ve fitnelerden korudum buyurdu. Melekler: Biz onlarn yerinde olsak yine Sana isyan etmezdik dediler. Bu iddiya karlk Allah: inizden iki melek sein! emrini verdi. Onlar da Hrut ve Mrutu setiler. (Taber; bn Kesr; bn Arab, Ahkmul-Kuran vb.). Hz. Aliden rivyet; Amr bin Sad, Hz. Alinin yle sylediini naklediyor: Ez-Zhre (oban yldz, Vens) ismindeki yldz, aslnda ranllardan gzel bir kadnd. Bu kadn vaktiyle, Hrut ve Mrut ismindeki iki melee dvc olarak geldi. Melekler kadn grnce ondan murad almak istediler. Kadn onlarn teklifini, okuduklar zaman gklere kmalarn temin eden eyi retmeleri artyla peki dedi. Kadna rettiler. Kadn duy okudu, gkyzne ykseldi ve o anda (Allah tarafndan) yldza evriliverdi (Taber; bn Kesir). Yine Hz. Aliden el-Hfz Eb Bekr bn Medyenin nakline gre, Hz. Ali yle demitir: Efendimiz (s.a.s.) yle buyurdu: Allah Zhreye (oban yldz da denilen Vens gezegenine) lnet etsin! nk Hrut ve Mrut isimli iki melei fitneye dren odur. (Zdul-Mesr I/124; bn Kesr I/243) Hrut ve Mrut Nasl Bir Cezya arptrldlar? Rivyetlere gre, Hrut ve Mruta iledikleri byk gnahtan dolay Allah tarafndan verilen ceza konusunda da ihtilaflar vardr: Kymet kopuncaya kadar salarndan aslma cezsna arptrldlar; Balar kanatlarnn altna kstrlmtr; i ate dolu bir kuyuya atlmlardr; Ba aa aslmlardr ve devaml olarak demir krbalarla krbalanmaktadrlar; Ayaklarndan uyluklarna kadar tartlm vaziyettedirler; Rivyete gre bir zat kendilerinden sihir renmek niyetiyle Hrut ve Mruta gitti. Onlar ayaklarndan aslm vaziyette buldu. Gzleri kzarm, derileri simsiyah olmutu. Dilleri ile aslm olduklar yerde bulunan su arasndaki mesfe drt parmak kadard. Onlar bu vaziyette susuzluk ile cezalandrlyorlard. Meleklerin bu durumu adam rpertti ve gayr ihtiyr L ilhe illllah dedi. Melekler bunu iitince adama kim olduunu sordular. O da, insanlardan herhangi biri olduunu syledi. Adama ikinci defa, kimin mmetinden olduunu sordular. O da: Muhammed mmetinden olduunu haber verdi. Melekler: Muhammed (s.a.s.) peygamber olarak gnderildi mi? dediler. O da: evet dedi. Melekler: Elhamd lillh deyip sevin zhar ettiler. Yanlarna varan zat, sevinlerinin nedenini sordu. Melekler: O kymet peygamberidir (hir zaman nebsidir). Artk ikencemizin bitmesi yakndr dediler; Bbilde bir maarada azb iindedirler (M. Tenzl, I/43; el-Vhd, Tefsir 37; bn Hazm, el-Fasl, IV/32; naklen Abdullah Aydemir, Tefsirde sriliyyat, s. 151).

Olayn Getii Yer: Allah Tel, yette (2/Bakara, 102) bahsi geen iki melein Bbil denen bir memlekete indirildiini beyan ediyor. Ama dnya corafyasnda burann yerini Kuran bize bildirmiyor. Kurann bildirmedii eylerin arkasna dmenin ok zaman mslmanlara faydas yoktur. Buna ramen baz mfessirler bu gibi eylere fazlaca dknlk gstermilerdir. Bbilin yerini tyin iin ne srlen yerler: Irak; Kfe; Hre ile Bbil arasnda bir yer; Nusaybin; Dnbavend Bbili Demavend da; Garpta bir yer; Bir kasaba ad; Arzda bir da (Tm bu rivyetlerin kayna iin bkz. A. Aydemir, Tefsirde sriliyyat, s. 139). Rivyetlerin Tahlili: Bakara sresinin 102. yetinden baka, Kuranda hakknda hibir aklama bulunmayan ve sahih yollarla Hz. Peygambere ulaan bir hadis de mevcut olmayan bu Hrut ve Mrut meselesi, grld gibi kitaplarmzda bir hayli yer tutmutur. Belki yzde doksan orannda; tefsirle, siyerle, peygamberler tarihi ve megzi ile uraan ve akaid sahasnda eser veren mellifler rivyetleri hibir tenkde tbi tutmadan almlardr. Haberleri, rivyet veya diryet ynnden ve bazen de her ikisi bakmndan tetkik edenler olduka azdr. Haberlerden bazlar birok ynleri ile masaldan farksz olduu halde, nedense bunlara dikkati ekmemilerdir. sriliyattan olan bu haberlerin naklinde saysz mahzurlar vardr. Birok ynleri ile bunlar btl ve lzumsuzdur. Eer bunlar slm eserlere girmemi olsayd, zerinde durmaya hi de lzum yoktu. Rivyetler, tenkd ve tahlile tbi tutulmaldr. yette geen Bbilin neresi olduunu tyin iin ortaya atlan grlerin says ona varmtr. Belki bu trl grler insann iindeki merak ve tecesss tatmin iin iyi eyler olabilir. Ama bunlarn yeri, tefsire dair eserler olmamalyd. nk bunlar yetten gye olan ird ve tleri bir lde glgeliyor ve murd- ilh bunlar arasnda kaybolup gidiyor, yetin mnsn dnmek yerine, mminler Bbilin neresi olduu sorusu ile urayorlar. Neticede ortaya atlan grlerden hangisinin doru, hangisinin eri olduu yolunda gerek bir fikre sahip olunamyor. O zaman bu uramalar tamamyla lzumsuz, faydasz oluyor, abesle itigal snfna giriyor. Hrut ve Mruttan maksat kimlerdir? Bunun hakknda da bir hayli eyler sylenmitir. Yukarda da temas edildii gibi Hrut ve Mruttan maksat iki melektir. Ama bu isimler etrafnda uydurulan eylerin vebali tamamyla uyduranlara ittir ve mminler bunlara asla tibar etmemelidirler. bn Hazm, bu iki isimden maksadn iki melek olduuna iddetle kar kmtr. Bz yetlere istinad etmeye alarak grn mdfa eden mellife gre, bunlar olsa olsa iki eytandr veya cinlerden iki kable addr (bn Hazm, el-Fasl, IV/32-33; Naklen A. Aydemir, s. 153). Hrut ve Mrutun, Hz. Dvud ve Hz. Sleyman olduu bile ne srlebilmitir. Hrut ve Mrutun kim olduklarn aydnla kavuturmak iin ne srlenleri lzumsuz ve gln bulan bn Kesr, bu konuya ait baz haberleri tek tek inceler ve bunlarn itimada yn olmadklarn ortaya koyar (bn Kesr, I/240-241). Hrut ve Mrut ile ilgili hadis rivyeti ve dier rivyetlere gelince: Ahmed bin Hanbel tarafndan tahrc edilen bu hadis rivyeti, Abdrrezzakn tefsrindeki rivyetten anlald gibi, Hz. Peygamber (s.a.s.)e it deildir. Rivyet, Abdullah bin mer vstasyla Kbul-Ahbrdan alnmtr. Yani bu haber dorudan doruya Kbn szdr ve isriliyattr (bn Kesr, I/241-242). Farkl hadis rivyetlerini kaydettikten sonra bn Kesr, u hkme varr: Hadis dnd dolat ve neticede yahdilere it kitaplardan ve Kbul-Ahbarn nakli noktasnda dmlendi; bu haber isriliyattandandr. (bn Kesr, I/242-243). Eb Bekr bn Meryenin Hz. Aliden rivyet ettii hadis rivyeti iin de bnul-Cevz: Bunlar shhati sbit olmayan eylerdir der (bnul-Cevz, ZdulMesr, I/124). bn Kesr, bir ksmn rnek olarak grdmz Hrut ve Mrut kssasnn varyasyonlarnn tmn bir arada yle deerlendirmektedir: Bu Hrut ve Mrut kssas, Mchid, Sdd, Hasan, Katde, Ebul-liye, Zhr, Reb bin Enes ve Mukatil bin Hayyn gibi tbindan rivyet edilmitir. Ayrca mtekaddim ve mteahhir mfessirlerin ounluu da bu kssay az ok anlatmlardr. Hsl- kelm bu kssann tafslt ben sril haberlerine dayanmaktadr. stelik Peygamberimize kadar kesintisiz sahih senetli bir hadis de vrid olmu deildir. Kuranda onlar hakknda anlatlanlar, kssann tafsiltsz icmli olup, biz ancak Kuranda anlatld kadarna inanrz. Allah, gerei en iyi bilendir. (bn Kesr, Tefsir I/203). Hrut ve Mruta ait yukarda rnekleri grlen sylentilerin asl olmad halde, birok slm eserlerde, cezalarnn zerinde durulmutur. Mellifler, bu trl dzmeler melekler hakknda ciz midir, deil midir sorusuna cevap vermeden; bunu aratrmaya lzum grmeden onlarn cezalarnn ekli ile uramlardr.

Kssann isriliyattan olduu tesbit edildikten sonra artk, meleklerin urad ikenceyi tyine veya zerinde durmaya hi gerek yoktur! Ksaca ifade etmek gerekirse, Hrut ve Mrutun Zhre ile ilgili ve hayal rn mcerlarn dile getiren tm rivyetler btldr ve hepsi de akl, mantk ve slm ller ynnden reddi gereken eylerdir. sriliyattan, hem de slma taban tabana zt isriliyattan olan bu haberlerin hi birine iltifat etmemek gerekir. Bu efsnelerin kitaplara gemi olmas ne kadar acdr. Hrut ve Mrut konusu hakknda rivyet edilenler, dikkatli muhaddislerin gzlerinden kamamtr. Uydurma hadislere ait mecmualarda rivyetler tahlil edilmi ve bunlarn Hz. Peygamber veya sahbeye ait oluu reddedilmitir. (Bu konudaki rnekler iin bkz. A. Aydemir, s. 157). mam Kurtub, bu rivyetler hakknda yle der: Melekleri, her trl gnahlardan ber gsteren inanca ve onlarn ismetine/gnahszlna dair Kurann haberlerine aykrdr. Melekler hakknda Kuran; Allahn kendilerine buyurduuna kar gelmeyen ve emredildiklerini yapan melekler vardr. (66/Tahrim, 6); Bilkis melekler, ikrma mazhar olmu kullardr. (21/Enbiy, 26); Onlar bkp usanmakszn gece ve gndz tesbih ederler. (21/Enbiy, 20) buyurmaktadr. Kadnn Zhre (Vens) gezegenine dnmesi olayna gelince: Allah Tel yldzlar ve gezegenleri, gkleri yaratt zaman vcda getirdi. Nitekim bir haberde: gkyz yaratldnda yldz ve gezegenlerin de yaratld bildirilmitir. Bu da Hak Telnn u kavlinin mns iindedir: Her biri belli bir yrngede yzmeye devam ederler. (36/Ysin, 40) Bununla da sbit olmutur ki, Zhre (Vens) ve Sheyl (gneydeki parlak yldz), dem (a.s.)in yaratlmasndan nce de var idiler (Kurtub, el-Cmiu li-Ahkmil-Kuran I/52). Rivyetler iinde geen ve meleklerin dnya azb ile hiret azbndan birini tercih etmede serbest brakldklarn ifade eden ksm da sakattr. Bu konuda evl olan meleklerin azb ile tevbe arasnda zgr klnmalardr. Zira Allah bir mr boyu kendisine irk koanlar bile azb ile tevbe arasnda serbest brakmtr. Rahmeti bu kadar geni olan Yce Yaratc, nasl olur da, bu hususta Hrut ve Mruta kar cimri davranr? Allah, Hrut ve Mruta eer dem oullarn imtihan iin vesle yaptm eyleri size tatbik etseydim, siz de tpk onlar gibi Bana s olurdunuz buyurunca melekler: Hayr ya Rab! Sen dediini bize yapsan, biz Sana s olmayz dediler. Bu cmle Allah tekzibdir, Onu cehletle sulamadr ve ak kfrlerdendir. Kssaclarn; Hrut ve Mrut (hlen insanlara) azb iinde olmalarna ramen sihir retmektedirler, Cenb- Hakka yalvarmaktadrlar ve ceza ekmektedirler rivyet ve iddialar da akl mantk asndan tuhaf ve tutarszdr. Hem ceza ekerken tevbe ediyorlar, hem de kfr olduu halde sihir retmeye devam ediyorlar! Kssaya ait rivyetlerde Zhrenin fcire bir kadn olduu ve Hrut ile Mrutu fitneye drd ifade ediliyor. Arkadan da semlara ykseltiliyor. Ahlksz bir kadn nasl olur da semlara ykseltilir? Diyelim ki Zhre gklere kt. Nasl parlak bir yldz olabilir? Cez neticesi kadnn yldza tebdl edildii ifade ediliyor. Gnahkr olan bu kadnn parlak deil de; simsiyah olmas gerekmez miydi? Zhre (Vens) adyla anlan yldz, gklerin yaratld gnden beri semda ceveln eden, hibir eyden haberi olmayan, gnah veya sevapla uzaktan yakndan en ufak bir ilgisi ve irtibat bulunmayan bir varlktr. Kendi adna dzlen bu tr yalanlardan onun asla haberi bile yoktur!33 Cinlerin nsanlarn Emrine Girmesi Mmkn mdr? Baz limler, cinlerin Hz. Sleymana hizmet etmeleriyle ilgili yetleri delil olarak alp cinlerin dier insanlara da boyun eip onlarn emrinde bulunmalarnn mmkn olduunu ileri srmlerdir. Bu konuyla ilgili olarak ilmul-Azim adl bir bilim dalnn meydana getirildii de ne srlmektedir. Cinlerin Hz. Sleymana boyun emelerinden bahseden yetler 21/Enbiy, 82; 27/Neml, 17, 38-39; 34/Sebe, 12-13; ; 38/Sd, 36-38 yetleridir. Cinlerin insanlara boyun emelerinin mmkn olduunu savunan limlerin delil gsterdii bu yetler, Hz. Sleymanla ilgilidir ve bu iin sadece ona mahsus olup, daha sonra gelen kimselere byle bir imtiyazn verilmedii Kurn- Kerim ve hadislerden anlalmaktadr. Kanaatimizce bu durum, cinlerin insanlara itaat etmelerinin mmkn olduunu ileri sren ve bu grlerine bu yetleri delil gsteren limlerce gzard edilmitir. Kurn- Kerimde, Hz. Sleymann bu konuda yle du ettiinden bahsedilmektedir: Sleyman: Rabbim! Beni bala, bana benden sonra kimsenin ulaamayaca bir mlk/hkmranlk ver. phesiz Sen daima bata bulunansn dedi. (38/Sd, 35). nsanlarn, cinlerin, rzgrn, hayvanlarn emrine verilmeleri sebebiyle onun bu dusnn kabul edildii, ilgili yetlerden anlalmaktadr. Verilen bu imtiyaz ve hkmranla kendisinden sonra kimsenin ulamamas konusundaki dilek ve dusnn da kabul edildiini Hz. Peygamberden gelen baz hadisler ortaya koymaktadr. Bu konuda Raslullah (s.a.s.) yle buyurmutur: Cin tifesinden bir ifrt (korkun ve zararl bir cin) dn gece namazm bozmak iin bana apanszn hcum etti. Fakat Allah (c.c.) beni ona kar glip getirdi de hemen onu bodum. Sabah olunca hepiniz onu gresiniz diye, Mescidin direklerinden birinin yanbana balamak istedim. Fakat sonradan kardeim Sleymann u dusn hatrlayarak vazgetim: Ya Rab! Bana mafiret et ve bana yle bir mlk ver ki o, benden baka hi kimseye lyk olmasn. phesiz btn dilekleri ihsan eden Sensin Sen! (Buhr, Salt 75, Enbiy 40; Mslim, Mescid 39; Ahmed bin Hanbel, II/298) Dier rivyette, ... Sonra onu
33

A. Aydemir, a.g.e. s. 136-161; kar. Yusuf zbek, slm Asndan Sihir, s. 101-131.

yakalamak istedim. Vallahi kardeimiz Sleymann dus olmasayd, muhakkak balanm olacakt da Medine halknn ocuklar onu oyuncak edeceklerdi. (Mslim, Mescid 40). Hz. Sleymana verilen bu mlk ve hkmranlk konusunda Kitab- Mukaddesde bir kayt vardr ve burada yle denilmektedir: Ve Allah dedi: ...Hikmet ve bilgi sana verildi. Ve Ben sana yle zenginlik, mal ve eref vereceim ki, senden nce olan krallarda onun benzeri yoktu, ne de senden sonra onun benzeri olacaktr. (II. Krallar I/11-12) Sonu itibaryla, Hz. Sleymann emrine verilen cin ve eytanlarn, ondan sonra bakalarnn emir ve hizmetine verilmesinin sz konusu olmad anlalmaktadr. Hz. Peygamber iin bile byle bir durum sz konusu olmadna gre, bunun dier sradan insanlar iin mmkn olabileceini ileri srmek doru olmasa gerektir. nk yet ve hadislerde cinlerin Hz. Peygamberin emrine verilip Ona da Hz. Sleymana yaptklar gibi kaleler, mbedler, havuzlar vs. yaptklarndan bahsedilmemektedir. Hz. Peygamberin cinlerden hizmetileri yoktu, Mescid-i Nebeviyyeyi ashbyla beraber bizzat kendisi alarak in etmiti. Dmana kar korunmak iin Medinenin etrafna kazlan hendekte bizzat kendisi de kazma-krek almt. Ev ilerini de hanmlar ve kendisi grmt. Bu husus gzden uzak tutulmamaldr. Gnmzde ve daha sonraki asrlarda mslmanlar, cin ve eytanlar kendilerine boyun edirip onlar altrmay hayal etmek yerine; kendileri almay renmeli, dnya ve hirette hor ve zelil olmaktan kurtulmaldrlar. Hz. Peygamberin yukarda saylan davranlarnda, mmeti iin bu konuda gerekli olan uyar vardr. Mslmanlar, cehlet, hurfe ve saflk iinde, tarlasnn buran yoldurduunu, ekip bitirdiini ileri sren, yerin altnda gizli altn ve gmlerin, definelerin, hazinelerin yerini cinlerden rendiini iddia eden cinci denilen yalanc kimselerin kendilerinde kudret ve stnlk olduunu gstermek iin ortaya attklar szlerine kanmamaldr. Aksine kafa ve gnllerini Kurann aydnlna amal, bu tr hayl eylerden medet beklemekten vazgeerek almal, ilmin verilerine kulak vermelidir. Cinlerden yerin altndaki hazinelerin yerini renmeyi bekleyeceklerine, yerin altndaki cevherleri, madenleri, petrol kefedip yeryzne kartarak zenginlemek ve zilletten kurtulmak iin bunlarn ilm yollarn renip tatbik etmelidir. Hz. Sleymann Kurn- Kerimde haber verilen durumu hri, dnya kuruldu kurulal cinlerin insanlara itaati sz konusu olmamaldr. Elimizde bunun aksini ortaya koyacak deliller bulunmamaktadr. Cinlerin insanlara itaati, onlarn tabiatlarna da aykrdr. Onlar kendi arzularyla insann emrine girmemilerdir. Kurn- Kerimden, onlarn Hz. Sleymann emrine de kendi istekleriyle girmediklerini anlyoruz: Rabbinin izniyle yannda i gren cinleri onun buyruu altna verdik ki, bunlar iinde buyruumuzdan kan olursa ona alevli atein azabn tattrdk. (34/Sebe, 12) Bu yetten, cinlerin Hz. Sleymann emrine girmelerinin ancak Allahn izin ve msaadesiyle, yani emriyle mmkn olduu anlalyor. O zaman, cinleri emirleri altna aldn iddia eden insanlarn bu konuda kendilerinin delilleri nelerdir? Allahn izin vermedii bir eyi yapmaya muktedir olduklarn nasl iddia edebiliyorlar? yette, cinlerin Hz. Sleyman (a.s.)n emrine, Allahn buyruuyla girdikleri, buna itaatsizlik edenlerin alevli bir atele cezalandrldklar haber veriliyor. Demek ki cinler isteseler de Hz. Sleymann emrinden kamazlard; aksi takdirde azab olunarak imh ediliyorlar, ya da zorla itaate sokuluyorlard. Yine, Kuranda cinlerin zorla Hz. Sleymann emrine verildikleri ve o vefat edinceye kadar bu durumdan kurtulamadklar bildirilmektedir: Sleymann lmne hkmettiimiz zaman, ancak deneini yiyen kurt onun vefatn fark ettirdi. O, l olarak yere dnce ortaya kt ki, ayet cinler gayb/grlmeyeni bilmi olsalard alak dren bir azabn iinde kalmazlard. (34/Sebe, 14) u halde, Allahn zorla Hz. Sleymann buyruuna verdii, ondan sonra da kimsenin emrine vermediini Peygamberleri Sleyman (a.s.) ve Hz. Muhammed (s.a.s.)in diliyle haber verdii cinleri, bakalarnn emri ve hizmetine verdiini iddia etmek, byk bir yalan olmaldr. Cinlerin kendi istekleriyle insanoluna itaati ta ilk batan beri sz konusu deildir. nk onlarn bykleri olan blis, Hz. dem yaratld zaman, Cenb- Hakkn ona boyun emesi konusundaki emrini dinlemeyerek isyan etmi, byklk taslayarak kfirlerden olmutur. Bu durum, Kurn- Kerimin eitli yetlerinde haber verilmektedir. (Bkz. 15/Hcr, 28-46; 2/Bakara, 34-38; 7/Arf, 11-25; 17/sr, 61-65; 18/Kehf, 50; 38/Sd, 71-85; 20/Th, 116-125). slm limlerinin ou, bu yet-i kerimelerdeki secde kelimesi ile, Hz. deme ibdetin deil; ona itaat ve boyun emenin kastedildiini sylemektedirler. Bu durumda, yaratld gnden beri insana kar byklenen, kendisini stn gren blis ile onun soyu olan cinlerin, kendi istek ve arzularyla baz insanlarn emrine girdiini, onlara hizmet ettiini ileri srmek bo bir iddia olmaktan teye gidemez. Bu konularda yazlan ve halkn elinde dolaan kitaplar, slmdan nceki chiliyye toplumlarnn inan, gelenek ve kltrlerinden gemi aslsz eyler ve hurfelerle doludur. Bunlar, Yldznme, Gizli limler Hazinesi vb. adlarla insanlarn ellerinde bulunan derlemelerdir. Yldznme denilen kitaplardaki bilgilerin yldzlara tapan Sbilerden geen hurfelerle dolu olduunda phe yoktur. Gizli limler Hazinesi denilen kitaplar da Bbil, sur, Smer, Hitit, Eski Msr vs. kltrlerden gemi safsatalarla doludur.34

34

A. Osman Ate, a.g.e. s. 252-259.

Cinler Kaybolan Ya da alnan eyleri Bilebilir mi? Kurn- Kerimin eitli yetlerinde gayb Allahtan bakasnn bilemeyecei haber verilmektedir. Gaybn anahtarlar Onun katndadr, onlar ancak O bilir. Karada ve denizde olan bilir. Den yapra, yerin karanlklarnda olan daneyi, ya kuruyu -ki apak kitaptadr- ancak O bilir. (6/Enm, 59) Gklerin ve yerin gayb Allah'a aittir. (16/Nahl, 77) De ki: Gklerde ve yerde gayb Allahtan baka bilen yoktur. (27/Neml, 65) O, gayb bilendir, gaybna da kimseyi vkf klmaz. (72/Cin, 26) Ona Rabbinden bir mcize indirilmeli deil mi? diyorlar. De ki: Gayb Allahndr. Bekleyin, ben de sizinle beraber bekleyenlerdenim. (10/Ynus, 20) Bu yetlerin nda gayb Allahtan bakasnn bilmesinin mmkn olmad ortaya kmaktadr. Yine Kurn- Kerimden, kendisinden bakasnn vkf olmas mmkn olmayan gaybn bir ksmn, Allahn, diledii peygamberlerine bildirdiini renmekteyiz: Allah size gayb bildirecek deildir; fakat O, peygamberlerden dilediini seip ona gayb bildirir. (3/l-i mrn, 179) Cinler de gayb bilme konusunda insanlardan farkl durumda deildir. Onlar da gayb bilmezler, bilgileri de grdkleri eylerle snrl olup gelecei ve meydana gelen olaylardan kendilerine gizli kalan eyleri bilemezler. Cinlerin gk katlarna karak meleklerin konumalarn dinleyip kulak hrszl yapmalar, aldklar haberleri khinlere iletmeleri Allah tarafndan yasaklanm, gkler ihblarla korunmutur. Kurn- Kerimde yer alan yetlerden, kulak hrszlna teebbs eden cinlerin ihblarla imh edildii anlalmaktadr. (Bkz. 67/Mlk/5). Bunun hikmetinin, gaybdan haber verdiklerini ileri sren khinlerin, insanlar saptrmalarnn engellenmesi olduu aktr. Hz. Sleymann vefatndan bahseden bir yet, cinlerin gayb bilmediklerini aka ifade etmektedir: Sleymann lmne hkmettiimiz zaman, ancak deneini yiyen kurt onun vefatn cinlere farkettirdi. O, l olarak yere dnce ortaya kt ki, ayet cinler, gayb/ grlmeyeni bilmi olsalard alak dren bir azab iinde kalmazlard. (34/Sebe, 14) ls, bu yetin tefsriyle ilgili olarak, gaybn sadece istikbalde meydana gelecek olaylara tahsis edilemeyeceini, vukua geldii halde kiinin bilgi sahibi olmad eylerin de gaybn muhtevsna girdiini sylemektedir. slm ncesi alardan gnmze kadar birtakm kimseler, cinlerle irtibat kurduklarn, kendilerinin dostu olan ya da emirleri altna girmi olan cinlerin onlara birtakm gayb haberleri bildirdiklerini iddia edegelmilerdir. Ancak Hz. Peygamber, khin denilen bu kimselerin verdikleri haberlere inanlmamasn emrederek onlara bir ey sorulmasn yasaklamlardr: Kim bir khine, ya da arrfa gider ve onun szlerini tasdik ederse, Hz. Muhammede indirilene kfretmi olur. (Eb Dvud, Tb 21, hadis no: 3904; Tirmiz, Tahret 102; hadis no: 135; bn Mce, Tahret 122, hadis no: 639) Bu durumda, ister yldzlara bakarak (burlardan ve astrolojik haritalardan yola karak), ister cinle konuarak, isterse remil yoluyla gaybdan haber verdiini iddia etsin, khine, mneccime, arrfa bir ey sormak, onlarn, kaybolan ya da alnan eylerin yerleri hakknda sylediklerini tasdik etmek iddetle yasaklanm oluyor. Bu yzden de cinlere, alnan eyler hakknda soru sormak ciz olmad gibi, onlardan alnd iddia edilen haberlere inanmak da doru olmaz. Cinlerden alnd ileri srlen bu tr haberler er ve hukuk bir delil olamaz. slmn bu tr konularda beyyine/delil olarak kabul ettii husus, dil kimselerin (tabii ki insanlarn) hitliidir. Bu adan, gnmzde birtakm ahslarn, cinlerle irtibatl olduunu syleyen kimselere bavurarak onlardan kayp ve alnan eyler hakknda bilgi istemeleri apak bir hatadr. Sorularna karlk olarak aldklar cevaplarn da er/hukuk bir delil olmas sz konusu olamaz.35 Hz. Peygambere By Yapld m? Bata Buhr ve Mslim olmak zere, hadis kitaplarnda Peygamberimiz (s.a.s.)e by yapldna dair rivyetler vardr. nce bu rivyetleri grelim: Hz. ie yle demitir: Ben Zureyk yahdilerinden Lebd bin el-Asam adl bir kimse, Hz. Peygambere by yapt. O kadar ki, Raslullah bir eyi yapmad halde kendisine onu yapt hayali gelirdi. Nihayet gnn, yahut gecenin birinde Raslullah (s.a.s.) du etti, sonra tekrar du etti, sonra tekrar du etti; sonra bana yle dedi: Y ie, kendisinden fetv istediim ey hakknda Allahn bana fetv verdiini bildin mi? Bana iki kii geldi, birisi ba ucumda, dieri de ayak ucumda oturdu. Daha sonra baucumda oturan ayak ucumda oturana, yahut ayak ucumdaki baucumdakine: bu ztn rahatszl nedir? diye sordu. O da: Bylenmitir diye cevap verdi. teki. Ona kim sihir yapmtr? diye sordu. Dieri de: Lebd bin el-Asam cevabn verdi. Sonra: By hangi eye yaplmtr? dedi. teki: Bir tarakla, sa dkntsne ve bir de erkek hurma tomurcuunun iine dedi. Dieri: O by nerededir? diye sordu. teki: Z Ervn kuyusunda diye cevap verdi. Hz. ie dedi ki: Daha sonra Raslullah ashbndan baz kimselerle beraber oraya gitti. Sonra bana: Y ie! Vallahi o kuyunun suyu kna slatlm gibi krmzmtrak, etrafndaki hurmas da eytanlarn balar gibiydi dedi. Bunun zerine ben: Y Raslullah, sen o sihri karp yakmadn m? diye sordum. Raslullah: Hayr, Bana Allah fiyet verdi. nsanlara bir ktlk getirmekten ekindim. Emrettim de o kuyu kapatld buyurdu. (Mslim, Selm 43;
35

A.g.e. s. 263-267.

Karlatrn: Buhr, Bedl-Halk 11, Tb 47; bn Mce, Tb 45, hadis no: 3545; Ahmed bin Hanbel, Msned VI/57). Bu konuda Hz. ieden gelen rivyetlerin birounda sihir yapan kimsenin yahdi Lebd bin el-Asam olduuna dair bir bilgi yoktur. Bu hadislerde sadece Hz. Peygambere by yapldndan bahsedilmemektedir (Bkz. Buhr, Cizye 14; Tb 49, 50; Edeb 56; Ahmed bin Hanbel, VI/63-64, 96) Bu rivyetlerin tamamna gre, Lebd bin el-Asam ya da bir bakas tarafndan yaplan bu sihir Hz. Peygambere tesir etmitir. Hadis rivyetindeki Sihirlenmesi dolaysyla, Hz. Peygambere, bir eyi yapmad halde onu yapt hayali gelirdi ifadesiyle iaret edilen hususa dier baz rivyetlerde aklk getirilmitir. Bunlara gre, Raslullaha yapmad halde yapyormu hayali gelen hususun, hanmlaryla cinsel ilikide bulunmasyla ilgili olduu anlalmaktadr. Nitekim Buhr ve Ahmed bin Hanbelin kaydettiklerine gre Hz. ie: Raslullaha sihir yaplmt. Bu durumda, kendisi hanmlarna cins mnasebet iin yaklamad haldeyken, onlara yaklar durumda olduunu zannederdi demitir. Rvi Sfyan bin Uyeyne de, te bu, byden meydana gelebilecek rahatszln en iddetlisidir demektedir. (Buhr, Tb 49, Edeb 56; Ahmed bin Hanbel, VI/63). Dier bir rivyete gre ise Hz. Peygamberin bu rahatszl yaklak alt ay kadar srmtr (Ahmed bin Hanbel, Msned VI/63). Hz. Peygambere sihir yapldndan bahseden dier bir rivyet, Zeyd bin Erkamdan (r.a.) nakledilmitir. Ahmed bin Hanbel tarafndan kaydedilen bu rivyet de yledir: Zeyd bin Erkamdan, Yahdilerden bir adam Raslullaha sihir yapt. Bunun zerine Hz. Peygamber birka gn rahatsz oldu. Nihayet Cebril (a.s.) gelerek Raslullaha: Sana yahdilerden bir adam by yapt. Bir ipe dmler atarak filan kuyuya att, oraya o sihri kartp getirecek bir adam gnder dedi. Bunun zerine Hz. Peygamber Hz. Aliyi gnderdi. Hz. Ali de o ipi kararak getirdi ve zd. Bundan dolay Hz. Peygamber sanki balarndan zlm gibi rahatlad. Bunu o yahdiye sylemedii gibi, lnceye kadar onun yzn de grmedi. (Ahmed bin Hanbel, Msned IV/367). En-Nesnin Zeyd bin Erkamdan yapt bu konudaki rivyetinde ise sihri karmak zere gnderilen kimsenin Hz. Ali olduu belirtilmemitir (Nes, Tahrim 20, hadis no: 4077). Zeyd bin Erkamdan yaplan bu rivyetlerde byy kuyudan karmak iin Hz. Alinin veya bir baka sahbnin gnderildiinden sz edilirken; bu konuda Hz. ieden yaplan yukarda kaydedilen hadislerde ise, Hz. Peygamberin yanna ashbndan baz kimseleri alarak sihrin bulunduu kuyuya kendisinin gittiinden bahsedilmektedir. Bu durum, sz konusu rivyetlerde zabt ynnden baz kusurlarn mevcut olduunu hatra getirmektedir. Yani, rvlerin olay iyi zabtedemedikleri ortaya kmaktadr. Zeyd bin Erkamdan nakledilen ve Ahmed bin Hanbel ile Nes tarafndan kaydedilen son hadiste, dmler atlarak sihir yaplan ipin kuyudan karlp getirildii, bu dmler zlnce, Hz. Peygamberin sanki balarndan kurtulmuasna ferahladndan sz edilmektedir. Bu ifade, Buhrnin de aralarnda olduu kaynaklardaki baka bir hadis rivyetinde Ftiha okuyarak flenen bir delinin badan zlr gibi olduundan, ayn kelimelerle sz edilmektedir (Buhr, cre 16, Tb 39; Eb Dvud, By 37, Tb 19; Ahmed bin Hanbel, V/211). Bu durumda, bir yahdinin yapt bynn, Hz. Peygamberde bir delide gzlenebilecek bir tesir meydana getirebileceini, dorusu insann gnl kabul edemiyor. Peygamberimize by yapldndan bahseden bu rivyetlerin sadece Hz. ie ve Zeyd bin Erkam (r.a.)dan gelen had haberler olduu grlmektedir. Felak ve Ns srelerinin nzul sebebi olarak, baz mfessirler bu konudaki hadis rivyetlerini gsterirler. Peygamberimizin, kendisine yapld ileri srlen byden kurtulmas iin bu iki srenin indii iddia edilir. Bu limlere gre bu sreler Medinede nzil olmaldr. nk Peygamberimize by yapt ileri srlen Lebd bin el-Asam, Medineli bir yahdidir ve meydana geldii ileri srlen bu olayn, hicretten ok sonra olduunu rivyet sahipleri belirtir. Ancak, Felak ve Ns sreleri Mekkdir, Fl sresinden sonra Mekkede nzil olmutur. Bu durumda Hz. Peygambere sihir yapldndan bahseden mezkr rivyetlerin bu srelerin inmesiyle herhangi bir ilgisi sz konusu deildir. Mutezile, bu konuyla ilgili rivyetleri Hz. Peygamberin ismetine aykr olduu gerekesiyle tamamen reddetmitir. Ehl-i snnete mensup bir ksm limler, sihrin hakikatinin olmadn, by adna grlen eylerin btl birtakm hayaller olduunu sylemilerdir. Bunlar arasnda Eb Cafer Esterebz ile hanef limlerden Eb Bekr er-Rz de vardr. Zhirlerden bn Hazmn da bu grte olduu kaydedilmektedir. Dolaysyla bu limler de, bu rivyetlerin sahih olmadn kabul etmektedirler. Peygamberimize Sihir Yaplmadna, Yaplmsa Tesir Etmediine Dair Deliller: Mriklerin Peygamberimize meshr = bylenmi dediklerini ve bu ithamlarn kesinlikle yanl olduunu Kuran vurgular: ...Zulmedenler dediler ki: siz olsa olsa, ancak bylenmi (meshr) bir adama uymaktasnz. Bir bakver; senin iin nasl rnekler verdiler de bylece saptlar. Artk onlar hibir yol da bulamazlar. (25/Furkan, 8-9) Biz onlarn seni dinlediklerinde ne iin dinlediklerini, gizli konumalarnda da o zlimlerin siz bylenmi (meshr) bir adamdan bakasna uymuyorsunuz dediklerini ok iyi biliriz. (17/sr, 47) Peygamberimiz, bir khin olmad gibi, mecnn (cinlenmi, cinler tarafndan deli edilmi) de deildir: (Ey Muhammed!) Sen t ver. Rabbinin nimetiyle sen ne bir khinsin, ne de cinlenmi bir deli. Yoksa onlar Muhammed bir irdir; onun, zamann felketlerine arplmasn gzetliyoruz mu diyorlar? (52/Tr, 29-30)

(Raslm), sen -Rabbinin nimeti syesinde- mecnun deilsin. (68/Kalem, 2) (Sizin yaknen tandnz) arkadanz (Muhammed) mecnun deildir. (81/Tekvr, 22) Kuran, Peygamberimizi insanlarn erlerinden Allahn koruyacan net biimde ifade ediyor. ...Allah seni insanlardan korur. (5/Mide, 67 Sihir ve by yapanlar iflh olmaz, baarl olamaz: ...Yaptklar, sadece bir byc hilesidir. Byc nereye varsa iflh olmaz (20/Th, 69) Ms, size hak geldiinde onun iin (hep byle) mi dersiniz? Bu bir sihir midir? Halbuki sihirbazlar/bycler iflh olmazlar dedi. (10/Ynus, 77) Onlar (iplerini) atnca, Ms dedi ki: Sizin getirdiiniz sihirdir. Allah onun btl olduunu mutlaka aa karacaktr. nk Allah fesatlarn/bozguncularn iini dzeltmez. (10/Ynus, 81) Hz. Peygambere by yaplp bunun tesir ettiiyle ilgili rivyetler, byclerin baarl olamayacan ifade eden yetlere ters dmektedir. Hz. Ms karsnda baarszlklar ortaya serilen byclerin Peygambere kar baarl olmalar da dnlemez. Cinlerin ve byk cin eytann gc ve egemenlii yoktur: Bynn en etkin ekilde ve insana zarar verecek tarzda kullanlmasnn (kara by), kt ve kfir cinlerle yaplan by olduu sylenir. Halbuki, kfir ve erli cinlerin lideri blistir, eytandr. Onun, tm insanlara ve zellikle mminlere kar ne yapp yapamayacan Kuran tartmaya gerek brakmayacak kadar net bir ekilde aklar. Kuran okuduun zaman, (nce) o kovulmu eytandan Allah'a sn! Gerek u ki: man edip de yalnz Rablerine tevekkl edenler zerinde onun bir saltanat/hkimiyeti yoktur. (16/Nahl, 98-99). Allah, blisin kymet gn, kendisine uyanlara syleyeceini haber verdii ifade yledir: Zaten benim sizin zerinizde hibir hkmm ve nfzum da yoktu. Yalnz, ben sizi (btla) ardm (size vesvese verdim), siz de bana hemen icbet ettiniz. (14/brhim, 22) Dorusu o Benim kullarm yok mu, ey eytan senin onlar zerinde hibir hkimiyetin yoktur. (nk onlar iin) vekil olarak Rabbin yeter. (17/sr, 65) Benim hlis kullarma kar senin bir gcn yoktur. (Senin gcn) ancak sana uyan azgnlara (yeter). (15/Hcr, 42)eytanlarn kime ineceini size haber vereyim mi? Onlar, gnaha, iftiraya dkn olan herkesin stne inerler. Bunlar (eytanlara) kulak verirler ve onlarn ou yalancdr. (26/uar, 221-223) Yine bkz. 16/Nahl, 100. Seyyid Kutub, bu konuda yle der: Peygamberimiz (s.a.s.) hakknda -sahih, fakat mutevtir olmayan- baz hadisler rivyet edilmitir... Evet bu trl rivyetler var. Fakat bu zayf rivyetler peygamberliin fiil ve teblilerindeki ismet sfatna muhlif dmektedir. Peygamber (s.a.s.)in her sz ve her hareketi birer snnettir ve eriattr. Bu itikat esasyla o hadislerin badatrlmas mmkn deildir. Mrikler Peygamberimize bylenmi, sihir yaplm bir kimse gzyle baknca Allah Tel derhal yet inzal buyurarak onda sihir ve by gibi eylerin bulunmadn haber verdi. Mezkr hadisler Kurandaki bu habere de muhlif dmektedir. Onun iin bu rivyetler uzak grlmektedir. nan ve akde ile ilgili meselelerde bu trl had hadislerle hkmolunamaz. Akaidde yegne kaynak Kurandr. Hadis kaynaklarna gelince; inan mevzunda sadece mtevtir olan hadislerle amel edebiliriz. Mezkr hadisler ise mtevtir deildir. Btn bunlarn dnda unu da belirtelim ki, Felak ve Ns srelerinin Medinede nzil olduuna iaret eden zayf rivyetlerin yannda, Mekkede nzil olduuna dair ok daha kuvvetli rivyetler vardr; tercih edilen rivyetler de bunlardr.36 Mevddi de, Felak ve Ns srelerinin Peygamberimize yapld iddia edilen sihirle ilgisinin olmad kanaatini tar. Bu konuda unlar syler: Muavvizeteyn (Felak ve Ns) srelerinin Mekk olduu ok kuvvetle muhtemeldir. Hasan Basr, krime, At, Cbir bin Zeyd ve bn Abbasdan bir kavle gre Mekkede nzil oldu. Bu srelerin sadece sihir hakknda nzil olduunu dnmeye; Felak sresinde sadece bir tek yetin Ve dmlere fleyip by yapan frkleri errinden (113/Felak, 4) yetinin sihirle ilgili olmas, dier yetlerin ise sihirle ilgili olmamas engeldir. Ayrca Ns sresinin btnnn de sihirle ilgisi yoktur. Dolaysyla Mekk olduunu syleyenlerin sz daha kuvvetlidir.37 Elmall Hamdi Yazr ise, Hz. Peygambere sihir yaplmasyla ilgili rivyetler hakknda unlar syler: Bu rivyetlerin hepsinin shhati kabul edildii takdirde bile Raslullaha velev bir an iin olsun bir sihir yaplm olduuna mutlaka itikadn vcbunu ifade edecek kuvveti hiz deildir. Zira esas itibaryla haber-i had huddunu gemi deillerdir. Haber-i hadn shhati ise itikadn cevzn ifade etse bile vcbunu ifade eylemez. Halbuki bunda itikadn vcbu yle dursun, Kurann nassna muhlif olduundan dolay ciz bile olamayacana kaail olanlar vardr. Nitekim mam Mturidden nakledildiine gre Eb Bekir Esam, burada, rivyet edilmi olan sihir hadisi metrktr, nk bunda kfirlerin Aleyhis-salt ves-selma meshr demelerinin doru olmas gerekecektir. Bu ise, Kurn- Azm-nn nassna muhliftir demitir.38 Mfessir M. zzet Derveze de, eyhaynn Hz. ieden naklettikleri bu hadis rivyeti karsnda hayret ediyoruz39 demektedir. Hamdi Yazr, bu konuda, Peygambere sihirbaz ve nbvveti ynnden sihirlenmi diyenin kfrnde phe yoktur. Burada mesele vardn: Birincisi sihrin vukuu, ikincisi Peygamberin bu sihirden etkilenmesinin
36 37
38

Seyyid Kutub, F Zllil Kuran, Hikmet Y. c. 16, s. 445-446. Mevdd, Tefhmul Kuran, c. 7, s. 312. Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, Eser Y. c. 9, s. 6356. zzet Derveze, et-Tefsrul-Hads c. 1, s. 199-200.

39

vukuu, ncs bu srelerin (Felak ve Ns) nzl sebebi olup olmamas... Peygambere bir sihir yapldna ve Onun hasbelbeeriyye ondan biraz mteessir ve mteellim (etkilenmi ve ac duyup rahatszlanm) olduuna itikad etmek ciz olabilirse de, vcip deildir40 demektedir. Bu konudaki hadis rivyetleri doru olsa; byclerin, btn peygamberlere, slihlere zarar vermeye, kendilerine byk mlk salamaya g yetirebilmeleri gerekir. Allah, Peygambere bylenmi diyenleri reddetmektedir. Bu rivyet doru olsa, mriklerin Hz. Peygamber hakkndaki bu szlerinin doru olmas gerekir ve kendisi bu kusurla illetli olur. Bu ise Peygamberlik makam iin ciz deildir. Peygambere by yapld kabul edilirse, Peygamberin getirdii tm eriatten pheye dlebilir. Muhlifleri, cin ve by araclyla Raslullaha istediklerini syletip yaptrabilir. Raslullahn getirdiklerinin ne kadarnn Allah'a ait olduu, ne kadarnn sihir etkisiyle syletene ait olduu bilinemez. Felak sresinin yetleri, bir tek yet hri, byclerle ilgili deildir. Bu sredeki yetler, karanlktan, hasetilerden, her trl yaratklarn errinden Allah'a snmay emretmektedir. Bundan sonra gelen Ns sresinde de insanlara ktlk alayan, onlar kt yollara srmee alan insan ve cin vesvecilerinden Allah'a snmak emredilmektedir. Btn rivyetler, Felak ile Ns srelerinin beraber indiini sylemektedir. Cin ve insan vesvesecilerinden Allah'a snmay emreden Ns sresinin bu rivyetlerde anlatlan by olayyla bir ilgisi yoktur. Bu, zellikle Mekkede mslmanlar kandrp slmdan dndrmee alan Mekke mriklerinin telkinlerine, fiskoslarna iarettir. Orada bir avu mslman, bir yandan her biri birer eytan gibi kendilerini dinlerinden dndrmek iin kandrmaa alan mrik insanlarn, bir yandan da grnmez cin eytanlarnn kt vesvese ve telkinleriyle kar karya idiler. Onun iin Ns sresinde mslmanlara cin ve insan eytanlarnn vesveselerinden Allah'a snmalar emredilmektedir. Bu, Mekke artlarnda bir yandan mrik telkinleri, bir yandan da grnmez eytan vesveselerinin tesiri altnda kalan baz mslmanlarn durumlarn yanstmaktadr. Bylece Biz, her peygambere insan ve cin eytanlarn dman yaptk. Bunlar aldatmak iin birbirlerine yaldzl szler fsldarlar... (6/Enm, 112) yeti, insan ve cin eytanlarnn, insanlara kt dnceler aladklarn bildirmekte, Ne zaman eytandan bir kt dnce seni drtklerse Allah'a sn. (7/Arf, 200) yeti de bu gibi telkinlerden Allah'a snmay emretmektedir. Bu yetlerin hepsi Mekke artlarnda inmitir. Ayrca bu konudaki hadis rivyetleri elikilerle doludur. nk, birinde by yapan Lebdin yahdi, tekinde yahdilerin antls (onlarla antlamal) bir mnfk olduu; bir bakasnda ise Peygambere hizmet eden bir yahdi ocuunun, Peygamberin tarandaki kllar ve tarann dilerini alp yahdilere verdii, yahdilerin de bunlar Lebde verdii anlatlr. Hz. Peygambere hangi yahdi ocuu, ne zaman hizmet etmitir? Gayet ihtiyatl hareket eden, kendisine gelen brnce mektuplar dahi, gvenmediinden dolay yahdilere okutmamak iin Zeyd bin Sbite brnceyi renmesini emreden Peygamber (s.a.s.) bir yahdi ocuunu nasl harm-i ismetine alr? Ona hizmet edecek pek ok mslman evld varken -ki bunlardan biri de Enes bin Mliktir- yahdi ocuunun hizmetine ne gerek vardr? Tarihte Peygambere hizmet eden bir yahdi ocuu bilinmedii, siyerle ilgili hibir kitapta bundan bahsedilmedii gibi, Peygamberin alt ay hasta yatt, h ne yaptn bilmez bir aknlk iine dt de bilinmemektedir. Bu rivyetlerin, bynn etkisini desteklemek ve insanlar bundan korkutmak amacyla ortaya atldnda phe yoktur. Verilmek istenen temel dnce udur: By Peygambere bile tesir etmitir; onun iin byclerden ekinmek lzmdr. Allah, Peygamberini insanlarn zarar ve erlerinden koruyacan vaad etmitir (5/Mide, 67). Peygamber (s.a.s.), eer yaplan bynn etkisinde kalp, yapmadn yapt, yaptn yapmad zannedecek kadar bir akl denge bozukluuna urarsa, ne onun msumluu, ne de vahiylerin korunma garantisi kalr. Peygamber (s.a.s.) elbette byle kusurlardan uzaktr, mnezzehtir. Kuran, Peygambere bylenmi diyenleri zlimler diye nitelendirmektedir. O zlimlerin, siz bylenmi bir adama uyuyorsunuz! dediklerini biliyoruz...(17/sr., 47) O zlimler: Siz, sadece byl bir adama uyuyorsunuz dediler... (25/Furkan, 8) Peygambere meshr, yani byl, byye uram diyen kimseler zlim olduklarna gre, Peygambere by yapld hakkndaki bu rivyetlerin hepsi zlimlerin anlatmdr. Bunu karp uydurduklar senet zinciriyle Peygamber (s.a.s)in sekin bir sahbesine dayandranlar, mslman grnseler de, gerekte Peygamber dman yalanclardr. Bir mslman, Kurana tamamen ters olan, Peygamberin msumluunu/korunmuluunu dinamitleyen bu yalanlara nasl inanr? Sihrin etkisini kabul eden bilginlerin anlatmna gre esas by, cinlerin etkisiyle olur. Byc, yapt tlsmlarla kt cinleri etkisi altna alp bylemek istedii kiiye ktlk yaptrr, akln eldirir, saln bozar ve benzeri kt iler yapar. Yani, bynn tesirini kabul edenlere gre, bynn kt etkisini yapan, cinlerdir. Byl kii, cinlerin etkisi altna girer. sr sresinin 47, Furkan sresinin 8-9. yetleri Peygamberin byl olmadn, ona by yaplmadn, onun bu tr iftiralardan uzak olduunu belirttii gibi; Peygamberin asla

40

Elmall Hamdi Yazr, a.g.e. 9/6358

cinli olmadn, cinnin etkisi altna girmediini bildiren birok yet de (52/Tr, 29-30; 68/Kalem, 2; 81/Tekvr, 22) bu by yalann reddetmektedir.41 Kad Iyd ve benzeri baz slm limleri, Peygamberimize yaplan bynn Peygamberin aklna, kalbine, itikadna deil de bedenine, d uzuvlarna tesir ettiine dair iddialar sunar ve bunlarn Peygamberin dier fizik hastalklardan slim olmamas gibi, msumluuna ve peygamberlik makamna zarar vermediini syler. Bu gr, tutarl deildir. nk hadis rivyetlerindeki bynn etkisiyle ilgili en hafif ifade olarak, kadnlarna varmad halde vardn, yapmad eyi yaptn sand ve bu halin alt ay byle srd anlatlyor. Bu, alt ay Peygamberin hayal grd anlamna gelir. Bu, bir beden hastal deil; h Onun akl gcnn zayflamas, ilevini yapamamas demektir. Bu esnda Onun, -h-gelen vahiyleri zaptedememesi, baka eylerle kartrma ihtimali gndeme gelebilir. Hadis rivyetlerinde yer alan Sihirlenmesi dolaysyla, Hz. Peygambere, bir eyi yapmad halde onu yapt hayali gelirdi gibi hayal grme lafzlarndan anlalan bu olayn akl ve zihinle ilgili bir husus olduunu tespit edebilmek iin derin bir psikoloji bilgisine ihtiya olmad ortadadr. Bugn, bir insann hayal grme olayn kaslaryla, kollaryla, bacaklaryla deil; aklyla, zihniyle, beyniyle gerekletirdiini herkes bilir. Tm rivyetlerdeki ifadelere gre, bir yahdi Hz. Peygambere sihir yaparak, halk arasndaki deyimiyle Onun erkekliini balam, hanmlarna yaklaamamasn temin etmitir. By yoluyla, Hz. Peygamber zerinde byle bir etki meydana getirilebildiini kabul etmek mmkn grnmyor. Bu hususu doru kabul etmek, yahdi, kfir ya da mriklerin sihir/by yoluyla Hz. Peygamber zerinde istedikleri etkiyi meydana getirebildikleri dncesine kap aar. By yoluyla Hz. Peygamber alt ay boyunca iktidarszlatrlabildii durumda Onun mbrek hanmlar olan annelerimize kocalk haklarn yerine getiremiyor, onlarn cinsel arzu ve ihtiyalarn gideremiyordu gibi iftiralara varacak yanl dnce ve ithamlara yol aabilecek tehlikede bir bhtandr. Ne Hz. Peygamberin cinsel gcnn abartlmasna, insanst boyutlara kartlmasna hizmet eden rivyetlere, ne de Onun sihir yoluyla cinsel ynden iktidarszlatrlabilecei fikrine zemin tekil eden rivyetlere itibar edilmelidir. Onu deerlendirmek iin ifrat ve tefritlerden arnp en doru ve dengeli yolu tutmak gerekir. Hz. Peygambere by yapldndan bahseden bu rivyetleri toptan reddetmek, kanaatimize gre doru deildir. Bunlar Hz. Peygamberin hayat, mcizesi, Allahn Onu dmanlarnn errinden korumas asndan tarih bir deere sahiptirler. Bu hadisler bize, Hz. Peygambere, kimlii ne olursa olsun bir dman tarafndan zarar vermek maksadyla sihir yapldn haber veriyor. Bu husus, tarih adan doru olabilir, kanaatimizce de dorudur. nk sihir, ok eski alardan beri var olagelmi bir uygulamadr. Yahdilerin bununla fazlaca megul olduklar, dmanlarndan bu yolla intikam almaya altklar da bir gerektir. Bu sebeple Hz. Peygambere de zarar vermek kasdyla Lebb bin el-Asama bavurarak sihir yaptrtm olabilirler. Bu rivyetler olayn bu ynne iaret etmektedir. Bu durum, hadis rivyetlerinin incelenmesinden de anlalaca gibi Allah tarafndan Cebril vstasyla Hz. Peygambere bildirilmitir. Raslullah zerinde bu sihrin bir etkisi sz konusu deildir. Allah (c.c.), bunu Hz. Peygambere bildirmek ve o byy atld kuyudan karttrmak sretiyle, byy yapan ve bundan medet uman slm dmanlarn rezil, rsvay ve malp etmeyi arzu etmi ve bunu gerekletirmitir. Hz. Peygamber, Allah tarafndan durum kendisine bildirilince, yanna ashbndan bir grubu alm, ya da bir ekiple Hz. Aliyi gndermi ve sihri yapan Lebd bin el-Asam adl yahdinin arazisi iinde olduu kaydedilen Z Ervn kuyusundan o byy bulup kartmtr. Bu byy imh iin, halk arasnda yaygn olan inan dorultusunda da hareket etmemi, buna gerek grmemitir. Bylece sihirden medet uman, ondan bir silh olarak yararlanmak isteyen slm dmanlarna, maksatlarna eremeyeceklerini, bu tr eylerin kendisine ve mslmanlara herhangi bir tesir yapamayacan, Allahn kendilerini koruyacan gstermitir. Byy yapan ahs cezalandrmaya da (onu kahramanlatrmamak iin) gerek grmemi, bylece iyice rezil olmasn, yahdi ve mrikler arasnda itibardan dmesini salamtr. Bu rivyetler bu ynyle doru olabilir. Ancak, bunlarda zabt kusuru olduu, bu sihrin etkisi konusundaki farkl ve elikili anlatmlardan da anlalmaktadr. Rivyetin metnini problemli hale sokan ve limler arasnda mnakaalara yol aan sihrin, Hz. Peygamber zerinde nasl bir tesir meydana getirdiine dair ifadeler, kanaatimizce daha sonra rvlerin yapt aklamalardr. Nitekim rvlerden Sfyann, bu konudaki bir aklamas, bu rivyetlerden birinin iinde yer almaktadr. Buna gre Sfyan, te bu, sihirden olabilecek rahatszln en iddetlisidir (Buhr, Tb 49) demektedir. Ayrca slm limlerinden Eb Bekr Ahmed bin Ali el-Cesss da ayn grte olup, rivyetleri problemli hale sokan bu ilvelerin aslnn olmadn, bunlarn sonradan rviler tarafndan hadislerin metnine eklendiini sylemitir (Cesss, Ahkmul-Kuran I/60). Bynn Hz. Peygambere tesiri konusundaki Sihirlenmesi dolaysyla, Hz. Peygambere, bir eyi yapmad halde onu yapt hayali gelirdi. Kendisi hanmlarna yaklamad halde, onlara yaklar durumda olduunu zannederdi tarzndaki bu ifdelerin rv Hiam bin Urveden, ya da babas Urveden kaynaklanm olmas ok muhtemeldir. Urvenin veya Hiamn bu aklamalar Hz. ieye mal edilmi, onun szlerinin arasna dhil edilmi olabilir. Bu konularda ihtiyatl davranmakta yarar vardr.
41

S. Ate, Gerek Din Bu, s. 174-177; Yce Kurann ada Tefsiri, c. 11, s. 194-195.

Hz. Peygambere sihrin etki ettiini kabul ettiimizde karmza kacak bir problem de udur: Sihrin bir ksmnn cinlerle irtibat yoluyla, onlar kullanarak yapld ileri srlmektedir. Bu iddiada bulunanlara gre cin, sihir yaplan kimseye gelerek onu etkilemekte, arpmakta, hastalandrmaktadr ki, bunun isbt mmkn deildir. Geriye dier bir yol kalyor ki, o da, cin ya da eytanlarn vesvese/telkin yoluyla bir kimseyi etki altna almalardr. Her iki yolla da Hz. Peygambere, sihir yaplarak, cinler kullanlarak sihirbazlarca tesir edilmesi sz konusu olamaz. Raslullaha, cinlerin ya da eytanlarn arpmasn, ya da telkinde bulunmasn, kendilerinin bundan etkilenmelerini kabul etmek mmkn deildir. Buna peygamberlik makam engeldir, bunu tartmaya gerek yoktur; yukarda zikredilen konuyla ilgili yetlere aykrdr. Yine baz sahih hadislerde de, Hz. Peygamberin Allahn izniyle eytann errinden emin olduu haber verilmektedir (Mslim, Mnfkn 69-70; Tirmiz, Rad 17, hadis no: 1172; Nes, retn-Nis 4, hds no: 3958; Ahmed bin Hanbel, 3/309).42 Cin; Mhiyeti ve Hakkndaki stismarlar, Yanl Kabuller: Cin, gzle grlmeyen canl varlk; ins (insan)in mukabili demektir. Kuranda bildirildiine gre, cinler de insanlar gibi ibdet iin yaratlmtr (51/Zriyt, 56). Bu yzden cinler de insanlar gibi mkelleftir, sorumludur. Mslman olanlar ve kfirleri vardr. Erkei, diisi, evlenmeleri ve oalmalar szkonusudur. Her fn gibi lmldrler, dumansz ateten (n) yaratlmlardr. Bu yzden vcut yaplar insanlardan farkldr. nsanlarla evlenmeleri, cinsleri ayr olduu iin mmkn deildir. nsanlarn cinlerle evlenmeleriyle ilgili olarak kaydedilenler, eski din ve kltrlerden geen birtakm hurfelerdir. slm hukuku byle bir durumu kabul etmez. Onlarla cinsel temas yapp ocuk sahibi olmak mmkn deildir. Zin yaparak hmile kalp doum yapan bir kadna: bu ocuun babas kimdir? diye sorulduunda bu kadnn, cindir eklinde cevap vermesi kabul edilecek bir husus deildir. Bunun gibi, uray cinler soydu, u eyam aldlar, kzm onlar kard gibi iddialarn geersizlii ortadadr. Toplumumuzda, cinlerle evli olduunu syleyenler ya arlatandr, ya da ruhsal adan rahatsz kimselerdir, tedaviye ihtiyalar vardr. Cinlerin kfir olanlarna eytan denilmektedir. blis (eytan) da cinlerdendir (18/Kehf, 50). Onlarn gayb bilmeleri szkonusu deildir. Cinlerin ve onlarla irtibat halinde bulunduunu iddia eden khin, falc, cinci diye anlan kimselerin gayb bilme iddialar yalandan ibarettir. Bunlarn verdikleri haberlere dayanlarak birtakm insanlar sulanamaz, byle kiilerin szleri mahkemelerde delil olamaz; bunlar iftiradan ibarettir. Bu tr ahslara gelecekle veya kayp eya ile ilgili sorular yneltmek ve cevaplarna inanmak haramdr. slma gre, mahkemede cinlerin verdii bilgiler deil; insan cinsinden dil tanklarn hitlii geerlidir. Cinlerle irtibat kurmak, peygamberlerle ilgili olmak artyla ve mcize eklinde mmkndr. Dier insanlarn onlarla irtibat kurduklar, emirleri altna aldklar hususu, kendi iddialarndan ibarettir ve bize gre yalandr. Kuran ve hadislerden bu iin Hz. Sleymana mahsus bir mcize olduu anlalmaktadr. Cinlerin eyann yerini deitirmeye gleri yetse bile, Cenb- Hakkn buna izni yoktur ve bu i snnetullaha aykrdr. Byle bir eye msaade edilseydi, insanolunun tbi olduu hukuk sistemi altst olurdu. Onlarn canlar istedii zaman ekil deitirmeleri de mmkn deildir. Peygamberlerin, limlerin veya dier insanlarn klna girmeleri de, Allahn koymu olduu teden beri devam edip gelen kanunlara aykrdr. Byle bir ey insanolunun dinini ve hukuk dzenini bozacandan Yce Allah tarafndan buna izin verilmemitir.43 Sihrin ve Bycnn Hkm: Kurn- Kerimde Yce Allah, by ile uramay kfr olarak nitelendirmitir (2/Bakara, 102). Hz. Peygamber de mslmanlarn by ile megul olmalarn iddetle yasaklamtr. Bir hadislerinde, Helk edici yedi eyden saknn buyurmular, ashb, Bu yedi ey nedir, y Raslallah? diye sorduklarnda, Allah'a irk komak, sihir yapmak, haksz yere bir cana kymak, fiz ve yetim mal yemek, dmana hcum esnsnda savatan kamak, iffetli mmin hanmlara zin isndnda bulunmak (Buhr Vesy 23, Tb 48, Hudd 44; Mslim, man 145; Eb Dvud, Vesy 10, hadis no: 2874) buyurmutur. Bir dier hadislerinde de, by yapan kimsenin Allah'a irk komu olacan bildirmilerdir (Nes, Tahrim 19, hadis no: 4076). Bir baka hadislerinde ise, sihre inanan, onun doruluunu tasdik eden kimselerin Cennete giremeyeceklerini haber vermilerdir (Ahmed bin Hanbel, Msned, 3/14, 83; 4/399). By yapmann byk gnahlardan olduu konusunda slm limleri arasnda ittifak vardr. Sihri renmek ve retmek de haramdr. Byy meslek edinen ve sihirbazl kfre vardran kimselerin iddetle cezalandrlmas gerektii kaynak kitaplarda kaydedilmektedir (Tirmiz, Hudd 27, hadis no: 1460; Eb Dvud, Harc 31, hadis no: 3043; Cesss, Ahkmul-Kuran, I/61-68). Yaplan by kfr gerektiriyorsa, bunu yapann kfre girecei aktr. Kfr gerektirmiyorsa, fi mezhebine gre, sihir yapan tazr olunur, tevbe etmesi istenilir. mam Mlik, sihir yapan kfirdir, sihir yapmasndan dolay ldrlr. Tevbe etmesi istenilmez; etse bile kabul
42 43

A.Osman Ate, a.g.e. s. 268-291. A.g.e. s.-337-338.

olunmaz, mutlaka ldrlr grndedir. Kad Iydn bildirdiine gre, Ahmed bin Hanbel de ayn fikirdedir. Ashb ve tbine mensup birok limin kanaatinin de byle olduu nakledilmitir. mam Eb Hanfe ile mam Muhammedin grlerine gre, by yapan kfir olur. Byle bir kimsenin tevbe etmesi istenilmez.44 ok eski zamanlardan beri insanlar, gayb lemini merak etmi, hakknda bilgi edinmek istemi, baz akgzler de bunu istismar ederek gibden haber vermeye balamlardr. Eskiden bu ile megul olan khinler, arrflar, falclar, cinciler vard; gnmzde bunlara ek olarak medyumlar ve ruhular da var. Bu kiiler, eitli yol ve vstalardan istifade ederek insanlarn gemii, gelecei, ruhlar lemi gibi gayb haberleri vermilerdir, vermektedirler. Bunlara inanmayanlar yannda, inananlar da vardr. Halbuki Peygamberimiz (s.a.s.), Allahn en sekin kulu olmasna ramen, Onun hakknda Kuran diliyle yle buyrulmutur: De ki: Allahn dilemesi dnda ben kendim bir fayda ve zarar verecek durumda deilim. Gayb/grlmeyeni bileydim, daha ok iyilik yapardm ve bana ktlk de gelmezdi. (7/Arf, 88) Allahtan baka hibir varln gayb bilmediini u yet kesin bir ekilde ortaya koyar: De ki: Gklerde ve yerde gayb, Allahtan baka bilen yoktur... (27/Neml, 65) Peygamber Efendimiz (s.a.s.): Gayb habercisine (arrfa, khine) inanan kimsenin krk gn namaznn kabul olunmayacan (Mslim, Selm 125; Ahmed bin Hanbel, 2/429, 4/68) haber vermitir. Yine yle buyurmutur: Khin ve arrfa inanan kimse, kendisine gnderilen (Kitab, vahyi) inkr etmitir. (Tirmiz, Tahret 102; bn Mce, Tahret 122) Peygamber Efendimize, ama, baz syledikleri doru kyor diyenlere, Allaha si olan cinlerin, edindikleri baz bilgileri, bir dorunun yanna yz yalan katarak bu khinlere ulatrdklarn, bunlar vstasyla halkn inancn bozduklarn, onlar sapkla drdklerini sylemitir (Buhr, Bedl-Halk 6, 11, Tb 46, Edeb 117; Mslim, Selm 122, 123) Bu kesin deliller karsnda mslmanlarn, gipten haber verdiini iddia eden kimseleri dinlemeleri haramdr. (32) Onlara deer verip, onlara danmaya, onlardan yardm istemee gitmenin de haram olduunda phe yoktur. Ruh arma: Gnmzde, zellikle sosyete denilen tabaka arasnda yaygn olan ruh arma olay da bir nevi modern khinliktir. Birok tecrbeler, medyumlarn madde tesi bir varlkla temas kurduklar kanaatini vermektedir. Ancak bunun ruh olduu ve sylediinin geree uygunluu sbit deildir. Elmall merhmun ifadesiyle bunlarn byk ruhlar ve ahsiyetleri arp getirme iddialar yalan olduunda phe yok ise de, habis ruhlar ve sefil ahsiyetleri afsunlayp topladklar ve bu sretle yce ruhlara zarar vermeye altklar muhakkaktr (Elmall, Hak Dini Kuran Dili, Eser Y. c. 8, 6365). Ruh arma seanslarnda, gelenin ruh olduu belli deildir; bunun cin olma ihtimali daha kuvvetlidir. Cin arma ii, toplumumuzda teden beri bilinmekte idi; imdikiler bunu biraz daha modernize ederek ruh arma dediler. Ayn zamanda gelen varln veya hayalin, ya da sesin verdii haber ve bilgiler, yalan ve yanl ile karktr. Dinimiz ruh ve dier madde tesi varlklar zerine ilm aratrma yapmay engellemez; aksine tevik eder (51/Zriyt, 20-21). Ancak madd mnev menfaat salamak gyesiyle ve slm inancna uymayan telkkler, anlaylar iinde bu ilerle uramay ve mesnedsiz iddialara inanmay meneder. Fal ve Falclk: Eskiden yazl oklarla, gnmzde yldz, kahve, bakla, iskambil kd gibi vstalarla yaplan falclk da bir nevi gipten haber vermedir; nk gelecek (mstakbel) gaybdr; bu sebeple her nev falclk ile bunlara inanmak haramdr (5/Mide, 3). Sihir/By: Sihir itikad bozduu, tevhid inancna zarar verdii, kontrol mmkn olmad iin ktye kullanld ve aldatma, ifl, zrar vstas olduu iin haram klnm, sihirbazn felh bulamayaca ifade buyrulmutur (20/Th, 69). Nazarlk, Nal, Muska vb. Kullanmak: Birden ortaya kan veya sebebi bilinmeyen hastalklara yakalanmamak veya tedvi etmek zere bavurulan birtakm tedbirler vardr; nazarlk, at nal, at kafas, eitli muskalar takma, kurun dkme, tts yapma bunun baz rnekleridir. Bunlar, tp ynnden bir faydas olmad, stelik btl inanlar devam ettirdii iin haram klnmlardr. Peygamberimiz (s.a.s.) nazarlk kullanmay menetmi, bu gibi eyleri asan kimselerin beyatlerini kabul etmemitir (Nes, Znet 17; bn Mce, Tb 39).

44

Hayreddin Karaman, Gnlk Hayatmzda Helller Haramlar, s.137-139

Uursuz Saymak: nsanlar, eskiden beri baz yer, zaman, ahs ve eyleri uursuz veya uurlu saymlar, bu inanca gre karar verdikleri, hareket ettikleri olmutur. Hibir ilm ve din esasa dayanmayan bu inan slmda reddedilmi, uur veya uursuzluu insanlarn kendi inan ve davranlarnda aramalar istenmitir. Hz. Peygamber (s.a.s.), buna benzer baka inanlar da zikrederek yle buyurmutur: Hastaln bir bakasna gemesi, uursuzluk, (l ruhunun temsilcisi) bayku, karndaki ylan diye bir ey yoktur; czzamldan -arslandan kaar gibi- kan. (Buhr, Tb 19, 25, 43-45; Mslim, Selm 102) Hadisin banda hastaln birinden dierine gemesi (siryet, salgn) diye bir ey yoktur derken, sonunda czzamldan uzak durulmas emrolunuyor. Hadis aklayan bilginler burada biri inan, dieri davran ile ilgili iki noktann bulunduunu sylemilerdir; a) nan: Hastal yaratan, insan hasta eden, bunu belli kanunlara balayan Allahtr. Bir hasta ile temas eden iki kiiden biri hastala yakalanp dieri salkl kalabilir; bu Allahn irdesine baldr. b) Davran; Salgn hastaln birinden dierine gemesi Allahn takdir ettii, yaratt bir tabiat kanunudur. Hasta ile temas, hastalanmann sebebidir; sebepleri olaylara balayan Yaratc, bunu byle dilemitir; u halde insann bu sebeplerden kanmas gerekir (Hastalkl hayvanlar, salkl hayvanlara katmay meneden Buhr hadisi de ayn hkm desteklemektedir.) Chiliyye devrinde Araplar baykuun, lnn kemikleri veya ruhundan meydana geldiine, insann karnnda bir ylann bulunduuna ve a kalnca insan ldrdne, rkttkleri hayvanlarn sa veya sollarndan kar yne gidilerine gre uur veya uursuzlua inanrlard. Hadis bunlarn da asl astar bulunmadn bildirmektedir. Baz gn, ahs, eya ve yerleri uursuz saymak, lm veya felketten sz ederken kulak ekip tahtaya vurarak korunmaya almak da asl astar olmayan inan ve davranlar arasndadr. Buhrnin bir baka rivyetinde kadn, ev ve binekte uursuzluktan bahsedilmitir. Fakat bu hadisin ba tarafn Hz. ie annemiz aklyor: Peygamberimiz (s.a.s.)in chiliyye detlerini sylediini, onlar, bu eyde uursuzluk bulurlard dediini aklyor. Uurlu Saymak: Rasl-i Ekrem (s.a.s.) Efendimiz, uursuzluk inancn reddederken en iyisi, uurlu saymaktr (fel, tefel) buyurmu, Tefel nedir y Raslallah? dediklerinde; Herhangi birinizin duyduu gzel, hayrl bir szdr (Buhr, Tb 43, 44; Mslim, Selm 110) cevabn vermitir. Buna gre bir kimsenin iyi bir sz duymasn, bir eye ynelince ilk olarak baar, esenlik, mutluluk gibi bir kelime iitmesini uurlu saymasnda mahzur yoktur. Uur inancnn hedefi, insanlarn hayatlarn, mnsz ve mesnetsiz vehimlere gre deil; gereklere gre dzenlemesi ve idare etmesidir.45 Ve Gnmz: Sihir ve bynn hibir eidi, slm toplumunda yer bulamaz. Bu tr sapklklar, ancak chiliyye toplumlarnda yaygnlaabilir. inde yaadmz toplumun chiliyye toplumu olup olmadyla ilgili bir yargya varmak iin gelin, bu konuda aynamz topluma tutalm: Dzen ve evrenin, ftrata mdhale edip slm bireysel ve toplumsal alanlardan tmyle uzaklatrma mcdelesi ve yer yer baars, insanmza ar bedeller detiyor. slmn ou hkmlerinin yaan(a)mad gnmzde stres ve psikolojik bunalmlarn hemen her eidi giderek hemen her insan kemiriyor. Ve denize den ylana sarlyor: Dinini bilmedii, ilkel ve modern hurfeleri de reddedemedii iin chil insanlar, zm de cincilerde, frk ve muskaclarda aryor. Medyada; medyumlardan, falclardan, astrologlardan yani modern mneccimlerden, cinci ve byclerden geilmiyor. Boyal basn dediimiz, yazdan daha ok resimlerin yer ald gazetelerin tmnde her gn bur ve fal keleri yaynlanmaktadr. Buralarda "yldznz diyor ki" , "burcunuz" , "elektronik bur fal" , "bilgisayarl astrolojik fal" gibi kelere ne demeli? (Bu hurfeler, irtic kavramna girmediinden kimsenin bir ey dedii yok. Peki mslmanlarn da m diyecei yok?!) Gnmzde bata televizyon kanallar olmak zere medya, yani dnk adlandrma ile sihirbazlk/byclk, halkn balln salamak ve srdrmek yolunda Firavunlarn ve firavun dzenlerin vazgeemedikleri bir aratr. Mneccimlik, sanld gibi tarihe karm deil; sadece modernlemitir o kadar. Astrolog veya medyum denilen mneccimler, yldz falna bakan kimselerdir. Horoskop denilen yldzlarn, burlarn bulunduklar yerin haritasn karp, falna bakacaklar kimsenin doum tarihleriyle kyaslayarak gelecei -gayb- hakknda hkm kartrlar. Eski Yldzname'lerin yerini gnlk burlar, astrolojik hurfeler alm; mneccimin ad da astrolog veya medyum olmutur artk. Aka kfir olanlarn yannda, nice mslmanm diyen insan, hl yldzlarn, burlarn insan kaderinde etkili olduklarna inanmaktadr. Mneccimin, khinin; gelecei (her eyi deilse bile, ok eyi) bileceine hl inanlr
45

A.g.e. s. 139-151.

ki, gelecekle ilgili deerlendirmelerde bulunanlara sen mneccim misin, nereden biliyorsun? diye sorulur; adam sanki khin denilir. Yine, bu sapk dnceye gre yldzlar konuur, vahyeder; onlarn raslleri/elileri ise astrologlar, medyumlar ve cincilerdir. Yldzlarn konuma dilini anlayan bu sivri aklllar, bu mesajlar "yldznz diyor ki..." , "burcunuzun durumuna gre banza u, u gelecek" diye insanlara para karl tebli eder ki, bu mesaja gre bilinlensinler ve ona gre davransnlar. Mneccimlik, gelecekte meydana gelecek, zel ve genel olaylara, yldzlara bakarak haber vermektir. Hz. Peygmaberin bu konuyla ilgili yle bir ikaz vardr: Baz insanlar, Allahn nimetiyle geceyi geiriyor, sabah olunca da, bize u yldz sebebiyle yamur yadrld diyor. Byle demeleri sebebiyle onlarn ou kfir olmutur. (Buhri, Megazi 35; Msned, Ahmed b. Hanbel, II/525) Yine bir baka hadis rivyeti de benzer bir ikazdr: Kim yldzlarla haber vermeye alrsa, sihir ile haber vermi olur. (Eb Dvud) Gelecekte olacak eyler hakknda bilgi sahibi olmak iin bavurulan eitli yollarn en belirginlerinden biri faldr. Daha ok baht, uur ve talihi, genel olarak da gelecekte olacak eyleri anlamak iin birtakm garip yollara bavurarak bunlardan anlam karma ve kiilik okuma iine fal; bu ii yapmaya da falclk denir. Gelecek zamanda vuku bulacak olaylar haber vererek gayb srlarn bildiini iddia edene de falc, medyum denir. Chiliyye Araplar, bir yolculua, bir savaa, bir ticarete, evlenmeye, yahut herhangi nemli bir ie teebbs edecekleri zaman zar (veya ok) ekerler, yahut ku uururlard. Bu zar veya oklarn birinde, "Rabbim emretti", yahut "yap" diye emir; dierinde "Rabbim nehyetti" veya "yapma" diye nehy kelimeleri yazl olurdu; biri de bo bulunurdu. Birisi torbaya elini sokar, zarlardan birini eker, emir karsa yaparlar, nehy karsa yapmazlar, bo karsa bir daha ekerlerdi. Kur'an, bunu iddetle yasaklamtr. "Ey iman edenler! ki, kumar, putlar ve fal oklar eytan ii birer pisliktir; bunlardan kann ki, kurtulua eresiniz." (5/Mide, 90) Bugn yaygn olan fal eitlerinden biri de, modern chiliyyenin itibar ettii yldz faldr. Gkteki burlardan yola klarak yaplan bu falcln asl, Sbilere dayanr. Sbiler, gk yzn on iki burca taksim etmiler ve eflkten/gklerden yalnz tapndklar ve heykellerini diktikleri "seba" gezegenlerin durumlarna gre, yeryznde meydana gelecek olaylar bildirecei iddiasyla yldzlarla ilgili birtakm hkmleri yazmlard. Onlarn bu inanlar, gnmze kadar gelmi bulunmaktadr (Elmall, Hak Dini Kur'an Dili, c. 7, s. 5208). Dinimizin kesinlikle yasaklad falclk, bir eit gaybdan haber vermektir. Halbuki, Kur'an; gayb, Allah'tan baka hibir kimsenin bilemeyeceini, peygamberlerle meleklerin dahi kendilerine vahyedilmedike gaybdan haber veremeyeceklerini aka bildirmektedir. "De ki: 'Gklerde ve yerde olan gayb, Allah'tan baka bilen yoktur." (27/Neml, 65) "De ki: Size 'Allah'n hazineleri elimdedir demiyorum, gayb da bilmiyorum." (6/En'm, 50) "Eer gayb bilseydim, daha fazla hayr yapardm." (7/A'rf, 188) ayetleri buna yeterli delildir. Kendilerine "arrf", "khin" veya "medyum" denilen falclar ve bu falclara gidip fal atran, onlara inanan veya destekleyenleri Peygamberimiz, ar bir dille knam, hatta kfrle nitelemitir. "Kim bir arrfa gidip de ona bir ey sorarsa, krk gecelik namaz kabul olmaz." (Mslim, Selm 125) "Kim bir khine gider, dediklerini dorularsa; phesiz ki Muhammed'e indirilmi olan inkr etmi olur." (Tirmiz, Tahret 102; bn Mce, Tahret 122; Eb Dvud, Tb, hadis no: 3904; Ahmed bin Hanbel, II/ 408) Bur fal, "insanlar, doduklar burlara gre gruplayarak geleceini okumaya, kaderine dair konumaya" denir. Modern cahiliyyenin yaand gnmzde kendini aydn sanan birtakm gazete ve televizyon programclar, her gn yldz fal hurfesiyle insanlarn kaderi hakknda birtakm yorumlar yapmaktadrlar ki bunlar hibir bilimsel dayanaa sahip deildir. Ayrca bu aslsz yorumlar, okuyucularn ruhsal dengelerine olumsuz ynde etki yapmaktadr. Bu bir atma, sama ve aldatmadan ibarettir. slm limleri, Sbiler gibi, tesiri yalnz yldzlardan, burlardan bilerek onlardan birtakm hkmler karmaya kalkmann kfr ve irk olduunda ittifak etmilerdir (Elmall, Hak Dini Kur'an Dili, c. 1, s. 5207)Onlarn ou, irk komadan Allah'a inanmazlar. (10/Ynus, 106) Konuyla ilgili yanl itikad veya hurfeler sebebiyle dilimize giren deyimlerden bazlar: Cad kazan, gzn falta gibi almas, mneccim misin?, khin gibi, yldz kaymak, yldzlar barmak, sanatlara: star/yldz, yldznz diyor ki, burcunuza gre..., felek , cingz, cini tepesine kmak, cin fikirli, cin arpmas, denize den ylana sarlr, tahtaya vurup eli kulaa gtrmek vb. Hayatn her alann kuatan slmn kiisel, toplumsal ve siyasal boyutu gerektii ekilde yaanmadndan, psikolojik hastalklar ivme kazanarak insan her ynyle penesine alyor. Stres ve bunalmn bin bir eidi altnda ezilen insan, yeterli inan ve bilinten yoksun ise, dt strap denizinden kurtulmak iin sarldnn ylan olduunu dnmyor bile. Her trl frklerden, vesvese verenlerden Allaha snmas gerektii halde, eytanlara ve eytanlaan frklere snabiliyor. Kurann ftr prensiplerine sarlp ibdet, zikir ve tefekkrle ruhunu artacak ve gdalandracak yerde, ruhundaki hastal artracak zehirlere ve mikroplara yneliyor. Yine, mslman psikolog ve psikiyatristlerden yararlanp tp ilminin imknlarndan istifade edeceine istismarclara teslim oluyor. Vahye teslim olmayan, akln ve mantn da kullanmayan enyiler bulunduka; adlarna hoca, muskac, cinci, byc, sihirbaz, arrf, medyum, khin, astrolog, falc... denen kimseler de bulunacak, kendisinden yardm isteyenleri smrmekle kalmayacak, onlar dnyada ve hirette perian etmeye alacaktr. Su, bu istismarclardan daha ok, bunlarn oltalarna taklan zavalllardadr. slmn yaanmad yerde bu eit istismarclarn, sahtekrlarn nne geilmesi de imknszdr.

Sihir/By ile lgili Baz Kavramlar: Afsun: By, sihir, efsun. Ak by: yilik iin yapld iddia edilen by, sevgi byleri veya hastalklardan kurtulmak iin yaplan bylere denir. Tehlikelerden ve zellikle rh hastalklardan korunmak iin yaplan pasif by de ak by saylr. Arrf: Falc, khin, medyum; alnan veya kaybolan eyay bulmak iin falclk yapan kimse. Gaybden haber veren kimselere verilen vasftr. Cin, yldz ve baz tlsmlara dayanarak gelecekten haber vermeye alan kimselere verilen isim. Astroloji: Yldzlarn hareketlerinden hkm karma, ilm-i ncm, mneccimlik. Astrolog: Yldz falna bakan kimse, mneccim. Azim: Yere ait ruhlardan, yani cinlerden yararlanlarak yaplan sihir; hastalk ve fetten korunmak iin du, efsun ve yazlan muskalar. Biyomanyetik alan: Btn canllarda var olan elektriksel alanlarn insanda fevkalde yksek gte olduu bilinmektedir. nsanlarn bu manyetik alanlar, hem etkileimde, hem de iletiimde nemli rol vardr. nsanlardan yaylan enerji dalgalar, nsal enerjiler, biyolojik tepki olarak nazar, k etme, hipnotize etme, korkutma gibi duygular ortaya karabilecei kabul edilmektedir. Bur: Gne sisteminde yer alan on iki takm yldzn her biri: Ko, Boa, kizler, Yenge, Aslan, Baak, Terazi, Akrep, Yay, Olak, Kova, Balk. Gne her yl bu takm yldzlarndan birinin blgesinde bulunur. Burlar, daha ok fal iin, kiinin geleceini renmek gibi btl, yalana dayanan ve byk gnah kabul edilen gayb bilme iddiasnn arac olarak eski zamandan beri kullanlr. Cad: Byc kadn; Geceleri dirilip insanlara ktlk ettiine inanlan l kadn, hortlak. Cad inanc zellikle ortaa Avrupasnda ok yaygnd. Byclk yapanlarn da bu cadlar olduuna inanlm ve cad kelimesi, byc anlamnda da kullanlmtr. Hristiyanlk tarihinde byc avlar gibi cad avlar da nldr. Cad saylp yaklanlarn saysnn ortaa hristiyan Avrupasnda milyonlar at tarihlerde yazldr. Cifr: Harflere verilen say kymeti ile, gelecee veya geen hdiselere, ibrelerden tarih veya isme dair iaretler karmaya denir. Ebced hesabnn bir eididir. Harflere verilen ebced deerleri gibi, rakam ve remiz (sembol) ile ifade edilen, gelecek hakknda haber verdiine inanlan bilgiye ad verilen cifr, hurfilik denilen sapk bir tarikat tarafndan dini, tmyle zhirinden farkl deerlendirmeye sebep olan anlaytan etkilenerek ortaya kmtr. Hurfiliin kayna da yahdi kabalas, eski Yunanlardan kalma Pisagorculuk ve eitli chiliyye tlsmlardr. Deiik sihirlerde, kayp bulmada, gayba ta atmada ve muskalarda bol bol cifirden ve ebcedden yararlanlr. Cin: Gzle grlmeyen canl varlk; Cinler tarafndan arplmaya, daha dorusu byle kabul edilen fel vb. sakatlklara cin arpmas, veya eytan arpmas denilir. Cincilik: Yere ait ruhlardan, yani cinlerden yararlanlarak, daha dorusu byle bir iddia ile yaplan sihirdir. Bu tr bylerle uraanlara da cinci denir. Ebced: Arap elifbsn meydana getiren haflerin aklda tutulmasn kolaylatrmak iin dnlen sekiz kelimeden ilki. Arapa eski Smi alfabesindeki harf srasnn say deerine gre tertiplenmesinden meydana gelen kelimelere verilen addr. Bu tertip, brn ve Sryn alfabesindeki harfleri iine alr. bredeki kelimeler unlardr: Ebced, Hevvez, Hutt, Kelemen, Safes, Karaet, Sehaz, Daz. Bu sekiz kelime, btn hurf- hec denen yirmi sekiz harfi iine alm ve sra ile eliften, ayn harfine kadar, birden bine kadar her harfte aadaki sra ile gsterildii gibi deerler verilmitir: Elif: 1, be (ve pe): 2, cim (ve im): 3, dal: 4, he: 5, vav: 6, ze: 7, ha: 8, t: 9, ye: 10, kef: 20, lm: 30, mim: 40, nun: 50, sin: 60, ayn: 70, fe: 80, sad: 90, kaf: 100, r: 200, n: 300, te: 400, se: 500, h: 600, zel (ve je): 700, dat: 800, z: 900, ayn: 1000. imdiki Arapada alfabe, bu sray tutmuyorsa da, harflerin rakam gibi kullanld zaman, yine eski sraya uymak iin ebced srasn da devam ettirmilerdir. Eskiden, matematik ve fizikte bu harflerin rakam yerine kullanldklarn biliyoruz. Ebced hesab: Harflerin ebced deerlerine gre tarih veya say karma ii. Ebced harf tertibinde, Kuran daha nzil olmadan harflere rakam deeri verilerek tarih ve yazlr ve olaylar kaydedilirdi. Arap, Fars ve Trk edebiyatnda hdiselerin tarihleri, yer yer ebced hesabyla yazlrd. nemli olaylar, bu hesaba uyularak msrlarla ifade edilirdi. Bu harfleri tlsml kabul edip olur olmaz anlamlar kartmak, Kurann baz kelimelerindeki harflerin ebced deerlerinden mnev anlamlar karmak, hurfilik gibi sapk bir tarikatn izinden gitmektir. Sihir ve tlsmlarda, muskalarda da bol bol ebced harf deerlerinden yararlanlr. Efsun: By, frk, afsun. Ervh- Arziyye: Cinler iin kullanlan yer ruhlar anlamnda sfat. Filozoflar cinleri inkr etmemi, fakat onlar ervh- arziyye adyla anmlardr. Ervh- semv: Gk ruhlar anlamna gelen bu ifade, filozoflarn meleklere taktklar isimdir. Fakir: Hindistanda baz hnerler gsteren ahslara verilen unvan; Hint fakiri. Fakirizm: Hint fakirlerinin gsterdii olaanst haller.

Fal: stikbalden haber almak, gelecekte olacak eyler hakknda bilgi sahibi olmak iin bavurulan eitli nesnelerden anlam karma. Bakla fal, yldz fal, kahve fal, iskambil fal, bur fal gibi eitleri vardr. Gz bacl: Arapa hz bil-uyn denir. Gz boyama olarak da kullanlan bu terim, sahtelikle, gsterile aldatmak iin, el abukluu vb. eylerle gz kandrmaya denir. Hipnoz: Fizik, rh veya mekanik yollarla meydana gelen sun/yapay uyku hali. pnoz da denilen bu durum, hekimlikte de kullanlan, gnll ve ksmen gsz irdelilere uygulanabilen bir telkin yntemidir. Hipnotizma: Hipnozla ilgili uygulamalarn ve olaylarn tamam. Hipnotize: Hipnotizma ile uyutulmu kimse. Hokkabazlk: Birtakm oyunlar el abukluu ile yaparak gz boyamak ve bylece halk elendirmek. Mecaz olarak; dzenbazlk, hile ve yalanla i grmek, hilekrlk, dolandrclk. Hokka-bz: Hokka ile oynayan, hokkac demektir. Hokka: Hokkabazlarn oyunlarn icr ederken kullandklar kk su bardan andran kaba (kap) verilen addr. Horoskop: Astrologlarn yldzlardan kard gelecekle ilgili kehnet. Astrolog denilen modern khinler, horoskop denilen yldzlarn, burlarn bulunduklar yerin haritasn karp, falna bakacaklar kimsenin doum tarihleriyle kyaslayarak o kiinin gelecei -gayb- hakknda hkm kartrlar. Hurfe: Din bilgiler ve kurallar arasna karm yanl, btl inan, efsne ve mitolojilere denir. Bunlar, gerekle balants bulunmayan bo inanlar ve uydurmalardr. Atalara duyulan saygdan dolay, kuaktan kuaa aktarlan hurfelerin temel zellii, bunlar hakknda Kuran ve snnetten bir delili olmamas, hatta ounlukla bu iki kaynaa ters, slm akaidine zt olmasdr. llzyon: His/duyu yanlmas, yanlsama, hayal ve hile. El abukluuna ve kandrmaya dayanan, bazen teknolojiden veya zel hazrlanm aralardan yararlanlan, bir eyi olduundan farkl gsterme faliyetidir. llzyonist: His yanlmasna dayanan hnerler gsteren kimse, hokkabaz, sihirbaz. lm-i Ncum: Yldzlar ilmi, astronomi, felekiyat anlamnda olan bu terkip, astroloji iin de kullanlmaktadr. Birincisi aratrma ve incelemelere dayanan gerek bilgi olduu halde, ikinci anlam (astroloji), hurfelere, btl inan ve kandrmaya dayanarak gayb hakknda bilgi edinme iddias tar. spirtizma (spirtalizm): llerin ruhlar ile haberleme maksadyla yaplan faliyet. Bu kandrmacalara ruh arma da denilir. llerin ruhlaryla iliki, szde onlarn szlerini alglayabilecek nitelikte olan medyumlar araclyla kurulur. Aslnda, l ruhun konumas, hileden ibarettir, konuan varsa bu, cinden bakas deildir. stidrc: Kfirlerde, zellikle tutlarda ortaya kan veya yle zannedilen hrikalara denir. stihre: Aslnda, Allahtan hayr istemek, hayr dus demektir. stire edilerek yapmaya karar verilen mer ve mubah bir eylemle ilgili olarak azmedip karar verdikten sonra, o iin sonucunun bilinmedii iin, eer hayrl ise Allah tarafndan kolaylatrlp nasip edilmesini, deilse zorlatrlp nasip edilmemesini istemek iin dudr. Klsik uygulama ekli ise, bir eit rya faldr. Bir iin iyi ya da kt sonucunu, nceden ryada kestirme eklinde kullanlarak snnette olan bu du, dejenere edilmi ve tahrife uramtr. Aslnda rya, bilgi kayna deildir; rya ile amel edilmez. Ryalarn ou eytndir veya arzularn simgelemi ekli rya halinde ortaya kar. Dolaysyla istihreye yatmak ve grlen rya ile amel etmek, gayr mer ve akl d bir hurfedir. Kara by: nsann ktl iin yaplan bylere denilir. Sevgilileri, kar-kocay birbirlerinden ayrmak, dman ve hasmlara zarar vermek, hastalandrmak, hatta ldrmek iin yapld kabul edilen aktif bylere kara by denir. Khin: srail oullarnda ve baz baka btl din mensuplarnda gipten haber verme, gelecekle ilgili eyleri bilme iddiasnda bulunan kimse. Gaybden haber veren kimselere verilen vasf. Cin, yldz ve baz tlsmlara dayanarak gelecekten haber vermeye alan kimselere verilen isim, kehnet yapan kimse. Kehnet: Sonradan olacak eyleri haber verme, khinlik. Maji (magi): By ve sihir kelimelerinin bat dillerindeki karl. Manyetizma: Telkin ve hipnoz olaylar ve nazariyeleri. Bir insann baka bir insan ruhsal egemenlii altna almak yoluyla etkileyebilecei inancdr. Bu inanca gre, baz insanlarda akc bir z vardr. Bu ze sahip gl kiilikler, elleriyle paslar vererek bu z bir baka insana geirebilirler ve onu ruhsal egemenlikleri altna alabilirler. Aslnda uyumak iin bahane arayan gsz kiilikler, gerekten bu yolla uyutulabilir ve telkin altnda tutulabilirler. Manyetizmac: Manyetizma yapan kimse. Manyetize: Manyetizma ile etki altna alnm olan, manyetizma ile uyutulan. Medyum: Ruhlar arasnda araclk ettiine inanlan kimse. llerden, ruhlardan, cinlerden haber alabilecek olaanst gce sahip olduuna inanlan kii. Bunlarn hemen hepsi arlatandr. Gnmzde khin ve falclara, cinci olduu iddiasndakilere de medyum denilmektedir. Metafizik: Fiziktesi; Duyularmzla idrk edemediimiz varlklar konu edinen, asl mesele olarak varlk problemini ele alan felsefe kolu. Metapsiik: Ruh tesi, normal psikolojinin snrlar dnda kalan olaylarn incelenmesi. Muska (Nsha): (Kelimenin asl nshadr.) Baz hastalklar, ktlkleri ve nazar defetmek iin boyna aslan veya stte tanan yazl kt. Hristiyanlktaki teslis inancnn simgesi olarak gen eklinde, keli katlanr;

iinde ou zaman anlamsz ekiller ve uydurmalar bulunur. Ktlklerden koruyacana inanld iin, irk unsuru kabul edilir. Nazardan koruduuna inanlan nazarlklar, nazar boncuklar da muska kabul edilir. By yapmak, ya da byden korunmak iin kullanlan muskalar vardr. Mneccim: Yldz anlamna gelen Arapa necm kelimesinden tretilmitir. Yldzla uraan, yani yldz falcs demektir. Yldzlarn hal ve hareketlerinden ahkm karan kimse, astrolog, falc. Mneccim ba: Saray mneccimlerinin ba olan kimseye denirdi. Nazar; Gz demesi: Baz insanlarn bakla, madd ve mnev olumsuz etkide bulunmas. Nazar demek: Gz demek; birisinin haseti bakyla rahatsz olmak veya zarara uramak. Nazar boncuu: Nazar demesine kar taklan mavi boncuk; Gz boncuu da denilen nazar boncuunu takmay, bulundurmay veya bir yere asmay dinimiz irk unsuru kabul ederek, byle bir boncuun bir zarar def edeceini sanmay byk gnah sayar. Obsesyon: Arapa tbiriyle tasallut; cin gibi ruhsal varlklarn insan bedenine uzaktan, yakndan veya iine girerek eitli derecelerde ona hkmedip etkide bulunmasna, daha dorusu byle olduuna inanmaya denir. nsezi: Hiss-i kablel-vuku; Bir olay henz meydana gelmemiken, ya da uzaklarda olan bir olay sezme yetenei. Bir tarz iletiim olan nsezi, az da olsa hemen herkeste vardr. slm duyarlla sahip muttak kiilerde basret ve ferset, Rahmn ilham olarak nsezinin st basamaklar kabul edilebilir. Paranoya: Trke karl; evham. Her eyden phe etme, bakalarndan ktlk bekleme, her eyden ikyet, emniyetsizlik, bencillik, gurur ve byklk duygusu eklinde beliren ruh hastal. Paranoyak: Paranoya hastalyla ilgili; paranoya hastalna tutulmu olan kimse. Parapsikoloji: Tabiatst olaylar aratran psikoloji dal. Peri: Dii cin. Gzel ve iyilikseverlik sembol olarak kabul edilirler. Mecz olarak gzel kadn veya kza da peri veya peri gibi gzel denir. Ruhuluk: Asl unsur olarak ruhu kabul edenlerin gr, spirtalizm, maddeci olmamak. Ruh arma: Bat dillerinde ispirtizma denilen bu terim iin bkz. spirtizma. Rukye: Daha ok rh hastalklarn tedvisi iin kullanlan formlasyonlardr. Trkesi, tam olarak karlamasa da efsundur. Koruyucu muska=hirz anlam da tar. Riyzet: Az yiyip az uyuma ve srekli ibdet ederek nefsi terbiye etme, nefsin arzularna kar kendini tutma, dnya zevklerinden el ekmek sretiyle nefsi krma. ile ekme anlay. abeze: El abukluu, hokkabazlk. aman: Eski mrik Trklerde, birtakm doast gc bulunduuna, ruhlarla iliki kurarak hastalklar iyiletirdiine inanlan, by yapma, gelecekten haber verme gibi iler yapan din adam. Telekinezi: Cisimlerin dokunulmadan hareket etmesi hali. Telepati: Uzaktan arasz haberleme, mesafe kayd duymadan insanlar aras zihinsel iletiim. Uzakta meydana gelen bir olay nnda hissetme hali. Tlsm: zerine ekil veya harfler yazlm, gizli ve sihirli kuvveti olduu kabul edilen ey, sihir gc olduu kabul edilen ey, doast g ve byle bir g tad sanlan muska, nazarlk vb. nesne. Vefk: Du yazl muska, denklem, sihirli kareler; sralarnn, stunlarnn ve kegenlerinin toplam ayn olan kareler. Matematiksel bir elence olmaktan te hibir gizemi olmayan bu karelerdeki matematiksel simetri, matematikten anlamayan chil insanlar cezbetmi ve onlar bu denklemleri kutsallatrmaya sevketmitir. Byk bir ihtimalle, halkn cehletinden yararlanan kurnazlar tarafndan amacndan saptrlan ebced say sistemi, zamanla cincilerin, byclerin ve sahte doktorlarn menfaat tuza haline dnmtr. Hatta Kurann yce kelime ve yetleri bile vefk (denklem) diye adlandrlan bu karelere eytn amalarla yerletirilmi ve ne acdr ki lim diye tannan nice kii tarafndan da onaylanmtr. Vesvese: eytann meydana getirdii i karkl, i znts, vehim, kuruntu, phe, tereddt. Yldznme: Yldzlarn hareketleri ile insanlarn kaderi arasnda olduu varsaylan ilikileri konu edinen ve bunlardan ahkm karan kitap, astroloji. ABEZE-AVEZE-HOKKABAZLIK El abukluu ile bir eyi olduundan baka trl gsterme manasnda olup halk dilinde hokkabazlk olarak adlandrlan bir maharettir.46 Gnmzde illzyonistler tarafndan icra edilen bu tr oyunlar, slami kaynaklarda genellikle sihir tr bir gsteri kabul edilip harikulade dnda tutulmutur. slam alimleri, nbvvet iddiasnda bulunan bir yalancnn insanlar artp gerei anlamalarna engel tekil edecek bir fevkaladelik gstermesinin mkn olmadn sylerler. nk bu takdirde hak peygamberle yalanc peygamber birbirine karr.47 KEHANET-KAHN

46 47

Bakllani, el-Beyan: 77-78. Nesefi, Tebsiratul-Edille: 477-478; M. Sait zervarl, TDV slam Ansiklopedisi: 16/182.

Tanm: Kahin; gaypten haber verenlere, falclara, bakclara ve dzenbazlara verilen genel bir isimdir. Fal bakma veya gaypten haber verme iine de kehnet denir. Khin kelimesi arapa bir kelime olup oulu kehene veya khhndr. slm'n tebliinden nce khinler gelecee ynelik baz bilgileri haber verirler, kinattaki gizli srlar bildiklerini iddia ederlerdi. Khinlerin cahiliyye toplumu iinde nemli yerleri vard. Onlara baz hususlar sorulur, dnceleri alnrd. Her kabilenin bir iri bir hatibi olduu gibi, bir khini de olurdu. Khinler, insanlar arasndan anlamazlklar zmler, ryalarn yorumunu yapar, ilenen sularn fillerini belirlerler, hrszlk olaylarn aa karrlard. Khinler, genellikle kabilenin ileri gelenleri arasndan olurdu. Khinllik babadan oula da geebilirdi. Kabilenin efendisi ayn zamanda khini de olabiliyordu.48 slm gelmeden nce falclk zel bir meslekti. Bu ii yapan ok mehur khinler vard. Her kabile bir aire sahip olduu gibi bir de khine sahipti. Bu khinler ve airler kabilenin ileri gelenlerinden saylrd. Kahinler, yldzlar tanyp onlara mana verdiklerini iddia ediyorlard. Zayf inanl kiiler de onlarn byle olduklarn, cinlerle ve eytanlarla iliki kurup onlardan gizli bilgiler aldklarn zannediyorlard. Kaybolan eyalarn yerlerini gsterebilecekleri, alntlarn kimin tarafndan alndn bilebilecekleri kabul edilirdi. Herkesin talihinde, ya da falnda neler yazdn bidiklerine inanlrd. Onlar bazen davalara bakarlard. Ryalarn yorumunu da bunlar yaparlard. Khinler, kendilerine bu gibi iler iin gelenlerden belli cretler alr, bunun karlnda da onlarn gelecekleri hakknda yalan yanl haberler verirlerdi. Verdikleri haberlerle, vardklar kararlarla halk zerinde etkili olmaya alrlard. Bazen de halkn dikkatini ekmek iin sokaklarda yksek sesle bararak dolarlard. Kendilerini ayr bir snf saydklarndan dolay farkl kyafet giyerler; kafiyeli, ssl, bazen de anlalmaz bir dil kullanrlard. Cahiliye toplumunda airlerin yeri de bundan farkl deildi. Onlarn da telerden haber aldklarna, cinlerle ilikileri bulunduuna, onlardan aldklar ilhamlarla sanatl ve muammal szler sylediklerine inanlrd. Halka gre onlar tekin adamlar deildi. nk olaanst glerle irtibatlar bulunmaktadr. Bu nedenle halk onlara korku ile kark bir sayg duyard. Toplum iinde khinlerle beraber yerleri st taraflarda idi. Cahiliye toplumuna gre khinlerin, airlerin ve mecnunlarn (cinlenmilerin) ortak zellii cinlerin etkisinde olduklarna inanlmasyd. Ya da cinlenmi olduklar iin akln kaybetmi, cinlerin tesiriyle byle ustalkl, bazen de abuk-sabuk sz syledikleri kabul edilirdi. Khinler, aslnda ok bilgili insanlar deildiler. Ancak elde ettikleri bilgileri iyi kullanrlar, ssl szlerle halk etkiler ve onlarn zayf tarafn iyi deerlendirirlerdi. Zaten tarih boyu, insanlar arkasndan srkleyen sahtekrlar hep byle yapmlardr.49 Hz. Muhammedin ve Davetinin Kahinlikle Bir lgisi Yoktur: Hz. Muhammed (sav), Mekkede ilk defa Kureylilere slm tebli ettii zaman, onu da bu ekilde cinlerin etkisinde kalarak Kurann szlerini uydurup sylediini, cinlerin etkisiyle konutuunu iddia ettiler. Onun, halkn gznden sakl gerekleri khinlik zelliinden dolay haber verdii iftirasn ileri attlar. Mrik araplar, baz kiilerin imdilerde hipnotizma diye bilinen yolla insanlar etki altnda tuttuklarn, onlarn azndan baz bilgileri aldklarn, kiilerin vecd (younlama) halinde normal bir kimsenin sylemeyece heyecan verici eyleri diyebileceini biliyorlard. O zamanki insanlarn bildii tek ilham yolu da buydu. Onlar airleri ve khinleri, onlarn haber alma yollarn bidikleri iin, Hz. Muhammedi de byle bir kii sanmlard. Halbuki Hz. Muhammed hayat boyunca airlerin ve khinlerin yaptklar gibi bir ey yapmad gibi, onlarn ileriyle uzaktan yakndan bir ilgisi olmamt. O, davetine karlk bir cret istemiyordu. stelik airlerin ve khinlerin yapamayaca bir eyi; daveti uruna hayatn feda etmeyi gze alyordu. Insanlara tebli ettii Kuran ise ne bir air szne, ne de khinlerin yalanlarna benziyordu. Kuran onlarn bu iddilarn yalanlayarak yle diyor: u halde onlara t verip hatrlat.; nk sen, Rabbinin nimetiyle ne bir khinsin, ne de bir mecnun. Yoksa onlar: Bu bir airdir; biz zamann (onun hakknda) felketlerini gzlyoruz mu? diyorlar. (Tr: 52/29-30) Muhammedin (as) davetinin airlerin iirleriyle, khinlerin sama sapan uyduruk szleriyle hi bir ilgisi yoktur. Onun ald vahiy de kesinlikle lemlerin Rabbi Allahn szdr. Dnen ve akln kullanan kimseler Kuran ile khinlerin ve airlerin szleri, Hz. Muhammedin kiilii ile khinlerin kiilii arasndaki fark grrler.50 Khinler Yalan Uydururlar:
48 49

Cemil ifti, amil slam Ansiklopedisi: 3/286. Hseyin K. Ece, slamn Temel Kavramlar, Beyan Yaynlar: 328; Ahmed Kalkan, slam Akaidi: 448-449. 50 Hakk: 69/39-47; Hseyin K. Ece, slamn Temel Kavramlar, Beyan Yaynlar: 328-329; Ahmed Kalkan, slam Akaidi: 449-450.

Gibi yalnz Allah bilir. Yaratklarn gibi bilme iddias kehnetten baka bir ey deildir. Sihir yapmak, yldzlardan hkm karmak, fal oklarna inanmak51 slm tarafndan yasaklanmtr. Khinlerin yani falclarn yardmclar eytanlardr. eytanlar, meleklerin szlerine kulak misafiri olurlar ve aldklar bilgileri khinlere fsldarlar. Kahinler de bu bilgileri klktan kla sokarak, allayp pullayarak, yanna bir sr yalan da katarak insanlara aktarrlar. Gkyz meleklerin korumas altna alnm; eytanlarn meleklere yaklamas engellenmitir. Kur'an- Kerim'de bu durum yle aklanmaktadr: Kuran- Kerim, bu konuda yle buyuruyor: Biz yakn g ziynetle-yldzlarla ssledik. Ve (), itaat dna kan her trl eytandan korumak iin (yldzlarla donattk). Onlar (eytanlar), Mele-i Ala (melekler topluluunu) dinleyemezler; her taraftan atlrlar. Onlar iin srekli bir azap vardr. Yalnz (meleklerin konumalarndan) bir sz kapan olursa, onu da delici bir alev takip eder. (Saffat: 61/6-10) Bir takm insanlarn, bakalar hakknda biliyor gibi grndkleri eyler ou zaman uydurma ve tahminden te gemez. Khinler eytanlardan aldklar haberlere bir sr yalan da kendileri katar ve halk kendilerine inandrrlar. Zayf inanl kiiler de her zaman bu gibi tiplere inanrlar. Bu yolla halk smren bir sr akgz olabilir. Bu konuyla ilgili olarak ibn Abbas (r.a) yle buyurmaktadr: "Melekler buluttan inerler, ilerini kendi aralarnda grrler. Bu arada eytanlar kulak hrszl yaparlar. ittiklerini khinlere gizlice ulatrrlar. Bu haberlerle beraber kendileri de yzlerce yalan uydururlar"52 Kur'n- Kerim'de zikredilen ayetler, hadisi eriflerle daha bir aklk kazanyor. Olay daha iyi bir biimde aydnlanyor. 53 Gnmzde khinlarin (falclarn) faaliyeti btn hzyla devam ediyor. lmin ok gelimesiyle byle eylerin azalaca zannediliyordu. Aksine, cahiliye dneminde yaayan khinlere benzeyen falclara inananlarn hemen hepsi okumu, eitimli insanlar. Bugn falclk (kehnet), medya araclyla byk kitlelere ulamaktadr. Yldz fal, kahve fal, el fal, bigisayar fal ve dier eitleriyle insanlar kandrlmaya, asl astar olmayan haberlerle oyalandrlmaya ve bo hayaller peinde srklenmeye devam ediliyor. nsanlarn bir ksm da bu kandrmacalardan zevk alyor, bu aslsz yalanlara inanyor, falclarn peine kouyor. Kurana inanan kimseler, yalanclarn yalanlarna ve geree dayanmayan haberlerine kanmazlar. 54 nsanlarn kafalar gerek bilgisi ve kalpleri Hak imanla dolmazsa, imann mekn olan kalbe baka nanlar -sama da olsa- girecektir. nsann ii bu anlamda boluk kabul etmemektedir. nsanlar Rablerine olan imandan mahrum edenler, imdilerde bu yalanlardan medet bekleyenlerin hallerine baksnlar. 55 Khinler, anlatmlarnda genellikle airnelii, ksa ve zl konumalar, secili kelimeleri tercih ederler. Peygamberimizin bir hadisinde bu konuya iaret edilmi ve yle bir olay anlatlmtr. Hzeyl kabilesinden iki kadn birbirleriyle kavga ederler. Birisi dierine ta atar. Kendisine ta atlan kadn hmile olup, karnndaki ocuunu kaybeder Olay peygamberimize anlatlr. Peygamberimiz de kadnn len ocuunun diyetinin denmesine karar verir. Sulu kadnn velisi duruma itiraz eder: "Ya Raslallah! Henz yemeyen, imeyen, sz sylemeyen, sayha etmeyen ocuun diyetiyle nasl mahkum olurum. Bunun benzeri hkm batl olur" der. Peygamberimiz, adamn seili konumasna dikkat ekerek onun hakknda: "Bu adam khinler zmresindendir" buyurur.56 Sihirbazlk, remilcilik, mneccimlik, kahinlii birbirine kartrmamak gerekmektedir. Bunlar, her ne kadar birbirlerine yakn eylerse de aralarnda farkllklar vardr. slm dini bunlarn hepsini reddetmi ve yasaklamtr. Khin bir meseleye hkmederken, verecei karara raz olmalar iin her iki taraftan teminat (cret) alrd. Khinin karar kesin olmasna ramen, yerine getirilmesi zorunlu deildi. Haliyle bu karar rf hukukun (tre hukukunun) belirledii bir karardr. rfi hukukun belirlemesinde mal ve oullarn etkisini dnrsek, khinin verecei hkmlerin kimin yararna olduu ortaya kar. nk, Khin yaptna karlk cret alrd. Mal ve oullar daha ok olann verecei cretin fazla olaca bellidir. Bylece ezilen insanlar yine malum, yine mahkumdur. Zlimler zulmlerini merulatran kurumlar alar boyu sistemli bir ekilde gelitirmilerdir. Bu kurumlar asrlar nce nasl bir ilev gryorsa, simdi de ayn ilevi grmektedirler. 57

51 52

el-Mide: 3/90. Ahmed b. Hanbel, I, 274. 53 Cemil ifti, amil slam Ansiklopedisi: 3/286. 54 Hseyin K. Ece, slamn Temel Kavramlar, Beyan Yaynlar: 329-330; Ahmed Kalkan, slam Akaidi: 450-451. 55 Ahmed Kalkan, slam Akaidi: 451.
56
57

Buhr, Tbb: 46; Mslim, Kasme: 36; Eb Dvud, Diyt: 19. Cemil ifti, amil slam Ansiklopedisi: 3/286-287.

FRKLK frklk, cahiliyye Araplarnn kendilerini fetlerden koruduu inancyla, cinlerden yardm dileyerek syledikleri baz yabanc ve anlamsz ifadelerdir. Kuran, frklk ve sihir yapanlar, dmlere fleyenler (Felak: 113/4) olarak tantr ve erlerinden Allah'a snlmasn tavsiye eder. Dmlere fleyenler, sihir ya da by yapan kimselerdir. Bunlar, insanlarn duyu ve sinir sistemlerini etkileyerek yanltabilirler ve bylerler. Bunu gerekletirmek iin, bylerinde iplik veya mendil gibi bir eye dmler atarak zerine flerler. irk unsuru tamayan okuyup flemede bir saknca yoktur. Ama, unutulmamaldr ki, kiinin kendisi ve ok yaknlar, inanarak, okuduu duann anlamn bilip uurla Allah'a dua etmeleri duann kabul iin daha uygun artlar oluturur. Bununla birlikte bir bakasnn ayet ve hadislere dayal ve Allah'a yaplan dua ile ve hibir irk unsuruna bulamadan hastaya okuyabilir. Rivayet edildiine gre Hz. Peygamberimiz, birisi hastalandnda ona sa eli ile mesh eder, sonra da u duay yapard: Ey insanlarn Rabb! Rahatszl gider, ifa ver, ifa veren Sensin! Senin ifandan baka ifa yoktur. Hastalk brakmayan ifa ver! (Mslim, Selam 46) Yine, Hz. Peygambere rukye meselesi sorulunca, Sizden kim, din kardeine fayda verebilirse, bunu yapsn. (Mslim, Selam 61)diyerek rukyeye msaade etmitir. Rukye: Ulemnn beyanna gre, rukye, manev doktorluktur. Herhangi bir hastalktan dolay halk, az dual, salih ve takva sahibi kmil bir mslmana bavurur, kendilerini ona okutmakla ifa ararlard. (Bkz. Sahih-i Mslim Tercme ve erhi, Snmez Y. c. 9, s. 625) 58 MNECCMLK Sihrin bir eidi de mneccimliktir. Mneccimlik, gelecekte meydana gelecek, zel ve genel olaylara bakarak haber vermektir. Hz. Peygmaberin bu konuyla ilgili yle bir ikaz vardr: Baz insanlar, Allahn nimetiyle geceyi geiriyor, sabah olunca da, bize u yldz sebebiyle yamur yadrld diyor. Byle demeleri sebebiyle onlarn ou kfir olmutur. (Buhari, Megazi 35; Msned, Ahmed b. Hanbel, II/525) Yine bir baka hadis rivayeti de benzer bir ikazdr: Kim yldzlarla haber vermeye alrsa, sihir ile haber vermi olur. (Ebu Davud) Bu hadisler, yldzlarn uzakln, yerlerini, yrngelerini gzlem ve aralarla inceleyen astronomi ilmi hakknda deildir. Bu ilim, ilkeleri, kurallar ve aralar olan bir ilimdir. Kuran zaten, batan sona insanlar gzleme, dnmeye, aratrmaya ve evrenin srlarn kefetmeye davet etmektedir. Ancak, ilimleri, gayb biliyormu gibi yorumlamak, insan irke gtrr. nk gayb bilen sadece Allahtr. 59 Yldzlarn hareketlerini inceleyerek gelecek hakknda tahminde bulunan kii; khin, falc. "Necm" yldz demektir. Yldzlar konu edinen iki ura alan vardr. Bunlar, Astronomi ve Astrolojidir. Astronomi, gk cisimlerini belli esaslar dahilinde uzay aralaryla inceleyen bir ilim dal olduu halde; Astroloji, yeryzndeki btn olaylarn gk cisimlerinin etkisi sonucu olduu kuralna dayanan bir uratr (Muammer Dizer, Ali Kuu, Kltr Bakanl Yayn, 51). Astronomi takvim yapmak, vakit ve yn tayini, hava tahmini gibi insanlarn yararna ilerde kullanldndan faydal bir ilimdir. Astroloji ise, yldzlarn hareketinden hkm kararak gaipten haber vermek (khinlik) olduu iin zararl ve yasak olan bilgilerdendir. Hadiste "Benden sonra mmetim hakknda en ok korktuum, idarecilerin zulm, yldzlara inanmak ve kaderi inkrdr" buyurulmutur (mam Gazal, hy, I, 36). Yldzlarn hareketlerinden hkm karmaya eskiden "ilm- ahkmi'n-ncm" veya "ilm'l-ahkm"; bu ile uraana da "ahkm" veya "mneccim" denilirdi. Her ikisinin konusu da yldzlar olduu iin balangta Astronomi ile Astroloji, "lm'n-Ncm" ve "lm Snat en-Ncm" deyimleriyle ifade edilmitir. m-i Ncm(Astroloji)un tarihi ok eskidir. Smerler aya, gnee ve yldzlara taparlard. Muhtemelen onlar taptklar bu harikulade varlklarn olaylar zerindeki etkilerine inanarak btn hareketlerini takip etmi ve baz tahminlerde bulunmulardr. Hz. brahim'in peygamber olarak gnderildii, blgede yaayan Keldanllar da yldzlara taparlard. Onlara Sbi denir. Onlarn yldzlara bakp khinlik yaptklarna Kur'an iaret etmektedir: Bir bayram gn, kavmi brahim'e kendileriyle beraber bayram yerine gelmesini sylediler. "Bunun zerine brahim yldzlara yle bir bakt. Ben hastaym dedi. O'na arkalarn dnp gittiler" (es-Sffat, 88-89). Keldanllar yldzlara inand iin, Hz. brahim onlarn anlayaca ekilde yldzlara bakarak hasta olduunu syledi. Onlarn gayr-i mer trenlerine katlmamak iin bunu bir mazeret olarak ileri srd. Ptolemaios (Batlamyus) sistemi esas alnarak dzenlenmi klsik Astroloji'ye gre mneccimler semay on iki burca ayrmlardr: Ko, Boa, kizler, Yenge, Aslan, Baak, Terazi, Akrep, Yay, Olak, Kova, Balk... O zaman bilinen yedi gezegen olan Gne, Ay, Merkr, Vens, Mars, Jpiter ve Satrn' uurlu-uursuz diye
58 59

Ahmed Kalkan, slam Akaidi: 211. Ahmed Kalkan, slam Akaidi: 211-212.

snflandrmlar; birbirlerine olan uzaklna ve burlardaki seyrine gre bir takm hkmler karmlardr. Uurlu ve uursuz olmalarna gre gezeenlerin durumu yledir: Satrn: en uursuz (nahs- ekber) Jpiter: en uurlu (sa'd-i ekber) Mars: uursuz (nahs-i esgar) Gne: en parlak (neyyir-i a'zam) Vens: uurlu (sa'd-i esgar) Merkr: kark (mmtezic). Ay: parlak (neyyir-i esgar) (brahim Hakk, Marifetname, 115). Allah'n emrine boyun eerek, grevlerini yerine getiren, O'nu tesbih eden (el-sr: 17/44) varlklara uurluluk veya uursuzluk isnad etmek slm'a aykrdr. Bir i yapma ve tesir gcne sahip olmayan varlklara g ve tesir isnad etmek de inan asndan sakncaldr. Yldzlarn insan ve olaylar zerinde etkisi olduu, Gne ve Ay'n zelliklerine kyas edilerek ileri srlmtr. Bu konuda brahim Hakk yle demektedir: "Ey aziz! Ehl-i Hikmet demilerdir ki, Hak Tel'nn takdiri ile ecrm- ulviye (gk cisimleri)nin, mertebe ve derecelerine gre ecsm- sfliye (yer cisimleri) de eitli tesirleri vardr. En kuvvetli tesir Gnein harareti ile yapt tesirdir. Ay'n bu tesirinin daha ok rutbeti ile olduu bulunmutur. Alemi yaratan Allah Tel Kamer'e kendi kudreti ile birok zellikler bahetmitir" (Marifetnme, 146). Gerek messir (etki eden)'in Allah olduunu kabul etmekle beraber, yldzlarn da lemde mutasarrf olduu grn benimseyen brahim Hakk'nn eski Yunan bilgini Ptolemaios'tan etkilenen bu gr, kendisinden yaklak drt asr nce yaayan bn Haldun (. 1406) tarafndan tenkid edilmitir. bn Haldun, Ptolemaios'un "yldzlarn da Gne ve Ay gibi varlklar ve onlarn tabiatlar zerinde etkisi olduu" grn tenkid ederek; "Filozoflarn bu usul ile isbatlar da zandan ibarettir. Yakn ifade etmez ve tanrsal kaza, yani kader ve takdir kabilinden bir tesir olmayp ancak meydana gelecek olan nesnenin tabii sebeplerindendir. Tanrsal olan kaza ve hkm ise her eyden nce gelir" (Mukaddime, ev. Z.K. Ugon, III, 115) demektedir. er' baz delillerle de yldzlardan hkm karmann batl olduunu aklayan bn Haldun yle diyor: "Bu bilgi, halkn iman ve inancn bozduu iin sosyal bir hayat yaayan insan topluluklar iin de zararldr. Bazan bir tesadf eseri olarak astronomiye dayanarak verilen hkmler doru kyor ise de bu hkmler bir inceleme ve aratrma sonunda verilen hkmler deildir. Kandrldklarndan dolay bu bilginin dkn olan bilgisiz kimseler ise, baz olaylarda bir tesadf eseri olarak hkmlerinin doru kmasndan dier hkmlerinin de doru olaca zannna kaplrlar. Halbuki bu doru deildir. nk bu, varlklarn vcut ve sebebini Yaratandan bakasna isnad etmek demektir. Bundan baka, dmanlarna saldrmak zere devletler uurlu saat bekleyerek frsat kardklar sralarda, frsat bekleyen dmanlarnn onlarn zerine saldrdklar ve onlara galip geldikleri olmutur. Biz bu hallerden bir ounu gzmzle grdk. Bu bilgiye inanarak onun hkmlerine gre i grmek, din ve devlet iin zararl olduundan sosyal hayat yaayan btn insan topluluklarnda bu bilgi yasak edilmelidir"(Mukaddime, III, 119). Mneccimlik, Osmanllarn son zamanna kadar sarayda bir memurluk olarak devam etmitir. Reis'l-Etibba (Hekimba)nn teklifiyle Padiah tarafndan atanan Mneccimba ilmi gayesi bu ayetlerle belirlendiine gre, onlarn hareketlerinden birtakm hkmler kararak gelecekten haber vermenin slam ncesi btl inanlardan intikal etmi hurafeler olduu anlalmaktadr. slm'a gre gibi ve gelecei Allah'tan baka kimse bilmez (el-En'am, 6/59). Kader gizli tutulmutur. Gelecekten haber vermek (khinlik) ve falclk haramdr: "Ey iman edenler! arap, kumar, dikili talar (putlar) fal ve ans oklar birer eytan ii pisliktir. Bunlardan uzak durun ki kurtulua eresiniz" (Mide, 5/90). "rrf veya khine gelerek onun sylediini tasdik eden, Muhammed (s.a.s.)'e indirileni inkr etmi olur. " "lm-i Ncm renen kimse, sihirden bir blm renmi olur" (et-Tergb ve't-Terhb: IV, 441-442). Mneccimlik (falclk) yasak olduu halde, tarih boyunca insann gayb bilme ve bana gelecei renme merakn istismar ederek bunu kendilerine kazan yolu yapanlar eksik olmamtr. Bu konuda "Yldznme" adyla kitaplar yazlmtr. Gnmzde de Astroloji, Batda zellikle Amerika'da yaygn olarak kullanlmaktadr. Bunun sosyo-psikolojik sebepleri zerinde ayrca durmak gerekir. Halit nal, amil slam Ansiklopedisi: FAL-FALCILIK Tanm: Gelecekte olacak eyler hakknda bilgi sahibi olmak iin bavurulan eitli yollarn en belirginlerinden biri faldr. Daha ok baht, uur ve talihi, genel olarak da gelecekte olacak eyleri anlamak iin birtakm garip yollara bavurma, atlan boncuk ve baklaya, tesadfen alan bir kitabn bir satrna, koyunun krek kemiine, kahve

fincanna vb. eylere bakp bunlardan anlam karma ve kiilik okuma iine fal; bu ii yapmaya da falclk denir. Gelecek zamanda vuku bulacak olaylar haber vererek gayb srlarn bildiini iddia edene de falc, medyum denir. 60 Kams-u Osman'de: "Ksa fikirlilerin mid ettikleri bir maddeyi karmak maksadiyle; kitap amak ve kitaba, baklaya bakmak gibi deiik yntemlerle yaplan teebbs ve bu teebbsn gsterdii netice" olarak tarif edilmitir. 61 Kuran ve Snnette Fal: Kur'an'da, "fal" kelimesi gememekle birlikte, Peygamber (s.a.s.)'in baz hadislerinde, ekil olarak buna benzer fakat mana ynnden bizim anladmz fal'dan daha deiik bir mana arzeden "fe'l" sz gemektedir. yle ki; "adva (hastaln Allah'n takdiri olmakszn bulamas) yoktur, tyara (bir eyi uursuz sayma) da yoktur. Ben hayrl "fe'l"i (bir eyi hayra yorma) severim" 62 hadisinde geen "fe'l" kelimesinin bildiimiz falla ayn anlama gelmedii aktr. Eb Hureyre'nin, Peygamberimiz (s.a.s.)'den naklettii baka bir hadiste; ''Tyara yoktur, daha hayrl olan fe'l vardr." buyurdular. Ebu Hreyre; "Fe'l nedir ey Allah'n Resulu? diye sorunca 'Sizden birinizin iittii salih szdr' dedi"63 Hasta olan bir kimsenin; "ya slim!" diye baran birinin sesini duymas veya yitiini arayan birinin; "ya vcid!" diye seslenen birinin sesini duyunca, "bununla tefe'l ediyorum" deyip, hastalktan kurtulmay ummas ve yitiini bulacan mid etmesidir. Yani bu sesleri hayra yorarak, neticenin bu ekilde olmasn beklemesidir.64 Cahiliye Araplar, bir sefere, bir savaa, bir ticarete, bir nikha yahut herhangi bir ie teebbs edecekleri zaman zar (veya ok) ekerler yahut ku uururlard. Bu zarlarn (veya oklarn) birinde, "Rabbim emretti" yahut "yap" diye emir; dierinde, "Rabbim nehyetti" yahut, "yapma" diye nehy kelimeleri yazl olurdu, biri de bo bulunurdu. Birisi torbaya elini sokar, zarlardan birini eker, emir karsa yaparlar, nehy karsa yapmazlar, bo karsa bir daha ekerlerdi. Kur'an bunu u ayetle yasaklamtr: ''Ey iman edenler! ki, kumar, putlar ve fal oklar eytan ii birer pisliktir,. bunlardan kann ki, kurtulua eresiniz" (el-Mide: 5/90) Chiliyede, bir de ku uurma deti vard ki, bir yere gidecekleri zaman bir ku uururlar, saa giderse teyemmm (uurlu sayma), sola giderse tee'm ederler (uursuzluk sayarlar)d. Peygamberimizin, "tyara yoktur" hadisi ile bunun da yasaklandn biliyoruz. Dinimizin kesinlikle yasaklad falclk, bir eit gaybdan haber vermektir. Halbuki, Kur'an; gayb, Allah'tan baka hibir kimsenin bilemeyeceini, peygamberlerle melekler dahi kendilerine vahyedilmedike gaybdan haber veremeyeceklerini aka bildirmektedir. "De ki: 'Gklerde ve yerde olan gayb, Allah'tan baka bilen yoktur." (Neml: 27/65) "De ki: Size 'Allah'n hazineleri elimdedir demiyorum, gayb da bilmiyorum." (En'am: 6/50) "Eer gayb bilseydim, daha fazla hayr yapardm." (A'raf: 7/188) ayetleri buna yeterli delildir. Kendilerine "arrf", "khin" veya "medyum" denilen falclar ve bu falclara gidip fal atran, onlara inanan veya destekleyenleri Peygamberimiz, ar bir dille knam, hatta kfrle nitelemitir. "Kim bir arrfa gidip de ona bir ey sorarsa, krk gecelik namaz kabul olmaz."65 "Kim bir khine gider, dediklerini dorularsa; phesiz ki Muhammed'e indirilmi olan inkr etmi olur."66 Bur ve Yldz Fal: Bugn yaygn olan fal eitlerinden biri de, modern cahiliyyenin itibar ettii yldz faldr. Gkteki burlardan yola klarak yaplan bu falcln asl, Sbilere dayanr. Sbiler, drisin (a.s.) mucizesi iddiasyla gk yzn on iki burca taksim etmiler ve eflkten/gklerden yalnz tapndklar ve heykellerini diktikleri "seba" gezegenlerin durumlarna gre, yeryznde meydana gelecek olaylar bildirecei iddiasyla yldzlarla ilgili birtakm hkmleri yazmlard. Onlarn bu inanlar, gnmze kadar gelmi bulunmaktadr.67

60 61

Ahmed Kalkan, slam Akaidi: 212. Halid Erboa, amil slam Ansiklopedisi: 2/143. 62 Buhari, Tb: 43; bn Mce, Tb: 43.
63 64
65

Buhri, Tb: 44.

bnu'l-Manzr, "Lisan'l-Arab " XI V.; mam Ebi Bekir er-Rz, "Muhtaru's-Sihah" Fe'l maddesi. Mslim, Selam: 125. 66 Tirmizi, Taharet: 102; bn Mace, Taharet: 122; Ebu Davud, Tb, hadis no: 3904; Ahmed bin Hanbel, II/ 408; Halid Erboa, amil slam Ansiklopedisi: 2/143-144. 67 Elmall Muhammed Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili: VII/ 5208; Halid Erboa, amil slam Ansiklopedisi: 2/143-144.

Bur fal, "insanlar, doduklar burlara gre gruplayarak geleceini okumaya, kaderine dair konumaya" denir. Modern cahiliyyenin yaand gnmzde kendini aydn sanan birtakm gazete ve televizyon programclar, her gn yldz fal hurafesiyle insanlarn kaderi hakknda birtakm yorumlar yapmaktadrlar ki bunlar hibir bilimsel dayanaa sahip deildir. Ayrca bu aslsz yorumlar, okuyucularn ruhsal dengelerine olumsuz ynde etki yapmaktadr. Bu bir atma, sama ve aldatmadan ibarettir. slam limleri, Sbiler gibi, tesiri yalnz yldzlardan, burlardan bilerek onlardan birtakm hkmler karmaya kalkmann kfr ve irk olduunda ittifak etmilerdir.68 Bunun yannda insann, giriecei nemli bir i iin, uzman kiilerle istiare yaptktan sonra istihre yapmas merdur, snnettir. Bunun, slam'da yasak edilen falclk ve kehanetle hibir ilgisi yoktur. 69 HALKA VE P TAKMAK Tevhid, Allahn kinatta koyduu kanunlar erevesinde sebeplere sarlmaya asla kar kmaz; bilakis tevik eder. Elbette ki al gidermek iin yemek, susuzluu gidermek iin su, tedavi iin ila, savunma iin silah gereklidir. Insan hastaland zaman doktora gidecektir. Btn bunlar ve benzerleri slamda merdur. Ne var ki, meydana gelen veya meydana gelecei sanlan tehlikeleri defetmek iin, birtakm bilinmeyen ve gizli olan sebeplere sarlarak esrarengiz yollara bavurmak, asla mer saylmaz. Baz toplumlarda grlen maden halkalar takmak, kollara ip balamak, bu trdendir. Bir keresinde Hz. Peygamber, zayflktan kurtulmak iin koluna demir takan sahabiye bunu karttrmtr. Yine Hz. Peygamber, stmay nlediine inanld iin koluna ip takan hastann kolundan da ayn ekilde bunun karlmasn istemi ve arkasndan u ayeti okumutur: Onlarn ou, irk komadan Allah'a inanmazlar. (Yunus: 10/106) Grld gibi, Raslllahn bunlarn zerinde durmasnn yegne sebebi, irkten ve irke giden yollardan insanlar uzaklatrmaktr. Burada hatrmza yle bir soru gelebilir: Acaba deneysel bilim, birtakm aratrmalar yaparak, kola taklan bu madenlerin fizik faydasn ispat etse, yine yasak olur mu? phesiz hayr! nk bunun yasaklanmasnn sebebi, bu gibi eylere, birtakm bilinmeyen gler atfedilerek snlmasdr. Mesela, bakr bilezik cinsinden baz halkalarn romatizmann tedavisindeki faydas bilimsel olarak da ortaya kt iin, ila kullanlr gibi kola veya ayaa taklmasnda hibir saknca yoktur. 70 NAZAR BONCUU VE MUSKA TAKMAK Nazar boncuu ve Kuran ayetleri dnda yazlar, tuhaf ekiller bulunan muska takmak da, insan irke gtren yollardan biridir. Cahiliyye dneminde Araplar, zellikle ocuklara boncuk ve muska takarlar, bu yolla cinlerden ve nazardan korunacaklarn sanrlard. Halk arasnda nazardan korunmak iin, nazarlk, at nal, at kafas, eitli muskalar takma, kurun dkme ve tts yapma gibi yollara bavurulduu grlr. Bu gibi btl yollar Hz. Peygamberimiz yasaklamtr.71 Bunlarn tbb hibir yarar yoktur. Ayn zamanda, Allahtan bakasndan zarar defetmesini istemek de sz konusudur. Halbuki Kuranda bu konuda nemli ikazlar vardr. Allah sana bir sknt verirse, Ondan bakas bunu gideremez. Sana bir iyilik verirse, bakas onu engelleyemez. O, her eye gc yetendir. (Enam: 6/17) Muska taklmas da ayn ekilde caiz grlmemitir. limlerin bir ksm, muskada Kurandan ayetler yazyorsa taklabilir demilerdir. Ama, iinde Kuran ayetleri yazl olsa da takmamak en iyisidir; nk hangi muskann iinde ayet yazdn takanlarn hemen hi birisi bilmeyecei gibi; bilinmi olsa bile, baka muskalar iin de kt rnek olur, cinler iin, ya da insan kandrmak iin yazlm muskalar yol alr. Ayn zamanda, insanda alma zellii olduundan, zamanla bu, dier eylerin taklmasna da yol aabilir. Yeri gelmiken, Mehmed kifin u msralarn hatrlamamak olmaz: Ya aar bakarz Nazm- Cellin yaprana, Ya fler geeriz bir lnn toprana. nmemitir hele Kuran, bunu hakkyla bilin. Ne mezarlkta okunmak, ne de fal bakmak iin. 72

68 69

Elmall Muhammed Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili: VII, 5207. Ahmed Kalkan, slam Akaidi: 212-213. 70 Ahmed Kalkan, slam Akaidi: 213-214. 71 bn Mce, Tb: 39. 72 Ahmed Kalkan, slam Akaidi: 214-215.