You are on page 1of 127

MAL TABLOLAR ANAL Z

1.GENEL B LG LER Mali tablolar analizi almas, eitli gruplar tarafndan farkl amalarla yaplmaktadr. Bu gruplar iletme ile olan organik ilikilerine gre iletme ii ve iletme d evreler biiminde ikili bir ayrmda gstermek olanakldr. letme i evreler letme yneticileri, letme sahipleri

etme D evreler Yatrm alan arayan sermayedarlar, Potansiyel ortaklar, Kredi kurulular, letme il ticari ilikide bulunan dier iletmeler, Devlet letme ii evreler; iletmenin iinde bulunduu ekonomik ve finansal durumu deerlendirmek ve geliimini kontrol etmek, iletme d evrelerde yatrm alan arayan sermayedarlar ve potansiyel ortaklar, karl ve verimli yatrm alan bulmak, Kredi kurulular; atklar kredinin geri dnme gvencesini salayabilmek, iletmeyle ticari ilikide bulunan dier iletmeler ise, ticari yarmadaki etkinliklerini arttrabilmek ve bu alanda sreklilik salayabilmek, Devlet ise, iletmelerin doal orta durumunda bulunduundan vergi maksimizasyonunu salamak iin, mali tablolar analizi almasnda bulunmaktadrlar. Mali tablolar analizdeki ama farkll, mali analizin eitli trlerde yaplmas sonucunu ortaya karmtr.

MAL TABLOLAR ANAL Z Mali tablolar analizi , bir ok yazar tarafndan deiik ekillerde tanmlanmtr. Bu tanmlardan bazlarna aada yer verilmi bulunmaktadr. Bir iletmenin mevcut koullar altnda finansal durumunu belirlemek ve gelecekteki koullara gre finansal durumunu ngrlmemek iin yaplan incelemeye mali tablolar analizi denir. Mali tablolar analizi, bir iletmenin finansal yapsnn sermaye kaynaklar ve bunlarn aktif varlklara dal bakmndan yeterli olmad ve faaliyet sonularnn verimlilii ile bunlarn gsterdikleri eilimin incelemesidir. Bir dier tanma gre ise, mali tablolar analizi iletmenin i ve d kaynaklardan salad veya salamay dnd fonlarn kullanma alanlarna gre deerlendirilmesi, dier bir deyile finansal yaplarn, mevcut koullar altnda incelemek ve gelecekteki koullara gre projeksiyonlarda bulunmaktr. Mali analiz, finansal planlama ve kontroln n artdr. Bu faaliyetlerin yrtlmesi iin ise iletmenin mali durumunun bilinmesi zorunludur. Mali analiz esas olarak, mali tablolarda yer alan verilere dayanlarak yaplr. Mali analizin temelini oluturan mali tablolar, iletmenin finansal durumu ve faaliyet sonularna ilikin nemli bilgiler verirler. Ancak; bu bilgilerin analizi yaplmadan iletmenin ekonomik ve mali durumunu ve sonularn anlamak olanakl deildir. Bu nedenle mali analiz, tablolarda yer alan saysal verilerin nemini ve anlamn saptamak amacyla yrtlen bir alma olarak ele alnabilir. Mali analiz; mali tablolarda yer alan eitli kalemler arasnda yzdeler, oranlar ve dn hzlar yoluyla nemli ilikiler kurulmasn, bu ilikilerin llmesini ve yorumlanmasn kapsar. Bu ilikilerin llmesini ve yorumlanmas ise, trl analiz teknikleriyle yaplr. Elde edilen sonular iletmenin gemi dnemdeki uygulamalarn ortaya koyduundan, bunlar esas alnarak iletmenin bugnk durumu saptanr ve gelecee ait planlar da bu sonulardan yararlanlarak yaplr. Mali tablolar analizi, iletme ilgililerinin amalarna uygun olarak bir veya birka dneme ilikin mali tablolarn incelenmesi, yorumlanmas ve deerlendirilmesi ilemidir. Mali tablolar analizi; bir iletmenin mali durumunun, faaliyet sonularnn ve mali ynden gelimesinin yeterli olup olmadn saptamak ve iletme ile ilgili gelecee ait ngrlmemelerde bulunabilmek iin, mali tablolarda yer alan kalemler arasndaki ilikilerin ve bunlarn zaman iinde gstermi olduklar eilimlerin incelenmesinden oluur.

Mali tablolar analizi, analistin ilgi ve amacna gre baz sonulara ulaabilmesi ya da kararlar verebilmesi iin bir veya birka dnemin mali tablolarnn incelenmesidir. Mali tablolar analizini yalnzca bu tablo zerinde yaplacak almalar olarak nitelemek yanl olabilir. nk iletmelerin belli bir dnem iin hazrlanan tablolara dayanlarak incelenmesi iletme hakknda hkm vermeye yeterli olmayabilir. letmenin ynetim kadrosu ve tm alanlar, teknik yaps, ticari saygnl, rettii mal ve hizmetler, ekonomik, teknik ve sosyal evre koullarnn da inceleme konusu yaplmas gerekir. Bu incelemeler ise, finansal ynden yaplacak deerlendirmenin daha deiik ynl almalarla desteklenmesi demektir. Ayn zamanda analist , mali tablolardan ynetim ile ilgili eitli sorunlar zmeye alacaktr. Bu duruma gre mali tablolar analizi, finansal analizin bir blmn oluturur. Bununla beraber arlk ok defa mali tablolar zerinde younlatndan, mali tablolar analizi denildiinde dier bilgileri de kapsayarak yaplagelen yorumun ifade edildii gzden karlmamaldr. MAL TABLOLAR ANAL Z N ETK LEYEN FAKTRLER Mali tablolar analizi, belli baz temel faktrlerin srekli etkisi altndadr. Bu etki; bir yandan analiz almasnn sonularnn deerlendirildii aamada, btn olarak dikkate alnmad taktirde, mali tablolar analizinden salkl ve baarl sonular alnmaz. Bu nedenle; zellikle analiz sonularnn deerlendirildii aamada, bu etkiyi belirgin hale getiren faktrlerin zenle dikkate alnmas gerekir. Bu faktrleri genel olarak yedi temel grupta toplayarak incelemek olanakldr. A) EKONOM K FAKTRLER Mali tablolar analizini etkileyen ekonomik faktrleri de, Ekonomik Konjonktr Hareketleri ve Parann Satn Alma Gcnde Meydana Gelen Deimeler biiminde iki alt grupta dnmek gerekir. a) Ekonomik Konjonktr Hareketleri Mali tablolar analizinden beklenen yararn salanabilmesi iin, bu analizin almasnda veri ve bilgi kayna olarak kullanlan, mali tablolarn hangi ekonomik konjonktr artlarnda dzenlendiinin bilinmesi gerekir. zellikle birden ok dneme ilikin mali tablolarn analiz sonularnn deerlendirilmesinde, sz konusu dnemlerdeki ekonomik konjonktr

hareketlerinin incelenmesi ve bunlarn iletme ve dolaysyla mali tablolar zerindeki etkilerinin bilinmesi gerekir. Konjonktrn gelime dnemlerinde iletmelerin kolaylkla bydkleri, faaliyet sonularnn ise tatminkar dzeylere ulat bilinmektedir. Ancak, konjonktrn gerileme dnemlerinde ve zellikle gelime dneminden gerileme dnemine geite bymenin durduu, iletme performansnn ise giderek dt ve baa ba noktasna yakn bir dzeyde alt grlmektedir. Analizi yapacak olan analistin, analiz almasna balamadan yukarda aklanmaya allan konjonktr hareketleri ile ilgili tespitleri yapmas gerekir. Bu gerekletirildiinde, konjonktrn gerileme dnemini kapsayan bir analiz almas srasnda performans dklnn belirlenmesi, normal bir olay olarak kabul edilecek ve faaliyet sonularnn yetersizlii olaan saylacaktr. Ancak, konjonktrdeki gelimeye ramen tatminkar olmayan faaliyet sonularnn tespiti, iletmenin ynetimi ile ilgili yanl politikalarn aranmas gereksinimini ortaya karacaktr. Buna gre mali tablolar analizinden salanan sonularn deerlendirildii aamada, Karlln azaldnn, Stok devri hz katsaysnn dtnn, Alacaklarn tahsil sresinin uzadnn, Likidite yetersizliinin baladnn Belirlenmesi durumunda yukarda da akland zere konjonktr hareketlerinin niteliine gre karar vermek gerekir. Eer bu tespitler, konjonktrn gerileme gsterdii bir dnemi kapsayan mali tablolar analizi sonunda elde edilmise, karamsarla kaplamamak gerekir. Ancak; konjonktrdeki gelimeye ramen byle bir tablo ortaya kmsa, o taktirde, iletmenin durumunu dzeltici nlemlerin alnmas kanlmazdr. Btn bu olaylar yllar arasnda ve hatta ayn yl ierisinde meydana gelebilecei iin, analistin yapaca deerlendirmede bu duruma gre karar vermesi gerekir. b) Parann satn Alma Gcnde Meydana Gelen Deimeler Gnmzn en nemli ekonomik sorunlarndan bir dieri de parann satn alma gcnde meydana gelen deimeler dir. zellikle parann satn alam gcnde meydana gelen dmeler nemli boyutlara ulam ve iletmeler bu sorunun arln daha youn bir biimde hissetmeye balamlardr.

Fiyatlar genel dzeyindeki ykseliler, tm iletmelerde mali tablolarn oluumunu etkilemekte, onlar anlamszlatrmakta, dier bir deyile mali tablolarn homojenliklerini yitirmelerine neden olmaktadr. Ancak bu etkilemenin btn iletmeler iin ayn olumsuz sonular ortaya karacan sylemek olanakl deildir. letmelerin alma konularnn, fiziksel byklklerinin, uyguladklar retim teknolojilerinin farkll ve ekonomik , finansal yaplarnn deiiklii iletmelerin bu olaydan etkilenme derecelerini deiik nitelikler kazanmaktadr. Ancak, konu ile ilgili bir genelleme yapmak ve zellikle bilanolarn bu olaydan etkilenme biimini ortaya koymak gerekirse, bilanolarn, iletmelerin gerek ekonomik ve mali durumlarn yanstmadklar sylenebilir. Ayrca bu bilanolarda fiktif karlarn meydana gelmesi, bir yandan gerekten elde edilemeyen karlarn datmna, dier yandan da bu karlarn vergilendirilmesine neden olaca iin iletme sermayesi giderek azalr. Bu nedenle analistin bu durumu da dikkate almas ve analiz sonularn buna gre yorumlamas gerekir. B) LETMEN N ZELL LE LG L FAKTRLER

letmenin zellii ile ilgili faktrleri iki ana balk altnda toplamak olanakldr. Bunlardan ilki, letmenin Teknik Yaps dieri ise kolundaki Deimeler ve kolunun zellikleridir. a) letmenin Teknik Yaps letmenin teknik yaps mevcut tesislerin ada teknoloji karsndaki durumunu yanstr. Yeni retim aralar; genellikle verimlilii arttrc, daha ucuza ilk madde ve gere kullanmn salayc, bu maddelerin tketimini azaltc, kaliteli mamul retimini olanakl klan bir nitelik tar. Buna gre; yeni ynetim aralar ile alan bir iletmenin mali tablolarndaki sonularn ayn anlay ve yaklam ierisinde deerlendirilmesi gerekir. c) kolundaki Deimeler ve kolunun zellikleri

letme almalar, tedarik, retim ve dier fonksiyonlar bakmndan ikolundaki deimelerin ve ikolunun zelliklerinin byk lde etkisi altndadr. Teknolojik gelimelerin ortaya kard yeni i aralarnn varl , retimde kullanlan ithal mal ilk maddenin yerli retimine balanm olmas,

letmenin retimini gerekletirdii mamullerin yerini alacak yeni mamullerin retilmesi,

Ayn ikolundaki rakip iletmelerin birlemeleri ya da ayrlamalr, Datm kanallarndaki deiiklikler, letme asndan olumsuz sonulandnda; Sat vadeleri uzar, Sat fiyatlar der, letmelerin kaynak gereksinimi artar, Karllk azalr. Analiz almas srasnda, ikoluyla ilgili bu deikenlerin bir btn olarak gz nnde bulundurulmas gerekir. C ) LETMEN N YNET M tamaktadr. LE LG L FAKTRLER

Mali analiz sonular deerlendirilirken yneticilerin yetenekleri, kiilikleri nem letme sonularnn baars bir bakma ynetiminin baars olarak ta deerlendirilebilir. letme d baz koullara fazla etkide bulanamayan ynetim, deime gsteren bu koullara uyum salayarak ve iletmenin retim aralarn almalarda en etkin bir biimde kullanarak sonularn baarl olmasn salamaya alr. Bu nedenle yneticilerin karar ve davranlar ile yeteneklerinin mali tablolar zerindeki sonulara etkisinin bulunduunu kabul etmek gerekmektedir. Bu durum gz nnde tutularak yaplacak mali analiz sonularnn daha geerli olaca bir gerektir. D) MUHASEBE UYGULAMALARI LE LG L FAKTRLER Mali tablolarn, analiz iin gerekli niteliklere sahip olabilmesi iletmede etkin bir muhasebe sisteminin rgtlenmesine gereksinme gsterir. Trkiyede iletmeler farkl muhasebe standartlar ve hesap planlar uyguladklarndan, zerinde analiz almas yaplacak mali tablolar da gerek kapsam ve gerekse biim bakmndan deiiklik gstermektedir. Bundan dolay analiz almasndan nce sz konusu farkllklarn ortadan kaldrlmas yolunda almalarn uyduracaktr. yaplmas zorunlu olmaktadr. Dier bir ifade ile mali analist; iletmelerin hesap planna gre hazrlanm mali tablolar, analiz almasnda yararlanabilecei esaslara

E) ANAL STE L K N FAKTRLER Buraya kadar aklanmasna allan ve bundan sonra aklanacak olan konu ile ilgili eitli faktrlerin mali tablolar analizinde gz nnde bulundurulmas zorunluluu, analistin bilgi, deneyim ve yetenekleri ile yakndan ilgilidir. Bu nedenle analizi yapacak kii; Yksek renim grm ve belli bir dzeyde ynetim ve iletme kltrne sahip olmaldr. Aratrc bir niteliinin bulunmasnn yan sra analiz almas sonularn fazla detaya girmeden, yksek ynetici dzeyinde deerlendirmesini bilmelidir. Raporlama ve zellikle ada iletmecilik konularnda uzmanlam olmaldr. lke ekonomisinin yaps ve teknolojik dzeyi, endstrinin gelitirilmesi yolundaki olanaklar ve yasal dzenlemeleri, sermaye birikimi ve sorunlarn, sanayi ve ticaret sektrleri arasndaki ilikileri ayrntlar ile kavrayabilmelidir. F) KARILATIRMA B R MLER NE L K N FAKTRLER Mali tablolara analiz yntemlerinin uygulanmasyla bulunan analiz sonular, baka analiz yntemlerinin ortaya koyduu sonularla karlatrlarak deerlendirilmeli ve bylece bir karara varlmaldr. Analiz sonularnn balca drt aamada karlatrlarak deerlemesi yaplr. I. kolu Standartlaryla ya da Ortalamalarla Karlatrma: Uzun almalar sonucunda belirli ikollar iin hesaplanm standart sonular ile analizi yaplan iletmede elde edilen sonular karlatrlarak deerlendirme yoluna gidilir. Ancak Trkiyede bu konuda yaplan almalar yeterli dzeyde deildir. II. Ayn kolundaki Baka letme Sonularyla Karlatrma: ncelemesi yaplan iletme ile ayn ikolunda alan baka bir iletmenin sonular karlatrlr. Trkiyede iletmelere ilikin sonular genellikle aklanmad iin bu ynde bir karlatrma yapmak olduka zordur. III. Planlanan Sonularla Karlatrma: zellikle byk iletmelerde iletme sonular daha ortaya kan sapmalar bulunur. nceden planlanmaktadr. Planlanan bu sonular ile daha sonra gerekleen sonular arasnda karlatrmalar yaplarak

IV. Gemi Dnem Sonularyla Karlatrma: Analizi yaplan dneme ilikin sonular, daha nceki dnem ya da ortalamalar alnarak karlatrma yaplabilir. Kukusuz yukarda saylan tm bu karlatrmalarn yaplabilmesi, daha nce bu konu ile ilgili almalarn varlna baldr. Bunlarn bulunmamas ya da yeterli olmamas durumunda yaplan deerleme o lde etkisiz olacaktr. G) LETME VE DII B LG FAKTRLER Analistin analiz almas srasnda yalnzca mali tablolardaki bilgilerle yetinemeyecei, bunun yan sra gerek iletme iinden gerekse iletme dndan baz ek bilgi kaynaklarna gereksinim duyaca bir gerektir. 1) letme i Bilgi Faktrleri: letme ii bilgi faktrleri; iletmenin ana dnemlerle,

szlemesi, irket toplantlarnda alnan kararlarn yaynlad Ticaret Sicil Gazeteleri, kapasite raporlar, tevik belgeleri, organizasyon emalar, yllk faaliyet raporlar, plan ve programlar, maliyet izelgeleri ve fiyat listeleridir. Tm bu kaynaklar her zaman iin analistin elinin altnda bulunmaldr. Analist ayrca yneticilerin zgemileri ile yetenek ve karakterleri hakknda da bilgi sahibi olmak durumundadr. Ayrca incelemesi yaplacak iletmeyi yakndan grmesi, alma biimi, tesisleri ve alanlar aratrmas faydal olacaktr. Bilindii gibi bu tr bilgilerin baka kaynaklardan salanmas mmkn deildir. Ancak iletmeden elde edilen bilgiler genellikle subjektif nitelik tar. Bu nedenle sz konusu bilgilerin dier kesimlerden alnacak bilgilerle doruluu kontrol edilmeli ve ancak ondan sonra analiz ileminde kullanlmaldr. 2) letme D Bilgi Faktrleri: letme d bilgi faktrleri; bata Be Yllk Kalknma Plan ve Yllk Programlar olmak zere DPT yaynlar, Devlet statistik Enstits, Bakanlklar, T.C. Merkez Bankas, Odalar Birlii yayn, aratrma ve bltenleridir. Bunun yan sra yurtd kurulularnn yaynlar da yararl birer kaynaktrlar. Tm bunlar, lkenin finansal politikas, para politikas, teknolojik gelimeleri konularnda analiste bilgi salayacak kaynaklardr. letme dndan salanacak bu bilgiler genellikle iletmenin gelime seyrinin deerlendirilmesinde etkili olmaktadr.

MAL

ANAL Z TRLER

Bundan nceki blmlerde de deinildii zere mali tablolar analizi, deiik kesim ve evreler tarafndan yine deiik amalarla yaplmaktadr. Bu durumda ortaya kan farkl beklentiler, analiz almasn gerek biim ve gerekse z olarak eitlendirmekte ve deiik mali analiz trlerinin ortaya kn hazrlamaktadr. Bu adan mali analiz trleri genel olarak temel grupta toplanmaktadr. Analizi Yapan Kiiye Gre Mali Analizler, Kapsamlarna Gre Mali Analizler, Yaplma Amalarna Gre Mali Analizler. 1) ANAL Z YAPAN K YE GRE MAL ANAL ZLER Bu tr mali analizler iki grupta aklanabilmektedir: a) Analiz b) D Analiz a) Analiz: analiz, iletme iindeki kiilerce yaplr. Basl raporlar dnda,

iletmede bulunan tm dkmanlar bu tr mali analizin yaplmasnda kullanlabilir. b) D Analiz: D analiz ise; iletmeye mal satan kurulular, kredi kurulular, hisse

senedi ve tahvil sahipleri tarafndan yaplr ve bu analizde yalnzca iletmeye ilikin basl raporlar kullanlr. Bu nedenle analistin, iletmenin verdii bilgilerle yetinmesi gerekmektedir. Bu ayrm bugn iin nemini yitirmitir. nk d analistler iletmeye ilikin her trl bilgi ve raporlar kolaylkla salamakta ve kullanmaktadr. 2) KAPSAMLARINA GRE MAL ANAL ZLER Mali analizler kapsamlarna gre ikiye ayrlr: a) Statik Analizler b) Dinamik Analizler a) Statik Analiz: Belirli bir tarihe veya belirli bir dneme ilikin mali tablolardaki

kalemler arasnda mevcut ilikilerin miktar ynnden incelenmesi Statik Analizdir. Belirli bir dneme ilikin mali durum ile faaliyet sonularnn analiz edilmesini ieren statik analize

Dikey Analiz de denmektedir. Bu tr analiz tek bir dnemle ilgili olarak yaplr. letmenin mali durumu ve faaliyet sonularn cari dnem iin gsteren statik analiz, geni bir mali analizin vazgeilmez bir parasdr. Statik analiz, oran, yzdeler ve dier analitik tekniklerle yaplr. Bu tr analizde iletmenin toplam aktiflerinin, dnen varlklarnn, yabanc kaynaklarnn ve z kaynaklarnn yaps hakknda yzdeler halinde bilgiler edinildii gibi; net sat haslatna gre, gelir tablosunda yer alan kalemlerin byklkleri ve durumlarnn ne olduu da grlr. Statik analizde hesaplanan oranlar; iletmenin cari dnemdeki likidite, karllk, etkinliklerin verimlilii ve mali yaplar hakknda bilgi verir. Bylece iletmenin ks vadeli borlarn karlama gc, sahip olduu aktifleri kullanmaktaki etkili olma derecesi , kaynak yapsnda borlarn yeri ve iletmenin karll ile hisse senedi bana kazanlar ve dedii kar paylar saptanm olur. b) Dinamik Analiz: Dinamik mali analiz ise, iletmenin birden fazla dneme ilikin

mali tablolardaki deerin kolayca karlatrlabilir ekilde incelenmesidir. Bu analiz karlatrmal tablolar, yzdeler ve trendler gibi analitik tekniklerle yaplr. Bu ekilde iletmenin ynetim tarz, finansal politikalar, gemi dnemlerdeki karll, bor deme gc ve gemi finansal durumunda grlen eilimlere ilikin yarglara varmak mmkn olmaktadr. Dinamik mali analizde, eitli dnemlere ilikin veriler yan yana karlatrld iin bu tr analize Yatay Analiz de denmektedir. Statik analizden salanan sonulara ilikin olumlu ya da olumsuz gelimeler dinamik analiz yoluyla ayrca yorumlanr. Bunun sonucunda rakip iletmeler ait verilerle karlatrmalar da yaplabilir. Dinamik analiz, iletme hakknda nemli eilimleri gsterdii iin gelecee iliki ngrlmemelerde olduka sk kullanlr. Statik ve dinamik analizler, modern anlamda mali analizin temelini oluturur. Bu analizlerin birbirleri yerine kullanlma olana yoktur. nk, tam bir analiz yaplabilmesi iin her iki analizin birbirlerini tamamlayacak biimde ele alnmas gerekir. 3) YAPILMA AMALARINA GRE MAL ANAL ZLER Mali analizler yaplma amalarna gre e ayrlrlar: a) Ynetim Analizi, b) Kredi Analizi, c) Yatrm Analizi.

a) Ynetim Analizi:

Ynetim analizi, ynetim almalarnn etkinliini salamak

iin yaplan bir mali analiz trdr. Bu tr analize balamadan nce, analize temel oluturacak olan tablolarn analiste salanmas gereklidir. Ynetim analizinde hem statik hem de dinamik analizden yararlanlr. Bilano ve gelir tablolarnn incelenmesi ve yorumlanmas analizi kapsamndadr letmenin etkinliklerinde baarl ve salam bir finansman politikasna sahip olabilmesi iin mali tablolarn ynetim tarafndan btnyle anlalmas gereklidir. Bu konuda finans yneticisinin de rol byktr. Yneticiler ynetim analizi ile; letmenin etkinliklerinin bir btn olarak baar derecesini lme, letmenin ana ve yan hedeflerine ulap ulamadn belirleme,

Hedeflere ulalmamsa nedenlerini aratrma, Gelecee ilikin planlar yapma, retilecek mal ve hizmetlerin retim miktar ve izlenecek retim politikas konusunda karar alma . Etkinlikleri kontrol etme ve deerlendirme, Yrtmenin her aamasnda doru ve dzeltici kararlar alma amalanmaktadr. Ynetim analizi ile ulalmak istenen sonu, salkl kararlar alarak verimlilii ve kararll arttrmaktr. b) Kredi Analizi: tarafndan yaplr. Kredi kurulular yapm olduu kredi analizleri ile, iletmeden alacakl olan satclarn yapm olduu analizler arasnda byk benzerlik bulunur. Ancak; kredi kurulularnn bu tr analizdeki amac, kredi isteminde bulunan iletmenin mali durumu ve faaliyetleri konusunda bir yargya ulaabilmektir. Kredili mal satan bir iletmenin amac ise, mallar iin srm olana salayabilmektir. Kredi kurulular ile kredili mal satan satclar arasndaki ama farkl olmakla birlikte, her ikisi de alacakl olduklar iletmenin bor deme gc ile ilgilidir. Kredi analizi yaplrken bilano ve gelir tablolarnn yan sra, iletmeye ilikin gelime trendleri ile, iletme yneticilerinin zellikleri ve yeteneklerinden de yararlanlr. Kredi analizi,iletmenin likidite durumu ve ksa vadeli borlarn

deme yeteneinin saptanmas ile ilgilidir. Bu tr analizler ounlukla kredi veren kurulu

c) Yatrm Analizi:

Yatrm analizi, bir iletmenin mevcut ve potansiyel hissedarlar

ile, iletmeye uzun vadeli kaynak salayan ya da bunlar salamay dnen bireylerce yaplr. Bu analizin temel amac; iletmenin gelecek dnemlere ilikin kazanma gcn saptamaktr. Bir iletmenin mevcut ve potansiyel ortaklar, iletmenin sreklilii, yatrm gvencesi, iletmenin karll, gelecek dnemlere ilikin kazanma gc, datlacak temett miktar, hisse senetlerinin deer art ve bunlarn izledii eilimle ilgilidir. Bu konularda sermaye sahiplerine k tutacak balca ara, mali tablolar ve bunlarn analizidir. Ayrca iletmenin ortaklar iin hazrlad raporlardan da yararlanlr. Modern iletmelerde hisse senedi ya da tahvillerini koruma, satma veya yenilerini satn alma konularnda karar verme amacna yneliktir. Yatrm analizlerinden elde edilen sonular, karar verme ileminde kullanlr. Yatrm analizi yapacak kiinin birinci derecedeki ilevi, ilgili yatrm; salayaca gelir, sahip olduu gvence ve risk faktrleri deerlendirmektir. Hisse senedi ile ilgili yatrm analizinin amac, bir hisse senedinin gelecek dnemdeki deerini belirlemektir. ncelikle hisse senedi bana kazan ve temettlere ilikin trendler incelenir. Bu incelemelerde rasyolardan da yararlanlr. Tahvillere ynelik analizde ise, iletmenin kazanma gc, iletme sermayesi ve finansman kaldracnn durumu incelenir. Tahvil analizinin amac, iletmenin faiz ve bor taksitlerini vadesinde deme gcne sahip olup olmadn saptamaktr. Yatrm kararlarnn doruluu, yatrm analizlerinin baarsna baldr. Sonu olarak, modern iletme ynteminde, mali analiz almas nemli bir yer tutmaktadr. Mali analistin belli bal grevleri, karlatrma ve dolaysyla ngrlmeme yapmaktr. Mali analist bu grevleri yerine getirirken trl bilgi kaynaklarndan yararlanmak durumundadr. Bu bilgi kaynaklar genel olarak, muhasebe bilgi ve verilerinin zeti durumundaki mali tablolar ve raporlardr. 2. MAL ANAL Z TEKN KLER Bundan nceki blmlerde de akland zere, mali analiz almas, bir iletmenin mali durumunun, faaliyet sonularnn ve finansal ynden gelimesinin yeterli olup olmadn belirleme ve bu konulardaki ngrmlemeleri gerekletirmek amacyla ile piyasadaki srm olanaklar bakmndan

yaplmaktadr. Bu duruma gre analiz almasnda iki aamann varlndan sz edilebilir. Bu aamalarn ilkinde gemiin belirlenmesi , dierinde ise gelecein ngrmlenmesi egemendir. Ancak bu aamalarn her ikisi de birbirini tamamlayacak zellik ve nitelikler tamaktadr. Mali analiz almas, muhasebe veri ve bilgilerinin zeti durumundaki mali tablolardan yararlanlarak ve belli analiz teknikleri aracl ile gerekletirilir. Konu ile ilgili literatrde mali analiz tekniklerinin drt grupta topland grlmektedir. Bunlar: Karlatrmal tablolar analizi, Yzde ynetimi ile analiz teknii, Eitim yzdeleri teknii ile analiz, Oran teknii ile analizdir. Bu analiz teknikleri, ilevleri itibariyle birbirinden farkl nitelik ve zellikler tamakta ve analiz almasnn btnl iinde birbirini tamamlayacak biimde kullanlmaktadrlar. Bir baka anlatm biimiyle bu teknikler, mali analiz srecinde kullanlrlar. A. KARILATIRMALI TABLOLAR ANAL Z 1) TEKN N KULLANIM AMACI Bir dneme ilikin mali tablolar iletmenin ait olduu dnemin mali durumunu ve faaliyet sonularn gsterir. Gerekte temel olan iletmenin sreklilii balamnda, iletmenin mali durumunu ve faaliyet sonularn karlatrarak gelimelerin bilinmesidir. Bu neden ile, bir iletmenin birbirini izleyen faaliyet dnemlerine ilikin mali tablolarn kendi aralarnda karlatrlarak kalemlerdeki deimelerin belirlenmesi gerekir. Dolays ile iletmenin gemiteki ve imdiki durumu saptanarak gelecekteki durumu ngrlmeye allr. Bir baka anlatm biimiyle, karlatrmal analiz teknii, bir iletme bilanosunun, kaynak ve kullanm yapsnda yer alan deerlerde meydana gelen art ve azallardan ok , bunlarn zaman ierisinde gstermi olduklar deime ve gelime eilimleri belirlenmeye allr. Bunun yaplabilmesi, iletmelerin deiik dnemlerine ilikin mali tablolarnn bir araya getirilerek, varlk ve kaynak yaplarnn dnemler itibariyle karlatrmasn gerektirir. farkl ilevleri yerine getirmekle birlikte, zaman zaman analiz sonularnn kontrol bakmndan entegre edilerek

Esasen teknie

adn veren de bu karlatrma ilemidir. Karlatrmal analizin genel

amac, iletmeye ilikin gelime trendlerinin elde edilmesidir. Karlatrmal analiz tekniinin en byk avantaj, mali analiz almasna konu iletmenin gelime yn hakknda yeterli bilgileri salamasdr. Bilindii gibi mali tablolarda ve zellikle, bilanonun kaynak ve kullanm yapsnda yer alan hesaplardaki deimelerin incelenmesi , iletmenin mali ynden hangi dorultuda gelimekte olduunun belirlenmesi bakmndan nem tar. Bunun yannda, karlatrmal analiz iletmenin muhtemel gelime yn ile ilgili ngrmlemelerde bulunmak asndan da yararldr. Ekonomik koullarda nemli deiiklikler olmad takdirde, iletmenin gemiteki gelime eilimine uygun den bir byme dzeyine ulaaca ngrmlenebilir. Ancak bu analiz tekniinin uygulanmas srasnda analistin, mali tablolarn fonksiyon snrlar ierisinde ynlendirici aklamalar gz nnde bulundurmas gerekir. 2) KARILATIRMALI TABLOLARIN DZENLENMES letmenin tablolarnn karlatrmal analizi srasnda, deiik hesap dnemlerine ilikin mali tablolardaki deerlerde meydana gelen art ve azallarn mutlak rakam olarak ifade edilmesi ve nihayet tablolardaki ierecek ekilde dzenlenebilir. Mali tablolar iki dnemi ierecek ekilde dzenlenmesinde cari dnemin, gemi dnemle karlatrlmas yaplr. Karlatrlmal finansal tablolar, iki dnemden fazla dnemi ierecek ekilde dzenlenmesi halinde; Birinci yl temel alnarak, karlatrmalar bu yla gre yaplr. Veya bir yl kendisinden nce gelen ylla karlatrlr. Analiz tekniinin en nemli blmn oluturan art ve azal yzdelerin hesaplan, karlatrmas yaplan iki yln mutlak deer olarak ortaya koyduu art ve azal rakamnn bir nceki yln mali tablosunda grlen deere blnmesi yoluyla gerekletirilir. Formle ederek rnek vermek gerekirse, aadaki gibi bir alma yapabiliriz. deiikliklerin yzde olarak belirtilmesi gerekir. Analizi yaplacak cari dnem mali tablosu, bir nceki dnem veya dnemlerin tablolarn yaplm bulunan

Art veya Azal Fark HESAPLAR Hazr deerler Ticari Alacaklar 1995
500.00

% 96-97
-500.00 -250.000 + 300.000

1996
750.000 250.000

1997
250.000 300.000

95-96
+250.000 +250.000 -

95-97
+50 -

96-97
-66,66 -100 -

Menkul kymetler -

Yzdelerin hesaplanmasnda u forml kullanlr. Art (Azal) Yzdesi = Fark Mutlak Deeri X 100 = % Karlatrlmas Yaplan ki Yldan nceki Yln Mutlak Deeri rnei formle gre zersek: +250.000 Hazr deerler = 500.000 (95-97) -500.000 (95-97 ) = 750.000 x 100 = %66,66 x 100 = %50

Menkul Kymetler = +250.000 0 (95-96 ) -250.000 (96-97 ) = 250.000

x 100 =

x 100 = - % 100

Ticari alacaklar = +300.000 0 (96-97)

x 100 =

Buraya olduunda ;

kadar yaplan aklamalar

gelir tablosu iinde aynen geerlidir. Ancak

karlatrma ayn nitelikteki kalemler arasnda yapldndan, iki yln sonularn farkl rnein birinci yl kar, ikinci yl zarar olmas halinde art veya azal hesaplanmas yaplmayaca unutulmamaldr. C) KARILATIRMALI TABLOLARIN YORUMU Karlatrmal analiz tekniine gre dzenlenen mali tablolardaki mutlak deer ve yzdelerin art veya azallar dikkate alnarak yorumlanr. Bu adan analistin ncelikle mali tablolardaki nemli deimeleri saptamas gerekir. Ayrca mutlak deer fark ve yzdeleri ne olursa olsun iletmenin esas faaliyet tablolarda yer alan grup ve blm toplamlarnn da yorumlanmas kouldur. Bir baka anlatm biimiyle karlatrmal tablolarn yorumu sebep sonu ilikisine dayanr. Bu adan mali tablolardaki fark ve yzde deimeleri; Dier kalemlerdeki art veya azala, Veya faaliyet dnemi iinde iletme ynetiminin aldn karalara bal olabilir. Deimenin nedenleri esas faaliyetlerden ve doru iletme politikalarndan olutuu srece (iletme lehine olmak koulu ile ) olumlu yorumlanmaldr. Analist, ortaya kan sonular karlatrdnda; iletmenin gemiteki ve bugnk gelimenin ayn ekilde devam edecei varsayarak gelecekteki mali durumunu saptamaya alr. Buraya kadar yaplan aklamalarmz XYZ Anonim irketinin 1996 ve 1997 faaliyet dnemlerine ilikin aada verilen bilano ve gelir tablolarn Karlatrmal Analiz Teknikini uygulayarak gsterelim.

XYZ ANON M RKET N N KARILATIRMALI B LANOLARI Art veya Azal AKT F I. DNEN VARLIKLAR Hazr Deerler Menkul Kymetler(Net) Ticari Alacaklar (Net) Dier Alacaklar (Net) Stoklar (Net) Dier Dnen Varlklar Dnen Varlk Toplam II. DURAN VARLIKLAR Ticari Alacaklar (Net) Dier Ticari alacaklar (Net) Mali Duran Varlklar (Net) Maddi Duran Varlklar (Net) Maddi Ol. Duran Varlk (Net) Duran Varlk Toplam AKT F TOPLAM PAS F III. KISA VADEL YABANCI KAYNAKLAR Ticari Borlar (Net) Dier Borlar Bor ve Gider Karl 98.500.000 2.244.300 20.000.000 22.285.500 3.800.000 42.000.000 268.085.500 +123.785.500 +1.555.700 +22.000.000 +147.341.200 +125.67 +60.31 +110.00 +122.02 287.500 95.000 5.250.000 31.500.000 4.300.000 41.432.500 197.752.500 630.500 875.000 5.250.000 61.000.000 18.000.000 85.755.500 419.705.500 +29.500.000 +13.700.000 +44.323.000 +221.953.000 +93.65 +318.60 +106.97 +112.23 +343.000 +343.000 +119.30 +119.30 21.650.000 420.000 59.000.000 3.750.000 156.320.000 71.500.000 82.500.000 67.400.000 38.300.000 650.000 137.100.000 8.000.000 333.950.000 +11.000.000 +67.400.000 +16.650.000 +230.000 +78.100.000 +4.250.000 +177.630.000 +76.90 +54.76 +132.37 +113.33 +113.63 +15,38 31.12.1996 31.12.1997 Fark %

Ksa Vadeli Yab. Kay.Top. 120.744.300

IV.UZUN VADEL YABANCI KAYNAKLAR Ticari Borlar (Net) Dier Borlar Bor ve Gider Karl Uz. Vadeli Yab. Kay.Top. V. Z KAYNAKLAR denmi Sermaye Sermaye Yedekleri Kar Yedekleri Dnem Net Kar z Kaynaklar Toplam PAS F TOPLAMI 20.000.000 20.000.000 5.400.000 11.200.000 56.600.000 197.752.500 20.000.000 39.000.000 9.000.000 41.000.000 109.000.000 419.705.500 +19.000.000 +3.600.000 +29.800.000 +52.400.000 +221.953.000 +95.00 +66.66 +266.07 +92.57 +112.23 407.000 1.200 20.000.000 120.744.300 42.200.000 42.620.000 420.000 +13.000 -1.200 +32.200.000 +32.211.800 +0.31 -100.00 +111.00 +108.83

XYZ ANON M RKET N N KARILATIRMALI GEL R TABLOSU Art ve Azal 31.12.1996 Brt Satlar Sat indirimleri Net Satlar Satlarn Maliyetleri Brt Sat Kar Faaliyet Giderleri Faaliyet Kar Dier Faal Ol. Gelir Ve Karlar Dier Faal Ol. Gelir Ve Zararlar Finansman Giderleri (2.150.000) (1.600.000) ( -550.000) - 25.58 28.950.000 65.450.000 +36.600.000 +126.42 730.000.000 (2.600.000) 727.400.000 (590.000.000) 137.400.000 (133.000.000) 4.400.000 31.12.1997 1.470.000.000 (3.150.000) 1.466.850.000 (1.190.000.000) 276.850.000 17.850.000 Fark +740.000.000 (+550.000) +739.450.000 (+600.000.000) +139.450.000 +13.450.000 % +100.13 +21.15 +101.65 +101.69 +101.49 +94.73 +305.68

(529.000.000) (+126.000.000)

Olaan Kar Olaan D Gelir Ve Karlar Olaan D Gider ve Zararlar Dnem Kar Yasal Ykmllkler 110.00 Dnem Net Kar 266.07

31.200.000

81.800.000 1.200.000

50.600.000 +1.200.000

162.17

31.200.000 (20.000.000) 11.200.000

83.000.000 (42.000.000) 41.000.000

+51.800.000 +22.000.000 +29.800.000

166.02

Dnem Kar Vergi ve Dier

Bilano ve gelir tablosunda saptanan mutlak deer fark ile art (azal) yzdelerini sra ile yorumlayalm: 1.Hazr Deer : letmenin para, banka v.b. kalemlerini ieren hazr deerleri 1997 ylnda, 1996 ylna gre 11.000.000 TL ve % 15.38 orannda gstermitir. Bu artn nedeni pein satlarn artndan olabilecei gibi yabanc kaynak ( ksa vadeli) artlar da olabilir. 2. Ticari Alacaklar: Ticari alacaklar 1997 ylnda 1996 ylna gre 16.500.000 TL . ve % 76.90 orannda art gstermitir. Bu kalemdeki artn nedenini bilanoda grmemiz olanakl deildir. Ticari alacakllarn art kredili satlarn art neden olabilirse de rneimizde brt satlarn % 100.13 , stoklarn artnn da % 132.27 orannda artmas, ( stoklarn eritilmedii anlalyor) ticari alacaklarn tahsilatnda problem olduunu gsterir. 3. Stoklar: letmenin stoklar 1997 ylnda 1996 ylna gre 78.100.000 TL. ve %132.37 orannda art gstermitir. Stoklarn art ksa vadeli yabanc kaynaklarn ( ticari borlarn) artndan kaynaklanmakta olup, iletmenin kredili al yapt anlalr. Daha nce vurguland gibi stok artnn bir nedeni de satlarn yetersiz oluundadr. 4. Dier Dnen Varlklar: bulunmas mal almlarndan Dier dnen varlklar 1997 ylnda 1996 ylna gre doan katma deer vergisinden kaynaklandndan 4.250.000 TL. ve %113.33 orannda art gstermitir. Bu kalem iinde indirilecek KDV vurgulanabilir.

5. Dnen Varlk Toplam:

Dnen varlk toplamnn 1997 ylnda 1996 ylna gre

177.630.000 TL: ve % 13.63 orannda art gstermitir. Bu artn nedeni yabanc kaynak (ksa ve uzun vadeli) art ile z kaynak (dnem net kar) artndan olutuu grlr. 6. Maddi Duran Varlklar: Maddi duran varlklar 1997 ylnda 1996 ylna gre 29.500.000 TL. ve % 93.65 oranndan art gstermitir. Maddi duran varlklarn art zkaynaklardan ( denmi sermaye dnda) karland grlr. 7. Maddi Olamayan Duran Varlklar : Bu kalem 1997 ylnda 1996 ylna gre 13.700.000 TL. ve % 318.60 orannda artt, nedenin ise z kaynaklarn artndan olutuu grlr. 8. Duran Varlklar Toplam: Duran varlk toplamnn 1997 ylnda 1996 ylna gre 44.323.000 TL. ve % 106.97 orannda arttn bununda tamamen z kaynaklarn artndan olutuu grlr. 9. Ticari Borlar: Ksa vadeli yabanc kaynaklarda yer alan ticari borlar 1997 ylnda 1996 ylna gre 123.785.500 TL. ve %125.67 orannda art gstermitir. Kredili mal allarndan doan artn nedeni stoklardaki arttr. 10. Bor ve Gider Karlklar: Bu kalemde 1997 ylnda 1996 ylna gre 22.000.000TL. ve % 110 orannda art grlmektedir. Bu artn nedeni 1995 yl dnem karndan denecek vergi ykdr. Uzun vadeli yabanc kaynaklar grubunda yer alan bor ve gider karlklarnn art nedeni ise kdem tazminat karlklardr. 11. Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar Toplam: Bu grup toplam 1997 ylnda 1996 ylna gre 147.347.200 TL: ve % 122.02 orannda art gstermitir. Bu artn nedeni dnen varlklardaki arttan kaynaklanmaktadr. Ancak ksa vadeli yabanc kaynaklarn art orannn, dnen varlk art oranndan yksek olmas, iletmenin net ileme sermayesi sknts yarataca; ileride bor deme kabiliyetinin zayflayaca anlamna gelir. 12. Uzun Vadeli Yabanc Kaynaklar Toplam: Uzun vadeli yabanc kaynaklar toplam 1997 ylnda 1996 ylna gre 22.211.800 TL. ve % 108.83 orannda art gstermitir. Bu artn nedeni ticari borlar ile bor ve gider karlklarndaki arttan kaynaklanmaktadr. 13. z Kaynaklar Toplam: Bu grubun 1997 ylnda 1996 ylna gre 52.400.000 TL. ve % 92.57 orannda art grlr. Bu grupta en ok dnem net kar, sermaye ve kar yedeklerinden ileri geldii grlr. z kaynaklarn yabanc kaynaklarn artnn (mutlak deer ve % olarak ) altnda kalmas olduka bozuk bir dengenin varln gsterir. Baka bir

anlatm biimi ile z kaynak art otofinansman ynl olup, iletmenin ileride sermaye artrmna gidilmesini iaret eder. 14. Brt Sat Kar : Brt sat kar 1997 ylnda 1996 ylna gre 139.450.000 TL ve % 101.49 orannda artt grlr. Bu artn nedeni net satlarn, brt satlar paralelinde art gstermesidir. Ancak satlarn maliyetinin art oran, net satlar artnn zerinde olmas, ileride satlar ile maliyet arasnn kapanarak brt sat karn azaltaca anlalr. 15. Faaliyet Kar: Faaliyet kar 1997 ylnda 1996 ylna gre 13.450.000 TL ve % 305.68 . Bu artn nedeni brt sat karndan kaynaklanmakta olup faaliyet giderlerinin de etkisi vardr. 16. Olaan Kar : Olaan kar 1997 ylnda 1996 ylna gre 50.600.000 TL ve % 162.17 orannda art gstermitir. 17. Dnem Kar: Dnem kar 1997 ylnda 1996 ylna gre 51.800.000 TL ve % 166.02 orannda art gstermitir. Sz konusu artn nedeni olaan kar ile olaan d gelir ve karn artndan kaynaklanmakta olup iletmenin esas ve yan faaliyetlerinden salad grlr. B. YZDE YNET M I. TEKN N KULLANIM AMACI Yzde ynetimi ile analiz teknii, bir iletmenin finansal durumunu ve faaliyet sonularn incelemek amacyla kullanlr. Yzde yntemi ile analiz daha ok tek bir dneme ilikin bilano ve gelir tablosuna uygulandndan statik bir analiz trdr. Ancak istenirse yzde yntemine gre hazrlanm birden fazla dneme ilikin mali tablosunun karlatrlmas veya ayn sektrdeki dier iletmelerle karlatrmak iin uygulandnda dinamik analiz yaplm olur. Bu analiz tekniinin uygulanmas srasnda, mali tablolarn varlk ve kaynak yapmnda yer alan her bir kalemin varlk ve kaynak yaps toplam iindeki yzde oran belirlenir. Bylece hem ayn iletmenin farkl dnemlerine ilikin mali tablolarnda yer alan kalemlerin,toplam ierisinde oransal paylar saptanr hem de ayn sektrde almalarn srdren iletmelerin finansal tablolar ile karlatrmalar yapma olana salanr. Yzde yntemi ile analiz teknii iletmenin faaliyet dnemine ilikin bilano ve gelir tablolarna ayr ayr uygulanarak dikey yzdeleri hesaplandndan bu teknik Dikey Analiz olarak tanmlanr. II. YZDE YNTEM NE GRE TABLOLARIN DZENLENMES LE ANAL Z

Yzde yntemi ile analiz teknii bilano ve gelir tablosuna ayr ayr kullanarak dikey yzdelerden oluan tablolar elde edilir. a) B LANONUN YZDE YNTM NE GRE DZENLENMES Bilindii gibi bilanoyu oluturan hesaplar ncelikle aktifin veya pasifin bir kalemi, sonrada aktif veya pasifte yer alan gruplardan birinin kalemi durumundadr. Bu adan bir bilanonun yzdelerle gsterilmesi temeli, aktif ve pasif toplamlarnn 100 kabul edilerek; her aktif kalemin aktif toplamna, her pasif kalemin pasif toplamna olan oran hesaplanr. Ayn ekilde grup toplamlarna gre de yzdeleri saptanr. Bunun iin her grup toplam ayr ayr 100 kabul edilerek, grubu oluturan kalemlerin kendi grup toplamlarna oran saptanr. Bilanoda yer alan bilano kalemlerini yzde deerlerinin saptanmasn u ekilde formle edebiliriz. Bilano Kaleminin Mutlak Deeri

Bilano Toplamna Gre Yzde

=
Aktif (Pasif) Toplam

x 100

Grup Toplamna Gre Yzde

Grup indeki Kaleminin Mutlak Deeri

=
Grup Toplam

x 100

ndirimleri olan bilano kalemleri gerek grup gerekse aktif veya pasif toplamlarna net deerleri ile dikkate alnrlar. Bir baka anlatm biimiyle dikey yzdeleri net deer zerinden hesaplanmasn gerektirir. Ancak z kaynaklar grubunun indirim kalemi olan dnem net zarar grup ve pasif toplamlarna oranlar saptanr fakat yzdesi parantez iinde gsterilir.

Yaplan aklamalar aadaki ekilde rneklendirelim

X AKT F

LETMES N N 31.12.1997 TAR HL B LANOSU (000) PAS F III. YABANCI KAYNAKLAR 10.000 60.000 (1000) 59.000 41.000 110.000 YAB.KAY.TOP. V-ZKAYNAKLAR Sermaye denmemi sermy. denmi Sermaye Kar Yedekleri Dnem Net Zarar 250.000 (50.000) 200.000 25.000 (15.000) 210.000 65.000

I. DNEN VARKLILAR Hazr Deerler Ticari Alacaklar ph. Tic.Al.Kar. Ticari Alacaklar (Net) Stoklar DN. VAR. TOP II. DUR. VARLIKLAR

DUR. VAR. TOPLAMI

165.000 0

ZKAYNAK TOP.

AKT F TOPLAM

275.000 0

PAS F TOPLAM

275.000

Bilano Kalemleri

Grup % sinin Hesaplan

Bilano % sinin Hesaplan

Hazr Deerler

10.000.000 x 100 110.000.000

= 9.0 10.000.000 x 100 275.000.000 59.000.000 x 100 275.000.000 41.000.000 x 100 275.000.000 110.000.000 x 100 275.000.000 165.000.000 x 100 275.000.000 65.000.000 x 100 275.000.000 = 95.2 200.000.000 x 100 275.000.000

= 3.6

Ticari Alacaklar 59.000.000 x 100 = 53.7 110.000.000 Stoklar 41.000.000 x 100 = 37.3 110.000.000 Dnen Varlk Toplam Duran Varlk Toplam Yabanc Kaynak Toplam denmi Sermaye Kar Yedekleri Dnem Net Zarar z Kaynak Toplam 200.000.000 x 100 210.000.000

=21.5 = 14.9

= 40 = 60 = 23.6 = 72.7 = 9.1

25.000.000 x 100 = 11.9 210.000.000 15.000.000 x 100 210.000.000 = 7.1

25.000.000 x 100 275.000.000

15.000.000 x 100 = 5.4 275.000.000 210.000.000 x 100 275.000.000 = 76.4

X AKT F
I. Dnen Varlklar Hazr Deerler Ticari Alacaklar p. Al. Karl Tic. Alacaklar(net) Stoklar

LETMES N N 31.12.1997 TAR HL B LANOSU PAS F


Tutar Grup % 9 Gn. Top % 3.6 III. Yab. Kaynaklar Yabanc Kay.Top. V.z kaynaklar Sermaye denmemi ser. denmi ser. Kar yedekleri Dnem Net Zarar Tutar 65.000.000 250.000.000 (50.000.000) 150.000.000 25.000.000 (15.000.000)
23.6

Gru p %

Gn. Top %

10.000.000 60.000.000 (1.000.000) 59.000.000 41.000.000

53.7 37.3

21.5 14.9

Dnen Var. Top. II. Duran Varlklar

110.000.000

100

40

100

95.2 11.9 (7.1 )

72.7 9.1 (5.4 )

Duran Varlk Toplam Aktif Toplam

165.000.000 275.000.000

100

60 100

z Kaynak Toplam Pasif Toplam

210.000.000 275.000.000

100

76.4

100

b) GEL R TABLOSUNUN YZDE YNTEM NE GRE DZENLENMES Gelir tablosunda dnem net karna veya dnem net zararna ayn nitelikteki sonu hesaplarna ilikin deerlerin toplanmas ve farkl nitelikteki sonu hesaplarna ilikin deerlerin birbirinden karlmas gibi farkl aritmetik ilemler sonucunda ulalr. Bu nedenle gelir tablosundaki yzdelerin bulunmas her kalemin Net Satlara oranlanmas ile bulunur. Bir baka anlatm biimi ile, gelir tablosunda bilanodaki grup toplam veya genel toplam sz konusu deildir. Bu nedenle net satlarn tutar 100 kabul edilerek, her kalemin tutar net satlara oranlanr. Bu yaklammz aadaki gibi formle ederek gelir tablosunu yzde ile gsterilmesi olanakldr.

Gelir Tablosu Kaleminin

Mutlak Deeri Net Satlara Gre Yzde = Net Satlar Aklamalarmz aadaki rnek yardm ile gsterelim. Z LETMES N N 31.12.1997 TAR HL GEL R TABLOSU Tutar 240.000.000 (1.000.000) 239.000.000 219.000.000 20.000.000 (10.000.000) 10.000.000 32.000.000 42.000.000 3.000.000 (1.500.000) 43.500.000 (23.000.000) 20.000.000 % 100.4 (0.4) 100.0 (91.6) 8.4 (4.2) 4.2 13.4 17.6 1.3 (0.6) 18.3 (9.8) 8.5 x 100

Brt Satlar Sat ndirimleri NET SATILAR Satlarn Maliyeti BRT SATI KARI Faaliyet Giderleri Faaliyet Kar Dier Faal. Olaan Gelir ve Karlar Dier Faal. Olaan Gider ve Zararlar OLAAN KAR Olaan D Gelir ve Karlar Olaan D Gider ve Zararlar DNEM KARI Dnem Kar Vergi ve Dier Yasal Yk. DNEM NET KARI

III. YZDE YNTEM NE GRE DZENLENM TABLOLARIN YORUMU Buraya kadar yaplan aklamalarmz retim iletmesi olan C Anonim irketinin 1997 ylna ilikin aada verilen bilano ve gelir tablosunu, yzde yntemini uygulayarak yorumlayalm.

C ANON M RKET N N 31.12.1997 TAR HL B LANOSU (000 LAVES YLE) AKT F


I. DNEN VARLIKAR

PAS F
III. KISA VADEL YABANCI KAYNAKLAR

Hazr Deerler Ticari Alacaklar (net) Dier Alacaklar (net) Stoklar Dier Dnen Varlklar
DNEN VARLIK TOPLAMI

2.150.000 59.750.000 80.000 28.300.000 20.000 90.300.000

Mali Borlar Ticari Borlar Dier Borlar Bor ve Gider Karl


KISA VAD.YAB.KAYNAK TOPLAMI

20.000.000 30.000.000 6.000.000 15.000.000 71.000.000 -

IV. UZUN VADEL YABANCI KAYNAKLAR

II. DURAN VARLIKLAR Dier Alacaklar

Bor Gider Karlklar

14.000.000 -

600.000290.00035.000.00010.00035.900.000 -

UZUN VADEL YAB. KAY. 14.000.000 TOPLAMI

Mali Duran Varlklar Maddi Duran Varlklar(net) Dier duran Varlklar DURAN VARLIK TOPLAMI

V.Z KAYNAKLAR denmi Sermaye Sermaye yedekleri Kar Yedekleri Gemi Yl Zarar Dnem Net Kar 15.000.00017.000.0004.000.000(6.000.000)11.200.000-

Z KAYNAKLAR TOPL. 41.200.000-

AKT F TOPLAMI

126.200.000 -

PAS F TOPLAMI

126.200.000 -

C ANON M RKET N N 31.12.1997 TAR HL GEL R TABLOSU (000 LAVES YLE ) Brt Satlar Sat ndirimleri Net Satlar Satlarn Maliyeti Brt Sat Kar Faaliyet Giderleri FAAL YET KARI Dier Faal. Olaan Gelir ve Karlar Dier Faal. Olaan Gider ve Zararlar Finansman Giderleri OLAAN KAR Olaan D Gelir ve Karlar Olaan D Gider ve Zararlar DNEM KARI Dnem Kar Vergi ve Dier Yasal Ykmllk karlklar DNEM NET KARI 11.200.000 19.800.000 (8.600.000) 190.000.000 (4.600.000) 185.400.000 (125.000.000) 60.400.000 (16.000.000) 44.400.000 1.200.000 (2.000.000) (23.900.000) 19.700.000 100.000

C ANON M RKET N N 31.12.1997 TAR HL YZDE LE GSTER LM B LANOSU (000)

AKT F

Toplam

Grup Top. Gre %

Genel Top. Gre %

I. DNEN VARLIKLAR Hazr Deerler Ticari Alacaklar (net) Dier Alacaklar (net) Stoklar Dier Dnem Varlklar Dnem Varlk Toplam II. DURAN VARLIKLAR Dier Alacaklar Mali Duran Varlklar Maddi Duran Varlklar Dier Duran Varlklar Duran Varlk Toplam AKT F TOPLAMI PAS F III.KISA VADEL YABANCI KAYNAKLAR Mali Borlar Ticari Borlar (net) Dier Borlar Bor ve Gider Karl Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar Top. Bor ve Gider Karl Uzun Vadeli Yab. Kaynaklar Top. V.Z KAYNAKLAR denmi Sermaye Sermaye Yedekleri Kar Yedekleri Gemi Yl Zarar Dnem Net Kar z kaynaklar Toplam 15.000.00017.000.0004.000.000(6.000.000)11.200.00041.200.00036.40 41.26 9.71 (14.55) 27.18 100.00 11.89 13.47 3.17 (4.75) 8.87 32.65 20.000.00030.000.0006.000.00015.000.00071.000.00014.000.00014.000.00028.17 42.25 8.45 21.13 100.00 100.00 100.00 15.84 23.77 4.75 11.89 56.25 11.10 11.10 600.000290.00035.000.00010.00035.900.000126.200.0001.67 0.80 97.49 0.04 100.00 28.45 100.00 0.48 0.24 27.73 2.150.00059.750.00080.000 28.300.00020.000.00090.300.0002.38 66.20 0.07 31.34 0.01 100.00 1.70 47.35 0.07 22.42 0.01 71.55

IV.UZUN VADEL YABANCI KAYNAKLAR

PAS F TOPLAMI

126.200.000-

100.00

C ANON M RKET N N 31.12.1997 TAR HL YZDE LE GSTER LM GEL R TABLOSU (000) Tutar 190.000.000 (4.600.000) 185.000.000 (125.000.000) 60.400.000 (16.000.000) 44.400.000 1.200.000 (2.000.000) (23.900.000) 19.700.000 100.000 19.800.000 (8.600.000) 11.200.000 % 102.48 (2.48) 100.0 (67.42) 32.58 (8.63) 23.95 0.35 (0.78) (12.89) 10.63 (0.05) (10.68) (4.64) 4.04

Brt Satlar Sat ndirimleri Net Satlar Satlarn Maliyeti Brt Sat Kar Faaliyet Giderleri Faaliyet Kar Dier Faal. Olaan Gelir ve Karlar Dier Faal. Olaan Gider ve Zararlar Finansman Giderleri Olaan kar Olaan D Gelir ve Karlar Olaan D Gider ve Zararlar Dnem Kar Dnem Kar Vergi ve Dier Yasal Yk. Dnem Net Kar

C Anonim irketinin yzde ile gsterilmi olan bilano ve gelir tablosunu ayr ayr yorumlayalm. A) Bilanonun Yorumu: 1. Varlklarn Dalm: letmenin varlk yapsnn % 71.55i dnen varlklardan, % 28.45i ise duran varlklardan olumaktadr. C iletmesinin retim iletmesi olmas nedeni ile varlklarn bu dalm yetersizdir. Dnen varlklarn % 66.20si Ticari Alacaklar, % 31.34 Stoklar, % 2.38i ise Hazr Deerlerden olumakta olup, dier alacaklar ve dier dnen varlklarn pay ok nemsizdir.

Dnen varlklarn dalmndan da anlalabilecei gibi, ticari alacaklarn yzde pay olduka fazladr. Stoklar ve hazr deerlerin yzde paylar retim iletmesi iin dktr. Duran varlklarn % 97.49unu maddi duran varlklar oluturmakta olup, dier alacaklar ve mali duran varlklarn pay ok nemsiz kalmaktadr. gstermektedir. 2. Kaynaklarn Dalm: Kaynaklarn % 56.25ini ksa vadeli yabanc kaynaklar, % 11.10 unu uzun vadeli yabanc kaynaklar ve % 32.65ini ise z kaynaklar oluturmaktadr. Baka bir anlatm biimiyle, kaynaklarn % 67.35 ini yabanc kaynaklar, % 32.65ini ise z kaynaklar oluturmaktadr. Bu dalmn ideal olduunu sylemek olduka zordur. nk yabanc kaynaklarn toplam zerindeki bu denli yksek pay, alacakllarn iletmenin aktiflerinde daha ok sz sahibi olduunu gsterir. Bir baka anlatm biimiyle bu durum alacakllar iin gvenli olmaktan uzak olup, iletmenin de faiz ykn arlatrmaktadr. zkaynaklarn % 36.40n denmi sermaye, % 41.26sn sermaye yedekleri, % 9.71ini kar yedekleri oluturmaktadr. 1997 ylnn dnem net kar % 27.18 olarak grlmekle birlikte, gemi yl zararn % 14.55 olmas dnem net karn olumsuz ynde (nerdeyse yarsna yakn) etkilemektedir. Deerleme art, hisse senedi ihra primi ile iptal karlarndan oluan sermaye yedekleri yksek olmas dndrc olup, yetersiz zkaynak yaps iletmeyi yabanc kaynak arayna itmektedir. 3. Varlk Kaynak likisi: letme 1997 faaliyet dneminde ksa vadeli yabanc sahip Bu durum iletmenin esas yetersiz olduunu faaliyetlere nem verdiini maddi duran varlk yatrmlarnn da

kaynaklarn tamamn, dnen varlklarn finansmanndan kullanmtr. Dnen varlklarn, ksa vadeli yabanc kaynaklardan byk olmas, iletmenin net iletme sermayesine olduunu, bir baka anlatm biimiyle bor deme gcnn bulunduunu gsterir. Ayrca dnen varlklarn, ksa vadeli yabanc kaynaklar aan ksm, zkaynaklardan karlanmtr. nk dnen varlklar aan ksm % 15.30 ( Dnen Varlklar- Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar)dr. Bunu da zkaynaklarn karlamas olanakldr. z kaynaklarn dnen varlklar karladktan sonra kalan ksm ve uzun vadeli yabanc kaynaklarn tamam duran varlklarn finansmannda kullanld grlr. B) Gelir Tablosunun Yorumu:

1. Brt satlarn, net satlara oran grld gibi % 102.48dir. bu orann net satlara yakn olmas , iletmenin satlardan dolay kayb olmadn (sat indirimi, sat iadeleri gibi) gsterir. Bir baka anlatm biimiyle, sat politikasnn iyi olduunu, mamul satlarndan taviz vermedii gsterir. 2. Satlarn maliyetinin 1997 ylnda net satlara orannn % 67.42dir. bu oran yksek olmakla birlikte iletmeyi brt sat karna ulatrabilir. 3. Brt sat karnn net satlara oran % 32.58 olup, yeterli grlebilir. nk faaliyet giderleri orannn ok stndedir. 4. Faaliyet giderlerinin net satlara oran % 8.63 olmas arzulanan durumdur. 5. Faaliyet karnn net satlara oran %23.95 olup, iletmenin finansman giderlerini karlayabilecek durumdadr. 6. Dier faaliyetlerden olaan gelir ve karlarn oran % 0.35 olup nemsiz byklktedir. Ancak dier faaliyetlerden olaan gider ve zararlarn % 0.78 olmas (net satlara oran kk olmakla birlikte) dndrcdr. 7. Finansman giderlerinin net satlara oran %12.89dur. bu durumda faaliyet karnn yardan fazlas, iletmenin kulland yabanc kaynak faizi ile kaybettii grlr. Bu durum olaan kar orannn dk bir dzeyde gereklemesine neden olur. 8. letmenin 1997 ylnda net satlarn % 10.68 orannda dnem kar elde ettii grlmektedir. Sz konusu kar iletmenin esas faaliyetlerden elde edilmitir. Ancak bu orann yeterli olup olmad, iletmenin gemi yllar ve ayn sektrde faaliyet gsteren dier iletmelerle karlatrlarak karar verilmesi gerekir. 9. letmenin 1997 yl dnem net karnn net satlara gre oran (vergi ve yasal karlklar indirildikten sonra) % 6.04 olup, gerek datlacak kar gerekse otofinansman arac olarak destekleyici olduu sylenemez. C. E L M (TREND) YZDELER YNTEM I. TEKN N KULLANIM AMACI Bilindii gibi bir iletmenin birka yllk faaliyet sonularndaki deimeleri saptamak gereinde karlatrmal tablolar analizi teknii kullanlmaktadr. Ancak bir iletmenin ayn amalar dorultusunda daha uzun dnemlerin incelenmesine gerek duyulduunda veya sadece baz ilikileri ortaya koyacak kalemlerin incelenmesi istendiinde eilim (trend) LE ANAL Z

yzdeler ynetimine bavurmak gerekir. Bu yntem aracl ile bir iletmenin faaliyet sonularn dinamik incelemesini yapmak olanakldr. Bir baka anlatm biimiyle , eilim (trend) yzdeleri ile analiz tekniinde, mali tablolarn varlk ve kaynak yaplarnda yer alan kalemlerin zaman iinde gstermi olduklar eilimler incelenmektedir. Ancak bu analiz tekniinin uygulanmasnda zerinde nlemle durulmas gereken noktalar grupta toplanmaktadr. Analiz iin her ynyle normal saylabilecek bir yl baz olarak alnmaldr. Eilim yzdelerine dayanlarak retilen sonularn aklamasnda, kaynak ve kullanm kalemlerine ilikin mutlak rakamlar bulunmaldr. Fiyatlar genel dzeyindeki deiiklikler zenle izlenmelidir. Eilim (trend) yzdeleri ile analiz tekniinin amac birbirleri ile ilikili olan kalemlerdeki eilimlerin uzun dnemde etkileimini incelemektir. Bylece iletmenin, kendi iinde dinamik bir analizi yaplarak, mali durumunun ve faaliyet sonularnn btn hakknda bilgi sahibi olmak olanakldr. II. E L M (TREND) YZDELER YNTEM NE GRE TABLOLARIN DZENLENMES Eilim (trend) yzdeleri ile analiz teknii bir iletmenin mali tablolardaki btn kalemlere uygulanabilecei gibi, sadece aralarnda anlaml ilikiler kurabilecek seilmi baz kalemlere de uygulanabilir. Hangisi yaplacak olursa olsun, her kalemin ayr ayr eilim(trend) yzdeleri hesaplanacandan tekniin uygulan biiminin deimeyecei tabidir. Eilim (trend) yzdeleri teknii, belli dnemlere ilikin, mali tablolarn kaynak ve kullanm kalemlerinin art ve azallar ve bu deiimlerin baz ylna oranla yzdesel nlemlerini ortaya koyduu iin, tam anlamyla dinamik analiz almas yaplmasn salamaktadr. Ancak bu tekniin uygulanmasndan beklenen yararn elde edilebilmesi iin incelemeye konu dnem saysnn fazla olmas gerekir. Eilim yzdeleri teknii aadaki ilem srasna gre uygulanr. ncelikle baz olarak seilen yln bilano kalemleri 100 olarak ifade edilir. Eilim yzdeleri, her kalemin baz ylndaki tutara blnmesi ile bulunur. Eilim yzdeleri hesaplanrken , 0,5ten kk kesirler atlr 0,5ten byk kesirler tam sayya kartlr.

Eilim (trend) yzdelerinin hesaplan u ekilde formle edebiliriz: Eilim Yzdesi Hesaplanacak Yln Mutlak Deeri Eilim Trendi Yzdesi

=
Baz Alnan Yln Mutlak Deeri

x 100

uras unutulmamaldr ki; eilim yzdelerin hesaplan srasnda baz alnan ylda mutlak deeri olmayan bir kalemin dier yllar iin eilim yzdesi de olmaz. Eilimlerin karlatrlmasnda, her kalemin gsterdii eilimin belirlenmesi ve eilimler arasndaki farklln ortaya konulmas gerekir. Eilim yzdeleri endeks eklindeki pozitif deerler olup, 100n zerindekiler art 100n altndakiler azal gsterir. Eilim yzdeleri tekniini aadaki rnek bilano ve gelir tablosunun baz kalemleri zerinde gsterelim. X LETMES N N B LANOLARI (000) AKT F 1988 I. Dnen Varlklar Hazr Deerler Menkul Kymetler Ticari Alacaklar Stoklar Dnen Varlk Toplam II.Duran Varlklar 500 180 720 1000 2400 400 160 800 1200 2560 300 800 880 1400 3380 235 800 400 1450 2885 185 1500 500 1420 3605 180 1500 600 1390 3670 280 2000 700 1550 4530 1989 1990 1991 1992 1993 1994

AKT F TOPLAM

3850

4040

4400

4750

5300

5650

5800

LETMES N N GEL R TABLOLARI (000) 1988 1989 302.0 (2.0) 300.0 100.0 (30.0) 70.0 1990 377.6 (2.6) 375.0 123.0 (43.0) 80.0 1991 580.0 (3.3) 576.7 243.3 117.8 1992 702.0 (4.0) 698.0 357.0 289.0 1993 555.0 (4.2) 550.8 210.8 132.8 1994 879.8 (7.1) 872.7 451.7 336.7

Brt Satlar Sat ndirimleri Net Satlar Satlarn Maliyeti Brt Sat Kar Faaliyet Giderleri Faaliyet Kar

233.0 (1.0) 232.0 50.0 (19.0) 31.0

(182.0) (200.0)

(252.0) (333.4) (341.0) (340.0) (421.7) (65.5) (68.0) (78.0) (115.0)

Yukarda gsterilen formle gre eilim yzdelerinin 1988 dnemini baz alarak baz kalemlerin hesaplanmasn aada gsterelim: 400 x 100 Hazr Deerler (1989) = 500 280 x 100 Hazr Deerler (1994) = 500 1200 x 100 Stoklar (1989) = 1000 1550 x 100 Stoklar (1994) = 1000 302.0 x 100 Brt Satlar (1989) = = 130 = 155 = 120 = 56 = 80

233.0 879.8 x 100 Brt Satlar (1994) = 233.0 Eilim trendi yzdeleri hesaplanm bilano ve gelir tablolar aada gsterilmitir. X LETMES N N E L M (TREND) YZDELER NE GRE B LANOLARI (000) AKT F 1988 I. Dnen Varlklar Hazr Deerler Menkul Kymetler Ticari Alacaklar Stoklar Dnen Varlk Toplam AKT F TOPLAMI 100 100 100 100 100 100 80 89 111 120 107 105 60 444 122 140 141 114 47 444 56 145 120 123 37 833 69 142 150 138 36 833 83 139 153 147 56 1111 97 155 189 151 1989 1990 1991 1992 1993 1994 = 378

X LETMES N N E L M (TREND) YZDELER NE GRE GEL R TABLOLARI (000) 1988 Brt Satlar Sat ndirimleri Net Satlar Satlarn Maliyeti Brt Sat Kar Faaliyet Giderleri Faaliyet Kar 100 100 100 100 100 100 100 1989 130 200 129 110 200 158 226 1990 162 260 162 138 246 226 258 1991 249 330 249 183 487 345 574 1992 301 400 301 187 714 358 932 1993 238 420 237 187 422 411 428 1994 378 71 376 231 903 605 1086

III. E L M (TREND) YZDELER NE GRE DZENLENM TABLOLARIN YORUMU Eilim (trend) yzdeleri tekniine gre dzenlenmi tablolar birbirleri ile ilikili kalemlerin eilim yzdelerine gre yorumlanr. Bir kalemde ortaya kan durum karsnda ilikili olan dier kalemdeki durumu, eilimlerin etkileri ile gelimenin iletmenin mali durumu asndan olumlu olup olmad incelenir. Bir baka anlatm biimiyle, bu tekniin temeli aralarnda ussal iliki bulunan hesaplar arasnda karlatrma yaplmasdr. Aralarnda iliki bulunan sz konusu kalemleri yle sralayabiliriz. Ticari alacaklarn eilimi ile net satlarn eilimini karlatrma, Stoklarn eilimi ile net satlarn eilimini karlatrma, Dnen varlklarn eilimi ile ksa vadeli borlarn eilimini karlatrma, Maddi duran varlklarn eilimi ile net satlarn eilimini karlatrma, Maddi duran varlklarn eilimi ile z kaynaklarn eilimini karlatrma, Yabanc kaynaklarn eilimi ile z kaynaklarn eilimini karlatrma, Brt satlarn eilimi ile net satlarn eilimini karlatrma, Net satlarn eilimi ile satlarn maliyetinin eilimini karlatrma, Brt sat karnn eilimi ile faaliyet giderlerinin eilimini karlatrma. Grld gibi karlatrma ikili hesap ve hesap grubu ile blmler halinde, birbirlerini (direkt veya endirekt) etkileyecek biimde seilir. Etkileme sonularna gre, bir hesabn eiliminin dier hesap eilimine olan etki sebebi ve yn dikkate alnp; iletmenin bugnk mali durumu saptanarak (koullarn aynen devam edecei varsaylmak sureti ile) gelecek iin ngrmlemede bulunur. Saptanan sebep sonu ilikisi (iletmenin lehine olmak koulu ile) olumlu yorumlanmaldr. Ayrca eilim yzdelerinin yorumunda, mutlak deerlerdeki deimeleri de dikkate almak yararl olur. nk yalnzca eilim yzdelerindeki deimeye bakmak bazen yanltc olabilir. Buraya kadar yaplan aklamalarmzn ABC Anonim irketinin aada verilen bilano ve gelir tablolarn Eilim (trend) yzdeleri yntemini uygulayarak gsterelim. ABC ANON M RKET N N B LANOLARI (M LYON LAVES YLE) AKT F

1990 I. Dnen Varlklar Hazr Deerler Menkul Kymetler Stoklar Dier Dnen Varlklar Dnen Varlk Toplam II.Duran Varlklar Dier Alacaklar Mali Duran Varlklar Maddi Duran Varlklar (net) Maddi Olmayan Duran Varlk Duran Varlklar Topl. AKT F TOPLAMI PAS F III. Ksa Vadeli Yab.Kay. Ticari Alacaklar IV.Uzun Vadeli Yab. Kay. Mali Borlar V.zkaynaklar denmi Sermaye Kar Yedekleri Dnem Net Kar(zarar) zkaynaklar Toplam PAS F TOPLAMI 9.900 2.000 120 600 2.720 2.000 1.080 480 120 720 1.620 500 760 750 150

1991 550 600 580

1992 600 500 600 600 50

1993 900 400 1.000 800 300 960 240 3.500

1994 1.050 800 1.300 1.200 200 4.550

1995 1.000 1.000 900 1.440 100 4.440 1.200 1.120 3.020 120 5.460 9.900

Ticari Alacaklar (NET) 700

2.860

2.380 200 720 1.440 200 2.560 4.940

2.800 200 920 1.260 200 2.580 5.380

600 920 1.800 80 2.680 6.180

800 1.000 3.440 160 5.400 9.950

2.940 5.800

1.040 1.040 2.000 2.000 2.000 200 (300) 1.900 4.940

1.380 1.380 1.000 1.000 2.000 200 800 3.000

2.180 2.180 400 400 2.000 600 1.000 3.600 5.380

3.350 3.350 2.200 2.200 2.000 1.100 1.300 4.400 6.180

2.700 2.700 2.000 2.000 2.000 1.800 1.400 5.200 9.950

Ksa Vadeli Yab.Kay.Top 1.080

Uzun Vadeli Yab.Kay. Top 2.000

5.800

ABC ANON M RKETLER N N GEL R TABLOLARI (M LYON LAVES YLE)

1990 Brt atlar Sat ndirimleri Net Satlar Brt Sat Kar Faaliyet Kar 5.500.(200) 4.800.3.000.1.400

1991 4.200.(800) 3.400.(1.500) 1.900.(1.700) 200 300

1992 6.440.(600) 5.800.(3.000) 2.800.(1.800) 1.000.600

1993 9.000.(1.100) 8.000.(4.000) 4.000.(2.000) 2.000.400

1994

1995

10.400.- 12.250.(400) (5.800) 4.200.(2.500) 1.700.1.000 (250) (6.890) 5.110.(2.560) 2.550.400 10.000.- 12.000.-

Satlarn Maliyeti (1.800) Faaliyet Giderleri (1.600) Dier Faaliyetlerden Olaan gelir ve Karlar 100 Dier Faaliyetlerden Gider ve Zararlar (500)

(800) (300)

(320).1.280

(600).1.800

(200) 2.500

(300) 2.560

Olaan Kar (Zarar) 1.000

Dnem Kar(Zarar)

1.000

(300)

1.280

1.800

2.500

2.580

Dn.Kar Vergi ve Dier Yasal Ykm.Karl Dnem Net Kar (400) 600 ---(300) (480) 800 (800) 1.000 (1.200) 1.300 (1.250) 1.40

ABC ANON M RKET N N E L M(TREND) YZDELER NE GRE B LANOLARI

AKT F I.dnen varlklar Hazr deerler Menkul Kymetler Ticari Alacaklar(Net) Stoklar Dier Dnen Varlklar _____

1990 100.100.100.100.100.-

1991 110.79.83.80.33.-

1992 120.66.86.106.200.______

1993 180.53.143.128.160._____ 122.-

1994 210.105.186.160.133._____ 159.-

1995 200.132.129.192.67._____ 155.-

______ Dnen Varlklar Toplam 100.II.Dnen Varllar Dier Alacaklar Mali Duran Varlklar Maddi Duran Varlklar (net) Maddi Olmayan Dur.Var. 100._____ _____ 42.100.100.100.167.100.89.83.-

98.-

167.128.78.42._____

500.128.67.17._____

667.139.-

1.000.156.-

212.- 186.33._____ 25._____

Duran Varlklar Toplam 100._____ ____ AKT F TOPLAM 100.-

87._____

88.-

91._____

184._____ 172.-

186._____ 171.-

85.-

93.-

107.-

PAS F ____________________ III. Ksa Vadeli Yab.Kay. Ticari Alacaklar ____ Ksa Vadeli Yab.Kay. Top. IV. Uzun Vadeli Yab.Kay. Mali Borlar ____ Uzun Vadeli Yab.Kay. Top. V.zkaynaklar denmemi Sermaye Kar Yedekleri Dnem Net Kar(Zarar) _____ zkaynaklar Toplam _____ PAS F TOPLAMI 100.85.93.107.172.171.100.70.110.____ 132.____ 162._____ 191.____ _____ 100.100.100._____ 100.167.50.100.167.133.____ 100.500.167.____ 100.917.217._____ 100.1.500 233.____ 100.100.50.20.110.100.100.____ 100.____ 50.20.____ 110.____ 100.____ 100.- 96.128.202.310.250.100._____ 96._____ 128.202._____ 310._____ 250._____

ABC ANON M RKET N N E L M(TREND) YZDELER NE GRE GEL R TABLOLARI 1990 Brt atlar Sat ndirimleri Net Satlar Satlarn Maliyeti Brt Sat Kar Faaliyet Giderleri Faaliyet Kar Dier Faaliyetlerden Olaan gelir ve Karlar Dier Faaliyetlerden Olaan gider ve Zararlar 100 Olaan Kar(Zarar) 100 160 -30 64 128 120 180 40 250 60 265 100 300 600 400 1000 400 100 100 100 100 100 100 100 1991 84 400 71 83 63 106 14 1992 128 300 121 167 93 1113 71 1993 180 500 167 223 133 125 143 1994 208 200 228 322 140 156 121 1995 245 125 250 383 170 160 182

Dnem Kar(Zarar) Dn.Kar Vergi ve Dier Yasal Ykm.Karl Dnem Net Kar

100

-30

128

180

250

265

100 100

---50

120 133

200 167

300 217

313 233

Eilim yzdelerine gre dzenlemi olduumuz ABC Anonim irketinin bilano ve gelir tablolarn sra ile yorumlayalm. 1. Ticari Alacaklar ve Satlarn Eilimlerinin Karlatrlmas : Ticari alacaklar ve satlar ayn art eilimini gsteriyorsa bu durum iletmenin lehinedir. nk iletmenin kredili sat politikasn deimedii veya alacaklarn tahsilatnda problem olmad grlr. Ticari alacaklarn eiliminin artmasna karlk net satlarn azalma (veya daha yava art) eilimi gstermesi iletme aleyhinedir. Bu durumda ticari alacaklarn tahsilatnda problem olduu grlr. Ticari alacaklarn azal eilimi gsterirken net satlarn daha da yava azal eilimi gstermesi iletme lehine bir durumdur. nk iletmenin satlarn pein yapt anlalr. Bu aklamalarmz nda rnek ABC Anonim irketinin verilerine baktmzda, Ticari alacaklarla, net satlarn eilim yzdeleri arasnda bir uyumun olduu grlr. 2 .Stoklarn ve Net Satlarn Eilimlerini Karlatrma:

Stoklar art eilimi gsterirken net satlarn azal eilimi gstermesi iletmenin aleyhinedir.nk stoklarn satnda problem olduu veya elde fazla stok bulunduu anlalr. Stoklar azal eilimi gsterirken net satlarn art eilimi gstermesi ise iletmenin lehinedir. Stoklarn satnda problem olmad anlalr. Ancak eilim azal, stok bulundurmamaktan kaynaklanyorsa bu durum iletme aleyhinedir. Bu aklamamz nda rnek ABC Anonim irketinin verilerine baktmzda, stoklarla, net satlarn eilim yzdeleri arasnda uyum olduu grlr satlarn artna bal olarak stoklarda da art vardr. Bu durum iletmenin gelimesinin olumlu olduunu gsterir. 3. Dnen Varlklar ve Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar Karlatrma : dnen varlklardaki art eilimine karlk ksa vadeli yabanc kaynaklar azalma eilimi olmas iletmenin lehinedir. nk iletmenin net iletme sermayesi bulunduu, bir baka anlatm biimiyle bor deme gcnn yeterli olduu anlalr. Ancak mutlak deerleriyle birlikte ele alnmas gerektii unutulmamaldr. Bu aklamamz nda rnek ABC Anonim verilerine

irketinin

baktmzda, ksa vadeli yabanc kaynaklardaki artn, dnen varlklardaki arttan daha fazla olduu grlmektedir. lk bakta olumsuz olduu grne varlmakla birlikte mutlak deerlerin karlatrlmas halinde durumun hi de yle olmad grlr. Bunun nedeni baz ylndaki ksa vadeli yabanc kaynaklarn mutlak deeri dnen varlklar toplamna gre kk olmasndan kaynaklanmaktadr. Baz ylnda mutlak deeri kk olan kalemde daha sonra ortaya kacak olan artlarn eilim yzdelerinin byk olaca yadsnamaz. 4. Dnen Varlklar ve Net Satlar Karlatrma

dnen varlklar ile net satlarda art eilimi veya net satlarn art eiliminin dnen varlklar art eiliminin zerinde olmas iletmenin lehinedir. nk iletmenin dnen varlklarn etkin kulland bir baka anlatm biimiyle srekli yeniledii anlalr. Dnen varlklar azalma eilimi gsterirken net satlarda azalma (veya daha yava bir art) eilimi gstermesi iletmenin aleyhine olup, dnen varlklarn etkin kullanlmadn ileride iletme sermayesi darboazna girebileceini gsterir. Bu aklamamz nda rnek ABC Anonim irketinin verilerine baktmzda net satlarn art eiliminin dnen varlklarn art eiliminin zerinde olduunu grrz. 5. Stoklar ve Ticari Borlar Karlatrma : Stoklardaki art eilimine karlk ticari borlar eiliminin azalmas (veya daha az bir art) durumu iletmenin lehinedir. nk iletmenin borlarn zamannda deyebildiini (veya pein almda bulunduunu) gsterir. Tersine stoklar azal eilimi gsterirken ticari borlar art eilimi gstermesi, iletmenin bor deme gcnn yeterli olmad gsterir. Bu durumda iletme (beklide daha az faiz ykyle) yeni kredi arayna gidebilir. Bu aklamamz nda rnek ABC Anonim irketinin verilerine baktmzda stoklarn art eilimi, ticari borlarn art eiliminin altnda kald grlr. 6. Maddi Duran Varlk ve Net Satlar Karlatrma : maddi duran varlktaki art (veya daha yava bir azalma) eilimi gstermesine karlk, net sat eilimi artyorsa iletmenin lehinedir. nk maddi duran varlklardan tam kapasitede yararlanld, bir baka anlatm biimiyle maddi duran varlk yatrmnn geri dndn gsterir.

Maddi duran varlktaki art eilimine karlk net satlar azalma (veya daha az bir art) eilimi gsteriyorsa iletmenin aleyhinedir. nk maddi duran varlklardan yeterince yararlanlmadn veya maddi duran varlk yatrmnn fazla olduu anlalr. Ancak maddi duran varlk azallarnn nedenlerinin de bilinmesi gerekir. rnein azal amortisman giderlerinden mi, yoksa baz maddi duran varlklarn satndan m kaynaklanmtr. Bu aklamamz nda rnek ABC Anonim irketinin verilerine baktmzda maddi duran varlklardaki art eilimi ne satlardaki art eiliminin altnda kald grlr. 7. Maddi Duran Varlk ve zkaynaklar Karlatrma : Maddi duran varlklardaki art eilimi karsnda zkaynaklarn da art eilimi gstermesi iletmenin lehinedir. nk maddi duran varlk yatrmnn gerekletirilmesinde zkaynaklardan yaralanld anlalr. Tersine, maddi duran varlk eiliminin artna karlk, zkaynaklarn eiliminde azal bulunuyorsa iletmenin maddi duran varlklar yatrmn yabanc kaynaklarla gerekletirildii anlalr. Ayrca maddi duran varlklarn eilimi azalrken, zkaynaklarn eilimi art gsterir veya sabit kalrsa bu durumda iletmenin lehinedir. Bu aklamamz nda rnek ABC Anonim irketinin verilerine baktmzda baz yllar (1991-1995) zkaynaklarn eilimleri maddi duran varlk eilimlerinin altnda kald grlr. 8. Yabanc Kaynaklar ve zkaynaklar Karlatrma :

Toplam yabanc kaynaklardaki azal eilimine karlk zkaynaklarda art eilimi grlrse iletmenin lehinedir. nk iletme varlklarnn finansmannda zkaynaklar daha fazla kullanld anlalr. Bir baka antlm biimiyle, iletmenin deme gcnn yeterli olduu anlalr. Toplam yabanc kaynaklardaki art eilimine karlk, zkaynaklardaki eilim azal (veya daha yava art) grlrse, iletmenin aleyhinedir. nk iletme varlklarnn finansmannda yabanc kaynaklardan daha fazla yararlanld anlalr. Bu aklamamz nda rnek ABC Anonim irketinin verilerine baktmzda zkaynaklarnn srekli olarak (1991 hari) art eilimi gsterdii ve zkaynaklardaki artn denmi sermayede deiiklik olmamas nedeni otofinansman karland grlr. 9. Brt Satlar ve Net Satlar Karlatrma : Brt satlar ve net satlar paralel eilim art gstermesi iletmenin lehinedir. nk iletmenin brt sat haslatndan (sat indirimi ve sat iadeleri gibi) dler olmad anlalr brt satlar art eilimi gsterirken, net satlarn eiliminde azalma (veya daha az bir azalma) grlrse iletmenin aleyhinedir. nk satlarn yksek oranda indirimlerle yapld veya sat iadelerinin fazla olduu anlalr. Ancak bu durumda eilim azallarn yan sra mutlak deerlerin de birlikte incelenmesi gerekir. Bu aklamamz nda rnek ABC Anonim irketinin verilerine baktmzda net sat eilim artlarnn (1991 hari) brt sat haslat eilim artlarna paralel olduu grlr. Sat indirimlerinin eilim artlar daha yksek olmakla birlikte, mutlak deer olarak pek nemli olmad grlr. Sat indirimleri eiliminin yksek olmas baz ylnn sat indirim mutlak deerinin kk olmasndan kaynakland aktr. 10. Net Satlar ve Satlarn Maliyetini Karlatrma : yolu ile

Net satlarn ve satlarn maliyetinin eilimleri (herhangi bir olumlu fark olmakszn) birlikte art / azal gstermesi iletmenin aleyhinedir. nk letme satlardan kar salayamamtr. Net satlar, satlarn maliyetinden daha hzl art eiliminde veya net satlar artarken satlarn maliyet eilimi azal gsteriyorsa letmenin lehinedir. Bu aklamalarmz nda rnek ABC Anonim irketi'nin verilerine baktmzda satlarn maliyetinin eilimi net satlarn art eiliminden fazla olduu grlr. Bu durum brt sat kar orann olumsuz etkilediinden; maliyetlerin yksek, sat fiyatnn dk veya her iki nedenden de etkilendii sylenebilir. 11. Brt Sat Kar ve Faaliyet Giderlerini Karlatrma : Brt sat kar eiliminin faaliyet giderleri eilimden daha yksek bir art gstermesi iletmenin lehinedir. nk iletmenin esas faaliyetinin karl olduu sylenebilir. Tersine bir durumda faaliyet zarar sz konusu olacaktr ki bu arzulanan bir ama deildir. Bu aklamalarmz nda rnek ABC Anonim irketi'nin verilerine baktmzda, brt sat kar eiliminin genelde faaliyet giderleri art eiliminden fazla olduu grlr. 2.4. ORAN (RASYO) YNTEM LE ANAL Z

Bundan nce aklanan analiz teknikleri mali tablolarda yer alan kalemlerin her birinin zaman iindeki deimelerini saptamak amac ile kullanldn biliyoruz. Buna karn oranlar, mali tablolarn iinde yer alan kalemler aras her trl ilikinin ortaya kmasn ve mali tablolarn daha kolay anlalmasn salar. Hatta gnmzde oranlarn, muhasebe denetiminde kant toplama teknii olarak ta kullanld grlr. 2.4.1. TEKN N KULLANIM AMACI

Oranlar letmenin, eitli mali tablolarnda yer alan varlk ve kaynak yap ile ilgili okluklar arasndaki karakteristik ilikiyi gsterirler. Bu nedenle mali tablolar analizi ile ilgili almalar srasnda kullanlan oranlar, letmenin ynetimi bakmndan her biri bir anlam tayan, deerler arasndaki oransal balantlar gsterir. Bu yaklam ierisinde ele alndnda, oranlarn iletme almalarnn ak ve hzl bir biimde analizine olanak salayan anahtarlar olduu sylenebilir. Oranlar analizi tekniinin en byk zellii, incelenmek istenen tek bir konuda bile uygulanabilir olmasdr. Bu nedenle iletmenin mali durumunu ve faaliyet sonularn kendi iinde veya ayn sektrdeki dier iletmelerin sonularyla karlatrmak amacyla kullanlr. Bir baka anlatm biimiyle; oran tekniinin amac, kalemler aras anlaml ilikiler kurularak iletmenin bor deme gcn, aktiflerinin verimliliini, yabanc kaynak kullanmn ve karlln lmektir. Dolaysyla iletmenin analizi yaplarak, letmenin baarsn daha gereki bir ekilde deerlendirilmesi olanakl olur. 2.4.2. TEKN N UYGULANII Oranlar araclyla yaplan analiz almalarnda, genellikle letme ynetimini eitli alanlarda ynlendirebilecek nitelikte karlatrmalar yaplmaktadr. Bu karlatrma ilemleri birbirini izleyen ve tamamlayan aamada yaplr. Bunlarn ilkinde, ayn iletmeye ilikin gemie dnk ve gelecee ynelik oranlar karlatrlr Bu lemin amac letmenin zaman ierisindeki mali durumu, likiditesi, karll ve performans konusunda gereksinim duyulan bilgilerin retilmesidir. ikinci aamadaki karlatrma ilemi, benzer iletmelerin veya iletmenin almalarn srdrd sektrn tipik oranlar veya standart oranlar ile yaplr. Ancak bu ilemin yaplabilmesi iin; sektrel standart oranlarn belirlenmi olmas gerekir. Son aamada ise, analize konu edilen iletmenin oranlar, genel kabul grm deerlerle karlatrlarak yorumlama ilemine bal tutulur. Ancak bu yorumlar, analiz almas ile ilgili, ilk yaklamlar olarak benimsenmelidir. nk letmeler arasndaki eitli alanlardaki farkllklar, oran sonularnn kat bir anlay ierisinde yorumlanmasn engellemektedir.

Mali tablolarda yer alan ve aralarnda iliki kurulacak olan kalemler ayn veya farkl tablolarda bulunabilir. Kalemlerin ayr tablolarda bulunmas nemli deildir,nemli olan anlaml ilikiler kurulabilecek kalemleri ele almaktr. Bu adan ayr ayr oranlarn . kullanlmas olanakl ise de temel olan, btn olan gruplardan yararlanmaktr. 2.4.3. ORANLARIN SE M VE YARARI Oranlardan beklenen yararlarn salanabilmesi iin aralarnda iyi bir koordinasyon kurulmu bulunan oranlar topluluunun seilmesi gerekir. Bu ilem srasnda, iletmenin alma konusu, ynetim politikas, kullanlan denetim ve kontrol yntemleri gz nnde tutulmaldr. Oranlar aracyla yaplacak olan mali tablolar analizinden, karlacak olan sonularn geree uygunluunun salanabilmesi iin oranlarn belli bir dnem ierisindeki deimelerinin de karlatrmal olarak incelenmesi gerekir. Bu noktadan hareketle, oranlarn anlamlandrlmas srasnda, mevsim deiiklikleri, genel ekonomik durumda oluan deime ve gelimeler ile iletmenin yapsal zellikleri bir btn halinde gz nnde bulundurulmaldr. Deiik bir biimde ifade etmek gerekirse, oranlarn ar bir matematiksel kesinlikle yorumlanamayaca sylenebilir. Bu nedenle oranlarn verdikleri sonular asndan, ancak belli bir eilimi ortaya koyduklar unutulmamaldr. Oranlar araclyla belli bir eilim saptandktan sonra, bu eilimlerin nedenlerinin aratrlmas yoluna gidilmelidir. Genelde ila be yllk mali tablo verilerine gre saptanan oran sonular standart bir l durumuna gelir. Yukarda da deindiimiz gibi standart oranlar, hem ayn iletmenin farkl dnemleri arasnda hem de ayn sektrdeki benzer iletmeler arasnda karlatrmal incelemeler yaplmasna olanak verirler. Doal olarak, yaplacak olan bu karlatrmalarda geici olaylarn ve ar fiyat hareketlerinin, oran sonular zerindeki olumsuz etkilerinin gz nnde tutulmas gerekir. Bu nedenle de, standart oranlarn belli dnemlerde gzden geirilmeleri ve dzeltilmeleri zorunludur. Ayrca, standart oranlarn her zaman ideal durumu gstermedikleri ve genel olarak temsili bir nitelie sahip olduklar gzden uzak tutulmamaldr. nk baz durumlarda,

ok baarl bir letmenin bile standart oranlarnda sapmalar grlebilir. nemli olan bu sapmalarn nedenlerinin aratrlmasdr. Oranlar, yukardaki aklamalar dorultusunda uyguland takdirde; letme ynetimi ve mali yap analizi asndan, karlatrmaya uygun faktrler arasnda, farkl dnemler itibariyle karlatrmalar yapma ve ortaya kan sonularn eilimlerini belirleme olana salar.

Oranlar ayn zamanda birer hesaplama aracdrlar. Bu nedenle bilinen deerlere dayanarak bilinmeyenlerin saptanmasna ve ileriye dnk ngrmleme almalarnn yaplmasna yardmc olurlar.

2.4.4. ORANLARIN GRUPLANDIRILMASI Oranlar ok deiik biimlerde gruplandrlmasna karn biz almamzda iletme faaliyetlerinin deerlendirilmesindeki kullan biimine gre inceleyeceiz. Bu adan mali analizde kullanlan oranlar drt ana grupta toplanabilir. 1. Likidite durumunun analizinde kullanlan oranlar. 2. Mali yapnn analizinde kullanlan oranlar. 3. alma durumunun analizinde kullanlan oranlar. 4. Karllk durumunun analizinde kullanlan oranlar.

Sz edilen gruplarn her birini aada ayr ayr ele alarak kan sonularn ne anlama geldiini belirtelim. 2.4.4.1. L K D TE DURUMUNUN ANAL Z NDE KULLANILAN ORANLAR (L K D TE ORANLARI) Likidite oranlar, bir iletmenin,ksa vadeli bor deme gcn lmeye, iletme sermayesinin yeterli olup olmadn saptamaya yardm eder. Bir baka anlatm

biimiyle, letmenin deme gcnn saptanmasnda, dnen varlklar ile ksa vadeli yabanc kaynaklar arasndaki likiler analiz edilir. Oranlarn aadaki ekilde grupland grlr. a. Veri kaynana gre gruplandrma: 1. Bilano oranlar 2. Gelir tablosu oranlar 3. Fon akm tablosu oranlar b. Ynetim fonksiyonlarna gre gruplandrma: 1. Sat ynetimi iin oranlar 2. Tedarik ynetimi iin oranlar 3. retim ynetimi iin oranlar 4. Personel ynetimi iin oranlar 5- Finansman ynetimi iin oranlar 6- st ynetim in oranlar

Dnen varlk unsurlar ile ksa vadeli yabanc kaynaklar arasndaki oransal ilikiler aadaki oranlar ortaya karr. 1. Cari oran 2. Likidite oran 3. Hazr deerler oran 4. Stoklarn net iletme sermayesine oran 1. CAR ORAN : Cari oran, dnen varlklar ile ksa vadeli yabanc kaynaklar arasndaki ilikiyi gsterir. Bunun iin, dnen varlklar toplamnn ksa vadeli yabanc kaynaklar toplamna oranlanmas gerekir. .

Dnen Varlklar Likidite Oran = Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar Bu formln sonucu, her bir liralk ksa vadeli yabanc kaynak borcuna karlk ka liralk dnen varln olduunu ifade eder. Fiyat ykselmeleri ve dnen varlklarn deer kaybna uramas ihtimalleri dikkate alnarak cari orann 2/1 olmas genel kabul grmtr. Cari orann byk olmas iletmenin ihtiyacndan fazla dnen varla sahip olduunu, orann kk olmas net letme. sermayesinin yetersiz olduunu gsterir. Cari orann 1'in altnda olmas yani 1 liralk ksa vadeli yabanc kaynak borcuna karlk 1 liradan az dnen varln bulunmas, letmenin ksa vadeli bor deme gcnn zayfl ile net iletme sermayesi noksanna iaret eder. Yalnz cari orann yeterli olup olmamas, iletmenin faaliyet konusuna ve dier aktifler ile ksa vadeli yabanc kaynaklarn bileimine bal olaca da unutulmamaldr. L K D TE (AS T -TEST) ORANI letme satlarnn bir an iin tamamen durmas veya nemli derecede yavalamas halinde iletmenin ksa vadeli borlarn deme gcnn ne olaca dncesi likidite orannn ortaya kmasna neden olmutur. Asit-test oran olarak da adlandrlan likidite oran, dnen varlklardan stoklar dldkten sonra kalan tutarnn ksa vadeli yabanc kaynaklar toplamna oranlanmasyla bulunur. Oran yle formle edilir.

Dnen Varlk Toplam - Stoklar Likidite Oran = Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar Deerleme karl olarak stok deer d karl varsa. formln paynda stoklarn bu karlk dldkten sonraki net deerinin yer almas gerekir.

Bilindii gibi, likidite oran da ksa vadeli bor deme gcnn llmesine yarar. Bu oran, cari orana gre stoklarn dahil edilmemesi nedeni ile stnlk kazanr. Likidite orannn 1/1 olmas genel kabul grmtr. Bu, 1 liralk ksa vadeli borca karlk, (stoklar hari,) 1 liralk dnen varln olduunu gsterir. Likidite orannn yorumlanmas srasnda stok devir hznn, alacaklarn tahsil kabiliyetinin, likit deerlerin bileiminin, ksa vadeli borlarn vadelerinin ve unsurlar itibariyle ksa vadeli bor demelerinde hangi dnen varln gerektirdiinin daima gz nnde bulundurulmas gerekir. Sralanan bu konularn yi ve likidite orann da yksek olmas durumunda iletme ksa vadeli bor deme gcne sahip demektir; bunun aksi bir durum ksa vadeli bor deme gcnn zayf olduunu gsterir. Dier taraftan likidite oran yksek olan bir letmenin 2/1 'in altna dmemek koulu ile dk bir cari oranla almas mmkndr. 3. HAZIR DEERLER ORANI Dnen varlk unsurlarndan kasa, bankalar ve geici yatrmlar oluturan hisse senetleri ve tahviller bir arada iletmenin hazr deerlerini meydana getirir. Nakit oran ad da verilen hazr deerler oran, bu nedenle hazr deerlerin ksa vadeli yabanc kaynak toplamna oranlanmasyla bulunur. Bu oran yle gsterilir: Hazr Deerler Oran = Hazr Deerler Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar Hazr deerler oran, bir letmenin stok satnn bir sre tamamen durmas veya yavalamas ile senetli ve senetsiz alacaklarnn tahsillerinin bir sre durmas veya zayflamas durumunda o iletmenin ksa vadeli bor deme gcnn ne olacan lmeye yarar. Oran olarak sonucun 1/1 kmas istenir.Bu da, 1 liralk ksa vadeli borca karlk, 1 liralk hazr deerin mevcut olduu anlamna gelir. Hazr deerler orannn 1/1 olmas ksa vadeli borlarn tamamnn iletmenin nakit ve nakit benzeri deerleriyle rahatlkla karlanabilecei eklinde yorumlanr. Ancak daha dk bir orann hemen olumsuz ynde yorumlanmamas da gerekir. nk satlarn ve alacaklarn tahsil kabiliyetinin iyi olduu durumlar ile yksek bir likidite ve cari orana sahip olunduunda dk bir hazr deerler oranyla almann hibir sakncas yoktur.

Tabii ki, bu orann an derecede de dk olmamas gerekir. Yoksa, iletme nakit sknts iinde bulunuyor demektir; bunun da eitli sakncalar olur. 4. STOKLARIN NET LETME SERMAYES NE ORANI Bir iletmenin dnen varlklar toplamndan ksa vadeli yabanc kaynaklar toplam karldnda ortaya kan dnen varlklar fazlasna net iletme sermayesi denir. Bu nedenle bu oran ancak net iletme sermayesinin mevcut olmas halinde hesaplanr. Bu oran, stoklarn net iletme sermayesine oranlanmasyla bulunur. Bu oran yle gsterilir. Stoklar Stoklarn Net alma Sermayesine Oran = Net iletme Sermayesi

Formlde varsa stoklarn stok deer d karl dldkten sonra net deeri le yer alma gerekir. Bu oran, net iletme sermayesinin ne kadarnn stoklara balandn gsterir. Bu ayn zamanda stoklarn ne kadarn cari olmayan fonlarla karlandn ortaya koyar. Net letme sermayesi dnen varlklarn ksa vadeli borlar aan ksm olmakla bir iletmenin ksa vadeli borlarn deme gcnn bir gstergesi durumundadr. Orann yksek kmas net iletme sermayesinin byk ksmnn stoklara bal olduunu, dk kmas net iletme sermayesi iinde baka dnen varlk kalemlerinin arlkta olduunu ifade eder. Net iletme sermayesinin ar derecede stoklara balanm olmas, iletmenin pein allar yapmasn ve iilik cretlerini demesini gletirecei gibi, satlarn yavalamas durumunda dnen varlklarn likit yapsn zayflataca ve bu nedenle likidite oran ile hazr deerler orann da drecei aktr. Dier taraftan bu orann ok dk kmas da sakncal olabilir, nk stok tedarikin g olduu durumlarda retimin yavalamas sat hacmini drerek kar azaltr ve dolaysyla bu yolla dnen varlklara daha az deerin girmesi sonucu dnen varlklarn ksa vadeli borlar karsnda her geen gn zayflamasna yol aabilir. Ancak, yine.de orann yksek veya dk kmasn hemen iyiye veya ktye yorumlamamak gerekir, rnein stok devir hz yksek ve alacaklarn tahsil kabiliyeti kuvvetli olan veya karl alp

otofinansman yoluyla karlar iletmede alkoyan bir iletmede orann yksek kmasnn hibir sakncas yoktur.

2.4.4.2. MALI YAPININ ANAL Z NDE KULLANILAN ORANLAR (MAL ORANLAR) iletmenin kaynak yapsnn ve uzun vadeli bor deme gcnn llmesinde kullanlan oranlar bu grupta toplanmaktadr. Mali oranlar bir iletmenin finansmannda yabanc kaynaklardan yararlanma derecesini lmeye yarar. Bir baka anlatm biimiyle, mali oranlar ile iletme borlarnn mali yap iindeki yerleri ve bu yapnn sonular aratrlr. Burada yabanc kaynaklarn zkaynaklar karsndaki durumu ile duran varlklarn finansmannda kullanllar ve faizlerinin net karla karlanlar bakmndan ele alnr. Bu nedenle mali oranlar drt grupta incelenir. Bunlar: 1. Borlarn zkaynaklara oran 2. Ksa vadeli yabanc kaynaklarn zkaynaklara oran 3. Maddi duran varlklarn zkaynaklara oran 4. Finansman giderlerini karlama oran 1. BORLARIN Z KAYNAKLARA ORANI Bilindii gibi, kaynaklar z ve yabanc kaynaklar olmak zere ikiye ayrlmakta ve pasif bunlarn toplamndan olumaktadr. Yabanc kaynaklarn z kaynaklar karsndaki durumunu renmek istediimizde ksa vadeli yabanc kaynaklar ile uzun vadeli yabanc kaynaklar toplamn z kaynaklara blmek gerekir.

K.Vad.Yab.Kay. + Uz.Vad.Yab.Kay. Borlarn z Kaynaklara Oran = z Kaynaklar

Borlarn z kaynaklara oran, iletmenin z kaynaklarn yzde ka kadar yabanc kaynaktan yararlandn ve z kaynaklar yabanc kaynak iin bir gven pay oluturup oluturmadn gsterir. Orann sonucu % 100 veya bunun altnda veya stnde kabilir. kacak sonu, yabanc kaynaklarn zkaynaklarn yzde ka orannda olduunu yani 100 liralk z kaynaklara karlk ka liralk toplam ksa ve uzun vadeli bor bulunduunu ifade eder. Bu orann, alacakllar ynnden % 100 veya bunun altnda kmas istenir. nk oran bu dzeyde olduu srece zkaynak alacakllar iin bir gvence oluturur. Bu letmenin tasviyesi halinde z kaynaklarn toplam borlar karlayacak byklkte olduunu gsterir. Hatta %100'n altndaki bir oran, iletmeye yeni kredi vereceklerin de gven payn ifade eder. Borlarn z kaynaklara oran %100'n zerinde olduunda, alacakllarn irket aktifi zerinde sahip veya sahiplerden daha fazla hak sahibi olduu sz konusudur. Bu durumda, borlanmann neden olduu faiz giderleri ortaklar iin devaml ve sabit bir yk olmaya balayabilir. Ynetici ve ortaklar asndan nemli olan yabanc kaynaklardan yararlanmann iletme kar arttrc olmasdr. Bu bakmdan oran, dn alnan fonlarn kazan orannn faiz oranndan byk olaca ve dolaysyla iletme karnn artrc noktada tutmaya almak gerekir. Orann % 100'n zerinde olmas, alacakllarn gven snr iersinde olmadklarn gsterdii gibi, iletmeye yeni kredi vereceklerin de gven snr iersinde olmadklarn gsterir. Ayrca iletmeye yeni kredi vereceklerin de gvence olarak ipotek istemelerine ve borlanmann daha pahal olmasna neden olur. 2. KISA VADEL YABANCI KAYNAKLARIN Z KAYNAKLARA ORANI Borlarn toplam olarak z sermaye karsndaki durumunun, incelenmesi yannda z kaynaklar le karlkl olarak incelenmesi de gerekir. nk ksa ve uzun vadeli iletmenin mali yaps zerinde farkl etkileri sz konusu olabilmektedir. Oran, ksa vadeli yabanc kaynaklarn z kaynaklar toplamna blnmesi ile bulunur. Ksa Vad.Yab.Kay. Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar z Kaynaklar

z Kaynaklara Oran =

Oran, iletmenin z kaynaklarn yzde ka kadar ksa vadeli yabanc kaynak olduunu ifade eder. Bu orann zellikle sanayi iletmeleri iin genel kabul grm yzdesi % 35'tir. Bu oran, bir anlamda, 100 liralk z sermayeye karlk ka liralk ksa vadeli bor bulunduunu gsterir. Bu oran, uzun vadeli borcu olmayan veya uzun vadeli bor bulamayan iletmelerin ksa vadeli yabanc kaynak yararlanma durumu lmek istendiinde kullanlabilir. Eer bir iletmenin z kaynaklar ancak maddi duran varlk yatrmn finanse edecek byklkte ise, bu takdirde dnen varlk toplam yaklak ksa vadeli borlar kadar olacaktr. Bu durumda ksa vadeli borlar denebilecek bile olsa, iletmenin net iletme sermayesinin olmad grlecektir, : zkaynaklar duran varlklarn sadece bir ksmnn finansmanna yetiebiliyor ve geriye kalan ksmn finansmannda ksa vadeli yabanc kaynaklardan salanan fonlar kullanlyorsa, o zaman da iletmenin hem ksa vadeli bor deme gc zayf olacak hem de net iletme sermaye noksanndan sz etmek gerekecektir. Fakat zkaynak dnen varlklar da destekleyecek byklkte ise bu takdirde dnen varlklarn ksa vadeli yabanc kaynaklar at grlr. Bu son durumda, iletmenin ksa vadeli bor deme gcnn daha iyi olduunu lmede de kullanlabilir. Ksa vadeli yabanc kaynaklarn z kaynaklara oran daha kk olan iletme ksa vadede deyecei borlarnn dier letmeye gre daha az olmas nedeniyle bor deme gc bakmndan da, finansal yap bakmndan da daha iyi durumda demektir. Ksa vadeli kredi maliyetinin yksek olduu ve z kaynak karllnn bundan olumsuz ynde etkilenecei de asla unutulmamaldr. 3. MADD DURAN VARLIKLARIN ZKAYNAKLARA ORANI zkaynaklar ile maddi duran varlklar arasnda bir liki kurularak yabanc kaynaktan yararlanma derecesi llebilir. nk zkaynaklarn maddi duran varlklarn finansmanna yetmemesi durumunda yabanc kaynaa bavurmak art olur. Bu bakmdan, maddi duran varlklarn zkaynaklara oran, birikmi amortismanlarn maddi duran varlk maliyetlerinden dldn ifade eden net maddi duran varlklarn z kaynaklara blnmesiyle bulunur:

Maddi_duran_Kaynaklar Ksa Vd.Yb.Ky. zkaynaklara oran = zkaynaklar

Maddi duran varlklarn zkaynaklara oran yzde eklinde ifade edilir. Bu durum maddi duran varlklarn zkaynaklarn yzde ka orannda olduunu gsterir. Oran, zkaynaklarn maddi duran varlk finansmanna yetip -yetmediini ve dolaysyla maddi duran varlk finansmannda yararlanlp yararlanlmadn anlamaya yarar. Bu bakmdan, orann %100'n altnda olmas, zkaynaklarn maddi duran varlklarn finansmanna yetitii gibi, dier aktiflerin finansmannda da kullanldn ifade eder. Orann % 100'n zerinde olmas, duran varlklarn finansmanna yetimedii, bunun in yabanc kaynak kullanlmak zorunda kalndn gsterir. O halde diyebiliriz ki; maddi duran varlklarn finansmannda ncelikle zkaynak, sonra da uzun vadeli bor kullanlmas uygundur. 4. F NANSMAN G DERLER N KARILAMA ORANI Bilindii gibi, finansman gideri ksa ve uzun vadeli borlar iin tahakkuk ettirilen faizlerden gelir. Bu giderler ile dnem kar arasnda bir iliki kurularak aadaki ekilde finansman giderlerini karlama oran hesaplanr. Dnem Finansman Giderleri Formln sonucunda iletmenin finansman giderlerinin ka kat dnem kar elde ettii bulunmu olur. Bu vergilendirilmemi karn iinde finansman giderleri de yer almaktadr. Dolaysyla finansman giderlerinin ka defa kazanld bulunur. Bu oran, bir iletmenin finansman giderlerini karlaryla ne derecede Karlayabildiini gsterir.Finansman giderlerinin kat olarak oran ne kadar byk Kar +Finansman Giderleri

FinansmanGiderleri Karlama Oran

karsa, bu iletmenin alacaklarnn faiz garantisinin ve iletmenin finansal gcnn o lde iyi olduunu gsterir.Aksi durum iletme asndan aktiflerini yitirme pahasna faiz demektir. Ama buna ne kadar sre ile devam edebilir, faizlerin denmemesi yeni kredilerin temininde de byk glkler karr.Byle bir durum ise, letmenin gelecei bakmndan hi de arzulanan bir durum deildir. .

2.4.4.3. ALIMA DURUMUNUN ANAL Z NDE KULLANILAN ORANLAR (FAAL YET ORANLARI) alma durumunun analizinde, iletme faaliyetlerinde kullanlan

letmenin

varlklarn etkili bir biimde kullanlp kullanlmad llmektedir. Bir baka anlatm biimiyle, iletme aktiflerinin faaliyetlerde ne derece etkili kullanldn faaliyet oranlar da denilen verimlilik oranlaryla llr. Bu grupta yer alan oranlar yle sralayabiliriz: 1. Ortalama tahsilat sresi oran 2. Alacaklarn devir hz oran 3. Stok devir hz oran 4. Maddi duran varlklarn devir hz oran 5. Dnen varlklarn devir hz oran 6. Nakit devir hz oran 7. Aktif devir hz oran Bu oranlar bir letmenin kendi iinde analizine olanak verdii gibi, ayn sektrdeki dier iletmelerle karlatrmalar yaplmasna da frsat verir. 1. ORTALAMA TAHS LAT SRES ORANI

Ortalama tahsilat sresi oran ticari alacaklar ile satlar arasndaki likiden doar. Bu amala ticari alacaklar toplam dnemin gnlk satlarna blnr: Ticari Alacaklar Ortalama Tahsilat Sresi Oran = Gnlk Satlar Formldeki gnlk satlar da u ekilde hesaplanr:

Kredili Satlar Gnlk Satlar = 360

Ortalama tahsilat sresi oran aadaki forml yardmyla da bulunabilir. Ticari Alacaklar Ortalama Tahsilat Sresi Oran = Kredili Satlar x360

Eer kredili satlar rakam ayrca elde edilemiyorsa bunun yerine gelir tablosundan net satlar rakam konulabilir. Ortalama tahsilat sresi orannn sonucu "gn olarak bulunur. Bu da, bir letmenin kredili satlarda mteriye tand vadeyi ifade eder. retim iletmeleri iin bu srenin 30 gn olmas uygun grlr. Ortalama tahsilat sresi oran, ticari alacaklarn sattan ka gn sonra tahsil edileceini gsterir. Orann kk olmas, iletme fonlarnn ksa sre iin satlara baland asndan iyidir. Burada satlar artrmak amacyla mteriye kredi kullandrtmak gerekli ise de, mteriye tannan kredi sresinin hibir zaman iletmece satclardan salanan vadeyi amamas gerekir. Bu likit durum iyi deilse, iletmeyi faizle para bulmak zorunda brakabilir. Dier taraftan, enflasyonist dnemlerde parann

hzla satn alma gcn kaybetmesi mterilere tannan vadenin daha da kk olmasn gerektirir. 2. ACAKLARIN DEV R HIZI ORANI Ticari alacaklar ile net satlar arasnda kurulacak bir ikili, alacaklar devir hz orann verir. Bunun iinde bir dnemin net satlarnn o dnemin ortalama alacaklarna blnmesi gerekir. net satlar Alacaklarn Devir Hz Oran = Ortalama alacaklar Formldeki ortalama alacaklar u ekilde hesaplanr:

Ortalama Alacaklar =

Dnemba Tic. Alacak + Dnemsonu Tic. Alacak 2

Ortalama alacaklarn hesabnda ticari alacaklarn pheli alacaklar karlnn dlmeden nceki brt deerleriyle alnma, sonucu geree daha ok yaklatracaktr. Alacaklarn devir hz orannn sonucu "defa' olarak kar. Bu da, ticari alacaklarn bir hesap dneminde ka defa tahsil edildiini ifade eder. Alacaklar ne kadar sk tahsil edilirse o kadar iyidir. nk bu, ticari alacaklarn vadelerinde kolaylkla tahsil edilebildii fonlarn tekrar tekrar sata konu olup, i hacminin ve dolaysyla karlln artaca anlamna gelir. Sonu itibariyle bu da, dnen varlklarn bileimi ve likit yap bakmndan glenmesine yarar. Yksek bir devir hznda ortalama tahsilat dnemi ksa ve alacaklarn tahsil kabiliyeti iyi olur. Dier taraftan yksek bir devir hznda daha dk bir cari oran ve likidite oran ile almak olanakldr. Alacaklarn devir hz dtnde, alacaklarn daha uzun srede tahsil

edilebildii, pheli alacak zararlarnn byyebilecei, kredi ve tahsil giderlerinin artaca ve daha yksek bir cari orana ihtiya olaca dnlr. 3. STOK DEV R HIZI ORANI Bir dnemin stoklar ile net satlar arasnda kurulacak iliki stok devir hzn bulmaya yarar. Bunun iin de, net satlarn ortalama stoklara blnmesi gerekir

Net Satlar Stok Devir Hz Oran = Ortalama Stoklar

Formldeki ortalama stoklar u ekilde bulunur :

Dnemba Stoklar + Onemsonu Stoklar Ortalama Stoklar =

2 Stok devir hz oran, stoklarn bir ylda ka defa sata konu olduunu gsterir. Ticari iletmeler bakmndan stoklar sadece ticari mallar fade ederken, retim iletmelerinde mamuller, yar mamuller, ilk madde ve malzemeler stok kalemini oluturur. Bu bakmdan formlde ticari iletmeler iin ortalama ticari mallarn" retim iletmelerinde ortalama "mamullerin ele alnmas gerekir. Stok devir hz orannn yksek kmas iletmenin ticari mallarnn stokta fazla beklemeden hemen satldn ve bu nedenle de mallarn srmnn iyi olduunu; dk bir devir hz ise, stoklama sresinin uzun ve srmn yava olduunu gsterir. Yksek devir hz iletmenin fiyat, moda ve talep deimelerinden fazla etkilenmedii, likiditesinin (ksa vadeli bor deme gcnn) yksek ve aktiflerin etkili kullanlmakta olduu anlamna gelir. Devir hz arttka kazanma gc de artar ve nakit ihtiyac

azalabilir. Ancak stok eksikliklerinin stok devir hznn yksek kmasna neden olabilecei de hi unutulmamaldr. Devir hzndaki dklk stoklama ve fiyat, moda, talep deimelerinden doan zarar artrrken, iletmenin kazan ve finansal gcn azaltr.

4. MADD DURAN VARLIKLARIN DEV R HIZI ORANI Maddi duran varlklarla satlar arasnda kurulacak iliki maddi duran varlklarn devir hzn bulmaya yarar. Bu amala net satlar, maddi duran varlklarn maliyetinden birikmi amortismanlar dldkten sonra net deerine blnr. Net Satlar Maddi Duran Varlk Devir Hz Oran = Maddi Duran Varlk(Net)

Bu oran net satlarn net maddi duran varlklarn ka kat olduunu gsterir. Bir baka anlatm biimiyle, maddi duran varlklarn kendilerinin ka kat sat yaratt bu formlle bulunur. Sonucun 1in altnda olmas, net satlar tutarnn maddi duran varlklarn net deerinden kk olduunu, yani maddi duran varlklarn kendisi kadar bile sata katkda bulunamadn ifade eder. Maddi duran varlklarn devir hz oran maddi duran varlklarn ne derece verimli (etkili) kullanldn lmeye yarar. Bu orann yksek olmas, maddi duran varlklarn kapasiteleri zerinde kullanlabildiini; dk devir hz ise maddi duran varlklarn kapasitelerinin altnda kullanldn gsterir. Bylece iletmenin maddi duran varlklarn ar yatrm yapp yapmad, iletmede atl kapasite olup olmad da ortaya karlabilir.

5. DNEN VARLIKLARIN DEV R HIZI ORANI Dnen varlklarn devir hz oran, net satlarn dnen varlklara blnmesiyle bulunur: Net Satlar Duran Varlklarn Devir Hz Oran = Ortalama Dnen Varlklar

Dnen varlklarn devir hz oran, dnen varlklarn ka kat net sat haslat salandm gsterir. Dnen varlklarn devir hz orannn , bykl dnen varlklarn verimli bir ekilde kullanldna iaret eder. Yksek bir devir hz dnen varlklarn bileimini ve toplamn lehte etkileyebilir. Bunun iin iletmenin faaliyet yln karla kapatm olmas gerekir. Dk bir devir hz, dnen varlklarn ya gereinden fazla olduunu, ya da kendisinden yeterince yararlanlmadn gsterir.

6. NAK T DEV R HIZI ORANI iletmenin net satlarn hazr deerler toplamna oranlanmas, bize nakit devir hz orann verecektir. Net Satlar Nakit Devir Hz Oran = Hazr Deerler Bu oran, bir hesap dnemi sresinde hazr deerlerin ka kat net sat yapldn gsterir. Orann sonucu, hazr deerlerin ar miktarda bulundurulmasndan

dolay dk, normal miktarda hazr deere karlk net satlarn byklnden dolay da yksek kabilir. Nakit devir hz oran, iletmedeki nakit ve nakit benzeri deerlerin ne derecede verimli kullanldklarn lmeye yarar. Bu bakmdan; dk bir devir hz, eer satlar tutar az deilse, elde gereinden fazla para tutulduunu ve bunlarn da gelir getirici bir ekilde kullanlamadn gsterirken; yksek bir devir hz, hazr deerlerin iletmede normal dzeyde olduunu ve bunlarn verimli olarak kullanldn gsterir. Bu ekilde bir iletme iin faaliyetlerin gerektirdii elde bulundurulacak hazr deerler miktarn belirleme olana da bulunmu olur.

7. AKT F DEV R HIZI ORANI Bir iletmenin net satlarnn aktif toplamna oranlanmas aktif devir hz oranm verir. yle ki;

Net Satlar Aktif Devir Hz Oran = AktifToplam

Forml sunucunun 2 ile 4 arasnda kmas zellikle retim iletmeleri iin genel kabul grr. Ticaret iletmeleri bakmndan sonucun bunlarn zerinde kmas beklenir. Bundan da anlalaca gibi, aktif devir hz oran, aktifin kendisinin ka kat sata neden olduu veya, dier bir deyile, net satlarn aktifi ka defa yenileyebildii anlamna gelir. Yksek bir aktif devir hz oran, aktifin tam kapasite ile verimli bir ekilde kullanldna iaret eder. Dk bir oran, aktifin tam kapasite ile kullanlmadn ve aktifin verimliliinin dk olduunu gsterir. Bu son durumda gereinden fazla aktif bulundurulup bulundurulmad ile aktifte grup dalmnn hatal olup olmadna da bakmak gerekir.

2.4.4.4. KARLILIK DURUMUNUM ANAL Z NDE KULLANILAN ORANLAR (KARLILIK ORANLARI) iletmenin emrine verilmi z ve yabanc kaynaklarn verimliliini lmede kullanlan oranlar bu grupta toplanr. Bir baka anlatm biimiyle karllk oranlar, bir iletmenin faaliyetleri sonucunda ll ve yeterli kar salayp salamadn lmeye yarar. Bu konu iletme sahipleri ve yneticiler asndan ok nemli olmaktadr. nk kar, ynetimin baars olurken, ortaklarn ksa vadedeki gelirinin ve uzun vadede de yatrmlarnn deer kazanmasnn bir kayna olmaktadr. Kar ile kaynaklar ve kar ile satlar arasnda iliki kurularak bir iletmenin karll llr. Bu bakmdan karllk oranlarn u ana grupta toplayabiliriz: * Kaynaklarn Karllk Oranlan * Satlarn Karllk Oranlar * Kar Pay Oranlar A) KAYNAKLARIN KARLILIK ORANLARI Kar ile kaynaklar arasnda iliki kurularak z kaynaklarn ve uzun vadeli yabanc kaynaklarn verimli kullanlp kullanlmad belirlenmeye allr. Bilindii gibi kaynaklar aktifte yaplan yatrmlarn finansmannda kullanlmaktadr. Bu bakmdan yatrmlardan salanan kar, kaynaklarn karll olmaktadr. Bu adan bu oranlara yatrmlara gre karllk oranlar veya varlklarn karllk oranlar da denilir. Bu grupta yer alan oranlar u ekilde sralayabiliriz: 1. Sermayenin amortisman oran 2. z kaynaklarn amortisman oran 1. SERMAYEN N AMORT SMANI ORANI Bir iletmenin z ve yabanc kaynaklar toplam ile kar arasnda kurulacak iliki sermayenin amortisman orann verir. Orann hesaplanmas:

Sermayenin Yab. Kaynak,-+kvd.yb.ky

Dnem Kan + Uzun Vadeli Bor. Gideri zkaynaklar + Uzun Vadeli

Amortisman Oran = ~

Yzde eklinde bulunacak olan sermayenin amortisman oran, bir letmenin kaynaklar toplamnn yzde ka orannda kar elde ettiini gsterir. Bu oran, bir iletmenin z kaynaklarn ne lde karl kullanabildiini gsterir. Bunun iin bu orann dier bir ad da ekonomik rantabilite olmaktadr. Oran ne kadar byk karsa kaynaklarn karll o kadar iyi demektir. Orann bykl, ucuz kredi kullanlmasnda veya z kaynaklara daha fazla yer verilmesiyle finansman giderlerinden salanacak tasarrufa da bal olacaktr. 2. ZKAYNAKLARIN AMORT SMANI ORANI zkaynaklann amortisman oran, dnem net karn zkaynaklara

oranlanmasyla bulunur;

Dnem Net Kar zkaynaklann Amortisman Oran = z Kaynaklar

zkaynaklarn amortisman oran, dnem net karn zkaynaklarn yzde ka orannda gerekletiini gsterir. retim iletmelerinde bu orann % 13 le % 15 arasnda olmas genel kabul grmektedir. zkaynaklarn amortisman oran, her eyden nce, iletmenin ve dolaysyla ynetimin baarsnn bir gstergesi olmaktadr. Dier taraftan faizler ve vergiler karlandktan sonra iletme sahip ve sahiplerine kardan ne kald yine bu oran ile llm olur. Yllar itibariyle letme karlarndaki deimeler bu oran kullanlarak

izlenebilir. Bu ekilde sermayedarn kazan gcnn artma veya azalma eilimini grmek olanakldr. nk iletmenin ortaklarna kar datmas ve bu arada otofinansman yoluyla karn bir ksmn letmede brakmas ancak orann yksek kmas durumlarnda devamllk ve art gsterecektir. Orann dk kmas ve dier yllarda da artmamas ynetimin yetersizlii ve dolaysyla iletmenin baarszl ynnde yorumlanr.

B) SATILARIN KARLILIK ORANLARI Bilindii gibi, bir iletmenin gelir tablosu, faaliyet sonularn tutar olarak verir. Bu faaliyet sonular brt sat kar faaliyet kar, olaan kar, dnem kar ve dnem net kar olarak ortaya kar. Bir dnemin satlarnn btn bu karlar salayacak byklkte olmas arzulanan bir durumdur. Bu adan bu karlar ile satlar arasnda ilikiler kurularak satlarn karllk oranlar bulunur. Adn bu ilikiden alan ve gelir tablosu yzdeleri olarak da adlandrlan satlarn karllk yzdeleri unlardr: 1. Brt kar oran 2. Faaliyet kar oran 3. Net kar oran

1. BRT KAR ORANI Bu oran, brt sat karnn net satlara oranlanmasyla bulunur. Brt Sat Kar Brt Kar Oran = Net Satlar

Brt kar oran, yzde eklinde hesaplanr ve ana faaliyet konusunda net satlarn yzde ka orannda brt kar elde edildiini gsterir. Bir baka anlatm biimiyle, bu oran satlan mallarn maliyeti dldkten sonra kalan brt faaliyet kan yzdesini gsterir. Brt kar orannn yksek bir yzde eklinde kmas daima iyidir. Byle bir sonu, brt sat karnn faaliyet giderlerini karladktan sonra letmeyi yeterli bir faaliyet karna ulatraca eklinde yorumlanr. 2. FAAL YET KARI ORANI Bu oran, faaliyet karnn net satlara oranlanmasyla bulunur. Faaliyet Kan Faaliyet Kar Oran = Net Satlar Faaliyet kar oran, yzde eklinde hesaplanr ve faaliyet karnn net satlarn yzde ka orannda gerekletiini anlatr. Bir baka anlatm biimiyle, oran brt sat karndan faaliyet giderleri dldkten sonra kalan net faaliyet kan yzdesini gsterir. Yksek bir faaliyet kar oran iletmenin ana faaliyet konusunda baarl olduunu ifade eder. Ancak orann, faaliyet d gider ve zararlar ile vergiyi karladktan sonra yeterli bir lde dnem net kar brakacak byklkte olmas ok nemlidir. 3. NET KAR ORANI Dnem net karnn net satlara blnmesi net kar marj orann verir. Dnem Net Kar Dnem Net Kar Oran = Net Satlar

Dnem net kar oran, faaliyet kar elde etmitir iletmede net satlarn yzde kalk bir dnem net kar erdiini gsterir. Fakat dnem net karnn tamamnn veya byk bir ksminin faaliyet d gelir ve karlardan olumas halinde bunu sylemek pek mmkn deildir. Bu oran, faiz ve vergiler de dahil olmak zere btn giderler karlandktan sonraki net satlarn karllk yzdesini verir. Dnem net karnn bir iletmenin dnem faaliyetini karl kapattnn bir iareti olarak orana gerekli nemi kazandrd sylenebilir. Yalnz, daha nce de belirtildii gibi, nemli olan dnem net karnn faaliyet karndan byk pay almasdr. Ancak bu durumdaki bir karn devamllndan sz edilebilir. Byle bir kardan ortaklarn payna decek ksm ile iletmede alkonulacak ksmn bir anlam olabilir. Dnem net kar oran ne kadar yksek karsa o kadar iyidir. Fakat kesin bir ey syleyebilmek iin ayn sektrn dier sletme sonularyla karlatrmalar yapmak gerekir. C ) KAR PAYI ORANLARI letme ortaklarna yeterli bir gelir salanp salanmadnn saptanmasnda (zellikle anonim ortaklarda) Dnem Net Kar/zKaynak oran yan sra, letmenin hisse senetlerinin mali deerinin analizi ve hisse bana den kar paylarnn bilinmesi nemlidir. Bu oran ayrca iletmeye yatrm yapmay dnenler iin de nemli bir bilgi kaynadr. Bu grupta yer alan oranlar u ekilde sralayabiliriz. 1. Hisse Bana Kar Pay 2. Fiyat Kazan Oran 3. Hisse Senedinin Plasman Oran 4. Hisse Senedinin Mali Deer Oran

1. H SSE BAINA KAR PAYI

Bu oran, iletmenin her bir hisse senedi bana den kar payn gsterir. Buna gre, oranlar yle gsterebiliriz: Datlacak Kar Hisse Bana Kar Pay = Hisse Senedi Say Bu oranlar, adi ve imtiyazl hisse senetleri iin de dzenlenebilir. Anonim irketlerde sermaye, imtiyazl ve adi hisse senetlerinden meydana gelebilir. Bu durumda, nce imtiyazl hisse senetlerine kar paylar verilir, kalanlar adi hisse senedi sahiplerine denir.

mtiyazl

Hisse

Senedi

Datlacak

Kar

Bana Kar Pay =

imtiyazl Hisse Senedi Say

Adi Hisse Senedi Basma Kar Pay =

Datlacak Kar - imtiyazl Hisse Sen.d.Kar Ad Hisse Senedi Says

2. F YAT - KAZAN ORANI Bu oran, hisse senedi bana den kar pay ile hisse senedinin borsa fiyat arasndaki ilikiyi ortaya koyar. Hisse Fiyat - Kazan Oran = Hisse Senedinin Borsa Fiyat Senedi Basma Kar Pay

Hisse senedi rantabilitesi oran olarak da tanmlanan bu oran, gerek iletmeye yatrmda bulunan gerekse yatrmda bulunmay dnen potansiyel ortaklar asndan nemlidir. 3. H SSE SENED N N PLASMAN ORANI Bu oran, datlacak kar tutarnn denmi sermayeye blnmesi ite bulunur. Datlacak Kar Plasman Oran = denmi Sermaye Sz konuu oran, hisse senedinin nominal deerine gre plasman orannn ne olduunu gsterir. Hisse senetlerinin plasman deerinin bilinmesi, hisse senetlerinin maliyet bedeli veya borsa deeri ile karlatrma yaplmasna olanak vermesi asndan ortaklar ynnden nemlidir.

4. H SSE SENED N M MAL DEER ORANI

Bu oran, hisse senedi bana den kar paynn cari faiz oranna blnmesi ile bulunur. Hisse Senedi Basma Kar Pay Mal Deer Oran = Cari Faiz Oran Bu oran hisse senetlerinin mali deerini gstermesi asndan nemlidir. Buraya kadar yaplan aklamalarmz, X Anonim irketinin aada verilen bilano ve gelir tablosunda yer alan verilere gre rneklendirelim.

X ANON M RKET N N 01.01.1997-31.11.1997 DNEM GEL R TABLOSU (000 LAVES YLE)

Brt Satlar Sat indirimleri Net Satlar Satlarn Maliyeti BRT SATI KARI Faaliyet Giderleri FAAL YET KARI

187.827.426.(4,410.348).183.417.078 (123.218.933).60.198.145.(15.929.524).44.268.621.-

Dier Faaliyetlerden Olaan Gelir ve Karlar Dier Faaliyetlerden Olaan Gider ve Zararlar Finansman Giderleri
OLAANKAR

773.198.1.796.641.(23.537.331).19.707.847.105.358.____;____

Olaand Gelir ve Karlar Olaand Gider ve Zararlar

DNEM KARI

19.813.205.-

Dnem Kan Vergi ve Dier Yasal Ykmllk Karlklar DNEMNETKARI EK B LG LER:

. 8.554.750).11.258.455.-

1. irketin sermayesi nominal deeri 2500 TL. olan 6.600 adet hisse senedinden olumakta olup, 600 adedi imtiyazl 600 adedi ise adi hisse senedidir. 2. Hisse senetlerinin31.12.1997 tarihindeki borsa deeri mtiyazl hisse senetlerinin 6.400.-TL, adi hisse senetlerinin se 5.000.-TL dr. 3. Dnem Net Karnn 2.258.455.-TL. kar yedei olarak ayrlacak olup, datlacak kar pay 9,000.000. -TL, dr. Sz konuu tutarn 2.400.000.- TL's imtiyazl hisse senedi sahiplerine datlacaktr.

X ANON M RKET N N 31.12.1997 TAR HL B LANOSU (000 LAVES YLE)

AKT F

TUTAR

l,DNEN VARLIKLAR Hazr Deerler Ticari Alacaklar(Net) Stoklar Stoklar 2.213.256.59.710.147.29.048.017.-

DNEN VARLIKLAR TOPLAMI

9.971.420.-

II. DURAN VARLIKLAR

Mali Duran Varlklar (Net)

880.381.-

Maddi Duran Varlklar(Net)

33.688.553.-

DURAN VARLIKLAR TOPLAM) AKT F TOPLAMI PAS F (III. KISA VADEL YABANCI KAYNAKLAR)

34.568.934.125.540.354.-

Mali Borlar (Net)

20.658.378.-

Ticari Borlar(Net)

35.519.753.-

Dier Borlar

407.879.-

KISA VADEL YAB.KAY.TOPLAMI

70.700.760.-

IV. UZUN VADEL YABANCI KAYNAKLAR

Bor ve Gider Karlklar

10.100.170.-

UZUN VADEL YAB.KAY.TOPLAMI

10.100.170.-

V.ZKAYNAKLAR denmi Sermaye Sermaye Yedekleri Kar Yedekleri ZKAYNAKLAR TOPLAMI PAS F TOPLAMI 16.500.000.11760.454.11.258.455.44.739.324.125.540.354.-

A.L K D TE DURUMU ORANLARI 1. CARI ORAN = 90.971.420 70.700.760 1.29 Dnen Varlklar Ksa VadeliYab.Kay

Dnen Varlklar- Stoklar

2.L K D TE(ASlT-TEST) ORANI = Ksa Vadeli Yab.Kay 90.971.420 -29.048.017 =0.88 70.700.760

3.HAZIRDEERLERORANI=

Hazr deerler

Ksa Vadeli b.Kyn

2.213.256 7.700.760 =0.03

- 4. STOKLARIN NET L. SERM. ORANI =

Stoklar

Net l.Ser.

29048.017 90.971.420-70.700.760. = %143

LETME SERMAYES VE NET LETME SERMAYES NDE DE M TABLOSU A- GENEL

letme sermayesi ve iletme sermayesindeki deimeler, gerek iletmeye kredi veren finansman kurumlar ynnden byk nem tar. Gerekten iletme sermayesinin yetersiz olmas veya ekonomik bir ekilde kullanlmas, teebbslerin baarl olmalarnn balca nedenleridir. Gerekten gelecei ok parlak olabilecek baz firmalar iletme sermayesi yetersizlii nedeniyle zor duruma dmler, tasfiye olunmulardr. letme sermayesinin bu byk nemi sebebiyle, modern bilanolar, iletme sermayesi unsurlarnn ilk bakta grlmesini salayacak ekilde dzenlenmektedir. letme sermayesi, genel olarak iki ekilde tanmlanmaktadr: 1- Net letme Sermayesi 2- Brt letme Sermayesi 1-Net iletme sermayesi, dner deerlerle ksa vadeli yabanc kaynaklar arasndaki msbet farktr. Dier bir deile : Net letme Sermayesi =Dner Deerler- Ksa Vadeli Borlar Net iletme sermayesi, dner deerlerin ksa vadeli yabanc kaynaklarla finanse edilmemi blmn gsterir. Bu nedenle ksa vadeli borlanma yolu ile bir teebbsn net iletme sermayesini artrmasna imkan yoktur. Bir teebbsn ksa vadeli borlar toplam, dner deerleri tutarndan daha fazla ise, o teebbs iin net iletme sermayesi a sz konusudur. Net iletme sermayesi, bir teebbsn bor deme kabiliyetini belirten nemli gstergelerden biridir. Bu nedenle kredi kurumlar iin,bor isteyenlerin net iletme sermayesi durumu, her zaman iin nem verilen bir faktr olmaktadr. Kredi kurumlar, verdikleri kredinin geri denmesini garanti altna alabilmek iin, kredi szlemelerine, bor alann gelecek dnemde iletme sermayesinde herhangi bir azalmay nleyecek

hkmler koymaktadrlar ( Net iletme sermayesinin, belirli bir tutarn altna dmemesi, belirli bir cari orann devam ettirilmesi, bor demeyi kolaylatracak zel fonlar ayrlmas, nakten kar datmnn snrlandrlmas gibi ). Net iletme sermayesinin yeterlilii, net iletme sermayesinin tutarndan ziyade, cari oranla, dier bir deile dner deerlerin, ksa vadeli borlara oran ile llr. Normal olarak, bu oran ne kadar yksek ise, iletmenin bor deme kabiliyeti o kadar fazla demektir. Bununla beraber cari orann ok yksek olmas, iletmenin elinde atl fonlar bulunduunu veya mali kaynaklarn, verimli olmayan aktif deerlere yatrlm olduunu ifade edebilir. 3- Brt iletme sermayesi, dner deerler toplamn ifade eder. Brt iletme sermayesi hesaplanrken, pheli alacaklar karl, stok deer d karl, menkul kymet d karl gibi dner deerleri dzeltici karlklarn nazara alnmas, eer bunlar bilanonun pasifinde gsterilmi iseler, dner deerlerin brt toplamndan indirilmeleri gerekir. Sermayedarlar, kredi kurumlar, iletmeye kredili sat yapan firmalar, net iletme sermayesi durumu ile ilgili olduklar halde, yneticilerin, daha ziyade brt iletme sermayesi ile ilgilendikleri sylenebilir. Yukarda da akland gibi, ksa vadeli yabanc kaynaklarla, net iletme sermayesini artrmaa imkan yoktur; fakat bir iletme ksa vadeli borlanma yolu ile faaliyeti iin gerekli fonlar salayabilir. rnein, kredili olarak mal satn alabilir,mal sattktan sonra hem borlarn demek hem de normal bir kar elde etmek imkanna sahip olabilir. Yneticilerin, brt iletme sermayesi ile daha fazla ilgili olduklarn gsteren dier bir husus ta, bir teebbsn sabit sermayesi ile brt iletme sermayesi arasndaki ilikinin, teebbsn karlln etkilemesidir. Bir rnekle, karll etkileyen bu ilikiyi aklayalm: 80.000 gelirler giderler 60.000 40.000 20.000 0 100 200 300 400 Sat haslat Toplam giderler Deiken giderler

Sabit giderler

retim miktar ekilde,iletmenin retim kapasitesini ksa vadede artramayaca, birim bana deiken giderlerin sabit olduu,retim miktarnn, sat fiyatn etkilemedii varsaylmtr. Yukardaki rnee gre iletmenin zarar etmemesi iin en az 200 birim reterek satmas gerekir. Ancak 200 birim reterek satt takdirde, sat haslat, iletmenin sabit giderleri ile deiken giderleri toplamna eit olmaktadr. Sz konusu iletme 200- 400 birim arasnda retimini ayarlarsa kar elde edebilecek ve kar, 400 birim retime, dier bir deile tam kapasiteye ulancaya kadar artacaktr. 400 birimden fazla retebilmek iin, iletmenin sabit deerlerini artrmas gerekecektir. rnek, bir iletmenin tam kapasite ile alarak karn azamiletirebilmesi iin, bu seviyede retim iin gereken brt iletme sermayesinin salanmasnn zaruri olduunu gstermektedir. Eer bu dzeyde retimi salayacak iletme sermayesi salanamazsa, iletmenin elde edecei kar azalacaktr. Keza, eer iletme 400 birim retim iin zaruri olandan daha fazla iletme sermayesine sahip ise bu durumda yine iletmenin karllk oran decektir; nk ar brt iletme sermayesi, elde atl kaynaklar bulunduunu gsterir. Grlyor ki yneticiler, bir iletmenin tam kapasite ile alabilmesi iin gereken iletme sermayesinin temini sorunu ile ilgilidirler. Yneticilerin, brt iletme sermayesi durumuna fazla nem vermeleri, net iletme sermayesini tamamen ihmal ettikleri, gzden uzak bulundurduklar anlamna gelmez. Net iletme sermayesi durumu, her teebbsn kredi salama olanana ve kredi maliyetine etki yapar. Bu nedenle yneticiler, net iletme sermayesi durumu ile de yakndan ilgilenmek zorundadr. B- LETME SERMAYES KULLANIMINDA AMALAR 1- letme sermayesinin yeterli olmas Yneticiler, iletmenin kar ve verimliliini azamiletirecek miktarda iletme sermayesi salamaldr. Gerekten iletme sermayesinin yeterli olmasnn teebbse salad nemli faydalar vardr. Bu yararlarn balcalar yle zetlenebilir:

a)Dner deerlerdeki ani kymet dlerinin olumsuz etkisinden iletmeyi korur. letme sermayesi yeterli deilse, zellikle stok ve serbest menkul kymetlerde ani deer dleri teebbs mali ynden ok g durumlarda brakabilir. b) letmenin borlarnn zamannda denmesini salar. Bu ekilde iletme i hayatndaki kredisini, itibarn korur. Borlarn zamannda deyemeyen bir iletme, varln tehlikeye drerek, tasfiye olunma zarureti ile karlaabilir c) letmenin kredi salama olanan arttrr. Normal olarak, iletme sermayesi yeterli bir teebbsn kredi salama imkann, iletme sermayesi yetersiz bir teebbse kyasla ok daha fazladr. letme sermayesi yeterli olan bir firmann bankalardan, satclardan kredi salama ans daha fazla olduu gibi, sermaye piyasasnda fon bulmas olasl da yksektir. Bir iletmenin kredi deerlilii incelenirken, gz nnde tutulan balca etmenlerden biride, ilgili firmann iletme sermayesinin yeterlilii, kredi verenlere olduu kadar, iletmenin kartm olduu tahvil ve / veya hisse senetlerine yatrm yapacak birikim sahiplerine de gven verir. Bu nedenle iletme sermayesi ynetiminde egemen olacak ilkelerden biride emniyettir. d)Grev, ve su baskn, yangn gibi olaanst hallerde, iletmenin mali ynden g durumlara dmesini nler. e)Mterilerin gereksinmelerini, taleplerini tatminkar ekilde karlayacak miktarda stok bulundurulmasna olanak verir. f)Mterilere daha elverili artlarla kredili sat yaplmasn salayarak, iletmenin sat hacmini arttrabilir. g)Mal ve hizmet retimi iin gerekli girdilerin zamannda teminine imkan hazrlayarak, iletmenin faaliyetinin daha verimli ve kesintisiz bir ekilde yrtlmesini salar. h) letmenin sabit deerlerinin tam kapasite ile almasna olanak hazrlar. i)Hkmetlerin izleyecekleri kstlayc para politikasnn etkilerinden iletmeyi korur. Gnmzde hkmetlerin enflasyonun hz kesmek iin izleyecekleri daraltc para politikas, iletme sermayesi yeterli olamayan firmalar ok zor durumlarda

brakabilir; ksa vadeli fon bulma gl yan sra yksek para maliyeti, firmay olumsuz ynde etkiler. letme sermayesinin yeterli olmas, nemli faydalar salad halde, iletme sermayesi yetersizlii veya ar iletme sermayesinin varl, karllk ve verimlilik zerinde olumsuz etkiler yapar. Gerekten ar iletme sermayesine sahip olur, firma da atl kaynak bulunduunun, gelir getirmeyen varlklara gereksiz ekilde kaynak balandnn bir gstergesi olabilir. Ar iletme sermayesinin de, iletme sermayesi yetersizlii gibi kar zerindeki etkisi olumsuzdur. 2- letme sermayesi devir hznn fazla olmas Firmann faaliyeti srasnda iletme sermayesi, bir dner deerden dier bir dner deer ekline dnr. Normal faaliyetler iinde, elde mevcut para ile ham madde ve malzeme satn alnacak, iilik giderleri ve dier harcamalar yaplacak, bu suretle elde edilecek mamuller, kredili veya pein olarak satlacak ve en sonunda kredili olarak satlan mallarn bedelleri tahsil edilerek yeniden para elde edilecektir. Bu ak, dier bir deile deerlerin, paradan balayarak btn iletme faaliyetleri iinden getikten sonra tekrar paraya evrilmesi olay, ne kadar dzgn ve sratli ise iletme sermayesi o derece verimli ve ekonomik kullanlm olur. u halde iletme sermayesi kullanlmasnda yneticiler iin ikinci bir ama, iletme sermayesi devir hznn fazla olmasdr. Normal artlar altnda, iletme sermayesi devir hz arttka, iletmenin karll da ykselir.

C- LETME SERMAYES GEREKS NMES N ETK KEYEN FAKTRLER letme sermayesi ihtiyacn etkileyen balca faktrler aada sralanmtr : 1- letmenin mahiyeti, karakteri 2- malat sresi veya satlacak mallarn tedarik sresi 3- Satlacak mallarn birim maliyeti 4letmenin sat hacmi 5- Tedarik ve sat artlar 6- Stoklarn devir hz

7- Alacaklarn devir hz 8- Dner deerlerin kymetlerinde dme olasl 9- Konjonktr hareketleri 10- Satlarn muayyen ay veya mevsimlere toplanmas veya btn yla olduka dzenli bir ekilde dalmas 11- Kullanlan teknoloji

1-

letme faaliyetinin mahiyeti, karakteri

Kamu hizmet iletmelerinde ( havagaz, su, elektrik, telefon vb.) iletme sermayesi ihtiyac, dier snai iletmelere kyasla greli olarak daha azdr. Bu tip iletmelerde, stok ve alacaklar sratli bir ekilde paraya evirmek olana mevcuttur. Bu nedenle, zellikle kamu hizmet iletmelerinde ve demir yollarnda dner deerlerin aktif toplam iindeki nispi nemi azdr. Baz kamu hizmet iletmeleri, hizmet temin etmeden evvel mterilerinden pein tahsilat yaparak, depozito alarak iletme sermayelerinin byk bir ksmn, bu yolla salayabilirler. Snai iletmelerin ise, stok ve alacaklara daha fazla kaynak tahsis etmeleri gerekir. Sz konusu iletmelerde, normal olarak, stok ve alacaklarn devir srati nispeten daha yava olduundan, iletme sermayesi ihtiyac, genlikle kamu hizmet iletmelerinden daha fazladr. Snai iletmelerde, iletme sermayesi gereksinmesi perakende ticarette uraan iletmelere nispetle de daha fazladr. Snai iletmeler, mamul, yar mamul ve hammadde stoku bulundurmak mecburiyetindedir. Buna karlk, perakende ticaretle uraan iletmelerde, imalat iin bir sre gemesi bahis konusu olmadndan, tedarik ettikleri mallar, derhal satabilmek olanana sahiptirler. 2- retim sresi satlacak mallarda tedarik sresi letme sermayesi miktar, hammadde ve mamul maddelerin satn alnma tarihi ile bunlarn mterilere sat arasnda geen zaman aral ile dorudan doruya ilgilidir. malat sresi veya satlacak mallarn tedarik sresi uzadka, iletme sermayesi ihtiyac da artar. Dier bir ifade ile imalat sresi ksa olan bir teebbse kyasla daha azdr.

zellikle iki, ttn ve orman rnleri imalatnda, retim iin uzunca bir bekletme veya kurutma sresinin gemesi zaruri olduundan, bu endstri kollarnda alan teebbslerin iletme sermayesi gereksinmesi greli olarak daha fazladr. Keza bu endstri kollarndaki iletmelerde, stoklarn, dner deerler iindeki greli nemi de byktr. 3- Satlacak mallarn birim maliyeti letme sermayesi ihtiyac, satlan mallarn birim maliyetine gre deiir. Satlan maln birim maliyeti arttka, iletme sermayesi gereksinmesi de artar.

4- Sat hacmi letme sermayesi ihtiyac, i hacmi ile dorudan doruya ilgilidir. Normal olarak i hacmi geniledike iletme sermayesi gereksinmesi de artar; fakat bu artn, i hacmindeki genileme ile ayn oranda olmas zaruri deildir. hacmi geniledike, teebbsn, iletme sermayesini daha verimli bir ekilde kullanabilmesi, daha fazla kredi salayabilmesi, daha ucuz fiyatla daha byk miktarlarda al yapabilmesi olanaklarnn varl nedeniyle, iletme sermayesindeki art oran daha az olabilir. 5- Tedarik ve sat artlar Tedarik ve sat artlar, iletme sermayesi gereksinmesini etkiler. Bir iletme, mal, hammadde, malzeme allarn ok elverili artlarla kredili olarak yapabiliyorsa, sz konusu iletmenin stoklar uzun veya ksa mddetle satclar tarafndan finanse ediliyor demektedir. Dier taraftan bir iletme, pein olarak mal alyor veya mallar teslim aldktan ksa bir sre sonra mal bedellerini demek zorunda bulunuyorsa, bu iletmenin, belirli bir i hacmini evirmek iin daha fazla nakit kaynaklara ihtiyac vardr. Dier bir deile, allarn kredili ve elverili artlarla yapan bir firmann net iletme sermayesi gereksinmesi, allarn pein olarak yapan iletmelere kyasla ok daha fazladr. Allarn, kk ve sk partiler halinde yaplmas ile, byk partiler halinde uzun zaman aralklar ile yaplmas da iletme sermayesi gereksinmesini etkiler. Allarn sk

ve kk partiler halinde yapan bir firmann, iletme sermayesi gereksinmesi genellikle daha azdr. letmenin allar, kendi kendine finanse ediyorsa bu tr iletmelerin, nakit kaynaklarn stoklara balamalarna lzum yoktur. rnein bir iletme, 90 gn vade ile satn ald bir parti mal, 90 gn iinde tamamen pein olarak satp, paraya evrilebiliyorsa, borcunun vadesi gelmeden nce, bor demeye tahsis edebilecei kaynaklar salam olur. Dier taraftan, bir iletme, allarda kendisine tannan vadeden daha uzun vadelerle satlar yapabilir. Bu taktirde iletme, kaynaklarnn byk bir ksmn alacaklara balanm olur. Mterilere uzun vadelerle, elverili artlarla sat yapld srece teebbsn iletme sermayesi gereksinmesi artar. zetlersek, elverili artlarla mal, malzeme, hammadde al, teebbsn net iletme ihtiyacn azaltr. Buna karlk msait artlarla kredili satlar ise teebbsn alacaklarn dolaysyla iletme sermayesi gereksinmesini arttrr. Bir iletme, kredili satlarnda artlar saptarken, ticari hayattaki uygulamay, yerel ekonomik koullar, konjonktrn hangi evrede bulunduunu gz nnde tutmaldr. ktisadi hayattaki durgunluk devrelerinde iletmenin, kredili sat artlarn deitirerek mterilerin daha elverili artlarla sat yapmas uygun bir sat politikas olabilir.

6- Stoklarn devir hz Stoklarn devir hz arttka, kaynaklar daha ksa sre ile stoklara balanm olacandan teebbs daha az iletme sermayesine gereksinme duyar. Stoklarn devir hznn artmas, fiyatlarn dmesi, tketici zevkleri veya ihtiyalarnn deimesinin douraca riski azaltr ve stok tutma maliyetini de drr.

7- Alacaklarn devir hz ( Paraya dnme ubuu) Bir teebbsn iletme sermayesi gereksinmesi, alacaklarn nakde evrilmesi iin gereken sreye baldr. Alacaklarn tahsil sresi ksaldka daha az iletme sermayesine ihtiya duyarlar.

Stoklarn devir hznn artrlmas, alacaklarn sratli bir ekilde tahsil edilmesi ile birlikte yrtlmelidir. Aksi taktirde iletmenin kaynaklarnn byk bir ksm uzun sre alacaklara tahsis edilmi olur ve bu durum, kaynaklarn faaliyet dnemi iinde derhal kullanlmas olanan ortadan kaldrr. u halde bir iletme, stoklarn devir sratindeki art ile birlikte alacaklarnn tahsil sresini de ksaltmaya almaldr. 8- Konjonktr hareketleri Refah devrelerinde teebbsn i hacmi genileyeceinden iletme sermayesi gereksinmesi de artar. Durgunluk devrelerinde ise, ancak ok baarl iletmeler, stoklarn, alacaklarn paraya evirebilirler. Sz konusu iletmeler, ar nakit kaynaklarn a) biriktirebilirler, b) menkul deerlere yatrabilirler, c) borlarn deyebilirler, d) veya zarar ediyorlarsa, zararlarn kapatlmasnda kullanabilirler. 9- Dner deerlerin kymetlerinde dme olasl Dner deerlerin kymetlerinde ani dler, iletme sermayesini azaltr. Dner deerler arasnda zellikle stok ve menkul kymetlerin deerlerinde dme olasl yksek ise, iletme mali bakmdan g duruma dmemek iin daha fazla miktarda nakit bulundurmak zorundadr. 10- Satlarn mevsimlik olusu veya btn yla olduka dzenli bir ekilde dalmas Baz iletmelerin satlar, btn bir yl yeknesak bir ekilde, dzenli olarak dald halde, baz iletmelerin satlar belirli aylarda veya mevsimlerde toplanabilir. Eer bir iletmenin faaliyeti mevsimlik ise, faaliyetin topland mevsimde iletme sermayesi gereksinmesi en yksek dzeye ular. Dier mevsimlerde ise bu tr iletmelerin elinde ar iletme sermayesi kalmaktadr. Dier bir ifade ile bu teebbslerin iletme sermayesi gereksinmesi, mevsimlere gre dalgalanmaktadr. Bu nedenle mevsimlik taleple karlaan iletmeler, faaliyetlerini eitlendirmek, iletme sermayesini daha verimli bir ekilde kullanmak olanaklarn aratrmaktadr.

Satlarn btn yla olduka yeknesak (dzenli) bir ekilde dalan teebbslerin iletme sermayesi gereksinmesi, aylar, mevsimler itibariyle byk dalgalanmalar gstermez. 11- Kullanlan teknoloji Emek younluu ileri teknoloji kullanan iletmelerin iletme sermayesi gereksinmesi, genellikle sermaye younluu ileri teknoloji kullanan iletmelerden daha fazladr. Bir teebbsn, iletme sermayesi gereksinmesi saptanrken veya iletme sermayesinin yeterli olup olmamas aratrlrken, yukarda aklanan etmenler gz nnde tutulmaldr.

D- LETME SERMAYES N N KAYNAKLARI letme sermayesinin kaynaklar aada gsterilmitir: 1- letmenin cari faaliyetleri letmenin hesap dneminde elde ettii net kar ve ayrm olduu amortismanlar, itfa paylar, iletme sermayesini arttrr. Sabit deerlere yaplm olan yatrmlar, zamanla, amortisman ayrlmak yolu ile iletme sermayesi haline dnr. 2- Maddi sabit deerlerin, itiraklerin, haklarn ve dier sabit deerlerin sat Sabit ve bal deerlerin sat, karl olsun veya olmasn iletme sermayesini artrr. 3- letmeye yaplan vergi iadeleri 4- Uzun vadeli borlanma (tahvil ihrac, kredi kurumlarndan salanan uzun vadeli krediler vb.) 5- Sermayenin artrlmas (Sabit deerlerin, haklarn iletmeye sermaye olarak konulmas veya itiraklerin devri veya mtehavvil- kontertibl- tahvillerin hisse senetlerine evrilmesi veya yedek akelerin sermayeye ilavesi suretiyle

denmi sermaye artrlyorsa, bu hallerde teebbsn iletme sermayesinde bir art sz konusu deildir.) 6- Bankalardan alnan ksa vadeli ticari krediler 7- Salanan dier ksa vadeli krediler 8- Ksa vadeli satc kredileri 9- Mterilerden alnan avanslar. Yukardaki ilk be kalem, net iletme sermayesini artrd halde, son drt kalem yalnz brt iletme sermayesini artrr.

E- LETME SERMAYES N AZALTAN NEDENLER ( LETME SERMAYES N N KULLANILII) letme sermayesini azaltan sebepler, dier bir deile iletme sermayesinin kullanl amalar aada sralanmtr: 1- Ksa vadeli borlarn denmesi 2- Nakden kar datlmas 3- Normal faaliyet sonucu uranlan zararlar 4- letmenin maruz kald olaanst zararlar, (yangn, deprem, su baskn gibi doal ykmlar sonucu uranlan zararlar.) 5- Uzun vadeli borlarn denmesi (Anonim irketlerde hisse senedi verilmek suretiyle tahviller deniyorsa, bu ilem, iletme sermayesini etkilemez.) 6- Sermayenin itfas 7- Tahvillerin, hisse senetlerinin itfas, denecek tazminatlar, sabit deerlerin yenilenmesi iin hususi fonlarn tesisi 8- Yeni sabit deerler satn alnmas veya sabit deerlerin yenilenmesi 9- Maddi olmayan sabit deerler satn alnmas 10- letmenin, sermaye itiraklerinde bulunmas, bal deerlere yatrm yapmas, Yukarda 1 ve 2 ci srada yer alan klar (denecek kar paylarnn bilanolarda ksa vadeli borlar arasnda gsterilmesi artyla) teebbsn net iletme sermayesi

durumunu deitirmez. Bu hallerde teebbsn brt iletme sermayesi azalr, fakat teebbsn ksa vadeli borlar da ayn miktarda azaldndan, net iletme sermayesi tutar deimez. Bu iki halin dnda saylan dier btn kullanl yerleri, net iletme sermayesini de azaltr. Son halde ise, teebbsn iletme sermayesindeki azala karlk sabit ve bal deerlerinde de ayn miktarda bir art olmaktadr; dier bir deyile, bu hallerde, dner deerlerden, sabit deerlere bir transfer sz konusudur.

F- NET LETME SERMAYES NDE DE M TABLOSU 1- Tablonun dzenlenmesinin salad yararlar Gerek iletmenin yneticileri gerek iletmeye kredi veren ahslar ve kurumlar, net iletme sermayesi durumu ve net iletme sermayesinde meydana gelen deiikliklerle yakndan ilgilidir. Net iletme sermayesinde deiiklik tablosu da, bir hesap dnemi iinde, kaynaklarn ve kullanl yerlerini de gstermek suretiyle net iletme sermayesindeki art veya azal aka ortaya koyar. Bu tablonun dzenlenmesinin salad yararlar yle zetlenebilir: a) Bu tablo, dier mali tablolarn cevaplandramad fakat gerek iletmenin yneticileri, gerek iletmeye kredi veren nc ahslar ynnden nemli sorular yantlayarak, dier mali tablolar tamamlar. Bu tablonun yantlayabildii balca sorular yle sralanabilir: (1) Hesap dnemi iinde iletme sermayesindeki deiikliklerin sebepleri nelerdir? (2) letme normal faaliyeti sonucu ne miktar iletme sermayesi yaratmtr? Bu ekilde salanan iletme sermayesi nerelerde kullanlmtr? (3) Sermaye art veya uzun vadeli borlanmalar yolu ile ilgili hesap dneminde ne miktar kaynak salanmtr ve bu kaynaklar ne ekilde kullanlmtr? (4) letme, ilgili hesap dneminde sabit deerlerini satmmdr? Satmsa, bu satlardan elde edilen haslat nedir? (5) Hesap dneminde, dner deerler, sabit deerlerin elde edilmesinde kullanlm mdr?

b) Bu tablo, gemi dnemde teebbsn iletme sermayesini etkileyen faktrleri belirttiinden, iletme sermayesini etkileyen faktrleri belirttiinden, iletme sermayesinin kontrol ve gelecekte kaynaklarn verimli bir ekilde kullanlmas iin yneticilerin elinde faydal bir kaynaktr. c) Yneticiler gelecek yllardaki iletme sermayesi gereksinmesini tahmin ederken bu tablodan yararlanabilirler. u hususu belirtmek gerekir ki, sz konusu tablo, nakit ak (para ak) ve geni anlamda fon akm tablosundan farkldr. Gerekten bu tablo, iletmenin, bir hesap dnem iinde nakit tahsilat ve demelerini gstermedii gibi, nc ahslarla olan ilikilerden doan tm mali olanaklarn ve bunlarn kullanl yerlerini de ortaya koymaz, kapsam itibar ile, nakit ak tablosundan daha geni; fakat fon akm tablosundan daha dardr. 2- Net iletme sermayesinde Deiim Tablosunun Dzenlenmesi Bu tablo, iki blm olarak dzenlenebilir : a) ki blmde, hesap dnemi iinde dner deerler ve ksa vadeli borlardaki art veya azallar ayrntl bir ekilde gsterilerek, net iletme sermayesindeki deiiklik hesaplanr. b) kinci blmde ise, bu deiikliin nedenleri aklanr. Net iletme sermayesindeki deiiklikler tablosunun dzenlenmesi rneklerle aklamadan nce bir teebbsn net iletme sermayesini artran veya azaltan sebepleri zetleyelim: (1) Net iletme sermayesinin balca kaynaklar (a) letmenin faaliyeti sonucu elde edilen net kar ve o hesap dneminde ayrlan amortismanlar, tkenme ve itfa paylar. (b) Sermayenin artrlmas (Sabit deerlerin iletmeye sermaye olarak konulmas yolu ile sermaye artrlyorsa, bu ekilde bir art, net iletme sermayesini etkilemez.)

(c) Uzun vadeli borlanmalar (Hisse senetleri yerine tahvil vermek yolu ile sermayede azal ve buna karlk uzun vadeli borlarda art salanyorsa, bu mali ilem, net iletme sermayesini etkilemez) (d) Vergi iadeleri. (e) sabit deerlerin sat (Sabit deerin, dier bir sabit deerle trampa edilmesi iletme sermayesini artrmaz.) (2) Net iletme sermayesini azaltan balca nedenler (a) letmenin normal faaliyet sonucu zarar etmesi. (b) letmenin olaanst zararlara uramas. (c) Uzun vadeli borlarnn denmesi (Tahvil karl hisse senedi vermek yolu ile uzun vadeli borlar deniyorsa bu ilem, net iletme sermayesini azaltmaz.) (d) Yeni sabit deerlerin elde edilmesi veya sabit deerlerin yenilenmesi (Bir sabit kalemindeki art, dier bir sabit deer kalemindeki azal ile karlanyorsa,bu durum net iletme sermayesini azaltmaz). Net iletme sermayesi deiiklik tablosunun dzenlenmesi iin, karlatrlmal bilanolarn veya kati mizanlarn ve kar datm hakkndaki bilgilerin mevcut olmas gerekir. Net iletme sermayesinde deiim tablosunun dzenlenmesi aadaki rneklerle aklanmtr.

KARILATIRMALI B LANOLARDAN YARARLANILARAK NET LETME SERMAYES NDE DE M TABLOSUNUN DZENLENMES Karlatrmal Bilanolar Bilano kalemleri 1977 AKT F Dner deerler Kasa Serbest Menkul De. Ticari Alacaklar, Net Stoklar Dier Dner Deerler Dner Deerler Toplam Sabit Deerler Binalar ve Makinalar Birikmi Amortismanlar(-) Bina ve Makinalar,Net Arazi Sabit Deerler Toplam Aktif Toplam PAS F Ksa Vadeli Borlar Ticari Borlar Bor Senetleri Dier Ticari Borlar Ksa Vadeli Borlar Top. Uzun Vadeli Borlar Borlar Toplam z Sermaye denmi Sermaye 1.100.000 1.200.000 + 100.000 220.000 300.000 100.000 620.000 400.000 1.020.000 270.000 220.000 110.000 600.000 400.000 1.000.000 20.000 + + 50.000 80.000 10.000 20.000 1.500.000 (750.000) 750.000 250.000 1.000.000 2.315.000 1.500.000 (900.000) 600.000 250.000 850.000 2.415.000 + 150.000 100.000 + 150.000 150.000 200.000 100.000 400.000 500.000 115.000 1.315.000 150.000 125.000 600.000 600.000 90.000 1.565.000 + + + 50.000 25.000 200.000 25.000 250.000 31 Aralk 1978 Art veya Azallar

+ 100.000

Yedek Ake z Sermaye Toplam Pasif Toplam

195.000 1.295.000 2.315.000

215.000 1.415.000 2.415.000

+ + +

20.000 120.000 100.000

NET LETME SERMAYES NDE DE M TABLOSU Aralk 31 Kalemler A- Deiiklikler Dner Deerler Kasa Ticari alacaklar, net. Stoklar Dier dner deerler Dner deerler toplam Ksa Vadeli Borlar Ticari Borlar Bor Senetleri Dier Ksa Vadeli Borlar Ksa vadeli borlar toplam Net iletme sermayesi Net iletme sermayesinde art 405.000 220.000 300.000 100.000 620.000 690.000 270.000 220.000 110.000 600.000 965.000 80.000 405.000 80.000 10.000 60.000 135.000 + 270.000 405.000 50.000 200.000 400.000 500.000 115.000 1.315.000 150.000 125.000 600.000 600.000 90.000 1.565.000 325.000 25.000 200.000 100.000 25.000 75.000 50.000 1977 1978 Net letme Sermayesi Art Azal

Serbest menkul de.(Thvl.) 100.000

B- Kaynaklar ve Kullanl Yerleri Net iletme sermayesinin kaynaklar 1) Hisse senedi ihrac 2) letmenin cari faaliyeti (150.000 Kar + 150.000 Amortisman ) Kaynaklar toplam Net iletme sermayesinin kullanl yerleri Nakden denen temett Net iletme sermayesinde art 130.000 270.000 400.000 100.000 300.000

KARILATIRMALI KAT M ZANLARDAN YARARLANMAK SURET YLE NET LETME SERMAYES NDEK DE M TABLOSUNUN HAZIRLANMASI Karlatrmal Kati Mizanlar 31 Aralk 1977 1978 100.000 120.000 80.000 130.000 80.000 10.000 5.000 20.000 200.000 50.000 50.000 20.000 100.000 965.000 50.000 80.000 105.000 150.000 20.000 15.000 6.000 20.000 400.000 150.000 80.000 20.000 100.000 1.196.000 Art ve Azal

Hesaplar Bor bakiyesi veren hesaplar Kasa Alacak Senetleri Ticari Alacaklar Stoklar Serbest Menkul Deerler Dier Dner Deerler Pein denmi Giderler Demirbalar Binalar Arazi tirakler lk tesis Gid. erefiye Toplam

-50.000 -40.000 +25.000 +20.000 -60.000 + 5.000 +1.000 -+200.000 +100.000 +30.000 ----+231.000

Alacak bakiyesi veren hesaplar Bor senetleri Ticari borlar Tahviller mtiyazl hisse senetleri Adi hisse senetleri Kanuni yedek ake htiyari yedek ake Birikmi amortismanlar Toplam Net iletme sermayesi 80.000 50.000 100.000 100.000 500.000 60.000 25.000 50.000 965.000 395.000 60.000 -20.000 121.000 +71.000 200.000 +100.000 100.000 --500.000 --90.000 +30.000 40.000 +15.000 85.000 +35.000 1.196.000 +231.000 245.000 -150.000

NET LEME SERMAYES DE M TABLOSU A- Net iletme sermayesindeki deiiklik Net iletme sermayesinde azal Dner deerdeki azal Alacak senetleri Serbest menkul kymetler Ksa vadeli borlardaki art

50.000 40.000 60.000

Ticari borlardaki art Azal toplam Net iletme sermayesinde art Dner deerlerde art Ticari alacaklar Stoklar Dier dner deerler Pein denmi giderler Ksa vadeli borlardaki azal Bor senetlerindeki azal Art toplam Net iletme sermayesinde azal B- Kaynaklar Ve Kullanl Yerleri Bina satn alnmas Arazi satn alnmas tirakler denen Temett Kullanl toplam Kaynaklar Tahvil ihrac Teebbsn cari faaliyeti Kar Amortisman Kaynaklarn toplam Net iletme sermayesinde azal

71.000 221.000

25.000 20.000 5.000 1.000 20.000 -71.000 150.000 200.000 100.000 30.000 60.000 390.000 100.000 140.000 105.000 35.000 240.000 150.000

3-Net letme Sermayesinde Deiikliin Yorumu Genel olarak, belirli bir hesap dneminde net iletme sermayesinde art, olumlu olarak yorumlanabilir. Ancak bu konuda shhatli bir yorum ve deerlendirme yapabilmek iin iki faktrn nazara alnmas gerekir. 1) Dner deerlerin yapsnda (kompozisyonunda), likiditesinde deiiklik, 2) Net iletme sermayesindeki artn kaynaklar. Bir iletmenin, para mevcudu, serbest menkul deerleri, alacaklar veya stoklarndaki art nedeniyle iletme sermayesi artabilir. Ancak alacaklarn artmas, alacaklarn tahsilatndaki yavalamadan, stoklardaki art ise, srm glnden, stok devir hznn

azalmasndan ileri gelebilir. Eer iletme sermayesindeki art bu gibi sebepten ileri geliyorsa, bu art teebbsn lehine bir gelime olarak yorumlamamak gerekir. Dier ynden bir firmann iletme sermayesindeki art olmakla beraber dner deerlerin bnyesi daha az likit bir hale gelmi olabilir. Dier bir deyile nakit ve nakit benzerlerinin, dner deerler iindeki nisbi nemi ok azalm; buna karlk stoklarn nemi artm olabilir. Bu nedenle, net iletme sermayesindeki artn teebbsn lehine bir gelime olup olmad konusunda bir deerlendirme yaparken, dner deerlerin yapsna(kompozisyonuna), likiditesine de bakmak gerekir. Art salayan kaynaklara gre de, net iletme sermayesinde deiikliin yorumu, deerlendirilmesi farkl olur. Net iletme sermayesi, teebbsn normal faaliyet sonucu artyorsa, bunu lehe bir gelime olarak yorumlamamak gerekir. Eer iletme sermayesi, uzun vadeli borlanmalar veya sabit deerlerin sat gibi nedenlerle artmsa, bu gelimeyi baar olarak deerlendirmemek gerekir. Bir rnekle, bu grleri aklayalm:

NET LETME SERMAYES NDE DE M TABLOSU letme Sermayesinde Deiiklik Kalemler Dner Deerler Kasa Alacaklar Stok Dner Deerler Toplam Ksa Vadeli Borlar Ticari Borlar Bor Senetleri Ksa Vadeli Borlar Toplam Net letme Sermayesi 530.000 465.000 400.000 650.000 150.000 380.000 100.000 300.000 50.000 80.000 170.000 375.000 450.000 905.000 200.000 350.000 500.000 1.050.000 50.000 30.000 25.000 1977 1978 Art Azal A-Net iletme Sermayesinde deiiklik

Art ve Azallar Toplam Net letme Sermayesinde Art

210.000 210.000

25.000 185.000 210.000

B- Net letme Sermayesinde Deiikliin Kaynaklar lk bakta yukardaki gelime, iletmenin lehine yorumlanabilir. Gerekten, net iletme sermayesi 185.000 TL. artm, cari oran(995.000 / 530.000) 1.88den (1.050.000 / 400.000) 2.63e ykselmitir. Ancak bu gelimenin doru bir ekilde deerlendirilmesinin yaplabilmesi iin, artn kaynaklarnn saptanmas zorunludur. Artn kaynaklarna gre deerlendirme de farkl olacaktr. Net iletme sermayesinde 185.000 TL. lk artn kaynaklar konusunda birbirinden farkl durumu ele alalm. 1- Net iletme sermayesindeki art, normal faaliyet sonucu salanmtr. letme Sermayesi Kaynaklar Kar Amortismanlar Toplam Kullan yerleri denen temett Net iletme sermayesinde art 60.000 185.000 200.000 45.000 245.000

2- letme sermayesindeki art, normal faaliyet sonucu ve sabit deerlerin satndan salanmtr. letme Sermayesi Kaynaklar Kar Amortismanlar Sabit deer sat Toplam Kullanl yerleri denen temett Net deme sermayesinde art 60.000 185.000 55.000 45.000 145.000 245.000

3- letme sermayesindeki art zellikle uzun vadeli borlanmalardan ileri gelmitir.

letme sermayesi kaynaklar Kar Amortismanlar 45.000 Alnan uzun vadeli krediler 200.000 Toplam 245.000 Kullan yerleri denen temett 60.000 Net iletme sermayesinde art 185.000 Grlyor ki her halde de net iletme sermayesindeki art 185.000 TL. dr. Ancak bu artn deerlendirilmesi, birbirinden ok farkl olacaktr. Birinci halde, net iletme sermayesindeki gelime, olumlu bir ekilde yorumlanacaktr. letme, tamamen kendi faaliyet sonucu, iletme sermayesi durumunu kuvvetlendirmitir. kinci halde ise, bu olumlu izlenim ksmen kaybolmaktadr. Geri bu halde de iletme sermayesi artmtr fakat artn nemli bir blm sabit deer satndan salanmtr. nc hal ise, iletmenin mali ynetimi bakmndan tamamen olumsuz karlanmaldr. Kar elde etmeyen bir iletmenin, uzun vadeli bir borlanma yoluyla salad fonlar, ortaklarna temett olarak datmas ok sakncaldr.( Muhasebe kaytlarnda irket, ihtiyari yedek akelerini veya datlmam karlarn azaltmak suretiyle ortaklarn kar pay datm grnecektir. Ancak kar datm iin gerekli fonlar uzun vadeli kredilerle salanm olmaktadr.) leride iletme, kredilerin vadesi geldii zaman, bor demede byk mali skntya decek ve belki deyemeyecektir. rneinde de ortaya koyduu zere, net iletme sermayesindeki artn nedenlerini, kaynaklarn aratrmadan yaplacak bir yorum, ok hatal, noksan olabilmektedir. 4a) letme Sermayesinin Yetersiz Olmas letmenin normal faaliyeti sonucu zarar etmesi i. ii. Sat hacminin, faaliyet giderlerini karlayamayacak derecede yetersiz olmas Rekabet veya ekonomik hayattaki durgunluk sebebi ile sat fiyatlarnn dmesi; fakat fiyat dne kout (paralel) olarak maliyetlerde ve sat giderlerinde bir azalma olmamas. Aada aklanan sebeplerle bir teebbsn iletme sermayesi yetersiz olabilir: Bir iletme aadaki nedenlerle zarar edebilir:

iii. iv. v.

Alacaklarn tahsil edilememesi, alacaklarn byk bir ksmnn pheli alacak veya deersiz alacak mahiyetini almas Maliyetlerde arta karlk sat haslatnda bir gelime olmamas. Sat haslatnda azala karlk maliyetlerin ve faaliyet giderlerinin artm olmas.

b) iletmenin olaanst zararlara uramas. c) hacmi genileyip iletme sermayesi gereksinmesi artt halde, yneticilerin duyulan fonlar temin edememeleri d) letmenin kar datm politikasnn rasyonel olmamas, ar derecede nakden kar datmas e) Ksa vadeli fonlarn, sabit deerlerin finansmannda kullanlmas f) letmenin ynetiminden sorumlu olanlarn vadesi gelen borlar demek iin gereken fonlar zamannda salayamamalar g) Fiyatlarn ykselmesi Fiyatlardaki ykselme dolays ile bir teebbsn iletme sermayesi yetersiz kalabilir. Fiyatlarn ykseldii devrelerde, reel olarak ayn miktarda stok tutma, ayn tutarda kredili sat yapabilmek iin daha fazla iletme sermayesine gereksinme duyar. 5letme Sermayesi Yetersizliini Gidermek in Alabilecek nlemler:

letme sermayesi yetersizlii sorunu ile karlaan firmalar, sorunu zmlemek iin u nlemleri alabilirler: a) Uzun vadeli kaynak salanmas Firma, bankalardan orta ve uzun vadeli kredi alarak veya tahvil kartarak iletme sermayesi durumunu salamlatrabilir.

b) Banklardan, satclardan yeni krediler alnmas Bankalardan, satclardan salanacak ksa vadeli yeni krediler, net iletme sermayesini arttrmamakla birlikte, firma bu ekilde yrtebilmek iin yeni fonlar salam olur. c) Sat fiyatlarnn yeniden ayarlanmas Piyasa koullar elverili olduu takdirde firmalar, sat fiyatlarn ayarlayarak , kaynak giriini arttrabilirler.

d) Alacaklarn devir hznn arttrlmas Firma, pein satlara arlk vererek, kredili satlarda pein orann arttrarak ve / veya vadeyi ksaltarak, alacak devir hzn ykseltebilir, dier bir deyile ortalama tahsilat sresini ksaltabilir. e) Stoklarn azaltlmas ve / veya stok devir hznn arttrlmas Firmaca alnabilecek dier bir nlem, iyi bir stok kontrol ilke stok tutarn azaltmak ve / veya stoklarn devir hzn arttracak politikalar izlemektedir. f) retim kapasitesini etkilemeyecek ekilde sabit ve bal deerlerin azaltlmas. Firma, baz bal deerlerini rnein itiraklerini paraya evirebilir, maddi sabit deerleri ile ilgili olarak sat kiralama ilemlerine giriebilir, dier bir deyile uzun vadeli kiralama koulu ile maddi sabit deerlerini satabilir. g) Ksa vadeli borlarn, konsolide edilmesi, ertelenmesi giriimlerinde bulunulmas. Firma, ksa vadeli borlarn uzun vadeli bor haline dntrerek, vadesi gelmi borlarna erteleterek iletme sermayesi durumu kuvvetlendirebilir. 6- Ar iletme Sermayesinin Nedenleri Bir teebbsn ar derecede iletme sermayesinin olmasn sebepleri yle zetlenebilir: a) b) c) d) letmenin, sabit deerleri elde etmek iin gerekli olandan ok daha fazla z Sabit deerlerin sat ve satlan sabit kymetlerin yerine yenilerinin konulmamas Faaliyet karnn, datlmamas, sabit deer elde edilmesi veya bunlara benzer Amortisman ve tkenme pay ayrlmas yolu ile sabit deerlerin zamanla iletme sermayesi olmas veya uzun vadeli olarak borlanmas.

gayelere tahsis edilmemesi sermayesi haline dnmesi ( ayrlan amortismanlar ve tkenme paylar, sabit kymetlerin yenilenmesinde kullanlmad takdirde, teebbsn iletme sermayesini arttrrlar.) Bir teebbsn ar iletme sermayesine sahip olmas, iletme sermayesinin yetersiz olmas kadar sakncaldr. Gerekten ihtiyacn ok stnde iletme sermayesinin varl, sermayenin devir hzn azaltarak, teebbsn karll zerine olumsuz etki yapar. htiyacn ok stnde iletme sermayesi, kaynaklarn verimli bir ekilde kullanlmadn gsterir. Atl

fonlarn varl iletmeyi muhtemel bir gelirden yoksun brakt gibi, ar derecede kar datlmasn veya rantabl olmayan projelere yatrm yaplmasna da yol aabilir. Ayrca ar derecede iletme sermayesinin varl, maliyetlerin kontrolne verilen nem ve dikkati azaltarak, faaliyetlerin verimini de drebilir. NAK T AKIM TABLOSU A- GENEL Nakit akm (para akm) tablosu, nakit giri ve klarn dier bir deyile iletmenin para tahsilat ve demelerini, kaynaklar ve kullanl yerleri ile birlikte gsterilen tablodur. 1- Gelir tablosu ile nakit tablosu arasndaki farklar Nakit akm tablosu, gelir tablosundan farkldr. Gerekten nakit akm tablosu bir iletmenin nakit tahsilat ve demelerini gerektiren ilemlerini, bunlarn gelir salayan faaliyetlerle olan ilikilerini nazara almadan zetleyen bir tablodur. Nakit giri ve klar bu tablonun konusunu tekil ettii halde, hesap dneminde elde edilen gelir ve yaplan giderler, gelir tablosunu konusunu tekil eder. u hususu belirtmek gerekir ki , bir hesap dnemi zarfnda iletmenin elde ettii kar, o dnem iinde nakit mevcudundaki net art ifade etmez. Bir iletme, belli bir hesap dneminde kar elde ettii halde, nakit mevcudu azalabilir veya zarar ettii halde kasa mevcudu artabilir. Ayrca nakit art o dnem zarfnda elde edilen gelirin altnda veya stnde olabilir. Dier bir deyile, iletmenin gelir salamas ile nakit mevcudun azalp oalmas farkl olaylardr. Gerekten gelir ve nakit akm tablolarnda yer alan kalemler birbirinden farkldr. Gelir tablosunda yer alan baz kalemler, nakit akm tablosunda yer alamad gibi, nakit akm tablosunda yer alan baz kalemler de gelir tablosunda grlmez. rnein, gelir tablosunda yer alan tahakkuk etmi gelirler, tahakkuk etmi giderler, pheli alacaklar karl, amortismanlar gibi kalemler cari nakit hareketini gerektirmez. Buna karlk tahvil, hisse senedi ihrac, sabit kymetlerin alnmas, uzun vadeli borlarn denmesi, tahvillerin, sermayenin itfas gibi ilemler de nakit akm tablosunda yer ald halde, gelir tablosunda gsterilmez. 2- Nakit akm tablosu ile net iletme sermayesinde deiim tablosu arasndaki farklar Nakit akm tablosu, net iletme sermayesinde deiiklikleri gsteren tablodan da farkl olup, kapsam daha dardr. Nitekim, net iletme sermayesinde deiiklik tablosu, belli bir

hesap dnemi iinde iletmenin dner deer ve ksa vadeli borlardaki deiikliklerle net iletme sermayesinin kaynak ve kullanl yerlerini gsterir. Sz konusu tablo, belli bir hesap dneminde iletmenin nakit hareketini ortaya koymaz. Gerekten bir teebbsn, net iletme sermayesi artt halde , nakit mevcudu azalabilir. Veya net iletme sermayesi azald halde nakit mevcudunda art olabilir. Nakit akm tablosu ise, belli bir hesap dnemi iinde iletmenin nakit mevcudunda art ve azallar nedenleri ile gstererek dier mali tablolar tamamlar. Nakit akm tablosu, iletmenin gelecek hesap dnemlerindeki nakit ihtiyacn tahmin, nakit btesinin hazrlanmas iin de bir ara olarak kullanlmaktadr. B- NAK T KAYNAKLARI VE KULLANILI YERLER 1- Nakit Kaynaklar Bir iletmenin balca nakit kaynaklar yle sralanabilir: a) Pein olarak mal ve hizmet sat ( esas mamuller dnda tali mahsul satlar da dahil) b) Alacaklarn tahsili c) Serbest menkul deerlerin ( iletmenin portfynde bulunan hisse senedi ve tahvillerin) nakde evrilmesi. d) letmenin uzun vadeli yatrmlarndan salanan ve nakden tahsil edilen gelirler (irketlerden alnan kar hissesi, gayr menkullerin kiralanmasndan elde edilen geliri, alnan faizler v.b) . e) Alacak senetlerinin kredi kurumlarna iskonto ettirilmesi. f) Sabit deerlerin pein bedelle sat g) kartlan tahvillerin sat h) Nakit olarak alnan krediler i) Sermayenin arttrlmas (arttrlan sermayenin nakden iletmeye konulmas halinde, sermaye art bir nakit kayna tekil eder.) j) letmeye iade edilen vergiler k) Devlete salanan ve iletmeye nakit girii douran sbvansiyonlar. 2- Nakit Mevcudunun Balca Kullan Yerleri

Bir iletmenin nakit mevcudunu azaltan sebepler, dier bir deyile nakit olanaklarnn kullanl yerleri, ana grupta toplanabilir: a) letmenin cari faaliyeti b) ktisadi varlklar elde edilmesi ( Aktif deerler iktisab) c) Mali ilemler. i. letmenin cari faaliyetleri (1) Pein olarak mal, hammadde ve malzeme al (2) i cretlerinin nakden denmesi (3) Faaliyet giderlerinin denmesi (Nakden denen sat ve genel giderler) (4) Faiz giderlerinin nakden denmesi (5) Ksa vadeli borlarn nakden denmesi (6) Vergilerin denmesi (7) Nakden kar datm (8) Nakit kn gerektiren olaanst zararlar ii. ktisadi varlklar elde edilmesi

(1) Sabit deerlerin pein bedelle satn alnmas (2) Sabit deerlerin iktisadi deerini devaml olarak arttran ve nakden denen giderler (3) letmenin ksa vadeli nakit fazlasn deerlendirmek amacyla yapt ksa vadeli yatrmlar (tahvil, hisse senedi satn alnmas) (4) Baka firmalara sermaye itirakinde bulunulmas (Sermaye taahtlerinin nakden denmesi kouluyla) iii. Mali ilemler (1) Tahvillerin itfas (2) Dier uzun vadeli borlarn nakden denmesi (3) Sermayenin azaltlmas (iletmeden nakit olarak sermayenin ekilmesi)

3-

letmenin Nakit Giri ve kn Gerektirmeyen Balca lemleri

Nakit akm tablosu dzenlenirken, para kullanlmasn gerektirmeyen veya iletmeye nakit girii salamayan ilemlerin elenmesi gerekir. Nakit giri veya kn gerektirmeyen ilemlerin balcalar aada saylmtr. a) Amortisman, tkenme, itfa paylar ayrlmas b) Stoklar ve menkul kymetler iin deer d karlklar ayrlmas c) Alacaklarn deersiz hale gelmesi d) Datlmam, iletme bnyesinde braklm karlarn belli amalara tahsisi e) Sabit kymetlerin yeniden deerlendirilmesi f) Kullanlmaz hale gemli sabit kymetlerin, amorti edilmemi bakiye kymetlerinin zarar olarak kayd g) Uranlan hasar sebebi ile sabit deerlerin defter kymetindeki azallar h) Tahvillerin, hisse senedi verilmesi suretiyle denmesi( konvertibl tahvillerin hisse senedine dntrlmesi) i) letmenin bilanonun dzenlendii tarihte hukuken var olan fakat miktar kesin olarak tespit edilemeyen ykmllkleri iin karlk ayrlmas. j) Senede bal bor ve alacaklarn bilano gnndeki deerlerin indirgenmesi (Alacak ve bor senedinin reeskontu) k) letmeden alacakl olanlarn iletmeye ortak olmas l) letmenin portfynde bulunan menkul deerlerin borsa rayici ile deerlendirilmesi. Bu saylanlarn dnda, tahakkuk etmi gelir ve giderler, bir nakit hareketi dourmadndan, nakit akm tablosu dzenlenirken, tahakkuk etmi gelir ve giderlerin de elemine edilmesi gerekir. C- NAK T AKIMI TABLOSUNUN HAZIRLANMASI Bir iletmenin nakit akm tablosunun hazrlanabilmesi iin, 1) Karlatrmal bilanolarn, 2) lgili hesap dnemi ait gelir tablosunun, 3) Kar datmnn, 4) lgili hesap dneminde nakit hareketini gerektirmeyen ilemlerin, bilinmesi gerekir. Nakit akm tablosunun nasl hazrlanaca rnek yardm ile aklanmtr.

Nakit tablosunun hazrlanabilmesi iin gerekli, karlatrmal bilanolar, gelir tablosu ve datlmam kar tablosu aada gsterilmitir. Karlatrmal bilanolar, gelir tablosu ve datlmam karlar tablosunda yer alan bilgilerden yararlanarak iletmenin nakit akm tablosunu dzenleyebilmek iin, nce bu tablonun dzenlenmesini kolaylatracak, buna olanak verecek bir mizann hazrlanmas gerekir. Nakit akm tablosunun dzenlenebilmesi iin gerekli mizan aada aklanan ekilde hazrlanabilir: 1) Bilano kalemlerindeki art ve eksililer, ayr birer bor ve alacak stunlar kullanlmak suretiyle gsterilir. Bor stununa, aktiflerdeki art ile borlar ve sermaye kalemlerindeki azallar kaydedilir. Buna karlk, alacak stununa, borlar ve sermaye kalemlerindeki artlar ve aktiflerdeki azallar kaydedilir. Gelir tablosunda yer alan kalemler de bor veya alacak bakiyesi vermelerine gre, ilgili stunlarda gsterilir. 2) Bilano kalemlerindeki art veya azallar analize tabi tutularak, gelir tablosu incelenerek, nakit giri ve kn gerektirmeyen ilemler saptanr.

KARILATIRMALI B LANOLAR 31 Aralk 1977 AKT F Dner deerler Kasa +30.000 Ticari alacaklar +50.000 pheli alacaklar karl (-) (+1.000) Alacaklar, net +49.000 Tahakkuk etmi gelirler 2.000 Stoklar +30.000 Pein denmi giderler +2.000 Dner deerler toplam +113.000 Sabit deerler Bina, arazi,makine ve demirbalar Birikmi amortismanlar(-) (+30.000) Maddi sabit deerler, net 30.000 Aktif toplam +83.000 PAS F Ksa vadeli borlar Ticari borlar 10.000 Tahakkuk etmi giderler +3.000 50.000 150.000 (4.000) 146.000 5.000 220.000 5.000 426.000 80.000 200.000 (5.000) 195.000 7.000 250.000 7.000 539.000 + 1978 Art veya Azal

600.000 (60.000) 540.000 966.000

600.000 (90.000) 510.000 1.049.000 -

-----

110.000 4.000

100.000 7.000

Ksa vadeli borlar topl. 7.000 Uzun vadeli borlar Borlar toplam 7.000 z sermaye denmi sermaye Yedek akeler +90.000 z sermaye toplam +90.000 Pasif toplam +83.000

114.000 50.000 164.000 700.000 102.000 802.000 966.000

107.000 50.000 157.000 700.000 192.000 892.000 1.049.000

-----

1978 YILI GEL R TABLOSU Satlar, Net Satlan mal maliyeti 1.1.1978 tarihinde stok 1978 ylnda allar 31.12.1978 tarihinde stok(-) Satlan mal maliyeti Brt sat kar Faaliyet giderleri Genel idare giderleri Amortismanlar Personel giderleri Bro giderleri Dier genel giderler Genel idare giderleri toplam Sat giderleri Reklam giderleri Datm giderleri Amortismanlar (sat ksm iin) Dier sat giderleri Sat giderleri toplam pheli alacaklar karl Faaliyet giderleri toplam Faaliyet kar Faaliyet d gelirler Kira geliri Toplam 780.000 220.000 530.000 750.000 (250.000) 500.000 280.000

25.000 40.000 10.000 24.000 99.000

12.000 18.000 5.000 15.000 50.000 1.000 150.000 130.000 10.000 140.000

Faaliyet d giderler denen faizler Dier giderler Deersiz alacaklar Faaliyet d giderler toplam Kar

5.000 5.000 5.000 15.000 125.000

DAITILMAMI KARLAR TABLOSU Dnem banda datlmam karlar toplam 1978 ylnda elde edilen net kar toplam Nakden datlan kar hissesi (-) Hesap dnemi sonunda datlmam karlar Toplam 192.000 102.000 125.000 227.000 (35.000)

3) lgili stunda gerekli dzeltmeler yaplarak, nakit harekatn gerektirmeyen ilemlerin etkileri ortadan kaldrlr. Dzeltmeler yapldktan sonraki bakiyeler, nakit giri ve kn douran ilemleri gsterir. 4) Gerekli dzeltmeler yapldktan sonra mizann son stununda, nakit kaynaklar ve nakit mevcudunun kullanl yerleri gsterilir. Aktiflerdeki artlar (kasa hari), bor ve sermaye kalemlerindeki azallar ve bor bakiyesi veren gelir tablosu kalemleri, nakit mevcudunun kullanl yerlerini ; buna karlk aktiflerdeki azallar, bor ve sermaye kalemlerindeki artlar ve alacak bakiyesi veren gelir tablosu kalemleri, nakit kaynaklarn gsterirler. Yukarda verilen aklamalarn n altnda hazrlanan mizan aada gsterilmitir. Mizanda yer alan dzeltmelerle ilgili aklamalar: (a) Deersiz alacaklar : 5000 TL. 1978 ylnda 5000 TL. tutarndaki alacak, eersiz hale gelmi ve iletme, bu mebla, gelir tablosunun faaliyet d giderler blmnde gsterilmitir. Alacaklarn bir ksmnn deersiz hale gelmesi ve bunlarn ticari alacaklardan indirilmesi, bir nakit hareketini, teebbsten nakit kn gerektirmez. Nakit akm tablosu dzenlenirken, nakit harekatn gerektirmeyen bu ilemin dzeltilmesi gerekir.

Alacaklar, deersiz alacak mahiyetini aldklar zaman defterlerde yaplan kayt yledir. / Faaliyet D Giderler H. Deersiz Alacaklar H. Ticari Alacaklar H. Deersiz Alacaklarn zarar yazlmas / Mizann dzeltme ksmnda, nakit hareketini gerektirmeyen bu ilem iin ters kayt yaplr. (b) pheli alacaklar karl : 1000 TL. 1978 ylnda iletmenin ayrm olduu pheli alacaklar karlnda 1.000 TL.lk bir art grlmektedir. pheli alacaklar karl ayrlmas, iletmeden bir nakit kn gerektirmez. Nakit hareketini gerektirmeyen bu ilem, mizann dzeltme blmnde elemine edilmitir. ( c ) 1978 ylnda ayrlan amortismanlar: 30.000 TL. Amortisman ayrlmas bir nakit kn gerektirmez. Dier bir ifade ile amortisman, iletmenin nakden demeyi gerektirmeyen bir gideridir. Bu nedenle nakit akm tablosu dzenlenirken, ayrlan amortismanlarn bu niteliinin nazara alnmas gerekir. (c) Tahakkuk etmi gelirlerde art: 2.000 TL. 1978 ylnda iletme, kiraya vermi olduu gayri menkulleri dolaysiyle 10.000 TL tutarnda kira almtr. Ancak bunun 8.000 lirasn nakden tahsil etmi, 2.000 liras alacak olarak kalmtr. Tahakkuk etmi gelirdeki art, kirann tamamnn nakden tahsil edilmediini gstermektedir; dier bir deyile, kira gelirinin 2.000 liras, para olarak iletmenin kasasna girmemitir. Mizann dzeltme blmnde, nakit harekatn gerektirmeyen bu tahakkuk etmi gelirlerdeki artn elenmesi gerekir. 5000 5000

Kira Tahakkuk etmi kiralardaki art(-) Nakden tahsil edilen kira geliri

10.000 2.000 8.000 3.000 TL.

(e) Tahakkuk etmi giderlerdeki art :

1978 ylnda iletmenin personel gideri 40.000 lira olup,bunun 37.000 liras nakden denmitir. Tahakkuk etmi giderlerdeki 3.000 liralk art, tahakkuk etmi cretlerden 3.000 liralk ksmn, bilanonun dzenledii tarihe kadar nakden denmediini gstermektedir. Personel giderleri 1978 ylnda nakden denen cret 40.000 37.000 TL.

Tahakkuk etmi giderlerdeki ar (-) (3.000)

Tahakkuk etmi olmakla beraber hesap dnemi sonuna kadar denmemi olan 3.000 TL. tutarndaki personel gideri, o tarihe kadar iletmeden bir nakit kn gerektirmediinden, nakit akm tablosu dzenlenirken nazara alnmas gerekir. (f) Alacaklardaki art : 55.000 TL. Ticari alacaklardaki art, hesap dnemi sonuna kadar sat bedellerinin tamamnn tahsil edilemediini gstermektedir. Hesap dnemi sonuna kadar nakden tahsil edilen sat bedelinin hesap tarz aada gsterilmitir. Hesap dnemindeki satlar tutar Hesap dnemi bandaki ticari alacaklar tutar Hesap dnemi sonundaki ticari alacaklar tutar (-) Deersiz alacaklar (-) Satlar dolays ile hesap Dneminde nakden tahsil edilen mebla 725.000 (200.000) ( 5.000) (+) 150.000 930.000 780.000

rnek IX- 1deki iletme, hesap dneminde 780.000 liralk sat yapm fakat sat bedellerinin ancak 725.000 lirasn tahsil etmitir. Bakiye 55.000 TL. iletmenin mterilerinden olan alacan arttrmtr. Dier bir ifade ile, sat bedelinin 55.000 liralk ksm, nakit olarak iletmenin kasasna girmemitir. Nakit akm tablosu dzenlenirken, bu durumun nazara alnmas gerekir. Bir ilemenin cari veya gemi hesap dnemindeki satlarndan salad nakit miktar, aadaki ekillerde hesap edilebilir: Nakden tahsil edilen sat tutar = Hesap dnemindeki satlar Ticari alacaklardaki art Veya Nakden tahsil edilen sat tutar = Hesap dnemindeki satlar + Ticari alacaklardaki azal (g) Stoklardaki art : 30.000 TL. Ancak mal allar iin yaplan demeler, s,iletmeden bir nakit kn gerektirir. Bunun dnda, stoklardaki deiiklik, iletmenin nakit durumunu etkilemez. Bu nedenle nakit akm tablosu dzenlenirken nakit kn gerektirmeyen stok artnn nazara alnmas zorunludur. Mizanda, bilanoda gsterilen stok art ile, gelir tablosunda, satlan mal maliyetini tespit iin gsterilen stok art birbirini gtrmtr. zetlersek, hesap dneminde mal allar iin yaplan nakit demeler, bir iletmenin nakit mevcudunu azaltr. Bunun dnda stoklardaki deiikliin, iletmenin nakit mevcudu zerinde bir etkisi yoktur. (h) Ticari borlardaki azal: 10.000 TL. letme, ilgili hesap dneminde satclara, hesap tarz aada gsterildii zere 540.000 TL. tutarnda nakden deme yaplmtr. 1.1.1978 tarihinde ticari borlar toplam Hesap dneminde mal allar 110.000 (+) 530.000 640.000

Hesap dnemi sonundaki ticari borlar (-) (100.000) Hesap dneminde satclara denen 540.000 TL.

rnekteki iletme, cari ve gemi hesap dneminde ald mallar iin satclara 540.000 TL. tutarnda bir deme yaplmtr. letmenin 1978 ylndaki mal allar 530.000 TL olmakla beraber gemi dnemde mal allar nedeniyle satclara olan borcu bu dnemde 10.000 TL. azaldndan iletmeden nakit k 540.000 TLdr. Hesap dneminde mal allar iin yaplan nakit demeler aadaki ekillerde hesaplanabilir: Cari veya gemi hesap dnemlerindeki mal allar iin nakden yaplan deme = Mal al bedeli + Ticari borlardaki azal veya Cari veya gemi hesap dnemlerindeki mal allar iin nakden yaplan deme = Mal al bedeli Ticari borlardaki art rnek : IX -1 NAK T AKIM TABLOSU (TL) Nakit kaynaklar Satlar Alacaklardaki art (-) Satlar dolaysyla nakit tahsilat Kira geliri Tahsil edilmemi kira (-) Nakden tahsil edilen kira Nakit kaynaklar toplam 10.000 (2.000) 8.000 733.000 725.000 780.000 (55.000)

Kaynaklarn kullanl Mal allar denen ticari borlar Nakden denen genel idare giderleri Personel giderleri Bro giderleri Dier genel giderleri Nakden denen sat giderleri Reklam giderleri Datm giderleri Dier sat giderleri letmenin nakden denen dier giderleri Pein denmi giderler Nakden denen kar hissesi Kullanlan nakit kaynaklar toplam Nakit art 10.000 2.000 35.000 (-) 703.000 30.000 12.000 18.000 15.000 37.000 10.000 24.000 45.000 530.000 10.000 71.000

rnek: IX.1d NAK T AKIMI TABLOSU N HAZIRLANAN M ZAN Bilano ve Gelir Tablosu Kalemleri Kasa Ticari alacaklar Stoklar Tahakkuk etmi gelirler Ticari borlar Tahakkuk etmi giderler pheli alacaklar Birikmi amortismanlar denen kar hissesi Sat ,net Stoklar Mal allar , net Net deiiklik Bor Alacak 30.000 50.000 30.000 2.000 10.000 3.000 1.000 30.000 35.000 220.000 530.000 780.000 250.000 55.000 (f) 30.000 (g) 10.000 (h) 25.000 (c ) 3.000 (e) 1.000 (b) 12.000 18.000 5.000 (c) 15.000 10.000 5.000 5.000 5.000 2.000 1.074.000 1.074.000 136.000 2.000 (d) 5.000 (a) 2.000 136.000 733.000 703.000 30.000 8.000 5.000 5.000 725.000 540.000 30.000 10.000 24.000 Dzeltmeler Bor Alacak 5.000 (a) 55.000 (f) 30.000 (g) 2.000 (d) 10.000 (h) Nakit Art Nakit Azal

3.000 (e) 1.000 (b) 30.000 (c) 35.000

Amortismanlar (genel) 25.000 Personel giderleri 40.000 Bro giderleri 10.000 Dier genel giderler 24.000 pheli alacak karl 1.000 Reklam giderleri 12.000 Datm giderleri 18.000 Amortismanlar (sat ksm iin) 5.000 Dier sat giderleri Alnan kiralar denen faizler Dier arazi giderleri Deersiz alacaklar Pein denmi giderler TOPLAM Nakit art 15.000

FON AKIM TABLOSU A- GENEL Fon terimi , tatbikatta genellikle farl anlamda kullanlmaktadr: 1- Fon terimi, nakit ve nakit benzerleri anlamnda kullanlmaktadr. 2- Fon terimi ile, net iletme sermayesi kastedilmektedir. 3- Fon terimi, en geni anlam ile, bir iletmenin nc ahslarla olan ilikilerinden doan tm mali olanaklar ifade etmektir. Bu blmde fon terimi, en geni analm ile bir iletmenin nc ahslarla olan ilikilerinden doan btn mali olanaklarn ifade etmek iin kullanlmaktadr. Bu anlamda fon akm tablosunun kapsam, nakit (para) akm ve net ileme sermayesinde deiim tablosundan daha genitir. Gerekten bu tablo, net iletme sermayesinde deiiklik dnda iletmenin mali durumundaki dier btn deiiklikleri de ortaya koyar. Net iletme sermayesinde deiiklik tablosu, yalnz dner deerler ve ksa vadeli borlardaki gelimeleri gsterdii halde, fon akm tablosu, cari olmayan hesaplarda art ve azal douran ilemleri de kapsar. rnein bir sabit deerin, dier bir sabit deerler trampas, hisse senedi vermek yolu ile uzun vadeli borlarn denmesi (kovertibl tahvillerin hisse senetleriyle deitirilmesi), iletmeye, sabit deer eklinde sermaye konmas gibi ilemler net iletme sermayesi durumunu etkilemedii halde fon akm tablosunda yer alr. Fon akm tablosu, belirli bir dnem iinde iletmenin salad mali kaynaklar ve bunlar kullanl yerlerini gstermek suretiyle, iletmenin sz konusu dnemdeki mali ilerini zetler. Amac, dier mali tablolarda grlmeyen fon akmn ortaya koyarak, gerek faaliyet sonucu yaratlan, gerek ek finansman eklinde elde edilen mali imkanlarla neler yapldn, kaynaklarn nerelerde tahsis edildiini aka belirtmektir. Bu nitelii ile fon akm tablosu, mali bilgilerin yorumunu kolaylatran ve gelecee ait fon gereksinmesi tahminlerine olanak hazrlayan faydal bir aratr. B- FON KAYNAKLARI VE KULLANI YERLER 1- Fon Kaynaklar

Fon kaynaklar drt grupta toplanabilir. a) letmenin faaliyeti sonucu yaratlan kaynaklar letmenin belli bir dnem iinde yaratt mali kaynak yalnz elde ettii kardan olumaz. Kara, o hesap dneminde ayrlan amortismanlar, tkenme paylar, itfa paylar (aktifletirilmi uzun vadeli giderlerin, itfa paylar da dahil) eklenmelidir. Gerekten bu saylan giderler o hesap dneminin karnn etkiledikleri halde iletmeden herhangi bir fon kn gerektirmez. Buna karlk, gelecek yllara ait gelirlere, o hesap dnemine isabet eden hissesi de, dnem karn arttrd halde, o dnemde iletmeye mali imkan salamaz. Bu nedenle, dnem karn arttrd halde, iletmeye kaynak salamayan kalemlerin dzeltilmesi, fon akm tablosu dzenlenirken, bunlarn dnem karndan indirilmesi gerekir. rnein gemi yllarda elde edilen tahvil emisyon (ihra) primlerinin itfas, o dnem karn olumlu bir ekilde etkiledii halde sz konusu dnemde iletmeye yeni bir mali olanak salamaz. b) letmenin aktif deerinde azallar lemenin iktisadi varlklarnda azallar, o dnemde iletmeye kullanlabilir bir mali olanak salar. c) letmenin borlarnda artlar letme, borlanma, yabanc kaynak salama, yolu ile kullanlabilir mali olanaklarn arttrabilir. d) letmenin denmi sermayesinde art 2- Fon Kullanl Yerleri Fon kullanl yerleri de , fon kaynaklarna kout olarak alt grupta toplanabilir.

i.

Kar zerinde denen vergiler

Kaynaklar arasnda vergiden nceki kar gsterildii takdirde, kar zerinden denen vergilere (Gelir veya Kurumlar, Mali Denge Vergileri, Gelir vergisi stopaj) kullanm yerleri arasnda verilmelidir. lkemizde kar zerinden alnan vergilerin fiilen denmesi ile, karn elde edilmesi arasnda zaman aral olduundan, bu tr vergiler gelirin elde edilmesini izleyen ylda dendiklerinden, fon akm tablosu dzenlenirken, vergiden nceki kara, kaynaklar arasnda yer verilmesi; buna karn o yl, bir nceki yln kar zerinden fiilen

denen vergilerin de kulanm yerleri arasnda gsterilmesi daha doru bir uygulama olarak grlmektedir. ii. denen kar paylar lkemizde, bir hesap dneminde elde edilen karla ilgili kar datm da genellikle o yl izleyen hesap dneminde yaplmaktadr. iii. Faaliyet sonucu firmann mali kaynaklarnda azal Firmann zarar etmesi, her zaman iin firmann mali kaynaklarnda net bir azal dourmaz. Firmann belli bir hesap dneminde zarar etmesine ramen, o dnemde ayrm olduu amortisman, tkenme ve itfa paylar, zarar tutarndan daha fazla ise, firma faaliyeti sonucu kaynak yaratm demektir. Zarar tutar, firmadan nakit k gerektirmeyen giderleri ayorsa, ancak bu durumda, faaliyet sonucu firmann mali kaynaklarnda bir azal sz konusudur. iv. Firmann aktif deerlerinde artlar Firmalar saladklar mali olanaklar, yeni iktisadi varlklarn, aktif deerlerin elde edilmesinde kullanabilirler. Aktif deerlerde art, nemli bir kaynak kullanm yeridir. Kaynak kullanm yerleri belirlenirken, sabit deerlerdeki brt art dikkate alnmaldr. lgili hesap dneminde ayrlan amortismanlara kaynaklar arsnda yer verildiine gre, sabit deerlerdeki brt art kullanm yerleri arasnda gsterilmelidir. v. Firmann borlarnda azal Firma salam olduu kaynaklar , ksa ve uzun vadeli borlarn denmesine kullanabilir. Bu nedenle bor denmesi fon kullanm yerleri arasnda yer almaktadr. vi. Sermayede azal mtiyazl sermaye irketlerinde, sermayenin itfas sz konusu olabilecei gibi,tek sahipli firmalarda, ortaklklarda, ahs irketlerinde firma sahip veya sahipleri, ilgili hesap dneminde iletmeden iktisadi deerler ekmek yoluyla da sermayeyi azaltabilirler. C- FON AKIM TABLOSUNUN DZENLENMES Fon akm tablosunun dzenlenebilmesi iin aadaki bilgilerin varl gereklidir. i) Hesap dnemine ait gelir tablosu Gelir tablosunun, firmann ilgili hesap dneminde normal faaliyet sonucu yaratt mali kaynaklar, dier bir deyile elde ettii kar ve nakit kn gerektirmeyen giderlerini aka gstermesi gerekir.

ii) Dnem ba ve dnem sonu bilanolar Dnem ba ve dnem sonu bilanolarna dayanlarak aktif ve pasif kalemlerdeki deimeler, art veya azallar saptanabilir. iii) Geen hesap dnemine ait kar datm ile ilgili bilgiler Fon akm tablosu dzenlenirken ilgili hesap dneminde denen vergiler ( Gelir veya Kurumlar ve Mali Denge Vergileri, Datlm Kurum Kazanc zerinde Gelir Vergisi Kesintisi) ile ortaklara datlan kar paylarnn bilinmesi gereklidir. Fon akm tablosu dzenlenirken, yukarda deinilen ift sayma yol aabilecek hususlarn ayklanmas gerekir. rnein, dnem karna fon kaynaklar arasnda yer verildii halde, kardan yedek akelere yaplan ilavelerin de fon kaynaklar arasnda gsterilmesi; yine o hesap dneminde ayrlan amortismanlar (itfa ve tkenme paylar dahil) fon kayna olarak nazara alnmakla beraber, sabit deerlerdeki sadece net artn kullanm yerlerine eklenmesi ift sayma yol aan ilemlerdir. Trkiye koullar gz nnde tutularak fon akm tablosu iin yle bir form nerilebilir: FON AKIM TABLOSU FORMU 1. Kaynaklar: a) Faaliyet Sonucu Yaratlan Kaynaklar I. Dnem Kar (Vergiden nce) II.Hesap Dneminde Ayrlan Amortismanlar b) Aktif Deerlerde Azal I. Dner Deerlerde Azallar (Kasa ve Bankalarda Azal Hari) II. Sabit Deerlerde Azallar c) Borlarda Art I. Ksa Vadeli Borlarda Art II. Uzun Vadeli Borlarda Art d) Sermaye Art e) Dier Kaynaklar Kaynaklar Toplam

2. Kulanm Yerleri: a) Varsa Dnem zarar b) Gelir zerinden denen Vergiler c) denen Kar Paylar d) Aktif Deerlerde Art 1) Dner Deerlerde Art (Kasa ve Bankalardaki Art Hari) 2) Sabit Deerlerde At e) Borlarda Azal 1) Ksa vadeli Borlarda Azal 2) Uzun Vadeli Borlarda Azal f) Sermaye Azaltlmas ( Firma sahip veya sahiplerinin firmadan ektikleri deerler dahil) Kullanm Yerleri Toplam 3. Kasa ve Bankalardaki Deiim ( + veya - ) TOPLAM Kasa ve bankalardaki azal kaynaklar arasnda, buna karn sz konusu kalemdeki art kullanm yerleri arasnda da gsterilebilir. Bu taktirde Kasa ve Bankalardaki Deiim tabloda ayr bir blm olarak yer almaz. Fon akm tablosunun ne ekilde dzenlenebilecei rnek X-1 ile aklanmtr. rnek X-1a KARILATIRMALI B LANOLAR Bilano Kalemleri AKT F Dner deerler Kasa ve bankalar Devlet tahvilleri Alacaklar Stoklar Dner deerler topl. Sabit deerler Maddi sabit deerler Birikmi amortismanlar(-) Maddi sabit deerler, net lk tesis giderleri Birikmi itfa paylar(-) lk tesis giderleri, net Sabit deerler toplam 31.12.1977 31.12.1978 Kaynak (bin TL.) Kullanm

800 600 8.000 16.200 25.600 32.000 (9.600) 22.400 2.000 (800) 1.200 23.600

1.000 -12.000 24.600 37.600 50.000 (13.600) 36.400 2.000 (1.200) 800 37.200

200 600 4.000 8.400 18.000 4.000 --400 ---

Yukarda belirtildii gibi bir firmann aktifi dier bir deyile iktisadi varlklar fon kullanmn; buna karn borlarn ve z sermayesi de fon kaynaklarn oluturur. Buna gre, aktif kalemlerdeki azal ile pasif kalemlerdeki art fon kaynaklarn; aktif kalemlerdeki art ile pasif kalemlerdeki azal da fon kullanm yerlerini belirler. Bir firmann fon kaynaklar ve kullanm yerleri ematik olarak yle gsterilebilir:

Kaynaklar 1. Aktif deerlerde azal 2. Pasif deerlerde art

Kullanm Yerleri 1. Aktif deerlerde art 2. pasif deerlerde azal

Fon akm tablosu dzenlenirken ift saymlardan kanmak gerekir. rnein, ayrlan amortismanlar kaynaklar arasnda gsterildiinden, sabit deerlerdeki brt arta fon kullanmlar arasnda yer verilmelidir. Geen dnem karndan yedek akelere eklenen ksm, ikinci kez kaynak olarak hesaba katlmamaldr. FON AKIM TABLOSU (Bin TL)

I.. Kaynaklar: a) Faaliyet Sonucu Yaratlan Kaynak Dnem Kar Dnem inde Ayrlan Amortismanlar tfa Paylar b) Aktif Deerlerde Azal Devlet Tahvilleri c) Borlarda Art Banka Kredileri Ticari Borlar Dier Ksa Vadeli Borlar Tahviller Dier Uzun Vadeli Borlar d) Sermaye Art Kaynaklar Toplam 34.900 8.000 2.400 800 15.000 800 600 27.000 2.900 4.000 400 600 7.300

II. Kullanm Yerleri a) 1977 Kar zerinden denen vergiler b) denen Kar Pay c) Aktif Deerlerde Art Kasa ve Bankalar Alacaklar Stoklar Maddi Sabit Deerler d) Borlarda Azal Bor Senetleri denecek Giderler Kullanm Yerleri Toplam 2.000 800 34.900 200 4.000 8.400 18.000 2.800 30.600 1.500

D FON AKIM TABLOSUNUN ANAL Z

Bir firmann fon akm tablosu analiz edilirken, ilgili hesap dneminde firmann salad kaynaklarn tm yz kabul edilerek her bir fon kaynann toplam iindeki greli yeri saptanr. Yine ayn ekilde kullanm yerlerinin tm yz kabul edilerek her bir kullanm yerinin toplam iindeki greli pay saptanr. Bu ekilde fon akm tablosunu yzdelerle ifade etmek her bir fon kaynan ve kullanm yerini gze arpc bir ekilde ortaya koymak ve ayn firmaya ait birbirini izleyen hesap dnemlerine ait fon akm tablolarn anlamal bir ekilde karlatrmak, hatta fon aklar ynnden, firmalar aras mukayeseler yapmak olana elde edilir. rnek X- 1de yer alan fon akm tablosu, yzde olarak yle gsterilebilir. Fon akm tablosunun yukardaki ekilde dzenlenmesi ile ilgili firmann hesap dneminde, fonlarn % 20.9nu kar ve ayrlan amortisman ve itfa paylar olarak faaliyeti sonucu yaratt, % 77.4n borlanma yoluyla saladn,ksa vadeli borlardaki artn paynn % 35.4 olduu ve fonlarn ancak %1.7sini aktif deerlerinin azaltlmas yoluyla elde ettiini ortaya koymaktadr. Dier yandan, salanan fonlarn %4.3 nn vergi demede, %8nin borlar azaltmada, %87.7sinin ise aktiflere yaplan yatrmlarda kullanldn ve fon kullanlmasnn %36.1nin dner deerlerdeki artn, %41.6snn sabit deerlerdeki artn oluturduunu gstermektedir. Bir firmann fon akm tablosu analiz edilirken zellikle kaynaklarla, bunlarn kullanm yerleri arasnda uygunluk bulunup bulunmad zerinde nemle durulmaldr. Uygunluk terimi ile, salana fonlarn, finansmannda kullanldklar aktif deerlerin nitelii ile tutarl ve sre asndan uyum iinde bulunmas kastedilmektedir. Daha ak deyile finansmanda uygunluk ilkesi, firmann sabit deerlerinin uzun veya devaml kaynaklarla; buna karlk dner deerlerin devamllk gstermeyen blmn ksa vadeli kaynaklarla finanse etmesi gerei eklinde ifade edilebilir. Sabit deerlerin ve dner deerlerin devamllk gsteren blmnn, uzun vadeli kaynaklarla finanse edilmesi gerei, sz konusu deerlerin salayaca nakit ak ile ilgilidir. Sabit deerlerin, ksa sreli kaynaklarla karlanmas, bu deerlerin nakit girii yaratmadan, ksa vadeli kaynaklarn geri denmesi zorunluluu gibi finansman asndan sakncal bir durum yaratr. Gerekten , sabit deerlere yaplan yatrmlar daha firmann nakit yaratma kapasitesini geniletmeden, firmann bu yatrmlarn finansmannda kulland yabac kaynaklar geri demek zorunda kalmas, firma mali ynden nemli sorunlarla kar karya brakabilir.

Dner deerlerin geici olarak art gsteren blmnn ise esnek ksa vadeli yabanc kaynaklarla finanse edilmesi daha uygundur. Stoklar ve alacaklardaki geici artlar, ksa vadeli kaynaklarla karland takdirde, sz edilen deerlerdeki daral, dier bir deyile stok ve alacaklarn paraya evrilmesi, firmaya geri deme konusunda gerekli fonlar salar. Dner deerlerdeki geici artlar, uzun vadeli yabanc kaynaklarla veya z kaynaklarla karland takdirde bu tr finansman emniyetli olmakla beraber, firmann karll zerinde olumsuz etki yapabilir. Firma, belirli mevsimlerde atl kalabilecek fonlarna deerlendirmek gereksinimini duyacak, ou kez elinde bir sre atl olarak kalabilecek fonlar, greli olarak geliri dk geici yatrmlarla (Devlet tahvili, hazine plasman bonosu alnmas gibi) kullanacaktr. Fonlarn, greli olarak verimi az alanlarda kullanlmas, firmann karll zerinde olumsuz etki yapacaktr. Fon tablosu analiz edilirken analistin zellikle, firmann finansmanda uygunluk olarak nitelendirdiimiz ilkeye uygun hareket edip etmedii, dier ifadeyle kaynaklarn firmada kal sresi ile bunlarn tahsis edildii kullanm alanlar arasnda bir denge kurulmad zerinde durmas gerekir. Fon akm tablosu, belirli bir hesap dnemi iinde cereyan eden tm ilemleri ve fon akmlarn gstermez; ancak dnem iinde meydana gelen net deimeleri ortaya koyar. Firma, byk bir olaslkla sz konusu dnem iinde eitli kaynaklardan ksa vadeli fonlar salam ve bunlar yine bu dnemde demitir. Bu gibi ilemler, kukusuz, yukarda aklanan ekilde dzenlenecek bir fon akm tablosuna yansmaz. zetlenirse fon akm tablosu, bilano ve gelir tablosunda aka grlmeyen fon akmlarn ortaya koyan, firmann gerek faaliyet sonucu yaratt, gerek borlanma ve dier ekillerde salad mali olanaklar nerelere tahsis ettiini, nerelerde kullandn belirten ve firmann gelecee ait fon gereksinimini tahminlerine dayanarak hazrlayan bir analiz aracdr.

FON AKIM TABLOSU KAYNAKLAR Tutar (Bin TL) % % KULLANIM YERLER Tutar (Bin TL)

a. Faaliyet sonucu Yaratlan 4.3 1. dnem kar 87.7 2.amortisman ve itfa paylar 36.1 b. Aktif deerlerde Azal 0.6 tahviller 11.4 c. Borlarda art 24.1

7.300 2.900 4.400 600 600 27.000

20.0 a. Vergi demeleri 8.3 b. Aktif deerlerde art 12.6

1.500 30.600

1. Dner deerlerde art 12.600 1.7 kasa bankalar 1.7 77.4 alacaklar stoklar 200 4.000 8.400

2.sabit deerlerde art 18.000 41.6 1. Ksa vadeli borlarda art 11.200 Banka kredileri 8.000 41.6 Ticari Borlar 2.400 8.0 Dier ksa vadeli borlar 800 2. Uzun vadeli borlarda art 15.800 5.8 Tahviller Dier uzun vadeli borlar TOPLAM 100.0 15.000 800 34.900 32.0 22.9 6.9 2.2 35.4 33.2 2.2 100.0 TOPLAM 34.900 Maddi sabit deerler 18.000 c. Borlarda azal Bor senetleri 2.800 2.000

You might also like