T.C.

MARMARA N VERS TES FEN B L MLER ENST TS

ANAHTARLAMALI G KAYNAKLARININ PERFORMANSLARININ TEOR K VE UYGULAMALI OLARAK NCELENMES

Sefa YILDIRAN (Bilgisayar retmeni)

YKSEK L SANS TEZ

ELEKTRON K-B LG SAYAR ANAB L M DALI ELEKTRON K-HABERLEME PROGRAMI

DANIMAN Yrd. Do. Dr. Ferdi BOYNAK

STANBUL 2007

T.C. MARMARA N VERS TES FEN B L MLER ENST TS

ANAHTARLAMALI G KAYNAKLARININ PERFORMANSLARININ TEOR K VE UYGULAMALI OLARAK NCELENMES

Sefa YILDIRAN (Bilgisayar retmeni) (141101020020321)

YKSEK L SANS TEZ

ELEKTRON K-B LG SAYAR ANAB L M DALI ELEKTRON K-HABERLEME PROGRAMI

DANIMAN Yrd. Do. Dr. Ferdi BOYNAK

STANBUL 2007

T.C. MARMARA N VERS TES FEN B L MLER ENST TS

KABUL VE ONAY BELGES

ANAHTARLAMALI G KAYNAKLARININ PERFORMANSLARININ TEOR K VE UYGULAMALI OLARAK NCELENMES

............................................n ................................................................ isimli Lisansst tez almas, M.. Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulunun ...................... tarih ve ........................ sayl karar ile oluturulan jri tarafndan Elektronik ve Bilgisayar Anabilim Dal Elektronik ve Haberleme Programnda YKSEK L SANS Tezi olarak Kabul edilmitir.

Danman ye ye

: ............................................................................ : ............................................................................ : ............................................................................

Tezin Savunulduu Tarih : ...........................................

ONAY
M.. Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulunun .................. tarih ve ...................... sayl karar ile ..........................................................................n ........................................................ Anabilim Dal ............................................... Programnda Y.Lisans (MSc.) derecesi almas onanmtr.

Marmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits Mdr

TEEKKR
Tez konumun belirlenmesi aamasndan sonlandrma aamasna kadar yardmc olan tez danmanm Yrd. Do. Dr. Ferdi Boynak a sonsuz teekkrlerimi sunarm. Ocak 2007 Sefa YILDIRAN

 NDEK LER

SAYFA

ZET .......................................................................................................IV ABSTRACT ........................................................................................... V YEN L K BEYANI ............................................................................VI SEMBOL L STES ............................................................................VII KISALTMALAR .................................................................................VIII EK L L STES .......................................................................... IX TABLO L STES .........................................................................XII BLM I. G R VE AMA ......................................................... 1
I.1. G R ................................................................................ 1 I.2. AMA .......................................................................................2

BLM II. DC DC EV R C LER.....................................3

II.1. EV R C LER.........................................................................3 II.2. KONTROL YNTEMLER ....................................... 5 II.3. G FAKTRN Y LET RME........................7

ii

BLM III. EV R C LER N ALIMASI.......................... 9

II.1.AZALTAN EV R C ......................................................... 9 III.2.ARTIRAN EV R C ............................................................. 14 III.3.GER DNL EV R C LER............................19 III.4. LER EV R C ................................................................ 24 III.5. TME-EKME EV R C LER.............................................29 III.5.1. tme-ekme evirici almas........................... 29 III.5.2.Tam Kpr evirici almas ........................ 30 III.5.3.Yarm Kpr evirici almas .........................37

BLM IV. UYGULAMA................................................................41

IV.1.SAYISAL KONTROL......................................................... 41 IV.1.1. Saysal Kontrol Kart Tasarm.....................................41 IV.1.2. Saysal Kontrol Gsterge Kart Ve Filtre Tasarm.... 62 IV.2.SAYISAL KONTROLL G MODLLER ....................68 IV.2.1. Azaltan evirici Tasarm................................... 68 IV.2.1.1. Azaltan evirici Soutucu Hesab.74 IV.2.1.2. Azaltan evirici lmleri .....78 IV.2.2.Artran evirici Tasarm......................82 IV.2.2.1. Artran evirici Soutucu Hesab......88 IV.2.2.2. Artran evirici lmleri.....88 IV.2.3.Tam Kpr evirici Tasarm.......................................92 IV.2.3.1. Tam Kpr evirici Soutucu Hesab.......98 IV.2.3.2. Tam Kpr evirici lmleri......98 IV.3.KONTROL ALGOR TMASI YAZILIMI........................102

BLM V. SONU VE TARTIMA..........................................109

V.1.SONU....................................................................................109 V.2.TARTIMA VE NER LER................................................... 112

KAYNAKLAR .........................................................................113 EKLER .......................................................................................117 ZGEM ................................................................................ 118

iii

ZET
ANAHTARLAMALI G KAYNAKLARININ PERFORMANSLARININ TEOR K VE UYGULAMALI OLARAK NCELENMES
Bu tez almasnda ncelikle azaltan, artran, ileri, geri dnl, itme-ekme tipi, tam kpr ve yarm kpr g kaynaklarnn almalar incelendi. Bu g kaynaklarnn tasarmlar yaplarak baskl devre izim programnda baskl devre izimleri yapld. Pratikteki almalarnn ve performanslarnn analizleri iin birer adet retimi gerekletirildi. Tasarlanan kartlarn performans analizleri iin akm, gerilim ve scaklk verilerini toplayp seri port aracl ile bilgisayara aktaran veri toplama ve saysal kontrol kartnn tasarm yapld. Kullanc ara yz program yazld ve bu kartn baskl devresi izilerek bir adet retildi. Saysal kontrol kart iin denetim algoritmas gelitirildi. Her bir topoloji saysal kontrol kart ile denetlendi ve performanslar incelendi. Sonu olarak anahtarlamal g kaynaklarnn en temel topolojilerinin esnek bir ekilde kontrol edilebilecei, tm parametrelerinin rahatlkla bilgisayar ortamna aktarlabilecei ve saysal kontrol algoritmalarnn rahatlkla denenebilinecei bir ortam gerekletirildi.

Ocak 2007

Sefa YILDIRAN

iv

ABSTRACT
THEORETICAL AND PRACTICAL ANALAYSIS OF SWITCHED MODE POWER SUPPLYS PERFORMANCE
In this study, first of all switched mode power supply topologies which is buck, boost, forward, flyback, push-pull, full bridge and half bridge have been dwelled on. In these topologies Boost, Buck, Push Pull, Fly Back and H Bridge types are designed. In Eagle program lay outs of designed topologies are created. In order to make performance analysis and to see working of them, prototype of each other is made. In performance analysis in order to observe current, voltage and temperature parameters of topologies digital control board which has communication ability with PC is designed and layout is created and also prototype of it is made. In control board user interface software is developed. Control algorithm which is runnig on digital control board is developed. Each of power topology board is controlled by digital control board and performances of them at practice are measured. In conclusion, experiment set up of switched mode power supply basic topologies which have flexible control structure, easily transferring all parameters to PC, and easily trying of control algortihm is created.

January 2007

Sefa YILDIRAN

YEN L K BEYANI
ANAHTARLAMALI G KAYNAKLARININ PERFORMANSLARNIN TEOR K VE UYGULAMALI OLARAK NCELENMES

Anahtarlamal g kaynaklar genellikle analog devreler ve teknikler ile kontrol edilmektedir. Bu alma ile 3 farkl anahtarlamal g kayna g evirici devreleri ve bunlarn saysal teknikler kullanlarak kontrol edildii mikro-denetleyici tabanl kontrol ve gsterge devreleri tasarlanm ve gerekletirilmitir. alma ile gelitirilen devrelerin tasarm zgn olup ve mikrodenetleyici ile kontrol almalar yenilik iermektedir.

Ocak 2007

Yrd. Do.Dr. Ferdi BOYNAK

Sefa YILDIRAN

vi

SEMBOL L STES

B D f Hz I J k N P R Q t T V W

: Manyetik Ak Younluu : lev Oran : Frekans : Hertz : Akm : Akm Younluu : kilo : Tur Says : G : Diren : Anahtar : Scaklk : Periyot : Gerilim : Enerji : Deiim Miktar : Manyetik Geirgenlik : Verim

vii

KISALTMALAR

AC AGK DC EAGLE ESR IC IGBT MIPS NTC PCB PFC PI PWM RMS RTC

: Deiken Akm (Alternative Current) : Anahtarlamal G Kayna : Doru Akm (Direct Current) : Baskl Devre Editr (Easily Applicable Graphical Layout Editor) : Edeer Seri Diren ( Equivalent Serial Resistance) : Tmleik Devre (Integrated Circuit) : Insulated Gate Bipolar Transistor : Saniyedeki Milyon Komut Says (Million Instruction Per Second) : Negative Temperature Coeffcient : Baskl Devre (Printed Circuit Board) : G Faktr Dzeltimi (Power Factor Correction) : Oransal ntegral (Proportional Integral) : Darbe Genilik Modlasyonu (Pulse Width Modulation) : Ortalama Deer ( Route Mean Square) : Gerek Zaman Saati (Real Time Clock)

HDTMOS : Yksek Hcre Younluklu TMOS ( High Cell Density TMOS )

MOSFET : Metal Oxide Semiconductor Field Effect Transistor

viii

EK L L STES

SAYFA NO
ekil II.2.1. Gerilim Kontroll Artran evirici. ................................................... 5 ekil II.2.2. Darbe Genilik Modlatr k ..................................................... 6 ekil II.2.3. Akm Kontroll Artran evirici. ...................................................... 6 ekil II.3.1. Klasik Dorultucu Akm Grafii. ...................................................... 8 ekil II.3.2. G Faktr yiletirme Devresi ve Akm Grafii. ........................... 8 ekil III.1.1. Azaltan evirici Yaps. ....................................................................9 ekil III.1.2. Q1 anahtarnn iletimde olduu an. ...................................................10 ekil III.1.3. Q1 anahtarnn kesimde olduu an. .................................................. 10 ekil III.1.4. Azalatan evirici Akm ve Gerilim Dalga ekilleri. ....................... 11 ekil III.1.5. Endktr zerindeki Akm Dalga ekli. .......................................... 12 ekil III.2.1. Artran evirici Prensip Devre Yaps. .............................................14 ekil III.2.2. Artran evirici Anahtar Ak Kapal Durumu E Devresi............... 15 ekil III.2.3. Artran evirici Anahtar Ak Kapal Durumu Akm ve

Gerilim ekli. .................................................................................... 16

ekil III.2.4. Artran evirici Kesikli letim Durumu Endktr Akm................. 18 ekil III.3.1. Geri Dnl evirici Trevi. .......................................................... 20 ekil III.3.2. Geri Dnl evirici Devresi. ........................................................ 21 ekil III.3.3. Srekli letim Durumu Dalga ekilleri. ............................................ 22 ekil III.3.4. Geri Dnl evirici DC Bileen Modellemesi. ............................ 23 ekil III.4.1. leri evirici Yaps. ......................................................................... 25 ekil III.4.2. leri evirici alma Aralklar Dalga ekilleri. ............................. 26 ekil III.4.3. leri evirici 7 Farkl alma Aral. ............................................. 27
ix

ekil III.4.4. 1. alma Aral Dearj An Edeer Devresi. .............................. 28 ekil III.4.5. 5. alma Aral arj An Edeer Devresi. ................................. 28 ekil III.5.1. Temel tme-ekme Devresi. .............................................................30 ekil III.5.2. Temel tme-ekme evirici Gerilim ve Akm Dalga ekilleri. 30 ekil III.5.3. kincil Kontroll Tam Kpr evirici. ............................................. 31 ekil III.5.4. dealize Edilmi Tam Kpr Yaps. ................................................ 32 ekil III.5.5. Tam Kpr evirici Analiz Aamalar. ............................................ 33 ekil III.5.6. Temel Yarm Kpr evirici Yaps. ............................................... 37 ekil III.5.7. Pozitif Durum Akm Dolam Yn. ................................................ 38 ekil III.5.8. Manyetikleme Akm Gei Yn. .................................................. 39 ekil III.5.9. kincil Gerilim Sfr ken Akm Dolam Yn. ...............................39 ekil III.5.10. Negatif Durum Akm Dolam Yn. ............................................ 40 ekil IV.1.1. Saysal AGK Genel Yaps. .............................................................. 42 ekil IV.1.2. Saysal AGK Kontrol Kart emas. ................................................. 44 ekil IV.1.3. Darbe Genilik Modlatr Blok Diyagram..................................... 46 ekil IV.1.4. Kontrol Kart Gerek Zaman ve Scaklk Kart. ............................... 48 ekil IV.1.5. Kontrol Kart Gerek Zaman ve Scaklk Modl Baskl Devre..... 49 ekil IV.1.6. DC-DC evirici Kontrol Entegresi Fonksiyonel Diyagram.............. 50 ekil IV.1.7. DC-DC evirici ema. ..................................................................... 51 ekil IV.1.8. DC-DC evirici Kontrol Kart Baskl Devre. ................................. 53 ekil IV.1.9. Kontrol Kart Geri Dnl Besleme Modl ema. ......................... 54 ekil IV.1.10. MC33363A Yaps ve Terminal Balant ekli. .........................56 ekil IV.1.11. Geri Dnl SMPS1 Modl Bask Devresi. ............................... 60 ekil IV.1.12. AGK Kontrol Kart Baskl Devre. .................................................. 61 ekil IV.1.13. AGK Kontrol Gsterge Kart ema. ................................................ 63 ekil IV.1.14. AGK Kontrol Gsterge Kart Baskl Devre. ..................................65 ekil IV.1.15. Giri Filtre Kart emas. ................................................................ 66 ekil IV.1.16. Giri Filtre Kart Baskl Devresi. ................................................... 66 ekil IV.1.17. AGK Saysal Kontrol Kart. ............................................................67 ekil IV.2.1. IR2113 Src Yaps. ..................................................................69 ekil IV.2.2. Saysal Kontroll Azaltan evirici ema. ........................................ 70 ekil IV.2.3. Saysal Kontroll Azaltan evirici. .................................................. 74 ekil IV.2.4. Saysal Kontroll Azaltan evirici Baskl Devre. ........................... 75

ekil IV.2.5. Soutucu Boyutlar ve R thK -Uzunluk Grafii. ................................ 78 ekil IV.2.1.1. Azaltan evirici Giri Gerilimi Dalga ekli. ................................. 79 ekil IV.2.1.2. Azaltan evirici k Gerilimi Dalga ekli. ................................ 79 ekil IV.2.1.3. Azaltan evirici k Gerilimi Dalgalanma Miktar. ................... 80 ekil IV.2.1.4. Azaltan evirici k Akm. ....................................................... 80 ekil IV.2.1.5. Azaltan evirici Endktr zerindeki Gerilim. ............................ 81 ekil IV.2.1.6. Azaltan evirici Anahtarlama Eleman zerindeki Sinyal. .. 81 ekil IV.2.6. Saysal Kontroll Artran evirici ema. ......................................... 83 ekil IV.2.7. Saysal Kontroll Artran evirici. ................................................... 86 ekil IV.2.8. Saysal Kontroll Artran evirici Baskl Devre. ............................ 87 ekil IV.2.2.1. Artran evirici Giri Gerilimi Dalga ekli. .................................. 89 ekil IV.2.2.2. Artran evirici k Gerilimi Dalga ekli. ................................. 89 ekil IV.2.2.3. Artran evirici k Gerilimi Dalgalanma Miktar. .................... 90 ekil IV.2.2.4. Artran evirici k Akm. ........................................................ 90 ekil IV.2.2.5. Artran evirici Endktr zerindeki Gerilim. ............................. 91 ekil IV.2.2.6. Artran evirici Anahtarlama Eleman zerindeki Sinyal. ... 91 ekil IV.2.9. Saysal Kontroll Tam Kpr evirici ema. .................................. 93 ekil IV.2.10. Saysal Kontroll Tam Kpr evirici. .......................................... 96 ekil IV.2.11. Saysal Kontroll Tam Kpr evirici Baskl Devre. ................... 97 ekil IV.2.3.1. Tam Kpr evirici Giri Gerilimi Dalga ekli. ........................... 99 ekil IV.2.3.2. Tam Kpr evirici k Gerilimi Dalga ekli. .......................... 99 ekil IV.2.3.3. Tam Kpr evirici k Gerilimi Dalgalanma Miktar. ............. 100 ekil IV.2.3.4. Tam Kpr evirici k Akm. ................................................. 100 ekil IV.2.3.5. Tam Kpr evirici Transformatr kincil Gerilim. ..................... 101 ekil IV.2.3.6. Tam Kpr evirici Giri Akm. .................................................. 101 ekil IV.3.1. Kontrol Kart Kullanc Arayz. ..................................................... 103 ekil IV.3.2. Kontrol Algoritmas Sistem Denetimi. ............................................. 106 ekil IV.3.3. Kontrol Algoritmas Darbe Genilik Modlasyon Denetimi. ........... 107 ekil IV.3.4. Kontrol Kart Haberleme Terminali ve Deiken zleme. .............. 108 ekil V.1. Saysal Kontroll AGK Topoloji Kartlar. ............................................ 111 ekil V.2. Saysal Kontrol Kart Bilgisayar Haberlemesi. ....................................111

xi

TABLO L STES

SAYFA NO Tablo II.3.1. Harmonik Deerler. .. 8 Tablo IV.2.1. Montaj Yzeyi Isl Diren Tablosu. ........77

xii

BLM I

G R VE AMA

I.1. G R
Anahtarlamal g kaynaklar birok elektronik aygtlarda yaygn olarak kullanlmaktadr. Televizyon ve bilgisayar gibi hemen her evde bulunan aygtlarn yan sra birok endstriyel aygt ierisinde anahtarlamal g kayna (AGK) (switched mode power supply-AGK) bulunmaktadr. Ak destekli cihazlarda da aknn arj deerine bal olmadan sabit bir gerilim salamak iin AGKler tercih edilmektedir. Ayrca kaynak makinas ve indksiyon stc gibi endstriyel uygulamalarda AGKlar tercih edilmektedir. Kamera, CD player, tanabilir bilgisayarlar, mobil telefonlar ve benzeri tketici elektronii rnlerinde de AGK kullanm ok yaygndr. AGKlarn dorusal yntemle alan g kaynaklarna gre nemli lde stnlkleri vardr. Teorik olarak AGKlar enerji kaypsz alrlar ve pratikteki verimleri %70 ile %95 arasnda deiir. Ayrca dk scaklk ve yksek gvenilirlikte almaktadrlar. En byk stnklerinden biri ise yksek frekansta almalardr, bu nedenle hafif ve kk boyutlu malzemeler ile gerekletirilebilirler. Bu zelliklerinden dolay dier tip g kaynaklarna gre daha ucuz, verimli, hafif ve ok da daha az yer kaplarlar. Genel olarak alma ilkeleri ayndr; ebekeden yksek frekansta alan elektronik bir anahtar ile enerji paketini alr ve ka yanstr. Anahtarlama elemannn frekansna ve anahtar oranna bal olarak k gerilimi deitirilir ve

sabit olmas salanr. stenen performansa bal olarak alma frekanslar 20 ile 100kHz arasnda deimektedir. Anahtarn iletimde ve kesimde olduu sre ilikisi ortalama enerji akn belirlemektedir. Genellikle AGKlarn kna dzensiz enerji akn dzgnletirmek iin alt geiren filtre konulmaktadr. Birok eit anahtarlamal g kaynaklar bulunmaktadr ve bunlar birincil anahtarlamal g kaynaklar ve ikincil anahtarlamal g kaynaklar olarak snflandrlabiliriz. Birincil anahtarlamal g kaynaklarnda giri ile k arasnda yaltm vardr ve anahtarlama eleman transformatrn birincil ksmnda bulunmaktadr. Enerji yksek frekans transformatr ile ka aktarlmaktadr. kincil AGKlarda anahtarlama ilemi kta yaplarak gerilim ve akm sabitleme ilemleri birincil AGKlara gre daha rahat gereklemektedir.

I.2. AMA
Bu tez almasnda ncelikli olarak anahtarlamal g kaynaklar mimarilerinin incelenerek ve bunlarn analizlerinin yaplmas amalanmtr. Daha sonra analizleri yaplan g kaynaklar devrelerin bask devreleri karlarak birer adet retilmeleri hedeflenmitir. Bir sonraki aamada ise her bir devre iin kullanabilecek bir saysal kontrol kartnn ve bunun ara yz programnn tasarm amalanmtr. Daha sonra laboratuarda eviricilerin g yapsnn saysal kontroll olarak denetlenerek performanslarn incelemek zere lmler alnmas amalanmtr. Son olarak saysal kontrol kart ile elde edilen lmlerin kiisel bilgisayara aktarlarak devre parametrelerinin bilgisayar ortamnda depolanarak gsterilmesi amalanmtr.

BLM II

DC-DC EV R C LER

II.1. DC-DC EV R C LER N ZELL KLER

eviriciler topolojilerine gre azaltan, artran, tersleyen, geri dnl, ileri, tam kpr, yarm kpr, ve rezonans eviriciler olarak snflandrabiliriz. Bu eviricilerin zelliklerini aada belirtilmektedir; [1-3] Azaltan tip evirici zellikleri: k gerilimi giri geriliminden kktr. Ksa devre ve yk yok korumas rahatlkla gerekletirilebilir. Kullanlacak anahtarn kaynak noktasndaki potansiyel genel sfr noktasndan farkldr. Analog gerilim sabitleyicilerin yerine rahatlkla kullanlabilir. k gerilimi giri geriliminden byktr. k ksa devre korumas kolaylkla gerekletirilemez. Eer kapal evrim alyorsa k yk yok korumas gerekletirilemez. Ak ile alan cihazlarda kullanm yaygndr. k gerilimi sfrdan kktr. Ksa devre korumas rahatlkla gerekletirilebilir. Eer kapal evrim alyorsa k yk yok korumas gerekletirilemez. Gerilim tersleme ilemlerinde rahatlkla kullanlabilir. Artran tip evirici zellikleri:

Tersleyen eviricilerin zellikleri:

Geri Dnl eviricilerin zellikleri ise: Tek bir kontrol devresi ile birden fazla yaltml klar elde edilebilir. 100W k gcne kadar rahatlkla kullanlabilir. Uygun bir tasarm ile geni bir giri gerilim aralnda alabilir. Anahtarlama eleman gerilim krlma noktas giri gerilim deerinin en az iki kat kadar olmaldr. ok iyi bir manyetik kuplaj gerekmektedir. Sadece bir k bulunmaktadr Birka kilo watt lara kadar k gc verebilir. Anahtarlama eleman gerilim krlma noktas giri gerilim deerinin en az iki kat olmaldr. Tam kpr evirici zellikleri ise: Sadece bir k bulunmaktadr Birka kilo watt lara kadar k gc verebilir. Anahtarlama eleman gerilim krlma noktas giri gerilim deeri kadar olabilir. Harici bir manyetik kuplaja ihtiya duyulmaz. Sadece bir k bulunmaktadr Verebilecei maksimum k gc tam kpr yapsna gre daha kktr. Anahtarlama eleman gerilim krlma noktas giri gerilim deeri kadar olabilir. Harici bir manyetik kuplaja ihtiya duyulmaz. Tek bir kontrol devresi ile birden fazla yaltml klar elde edilebilir. Birka kilo watt lara kadar k gc verebilir. Anahtarlama eleman gerilim krlma noktas giri gerilim deeri kadar olabilir. Harici bir manyetik kuplaja ihtiya duyulmaz. Sabit iletim srekli deiken frekansl bir kontrol yapsna ihtiya vardr. Rezonans evirici zellikleri ise: Yarm kpr evirici zellikleri ise: leri evirici zellikleri ise:

k yk cihaz gcne oranla ok dk ise duyulabilir grlt oluturmaktadr.

II.2. KONTROL YNTEMLER

Anahtarlamal g kaynaklarnn k gerilimi kapal evrim bir kontrol yntemi ile sabit tutulabilir. k gerilimi, bir referans gerilimi ile karlatrlp aralarndaki fark deeri anahtarlama elemanlarnn ilev srelerinin deitirilmesinde kullanlmaktadr. Kontrol evriminin fonksiyonu ebeke gerilimindeki deiimi veya k akmndaki salnmalar dzenlemektir. Bundan dolay hat dzenlemeli veya yk dzenlemeli isimlerini alrlar. Gerilim veya akm kontroll olmak zere iki farkl dzenleme yntemi bulunmaktadr. Gerilim kontroll yaygn olarak kullanlan geleneksel yntemdir. Akm kontroll yntem ise birok kontrol tmleik devrelerinde de kullanlan daha modern bir yapya sahiptir. ekil II.2.1 de gerilim kontroll yntem ile gerekletirilen artran evirici devresi gsterilmektedir.[1]

ekil II.2.1. Gerilim Kontroll Artran evirici.

k gerilimi R1 ve R2 gerilim blc direnleri zerinden rneklenip referans gerilimi ile karlatrlr, oransal ve integral dzenleyici ile kuvvetlendirilerek darbe genilik modlatrnn giriine uygulanr. Darbe genilik modlatr ile bu gerilim darbe genilik modlasyonlu olarak elde edilir. Darbe genilik modlatrnn kndaki sinyal artran eviricinin anahtarlama elemann kontrol eder. ekil II.2.2de modlatr kndaki sinyaller grlmektedir.

ekil II.2.2. Darbe Genilik Modlatr k.

k gerilimi dk ise rneklenen sinyal de referans deerinden daha dk olacaktr ve bu da oransal ve integral dzenleyici kndaki gerilimin byk olmasna yol aacaktr. Modlatrde V2 deerinin bymesinden dolay ktaki sinyalin ilev sresi uzayacaktr bu durum ise k geriliminin artmasna yol aacaktr. Bu ilem k gerilimi istenen seviyeye gelinceye kadar devam edecektir. ekil II.2.3de akm kontroll yntem ile gerekletirilen artran evirici devresi gsterilmektedir.

ekil II.2.3. Akm Kontroll Artran evirici.

k gerilimi gerilim blc direnler zerinden rneklenir, referans gerilimi ile karlatrlr ve fark oransal ve integral dzenleyici ile kuvvetlendirilir. Elde edilen V2 deeri akm rneklenen diren zerindeki gerilimle tekrar karlatrlr. Akm direnci zerindeki gerilim V2 deerini aarsa karlatrcnn k flip flop devresini sfrlamaktadr ve bylece anahtarlama eleman kesime gider. Flip flop bir sonraki

saat darbesinde anahtarlama elemann tekrar iletime sokar. Anahtarlama eleman akmn snr aldnda kesime gtrlr. Eer k gerilimi dk ise rneklenen gerilim deeri de referans geriliminden kk olacaktr ve oransal ve integral dzenleyici kndaki V2 deeri normal durumdaki deerine gre daha byk olacaktr. Bu deer artm endktr zerinden geen akm deer snrnn artmasna yol aacaktr. Bu nedenle anahtarlama elemann kullanm sresi uzayacaktr ve byle k gerilimi artacaktr bu olay gerilim istenilen seviyeye gelinceye kadar devam edecektir. Akm kontroll yapda endktr zerinden geen akmn sabitlenmesi dorudan yaplmaktadr. Bu nedenle sistemdeki deikenler ok hzl bir ekilde kontrol edilebilmektedir. Gerilim kontroll yapda ise anahtarn ilev oran kontrol edildiinden L zerindeki gerilim kontrol edilmektedir bu da sistemin kontrolnde ikinci derecede nem srasna sahiptir.

II.3. G FAKTRN Y LET RME

EN6100032 normlarna gre cihazlarn ebekeden ekecekleri akmn harmonik deerleri belirtilmitir. Bu deerler cihazlarn gcne gre Tablo II.3.1 de ayrntl bir ekilde gsterilmitir. Bu nedenle elektronik cihazlarn ebekeden ektikleri akmn dalga ekli sins biiminde olmaldr ki akm harmonik deerleri dk olsun. Bu ilemi gerekletirmek iin artran tip eviriciler kullanlmaktadr. Bu yapdaki devrelerinin kontrol olaan artran tip devre yapsndan farkldr. Genellikle k gerilim deerleri 400V DC eklindedir. ekil II.3.1 da klasik bir dorultucunun ebekeden ektii akm grafii gsterilmitir.[1]

Tablo II.3.1. Harmonik Deerler.

Harmonik 3 5 7 9 11 75<Giri Gc< 600 (mA/Watt) Maksimum A 3,4 2,30 1,9 1,14 1,0 0,77 0,5 0,4 0,35 0,33 600<Giri Gc Maksimum A 2,30 1,14 0,77 0,4 0,33

ekil II.3.1. Klasik Dorultucu Akm Grafii.

Buna karn g faktr iyiletirme devresinde ekilen akmn dalga sins biimindedir ve ekil II.3.2 de olarak gsterilmitir.

ekil II.3.2. G Faktr yiletirme Devresi ve Akm Grafii.

BLM III

EV R C LER N ALIMASI

III.1. AZALTAN EV R C
k geriliminin giri gerilimine gre daha dk olmas istenildii durumda azaltan eviriciler tercihen kullanlr. Ayrca bu yapdaki eviricilere DC kyc da denilmektedir. Genel olarak klar yaltml deildir fakat yaltml olduu yaplar da mevcuttur. Temel olarak ileri evirici yapsndadr. ekil III.1.1 de bu tip eviricilerin temel devresi gsterilmektedir.[4,5]

ekil III.1.1. Azaltan evirici Yaps.

Q1 anahtar iletimde olduu zaman giri gerilimi endktr zerine uygulanr ve ka g aktarlr, burada endktr akmndan Faraday kanununa gre;

VL = L.

di dt

(III.1.1)

yazlabilir. Bu aamada endktr zerinde bir enerji biriktirilir ve Co kapasitesi arj olur. ekil III.1.2 de Q1 anahtarnn iletimde olduu devrenin edeeri gsterilmektedir.

ekil III.1.2. Q1 anahtarnn iletimde olduu an.

Q1 anahtar kesimde olduu zaman endktr zerindeki gerilimin yn deiir ve bu nedenle D1 diyodu ileri ynde kutuplanr. D1 diyodunun iletime gemesi endktr zerinde depolanm olan enerjinin ka aktarlmasn salar bu durumda akmn dolat yol ekil III.1.3 gsterilmektedir.

ekil III.1.3. Q1 anahtarnn kesimde olduu an.

Anahtarn iletimde ve kesimde olduu durumlarda bileenlerin zerlerindeki akm ve gerilimleri dalga biimleri prensip olarak ekil III.1.4 de gsterilmektedir.

10

ekil III.1.4. Azaltan eviricinin Akm ve Gerilim Dalga Biimleri.

Q1 anahtar giri gerilimini kymak iin 20 ile 300 kHz arasnda anahtarlanr. k ksmnda bulunan LC filtresi darbeli olarak uygulanan enerji paketlerinin kta yksek miktarda gerilim dalgalanmas yaratmamas iin uygun deerlerde seilmelidir. Devredeki kayplar yok sayarsak sabit durumunda endktr zerindeki gerilim dm sfrdr bu yargdan faydalanarak Vout/Vin = D
eitliini elde edebiliriz, D deikeni anahtarlama elemannn ilev orann temsil etmektedir ve D = ton/ ton + toff ile ifade edilmektedir. Bu tip eviricilerde k geriliminin deitirilmesi D deerinin deitirilmesi ile olmaktadr ve srekli iletim durumunda almaktadrlar. Q1 iletime getii anda endktr zerinde oluan akm;[6,7]

VL = Vin - Vout = L.

d IL dt

(III.1.2)

olacaktr ve enerji biriktirme ilemi balayacaktr. Bu durumda Vin , Vout

ve L

deerlerinin sabit ayn zamanda balang akm deerinin sfr olduunu kabul edersek endktr zerindeki tepeden tepeye akm dalgalanma miktar;

I L = [(Vin - Vout )/L].t on

deeri:

(III.1.3)

olacaktr. Q1 anahtarnn kesimde olduu durumda endktr zerindeki gerilim

11

VL = 0 - Vout = L .

d IL dt

(III.1.4)

olacak ve buda VL = - Vout eitliini oluturacaktr. Q1 anahtarnn iletimde ve kesimde olduu durumlarda endktr zerindeki akm dalga ekli ekil III.1.5 de belirtilmitir.

ekil III.1.5. Endktr zerindeki Akm Dalga ekli.

D deerinin 0,5 olduu anda endktr zerindeki tepeden tepeye akm dalgalanma miktar en yksek seviyeye kacaktr. IL = ton x [(Vin - Vout)/L] ve ILmax = Vout/R + IL/2 (III.1.5)

Ayrca dalgalanmann minimum olduu deer: ILmin = Vout/R - IL/2 ktaki akm deeri: I = Vout/R = IL/2 ve IL = [(Vin x T)/L] x D (1 - D) (III.1.7) (III.1.6)

Eitliini yazarsak gerekli olan endktr deeri: L = [D.(I - D). (Vin . T)]/ IL L = [D.(I - D). (Vin . T).R]/2Vout L = {D.(1 - D). [(T/ton ).Vout . T].R}/2Vout L = [T .(1 - D).R]/2 (III.1.8) IL = 2Vout/R

12

Olacaktr ve bu deerin altndaki bir endktr deeri iin evirici srekli modda almaktan kacaktr. k gerilimindeki dalgalanmay Vout ile ifade edersek eer dalgalanma miktar: Vout = Q/Cout

Vout = [T . I L ] . 8.Cout
Vout = {[Vout . T2] . (1 - D).D}/8.L.Cout (III.1.9)

Olur, denklemdeki Cout deikeni k filtre kapasitesini temsil etmektedir. k gerilimi dalgalanma miktarna bal olarak kapasite deerinin belirlenmesi: Cout = [(Vout . T2) . (1 - D).D]/( Vout . 8 . L) Cout = I/(8. f. Vout) (III.1.10)

Anahtarlama elemannn iletimde ve kesimde kalma sreleri arasndaki ilikinin belirlenmesi iin endktr zerindeki akmn dalgalanma miktarnn belirlenmesi gerekmektedir. Anahtar iletimde iken dalgalanma miktar: IL = [(Vin - Vsat - Vout)/L] . ton (III.1.11)

yazlabilir ve anahtar kesimde iken dalgalanma miktar: IL = [(Vout + Vf)/L] . toff (III.1.12)

olacaktr. Bu iki durumdaki endktr akm deiim miktar: [(Vin - Vsat - Vout)/L] .ton = [(Vout + Vf)/L]/toff ton/toff = (Vout + Vf)/(Vin - Vsat - Vout) (III.1.13)

Ayrca ilev oran deeri D = ton/(ton + toff) olduundan:

D = (Vout + Vf)/(Vin - Vsat + Vf )

L = (VL/IL) . t

13

Lmin = [(Vin - Vsat - Vout)/ IL]/ton Esaklanan = 1/2 . L . (ipk - imin) 2 (III.1.15)

olarak belirlenir ve bu deerde endktans zerinde saklanan enerji miktar denklem III.1.15 de belirtilen bant ile bulunur.

III.2. ARTIRAN EV R C
Bu tip eviricilerde ou zaman elde edilmek istenen k gerilimi giri geriliminden daha yksektir ve yaltml deildir. Girilerinden ektikleri akm sreklidir fakat klarndan ekilen akm srekli deildir. nk kta bulunan diyot sadece anahtarlama sresince iletimde kalmaktadr. Sistemin knda bulunan kapasiteler tm sistemi beslemektedir.[8,9]

ekil III.2.1.Artran evirici Prensip Devre Yaps.

Q1 anahtar belirli aralklarda iletime geer. Q1anahtarnn iletimde ve kesimde kalma sresi kontrol devresi tarafndan belirlenmektedir. CR1 iletime getigi anda L ve C filtre grevi grr ayn zamanda k gerilimi elde edilir. G kat srekli veya kesikli iletim durumunda alabilir. Srekli iletim durumunda akm endktor zerinden srekli akacandan sistemde srekli bir akm ak olmaktadr. Kesikli iletim durumunda ise anahtarlama evrimi sresince akmn sfr olduu anlar mevcuttur. Anahtarlama elaman olarak N kanal MOSFET kullanlmaktadr. Bu tip Mosfetlerin iletim anndaki diren deerleri P kanal Mosfetlere gre daha dktr. Srekli durum sistemdeki gerilim ve akm

14

parametrelerinin deimediini ifade etmektedir. Sistem her bir anahtar evrimi ierisinde iki duruma sahiptir. Ak durumda Q1 iletimdedir ve CR1 kesimdedir. Kapal durumunda Q1 kesimde ve CR1 iletimdedir. Bu durumlarn dorusal e devreleri ekil III.2 de gsterilmitir.

ekil III.2.2. Artran evirici Anahtar Ak Kapal Durumu E Devresi.

Mosfetin iletimde kalma sresi Ton dur, kesimde kalma sresi Toff , D ilev sre deerini, anahtarlama periyot sresini Ts ile belirtilmektedir.

15

ekil III.2.3. Artran evirici Anahtar Ak Kapal Durumu Akm ve Gerilim ekli.

Ak durumunda Q1 in i direnci ok dktr ve zerine den gerilim deeri kk olur ( VDS ) . Ayrca L nin zerindeki gerilim dm DC diren deerinden dolay I . RL dir. Bu nedenle endktrn zerine den gerilim, giri geriliminden kayplarn kartlmas ile bulunabilir. CR1 kesimde olduundan bu deer: VI - (VDS + IL .RL) olacaktr. Ayrca endktor zerinden geen akm giri gerilimi ile doru orantldr ve

VL = L

diL VL IL = T dt L Vi (Vds + IL.RL ) Ton L

(III.2.1)

bants ile yazlabilir. Anahtarn ak durumunda endktr akmnn art deeri ise

IL ( + ) =

(III.2.2)

bants ile yazlr. Ayrca k kapasitans zerinde oluan akm dalgalanmas da bulunabilir. Kapal durumunda Q1 yksek empedans gsterir bu nedenle endktrn zerinden geen akm anlk deimeyecektir akmn ak Q1 den CR1e geecektir fakat CR1 iletime geene kadar endktr akmnda azalma olacaktr. Bu arada endktansn zerindeki gerilim k gerilimi ile diyodun ileri kutuplanma geriliminin toplamna eittir. Bu nedenle endktr akm kapal durumunda azalacaktr. Bu azalmann deeri,
16

IL ( ) =

(Vo + Vd + IL RL ) Vi Toff L

(III.2.3)

olarak yazlabilir. Ayrca anahtarlama peryodunu iletimde ve kesimde kalma sreleri cinsinden yazarsak:

Vo = (Vi IL. RL ).(1 +

Ton Ton ) Vd VDS.( ) Toff Toff

(III.2.4)

Vo =

Vi IL.RL D Vd VDS. 1 D 1 D

(III.2.5)

k geriliminin bal olduu parametreleri bulabiliriz. IL(+) ve IL(-) deerlerinin sabit olduunu dnebiliriz eer iletim ve kesim sresindeki alternatif dalgalanmalarn olmadn kabul edersek formul biraz daha ksaltabiliriz. Fakat bunun iin k kapasitelerinin yeteri kadar byk olmas gerekmektedir. Ayrca kapasitelerin e deer diren deerlerinden dolay oluan gerilim ihmal edilebilir dzeyde olmaldr. Bu ksaltmalar yaparak:

Vo =

Vi 1 D

(III.2.6)

Sonucuna eriebiliriz. Sistemi biraz daha basitletirmek ister isek endktrleri enerji depolayan elemanlar gibi dnebiliriz. letim durumunda endktr enerji depolar ve kesim durumunda depolanan enerji ve giriteki enerji ka aktarlr. Endktrde depolanan enerji iletim sresi ile doru orantl olduundan iletim sresi deerini artrarak k gerilimini artrabiliriz. Ortalama endktr akm;
IL ( Avg ). Toff Io = IL ( Avg ).(1 D ) = Io L L IL ( Avg ) = Ts 1 D

(III.2.7)

olarak yazlabilir. Denklemde de grlecei gibi endktr ortalama akm ktan ekilen akm ile doru orantldr. Eer ktan ekilen akm belirli bir deerinin altna derse endktor akm anahtarlama evriminin belirli sresi ierisinde sfr olacaktr. Endktr akm azalmaya balad zaman CR1 diyodu akmn sfr

17

deerine kadar dmesine izin verir. Bu tip alma evresine kesikli akm durumunda alma denir. G analizi ksmda yaplmaktadr. Bu evrede endktr akmnn dalga ekli:

ekil III.2.4.Artran evirici Kesikli letim Durumu Endktr Akm.

Bu tip alma modunda bir sonraki anahtarlama evrimi akmn sfra dt andan itibaren balar. Sistemin alma moduna gre devredeki elemanlarn durumlar belirtilirse; Ak durumunda Q1 iletimde ve CR1 kesimdedir. Kapal durumunda Q1 kesimde ve CR1 iletimdedir. Bo durumda ise Q1 ve CR1 kesimdedir. lk iki durum srekli iletim alma ile ayndr. Endktr akmnn ak durumunda art miktar, I L ( + ) =
Vi Vi .Ton = .D.Ts = Ipk L L

(III.2.8)

yazlr. Ayrca kapal durumunda endktr akmndaki azalma miktar:

Toff = D 2.Ts
Ton = D.Ts Tbo = D3.Ts

I L ( ) =

Vo Vi Vo Vi .Toff = .D 2.Ts L L

(III.2.9)

k geriliminin ve ktaki ykn belirlenmesi ile ktan ekilen akm deeri belirlenebilir, k gerilimi:
Vo = Vi. Ton + Toff D + D2 = Vi. Toff D2

(III.2.10)

ve ktan ekilen akm deeri:

18

Io =

Vo 1 1 = .[ .Ipk .D 2.Ts ] R Ts 2

(III.2.11)

yazlabiir. Akmn tepe deeri ile deiimi arasndaki ilikinin eklenmesiyle,

Io = Io = Vo 1 1 Vi = .[ .( .D.Ts ).D 2.Ts ] R Ts 2 L Vo Vi. D.D 2.Ts = R 2 .L

(III.2.12)

elde edilir. letimde ve kesimde kalma sreleri iin zersek elde edeceimiz sonu:

1+ 1+
Vo = Vi. K=

4 .D 2 K

2 (III.2.13)

2 .L R.Ts

olur. Sistemden ekilen akm ile endktans arasndaki ilikiyi ok basit bir ekilde
I (min avg ) =

1 Ton IL L (min) (Vi + VDS IL.RL). 2 2 IL (min)

L min Vo.Ts 16.Io ( crit )

(III.2.14) (III.2.15)

denklemiyle elde ederiz. Sonu olarak endktans deeri iin elde edeceimiz denklem III.2.15 deki gibi olacaktr.

III.3. GER DNL EV R C LER

Geri Dnl eviriciler azaltan ve artran tipteki eviricileri temel almaktadr.

ekil III.3.1.a da temel azaltan ve artran tipi evirici yaps belirtilmektedir. Ayn
yapy kullanarak fakat endktr sarglarn 1:1 orannda ikiye kartrsak ekil III.3.1.b deki yapy elde ederiz bu yapda endktrn temel yaps deimemitir fakat ayn deerde endktr iin tel ap artttr. Bir sonraki adm olarak sarglar
19

arasndaki ba kopartrsak ekil III.3.1.c deki yapy elde ederiz bu yapda sarglardan biri anahtar iletimde iken kullanlr dieri ise diyot iletime getii zaman kullanlacaktr. Bu yapda yine toplam akm deimeyecektir fakat sarglar arasndaki akm dalm farkl olacaktr. ekil III.3.1.c deki diyotun yn deitirilirse k geriliminin yn de deiecektir. Anahtarlama elemannn daha kolay kontol edilmesi iin yeri deitirilirse ekil III.3.1. d deki yapy elde etmi oluruz ve bu yap temel geri dnl evirici yapsdr. ki sargl endktrdeki manyetik yap ayn olduundan transformatr olarak da isimlendirilir. Bu yapdaki zel transformatrlere geri dnl evirici transformatrleri denilmektedir.[10]

ekil III.3.1. Geri Dnl evirici Trevi. (a)Artran ve Azaltan evirici.

(b)Endktrn iki sarg ile oluturulmas .(c) Endktr sarglarnn yaltlmas. (d)k polarite deiimi ve temel manyetik yaltml evirici yaps. Transformatr yaltml eviricilerin analizinde transformatrn e deer devre modellemesinde ideal transformatr modeli ve paralel olarak manyetizasyon sarglarnn bulunmas analizi anlalr hale getirir. Modelde kullanlan manyetizasyon sarg davran genel endktr davran kurallarna uymaldr rnein devre srekli durumunda alrken endktr zerindeki gerilim zaman deeri sabit olmal ki transformatr sarglar zerine endklenen gerilim deeri ortalamas sfr olsun. Bu kabuln sonucunda ekil III.31. d deki transformatrn yerine edeer devresini koyarsak ekil III.3.2 a daki yapy elde ederiz. Bu yapda manyetizaston sargs LM ile ifade edilmektedir ve davran orijinal artran ve azaltan yaplarndaki
endktr ile ayndr.Q1 anahtar iletime getii anda Vg dc kaynaktaki enerji LM zerinde biriktirilir bu durum ekil III.3.2 b de gsterilmektedir. D1 iletime

20

getii zaman biriktirilen enerji endktr gerilimi ve 1:n lik akm oran ile yke aktarlr bu durum ekil III.3.2 c de gsterilmektedir.[11]

ekil III.3.2. Geri Dnl evirici Devresi. (a) Transformatr Modeli. (b)Q1 anahtar iletimde iken(Aradurum 1). (c) Q1 anahtar kesimde ve diyot iletimde iken(Aradurum 2). Aradurum 1 de anahtar iletimdedir ve manyetizaston sargs zerinden enerji birikimi yaplmaktadr bu durumda endktr zerindeki gerilim VL , DC kaynak zerindeki gerilim Vg , DC kaynak akmn ig ve kapasitr akm deerini iC olarak kabul edersek devredeki eitlikler:[12-14] VL = Vg iC = V / R ig = i (III.3.1)

21

Bu kabul sonucunda endktr zerinde kk akm dalgalanmalar, kk kondansatr gerilim dalgalanmalar k gerilimi ve k akm zerinde DC bileenler oluturacaktr bu nedenle yukardaki formlleri tekrar dzenlersek: VL = Vg iC = - V/ R ig = I (III.3.2)

olacaktr, aradurum2de ise anahtar kesime gidecektir transformatrn polaritesinden dolay diyot iletime geecektir bu durumda aadaki eitlikler elde edilir; VL = - V / n iC = i / n - v / R ig = 0 (III.3.3)

VL(t) nin her evrede durumunun belirlenmesi nemlidir aradurum 1de de olduu gibi dalgalanmalarn oluturduu DC bileenleri bu durumda da gz nne alrsak eer yukardaki formllerin tekrar dzenlenmesi ile eitlikler: VL = V / n iC = I/n - V/R ig = 0 (III.3.4)

III.3.1-4 deki eitlikleri kullanarak VL(t), iC(t), ve ig(t) dalga ekilleri ekil III.3.3 deki gibi olacaktr.

ekil III.3.3. Srekli letim Durumu Dalga ekilleri.

22

Manyetizasyon sargs zerindeki gerilim bants; D anahtarn kesimde olduu sreyi ifade ederse; VL = D (Vg) + D ( - Vn ) = 0 ve gerilim deiimlerini oranlarsak elde edeceimiz sonu: M(D) = V/ Vg = n .D / D' (III.3.6) (III.3.5)

Yani dnm oran azaltan ve artran dntrcedeki gibi olacaktr fakat bu orana n faktr de eklenmitir. Kondansatr sarj denge prensibine gre zerindeki akm bants: iC = D ( - V / R) + D' (I / n - V / R) = 0 Bu bantdan I deerini ekersek eer: (III.3.7)

I = n.V / D .R olacaktr. Bu ise

manyetizasyon sargsnn DC bileen deeridir. Kaynak akmnn dc bileen deeri ise: Ig = ig = D (I) + D' (0) eklindedir. Belirtilen dc bileen modelleri kullanlrsa elde edeceimiz yeni model ekil III.3.4 deki gibi olacaktr bu modelde 1:D orannda azaltan tipi bir dnm , (1-D):1 orannda artran tipi bir dnm ve ek olarak 1:n lik transformatr dnm eklenmitir.[15-16]

ekil III.3.4. Geri Dnl evirici DC Bileen Modellemesi. (a) Denklemlere Bal Devre Modeli .(b) deal Transformatrl Edeer Devre. Modellemenin bu aamasndan sonra daha nceki blmlerde azaltan ve artran tipi eviriciler iin yaplm olan teorik deerlendirmeler modelin uygun blmlerinde rahatlkla kullanlabilir. Geri dnl eviriciler genellikle 50 -100 W lk g kayna uygulamalarnda kullanlmaktadr. Transformatre eklenen sarglar
23

sayesinde birden fazla k elde edilmektedir. Bu tip eviricilerde kaak endktans ve gerilim yansmalarndan dolay gerilim dalgalanmalarn belirli bir seviyenin zerinde krpmak iin snmleme devreleri kullanlmaldr.

III.4. LER EV R C
leri eviriciler azaltan tipi eviricilerden tremilerdir ve geri dnl eviricilere benzemektedirler. Yksek giri gerilimine bal olarak dk k geriliminin elde edilmesi, galvanik yaltmn gerekletirilmesi geri dnl eviricilere gre daha yksek gte k elde edilmesi ayrca fiyat etkili tasarmlarn rahatlkla gerekletirilebilmesinden dolay bu tip eviricileri cazip hale getirmektedir. G yaplar olarak geri dnl eviriciler ile kpr tipi eviricilerin arasnda kalmaktadr. 125 W ile 1000 W arasndaki uygulamalarda kullanlabilirlii vardr. Geleneksel ileri eviricilerde bir tek anahtarlama eleman kullanlmaktadr fakat daha gelimi ileri eviricilerde iki tane anahtarlama elemannn kullanm sz konusudur. leri eviriciler datlm k tipindeki uygulamalarda sklkla kullanlmaktadr. Geri dnl eviricilere gre srekli iletim evresinde alt anlarda ok daha az akm dalgalanma miktarna sahiptir bu nedenle DC DC dnmlerinde ve haberleme uygulamalarnda yaygn kullanm sz konusudur. Bu tip eviricilerin analizi geri dnl eviricilerin analiz yntemine olduka benzemektedir, geri dnl eviricilere basit bir harici devre eklenmesi suretiyle ileri evirici elde edilebilir. ekil III.4.1 de klasik ileri evirici bir devrenin izgili hatlar ierisindeki basit eklemelerle sfr gerilim anahtarlamal bir yapya dntrlm ekli grlmektedir. [17]

24

ekil III.4.1. leri evirici Yaps. Temel ileri evirici giri kapasitr Cin , sargl transformatr Tr, ana anahtarlama eleman Q1, dorultucu diyot Do1 , serbest gei diyotu Do2 , endktr Lo , k kapasitr Co , durdurma diyodu Dr olumaktadr.Yardmc devre ise snmleme kapasitr Csnb k ve ykten Ro ,buna parallel

balanm bir anahtarlama eleman Q2, birbirlerine kuple edilmi endktrler Lap ve Las , durdurma diyotlar D1 ve D2, transformatrn ikincil sargsna seri olarak bal olan kk bir endktr Ls den olumaktadr. ekil III.4.2 de eviricinin almas srasnda n grlen anahtar dalga ekilleri grlmektedir 4. blm tek anahtarlama elemanna sahip olan klasik tip eviricilerde bulunmamaktadr bu ksm sfr gerilim anahtarlama zelliinin kazandrlmas iin devreye eklenen yardmc malzemelerden dolay olumaktadr.[18,19]

25

ekil III.4.2. leri evirici alma Aralklar Dalga ekilleri alma Aral ( t1 < t t2 ) 1: ekil III.4.3.a bu alma aralndaki durumu gstermektedir. Q2 iletim durumundadr bu nedenle Csnb , Lap ve Ls rezonanl tank devresi yapsndadr. ekil III.4.4 de grld gibi Csnb , Lap ve Q2 zerinden dearj olmaya balar. Dearj akm ykselir ve Lap ekirdei zerinde manyetik alan oluturur bylece Csnb nin dearj srasnda ortaya kan enerji ekirdek zerinde biriktirilmi olur. Bu sre sonunda Csnb zerindeki gerilim sfr deerine ulamtr. alma Aral ( t2 < t t2 ) 2: ekil III.4.3. b bu alma aralnndaki durumu gstermektedir. Gerilimin sfr olduu anda Q1 iletim durumuna, Q2 kesim durumuna geecektir ve bu nedenle Lap zerindeki akm aniden kesilecektir. Akmdaki ani deiim kuple olmu endktrler zerindeki gerilim polaritesini deitirecektir bu deiim Ls ekirdei zerinde birikmi olan enerjinin diyot zerinden braklmasn salayacaktr. alma Aral (t3 < t t4 ) 3: ekil III.4.3.c bu alma aralnndaki durumu gstermektedir. Do1 , Lo ve Do2 zerindeki akm sfr deerine ular geleneksel ileri eviricilerde olduu gibi yke enerji aktarm gerekleir.

26

alma Aral ( t4 < t t5 ) 4: ekil III.4.3. d bu alma aralnndaki durumu gstermektedir. Q1 anahtar kesime gider primer akm Csnb kapasitrn arj eder bu ilem Q1 in kanal noktasndaki gerilimin ykselme hzn yeterli ekilde azaltmaktadr. Bu aralkta Do1 ve Do2 zerindeki akmlarn dmesi Lo , Ls ve Csnb nin rezonansa girmesine yol aacaktr bu yap ekil III.4.5 de gsterilmitir.[20]

ekil III.4.3. leri evirici 7 Farkl alma Aral.

27

alma Aral ( t5 < t t6 ) 5: ekil III.4.3.e bu alma aralnndaki durumu gstermektedir. Q1 in kanal noktasndaki gerilim giri geriliminin iki katna kacaktr ve Dr diyodunu iletime gemeye zorlayacaktr. Transformatrn birincil sarglar arasnda grlecek gerilim - Vin deerindedir. Bu aralkta ekirdek sfrlanacaktr ayrca Do1 deki akm dorusal olarak decektir.[21]

ekil III.4.4. 1. alma Aral Dearj An Edeer Devresi.

ekil III.4.5. 5. alma Aral arj An Edeer Devresi. alma Aral 6 ( t6 < t t7 ) de ise: ekil III.4.3.f bu alma aralnndaki durumu gstermektedir. Ls zerindeki akm deeri sfrdr. Do1 ters kutuplanma durumundadr Do2 ise Lo endktr zerindeki akmn akmasna yardmc olmaktadr, akm deeri sfra ulancaya kadar bu durum devam eder. alma Aral 7 ( t7 < t Ts + t 1 ) de: ekil III.4.3.g bu alma aralnndaki durumu gstemektedir. Csnb ve transformatrn manyetizasyon sargs rezonans devre gibi davranmaya balar. Q1 anahtarlama elemann kanal noktasndaki gerilim dc giri gerilimi ile giri geriliminin iki kat arasnda dalgalanmaya balar. Bu

28

aamadan sonra devre 1. alma aralndaki gibi davranmaya balar ve dier koullar sras ile gerekleir. Bu tip eviricilerin dier analizleri geri dnl eviriciler ile ayn ekildedir ve geerli olan tm bantlar bu eviricilerde de kullanlmaktadr.

III.5. TME-EKME EV R C III.5.1. tme-ekme eviricinin almas

eviricilerin snflandrlmas ileminde transformatrn birincil sargsndan geen akmn tek veya ift ynl olup olmadna baklr. Eer birincil sargdan geen manyetik ak ift ynl olarak dalgalanyorsa bu yapdaki eviricilere ift sonlu eviriciler denilmektedir. leri tip ve Manyetik yaltml eviricilerde transformatr tek bir ynde srlr ve ekirdekteki ak doal yollarla boaltlr. ift sonlu eviricilerde ise ekirdekteki ak ynetimi ok daha etkin bir ekilde kontrol devresi tarafndan ynetilir. ift sonlu yapdaki eviriciler tme-ekme ve kpr yapsndaki eviricilerdir. [22] tme-ekme tip eviriciler birbirleriyle 180 derece faz fark ile alan iki ileri eviricinin birlemesi ile olumutur. Bu yntem ise birinci ve nc histerisiz evrim blgesinde alan ekirdeklere sahip transformatrlerin oluumuna yol amtr. Bu yapdaki eviricilerde anahtarlama elemanlarnn ortak sfr noktalar olduu iin basit src devreleri ile anahtarlama elemanlar kontrol edilebilir ve iki tane anahtarlama elemanna ihtiya vardr. Geri dnl evirici ve ileri evirici yaplarnda da olduu gibi anahtarlama elemanlarnn bloke edebilecei gerilim maksimum giri geriliminden daha yksektir snmle ve kenetleme devrelerinin kullanmna ihtiya vardr. tme-ekme dntclerin alma prensipleri gayet tme-ekme tasarm belirtilmektedir. Tam basittir. ekil III.5.1 de temel

anahtarlama periyodunun belirli bir ksmnda her bir anahtar iletime geer ve bal olduu sargdan manyetik aknn dolamasna izin verir. Her bir anahtarnn ilev sresi 0.5 deerinden byk olamaz. Anahtarlarn iletimde olduu anda transformatr zerinde enerji biriktirilir ve ikincil sarglarndan uygun sarg ynndeki diyotlar zerinden ka enerji aktarm yaplr.[23]

29

ekil III.5.1. Temel tme-ekme Devresi. Q1 ve Q2 anahtarlama elemanlarnn iletimde ve kesimde olduu anlara bal olarak akm ve gerilim dalga ekilleri ekil III.5.2 de belirtilmitir.

ekil III.5.2. Temel tme-ekme evirici Gerilim ve Akm Dalga ekilleri.

III.5.2. Tam Kpr evirici almas

Bu yapdaki eviricilerde kullanlan transformatrler Blm III.5.1 de kullanlan transformatrlerden farkldr yine manyetik ak deiim yn ift tarafldr, fakat bunu gerekletirmek iin tek birincil sargs kullanlr. ekil III.5.3 de sekonder tarafndan kontroll tam kpr yapsndaki evirici prensip emas ve temel dalga

ekilleri grlmektedir. Ayn koldaki anahtarlar en fazla 0.5 lik ilev oranna sahip
olmak zere dier koldaki anahtarlar ile 180 derece zt fazda olmak zere iletime geerler. kincil tarafta bulunan S5 ve S6 anahtarlarnn yerine diyot konularak da k gerilimi elde edilebilir. Bunun yan sra kontroll malzemeler tercih edilirse k gerilim sabitlenmesi bu anahtarlar kullanlarak ta yaplabilir bu yntemle yaplan bir sabitlemede ise giri gerilimi, transformartr evrim oran ve k

30

gerilimine bal olarak sabitleme snrlar deimektedir. k ksmnda bulunan endktr ile akmdaki dalgalanmalar engellenmektedir.[24]

ekil III.5.3. kincil Kontroll Tam Kpr evirici. k endktr deerinin k yk akmn salayabilecek kadar byk olduunu kabul edersek eviricinin analizi daha kolay olacaktr. Ayrca S5 ve S6 anahtarlarnn bulunmasndan dolay anahtarlarn kesimde olduu anda k akm yolunun tamamlamas iin DFW diyotunun bulunmas gerekmektedir. Bu kabulden sonra devrenin idealize edilmi yaps ekil III.5.4 deki gibi olacaktr.[25]

31

ekil III.5.4. dealize Edilmi Tam Kpr Yaps. Bu yapdaki bir eviricinn analizinde anahtarlarn durumuna bal olarak sekiz farkl aama sz konusudur. Analiz srasnda anahtarlarn ideal olduu ve transformatrn kaak endktans ve manyetizasyon endktans deerlerinin sistemin dier parametrelerini etkilemeyecek kadar kk olduu kabul edilmitir. Anahtarlarn durumuna bal olarak sekiz farkl analiz aamas ve dalga ekilleri

ekil III.5.5 de belirtilmitir.[26]

32

ekil III.5.5. Tam Kpr evirici Analiz Aamalar. T0-T1 aralnn T0 annda S3 henz iletimde iken S1 kesime gitmitir. D1 ve S5 yk akmn Cs1 ve Cs2 kondansatrlerinin arj dearj sreleri ierisinde Io/N + iLm deerine bal olarak iletmektedir. T1-T2 aralnn T1 annda S2 deki gvde diyodu iletime geer. Birincil akmndaki azalma Io/N deerinden daha az olacandan sekonder tarafndaki fark D6 serbest gei diyotunun iletime gemesini salayacaktr. Bu arada birincil taraftaki akm eimi ikincil taraftaki manyetizasyon akmn sfrda tutacandan negatif olacak kalacaktr. T2-T3 aralnn T2 annda S3 kesime gidecektir. Cs3 ve Cs4 kaak endktans zerinde biriken enerjiye bal olarak arj ve dearj olacaktr. Transformatrn manyetizasyon endktans zerindeki gerilim hala sfrda kaldndan birincil taraftaki geriliminin azalmasna ve dolaysyla birincil akmnn hzl bir ekilde

33

dmesine yol aar. kincil tarafta ise serbest gei diyotlar, yansyan birincil akm ile yk akm arasndaki, farkn artmasn salar. T3-T4 aralnn T3 annda kaak endktans akm manyetizasyon akmna eit oluncaya kadar azalr, D1 ise ikincil gerilimini ve serbest gei diyotlarn komuta eden yk akmn zerinde tutmay brakr. S6 nn bulunmas ve iletimde olmamasndan dolay yksek manyetizasyon endktansnn anahtarlama elemanlarnn kapasiteleri ile rezonansa girmesi sz konusudur bu nedenle kaak endktans kullanlarak ok az da olsa bir yk akmnn dolamas gerekmektedir. T4-T5 aralnn T4 annda Ds4 n iletime gemesi zorlanr ve S4 anahtar zerindeki gerilim sfra eit olacaktr. T5-T6 aralnn T5 annda S6 kesime giderek D2 nin iletime gemesini salar bu da manyetizasyon endktans zerindeki gerilimin sfr olmasn salar ve kaak endktans zerindeki besleme geriliminin dmesine yol aar. Primer akm hzl bir

ekilde dmeye balar S6 anahtarnn kapanmas iin gereken maksimum zaman

gecikmesi k endktrnn istenilen k gerilim deerini salamas iin gereken sre ile belirlenir. Minimum gecikme deeri S3 n kesime gitme ve S4 n iletime gemesi iin gerekli olan sre kadar olmaldr. T6 T7 aralnn T6 annda birincil akm yansyan yk akm ve manyetizasyon akm deerlerinin toplamna kadar azalmaya balar. DFW diyotunun kesime gitmesi ile D2 diyotu tm yk akmn tar. Bu aralk zarfnda pozitif gerilim k endktrne uygulanr ve T7 annda bu evrim tekrar etmeye balar. kincil taraftaki dorultucu elemanlarn kontroll olmas ve sabitlemenin ikincil tarafnda yaplmasndan dolay yaltml kontrol devrelerine olan ihtiyac ortadan kaldrmaktadr ve birden fazla ka sahip olan devrelerde de kullanlmas sz konusudur. Bu anahtarlarn seimi uygulamaya bal olarak deimektedir. Analizi biraz daha basitletirmek iin baz kabuller yaparsak:[27] 1) Anahtarlarn iletimde ve kesime geilerindeki gecikme anahtarn anahtarlama periyodu ierisinde olduka kk bir deer. 2) Manyetizasyon endktr kaak endktanstan byktr. Manyetizasyon endktr zerinde biriken enerji: E= 1 Ceq.Vcc 2 2 (III.5.2.1)

8 Ceq = ( ).Coss + Cxfurr 3

34

Coss mosfetin kanal-kaynak noktalarndaki k kapasite deeri, C xfur ise yaltm transformatrnn sarglar arasndaki kapasite deeridir. Formldeki 8/3 faktr ise k kapasite deerinin MOSFET kanal kaynak geriliminin dorusal olmayan bir fonksiyonu olduundan dolay sonraki hesaplamalarda belirtilerek eklenmitir. S3 ve S4 n kesimde olduu anda manyetizasyon akm deeri: Vin.Ts 4 .L m

iLm =

(III.5.2.2)

Formldeki Ts deeri anahtarlama peryodunu temsil etmektedir. III.5.2.1 ve III.5.2.2 denklemlerini beraber zersek eer Lm deeri:

Lm

Ti 2 16.Ceq

(III.5.2.3)

Ceq

deerinin yaklak olarak 400 pF olduunu kabul edilirse maksimum

manyetizasyon endktans deeri 15,6 mH olarak belirlenecektir. T3-T4 aral Lm ve Ceq malzemelerinin rezonansa girip Vb veya Vcc gerilim deerine ulamas iin gereken sre kadar olmaldr. T3 T4 aral tamamlanmadan S3 ve S4 anahtarlar iletime geerse sfr gerilim gei zellii kaybedilecektir. Bu sre ise T3 anndaki Vb deerine baldr bu da kaak endktans zerinde biriktirilen enerji miktarna ve dolays ile T2-T3 zaman aralna baldr. T2-T3 zaman aral ise kaak endktans zerindeki akmn manyetizasyon akm deerine inmesi iin geen sreyi ifade etmektedir. Bu zaman ierisindeki Vb gerilim deeri:

VB ( t )T 2 T 3aras = (

Io Vcc.Ts Llk t + ). .Sin N 4.Lm Ceq Llk.Ceq

(III.5.2.4)

denklemi ile hesaplanabilir. Bu srede kaak endktans zerindeki akm deeri:

ILk ( t )T 2T 3aras = (

I o Vcc .Ts t + ). cos N 4 Lm Llk .C eq

(III.5.2.5)

35

Bu nedenle T2-T3 zaman aral: N .Vcc.Ts 4.LmIo + N .Vcc.Ts

(T 2 T 3) = Llk .Ceq .Cos 1 .

(III.5.2.6)

ile ve T3 anndaki Vb deeri ise:

V B T3 = (

Io Vcc.Ts llk N .Vcc.Ts + ) sin[cos 1 ( )] N 4 Lm Ceq 4l m .I o + N .Vcc .Ts

(III.5.2.7)

denklemleri ile elde edilir. T3-T4 zaman aralnda manyetizasyon endktans Ceq ile rezonansa girebileceinden zaman aral ierisindeki Vb deeri:

VB T3T4 = VB T3 +

Vcc .Ts 4.L m

Lm t Sin C eq L m .C eq

(III.5.2.8)

olur. Sfr gerilim anahtarlamasndan dolay Vb = Vc T3-T4 zaman aral:

T 3T 4 = Lm .C eq .Sin 1 (

Vcc VB T 3 Vcc .Ts 4 Lm Lm C eq

(III.5.2.9)

yazlabilir. T2-T3, T3-T4 toplam zaman aral ilev orann kontrol ederek dnm orannda st snr deerini belirlemektedir. T3-T4 zaman aral ierisinde, serbest gei diyotu k endktr akmn zerinden aktmaktadr ve ikincil tarafta kayplara yol amaktadr. T2-T3, T3-T4 toplam zaman aral iinde maksimum dnm oran:

Vo Vcc

1
max

2 Ts N

(III.5.2.10)

36

denklemi ile verilir. S5 ve S6 anahtarlarnn maksimum srede durdurabilmesi ile de minimum dnm oran:

Vo min = Vcc

2( + t block max ) Ts N

(III.5.2.11)

olur. Maksimum durdurma sresi ise:

t block max(sec) =
ile hesaplanabilir.

N . Ae (2.Bsat ) Vblock

(III.5.2.12)

III.5.3. Yarm Kpr evirici almas

Tam kpr eviricilerin doru tasarlanmas dier eviricilerin tasarmna gre daha zordur cihaz gc olarak seri ileri eviriciler ile tam kpr eviriciler arasnda kalmaktadr seri ileri eviriciler ile ayn sayda anahtarlama eleman bulunmaktadr ve transformatrde tam dalga ak deiimini oluturmaktadr. Anahtarlama elemanlarnn alt gerilim snr deerinin yars deerinde orta nokta gerilimine ihtiya vardr bunu gerekletirmek iin birbirine seri bal kondansatrler kullanlmaktadr. Bu tip eviriciler birincil taraftan anahtarlanan evirici snfna girmektedir. ekil III.5.6 da temel yarm kpr evirici yaps belirtilmektedir.[28]

ekil III.5.6. Temel Yarm Kpr evirici Yaps.

37

U ve L anahtarlama elemanlar sayesinde transformatrdeki manyetik ak deiimi transformatrn primer tarafnda iki ynl olarak yaplmaktadr. Transformatrn birincil sargsnn bir ucu DC bara gerilim deerinin yar potansiyelindeki Vg/2 noktasna baldr gerilim blme ilemi elenik iki tane kondansatr ile gerekletirilmektedir. Transformatrn ikincil tarafnda bulunan tam dalga dorultma devresi sayesinde birincil tarafndaki anahtarlamann her aamasnda ka enerji aktarmn salamaktadr. Ayrca kta gerilim ve akm dalgalamalarn engellemek amac ile L-C filtre kullanlmaktadr. ka enerji aktarma ilemi anahtarlama elemanlarndan bir tanesinin iletime gemesi ile balamaktadr. U anahtarnn iletime gemesi ile birlikte Vg - Vg /2 deerindeki
gerilim transformatre uygulanm olur ve birincil sargdaki akm ykselmeye balar. ekirdekteki enerji ikincil sarglar zerinde gerilim endkler ve Vsekonder > Voutput olduu anda doru kutuplanm diyotlar iletime geer bu aamada ikincil tarafndaki enerji ak ekil III.5. 7 deki gsterildii gibi olacaktr.[29,30]

ekil III.5.7. Pozitif Durum Akm Dolam Yn.

Endktr akm iL sekonder gerilimine bal olarak ykselmeye balayacaktr. U anahtar kesime gittii zaman ikincil tarafta endklenen gerilimin polaritesi deiecektir ve transfer edilen enerji deeri dmeye balayacaktr. E zamanl olarak manyetikleme akm deeri de dmeye balayacaktr ve k gerilimine zt ynde enerji ak oluturacaktr ekil III.5.8 de belirtilmitir.

38

ekil III.5.8. Manyetikleme Akm Gei Yn.

Koyu hatlarla belirtilen

iL > iM

olduu anda akmn gei yndr.

Manyetizasyon akm endktr akmnn altna dt zaman bu gei ynn izleyecektir. Bir sre sonra manyetizasyon akm deeri sfra ulaacaktr ve dolays ile ikincil gerilim deeri sfr olacaktr bu anda ise akm dolam yn ekil III.5.9 daki gibi olacaktr.

ekil III.5.9. kincil Gerilim Sfr iken Akm Dolam Yn.

Akmn bu dolam ynnden dolay ikincil gerilim deeri sfr olduundan dolay birincil tarafndaki gerilim deeri de sfra ulaacaktr ve enerji ak anahtarlama elemanlarna bal olan diyotlar zerinden gerekletirilecektir. L anahtarnn iletime gemesi durumunda ise yine biricil sarglar zerinde Vg /2 - 0 potansiyelinde gerilim

39

endklenecek, ekirdek bir nceki ak ynne ters ynde enerjilenecektir. Sekonder tarafnda endklenen gerilimin polaritesi doal olarak bir nceki duruma gre zt yndedir. Bu aamada ka yine enerji aktarm dorultucu diyotlar zerinden yaplmaktadr bu srada aktif olan diyotlar ekil III.5.10 da gsterilmektedir.

ekil III.5.10. Negatif Durum Akm Dolam Yn.

L anahtarnn kesime gittii anda pozitif durumda oluan manyetikleme ve endktr akm deiimleri yine gzlenecektir ve ikincil sargdaki gerilim polaritesi deiecektir ve gerilim deeri sfra ulancaya kadar pozitif durumda gerekleen btn olaylar tekrar gzlenecektir.

40

BLM IV

UYGULAMA

IV.1. SAYISAL KONTROL IV.1.1. Saysal Kontrol Kart Tasarm

Blm III de azaltan, artran, geri dnl, tam kpr, itme-ekme ve ileri evirici yaplarndaki anahtarlamal g kaynaklarnn alma ekilleri anlatld. Bu tip g kaynaklarnn kontrolleri Blm II de anlatlan darbe genilik modlatr kontrol tmleik devreler ile gereklemektedir. Kontrol entegrelerindeki reglasyon ilemleri, gerekletirilmesi ayrk malzemelerle kolay olmasndan dolay, oransal kontrol ile yaplmaktadr. Oransal kontrol yntemi AGKlarin performanslarn belirli bir noktadan daha sonrasna kmasna engel olmaktadr. Bu noktadan sonra daha akll ve birden fazla parametreleri gz nne alarak anahtarlama elemann, transformatr veya endktrlerin daha yksek performansta almasn salamak amac ile farkl kontrol yntemleri gelitirilmitir. Kontrol algoritmalarndaki esneklii donanm seviyesinde elde etmek iin yksek ilem hzna ve darbe genilik modlasyonu elde etme zelliine sahip mikro denetleyiciler ve saysal iaret ileyiciler kullanlmaya balanmtr. Bylece Saysal AGK kavram bu tip uygulamalar iin kullanlmaya balanmtr. ekil IV.1.1 de saysal AGK uygulamasnn prensip emas gsterilmitir. [31]

41

ekil IV.1.1. Saysal AGK Genel Yaps.

Bu almada Geri Dnl, Azaltan, Artran ve Tam Kpr eviricilerin tasarmlar yaplarak retimleri gerekletirildi. Geri Dnl AGK klasik yntemle dier topolojilerin kontrol tasarlanan saysal kontrol kart ile gerekletirildi. Tasarmn ilk aamasnda ierisinde analog saysal evirici modl, darbe genilik modlatr ieren, PC ile haberleebilme zellii bulunan ve hzl saysal iaret ileme yeteneine sahip gelimi bir ilemci seildi. Tercih edilen ilemci MicroChip firmasnn 18 serisi 18F452 mikro-denetleyicisidir. Bu ilemcinin performans ve zellikleri aada verilmitir; [32] 1) Bir saniyede 10 milyon komut ileme zellii (10 MIPS), 2) Tek makine evriminde 8x8 donanmsal arpma ilemi, 3) 10 bit znrlkl analog saysal evirici ve 8 kanal analog giri, 4) 10 bir znrlkl darbe genilik modlatr ve 5) 32 k Byte program hafzas ve 1536 byte ram bellei bulunmaktadr. Saysal kontrol kartnn iledii algoritma sonucunda sistem parametre deiimlerini grebilmek ve kullanc tarafndan deitirebilmesi iin grafik LCD

42

kullanlmtr ve ilemci ile haberlemesi salanmtr. Kullanlan grafik LCD nin zellikleri aada sralanmtr; [33] 1) 128 stn ve 64 satr pixel zellii. 2) Kendi ierisinde tmleik kontrol devresine sahip olma. 3) 72x40 mm grnt alan. 4) 0,48x0,48 mm boyutlarnda hcre. Kullanlan grafik LCD nin arka k paneli 360 mA akm ekmektedir. Kartta kullanlan dier aktif ve pasif malzemelerin ekecei akmlar gz nnde bulundurulursa kontrol kartnn ekecei toplam akm deeri 500 mAe yakn bir deer olarak hesaplanr. Grafik LCD, ilemci ve dier malzemeler 5 VDC gerilimle altndan kontrol kartn beslemesi iin 5VDC, 500 mA k parametrelerine sahip olan bir reglatr gereksinimi olmutur. Bu gereksinimi karlamak iin evrensel giri gerilimi arallklarnda alabilen ve k gerilimi 24 V DC olan geri dnl topolojisinde 10 W gcnde bir kaynak gerekletirilmitir. Bir sonraki aamada 24 VDC deeri 5 VDC deere drecek azaltan evirici yapsnda DC-DC 5 V, 1 Amper kl g kayna tasarland. almalar srasnda sistem scaklk deerinin llmesi ve gerek saat bilgisinin elde edilmesi iin scaklk ve saat bilgilerini srekli olarak belirleyip ilemci ile haberleebilen saat ve scaklk kart tasarland saat bilgisinin belirlenmesi iin kullanlan tmleik devre ise Dallas firmasnn DS1302 isimli gerek zamanl saat tmleik devresidir. Scaklk lm iin ise 100 k deerinde negatif scaklk katsayl (NTC) bir termistr kullanlmtr. Saysal kontrol kartnda kullanlan ayrk kartlarn tasarmlar gerekletirildikten sonra ana kontrol kartnn retimi yaplmtr. G kartlarnda ar akm ve ar gerilim oluma durumlarnda sistemin ilemciden bamsz olarak kapatlmas iin harici bir analog karlatrc ve darbe genilik modlatr sisteme eklenmitir. lemci darbe genilik modlatrn kendi rettii darbe genilikli sinyalle kontrol etmektedir ve sistemin tm kontrol ilemci tarafndan salanmaktadr byle bir koruma sistemin daha gvenilir almas iin eklenmitir. Sistemdeki tm parametrelerin bilgisayara aktarlmas iin ana karta RS232 formatnda haberleme salayan Maxim firmasnn MAX 232 tmleik devresi eklenmitir ve ilemci ile haberlemesi salanmtr. Ayrca sistem durumu, gerilim, akm ve scaklk alt st limit deerlerinin am durumunda kullancya uyar vermek amac ile k yayan diyotlar ve ses ikaz tmleik devresi eklenmitir.[34]

43

ekil IV.1.2. Saysal AGK Kontrol Kart emas.

44

Ana kontrol kart iki ayrk kart halinde tasarlanmtr ve aralarndaki iletiim ise kablo ile salanmaktadr. Bu kartlarn ematik ve baskl devre izimleri EAGLE programnda yaplp retimi gerekletirilmitir. ekil IV.1.2 de Saysal AGK kontrol kartnn ematik izimi gsterilmektedir.

emada IC1 ismi ile gsterilen tmleik devre MicroChip firmasnn 18F serisi
ilemcilerinden 18F452 dir. SV1 terminali g kartlar ile haberleerek akm rnei, gerilim rnei, besleme gerilimi IGBT src kartlarnn kontrol sinyallerinin tand terminaldir. SV5 ve SV3 terminali ise ilemciye yeni programlarn gmlmesi ve hata giderilmesi iin ilemci programlaycsnn kulland terminaldir. SMPS1 modl ayrk olarak tasarlanm 24 V DC k gerilimine sahip geri dnl yapsnda bir g kayna kartdr. CONV1 kart ise SMPS1 kartnn retmi olduu 24 V DC gerilimi 5 V DC ye dntrmektedir. SV6 terminali ise anakartn zerinde grafik LCD, kontrol butonlar, uyar lambalar ve bilgisayar ile haberlemeyi gerekletiren gsterge kart balant terminalidir. Sisteme dardan sinyal girmek iin iki tane analog veya saysal balant noktalarna sahip SV2 terminali eklenmitir. SV2 ve SV1 terminalleri analog sinyal girilerine iletim hatlarndaki parazitik istem d sinyalleri ilemci tarafndan grlmemesi iin alak geiren filtreler eklenmitir bu filtrelerin ke frekans deerleri:

T = R.C f =
1 T (IV.1.1.1)

bantlar ile hesaplanmtr. f frekans, T peryodu, R filtrede kullanlan diren ve C ise kullanlan kapasiteyi gstermektedir. C1, C2, C3, C4 kapasiteleri 100 nf ve g kartlarndaki diren deerleri 470 olduundan R.C deeri T = R.C = 47.10 6

ve ke frekans ise 21276 Hz olarak bulunur. Yine istenmeyen sinyallerin ilemciye ulamamas iin R12, C28 ve C34 malzemeleri ile alak geiren filtre oluturulup ilemcinin besleme hattna eklenmitir bu malzemelerin deerleri ise R12=22 , C28=10F ve C34=100nf olarak seilmitir. C28 ve C34 n paralel balanmas tercih edilmi olup bu kapasiteler farkl tiptedirler C34 seramik, C28 ise elektrolitik yapdadr seramik yapdaki kapasitenin yksek frekanstaki sinyallere olan cevab daha farkl olduu iin paralel balanmas tercih edilmitir. Denklem IV.1.1.1 deki bant gz nne alnrsa ke frekans deeri bu yap iin 450 Hz olarak
45

belirlenmitir. Sisteme ilk enerji verilmesi esnasnda yaklak olarak 70 msn boyunca ilemci geici rejim srecinin bitmesini beklemesi iin MC pinindeki gerilim seviyesi lojik sfr seviyede tutulup bu gecikme deerinden sonra ilemcinin uyanmas salanr. Bu ilem iinde RC seri devre yaps kullanlr, ana kartn zerindeki R25, C5 ve C35 malzemeleri bu ilem iin kullanlr Bu malzeme deerleri R25: 10k , C5: 10 F ve C35 ise 100 nF olarak seilmitir elde edilen gecikme deeri ise 100 msn olarak belirlenmitir.

lemcinin alabilmesi iin gerekli olan saat darbelerinin retilmesi iin, OSC1
ve OSC2 ularna ok kararl alan Q1 kristali balantr ayrca retici firma tarafndan nerilen 22pF deerindeki C30 ve C32 kapasiteleri kristal terminallerine balanmtr. Ana kartn ierisinde harici bir darbe genilik modlatr bulunmaktadr bu modlatr SGS THOMSON firmasnn rettii SG3525 tmleik devresidir. ekil IV.1.3 de bu entegrenin blok diyagram yaps grlmektedir.[35]

ekil IV.1.3. Darbe Genilik Modlatr Blok Diyagram.

46

SG3525 tmleik devresinin temelde, jeneratrn retecei darbelerin frekansn belirleyen RT ve CT terminalleri, yumuak kalk sresini belirleyen yumuak kalk kapasite terminali, hata miktarna bal olarak darbe geniliini deitirebilen hata ykselteci, ama ve kapama terminali, ilev sresini belirleyen karlatrc girii, alt ve st kol arasndaki l zaman deerini belirleyen dearj terminali ve anahtarlama elamanlarn dorudan srebilecek yapdaki src k terminali vardr. Devre ierisinde kullanlmas iin bir birka pasif malzemeyi gerektirir. Bu tmleik devre ile ilgili birka parametre belirlersek eer: Tmleik devrenin retecei darbenin frekans 1 C t .(0,7.Rt )

f =

(IV.1.1.2)

bants ile bulunur. C t zamanlama kapasitesini ve Rt ise zamanlama direncini temsil etmektedir. Tasarlanan sistemde C t deeri C15 kapasitesi ile temsil edilmekte olup bu deer: 3,3nF olarak seildi ve farkl anahtarlama frekanslarn oluturabilmek iin Rt deerinin deiken olabilmesi amac ile 20 k deerinde ok turlu bir trimpot kullanld ve bu diren emada T1 trimpotu ile temsil edilmektedir. Bu deerler iinde generatrn retebilecei en yksek frekans deeri 21645 Hz olarak belirlenir. Entegrenin retici firmann bilgi yapraklarndaki l zaman deeri diren grafii ve yumuak kalk sresi kapasite grafiklerinden (IV1-2) faydalanarak 500msn olarak seildi. Darbe genilik yumuak kalk sresini salamak iin kapasite deeri 100F ve 5saniye gecikme deerini salamak iinde R1 deeri 470 modlatrnn alabilecei minimum gerilim deeri 8 VDC olarak belirlemitir bu nedenle ana kartn zerinde 5 VDC gerilim seviyesinin dnda harici bir kaynaa ihtiya vardr. Bu gereksinimi karlamak iin 24VDC kaynaktan harici olarak beslenen bir reglatr entegresi sisteme dahil edilmitir. Bu entegre emada IC1 ile gsterilmitir reglasyon ilemi srasnda gerilim dalgalanmalarn minimum deere indirmek iin C10, C12 ve C13 kapasiteleri kullanlmtr. Darbe genilik modlatrnn ilk besleme anndan ilemcinin almaya balamas iin gereken sre sonuna kadar kararsz kalmamas iin terminallerine R9, R10 ve R3 direnleri balanmtr bu diren deerleri 12 k olarak seilmitir.

47

Darbe genilik modlatrnn sistem parametrelerinin limit dna kmalar durumunda kapatlabilmesi iin kapatma terminali kullanlmaktadr bu terminaldeki sinyal seviyesi lojik bir seviyesini getii anda tm klarn kapatmaktadr. Ana kartn zerindeki karlatrclar gerilim ve akm parametrelerini srekli bir DC seviye ile karlatrrlar bu DC seviyeler T2 ve T3 trimpotu aracl ile oluturulmaktadr analog sinyallerin bu DC seviyeleri amas durumunda karlatrc klar lojik bir seviyeye kar ve sistemi kapatr. R4 ve R14 direnleri: Kullanlan karlatrc National firmasnn LM393 karlatrc entegresidir ve bu entegre devre ak kollektr k devresine sahip olduundan dolay diren ile VCC potansiyeline balanma gereksinimleri duyarlar. Bu ilem iin kullanlan diren deeri ise 100 k dur. Karlatrc klarndan herhangi birinin lojik bir seviyesine ulat anda sistemin kapatlmas iin karlatrc klar D3 ve D4 diyotlar aracl ile toplama ilemine tabi tutulmutur bu diyotlar 1N4007 olarak belirlenmitir.[36] Sistemde kullanlan scaklk ve gerek zaman modlnn emas ekil IV.1.4 de gsterilmitir.

ekil IV.1.4. Kontrol Kart Gerek Zaman ve Scaklk Kart.

48

Modldeki NTC termistr scaklk deerine bal olarak direnci deien bir malzemedir. Bu diren deiimi R28 ve R3 direnleri gerilim blc devre zerindeki k gerilimini dorudan etkileyeceinden ilemcinin analog saysal evirici modl sayesinde scaklk bilgisine dnmektedir. BATT1 pili ise cihaz kapal olduu anlarda sistemdeki gerek zaman bilgisinin kaybolmamas iin enerji ihtiyacn karlamaktadr. Ayrca bu pil kart beslendii andan itibaren IC7 tmleik devresi tarafndan arj edilmektedir. IC7 tmleik devresi ise Dallas firmasnn rettii DS1302 isimli gerek zaman tmleik devresidir ve artk yl hesaplayabilme zellii vardr. DS1302 entegresinin alabilmesi iin frekans 32768 kHz olan kararl bir saat darbesine ihtiya vardr. Saat darbesini karlamak iin Q2 kristali kullanlmtr. C33 kapasitesi seramik yapdadr ve istenmeyen sinyallerin bastrlmas iin kullanlmtr deeri ise 100 nFdr. SV1 terminali tmleik devrenin ihtiyac olan besleme geriliminin karlanmas iin, SW2 terminali ise modln ana kart ile haberlemesi iin kullanlmaktadr. EAGLE program ile bu modln baskl devresi izilmi olup ekil IV.1.5 gsterilmitir.[37]

ekil IV.1.5. Kontrol Kart Gerek Zaman ve Scaklk Modl Baskl Devre.

Sistemdeki 5 VDC gerilim seviyesinin karlanmas iin DC-DC evirici modl tasarlanmtr bu modl 5 W k gcne sahiptir ve azaltan evirici yapsndadr. Kontrol entegresi olarak National firmasnn LM3578 entegresi kullanlmtr bu entegrenin iinde dk akmlarda kullanlacak ise 750mA k akm verebilen bir anahtarlama eleman bulunmaktadr daha yksek akm deerlerinde ise harici bir
49

anahtarlama eleman balanabilme zellii bulunmaktadr. levsel olarak genel darbe genilik kontrol entegrelerinin zelliklerine sahiptir, anahtarlama frekansn ayarlayan zamanlama terminali, k reglasyonunu yapabilmesi iin hata ykselteci, ar akm koruma girii ve harici anahtarlama eleman balant terminali bulunmaktadr. Bu entegrenin ilevsel diyagram ekil IV.1.6 da gsterilmitir.[38]

ekil IV.1.6. DC-DC evirici Kontrol Entegresi Fonksiyonel Diyagram.

Bu modln giri gerilim aral 640 VDC arasndadr. k parametreleri ise 5 VDC ve 1 Amper k akm eklindedir. Bu parametrelere bal olarak ve entegre devrenin i yapsna uygun bir tasarm gerekletirildi bu tasarm ekil IV.1.7 de gsterilmitir.

50

ekil IV.1.7. DC-DC evirici Devresi

SV1 terminali eviricinn giri terminalidir 4 nolu pininden 6 ile 40 VDC aras gerilim uygulanmaktadr. 1 nolu ucu sfr noktasdr. D1 diyodu 1N4007 olarak seilmitir ve ters polarite gerilim uygulamalarnda sistemi korumak iin kullanlmtr. C1 kapasitesi ise giri dalgalanmalarn engellemek iin kullanlmtr 330F 50V deerinde elektrolitik kapasite tercih edilmitir. Sistemdeki dier aktif ve pasif malzeme deerlerinin belirlenmesi ise retici firmann bilgi yapraklarndaki tasarm notlarna bal kalnarak yaplmtr. R5 diren deerini 10 k seersek R4 deeri 5 Volt k gerilimi olarak

R 4 = (Vout 1).R5

(IV.1.1.3)

ile hesaplanr. Vout k gerilimini, R4 ve R5 direnleri k geriliminin geribildirim rnekleme direnlerini temsil etmektedir. Bantdan R4 diren deeri 40 k belirlenir R1 direnci sistemdeki akm snrlama fonksiyonu kullanlmaktadr ve deeri; olarak

tarafndan

R3 =

V ( I L max_ dc + 0,5I L )

(IV.1.1.4)

V I L = 2.( I load ).( 0

Vin

(IV.1.1.5)

51

bantlar ile bulunabilir. V akm snrlama devresinin eik seviyesini, I L max_ dc maximum k akmn, I L endktr akm dalgalanmasn, I load yk akm deerini, Vo k gerilimini ve Vin giri gerilimini temsil etmektedir. I load deerini 1 amper, Vo deerini 5 V ve Vin deerini 40 VDC olarak denklem IV.1.1.5 de yerine koyarsak

I L = 200mA olarak belirlenir. Elde ettiimiz bu deeri denklem IV.1.1.4 de yerine

koyarsak eer R1 deeri 0,05 ohm olarak bulunur. R3 direncinin deeri ise: 10.Vbe1 .f ( I L max .0,5.I L )

R3 =

(IV.1.1.6)

ile bulunabilir. Denklemde Vbe1 deeri transistorn baz emetr arasndaki gerilim deerini temsil etmektedir ve bu deer 0,7 olarak kabul edilmitir, f ise transistrn akm kazan parametresini temsil etmektedir ve 30 olarak kabul edilmitir. Bu deer kullanlan birok transistr f deerinin altndadr Bylece en kt koul durumlarnda bile transistrn rahatlkla srlmesi salanmtr. Daha nceki elde edilen deerleri denklem IV.1.1.6 da yerine koyarsak, R3 deeri bu tasarm iin 200 ohm olarak bulunmutur fakat temin etmesi kolay bir deer olduu iin bu diren deeri 220 olarak belirlenmitir. R2 deeri ise:

R 2 = (Vin V Vbe 1 Vsat ).

f
( I L max + I R 3 )

(IV.1.1.7)

ile bulunabilir. Vsat deeri entegre devrenin i transistrnn kolektr-emitter arasndaki gerilim dmn ifade etmektedir. Bu tasarmda 0,2 V olarak kabul edilmitir. Bu deerler denklem IV.1.1.8 de yerine konulursa R2 deeri 330 ohm olarak belirlenir Anahtarlama frekans 50 kHz olarak seilirse k endktans deeri:

L=

Vo .(Vin Vo ) I L .Vin . f osc

(IV.1.1.8)

52

bants ile bulunur, burada f osc anahtarlama frekansn temsil etmektedir. Gerekli parametreler yerine konulursa endktans deeri 220H olarak belirlenir. k kapasite deeri ise: C3 Vo .(Vin Vo ) (8. f osc .Vin .Vripple .L1)
2

(IV.1.1.9)

bantsndan hesaplanabilir ve burada Vripple k gerilimi dalgalanmasn temsil etmekte olup 50 mV olarak seilmitir. Bu parametreler yerine konulursa C3 330 F olarak belirlenir. C5 kapasite deeri ise: f osc = 8 x10 5 C1 (IV.1.1.10)

bantsndan bulunabilir. Anahtarlama frekans 50 kHz seilirse kapasite deeri 1820pF bulunur. C4 kapasitesi kompanzasyon kapasitesi olarak grev yapmaktadr ve retici firma tarafndan 10 ile 50 pF arasnda bir deerde seilmesi nerilmitir bu tasarmda ise C4 deeri 20 pF olarak seilmitir. Tm hesaplamalar sonucunda eviricinin Eagle programnda baskl devresi izilmitir ve ekil IV.1.8de gsterilmitir.

ekil IV.1.8. DC-DC evirici Kontrol Kart Baskl Devre.

Kontrol kartnn zerinde bulunan DC-DC evirici 24V DC gerilimle almaktadr bu gerilim ise kartn zerinde bulunan SMPS1 isimli modl tarafndan salanmaktadr. Bu modln tasarmnda Motorola firmasnn geridnl AGK larn kontrol iin gelitirmi olduu kendi ierisinde PWM, osilatr ve bir

53

MOSFETin bulunduu MC33363A isimli entegre kullanlmtr. Tasarm ve uygulamas gerekletirilen AGKnda birbirinden yaltml 2 adet 24VDC k gerilimi bulunmaktadr. Devre ekil IV.1.9da gsterilmitir.

ekil IV.1.9. Kontrol Kart Geri Dnl Besleme Modl ema.

54

SV2 terminali AC giri iin, SV1 terminali ise yaltml klar iin kullanlmaktadr. R11 metal oksit varistrdr ve giri geriliminin belli bir deeri at anlarda zerinde bir miktar enerji tutarak snrlarn stndeki giri gerilim dalgalanmalarnn devreye yansmasn engellemektedir. Varistrn krlma gerilim deeri 380 VACdir. B1 kpr diyodu giri gerilimini dorultmak iin kullanlmaktadr. R1 ve C1 alt geiren bir filtredir. Filtre bileenlerinin deeri, 30W gcnde bir giri deerinde dalgalanmay daha alt seviyelere ekmek iin R1=10 ve C1=33F, 400 V olarak seilmitir. Filtrenin ke frekans deeri denklem IV.1.1.1 den faydalanlarak hesaplanabilir. MC33363 n iyapsn ve d malzemelerin nasl balanaca ekil IV.1.10 da verilen devre ile gsterilmitir. R4, D10 ve D9 seri balanarak entegre devrenin almaya balamas iin gerekli olan balang gerilimini belirli bir seviye iinde tutarak entegreye aktarlmasn salar zener diyotlarn krlma gerilimleri 180V ve diren deeri ise 47 k dur bylece giri geriliminin 360 VDCden byk olduu durumda zener diyotlar krlarak entegre devrenin hasar grmesini engelleyecektir bu durumda zener diyotlar zerinde akacak olan akm deeri :[39]

I=

Vin 360 R4

(IV.1.1.11)

Bants ile hesaplanabilir. R2, C7 ve C14 entegre devrenin besleme hattndaki dalgalanmalar ve ilk almaya balayana kadarki geen sre zarfnda devrenin kararsz kalmasn engellemek iin kullanlmtr. Hattaki yksek frekansl dalgalanmalar engellemek iin 100 nF seramik tip C4 kapasitesi kullanlmtr. C7 kapasitesi ise elektrolitik tip 100 F-35 V deerinde seilmitir. R4 diren deeri 10 k seilmitir. Bu deerler tasarmda ok byk neme sahip deildir daha yksek deerler de seilebilir.

55

ekil IV.1.10. MC33363A Yaps ve Terminal Balant ekli.

ekil IV.1.10.deki devrede R3 ve C2 malzemeleri anahtarlama frekansnn

belirlenmesinde byk neme sahiptir bu parametrelerin frekans ile ilikisi ise denklem IV.1.1.12 ile belirlenebilir.

I chg _ dscg =

5,4 R3

I chg _ dscg 4.C 2

(IV.1.1.12)

I chg _ dscg arj-dearj akmn temsil etmektedir. Tasarmda kullanlan R3 diren deeri 12 kohm ve C2 deeri ise 1 nFdr bu deerler eliinde anahtarlama frekans denklem IV.1.1.12 den faydalanarak 112,5 kHz olarak bulunur. R5, C8, D9 ve D11in oluturduu yap sndrme (snubber) devresi olarak almaktadr. D11

56

zener diyotu 180 VDC krlma gerilimine sahiptir ve anahtarlama elemannn kesimde olduu durumda transformatrn birincil tarafndaki dalgalanmann yksek olduu durumlarda dalgalanmay snmlemek iin kullanlmaktadr. D9 diyotu ise zener diyotun tek ynde bu ilemi gerekletirmesi iin kullanlmtr, hzl bir diyot olan UF4007 tercih edilmitir. R5 ve C8 ise daha dk gerilim deerlerinde dalgalanmay snmlemek iin kullanlmtr. R5 10 kohm ve C8 ise 100pF olarak seilmi olup bu deerler eliinde 1 kHz zerindeki dalgalanmalar snmleyecektir. Kontrol entegresi 2,6 V DC lik ar gerilim korumas ve voltaj reglasyonu giri eik seviyesine sahiptir. Bu nedenle R6, R7ve R8 direnleri k reglasyonu geri bildirim gerilim blc direnler olarak kullanlmaktadr 24V luk k gerilimi iin R6=10 k , R7=200 ve R8=1k olarak seilmitir. Bu deerlerle geri bildirim gerilim deeri 24 V k gerilimi iin:

V fb =

Vout .( R 7 + R8) R 6 + R 7.R8

(IV.1.1.13)

bantsndan yararlanlr, burada V fb geri bildirim gerilimini temsil etmektedir ve deeri 2,571 V olarak bulunur. Ar gerilim alglama deeri ise: 2,6 .( R 6 + R 7 + R8) R8

Vover volt =

(IV.1.1.14)

bantsyla belirlenir, burada Vover _ volt ar gerilim deerini temsil etmektedir ve 29,12 V olarak bulunur. Gerilim reglasyonu hata ykselteci iyiletirme ilemi iin C13 kapasitesi kullanlmtr ve malzeme deeri entegre retici firmann bilgi yapraklarnda kullanlmasn nerdii deer olan 1 uF dr[39]. D6, C6, C17 D3, C3,C4 D4, C10, C11 diyot kapasite yaplar ise k gerilimini dorultmak iin kullanlmtr. D6,3,4 diyotlar UF4007, C6,4,11 kapasiteleri 470 F 35 V elektrolitik ve C17,10,3,C11 kapasiteleri 100 nf 63 V seramik olarak seilmitir. Transformatr endktans deeri iin ncelikle transformatr evrim oran hesaplanmaldr. Transformatr evrim oran; Vdc _ swing _ max = V Leakege _ spike + ( Np Ns ).(Vout + 1) (IV.1.1.15)

57

bantsndan hesaplanabilir, burada Vdc _ swing _ max deeri giri gerilimi tepe deerinin iki katna eittir ve yaklak olarak 800 V dur. VLeakege _ spike deeri ise tasarm srasnda anahtarlama eleman zerindeki maksimum gerilim dalgalanma miktarnn yars olarak kabul edilir. N p birincil tur saysn , N s ise ikincil tur saysn temsil etmektedir. k geriliminin 24 V olduu kabul edersek ve deerleri denklem IV.1.1.15 de yerine koyarsak;

800 = 400 + (

Np Ns

)(25) ve

Np Ns

= 16

olarak belirlenir. Anahtarlama elemannn maksimum iletimde kalma sresi ise

(Vo + 1)( Ton _ max =

Np Ns

).(0,8.T ) Np Ns (IV.1.1.16) )

(Vdc _ min 1) + (Vo + 1).(

bantsyla bulunur, Ton _ max maksimum iletmde kalma sresini, Vdc _ min deeri AGKnn alaca alt gerilim seviyesini ifade etmektedir ve bu deer 200 V olarak kabul edilmitir. T deeri ise anahtarlama elemannn periyot deerini ifade etmektedir ve deeri 8,8u sn dir. Buradan Ton_max Ton _ max = 25.16.0,8.8,8 ve Ton _ max = 5,6 sn 100 + 25.16

bulunur. Endktans deeri ise:

Lp =

(Vdc _ min .Ton _ max ) 2 2.5.T .Pout

(IV.1.1.17)

bantsndan hesaplanabilir, burada Pout k g deerini temsil etmektedir. k gc deeri 30W olarak belirleyip daha nce hesaplanan deerleri yerine koyarsak eer L p deeri 475 H olarak bulunur. Endktans zerindeki akm deeri ise:

58

Ip =

Vdc _ min .Ton _ max Lp

(IV.1.1.18)

bantsndan 1,17A bulunur. Bu akmn ortalama deeri ise:

I rms _ primer =

Ip
3
I p .(

Ton _ max T
). . T Ton _ max T

Np Ns 3

I rms _ sekonder =

(IV.1.1.19)

ile hesaplanabilir. Burada I rms _ primer birincil, I rms _ sekonder ise ikincil sarg ortalama deerlerini temsil etmektedir. Deerler denklem IV.1.1.19 da yerine konulursa I rms _ primer deeri 0,538 Amper olarak bulunur. Birincil tur saysnn belirlenmesinde ise Bmax deeri 0,3 Tesla ve Ae deeri 0,1 olan bir Philips toroid ekirdei seilirse tur says:

Np =

L p .I peak .10 4 Bmax . Ae

(IV.1.1.20)

Deerler yerine konulup hesaplanrsa N p deeri 173 tur olarak belirlenir. kincil tur says ise birincil tur saysnn evrim oranna blm sonucu 11 tur olarak bulunur. Tm hesaplamalar sonucunda eviricinin Eagle programnda baskl devresi izilmi ve ekil IV.1.11 de ayrntl olarak gsterilmitir.

59

ekil IV.1.11. Geri Dnl SMPS1 Modl Bask Devresi.

SMPS1, DC-DC evirici ve RTC modllerinin ayrk tasarmlarndan sonra g modlleri zerinde herhangi bir d sistemin kontroln gerekletirmek iin 24 V DC gerilimle alan rle ile kuru kontaklar eklenerek gerekletirildi. Rleyi ilemciden kontrol etmek amac ile kontrol kart zerindeki D1, RLY1 ve Q3 malzemeleri kullanlmtr. D1 1N4148 diyodu rle enerjisiz kald zaman zerinde oluan zt elektro motor kuvvetini boaltmak iin kullanlmaktadr Q3 BC546 tranzistr ise anahtar olarak altrlarak 5VDC baz kontrol gerilimi ile rleyi ap kapatmaktadr. Tm bu hesaplamalardan sonra saysal kontrol kartnn baskl devresi EAGLE programnda gerekletirilmitir ve

ekil

IV.1.12

de

gsterilmektedir.

60

ekil IV.1.12. AGK Kontrol Kart Baskl Devre.

61

IV.1.2. Saysal Kontrol Gsterge Kart Ve Filtre Tasarm

Blm IV.1.1 de tasarlanan kontrol kart sadece ilemci zerindeki algoritmay altrarak g modl zerindeki anahtarlama elemanlar iin gerekli olan kontrol sinyallerinin retmektedir. Bunun yan sra kullanc arayz, grafik LCD, bilgisayar ile haberleme, parametre girileri iin tu takm ve uyar lambalarn ieren ve kontrol kart ile haberleen gsterge kart tasarm gerekletirilmitir. Bu kartta sekiz tutan oluan tu takm, RS232 protokol iin MAX232 entegresi, grafik LCD iin GDM12864 ekran ve 2 tane yeil ve 2 tane krmz LED bulunmaktadr. Display kartnn ematik izimi ekil IV.1.13 de gsterilmitir. SW1 terminali kontrol kart ile haberlemek iin kullanlmaktadr. IC1 entegresi ile kontrol kartndan gelen bilgisayar ile haberleme bilgilerini RS232 formatna evrilmektedir ve bunun iin MAXIM firmasnn rn olan MAX232 entegresi kullanlmtr. C1, C3, C4, C5 kapasiteleri entegrenin retici firma tarafndan bilgi yapraklarnda nerilen bu entegre iin balanmas zorunlu malzemeler olup elektrolitik tip 10F 63 V deerlerindedir. R1 ve R2 direnleri, entegrenin dier haberleme kanal dur. X1 terminali ise 9 pin DSUB balant terminalidir. kullanlmad iin oluabilecek kararsz durumlardan saknmak iin kullanlmtr ve deerleri ise 12 k Deerleri 2,7k olan R3, R5, R6, R8, R9, R11, R12 ve R13 direnleri ise S18

buttonlarn ayn anda baslmalar durumunda ilemciyi ksa devrelerden korumak ve akm snrlama grevini gerekletirmek amalaryla iin kullanlmtr. Bylece ilemci k portlarndan geebilecek maksimum akm deeri 1,8 mA deerine ekilmitir. R4 direnci ise ilemci butonun durumunu okuma noktasna baldr, butonun basl olmad durumlarda ilemcinin kararsz okuma durumlarnda kalmamas iin pull-down diren olarak dnlmtr ve deeri 100 k olarak seilmitir. Grafik LCD kontrast deerini ayarlamak iin ok turlu ayarl diren kullanlmtr ve devrede TPOT4 olarak yer almaktadr. Grafik LCD arka panel aydnlatma modlnn ektii akm deeri retici firma tarafndan bilgi yapraklarnda 360 mA olarak belirtilmitir. Bu nedenle besleme kaynandan ekilen akm bu deer altnda snrlamak iin deeri 22 kullanlmtr. olarak belirlenen R7 direnci

62

ekil IV.1.13. AGK Kontrol Gsterge Kart ema.

63

IC4 74HC573 tmleik devresi ilemci port oullamak iin kullanlan D tipi Flip flop yndr. LD1316 LEDleri uyar lambalardr. RN1 diren grubu ise LEDlerin akmn snrlamak iin kullanlmtr ve deerleri ise 470 ohm olarak seilmitir. Ayrca kullancya sesli hata uyarlar vermek iin ikaz tmleik devresi(buzzer) eklenmitir ve kontrol iin Q3 ve D1 malzemeleri sisteme dahil edilmitir. Malzeme deer hesaplamalar sonucunda EAGLE programnda baskl devre izimi yaplmtr ve ekil IV.1.14 de ayrntl olarak gsterilmitir.[40] G modllerinin saysal kontrol ile altrlmalar durumunda sistemin

ebekeye gnderecei harmonik bileenleri bastrmak iin giri filtresi tasarm

yaplmtr. Filtrenin resonans frekans alt snr deeri Amerika Birleik Devletlerinde kabul gren elektro manyetik giriim ve uyumluluk kurallar erevesinde 150450 kHz arasnda olmaldr. Tasarmda resonans deeri olarak 300 kHz seilmitir. L-C filtre devresinde rezonans frekans deeri: 1 2. . L.C

f rezonans =

(IV.1.2.1)

bantsndan bulunabilir, f rezonans rezonans frekansn , L filtre endktans ve C ise filtre kapasitansn temsil etmektedir. L deerini 10H olarak seecek olursak rezonans frekansn denklem IV.1.2.1 de yerine koyarsak C deerini yaklak olarak 33 nf olarak buluruz. Filtre kartna ayrca geici rejim durumlarnda akm snrlama ilemini gerekletirmek iin 2 deerinde NTC diren, giri gerilimi yksek seviye dalgalanmalarnda sistemi korumak iin 380VAC gerilime dayanabilen metal oksit varistrler ve yksek akmlarda sistemi korumak iin giri sigortalar eklenmitir. Bu balamda filtre kartnn elektriksel emas ekil IV.1.15 de gsterilmitir, ayrca Eagle programnda baskl devresi izilerek bir adet retilmitir.

ekil IV.1.16 filtre kartnn baskl devresi gsterilmektedir.

64

ekil IV.1.14. AGK Kontrol Gsterge Kart Baskl Devre.

65

ekil IV.1.15. Giri Filtre Kart emas.

ekil IV.1.16. Giri Filtre Kart Baskl Devresi.

66

Tasarlanan kontrol kartnn retimi yaplmtr. Bu kontrol kartnn zerinde bulunan ebeke filtre kart, geri dnl SMPS1 modl, DC-DC evirici, grafik LCD, gerek zaman modl ve bilgisayar ile haberleme terminalinin bulunduu yadevrelerin fotograf ekil IV.1.17 de gsterilmitir.

ekil IV.1.17. AGK Saysal Kontrol Kart.

67

IV.2. SAYISAL KONTROLL G MODLLER IV.2.1. Azaltan evirici Tasarm

almann temel amalarndan olan evirici tasarmlarndan ilki azaltan eviricidir. Bu nedenle ilk olarak saysal kontroll azaltan evirici topolojisinde g modl tasarm yaplmtr. Modl zerinde ncelikle giri harmonik filtresi ve dorultma, anahtarlama eleman, endktr, serbest diyodu, k dorultucu kat, anahtarlama eleman src devresi, akm gerilim rnekleme devreleri ve kontrol kart ile haberlemek iin kullanlacak olan terminal ksmlar bulunmaktadr. Anahtarlama elemanlar zerindeki snmay belirli snrlar iinde tutmak iinde soutucu modl bulunmaktadr. Bu modller erevesinde g modlnn ematik yaps ekil IV.2.1 de gsterilmitir. Tasarlanan azaltan evirici modl k gc 120 Wdr. X2 terminali modln giri balantlarn yapmak, X1 ve X3 terminalleri k balantlar iin ve SV1 terminali ise kontrol kart ile haberlemek amal olarak kullanlmaktadr. Giri akmn snrlamak iin 2 Amper deeri olan F1 sigortas kullanlmtr. 10 Amper 1000V alma akm ve gerilim deerlerindeki B1 kpr diyotu ise girite dorultma amal olarak kullanlmaktadr. C12, C13 ve C14 kapasiteleri ise giri harmonik filtre ilemi iin bulunmaktadr. C_EL3 kapasitesi ise giri dalgalanmalarn engellemek iin bulunmaktadr deeri ise: 1F .Pin W

C=

(IV.2.1.1)

bantsndan hesaplanmtr, Pin giri gcn ve C giri kapasite deerini temsil etmektedir. Giri gcn 120 W olarak kabul edersek giri kapasite deeri 120 F olarak seilebilir fakat dalgalanmay ok daha aalara ekebilmek iin 470F ve 450VDC deerlerinde olan bir kapasitrn kullanmna karar verilmitir. Giri gerilim tipi DC olacandan harmonik eleme kapasiteleri kullanlmamtr.

68

Anahtarlama eleman olarak Fairchild firmas tarafndan retilen IRFZ 44N isimli MOSFET kullanlmtr. D1 diyotu IGBT1 anahtarlama eleman kesime gittii anda L2 endktans zerinde biriken enerjinin dolam iin yol amaktadr. Bu srada diyot zerindeki gerilim dm ve ekilen akmn arpm kadar bir enerji kayb diyot zerinde grlecektir. Bu kayp deeri yksek akmlarda sistemin verim parametresini aalara ekmektedir bu nedenle bu tip diyotlar gerilim dm dier diyotlara gre daha az olan Schotky tipinde seilmelidir. Performans daha da etkileyecek bir zm ise bu tip diyotlara paralel bir anahtarlama eleman balanp gerilim dmn ok daha alt seviyelere ekmektir bu nedenle tasarmda IGBT2 anahtarlama eleman kullanlmtr ve bu IGBT1 ile ayn yapdadr.[41] Sistemde anahtarlama elemanlarn srmek iin International Rectifier firmas tarafndan retilen IR2113 isimli ayn anda iki ayrk IGBT srme zelliine sahip src entegresi kullanlmtr. Bu src entegresi birbirine st ste balanm IGBTleri tek bir besleme kayna ile ierisindeki arj pompas sayesinde srebilme zelliine sahiptir. Ayrca giri ksmnda parazitik sinyallere kar birer filtre bulunmaktadr. ekil IV.2.1de IR2113 srcsnn iyaps gsterilmitir.[42]

ekil IV.2.1. IR2113 Src Yaps.

69

ekil IV.2.2. Saysal Kontroll Azaltan evirici ema.

70

inde bulunan arj pompas ile st ksm anahtarlama elemann srebilmesi iin

arj kapasitesi ve arj diyoduna ihtiya vardr, alt tarafdaki anahtarlama eleman
iletime getii anda arj diyodu zerinden arj pompas dolmaya balar anahtar kesime gittii anda arj ilemi sonlanr. arj pompasna biriken enerji ile st ksm anahtarlama eleman bir sonraki peryotta srlr. Anahtarlama frekansna bal olarak arj diyodu arj pompas dolum peryotlar ierisinde yeterli miktarda kapasiteyi arj etmelidir, aksi halde st ksm anahtar srlemez. Bu nedenle hzl diyotlar seilmeli ve uygun kapasite deeri kullanlmaldr. Devrede arj diyotu D5 iin UF4007 kullanlmtr. arj pompasnn arj kapasiteleri sistemde C8 ve C9 ile temsil edilmektedir, kullanlan IGBTnin akm deeri kap arj miktar iin retici bilgi yapraklarnda belirtilen deer olan 100F-25V elektrolitik ve 100nF-63 seramik kapasitrleridir. Bu kapasitrler birbirine paralel balanarak grltye kar baklklar artrlmtr. Anahtarlama elemanlar 15VDC bir gerilimle srlmektedir g modlne 24 V DC gerilim kontrol kartndan geldiinden bu gerilim deerini 15 V DC ye dntrmek iin dorusal yapda alan ST firmas tarafndan retilen 7815 entegre devresi (IC1) kullanlmtr. Giri ve k gerilim dalgalanmalarn engellemek iin C1518 kapasiteleri kullanlmtr. eviriciden ekilen akmn saysal kontrol kart zerinde grlebilmesi iin akm alglama devresi kullanlmtr. kta ekilen akm R6 direnci zerinden akarak sfr noktasna ulamaktadr. Bu srada diren zerinde ekilen akm ile diren deerinin arpm kadar bir gerilim olumaktadr ve bu gerilim T2 ayarl direnci ile belirli oranlarda blnerek kontrol kartna aktarlmaktadr. Ayarl direncin kullanm sayesinde lm ve evirici ksmlarnda oluan hatalar iyiletirilebilir, R6 diren deeri 0,25 ve T1 ayarl diren deeri ise 20 k olarak seilmitir. k gerilim olarak seilmitir. D2 rnei ise R2 ve T1 ayarl diren gerilim blc devre sayesinde belirli oranlarda blnerek kontrol kartna aktarlr. R2 diren deeri ise 560k diyotu sistemin kna ters polaritede herhangi bir kaynak balanmas durumunda sistemi korumak iin kullanlmtr. D1 ve D2 diyotlar sistemin anahtarlama frekans gz nne alndnda geri dn sresi ok dk olan diyotlar olmadr bu nedenle hzl diyot tipinde Motorola firmas tarafndan retilen MUR860 serisi diyot seilmitir. Seilen bu diyotlarn 25 nanosaniye geri dn zaman deerleri ve 600 V luk gerilim dalgalanmalarna kar dayankll vardr. Sistem giri ve k parametrelerini belirtip endktans hesab yaplrsa, k gerilimi 12VDC, k akm
71

10 Amper, anahtarlama frekans 16 kHz, minimum giri gerilimi 20VDC ve giri gerilimi maksimum deeri 30VDCdir. Endktr zerindeki akmn dalgalanma miktar tasarm esnasnda k akm deerinin 0,4 kat olarak kabul edilir. Bu kabul sonucunda endktr zerindeki akm dalgalanma miktar:[43] I L = 0,4.I out (IV.2.1.2)

bants ile hesaplanabilir. Burada I out k akmn temsil etmektedir ve deeri 10 Amper olarak belirlenirse I L = 4 Amper olarak bulunur. Bylelikle endktans deeri:

L=

V 1 1 .(Vin _ max Vout ).( out ).( ) I L Vin f switching

(IV.2.1.3)

bantsndan bulunabilir. Bantda Vin _ max maksimum giri gerilimini, Vout gerilimini, Vin giri gerilim deerini ve

f switching ise anahtarlama frekansn temsil

etmektedir. Vin _ max =30 VDC, Vout =12V DC ve f switching deerini 16000 olarak denklemde yerine koyarsak, endktansn deeri, 1 12 1 L = .(30 12).( ).( ) ve L 116 H 4 30 16000 bulunur. Bu endktr gerekletirmek iin ekirdek tipini, tur says ve tel apn belirlemek gerekir. ncelikle ekirdekte depolanacak olan enerji miktar belirlenmelidir. Bu deer denklem IV.1.3.4 ile hesaplanabilir. Sistem snr deerleri gz nnde tutulursa depolanacak enerji miktar k gcnn yzde 10 fazlas olmak kaydyla 132 W olarak belirlenir. ekirdek olarak Magnetics tarafndan retilen 44416TC tipi ekirdek seilmitir. Etkili olan hacim miktar( Ve ) :16,77 mm 3 Etkili olan uzunluk ( I e ) Etkili Alan ( Ae ) :84 mm :189 mm 2

72

Manyetik letkenlik( An )

:32 nH

W=

1 2 L.I max 2

(IV.2.1.4)

Denklemde L endktans ve I max ise maksimum akm deerini temsil etmektedir. Endktans oluturmak iin gerekli olan tur says ise:

N=

L An

(IV.2.1.5)

Bants ile belirlenebilir L ve An deerlerini denklem IV.2.1.5 de yerine koyarsak eer gerekli olan tur says 60 olarak bulunur. Tel apn bulunmasnda

d wire =

4.I L S . .

(IV.2.1.6)

bantsndan yararlanlr, burada I L endktr zerinde geen akm deerini S ise kullanlacak telin kesitine bal olarak ekilebilecek akm deerini temsil etmektedir. Tasarmda S deeri 3 olarak kabul edilmitir I L deerini 10 Amper olarak belirleyip denklem IV.2.1.6 da yerine koyarsak eer bu endktr tel ap 2.06 mm bulunur. k kapasite deeri k gerilimindeki dalgalanma ile bantl olduundan ncelikle istenilen k gerilim dalgalanma miktar belirlenmelidir. Tasarmda bu deer 50 mV olarak belirlenmitir bu deerler eliinde k kapasite deeri:

C out =

I out 8. f switching .Vout

(IV.2.1.7)

Bantda Vout k gerilimi dalgalanma miktarn temsil etmektedir, gerekli olan dier parametreler yerine konulursa eer: 4 ve C out = 625F 8.16000.50.10 3

C out =

73

hesaplanr. Bu deer yerine iki tane 470 F lk kapasiteler paralel balanmtr. Tm bu hesaplamalardan sonra soutucu hesaplar yaplarak soutucu boyutlar tespit edilmitir. EAGLE programnda ekil IV.2.2 de belirtilen devrenin baskl devresi izilmi ve azaltan eviriciden bir adet retilmitir (ekil IV.2.3.). ekil IV.2.4de Azaltan eviricinin baskl devre izimi gsterilmitir.

ekil IV.2.3. Saysal Kontroll Azaltan evirici.

IV.2.1.1. Azaltan evirici Soutucu Hesab

Yar iletken elemanlarn problemsiz alabilmesi iin eklem scaklklarnn belirli snrlar ierisinde kalmas gerekmektedir. Snrn zerindeki scakta alan bileenin oluacak fazla ssnn zerine baland soutucu araclyla bolua aktarlmas gerekir. Soutucularn gerekli soutmay yapabilmeleri iin malzemelerinin s iletkenlik katsaylar, soutma yzeylerinin bykl, ktleleri nemlidir. Bunlarn yannda yzeyin rengi, soutucunun baland pozisyon ve yer, havann scaklk derecesi ve ak hz ile nem oran snn aktarlmasnda nemli etkenlerdir.

74

ekil IV.2.4. Saysal Kontroll Azaltan evirici Baskl Devre.

75

Soutucunun hesaplama aamalarn sralarsak: 1) En yksek evre scakl tespit edilir 2) Yar iletken elemann eklem scakl ( t j ) ve harcanlan g (P) tespit edilir. 3) Yar iletken elemann i sl direnci ( R thG ) tespit edilir. 4) Montaj yzeyinin sl direnci ( R thM ) tespit edilir. 5) Bu deerler Denklem IV.2.1.1.1 de yerine konularak sl direnci ( R thK ) bulunur. 6) Bulunan R thK deerine gre soutucu snf belirlenir. 7) Belirlenen bu snf iinden yar iletken elemanmza uygun tip seilir. 8) Bu soutucu tipinin diyagram sayesinde hangi boyda kesilecei tespit edilir. G anahtarn soutucu profile monte etmeye yarayan vidalarn tespitinde uygulanacak kuvvet, soutucu profilin pozisyonu, hava ak hz vb. gibi mekanik dncelerin dnda, en nemli parametre sadece sl direntir. Isl direncin hesaplanmas iin kullanlacak olan eitlik: RthK = t j t t RthGM = RthG + RthM P P (IV.2.1.1.1)

Gvdenin zerinden llen s sayesinde eklem scakl hesaplanr. Bu sayede elemann maksimum eklem scakln ap amad kontrol edilir. Bu hesap, btn pratik amalar iin yeterli yaklaklkta sonu verir. t j = t k + P.RthG (IV.2.1.1.2)

Eer bir soutucu profil zerine birden fazla sayda yar iletken eleman pepee balanrsa R thGM deeri aadaki eitlikle tespit edilir. 1 RthGM 1 1 1 + + LLL + RthG1 + RthM 1 RthG 2 + RthM 2 RthGn + RthMn

(IV.2.1.1.3)

Montaj yzeyinin sl direnci olarak, Tablo IV.2.1 deki deerler kullanlr.

76

Tablo IV.2.1. Montaj Yzeyi Isl Diren Tablosu.

1- Kuru, izalatrsz 2- Isl iletken yal, izalatrsz 3- Alminyum oksit izalatr ile sl iletken 4- Mika izalatr (0.05 mm kalnlnda) ile sl iletken 0.05 0.020 K/W 0.005 010 K /W 0.20 0.60 K /W 0.40 0.90 K /W

Tm bu hesaplamalardan sonra soutucu kataloglarna baklarak devre yapsna uygun soutucu seilip R thK deerine bal olarak uzunluk tespiti yaplr. Bu deerlendirmelerden sonra azaltan evirici anahtarlama elemanlar iin gerekli olan soutucu tipini ve uzunluunu belirlemek iin gerekli olan parametreler

unlardr;
evre Scakl Maksimum Deer( t ): 50 C Anahtarlama eleman eklem scakl ( t j ): 150 C Anahtarlama eleman i termal direnci( R thG ) : 0,5 C/W Montaj yzeyinde mika yaltc tercih edilmitir bu nedenle sl diren katsays Tablo IV.2.1den: 0,5 K/W seilir. Anahtarlama eleman zerinde harcanan g deeri ise: Pswitch = Vce _ sat .I ce (IV.2.1.1.4)

bants ile hesaplanr, burada Vce _ sat anahtarlama eleman zerindeki gerilim dmn, I ce ise iletim durumunda zerinden akan akm deerini temsil etmektedir. Kullanlan anahtarlama eleman iin Vce _ sat deeri 2Vtur ve ekilen akmn ortalama deeri k akmyla balantl olarak 10 Amperdir. Anahtarlama eleman zerinde harcanacak g deer 20 W olarak bulunur. R thK deeri Denklem IV.2.1.1.1den,

RthK =

150 50 (0,5 + 0,5) =4 K/W olarak hesaplanr. 20

77

Hesaplanan RthK deerine bal olarak ARMA Ltd. irketi tarafndan retilen 81AS tipinde bir soutucu seilmitir bu soutucu ile ilgili ayrntl boyut ve RthK diren uzunluk parametresi ekil IV.2.5de gsterilmitir.

ekil IV.2.5. Soutucu Boyutlar ve R thK -Uzunluk Grafii.

R thK deeri 4 K/W olduundan her bir anahtarlama eleman iin 30 mm uzunluuna 81 AS tipi soutucu seilmitir.

IV.2.1.2. Azaltan evirici lmleri

Saysal kontrol kart ile tasarm yaplan azalan tip g kayna birlikte tasarm balangcnda belirlenen giri ve k koullarna uygun olarak altrlmtr. Gelitirilen kontrol algoritmas ile g modl denetlenmi ve ngrlen koullar altnda performans analizleri yaplmtr. Performans analiz aamasnda: giri gerilimi, giriten ekilen akm, k gerilimi, k gerilimi dalgalanma miktar, k akm, anahtarlama eleman zerindeki gerilim, eklem scakl, endktr zerindeki gerilim ve sistemin verim lmleri yaplmtr.

78

ekil IV.2.1.1. Azaltan evirici Giri Gerilimi Dalga ekli.

Tasarmda giri gerilim aral olarak 2030 VDC olarak belirlenmitir. Performans analizinde giri gerilimi 26 VDC dir. Sistemin ar ykte olmasna ramen giri geriliminde her hangi bir dalgalanma grlmemektedir.

ekil IV.2.1.2. Azaltan evirici k Gerilimi Dalga ekli.

120 W k gcne sahip eviricinin ar yklenmesi durumununda k akm 11 Amper, k gerilim deeri 13 VDC dir. Bu deer istenilen dzeltim snrlar ierisindedir.

79

ekil IV.2.1.3. Azaltan evirici k Gerilimi Dalgalanma Miktar.

eviricinin %110 yklenmesi durumunda k kapasiteleri zerinde gerilim dalgalanmalar olumaktadr k geriliminin AC bileen ortalama deeri 22mV seviyesindedir.

ekil IV.2.1.4. Azaltan evirici k Akm Diren zerindeki Gerilim.

evirici kndan 11A akm ekilmesi durumunda akm alglama direnci zerinde oluan gerilim miktar 1,7 VDC seviyededir. Akm alglama diren deeri 0,25 ve T2 ayarl direncinin gerilim blme oran 1,47 dir.

80

ekil IV.2.1.5. Azaltan evirici Endktr zerindeki Gerilim.

Endktr zerindeki gerilim dalgalanmas -12V ile + 15 V DC seviyeleri arasndadr. Dalgalanma peryodu anahtarlama frekansna bal olarak deimektedir. Anahtarlama frekans 16 kHz olduundan 62 saniyedir.

ekil IV.2.1.6. Azaltan evirici Anahtarlama Eleman zerindeki Sinyal.

Anahtarlama eleman iletimde olduu anlarda kanal kaynak arasndaki gerilim sfr, kesimde olduu durumlarda ise giri gerilim deerine eit olacaktr. Bu balamda kanal kaynak arasndaki gerilim dalgalanma miktar 26 VDC seviyesindedir. Dalgalanma peryodu anahtarlama frekansna bal olarak deimektedir. Anahtarlama frekans 16 kHz olduundan 62 saniyedir. lmler sonucunda sistemin giri gc 150W, k gc ise 143W olarak belirlenmitir. Bu parametreler kullanlarak sistemin verimi %95,3 olarak belirlenir.

81

IV.2.2. Artran evirici Tasarm

Bu blmde g modllerinden bir dieri olan artran eviricinin tasarm aklanacaktr. Modl zerinde ncelikle giri harmonik filtresi ve dorultma nitesi, anahtarlama eleman, endktr, serbest gei diyodu, k dorultucu kat, anahtarlama eleman src devresi, akm gerilim rnekleme devreleri ve kontrol kart ile haberlemek iin kullanlacak olan terminal ksmlar bulunmaktadr. Anahtarlama elemanlar zerindeki snmay belirli snrlar iinde tutmak iinde soutucu bulunmaktadr. Bu yaplar erevesinde g modlnn ematik devresi

ekil IV.2.6 da gsterilmitir. Tasarlanan artran evirici modl 2000 W k

gcne sahiptir. X2 terminali modln giri balantlarn yapmak iin, X1 ve X3 terminalleri k balantlar, SV1 terminali ise kontrol kart ile haberleme terminali olarak kullanlmaktadr. F1 sigortas giri akmn snrlamak iin kullanlmtr ve deeri 20 amperdir. B1 kpr diyotu ise giri dorultucu modl olarak kullanlmaktadr ve deeri 20 Amper 1000 V dur. C12, C13 ve C14 kapasiteleri ise giri harmonik filtre ilemi iin bulunmaktadr. Anahtarlama eleman olarak Fairchild firmas tarafndan retilen SGL50N60RUFD isimli IGBT kullanlmtr. D1 diyotu IGBT3 isimli anahtarlama elemanna paralel olarak balanmtr bylece IGBT3 iinde bulunan diyotun akm deeri arttrlmtr. Geri dn sresi 25 nanosaniye ve alma gerilimi 600 V olan MUR860 serisi diyot seilmitir. D2 diyodu ise anahtarlama eleman kesimde olduu sre boyunca endktrde biriken enerjiyi k kapasitelerine aktarmak iin kullanlmaktadr. Diyotun alma frekans anahtarlama frekans ile edeerde olduundan dolay burada da yine hzl diyot olan MUR860 kullanlmtr. eviricinin k gerilimi 400 VDC ve k akm 5 Amper, giri gerilim aral ise 60390 VDC, anahtarlama frekans ise 25 kHz olarak belirlenmitir. Devrede anahtarlama elemanlarn srmek iin International Rectifier firmas tarafndan retilen IR2113 isimli ayn anda iki ayrk IGBT srme zelliine sahip src entegresi kullanlmtr.

82

ekil IV.2.6. Saysal Kontroll Artran evirici ema.

83

Artran evirici devresinde yalnzca bir anahtarlama eleman olduundan IR2113 src entegresinin st anahtar srme ksm kullanlmam bu ular bota braklmtr. Anahtarlama elemanlar 15 VDC bir gerilimle srlmektedir g modlne 24 VDC gerilim kontrol kartndan geldiinden bu gerilim deerini 15VDCye dntrmek iin dorusal alan ST firmas tarafndan retilen 7815 entegre devresi kullanlmtr. Giri ve kta gerilim dalgalanmalarn azaltmak iin C1518 kapasiteleri kullanlmtr. Sistemde ekilen akmn saysal kontrol kart zerinde grlebilmesi iin akm alglama devresi kullanlmtr ekilen akm R6 direnci zerinden akarak sfr noktasna ulamaktadr bu esnada ise ekilen akm ile diren deeri arpm kadar diren zerinde gerilim olumaktadr ve bu gerilim deeri T2 ayarl direnci sayesinde belirli oranlarda blnerek kontrol kartna aktarlmaktadr. Ayarl direncin kullanm sayesinde lm ve evirici ksmlarnda oluan hatalar iyiletirilebilir R6 diren deeri 0,25 20k ve T1 ayarl diren deeri ise olarak seilmitir. k gerilim rnei ise R5 ve T1 ayarl diren gerilim

blc devre sayesinde belirli oranlarda blnerek kontrol kartna aktarlr. Ayarl diren sayesinde gerilim rneklemedeki hatalar iyiletirilebilir T1 diren deeri 20k ve R5 diren deeri ise 560k ohm olarak seilmitir. . Endktr zerindeki akmn dalgalanma miktar tasarm esnasnda giri akm veya k akm ile bants denklem IV.2.2.1 deki gibi kabul edilir. I L = 0,4.I in = 0,4.I out .( Vout + V f Vin _ min ) (IV.2.2.1)

V f diyot zerindeki gerilim dmn, Vout k gerilimini, Vin _ min en dk giri gerilim seviyesini, I out k akmn ve etmektedir. Giri akm deeri ise: I in = Pout Vin _ min (IV.2.2.2) I in ise giri akm deerini ifade

Pout k gcn temsil etmektedir sistemin k gc ise 2000W, giri minimum gerilim deeri 60V ve V f deerini 0,7V olarak alp deerleri denklem IV.2.2.2 de yerine konulursa giri akm deeri 33,3 Amper olarak bulunur. Bu deer denklem IV.2.2.1 de yerine konulursa: I L = 0,4.I in : I L = 0,4.33.3 A L2 endktans deeri ise: ve I L = 13,3 Amper olarak bulunur.

84

Vin _ min 1 1 L = ( ).(Vout + V f Vin _ min ).( ).( ) f Vout + V f I L

(IV.2.2.3)

bants ile bulunabilir, tm parametreler denklem IV.2.2.3 de yerine konulursa: L= 1 60 1 .(400 + 0,7 60).( ).( ) Ve L = 156 H olarak bulunur. 25000 400 + 0,7 13,3

Bu endktr iin ekirdek tipini, tur says ve tel apn belirlemek istersek ncelikle ekirdekte depolanacak olan enerji miktarnn bilinmesi gerekir ve bu denklem IV.2.1.4 aracl ile hesaplanabilir. Denklemde gerekli olan parametreler yerine konulursa: 1 W = .156 H .33.3 2 2 Ve W=0,084 J olarak bulunur.

Bu enerji deerini saklayabilecek bir ekirdek seilmelidir. ekirdek olarak Magnetics tarafndan retilen 44416TC tipi ekirdek seilmitir ve zellikleri aada sralanmtr; Etkili olan hacim miktar ( Ve ) :16,77 mm 3 Etkili olan uzunluk ( I e ) Etkili Alan ( A e ) Manyetik letkenlik( A n ) :84 mm :189 mm 2 :32 nH

Bu parametreler dahilinde ekirdekte saklanabilecek enerji miktar:

e = AL .(

Ie ) Ae + 0 Amin ) Ae

I 1 B2 W ( ). Ae .( e ) 2 0 e

ve

B = 0,3T .(

(IV.2.2.4)

denklemleri ile hesaplanabilir. Denklemde B manyetik ak younluunu e bal manyetik geirgenlii, 0 havann manyetik geirgenlik katsaysn ifade etmektedir. Gerekli olan parametreleri denklem IV.2.2.4 de yerine koyarsak, elde edilen deerin ekirdekte saklanabilecek olan enerji deerinin gerekli olan enerji deerinden byk olduu grlr ve ekirdek seimi doru olarak kabul edilebilir. Gerekli olan tur says ise denklem IV.2.1.5 den faydalanlarak bulunur bu deer:

85

N=

L An

156H 32nH

ve N = 70tur

olarak belirlenir. Tel apn belirlemek istesek denklem IV.2.1.6 dan faydalanabiliriz bu deer ise:

dwire =

4.I L S . .

dwire =

4.33.3 3.

ve

dwire = 3,7 mm

olarak bulunmaktadr. k kapasite deerinin seimi ise k gerilimindeki dalgalanma ile bantl olduundan ncelikle istenilen k gerilim dalgalanma miktar belirlenmelidir. Tasarmda bu deer 100 mV olarak belirlenmitir bu deerler eliinde k kapasite deeri denklem IV.2.1.7 den faydalanlarak hesaplanabilir. 13,3 ve C out = 665F 8.25000.100.10 3

C out =

I 8. f switching .Vout

C out =

Bu deer yerine iki tane 470 Flk kapasitrler paralel balanmtr. Tm bu hesaplamalardan sonra soutucu hesaplar yaplarak soutucu boyutlar tespit edildi ve EAGLE programnda ekil IV.1.24 de belirtilen emann baskl devresi izilerek bundan bir adet retilerek eviricinin montaj gerekletirilmitir (ekil IV.2.7).

ekil IV.2.8 de artran evirici baskl devresi gsterilmitir.

ekil IV.2.7. Saysal Kontroll Artran evirici.

86

ekil IV.2.8. Saysal Kontroll Artran evirici Baskl Devre.

87

IV.2.2.1. Artran evirici Soutucu Hesab

Azaltan evirici soutucu hesabinda belirtilen bantlara bal kalarak soutucu hesab yapmamz iin gerekli olan parametreleri tespit edersek eer: evre Scakl Maksimum Deer( t ): 50 C Anahtarlama eleman eklem scakl ( t j ): 150 C Anahtarlama eleman i termal direnci( R thG ) : 0,5 C/W Montaj yzeyinde mika yaltc tercih edilmitir bu nedenle sl diren katsays Tablo IV.2.1den: 0,5 K/W, Anahtarlama eleman zerinde harcanan g deeri ise: Pswitch = Vce _ sat .I ce Pswitch = 2.33.3 Ve Pswitch = 67W

bulunur. Bylelikle R thK sl direnci, 150 50 RthK = (0,5 + 0,5) 67 0,49 K/W olarak hesaplanr. Belirlenen bu R thK deerine bal olarak ARMA Ltd. irketi tarafndan retilen 81AS tipinde bir soutucu seilmitir ekil IV.2.5 deki grafie bal kalarak R thK deeri 0,49 K/W olduun an anahtarlama eleman iin 70 mm uzunluuna 81 AS tipi soutucu seilmitir.

IV.2.2.2. Artran evirici lmleri

Saysal kontrol kart ile tasarm yaplan artran tip g kayna tasarm esnasnda belirtilen giri ve k koullarna uygun olarak altrlmtr. Gelitirilen kontrol algoritmas ile g modl denetlenmi ve ngrlen koullar altnda performans azalizleri yaplmtr. Performans analiz aamasnda: giri gerilimi, giriten ekilen akm, k gerilimi, k gerilimi dalgalanma miktar, k akm, anahtarlama eleman zerindeki gerilim, eklem scakl, endktr zerindeki gerilim ve sistemin verim lmleri yaplmtr.

88

ekil IV.2.2.1. Artran evirici Giri Gerilimi Dalga ekli.

Tasarmda giri gerilim aral olarak 60390 VDC olarak belirlenmitir. Sistemde giri dorultucu devresi bulunduundan AC gerilimde uygulanabilir. Performans analizinde giri gerilimi 220 VAC dir, tam dalga dorultma sonucunda tepe deeri 310 VDC olan dalgalar elde edilmektedir. Sistemin ar ykte almas durumunda anahtarlama elemannn girii iletim durumunda endktr zerinden ksa devre etmesinden dolay giri geriliminde dalgalanmalar grlmektedir.

ekil IV.2.2.2. Artran evirici k Gerilimi Dalga ekli.

2000 W k gcn sahip eviricinin ar yklenmesi durumununda k akm 5,5 Amper ve k gerilim deeri 396 VDC dir. Bu deer istenilen dzeltim snrlar ierisindedir.

89

ekil IV.2.2.3. Artran evirici k Gerilimi Dalgalanma Miktar.

eviricinin %110 yklenmesi durumunda k kapasiteleri zerinde gerilim dalgalanmalar olumaktadr k geriliminin AC bileen ortalama deeri 800mV dir.

ekil IV.2.2.4. Artran evirici k Akm Diren zerindeki Gerilim.

evirici kndan 5,5Amper akm ekilmesi durumunda akm alglama direnci zerinde oluan gerilim miktar gerilim dalgalanmasna bal olarak deiecektir. Tepe deeri 2,5 VDC seviyededir.

90

ekil IV.2.2.5. Artran evirici Endktr zerindeki Gerilim.

Endktr zerindeki gerilim dalgalanmas -20V ile + 340 VDC seviyeleri arasndadr. Dalgalanma peryodu anahtarlama frekansna bal olarak deimektedir. Anahtarlama frekans 16 kHz olduundan 62 saniyedir.

ekil IV.2.2.6. Artran evirici Anahtarlama Eleman zerindeki Sinyal.

Anahtarlama eleman iletimde olduu anlarda gerilim zerindeki gerilim dm doyum deerine, kesimde olduu durumlarda ise giri gerilim deerine eit olacaktr. Bu balamda gerilim dalgalanma miktar 380 VDC seviyesindedir. Dalgalanma peryodu anahtarlama frekansna bal olarak deimektedir. Anahtarlama frekans 16 kHz olduundan 62 saniyedir. lmler sonucunda sistemin giri gc 2598W, k gc ise 2178W olarak belirlenmitir. Bu parametreler kullanlarak sistemin verimi %83,8 olarak belirlenir.

91

IV.2.3. Tam Kpr evirici Tasarm

Bu alma ile gerekletirilen eviricilerin sonuncusu bu blmde tasarm aklanan tam kpr eviricidir. Modl zerinde ncelikle giri harmonik filtresi ve dorultma nitesi, anahtarlama eleman, endktr, serbest gei diyodu, k dorultucu kat, anahtarlama eleman src devresi, akm gerilim rnekleme devreleri ve kontrol kart ile haberlemek iin kullanlacak olan terminal ksmlar bulunmaktadr. Anahtarlama elemanlar zerindeki snmay belirli snrlar iinde tutmak iinde soutucu bulunmaktadr. Bu yaplar erevesinde g modlnn

ematik yaps ekil IV.2.9 da gsterilmitir. Tam Kpr modl 300 W k gc

iin tasarlanmtr. X2 terminali modln giri balantlarn yapmak iin, X1 terminali k balantlar, SV1 terminali ise kontrol kart ile haberleme terminali olarak kullanlmaktadr. F1 sigortas giri akmn snrlamak iin kullanlmtr ve deeri 7.5 Amperdir. B1 kpr diyotu ise giri dorultucu modl olarak kullanlmaktadr ve deeri 20 Amper 1000 V dur. C12, C13 ve C14 kapasiteleri ise giri harmonik filtre ilemi iin bulunmaktadr. Anahtarlama eleman olarak Fairchild firmas tarafndan retilen SGL50N60RUFD tipi IGBT kullanlmtr. Sistemin k gerilimi 24 VDC ve k akm 13 Amper giri gerilim aral ise 240330 VDC, anahtarlama frekans ise 16kHz olarak belirlenmitir. Sistemde anahtarlama elemanlarn srmek iin International Rectifier firmas tarafndan retilen IR2113 isimli ayn anda iki ayrk IGBT srme zelliine sahip src entegresi kullanlmtr. Tam kpr evirici yapsnda iki ift anahtarlama eleman olduundan dolay iki IR2113 src entegresi kullanlmaktadr ve bu nedenle iki ayr simetrik yap oluturulmutur.

92

ekil IV.2.9. Saysal Kontroll Tam Kpr evirici ema.

93

Anahtarlama elemanlar 15 VDC bir gerilimle srlmektedir g modlne 24 V DC gerilim kontrol kartndan geldiinden bu gerilim deerini 15 VDC ve 5 VDCye dntrmek iin dorusal alan ST firmas tarafndan retilen 7815 (IC1) ve 7805 (IC2) entegre devreleri kullanlmtr. Giri ve k gerilim dalgalanmalarn engellemek iin C1520 kapasiteleri kullanlmtr. Sistemde ekilen akmn saysal kontrol kart zerinde grlebilmesi iin akm alglama devresi kullanlmtr ekilen akm R6 direnci zerinden akarak sfr noktasna ulamaktadr bu esnada ise ekilen akm ile diren deeri arpm kadar diren zerinde gerilim olumaktadr bu gerilim deeri T2 ayarl direnci sayesinde belirli oranlarda blnerek kontrol kartna aktarlmaktadr. Ayarl direncin kullanm sayesinde lm ve evirici ksmlarnda oluan hatalar iyiletirilebilir R6 diren deeri 0,25 20 k ve T1 ayarl diren deeri ise olarak seilmitir. k gerilim rnei ise R5 ve T1 ayarl diren gerilim

blc devre sayesinde belirli oranlarda blnerek kontrol kartna aktarlr. Ayarl diren sayesinde gerilim rneklemedeki hatalar iyiletirilebilir T1 diren deeri 20k ve R5 diren deeri ise 560 k olarak seilmitir. Transformatrn tasarm aamasnda ise ncelikli olarak transformatrn evrim oran belirlenmelidir bu deer denklem IV.1.5.1 deki gibi kabul edilir.

Vin _ min N1 = . N 2 Vout + 2.V f

(IV.2.3.1)

Denklemdeki N1 birincil sarg tur saysn, N 2 ikincil sarg tur saysn, Vin _ min sistemin minimum giri gerilim deerini, Vout sistem k gerilimini, V f yar iletken elemanlar zerinde den gerilim deerini ve ise transformatrn verimini ifade etmektedir. Gerekli olan parametreleri denklemde yerine koyarsak;

N1 240 = .0,95 N 2 24 + 2.0,7

ve

N1 = 8,97 N2

olarak bulunur. Transformatrdeki ak younluk deiimi birincil tur says, giri gerilimi, anahtarlama frekans ve transformatr minimum kesit deeri gibi parametrelerin bir fonksiyonudur. Bu balamda:

94

(Vin .T ) 2 B = ( N 1 . Amin )

(IV.2.3.2)

olarak belirlenir. T anahtarlama elemann periyot deerini ve Vin ise minimum giri gerilim deerini temsil etmektedir. Tasarm aamasnda B deeri 16 ile 100 kHzlik anahtarlama frekanslar ierisinde 0.6 Tesla deerini gemeyecek ekilde dzenlenmelidir. Amin deeri ise seilen ekirdein bilgi yapraklarnda belirtilmitir. Dier hesaplamalar yaplmadan nce ekirdek seimi yaplmaldr. Seilen ekirdek belirlenen anahtarlama frekansnda gerekli enerjiyi karlayacak ekilde olmaldr. Bu tasarm iin E55 tipinde bir ekirdek seilmitir bu yapdaki bir ekirdek kullanlan anahtarlama frekansnda 885,6 W gcnde bir enerji transferi gerekletirebilir.[44] Tasarmda aktarlmas planlanan g deeri ise 300 W olacandan bu tip bir ekirdek rahatlkla kullanlabilir. E55 tipi bir ekirdein Amin deeri 420 mm 2 dir B deeri 0,35 Tesladr. Denklem IV.2.3.2 dzenlenirse ve gerekli parametreler yerine konulursa primer taraf tur says:
(Vin _ min . T N1 = 2) (B. Amin )

N1 =

(240.32) 0.34.420

ve

N 1 = 54 tur

bulunur. kincil sarg tur says ise birincil tur saysnn evrim oran blm deerine eit olacandan ikincil sarg tur says: N2 = N1 evrim _ oran

N2 =

54 8,97

ve

N 2 = 6 tur

bulunur. Tel ap deerlerini belirlemeden nce birincil ve ikincil tarafta ekilen akm deerleri belirlenmelidir. ekilen akm deerleri: I primer = Pout Vin _ min

I primer =

300 240

ve

I primer = 1,25 A I sekonder = 12,5 A (IV.2.3.3)

I sekonder =

Pout Vout

I sekonder =

300 ve 24

belirlenir. Denklemde Pout k gcn temsil etmektedir. Bu deerler kullanlarak tel ap belirlenecek olursa:

95

d ap _ primer =
ve

4.I d ap _ primer = S . .

4.1,25 Ve 3.

d ap = 0,72mm

d ap _ sekonder =

4.I d ap _ sekonder = S . .
kapasite deerinin

4.12,50 Ve 3.

d ap = 2,30mm

bulunur.

Giri

belirlenmesinde

denklem

IV.2.1.1den

faydalanrsak eer giri kapasite deeri 300F olarak belirlenmektedir, fakat tasarmda kapasitrn ESR deeri, sistem verimi, dalgalanma miktar ve kapasite kullanm mr gibi parametreler dikkate alnp bu deer tekrar belirlenirse %60 lik bir tolerans ile 470F olarak bulunur. C_EL1 ve C_EL2 kapasiteleri bu deerde seilmitir. Tm bu hesaplamalardan sonra soutucu hesaplar yaplarak soutucu boyutlar tespit edilmi ve EAGLE programnda ekil IV.1.29 da belirtilen emann baskl devre izimi yaplarak ve retilmitir. ekil IV.2.11 de Tam Kpr evirici baskl devre izimi gsterilmitir. Tasarlanan tam kpr tipi evirici kartnn bir adet retimi yaplmtr ve ekil IV.2.10 da gsterilmitir.

ekil IV.2.10. Saysal Kontroll Tam Kpr evirici.

96

ekil IV.2.11. Saysal Kontroll Tam Kpr evirici Baskl Devre.

97

IV.2.3.1. Tam Kpr evirici Soutucu Hesab

Azaltan evirici soutucu hesabinda belirtilen bantlara bal kalarak soutucu hesab yapmamz iin gerekli olan parametreler aada sralanmtr; evre Scakl Maksimum Deer( t ): 50 C Anahtarlama eleman eklem scakl ( t j ): 150 C Anahtarlama eleman i termal direnci( R thG ) : 0,5 C/W Montaj yzeyinde mika yaltc tercih edilmitir bu nedenle sl diren katsays Tablo IV.2.1den: 0,5 K/W Anahtarlama eleman zerinde harcanan g deeri, Pswitch = Vce _ sat .I ce Pswitch = 2.1.25 Ve Pswitch = 5W

bulunur, bu parametrelerle R thK nn deeri: RthK = 150 50 (0,5 + 0,5) = 19 K/W olarak hesaplanr. 5

Belirlenen bu R thK deerine bal olarak ARMA Ltd. irketi tarafndan retilen 81AS tipinde bir soutucu seilmitir ekil IV.2.5 deki R thK deeri 19 K/W olduundan anahtarlama eleman iin 70 mm uzunluuna 81 AS tipi soutucu seilmitir.

IV.2.3.2. Tam Kpr evirici lmleri

Saysal kontrol kart ile tasarm yaplan artran tip g kayna tasarm esnasnda belirtilen giri ve k koullarna uygun olarak altrlmtr. Gelitirilen kontrol algoritmas ile g modl denetlenmi ve ngrlen koullar altnda performans azalizleri yaplmtr. Performans analiz aamasnda: giri gerilimi, giriten ekilen akm, k gerilimi, k gerilimi dalgalanma miktar, k akm, giri akm, eklem scakl, transformatr zerindeki gerilim ve sistemin verim lmleri yaplmtr.

98

ekil IV.2.3.1. Tam Kpr evirici Giri Gerilimi Dalga ekli.

Tasarmda giri gerilim aral olarak 240330 VDC olarak belirlenmitir. Sistemde giri dorultucu devresi bulunduundan AC gerilimde uygulanabilir. Performans analizinde giri gerilimi 200 VAC dir tam dalga dorultma sonucunda tepe deeri 282 VDC olan dalgalar elde edilmektedir.

ekil IV.2.3.2. Tam Kpr evirici k Gerilimi Dalga ekli.

300 W k gcn sahip eviricinin ar yklenmesi durumununda k akm 13 Amper k gerilim deeri 26 VDC dir. Bu deer istenilen dzeltim snrlar ierisindedir.

99

ekil IV.2.3.3. Tam Kpr evirici k Gerilimi Dalgalanma Miktar.

eviricinin %110 yklenmesi durumunda k kapasiteleri zerinde gerilim dalgalanmalar olumaktadr k geriliminin AC bileen ortalama deeri 500mV seviyesindedir.

ekil IV.2.3.4. Tam Kpr evirici k Akm Diren zerindeki Gerilim.

evirici kndan 13 Amper akm ekilmesi durumunda akm alglama direnci zerinde oluan gerilim miktar 2,8 VDC seviyededir.

100

ekil IV.2.3.5. Tam Kpr evirici Transformatr kincil Gerilim.

kincil sarg zerindeki gerilim dalgalanmas -30V ile + 30 VDC seviyeleri arasndadr. Dalgalanma peryodu anahtarlama frekansna bal olarak deimektedir. Anahtarlama frekans 16 kHz olduundan 62 saniyedir.

ekil IV.2.3.6. Tam Kpr evirici Giri Akm.

Sistemin ar yklenmesi durumunda ktan 13 Amper akm ekilmesine ramen giri gerilimi yksek olduundan daha az akm ekilecektir. Giri akm alglama direnci zerinde oluan gerilim miktar 800mVAC seviyededir. Anahtarlama elemannn iletimde olduu anlarda akm deeri ykselmektedir kesimde olduu durumlarda ise sfr deerine kadar dmektedir. lmler sonucunda sistemin giri gc 425W, k gc ise 338W olarak belirlenmitir. Bu parametreler kullanlarak sistemin verimi %79,5 olarak belirlenir.

101

IV.3. KONTROL ALGOR TMASI YAZILIMI

Saysal kontol kart zerindeki mikroilemci ile g modllerinden gelen akm ve gerilim rnekleri deerlendirilip sistemin bir sonraki anahtarlama sresinde nasl alaca belirlenir. Kontrol algoritmasn gelitirmek iin akm ve gerilim deerlerinin hata ve dzeltim snrlarnn belirlenmesi gerekir ve bu gsterge paneli zerindeki tular aracl ile yaplmaktadr. Kontrol algoritmas hata dzeltim katsaysnn kullanc tarafndan yine gsterge kart aracl ile girilmesi salanmaktadr. Girii yaplan deerlerin ve sistemin durumunun grlebilecei grafik gstergenin fotoraf ekil IV.3.1 gsterilmektedir. Darbe geniliinin bir sonraki anahtarlama evriminde ne olacan belirleme aamasnda, ncelikle sistemdeki akm ve gerilim deerinin hata snrlarna baklarak acil durdurmann gerekip gerekmediine karar verilir. Eer herhangi bir parametre hata snr deerini amsa darbe genilik modlasyon klar kapatlr ve deikenin snr ierisine girmesi beklenir. Bu aamadan sonra akm rnei dzeltim snr, st deeri ile karlatrlr. Eer snr deeri amamsa gerilim rnei deerlendirilir. Snr am durumlarnda hata fark hesaplanarak dzeltme katsays ile arplr ve elde edilen sonuca bal olarak darbe genilik modulasyonunun bir sonraki durumu oluturulur. Her hata amndan sonra sistem tekrar yumuak kalk uygulanarak kontrol edilmektedir. Sisteme akm ve gerilim reglasyonu iin 1 ile 512 arasnda bir deer girilmelidir. Bu deer g kartlarndaki rnekleme devrelerindeki gerilim blme oranna bal olarak deimektedir. Saysal kontrol kart, akm ve gerilim lmlerini ekil IV.1.2. de belirtilen IC5 entegresinin 2. ve 3. ularn kullanarak yapmaktadr. Bu ular ilemcinin ierisinde bulunan analog-saysal dntrc modlnn baland terminallerdir. Bu terminale gelen analog sinyal 05 VDC arasnda salnmaktadr. Analog saysal dntrc 10 bitlik olduundan kontrol algoritmas dntrc deitiinden knda elde edilen dntrc 01024 arasndaki dnm ikiye sonucunu blnerek kullanmaktadr. Akm ve gerilim reglasyonun snr deerleri 0 ile 512 arasnda kndaki lm sonular deerlendirmeye alnr. Analog saysal dntrc modlnn 2. ve 3. ularndan alnan deerler sistem k gerilimi ve k akm deerleri olarak ekrann st iki satrnda gsterilmektedir.

102

ekil IV.3.1. Kontrol Kart Kullanc Arayz.

rnein artran dntrcde k gerilim reglasyonu deeri 400VDC deerine ayarlanmak istenirse saysal kontrol kartnda girilmesi gereken saysal deer; artran dntrcde k gerilimini 400 VDC olmas durumunda rnekleme diren deerleri R5=560 k ve T1=4 k iken ilemcinin 2. pininde 2,8 VDC gerilim oluacaktr. Bu gerilimin analog saysal dntrc kndaki karl 580 onluk says olacaktr ve dnm sonucunun ikiye blnmesinden dolay saysal kontrol algoritmas 290 onluk deerini dikkate alacaktr. Bu nedenle gerilim reglasyon deeri parametresi 290 olarak girilmelidir. k akm reglasyonu 10 Amper deerine ayarlanmak isteniyorsa R6 akm alglama direnci zerindeki gerilim dm dikkate alnmaldr. R6 diren deeri 0,25 dur, 10 Amper k akmnda zerinde 2,5 VDC gerilim decektir. T2 ayarl direncinin st snr deerinde olmas durumunda ilemcinin 3. ucunda 2,5 VDC gerilim oluacaktr. Bu gerilimin analog saysal dntrc kndaki karl 512 onluk say olacaktr. Dnm sonucunun ikiye blnmesinden dolay saysal kontrol algoritmas 256 desimal deerini dikkate alacaktr. Bu nedenle akm reglasyon deeri parametresi 256 olarak girilmelidir. Akm ve gerilim reglasyon snr deerleri iin kullanc tarafndan girilen deerler lm sonularnn altnda gsterilmektedir. lemcideki analog saysal dntc lm sonucunda en dk arlkta bir bitlik hata miktarna sahiptir. Bu hata miktar rnekleme devresi kndaki 4,88 mVDC deerine eittir.

103

Bu balamda, artran dntrcnn k geriliminin rneklemesindeki hata miktar 6,7 VDC olacaktr. Yani saysal kontrol kart, evirici kndaki 6,7 VDC deerindeki bir deiimi alglamayabilir. Bu hata miktar T1 ayarl diren deeri ile gerilim blme oran azaltlarak alt seviyelere ekilebilir. stenilen gerilim ve akm deerleri ile llen deerlerin saysal sonular karlatrlp hata miktar hesaplanr. Kullanc tarafndan girilmesi gereken bir dier parametre, hata dzeltim katsaysdr. Bu katsay deerine bal olarak darbe genilik miktar oransal olarak deitirilir. Hata dzeltim katsays teorik olarak 01 arasnda ifade edilmektedir. Tasarlanan sistemde ise bu deer 0256 arasnda leklendirilmitir. Saysal kontrol kartndaki darbe genilik modlatr k mikro-denetleyici C k terminallerinin 2. ucundan yaplmaktadr bu uc ilemcinin iinde bulunan 10 bit znrlkteki darbe genilik modlatr nitesinin balant noktasdr. lemci ierisindeki ilev oran, ayar yazmalarna gnderilen deerlere bal olarak kontrol darbesinin ilev orann deitirmektedir. Anahtarlama frekansnn 16 kHz olmas durumunda ilev oran ayar yazmacndaki bir bitlik deiim anahtarlama elemannn iletimde kalma sresini yaklak olarak 61 nanosaniye deitirecektir. Hata dzeltim katsaysna bal olarak bu deiim miktar ayarlanabilir. rnein hata dzeltim katsay deeri 0,5 olarak ayarlanacaksa 128 says girilmelidir bylece hata miktarnn iki kat kadar bir deiimle ilev oran deitirilecektir. Saysal kontrol kartnda llen gerilimin saysal deeri 380, istenilen gerilimin saysal deeri 400 ise bir sonraki anahtarlama evresinde ilev oran (20x2)x61=2440 nanosaniye artrlacaktr. llen deer istenilen deerden kk ise ilev oran artrlmal, byk ise azaltlmaldr. Sistemin ilk defa altrlmas durumunda hata miktar ok yksek olacak bylece ilev oran 1 deerine yaklaacaktr geici rejimden dolay yksek akmlar oluup anahtarlama eleman zarar grebilir. Bu nedenle ilk almada hata miktar ok yksek olsa bile ilev oran dzeltim katsay deerine baklmakszn bir basamaklk yani 61 nanosaniyelik admlarla artrlr bu ilem istenilen gerilim seviyesine ulancaya kadar devam eder. stenilen deere ulatktan sonra hata dzeltim katsays dikkate alnp oransal kontrol gerekletirilir. Bu yntem yumuak kalk olarak isimlendirilir. Yumuak kalk sresince modlatr kndaki admlarn artm peryodu 100 milisaniye olarak seilmitir. Gerilim ve akmn reglasyon deerlerinin dnda bir de st hata deer snrlar vardr. Eik seviyeleri ekil IV.1.2. deki T2 ve T3 ayarl direnleri ile belirlenir.
104

12 VDC gerilim, T2 ve T3n st noktasna baldr. Direnlerin gerilim blme oranlarna bal olarak farkl k gerilimleri elde edilir. Bu gerilim deerleri llen deerlerle karlatrlr, hata snr am durumunda karlatrma sonucu byk olacandan modlatr k, ilemci modlatr kontrol yazmacndaki a kapa biti kapa konumuna getirilirek modlatr k bir sonraki evrede tamamen kapatlr ve anahtarlama elemanlar srlmez. k gerilim veya akm deerlerinin istenilen reglasyon deerlerinden daha dk olmas durumuna kadar beklenir. Akm veya gerilimin alt seviye dmesi durumunda yumuak kalk ilemi tekrar balatlr. Kullancnn ayarlamas gereken bir dier parametere ise ilemcinin akm ve gerilim rneklerinin lm sklk deeridir. Sistemde bu deer 1255 msn arasnda deimektedir. rnein ilemcinin 25 msn lik aralklarla lm yapmas istenirse sisteme 25 deeri girilmelidir. Akm ve gerilim rneklerinin ekran zerinde deiimini izleyebilmek iin llen deerler ilemci zerinde saklanmaktadr. lemcinin rmekleme aral ve tipi yine kullanc tarafndan menler aracl ile kolaylkla deitirilebilmektedir. Uzun sreli kayt tutulmas durumunda daha byk bir bellee gereksinim duyulduundan lm sonular haberleme terminali zerinden kiisel bilgisayara aktarlabilmektedir. Kiisel bilgisayarn olmamas durumunda k gerilim ve akm parametrelerinin grafik ekranda izlenebilmesi salanmtr. Bu zellii kullanmadan nce k parametreleri rnekleme tipi seilmelidir. Sistemde srekli veya bir kez rnekleme zellii vardr. Srekli rnekleme durumunda k parametreleri kullanc sistemi durdurana kadar rneklenip hafzada saklanr. Hafza am durumunda nceki lmlerin zerine kaydedilir. Bir kez rnekleme durumunda rnekleme balangcndan itibaren hafza dolana kadar rnek alnp braklr. Ortam scaklnn lm iin kontrol kartndaki scaklk ve gerek zaman devrelerinin bulunduu M1 modlnn Temp k terminali scakla bal olarak analog k gerilimi retmektedir. Bu gerilim ilemci ierisinde bulunan analog saysal dntrc aracl ile saysal deere evirilip ekrann en alt satrnda srekli gsterilir. Bylece ortamn scaklnn deiimi izlenebilir. Ayrca M1 modl gerek zamanl saat tmleik devresini ierip ilemci ile haberlemektedir. Ekrann en alt satrnda sistem saati ve tarihi srekli gsterilmektedir.

105

Bala

A A
Kontrol A-Kapa Buton

N H

Buton Buton Ak? Ak?

Y E
Yumuak Kalk Aktif

Akm ve Gerilim l

Akm<st Hata Deer?

E H

Volt<st Hata Deer?

klar Kapat Akm<st Snr Deer?

E H
D

E
Volt<st Snr Deer?

H
D

E
2

ekil IV.3.2. Kontrol Algoritmas Sistem Denetimi.

106

ekil IV.3.2 de algoritmann sistem denetimi zerindeki alma ekli belirtilmitir

ncelikle kontrol butonlarna baklp denetimin balayp balamayacaina karar verilmitir. ekil IV.3.3 de ise sistem denetim algoritmas sonucunda oluan hata durumlarna bal kalnarak anahtarlama elemannn iletimde kalma sresi deitirilmektedir.

Volt>Alt Snr Deer?

H
I

E
A D
Hata Farkn Hesapla

Yumuak Kalk Son?

Dzeltme Kat. le arp.

E
Hata Farkn Hesapla

Kk Admlarla letim Sresini Artr

A
letim Sresini Oransal Azalt Dzeltme Kat. le arp.

letim Sresini Oransal Artr

ekil IV.3.3. Kontrol Algoritmas Darbe Genilik Modlasyon Denetimi.

Sistemi altrmak iin ama-kapama dmesine basldnda sistemin dzeltim yapmaya balayacan kullancya bildirmek iin gsterge kartndaki LD13 diyotunun k yaymas salanr. Eer dzeltim ilemi durdurulmak istenirse ama-

107

kapama butonuna baslmas yeterlidir bu durumda LD13 snp LD14 k yaymaya balar. Dzeltim algoritmasnn lmleri sonucunda llen deerin istenilen deere gre byk kmas durumunda LD15 diyodu k yayar. llen deerin kk kmas durumunda LD16 diyodu k yayar. llen deerlerin hata snrlar ierisinde olmas durumunda LD15 ve LD16 sner.

ekil IV.3.4te haberleme terminali, akm veya gerilim izleme durumu ekran
grnts gsterilmektedir.

ekil IV.3.4. Kontrol Kart Haberleme Terminali ve Deiken zleme.

k akm ve geriliminin st hata snrlarn am durumunda kullancya sesli ikaz verilir, bu ilem gsterge kartndaki Q3 transistrnn iletime gemesi ile balamaktadr. Transistorn kontrol ilemci tarafndan IC4 tmleik devresi aracl ile olur. Ek A da kontrol algoritmas programnn makine dili kodlar verilmitir.

108

BLM V

SONU VE TARTIMA

V.1. SONU
Bu tez almas ile yaygn olarak kullanlan anahtarlamal g kaynak topolojileri ayrntl olarak incelenmi, her bir topoloji iin analiz yaplmtr ayrca her biri iin rnek tasarmlar gerekletirilmitir. Anahtarlamal g kaynaklar klasik kontrol ynteminin esnek olmay, buna alternatif olarak saysal denetimi gndeme getirmektedir. Saysal kontrol ile kontrol parametrelerinin kolaylkla deitirmek ve deiimlerini izleyebilmek iin bilgisayarla haberleme zellii ve gsterge paneli tasarma eklenmitir. Bu sayede bilgisayar ortamnda anahtarlamal g kaynaklarnn tm parametreleri rahatlkla izlenebilmitir. Tasarlanan her bir g evirici modl bota ve %110 k yknde uzun sreli olarak test edilip lmler alnmtr. Elde edilen deerler ile tasarm aamasnda n grlen deerler karlatrlp tasarmn dorulanm ve verim belirlenmitir. Azaltan evirici uygulama sonucunda giri gerilimi 26VDC, k gerilimi 13VDC, k geriliminin dalgalanma miktar 22 mV, k akmnn alglama direnci zerinde oluturduu gerilim deeri 1,7VDC ve endktr zerindeki gerilim dalgalanma deeri +15V ile -12 V DC arasnda elde edilmitir.. Tasarmda e zamanl dorultucu yapsnn kullanlmas ve MOSFETlerin i diren deerlerinin dk olmasndan dolay kayplar azaltlmtr ve dolaysyla anahtarlama elemann snma miktarda azaltlmtr. Sistemin tam ykte 18C lik bir ortamda bir saat altrlmas durumunda sistemin verimi %95 ve soutucu scakl 35 C olarak llmtr. Bu tasarmda elde edilen lmler ngrlen snrlar ierisindedir.

109

Artran evirici uygulama sonucunda giri gerilim tepe deeri 320 VDC, k gerilimi 396VDC, k gerilim dalgalanma miktar 800mV, k akmnn alglama direnci zerinde oluturduu gerilim 2.5VDC, endktr zerindeki gerilim dalgalanma deeri 350VDC ve anahtarlama elemannn zerindeki gerilim dalgalanma deeri 380 VDC deerindedir. Tasarmda anahtarlama elemanna paralel olarak harici bir diyodun kullanlmas bu elemann snmasn snrlamada etkili olmutur. Sistemin tam ykte 18 C lik bir ortamda bir saat altrlmas durumunda verim %84 hesaplanm ve soutucu scakl 55 C olarak llmtr. Elde edilen lmlerde k dalgalanma miktarnn ngrlen deerlerin zerinde olduu grlm ve kullanlan kapasitenin edeer seri diren deerinin daha alt seviyede olmas gerektii belirlenmitir. Tam kpr evirici uygulama sonucunda giri gerilim ortalama deeri 200VAC, k gerilimi 26 VDC, k gerilim dalgalanma miktar 500 mV, k akmnn alglama direnci zerinde oluturduu gerilim 2.8 VDC, transformatrn ikincil sarg geriliminin dalgalanma deeri 30 VDC llmtr. Sistem tam ykte 18 C lik bir ortamda bir saat altrldnda verim %80 ve soutucu scakl 58 C olarak llmtr. Elde edilen lmlerde k dalgalanma miktarnn ngrlen deerlerin zerinde olduu grlp, kullanlan kapasitenin edeer seri diren deerinin daha alt seviyede olmas gerektii belirlenmitir. Kontrol algoritmasndaki dzeltim katsay deeri dzeltim hzn ve dalgalanma miktarn dorudan etkilemektedir. Yksek katsay deer ktaki dalgalanmay artrp dzeltim sresini ksaltmaktadr. Dk katsay deeri ise dalgalanmay azaltp dzeltim sresini uzatmaktadr. Bu nedenle iyi bir eim yaplmaldr. Uygulamada ortada bir deer olarak 0,5 seilmitir.

ekil V.1 de bilgisayar ile haberleme zellii, gsterge paneli ve tm g

topoloji kartlar grlebilmektedir.

110

ekil V.1. Saysal Kontroll AGK Topoloji Kartlar.

Saysal kontrol kartnn bilgisayar ile haberlemesi durumunda akm ve gerilim rnekleri iletim sisteminin Hyper Terminal program aracl ile izlenebilir. ekil V.2 de haberleme ekran grnts gsterilmitir.

ekil V.2. Saysal Kontrol Kart Bilgisayar Haberlemesi.

111

V.2. TARTIMA VE NER LER

Anahtarlamal g kaynaklarnn saysal yntemlerle kontrolnn salad esneklik ile uygulamalara zel algoritmalar gelitirilebilir. Ayrca saysal kontrol, mikrodenetleyici ve mikroilemci fiyatlarnn giderek dmesi nedeniyle klasik kontrol yntemine alternatif olarak dnlebilir. Bundan baka kontrol yazlmnn kopyalanmasnn zorluu saysal kontrol tekniinin dier bir stnldr. Anahtarlama elemanlarnn akll algoritmalar ile kontrol edilmesi halinde giri ve k harmonik deerlerinin dk tutulduu, verimin yksek elde edildii g kaynaklarnn geliimi salanmaktadr. Bu yaklam retilen harmoniklerin daha sonra aktif veya pasif filtreler aracl ile bastrlmasndan daha ok anlamldr. G kaynaklarnn zel uygulamalara gre, farkl ve modern algoritmalar ile kontrol edilmeleri bu alanda daha verimli almalara yol aabilir.

112

KAYNAKLAR

[1]. Http://schmidt-walter.fbe.fh-darmstadt.de/ (Eriim tarihi: Kasm 2006). [2]. [3]. [4].

Http://.unitrode.com (Eriim tarihi: Kasm 2006). Abraham I. Pressman ; Switching Power Supply Design, , McGRAWHILL,

2005, 924.
N. Murakami, H. Namiki; A Simple and Efficiency Synchronous Rectifier for Forward DCDC Converters, Interdisciplinary Research Laboratories, Technical Report, June 2004.

[5]. [6].

Scott Deuty; HDTMOS Power MOSFETs Excel in Synchronous Rectifier Application, , Motorola. Application Note AN1520, January 2004. Brian R. Pelly; The Dos and Donts of Using Power HEXFET , International Rectifier, Application Note 936A, January 2005.

[7]. W. Huang, J. Clarkin, P. Cheng, and G. Schuellein; Analysis of loss-less

current sensing and sharing in multi-phase high-current DC/DC converters, Proceeding of the Sixteenth High Frequency Power Conversion Conference, Rosement, IL, September 2001, 322327.

[8]. Texas Instrument Corp ;Understanding Boost Power Stages in Switchmode

Power Supply ,TI Literature Application Report Number SLV A061A, Marc

1999. [9].
Abraham I. Pressman ; Switching Power Supply Design, , McGRAWHILL,

2005, 105141. [10]. Lloyd H. Dixon, Jr.; Filter Inductor and Flyback Transformer Design for
Switching Power Supplies, Unitrode Power Supply Design Seminar Manual, SEM- 1100 ,1996.

[11]. Texas Instrument Corp; 10-Watt Flyback Converter Using theUCC3809,TI

Literature Application Report Number SLUU 087B, September 2001.

113

[12].

Lisa Dinwoodie ; Isolated 50 Watt Flyback Converter Using the UCC3809 Primary Side Controller and the UC3965 Precision Reference and Error Amplifier,Unitrode Corp. Application Report Number U165, Januarry 1999.

[13]. [14]. [15].

Lester J. Hadley, Jr; UC3842 Application Note ,Philips. Corp. Application Report Number AN1272, December 1991. Kristie Valdez; 5.0 V, 2.0 A Flyback Converter ,ON Semiconductor. Corp. Application Report Number AND8099, February 2003. Claudio Adragna ; Design Equations of High-Power Factor FlyBack Converters Based on The L6561 ,ST. Corp, Application Report Number AN1059, June 1998.

[16].

Lisa Dinwoodie ; Comparing the UC3842, UCC3802, and UCC3809 Primary Side PWM Controllers,Unitrode Corp. Design Note Number DN89, March 1999.

[17]. [18].

I.S. Yang ; A180W, 100KHz Forward Converter Using QFET,FairChild Semiconductor Corp, Application Note Number AN9015, July 2000. Lisa Dinwoodie ; UCC38C42 25-Watt Self-Resonant Reset Forward Converter,Unitrode Corp. Referance Design Note Number SLUA276, September 2002.

[19]. [20]. [21].

Frank DeStasi, Tom Gross; 20 Watt Simple SwitcherForward Converter, National Semiconductor, Application Note Number 776, April 1998. On Semi Conductor Corp; The OneTransistor Forward Converter, On Semi Semiconductor, Application Note Number AND8039D, August 2005. Bill Andreycak ; Active Clamp and Reset Technique Enhances Forward Converter Peformance,Texas Ins.,Application Note Number SLUP108, October 1994.

[22].

Peter Bensch; LM 5030 100 V Push-Pull Current Mode PWMController, National Semiconductor Corp, Application Note Number LM5030, January

2004. [23].
Jack Palczynski; UC3846, UC3856 and UCC3806 Push Pull PWM Current Mode Control ICs ,Unitrode Corp, Design Note Number SLUA178, November 1999.

114

[24].

Chris Iannello, Shiguo Luo, Issa Batarseh; A Full Bridge ZCS PWM Converter for High Voltage and High Power Applications, Electrical Engineering Computer Science, University of Central Florida Orlando, June

2000. [25].
David J. Hamo ; A 50W, 500kHz, Full-Bridge, Phase-Shift, ZVS Isolated DC to DCConverter Using the HIP4081A, Intersil Intelligent Power, Application Note Number AN9506, April 1995.

[26].

Craig Varga ; Power Converter Topology and MOSFET Selection for 48-V Telecom Applications, FairChild Semiconductor Corp, Application Note Number AN7004, June 2001.

[27]. [28]. [29].

Laszlo Balogh ; Design of Zero Voltage Transition Full-Bridge Converters, Unitrode Corp. Design Note Number U154, August 1995. Bob Bell; Introduction toPush-Pull and Cascaded Power Converter Topolo_ gies , National Semiconductor, Application Note Number 0710, July 2003. W.M. Andreycak; Phase-shifted, zero voltage-transition design considerations and theUC3875 PWM controller, Unitrode Product & Applications Handbook, 1993, 393406.

[30].

Colonel Wm, T. McLyman; Push-Pull Converter Design Using a CoreMaster E2000Q Core,CoreMaster International Inc, Application Note Number AN109, September 1994.

[31]. [32]. [33]. [34]. [35]. [36].

Frescale Semiconductor; Digital Switched-Mode Power Supply, Motorolo Corp, Application Note Number SG2074, December 2004. Microchip Corp; PIC 18FXX DataSheet, Microchip Corp, Product Information Note DS39564A, January 2001. Xiamen Ocular Corp; GDM12864 DataSheet, Xiamen Ocular Corp, Product Information Note GDM12864A, August 2006. Maxim-Dallas Corp; Max232 DataSheet, Maxim-Dallas Corp, Product Information Note 194323, August 2001. SGS-Thomson Corp; SG3525 DataSheet, SGS-Thomson Corp, Product Information Note SG3525A, June 2000. National Semiconductor Corp; Low Power Low Offset Voltage Dual Comparators, National Semiconductor, Corp, Product Information Note LM193A, August 2000.

115

[37]. [38]. [39].

Maxim-Dallas Corp; Trickle Charge Timekeeping Chip, Maxim-Dallas Corp, Product Information Note DS1302, January 2000. National Semiconductor Corp; Switching Regulator, National Semiconductor, Corp, Product Information Note LM3578, February 2005. Motorola Semiconductor Corp; High Voltage Switching Regulator, Motorola Semiconductor, Corp, Product Information Note MC33363A, September 2002.

[40]. [41]. [42]. [43]. [44].

National Semiconductor Corp; Octal D-type transparent latch , National Semiconductor, Corp, Product Information Note 74HC573, December 1990. Fairchild. Corp; Short Circuit Rated IGBT, Fairchild Corp, Product Information Note SGL50N60RUFD, January 2002. International Rect. Corp; High and Low Side Driver, International Rect, Corp, Product Information Note IR2113, November 2002. On Semi Semiconductor Corp; Power Rectifiers, On Semi Semiconductor, Corp, Product Information Note MUR806, October 2000. Abraham I. Pressman ; Switching Power Supply Design,McGRAWHILL

2005, 289292.

116

EKLER

EK A: CD 1. lemci kontrol yazlmnn makine dili kodlar 2. Devrelerin ematik ve baskl devre izimleri
CD iinde verilmitir.

117

ZGEM
06081979 Malatyada domutur. 1996 ylnda Malatya ehit Kemal zalper Endstri Meslek Lisesi Elektronik Blmnden mezun olmutur. 2002 Ylnda Marmara niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Elektronik ve Haberleme Blmnden mezun olmutur. 2003 ylnda Fen Bilimleri Enstits Elektronik ve Haberleme Eitimi Programnda yksek lisans eitimine balamtr. 20012004 Yllar arasnda EKA A.. Aratrma ve Gelitirme Blmnde proje sorumlusu olarak grev almtr. Halen Milli Eitim Bakanlnda bilgisayar retmeni olarak grev yapmaktadr.

Ocak 2007

Sefa YILDIRAN