Osmanl Devleti Tarafndan Krm ile lgili Rusyaya Verilen Resmi Belge Sened (1784)

Osman KSE*
Krm, Rusya ile imzalanan Kk Kaynarca Andlamasnn 3. Maddesine gre Osmanl devletinden ayrlmtr. Bu tarihten sonra Rusya, Krm nce igal ve daha sonra da ilhak etmek iin gayret gstermitir. Bu makalede, 1783 ylnda igal ve ilhak edilen Krm ile ilgili Rusyann Osmanl devletinden talep ettii Krmn senedi olarak telaffuz edilen resmi belgenin verili tarz ve sreci incelenecektir. incelenecektir. Makale sonunda Osmanl devletinin Rusyaya verdii bu resmi belgenin tam metni yer almaktadr. Anahtar Kelimeler: Krm Taman Kuban Rusya Osmanl - Karadeniz

zet

The Official Document ReceiptGiven to Russia By Otoman State Pertaining To Crimea (1784)
Abstract
Crimea seceded from Ottoman State due to the 3rd Article of Treaty of Kk Kaynarca (Kuchuk Kainarji) signed between Russia and Ottoman State. From this date forward, Russia firstly tried to occupy Crimea and then annex it. In this article, the way and process of giving the official document, which was called Receipt of Crimea that Russia demanded from The Ottoman State pertaining to Crimea where was occupied and annexed in 1783, will be examined. At the end of the article, full text of this official document given to Russia by The Ottoman State will be presented. Key Words: Crimea- Kuban-Russia-Ottoman- Black Sea

1768-74 Osmanl savann en nemi sonularndan birisi Krmn Osmanl devletinin elinden kmasdr. Savan sonucunda imzalanan Kk Kaynarca Andlamasnn nc maddesine gre Krm Tatarlar hibir devlete tabi olmayacaklar, kendi hanlarn kendileri seecekler ve sadece Mslman olmalarndan dolay dini ilerde Osmanl padiahnn uhdesinde olan hilafet makamna tabi olacaklardr. Krm halknn setii han Osmanl ve Rusya devletleri tarafndan tasdik edilecekti 1. Krm halkn oluturan Krm tatarlarnn Osmanl devletinden ayrlmamak iin lm ve vatanlarn terk etmeyi gze almalarna ramen, bu ayrln Ruslarn zorlamasyla olduu aktr. Ruslarn igaline dt 1770lerden sonra Krmda kargaa, g, srgn, kavga ve ktallerin yaand bir dneme girilmitir. Rusyann amac Karadenize kmak ve burada gl bir donanma ina ederek Osmanl devletini Karadenizden sktrmakt. Bu nenle Krm ile ilgili politikasnda Ruslarn gerek dncesi bu blgeyi kendi topraklarna katmakt. Bu nedenle ilhaka giden sreci iyi kullanmaya ynelik Krm ile ilgili u politikay gdecektir: , 1 Krmda tatarlar tarafndan seilen hann andlama erevesinde yerine oturmasn salamakla beraber, el altndan mevcut Krm ynetimine kar muhalefet
* 1

Do. Do.,Ondokuz Mays niversitesi, Eitim Fakltesi Samsun. E-mail: osmank@omu.edu.tr Osman Kse, Kk kaynarca Andlamas )Oluumu - Tahlili Tatbiki), Ankara 2006, sh. 112.

Osmanl Devleti Tarafndan Krm ile lgili Rusyaya Verilen Resmi Belge

354

gelitirmek ve kendilerine yakn olarak grdkleri ahin Giray Krmn gelecek han olarak faaliyetlerinde desteklemek. 2 Uluslararas dengeyi iyi gzetleyerek Krmn ilhak iin uygun ortam yakalamak. Kk Kaynarca Andlamasndan sonra, ilknce Sahib Giray hanlk makamna geldi. Krm tatarlar balarna gelen hanlardan serbestiyetin ortadan kaldrlmas ve tekrar Osmanl devletine balanlmasn talep ediyorlard. Rusya, Krmda oluan bu siyasi havay iyi deerlendirdi. Sahib Girayn hanlk makamna oturmasna itiraz etmezken, el altndan bamszla kar kan ve Krm tatarlar, erkesler ve Nogaylarn duygularn okayan politikalar gden ve bir muhalefet oluturan IV. Devlet Giray gizlice desteklediler ve Krm halkn da mevcut hana kar ayaklanmaya tevik ettiler. Ama Krmda kaos ortam oluturmakt. Neticede Sahib Giray, kendine kar gelen muhalefetin isyanna fazla dayanamayarak Krmdan kat ve 1775 ylnda stanbula geldi. Osmanl devleti de bu oldubittiyi kabul etmek zorunda kald2. Devlet Girayn iktidara gelmesinden sonra Rusya, bir taraftan 1775 ylndan itibaren Krm yarmadasnn girii olan Or kapsna asker ymaya balad ve dier taraftan da Devlet Giraya kar olan ve Ruslara yaknl ile bilinen ahin Girayn etrafnda ekillenecek olan bir muhalefet oluturmaya alt. Pugaev isyannn da ortada kalkmasndan sonra Rusya, Krmdaki faaliyetini younlatrd ve bunun sonucu olarak 1777 yl banda Devlet Giray da Krm terk ederek stanbula geldi. Krm hanlna Ruslarn destekledii ahin Giray geldi3. ahin Girayn han olmas, Ruslarn bu zaman kadar Krm ilhak srecine doru izledikleri politikann bir sonucuydu. Osmanl devleti Krm tamamen ilhak srecine gtren Rus politikasn kabullenmek istemedi. Krm tekrar geri alabilmenin yolu ise savatan gemekteydi. Bir sava tekrar gze alabilmek iin ne Osmanl maliyesi ve ne de askeri durumu uygundu. Fakat ortaya kan manzara da Osmanl devletinin bir eyler yapmas gerektiini ortay koyuyordu. Bu nedenle ahin Girayn iktidara gelmesinden sonra Krm konusunda Osmanl d politikas u esaslar zerine ekillendi4: 1- Avrupa lkelerine gnderilen beyannameler ve stanbulda bulunan Avrupal diplomatlar nezdinde yaplacak grmelerle uluslararas diplomaside Ruslarn saldrganln ne kararak destek toplamak. 2 Karadan ve denizden yaplacak karma ile Krm kurtarmak. 3 III. Selim Giray han olarak Krma gndermek. Osmanl devleti Krmda ortay kan Rus siyasi atana kar III: Selimi yeni han olarak Krma gnderdikten sonra smail tarafna asker ymaya balad 5. Karadenizde hazrlanan donanmann bana ise Canikli Hac Ali Paa geirildi. Osmanl Devleti, toplumu ve Krm tatarlar Canikli Hac Ali Paay Krmn kurtarcs olarak gzlemeye baladlar. Bu askeri faaliyetlere siyasi destek salamak iin ise Avrupa lkelerine
2

Ahmed Cevdet, Tarih-i Cevdet, II,stanbul 1309, s. 16; Sadullah Enveri, Tarih-i Enveri ,Sleymaniye Ktp. Ali Emiri Tarih Nr. 67, s. 37a. 3 Alan W. Fischer, Rusyann Krm lhak 1772 - 1782, ev. Refjhan Dedeolu, Emel, XIII/ 77, s 14-15. 4 Zaimzade Mehmed Sadk, Vaka-i Hamidiyye, Sleymaniye ktp. Esad Efendi, nr. 2171, s. 10-A.
5

BOA.ADVN.KRM,nr.1/42, Krm mahzarclarndan sadarete takrir (16 Zilhicce 1191).

History Studies Volume 2/2 2010

355

Osman KSE

beyannameler gnderildi. Beyannamelerde Ruslarn Krmda andlama hilafna yaptklar anlatlyor ve Krm halknn ars zerine Osmanl devletinin yapacak olduu askeri harekete destek isteniyordu 6. Osmanl devletinin byk beklentilerle hazrlad ordu ve donanmann faaliyetlerinden bir netice kmad. Canikli Hac Ali Paa Krm aklarna kadar gitti fakat Krma bir karma yapamad. nk Krmn stratejik yerlerine yerleen Ruslarn askeri caydrcl baskn geldi. Bu nedenle 1778 yl sonlarnda k aynn yaklamas ile geri dnmek zorunda kald7. Bu durum Ruslarn Krmda daha serbeste hareket etmesine zemin hazrlyordu. Osmanl devleti iin ise, bu kadar byk hazrlk ve beklentiye karn bir ey yapamamasndan oluan bir prestij kayb sz konusuydu. Osmanl devleti Ruslarn daha da ileri bir noktaya gitmesini nlemek ve kamuoyunun beklentilerine de uygun olarak Ruslar ile bir savaa doru gtrecek adm olarak limanlarnda bulunan tm Rus ticaret gemilerine el koydu. Mevcut durumun savaa doru gitmesi zerine Fransa arabulucu olarak devreye girdi. Fransann arabuluculuu, Osmanl devletine dostluun bir gerei olmann yannda, d politikasnda bir deiimin de baladnn gstergesiydi 8. Bu yeni dnemde Fransa, Rusya ile yaknlk kurmak istiyordu. Bu nedenle Fransann yapacak olduu arabuluculuk giriimi, Krm ilhaka gtrecek bir politika izlemesine ramen bir savatan kanan II. Katerinay memnun etmeye ynelikti. Fransann arabuluculuu sava rzgrlarn datt. nk Osmanl Devletinin de bir sava yrtecek askeri ve mali gc yoktu. stanbulda Rus elisi Stachiev ve Osmanl Devleti adna ise Abdrrezzak Bahir Efendi bakanlnda bir heyetin mzakereleri sonucu olarak 21 Mart 1779 tarihinde Aynalkavak Tenkihnamesi imzaland9. Aynalkavak Tenkihnamesi, Rusyann bu zaman kadar kaydettii aamalarn Osmanl devleti tarafndan kabul anlamna geliyordu. ahin Girayn hanl onayland ve Rus askerleri Krm tahliye etti. Fakat Rusya Krmda byk bir siyasi g kazanm oldu. ahin Girayn hanl, Rusyann Krm ilhaka gtrecek sreci hazrlayan bir aama olacakt. ahin Giray, Krm hanlna oturduktan sonra tamamen Ruslarn kontrol altnda hareket etmeye balad. Krmn dnda byk bir Rus ordusu her zaman hazr bekliyordu. Krmn kaderi tamamen Ruslarn kontrolne kald. Rusya, Krm ilhaka gtren sreci uluslararas dengeleri ve siyasi ortam gzetleyerek yrtmeyi hedeflemekteydi. Osmanl devletinin artk k srecine girdii kanaatine sahip olan Rusya, bu durumu grmek ve gerekirse Osmanl corafyasn paylamaya ynelik olarak Avusturya tahtna yeni km olam mparator Joseph ile grme karar ald. Maria Therese zamannda Avusturya politikas, bir denge unsuru olarak Osmanl Devletinin corafyasnn ayn kalmas ynndeydi. ki imparator 1780 ylnda bir Leh kasabas olan Mohilofta bir araya geldiler. Burada yaplan grmelerde gelecekte iki lkenin izleyecek olduklar d politikalar tespit edildi ve mutabakatlara varld. Mohilofta yaplan grmeler ve mutabakatlar Osmanl
6 7

Ahmed Cevdet, Tarih-i Cevdet , II, s. 87. Rza Karagz, Canikli Ali Paa, Ankara 2003, s. 56. 8 Castera, Henry Jean, kinci Katerina Tarihi, Terc. Yakovaki, Msr 1276, s. 93. 9 BOA.Rusya Ahidname Defteri, Nr. 183/ 156-163, Ayanlkavak Tenkihnamesi ( 20 Cemaziyel-ahr 1193).

History Studies Volume 2/2 2010

Osmanl Devleti Tarafndan Krm ile lgili Rusyaya Verilen Resmi Belge

356

Devletinin gelecei ve paylam ile ilgiliydi. Burada yaplan konumalar daha sonra Petersburgda hazrlanan gizli anlama ile imzaland. Buna gre Rusya Krm ve ziyi, Avusturya Arnavutluk, Dalmaya kylar, Bosna ve Srp vilayetlerini alyordu. Eflak ve Budanda mstakil bir Ortodoks devleti kurulacak, Venedik Devletine Mora, Girit ve Kbrs verilecek, stanbulda II. Katerinann torununun banda olaca mstakil bir Bizans Devleti kurulacak, Fransaya Suriye ve Msr verilecekti. Ayrca ngiltere ve spanyaya da baz tazizler verilmesi karalatrld 10. Rusya, Avusturya ile vard bu gizli mutabakattan sonra Krm ilhaka ynelik faaliyetlerine hz verdi. Grnrde ahin Giray desteklemelerine ramen, gizli olarak Bahadr Giray kkrtmaya baladlar. Bu ekilde Krmda tekrar bir kargaa ortam dodu. Bu kargaa ortamnda ahin Giray tahtn terk ederek Ruslara snd. Kontrol salayan Bahadr Giray, kendini Krm han ilan etti. Aslnda her ey Ruslarn kontrolnde geliiyordu. Bahadr Girayn hanlnn kabul edilmesi yolundaki mracaat stanbulda ise kaygyla karland. Bu nedenle olumlu bir cevap verilemedi. Rusya, Krmn meru han olarak ahin Giray grdnden olaylara mdahale etmek iin harekete geti. Krma asker sevk etmeye balad. Ruslar, yaynladklar beyannamede Krmn meru hkmdarnn ahin Giray olduunu, hkmdara kar gelmenin Kurana kar gelmek olduunu vurgulayarak Kurana kar gelenleri cezalandrmak zere geldiklerini sylyorlard. Bu ekilde Krm igal edildi. Rus askerleri Krmn her tarafna yerlemeye balad. ahin Giray grnrde hanlk makamndayd, fakat tm yetkiler Ruslardayd 11. Osmanl Devleti bu srete diplomatik yollardan sonu almaya alt. Rusyaya, Krma bir heyet gnderilmesi ve bu heyetin teftiine gre halkn kimi istiyorsa onu hanlk makamna geirilme nerisi gtrld. Bu neri Ruslar tarafndan reddedildi. Rusya, Krm iini neticelendirmek iin 14 Kasm 1782 tarihinde Avusturya ile ortaklaa olarak Osmanl devletine verdikleri bir nota ile iki devlet arasnda bu zamana kadar problem olarak ortaya kan ticaret, Eflak-Budan ve Krm meselelerini grmeye aran bir ltimatom verdiler.. Osmanl Devletinin, gelinen noktada bunu kabul etmekten baka aresi yoktu. ki devletin verdii ltimatom Osmanl makamlarnca kabul edildi 12. madde ile ilgili mzakerelerin kabulnden sonra ilknce ticari konulardaki skntlarn almasna ynelik grmeler balad 22 Haziran 1783 tarihinde stanbulda Ticaret Andlamas imzaland. Rusya, bu sre zarfnda Krm ilhaka ynelik faaliyetlere hz verdiler. ahin Giray, Krmda bir etkisinin kalmadn grdkten sonra Mart 1983 tarihinde grevinden istifa etti. Aslnda bu, Ruslarn basks sonucu olan bir istifayd. Krmda belirsizlikler balad. Her tarafa hkim olan Ruslar 8 Nisan 1783 tarihinde yaynladklar bir beyanname ile Krm topraklarna kattklarn ilan ettiler 13. Buna gre idari dzenlemelere gittiler. Kar gelenler ya katledildi veya kitleler halinde Osmanl Devletine ge zorlandlar. Ortaya kan katliam, g ve srgnler tam bir insanlk dramyd. Osmanl Devleti Krmn ilhak karsnda fevri davranmaktan kand. Sorunu diplomatik yollardan zmeye gayret etti. ktidarda bulunan Sadrazam Halil Hamid Paa,
10

BOA.HH.Nr. 799, Prusya tercmannn sefarete tahrirat; Yorga, Osmanl Tarihi (1774 1912), V, stanbul 1948, s. 25; smail Hami Danimend, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, IV, stanbul 1972, s. 65. 11 Alan W. Fischer, ayn makale, 14/80, s. 9. 12 BOA.A.DVN.KRM, Nr. 3/5, Sadaretten padiaha Telhis, (9 Cemaziyel-ahr 1197) 13 BOA.HH.Nr. 1109, Sadarete Tahrirat ( 11 Rebiulahr 1197).

History Studies Volume 2/2 2010

357

Osman KSE

her zaman savatan uzak duran bir politika izliyordu. Ona gre, sulh dneminde askeri ve mali alanda baz dzenlemeler yaplmalyd. Sava, Osmanl Devletini felaketlere gtrrd. Sadrazamn bu grnn karsnda bata eyhlislam olmak zere etkin sava taraftar bir muhalefet vard. Bu dnemin etkin isimleri Kaptan- derya Gazi Hasan Paa, Defterdar Feyzi Paa, Bamuhasebeci Sleyman Feyzi Efendi, Matbah- Amire Emini Sleyman Penah Efendi, Reislkttab Hac Mustafa Efendi, Mftizade Ahmed Efendi olarak ne kyordu. Rusyaya kar oluturulacak olan politikann belirlenmesi iin stanbulda bazen sadrazam bakanlnda ve bazen de deiik meknlarda saysz toplantlar yapld. Fransa ve ngiltere elilerinin de bu fikir teatisi ortamna katlmasyla ortaya u ekilde bir sonu kt14: 1 Osmanl Devleti askeri bir seenekten kesinlikle kanmaldr. nk bu sralarda Rusya, zi snrna ve Avusturya da Bosna snrna asker ymlardr. Mali ve askeri durumlarna bakldnda Osmanl Devleti iki devlet ile birden bir sava kaldracak gte deildir. 2 Fransa ve ngilterenin tavassutu ile diplomatik grmeler yoluyla bu krizin iinden klmaldr. 3 Rusya ve Avusturyann sava ilann nlemek iin Ruslarn ilhakn protestodan da kanlmaldr. Osmanl devletinin ekinceli hareketlerinden, etken bir politika izleyemeyiini dikkatle izleyen Rusya, diplomatik bir adm daha atarak Osmanl Devletini tamamen bir emrivaki ile kar karya brakt. Rus elisi Boulgakof 14 Ekim 1783 tarihinde verdii bir nota ile Krmn hukuken Rusyaya ait olduunu ve Osmanl devletinin hibir hak talebinin olmayacan belirten bir belgenin kendilerine verilmesini istedi. Rusya, senet olarak tabir edilen belgenin verilmesi mzakerelerine hemen balanmasn ve tavassut devlet istenmeyeceini de art kouyorlard15. Uluslar aras siyasi durum Rusyann keyfi olarak davranmansa uygun bulunuyordu. Avusturya ile zaten mttefik bulunuyordu. Amerika savalarndan dolay askeri ynden ypranan Fransa ve ngilterenin Osmanl Devletine yardm yapacak durumlar yoktu. Kald ki bu devletler de Osmanl Devletine yardmc olmaktan uzak bir politika takip ediyorlard. Sadece Prusya, Osmanl devletinin byle bir senet vermesine kesinlikle kar idi. Fakat Prusya bir tehlike durumunda Osmanl Devleti ile yalnz bana bir askeri ittifaktan da ekiniyordu. Venedik ve spanyann da Osmanl Devleti ile askeri bir ittifaklar yoktu. Bu nedenle Rusya iin uluslararas diplomasi, isteklerinin gerekletirilmesine uygundu 16. Sadrazam Halil Hamid Paa bakanlnda yaplan mzakereler neticesinde, Osmanl Devletinin sava kaldracak mali ve askeri durumda olmad ve uluslararas siyasi durumun da Rusyann lehine olduu gerekeleri gsterilerek istenilen senedin
14 15

Osman Kse, ayn eser, s. 336-342. Ahmed Vasf, Mehasinl-Asar ve Hakaikl-Ahbar, Yay.Haz. Mcteba lgrel, Ankara 1994. 16 BOA.HH.Nr. 1068, Prusya tercmannn tahrirat ( 1198); 447-D, (1197); Kemal Beydilli, Byk Friedrich ve Osmanllar (XVIII. Yzylda Osmanl-Prusya Mnasbetleri), stanbul 1985, s. 130.

History Studies Volume 2/2 2010

Osmanl Devleti Tarafndan Krm ile lgili Rusyaya Verilen Resmi Belge

358

Rusyaya verilmesi yolunda grler arlk kazand. Sleyman Penah Efendinin Krmn Osmanl Devletine ait olmad ve bu sebeple de bir senet verilmesinin olamayaca gr ise, Rusyann tepkisini ekti. Neticede hazrlanan Krmn senedinin krmz kalemle yazlmas ve bu ekilde verilmesi kararlatrld. Boulgakof, krmz kalemle yazlan belgeyi kabul etmeyince resmi prosedrlere gre hazrlanan Krmn senedi 9 Ocak 1784 tarihinde Rusyaya verildi. Krmn senedi verilirken dier andlamalarda olduu gibi tren yaplmad. Yalnz resmi gelenek olarak baz hediyeler teati edildi 17. Rusya verilen senede gre: 1 1774 ylndan beri yaplan tm anlamalar geerli olacakt. Yalnz Kk Kaynarca Andlamasnn nc maddesi ve Aynalkavak Tenkihnamesinin ikinci, nc, drdnc maddeleri yrrlkten kaldrlyordu. Kk Kaynarca Andlamasnn kaldrlan nc maddesinde zi kalas kadimi lksiyle kelevvel devlet-i aliyyemin taht- tasarrufunda baki kala ibaresi yerinde kalacaktr. 2 - Soucak kalesinin Osmanl Devletinin mlk olduu Rusya tarafndan kabul edilecektir. 3 Kuban nehri iki devlet arasnda snr olacaktr. Rusyann, Osmanl Devletinden senedini istedii yerler Krm, Kuban ve Tamandan ibaret bulunuyordu. Osmanl Devleti tarihinde ilk defa bir toprak paras bu ekilde ve bir vesika ile de imzalanmak suretiyle bir baka devlete verilmitir. Krmn tamamn kapsayan bu blgelerin ahalisinin tamam Tatarlar ve erkeslerden olumaktayd. Ruslarn Krma yerlemesi ile beraber kitleler halinde gler balad. 9 Ocak 1784 tarihinde Ruslara verilen Krmn senedi andlamasnn Osmanlca tam metni: Krm ve Kuban ve Taman maddelerin murahhaslar imzalaryla verilen seneddir. Bi-ismh sbhneh ve tal bis-i nenmk-i hurf oldur ki Devlet-i aliyye-i Osmaniye ile Rusya devlet-i imparatoriyesi beyninde derkr olan hsn-i muvlt ve musftn tezyd ve istikrrna bd olur vesilin istihsli tarafeynden matlb ve mltezim olduundan bu defa Krm ve Taman ve Kubanda tekevvn eden hlt beyned-devleteyn mris-i kyl kl ve belki mcib-i infish sulh ve salh olabildii mulhaza olunduundan huss- mezbrun tarafeynden dostne mzkeresini i bu iki devlet ihtiyr ve gerei gibi mtlaa eylediklerinden sonra beyned-devleteyn min-bad bir drl mevdd- bahs kyl kl kalmamak irde-i czimesiyle bad-ezin musleha-i kaviyye-i ferhande-i klin ve hsn-i hemcivrnin ve ticret-i makdenin menfiiyle tarafeynden mtemetti olmak in huss- mezbrun bir rbta-i kaviyyeye rabtn muktez grdklerine binen i bu iki devlet bu hussu badel-mzkere bu senedin tammen ve kmilen riyet ve ibksn alenen ahd peyman ederek akd ve tanzimini murad
17

BOA. Rusya Ahidname Defteri, Nr. 183/ 158-164, Rusyaya terk edilen Krm, Kuban ve Tamann ilhaknn tasdiki ile ilgili belge sureti ( 15 safer 1198).

History Studies Volume 2/2 2010

359

Osman KSE

eylediklerinden taraflarndan murahhaslar intihb ve tayin ve yedlerine ruhsatnmeler it yani devlet-i aliyye-i Osmaniye tarafndan bu niyazmendn- degh ola ki devlet-i kavi evket ve vzer ve ulema ve ricli derunlarnda hl bil-fil dery kapudanl ve Anadolu kadaskerlii pyesiyle sbkan stanbul kadl ve riyset-i kttb hdemt- celle-i refalaryla erefyb olub ehr-i yr- dr- edriyn ve husrev-i muaddelet-nin dver-i devern ehinh- cihn evketl kermetl mehbetl adletl vel-nimetimiz pdihmz efendimiz cenb- hmyunlarndan yedimize ihsan buyurulan ruhsatnme-i smiyeleriyle hametl miknetl bit-tamam Rusyalarn padiah ve imparatoriesi cenablar tarafndan der-aliyyede mukm fevkalde ortaelisi ve murahhas devletinin mstear ve san vladimir ve istanislas tarkinin kavliri rabetl menzeletl Yakov de Bulhakof dahi ruhsatnme ile terhs olunub lyk ve iktizs vechle yedlerimize verilen ruhsatnmelerimizi beynimizde badel-mbdele mevdd- tiyz-zikri imza ve temhir elemiizdir Evvelki madde Bin yz seksen sekiz senesinde akd olunan musleha ahidnmesinin ve bin yzseksen dokuz senesinde tanzim olunan huddnmenin ve bin yz doksan senesinde mnakd olan tenkihnmenin ve bin yzdokan yedi senesinde karar bulan ahidnme-i ticretin hvi olduklar cmle eryit ve maddeleri bad ezin kel-evvel kmilen ve bilhalel tarafeynden mer ve dstrl-amel tutulub ancak bin yz seksen sekiz senesinde akd olunan ahidnmenin nc maddesi ve bin yz doksan senesinde inikd bulan tenkihnmenin ikinci ve nc ve drdnc maddeleri istisn olunub i bu maddeler bad ezin devleteynden bir vechle itibr olunmayub amel olunmalar iktiz eylemeye lkin zi kalas kadm lkesiyle kel-evvel devlet-i aliyyenin taht- tasarrufunda bk kala ibresi blda mestr seksen sekiz senesi ahidnmesinin zikr olunan nc maddesinde musarrah olmala ibre-i mezkre kemkn mamln-bih ve mer tutula. kinci madde Rusya devlet-i imparatoriyesi tatar hanlar taraflarndan Soucak kalasnn nhiyesi zerine iddi olunan mlkiyet hukkunu hibir vaktda dermiyn ve iddi eylemeyb kala-i mezkre klliyen devlet-i Osmaniyenin mlk olduunu itiraf eder. nc madde Kubanda Kuban nehri hudd itibr olunmala zikr olunan imparatoriye nehr-i mezbrun beru yakasna yani nehr-i Kuban ve Karadeniz beyninde mtemekkin olan tavif-i Tatardan dahi keff-i ed eder i bu senedin evketl kermetl adletl velnimetimiz efendimiz padiahmz hazretlerinin taraf- hmynlarndan ve gerek hametl miknetl bit-tamam Rusyalarn padiah ve imparatoriesi enablar tarafndan kend imzalaryla ve vech-i mutad zere muharrer alenen tasdiknmeler ile teyid ve tasdik ve zikr olunan tasdiknmeler i bu senedin akdi gnnden drt ay zarfnda ve mmkn olursa

History Studies Volume 2/2 2010

Osmanl Devleti Tarafndan Krm ile lgili Rusyaya Verilen Resmi Belge

360

dahi mukaddem Kostantiniyyede mbdele olunmak zere karar verilb cnibeyn murahhaslar mefhm ve mezmni muvfk ve mutbk iki nshasn tertib ve terkim edb kend imzlarmz ile imza ve mhrlerimiz ile hatm ve temhr eyleyb beynimizde mbdele eylemiizdir. F 15 Safer 1198 KAYNAKA BOA.Rusya Ahidname Defteri, Nr. 183. BOA.ADVN.KRM,nr.1/42, 35. BOA.HH.Nr. 1109, 1068. Ahmed Cevdet, Tarih-i Cevdet, II,stanbul 1309, Ahmed Vasf, Mehasinl-Asar ve Hakaikl-Ahbar, Yay.Haz. Mcteba lgrel, Ankara 1994. Alan W. FSCHER, Rusyann Krm lhak 1772 - 1782, ev. Refjhan Dedeolu, Emel, XIII/ 77 CASTERA, Henry Jean, kinci Katerina Tarihi, Terc. Yakovaki, Msr 1276 smail Hami Danimend, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, IV, stanbul 1972 Kemal Beydilli, Byk Friedrich ve Osmanllar (XVIII. Yzylda Osmanl-Prusya Mnasbetleri), stanbul 1985 Osman KSE, Kk kaynarca Andlamas )Oluumu - Tahlili Tatbiki), Ankara 2006, Rza KARAGZ, Canikli Ali Paa, Ankara 2003, Sadullah Enveri, Tarih-i Enveri ,Sleymaniye ktp. Yorga, Osmanl Tarihi (1774 1912), V, stanbul 1948 Zaimzade ktp Mehmed Sadk, Vaka-i Hamidiyye, Sleymaniye.

History Studies Volume 2/2 2010

361

Osman KSE

History Studies Volume 2/2 2010

Osmanl Devleti Tarafndan Krm ile lgili Rusyaya Verilen Resmi Belge

362

Krmn ilhakndan sonra 1787 ylnda II. Katerinann Bahesaray ziyareti onuruna dikilen ant-Krm

History Studies Volume 2/2 2010