KTBUT-TEVHD

KTBUT-TEVHD

eyhul-slm Mceddid mam

Muhammed et-Temim
erh Abdurrahmn b. Nsr es-Sad

SUNU phesiz vglerin tamam her trl iyilik ve hayrn yaratcs olan rabbimiz Allah iindir. Biz Onu ver, Ondan yardm ister, balanmay Ondan talep ederiz. Benliklerimizin errinden ve amellerimizden doabilecek ktlklerden Ona snrz. Allah her kime yolgstericilikte bulunursa onu hi kimse saptramaz. Her kimi de O saptrr ise ona yolgsterecek bulunmaz. Ben tanklk ederim ki Allahtan baka ilah yoktur. badete layk olan yalnz Odur. Yine tanklk ederim ki, Muhammed Onun kulu ve Rasldr. Allahm saltlarn ve selamlarn en deerlisi ile Ona, tertemiz elerine, erefli zrriyetine, deerli ashabna salt ve selam et. Bundan sonra; Sevgili okuyucu, Rabbimizin yardm ile nerine muvaffak olduumuz elindeki bu eser Mslmanlarn by, snnet ehlinin hucceti, Rasllerin davetinin yenileyicisi, mam, Mceddid ve Muslih eyhulislam Muhammed*et-Temimnin Kitbut-Tevhd adl eseridir. Bu eser, kalem erbabnn yaz ile beyan erbabnn sz ile erh ettii, ilim sahiplerince olduka nemsenen, ezberlenip tekrarlanan, deerli bir metindir.

Kitbut-Tevhd:

Kitbut-Tevhd, Rasllerin daveti olan: badetlerle Allah Birlemek hakknda eyhin kaleme ald en deerli eserlerden biridir. Bu eseri dier baz eserler ve mektuplar takip etmi ve onlarda Kitbut-Tevhddeki baz yerler akla kavuturulmu, phe ve itirazlara cevaplar verilmitir. Dolays ile bu eseri takiben yaynlamay planladmz dier eserleri de beraber incelenirse eyhin tecdidi ve slah daha iyi kavranacaktr. eyh rahimehullah tecdid nderi olmann verdii bir ayrcalk ile gerek bu kitabnda gerekse dier teliflerinde nebev, rabban bir uslup izlemi, cedel ve kelam tartmalar ile sz uzatmaktan saknm, ilmi ilim iin deil halkn faydas iin, amel etmek ve insanlar arasnda Allahn szn yceltmek iin retmitir. Bu kitap, zerinde durulup dnlmesi gereken, her mslmann zarureti olan konular iermektedir. Kitap altm alt bb/blmden olumaktadr. Her blmde bb balnn ardndan konu ile ilgili yet ve hadisler aktarlm daha sonra Mesil bal altnda yet ve hadislerdeki zerinde dikkatle dnlmesi gereken baz meseleler olduka ksa bir ekilde vurgulanmtr. Yayna hazrlk aamasnda bu byk esere hakk ile hizmet edebilmek iin elimizden gelen gayreti harcadk. Kitap olduka ksa hazrlanm olduundan ve baz yerleri ancak derin derin dnldnde anlalacak ekilde kapal bulunduundan tr yer yer tarafmzdan dipnotlar ve metni anlalr klacak ekilde keli parantezler ierisinde ziyadeler yaplmtr. Bu dipnotlar ve ziyadeler konulurken eyhulislamn dier eserlerinden ve muteber Kitabut-Tevhid erhlerinden istifade edilmitir.1 nallah bu zenli alma ile birlikte Kitbut-Tevhd imdiye kadar yaplan Trke evirilerinin hepsinin fevkindedir. Tm gayretimizi harcamamza ramen beer olmamzn gerei baz hatalar olacaktr. Bu hatalarmzn tarafmza yazl olarak bildirilmesi halinde mutlaka deerlendirecek ve inallah gelecek basklarda daha gzel bir ekilde okuyucularmzn karsnda olacaz. Yayna hazrlk esnasnda olduka aba sarfettiim bu mubarek esere hizmet erefi ile beni ereflendirdii iin hamd ve sena Rabbimiz tebareke ve telya aittir. Her eye g

yetiren, iiten ve gren Rabbimden Kitbut-Tevhdin bu nerini mellifi, mtercimi, musahhihi, nairi ve btn okuyucular iin hidayet, rahmet ve mafiret vesilesi klmasn dilerim.
Ebu Abdillah el-Huseyn b. Sad el-Umudm

GR2 Sonsuz hamd Allaha mahsustur. Tm mkemmel vasflarn ona ait olduunu bildirir, Ona vglerimizi arzederiz. Yardm Ondan diler, Ondan balanmak isteriz. Nefislerimizin errinden, kt amellerimizden yalnzca Ona snrz. Allahn hidyete erdirdiini hi kimse saptramaz; saptrdn da hi kimse hidyete kavuturamaz. Ei, benzeri ve orta olmayan, bir ve tek olan Allah dnda ibadet edilmeye layk gerek bir ilah bulunmadna ahitlik ederim. Muhammed sallallhu aleyhi ve sellemin onun kulu ve rasl olduuna tanklk ederim. Daha nce eyhulislam (Muhammed et-Temim) kaddesallahu ruhahuya ait olan Kitbut-Tevhd ile ilgili yararl aklamalar kaleme almtk. O kitabmz, ierdii faydal ve net aklamalar dolaysyla hem halk iin yararl oldu; hem de reticiler iin bir yardmc eser grevi grd. Daha sonra youn talep zerine ksa zamanda tkenmesi sebebiyle yeniden baslp yaynlanmas iddetli bir ihtiya halini ald. Bu basm srasnda Ehl-i snnet inancn asl ve tal unsurlar erevesinde zl bir biimde ele alacak zet bir giri yazs kaleme alma fikri aklma geldi. Allahn yardmyla unlar sylemek isterim: Ehl-i Snnet olanlar; Allaha, meleklerine, kitaplarna, peygamberlerine, ahiret gnne ve hayr ve erri ile kadere inanrlar. Allahn btn mkemmelliklere tek bana sahip bulunan rab, ilah ve mabud olduuna ahitlik ederler. Dini yalnzca Ona has klarak, ihlasla yalnzca Ona ibadet ederler. Allah yaratandr, yoktan var edendir, ekil verendir, rzk bahedendir, iyilikler nasip edendir, ktlkleri engelleyendir, btn ileri idare edendir derler. lah olarak kabul edilen, ibadet edilen, bir ve tek olduuna inanlan, rzas hedeflenen varlk Allahtr. O, kendisinden nce hibireyin bulunmad Evveldir. Kendisinden sonra da hibir eyin olmad hirdir. Kendi zerinde hibireyin bulunmad Zhirdir. Kendi altnda hibir eyin bulunmad Btndr. O, tm manasyla ve her trl itibarla aliyyul-ala/yceler ycesidir. Zat ycedir, zatyla en yksektedir. Kadri ycedir. Kahr ycedir. O, mutlak ycelii ve stnl ile birlikte azametine ve celaline layk olarak yedi kat gn zerindeki Taht/Ar zerine kurulmutur. lmi zahirleri de, batnlar da, ulv lemi de, sfl lemi de kuatr. Kullarnn btn hallerini bilir. O, kullarna yakndr, dualarna karlk verendir. O, zat ile hibir yaratna muhta deildir. Btn yaratklar ise, tm zamanlarda hem kendilerinin hem de ihtiyalarnn var edilmesi konusunda Ona muhtatr. Hibir kimsenin gz ap kapayncaya kadar dahi Ona olan ihtiyac bitmez. O Raf ve Rahm (ok efkatli ve merhametli)dir. Kullara isabet eden din ya da dnyev herhangi bir nimet ya da nikmet hep Allahtandr. Nimetleri celbeden de, nikmetleri def eden de Allahtr. Allah rahmetinin eseri olarak her gece dnya gne inerek gecenin son te biri kaldnda kullarn ihtiyalarn arzetmelerini ister. Fecir doana dek Kullarmdan kendimden bakasn istemem. Kim bana dua

edecek karlk vereyim? Kim benden isteyecek bahedeyim? Kim benden balanma dileyecek balayaym? diye seslenir. Allah diledii gibi iner ve murad ettiini yapar. Onun benzeri hibir ey yoktur. O iitendir, grendir.
(r, 11)

Ehl-i Snnet olanlar, Allahn Hakm, yani eriatinde, belirlemi olduu l ve miktarlarda ve kaderinde tam ve mkemmel bir hikmet sahibi olduuna inanrlar. Hibir eyi abes ve bo yere yaratmamtr. eriatini ve hukmn birtakm maslahatlar ve hikmetlere gre belirlemitir. O, tevbeleri ok kabul eden Tevvb, affedici Afuv ve balayan afrdur. Kullarnn tevbelerini kabul eder. ledikleri ktlkleri affeder. Tevbe edenlerin, mafiret dileyenlerin ve kendisine dnenlerin gnahlarn balar. O, ekrdur. Az olan ameli dahi karlksz brakmaz. kredenlere kendi fazlndan nimetlerini arttrr. Ehl-i Snnet olanlar, Allahn kendisi iin ve Raslnn Onun iin bildirdii vasflar kabul ederler. Mesel; Allah mkemmel manada hayat sahibidir, iitir, grr, tam bir kudret, azamet ve byklk sahibidir, mecd (eref), cell (ycelik) ve ceml (gzellik) vasflarna sahiptir. Mutlak vg bir tek Onun hakkdr. Meiet ve kudreti ile alakal fiillere dair rahmet, rza, fke, konuma (kelam) gibi kemal sfatlara da sahiptir. Allah neyi, nasl isterse konuur. Onun kelimeleri bitmez, tkenmez ve solmaz. Kuran- Kerm, Allahn yaratlmam olan kelamdr. Kayna da, dn yeri de Allahtr. Allah murad ettiini yapma sfatna nceden de sahipti, u anda da sahip, gelecekte de sahip olacaktr. Diledii ekilde konuur. Kullar zerinde kaderle, eriat ve cezalarla ilgili hkmlerle hkm sahibidir. O Hakim ve Maliktir. Onun dnda kalan tm varlklar ise hkmedilme ve malik olunma konusudur. Hibir kulun Onun mlknden de, hkmnden de kma hakk ve imkn yoktur. Ehl-i snnet, Kitabda bildirildii ve snnette tevatr yoluyla haber verildii gibi mminlerin rablerini akseik olarak greceklerine ve ruyetullah nimeti ile Onun rzaln kazanabilme nimetinin en byk nimet ve lezzet olduuna inanrlar. man ve tevhid dnda bir hal zere lenin cehennem ateinde ebediyen kalacana iman ederler. Byk gnah ileyenlerin ise tevbe etmeden, gnahlarna kefaret ve efaat olacak bir ey bulunmadan ldkleri takdirde cehenneme girseler de ebediyen kalmayacaklarna inanrlar. Kalbinde hardal tanesi arlnca iman bulunann cehennemde ebediyyen kalmayacana, kacana inanrlar. mann kalpten inanlmas gereken hususlar kapsad gibi kalbin amellerini de, organlarla yaplan davranlar ve dilin syledii szleri de kapsadna inanrlar. Bunlar en mkemmel biimde yerine getiren gerek mmindir. Sevaba hak kazanm ve cezadan kurtulmutur. Bunlardan herhangi birinde eksiklik gsterenin imannda da o oranda eksiklik sz konusudur. Bu nedenle iman, taatlar ve hayr ierikli ameller dolaysyla artar; gnah ve ktlkler sebebiyle de eksilir. Ehl-i snnetin esaslarndan biri de din ve dnyaya dair faydal konularda Allahtan yardm dileyerek ciddiyet ve azimle abalamaktr. Yardm ve destei Allahtan dileyerek kendilerine yarar dokunacak hususlara kar olduka dknlk gsterirler. Ayrca tm hareket ve davranlarnda ihls gzetirler. Mabuda kar ihlasl olmak ve Rasle ittiba etmek onlarn yoludur. Nasihat alacak olanlar mminlerdir. Yolu izlenecek olanlar da mminlerdir.

Muhammedin Allahn hidyetle gndermi olduu kulu ve rasl olduuna tanklk ederler. Dier btn dinlere galip olmas amacyla hak din ile gnderildiine ahitlik ederler. Raslullahn mminler iin kendi nefislerinden bile daha nde geldiine, en son peygamber olduuna ehadet ederler. nsanlara da cinlere de mjdeleyici, uyarc, Allah davetisi, aydnlatan bir kandil olarak gnderilmitir. Allah onu hem dinin, hem de dnyann dzen ve kurtuluunun salanmas amacyla, yaratlmlar kulluklarn gerekletirsinler ve bu konuda bahettii rzklarn yardmna bavursunlar diye gndermitir. Ehl-i Snnet olanlar bilirler ki; Muhammed sallallhu aleyhi ve sellem yaratlmlarn en bilgilisi, en doru drst, en hayrls ve aklama gc en byk olandr. Ona sayg gsterir, tazimde bulunurlar. Onu severler. Peygamber sallallhu aleyhi ve selleme olan sevgileri tm yaratlmlarn sevgisinden nde gelir. Dinin temel esaslarnda olsun, fer meselerinde olsun Onun yolunu takip ederler. Raslullahn gr ve uygulamalarn bakalarnnkinden nde tutarlar. Allahn baka hi kimseye vermedii birok fazileti, zellii ve mkemmellikleri Peygamberde bir araya topladna inanrlar. Yaratklar arasnda makam en yce, konumu en stn ve her tr fazilette en mkemmel olan Odur. Ne kadar hayr varsa, mutlaka mmetine gstermitir. Ktlk namna ne varsa, mmetini sakndrm, uyarmtr. Ehl-i Snnet olanlar ayn zamanda Allahn indirdii tm kitaplara, gnderdii tm peygamberlere de iman ederler. Peygamberleri arasnda ayrm gzetmezler. Btn olarak kadere de inanrlar. Kullarn iyi ya da kt btn amellerinin Allahn ilmi ile kuatlm olduuna inanrlar. Bu amellerin Allahn kalemi tarafndan yazldna, dilemesi ile uygulandna, hikmeti ile ilikili olduuna inanrlar. yle ki; kullar iin g ve irade yaratmtr. Bu g ve irade sayesinde kullarn sz ve fiilleri kendi isteklerine gre meydana gelir. Allah bu fiiller konusunda kullarn hibir eye zorlamamaktadr. Bilakis kullar amellerini kendileri seme hakkna sahiptirler. Allah mminlere zel olarak iman sevdirmi, kalplerinde iman sslemitir. Kfr, faskl, isyan ise adaleti ve hikmeti gerei onlara kt gstermitir. Ehl-i Snnetin esaslarndan biri de Allah iin, Kitab iin, peygamberi iin, Mslmanlarn yneticileri ve geneli iin nasihat grevini yerine getirmeleridir. eriatn gerektirdii gibi marufu emreder, mnkeri de yasaklarlar. Ana-babaya iyilii, akraba ilikilerini korumay, komuya, klelere, ilikide bulunulan insanlara, hak sahiplerine ve btn yaratlmlara iyi davranmay emrederler. yi ve gzel ahlaka davet ederler. Kt ve irkin ahlaktan da sakndrr, yasaklarlar. man ve yakin bakmndan mminlerin en mkemmeli; iman ve ameli en gzel, en drst, btn fazilet ve iyiliklere en iyi biimde sarlan, ktlklerden en uzak kalmaya alan mmindir. Dinin hkmlerinin Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemden geldii ekildeki zellik ve mkemmelliklerine gre uygulanmas; bu hkmleri bozacak, eksiltecek unsurlarn da engellenmesini emrederler. Allah yolunda cihadn salih olsun fask olsun btn Mslman yneticiler ile birlikte hl geerli olduuna, cihadn dinin en zirve noktas sayldna inanrlar. Cihad iki ksmdr: lim ve delil cihad, silah cihad. mkan dahilinde ve g yetirildii kadaryla, dinin savunulmas amacyla cihadn her mslmana farz olduuna inanrlar. Ehl-i Snnet olanlarn esaslarndan biri de Mslmanlarn sz birliklerinin salanmasdr. Kalplerinin yaknlatrlp birbirlerine sndrlmas iin aba sarfetmektir. Tefrikadan, dmanlktan, araya soukluk girmesinden sakndrmak ve bu hususta elden gelen tm imkanlar seferber etmektir.

Bir dier esaslar da can, mal, rz ve tm dier haklar konusunda halka sknt vermekten saknmaktr. Btn muamelelerde adalet ve insaf gereince davranp iyilie ve erdemlilie tevikte bulunmaktr. Ehl-i Snnet olanlar, mmetler iinde en hayrl olann Muhammed mmeti olduuna; bu mmet iindeki en hayrl neslin sahabe-i kiram ve zellikle de raid halifeler, cennetle mjdelenenler, Bedir Savana katlanlar, Rdvan biatnda bulunanlar, Muhacir ve Ensardan ilk Mslman olanlar olduuna inanrlar. Ashab- kirama sevgi besler ve bunu Allahn dinine ballk sayarlar. Ashabn iyiliklerini, gzelliklerini yayarlar. Ktlkleri hakknda sylenenler zerinde de konumaz, susarlar. Hidyet ehli alimlere, adaletli idarecilere, dinde ve eitli faziletler konusunda Mslmanlardan daha st makamda bulunanlara gsterdikleri hrmet ile Allahn dinine ballklarn arzederler. Allahn kendilerini ekten, irkten, ayrla dmekten, nifaktan ve kt ahlaktan sakndrmasn, lene dek Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin dini zere ayaklarn sabit klmasn dilerler. te bu btncl esaslara ehl-i snnet olanlar inanr, iman eder ve bakalarn da davet ederler.

KTBUT-TEVHD BRNC BB

Cinleri ve insanlar, bana ibadet etmekten baka bir ey iin yaratmadm.3 (Zriyt, 56) Andolsun ki biz, Allaha ibadet edin ve Tttan saknn diye (emretmeleri iin) her mmete bir rasl gnderdik.4 (Nahl, 36) Rabbin, sadece kendisine ibadet etmenizi, ana-babanza da iyi davranmanz kesin bir ekilde emretti. (sr, 23) Hibir eyi ortak tutmakszn yalnz Allaha ibadet edin! (Nis, 36)

bn Mesd radyallhu anh yle der: Kim zerinde Muhammed sallallhu aleyhi ve sellemin mhr bulunan en son vasiyetine bakmak isterse, u yeti okusun: De ki: Gelin Rabbinizin size neleri haram kldn
okuyaym: Ona hibir eyi ortak komayn, ana-babaya iyilik edin, fakirlik korkusuyla ocuklarnz ldrmeyin -sizin de onlarn da rzkn biz veririz-; ktlklerin ana da gizlisine de yaklamayn ve Allahn yasaklad cana haksz yere kymayn! te bunlar Allahn size emrettikleridir. Umulur ki dnp anlarsnz. Rd ana eriinceye kadar, yetimin malna, sadece en iyi tutumla yaklan; l ve tarty adaletle yapn. Biz herkese ancak gcnn yettii kadarn ykleriz. Sz sylediiniz zaman, yaknlarnz dahi olsa adaletli olun, Allaha verdiiniz sz tutun. te Allah size, iyice dnesiniz diye bunlar emretti. phesiz bu, benim dosdoru yolumdur, ona uyun ondan baka yollara uymayn. 5 (Enam, 101-103)

Muz b. Cebel radyallhu anh yle anlatmaktadr: Bir merkep zerinde Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin arkasnda oturuyordum. Bana: Ey Muz, Allahn kullar zerindeki hakk ve kullarn Allah zerindeki hakk nedir, biliyor musun? dedi. Ben, Allah ve Rasl daha iyi bilirler dedim. yle buyurdu: Allahn kullar
zerindeki hakk, hibir eyi ortak klmadan Ona ibadet etmeleri. Kullarn Allah zerindeki hakk ise, kendisine hibireyi

ortak komayanlara azab etmemesidir. Ey Allahn Rasl, insanlara bu haberin mjdesini vermeyeyim mi?

dedim. Onlara mjde verme ki, gvene kaplmasnlar! buyurdu.6 Bunu Buhr ve Muslim tahric etmilerdir. [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Cinlerin ve insanlarn yaratlndaki hikmet [-baka bir ey deil- sadece, Allaha ibadet etmektir.]
kinci Mesele:

badet[in asl] ancak tevhiddir. nk [Rasller ile toplumlar arasndaki] ekime ve dmanlk onun hakkndadr.

nc Mesele:

Tevhidi gerekletirmemi olan kii Allaha ibadet ediyor deildir. Bu anlamda Yce Allah yle buyurmaktadr:

Siz de benim ibadet ettiime ibadet ediciler deilsiniz. (Kfirn, 3) Drdnc Mesele:

Peygamberlerin gnderilmesindeki hikmet [kavimlerine: Allaha ibadet edin, Tttan saknn diye emretmeleridir.]
Beinci Mesele:

Peygamber gnderilmemi hibir mmet yoktur.

Altnc Mesele:

Tm Peygamberlerin dini tektir [ve o da tevhiddir.]7

Yedinci Mesele:

[yet ve hadislerden anlalan] meselelerin en byklerinden biri: Tta kfredilmedike Allaha ibadetin gereklemeyeceidir. Bu anlamda Yce Allah yle buyurmaktadr:

Kim tauta kfredip Allaha iman ederse, kopmak bilmeyen bir kulpa sarlmtr. 8 (Bakara, 256) Sekizinci Mesele:

Tt; Allahtan baka kendisine ibadet edilen her bir eyi kapsamaktadr.
Dokuzuncu Mesele:

[yet ve hadislerden anlalan meselelerin bir dieri de] Enm Sresinde yer alan mezkr yet-i kerimenin selef-i salihn nezdinde gerekten stn bir neme sahip olduudur. Bu yette on mesele zerinde durulmaktadr. Bunlarn en banda da irkin yasaklanmas gelir.
Onuncu Mesele:

sr Sresinde yer alan muhkem yetlerde on sekiz mesele zikredilir. Allah bunlar zikretmeye:

Allah ile birlikte baka bir ilah edinme! Sonra knanm ve terk edilmi olarak oturup kalrsn. (sr, 22) yeti ile

balayp:

Allah ile birlikte bir baka ilah edinme! Sonra knanm, kovulmu olarak cehenneme atlrsn. (sr, 39) yeti ile

son vermitir. Bu meselelerin ne derece byk neme sahip olduklarn bildirmek iin Yce Allah:

Bunlar, Rabbinin sana vahyettii hikmetlerdendir. (sr, 39) buyurmaktadr. Onbirinci Mesele: On hak yeti ad verilen ve haklardan bahseden Nis Sresindeki yet-i kerimeye Yce Allah:

Hibir eyi ortak tutmakszn yalnz Allaha ibadet edin! (Nis, 36) sz ile balamtr. [Bylece haklarn en

bynn Allahn hakk olduu bildirilmitir.]

Onikinci Mesele:

Raslullahn vefat esnasndaki vasiyetine dikkat ekilmitir.9

Onnc Mesele:

Allahn bizim zerimizdeki hakknn bilinmesi.

Ondrdnc Mesele:

Yce Allahn hakkn yerine getiren kullarn Allah zerindeki haklarnn neler olduu.10
Onbeinci Mesele:

Hadisde zikredilen tevhid karlnda elde edilecek mkfatn birok sahabi tarafndan bilinmiyor olmas.
Onaltnc Mesele:

Maslahat gerei ilmin gizlenmesinin (ketmedilmesinin) caiz olmas.11

Onyedinci Mesele:

Muazn yapmak istedii gibi Mslman sevindirecek mjdeli haberleri vermenin mustehab olmas.
Onsekizinci Mesele:

Allahn rahmetindeki genilie dayanp gvenmekten dolay [amellerin terk edilmesi hakknda] endie beslemek.
Ondokuzuncu Mesele:

Cevabn bilmedii bir soruya muhatap olan Allah ve Rasl daha iyi bilir der.12
Yirminci Mesele:

[Baz] bilgileri insanlarn genelinden gizleyerek [maslahat gerei] onlardan sadece bazlarna vermenin caiz oluu.
Yirmibirinci Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin merkebinin arkasna bakasn bindirmesi ile [ortaya kan] alakgnlll.
Yirmiikinci Mesele:

Hayvann terkisine birisinin alnarak iki kii birden binilebilecei.

Yirminc Mesele:

Muz b. Cebel radyallhu anhn fazileti.

Yirmidrdnc Mesele:

Bu [Tevhid] mesele[si]nin ne derece byk bir neme sahip olduu. AIKLAMALAR Mellifin kitabna vermi olduu bu isim (Kitbut-Tevhd), eserinde, bandan sonuna dek hedefledii konuyu gstermektedir. Bu nedenle de mellif giri yazs kaleme almaya gerek duymamtr. nk kitabn isminden anlald gibi bu eserde ulhiyyet ve ibadet tevhidini konu edinmi, hkmlerini, snrlarn, artlarn, faziletini, delillerini, esaslarn, detaylarn, sebeplerini, semerelerini, gerektirdiklerini, artmasna, glenmesine ve eksilip zayflamasna etki eden faktrleri, onu mkemmelletiren etkenleri ve bunun gibi hususlar zikretmitir. Bil ki; mutlak tevhid, kemal sfatlar ile, Rabbin birliinin bilinip itiraf edilmesi, azamet ve celal sfatlarnn ikrar ve ibadetlerle Onun birlenmesidir.
Tevhidin Ksmlar 1. Esm ve sfat tevhidi:

Esm ve sfat tevhidi, azamet, celal, cemal gibi vasflara tm ynlerden en mkemmel biimde yalnzca Allahn sahip olduuna inanmak, hibir ekilde hibir varln bu vasflarda Ona ortak olmadn ve olamayacan kabul etmek demektir. Bunun yolu da Allah ve Raslnn kabul ettii btn sfatlar, isimleri mana ve hkmleri ile Kitab ve snnette bildirildii biimde ve Allahn azamet ve celaline uygun olacak ekilde kabul etmektir. Esm ve sfat hususundaki bu kabulde de nefy/olumsuzlama, tatl/ilevsiz klma, tahrif/bozup deitirme ve temsil/benzetmeden kanlmas gerekmektedir.

Dier yandan Allahn ve Raslnn reddettii eksiklik, ayp, kusur gibi Allahn kemline aykr vasflarn kabul ve ikrar edilmeyip reddedilmesi de esm ve sfat tevhidinin gereidir.
2. Rubbiyyet tevhidi:

Yaratma, rzk verme, ileri ekip evirmede, Allahn birlenmesidir. O Rab, btn mahlukat nimetleri ile, zel kullar olan peygamberler ve takipilerini de kalplerin ve ruhlarn eitimi iin faydal ve iki cihan saadetini salayan sahih akde, gzel ahlak, faydal ilim ve salih amellerle eitip gelitirmektedir.13
3. Ulhiyyet ya da dier adyla ibadet tevhidi:

Yaratlmlarn tamamnn zerinde ilahlk ve ibadet edilme hakkna sahip olann yalnzca Yce Allah olduunu kabul ve itiraf etmek, ibadetin btn eit ve ekilleri ile Allah azze ve celleyi birlemek, dini Ona halis klmak demektir. Tevhidin bu ksm dier iki ksmn da kapsar ve gerektirir. nk ulhiyyet, btn mkemmel vasflar kapsad gibi rubbiyyet ve azamet vasflarnn da hepsini kuatmaktadr. Azamet ve celal vasflarna sahip olmas ve yarattklarna stnlk ve fazilet bahetmesi bakmndan ilahlk ve ibadet makamna sahip olan yalnzca Allah azze ve celledir. Mkemmel vasflarn ve rubbiyyetin tek sahibi Allah olduu iin Ondan baka hi kimsenin ibadet edilme gibi bir hakk bulunmamaktadr. te bu uluhiyyet tevhidi ilk Raslden sonuncusuna dek tm peygamberlerin davetidir. Musannf bu blmde Allah azze ve cellenin yaratlmlar kendisine ibadet etmeleri ve bu konuda da ihlasl olmalar iin var ettiini ve bu hususun yaratlmlar zerinde Allahn hakk olduunu gsteren baz nasslar zikretmektedir. Btn semav kitaplar ve tm peygamberler -zellikle de Muhammed sallallhu aleyhi ve sellem- uluhiyyet ve ibadet tevhidine davet etmi, bunun zdd olan irk ve ortak komay ise yasaklamlardr. te Kuran- Kerim nmzde. Tevhidi emretmekte ve farziyyetini bildirmektedir. zerine basa basa tevhidden bahsetmekte ve onu beyan etmektedir. Tevhidi gerekletirmeden kurtuluun, felah ve saadetin de gereklemeyeceini haber vermektedir. Ayrca akl, nakl, fk ve enfs tm delillerin tevhidi ve tevhidin vucubiyetini gsterdiini ifade etmektedir.
Tevhid, Allahn kullar zerindeki hakkdr. Dinin en byk emridir. Btn asllarn asl ve amellerin

esasdr.14

KNC BB TEVHDN FAZLET VE GNAHLARA KEFARET OLANIN NE OLDUU BBI13

ARAPA METN-14 man edenler ve imanlarna bir zulm bulatrmayanlar te gven onlarndr ve doru yolu bulanlar da onlardr. 14 (Enm, 82)

Ubde b. Smit radyallhu anhtan rivyet edildiine gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Herkim tek ve orta bulunmayan Allahtan baka, her ilah edinileni reddetmeye/L ilhe illallaha15,
Muhammedin Onun kulu ve rasl olduuna, sa aleyhisselmn da Allahn kulu, rasl ve Meryeme ilka edilmi kelimesi ve kendisinden bir ruh olduuna tanklk eder, cennetin ve cehennemin hak olduunu kabul ederse, Allah onu hangi amel zere bulunursa bulunsun cennete sokar.16 Buhr, Muslim rivyet etmilerdir.

Yine ikisi tarafndan rivyet edilen Itbn hadisinde Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: L ilhe illallh diyen ve bununla Allahn yzn talep eden17 kiiye Allah cehennemi haram
klmtr.18

Eb Sad el-Hudr radyallhu anhten gelen bir rivyette Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: Ms aleyhisselm: Ya rabbi kendisiyle, seni zikredeceim, sana dua edeceim bir ey ret bana!
deyince, Allah: Ey Ms, L ilhe illallh, de! buyurdu. Ms aleyhisselm: Ya rabbi, btn kullarn bunu sylyor deyince, Allah subhanehu: Ey Ms, yedi kat gkler ve benim dmda oray enlendiren tm varlklar ile yedi kat yerler bir kefeye, L ilhe illallh da dier bir kefeye konulsa, L ilhe illallh ar basar. buyurdu.19 bn Hibbn ve Hkim rivyet
etmi ve Hkim sahih olduunu sylemitir.

Tirmiznin hasen olduunu syleyerek naklettii bir rivyette Enes radyallhu anh yle anlatr: Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin yle sylediini iitmitim: Yce Allah: Ey ademolu, isterse yeryzn
dolduracak kadar gnahlarla gelmi ol, eer bana hibir eyi irk komadan karma karsan, sana yeryz dolusunca mafiretle gelirim. buyurmutur20

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Yce Allahn fazl, ikram ve balar olduka genitir.

kinci Mesele:

Allah katnda tevhid karlndaki sevabn bolluu

nc Mesele:

Sevaplarn yan sra tevhid, gnahlar iin de kefarettir.

Drdnc Mesele:

[Akla kavuan dier bir husus] Enm Sresinde yer alan mezkr yetin(:82) tefsiri[dir. Bu yette zikredilen zulm kelimesinden kast irktir.]
Beinci Mesele:

Ubde b. Smit radyallhu anh hadisinde geen be konu zerinde iyice dnlmelidir.
Altnc Mesele:

Ubde b. Smit ile Itbn radyallhu anhum hadisleri ve sonraki rivyetler birletirildiinde L ilhe illallh sznn anlam senin iin iyice akla kavuur ve [bu kelimenin dil ile telaffuzunun yeterli olduunu zannederek] yanlgya den marurlarn hatasn aka anlarsn.21
Yedinci Mesele:

Itbn radyallhu anh hadisindeki [kelime-i Tevhidin sadece Allahn yz talep edilerek sylendiinde fayda vereceine ilikin] art; zerinde durulmas gereken hususlardandr.
Sekizinci Mesele: L ilhe illallhn fazileti hakkndaki uyarya peygamberlerin de ihtiya duyduklar. Dokuzuncu Mesele:

zerinde dnlmesi gereken eylerden bir dieri de: L ilhe illallh kelimesi btn yaratlmlardan daha ar olmasna ramen bir ok insann terazisinde hafif gelecektir.
Onuncu Mesele:

Yerlerin de gkler gibi yedi kat olduunun bildirilmesi.22

Onbirinci Mesele:

Onlarn [gklerin] varlklar ile [melekler ile] enlendirilmi olmas.23

Onikinci Mesele:

Ear [ve Maturid] lerin benimsediinin aksine ilh sfatlarn kabul edilmesi.24
Onnc Mesele:

Enes radyallhu anh hadisi kavrand takdirde, Itbn radyallhu anh hadisindeki: L ilhe illallh diyen ve bununla Allahn yzn talep eden kiiye Allah cehennemi haram klmtr. sznden irkin terk edilmesinin kelimei tevhidin dille sylenilmesi olmad anlalm olur.25
Ondrdnc Mesele:

s ve Muhammed aleyhimsselmn Allahn kulu ve rasl olduklarnn birlikte zikredilmesi zerinde dnlmelidir.26
Onbeinci Mesele:

s aleyhisselm hususi olarak Yce Allahn kelimesi olarak anlmtr.[Halbuki Yce Allahn yaratma emri ve sz ile vucuda geldiinden tr her birey Onun kelimesidir.]27
Onaltnc Mesele:

Yine s aleyhisselmn Allahtan bir ruh olduu.28

Onyedinci Mesele:

Cennete ve cehenneme iman etmenin fazileti.

Onsekizinci Mesele:

[Ubade hadisinde geen] Allah onu; hangi amel zere bulunursa bulunsun [Salih ameli az veya ok olsa da veya gnahlar -tevhidi ve iman ihlal etmedike- ok olsa da.] cennete sokar. sznn kavranlmas.
Ondokuzuncu Mesele:

Ahiretteki amel terazisi Mizann iki kefesi bulunduu.

Yirminci Mesele:

Yce Allah hakknda vechinin/yznn bulunduunun renilmesi AIKLAMALAR Bir nceki konuda tevhidin vucbundan bahsedilmi, btn kullar tarafndan gerekletirilmesi gereken en nemli farz olduu ifade edilmiti. Burada da tevhidin fazileti konu edilmektedir. Tevhidin fazileti, salad vgye deer etkiler ve gzel sonulardr. Tevhidin salad gzel etkileri salayan ve onun gibi eitli faziletleri bulunan baka hibirey yoktur. Dnyann da ahiretin de hayr tevhid ile gelen semere ve faziletlere baldr. Mellifin bb balndaki Gnahlara Kefaret Olann Ne Olduu Bb sz hususi olann umumi olana atfedilmesi kabilindendir. nk gnahlarn rtlmesi ve balanmas konu ierisinde delilleri de zikredilmi olduu gibi tevhidin fazilet ve etkilerindendir. Tevhidin faziletlerinden olarak unlar zikredilebilir:
Tevhid,

- Dnya ve ahiret skntlarnn giderilmesi, cezalarnn def edilmesi iin en byk sebeptir. - En byk faydalarndan biri de kalpte bir hardal tanesi arlnca dahi bulunsa, cehennemde ebedi kalmay engellemesidir. - yet kalbe mkemmel olarak yerlemise, cehenneme kesinlikle girilmemesine sebeptir. - Dnya ve Ahirette sahibinin mkemmel bir hidyet ve eksiksiz bir gven iinde bulunmasn temin eder. - Allahn rza ve sevabn kazanmaya ynelik tek sebeptir. - Muhammed sallallhu aleyhi ve sellemin efaati ile en fazla sevinen insan, kalpten samimi bir ekilde L ilhe illallh diyen kimsedir. - En byk faziletlerinden biri de gizli ya da ak, szl ya da fiil her trl amelin kabul edilebilirliinin, mkemmelliinin ve sevap kazandrmasnn tevhide bal olmasdr. - Kulun hayr ilerini ilemesini, ktlklerden saknmasn kolaylatrr. Musibetlere kar teselli eder. Allah iin imannda ve tevhidinde ihlsl olan kimseye taatlar ilemek kolay gelir. nk rabbinden sevap ve rzalk mit eder. Ayrca azap ve gazabndan korkmas hasebiyle de nefsinin ho grd gnahlardan daha kolay bir ekilde uzak kalr. - Tevhid kalpte mkemmel olarak yer ettiinde Yce Allah iman sevdirir ve ssler. Kfr, fsk ve isyan da irkin gsterip kulu doru yolu bulmu olan raidler zmresine katar.

- Kulun sknt ve aclarn azaltp hafifletir. Kul tevhid ve imannn mkemmellii orannda, sknt ve aclar, geni bir kalple ve mutmain bir gnlle ve Allahn ac verici takdirlerini de rzalkla karlar, bylelikle skntlar hafifler. - Tevhid kulu yaratlmlara kle olmaktan, onlara bel balamaktan, onlar korku ve mit duyulacak makam olarak grmekten, ameli onlar iin yapmaktan kurtarr. Gerek anlamda izzet ve en yce eref budur. Bylelikle kul, tek ilah olarak Allah azze ve celleyi tanyp kulluunu bir tek Ona arzeder. Ondan bakasna mit beslemez. Yalnzca rabbinden korku ve hayet duyar. Yalnzca Ona ynelip tevbe eder. Bylece kul, felaha ve necata kavuur. - Tevhid tam bir ihlsla gerekletirilip de kalpte eksiksiz ve mkemmel bir ekilde yer edince, az olan amelin oalmasn salar. Snr ve hesap sz konusu olmadan, yaplan ameller ve sylenen hayr szlerinin karl kat kat artar. hls kelimesi olan kelime-i tevhid, kulun amel terazisinde ar basar. yle ki, gkler, yer ve yaratlmlardan oluan enlendiricileri dahi kelime-i tevhid karsnda hafif kalr. Konu ierisinde zikredilen Eb Sad radyallhu anh hadisinden ve Bitka hadisinden anlalan budur. Bitka hadisinde L ilhe illallhn doksan dokuz adet gnah defterine ar bast ve bu defterlerden her birinin gzn alabildii byklkte olduu ifade edilmektedir. Bunun nedeni kelime-i tevhidi syleyenin mkemmel bir ihlsa sahip olmasdr. Kelime-i tevhidi syleyen nice insanlar bu dereceye varamamaktadrlar. nk bu hadiste bildirilen kulun kalbinde yer etmi olduu gibi ya da buna yakn bir vasfta iman ve ihls mkemmel ekilde gerekletirmemilerdir. - Allah azze ve celle tevhid ehline dnyada iken fetih, zafer, izzet, eref, hidyet, kolaylk, durumlarn slah edilmesi, sz ve fiillerin dzeltilmesini garantilemektedir. - Allah subhanehu ve tel iman ehli muvahhidleri dnya ve ahiretin ktlklerine kar savunmaktadr. Ho bir hayat, huzur ve itminan nimetlerini bahetmektedir. Bu cmlelerin Kitab ve snnette birok delili bulunmaktadr. Allah en iyisini bilir.

NC BB TEVHD GEREKLETREN KMSENN HESAPSIZ CENNETE GRECE BBI29

brahim, bal bana bir mmet idi; kniten lillah ve hanf idi. Hibir zaman mriklerden olmad.30 (Nahl, 120)

Onlar ki Rablerine irk komazlar31 (Mminn, 59)

Husayn b. Abdurrahmn yle anlatmaktadr: Sad b. Cubeyrin yanndaydm Dn gece den yldz kim grd? diye sorunca, Ben (grdm) dedim. Sonra da Namaz klyor deildim, beni bir ey sokmutu. dedim. Ne yaptn? dedi. Rukye32 yaptm. dedim. Seni buna sevkeden nedir? diye sordu. Bize abnin tahdis ettii hadistir. dedim. Ne tahdis etti size? dedi. Bize Bureyde b. Husaybn yle dediini tahdis etti dedim: Rukye ancak nazar ve zehirlenmeye kar yaplabilir.33 Bunun zerine (Sad b. Cubeyr) yle dedi: ittiini uygulayan ne gzel etmitir. Fakat bize bn Abbas radyallhu anhum Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin yle buyurduunu tahdis etti: Bana mmetler arzedildi. yle peygamber grdm, yannda on kiiden daha
az sayda bir grup insan bulunmaktayd. Baka bir peygamberin yannda bir iki kii vard. Bir baka peygamberin yannda hi kimse yoktu. Byk bir kalabalk bana gsterildi. Kendi mmetim sandm. Bu Ms ve kavmidir denildi. Daha sonra Ufka bak! denildi. Bir de baktm ki olduka byk bir kalabalk, ite bu senin mmetindir denildi. Beraberlerinde hesap ve azap grmeden cennete girecek yetmi bin insan bulunmaktadr. Daha sonra kalkt ve evine girdi. Gerideki

insanlar hadiste bahsedilen yetmi bin kii hakknda konumaya balad. Kimisi: Bunlar Raslullahn ashabdr dedi. Kimisi de slamda doup da Yce Allaha hibir eyi ortak komam olan insanlardr dedi. Baka eyler de dile getirdiler. Ardndan Raslullah yanlarna kt. Aralarnda konutuklarn Ona da anlattlar. Bunun zerine: Onlar kendilerine rukye yaplmasn talep etmeyen34, dalama yntemiyle tedavi yapmayan, uursuzlua inanmayan yalnzca rablerine tevekkl edenlerdir. buyurdu. Ukke b. Mihsan radyallhu anh kalkp Allaha dua et de beni onlardan klsn! dedi. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem ona Sen onlardansn. buyurdu. Baka bir adam da kalkarak Beni de onlar arasna katmas iin Allaha dua et! dedi. Raslullah da Ukke senden nce davrand ve seni geti. buyurdu.35 YET VE HADSLERDEN ANLAILAN MESELELER
Birinci Mesele:

nsanlarn tevhid konusundaki mertebelerinin farkll.

kinci Mesele:

Tevhidin gerekletirilmesi hakknda aklama.

nc Mesele:

Allah subhanehu ve tel brahim aleyhisselm Hibir zaman mriklerden olmad buyurarak vgyle anmaktadr.
Drdnc Mesele:

Yce Allah [gerek] veliler hakknda irkten uzak kalmalar sebebiyle vgde bulunmaktadr.
Beinci Mesele:

Rukye ve dalamann terk edilmesi Tevhidin [tam anlamyla] gereklemesine dahildir.

Altnc Mesele:

Tevekkl hasletine [sadece] bu zelliklerin hepsini bir arada barndranlar sahiptirler.

Yedinci Mesele:

Bahsedilen mertebeye ancak amel ilemekle ulaabileceklerini iyice kavram olan sahabenin ne denli ilm derinlik sahibi olduklar [bu kssa ile] ortaya kmaktadr.
Sekizinci Mesele:

[Bunlardan anlalan bi dier husus] Ashabn hayr ilemeye olan dknldr.

Dokuzuncu Mesele:

Hem keyfiyetleri [dereceleri ve faziletleri] asndan hem de okluklar ile bu mmetin [dier mmetlere kar] stnlnn renilmesi.
Onuncu Mesele:

[Sabit olan hususlardan bir dieri] Ms aleyhisselmn ashabnn stnldr.

Onbirinci Mesele:

Btn mmetlerin Peygamber sallallhu aleyhi ve selleme arzedilecei.

Onikinci Mesele:

Her bir mmetin ayr ayr ve kendi peygamberleri ile haredilecek olmas.
Onnc Mesele:

[ounlukla] Peygamberlerin davetine olumlu karlk verenlerin azl.

Ondrdnc Mesele:

Davetine hi cevap alamam olan peygamberin mahere yalnz bana gelecei.

Onbeinci Mesele:

Bu bilginin36 faydas ise udur: okluk ile aldanmamak ve azlk yznden yalnzla ekilmemek gerekir.
Onaltnc Mesele:

Nazar ve zehirlenmeler karsnda rukye yaplmasna ruhsat tannmas.

Onyedinci Mesele:

[Said b. Cubeyrin] ittiini uygulayan ne gzel etmitir. Fakat sznden anlald gibi selefin37 ne kadar derin bir ilme sahip olduu ve birinci hadisin ikincisine muhalif olmad.
Onsekizinci Mesele:

Selef birilerini onda bulunmayan zelliklerle vmezlerdi.38

Ondokuzuncu Mesele:

[Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin Ukkae radyallahu anha syledii:]Sen onlardansn sznn peygamberliine delil olmas.39
Yirminci Mesele:

Ukke radyallhu anhn fazileti.

Yirmibirinci Mesele:

[Yerine gre bazen aka sylemek yerine] st kapal szler kullanlmas[nn caizlii]
Yirmiikinci Mesele:

[Ukkae radyallahu anhden sonra dua isteyen ahsa davranndaki incelik sebebiyle anlalan hususlardan birisi de] Raslullahn gzel ahlak. AIKLAMALAR Bu bb bir nceki bbn devam ve tamamlaycs niteliindedir. Tevhidin gerekletirilmesi demek, hem byk-kk her trl irkten, hem de itikad, szl ve amel her trl bidatten ve isyanlardan arndrlmas, temizlenmesi demektir. Bunun yolu da sz, fiil ve iradelerde ihlsn tam anlamyla salanmasndan, tevhidin aslna aykr olan byk irkten ve kemalini zedeleyen kk irkten uzak kalmaktan geer. Ayrca tevhidin safiyetini bozan, kemalini engelleyen, etkisinin meydana gelmesine mani olan bidat ve gnahlardan da kurtulmak gerekir. Kalbi iman ve ihlsla dolu olarak tevhidi gerekletiren, Allah azze ve cellenin emirlerine boyun emek, yalnzca Ona ynelmek suretiyle amellerle bu tevhidini tasdikleyen ve herhangi bir gnahta srar ederek tevhidi zedelemekten saknan kimse, hesapsz olarak cennete girer. Cennete ncelikli srada girmeye hak kazanm kimseler arasnda bulunarak cennetin eitli derecelerine yerleir. Tevhidin gereklemesini salayan zel hususlardan biri de mutlak anlamda Allaha ynelmek ve gl bir tevekklle balanmaktr. Hibir konuda yaratlmlara kalben ynelmemek, bavurmamaktr. stenecek eyin ne lisn- hlle, ne de lisn- klle yaratlmlardan istenmemesidir. iyle dyla, szyle, fiiliyle, sevmesi ve nefret etmesiyle, ksacas tm hal, tavr ve davranlaryla insann tek maksadnn rabbinin rzasn kazanmak olmas gerekir. Bu konuda da Raslullahn yolunu takip etmelidir. nsanlar bu nemli konuda eitli derecelere sahiptirler: Herkesin yaptklar ilere gre dereceleri vardr.
(Enm, 132)

Tevhidin temenni ve gerekten uzak bir takm iddialarla, deersiz laflarla gereklemesi mmkn deildir. Tevhidin gereklemesinin tek yolu iman esaslarnn ve ihsan gereklerinin kalplerde derinlemesine kk salmas ve bunun gzel ahlaklarla ve salih amellerle tasdiklenmesidir. Bu ekilde tevhidi gerekletirmi olan kimse, bir nceki bbda zikredilen tm faziletlere eksiksiz olarak sahip olur. Allah en iyisini bilendir.

DRDNC BB RKTEN ENDE DUYMA LE LGL BB

Allah, kendisine irk koulmasn asla balamaz; bundan bakasn, (gnahlar) diledii kimse iin balar.
(Nis, 48, 116)

Hall40 aleyhisselam da [yette getii zere] yle demektedir:

Beni ve oullarm putlara tapmaktan uzak tut! (brahim, 35)

Hadis-i erifte Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: Sizin hakknzda en ok korktuum ey, kk irktir. Kk irkin ne olduu sorulduunda, cevaben: Riyadr buyurmutur.41 bn Mesd radyallhu anhtan rivyet edildiine gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:

Herkime lm, Allah ile birlikte kendisine dua ettii bir nidd42 olduu halde gelirse cehenneme girer.43 Buhr
rivyet etmitir.

26 Muslimin Cbir radyallhu anhtan rivyet etmi olduu hadiste Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: Allahn karsna hibir eyi irk komadan kan kimse cennete girer. Ona, irk koarak kavuan
ise cehenneme girer.44 Muslim rivyet etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

irkten korku duyulmas [nn gereklilii.]45

kinci Mesele:

Riyakrlk irktendir.
nc Mesele:

Riyakrlk [byk deil] kk irk kapsamndadr,

Drdnc Mesele:

Salihler hakknda en ok korkulan ey riyadr.

Beinci Mesele:

Cennet ve cehennemin [her an insann debilecei kadar] yakn olduu.

Altnc Mesele:

Her ikisinin de yaknl [tek bir amel sebebiyle] ayn hadiste zikredilmitir.
Yedinci Mesele:

Hibir eyi irk komadan Allahn huzuruna varann cennete; irk koarak varann ise, insanlarn en ok ibadet ehli olan dahi olsa cehenneme girecei.46
Sekizinci Mesele:

brahim aleyhisselmn kendisi ve evlatlar iin putlara tapmaktan uzak tutulmalar dilei [zikrettiimiz mesail ierisinde] en nemli meselelerden birisidir.47
Dokuzuncu Mesele:

brahim aleyhisselm bu duasnda, nk onlar (putlar), insanlardan birounun sapmasna sebep oldular, Rabbim. (brahim, 36) yetinde de belirtildii zere ounluun mubtela olduu bu durumundan ibret almtr.
Onuncu Mesele:

mam Buhr rahimehullahn da iaret ettii gibi bu yet ve hadislerde L ilhe illallhn tefsiri de yaplmaktadr.
Onbirinci Mesele:

[Bu bbda] irkten uzak kalabilenin fazileti de sabit olmaktadr. AIKLAMALAR Ulhiyyet ve ibadet tevhidindeki irk tevhidin tamamn yok eder. irk ise iki eittir: Ak byk irk ve gizli kk irk.
Byk irk

Kiinin Allaha bir nidd edinmesi ve Allaha dua eder gibi ona da dua etmesi, ondan korkmas, ondan mit etmesi veya onu Allah gibi sevmesi veya ibadetin herhangi bir eklini ona yneltmesidir. Byle bir irk, sahibinde tevhid namna hibir ey brakmaz. Allahn cenneti haram kld ve mekn olarak cehennemi reva grd mrik ite budur.

Allahtan baka bir varla yneltilen bu ibadeti kii, ister ibadet olarak, isterse tevessl veya bir baka isimle isimlendirsin, bu byk irk kapsamndadr. nk nazar- itibara alnan l, eya iin kullanlan lafz ve ibareler deil, anlam ve hakikatleridir.
Kk irk

badet makamnda bulunmayan eyler yaratlmlar konusunda ar gitmek, Allahtan bakas adna yemin etmek, basit riyakrlklar gibi irke kap aralayan tm sz ve fiiller de kk irk kapsamndadr. Tevhide zt olan byk irk, ebedi olarak cehenneme girmeye, cennetten mahrumiyete sebep olduuna ve mutluluun elde edilmesi iin mutlaka irkten uzak kalnmas gerektiine gre kulun en st dzeyde korku ve endieyi irke dmek hakknda tamas gerekir. irkin her trlsnden ve ona yolaan sebep ve vesilelerinden iddetle kanmaldr. Peygamberler, sekin ve nde gelen kullar gibi irkten korumas iin Allaha snmak ve ondan korunma dilemek gerekir. Buna gre kula den grev, ihls kalbinde gelitirmek ve glendirmektir. Bunun yolu da gizli-ak tm ilerde ve kulun gerekletirdii tm fiillerde ibadet, itaat, tevbe, mit, arzu, rzalk ve sevap beklentisi ile Allaha olan ban sk tutmaktr. Tabiat gerei ihls hem byk irki, hem de kk irki def eder. irkin herhangi bir trne kii, ihlsndaki zayflk sebebi ile bular.

BENC BB L LHE LLALLAHA DAVET ETMEK BBI Yce Allah yle buyurmaktadr:

(Raslm!) De ki: te bu, benim yolumdur. Basiret zere Allaha davet ederim, hem ben hem de bana uyanlar.48 Allah (ortaklardan) tenzih ederim! Ve ben mriklerden deilim!(Yusuf, 108)49

bn Abbas radyallhu anhum, yle anlatmaktadr: Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem Muz radyallhu anh Yemene gnderdiinde yle dedi: Sen ehl-i kitaptan olan bir topluma gideceksin. Onlar ilk davet
ettiin ey Allahtan baka gerek anlamda ibadet edilmeye layk bir baka varln bulunmadna tanklk etmek olsun!

Bir baka rivyette de: lk davetin Allah birlemeye olsun! Bu konuda sana itaat ederlerse, Allahn kendilerine her gn
ve gecede be vakit namaz farz kldn bildir! Bu konuda da itaat ederlerse, Allahn zenginlerinden alnp fakirlerine verilecek sadakay (zekat) farz kldn bildir! Bu konuda da itaat ederlerse, deerli mallarn almaktan sakn! Mazlumun duasndan da kan! Zira mazlumun duas ile Yce Allah arasnda hibir engel yoktur.50 Buhr, Muslim rivyet etmilerdir.

Yine ikisinin rivyet ettii bir hadiste Sehl b. Sad radyallhu anh yle anlatr: Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem Hayber Gn yle dedi: Yarn sanca yle birine vereceim ki; Allah ve Rasl tarfndan sevilir; o da Allah ve rasln sever. Allah onun eliyle fethi nasip edecektir. nsanlar gece olunca aralarnda sancan kime verileceini konumaya baladlar. Sabah olunca Raslullahn yanna gittiler. Herkes sancan kendisine verileceini mit ediyordu. Peygamber sallallhu aleyhi ve selem: Ali b. Eb Tlib nerede? dedi. Gzlerinden rahatsz olduunu sylediler. Haber gnderip arttlar. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem tkrn Ali radyallhu anhn gzlerine srp dua edince, gzleri sanki hi armam gibi iyileti. Daha sonra Raslullah sanca ona verdi ve yle dedi: Dman sahasna varana kadar ar ol! Daha sonra onlar slama davet et! Allahn
kendileri zerinde ne gibi haklar olduunu bildir! Allaha yemin olsun ki, Allahn senin elinle bir insan hidyete erdirmesi kzl develerden daha hayrldr.51 Konumaya baladlar ksm, hadisin orijinalinde yedkn kelimesi ile ifade

edilmitir. [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Allaha davet, Raslullaha ittiba edenlerin yoludur.52

kinci Mesele:

hlsa dikkat ekilmektedir. ou kimse hakka davet iin ayaa kalkt halde insanlar kendi nefsine davet etmektedir.53
nc Mesele:

[Davet iini yapanlar iin] Basiret farzlardan biridir.

Drdnc Mesele:

Tevhidin gzelliklerinden biri de Allah makamna layk olmayan inan ve dncelerden tenzih etmektir.
Beinci Mesele:

irkin irkinliklerinden biri ise, Allah hakknda yakksz bir inan ve dnce olmasdr.
Altnc Mesele:

Bu meselelerin en nemlilerinden birisi: Mslmann velev ki irk komasn mriklerden uzaklamas gereidir.*
Yedinci Mesele:

Tevhid [kula renmesi ve amel etmesi] farz olan ilk eydir.

Sekizinci Mesele:

Tevhid her eyden hatta namazdan daha nceliklidir.54

Dokuzuncu Mesele:

[Muz hadisinde geen ilk olarak daveti yaplacak ey:] Allah birleme ile L ilhe illllah kelimesine ehadet etmenin ayn anlamda olduu.
Onuncu Mesele:

nsanlardan bir topluluun Ehl-i Kitap olduklar halde55 bunu bilemeyebilecei ya da bildii halde amel etmeyebilecei.
Onbirinci Mesele:

Eitim-retimde aamal bir yol izlenmesine dikkat ekilmesi.

Onikinci Mesele:

[Eitim-retimde meselelerin] nem srasna gre takip edilmesi.

Onnc Mesele:

Zektn denmesi [konusu.]

Ondrdnc Mesele:

reticinin renende oluan pheleri gidermesinin [gereklilii.]

Onbeinci Mesele:

Zektta deerli mallar almaktan saknlmas.

Onaltnc Mesele:

Mazlumun duasndan saknlmas gerektii.

Onyedinci Mesele:

[Mazlumun duas ile Allah arasnda] hibir engelin bulunmad.

Onsekizinci Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve selem ve nde gelen velilerin balarndan geen sknt, alk, onulmaz hastalk gibi ileler de tevhidin delillerindendir.
Ondokuzuncu Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin: Allaha yemin olsun sanca yle birine vereceim ki, eklindeki szlerinin peygamberlik delillerinden olduu.
Yirminci Mesele:

Ali radyallhu anhn gzne kendi tkrn srmesinin de yine bir dier peygamberlik delillerinden olduu.
Yirmibirinci Mesele:

Ali radyallhu anhn fazileti.

Yirmiikinci Mesele:

Bu olayda sahabenin [byklklerine ve] faziletlerine de bir iaret bulunmaktadr. Mezkr geceyi ashab- kiram, Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin sanca kime vereceini ve fetih mjdesine kimin nail olacan konuarak geirmilerdir.
Yirminc Mesele:

[renilmesi gereken dier bir ders] Kadere iman etmek: Herhangi bir eyi elde etmek iin aba sarfeden ona kavuamayabilir; aba gstermeyen de onu elde edebilir.
Yirmidrdnc Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin Ali radyallhu anha: Ar ol!sznde [sava] dbna [ilikin bir reti bulunmaktadr.]
Yirmibeinci Mesele:

Savatan nce slama davetin yaplmas [nn gereklilii.]

Yirmialtnc Mesele:

ster ilk kez davet yaplyor olsun isterse daha nce davet veya sava yaplm olsun muhataplara yeniden davette bulunmak merudur.
Yirmiyedinci Mesele:

Raslullahn: Allahn kendileri zerinde ne gibi haklar olduunu bildir! sz gerei davetin hikmetle yaplmas.
Yirmisekizinci Mesele:

slamda Allahn hakknn ne olduunun bilinmesinin [gereklilii.]

Yirmidokuzuncu Mesele:

nsann kendisi eliyle tek bir kiinin hidyete kavumas karlnda alaca sevap.
Otuzuncu Mesele:

[Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin: Allaha yemin olsun ki senin elinle sznden dolay] Fetva verirken yemin edilebilecei.

AIKLAMALAR

Mellifin bblarn diziliinde takip ettii sralamada olduka uygunluk grlmektedir. nceki bblarda tevhidin vucbiyetini ve faziletini, tevhidin insann hem i, hem de d dnyasnda mkemmel olarak gerekletirmesi gerektiini ve tevhid konusundaki tevikleri ve faziletleri zikretmi, tevhidin zdd irkten endie edilmesi gerektii zerinde durarak kulun ancak bunlarla kemle erebilecei belirtmitir. Daha sonra da bu bb zikretmek suretiyle kulun kendisi dndaki insanlarn kemle ermeleri iin yapaca eyin L ilhe illallah kelimesine davet etmek olduunu dile getirmitir.56 Zira kulun tevhidi vacip olan tm mertebeleri gerekletirerek kemle ermedike ve bakalarn da kemle erdirmeye almadka tamam olmaz. te tm peygamberlerin izlemi olduklar yol budur. Btn peygamberlerin toplumlarna ynelttikleri ilk ar, ibadeti yalnzca hibir orta bulunmayan, bir ve tek olan Allaha yneltmek olmutur. Peygamberlerin efendisi ve nderi olan Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin tarkas da budur. O da bu davet vazifesini en iyi biimde yerine getirmi, rabbinin yoluna hikmet, gzel t ve en gzel tartma metoduyla davette bulunmutur. Ve Allah dinini peygamberi yoluyla kaim klana ve byk topluluklar hidyete sevkedene dek kesinlikle bu konuda geveklik ve zayflk gstermemitir. Bylece Allahn dini, peygamberi yoluyla yeryznn doularna ve batlarna yaylm, ulamtr. Raslullah, bizzat kendisi davet almalarnda bulunduu gibi elilerine ve takipilerine de davette bulunmalarn emretmitir. Onlarn davet almalarndaki en bata gelen madde de tm amellerin shhat ve kabulnn kendisine bal olduu tevhid idi. Kulun bizzat kendisinin tevhidi gerekletirmesi gerektii gibi bakalarna da bu tevhid arsn en gzel ekilde ulatrmas gerekmektedir. Kendisi vesilesiyle hidyete erienlerin aldklar sevaplarn aynsn kul, hibir eksilme olmadan aynen almaktadr. Allaha ve L ilhe illallah kelimesine davet her bir kiiye farzdr.57 Ancak bu herkesin kendi gc nisbetindedir. Alim olan kimsenin davet, irad ve hidyet almalar konusundaki grevi alim olmayana gre daha fazladr. Yine bedeniyle, eliyle ya da makam ve diliyle davet almasna g yetirebilenin bu konumda ve gte bulunmayanlara gre sorumluluu daha fazladr. Allah yle buyurmaktadr: Gcnz yettiince Allaha kar takva sahibi olun! (Tebun, 16) Yarm kelime ile de olsa dine yardmc olana Allah merhameti ile muamele buyursun! Zira kulun gc yettii halde dine daveti terk etmesi helake gtren bir sebeptir.

ALTINCI BB TEVHDN VE L LHE LLALLAHIN AIKLANMASI LE LGL BB Allah yle buyurmaktadr:

Onlarn yalvarp durduklar bu varlklar ise Rablerine -hangisi daha yakn olacak diye- vesile ararlar; Onun rahmetini umar ve azabndan korkarlar. nk Rabbinin azab, saknlacak bir azaptr. (sr, 57)*

Bir zaman brahim, babasna ve kavmine demiti ki: Ben sizin; -beni hi yok iken yaratan hari olmak zere- btn taptklarnzdan teberri ediyorum. Bundan byle O, mutlaka bana yol gstericilik edecektir. Bu sz, ardndan geleceklere devaml kalacak bir miras olarak brakt, umulur ki onlar da dnenlerden olurlar. (Zuhruf, 26-28)

(Yahudiler) Allahtan baka alimlerini (hahamlarn); (hristiyanlar) da rahiplerini rabler edindiler. (Tevbe, 31)

nsanlardan bazlar Allahtan bakasn Allaha denkler edinir de onlar Allah sever gibi severler. man edenlerin Allaha olan sevgileri ise (onlarnkinden) ok daha fazladr. (Bakara, 165)

35 Sahh[-i Muslim]de rivyet edildiine gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:
Kim L ilhe illallh der de Allahn yan sra her ibadet olunan reddederse, mal ve kan haram olur. Hesab da Allaha aittir.58

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Bu bbn ve bundan sonraki bblarn erhi olacak nitelikteki aklamalar: Bunlarn en nemlisi ve en by tevhid ve L ilhe illallah kelimesine ilikin aklamadr. Bu mesele aadaki noktalarla daha iyi aklk kazanmaktadr. a) sr Sresindeki yet-i kerimede (sr, 57) [sknt ve ihtiya halinde] salih kimselere dua eden mrikler reddedilmekte ve bunun byk irk olduu belirtilmektedir. b) Tevbe Sresindeki (Tevbe, 31) yet-i kerimede ehl-i kitabn kendi din bilginleri olan haham ve rahipleri Allahtan baka rabler edindikleri bildirilmektedir. Onlarn -baka deil ancak- tek bir ilaha ibadet ile emrolunduklar aklanmaktadr. Bununla birlikte bu yeti-i kerimenin apak tefsiri: -ki bunda hibir ikal ve karkla mahal yoktur- alimlere ve dier kullara dua etmek deil, masiyet konusunda onlara itaat etmek eklindedir.* c) brahim aleyhisselm yet-i kerimenin ifadesiyle yle demektedir: Ben sizin; -beni hi yok iken yaratan hari olmak zere- btn taptklarnzdan teberri ediyorum. (Zuhruf, 26-27) brahim aleyhisselm bu sznde yalnzca kendi rabbi olan Allah istisna etmektedir. Allah azze ve celle, ite bu beraeti/teberr oluu ve bu muvlt/tevellyi L ilhe illallh kelimesine ehadetin aklamas olarak zikretmekte ve yle buyurmaktadr:
Bu sz, ardndan geleceklere devaml kalacak bir miras olarak brakt, umulur ki onlar da dnenlerden olurlar. (Zuhruf,
28)*

d) Allah byle kafirler hakknda yle buyurmaktadr: Onlar artk ateten kamazlar. (Bakara, 167) Ayrca onlarn [Allaha] denk tuttuklar kimseleri Allah sevdikleri gibi sevdikleri zikredilmektedir. Bu onlarn Allah byk bir sevgi ile sevdiklerine dellet etmektedir. Buna ramen onlar slama giremiyorlarsa, irk kotuklarn Allahtan daha fazla sevenlerin ve Allah brakpta yalnzca irk kotuklarn sevenlerin durumu nedir? e) Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem: Kim L ilhe illallh der de Allahn yan sra her ibadet olunan reddederse, mal ve kan haram olur. Hesab da Allaha aittir. buyurmaktadr. Bu hadis-i erif, L ilhe illallhn mana ve mefhmunu ok gzel bir ekilde ortaya koymaktadr. yle ki, mal ve cann korunma altna girmesi ve eman srf bu kelimeyi telaffuzdan dolay deildir. Hatta manasn kavramak, ikrar etmek, bir ve tek olarak Allaha dua etmek de yeterli deildir; Allahtan baka her ibadet olunan reddetmedike kiinin mal ve can dokunulmaz deildir. Bu konuda herhangi bir phe duyan ya da duraksayan kiinin de, mal da kan da dokunulmaz deildir. Bundan daha byk neme sahip bir baka konu var m ki? Bundan daha iyi aklayan ve tartmann nne geen bir baka sz olabilir mi ki?59 AIKLAMALAR Tevhid ve L ilhe illallah ayn anlamdadr. Bb balnda ayn anlama gelen bu iki ifadenin kullanlmas, e anlaml (mteradif) kelimelerin birbirine atf kabilindendir. Mellifin de belirttii gibi bu konu konular arasnda en byk ve en nemlisidir.

Tevhidin tefsirinin hakikati: Btn keml sfatlar ve ibadetin ihlasla srf Ona yaplmas asndan Rabbin birliini bilmek ve itiraf etmektir. Bu da iki meseleye racidir: 1. Allahtan baka varlklar hakknda ulhiyyetin btnyle reddedilmesi. Ne Peygamber, ne de melek veya bu ikisi dnda bir baka varln ilahlkta ve ibadetten herhangi bir eyde kesinlikle hibir hakka sahip olamayacaklarn bilmek ve inanmak gerekir. Hibir yaratlm bu konularda en ufak bir paya sahip olamayaca kesin olarak kabullenilmelidir. 2. lahln ei ve benzeri bulunmayan bir ve tek olan Allaha ait olduunu ve ilah olabilmenin tm stnlklerinin Allahn hakk olduunu kabullenmek gerekir. stn ilahlk zellikleri, en mkemmel sfatlar, en yce zelliklerdir. Kul, dini ihlsla srf Allaha mahsus klmadka bu ekildeki bir inan yeterli olmaz. Allahn rza ve sevabn umarak slam, iman ve ihsan hayata geirmek; Allahn ve yaratklarn hukukunu gzetmek gerekmektedir. Kelime-i tevhidin aklanmasn ve gerekletirilmesini eksiksiz olarak tamamlayan bir dier husus da Allahtan bakalarna ibadet etmeye yanamamaktr. Allah gibi sevilen eler komak, onlara Allah gibi itaat etmek ve Allah iin olduu gibi onlar iin amel etmek L ilhe illallh ile taban tabana zttr. Mellif rahimehullah kelime-i tevhidin en nemli anlamlarndan birinin Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin u sznde grldn ifade etmektedir: Kim L ilhe illallh der de Allahn yan sra her ibadet olunan
reddederse, mal ve kan haram olur. Hesab da Allaha aittir. Kelime-i tevhidin yalnzca telaffuz edilmesini mal ve

kann korunmas iin yeterli grlmemitir. Dahas manas bilerek telaffuz edilmesi, ikrar edilmesi, yalnzca bir ve tek Allaha dua edilmesi de yeterli grlmemitir. Maln ve cann korunmas iin tm bunlar yannda Allah dnda ibadet olunan varlklarn reddedilmesi de gerekmektedir. Bu konuda insann herhangi bir phesi olursa ya da duraksarsa, mal ve kan haram olmu olmaz. Bylelikle u husus akla kavuturulmu olmaktadr: Ei ve orta bulunmayan Allaha ibadet etme gerekliliine inanmak, bu hususu sz ve inan olarak ikrar etmek, itaat ve boyun emek anlamnda kulluu yalnzca Allaha sergilemek ve ayrca inan, sz ve fiil olarak bunlara aykr olan hususlardan uzak durmak gerekir. Bunun yolu da tevhidi gerekletirenlere sevgi duymak, onlarla velyet ba kurmak, yardmc olmak, irk ve kfr ehline dmanlk beslemekten geer.60 Bununla ilgili olarak soyut lafzlar, gerekten uzak iddialar yeterli olamaz. Bilgi, inan, sz ve amel arasnda uyum bulunmas gerekir. nk bunlarn hepsi birbirine baldr. Biri geri kalrsa, dierlerinin de geri kalmasna yol aar. Allah en iyi bilendir.

YEDNC BB BELAYA KARI HALKA, P VB. EYLER TAKMANIN RK OLDUUYLA LGL BB

De ki: yleyse bana syler misiniz? Allah bana bir zarar vermek isterse, Allahtan baka taptklarnz, Onun verdii zarar giderebilir mi? Yahut Allah, bana bir rahmet dilerse, onlar Onun bu rahmetini nleyebilirler mi? De ki: Bana Allah yeter. Tevekkl edenler, ancak Ona gvenip dayanrlar. (Zmer, 38)

Imrn b. Husayn radyallhu anhtan rivyet edildiine gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem elinde pirinten yaplma bilezik olan bir adam grd.61 Bu nedir? diye sordu. Adam, Kolumdaki ardan dolay bunu taktm. dedi. Bunun zerine Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem: Onu kar! nk bu, arn arttrmaktan baka bir ie yaramaz. yet bu zerindeyken lecek olsaydn, ebediyen kurtulamazdn. buyurdu.62 mam Ahmed beis grlmeyen
(l bese bih) bir senedle rivyet etmitir.

Yine mam Ahmed, Ukbe b. mir radyallhu anhtan merfu olarak yle rivyet etmektedir: Boynuna
temime63 asann iini Allah tamam etmesin! Vedea64 takan Allah terketsin!65

Bir dier rivyette: Temme takan irk komu olur. buyurulmutur.66

Eb Htimin rivyetine gre Huzeyfe radyallhu anh hummadan dolay eline ip takm olan bir adam grd. pi kopararak u yeti okudu: Onlarn ekserisi Allaha baka trl deil- ancak mrik olarak iman ederler.
(Yusuf, 106)*

YET VE HADSLERDEN ANLAILAN MESELELER

Birinci Mesele:

Bela ve benzeri olumsuzluklarn def edilmesi halka, bilezik, iplik vs. taklmasnn tehlikesi ve bu konuda iddetle titizlik gsterilmesi.
kinci Mesele:

Sahabi birinin zerinde benzer bir ey takl iken lmesinin kurtuluuna engel tekil etmesinde ashabn kk irki en byk gnah saymalarna delil bulunmaktadr.
nc Mesele:

[Bunlar yapann] Cehaletinin mazeret saylmad grlmektedir.

Drdnc Mesele:

Taklan nazarlklar, tlsmlar ve benzerleri dnyada da hibir fayda salamamakta; aksine zarar getirmektedir. nk Raslullah: bu senin ancak arn arttrr. buyurmutur.
Beinci Mesele:

Bu tr eyler taklmasnn iddetli ifadelerle reddedilmesi.

Altnc Mesele:

Byle eyler takann ilerinin ona havale edileceinin aklanmas.

Yedinci Mesele:

Temme takann irk komu olacann aka belirtilmesi.

Sekizinci Mesele:

Humma sebebiyle ip balamann da irk sayld.

Dokuzuncu Mesele:

Huzeyfe radyallhu anhn yet-i kerimeyi okumasnda, ashabn byk irkin zikredildii yeti kk irk iin delil olarak gsterdikleri grlmektedir. bn Abbas radyallhu anhum da Bakara Sresinde geen yette benzer bir tutum sergilemitir.
Onuncu Mesele:

Nazara kar vedea (nazarlk) taklmas da irk saylmaktadr.

Onbirinci Mesele: Temme takana Allahn ilerini tamamlamamas; vedea takana da Allahn onu terk etmesi ynnde beddua

edilmesi.

AIKLAMALAR Beladan uzak kalmak ve skntlar def etmek amacyla halka, iplik vb. eyler taklmas irk saylmaktadr. Bu bbn anlalmas ve iyice kavranmas sebeplerle ilgili hkmlerin bilinmesine bal bulunmaktadr. Daha detaylandracak olursak; kulun sebepler konusunda u hususu iyi bilmesi gerekmektedir: 1. Herhangi bir eyin er adan ve kader bakmndan sebep olduu sabit bulunmad taktirde sebep olarak kabul edilmemesi gerekir. 2. Sebeplere deil sebepleri yaratan, yneten ve takdir eden msebbibe gvenip dayanmak gerekmektedir. Bunun yannda sebeplerin meru ve faydal olanlarna sarlmaldr. 3. Her ne kadar byk ve gl olurlarsa olsunlar sebeplerin Allahn kaza ve kaderi ile irtibatl olduklar, bunun dna kamayacaklar unutulmamaldr. Allah sebepler zerinde diledii gibi tasarrufta bulunabilir. Dilerse, sebebin sebep olma zelliine hikmeti gereince sreklilik kazandrr. Kullar bylelikle sebeplerle sonular arasndaki ba grerek sebeplere sarlr ve Allahn mkemmel hikmetini kavrarlar. Allah dilerse, sebepler konusunda daha farkl bir tasarrufta bulunabilir. Bylece kullar sebebe gvenip dayanmaz ve yine mkemmel ilh kudreti grrler. Mutlak tasarruf ve irade yetkisi yalnzca Allaha aittir. Kulun tm sebepler karsnda byle bir bak asna ve tutuma sahip olmas gerekir. Bunlar gzelce kavrand taktirde baa gelmeden nce ya da sonra belalar def etmek kastyla halka, iplik ve benzerlerini takanlarn irke dm olduklar anlalmaktadr. Belay asl def edenin bunlar olduuna inanrsa, bu byk irk kapsamna girer. Bu ise yaratma ve ynetmede Allah a ortak komak anlamnda olduundan rubbiyyet konusunda irk komak demektir. Ayn zamanda ibadet konusunda da irk koulmu olmaktadr. nk o sebebi asl faktr olarak grmek suretiyle mit ve arzu ile kalbini ona balamaktadr. Belay asl def edenin yalnz ve yalnz Allah olduuna inansa ve bunun yannda da takt o eyin belay def etmeye yardm olan bir sebep olduuna inansa, er adan ve kader bakmndan sebep saylmayan bir eyi sebep olarak kabul etmi olur. Bu da haramdr; eriat ve kaderi yalanlamak demektir. nk eriat bu tr davranlar en iddetli biimde yasaklamtr. eriatn yasaklad eyler ise faydal sebepler olarak grlemezler.

Kader asndan ise, bu saylanlar bilinen, tannan, allagelen normal sebepler deildirler. Maksadn gereklemesine vesile olan allmam sebepler ya da faydas dokunan mbah tedavi usullerinden de deildirler. Bunlar ancak irke gtren vesilelerdendir. nk bunlar takanlarn kalpleri bu sebeplere balanmaktadr. Bu da irk eitlerinden ve irke kap aan vesilelerdendir. Bu sebepler, Peygamberin dili ile Allahn rza ve sevabnn umulaca er sebeplerden deildir. Ayn zamanda mbah tedavi yntemleri gibi faydas bilinen ve tecrbe edilen kaderle belirlenmi sebeplerden de deildir. Bunlar takanlar fayda beklentisi iinde kalplerini de bunlara balam olmaktadrlar. Dolaysyla Allaha balanan mminin iman ve tevhidi kemal bulmas iin bu gibi sebeplerden iddetle kanmas gerekir. Tevhidi mkemmel olan kulun kalbi tevhide aykr unsurlara bal kalmaz. Bu tr tutumlar ayn zamanda akl eksikliinin de gstergesidir. nk ilgisi, alakas olmayan, zarardan baka hibir faydas bulunmayan bir takm eylerin taknlmas, boyna aslmas ahmaklktan baka bir ey deildir. eriatn hedefi, putperest unsurlarn yok edilmesi, yaratklara balanma gibi tavrlarn engellenmesi ile dinin mkemmelliini salamak; hurafe ve aslsz dncelerden arndrmak, akl ycelten, nefsi arndran, din ve dnyaya ynelik ahvali slah eden faydal ilere kafa yormak suretiyle de akllar mkemmelletirmektir. Allah en iyi bilendir.

SEKZNC BB RUKYE VE MUSKALAR HAKKINDA BB

Sahh[-i Buhr ve Sahh-i Muslim]de rivyet edildiine gre Eb Ber el-Ensr radyallhu anh bir sefer srasnda Raslullah ile birlikteydi. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem birisiyle hibir devenin boynunda yay kiriinden yaplma ya da herhangi bir trde gerdanlk braklmayp koparlms iin haber gnderdi.67

bn Mesd radyallhu anh yle anlatmaktadr: Raslullahn yle buyurduunu iittim: Rukye, temim
(muska) ve tivele68 irktir.69 Ahmed ve Eb Dvd rivyet etmitir.

(Hadisin orijinal metninde zikredilen) Temim; nazar demesine kar ocuklarn zerine taklan muskaya denir. Aslan bu muska, Kuran yetlerinden oluuyorsa, seleften bazlar tarafndan ruhsat tannmaktadr. Seleften bazlar ise bu trden olsa dahi yasak kapsamnda bulunduu grndedirler. bn Mesd radyallhu anh de yasak olduunu syleyen bu alimlerden biridir.70
Rukye; rahatszl bulunan kimsenin baz eyler okumak suretiyle tedavisinin salanmasna denilmektedir.

Bir dier ismi de azimdir. Mevcut deliller irk ierikli olmayan rukyenin bu genel hkme dhil olmadn gstermektedir. Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem nazar ve zehirlenme karsnda rukye yaplmasna ruhsat tanmtr.
Tivele; kadn kocasna; erkein de karsna sevdirecei dncesiyle yaplan by trne denilmektedir.

Abdullah b. Ukeymden merfu olarak rivyet edildiine gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:

(Muska vb.) Herhangi bir ey takana [yardm olunmaz ve] taknd eyle ba baa braklr.71 mam Ahmed ve
Tirmiz tarafndan rivyet edilmitir.

mam Ahmedin Rufeyfiden rivyet ettiine gre Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Ey Rufeyfi, umarm mrn uzun olur. Sakaln balayandan, muska takandan, hayvan pislii ile ya da
kemikle istinca yapandan Muhammedin beri olduunu insanlara bildir!72

Sad b. Cubeyr yle demektedir: Bir insanda takl olan muskay koparmak bir kle azadna denktir.73 Vek
tarafndan rivyet edilmitir.

Yine Vekden gelen rivyete gre brahim yle demektedir: [Seleften kavutuklarmz74] Kurandan olan ya
da olmayan tm muskalar kerih grrlerdi.75

YET VE HADSLERDEN ANLAILAN MESELELER

Birinci Mesele:

Rukye ve temmenin ne olduunun aklanmas.

kinci Mesele:

Tivelenin ne olduunu aklanmas.

nc Mesele:

stisna edilmeksizin bu hususun da irk sayld.

Drdnc Mesele:

Nazar ve zehirlenmeye kar yetlerle rukye yapmann irk kapsamnda yer almad.76
Beinci Mesele:

Kuran yetlerinden olan muskann da ayn hkme sahip olup olmad alimler arasnda ihtilafldr.
Altnc Mesele:

Nazardan korunmak amacyla hayvanlara taklan eyler de ayn hkme sahiptir.

Yedinci Mesele:

Muska takanlara yneltilen iddetli tehdit.

Sekizinci Mesele:

Grd muskay koparmak karlnda alnacak sevabn bykl.

Dokuzuncu Mesele:

brahimden [Kurandan olsun olmasn her muskann kerihliine dair] nakledilen sz, [bu mesele selef arasnda ihtilafldr diyerek bahsettiimiz] nceki ihtilafa aykr deildir. nk Onun iaret etmi olduu kimseler [bunun mutlak yasaklandna kil olan] Abdullah b. Mesd radyallhu anhn talebeleridir. AIKLAMALAR
Temme, insann zerine asp da kalbinin de bal kald eylerdir. (Yani muskalara denilmektedir.)

Belalardan korunmak amacyla taklan halka ve ipliklerle ayn hkme sahiptir. eytanlarn ve dier yaratklarn yardmna bavurarak yaplan trlerinde olduu gibi bunlarn bir ksm byk irk kapsamndadr. leride -inaallah- ele alnaca zere yalnzca Allahn gcnn yettii konularda bir baka varlktan yardm dilenmesi irktir. Manas anlalmayan bir takm kelimelerin zikredildii muskalar da haram kapsamndadr. nk irke yol aabilmektedirler. Kuran yetleri, hadis-i erifler ve gzel ierikli dualar bulunan muskalarn ise terk edilmesi daha evldr. nk bu konu hakknda ri tarafndan herhangi bir ey bildirilmi deildir. Ayrca haram olan dier muska trlerine de yol aabilemektedir. Ayrca bu tr bir ierie sahip olan muskalar takanlar ou kez dikkat etmez ve pis olan yerlere girebilirler. Rukye konusunda ise biraz da detay bulunmaktadr. yle ki; Rukye Kuran ve snnetten ya da gzel szlerden olduu taktirde rukyeyi yapan hakknda menduptur. nk byle bir davran bakasna yarar dokunan iyilik kabilindendir. Bu tr rukye, rukyenin yapld ahs asndan da caizdir. Ancak rukye yaplan kii rukyeyi kendisi istememelidir. nk rukye ya da bir baka eyin yaratklardan istenmemesi kulun tevekklndeki mkemmelliindendir. Rukye yaplmasn isteyen kimse, kendi maslahat ile birlikte dua edecek olan kimsenin de maslahatn ve byle bir kullua sebep olmakla yapaca iyilii gzetmelidir. Tevhidin gerekletirilmesinde ve esiz anlamlarnda yatan sr da buradadr. Byle bir incelie sahip olup uygulamaya koyabilecekler ancak kemal sahibi kullardr. Rukyede Allahtan bakasna dua edilip ifa baka varlklardan isteniyorsa, ite bu en byk irktir. nk dua ve yardm isteme ameliyesi Allahtan baka varlklara yneltilmektedir. Bu detayn iyi kavranmas gerekir. Sebep ve gayeleri arasndaki deiiklie ramen rukye hakknda tek bir hkm vermekten de saknlmaldr.

DOKUZUNCU BB AA, TA VB LE TEBERRKTE BULUNMAK77 HAKKINDA BB

Grdnz m o Lt ve Uzzy? Ve ncleri olan tekini, Ment. Erkek size dii Ona yle mi? yle ise bu insafszca bir taksim. Onlar sizin ve babalarnzn takt kuru isimlerdir ancak. Allah onlar hakknda hibir delil indirmedi. Onlar zandan ve nefislerinin hevasndan bakasna uymuyorlar. Hlbuki rablerinden onlara huda gelmitir. (Necm, 19, 23)

Eb Vkd el-Leys radyallhu anh yle anlatmaktadr: Raslullah ile birlikte Huneyn Savana ktk. Biz kfr terk edeli fazla olmam kimselerdik. Mriklerin zerine silahlarn asarak yannda ibadet ettikleri bir sedir aalar vard. Bu aaca Ztu Envt denirdi. Bir sedir aacnn yanndan geerken: Ey Allahn rasl! Mriklerideki gibi bizim iin de bir Ztu Envt tayin etsen! dedik. Bunun zerine Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurdu: Allahu ekber! te yine ayn yol. Nefsim elinde olan Allaha yemin olsun ki, siz ayn
srailoullarnn Msya: Ey Ms! Onlarn ilahlar olduu gibi, sen de bizim iin bir ilah yap! Dediler. Gerekten siz

cahil bir toplumsunuz, dedi. (Arf, 138) dedikleri gibi dediniz. Siz sizden nce yaam olan toplumlarn adetlerine sarlmaya alacaksnz. 78 Tirmiz rivyet etmi ve sahih olduunu bildirmitir.

YET VE HADSLERDEN ANLAILAN MESELELER

Birinci Mesele:

Necm Sresindeki yet-i kerimenin tefsiri.

kinci Mesele:

stedikleri eyin gerek suretinin ne olduunun bildirilmesi.

nc Mesele:

Byle bir istei yapmam olmalar.79

Drdnc Mesele:

Bu istekte bulunmalar, Allah tarafndan seviliyor zannyla Ona yaklaabilmek iindi.80

Beinci Mesele:

[Dindeki yksek makamlarna ve ilimlerine ramen] Onlar bile byle bir konuda [teberrkn bu eidinin ilah edinmek manasna geldiinden]81, cahil kalmlarsa, baka insanlarn daha cahil olacaklar.
Altnc Mesele:

Bakalarna verilmeyen sevaplar ve balanma sznn ashaba verilmi olmas.[Bununla birlikte Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin bu taleplerinde onlar mazur grmemesi]82
Yedinci Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin bu isteklerine karlk onlar mazur grmeyip Allahu ekber! Bu dediiniz sizden nce gemi olan toplumlarn adetleridir. sz ile reddetmesi ve bu cmleleri ile durumun tehlikesini bildirmesi.
Sekizinci Mesele:

En nemli ve asl olan da ashabdan bazsnn bu isteklerinin, srailoullarnn istekleriyle ayn olduunun bildirilmesidir. srailoullar yet-i kerimede de ifade edildii zere Ms aleyhisselma: Bize de bir ilah yap! (Arf, 138) demilerdi.
Dokuzuncu Mesele:

Bu tr bir istek ve davrann yasaklanmas da onlara gizli kalan incelikli meselelerden olmasna ramen L ilhe illallhn manasna dahildir.
Onuncu Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem verdii fetva zerine yemin etmitir. [Nebi sallallahu aleyhi ve selem bir maslahat olmakszn yahut bir zararn ve mefsedetin def edilmesi dnda -baz insanlarn deti olduu zereher bireye yemin edenlerden deildi.]83
Onbirinci Mesele:

irkin byk irk ve kk irk olarak eitlerinin bulunduu. nk onlar bu sebeple mrted olmamlardr.84

Onikinci Mesele:

[Ebu Vkd el-Leysnin] Biz kfr terk edeli fazla olmam kimselerdik. szlerinden [onlardan] bakasnn bu konu hakknda bilgisiz olmad anlalmaktadr.
Onnc Mesele:

Mekruh grenlerin aksine hayret edildiinde tekbir getirilebilecei.

Ondrdnc Mesele:

Sedduz-Zeri, [yani mahzurlu bir takm sonulara yol aabilecek tutum ve davranlarn nceden tedbir alnarak engellenmesi.]
Onbeinci Mesele:

Cahiliyye ehline benzemenin yasaklanmas.

Onaltnc Mesele:

Eitim-retim srasnda kzlabilecei.

Onyedinci Mesele:

Raslullahn: te yine ayn yol sznde genel bir kaidenin bulunduu.

Onsekizinci Mesele:

Bunun peygamberliine dellet eden alametlerden olduu. nk Raslullahn bildirdii gibi gereklemitir.[Bu mmet adm adm onlarn yoluna uymutur.]
Ondokuzuncu Mesele:

Allahn Kuranda Yahudi ve Hristiyanlar knad tm hususlar [bu kssa da olduu gibi] bizim iin de geerlidir. [Yani biz de onlar yaptmzda ayn knanmaya ve ktlenmeye mustehak oluruz]
Yirminci Mesele:

[lim ehli arasnda] Kabul grm esas: badetler emir zerine mebnidir.85 Buna gre [bu kssada] kabirdeki sorular hakknda tenbih bulunulmaktadr. [Yani kssada rububiyyete, nubuvvete ve ibadete dair uyarlar bulunmaktadr ki bunlar da kabirde sorulacak sorulara bir altrmadr.]86 Kabirdeki [ilk soru:] Rabbin kim? sorusudur ki, bu zaten aktr. [kinci soru:] Peygamberin kim? [Raslullahn] gayba ilikin verdii haberlerle alakaldr.87 [nc soru:] Dinin ne?, Bizim iin bir ilah yap! sz dellet etmektedir.88
Yirmibirinci Mesele:

Ehl-i kitab adetleri de mriklerin adetleri gibi knanmtr.

Yirmiikinci Mesele:

Biz kfr terk edeli fazla olmam kimselerdik. sznden anlaldna gre kalbinin adet haline getirdii batl terk eden kimse, kalbinde byle bir detin brakt kalntlardan yana emin olmamaldr. AIKLAMALAR Talarla, aalarla ve benzeri eylerle teberrkte bulunmak da bir irk trdr. Alimler aa, ta, mekan, mezar, trbe vb. ile teberrkte bulunmann meru olmad konusunda mttefiktir. Bu nesnelerle teberrkte bulunulmas arya gitmek demektir. Ayrca aamal olarak bu nesnelerin mabud makamna karlp ibadet

edilmeye balamasna sebep olur. Bu tr davranlar daha nce de zikredilen tanma uygunluk arzetmesi hasebiyle byk irk kapsamndadr. Makam- brahim, Peygamberin kabri, Mescid-i Aksadaki kaya ve dier faziletli meknlar da bu genel kurala dhildir. Hacer-i Esvedin selamlanmas, plmesi, Kbe duvarnda bulunan Rkn-i Yemnnin selamlanmas ise, Allaha tazim, kulluk ve yceliine boyun emek anlamndadr. badetin ruhu da budur.89 Bu tarafta bahsedilen yaratcya gsterilen st dzeydeki sayg ve kulluun ifadesi iken; dieri yaratlana gsterilen tazim ve ibadetin ifadesidir. kisi arasndaki fark, ihls ve tevhidin gstergesi olarak duann Allaha yneltilmesi ile irk ve e komann ifadesi olarak yaratlmlara dua edilmesi arasndaki fark gibidir.

ONUNCU BB ALLAHTAN BAKASI N KURBAN KESLMES BBI

De ki: phesiz benim namazm, kurbanm, hayatm ve lmm hepsi lemlerin Rabbi Allah iindir. Onun orta yoktur. Bana sadece bu emrolundu ve ben mslmanlarn ilkiyim. (Enm, 162, 163)

Rabbin iin namaz kl ve kurban kes! (Kevser, 2)

Ali radyallhu anh yle anlatmaktadr: Raslullah bana u drt sz bildirdi: Allah kendisinden bakas
iin kurban kesene lanet etsin! Ana-babasna lanet edene lanet etsin! Bidatiyi himaye edene Allah lanet etsin! Yeryznn hudud almetlerini deitirene lanet etsin! 90 Muslim rivyet etmitir.

Trk b. ihbdan rivyet edildiine gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Bir adam bir sinek sebebiyle cennete girmi; bir dieri de yine sinek sebebiyle cehenneme girmitir. Bu nasl olur ya Raslallah? dediler. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem cevaben yle buyurdu: Bir kavmin bir putu vard. Bu
puta kurban sunmadan hi kimse geemezdi. ki adam bu kavme uradlar. Bu adamlardan birine kurban sunmasn

sylediler. Adam da Yanmda kurban olarak sunabileceim bir ey yok dedi. Bir sinek dahi olsa kurban etmesi gerektiini sylediler. Bir sinek kurban edince, adam serbest braktlar. Bu yapt sebebiyle adam cehenneme girdi. Dier adama da kurban sunmasn sylediler. Adam da Allahtan baka kimseye hibir kurban sunmam! deyince, boynunu vurdular. Bu sebeple adam cennete girdi.91 mam Ahmed rivyet etmitir.

YET VE HADSLERDEN ANLAILAN MESELELER

Birinci Mesele: De ki: phesiz benim namazm, kurbanm yetinin tefsiri. kinci Mesele: Rabbin iin namaz kl ve kurban kes! yetinin tefsiri. nc Mesele:

[Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin szlerine ilk olarak] Allahtan bakas iin kurban kesene lanet ederek balamas.
Drdnc Mesele:

Kendi ana-babasna lanet edene lanet edilmektedir. Bir bakasnn ana-babasna lanet okuyarak kendi anababasna lanet okunmasna sebep olmak da ayn kapsamdadr.
Beinci Mesele:

Bidatiyi himaye edene de lanet edilmektedir. Burada dikkat ekilen Allahn hakk bulunan bir konuda su ilemi olan kimseyi himaye edip koruyandr.
Altnc Mesele:

Yeryznn almetlerini deitirenlere de lanet edilmektedir. Bu almetler kii ile komusunun mlkiyet hakkn birbirinden ayran almetlerdir.
Yedinci Mesele:

Belirli bir ahsa lanet etmekle, gnah ileyenlere genel olarak lanet edilmesi arasnda fark bulunmaktadr.
Sekizinci Mesele:

Sinein kurban olarak sunulmasna ilikin kssa [ibadetlerin sadece Allaha yaplacan isbat eden ve] byk neme sahip olan bir kssadr.
Dokuzuncu Mesele:

Asl maksad kurban sunmak deil de kavmin errinden kurtulmak olan adam srf bu sinek sebebiyle cehenneme girmitir.92
Onuncu Mesele:

irk bilgisinin Mminlerin kalplerinde ne kadar yer ettii grlmektedir. Bu putperest kavmin puta kurban sunma isteini reddettiinden dolay canndan olmaya kar yksek dzeyde sabr gstermi kiinin amelinde aa kmaktadr. Hlbuki kurban sunmasn isteyen kavim ondan sadece zahir bir amel talep etmilerdi.93
Onbirinci Mesele:

Hadiste cehenneme girdii bildirilen adam da mslmandr. Zira kafir olsayd: [Sadece] bir sinek sebebiyle, cehenneme girdi denilmezdi.
Onikinci Mesele:

Burada zikredilen hadisi destekleyen sahih bir hadiste Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: ARAPA METN EK-1Sizden birinize cennet ayakkabsnn bandan daha yakndr. Cehennem de
ayndr.94 Onnc Mesele:

Putperestler nezdinde dahi en byk maksadn [ve asl nemli olann] kalbin ameli olduunun bildirilmesi.95

AIKLAMALAR Bu bbn bal ile kastedilen Allahtan bakas adna kurban kesmenin irk olduudur. Kuran ve snnet naslar kurbann yalnzca Allah iin kesilmesi ve bu hususta srf Onun rzasnn gzetilmesi -tpk namaz konusunda olduu gibi- ak ve nettir. Allah azze ve celle Kitbnda birok yerde namaz ile kurban yan yana zikretmitir. Yce Allah iin kurban kesilmesi en nemli ibadet ve en stn itaatlardan sayld sabit olduuna gre bir bakas iin kurban kesmek kiiyi slam dairesinden karan byk bir irk olduu da anlalr. Tanmn ve trlerini bir arada derleyen tefsirine gre byk irk: Herhangi bir ibadet eidinin Allahtan
bakasna yneltilmesidir.

ri tarafndan emredildii sabit olan inan, sz ya da fiilin herhangi birinin srf Allaha yneltilmesi tevhid, iman ve ihlas iken bir baka varla yneltilmesi irk ve kfrdr. Byk irkle ilgili hibir istisnas bulunmayan bu kuraln iyi bellenmesi gerekmektedir.
Kk irkin tanm da u ekildedir: Byk irke yol aan veya sebep olan bununla birlikte ibadet derecesine de varmayan her tr irade, sz ve fiildir.

Byk ve kk irkin bu tanmlar iyi kavranlmaldr. Zira bu tanmlar kitabmzn batan sona iyi bir ekilde anlalmasna yardmc olacaktr. Bylelikle hakknda oka phe edilen konularda da hakkn ne olduunu fark ettirecek bir meleke kazandracaktr. Yardm dilenecek tek makam, Allahtr.

ONBRNC BB BAKASI N KURBAN SUNULAN MEKNLARDA ALLAH N KURBAN KESLEMEYECE LE LGL BB

Onun iinde asla namaz klma! lk gnden takv zerine kurulan mescit (Kuba Mescidi) iinde namaz klman elbette daha dorudur. Onda temizlenmeyi seven adamlar vardr. Allah da ok temizlenenleri sever. (Tevbe, 108)

Sbit b. ed-Dahhk radyallhu anh yle anlatmaktadr: Bir adam Buvnede bir deve kurban etmeyi adamt. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem: Orada cahiliyye putlarndan tapnlan bir put var myd? diye sorunca, Hayr dediler. Ardndan Raslullah: Bayram kutlamas yaptklar herhangi bir yer var myd? diye sordu. Hayr dediler. Bunun zerine Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem: Adan yerine getir! Allaha isyan ierikli
adaklar yerine getirilmez ve bir de demolunun gc dhilinde olmayan adaklarn yerine getirilmesi gerekmez.96 Eb
Dvd tarafndan rivyet edilmitir. snad Buhr ve Muslimin artlarna uygundur.

YET VE HADSLERDEN ANLAILAN MESELELER

Birinci Mesele: Onun iinde asla namaz klma! (Tevbe, 108) yetinin tefsiri.97 kinci Mesele:

Masiyetin de, itaatn da yeryzne tesiri bulunmaktadr.

nc Mesele:

[Anlama problemlerinin ve] ikalin giderilmesi iin mkil olan meselenin mbeyyen olan meseleye arzedilmesi.
Drdnc Mesele:

[Raslullahn yapt gibi] gerek duyduunda mftnn aklama yapmas.

Beinci Mesele:

Mani bulunmad taktirde herhangi bir yeri adakta bulunmaya tahsis etmekte bir saknca yoktur.
Altnc Mesele:

Herhangi bir cahiliyye putunun var olduu bir meknda -put ortadan kaldrlm olsa dahi- adakta bulunulamayaca.
Yedinci Mesele:

[Mriklerin] bayram kutlamalarnn yapld bir meknda da -byle bir zellikten arndrlm olsa bileadakta bulunulamayaca.
Sekizinci Mesele:

Byle bir mekanda adakta bulunulduu taktirde yerine getirilmesi gerekmez. nk byle bir adakta masiyet bulunmaktadr.
Dokuzuncu Mesele:

Kast bulunmasa dahi bayramlar konusunda mriklere benzemekten saknlmaldr.

Onuncu Mesele:

Masiyet ierikli konularda adakta bulunulamaz.

Onbirinci Mesele:

demolunun gc yetmedii bir eyle adakta bulunmas caiz deildir. AIKLAMALAR Bir nceki bbn ardndan byle bir konunun zikredilmi olmas olduka uygunluk arzetmitir. Bir nceki bb, maksatlardan, byk irkten bahsederken, bu bb vesileleri ve irkin yakn vastalarn konu etmektedir. Mriklerin kendi ilahlarna yaknlama adna ve Allaha irk koarak kurbanlar sunduklar meknlar irkin iarlarnn sergilendii yerler haline gelmitir. Byle bir mekanda Mslman Allahn rzasn kastederek dahi kurban kestii taktirde irk ierikli iarlarn hayata geirilmesinde mriklere ortak olmu ve onlara benzemeye alm olur. Grnte olsa bile muvafakat etmek gnl dnyasnda muvafakata ve mriklere meyletmeye yol aar. Bu sebepten dolay ri iarlarnda, bayramlarnda, kendilerine zg durumlarnda, giyim-kuamlarnda ve onlara mahsus tm hal ve hareketlerde kafirlere benzemeyi yasak etmitir. Kafirlere meyletmek ve onlara dayanmak gibi kt olumsuzluklara yol aan zahir muvafakattan bile Mslmanlar uzak tutmak istemitir. yle ki; mriklere benzeme endiesiyle onlarn Allahtan bakasna secde edip ibadet ettikleri vakitlerde nafile namaz klnmasn bile yasaklamtr.

ONKNC BB RKN BR TRNN DE ALLAHTAN BAKASI ADINA ADAKTA BULUNMAK OLDUU BBI

O kullar, iddeti her yere yaylm olan bir gnden korkarak adaklarn (verdikleri sz) yerine getirirler. (nsan, 7)

Yaptnz her harcamay ve adadnz her ada muhakkak Allah bilir. (Bakara, 270)

Sahh[-i Buhr ve Muslim]de ie radyallhu anhdan Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Allaha itaat etmek zere adakta bulunmu olan Ona itaat etsin! Allaha isyan iin adakta bulunmu olan
da Ona isyan etmesin!98

YET VE HADSLERDEN ANLAILAN MESELELER

Birinci Mesele:

Ada yerine getirmek gerektii.

kinci Mesele:

Adan Allaha ibadet olduu sabit olduuna gre, bir baka varlk iin adanmas irktir.
nc Mesele:

Masiyet ieren bir adan yerine getirilmesi caiz deildir.99

ONNC BB ALLAHTAN BAKASININ KORUMASINA SIINMANIN BR RK TR OLDUU BBI

u da gerek ki, insanlardan baz kimseler, cinlerden baz kimselere snrlard da, onlarn taknlklarn arttrrlard. (Cin, 6)

Havle bnt. Hakm radyallhu anh yle anlatmaktadr: Raslullahn unlar sylediini duydum: Bir
yerde konakladnda Ezu bi kelimtillhit-tmti min erri m halak -Anlam: Yarattklarnn errinden Allahn mkemmel kelimelerine snrm- diyene oradan ayrlana kadar hibir ey zarar veremez. 100 Muslim rivyet etmitir.

YET VE HADSLERDEN ANLAILAN MESELELER

Birinci Mesele:

Cin Sresinde yer alan yetin tefsiri.

kinci Mesele:

Allahtan bakasnn korumasna snmann irk olduu.

nc Mesele:

Bu konuya ilikin olarak bu hadisin delletine bavurulmaktadr. nk alimler kelimetullahn mahluk olmadna dair bu hadisi delil olarak gstermekte ve mahlukun korumasna snmann irk olduunu sylemektedirler.
Drdnc Mesele:

Ksa olmasna ramen bu dua olduka faziletli bir duadr.

Beinci Mesele:

Herhangi bir eyin zarar def etmek ya da yarar salamak gibi dnyev bir menfaat temin etmesi, onu irk olmaktan karmaz. [Cinlere snlp taplarak onlar aracl ile baz menfaatlere erimek gibi.]

ONDRDNC BB ALLAHTAN BAKASINDAN STSEDE BULUNMANIN YA DA DUA ETMENN RK OLDUU HAKKINDA BB

Allahn yansra sana fayda veya zarar veremeyeceklere yalvarma! Eer bunu yaparsan, mutlaka zalimlerden olursun. [Bil ki] Eer Allah sana bir zarar dokundurursa, onu yine Ondan baka giderecek yoktur. Eer sana bir hayr dilerse, Onun keremini geri evirecek de yoktur. O, hayrn kullarndan dilediine eritirir. Ve O afrdur, Rahmdir.
(Yunus, 106, 107)

(arapcas yok) ARAPA METN EK-2 Siz Allah brakp bir takm putlara tapyor ve yalan uyduruyorsunuz. Bilmelisiniz ki, Allahn yansra tapp durduklarnz, sizin iin bir rzk vermeye muktedir deillerdir. Onun iin rzk Allah katnda arayn. Ona ibadet edin ve Ona kredin. Ancak Ona dndrleceksiniz. (Ankebt, 17)

Hem o kimseden daha sapk kim olabilir ki Allahn yansra kendisine kyamete kadar cevap veremeyecek kimselere de yalvarr.? (Oysa) onlar, bunlarn yalvarmalarndan habersizdirler ve insanlar toplanp harolduklar zaman onlara (kendilerine yalvaranlara) dman kesilirler de onlarn ibadetlerine kfrederler (Ahkf, 5, 6)101

(Onlar m hayrl) yoksa darda kalana kendine yalvard zaman karlk veren ve (bandaki) sknty gideren, sizi yeryznn hakimleri klan m? Allah ile birlikte baka bir ilah m?! Ne kadar da kt dnyorsunuz! (Neml, 62)

Tabern kendi isnad ile birlikte yle bir rivyete yer vermektedir: Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem zamannda mminlere sknt veren bir mnafk vard. Mslmanlardan biri kp Haydi Raslullahtan istisede bulunalm! dedi. Bunun zerine Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem: Benden istisede bulunulamaz. Ancak ve ancak Allahtan istisede bulunulabilir.102 buyurdu. [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

[Bb balnda] Duann istiseye atfedilmi olmas mm olann hs olana atfedilmesi kabilindendir.
kinci Mesele: Allahn yansra sana fayda veya zarar veremeyeceklere yalvarma! yetinin tefsiri. nc Mesele:

Allahtan bakasna dua edilmesinin byk irk olduu.

Drdnc Mesele:

nsanlarn en salihlerinden olan bir kiinin bile Allahtan bakasna -onun honutluunu ve rzasn arayarak- yalvard taktirde zalimlerden olaca.
Beinci Mesele:

Bir sonra zikredilen (Yunus, 107) yetin tefsiri.

Altnc Mesele:

Allahtan bakasna yneltilen dua ve istisenin kfr olmakla birlikte dnyada iken de hibir fayda salamad.
Yedinci Mesele:

nc olarak zikredilen Ankebt Sresi 17. yetin tefsiri.

Sekizinci Mesele:

Cennet nasl sadece Allahtan istenebiliyorsa ayn ekilde rzk, ancak ve ancak Allahtan istenebilir.
Dokuzuncu Mesele:

Drdnc olarak zikredilen yet-i kerime (Ahkf, 5, 6) tefsiri.

Onuncu Mesele:

Allahtan bakasna dua ve ibadet edenden daha sapk ve akn kimsenin bulunmad.
Onbirinci Mesele:

Allah dnda dua edilen varln bu duadan habersiz ve gafil olduu.

Onikinci Mesele:

Byle bir dua, duaya muhatap olan kimsenin, buzuna ve dmanlk beslemesine sebeptir.
Onnc Mesele:

[Yce Allah tarafndan yeti kerimede] Bu tr dua, dua edilene ibadet olarak isimlendirilmitir.
Ondrdnc Mesele:

Dua edilenin [kendisine yaplan] bu ibadete kfretmesi.

Onbeinci Mesele:

Bu kiinin insanlarn en sap saylmasnn sebebi Allahtan bakalarna yalvarmasdr.

Onaltnc Mesele:

Beinci olarak zikredilen Neml, 62. yetin tefsiri.

Onyedinci Mesele:

Onlarn; ba dara denlerin arsna ancak Allahn karlk vereceini kabul etmeleri gerekten hayret vericidir. Bu nedenle de skntl zamanlarda dini yalnz Allaha has klarak yalvarmaktadrlar.
Onsekizinci Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem tevhidin korunmasna niha derecede nem vermi ve [mmetine] Allaha kar taknlmas gereken edebi retmitir. AIKLAMALAR Herhangi bir ibadetin Allahtan bakasna yneltilmesidir. eklindeki byk irk tanmn iyice kavram olan, mellif tarafndan aklanan bu bb daha iyi anlayacaktr. Adak, yerine getiren kimsenin Allah tarfndan vgyle anld bir ibadettir. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem de itaat ierikli adaklarn yerine getirilmesini emretmitir. Uygulaycs ri tarafndan medhedilen ve vgyle anlan her ey ibadettir. badet, Allahn sevgi ve rzasn kazanmaya ynelik olarak yaplan ve sylenen zahir ve batn tm amel ve szleri kapsayan bir isimdir. Adak da bunlardan biridir. Ayn ekilde Allah btn ktlklerden yalnzca kendisine snlmasn emretmektedir. Sknt ve meakkatler karsnda sadece kendisinden istiasede bulunulmasn istemektedir. stize ve istisenin ihlsla srf Allaha yneltilmesi iman ve tevhiddir. Allahtan bakasna yneltilmesi ise, irk ve ortak komak anlamndadr. Dua ve istise arasnda yle bir fark bulunmaktadr: Dua, btn halleri kapsar, geneldir. stise ise, sknt ve iddet anlarnda Allaha yaplan dua anlamndadr. Her ikisinin de yalnzca Allaha yneltilmesi gerekmektedir. Dua edenlerin arsna karlk veren, skntda bulunanlarn skntlarn gideren yalnzca Allahtr. Peygamber, melek, veli gibi bir baka varla dua eden ya da Allahtan bakasndan g yetiremedii

bir konuda istisede bulunan irke ve kfre dm olur. Bu kii dinden kt gibi akln da bir kenara brakm demektir. Hibir varlk kendi bana ya da bakalarnn yardmyla zerre kadar bir yarar salama ya da zarar def etme gcne sahip deildir. Herkes btn ilerinde Allaha muhtatr.

ONBENC BB

ONA, O HBREY YARATAMAYAN VE KENDLER YARATILIP DURMAKTA OLAN KMSELER ORTAK MI KOUYORLAR? HLBUK O RK KOTUKLARI NE ONLARA NE DE KENDLERNE BR YARDIMDA BULUNMAYA G YETREMEZLER. (ARF, 191, 192)

YETNN TEFSR BBI

(arapas yok)ARAPA METN EK-3 Ondan beride yalvarp durduklarnzn, bir ekirdein zarna bile
egemenlikleri yoktur. Dua etseniz duanz iitmezler. itseler bile, size cevap veremezler. Kyamet gn de irkinize kufrederler. Kimse haber veremez sana Habr gibi. (Ftr, 13, 14)

Sahh[-i Buhr ve Muslim]de rivyet edildiine gre Enes radyallhu anh yle anlatmaktadr: Uhud Gn Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem bandan yara alm, n dii krlmt. Bunun zerine: Peygamberlerini yaralayan bir toplum nasl kurtulabilir?! dedi. Ardndan bu ile (onlarn balanmalar yahut azaba uramalar ii) ile senin bir ilgin yoktur. (l-i mrn, 128)yeti nazil oldu.103

(Arapcas yok)ARAPA METN EK-4 Yine Sahhde rivyet edildiine gre bn mer radyallhu anhum, Raslullah sabah namaznn son rekatnda ban rkudan kaldrnca semiallhu limen hamideh dedikten sonra Allahm falana ve falana lanet et! diye dua ederken iittiini anlatmaktadr. Bunun ardndan: bu ile (onlarn balanmalar yahut azaba uramalar ii) ile senin bir ilgin yoktur. (l-i mrn, 128) yeti nazil olmutur104

(Arapas yok)ARAPA METN EK-5 Bir rivyette de Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin Safvn b. Umeyye, Suheyl b. Amr ve Hris b. Hiama beddua ettii ardndan da: bu ile (onlarn balanmalar yahut azaba uramalar ii) ile senin bir ilgin yoktur. (l-i mrn, 128) yetinin nazil olduu anlatlmaktadr.105

Yine Sahih [Buhr ve Muslim]de yer alan bir rivyette Eb Hurayra radyallhu anh yle anlatmaktadr: En yakn akrabalarn uyar!(uar, 214) yeti nazil olunca Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem ayaa kalkt ve yle buyurdu: Ey Kurey topluluu! ya da buna benzer bir baka sz syledi- kendinizi satn aln! Allah karsnda
ben sizin iin hibir eye sahip deilim. Ey Abbas b. Abdulmuttalib, Allah karsnda ben senin iin hibir eye sahip deilim. Ey Allah raslnn halas Safiye, Allah karsnda senin iin de hibir eye sahip deilim. Ey Muhammed kz Ftma, kendi malmdan dilediini benden iste! Ama senin iin de Allah karsnda herhangi bir ey yapamam.106

YET VE HADSLERDEN ANLAILAN MESELELER

Birinci Mesele:

Geen iki yetin tefsiri.

kinci Mesele:

Uhud Gn meydana gelen olayn anlatlmas.

nc Mesele:

Peygamberlerin efendisi ve sonuncusu ile velilerin en nde gelenlerinin mn diye diye kunut yapmalar.107
Drdnc Mesele:

Beddua edilenlerin kafirler olduklar [halde onlar hakkndada Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin hibir yetkisi olmamas, ne affedilmeleri ne de azab edilmelerine etkisi olamayaca]108
Beinci Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin bedduasna maruz kafirlerin, ou kafirin yapmad eyleri yapm olmalar ki, onlar peygamberlerinin ban yarmlar, onu ldrmek iin trl entrikalara bavurmular ve kendileriyle ayn kandan olan akrabalarnn dahi lm bedenlerine ikence uygulamlard bunlar onlarn irkin eylemlerinden bazlardr.
Altnc Mesele:

Bunun zerine Allahn konuya ilikin olarak: bu ile(onlarn balanmalar yahut azaba uramalar ii) ile senin bir ilgin yoktur. (l-i mrn, 128) yetini inzal buyurmas.
Yedinci Mesele:

yetin devamndaki: tevbelerini kabul etsin, ya da (srar ederlerse) onlara azap etsin blmnden dolay kimisi iman etmi ve tevbeleri kabul olunmutur.
Sekizinci Mesele:

Bela ve musibet zamanlarnda kunut duas yaplmas.109

Dokuzuncu Mesele:

Namaz ierisinde beddua edilen kimselerin hem kendi isimlerinin hem de baba isimlerinin zikredilmesi.
Onuncu Mesele:

Kunut yaplrken belirli ahslara lanet edilebilmesi.

Onbirinci Mesele: En yakn akrabalarn uyar! yeti nazil olduunda Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin ne yaptnn

anlatlmas.
Onikinci Mesele:

Bu konuya ilikin olarak Raslullahn ar bir ciddiyet ve azim gstermesi. yle ki, Peygamber sallallhu aleyhi ve selem bu gayreti nedeniyle delilikle itham edilmitir. Ayn ciddiyeti gsteren gnmz mslmannn durumu da bundan farkl deildir.
Onnc Mesele:

Uzak-yakn tm akrabalarna Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin: Allah karsnda sizin iin hibireye sahip deilim. demesi. Biricik kz Ftma radyallhu anh iin bile: Ey Muhammed kz Ftma, senin iin de Allah

karsnda herhangi bir ey yapamam. buyurmutur. Peygamberlerin efendisinin tm lemlerin hanmefendisi,

cierparesi kz hakknda syledii bu szlere -ki Onun haktan baka bir ey sylemediine iman etmekteyizbakn! Sonra da [avam bir kenara brakn] insanlarn havasnn kalplerine bir bakn! Tevhid ve dinin ne kadar garip kald apak ortadadr. AIKLAMALAR Bu bb Ona, o hibirey yaratamayan ve kendileri yaratlp durmakta olan kimseleri ortak m kouyorlar? (Arf, 191) yetini konu etmektedir. Sadedinde bulunduumuz bb, tevhidin delil ve burhanlarn aklamaya atlan ilk admdr. Tevhid hakknda, bir baka konuda hakknda benzeri bulunmayan hem hem nakl ve hem de akl deliller vardr. Rubbiyet tevhidi, isim ve sfatlarla ilgili tevhid olmak zere iki tr tevhidin, tevhidin en nemli delillerinden olduklar daha nce dile getirilmiti. Yaratma ve ileri ekip evirmede tek olan, tm ynleriyle mutlak mkemmellie sahip bulunan zat bakasnda olmayacak biime ibadet olunmaya layk tek zattr. O ise yalnz ve yalnz Allahtr.110 Tevhidin delillerinden bir dieri de yaratklarn ve Allahtan baka ibadet edilenlerin vasflarnn bilinmesidir. Melek, insan, aa, ta gibi Allah dnda ibadet olunan varlklarn hepsi istisnasz Allaha muhtatrlar. Acizdirler. Ellerinde zerre kadar yarar salama gc yoktur. Kendileri yaratlm varlklardr. Bir baka kii ya da nesneyi yaratma g ve kapasitesine asla sahip deildirler. Zarar ya da fayda verme, ldrme ya da diriltme, haretme gibi kudretleri bulunmamaktadr. Her mahlukun yaratan Allahtr. Herkesin ve her eyin rzkn veren Odur. Tm ileri idare eden Odur. Fayda ve zarar veren Odur. Veren de alan da Odur. Fayday veren, zarara engel olan Odur. her eyin melektu Onun elindedir. Her ey Ona dner. Her ey Ona ynelir. Her ey Ona muhtatr. Her ey Ona boyun eer. Bundan daha byk bir delil mi var?! Allah, Kitabnda ve peygamberlerin dilinde devaml surette bunu tekrarlam ve tekrarlatmtr. Akl ve ftr bir delil olduu gibi ayn zamanda nakl ve sem (iitmeye dayal) bir delildir. Allah birlemeyi, tevhidin hak olduunu, irkin ise batl olduunu gstermektedir. En erefli yaratlm dahi kendisine kan ba bakmndan en yakn olan iin hibir faydaya sahip deilse, dierlerini varn siz dnn! Yaratlm varlklarla denk tutarak Allaha irk koanlara yazklar olsun! Byleleri dinden yoksun olduklar gibi akldan da yoksundurlar. En gzel yaratc olan Allahn mutlak mkemmellik konusundaki nitelikleri ve muazzam sfatlar kendisinden baka hibir varln ibadet edilmeye mstehak olmadna dair en byk delildir. Btn yaratklarn sahip olduklar eksiklik, muhtalk, her durumda bir rabbe ihtiya duymak, rabbinin imkn tandnn dnda bir mkemmellie sahip olmamak gibi sfatlar, herhangi bir yaratn ilah olduunun geersiz ve temelsiz olduunun en gzel delilidir. Allah ve yaratklarn tanyan kimse, yalnzca Allaha ibadet etmeye, dini Ona mahsus klmaya, Ona vgde bulunmaya, hamdetmeye, dili, kalbi ve tm organlaryla kretmeye mecbur olur. Korku, mit ve arzu olarak yaratklarla kurduu ilikilere son verir. Allah her eyi en iyi bilendir.

ONALTINCI BB

ONUN KATINDA EFAAT DE FAYDA VERMEZ. ANCAK ZN VERD KMSENNK MSTESNA. NHYET ONLARIN YREKLERNDEN KORKU GDERLNCE: RABBNZ NE BUYURDU? DERLER. ONLAR DA: HAK OLANI BUYURDU, DERLER. O, YCEDR, BYKTR. (SEBE, 23)

YETNN TEFSR BBI

Sahih[-i Buhr]de Eb Hurayra radyallhu anhn Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemden anlattna gre: Allah gkte bir i hakknda hkmn bildirdiinde melekler boyun ediklerini gstermek iin kanatlarn rparlar.
Bu ilh sz, sanki melekleri yarp aralarndan geip giden bir kaya zerindeki zincir gibidir. Nihyet onlarn yreklerinden korku giderilince: Rabbiniz ne buyurdu? Derler. Onlar da: Hak olan buyurdu, derler. O, ycedir, byktr.
(Sebe, 23) Kulak hrszl yapanlar bu sz dinlerler. Bu kulak hrszlar st ste ylmlardr.

-Sufyan b. Uyeyne bunu

ellerini evirip evirerek ve parmaklarnn arasn ayrarak gsterir.- Kulak hrsz sylenenleri dinleyerek kendisinden
daha aada bulunanlara iletir. O da kendisinden daha aadakine aktarr. En sonunda da sihirbaz ya da khinin dili ile dier insanlara iletir. Bazen dinledikleri szleri iletmeden arkalarndan bir alev topu yetiir ya da ilettikten sonra yetiir. O khinler de bu szlerin yannda yz yalan katarlar. nsanlar da bir sz tasdik olundu diye tutar [fulan khin] Bize o gn yle yle dememi miydi? derler. Hlbuki o sadece gkyznde iitilen szden dolay tasdik olunur.111

Nevvs b. Semn radyallhu anhtan rivyete gre Raslullah yle buyurmutur: Allah bir ey vahyetmek murad edip de vahyi kelam olarak sylediinde Allah korkusundan dolay gkleri iddetli bir titreme -ya da sarsnt- alr.
Bu sesi duyan gk ehli baygnlk geirerek ve hemen secdeye kapanrlar. Ban ilk kaldran Cebrail olur. Allah vahyetmeyi murad ettii eyi ona bildirir. Daha sonra Cebrail, meleklerin yanndan geer. Her urad gkte o gn melekleri Cebraile Rabbimiz ne buyurdu? diye sorarlar. Cebrail Hakk syledi. O yce ve byktr. der. Meleklerin hepsi Cebrailin dedii gibi derler. Ardndan Cebrail Allahn emrettii yere o vahyi ulatrr.112

YET VE HADSLERDEN ANLAILAN MESELELER

Birinci Mesele:

Zikredilen yet-i kerimenin tefsiri.

kinci Mesele:

Sz konusu yet zellikle salih kimselerle alakal irkin aslsz ve batl olduuna dair deliller iermektedir. Ayn yetin, kalbi saran irk aacnn dallarn kesip att sylenmitir.113
nc Mesele: Onlar da: Hak olan buyurdu, derler. O, ycedir, byktr. yetinin tefsiri. Drdnc Mesele:

Meleklerin Cebrail aleyhisselma vahiy hakknda sormalarnn sebebi.

Beinci Mesele:

Cebrail aleyhisselmn meleklere Allah yle yle bildirdi. diye cevap vermesi.
Altnc Mesele:

Ban ilk kaldrann Cebrail aleyhisselm olduunun bildirilmesi.

Yedinci Mesele:

Cebrail aleyhisselmn sormalar zerine tm gk ehline vahyi bildirmesi.

Sekizinci Mesele:

Baygnln tm gk halkn kapsamas.

Dokuzuncu Mesele:

Allahn kelamndan dolay gklerin titremesi.

Onuncu Mesele:

Allahn emrettii yere vahyi Cebrail aleyhisselmn ulatrd.

Onbirinci Mesele:

eytanlarn kulak hrszl yaptklarnn bildirilmesi.

Onikinci Mesele:

eytanlarn birbirleri stne binmeleri.

Onnc Mesele:

Gkte konuulanlar almaya alan eytanlarn ardndan ate toplar atlmas.

Ondrdnc Mesele:

Bu ate toplarnn eytanlara dinledikleri szleri insanlara bazen ulatrmadan nce, bazen de ulatrdktan sonra yetimesi.
Onbeinci Mesele:

Khinin bazen doru syleyebildii.

Onaltnc Mesele:

eytanlar tarafndan kendisine bildirilenlere khinin yz yalan katt.

Onyedinci Mesele:

Khinin yalanlarnn [halk tarafndan] tasdik edilmesi gklerden kendisine ulatrlan haberler sebebiyledir.
Onsekizinci Mesele:

Nefislerin batl kabul etmeye meyyal oluu. yle ki yz tane yalana itibar etmeyip bir doruya tutunurlar.
Ondukuzuncu Mesele:

eytanlarn duyduklar szleri birbirlerine iletmeleri, hafzalarna kaydetmeleri ve [bunu dier yalanlarnn doruluuna] delil olarak kullanmalar.
Yirminci Mesele:

Tatlci Earlerin [ve Maturidlerin] hilafna [hadislerde Allaha ait] sfatlarn isbat edilmesi.

Yirmibirinci Mesele:

Sz edilen baygnlk ve titremenin Allah korkusundan meydana geldiinin bildirilmesi.

Yirmiikinci Mesele:

Allah karsnda secdeye kapanmalar. AIKLAMALAR Zikredilen yet-i kerime, tevhidin vucbiyeti ve irkin aslszl konusunda dier bir muazzam delildir. Allahn azameti ve bykl zikredilmektedir. Allahn azameti karsnda en byk yaratklarn byklkleri snk kalmaktadr. Tm melekler dhil btn ulv ve sfl lem Yce Allahn kelamn iittiklerinde ya da azamet ve yceliine tank olduklarnda kalpleri yerinde duramaz ve secdeye kapanrlar. Tm yaratlmlar Allah azze ve cellenin yceliine boyun emilerdir. Onun azamet ve yceliini itiraf etmektedirler. Allahn emri karsnda korku iinde boyun eerler. Byle bir makama sahip olan zat ibadet, hamd, kr, tazim ve ilahlk konusunda tek ve yegne hak sahibidir. Dier varlklarn bu konuda hibir haklar bulunmamaktadr. Mutlak mkemmellik, kibriya, azamet, mutlak celal ve cemal sfatlar tamamen Allaha aittir. Bir baka varlk bu vasflardan hibirine sahip olamaz. Zahir ve batn olarak sergilenen herhangi bir kulluk konusunda da hibir varlk en basit bir ekilde dahi Allaha ortak olamaz.

ONYEDNC BB EFAAT BBI

Hem bu Kuran ile Rablerinin karsna toplanacaklarndan korkanlar uyar. Ki onlar iin Ondan baka ne bir vel ne de bir efaati var. Umulur ki saknrlar. (Enm, 51)

De ki: efaat tmyle Allahndr. (Zmer, 44)

Kimmi -izni olmadka- Onun katnda efaat edecek olan? (Bakara, 255)

Gklerde nice melek var ki, Allah dileyip raz olduuna izin vermezden evvel, efaatleri hibir ie yaramaz. (Necm,
26)

De ki: Allahtan baka hakknda o batl zanlar beslediklerinize istediiniz kadar yalvarn! Ne gklerde ne de yerde zerre arlnca bir eye egemen deildirler. Onlarn buralarda hibir ortakl da yoktur, Allahn onlardan bir yardmcs da yoktur. Huzurunda, -izin verdii kimseler hari- efaat fayda vermez. (Sebe, 22, 23)

Ebul-Abbs114 yle demektedir: Yce Allah mriklerin kendi hakkndaki btn batl anlaylarn reddetmektedir. Kendi dnda hibir kimsenin egemenlik vasfnn tmne ya da bir blmne sahip olamayacan belirtmi bundan baka kendisinden yardmclar olmas gibi bir eyi de reddetmitir. Bunlar haricinde geriye efaat konusu kalmaktadr. Allah ancak kendisinin izin verdii kimseler iin efaatin fayda

salayabileceini beyan etmitir. Nitekim yet-i kerimede yle buyurulmaktadr: Allah rzasna ulam
olanlardan bakasna efaat etmezler. (Enbiy, 28)

te mriklerin kendileri iin mit ettikleri efaat, Kuranda bildirilmi olduu zere asla sz konusu deildir. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem kyamet gnnde gelip rabbine -nce efaat talebinde bulunacam demediine dikkat edilmelidir- secde ve hamd edeceini daha sonra kendisine Kaldr ban! Konu sylediklerin dinlenilsin! ste verilsin! efaat dileinde bulun efaati klnasn! diye seslenileceini bildirmektedir.115

Eb Hurayra radyallhu anh, Peygamber sallallhu aleyhi ve selleme efaatinden dolay en ok mutlu olan insan kimdir? diye sorduunda yle buyurmutur: Kalbinden ihlasla L ilhe illallh diyen kimsedir.116 te bu efaat, irk koanlara deil Allahn izniyle ihlas ehline yneliktir. Aslnda Yce Allah hem ihls ve tevhid ehline fazl ile muamelede bulunmakta, hem de kendisine efaat iin izin verilenlerin duas vastasyla ihls ehline mafiret etmektedir. Bylece efaat sahibini [Muhammed sallallahu aleyhi ve sellemi] de vaad edilen Makam- Mahmda ykseltmektedir. Kurann reddettii efaat ieriinde irk unsuru bulunan efaattir. Bu nedenle efaat Kurann deiik yerlerinde Allahn iznine balanmtr. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem de efaatin ancak ve ancak tevhid ve ihls ehli kimseler iin geerli olduunu beyan etmitir. Alnt burada son bulmaktadr. YET VE HADSLERDEN ANLAILAN MESELELER
Birinci Mesele:

Zikredilen yetlerin tefsiri.

kinci Mesele:

Reddedilen efaatin hangisi olduu.

nc Mesele:

Kabul edilen efaatin hangisi olduu.117

Drdnc Mesele:

Byk efaatin zikri ki buna Makam- Mahmdda denilir.

Beinci Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin uygulamasnn sralamasna dikkat ekilmesi. Buna gre Raslullah nce efaatte bulunmayp secde etmi ardndan izin verilince de efaatte bulunmutur.
AltncMesele:

efaat sebebiyle en fazla mutlu olann kim olduu.

Yedinci Mesele:

efaatin Allaha irk koana yneltilemeyecei.

Sekizinci:

efaatin hakikatinin ne olduu.

AIKLAMALAR Mellif efaat konusuna bu kitabn satrlar arasnda sk sk yer vermitir. nk mrikler meleklere, peygamberlere ve velilere yaptklar dua ve ibadeti u szlerle gerekelendirmektedirler: Biz onlarn yaratlm olduklarn ve bakasnn egemenliinde bulunduklarn bilerek onlara dua ediyoruz. Fakat onlarn Allah katnda ok yce makamlar bulunmaktadr. Onlara bizleri Allaha yaklatrsnlar, bizim iin efaati olsunlar diye dua ediyoruz. Bu da birtakm istek ve ihtiyalarn arzedip gidermek amacyla ynetici ve krallarn huzuruna araclarla yaknlaarak klmas gibidir. leri srlen bu gereke olduka temelsiz ve aslszdr. Ayn zamanda Allah azze ve cellenin ki O en yce, her eyin egemenliini elinde bulunduran, her eyin kendisinden korktuu, btn yaratklarn huzurunda boyun bkt yceler ycesi olandr; ilerin yrtlebilmesi iin araclara, sekreterlere, bakanlara ihtiya duyan kral ve ynecilere benzetilmesi sz konusudur. Allah byle bir iddiay reddederek efaatin tamamyla kendisine ait olduunu bildirmitir. Nasl ki egemenlik Onundur efaat da btnyle kendisine aittir. Allah yannda, kendisinin izni olmadan hi kimse efaatte bulunamaz. efaat iznini de yalnzca amelinden raz olduklarna verir. Bir insann amelinden raz olunmasnn en temel art da o insann tam bir tevhid ve ihlasa sahip olmasdr. Allahn izin vermesiyle gerekleen ve kabul edilen efaat ise zellikle ihls ehlinin efaatidir. efaat tamamyla Allahtandr. Bu Yce Allahn efaat edene bir rahmeti ve ikrmdr. efaat edilen iin de merhamet ve balanmadr. Gerekte efaate binaen vgyle anlan Allahtr. efaat konusunda kendisine izin vererek Muhammed sallallhu aleyhi ve sellemi vgyle anlan makama eritiren de Allahtr. efaat konusunda detayl olarak sylenebileceklerle ilgili olarak Kitab ve snnetin delleti bu yndedir. Mellif konu hakknda eyhulislam Ebul-Abbas Takyyuddinin szn aktarmtr. Bu szler de yeterlidir. Bu bbn hedefi, mriklerin kendi ilahlarna ilitirdikleri bir takm vesile ve sebeplerin aslsz ve batl olduklarn gsteren naslarn zikredilmesidir. Buna gre sz konusu ilahlar ne bamsz, ne de ortak olarak; ne de yardmlamak ve stnlk salamak ekillerinde hibir surette egemenlik sfatna sahip deildirler. efaat konusunda zerre kadar hak ve yetkileri de bulunmamaktadr. Btn bu saydklarmz yalnz ve yalnz Allaha ait olan zellik ve haklardr. Dolaysyla tek ilah ancak ve ancak Allahtr.

ONSEKZNC BB

(EY NEB!) SEN SEVDN HDYETE ERDREMEZSN; BLAKS, ALLAH DLEDNE HDYET VERR.
(KASAS, 56)

YETNN TEFSR BBI

(Arapas yok)ARAPA METN-83 Sahih[-i Buhr ve Muslim]de bnul-Museyyebin babasndan rivyet ettii bir hadiste anlatldna gre; Eb Tlib vefat etmek zereyken Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yanna geldi. O srada Eb Tlibin yannda Abdullah b. Eb Umeyye ve Eb Cehl de bulunmaktayd. Raslullah kendisine yle dedi: Amcacm! L ilhe illallh de ki, Allah katnda bu senin lehine delil olarak gstereyim! Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin bu sz zerine orada bulunan o kiiler: Abdulmuttalibin dininden yz m evireceksin? dediler. Raslullah tekrar ettike, onlar da kendi sylediklerini tekrarladlar. En sonunda Abdulmuttalibin dini zere bulunduunu syledi ve L ilhe illallh demekten yzevirdi. Bunun zerine Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem: Yasaklanmad mddete senin iin mafiret dileyeceim. dedi. Ardndan Allah: (Kafir olarak lp) cehennem ehli olduklar onlara aka belli olduktan sonra, akraba dahi olsalar, (Allaha) ortak koanlar iin af dilemek ne peygambere yarar ne de inananlara. (Tevbe, 113) inzal buyurdu. Eb Tlib hakknda da: (Raslm!) Sen sevdiini hidyete erdiremezsin; bilakis, Allah dilediine hidyet verir ve hidyete girecek olanlar en iyi O bilir. (Kasas, 56) yetini indirdi.118 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele: (Raslm!) Sen sevdiini hidyete erdiremezsin; bilakis, Allah dilediine hidyet verir ve hidyete girecek olanlar en iyi O bilir. (Kasas, 56) yetinin tefsiri. kinci Mesele: (Kafir olarak lp) cehennem ehli olduklar onlara aka belli olduktan sonra, akraba dahi olsalar, (Allaha) ortak koanlar iin af dilemek ne peygambere yarar ne de inananlara. (Tevbe, 113) yetinin tefsiri. nc Mesele:

nemli bir mesele olarak; ilim [sahibi olduklar] iddiasnda bulunanlarn [bu kelimenin teleffuz edilmesi yeterlidir] grlerinin hilafna L ilhe ilallh, de sznn tefsiri.119
Drdnc Mesele:

Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem adama L ilhe ilallh, de derken neyi murad ettiini Eb Cehl ve beraberindekiler ok iyi biliyorlard.120 slamn asln Eb Cehlin kendisinden daha iyi bildii adamn Allah mustehakn versin!!
Beinci Mesele:

Raslullahn, amcasnn Mslman olabilmesi iin gsterdii aba ve ciddiyet.

Altnc Mesele:

Abdulmuttalib ve gemilerinin Mslman olduunu ileri srenlere de cevap verilmi olmaktadr.

Yedinci Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin mafiret dileinde bulunmasna ramen amcasna mafiret edilmedi, hatta Raslullahn byleleri iin balanma dileinde bulunmas yasakland.
Sekizinci Mesele:

Kt arkadalarn insana verdikleri zarar.

Dokuzuncu Mesele:

Gemilerin ve byklerin ar yceltilmesinin zarar.

Onuncu Mesele:

Cahiliyye mensuplarnn gemite yaayanlar kendileri iin delil olarak kullanmalar.

Onbirinci Mesele:

Amellerin insann son hallerine gre deerlendirilmesi. [Eb Tlib] eer kelime-i tevhidi sylemi olsayd, faydasn grecekti.
Onikinci Mesele:

Dallette bulunanlarn kalplerine yerlemi olan en byk pheleri [gemilerin yolundan yz evirmenin irkinlii] zerinde kafa yorulmas gerekir. nk anlatlan kssada yer alan kiiler, Peygamber sallallhu aleyhi ve selem tekrar tekrar syleyip zerinde durmasna ramen bundan bakas ile kar kp mcadele etmiyorlard. Kendi dncelerine gre [bu delilleri] byk derecede neme sahip, ak ve seik olmas nedeniyle sadece bu phe ile yetinmilerdi.

AIKLAMALAR

(Raslm!) Sen sevdiini hidyete erdiremezsin; bilakis, Allah dilediine hidyet verir ve hidyete girecek olanlar en iyi O bilir. (Kasas, 56)

Bu bb da bir ncekine benzemektedir. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yaratlmlarn mutlak olarak en erdemlisi ve stn, Allah katnda en yce makama sahip ve Ona en yakn kimse olmasna ramen tevfik hidyeti anlamnda sevdii kiileri hidyete erdirme gcne sahip deildir. Hidyet btnyle Allahn elindedir. Mahlukat yaratt gibi kalplere hidyeti de yalnzca O verebilir. Buradan da mutlak ve gerek ilahn O olduu ortaya kmaktadr.
phesiz ki sen dosdoru bir yola hidyet etmektesin. (r, 52) yet-i kerimesindeki hidyetten maksat beyan

hidyetidir. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem halk hidyete sevkeden vahyi Allahtan alp insanlara tebli etmektedir.

ONDOKUZUNCU BB ADEMOLUNUN DNLERN TERKEDP KFRE GRMELERNN SEBEBNN SALH KMSELER HAKKINDA AIRI GTMELER OLDUUNA DAR BB

Ey ehl-i kitap! Dininizde ar gitmeyin ve Allah hakknda, haktan bakasn sylemeyin. (Nis, 171)

Sahih[-i Buhr]de bn Abbas radyallhu anhumnn: Ve dediler ki: Sakn ilhlarnz brakmayn; hele Vedden, Suvdan, Yestan, Yektan ve Nesrden asla vazgemeyin! (Nuh, 23) yeti hakknda yle syledii rivyet edilmektedir: yette geen bu isimler Nuh kavmindeki salih kimselerin isimleridir. lp gittiklerinde eytan onlarn toplumlarna Onlarn oturduklar yerlere birer ant dikin! O antlara bu ahslarn isimlerini verin! diye fsldad. Aynen dedii gibi yaptlar. Antlar yapan nesil de lp gidene kadar bunlara ibadet edilmedi. lim unutuldu ve bunlara ibadet olunmaya balad.121 bnul-Kayymn kaydettiine gre seleften birou yle demektedir: Nuh kavmindeki bu kimseler ldklerinde geri kalanlar kabirlerine gidip gelerek balandlar. Daha sonra bu kiilerin tasvirlerini yaptlar. Aradan uzun zaman geince bu kimselere ibadet eder oldular.

mer radyallhu anhtan rivyete gre Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:
Hristiyanlarn Meryem olu saya yaptklar gibi beni ar derecede vmeyin! Ben sadece bir kulum. Benim iin Allahn kulu ve rasl deyin! Buhr ve Muslim rivyet etmilerdir.122

Peygamber sallallhu aleyhi ve selem yle buyurmaktadr: Arlktan saknn! Sizden ncekilerin helakine
sebep olan arlktr.123

Muslimin bn Mesd radyallhu anhtan rivyetine gre Raslullah yle buyurmutur: [nce eleyip sk dokuyarak] ar gidenler helak olmutur.124 Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem bu szn kez pe pee sylemitir. [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Bu ve sonraki iki bb kavrayan kimse slamn ne kadar garb kaldn da anlar125, Allahn kudretini ve kalpleri evirip evirmesindeki acaiblii grr.
kinci Mesele:

Yeryznde zuhur eden ilk irkin salih kimseler hakkndaki pheden kaynakland.
nc Mesele:

Nebilerin dininden ilk olarak tayir ve tebdil edilen eyin ne olduu ve Nebilerin [ne iin] gnderildikleri aa kmaktadr.126
Drdnc Mesele:

eriat ve ftrat[- selm] reddetmesine ramen [halk arasnda] bidatlerin kabul edildii.
Beinci Mesele:

Tm bunlarn sebebinin hakkn batlla kartrlmas olduu. [Hakkn batlla kartrlmasnn etkenleri ise] ncelikle salih zatlara duyulan sevgi; ikinci olarak da ilim ve din ehli baz kimselerin hayr isteyerek birtakm eylemlerde bulunmalar, sonradan gelenlerin ise bunu daha baka amalara ynlendirmeleri.
Altnc Mesele:

Nuh Sresinde yer alan yetin tefsiri.

Yedinci Mesele:

Kalbinde hakkn eksilip batln artmas eklinde insanolunda bulunan tabiat.

Sekizinci Mesele:

Selefin bazsndan bidatlerin kfre sebep olduu hakkndaki u szleri bu bbda teyid olmaktadr: Bidatler eytan nazarnda gnahlardan daha sevimlidir. nk gnahlardan dolay tevbe edilirken bidatlerden dolay tevbe edilmemektedir.127
Dokuzuncu Mesele:

leyenin hsn niyeti bulunsa dahi eytann bidatin sonunun nereye varacan ok iyi bilmesi.
Onuncu Mesele:

[Bu bbdan anlalan nemli kaidelerden biride:] Arlktan saknmak ve ona gtren eyleri bilmek hakknda klli bir kaidedir.
Onbirinci Mesele:

Salih amel amacyla kabirlere gidip gelerek oralara balanmann yol at zarar.
Onikinci Mesele:

Heykel ve antlar konusundaki yasaklamalarn ve bunlarn yok edilmesine dair hikmetlerin bilinmesi.
Onnc Mesele:

Nuh aleyhisselmn kavmi ile ilgili olarak hadiste anlatlanlar bilmenin byk nem arzettii ve bu konuya ilikin hususlara gafil kalnmasna ramen iddetle ihtiya duyulduu.
Ondrdnc Mesele:

ok ilgintir ki bu kssa tefsir ve hadis kitaplarnda [bidat ehli tarafndan da] okunmakta ve bu kssada bildirilenlerin manas kendilerince ok iyi bilinmektedir. Ancak Allah kendileri ile kalpleri arasna engel koyduundan dolay Nuh aleyhisselmn kavminin bu yaptklarn en efdal ibadet olarak grmektedirler.128 [irk ve kfr olan eyleri en fazilerli ibadet sayan ve onlarla Allaha yaknlalacana inanan bu kimseler] Allah ve Rasl tarafndan yasaklanm olup kan ve mal mbah klan kfre itikad ediyorlar.
Onbeinci Mesele:

Yine anlalyor ki onlarn salihlerin efaatlerini istemekten baka bir niyetleri bulunmamaktadr.
Onaltnc Mesele:

[Sonradan gelen mriklerin; salih kimselerin] tasvirlerini yapan ilim ehlinin bununla araclk ve efaat gibi bir maksad hedeflediklerini zannetmeleri.
Onyedinci Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin: Hristiyanlarn Meryem olu saya yaptklar gibi beni ar derecede vmeyin! sznde ne yce bir beyan bulunmaktadr! Allahn salt ve selam ak ve net bir biimde tebli grevini yerine getiren Muhammed zerine olsun!
Onsekizinci Mesele:

Raslullah ince eleyip sk dokuyarak haddi aanlarn helak olduklarn bildirerek bizlere nasihat etmektedir.
Ondokuzuncu Mesele:

lim unutuluncaya kadar sz edilen ant ve heykellere ibadet edilmediinin bildirilmesi. lmin varlndaki deerin ve ayn zamanda da yokluundaki zararn ne derece byk olduuna dikkat ekilmektedir.
Yirminci Mesele:

lmin yok olmasnn sebebi alimlerin lmdr. AIKLAMALAR

Arlk; Allaha ait olan baz haklarn salihlere de tannmas eklinde haddi amak demektir. Allahn hakk hibir kimsenin kendisine ortak olmamasdr. O mutlak mkemmellik sahibidir. Mutlak zengindir. Mutlak tasarruf yetkisine sahiptir. Allah bu zellik ve yetkilere her ynden sahiptir. Kendisinden baka ilahlk ve ibadet gibi bir hak ve yetki sahibi hi kimse yoktur. Yaratlmlardan herhangi birisi hakknda arya giderek Allaha ait olan bu haklardan birini o varla tanyan kimse, alemlerin rabbi ile onu denk tutmu olur ki, bu da en byk irktir. tr hak vardr: a) Allaha mahsus haklar: Bu haklar konusunda hibir varlk Allaha ortak olamaz. lahlk, ibadet, rabet, tevbe etmek, sevmek, korkmak, mit beslemek gibi haklar srf Allaha aittir. Bu konuda O tektir. Hibir orta ve ei yoktur. b) Peygamberlere mahsus olan haklar: Peygamberlere sayg duyulmas, yceltilmeleri ve kendilerine zg haklarn yerine getirilmesi. c) Ortak haklar: Allaha, peygamberlerine iman etmek, itaat etmek, sevgi duymak. Ancak bu haklar Allah iin asl; Peygamber iin ise Allahn hakkna tabidir. Hak ehli olanlar[ehl-i sunnet] bu snf hak arasndaki fark bilirler. Allaha olan kulluklarn icra ederek dini yalnzca Ona has klarlar. Peygamberlerin ve Allah dostlarnn mertebe ve konumlarna gre haklarn yerine getirirler. Allah en iyisini bilendir.

YRMNC BB BB SALH BR ZATIN KABR YANINDA ALLAHA BADET EDEN KMSE HAKKINDA DDETL FADELER KULLANILDIINA GRE SALH KNN BZZAT KENDSNE BADET EDEN HAKKINDA NELER SYLENR?!

Sahih[-i Buhr ve Muslim]de ie radyallhu anhdan gelen bir rivyete gre: mm Seleme radyallhu anh, Habe topraklarnda grd bir kiliseyi ve iinde bulunan resimleri Raslullaha anlatmt. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem de yle buyurmutu: Onlar kendi aralarnda bulunan salih bir zat -ya da kulvefat edince, kabri zerine bir mescid ina ederler iini de byle resimlerle sslerlerdi. Byleleri Allah katnda en erli yaratklardr.129 Bunlar kabir fitnesi ile heykel fitnesi bir araya getirmilerdir.

Buhr ve Muslimin ie radyallhu anhdan naklettikleri bir rivyette yle anlatmaktadr: Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem [lmne sebep olan] hastal srasnda yzne bir bez paras rtmeye balamt. Nefesi daralnca bezi at ve yle dedi: Yahudi ve Hristiyanlara Allah lanet etsin! Peygamberlerinin kabirlerini mescid edindiler. Peygamber bu szyle ehli kitabn bu yaptklarndan sakndryordu. Byle bir ekince olmasayd kendi kabri de akta braklrd. Ancak kabrinin mescid edinilmesinden endie etmekteydi.130 Buhr,
Muslim rivyet etmilerdir.

Muslimin Cundeb b. Abdillah radyallhu anhtan rivyetine gre yle anlatmaktadr: Raslullahn vefat etmeden be gn nce unlar sylediini iitmitim: inizde benim bir halilim bulunmasndan Allahtan
saknrm. Allah brahim gibi beni de Halil edindi. mmetimden kendime bir halil seseydim Eb Bekri seerdim. Dikkat edin! Sizden ncekiler peygamberlerinin kabirlerini mescid edinirlerdi. Dikkat edin, kabirleri mescid edinmeyin! Bunu size yasaklyorum.131

Raslullah hayatnn son anlarnda kabirlerin mescid edinilmesini yasaklam ve ayn balamda byle bir i yapanlara lanet etmitir. Yanlarnda mescid yapmakszn kabirler yannda namaz klmak da ayn kapsama dhildir. Kabrinin mescid edinilmesinden endie etmekteydi. sznn anlam bu ekildedir. Ashab- kiram, Raslullahn kabri evresinde mescid ina etmi deildirler. inde ya da zerinde namaz klnmak istenen ya da namaz klnan her yer mescid olarak adlandrlr. Nitekim bir hadiste Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem:

ARAPA METN EK-7 Yeryz bana temiz ve mescid klnd.132 buyurmutur.

mam Ahmed ceyyid isnadla bn Mesd radyallhu anhtan merfu olarak u rivyete yer vermektedir:
nsanlarn en erlileri hayatta bulunduklar srada kyametin koptuu ve kabirleri mescid edinen kimselerdir.133 Ayrca Eb
Htim Sahhinde rivyet etmitir.

YET VE HADSLERDEN ANLAILAN MESELELER

Birinci Mesele:

Raslullahn [ierisinde lanetlemenin getii] bu szleri niyet sahih olmakla birlikte salih bir zatn kabri yannda iinde Allaha ibadet edilen mescid ina edenlerle alakaldr.
kinci Mesele:

Heykel ve antlar hakknda getirilen yasak ve bu konudaki iddetli ifadeler.

nc Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin bu konuya ar derecede verdii nem. Ashab- kirama konuyu daha nce aklam ve daha sonra vefatndan be gn nce yine tekrarlayarak yukarda geen szlerini sylemitir. Daha sonra da bu szleri ile yetinmeyerek daha iddetli ifadeler kullanmtr.
Drdnc Mesele:

Raslullah, daha kendi kabri ortada mevcut deilken bile byle bir eylemde bulunmay yasaklamtr.
Beinci Mesele:

Yahudi ve Hristiyanlarn peygamberlerinin kabirlerine kar takndklar tutumun ne olduu.

Altnc Mesele:

Bu yaptklarna karlk Raslullah tarafndan lanetlenmeleri.

Yedinci Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin bu tavr ile amac bizlerin de bu tr bir tehlikeye dmememiz iin dikkat ekmek istemesidir.
Sekizinci Mesele:

Kendi kabrinin akta braklmamasndaki illet.

Dokuzuncu Mesele:

Kabirlerin mescid edinilmesinin ne anlama geldii.

Onuncu Mesele:

Kabirleri mescid edinenlerle kabirler yannda dikilip duranlar birlikte zikredilmitir. Bylelikle irke kap aralayan nedene de iaret edilmi olmaktadr.
Onbirinci Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin vefatndan be gn nce yapm olduu konumasnda en erli bidat ehli olan iki taifeye reddiye bulunmaktadr. Hatta baz ilim ehli Rafz/i ve Cehm olan bu taifeleri yetmi iki frka ierisinde grmemektedirler. irkin zuhuruna ve kabirperestlie sebep rafzliktir. nk kabirler zerine ilk defa mescid ina edenler bunlardr.134
Onikinci Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin lm hastalnda ne derece sknt ektii.

Onnc Mesele:

Allah tarafndan kendisine bahedilen halillik ikram.

Ondrdnc Mesele:

Halil olmann sevgiden daha stn olduu.

Onbeinci Mesele:

Eb Bekr Sddk radyallhu anhn en faziletli sahabi olduu.

Onaltnc Mesele:

Eb Bekr radyallhu anhn halifeliine iaret edilmesi.

YRMBRNC BB SALH ZATLARIN KABRLERNE KARI SERGLENEN AIRI TUTUMUN BUNLARI BRER PUTA DNTRMES HAKKINDA GELENLER BBI

Mlikin Muvattada rivyetine gre: Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurdu: Allahm,
kabrimi ibadet edilen bir put haline dntrme! Allah peygamberlerinin kabirlerini mescid edinen kavme iddetli fke duymaktadr.135

bn Cerr, Sufyn > Mansr > Mucahid senedi ile yer verdii rivyette Mucahid, Lt ve Uzzay grdn m? (Necm,19) yeti hakknda yle der: yette bahsedilen put, mriklere kavut ufalayan136 biri idi. lnce mrikler tarafndan mezarna gidilip gelinerek ballk gsterilmeye balad.137 Ebul-Cevz da bn Abbas radyallhu anhumdan Lt, haclara kavut ufalard. grn nakleder.138

bn Abbas radyallhu anhumdan rivyet edildiine gre yle demitir: Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem kabirleri ziyaret eden kadnlara, kabirleri mescid edinenlere ve oralarda kandil yakanlara lanet etmitir.139
Sunen sahipleri tarafndan rivyet edilmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Putlarn neler olduunun aklanmas.

kinci Mesele:

badetin ne olduunun aklanmas.140 nc Mesele: Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem meydana gelmesinden endie duyduu eylerden istizede bulunmutur.

Drdnc Mesele:

Peygamberlerin kabirlerinin mescid edinilmesi konusunu da Raslullah bu balamda zikretmitir.

Beinci Mesele:

Allahn iddetli fke duyduunun zikredilmesi.

Altnc Mesele:

nemli bir nokta olarak en byk putlardan biri olan Lta nasl ibadet edildiinin bilinmesi.
Yedinci Mesele:

lk nceleri Ltn salih bir insann kabri olduu.

Sekizinci Mesele:

Lt isminin o kabirde medfun ahsn ad olduu ve bu isimle anlmasnn nedeni.

Dokuzuncu Mesele:

Kabirleri ziyaret eden kadnlara lanet edilmesi.

Onuncu Mesele:

Kabirlerde kandil yakanlara lanet edilmesi. AIKLAMA Musannifin bu iki bbda zikrettiklerinden salih kimselerin kabirleri yannda yaplanlarn neler olduu daha net ortaya kmaktadr. Kabirler yannda yaplanlar meru ve gayr-i meru olmak zere iki grupta deerlendirilir: Meru olan ksm, rinin izin verdii ve meru kld kabir ziyaretidir. zel bir yolculua klmadan ve er biimde yaplan ziyarettir. Mslman kabri snnete uygun olarak ziyaret eder. Kabirlerde medfun bulunan tm Mslmanlar iin ve zel olarak da kendi akrabalar, tandklar iin dua eder. Onlar iin dua edip af, mafiret ve rahmet dilemekle ihsanda bulunmu olur. Ayn zamanda snnete uymak, ahireti hatrlamak, ibret ve ders almak nedeniyle kendisine de iyilik etmi olur. Gayr-i meru ksm ise; a) Haram ve irke vesile olarak grlen tr: Kabirlerle teberrkte bulunmak, kabirde yatanlarla Allaha tevessl etmek, kabir yannda namaz klmak, kandil yakmak, zerine yap ina etmek, kabirler ve mevtalar hakknda ibadet derecesine varmayan trl arlklar sergilemek bu kapsamda deerlendirilir. b) Byk irk olarak grlen tr: Kabirlerde yatan llere yalvarp seslenmek, onlardan istisede bulunmak, dnyev ve uhrev ihtiyalarn giderilmesini onlardan istemek gibi hususlar da byk irk kapsamndadr. Putperestlerin yapt da bundan farkszdr. Byle bir davran sergileyenin kabirdekilerin bu ii tek balarna yapabileceine inanmas ya da Allah ile arada araclk yapacaklarna inanmas arasnda fark yoktur. nk mrikler yle diyorlard: onlara, bizi
sadece Allaha yaklatrsnlar diye ibadet ediyoruz (Zumer, 3) Bunlar Allah katnda bizim efaatilerimizdir
(Yunus, 18)

Asl failin Allah olduunu bilip, kabir ehlinin fayda ve zarar vermede bamsz olduklarna inanmadan kendilerine dua etmenin kfre neden olmadn syleyen, onlarn Allah ile yaplan dualar arasnda arac olduklarn kabul eden kfre dm olur. Bu tr iddiada bulunan Kitab ve Snnette bildirilenleri, mmetin icman yalanlam olmaktadr. ster arac olduuna, isterse bamsz olduuna inanarak Allahtan bakasna dua edip seslenen kimse her iki durumda da kfre ve irke der. Bu mesele dinde zaruri olarak bilinmesi gereken konulardandr. nsanda hakk batldan ayrma melekesi olan furkan kazandran bu aklamalara nem verilmelidir. Dile getirilen bu hususlar nedeniyle hakk bilip yolundan yryenler dnda birok kimse fitneye dmektedir.

YRMKNC BB MUSTAFA SALLALLAHU ALEYH VE SELLEMN TEVHD HMYE EDP RKE GTREN TM YOLLARI TIKAMASI HAKKINDA GELENLER BBI

Andolsun size kendinizden yle bir Peygamber gelmitir ki, sizin skntya uramanz ona ok ar gelir. O, size ok dkn, mminlere kar ok efkatlidir, merhametlidir. (Ey Muhammed!) Yz evirirlerse de ki: Allah bana yeter. Ondan baka ilh yoktur. Ben sadece Ona gvenip dayanrm. O yce Arn sahibidir. (Tevbe, 128, 129)

Eb Hurayra radyallhu anh Raslullah sallallhu aleyhi ve sellemin u hadisini rivyet etmektedir:
Evlerinizi kabirlere evirmeyin! Benim kabrimi de bayram yerine dndrmeyin! Bana salavt getirin! Getirdiiniz salavatlar nerede bulunsanz da bana ular.141 Eb Dvd hasen isnadla rivyet etmektedir. Hadisin ravileri sikadr.

Ali b. el-Huseyn hakknda rivyet edildiine gre; Bir adamn Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin kabrinin yanndaki bir arala gelip girdiini ve orada dua ettiini grd. Bu davranndan dolay adama engel oldu. Daha sonra Babamn dedemden dedemin de Raslullahtan aktard bir hadisi size bildireyim mi? dedi ve

u hadisi syledi: Kabrimi bayram yerine dntrmeyin! Evlerinizi de kabirlere evirmeyin! Bana salavat getirin! Sizin
getirdiiniz salat ve selamlar nerede bulunursanz bulunun bana ular.142 el-Muhtrada rivyet edilmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Tevbe Sresindeki yetin tefsiri.

kinci Mesele:

mmetini byle bir tehlikeden Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin iddetle uzaklatrmaya almas.
nc Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin mmetine olan dknl, efkat ve merhameti.

Drdnc Mesele:

[Kendi cinsinden olan]143 Amellerin en faziletlilerinden olmasna ramen Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin kendi kabrinin zel olarak ziyaret edilmesini yasaklamas.
Beinci Mesele:

Kabrini sk sk ziyaret etmeyi yasaklamas.

Altnc Mesele: Evlerinizi kabirlere evirmeyin! hadisi ile evde nafile namaz klmaya tevik. Yedinci Mesele:

lim ehli yannda kesin olarak kabul edildiine gre kabristanda namaz klnamaz.
Sekizinci Mesele:

Kabrin yaknnda bulunulmas gerektii kuruntusuna kaplanlarn aksine Peygamber sallallhu aleyhi ve selleme getirilen salavatlar insan nerede bulunursa bulunsun kendisine ulatrlr.
Dokuzuncu Mesele:

mmetin salat ve selam eklinde gerekletirdikleri amellerin berzah aleminde Peygambere sunulmas. AIKLAMALAR Kitab ve snnette bu bbla ilgili naslar inceleyenler tevhidi kuvvetlendirecek, gelitirecek ve besleyecek amellere tevik eden birok nas bulunduunu grr. Yce Allaha ynelmeye, tevbe etmeye, kalbin korku ve mit ierisinde Allaha bal kalmasna, fazilet, ihsan ve bu saylanlarn elde edilmesi yolunda gl bir biimde arzu duymaya tevik edilmektedir. Yaratlmlara klelikten kurtulmaya, herhangi bir ynden onlara bal kalmamaya ya da herhangi yaratlm hakknda ar gitmemeye arda bulunulmaktadr. Ayrca zahir ve batn amellerin en mkemmel ekilde yerine getirilmesine ar yaplmaktadr. zellikle de naslar tam anlamyla ihlsl olmak anlamna gelen ibadet ruhuna tevik etmektedir. Bunlara mukabil Allah mahlukatla ilgili arlklar ieren sz ve fiilleri de yasaklamtr. Mriklere benzemeyi onlara meyletmeye yol amas sebebiyle nehyetmitir. irke yol amasndan endie edilen sz ve amelleri de yasak etmitir. Tm bunlar tevhidin himayesine ynelik tedbirlerdir.

irke gtren her sebep yasaklanmtr. Bunun nedeni, yaratl gayesi olan Allah azze ve celleye zahir ve batn ibadet grevini en mkemmel ekilde gerekletirebilmeleri iin mminlere gsterilen merhamettir. Bylelikle mminler en eksiksiz biimde saadet ve felaha kavuabilirler. Bu saydklarmz ok sayda bilinen delil bulunmaktadr.

YRMNC BB BU MMETN BAZILARININ PUTLARA BADET EDECE HAKKINDA GELENLER BBI

Kendilerine Kitaptan nasip verilenleri grmedin mi? Cibte ve tauta iman ediyorlar da kafirler iin: Bunlar, Allaha iman edenlerden daha doru yoldadr diyorlar!144 (Nis, 51)

De ki: Allah katnda yeri bundan daha erli olan size haber vereyim mi? Allahn lnetledii ve gazap ettii, aralarndan maymunlar, domuzlar ve tuta tapanlar kard kimseler. (Mide, 60)

Ynetimde bulunanlar ise: Bizler, kesinlikle onlarn zerlerine bir mescit yapacaz dediler. (Kehf, 21)

Eb Sad radyallhu anhtan rivyet edildiine gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Sizden ncekilerin izlerini adm adm, kar kar takip edeceksiniz. yle ki bir kertenkele deliine girseler, siz de gireceksiniz. Ey Allahn Rasl, bunlar Yahudi ve Hristiyanlar m? dediler. Ya kim olacak? buyurdu.145 Buhr ve Muslim tahric etmitir.

Muslimde Sevbn radyallhu anhtan gelen bir rivyette Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: Allah benim iin yeryzn drd. Yeryznn dousunu ve batsn grdm. mmetimin mlk/egemenlii benim nmde drlen yerlere kadar varacaktr. Bana krmz (altn) ve beyaz (gm) olmak zere iki
hazine verildi. Rabbimden mmetimi toplu helak etmemesini diledim. Toplumlarn, otoritelerini talan etmek zere kendileri dnda bir dman balarna musallat etmemesini istedim. Rabbim yle karlk verdi: Ey Muhammed! Ben bir hkme vardm. Artk bundan dnlmez. mmetin iin toplu helak edilmemeyi bahettim. Birbirlerini helak etmedikleri ve esaret altna almadklar srece toplumlarn ve otoritelerini talan etmek zere kendileri dnda bir dman yeryznn drt bir kesinden gelse bile musallat etmeyeceim.146

Burkn Sahhinde yle bir ziyade ile rivyet etmektedir: mmetim hakknda tek korktuum ey, saptrc
liderlerdir. mmetimin arasna kl gnce, kyamete dek bir daha kaldrlmaz. mmetimden hayatta olanlar mriklere katlmadka ve mmetimden baz kimseler putlara ibadet etmedike kyamet kopmaz. mmetim ierisinde otuz tane yalanc deccal olacak. Hepsi de kendisinin peygamber olduunu iddia edecek. Ben peygamberlerin sonuncusuyum. Benden sonra hibir peygamber yoktur. mmetimden bir taife, desteklenmi olarak hak zere bulunacak. Onlar ykmaya alanlar Allahn emri gelene dek hibir zarar veremeyecekler.147

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Nis Sresinde yer alan yetin tefsiri.

kinci Mesele:

Mide Sresinde bulunan yetin tefsiri.

nc Mesele:

Kehf Sresindeki yetin tefsiri.

Drdnc Mesele:

Bu meselelerin en nemlisi burada cibte ve tauta iman etmenin manasnn ne olduudur. Bu kalb bir itikat mdr? Yoksa batl olduklarn bile bile ve onlara buzederek taut ve cibt ehline muvafakat etmek midir?148
Beinci Mesele:

Onlarn, kafir olduklarn bilen kafirlerin mminlerden daha doru yolda olduklar iddialar.
Altnc Mesele:

Bb balnda da hedeflendii zere Eb Sad radyallhu anh hadisinde bildirilen bu mmetin iinde devaml olarak hak zere bir topluluk bulunmutur.
Yedinci Mesele:

Yine mmetin birok grubunda puta ibadet de tahakkuk etmitir.

Sekizinci Mesele:

Hayretler uyandran bir durum Kelime-i ehadeti sylemesine, bu mmetim ferdi olduunu aka ifade etmesine, Peygamberin ve Muhammed sallallhu aleyhi ve sellemin en son peygamber olduunu bildiren Kurann hak olduunu kabul etmesine ramen Muhtar gibi baz peygamberlik iddiasnda bulunanlarn tremesidir. Peygamber olduunu iddia etmekte ve bylece tam bir tezat sergilemektedir. Muhtar sahabe ann sonlarnda zuhur etmi ve birok insan kendisine tabi olmutur.
Dokuzuncu Mesele:

Hakkn gemi[mmetler]deki gibi komple zail olmayaca; takipilerinin devaml surette bulunaca.
Onuncu Mesele:

Muazzam bir almet olarak hak zere bulunanlarn az sayda olmalarna ramen ykmaya alanlar ve muhalefet edenlerce zarara uratlamamalar.
Onbirinci Mesele:

Bu hususun kyamete dek srp gidecei.

Onikinci Mesele:

nemli hususlardan bazs da unlardr: Allahn dou ve baty gzleri nne drdn Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin bildirmesi ve gney-kuzey eklinde deil de aynen bildirdii gibi kmas Kendisine iki tr hazine verildiini bildirmesi. mmeti iin yapt duadaki iki eyin kabul edildiini bildirmesi.

nc istein kabul edilmediini bildirmesi. Klcn mmet iine konulacan ve konulunca da bir daha kaldrlmayacan bildirmesi. mmetin birbirini ldreceini, esir edeceini ve mmeti iin saptrc liderlerden ekindiini bildirmesi. Bu mmet iinde peygamberlik iddiasnda bulunacak kimselerin zuhur edeceini bildirmesi. Destek gren bir taifenin bulunacan haber vermesi. Bu saylanlardan her biri alken uzak grlse de bildirildii gibi zuhur etmitir.
Onnc Mesele:

mmeti adna zellikle sadece saptrc liderlerden korktuunu bildirmesi.

Ondrdnc Mesele:

Putperestliin ne manaya geldiine dikkat ekilmesi. AIKLAMALAR Bu bb bal ile irkten saknmak ve irke kar korku duymak kastedilmektedir. Ayrca irk tehlikesinin bu mmet ierisinde tahakkuk etmi bir gerek olduuna dikkat ekilmektedir. Ayrca bu bbda L ilhe illallh deyip de Mslman adn bir kere alm olann kabir ehlinden istiasede bulunmak, onlara dua etmek gibi dine aykr fiilleri ilese ve bu eylemlerini ibadet deil de tevessl diye adlandrsa dahi ebediyete dek Mslmanl zere kalacan iddia edenlere reddiyede bulunulmaktadr.
Vesen, yani put kelimesi, aa, ta, bina, peygamber, salih ya da tlih zat olmas arasnda hibir ayrm

gzetmeden Allah dnda ibadet makamna yerletirilen her varlk iin kullanlan bir isimdir. badet srf Allahn hakkdr. Allahtan bakasna dua ya da ibadet eden kendisine bir put edinmi demektir. Bu sebeple de dinden kar. Kendisini ne kadar slama nispet etmeye alsa da fayda salamaz. slama yamanmaya alan nice mrik, kafir, mlhit ve mnafk bulunmaktadr. Asl nazar- itibara alnacak olan gereklii olmayan isimler ve lafzlar deil dinin ruhu ve zdr.

YRMDRDNC BB SHR LE LGL BB

Halbuki onlar, o sihri satn alan kimsenin ahiretten bir nasibi olmadn ok iyi biliyorlard. (Bakara, 102)

Cibte ve tauta iman ediyorlar.(Nis, 51)

mer radyallhu anh cibtin sihir, tautun da eytan olduunu syler.149 Cbir radyallhu anh da yle der: Tautlar, zerlerine eytanlarn indii kahinlerdir. Her blgenin baka baka kahinleri olur.150

Eb Hurayra radyallhu anhtan rivyet edildiine gre Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: Yakp yok edici yedi eyden saknn! Ya Raslallah, nedir onlar? dediler. Allaha irk komak,
sihir, Allahn haram klm olduu cana haksz yere kymak, faiz yemek, yetim mal yemek, sava meydanndan kamak, mmine ve ne olduundan habersiz iffetli kadnlara iftira atmak buyurdu.151

Cundeb radyallhu anhtan merfu olarak gelen bir rivyette yle denilmektedir: Sihirbaza uygulanacak had
klla vurulmasdr. Tirmiz rivyet etmi ve mevkuf olarak sahihtir, demitir.152

Sahh-i Buhrde yer alan bir rivyette Becle b. Abde yle anlatmaktadr: mer radyallhu anh Btn

sihirbazlar ldrn! diye bir yaz gndermiti. Biz de sihirbaz ldrdk.153 Hafsa radyallhu anhnn emri zerine kendisine sihir yapan bir cariyesi ldrlm olduu sahih olarak sabit olmutur.154 Cundeb radyallhu anh hakknda da byle bir sahih rivyet nakledilmektedir.155 Ahmed Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin sahabisi hakknda benzer rivyet yaplmaktadr. der. [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Bakara Sresindeki yetin tefsiri.

kinci Mesele:

Nis Sresinde bulunan yetin tefsir edilmesi.

nc Mesele:

Cibt ile tautun tefsiri ve ikisi arasndaki farkn bildirilmesi.

Drdnc Mesele:

Taut insanlardan da cinlerden de olabilir.

Beinci Mesele:

Yasaklama kapsamnda yer alan yedi byk gnahn zikredilmesi.

Altnc Mesele:

Sihirbazn kfre girdii.

Yedinci Mesele:

Sihirbazn tevbe etmesi istenmeden ldrlmesi.

Sekizinci Mesele:

mer radyallhu anh dneminde dahi sihirbazlar bulunduuna gre daha sonraki zamanlarda nasl olmasn!?

YRMBENC BB BAZI SHR TRLER HAKKINDA BB

mam Ahmed, bize Muhammed b. Cafer > Avf > Hayan b. el-Al > Katan b. Kabsa > babas yoluyla yle tahdis etti diyerek Kabsann Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemden dinledii u hadisi aktarmaktadr: Iyfe156, tark157 ve tyere158 cibttendir.159 Avf, yfenin kularla fal bakmak; tarkn da yere izilen izgiler olduunu syler. Cibt konusunda ise, Hasan eytan olduunu ifade etmektedir.160 Rivyetin isnad ceyyiddir. Eb
Dvd, Nes ve bn Hibbn Sahhinde msned olarak rivyet etmektedirler.

bn Abbas radyallhu anhumdan rivyete gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:
Astroloji bilgisi edinen bir sihir tr edinmi olur. Artka da artar.161 Eb Dvd tarafndan rivyet edilen bu hadisin isnad
sahihtir.

Nesde yer alan Eb Hurayra radyallhu anh hadisinde yle buyurulmaktadr: Dm atp da zerine
fleyen sihir yapm olur. Sihir yapan da irk komu demektir. (Nazarlk, muska vb.) herhangi bir ey asann yapt bu i kendi srtna yklenir.162

bn Mesd radyallhu anhtan gelen rivyete gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Adh nedir size bildirmemi ister misiniz? Kouculuk, insanlar arasnda dedikoduculuk yapmaktr.163
Muslim rivyet etmitir.

Buhr ve Mslim tarafndan bn mer radyallhu anhumdan rivyet edilen bir hadiste Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Beyann/meramn anlatabilme becerisinin bir ksm sihirdir.164 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Kularn sesleri ve isimleri ile fal bakmak (yfe), talar vurarak, kumda izgiler izerek kehanette bulunmak (tark), ve insann davranlarn engelleyen uursuzluk inancnn (tyere) cibt saylmas.
kinci Mesele: Iyfe ve tarkn ne anlama geldiinin aklanmas. nc Mesele:

Astroloji (yldzname, yldzlara bakarak gelecekten haber verme) ilminin bir sihir tr olduu.
Drdnc Mesele:

Ayn ekilde frerek atlan dmlerin de sihir sayld.

Beinci Mesele:

Kouculuun da sihirden saylmas. Altnc Mesele: Bir takm edeb sluplarn da [etkili olmas asndan] sihirden saylmas. AIKLAMALAR Sihir ve bynn tevhidle ilgili bblar arasnda ele alnmasnn nedeni, sihrin birok ksmnn irk komadan ve maksadn gereklemesi iin eytn ruhlarla tevesslde bulunmadan yaplamamasdr. nsan, az ya da ok sihrin tmn terk etmedike tevhidn kemaline eriemez. Bu nedenle sihir ri tarafndan irkle birlikte zikredilmitir. Sihir iki ynden irke dahildir: a) Sihirde eytanlar kullanlmakta, onlarla iliki kurulmaktadr. ounlukla da istek ve hizmetini yerine getirmeleri iin sihirbaz tarafndan eytanlarn sevdikleri eyler yaplarak onlara yaknlk kurulmaya allmaktadr. b) Sihirde gayb bilgisinin bilindii, Allahn ilmine ortak olunduu ve buna ileten yollardan yararlanld iddias bulunmaktadr. Btn bunlar da irk ve kfrn ubelerindendir. Ayn zamanda sihirde haram tasarruflar ve irkin fiiller grlmektedir. ldrmek, sevenler arasn ayrmak, akl bozucu, balayc ve deiime uratc faaliyetlerde bulunmak rnek olarak verilebilir. Bunlar ok byk ve irkin gnahlardr. Hem irk, hem de irkin vesilelerinden saylmaktadrlar. Bu nedenle de verdii ar zarar ve fesat sebebiyle sihirbazn ldrlmesi gerekir. Birok insann iine dt sihir trlerinden biri de kouculuktur. Kouculuk, insanlar arasn ayrmak ve bozmak, sevenlerin gnllerini elmek ve ktlk tohumlar ekmek bakmndan sihirle ortaktr. Sihrin deiik tr ve dereceleri bulunmaktadr ki, bunlar biri dierinden daha beterdir.

YRMALTINCI BB KAHN VE BENZERLER HAKKINDA BB

Muslim Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin hanmlarnn birinden yle bir rivyete yer vermektedir: Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Bir kahine / medyuma giderek soru soran ve tasdik edenin
krk gn namaz kabul olunmaz.165

Eb Hurayra radyallhu anhtan gelen rivyete gre Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: Kahine gidip de sylediklerini tasdikleyen Muhammed sallallhu aleyhi ve selleme indirilene kfretmi
olur.166 Eb Dvd rivyet etmitir.

Sunenlerde ve Hakimin eserinde -Hkim bu rivyetin Buhr ve Muslimin artna uygun olduunu sylerEb Hurayra radyallhu anhtan gelen bir rivyette yle buyurulmaktadr: Bir arrafa ya da kahine (yani medyuma) gidip de sylediklerini tasdikleyen Muhammed sallallhu aleyhi ve selleme indirilene kfretmi olur.167 Eb Yalda da benzer bir rivyet ceyyid isnadla mevkuf olarak yer almaktadr.168

Imrn b. Husayn radyallhu anhtan merfu olarak yle rivyet edilmitir: Fal bakan ve kendisi baktran
iin bizden deildir. Kehanette bulunan ve kendisi adna kehanette bulunulan bizden deildir. Sihir yapan ve kendisi adna sihir yaplan bizden deildir. Kahine gidip de sylediklerini tasdikleyen Muhammed sallallhu aleyhi ve selleme indirelene kfretmitir.169 Bezzr ceyyid isnadla rivyet etmitir.

Ayn hadisi Tabern, el-Evstda hasen bir isnadla bn Abbas radyallhu anhumdan Kahine gidip ksm olmadan rivyet etmitir.170

Beav yle der: Arrf, Bir takm ncllerden hareketle baz eyleri bildiini iddia eden kimsedir. Bu yolla alnan bir eyi, kaybolan eyay vb. bildiini ileri srer.171 Arrafn kahin anlamna geldii de sylenmitir. Kahin, gelecekte meydana gelecek olaylar nceden haber veren kimsedir. Arrafn insann i dnyasnda, vicdannda olanlar bilen kimse olduu da ifade edilmitir. Ebul-Abbs bn Teymiyye yle der: Arraf, kahin, mneccim, remilci gibi benzer yollarla baz eyleri bildiklerini ileri sren kimseler iin kullanlan bir isimdir.172 bn Abbs radyallhu anhum ebcd173 yazp yldzlara bakan bir topluluk hakknda Byle bir uygulamann Allah katnda hibir nasibe sahip olmad kanaatindeyim. demitir.174 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Medyumu tasdiklemekle Kurana iman bir arada bulunamaz.

kinci Mesele:

Kahine inanp onu tasdiklemenin kfr olduunun aklanmas.

nc Mesele:

Kendisi adna kehanette bulunulann da zikredilmesi.

Drdnc Mesele:

Kendisi adna fal baklann da ayn kapsamda saylmas.

Beinci Mesele:

Kendisi adna sihir yaplann da zikredilmesi.

Altnc Mesele:

Ebcd renenlerin zikredilmesi.

Yedinci Mesele:

Kahin ve arraf arsndaki farkn belirtilmesi. AIKLAMALAR Bu bb, herhangi bir yolla gayb ilmine sahip olduu iddiasnda bulunan kimselerle alakaldr. Bu ilme sahip olan yalnz ve yalnz Allahtr. Kehanet, medyumluk ve benzeri herhangi bir ekilde gayb ilmi konusunda Yce Allaha ortak olduunu ileri sren ya da byle bir iddiay tasdikleyen kimse Allaha ait zelliklerde bir bakasn ortak komu; Allah ve rasln yalanlam demektir. eytanlarla ilgili bulunan ok saydaki kehanetin irkten uzak olmad grlmektedir. Gayb bilgilere sahip olma iddiasna destek olacak bir takm arac ve vastalara yaknlamaya almak da sadece kendisine zg olan gayb bilgisi hususunda Allah ile ortak olma iddias bakmndan ve Allahtan bakasna yaknlamaya almak asndan irk komak anlamndadr. Bu vesile ile ri, insanlar din ve akla zarar getiren hurafelerden uzak tutmaktadr.

YRMYEDNC BB NURA175 HAKKINDA BB

Cbir radyallhu anhtan rivyete gre; Raslullah sallallhu aleyhi ve selleme nura hakknda sorulduunda eytan iidir buyurmutur.176 mam Ahmed, ceyyid isnadla rivyet etmitir. Ayn hadisi rivyet eden Eb Dvd, mam Ahmede nuradan sorulduunda bn Mesd tm bunlar mekruh grr demitir. der.

Buhrde yer alan rivyette Katde yle anlatmaktadr: bnul-Museyyebe sihire maruz kalm ya da hanmna kar kendisine by yapml olan bir adamn iinde bulunduu durumdan kurtulmas iin bynn zlmesinin ya da nura yaplmasnn hkmn sordum. Herhangi bir sakncas bulunmadn; bu yaplanla slhn hedeflendiini ve faydas olan bir eyin yasaklanmayacan sylemitir.177 Hasandan rivyet edildiine gre Sihri sihirbazdan bakas bozmaz. demitir.178 bnul-Kayym yle der: Nura, by etkisi altnda kalm olan kimse zerindeki sihrin bozulmasdr. ki tr bulunmaktadr: a) Yine kendisi gibi olan bir baka by ile bozulmas. Bu da eytann ilerindendir. Hasann sz buna hamledilir. Byye maruz kalanla bu byy bozmaya alan kimse, hedefe ulaabilmek iin -holand eyleri yaparak- eytana yaknlamaya alrlar. eytan da buna karlk sihrin etkisini kaldrr. b) Rukye, dualar, eitli tedavi yntemleri ile bynn bozulmas. Sihrin bu yolla zlmeye allmas caizdir. [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Nurann yasaklanmas.
kinci Mesele:

Yasak olanla ruhsat tannm olan nura ekilleri arasndaki farkn -muhtemel karkl engellemek amacyla- belirtilmesi. AIKLAMALAR
Nura, bynn bozularak etki altndaki kimsenin kurtarlmasdr. Musannf, caiz olan ve olmayan

ayrmn ifade eden bnul-Kayymn grn yeterli olacak ekilde zikretmektedir.

YRMSEKZNC BB UURSUZLUK (TIYERA) HAKKINDA BB

Bilesiniz ki, onlara gelen uursuzluk Allah katndandr, fakat onlarn ou bunu bilmezler. (Arf, 131)

Eliler yle cevap verdi: Sizin uursuzluunuz sizinle beraberdir. Size nasihat ediliyorsa bu uursuzluk mudur? Bilakis, siz ar giden bir milletsiniz. (Y Sn, 19)

Eb Hurayra radyallhu anhtan rivyete gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:
Adva yoktur. Tyare yoktur. Hama yoktur. Safer yoktur.179 Buhr ve Muslim tahric etmitir.

Muslim, Nev yoktur. ul yoktur. ziyadesini zikretmektedir.180

Yine Buhr ve Muslimde yer alan Enes radyallhu anhtan gelen bir rivyete gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: Adva yoktur. Tyre de yoktur. Fel houma gider. Nasl fel, diye soruldunda, gzel sz. buyurdu.181

Eb Dvdda sahih senedle kendisinden gelen bir rivyette Ukbe182 b. mir radyallhu anh yle anlatmaktadr: Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yannda uursuzluktan bahsedildi. Bunun zerine yle

buyurdu: En iyisi feldir. Fel hibir mslman iinden alkoymaz. Biriniz holanmad bir durumla karlarsa,
Allahm, iyilikleri ancak getirirsin; ktlkleri de ancak sen def edersin. G ve kuvvet ancak sendedir. desin!183

Yine Eb Dvdda bn Mesd radyallhu anhtan merfu olarak gelen bir rivyet yledir: Tyre irktir.
Tyre irktir. imizde hi kimse yoktur ki byle bir hisse kapldnda Allaha tevekkl etsin de kendisinden bu gidrilmesin.184 Eb Dvd ve Tirmiz rivyet etmitir. Tirmiz rivyetin sahih olduunu bildirmekte ve son ksmnn bn Mesd
radyallhu anhn sz olduunu ifade etmektedir.

mam Ahmed, bn Amr radyallhu anhum hadisi olarak yle bir rivyete yer vermektedir: Tyre inanc kendisini iinden alkoyan irk komu olur. Bunun keffareti nedir? ashab diye sorduklarnda, Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem Allahm, hayr ancak, senin hayrndr. Uur ancak senin uurundur. Senden baka ilah yoktur, demendir. buyurmutur.185

mam Ahmedin Msnedinde yer alan Fadl b. Abbsn rivyetine gre Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Tyre seni iinde ileri iten ya da geri brakan eydir.186 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele: Bilesiniz ki, onlara gelen uursuzluk Allah katndandr, fakat onlarn ou bunu bilmezler. (Arf, 131) Eliler yle cevap verdi: Sizin uursuzluunuz sizinle beraberdir. Size nasihat ediliyorsa bu uursuzluk mudur? Bilakis, siz ar giden bir milletsiniz. (Y Sn, 19) yetlerine dikkat ekilmesi. kinci Mesele:

[Allahn takdiri olmakszn] hastaln bulac olmasnn nefyedilmesi.

nc Mesele:

Tyrenin [uursuzluk inanc] reddedilmesi.

Drdnc Mesele:

Hamann nefyedilmesi
Beinci Mesele:

Saferin nefyedilmesi.
Altnc Mesele:

Felin ayn kapsamda deerlendirilmeyip gzel grld.

Yedinci Mesele:

Felin [gzel sz ile] tefsiri.

Sekizinci Mesele:

stemeden kalbe gelen uursuzluk vesveselerinden tr zarar gelmez. Tevekkl sonucunda Allah bu dnceleri giderir.
Dokuzuncu Mesele:

Kalbinde bu tr dnceler hissedenin yapaca zikir.

Onuncu Mesele:

Tyrenin irk olduunun aklanmas.

Onbirinci Mesele:

Reddedilen ve knanan tyrenin ne olduunun aklanmas. AIKLAMALAR

Tyera, kular, isimler, lafzlar, mekanlar vb. eylerin uursuz olduuna inanmaktr. ri uursuzluk

inancn yasaklamakta ve bu inanc benimseyenleri knamaktadr. Fel gzel grlrken uursuzluk kerih addedilmektedir. kisi arasnda yle bir fark bulunmaktadr: Gzel anlamdaki fel, insann akdesine de aklna da etkide bulunmaz. Onda Allahtan bakasna gnl balamak da sz konusu deildir. Aksine felde canllk, sevin, nee ve faydal iler karsnda nefsin takviye edilmesi gibi bir maslahat bulunmaktadr. Fel u ekilde gerekleir: nsan yolculuk yapmaya, evlenmeye, herhangi bir akit yapmaya ya da bir i gerekletirmeye azmettiinde kendisini sevindiren bir ey grr ya da kendisini sevindirecek tarzda manas ey doru yolda olan, ey belalardan uzakta ve salkl olan, ey ganimete erimi olan gibi baz isimler iitir. Kendisine sevin veren bu szleri ya da durumlar hayra yorarak azmettii eyin kolaylamas iin daha bir arzulu olur. te btn bunlar ve sonular tamamen hayrdr. Sakncal hibir nokta bulunmamaktadr.
Tyera, yani uursuzluk ise, kii din ya da dnyada faydas dokunacak bir ie azmedince houna gitmeyen

bir sz iitir ya da sevimsiz bir durumla karlar. Bunun neticesi olarak kalbinde biri dierinden daha byk iki sonu meydana kar: a) Bu arya kulak vererek azmettii ii ya terk eder ya da aksi istikamette devam eder. Karlat honutsuz durum ya da szn uursuzluuna inanarak yapmaya karar verdii ii rafa kaldrr. Grld zere uursuzlukta insan, karlat honutsuzlua gnl balam ve amelini onun zerine bina etmitir. Sevimsiz grlen o durum kiinin irade, azim ve ameli zerinde etkili olmutur. Hi phe yok ki bu insann imanna da etki ederek tevhid ve tevekklne zarar verir. Daha sonra da bu durumun meydana karaca kalp zayfl, acizlii, yaratklara kar korku iinde bulunmas, sebeplere, sebep bile saylmayan eylere balanp kalmas ve Allah celle celluh ile ilikisinin kesilmesi gibi neticelere maruz kalr. Tm bunlar tevhidin, tevekkln

zayflnn sonularndandr. Ayrca irke gtren yol ve vastalarndan saylr. Akla zarar veren, fesat kartran hurafelerden addedilir. b) Byle bir arya kulak vermeden yalnzca kalben bir hzn ve gam hissine kaplmak. Bir ncekinden daha alt dzeyde olsa da kul zerinde belli bir ktlk ve zarar bulunur. Kalbini ve tevekkln zayf drr. Hoa gitmeyen bir baka durumla karlatnda bunu da ayn kategoride deerlendirerek uursuzluk inanc kuvvetlenebilir ve birinci maddede zikredilen seviyesine kabilir. Bu aklamalar sonucu riin uursuzluk inancn ho grmeyip knad ve byle bir inancn tevhide ve tevekkle ne ekilde aykr olduu grlmektedir. Byle bir durumla karlap benzer bir hissi duyumsayarak doal armlarn galebe almas endiesi hisseden kimsenin bunlar def etmek zere kendi nefsi ile mcadele etmesi ve Allah celle celluhdan yardm dilemesi gerekir. Gelecek ktl def etmek zere kesinlikle bu trden arlara kulak asmamaldr.

YRMDOKUZUNCU BB ASTROLOJ (TENCM) HAKKINDA BB

131 Buhr Sahhinde Katdenin yle anlattn nakleder: Yce Allah bu yldzlar ey iin yaratmtr:187 Gkyzn sslemek iin, eytanlar talamak iin ve yol gsteren iaretler olmalar iin. Bundan baka bir yoruma ynelen hata etmi ve nasibini yitirmi olur. Ayrca hakknda bilgisi bulunmad bir ykn altna girmi demektir.188 Katde, ayn evrelerinin renilmesini mekruh addederdi. bn Uyeyne de bu ilmin renilmesine ruhsat tanmamtr. Bu grleri Harb nakletmektedir. mam Ahmed ve shak, ayn evrelerine dair ilmin renilmesine ruhsat vermilerdir.

ARAPA METN-132 Eb Ms radyallhu anh Peygamber sallallhu aleyhi ve selem yle buyurmutur der ve u hadisi rivyet eder: snf cennete giremeyecektir: ki mptelas, akraba ilikilerini gzetmeyen, sihri
tasdikleyen.189 Ahmed, ve Sahhinde bn Hibbn rivyet etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Yldzlarn yaratlmasndaki hikmet.

kinci Mesele:

Bu hikmetten farkl bir sebep bulunduu iddiasn ileri srenlere kar cevap.
nc Mesele:

Ayn evreleri ilminin renilmesi etrafndaki ihtilaf.

Drdnc Mesele:

Batl olduunu bildii halde herhangi bir sihri tasdikleyene ynelik tehdit. AIKLAMALAR Yldzlarla alakal olan ilim iki trdr:

a)Tesir ilmi:

Gezegenlerde ve uzayda meydana gelen kozmik durumlardan hareketle kainatta oluan olaylara delil getirilmesidir. Bu tamamen aslsz ve batldr. Gayb ilmi konusunda Allah ile ortaklk iddias ya da byle bir iddiay ileri srenin tasdiklenmesini iermektedir. Gerek d batl iddialar, Allahtan bakasna gnl balamak ve akln fesada uramas gibi hususlar iermesi hasebiyle tevhide aykrdr. nk batl yollara girmek ve tasdiklemek akl da dini de bozan etkenlerdendir.

b)Tesyr ilmi:

Gne, ay, dier gezegen ve yldzlarn delaletine bavurarak kble, vakit ve yn tayin etmek. Bu tr ilimde herhangi bir saknca grlmemektedir. Aksine bu tr ilmin ou ibadet vakitlerinin ve ynlerin tayininde kullanld taktirde faydaldr ve ri tarafndan tevike mahzar olmutur. ri tarafndan yasaklanp haram klnan ile mbah, mstehab ya da vacip klnm olan arasnn ayrlmas gerekir. Birincisi tevhide aykr iken ikincisinde byle bir durum mevzu bahis deildir.

OTUZUNCU BB YILDIZLARDAN YAMUR UMMA HAKKINDA BB

Allahn verdii rzka kar kr, onu yalanlamakla m yerine getiriyorsunuz? (Vka, 82)

Eb Mlik el-Ear radyallhu anhn rivyet ettiine gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: mmetimde cahiliyyeden olup da terk etmemi olduklar drt husus bulunmaktadr: Soy-sopla iftihar
etmek190, kiiyi nesebinden dolay ktlemek, yldzlardan yamur ummak ve lnn arkasndan at yakmak. Devamla yle demitir: At yakan kadn lmeden nce tevbe etmedii taktirde zerinde katrandan yaplma uzun bir elbise ve uyuzlu bir gmlek bulunduu halde diriltirilir.191 Muslim rivyet etmitir.

Buhr ve Mslimde yer alan bir rivyette Zeyd b. Hlid radyallhu anh yle anlatmaktadr: Raslullah Hudeybiyede geceden yam bir yamurun ardndan bizlere sabah namazn kldrmt. Namaz bitince cemaata doru dnd ve: Rabbiniz ne buyurdu biliyor musunuz? dedi. Allah ve Rasl daha iyi bilir dediler. Ardndan yle buyurdu: Allah dedi ki: Kullarmdan bazs bana iman eder halde ve bazsda kfr eder olarak sabahlad. Allahn

fazl ve rahmeti sayesinde yamur yadrld, diyen bana mmin yldza kafirdir. Falan ve falan yldz sayesinde yamura kavutuk, diyen ise bana kafir yldza mmindir.192

Yine Buhr ve Mslimde ayn manada bir dier hadis yer almaktadr. Bu rivyette Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin Bazlar falan ve falan yldz drst davrand, dediler ve Allah: Hayr! Yldzlarn yerlerine yemin
ederim ki, bilirseniz, gerekten bu, byk bir yemindir. phesiz bu, korunmu bir kitapta bulunan deerli bir Kurandr. Ona ancak temizlenenler dokunur. O lemlerin Rabbinden indirilmitir. imdi siz, bu sz m kmsyorsunuz? Allahn verdii rzka kar kr, onu yalanlamakla m yerine getiriyorsunuz? (Vka, 75-82) yetlerini inzal buyurdu.193

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Vka Sresinde yer alan yetin tefsiri.

kinci Mesele:

Cahiliyyeden olan drt hususun zikredilmesi.

nc Mesele:

Bunlardan bazsnn kfre neden olduu.

Drdnc Mesele:

Kfrn bir ksmnn dinden karmad.

Beinci Mesele:

Nimet gelmesi sebebiyle Kullarmdan bazs bana iman eder, bazs da kfr eder bir halde sabahlad
Altnc Mesele:

Konuyla alakal olarak imann iyice kavranp anlalmas.

Yedinci Mesele:

Ayn konuyla ilgili olarak kfrn gzel bir ekilde anlalmas.

Sekizinci Mesele: Falan ve falan yldz drst davrand sznn iyi anlalmas. Dokuzuncu Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin: Rabbiniz ne buyurdu biliyor musunuz? sznde grld zere reticinin soru sorma yntemi ile meseleyi renciye kavratmaya almas.
Onuncu Mesele:

At yakan kadnlar iin tehditkr vaadlerin bulunmas. AIKLAMALAR Allahn nimetleri baheden, zorluklar def eden tek makam olduunu itiraf etmek ve bunu hem sz, hem de fiil ile gstermek tevhidin gerei olduuna gre falan ve falan yldz sayesinde yamura kavutuk tarzndaki szler tevhidin maksadna tamamen aykrdr. nk yamurun yadrlmas yldzlara izafe edilmektedir. Aslnda olmas gereken yamurun ve dier nimetlerin kaynann Allah olduunun itiraf edilmesidir. nk tm nimetlerin bahedicisi Odur. Bununla birlikte yldzlar ve gezegenler yamurun yamas iin hibir ekilde sebep tekil etmezler. Yamurlarn inmesinin gerek sebebi Allahn inyeti, rahmeti, kullarn ihtiyalar ve hem lisan- hal ile, hem de lisan- kavl ile rablerinden dilemeleridir. Allah hikmeti ve rahmeti gerei kullarn ihtiyalarna ve zorunluluklarna gre yamuru yadrr. Kul hem kendi zerindeki, hem de tm mahlukat zerindeki zahir ve batn nimetlerin Allah tarafndan bahedildiini itiraf etmedike, bu nimetleri Allaha izafe edip ibadet, zikir ve krne bu nimetlerle yardmc olmadka mkemmel tevhide eriemez. Bu konu tevhidin gereklemesini salayan mhim konulardandr. mann kemal ve noksanl bu ekilde bilinebilir.

OTUZBRNC BB

NSANLARDAN BR KISMI DA ALLAHA BR TAKIM BENZERLER EDNRLER DE ONLARI TIPKI ALLAHI SEVER GB SEVERLER. (Bakara, 165)194

YET HAKKINDA BB

De ki: Eer babalarnz, oullarnz, kardeleriniz, eleriniz, hsm akrabanz, kazandnz mallar, kesada uramasndan korktuunuz ticaret, holandnz meskenler size Allahtan, Raslnden ve Allah yolunda cihad etmekten daha sevgili ise, artk Allah, emrini getirinceye kadar bekleyin. Allah fsklar topluluunu hidyete erdirmez. (Tevbe, 24)

Enes radyallhu anhtan gelen rivyete gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:
Evladndan, ana-babasndan ve tm insanlardan ben kendisine daha sevimli olmadka herhangi biriniz iman etmi olamaz.195 Buhr ve Mslim tahric etmitir.

Yine Buhr ve Mslimde Enes radyallhu anhtan gelen bir rivyette Raslullah yle buyurmutur: u
ey kimde bulunursa, imann tadn alm olur: Allah ve raslnn dier varlklardan daha sevgili olmas, sevdii kimseyi

srf Allah iin sevmesi, Allah kendisini kfrden kurtardktan sonra tekrar geri dnmeyi atee atlmaktan daha irkin grmesi.196

Bir dier rivyette: Sevdii kimseyi srf Allah iin sevmeyen imann tadn alamaz buyurulmaktadr.197

bn Abbas radyallhu anhum yle der: Allah dostluuna ancak; Allah iin seven, Allah iin buzeden, Allah iin dost olan, Allah iin dman olan nail olabilir. Kul -namaz ve orucu ne kadar olursa olsun- byle olmadka imann tadn alamaz. nsanlar arasndaki kardeliin geneli dnya ileri zerine kurulur olmutur. Bu ise, ehline hibir fayda salamaz.198 bn Cerr rivyet etmitir.

bn Abbas radyallhu anhum, Aralarndaki balar kopmutur. (Bakara, 166) yetindeki balarn sevgi ve meveddet olduunu sylemitir.199 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Bakara Sresinde yer alan ve en bata zikredilen yetin tefsiri.

kinci Mesele:

Tevbe Sresinde zikredilen yetin tefsiri.

nc Mesele:

Raslullah sevgisinin kiinin z nefsini, ailesini ve maln sevmesinden daha nde tutulmas gerektii.
Drdnc Mesele:

Hadislerde ifade edilen: man etmi olmaz tabirinin slamdan km olmak anlamna gelmemesi.200
Beinci Mesele:

mann bir tadnn bulunduu ve kimilerince bu tadn alnp, kimilerince alnmayabilecei.

Altnc Mesele:

Allah dostluunun elde edilmesi iin art olan drt kalb amelin neler olduu ve imann tadnn ancak bunlarla alnabilecei.
Yedinci Mesele:

Sahab bn Abbas radyallhu anhumnn vakay iyi kavram olarak kurulan kardeliklerinin ousunun dnyaya ynelik olduunu belirtmesi.
Sekizinci Mesele: Aralarndaki balar kopmutur. (Bakara, 166) yetinin tefsiri. Dokuzuncu Mesele:

Baz mriklerin Allah ok iddetlice sevebildikleri.

Onuncu Mesele:

Dnya hayat, kendisine dininden daha sevimli olan kimselerin tehlikede bulunduklarnn bildirilip tehdit edilmeleri.
Onbirinci Mesele:

Sevgisi Allahn sevgisi seviyesinde olan bir nidd/denk edinen byk irke dm olur. AIKLAMALAR
nsanlardan bir ksm da Allaha bir takm benzerler edinirler de onlar tpk Allah sever gibi severler. (Bakara,
165)

Tevhidin asl ve ruhu btn sevginin halisane bir ekilde srf Allah iin olmasdr. Allah sevgisi, ilah ve mabud olarak Allahn kabul edilmesinin temelidir. Hatta sevgi, ibadetin hakikatidir. Kulun rabbine olan sevgisi mkemmel olmadka tevhidi de mkemmel olamaz. Mkemmel bir tevhide sahip olmak iin Allah sevgisinin tm sevgilerin nnde ve stnde bulunmas gerekir. Ayrca Allah sevgisi tm sevgiler zerinde hakim olmaldr. Tm sevgi trlerinin, kulun kurtulu ve mutluluuna sebep olan ilah sevgiye tabi olmas gerekmektedir. Allah sevgisinin ubelerinden ve ayn zamanda da mkemmelliini salayan unsurlardan biri Allah iin sevmektir. nsan, Allahnun sevdii amelleri ve ahslar sever; buzettii amellere ve ahslara da buzeder. Allahn dost edindiklerini dost; dman edindiklerini de dman bilir. te bylece kulun iman ve tevhidi mkemmelleir. Yaratlmlar iinden bir takm eler edinerek onlar Allah gibi sevmek, onlara ynelik tati Allaha tatin nne geirmek, onlarn zikirini ve davetlerini dilden drmemek, balanmayan en byk irktir. Byle bir irkin sahibi gnl ban Azz ve Hamd olan Allahn dostluundan koparm ve hibir eye malik olamayanlara balanm olur. Mriklerin balandklar bu zayf ba, kyamet gnnde, kulun amelinin sonucunu grmeye en ok ihtiya duyduu o gnde kopup gidecektir. Sz konusu sevgi ve dostluk o gn buz ve dmanla dnecektir. Sevgi ksma ayrlmaktadr: 1. Allah sevgisi: man ve tevhidin asldr.

2. Allah iin sevmek: Nebileri, rasulleri, onlara tabi olanlar sevmek. Allahn sevdii amelleri, zamanlar, mekanlar vb. sevmek. Sevginin bu ksm Allah sevgisine tabi ve onun tamamlaycsdr. 3. Allah ile birlikte sevmek: Bu sevgi de mriklerin ilah ve mabud olarak benimsedikleri aa, ta, insan, melek, veli, nebi vb. sevmeleridir. Sevginin bu eiti de irkin asl ve esasdr. 4. Doal sevgi: nsann yiyecek, iecek, evlilik, giyim vb. eylere duyduu sevgidir. Tabii bu sevilenler mbah olduu taktirde caizdir. Allaha duyulan sevgi ve itaate yardmc oluyorsa, ibadetler kapsamnda deerlendirilir. Bunun dnda ise ve Allahn sevmedii eylere vesile oluyorsa yasaklar kapsamnda yer alr. Bunun dnda bir nitelikte ise mbah olarak deerlendirilir. Allah en iyi bilendir.

OTUZKNC BB

TE O EYTAN, ANCAK KEND DOSTLARINI KORKUTUR. U HALDE, EER MAN ETM KMSELER SENZ ONLARDAN KORKMAYIN, BENDEN KORKUN. (l-i mrn, 175)

YET HAKKINDA BB

Allahn mescitlerini ancak Allaha ve ahiret gnne iman eden, namaz ikme eden, zekt veren ve Allahtan bakasndan korkmayan kimseler201 mamur eder. te doru yola ermilerden olmalar umulanlar bunlardr. (Tevbe, 18)

nsanlardan kimi vardr ki: Allaha iman ettik der; fakat Allah urunda eziyete uratld zaman, insanlarn ikencesini Allahn azab gibi tutar. (Ankebt, 10)

Eb Sad el-Hudr merfu olarak yle rivyet etmektedir: Allah gazaplandrmak pahasna insanlar raz
etmen, Allah rzklandrmasna ramen insanlara vmen, Allahn sana bahetmediine karlk insanlar knaman yaknin zayflndandr. Allahn rzkn ne hrs celbedebilir; ne de holanmazlk def edebilir.202

ie radyallhu anhdan rivyete gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:
nsanlarn fkelenmesi pahasna Allahn rzasn arayandan Allah raz olur; insanlar da raz eder. Allahn gazab

pahasna insanlarn rzasn kazanmaya alana ise Allah gazab eder; insanlar da ona fkelendirir.203 bn Hibbn
Sahhinde rivyet etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

l-i mrn Sresindeki yetin tefsiri.

kinci Mesele:

Tevbe Sresinde yer alan yetin tefsiri.

nc Mesele:

Ankebt Sresindeki yetin tefsiri.

Drdnc Mesele:

Yakn zayflayabilir de kuvvetlenebilir de.

Beinci Mesele:

Yaknin zayfladnn almetleri bulunmaktadr ve mezkr husus bu alametlerden bazsdr.

Altnc Mesele:

Srf Allahtan korku duymak yerine getirilmesi gereken farizalardandr.

Yedinci Mesele:

Bunu gerekletirebilenin nail olaca sevap.

Sekizinci Mesele:

Terk edenin karlaaca ceza. AIKLAMALAR

te o eytan, ancak kendi dostlarn korkutur. (l-i mrn, 175)

Mellif bu bb, korku ve hayetin yalnzca Allaha yneltilmesi gereinden ve yaratklara bu derecede korku duyulmasnn yasak olmasndan dolay amtr. Bylelikle tevhidin tamamlanmasnn bir artnn da yalnzca Allahtan korku duymak olduu aklanm olmaktadr. Bu konuyla ilikili olarak karklk ve yanl anlamann nne geilmesi iin baz noktalarn netletirilmesi gerekmektedir. ncelikle bilinmesi gerekir ki; korku ve hayet bazen ibadet; bazen de adet ve tabiat olarak vuku bulur. Bu deiiklik korkunun sebep ve ilgilerinden kaynaklanmaktadr. Sz edilen korku ve hayet, bir ilahtan, mabuddan duyulan korku derecesinde ise, korku duyulan makama yaknlamak amac gdlyorsa, duyulan korku kiiyi batn bir itaate ve ilenen bir gnah karsnda da gizli bir endieye sevkediyorsa, ite byle bir korkunun Allaha yneltilmesi imann en mhim gereklerindendir. Allahtan baka bir varla yneltilmesi ise, mafiret edilmeyen en byk irktir. nk bu nitelikteki bir korku sebebiyle

insan, kalbe vacip olan en mhim amellerden biri olan ibadet konusunda bir baka varl Allaha ortak komu olmaktadr. Bylece de baka varlklardan duyduu korku Allah tan duyduu korkudan daha fazla olmaktadr. Belirtildii ekildeki korku srf ve yalnzca Allaha ynelik ise kii, ihlsl ve tevhid ehli demektir. Bir baka varla ynelik ise, sevgi ile alakal olduu hayet konusunda da Allah ile birlikte bir e edinmi olmaktadr. Kabirde yatan bir lnn istenmeyen bir hadise meydana getireceinden korkmak, gazap ederek baz nimetlerin engellemesinden endie etmek vb. korkular bu tre misal olarak verilebilir. Kabirperestlerde benzeri korku ve endielere sklkla rastlanmaktadr. Dman korkusu, yrtc hayvan, ylan vb. zahir zararndan endie edilen eylerden duyulan korku gibi tabii korkular ibadet kapsamnda yer almaz. Birok mminde benzeri korkular grlmekle birlikte bu tr doal korkular imana aykr deildir. Sebebi ortadan kalkt halde devam eden korkular da knanan tr altna giren korkular deildir. Ancak hibir sebep yokken ya da zayf sebeplere mebn, yalnzca vehme dayal hayal korkular sahibini korkaklar snfna dahil edecek trden yerilmi olan korkulardr. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem kt ahlaktan saylan korkaklktan Allaha snmaktadr. Bu nedenle eksiksiz iman, tevekkl ve cesaret korkunun bu trn def etmektedir. yle ki sekin ve kuvvetli mminlerin korkular bu sayede emniyete ve huzura dnmektedir. nk gl bir imana, kalpten gelen bir cesarete sahiptirler. Mkemmel bir tevekklleri bulunmaktadr. Mellif aradaki ilikiden dolay bu bab bir ncekinin ardndan zikretmitir.

OTUZNC BB

EER MMNLER SENZ ANCAK ALLAHA TEVEKKL EDN*. (Mide, 23)

[YETNN TEFSR] BBI

Mminler -baka deil- ancak o kimselerdir ki, Allah anld zaman yrekleri titrer, kendilerine Allahn yetleri okunduunda imanlar artar* ve yalnz Rablerine dayanp gvenirler. (Enfl, 2)

Ey peygamber! Sana ve sana uyan mminlere Allah yeter. (Enfl, 64)

Kim Allaha tevekkl ederse O, ona yeter. (Talk, 3)

bn Abbs radyallhu anhumdan rivyet edildiine gre: brahim aleyhisselm atee atldnda: Allah bize yeter. O ne gzel vekldir! (l-i mrn, 173) demiti. Muhammed sallallhu aleyhi ve sellem de ayn kelimeleri mriklerin u sz zerine sylemiti: Dmanlarnz olan insanlar, size kar asker topladlar; aman saknn
onlardan, dediklerinde bu, onlarn imanlarn bir kat daha arttrd ve Allah bize yeter. O ne gzel vekldir! dediler. (l-i
mrn, 173)204 Buhr ve Nes rivyet etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Tevekkln yerine getirilmesi gereken farizalardan saylmas.*

kinci Mesele:

mann artlarndan birinin de tevekkl olduu.**

nc Mesele:

Enfl Sresinde bulunan yetin tefsiri.

Drdnc Mesele:

Enfl Sresi sonundaki yetin tefsiri.

Beinci Mesele:

Talk Sresinde geen yetin tefsiri.

Altnc Mesele:

Sknt anlarnda brahim aleyhisselm ve Muhammed sallallhu aleyhi ve sellemin syledikleri bildirilen szn ne derece byk bir neme sahip olduu. AIKLAMALAR
Eer mminler iseniz ancak Allaha gvenin. (Mide, 23)

Allaha tevekkl, iman ve tevhidin en nemli gereklerindendir. Kulun Allaha gl tevekkl imannn kuvveti ve tevhidinin tamam olmas nisbetindedir. nsan, din ve dnyasna ynelik istedii ya da istemedii her tr ey iin Allaha tevekkl etmeye, Ondan yardm dilemeye mecburdur. Allaha tevekkln hakikati yle ifade edilebilir: Kul kesinlikle bilmelidir ki; her ey ve her i Allaha aittir. Allahn diledii ey olur, dilemedii ise asla olmaz. Fayday da, zarar da veren ancak O; veren de, mani olan da O; g ve kuvvet ancak ve ancak Allahndr ve Onun sayesinde g ve kuvvete sahip olunabilinir. nsan bunlar bildikten sonra din ve dnyasna ynelik yararlar elde edebilmek ve zararlar def edebilmek iin kalpten rabbine dayanmaldr. steine eriebilmek iin rabbine sonsuz bir gven iinde bulunmaldr. Bununla birlikte insan, yarar getiren sebepleri gerekletirebilmek iin elinden gelen abay sarfetmekten de geri durmaz. Kul bu bilgiyi, bu gven ve itimad devam ettirdii srece gerek manada rabbine tevekkl etmi demektir. Allahn ilerinde kendisine kifyet etmesi ile ve tevekkl sahiplerine verdii vaadlerle sevinmelidir. Bu saylanlar Allahdan baka bir varla ynlendirildiinde ise, insan irke dm olur. Allahtan bakasna tevekkl eden, Ondan bakasna balanan kimse yardmsz bir ekilde tek bana kala kalr ve emelleri boa kar.

OTUZDRDNC BB

ALLAHIN MEKRNDEN EMN M OLDULAR? ZYANA URAYAN TOPLULUKTAN BAKASI, ALLAHIN MEKRNDEN EMN OLAMAZ. (Arf, 99)

YET HAKKINDA BB

(brahim) dedi ki: Rabbinin rahmetinden, sapklardan baka kim mit keser? (Hicr, 56)

bn Abbs radyallhu anh rivyete gre yle anlatmaktadr: Raslullah sallallhu aleyhi ve selleme byk gnahlar hakknda sorulunca: Allaha irk komak, Allahn rahmetinden mit kesmek ve tuzandan emin olmak buyurdu.205

bn Mesd radyallhu anhtan gelen rivyette yle demitir: En byk gnah, Allaha irk komak, Allahn mekrinden emin olmak, rahmetinden ve merhametinden mit kesmektir206 Abdurrezzk rivyet etmitir. [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Arf Sresindeki yetin tefsiri.

kinci Mesele:

Hicr Sresindeki yetin tefsiri.

nc Mesele:

Allahn mekrinden emin olma konusundaki iddetli vad.

Drdnc Mesele:

Rahmetten mit kesmek hakkndaki tehdit. AIKLAMALAR

Allahn mekrinden emin mi oldular? (Arf, 99)

Bu bb balndan kastedilen kulun Allahtan korku ve mit iinde olmas gerektiidir. Gnahlarna bakp Allahn adalet ve iddetli ikbn dndnde rabbine kar korku ve hayet duyar. Genele ve zele bahettii fazlna ve affna bakarak arzu ve mit duyar. taate muvaffak olursa, taatinin kabul edilmesi ile tam bir nimete erieceini rabbinden umar. Taatinde bulunabilecek kusurdan dolay da reddedilebileceinden korkar. Bir gnahla imtihan edildiinde rabbinden tevbesini kabul etmesini ve gnahn izale etmesini mit eder. Tevbesinin zayfl ve gnaha iltifat etmi olmas nedeniyle azaba maruz braklacandan endie eder. Nimet ve kolaylklarla karlatnda devaml olmasn, arttrlmasn ve krn eda edebilme gc verilmesini Allahtan mit eder. krn eda edememesi nedeniyle nimetlerin elinden alnabilecei endiesiyle rabbinden korkar. Karlat sknt ve musibetleri def etmesini rabbinden umar. Bu skntlardan kurtaracan Allahtan mit eder. Sabr vazifesini yerine getirmesine karlk rabbinin sevap vereceini mit eder. Gerekli sabr grevini eda etmedii taktirde ecri elden karmak ve istenmeyen durumla karlamak gibi iki musibetin bir arada bulunmasndan endie eder. Muvahhid mmin, her hal ve annda korku ve midi elden brakmaz. Bu tutum iinde bulunmas gerekmektedir. Asl fayda ve mutluluk bu yolla elde edilebilir. Kul hakknda iki ahlakszlktan endie edilir: a) Allahn rahmet ve merhametinden mit kesmesine yol aacak derecede korkunun esiri olmak, b) kb ve azabndan emniyet hissi duyacak derecede ar mit beslemek. Byle bir hale giren kul, tevhidin asllarndan ve imann vaciblerinden olan korku ve mit grevini zayi etmi olur. Allahn rahmet ve merhametinden mit kesmenin iki sebebi bulunmaktadr: 1. nsann kendisine zulmetmesi ve haramlara kar cretkr davranmas: Kul, rahmete mani sebeplerle har neir olduu dncesiyle gnahlarda srar ederek rahmetten midini keser. Bu minval zere devam etmekle de sergilenen tutum insann bir vasf ve ayrlmaz bir ahlak haline gelir. Zaten eytann istedii de budur. Bu aamaya ulam olan kuldan iinde bulunduu durumdan tam anlamyla syrlp nasuh bir tevbe etmeden herhangi bir hayr beklenmez. 2. lemi olduu crmler nedeniyle insann korkusunda glenme meydana gelirken Allahn rahmet ve mafireti hakkndaki bilginin zayflamas. Bunun sonucunda kul, cehaleti nedeniyle Allahn tevbe etmesine ramen kendisini balamayaca, merhamet etmeyecei zehabna kaplr. radesi zayflar ve rahmetten midini keser. Btn bunlar kulun rabbi hakknda, rabbinin haklar konusundaki bilgi eksikliinden, nefsinin acizliinden ve seviyesizliinden kaynaklanan zararl hususlardr. nsan rabbini tanmaya alp tembellie saplanp kalmazsa en basit bir abann dahi kendisini rabbine, Onun rahmet, cmertlik ve keremine kavuturacan grecektir. Allah azze ve cellenin azabndan gvende olduunu hissetmenin de tehlikeli iki sebebi bulunmaktadr:

1. Kulun dinden yz evirip rabbini ve rabbinin haklarn tanmak hususunda gafil ve gevek olmas: nsann kalbinde Allah korkusu snp imann bir zerresi dahi kalmadnda gaflet, dalalet iinde; haramlara dalm ve vaciplere kar kusurlu bir halde bulunmaya devam eder. nk iman, insana Yce Allahtan, dnya ve ahirette verecei azaptan korkma hissi kazandrr. 2. nsann ameli ile marur, kendini beenmi cahil bir abid olmas: Kul cehalet zere kaldka yaptklaryla marr ve kalbinden Allah korkusu kalkar. Allah yannda yce makamlara sahip olduunu zannederek zayf ve seviyesiz nefsine gvenir ve kendisinin Allahn azabndan emniyette olduu zehabna kaplr. Sonuta da zelil olarak baarya ulamas engellenir. nk kendi eliyle kendisine kar cinyet ilemi olur. Bu aklamalarla mevzu edilen konularn tevhide aykrl aklanm olmaktadr.

OTUZBENC BB ALLAHIN TAKDRNE SABRETMENN MANDAN OLDUU HAKKINDA BB

Allahn izni olmadka hibir musibet isabet etmez. Her kim de Allaha iman ederse O, onun kalbine hidayet verir ve Allah hereyi bilir. (Tebun, 11)

Alkame bu yetde [herkim de Allaha iman ederse buyruu ile] ifade edilen kimselerin Bir musibet dokunduunda Allahtan olduunu bilip rza ve teslimiyet gsteren kimseler olduunu syler.207

Sahh-i Muslimde Eb Hurayra radyallhu anhtan gelen bir rivyette Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem

yle buyurmaktadr: nsanlar arasnda grlen iki ey kendileri hakknda kfrdr: Soya svmek ve l arkasndan at
yakmak.208

160 Buhr ve Muslimde bn Mesd radyallhu anhtan merfu olarak gelen bir rivyet yledir:
Yanaklara vuran, yakasn yrtan ve cahiliyye davas gden bizden deildir.209

Enes radyallhu anhtan gelen rivyete gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:
Allah kulu hakknda hayr murad ederse, cezasn abuklatrp dnyada verir.* Bir kulu hakknda da erri dilerse, karln kyamet gn alana dek gnahn(n cezasn) tutar.210

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: Mkafatn bykl belann bykl
oranndadr. Allah bir toplumu severse, onlar belalara uratarak imtihana tabi tutar. Raz olandan raz olur. fkelenene de fkelenir.211 Tirmiz rivyet etmi ve hasen olduunu bildirmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Tebun Sresinde geen yetin tefsiri.*

kinci Mesele:

Allahn kaderine sabr gstermenin imann bir gerei olduu.*

nc Mesele:

[Bakalarnn] Soy ve sopuna [ayplayarak ya da yokluunu iddia ederek]212 yaralayc mahiyette ifadeler kullanma konusu.
Drdnc Mesele:

Yanaklarna vuran, yaka-barn yrtan ve cahiliyye davas gdenler hakkndaki iddetli vadler.
Beinci Mesele:

Allahn kulu hakknda hayr murad ettiinin almetinin ne olduu.

Altnc Mesele:

Kul hakknda er murad etmi olmasnn iaretinin ne olduu.

Yedinci Mesele:

Allahn kulu sevdiinin gstergesi.

Sekizinci Mesele:

Allahn kaderine fke duymann haram oluu.

Dokuzuncu Mesele:

Belalara rza gstermenin getirecei sevap. AIKLAMALAR taat konusunda sabr, gnahlar ilememeye kar sabr.. Her iki sabr trnn de imann gerei ve hatta esas ve ubesi olduu herkese bilinmektedir. man tamamen sabrdr. Allahn sevdii, raz olduu, yaknlk duyduu eylere ve haramlara kar sabrdr. Din temel esas etrafnda dner: [1-] Allah ve Raslnn getirdii haberi tasdiklemek, [2-] Allah ve Raslnn emrine uymak ve [3-] yasakladklarndan kanmak. Allahn takdir ettii insana ac veren olaylar da bu genel manaya dhildir. Ancak bilinmesine ve uygulanmasna iddetle ihtiya duyulduundan dolay zellikle zikredilmitir.

nsan, musibetin Allahn iznine bal bulunduunu, Allahn takdir ettiklerinde tam bir hikmete sahip olduunu ve bu takdiratnda kul zerine saanak yamur gibi yaan nimetleri iinde barndrdn bildiinde Allahn kazasna raz olur; emrine teslim olur ve bana gelen skntlara gs gererek sabr gsterir. Bu tutumundaki gayesi de rabbine yaknlamak, sevabn ummak, cezasndan korkmak ve gzle ahlaki zelliklere sahip olmaktr. Bylelikle insann kalbi huzura kavuur iman ve tevhidi kuvvet bulur.

OTUZALTINCI BB RYA HAKKINDA BB

De ki: Ben, yalnzca sizin gibi bir beerim. (u var ki) bana, lhnzn, sadece bir lh olduu vahyolunuyor. Artk her kim Rabbine kavumay umuyorsa, iyi i yapsn ve Rabbine ibadette hibir eyi ortak komasn.213 (Kehf, 110)

Eb Hurayra radyallhu anhtan merfu olarak rivyet edildiine gre kuds bir hadiste Yce Allah yle buyurmutur: Ben ortaklar arasnda ortakla hi ihtiyac olmayanm. Bir amel ileyip de bir bakasn bana ortak klan
irki ile ba baa brakrm.214 Muslim rivyet etmitir.

Eb Sad radyallhu anhtan merfu olarak gelen rivyette yle buyurulmaktadr: Size benim nazarmda Mesih-i deccalden daha korkun gelen eyi bildireyim mi? Elbette, ey Allahn rasl! dediler. O gizli irktir. Adam
kalkp namaz klar, birinin baktn grd iin namazn ssler.215 Ahmed rivyet etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Kehf Sresinde yer alan yetin tefsiri.

kinci Mesele:

Amele Allah rzasndan baka bir gaye kart taktirde reddolunur. Bu da nemli bir meseledir.*
nc Mesele:

[Amelin zayi olmasnn bir] sebebi, Allahn kesinlikle ve kesinlikle ortaa ihtiya duymamasdr.

Drdnc Mesele:

[Byle bir amelin zayi olmasnn] bir sebebi de [amelin kendisi iin yapld ve ortak koulan tm ortaklardan] Allahn daha hayrl olmasdr.
Beinci Mesele:

Raslullah sallallhu aleyhi ve sellemin ashab hakknda [bile] riyadan endie etmesi.
Altnc Mesele:

Nebi sallallahu aleyhi ve sellem bu durumu namaz klan bir adam misal gstererek vermektedir ki; bu misaldeki kii bir bakasnn kendisine baktn fark ettiinde namazn daha itinal klarak sslemekte ve riyaya dmektedir.

OTUZYEDNC BB NSANIN AMEL LE DNYAYI MURAD ETMESNN RK OLDUU HAKKINDA BB*

Kim dnya hayatn ve zinetini istemekte ise, amellerinin karln orada onlara tam olarak veririz ve orada onlar hibir zarara uratlmazlar. te onlar, ahirette kendileri iin ateten baka hibir nasip olmayan kimselerdir; yaptklar boa gitmitir; yapmakta olduklar eyler (zaten) btldr.* (Hd, 15, 16)

Sahih[-i Buhr]de yer alan rivyete gre Eb Hurayra radyallhu anh Raslullah sallallhu aleyhi ve sellemin yle buyurduunu anlatr: Dinara (altn paraya) kul olann burnu yerde srtlsn! Dirheme (gm paraya)
kul olann burnu yerde srtlsn! Giysilerin kulu olann burnu yerde srtlsn! Kadifenin kulu olann burnu yerde srtlsn! Verilirse raz olur; verilmezse fkelenir. Hem yz st srtlsn, hem de zarar ve ziyana urasn, bir diken batsa karttracak kimse bulamasn. Atnn dizginini Allah yolunda tutup, sa ba dalan ve ayaklar tozlanan kimseye ise mjdeler olsun! Korumayla vazifeli ise onun sevabnn alr; art kuvvetlerde ise onun sevabn alr. Hlbuki (insanlar nazarnda) izin istese izin verilmeyen, araclk yapsa, aracl kabul edilmeyen birisidir.216

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Ahirete ynelik yaplan ameller karlnda insann dnyay istemesi.

kinci Mesele:

Hd Sresinde bulunan yetin tefsiri.

nc Mesele:

Mslman insann dinarn, dirhemin ve giysinin kulu diye adlandrlmas.

Drdnc Mesele:

Bu isimlendirmenin sebebinin verildiinde raz olmak, verilmediinde ise fkelenmek eklinde aklanmas.
Beinci Mesele: Zaten hem yz st srtlm, hem de zarar ve ziyana uramtr sz. Altnc Mesele: Bir diken batsa karttracak kimse bulamasn sz. Yedinci Mesele:

Zikredilen sfatlara sahip mcahidin vgyle anlmas. AIKLAMALAR Dinin temel esasnn, tevhidin ve ibadetin ruhunun ihls olduu bilinmelidir. hls, kulun her amelinde Allahn rzasn, sevabn ve fazln kazanmay hedeflemesidir. Kul, imann alt temelini, slamn be ana unsurunu, ihsan manasna gelen iman hakikatlar, Yce Allahn hukukunu ve kullarn haklarn eksiksiz olarak ve srf rabbinin rzas iin, ahiret yurdunu hedefleyerek yerine getirir. Bu grevleri eda ederken duysunlar, grsnler iin deil, ba olma, ne kma sevdasyla deil, yalnz ve yalnz Allahn sevgi ve rzasn kazanmak gayesiyle hareket eder. Bu yolla iman ve tevhidi mkemmeliyet kazanr. mana ve tevhide aykr en nemli hususlardan biri insanlara gsteri yapmak, vg ve sayglarn kazanmak iin ya da dnyalk amalarla amelde bulunmaktr. Byle bir ama, ihls ve tevhidi zedeler. Riya konusunun detaylandrlmas gerekir: nsan amele sevkeden faktr insanlara gsteri yapmak dncesi ise ve bu bozuk gaye zerinde devam edilirse, yaplan amel boa gitmi olur. Bu yaplan kk irktir. Byk irke yol amasndan endie edilir. yet insan amele sevkeden etken Allah rzasn kazanmak istei ile birlikte insanlara gsteri dncesi ise ve yapt amel ile gsterite bulunmaktan geri durmazsa, naslarn zahirine gre byle bir amel de batldr. Kiiyi amele sevkeden saik, yalnzca rabbinin rzasn kazanmak olur da sadece amel esnasnda riya dncesi arz olur ama kendini kontrol edip bu dnceyi bertaraf eder ve ihlasn muhafaza ederse, bir zarar sz konusu olmaz. Ancak kendi haline brakarak riya dncesini izale etmezse, amelde eksiklik meydana gelir. Kalbindeki riya nisbetinde iman ve ihlasnda zayflk oluur. nsann iledii amelin Allah iin olmasn salamas ve irk aibesine kar muhafaza etmesi gerekir. Riya nemsenmesi gereken byk bir afettir. Youn tedavi gerektiren bir hastalktr. Riya karsnda nefsin ihlsa altrlmas gerekmektedir. Riyann etkisiyle oluan dncelere ve zararl hedeflere kar koyabilmek iin nefisle mcahede iinde bulunulmaldr. Riyann ortadan kaldrlabilmesi iin yardmna bavurmakla Yce Allah, kulun iman safiyetini salayarak tevhidi gerekletirmesine yardmc olacaktr.

Dnya ve dnya menfaatlerinin kazanlmas iin amel ilemek:

Kulun btn hedef ve maksad byle bir amaca ynelik ise ve Allah rzas, ahiret gibi bir gayesi yoksa ahiretten hibir nasip elde edemez. Bu nitelikte bir vasf, mminden asla sudur etmez. nk mmin, ne kadar iman zayf da olsa, Allah rzasn ve ahireti hedeflemelidir. Ancak birbirine eit ya da yakn derecede hem Allah rzasn kazanmak, hem de dnyay elde etmek iin amel ileyen kimse, mmin bile olsa iman, tevhidi ve ihls eksiktir. hls mkemmelliini yitirmesi nedeniyle ameli de eksiktir. nsan ameli srf Allah rzas iin ihlsla yapmakla birlikte dinin ikmesine yardmc olmak zere yapt amel ve almadan dolay -hayr ilerine ynelik denekler, cihad etmesi dolaysyla ganimet vb. alan mcahid, cami, okul benzeri din vazifeleri ifa edenlere ynelik demede bulunan vakflar gibi- belli bir denek alyorsa, dnyalk bir ama gdlmediinden dolay kulun imanna ve tevhid inancna zarar vermez. Bununla kastedilen, din amalardr; dinin ikmesi iin yardmc olacak hususlardr. Bu nedenden tr Allah zekt, ganimet gibi er gelirlerde din ve faydal dnyev ileri gerekletiren kiiler iin nemli bir pay tayin etmitir. Yukardaki satrlarda yaplan detayl aklamalar bu derece nemli bir konunun hkmnn ne olduunu ve her eyin yerli yerine konulmas gerektiini gstermektedir. Allah en iyisini bilir.

OTUZSEKZNC BB ALLAHIN HARAMLARINI HELAL; HELALLERN DE HARAM KILMA HUSUSUNDA ALMLERE VE YNETCLERE TAAT ETMEK, ONLARI RAB EDNMEK DEMEKTR BBI

bn Abbas radyallhu anhum yle der: zerinize gkten ta dmesi yakndr. Ben Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle sylyor diyorum; siz ise Eb Bekr ve mer yle syledi diyorsunuz.217

mam Ahmed b. Hanbel rahimehullh yle demektedir: snad ve onun shhatini bilip de Sufynn grn benimseyen kimselere hayret ediyorum. Allah yle buyuruyor: Onun emrine aykr davrananlar, balarna bir fitne gelmesinden veya kendilerine ok elemli bir azap isabet etmesinden saknsnlar. (Nr, 63) Fitnenin ne olduunu bilir misin? Fitne irktir. Onun szleri reddedildii zaman kalbde bir sapklk meydana gelir sonrada helak olur.*

Rivyete gre Adiy b. Htim radyallhu anh Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin (Yahudiler ve
hristiyanlar) Allah brakp alimlerini (hahamlarn) ve rahiplerini rabler edindiler.* Meryem olu Mesh/say

da[Halbuki] Tek bir ilaha ibadetten bakas ile emrolunmamlard. Ondan baka ilah yoktur. O, bunlarn ortak kotuklar eylerden uzaktr. (Tevbe, 31) mealindeki yeti okuduunu duyunca, Biz onlara ibadet etmezdik

demitir. Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem: Allahn helal kldklarn haram klarlar siz de bunu kabul etmez miydiniz? Allahn haramlarn helal klarlar bunu olduu gibi kabul etmez miydiniz? diye sorunca, Evet, yle demitir.* Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem: te bu da onlarn ibadetidir.218 buyurmutur.219 Ahmed ve
Tirmiz rivyet etmi; Tirmiz hasen olduunu belirtmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER*

Birinci Mesele:

Nr Sresindeki yetin tefsiri.

kinci Mesele:

Tevbe Sresindeki yetin tefsiri.

nc Mesele:

Adiy radyallhu anhn reddine konu olan badetin ne anlama geldii.

Drdnc Mesele:

bn Abbas radyallhu anhumnn [dindeki nder ve rnekliklerine ve insanlarn nebilerden sonra en faziletlileri olmalarna ramen] Eb Bekr ve mer radyallhu anhumy; Ahmed rahimehullhn da [fkh ve hadisteki imametine ramen] Sufyan rnek olarak gstermesi.220
Beinci Mesele:

Bugn durum yle bir noktaya varmtr ki, birok kimse abid ve zahidlere ibadet etmekte bunu da -adn velyet koyarak- amellerin en faziletlisi grmektedirler. Alimlere ibadeti de ilim ve fkh olarak grmektedirler. Daha sonra yle bir noktaya vard ki Allah brakp ibadet ettikleri bu kimseler artk ne salihlerdendir ne de dier anlamyla [alimlerdendir] ancak cahil kimselerdir.

OTUZDOKUZUNCU BB

SANA NDRLENE VE SENDEN NCE NDRLENLERE NANDIKLARINI LER SRENLER GRMEDN M? TUTA KFRETMELER KENDLERNE EMROLUNDUU HALDE, TUTUN NNDE MUHAKEMELEMEK STYORLAR. HLBUK EYTAN ONLARI BSBTN SAPTIRMAK STYOR. ONLARA: ALLAHIN NDRDNE (KTABA) VE RASLE GELN (ONLARA BAVURALIM), DENLD ZAMAN, MNAFIKLARIN SENDEN YCE UZAKLATIKLARINI GRRSN. ELLERYLE YAPTIKLARI YZNDEN BALARINA BR FELKET GELNCE DE HEMEN, BZ YALNIZCA YLK ETMEK VE ARAYI BULMAK STEDK, DYE YEMN EDEREK SANA NASIL GELRLER! (Nis, 60-62)

YET HAKKINDA BB

Onlara: Yeryznde fesat karmayn, denildii zaman, Biz ancak slah edicileriz derler. (Bakara, 11)

Islah edilmesinden sonra yeryznde bozgunculuk yapmayn. Allaha korkarak ve (rahmetini) umarak dua edin. Muhakkak ki iyilik edenlere Allahn rahmeti ok yakndr. (Arf, 56)

ARAPA METN-173 Yoksa onlar cahiliye hkmn m aryorlar? yi anlayan bir topluma gre, hkmranl Allahtan daha gzel kim vardr? (Mide, 50)

Abdullah b. mer radyallhu anhum Raslullahn yle buyurduunu rivyet etmektedir: Sizden biriniz
hevasn benim getirdiime tabi klmadka iman etmi olamaz.221 Nevev Hadis sahihtir. Kitabul-Huccede sahih isnadla
tarafmza rivyet olunmutur. der.

ab yle demektedir: Mnafklardan biriyle bir Yahudi arasnda bir anlamazlk vard. Yahudi -rvet almadn bildiinden- Muhammedin hkmne bavuralm! dedi. Mnafk ise Yahudilerin hkmne bavuralm! dedi. nk onlarn rvet aldklarn biliyordu. Hkmne mracaat etmek iin Cuheyne kabilesinde bir khine gitmek zere anlatlar. Bunun zerine u yet nazil oldu:222 Sana indirilene ve senden nce indirilenlere
inandklarn ileri srenleri grmedin mi? Tuta kfretmeleri kendilerine emrolunduu halde, Tutun nnde muhakemelemek istiyorlar. Hlbuki eytan onlar bsbtn saptrmak istiyor. Onlara: Allahn indirdiine (Kitaba) ve Rasle gelin (onlara bavuralm), denildii zaman, mnafklarn senden iyice uzaklatklarn grrsn. Elleriyle yaptklar yznden balarna bir felket gelince hemen, biz yalnzca iyilik etmek ve aray bulmak istedik, diye yemin ederek sana nasl gelirler! (Nis, 60-62)

Mezkr yetin daval iki kii hakknda indii de sylenmitir. Bu kiilerden biri Durumu Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin hkmne arzdelelim! demi; dieri ise Kab b. Erafa gidelim demiti. Daha sonra mer radyallhu anhn hkmne bavurdular. Birisi aralarnda geeni anlatnca mer radyallhu anh Raslullah sallallhu aleyhi ve sellemin hkmne raz olmayana Byle mi? diye sordu. O da evet deyince klla vurarak ldrd.223 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Nis Sresinde bulunan yetin tefsiri ve bu yette tautun ne demek olduuna yardm edecek anlamlarn bulunmas.

kinci Mesele:

Bakara Sresindeki Onlara: Yeryznde fesat karmayn, denildii zaman, Biz ancak slah edicileriz derler. yet-i kerimesinin tefsiri.
nc Mesele:

Arf Sresinde yer alan Islah edilmesinden sonra yeryznde bozgunculuk yapmayn. yetinin tefsiri.
Drdnc Mesele: Yoksa onlar cahiliye hkmn m aryorlar? yetinin tefsiri. Beinci Mesele:

lk yet-i kerimenin ini sebebi hakknda abnin ifadeleri.

Altnc Mesele:

Gerek ve sahte imann ne olduunun aklanmas.

Yedinci Mesele:

mer radyallhu anh ile mnafk arasnda geenler.

Sekizinci Mesele:

Heva Raslullahn getirdii ilkelere tabi klnmadka imann gereklemeyecei. AIKLAMALAR Mellifin bu satrlar dile getirmesindeki hikmet aktr. nk rab ve ilahlk vasfna sahip olan hem kader, hem er hem de ceza hkmlerin sahibidir. E ve ortaksz olarak ilahl kabul edilip, ibadet edilen, isyana yer vermeden mutlak itaat edilendir. Btn dier itaatlar Ona itaat etmenin ardndan gelir ve ona tabidir. nsan ilim ve yetki sahibi kimseleri Onun konuma yerletirir de onlara itaati asl olarak grrse ve Allah ile Raslne itaati bu itaate tabi klarsa, tam anlamyla kfre girmi olur. Hkm ve otorite yetkisi de tpk ibadet gibi- tamamen Allaha aittir. Her bir kul zerine vacip olan ey Allahtan baka hakim tanmamas, insanlar arasnda meydana gelen anlamazlklar Allah ve Raslnn hkmne gre zmlenmesidir. Kul, srf rabbinin rzasn kazanmaya ynelik olarak dinini ve tevhidini ancak bu yolla kemale erdirebilir. Allah ve Raslnden baka kimselerin hkmne bavuranlar tautun hkmne mracaat etmi olurlar. Bylesi mmin olduunu iddia etse bile yalan sylemi olur. Dinin temel esaslarnda olsun furtnda olsun ve mellifin son babda zikrettii gibi btn haklar konusunda olsun Allah ve Raslnn hkm kabul edilmeksizin iman sahih de olmaz, tamam da. Allah ve Rasl dnda birilerinin hkmne mracaat eden kendisine bir bakasn rab edinmi, tautun hkmne ynelmi olur.

KIRKINCI BB SM VE SIFATLARDAN BRN NKAR EDEN HAKKINDA BB

Onlar Rahmna kfrediyorlar. De ki: O benim rabbimdir. Ondan baka ilah yoktur. Ben ona tevekkl ettim ve tevbem Onadr. (Rad, 30)

Sahh-i Buhrde yer aldna gre Ali radyallhu anh nsanlara anlayabildikleri eyleri anlatn! Allah ve

Raslnn yalanlanmasn ister misiniz?224 demitir.

Abdurrezzk, Mamer > bn Tvs > babas yoluyla bn Abbs radyallhu anhum hakknda yle rivyet eder: bn Abbas radyallhu anhum, sfatlar konusunda Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin bir hadisini duyunca reddedercesine hareket yapan bir adam grd ve Bunlar ayran nedir? Muhkemi ile karlanca yumuaklk gryorlar; mteabihi ile karlanca da helak oluyorlar. dedi.225 Kurey kabilesi, Raslullahn Rahmn lafzn sylediini duyduklarnda reddettiler. Bunun zerinde haklarnda Allah: Onlar Rahmna kfr ediyorlar. yetini inzal buyurdu.226 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

sim ve sfatlardan birini inkar edenin imann bulunmad.

kinci Mesele:

Rad Sresinde bulunan yetin tefsiri.

nc Mesele:

Dinleyenin anlayamaca konulardan bahsedilmemesi.

Drdnc Mesele:

Direkt olarak bir mnker kastedilmi olmasa da bunun gerekesinin Allah ve Rasln yalanlamaya sebep vermesi.

Beinci Mesele:

bn Abbas radyallhu anhn bu hususlardan herhangi birinin reddedilmesinin kiinin helakine neden olacan bildirmesi. AIKLAMALAR mann asl ve zerine yaplandrld temel, Allaha, isimlerine ve sfatlarna imandr. Kulun bu konudaki ilim ve iman kuvvetlendike, Allaha ibadetini devam ettirdike tevhidi de glenir. Allahn kemal sfatlarna sahip olmakta tek, azamet, celal ve cemal sfatlarnda hibir dengi bulunmayacak ekilde esiz olduu bilindii taktirde gerek manadaki tek ilah olduu da bylelikle anlalm olur. Dier varlklarn ilahlklarn aslsz ve batl olduu da bylece ortaya kar. Allah celle celluhnun isim ve sfatlarndan herhangi birini inkar eden tevhidi bozan ve tevhide aykr den bir ey ortaya atm demektir. Byle bir tutum kfrn ubelerinden saylr.

KIRKBRNC BB

ONLAR ALLAHIN NMETN BLRLER (TRAF EDERLER). SONRA DA ONU NKAR EDERLER. ONLARIN OU KAFRDR. (Nahl, 83)

YET HAKKINDA BB

Mana olarak Mcahid yle der: Bu yette ifade edilen, birinin Bana ne ki! Bunu ben atalarmdan miras olarak aldm. eklindeki szdr.

Avn b. Abdillah [Derlerdi ki:]227 Falanca olmasayd, byle olomayacakt. der.

bn Kuteybe de Bunlar bizim ilahlarmzn efaati sayesindedir, derlerdi demektedir.

Ebul-Abbs ierisinde kuds hadis olarak: Kullarmdan bazs bana inanr ve inkar eder olarak sabahlad nceki sayfalarda bu hadis gemiti- ifadelerinin yer ald Zeyd b. Halid hadisinin ardndan yle demitir: Kitab ve snnette bununla ilgili hususlar oktur. Allah kendi nimetlerini bakalarna nispet edip irk koanlar knamaktadr.

Seleften bazs Bunlar, Rzgar gzel ve hotur, Kaptan beceriklidir gibi szlere benzer. Dillerde buna benzer szlerin dolatna sklkla rastlanr.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Nimetin tannmas ve inkar edilmesinin tefsiri.

kinci Mesele:

Bunlarn konumalarda insanlar tarafndan sklkla kullanlmalar.

nc Mesele:

Bu tr szlerin nimetin inakr olarak isimlendirilmesi.

Drdnc Mesele:

ki zddn bir kalpte bir arada bulunmas. AIKLAMALAR

Onlar Allahn nimetini bilirler (itiraf ederler). Sonra da onu inkar ederler. Onlarn ou kafirdir. (Nahl, 83)

Daha nce de ifade edildii zere kullara den nimetlerin hem szle, hem de gnlden kabul yoluyla Allaha nispet edilmesidir. Tevhid bu yolla kemale erer. Yce Allahn nimetlerini hem kalbi, hem de dili ile inkar eden kafirdir ve din namna hibireyi kalmamtr. Nimetlerin tmnn Yce Allahtan geldiini kalben ikrar edip de -ou kimsenin yapt gibi- dili ile bazen Allaha, bazen kendine, bazen aba ve gayretlerine nispet etmek tevbeyi gerektiren bir tutumdur. Nimetlerin ancak ve ancak sahibine nispet edilmesi gerekir. Bu konuda insan kendisini ve dilini altrmal, mcadele etmelidir. mann kemale ermesinin bir art da sz ve kalb itiraf olarak nimetlerin Allaha izafesidir. mann ba saylan krn rkn bulunmaktadr: a) Hem kendisine, hem de dier yaratklara verilen nimetlerin Allah celle celluhdan geldiini kalben itiraf etmek, b) Bu nimetlerin Allah celle celluhtan olduunu lisanen ifade edip, Allah celle celluhyu vgde bulunmak, c) Nimeti verene itaat ve ibadet grevini eda ederken bu nimetlerin yardmndan da istifade etmek. Allah en iyi bilendir.

KIRKBRNC BB
ARTIK BUNU BLE BLE ALLAHA NDDLER EDNMEYN. (Bakara, 22)

YET HAKKINDA BB

bn Abbs radyallhu anhum bu yet-i kerimede geen endd kelimesi hakknda unlar syler: Bu irk demektir. Karanlk bir gecede kara bir tan zerinde karncann ayak izinden daha gizlidir. Ey falan! Allaha, senin ve benim hayatma yemin olsun!, u kpekcaz olmasayd hrszlar musallat olurdu!, Evde rdek olmasayd, hrszlar dadanrd, Sen ve Allah celle celluh isterse, , Allah celle celluh ve falanca olmasayd gibi btn szler irktir.228 Eb Htim rivyet etmitir.

[Abdullah b.]229 mer b. Hattab radyallhu anh Raslullahn u hadisini rivyet eder: Allahtan baka bir
varla yemin eden kfre girmi ya da irke dm olur.230 Tirmiz rivyet edip hasen olduunu bildirmitir. Hkim de sahih
olduunu ifade eder.

bn Mesd radyallhu anh yle demektedir: Allah adna yalan yere yemin etmek, Allahtan bakas adna hakl olarak yemin etmekten daha sevimlidir.231

Huzeyfe radyallhu anh Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin u hadisini rivyet etmektedir: Allah ve
falanca dilerse, demeyin! Ama Allah, sonra da falanca dilerse diyebilirsiniz.232 Eb Dvd sahih senedle rivyet etmitir.

brahim en-Nehaden nakledildiine gre; Allahn ve senin korumana snyorum demeyi mekruh grr; nce Allahn, sonra senin korumana snyorum demeyi caiz addederdi. Allah ve falan kii olmasayd denilemeyeceini; fakat nce Allah sonra falanca olmasayd denilebileceini ifade etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele: Enddn ne olduu konusunda Bakara Sresinde geen yetin tefsiri. kinci Mesele:

Ashab- kiram, byk irk hakknda nazil olmu olan yeti kk irki de kapsayacak ekilde tefsir etmektedirler.
nc Mesele:

Allahtan bakas adna yemin etmek irktir.

Drdnc Mesele:

Allahtan bakas adna yemin edilmesi yemin-i amstan daha tehlikelidir.

Beinci Mesele:

Allah ve sen ifadesi ile nce Allah, sonra sen ifadelerine deiik anlam kazandran vv (ve) ile smme (sonra) edatlar arasndaki fark. AIKLAMALAR
Artk bunu bile bile Allaha irk komayn. (Bakara, 22)

Daha nceki bir babda balk olarak nsanlardan bazlar Allahtan bakasn Allaha denk ilahlar (endd) edinir de onlar Allah sever gibi severler. (Bakara, 165) yeti zikredilmitir. Bununla kastedilen byk irktir. badet, sevgi, korku, mit vb. ibadetlerde Allaha ortak koulmasdr. Sadedinde bulunduumuz babda ise ama, Allahtan bakasna yemin etmek, Allah ve sen olmasaydn, Allah ve senin adna gibi szlerle Allah ile yaratklarn ortak klmak. Beki olmasayd hrszlar musallat olurdu, u ila olmasayd hayatn kaybederdi, falann ticar kabiliyeti olmsayd bu duruma gelemezdi tarzndaki szlerle eyay ve eyann meydana geliini Allahtan bakasna izafe etmek suretiyle gerekleen kk irkin ele alnmasdr. Btn bunlar tevhide zttr. Btn ilerin, meydana gelilerinin ve sebeplerle salanan faydann daha balangta Allaha ve iradesine izafe edilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte ardndan sebep ve faydas zikredilebilir. Sebeplerin Allahn kaza ve kaderine bal olduunu bildirmek iin nce Allah sonra yle olmasayd denilebilir. Kul kalbinde, kavlinde ve fiilinde Allaha ortak klmaktan kanmad srece tevhidi mkemmellemez.

KIRKNC BB ALLAH ADINA YAPILAN YEMNLE KNA OLMAYAN HAKKINDA BB

bn mer radyallhu anhumdan gelen rivyete gre Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Babalarnz adna yemin etmeyin! Allah adna yemin eden drst olsun! Allah adna edilen yemine muhatap
olan raz olsun! Raz olmazsa Allaha yakn deildir.233 bn Mce Hasen senedle rivyet etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Atalar adna yemin etmenin yasaklanm olmas.

kinci Mesele:

Allah adna yaplan yemine muhatap olann raz olmas gerektii.

nc Mesele:

Raz olmamak karsndaki vad. AIKLAMALAR Bu bbla amalanan, drstlk, hayr ve adil olmakla tannan daval kimsenin yeminine muhatap olunduunda yeminine rza ve kanaat gsterilmesi gerekir. nk aksini gsteren kesin bir bilgi bulunmamaktadr. Mslmanlarn rablerini yceltmeleri ve stn derecede sayg duymalar hasebiyle Allah adna yaplan yemine de raz olmalar gerekmektedir. Allah adna yemin edilip de talaka yemin etmekten ya da kendisine beddua etmekten bakasna raz olunmuyorsa, bu da vad kapsamna girer. nk byle bir tutum, Allaha kar saygszlk ve edepsizlik demektir. Allah ve Raslnn hkmne ekleme yapmak anlamndadr. Gnah ilemek ve yalan sylemekle tannan kimse, yalan olduu kesin bilinen bir konuda yemin ettiinde rzalkla karlanmamas mezkr vad kapsamnda deerlendirilmez. nk yemin sahibinin kalbinde ettii yemine insanlarn gvenmelerini salayacak kadar Allah saygs bulunmamaktadr. Durumu kesin bilinmesi dolaysyla bu kimsenin yeminin rzalkla kabul edilmemesi vad ile karlk bulmaz. Allah celle celluh en

iyisini bilendir.

KIRKDRDNC BB ALLAH VE SEN DLERSEN SZ HAKKINDA BB

Kuteyleden rivyet edildiine gre bir Yahudi, Peygamber sallallhu aleyhi ve selleme geldi ve Siz irk kouyorsunuz. nk Allah ve sen dilersen diyorsunuz. Ayrca Kabeye yemin olsun ki diye yemin ediyorsunuz. dedi. Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem ashaba yemin etmek istedikleri zaman Kabenin rabbine yemin olsun ki diye yemin etmelerini ve nce Allah sonra sen dilersen demelerini emretti.234 Nes
rivyet etmi ve sahih olduunu bildirmitir.

Yine Nesde bn Abbs radyallhu anhtan gelen bir rivyete gre Bir adam Peygamber sallallhu aleyhi ve selleme Allah ve sen dilersen deyince, Raslullah: Beni Allaha ortak m klyorsun? Yalnzca Allah dilerse buyurmutur.235

bn Mcede Ae radyallhu anhnn ana bir kardei olan Tufeylden rivyete gre yle anlatmaktadr: Ryada bir grup yahudinin yanna geldim. Siz bir kavimsiniz; keke Uzeyr Allahn oludur, demeseniz. dedim. Onlar da Siz de bir kavimsiniz; siz de keke Allah ve Muhammed dilerse demeseniz dediler. Daha sonra bir grup hristiyann yanna uradm. Onlara Siz bir kavimsiniz; keke Mesih Allahn olu demeseniz dedim. Onlar da Siz de bir kavimsiniz; keke Allah ve Muhammed dilerse demeseniz dediler. Sabah olunca, grdklerime anlattm. Daha sonra Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin yanna gittim ve ona da anlattm. Bana: Hi kimseye anlattn m? diye sordu. Evet dedim. Allaha hamd u senada bulunduktan sonra yle buyurdu: Tufeyl bir rya grm ve iinizden grd kimselere anlatm. Siz bir sz sylediniz. u u nedenler bu sz
size yasaklamama engel oldu. Allah ve Muhammed dilerse demeyiniz! Yalnz Allah dilerse deyiniz!236

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Yahudilerin de kk irki bildikleri.

kinci Mesele:

sterse insann anlayabilecei.

nc Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin: Beni Allaha ortak m klyorsun? sz. Raslullah mezkr ifadeler karsnda byle diyorsa, Ey en mkerrem insan! Ne oluyor ki bana senden bakasna iltica ediyorum!? gibi sz ve iirleri syleyenlere ne denmeli?
Drdnc Mesele:

Raslullahn: u u nedenler bu sz size yasaklamama engel oldu sz dolaysyla bu ifadelerin byk irk kapsamnda deerlendirilmedii.
Beinci Mesele:

Salih ryalar vahyin ksmlarndandr.

Altnc Mesele:

Salih ryalar baz ahkmn belirlenmesinde sebep tekil edebilirler. AIKLAMALAR Bu bb da bir nceki Artk bunu bile bile Allaha irk komayn. (Bakara, 22) yetinin konu edildii bb kapsamndadr.

KIRKBENC BB DEHRE/ZAMANA SVMENN ALLAHA EZYET OLDUU HAKKINDA BB237

Dediler ki: Hayat ancak bu dnyada yaadmzdr. lrz ve yaarz. Bizi ancak zaman helk eder. Bu hususta onlarn hibir bilgisi de yoktur. Onlar sadece zanna gre hkm veriyorlar. (Csiye, 24)

Sahih[-i Buhr ve Muslim]de Eb Hurayra radyallhu anh Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemden u kuds hadisiyi rivyet etmektedir: Ademolu zamana sverek bana eziyet etmektedir. [Onlarn zaman diye svp durduklar] Dehr/zaman benim. ler benim elimdedir. Geceyi ve gndz evirip eviririm.238 Bir dier rivyette de yle buyurulmaktadr: Zamana svmeyiniz! nk zaman [diye onlarn svp durduklar] ancak Allahtr.239 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Zamana svmenin yasaklanm olmas.

kinci Mesele:

Zamana svmenin Allah celle celluhya eziyet olarak isimlendirilmesi.

nc Mesele: Allah dehrdir. sz zerinde dnlmeli. Drdnc Mesele:

Kii kalben kasdetmese de dili ile svmesi muhtemeldir. AIKLAMALAR Bahsedilen bu husus, cahileyyede sklkla grlektedir. Fask, akli dengesi bozuk ve ahmak birok kimse de onlarn yoluna uymutur. Zaman ierisinde meydana gelen olaylar kendi isteklerinin aksi istikamette cereyan ettiinde zamana ve vakte svmeye; hatta lanet etmeye balarlar. Bunun nedeni din zayfl, ahmaklk ve

cehalettir. nk zamann kendisi hibir tasarrufa sahip deildir. Zaten zamann kendisi idare ve tasarruf altndadr. Zaman zerindeki tasarruflarn tm izzet ve hikmet sahibi Yce Allahn tasarruflardr. Dolaysyla zamana yaplan svgler aslnda Allah celle celluhya yaplm demektir. Zamana svmek dinde ve aklda noksanlk alametidir. Bu sebeple musibetler artmakta, bymekte ve sabr kaplar kapanmaktadr. Bu tarz tavrlar sergilenmesi tevhide aykrdr. Mmin tm tasarruflarn Allahn kaza, kader ve hikmeti ile gerekletiini bilir. Allah ve Raslnn ayp ve kusurlu saydklarnn dndaki eyleri aypl grmeye yeltenemez. Bilakis Allahn tasarruflarna rza ve teslimiyet gsterir. nk tevhidin mkemmellii ve huzur bu ekilde salanabilir.

KIRKALTINCI BB KADILAR KADISI GB SMLERLE ANILMAK HAKKINDA BB

Sahih[-i Buhr ve Muslim]de yer alan rivyete gre Eb Hurayra radyallhu anh Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemden u hadisini aktarmaktadr: Allah katnda en irkin isim, insann kendisini melikul emlk (mlkler sahibi) olarak isimlendirmesidir. Allahtan baka malik yoktur.240 Sufyan ahlar ah (ahnh) da bunun gibidir. der.241

Bir dier rivyette:242 Allah katnda kendisine en ok gayz edilen, en pis kii, olarak ifade edilmektedir. Hadisin metninde geen ahna kelimesi, irkin, dk, deersiz anlamna gelir. [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Melikul-emlk adyla anlmann yasaklanm olmas.

kinci Mesele:

Sufyann da dedii gibi bu manaya gelen isimlerle anlmak da yasak kapsamndadr.

kinci Mesele:

Kalbin manasn kesin olarak hedeflememesiyle birlikte bu ve benzerleri hakknda sylenen iddetli ifadelerin iyi anlalmas gerekir.
nc Mesele:

Bunun nedeninin de bizzat Allah sebebiyle olduu bilinmelidir.

KIRKYEDNC BB ESMA- HSNAYA HTRAM VE BU NEDENLE SMLERN DETRLMES HAKKINDA BB

Rivyete gre Eb urayhn knyesi Ebul-Hakem idi. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem kendisine: Hakem Allahtr ve hkm Ona aittir. dedi. Bunun zerine Eb urayh, Kavmim bir konu hakknda anlamazla dtklerinde bana geldiler. Ben de aralarnda hkme vardm. Daval iki taraf da hkmm rzalkla kabul ettiler. dedi. Ardndan Peygamber sallallhu aleyhi ve selem: Ne gzel! ocuklarn var m? dedi. urayh, Muslim ve Abdullah dedim. En bykleri hangisi? dedi. urayh dedim. Artk sen Eb urayhsn. buyurdu.243 Eb Dvd
ve dierleri rivyet etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Manas kastedilmese bile Allahn isim ve sfatlarna sayg gsterilmesi gerektii.

kinci Mesele:

Bu sebeple isimlerin deitirilmesi.

nc Mesele:

Knye iin oullarn en bynn isminin seilmesi. AIKLAMALAR Bu bb, bir nceki bbn ubesidir. Niyetlerde, szlerde ve fiillerde Allaha hibir eyin ortak klnmamas gerekmektedir. Hibir kimse kadlar kads (kdl-kudt), melikler meliki, hkimler hkimi, Ebul-hkem gibi AllahIn isim ve sfatlarnda ortaklk ifade edecek isimler alamaz. Btn bunlar tevhidin, AllahIn isim ve sfatlarnn muhafazas iin birer tedbirdir. Ayn zamanda Allahn hak ve zelliklerinde herhangi bir kimsenin ortak klnd kans uyandracak lafzlarda dahi irke sebep olmas muhtemel vesilelerin nne geilmesi anlamna gelmektedir.

KIRKSEKZNC BB ALLAH, KURAN YA DA RASLULLAHIN ZKREDLD EYLERLE ALAY ETMEK HAKKINDA BB

Eer onlara, (niin alay ettiklerini) sorarsan, elbette, biz sadece lafa dalm akalayorduk, derler. De ki: Allah ile Onun yetleriyle ve Onun peygamberi ile mi alay ediyordunuz? (Tevbe, 65)

Hadisleri birbiri iine katlm olarak bn mer, Muhammed b. Kab, Zeyd b. Elsem ve Katdeden rivyet edildiine gre; Tebuk Gazvesinde bir adam Bu kurralarmz gibisini grmedik. En rabeli bir soya, hi yalan sylemeyen bir dile, dman karsnda krlmaz bir cesarete sahiptirler. Adam bu szyle Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem ve kurra ashabn kastediyordu. Avf b. Mlik radyallhu anh ona, Yalan sylyorsun. Sen mnafksn! Yemin olsun, seni Raslullaha bildireceim dedi ve durumu haber vermek iin Peygamberin yanna gitti. Kuran vahyinin daha nce davranm olduunu grd. O adam Raslullahn yanna geldi. Devesine binip yolculuk yapmt. Ey Allahn rasl dedi, Yolculuk ilesini biraz olsun azaltabilmek iin kervandakilerle byle muhabbet edip, konuuyorduk. bn mer radyallhu anhum Sanki onun Raslullahn devesinin yularna asl olduunu ve talar zerinde srklenerek ayaklarnn yara bere iinde kaldn, bu srada da: biz sadece lafa dalm akalayorduk dediini ve Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin kendisine iltifat etmeden ve daha fazla bir ey sylemeden sadece: Allah ile Onun yetleriyle ve Onun peygamberi ile mi alay ediyordunuz? Bahane gstermeyin! mannzdan sonra kfrettiniz. (Tevbe, 65) yetini okuduunu gryor gibiyim.244 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

nemli bir mesele olarak mezkr konularla alay edilmesinin kiinin kfrne sebep olduu.
kinci Mesele:

Zikredilen rivyet, kim olursa olsun bu tr alayc tutumlar sergileyenler hakkndaki yeti tefsir etmektedir.
nc Mesele:

Dedikodu ile Allah ve Rasl iin nasihatte bulunmak arasndaki fark.

Drdnc Mesele:

Allahn sevdii af ile Allah dmanlarna kar sergilenen sertlik arasndaki fark.
Beinci Mesele:

Makbul olmayan bir hususun ileri srlmesinin bahane sayld. AIKLAMALAR Sz edilen istihza tutum, imana taban tabana zttr. nsan dinden karan bir husustur. nk dinin asl Allaha, kitaplarna ve peygamberlerine inanmaktr. Bu balamda gsterilmesi gereken sayg da imann gereklerindendir. Bilinmektedir ki bu hususlar hakknda sergilenecek istihza ve aldrmazlk, mcerred kfrden daha tehlikelidir. nk bu tr davranlar kfr yannda ziyadesiyle hakaret ve aalama iermektedir. Kafirler iki trdr: Yz evirenler ve muhalefet edenler. Allah ve Raslne kar sava am; Allaha, dinine ve peygamberini yaralayan muhalif kafirler, kfr ve fesat bakmndan en ileridedirler. Belirtilen hususlardan herhangi birini alaya alanlar da bu kapsama dhildirler.

KIRKDOKUZUNCU BB

ANDOLSUN K, KENDSNE DOKUNAN BR ZARARDAN SONRA BZ ONA BR RAHMET TATTIRSAK: BU, BENMDR, KIYAMETN KOPACAINI SANMIYORUM, RABBME DNDRLM OLSAM BLE MUHAKKAK ONUN KATINDA BENM N DAHA GZEL EYLER VARDIR, DER. BZ, NKAR EDENLERE YAPTIKLARINI MUTLAKA HABER VERECEZ VE MUHAKKAK ONLARA AIR AZAPTAN TATTIRACAIZ. (Fussilet, 50)

YET HAKKINDA BB

Mcahid, yette iaret edilen vasftakilerin Bu benim alnterimdir. Benim hakkmdr. dediklerini ifade eder.

bn Abbas radyallhu anhum da bu sz syleyenin tatt rahmetin kendisinden kaynaklandn sylemek istediini belirtir. Allah yet-i kerimede yle bildirmektedir:

Karun ise: O (servet) bana ancak kendimdeki bilgi sayesinde verildi, demiti. (Kasas, 78)

Katde bunu yle aklar: Kazan yollar hakkndaki bilgim sayesinde verildi.245 Dier alimlerin aklamalar da u ekildedir: Allah benim kendisine ehil olduumu bildiinden bunlar bahetti. Mcahidin erefim sebebiyle bunlar bana verildi aklamas da ayn manadadr.

Eb Hurayra radyallhu anh Raslullah sallallhu aleyhi ve sellemin u szn aktarmaktadr:

srailoullarndan adamn vard. Bir sedef hastalkl, biri kel ve biri de kr idi. Allah bunlar imtihana tabi tutmak istedi ve kendilerine bir melek gnderdi. Melek sedef hastalkl olana geldi ve En ok istediin ey nedir? dedi. Adam Gzel bir renk, gzel bir ten ve insanlarn beni aypladklar u durumumun izale olmas. dedi. Melek adam yle bir svazlad ve o kt durumdan kurtuldu. Artk gzel bir renge ve gzel bir tene sahipti. Melek, Ene sevdiin mal hangisi? dedi. Adam Deve ya da sr -

ravi shak burada ek etmitir- dedi. Kendisine on aylk gebe bir deve verildi. Melek Allah sana ve bu deveye bereket
versin! dedi. Daha sonra melek kel olann yanna geldi. Ona En ok ne istersin? diye sordu. Adam Gzel bir sa ve insanlara tiksinti veren u durumdan kurtulmak diye cevaplad. Melek onunda svazlad ve bu hali kayboldu. Kendisine gzel bir sa bahedilmiti. Melek, En ok hangi maldan holanrsn? dedi. Adam Sr ya da deve dedi. Kendisine gebe bir sr verildi. Melek Allah sana ve bu hayvana bereket versin! dedi. Ardndan melek krn yanna geldi. En ok istediin ey nedir? dedi. Adam, Allahn gzlerimi bana geri bahetmesini ve insanlar grmeyi isterim. dedi. Melek adam svazlad ve Allah grme gcn adama tekrar geri bahetti. Melek, En ok hangi mal seversin? diye sorunca davarlar dedi. Adama yavrulu bir koyun verildi. Dier ikisinin

hayvanlar da bununki de yavrulayp rediler. Birinin bir vadi dolusu devesi; birinin bir vadi dolusu sr ve dierinin de bir vadi dolusu davar olmutu. Daha sonra melek sedef hastalkl biri klnda sedef hastalkl olan adama tekrar geldi. Fakir bir adamm. Yolculuum srasnda tm imknlarm elden gitti. Bugn nce Allah sonra senin sayende yoluma devam eebilirim. Sana bu gzel rengi, bu gzel teni ve mal veren Allah akna bir deve istiyorum ki yoluma devam edebileyim. dedi. Adam Bir sr hak, hukuk var! dedi. Melek Ben seni sanki atnyorum. Sen insanlarn grntsnden tiksindii u sedef hastalkl fakir adam deil misin? Allah sana mal-mlk nasip etmiti. dedi. Adam, Ben bu mal byklerimden miras olarak aldm dedi. Melek, Eer yalan sylyorsan, Alah seni eski haline evirsin! dedi. Sonra melek, kel olan adamn yanna onun eski klna brnerek geldi. Bir ncekine sylediklerini buna da syledi. Adam da dieri gibi cevap verdi. Bunun zerine melek, Eer yalan sylyorsan, Allah seni eski haline evirsin! dedi. Ardndan melek kr biri klnda daha nce kr olan adamn yanna gitti. Ben fakir bir adamm. Yolcuyum. Yolculuum srasnda tm imknlarm tkendi. Bugn nce Allah sonra senin sayende varacam yere gidebilirirm. Sana gzlerini geri veren akna yolculuumda istifade edeceim bir koyun versen bana! dedi. Adam, Ben bir ama idim. Allah bana gzlerimi geri balad. stediini al; istediini brak! Allaha yemin ederim, bugn Allah iin alacan herhangi bir ey konusunda seni zora sokmayacam! dedi. Bunun zerine melek, Maln sende kalsn! Siz bir imtihandan geirildiniz. Allah senden raz oldu. Dier iki arkadana ise gazab etti. dedi.246 Buhr ve Mslim tahric etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Mezkr yetin tefisiri.

kinci Mesele: Bu, benimdir sznn ne manaya geldii. nc Mesele: Kendimdeki bilgi sayesinde verildi sznn ne manaya geldii. Drdnc Mesele:

Anlatlan kssadan kartlacak ibret ve dersler. AIKLAMALAR

Andolsun ki, kendisine dokunan bir zarardan sonra biz ona bir rahmet tattrsak: Bu, benimdir, kyametin kopacan sanmyorum, Rabbime dndrlm olsam bile muhakkak Onun katnda benim iin daha gzel eyler vardr, der. (Fussilet,
50)

Bu balkla kastedilen, kendisine verilen nimet ve rzkn kendi mahareti, yetenek ve zeks sayesinde olduunu iddia etmek ya da bu sebeplerle Allahtan alaca bir hak olduunu ileri srmek, tevhide aykrdr. nk hakiki mmin, Allahn zahir ve batn tm nimetlerini itiraf edip bu nimetlerden dlay rabbini vgyle anan kimsedir. Bahedilen nimetleri kendisine deil rabbinin fazlna ve ihsanna izafe eder. Bu nimetleri rabbine itaatta kullanr. Allah zerinde alaca bir hak olarak grmez. Btn haklar Allaha aittir. nsan her ynden yalnzca Allahn kuludur. man ve tevhid ancak bu yolla kemale erer. Zdd ile ise nimetlere nankrlk, kendini

beenmilik ve en byk ayplardan saylan marklk zuhur eder.

ELLNC BB

FAKAT ALLAH O KSNE YARAIKLI BR OCUK VERNCE, KS DE TUTTULAR ALLAHA VERD EY ZERNDE BRTAKIM ORTAKLAR KOTULAR. ALLAH SE ONLARIN KOTUU ORTAKLIKTAN YCEDR. (Arf,
190)

YET HAKKINDA BB

bn Hazm yle der: merin kulu (Abdu mer), Kabenin kulu (Abdulkbe) gibi Allahtan bakasnn kulu anlamna gelen tm isimlerin haraml zerinde alimler ittifak etmitir. Abdulmuttalib ismi bunun dndadr.247

yetin manas hakknda248 bn Abbas radyallhu anhumdan yle bir rivyet nakledilmektedir: Adem aleyhisselm hanm ile cima edince, hanm hamile kalmt. blis yanlarna geldi ve korkutarak Ben sizi cennetten karan dostunuzum. Ya bana itaat edersiniz ya da bebeinize geyik boynuzu gibi boynuzlar takarm karnndan karken karnn paralar. Yemin ederim bunu yapacam! Mutlaka yapacam! Ona Abdulharis (Harisin kulu)249 adn verin! dedi. blise itaat etmediler. Bebek l dodu. Daha sonra tekrar hamile kald. blis tekrar geldi. Ayn eyleri yeniden syledi. Yine itaat etmediler. Bebek yine l dodu. Daha sonra tekrar hamile

kald. blis bir daha geldi. Ayn eyleri syledi. ocuk sahibi olma sevdasna, dedii gibi Abdulharis adn verdiler. te: Allaha verdii ey zerinde birtakm ortaklar kotular yeti budur.250 bn Eb Htim rivyet etmitir.

Ayn kaynakta sahih bir senedle rivyet edildiine gre yetin anlam hakknda Katde yle demektedir: Allaha ibadet konusunda deil, itaat hususunda ortaklar kotular.251

Yine ayn kaynakta sahih senedle gelen bir rivyette: Andolsun bize kusuzsuz bir ocuk verirsen (Arf,189) yeti hakknda Mcahid yle demektedir: Doacak bebeklerinin insan olmayacandan korkuyorlard.252 Hasan, Sad ve daha bakalarndan da bu manada rivyetler nakledilmitir.253 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Allahtan bakasna kulluk manas ieren her trl ismi kullanmak haramdr.
kinci Mesele:

yetin tefsiri.
nc Mesele:

Hakiki anlam kastedilmeden srf isimlendirmenin dahi irkten olduu.

Drdnc Mesele:

Eli-aya dzgn, kusursuz bir kz evlat Allahn insana bahettii bir hibedir.
Beinci Mesele:

Selefin itaatta irk ile ibadette irk arasnda fark belirtmeleri. AIKLAMALAR
Fakat (Allah) onlara kusursuz bir ocuk verince, kendilerine verdii bu ocuk hakknda (sonradan insanlar) Allaha ortak kotular. Allah ise onlarn ortak kotuu eyden ycedir. (Arf, 190)

Bu babn hedefi, kendisine Allah tarafndan bedenen kusursuz bir evlat bahedilmi olan kimsenin, ocuunun dinini de kusursuz ve mkemmel klmaya alarak nimetin daha bir eksiksiz hale gelmesine yardmc olmaya almasdr. Allahtan gelen nimete kretmek gerekir. ocuklara verilen isimlere dikkat etmeli, Allahtan bakasnn kulu anlamna gelebilecek adlandrmalardan kanlmaldr. Hibir nimet Allahtan bakasna izafe edilemez. Bu tr tutumlar nimete nankrlk etmek olmas yannda tevhide de zttr.

ELLBRNC BB

En gzel isimler (el-esml-hsn) Allahndr. O halde Ona o gzel isimlerle dua edin. Onun isimleri hakknda eri yola gidenleri brakn. Onlar yapmakta olduklarnn cezasna arptrlacaklardr. (Arf, 180)

YET HAKKINDA BB

bn Eb Htim, bn Abbs radyallhu anhumdan Onun isimleri hakknda eri yola gidenler yetinin irk koanlar olarak aklandn rivyet etmitir.

Yine bn Abbs radyallhu anhumadan rivyet edildiine gre mrikler putlarna lah kelimesinden bozma olarak Lat; Azz kelimesinden bozma olarak da Uzz ismini vermilerdir.

Ameten rivyete gre Onun isimleri hakknda eri yola gidenler, bu isimlere olmayan isimleri ekleyenler olarak aklanmtr. 254 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Allahn isimleri bulunduu.

kinci Mesele:

Bu isimlerin en gzel isimler olduu.

nc Mesele:

Bu isimlerle dua edilmesi emredildii

Drdnc Mesele:

Cahillerden ve eri yola sapan mlhidlerden aksi tutum sergileyenlerin terk edilmesi.

Beinci Mesele:

Esma-i husna konusunda ilhadn ne olduunun aklanmas.

Altnc Mesele:

Eri yola sapan mlhidlere vadde bulunulmas. AIKLAMALAR

En gzel isimler (el-esmul-husn) Allahndr. O halde Ona o gzel isimlerle dua edin. Onun isimleri hakknda eri yola gidenleri brakn. Onlar yapmakta olduklarnn cezasna arptrlacaklardr. (Arf, 180)

Tevhidin asl Allah ya da Raslulullahn kabul ettii esma-i hsnadr. Bu isimlerin ihtiva ettikleri yce ve kymetli manalarn en gzel ekilde kavranmas, bu isimlerle Allaha dua ve ibadette bulunulmasdr. Kul dnya ve ahirete ynelik olarak rabbinden ne istekte bulunursa bulunsun, esma-i hsnadan mnasip olanyla tevessl etmelidir. Rzk isteyen Rezzk ismiyle; rahmet ve mafiret isteyen Rahman, Rahim, Birr, Kerim, Afuv, afr, Tevvab vb. isimlerle dua etsin! En efdal olan, Allahn isim ve sfatlar vesilesi ile ibadet amal dua edilmesidir. Bunun yolu esma-i hsnnn manalarnn kalpte hazr olarak hissedilmesinden geer. Bu vesileyle kalp, esma-i hsnann etkisini ve gereklerini kalbinde hisseder. En kymetli bilgilerle dolar. Mesel; azamet, Kibriya, mecd, celal ve heybet ile alakal isimler kalpte Allaha kar sayg ve ihtiram hissinin olumasna neden olur. zeet, hikmet, ilim, kudretle ilgili olan isimler Allah celle celluhya kar huu, hudu ve boyun emilik duygusu verir. lim, haberdar olmak, kuatclk, murakabe, mahede ile alakal isimler insann tm davranlarnn Allah tarafndan gzlendii, bozuk dnce ve iradelerinin gzlem altnda bulunduu duygusu verir. Zenginlik ve ltuf anlam etrafnda dnen isimler insann Allaha muhta olduu, her an ve halde Ona ynelmeye mecbur olduu duygusu verir. Kulun esma-i hsna hakkndaki bilgilerinden ve bunlar vesilesiyle Allaha kar sergiledii ibadet dolaysyla kalbinde oluan bu anlay ve hissiyattan daha yce, daha efdal ve daha deerli olan dnyada grlemez. Bunlar Allah tarafndan kullara balanan en byk nimettir. Tevhidin ruhu ve rahmetidir. nsann nnde alan bu kap, ancak kamil muvahhidlerde gerekleen halis tevhid ve kamil iman kapsdr. Allahn isim ve sfatlarnn bulunduunu kabul etmek, bu yce hedefin temelini tekil eder. Allahn isim ve sfatlar konusundaki ilhad ise bu byk ve nemli hedef ile taban tabana zttr.
lhadn Trleri

lhada sapan kii, Cehmiyye ve benzerleri gibi esma-i hsnann manalarn kabul etmeyebilir.

 Rafz ve dier mebbihe gibi Allahn isim ve sfatlarn yaratklarn sfatlarna benzetebilir. Mesel; mrikler gibi ilahtan bozma olarak Lat; Azizden bozma olarak Uzza ve Mennandan bozma olarak Menat eklinde yaratlmlara Allahn isimlerini verebilirler. Allaha ait olan isimlerden yeni isimler treterek Allah celle celluhnun kendine zg haklarndan bazsn, ibadet olunma hakkn bu yarata tanyabilirler. Allahn isimleri hakkndaki ilhadn hakikati, aklamalar yaplrken, tevil, tahrif vb. yollarla lafz ve manalaryla kastedilen hedeften saptrlmasdr. Btn bunlar tevhide ve imana aykrdr.

ELLKNC BB ESSELAMU ALALLAH DENMEYECENE DAR BB

Sahih[-i Buhr ve Muslim]de kaynaklarda yer aldna gre bn Mesd radyallhu anh yle anlatmaktadr: Namazda Raslullah ile birlikte iken Kullarndan Allaha selam olsun! Falana ve falana da selam olsun! derdik. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurdu: Esselamu alallah -Allaha selam olsundemeyin. Allah kendisi selamdr.255

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Selamn aklanmas.
kinci Mesele:

Selamn tahyye, yani esenlik ve selamet dileme olduu.

nc Mesele:

Allaha hitaben bu tr dileklerde bulunulamayaca.

Drdnc Mesele:

Byle bir dilekte bulunulamayacann nedeni.

Beinci Mesele:

Allaha nasl selamlamada bulunulacann Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem tarafndan retilmesi.256 AIKLAMALAR Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem bu manay: Allah kendisi selamdr. szyle aklamaktadr. Allah, her trl ayp ve noksanlktan, herhangi bir mahluka benzemekten uzak olan selamdr. Kullarn afetlerden, belalardan selamete eritirendir. Kullar hibir surette Allah celle celluhnun seviyesine ulaamazlar; dolaysyla Allaha hibir zarar ve fayda veremezler. Bilakis tm yaratklar tm hallerinde Allaha muhtatrlar. Allah ani (zengin, hibir eye ihtiyac olmayan) ve Hamd (sonsuz vgye layk)dir.

ELLNC BB ALLAHIM DLERSEN BEN BAILA DEMEK HAKKINDA BB

Sahih[-i Buhr ve Muslim]de kaynaklarda Eb Hurayra radyallhu anhtan gelen bir rivyette Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Herhangi biriniz Allahm, dilersen beni bala! Allahm, dilersen
bana merhamet et! demesin! stediini azmederek istesin! nk Allah zor altna sokacak kimse yoktur.257

Muslimin rivyetinde: (stekte bulunan) stee kar ciddiyet gstersin! nk hibir ey Allaha kar byk
grnmez ve o istei karlar!258

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Duada istisna yapmann yasaklanmas.

kinci Mesele:

Bu konudaki iletin ne olduu.

nc Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin: steinde azimli davransn! sz.

Drdnc Mesele:

stei ciddiyetle yaplmas.

Beinci Mesele:

Bu konudaki emrin illeti.

AIKLAMALAR Her ey Allahn irade ve meietine bal olsa da rahmet ve mafiret gibi din isteklerle afiyet, rzk gibi dine yardmc dnyev isteklerde bulunurken kulun ciddi ve srarc olmas emredilmektedir. Bu istek, kulluun kendisi ve zdr.

Bunun yolu da isteklerin meiete balanarak artl bir ekilde deil emredildii gibi direkt olarak kesin bir biimde arzedilmesidir. Byle bir tutum sergilenmesi tamamyla hayrdr ve hibir zarar bulunmamaktadr. Allah karsnda byk olan hibir ey bulunmamaktadr. Bu tr isteklerde bulunmakla maslahat ve menfaati tahakkuk etmeyen ve meydana gelii insan iin hayrl olup olmad kesin bilinmeyen belirli baz isteklerde bulunulmas arasnda nasl bir fark bulunduu anlalmaktadr. nsan, rabbine dua ederek iki durumdan kendisi iin hayrl olann seimini rabbine brakabilir. Mesel mesur bir dua yledir: Allahm, hayat benim iin hayrl ise beni yaat! Vefatn benim iin daha hayrl olduunu biliyorsan, canm al!259 stihare duas da ayn ekildedir.260 Faydal olduu ve zarar bulunmad bilinen eylerin istenmesi, kulun bu tr isteklerini kesin bir dille yapp meiet artna balamamas ile sonucu bilinmeyen, fayda ya da zarardan hangisinin ar bast kestirilemeyen ve bu sebeple de her eyi ilim, kudret, rahmet ve ltuf ile ihata eden Allahn seimine balanmas arasndaki ince fark iyi anlalmaldr.

ELLDRDNC BB KULUM DENLMEMES HAKKINDA BB

Sahih[-i Buhr ve Muslim]de Eb Hurayra radyallhu anhn anlattna gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Herhangi biriniz (klesine hitaben) Rabbini doyur, rabbine abdest aldr demesin!
Efendim, sahibim! desin! Herhangi biriniz Kulum! demesin! Yardmcm, hizmetim! desin!261

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Kulum, klem gibi ifadelerin yasaklanm olmas.

kinci Mesele:

Klenin Rabbim diyemeyecei; kleye de rabbini doyur! diye hitap edilemeyecei.

nc Mesele:

Birinciye yardmcm, hizmetim denilmesinin retilmesi.

Drdnc Mesele:

kinciye de efendim, sahibim denilmesinin retilmesi.

Beinci Mesele:

Azdan kan kelime ve lafzlarda dahi tevhidi zedeleyebilecek unsurlara dikkat edilmesi gerektii. AIKLAMALAR Bununla hedeflenen kulun uzak da olsa birtakm vehimlere ve sakncalara yol amas muhtemel olan ifadeleri brakp daha zararsz szckler kullanmaya tevik edilmesi. Mesel kulum, klem yerine hizmetim, yardmcm denilmesi gibi. Bu tr ifadelerin kullanlmas haram deildir. Fakat dilin muhtemel bir sakncaya yol amayacak tabirlere altrlmas mstehabdr. Dilin sakncal unsurlardan en gzel ekilde korunmas edep ve terbiyedendir. Kullanlan kelimelerde dahi edebe riyet etmek, ihlasn mkemmellik gstergelerindendir. zellikle de bu tr szckler konumuz iin en gzel rnektir.

ELLBENC BB ALLAH ADIYLA STEYENN GER EVRLMEYECE HAKKINDA BB

bn mer radyallhu anhumdan rivyete gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:
Allah adna istekte bulunana verin! Allah adna korunmanza snan koruyun! Sizi davet edene icabet edin! Size iyilikte bulunan mkfatlandrn! dl olacak bir ey bulamazsanz mkfatlandrm olduunuzu grene kadar onun iin dua edin!262 Eb Dvd ve Nes sahih senedle rivyet etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Allah adna korunmak isteyenin korunmas gerektii.

kinci Mesele:

Allah adna isteyene verilmesi gerektii.

nc Mesele:

Davete icabet.
Drdnc Mesele:

Yaplan iyiliin dllendirilmesi.

Beinci Mesele:

Mkfat vermeye g yetiremeyenin yapt duann da dl yerine geecei.

Altnc Mesele: Mkfatlandrm olduunuzu grene kadar sz.

ELLALTINCI BB BB ALLAHIN YZYLE YALNIZCA CENNET STENEBLR

Rivyete gre Cbir radyallhu anh Raslullahn u hadisini aktarmaktadr: Allahn yz ile yalnzca
cennet istenir.263 Eb Dvd rivyet etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Allah rzas vesile edilerek yalnzca arzulananlarn en zirvesinde olan cennet istenebilir.
kinci Mesele:

Allahn yz olduunun belirtilmesi. AIKLAMALAR Bir nceki bb, kendisinden istekte bulunulan kimselere hitap etmektedir. En byk vesile olan Allah celle celluh adna bir eyler istenildiinde muhatap olann Allah hakkna sayg ve ihtiram gerei ve Mslman kardeinin hakknn denmesi kabilinden olarak istei geri evirmemesi icab eder. Sadedinde bulunduumuz bb istekte bulunanlara yneliktir. stekte bulunacak olanlarn Allahn isim ve sfatlarna ihtiram gstermesi, Allah rzas iin birtakm dnyev isteklerde bulunmamas gerekir. Allah rzas iin istenebilecek en yce ve stn istek cennet ve nimetleridir; Allahn rzasdr; Onun kerm olan yzne bakmakla ve kendisiyle konumakla lezzet bulmaktr. Allah akna istenebilecek en yce istek bundan bakas deildir. Dnyev ve daha aa deere sahip istekler Allahtan istenecekse, Allah rzas vesile klnarak istenebilir.

ELLYEDNC BB EER HAKKINDA BB

Diyorlar ki: Eer bu iten bize bir yarar olsayd, burada ldrlmezdik. De ki: Eer siz evlerinizde olsaydnz bile, zerlerine ldrlmesi yazlm olanlar yatacaklar (lecekleri) yerlere okp gidecekti. Allah bunu gslerinizdekini denemek ve kalplerinizdekini temizlemek iin yapt. Allah gslerin zn bilir. (l-i mrn, 154)

(Evlerinde) oturup da kardeleri hakknda: Bize uysalard ldrlmezlerdi diyenlere, Eer doru szl insanlar iseniz, canlarnz lmden kurtarn bakalm! de. (l-i mrn, 168)

Sahih[-i Muslim]de Eb Hurayra radyallhu anhtan gelen bir rivyette Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: Sana fayda veren eye kar hrsl ol! Allahtan yardm dile! Aciz olma! Bir musibet
dokunursa, Eer yle yapsaydm, yle yle olurdu deme. Bunun yerine Allah byle takdir etmi. O dilediini yapar. eer sz eytann etkisine kap aralar.264

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

l-i mrn Sresinde yer alan iki yet-i kerimenin tefsiri.

kinci Mesele:

Musibet dokunduunda eer yle olsayd gibi szlerin sylenmesinin aka yasaklanmas.
nc Mesele:

Bu tr szlerin eytann etkisine kap aralayacann bildirilerek illetin ne olduunun aklanmas.

Drdnc Mesele:

Gzel sz sylemeye ynlendirilmesi.

Beinci Mesele:

Allahtan yardm dilemekle birlikte fayda veren eyler hrs gstermek emredilmesi.
Altnc Mesele:

Bunun zdd olan acziyetin yasaklanmas. AIKLAMALAR u bilinmeli ki, eer sznn kullanm vlen ve yerilen olarak iki ksma ayrlr.
Yerilen kullanm

nsann bana holanmad bir hadise gelip de bunun zerine yle yle yapsaydm eer, yle olurdu demesidir. Bu tr szler eytann ilerindendir. nk iki sakncas bulunmaktadr: a) Byle szler insann nnde pimanlk, fke, hzn gibi faydas olmayan ve kapatlmas elzem olan kaplar aar. b) Allaha ve belirlemi olduu kadere kar edepsizlik sz konusudur. nk byk olsun, kk olsun tm iler ve olaylar Allah celle celluhnun kaza ve kaderine baldr. Meydana gelen olaylarn nne geilemez; olacaksa olacaktr. Eer yle olsayd, byle olmazd, Eer unu yapsaydm, byle olurdu gibi szler Allah celle celluhnunkaza ve kaderi karsnda sergilenen bir tr itiraz, bir nevi iman zayfldr. Hi kukusuz bu iki sakncal durumdan kurtulmadka insann iman ve tevhidi mkemmelleemez.
vlen kullanm

nsann hayr temenni ederek ya da bir bilgiyi ve hayr retmek amacyla eer szn kullanmasdr. Mesel; Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin: Eer arkamda braktm u i tekrar nme ksayd, hedyi (kurbanlk hayvan) yanmda getirmez, umreye balardm. 265 sz, hayr temenni edenin: Eer falancadaki gibi malm olsayd, onun gibi hayr ilerdim266 demesi ve Ms aleyhisselm ile Hzr kssas konusunda: Eer kardeim Ms sabretseydi, Allah aralarnda geen olaylar bize anlatrd.267 sylenmesi rnek olarak gsterilebilir. Eer sz hayr temennisi amavyla syleniyorsa, vgye deerdir. Ktlk temennisi ile syleniyorsa yerilen trdendir. Eer sznn kullanm, kullanmna neden olan duruma gre farkllk arzetmektedir. Sknt, hzn, kaza ve kadere ynelik iman zayfl ya da ktlk temennisi gibi nedenlerden tr kullanlmaktaysa, bu tr kullanm yerilen trdendir. Hayra duyulan istek, bakalrnn hayra ynelmesini salamak gibi sebeplerle kullanlmaktaysa vgye deer bir kullanm olur. Bu nedenle mellif bb baln her ikisine de muhtemel olacak ekilde zikretmitir.

ELLSEKZNC BB RZGARA SVMENN YASAKLANMI OLDUU HAKKINDA BB

Ubeyy b. Kab radyallhu anhtan rivyet edildiine gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Rzgra svmeyin! Holanmadnz bir ey grdnzde Allahm, senden bu rzgrn ve rzgrla
gelenin ve muhatap olduu emrin hayrn isterim. Rzgrn, rzgrla gelenin ve muhatap olduu emrin errinden sana snrm. deyin!268 Tirmiz sahih olduunu beyan eder.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Rzgra svmenin yasaklanmas.*

kinci Mesele:

nsann holanmad bir eyle karlatnda faydal szler sylemesinin tevik edilmesi.
nc Mesele:

Rzgrn emir altnda olduuna dikkat ekilmesi.

Drdnc Mesele:

Rzgarn bazen hayrla, bazen ktlkle emredilmemi olmas. AIKLAMALAR Daha nce zikredilmi olan zamana svmekle benzerlik arzetmektedir. Ancak o konu zaman iinde meydana gelen tm olaylar kapsarken bu, yalnzca rzgrla alakaldr. Rzgra svmek haram olmakla birlikte, insann akl ve fikr seviyesizliinin de bir gstergesidir. nk rzgr Allahn emri ve idaresi altndadr. Dolaysyla rzgra svmek, dolayl olarak rzgr idare edene de svmek demektir. Rzgra sven kimse genel olarak byle bir maksad gnlnden geirmese de durum bundan daha ktdr. Mslmann gnlnden bylesi bir dncenin gemesi mmkn deildir.

ELLDOKUZUNCU BB

ALLAHIN HAKKINDA GEREKLE LGS BULUNMAYAN CAHLYYE ZANNINDA BULUNUYORLAR VE BU TE BZE BR YARAR VAR MI? DYORLAR. DE K: BTN ALLAHA ATTR. ONLAR LERNDE SANA AIKLAYAMADIKLARI EYLER SAKLIYORLAR. DYORLAR K: EER BU TEN BZE BR YARAR OLSAYDI, BURADA LDRLMEZDK. DE K: EER SZ EVLERNZDE OLSAYDINIZ BLE, ZERLERNE LDRLMES YAZILMI OLANLAR YATACAKLARI (LECEKLER) YERLERE IKIP GDECEKT. ALLAH BUNU GSLERNZDEKN DENEMEK VE KALPLERNZDEKN TEMZLEMEK N YAPTI. ALLAH GSLERN ZN BLR. (l-i mrn, 154)

YET HAKKINDA BB

(Bir de bunlar) Allah hakknda kt zanda bulunan mnafk erkeklere ve mnafk kadnlara, Allaha ortak koan erkeklere ve ortak koan kadnlara azap etmesi iindir. Mslmanlar iin bekledikleri ktlk emberi balarna gelsin! Allah onlara gazap etmi, lnetlemi ve cehennemi kendilerine hazrlamtr. Oras ne kt bir yerdir! (Fetih, 6)

bnul-Kayym birinci yet hakknda unlar kaydeder: Bu yetteki zan, Allahn peygamberine destek vermeyecei ve davasnn yok olup gidecei eklinde tefsir edilmitir. Ayrca baa gelenin Allahn kaderi ve hikmeti erevesinde gereklemedii dncesinde olmak eklinde de tefsir edilmitir. Kaderin, hikmetin, Raslullahn davasnn tamama ermesinin ve Allahn onu din konusunda muzaffer klmasnn inkar olarak da tefsir edilmitir. Fetih Sresinde mnafklarn ve mriklerin sahip olduklar bildirilen kt zan budur.

Bu gerekten kt bir zandr. nk Allahn zatna, hikmetine, hamdna ve vaadine layk olmaktan olduka uzaktr. Yakkszdr. Batl hak zerine karp da bylelikle hakkn yok olacan zanneden veya olan bitenin Allahn kaza ve kaderi erevesinde cereyan ettiini inkar eden ya da kaderin hamd gerektiren stn bir hikmete mebni olduunu kabul etmeyip bunun sadece soyut bir dilemeye bal bulunduunu ileri srenlerin zan ve inkarlar kfr ehlinin zanndr. Kfr ehli olanlarn tek nasibi cehennemdir. ou insan, kendileriyle ya da bakalaryla ilgili hususlarda Allah hakknda su-i zanda bulunmaktadr. Bu musibetten tek kurulabilen Allah, isimlerini, sfatlarn, hikmet ve hamdnn gereklerini hakkyla tanyabilenlerdir. Nefsine nasihat eden akll kimse bu hususlara zen gstermelidir. Allaha tevbe edip rabbi hakknda su-i zanda bulunmaktan dolay istifar dilemelidir. yle bir aratrlsa kadere kar bir honutsuzluk, bir knama szkonusu olduu grlebilir. yle olmas lazmd; byle olmas gerekti gibi szler duyulabilir. Karlat eyleri azmsayan ya da ok bulan kimseler olduu mahede edilebilir. Kendini bir yokla bakalm! Bu sylenenlerle senin alakan ne kadar? Kurtulmusan bundan Amsn yk srtndan Yoksa saymam seni ben Kurtulmu olanlardan

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

l-i mrn Sresinde bulunan yetin tefsiri.

kinci Mesele:

Fetih Sresinde bulunan yetin tefsiri.

nc Mesele:

Zannn saylamayacak kadar tr bulunduu.

Drdnc Mesele:

Su-i zandan ancak kendisini ve isim ve sfatlaryla rabbini tanyan kurtulabilir. AIKLAMALAR
Allahn hakknda gerekle ilgisi bulunmayan cahiliyye zannnda bulunuyorlar

nsan, Allahn kendisi hakknda bildirdii isim, sfat, mkemmellik gibi hususlarn tmne inanmadan, rabbinin bildirdii her eyi, yapaca fiilleri, dinin muzaffer klnp hakkn gerekletirilecei, batln yok

edilecei ynndeki vaadleri tasdik etmeden iman ve tevhidi gerekletiremez. Bunlara inanmak imandandr. Kalbin bu hususlar karsndaki huzuru imandandr. Buna aksi yndeki tm zanlar, tevhide aykr cahiliyye zanndr. nk Allah hakknda kt zan beslemek, mkemmelliine aykr bir kanda bulunmak, verdii haberi yalanlayp vaadinde phe etmek demektir. Allah en iyisini bilir.

ALTMIINCI BB KADER NKARCILARI HAKKINDA BB

bn mer radyallhu anh: bn merin cann elinde bulundurana yemin olsun ki! (Kader inkarclarndan) birinin Uhut Da kadar altn olsa sonra bunu Allah yolunda infak etse, kadere iman etmedike Allah bunu kabul etmez. Dedi ve daha sonra Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin u hadisinin delaletine ba vurdu: man
Allaha, meleklerine, kitaplarna, peygamberlerine, ahiret gnne inanman; hayr ve erri ile kadere iman etmendir.269
Muslim rivyet etmitir.

Rivyete gre Ubde b. Smit radyallhu anh oluna yle demitir: Yavrucuum! Bana gelenlerin gelmemesinin mmkn olduunu; bana gelmeyenlerin de gelmesinin mmkn olduunu bilmeden imann tadna eremezsin. Raslullah sallallhu aleyhi ve sellemin yle buyurduunu duymutum: Allah ilk nce kalemi
yaratt. Yaz dedi. Kalem Ne yazaym, ya rabbi? dedi. Kyamet kopana kadar her eyin kaderini yaz! buyurdu.

Yavrucuum! Raslullahn: Bundan baka bir durum zere len benden deildir. Dediini duydum.270

mam Ahmedin bir rivyeti u ekildedir: Allah ilk nce kalemi yaratm ve Yaz! demitir. O anda kyamete
dek olacaklar cari olmutur.271

bn Vehbin rivyetine gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Hayr ve erri ile
kadere inanmayan Allah cehennem atei ile yakar (yaksn!)

Msned ve snenlerde rivyet edildiine gre bnud-Deylem yle anlatmaktadr: Ubey b. Kab

radyallhu anhn yanna gittim. Kader hakknda bende bir (phe) ey var. Bana bir eyler anlat! Belki Allah kalbimden bu pheyi giderir. Bunun zerine Ubey b. Kab radyallhu anh unlar syledi: Uhut Da miktarnca altn infak etsen de kadere iman etmedike ve bana gelenin gelmeme imknnn, bana gelmeyenin de gelme imknnn bulunduunu bilmedike Allah bunu kabul etmez. Bundan baka bir hal zere lrsen, cehennem ehlinden olursun. bnud-Deylem anlatmaya devam eder: Daha sonra Abdullah b. Mesd, Huzeyfe b. Yemn ve Zeyd b. Sbit radyallhu anhumun yanna gittim. Hepsi de Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemden rivyet ettikleri ayn hadisi anlattlar.272 Hadis sahihtir. Hakim Sahhinde rivyet etmitir. [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Kadere imann gerekliliinin aklanmas.

kinci Mesele:

Kadere iman keyfiyetinin beyan.

nc Mesele:

Kadere iman etmeyenin amelinin boa kaca.

Drdnc Mesele:

Kadere iman etmedike hi kimsenin imann tadn alamayacann bildirilmesi.

Beinci Mesele:

Allahn ilk nce yaratt varln zikredilmesi.

Altnc Mesele:

O anda kyamete kadar olacaklarn kadereinin yazlmas.

Yedinci Mesele:

Kadere iman etmeyenlerden Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin uzak olduu.

Sekizinci Mesele:

Selefin zuhur eden pheyi limlere sorarak gidermeye almas.

Dokuzuncu Mesele:

limlerin pheyi giderecek yantlar vermesi ve sz yalnzca Raslullaha nisbet etmeleri. AIKLAMALAR Kitab, snnet ve mmetin icam ile sabit olduuna gre kadere iman imann rknlerindendir. Meydana gelen ve gelmeyen her eyin Allahn dilemesine bal bulunduuna inanmak gerekir. Buna bylece inanmayan hakikatte Allaha da inanmamtr. Kaderin tm aamalarna iman etmemiz gerekmektedir. Allahn her eyi en iyi biimde bildiine inanrz. Allahn levh-i mahfuzda gemite olanlar ve kyamete dek olacak olanlar yazdna iman ederiz. Btn her eyin Allahn yaratmas, kudreti ve tedbiri sayesinde meydana geldiine inanrz. Kadere imann mkemmellik gereklerinden biri de Allahn kullarn kendi isteklerinin aksine zorlamadn; bilakis itaate de masiyete de serbest braktn bilmektir.

ALTMIBRNC BB SURET YAPANLAR HAKKINDA BB273

Eb Hurayra radyallhu anhtan Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin yle buyurduu rivyet edilmitir: Yce Allah buyurdu ki; Benim yarattm gibi yaratmaya kalkandan daha zalim kim olabilir. Bir zerre
yaratsnlar bakalm! Tek bir dane yaratsnlar bakalm! Ya da tek bir kl yaratsnlar bakalm!274 Buhr ve Muslim tahric
etmitir.

Yine ayn kaynaklarda yer alan ie radyallhu anh tarafndan rivyet edilen bir hadis-i erifte Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: Kyamet gnnde insanlar iinde en iddetli azaba arptrlacak
olanlar, Allahn yarattklarna benzetmeye alanlardr.275

Yine Buhr ve Mslimde yer alan bir hadisi bn Abbas radyallhu anh yle anlatmaktadr: Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin u ekilde sylediini duymutum: Her bir musavvir (suret yapan) cehennemdedir276.
Yapt her surete can verilecek ve cehennemde ona onlarla azap olunacaktr.277

Buhr ve Muslimde merfu olarak nakledilen bir rivyette: Dnyada iken bir suret yapan, bu yapt surete
ruh vermekle mkellef tutulur. Ama bunu yapabilecek deildir.278

Muslimin rivyetinde Ebul-Heyyc yle anlatr: Bana Ali dedi ki: Raslullah sallallhu aleyhi ve sellemin bana tevdi ettii bir grevle seni gndereyim mi? Hibir suret brakmayacak hepsini yok edeceksin.
Ykseltilmi tm kabirleri yerle ayn seviyeye getireceksin.279

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Suret yapanlar hakkndaki iddetli ifadeler.

kinci Mesele:

Bu konudaki illet olan, Allaha kar edepsizliin terk edilmesidir. nk yukarda geen kuds hadiste Allahu tel, Benim yarattklarm gibisini yaratmaya kalkandan daha zalim kimdir? buyuruyor.
nc Mesele: Bir zerre ya da bir dane veyahut da bir kl yaratsnlar bakalm! sznden anlald gibi Allahn kudretine

ve kullarn acziyetine dikkat ekilmektedir.

Drdnc Mesele:

Suret yapanlarn en iddetli azaba uratlacaklarnn aka bildirilmesi.

Beinci Mesele:

Allahn yapt her suret saysnca can yaratp bunlarla cehennemde suret yapanlara azap edecei.
Altnc Mesele:

Suret yapanlarn kyamet gnnde bu yaptklarna ruh vermekle mkellef tutulmalar.

Yedinci Mesele:

Var olan suretlerin yok edilmesinin emredilmesi.

AIKLAMALAR Bu bb, daha nce gemi olan bbn dallarndan biridir. Niyet, sz ve fiil plannda Allaha (nidd) e, ortak komak helal deildir. Nidd, uzak bir ynden de olsa Allah ile arasnda benzerlik kurulmaya allan varlktr. Canl varlklarn suretlerinin yaplmas, Allahn yaratklarna benzetmeye almak demektir. Ayn ilah yaratmann yalanlanmas, sahtecilik ve muhalefet anlamna gelmektedir. Bu nedenle de ri tarafndan knanmtr.

ALTMIKNC BB SIK SIK YEMN ETMEK HAKKINDA BB280

Yeminlerinizi muhafaza edin! 281 (Mide, 89)

Eb Hurayra radyallhu anh yle anlatr: Raslullahn yle sylediini duymutum: Yalan yere yaplan
yemin, mala rabeti arttrr, bereketi ise yok eder.282 Buhr ve Muslim tahric etmitir.

Selmn radyallhu anhtan rivyete gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:
insan vardr ki, Allah onlarla ne konuur, ne de temize karr. Onlara ackl bir azap vardr: htiyar zinakr, kibirli fakir, maln yeminle alp, yeminle satan kimse.283 Tabern sahih bir senedle rivyet etmitir.

Sahih[-i Buhr ve Muslim] mrn b. Husayn radyallhu anhtan rivyet edildiine gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: mmetimin en hayrls benim amdr. Sonra onlarn ardndan gelenler. Onlardan sonra daha sonra gelenlerdir. -mrn radyallhu anh, kendi andan sonra iki nesil mi nesil mi zikretti bilemiyorum, der- Daha sonra istenmedii halde ahitlik yapan (yemin eden); hyanet eden, fakat
gvenilmeyen; adak adayan, ama yerine getirmeyen ve aralarnda imanlk (yeme-ime dknl) grlen bir toplum gelecektir.284

bn Mesd radyallhu anhtan gelen rivyete gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: nsanlarn en hayrls benim amdr. Daha sonra onlardan sonra gelenler; onlardan sonra da daha
sonra gelenlerdir. Sonra yle bir kavim gelecek ki, aralarndan birinin ehadeti yeminini; yemini de ehadetini geecek.285

brahim Biz kkken yaptmz ahitlikten ve verdiimiz szden dolay dverlerdi. der.286 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Yeminlerin korunmasnn tavsiye edilmesi.

kinci Mesele:

Yalan yere yemin etmenin mala rabeti arttrrken bereketi azalttnn bildirilmesi.
nc Mesele:

Al-sat ilerini yeminsiz yapmayanlar hakkndaki iddetli vad.

Drdnc Mesele:

[Gnah ilemeyi kolaylatran] Etkenlerin azalmasna ramen gnahlarn bydne dikkat ekilmesi.287
Beinci Mesele:

stenmedii halde yemin edenlerin knanmas.

Altnc Mesele:

Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin ya da drt a vgyle anmas ve daha sonra olacaklar bildirmesi.
Yedinci Mesele:

ahitlik yapmalar istenmedii halde ahitlik yapanlarn knanmas.

Sekizinci Mesele:

ahitlik yapmalar ve sz vermeleri nedeniyle selefin kk ocuklar dvmesi. AIKLAMALAR Yeminin asl yemine muhatap olan kiiye durumu tekid etmek ve yaratcy tazim etmek maksadyla meru klnmtr. Bu nedenle de yalnzca Allah adna yemin etmek gerekir. Bakas adna yaplan yemin irkten saylmaktadr. Sz konusu tazimin gereklerinden biri de Allah adna yaplan yeminin yalan yere deil, doru ve drst bir yemin olmasdr.

Yine bu tazimi tamamlayan bir dier unsur, sk sk yemin etmeyerek Allahn ismine ihtiram gstermektir. Yalan yara ve sk yemin etmek, tevhidin ruhu olan tazime aykrdr.

ALTMINC BB ALLAH VE PEYGAMBERNN ZMMET (AHD) HAKKINDA BB288

Antlama yaptnz zaman, Allahn ahdini yerine getirin ve Allah zerinize ahit tutarak, pekitirdikten sonra yeminleri bozmayn. phesiz Allah, yapacanz eyleri pekiyi bilir. (Nahl, 91)

Rivyete gre Bureyde yle anlatmaktadr: Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem bir ordu ya da asker birlik bana emir tayin ettii zaman289 Allaha kar takva sahibi olmay ve beraberindeki mminlere iyilikle muamele etmeyi tavsiye eder ve yle derdi: Allah yolunda Allahn adyla savan! Allaha kfredenlerle savan290!
Ganimet konusunda hainlik yapmayn! Verdiiniz szlerde durmamazlk etmeyin! Msle yapmayn! Kk ocuklar ldrmeyin! Mrik dmannla karlatnda onlar haslete -ya da gzel huya- ar! Bunlardan hangisini olumlu karlarlarsa, kabul et, onlara ilime291! Sonra292 slama davet et! cabet ederlerse, kabul et! Daha sonra onlar kendi lkelerinden muhacirlerin yurduna g etmeye davet et! Byle yaptklar taktirde muhacirlerin sahip olduu haklara sahip olacaklarn; muhacirlerin aleyhlerine olann kendilerinin de aleyhine olacan bildir. G etmeyi reddederlerse, Mslman bedeviler gibi muamele greceklerini bildir. Haklarnda Allahn hkm cari olacaktr. Mslmanlarla birlikte cihada katlmadklar srece ganimet ve feyden hibir hakka sahip olamayacaklar. Bu yukardaki davetlerin tmne olumsuz cevap verirlerse, cizye iste! Kabul ederlerse, dokunma! Bunu da reddederlerse, Allahtan yardm dile ve onlara kar sava! Bir kale halkn kuatma altna aldnda senden Allah ve peygamberinin zimmetini (ahdini) isterlerse, onlara Allah ve peygamberinin zimmetini deil, kendinin ve beraberindekilerin zimmetini ver! nk kendi zimmetinizi bozmanz, Allah ve peygamberinin zimmetini bozmanzdan daha hafiftir. Bir kale halkn kuatrsan ve senden Allahn hkmne gre kendilerini teslim alman isterlerse, onlar kaleden Allahn hkm gereince hkmetmek zere deil, kendi hkmne gre hkmetmek zere indir! nk Allahn hkmne isabet edip etmeyeceini bilemezsin!293 Muslim rivyet etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Allahn zimmeti, peygamberinin zimmeti ve [bu ikisi ile]294 Mslmanlarn zimmeti arasndaki fark.

kinci Mesele:

[Bunlar iinde] Tehlikesi en az olana ynlendirmek.

nc Mesele: Allah yolunda Allah adna savan! sz. Drdnc Mesele: Allaha kfredenlerle savan! sz. Beinci Mesele: Allahtan yardm dile ve onlarla sava! sz. Altnc Mesele:

Allahn hkm ile alimlerin hkm arasndaki fark.295

Yedinci Mesele:

Sahabinin ihtiya duyduunda Allahn hkmne isabet edip etmediini bilmedii bir hkm verebilmesi. AIKLAMALAR Bu bb ile arada anlama salanm olan dmanlara Allah ve peygamberinin zimmeti tanndktan sonra verilen szlerin ve yaplan anlamalarn bozulmasna sebebiyet verecek durumlara dmekten uzak kalmak ve saknmak kastedilmektedir. Byle bir durumda Mslmanlar tarafndan vuku bulan vefaszlk, Allahn ve paygamberinin zimmetinin delinmesi anlamna gelmektedir. Ayn zamanda da Allaha tazimin terk edilip, Raslullahn dikkat ektii gibi en byk mefsedetin ilenmesi demektir. Dier taraftan dinin ve slamn kafirlerin gznde basite alnmasna ve deersiz saylmasna sebebiyet vermek sz konusudur. Anlamalara, zellikle de en salam artlarla kesinletirilmi olan anlamalara bal kalmak, insaf ehli dmanlarn kendi izinden yrmeye aran slamn gzelliklerindendir.

ALTMIDRDNC BB ALLAH HAKKINDA YEMN EDLMES BABI

Cundeb b. Abdillah radyallhu anhtan rivyete gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Bir adam, Allaha yemin olsun ki, falan kimseyi Allah balamaz dedi. Bunun zerine Allah Falan
kimseyi balamayacama dair kim benim adma yemin etti? Ben onu baladm, senin amelini boa kardm. buyurdu.296 Muslim rivyet etmitir.

Eb Hurayra radyallhu anh hadisinde bu sz syleyenin abid bir adam olduu bildirilir. Eb Hurayra radyallhu anh Bu adam, bir sz syledi dnyasn da, ahiretini de mahvetti. dedi.297 [YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER
Birinci Mesele:

Allah adna yemin etmekten sakndrlmas.

kinci Mesele:

Cehennemin her birimize ayakkabsnn bandan daha yakn olduu.

nc Mesele:

Cennetin de byle olduu.

Drdnc Mesele: Kul manasn kasdetmedii bir sz syler de [dou ile bat arasndan daha uzak mesafeden cehenneme yuvarlanverir.]298 hadisinde de ayn manaya dellet bulunmaktadr. Beinci Mesele:

nsan kendisine hi ho gelmeyen bir sebepten dolay mafirete kavuabilir.299

ALTMIBENC BB ALLAHI ARACI KILARAK BR YARATILMITAN EFAAT DLENEMEYECE HAKKINDA BB

Cubeyr b. Mutim radyallhu anh yle anlatmaktadr: Bir bedev Raslullahn yanna geldi ve Zayf dtk, evlatlarmz a kald, mallarmz helak oldu. Rabbinden bizim iin yamur yadrmasn dile! Biz Allah ile senden; seninle de Allahtan efaat isteinde bulunuyoruz. dedi. Peygamber sallallhu aleyhi ve selem: Subhanallah, subhanallah! dedi. Bunu o kadar ok tekrarlad ki Raslullahn fkelendiini anlayan ashabn yz hatlar deiti. Daha sonra Peygamber yle buyurdu: Yazk sana! Allahn ne olduunu biliyor musun sen? Allah
bundan daha byk ve saygndr. Allah aracl ile hibir yaratktan efaat dilenmez.300 Eb Dvd rivyet etmi ve hadisin
devamn da zikretmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

Allah aracl ile senden efaat istiyoruz. Denilmesinin reddi.

kinci Mesele:

Bu sz zerine Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem o derece fkelenmitir ki, ashabn bile yz deimitir.
nc Mesele:

Senin vesilenle Allahtan efaat diliyoruz sz reddedilmemitir.301

Drdnc Mesele:

Subhanallah sznn aklamasna [Allah bundan daha byk ve saygndr. denilerek]302 dikkat ekilmitir.
Beinci Mesele:

Mslmanlarn Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemden yamur duasnda bulunmasn istemeleri. AIKLAMALAR Bu iki konu Allah hakknda edepsizliktir. Tevhide aykrdr. Allah hakknda yemin edilmesi genellikle insann kendini beenmiliinden, marklndan ve edepsizliinden kaynaklanr. Bu olusuzluklardan syrlmadan imann eksiklii giderilemez. Allah vesilesi ile yaratklardan efaat dilemek ise Allahn an ve azametine yakmayan bir tutumdur. nk Allah yaratlm bir varlk iin vesile olmaktan ok ok ycedir. Araclk yapacak olann rtbesi genellikle araclkta asl hedef olan varlktan aadadr. Allah hakknda edepsizlik olduundan byle bir davrann terk edilmesi elzemdir. efaat edebilecek olanlar, Allah yannda ancak izni dhilinde efaatte bulunabilirler. Tm varlklar Allah karsnda korku iinde iken nasl olur da durum tersine dner ve Allah efaat izni verilecek olan varlk konumuna getirilebilir. Allah btn varlklarn huzurunda boyun bkt yceler ycesi, byk bir varlktr. Her eyiyle tm evren Onun karsnda aciz ve zelildir.

ALTMIALTINCI BB RASLULLAHIN TEVHDN SINIRLARINI KORUMASI VE RKE GTREN YOLLARI KAPAMASI HAKKINDA BB

Abdullah b. ihhr radyallhu anh yle anlatmaktadr: miroullar heyeti ile birlikte Raslullahn yanna vardm. Sen bizim seyyidimizsin/efendimizsin dedik. Bunun zerine: Seyyid/Efendi Allah tebareke ve teldr.303 buyurdu. Sen bizim en stnmz, en ycemizsin dedik. [Daha nce] sylediklerinizi ya da bir ksmn syleyin304! eytan sizi cretkr klmasn! buyurdu.305 Eb Dvd ceyyid isnadla rivyet etmitir.

Enes radyallhu anh yle anlatmaktadr: Baz kimseler Ey Allahn Rasl! Ey en hayrlmz! Ey en hayrlmzn olu! Ey efendimiz Ey efendimizin olu! dediler. Bunun zerine: Ey insanlar! [Daha nce]
sylediklerinizden syleyin! eytan sakn sizin aklnz elip hevanz azdrmasn! Ben Muhammedim, Allahn kulu ve raslym. Allahn benim iin takdir buyurduu konumdan daha yukarlara karmanz houma gitmez. buyurdu.306
Nes ceyyid isnadla rivyet etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele:

nsanlarn arla kar uyarlmalar.

kinci Mesele:

Sen efendimizsin diyene kar ne denilmesi gerektii.

nc Mesele:

Kendisine sylenen hak olmasna ramen Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin: eytan sizi cretkr klmasn! demesi.
Drdnc Mesele:

[zerinde dnlmesi gerekenlerden biri de] Allahn benim iin takdir buyurduu konumdan daha yukarlara karmanz houma gitmez. sz. AIKLAMALAR Buna benzer bir konu daha nce de gemiti. Mellif nemine binen ve konu gerei burada tekrar zikretmitir. nk tevhid, irke gtren tm yol ve vesilelerden kanlmad mddete korunamaz, muhafaza edilemez, mkemmelleemez. ki bb arasnda yle bir ayrm szkonusudur: Birincisi eyleme ynelik yollarn kapatlmas eklinde tevhidin korunmasn ele alrken; bu bbda lisanen sarfedilen szlere dikkat edilmek suretiyle edebe riyet ederek irkten saknlmas ele alnmaktadr. Tevhidin eksiksiz olabilmesi iin irke dme tehlikesine gtrmesi muhtemel her tr szden saknlmas gerekmektedir. Ksacas tevhid, bir yandan artlarn, rknlerini, mkemmellik kazandracak hususlar yerine getirmek; dier yandan da sz, fiil, irade, inan olarak zahir ve batn tm ztlarndan uzak durmakla mkemmelleir. Bu konuya dair detayl aklamalar daha nce zikredilmiti.

ALTMIYEDNC BB 307

ONLAR ALLAHI HAKKIYLA TANIYIP BLEMEDLER. KIYAMET GN BTN YERYZ ONUN AVUCUNDA GKLER DE ONUN SA ELNDE DRLM OLACAKTIR. O, ONLARIN ORTAK KOMALARINDAN YCE VE MNEZZEHTR.308 (Zmer, 67)

YET HAKKINDA BB

bn Mesd radyallhu anh yle anlatmaktadr: Yahudi din birliginlerinden biri Raslullah sallallhu aleyhi ve sellemin yanna geldi ve yle dedi: Ey Muhammed! Biz [Tevratta]309 yle bulmaktayz: Allah, gkleri bir parmak zerinde, yerleri bir parmak zerinde, aalar bir parmak zerinde, suyu bir parmak zerinde, yeryzn bir parmak zerinde ve dier mahlukat bir parmak zerinde klacak ve bunun ardndan da Ben melikim diyecek. Bu szler zerine Peygamber sallallhu aleyhi ve selem, bu Yahudi din bilginini tasdiklediini belli ederek dilerinin beyaz grnecek ekilde gld.310 Sonra [bu anlatlann ahidi olmak zere ve Yahudi bilginin verdii haberin doruluuna delil olarak] u yeti okudu: Onlar Allah hakkyla tanyp
bilemediler. Kyamet gn btn yeryz Onun avucundadr. Gkler Onun sa elinde drlm olacaktr. O, mriklerin ortak komalarndan yce ve mnezzehtir. (Zmer, 67)311

Muslimin bir rivyetinde Dalar ve aalar bir parmak zerinde kldn sonra da onlar sarsarak Ben melikim, ben melikim dediini gryoruz.312 Dedikleri ifade edilmektedir.

Buhrnin bir rivyetinde de Gkleri bir parmak zrerinde, yeryzn ve suyu bir parmak zerinde ve dier yaratklar da bir parmak zerinde yarattn gryoruz313 ifadeleriyle anlatlmaktadr.

Muslimde bn mer radyallhu anhumdan merfu olarak rivyet edilen bir hadis u ekildedir: Allah
kyamet gnnde gkleri drer ve sa eline alr. Ardndan Ben melikim. Cebbarlar nerede? Mtekebbirler nerede? der. Daha sonra yedi yeri drerek sol eline alr ve Ben melikim. Cebbarlar nerede? Mtekebbirler nerede? der.314

Rivyet edildiine gre bn Abbas radyallhu anhum yle der: Yedi gk ve yedi yer Rahmann avucunda sizden birinizin elindeki hardal tanesi gibidir.315

bn Cerr yle der: Bana Yunus tahdis etti. Bize bn Vehb bildirdi (ahberana) ve dedi ki bn Zeyd babasnn kendisine Raslullahn u hadisini tahdis ettiini syler: Krsiye nisbeten yedi gk bir kalkan iine atlm
yedi dirhem gibidir.316

Eb Zer radyallhu anhn da yle sylediini ifade eder: Raslullah yle derken duymutum: Ara
nisbetle krsi,317 orak bir araziye atlm demir bir halka gibidir.318

bn Mesd radyallhu anh yle der: Dnya semas ile bir sonraki semann arasnda be yz yl bulunmaktadr. Btn gkler arasnda be yz yl bulunmaktadr. Yedinci gk ile krsi arasnda da be yz yl bulunur. Krsi ile su arasnda da be yz yl bulunur. Ar suyun zerindedir. Yce Allah da arn zerindedir. Sizin yaptklarnzdan hi biri Ona gizli kalmaz.319 Bu rivyeti bn Mehd > Hammd b. Seleme > Asm > Zirr > Abdullah
yoluyla tahric etmitir. Bir benzerini de Mesd > Asm Eb Vil > Abdullah yoluyla rivyet etmitir. Hafz Zeheb bunlar kaydettikten sonra rivyetin daha baka yollarnn da bulunduunu syler.320

Abbas b. Abdilmuttalib radyallhu anhtan rivyet edildiine gre Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem: Gk ile yer arasnda ne kadar bulunduunu biliyor musunuz? diye sorunca ashab, Allah ve Rasl en iyisini bilirler demiler ve ardndan Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: kisinin arasnda be yz
yllk yrme mesafesi bulunmaktadr. Bir semadan dierine be yz yllk mesafe bulunmaktadr. Her bir semann kalnl da be yz yl yrme kadardr. Yedinci sema ile ar arasnda bir deniz bulunur. Bu denizin dibi ile en st aras, gkle yer aras kadardr. Allah bunun zerindedir. Ademoullarnn yapp ettiklerinden hibiri Ona gizli deildir.321 Eb Dvd ve
dierleri tahric etmitir.

[YET VE HADSLERDEN ANLAILAN] MESELELER

Birinci Mesele: Kyamet gn btn yeryz Onun avucundadr. yetinin [bn Mesudun rivyet ettii parmak hadisi ile]322

tefsiri.
kinci Mesele:

Bu ve benzeri ilimler Peygamber sallallhu aleyhi ve selem zamanndaki Yahudilerde halen bulunmaktayd. Bunlar ne inkar ediyor ne de tevil ediyorlard.
nc Mesele:

Yahudi din bilgininin anlattklarn Peygamber sallallhu aleyhi ve selem tasdik etmi ve yet bunu ikrar eder mahiyette nazil olmutur.
Drdnc Mesele:

Bu nemli bilgiyi Yahudi din aliminden duyan Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemin glmesi.323
Beinci Mesele:

Allah hakknda iki el zikredilmesi. Gklerin sa elinde; yerlerin de dier elinde bulunduunun bildirilmesi.
Altnc Mesele:

Bu dier elin, sol el olarak adlandrlmas.

Yedinci Mesele:

Bu srada cebbar ve mtekebbirlerin zikredilmesi.

Sekizinci Mesele:

Sizden birinizin elindeki hardal tanesi gibidir sz.

Dokuzun Mesele:

Semaya nisbeten krsinin bykl.

Onuncu Mesele:

Krsiye nisbetle arn bykl.

Onbirinci Mesele:

Arn, krsi ve sudan farkl olduu.324

Onikinci Mesele:

Semalar arasnda ne kadar mesafe bulunduu.

Onnc Mesele:

Yedinci gk ile krsi arasnda ne kadar mesafe bulunduu.

Ondrdnc Mesele:

Krsi ile su arasnda ne kadar mesafe bulunduu.

Onbeinci Mesele:

Arn su zerinde bulunduu.

Onaltnc Mesele:

Allahn arn zerinde bulunduu.325

Onyedinci Mesele:

Gk ile yer arasnda ne kadar mesafe bulunduu.

Onsekizinci Mesele:

Gn be yz yl kalnlnda olduu.
Ondokuzuncu Mesele:

Gkler zerinde bulunan denizin dibi ile en st arasnda be yz yllk mesafe bulunduu. Allah daha iyi bilir. Hamd alemlerin rabbine mahsustur. Allah efendimiz Muhammede, ailesine ve ashabna salat ve selam eylesin!

AIKLAMALAR

Onlar Allah hakkyla tanyp bilemediler. (Zumer, 67)

Mellif eserine bu konu ile son vermektedir. Yceler ycesi Allahn ne kadar byk ve yce olduunu, stnln ve mahlkatn kendi huzurunda boyun bkmln gsteren naslar zikretmektedir. Bu yce nitelikler ve mkemmel vasflar, Allahn bir ve tek mabud, vgyle anlmas gereken tek varlk olduunun en byk delilidir. nsann tazimde bulunaca, huzurunda acizliini zhar edecei, en byk sevgiyi gsterecei ve ilah olarak kabul edecei tek varlk Allahtr. O, hak ilahtr. Odan bakas ise batl, aslsz ve temelsizdir. Tevhidin hakikati, z ve ruhu; ihlsn srr buradadr. Allahtan kalplerimizi kendisini hakkyla tanmakla, kendisini sevmekle ve bol bol tevbe etmekle doldurmasn dileriz. O ok cmert ve ikram sahibidir.
Kitbut-Tevhd zerine yaptmz bu veciz alma burada son buluyor. Tevhidin nemli konular ele

alnarak btn ilimlerin temeli olan tevhid ilmine dair faydal aklamalarda ve ksmlandrmalarda bulunulmutur. almamz kolaylatran ve yardmsz brakmayan Allaha sonsuz hamd olsun! Muhammede, ailesine ve ashabna salat ve selam eylesin!326

* Muhammed b. Abdilvahhab b. Suleyman b. Ali b. Muhammed b. Ahmed en-Necd et-Temim el-Hanbel es-Selefdir. 1115 hicri/1703 miladi tarihinde Riyad ehrinin kuzeyinde bulunan Uyeynede domu 1206 hicri/22 Haziran 1792de vefat etmitir. Uzun mrn, tm varl ile tevhid ve snnet davetine adam, hem kalemiyle hem de klcyla cihad etmi Allah azze ve celle de onun aracl ile raz olduu tevhid dinini tecdid etmitir. Rabbimizden onu da bizi de balamasn ve Cennetul-Firdevsde bir araya getirmesini niyaz ederiz. 1 zellikle istifade edilmi ve oklukla kendisine dnlm eserler unlardr: 1- Kitbut-Tevhd erhlerinin en deerlisi mam Allme Abdurrahman b. Hasen Alu-eyhin Fethul-Mecd al Kitbit-Tevhd adl eseri. 2- mam Allme Abdulaziz b. Abdillah b. Bza ait olan et-Taliktul-Bziyye al Kitbit-Tevhd isimli zl eser. 3- Byk ilim adam, Allme e-eyh Muhammed es-Salih el-Useymne ait el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd isimli eser. 4- Byk ilim adam, Allme e-eyh Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzna ait netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd isimli eser. 5- Faziletli eyh Salih b. Abdilaziz b. Muhammed Alu-eyhe ait et-Temhd li-erhi Kitbit-Tevhd adl eser. 6- Elinizdeki Abdurrahman es-Sad erhinin Sabri b. Selmeti ahin tarafndan zenle tahkik ve talik edilmi Drus-Sebt basks. 2 Bu giri yazs eyh Abdurrahmn b. Nsr es-Sad tarafndan kaleme alnm olup Ehl-i Snnet akdesini zl ve zet bir biimde Kitab ve snnet kaynakl olarak ele almaktadr. 3 badet: Yce Rabbimizin, Onu tazim etmemiz iin belirledii her bir niyet/kalb yneli, sz ve fiildir. Tevhid fkh asndan ibadet ile itaat arasndaki farka vurgu yapmak gerekmektedir. nk Rasllerin yalnzca Allaha ibadet edin [bu ibadetinizde] Ona hi kimseyi ortak klmayn tarzndaki sylemleri ki, bu onlarn davetlerinin merkezidir, tapnma trndeki ibadeti iermektedir. Bu, itaat eklindeki ibadetin rasllerin davetine konu olmad anlamna gelmez, ancak denilmek istenen davetlerinin merkezinin bu olmaddr. badet, itaati de kapsayan mull bir kelimedir ve her ibadet itaattir ancak her itaat ibadet deildir. lahmz kendisinden bakalarna itaat belirli ller ierisinde caiz klm, yine kendisi adna bakalarna -mesala Rasle, yneticilere, ana-babaya- itaati emir buyurmutur. Yine Allaha ve Raslne itaat edin buyrulmu, ama ibadet edin buyrulmamtr. Btn bunlar ibadet ve itaat kelimelerinin arasnn tefrik edileceine dellet etmektedir. Dolaysyla -mutlak olarak- Allahtan bakasna itaat, Allahtan bakasna ibadettir denilemez. Ona itaat etmek de dolayl bir tapnma ve ibadet olduu halde, bu hususta Allah azze ve cellenin kitabnda ve Rasllerin davetinde genilik bulunduunu grmekteyiz. Yce Rabbimizin sadece kendisine yneltmemizi istedii ve hibir ortakl ve aracl kabul etmedii, Rasllerin davetine ve Kitaplarn indirilmesine konu olan ve irkin konusu olan ibadet ancak tapnma trndeki ibadettir. Bunun da tanm yukarda zikredildii gibidir. Tapnma tr ibadetin rnei dua, istiase/yardmna snma, istiaze/snma, istiane/yardm isteme, tevekkl, havf ve hayet, reca, rabet ve bunlar iinde barndran namaz, hacc, oru gibi ibadetlerdir. taat trnde ibadetlere gelince Allahn honutluunu kazandran zahir ve batn btn ameller, emr-i maruf yapmak, Allahn koyduu hadleri uygulamak, Yce Allahn belirledii sosyal dzenlemelere boyun emek, gzel ahlakn tm eitleri ve buna benzer eylerdir. badet ve itaat arasndaki bu ince anlam farkn kavramak olduka nemlidir. L ilhe illallah ideolojik yorumlamalara girien, Rasllerin davetlerinin merkezi ve hedefi yeryz iktidarn ele geirmek ve kerhen de olsa insanlara boyun edirmektir, diye batl zanlar besleyenlerin rabban ve nebev menhece ne kadar uzak olduklar bylelikle bilinmi olur. 4 mam Taber tefsirinde yle demektedir: lim ehli tt kelimesinin anlamnda ihtilaf etmilerdir. Bir ksm tt eytandr, demitir. Daha sonra mam Taber kendisine kadar ulaan senetler ile mer bnul-Hattabn, Mcahidin, abnin, Dahhkn, Katdenin ve Suddnin: Tt, eytandr dediklerini rivyet eder. Bazlar da tt sihirbazdr, dediler. Daha sonra Taber yine kendisine ulaan senetler ile Ebul-Aliyenin ve Muhammedin: Tt, sihirbazdr, dediklerini rivayet eder. Bazlar da tt khindir, dediler. Daha sonra Taber kendisine ulaan senetler ile Said b. Cubeyrin, Refnin, bn Cureycin: Tt, khindir dediklerini rivayet eder. Yine Cabir b. Abdillahtan yle rivyet eder: Ona, aralarnda hkm vermesi iin kendisine bavurulan ttlardan (Nisa, 60) sorulunca: Bir tane Cuheynede, bir tane Eslemde olurdu. Bu ekilde her mahallede bir tane bulunurdu. Onlar; zerlerine eytann indii khinlerdir dedi. Daha sonra mam Taber yle der: Bana gre tt hakknda doru sz udur: Tt, Allahtan baka kendisine ibadet edilen bylece Allaha kar tuyan sahibi olan herbir eydir. Bu ister ibadet edenler zerindeki kahr ve galebesinden kaynaklansn, isterse ibadet edenlerin kendi itaatlerinden kaynaklansn. Bu mabudun insan veya eytan veya putlar olmas veya bunlar dnda herhangi birey olmas mmkndr. O halde yetin anlam yledir: Her kim Allahtan baka btn mabudlarn rububiyyetini tanmayp reddeder, onlara kfreder Allaha iman ederse, yani ilah, rab ve mabud olarak Allah tasdik ederse, o; sapasalam bir kulpa yani, kendisini Allahn azap ve gazabndan kurtaracak bir kulpa yapmtr. [Camiul-Beyn/mam Taber, Bakara, 256.] eyhulislam Muhammed et-Temim rahimehullah baka bir yerde yle der: Yce Allah btn kullar zerine tta kfredip Allaha iman etmeyi farz klmtr. bn Kayym rahimehullah yle der: Tt, kulun kendisi hakknda haddi at her ibadet edilen mabud veya her tabi olunan veya her itaat edilendir. Ttlar pek oktur. leri gelenleri ise be tanedir: [a-] blis, [b-] Kendisine ibadet olunan ve bundan honut olan kimse, [c-] nsanlar kendisine ibadet etmeye aran kimse, [d-] Gayb ilimlerden bir eyler bildii iddiasnda bulunan kimse, [e-] Allahn indirdiklerinden bakas ile hkmeden kimse. Bunun [tauta kfretmenin] delili ise Yce Allahn u buyruudur: Dinde zorlama yoktur. Gerekten rd/iman ve ayy/kfr apak meydana kmtr. Kim tuta kfredip Allaha iman ederse elbette o sapasalam bir kulpa yapmtr. (Bakara: 256) te L ilhe illallahn anlam da budur. [erhu Selsetil-Usl/ Muhammed es-Salih el-Useymn sayfa: 153] eyhulislamn zikrettii (Bakara: 256) yetin tefsirinde Hafz bn Kesr yle demektedir: Kim tta kfredip Allaha iman ederse: Yani her kim putlardan, niddlerden ve eytann ibadet etmeye davet ettii Allahtan baka her ibadet edilenden ayrlp uzaklar. Allah birler, bir tek Allaha ibadet eder ve l ilhe illallaha tanklkta bulunursa... Kopmak bilmeyen bir kulpa sarlmtr: Yani iinde sebat bulmu, gzel ve dosdoru bir yola girmitir. bn Kesr daha sonra Beavnin, bn Cerr et-Taber ve bn Eb Htimin rivyet ettiklerine gre mer bnul-Hattabn Tt: eytandr. dediini aktarr ve yle der: Bu gerekten kuvvetli bir tefsirdir. nk bu

cahiliyye ehlinin zerinde bulunduu; putlara ibadet etmek, onlarla hkmetmek ve onlar ile yardm talep etmek trnden erlerin tmn kapsamna alan bir tefsirdir. [Tefsru Kuranil-Azm/bn Kesr, ilgili ayetin tefsiri.] Yce Allah Ttlardan saknan mminleri de mjdeleyerek yle buyurmaktadr: Tttan ve ona ibadetten kanp Allaha ynelenlere gelince mjde onlar iindir. Haydi mjdele kullarm. (Zmer, 17) Hafz bn Kesr yle der: Abdurrahman b. Zeyd b. Eslem babasndan aktararak yle dedi: Bu yet Zeyd b. Amr b. Nufeyl, Eb Zerr ve Selman radyallahu anhum hakknda nazil olmutur. Sahih olan bu yetin hem onlara hem de putlara ibadet etmekten saknp Rahmana ibadete ynelen bakalarna amil olmasdr. Onlar iin hem dnya hem de ahiret hayatnda mjde vardr. [Tefsru Kuranil-Azm/bn Kesr, ilgili ayetin tefsiri.] 5 Sahih: Eb Dvd (4596), Tirmiz (2640), bn Mce (3991), Ahmed (2/332), bn Hbbn (6247), Hkim (10, 144, 442). el-Elbn Sahhul-Cm (1073)de hadisin sahih olduunu sylemitir. 6 Sahih: Buhr (2756), Muslim (30), Tirmiz (2643), Nes Kubrda (5877), bn Mce (4296), Ahmed (5/228, 229, 230) bn Hbbn (210, 362) 7 Yce Allah buyuruyor ki: Senden nce de hibir rasl gndermedik ki (ey Muhammed) ona yle vahyetmi olmayalm: Muhakkak ki benden baka ilah yoktur. O halde bana ibadet edin. (Enbiya, 25) u buyruk da buna benzemektedir: Senden nce gnderdiimiz rasllerimize sor: Rahmandan baka ibadet edilecek ilahlar tayin etmimiyiz. (Zuhruf, 45) Yce Allah btn nebileri hibir orta olmakszn bir tek Allaha ibadete armak iin gnderdi. Ayn ekilde ftrat da buna ehadet eder. Mriklerin hibir delilleri yoktur. Onlarn hccet olarak ne srdkleri eyler ise Rablerinin katnda iptal olmutur. Onlara hem gazab, hem de iddetli bir azab vardr. [Tefsiru Kuranil-Azm/bn Kesr, Enbiya suresi, 25.] 8 eyhulislam rahimehullah baka bir yerde tauta kfretme ile ilgili yle demektedir: -Allah sana rahmet eylesin- bil ki, Adem oullarna Allah tarafndan ilk olarak farz klnan ey tauta kfredip, Allaha iman etmeleridir. Bunun delili Yce Allahn u buyruudur: Muhakkak ki biz her mmete Allaha ibadet edin ve tauttan kann! diye bir Rasl gnderdik. (Nahl: 36). Tta kfretmek ise Allahtan bakasna ibadetin batl olduuna inanp onu terk etmek, ona buzetmek, Allahtan bakasna ibadet edenleri tekfir etmek [yani Allahtan bakasna ibadet edenler kfr ve irk ierisindedir, diye hkmetmek] ve onlara dmanlk beslemektir. Allaha iman ise Allahn tek bana -Onun dndakileri reddederek- ilah ve mabud olduuna itikad etmek, ibadetin tm eitlerini tamamyla Allaha halis klp, Onun dnda btn mabudlardan nefyetmektir. Ayrca ihlas ehlini sevmek ve onlar veli edinmek, irk ehline buz edip onlara dmanlk etmektir. te bu da brahimin milletidir/dinidir. [Mana et-Tt Risalesi] Yine yle der: Tta kfretmenin manas kendisi hakknda batl itikadlar beslenen Allahtan baka cin veya insan, aa veya ta ve bunlarn dnda ne varsa hepsinden ber olmak, onlara ibadet edenlerin kfrne ve sapklklarna tanklk edip onlara buzetmektir, isterse onlar baban ve kardein olsunlar. Ben Allahtan bakasna ibadet etmem, bununla birlikte sadatlara ve kabirler zerine yaplan kubbelere de kar gelmem diyen kii la ilahe illallah sznde yalancdr. Ne Allaha iman etmi ne de ttlara kfretmitir. [Mecmuatur-Resil velMesil/Eimmetud-Dava 4/33] Allme mam Abdurrahman b. Hasen Alu-eyh rahimehumullah yle der: slam dininin asl, esas, imann direi ve ba Allah tevhid etmektir. Bunun iin rasller gnderilmi, bunun iin muhkem ve mubn kitaplar inmitir. Yce Allah yle buyurur: Elif, lam, ra. Hakm ve Habr tarafndan, yetleri salamlatrlm sonrada tafsil olunmu bir kitap! Allahtan bakasna ibadet etmeyin diye ben size onun tarafndan mjdelemek ve uyarmak iin gnderilmiim (Hud: 1,2) te budur, L ilhe illallahn anlam. slam dininin asl da Allahtan bakasna ibadet etmemek ve arzu ve bidatlere gre deil ancak rasln getirdii eriata/llere gre ibadet etmektir. eyhimiz ve davetimizin imam Muhammed et-Temim rahimehullah yle der: slam dininin asl ve zerine ykseldii temel iki eydir: [Birinci husus] emredilendir, o da: Allaha birtek olarak ibadet etmek, buna davet etmek, onun iin dost edinmek ve bunu terk edeni tekfir etmektir. [kinci husus da] yasaklanandr, o da: Allaha ibadette irk komaktr. Bize gereken ise bundan sakndrmak, onun iin dmanlk etmek ve bunu yapan [Allaha ibadette ortak koan] tekfir etmektir. [Mecmuatur-Resil vel-Mesil/Eimmetud-Dava 4/289] 9 Aie ve bn Abbas yle rivayet etmektedir: Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem lm yaklatnda yzn hamisa denilen bir rt ile rtmekteydi. Bunalnca rty yznden kaldrr yle derdi: Allah yahudilere ve hristiyanlara lanet eylesin! Peygamberlerinin kabirlerini mescit edindiler. Aie diyor ki: Onlarn yaptklarnn benzerini yapmaktan sakndryordu. (Buhr, Muslim, Eb Avne, Nes, Drimi, Ahmed, bn Sad, Abdurrezzak) Grld zere Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin vefat esnasndaki vasiyyet, uyar ve ynlendirmeleri tevhidin iyice yerletirilmesi ve irkin iptaline ynelikti. 10 Kullarn Allah zerindeki hakk sznde zikredilen hak vacib mi deil mi? Biz deriz ki: Bu hak vacib bir haktr. Ancak bu hakk kendine vacib klan Allahtr. Yce Allah hikmeti gereince diledii eyleri kendine haram, dilediini de vacib klar. rnek olarak Allah zulm u buyrukta getii zere kendine haram klmtr: Muhakkak ki ben zulm kendime haram kldm. Onu sizin aranzda da haram kldm. yleyse birbirinize zulmetmeyiniz. (Muslim, 2577) Ayn ekilde baz eyleri de kendi zerine vacib klmtr. [etTemhd li-erhi Kitbit-Tevhd/Salih b. Abdilaziz b. Muhammed Alu-eyh, sayfa: 19] 11 Bu kaytsz artsz byle deildir. nk ilmin mutlak olarak gizlenmesinde bir maslahat yoktur. lim maslahat gerei ancak baz hallerde ve baz kimselere kar gizlenebilir. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/55] 12 nk Raslullah sallallahu aleyhi ve selem byle sylediinde Muaz ikrar etmi, byle sylemesini reddetmemitir. Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin yannda eri ilim bulunuyordu. [eriat ona nazil olmak itibari ile eriatn kayna da Odur.] Kevn ve kader ilimlere gelince Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin beraberinde byle bir ilim yoktu. yleyse bize: Bayram gnlerinde oru tutmak haram mdr? diye sorulduunda Allah ve Rasl bilir dememiz caizdir. Sahabe radyallahu anhum byle bir mkil mesele ile karlatklarnda Raslullaha gelirler o da onlara aklard. Eer Bu ay yamur bekleniyor mu? denilirse Allah ve Rasl bilir dememiz caiz deildir. nk bu kevn ilimlerdendir. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih elUseymn, sayfa: 1/51] 13 mam Muhammed et-Temim kaddesallahu ruhahu yle der: Birinci Asl: Tevhd-i Rububiyye, bu Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin zamannda mriklerin kabul ve ikrar ettikleri tevhiddir. Bununla birlikte slama girmi olmadlar. Raslullah sallahu aleyhi ve sellem onlarla savat, kanlarn ve mallarn helal kld. Bu, Allah fiillerinde/yapp ettiklerinde birlemektir. Buna da Yce Allahn

u buyruklar delildir: De ki: Size gkten ve yerden kim rzk veriyor? Ya o kulaklar ve gzler; kimin egemenlii altndadr? Ve kim, o lden diri karyor, diriden l karyor ve kimdir, tm ilerin ynetimini yapan? Derhal Allah diyecekler. Sen de de ki: O halde [bakalarn ibadette Ona ortak tutmaktan] saknmaz msnz? (Yunus: 31) Kimin o yeryz ve onda bulunanlar, eer biliyorsanz, de! Allahndr! diyecekler. O halde dnmez misiniz, de! Kim o yedi kat gklerin rabbi ve azametli arn rabbi, de! Allahndr! diyecekler. O halde saknmaz msnz, de! Kim o her eyin egemenlii elinde olan ve kayrr da kendisine kar kayrlmaz olan, eer ilminiz varsa, de! Allahndr! diyecekler. Madem yle, nereden byleniyorsunuz? (Muminun: 84,89) Buna benzer yetler daha pek oktur. [Durerus-Seniyye/Eimmetud-Dava 2/67] 14 Yine eyhulislam yle demektedir: kinci Asl: Tevhid-i Uluhiyye, bu gemite ve gnmzde, zamann tm kesitlerinde zerinde ekime olan tevhiddir. Kullarn Yce Allah kendi fiilleri/yapp ettikleri ile birlemeleri demektir. Bu fiilere rnek olarak dua, havf, hayet, istiane, istiaze, muhabbet, inbe, adak, kurban, rabet, rahbet, huu, tezelll, tazim verilebilir. Duann delili udur: Rabbiniz buyurdu ki: Dua edin, size icabet edeyim. (afir: 60) Bu saylan ibadet fiillerinin dierlerine de Kurandan deliller bulunmaktadr. [Durerus-Seniyye/Eimmetud-Dava 2/67,68] 13 Bbn balnn bu ekilde tercme edilmesi gerektii hakknda bak: el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih elUseymn, sayfa: 1/60 14 Hafz bn Kesr rahimehullah yle der: Yani onlar ki tek olan ve hibir orta bulunmayan Allaha ibadetlerini ihlasl/katksz yapar ve hi kimseyi Ona ortak tutmazlar; ite kyamet gn emniyette olanlar, hem dnyada hem de ahirette hidayet olunanlar bu kimselerdir. Buhr, Abdullah [b. Mesud]dan yle dediini rivyet eder: manlarna bir zulm bulatrmayanlar yeti inince Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin ashab: Hangimiz [gnahlar ileyerek] kendine zulmetmez ki? dediler. Bunun zerine: phesiz irk, [en] byk zulmdr yeti indi. [Tefsru Kuranil-Azm/ Hafz bn Kesr, Enam sresi 82. yetin tefsiri] lim sahiplerinin de iaret ettii gibi zulm eittir: - Birincisi: irktir. Nitekim Yce Allah: phesiz irk, [en] byk zulmdr buyurmaktadr. irkin zulm diye adlandrlmasnn sebebine gelince, zulmn asl: Bir eyi olmas gereken yerin dna koymaktr. irk ise, ibadeti yneltilmesi gerekli olandan bakasna yneltmektir. Bu ise en byk zulmdr. nk ibadeti layk olandan bakasna ynelten kii yaratan ile yaratlan, gl ile zayf ve her eyden aciz olan eit tutmu olur. Bundan tede bir zulm m var? - kincisi: Kiinin gnahlar ile kendisine zulmetmesidir. Gnahkar kendi kendine zulmedendir. nk byle yapmakla kendisini azap ve cezaya srklemektedir. Halbuki ona vacib olan nefsini korumas ve onu kullanmas gereken yerde ki bu da itaattir- kullanmasdr. - ncs: Kiinin insanlara zulmetmesidir. Mallarn alr veya gybet ve nemimede bulunur, hrszlk yapar, ka gz iaretleri ile onlara eziyet eder. Kanlarn dker ya da yaralar. te bunlar zulmn eitleridir. Allah bu zulmlerin en by olan irki asla mafiret etmeyecektir. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 1/77] 15 L ilhe illallahn anlam tercmede de iaret edildii gibi Allahtan baka her ilah edinileni reddetmektir. Buna ehadet etmek ise ahit olduunu sylemek, tanklkta bulunmaktr. yleyse her mminin neyi reddettiinin bilincinde olmas iin ilah kelimesinin anlamn bilmesi gerekir. lah; sevgi ve hayranlk ile tazim edilen, karsnda zelil olunan mabud demektir. Allahtan baka her ilah edinileni reddetmek ise, Allahtan baka kendisine sevgi ve korku ile tapnlan, snlp dua edilen, mit balanp tevekkl edilen, faydalar elde etmek iin ve zararlardan korunmak iin korumas, gzetmesi, yardm talep edilen ve kendisine yaknlalmak istenerek karsnda zelil olunan her eyi yani ilah reddetmektir. man, btn bunlar Allaha has klmak ve Ondan bakalarn bunlara yani ibadete layk grmemektir. lah kelimesinin ne anlama geldii ile ilgili Allmetu-eyh Abdullatf b. Abdirrahman b., Hasen Alu-eyh rahimehumullah yle der: Muhakkak ki Raslullah sallalahu aleyhi ve sellem zamanndaki mriklerin ilah kelimesi ile kasdettikleri gnmz mriklerinin seyyid kelimesi ile kasd ettiidir. nk seyyid gnmz mriklerinin ekserisi katnda darlk ve sknt anlarnda dua edilen, yardm istenilen demektir. Olaan st hallerde onlara mit balanr, isimleri ile yemin edilir, onlar yceltmek ve yaknlklarn kazanmak iin kendilerine kurban kesilir. Msrllarn stlahlarnda olduu gibi bazlarnn yannda ise ona veli denilir. Bazs da sr demektedir. Fulanda sr var veya o sr ehlindendir, derler. (Minhcut-Tess, 242) eyhulislam Muhammed et-Temim rahimehullah da birok risalesinde ilah kelimesinin anlamna iaret etmitir. yle der: lah, ama edinilen ve kendisine itimad edilen demektir. Bu, bunu bilmeyenler iin basit bir mesele, onu bilenlerin yannda ise olduka byk ve ardr. (Ed-DurerusSeniyye/Eimmetud-Dava 2/21) Baka bir yerde yle demektedir: lah: Kendisine dua edilen ve mit beslenen ama edinilmi zttr. (Trhu bn annam 2/299) Yine tevhid kelimesinin ve ilahn anlam ile ilgili yle demektedir: Bil ki L ilhe illallahn anlam nefiy ve isbattr. L ilhe nefiy, illallah isbattr. Bununla drt ey nefyedilir, drt ey de isbat edilir. Nefyedilenler: lahlar, tautlar, niddler ve rablerdir. sbat edilenler: Kasd/gaye, muhabbet/sevgi, havf/korku ve reca/mittir. (ed-DurerusSeniyye/Eimmetud-Dava 2/62) Bu son ifadelerinde eyh rahimehullahn vurgulad ey: lah olarak Allahn birlenmi olmas veya baka bir deyile kiinin mslman olmas iin Allahtan bakasn ama edinmemesi, sevgisini korku ve midini Ona yneltmesi gerektiidir. Mslman olabilmek iin kiinin kelimenin bu manasnn gerekletirmesi arttr. 16 Sahih: Buhr (3435), Muslim (28) 17 Bu hadiste Rabbimiz azze ve celle yz olmakla vasflandrlmaktadr. Biz gerek bu hadisin gerekse bu konuda varid olmu dier yet ve hadislerin gereince ilahmz Yce Allahn azametine, anna ve celline yarar, baka yzlere benzemeyen bir yz olduuna iman ederiz. Allahn yzn talep etmek ise, Onun honutluunu aramaktr. 18 Sahih: Buhr (425), Muslim (33), Ahmed (5/449) 19 Sahih: bn Hbbn (6218), Hkim -sahihleyerek- (1936) Zeheb de Hkime muvfakt etmitir, Nes, Kubrda (10670, 10980) Ebu Yala Musnedinde (13993), Nes, el-Amelul-Yevmi vel-Leylde (834), Beav, erhus-Sunnede (1273), Ebu Nuaym, Hlyede (8/327,328). Heysem Mecmauz-Zevidde (10/85): Ebu Yala rivyet etmitir, ricali sikadr, hadiste zayflk vardr, der. Hafz bn Hacer el-Fethde (11/208): Nes sahih bir sened ile Ebu Saidden diyerel rivyet eder.

20 Sahih li ayrihi: Tirmiz (3540), Darim (2788), Ahmed (5/148, 154, 172), bn Hbbn (226), Hkim (7605), Buhr, Halku Efalil- Ibd

(s:59) Bu hadisin bir ahidi Muslimde (2687) Ebu Zerr hadisi olarak bulunmaktadr. el-Elbn Sahhul-Cm (4437, 4338)de ve Silsiletus-Sahhada (127) hadisin hasen olduunu sylemitir. 21 Muceddid mam rahimehullah baka bir yerde yle demektedir: L ilhe illallah hem lafz hem de manadr. nsanlar bunu sylemekte gurupturlar: Birincileri; onu syler, tahakkuk ettirir, manasn bilir ve renir, gereince amel eder ve onu bozan eylerden saknrlar. kinciler; grnrde onu syler, zahirlerini onunla ssler, batnlarnda ise kfr ve phe barndrrlar. nclere gelince; bunu sylerler ancak onlar bunun anlamn renmez ve onu bozan amellerde bulunurlar. te onlar Allahn haklarnda: Onlar dnya hayatnda yaptklar boa gidenlerdir. Hlbuki yaptklarnn iyi eyler olduunu zannetmektedirler. (Kehf: 104) buyurduu kimselerdir. Birinciler kurtulanlardr, onlar gerek mminlerdir. kinciler mnafklardr. nclere gelince onlar mriklerdir. L ilhe illallah kaledir ancak onlar tekzib mancnklar ile ona sava am, onun surlarn ve duvarlarn tahrip etmiler, dmanlarda iine girmiiler manay ekip alm ve onlar suret ile ba baa brakmtr. Rasl sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: Muhakkak ki Allah sizin suretlerinize ve bedenlerinize deil, kalplerinize ve amellerinize bakar. L ilhe illallahn manasn ekip almlar, onlarla birlikte azlarnda geveledikleri kuru bir szden ve harf ynlarndan baka bir ey kalmamtr. Bu ise kalenin anlmasdr, kendisi deil. Atein anlmas yakmayaca, suyun anlmas bomayaca, ekmein anlmas doyurmayaca, klcn anlmas kesmeyecei gibi kalenin anlmas korunmay salamaz. Sz kabuk, mana zdr. Sz kabuk, mana incidir. zsz kabuk, incisiz sadef neye yarar. L ilhe illallah ile manas ruhun bedendeki yeri gibidir. Ruhsuz bedenin hibir faydas olmad gibi manas olmakszn kelimenin bir faydas olmaz. [ed-Durerus-Seniyye/ Eimmetud-Dava, 2/112] Bugn kabirperestler dilleri ile L ilhe illallah demektedirler, ancak onun muktezas gereince amel etmiyorlar. Aksine kabirlere ve trbelere tapyor, salih ve evliyalara dua ediyorlar. Onlar L ilhe illallahn lafzn ikrar eder, manasna muhalefet ederler. Mrikler, hem lafz hem manasn reddediyorlard, kabirperestler ise lafzn ikrar ediyor manasn reddediyorlar. Her iki toplulukta eittir ve aralarnda asla bir fark yoktur. [netulMustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 1/82] 22 Allah yle bir zattr ki; yedi kat gkleri ve yerdende onlarn bir benzerini yaratmtr [Talak sresi:12] 23 Ayrca benden baka denilerek Yce Allahn gkte olduuna ve ykseklik/uluvv sfatna iaret edilmitir. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 1/97] 24 Kelamclar Kuran ve Sunnette Yce lahmz hakknda sabit olmu baz sfatlar inkar ederler. Bu sfatlarla Rahmann vasflanmas Onun yce zat iin eksikliktir, der ve Kuran ile gelenleri asl anlam dnda baka bir anlam ile yorumlayarak; Sunnet ile geleni de reddederek Rabbimize ait bu sfatlar iptal ederler. Onlara ayn Kitab ve ayn Sunnet ile sabit olan sfatlardan bir ksmn kabullenip bir ksmn reddetmenizin gerekesi nedir? Diye sorulunca: nk bu sfatlar Ona yakmaz, derler. Allahu ekber! Onlar bu szleri ile Allahn kitabn -ve dolays ile Allah- ve Rasln Snnetini ne gibi bir batlla ve irkinlikle nitelendirdiklerinin farknda deil miler? Subhanallah!!! Onlar Allah azze ve cellenin kendisi hakknda haber verdiklerini yalanlyorlar m? Subhanallah!!! Yoksa Allah azze ve celle muradn anlatmaktan acze dt de onun ne demek istediini onlar m bize aklayacak? Niin semv vahyin nnde tezelll etmiyorlar. Neden: Rabbimiz! Bizim hibir bilgimiz yok! Senin rettiin dnda demiyorlar. Esas itibariyle bu, kelamclar ile Ehl-i Sunnet arasnda temelden kaynaklanan bir bak as farkllnn yansmasdr. Bizce din ilm ikiye ayrlr: a. Zatyla, sfatlaryla ve fiileri ile Yce Allah bilmek, b. Yce Allahn bizden neler istediini bilmek. Her iki eidiyle de ilmin kayna sadece ama sadece Allah, yani vahiydir. Allah, rasl ve nebilerine vahyetmitir. Kendisine vahyedilen son eli Muhammed sallallahu aleyhi ve selem aracl ile de bu bilginin tek kaynan tilavet olunan ve olunmayan vahyinde yani Kitab ve Sunnette bize indirmitir. Bu iki sahada, yani Allahn kimlii ve bizden ne istedii konularnda vahye dayanmayan her sz ve inan -baka bir ey deil- sadece batldr. Kelamclar vahyin yolgstericiliini brakpta heva ve heveslerine tabi olunca -Allaha snrz-: Allah dediin yle olur, Allah dediin byle olur. Demeye baladlar. Ehl-i Sunnet, lemlerin Rabbinden gelene iman ile inkyad eder. Allahm! Ey ilahmz! Sen -baka deil- ancak kendini vasfettiin gibisin, derler. Allahn sfatlar hakknda da nasl sorusunu reddederler. Vallahi Allah bu sfatn bize haber verdi, ama nasl olduunu bildirmedi, biz de vahye dayanmayan bir sz etmekten, vahye dayanmayan bir inanca sahip olmaktan Allaha snrz. 25 Bununla Allahn yzn talep eden: Yani onu ihlasl bir ekilde syleyen, desinler veya duysunlar iin ya da mnafka deil. Aksine kelimenin dellet ettii ekilde ibadetler ile Allahn birleneceine itikad etmek, Ondan bakasna ibadeti terk etmek ve Ondan bakasna yaplan ibadetin batl olduuna inanmak, bundan ve bunu yapanlardan teberri etmek. [netul-Mustefd bi-erhi KitbitTevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 1/77] 26 Muhammed Allahn kulu ve Rasldr: Bu ifrat ve tefriti nefyetmektedir. Allahn kulu denilerek Rasl sallallahu aleyhi ve sellem hakknda baz tahrifilerin yapt gibi ona rububiyyet vererek ifrata ve arla gitmek neyhedilmitir. Allah Onu makamlarn en ereflilerinde kul olmakla vasflandrmtr. Vahiy makamnda: Eer kulumuza indirdiimizden yana bir phe ierisinde iseniz. (Bakara: 23). sra makamnda: Kulunu geceleyin Mescid-i Haramdan yrten o zat mnezzehtir. (sra: 1). nzal makamnda: Kuluna kitab indiren Allah tm vglere layktr. (Kehf: 1). Allemler iin bir uyarc olsun diye kuluna Furkan indiren zat ne kadar ycedir! (Furkan: 1). Meydan okuma makamnda: Eer kulumuza indirdiimizden yana bir phede iseniz. (Bakara: 23). O ibadet edendir, edilen deil. Rasldr, yalanlanan deil. Aksine itaat edilen, tabi olunandr. badetin hibir paras Ona ait deildir. Ondan medet dilenenler, Ondan yardm talep edenler, hacetleri iin Ona yalvaranlar, skntlarnn zlmesini Ondan isteyenler, Allah korusun- Onu kulluktan ilahla ykseltmilerdir. Onun Allahn kulu olduunu ikrar etmemiler, aksine Onu Allaha rububiyyetinde ve uluhiyyetinde ortak komulardr. Rasl sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Beni Hristiyanlarn Meryemin olunu ycelttikleri gibi yceltmeyin. Muhakkak ki ben kulum. O halde siz de Allahn kulu ve rasl deyin. Allah subhanehu ve tel yle buyurmaktadr: Allah onlarn tevbelerini kabul eder veya onlara -zalimler olduklar iin- azab eder. Senin bu hususta bir yetkin yoktur. (Al-i mran: 128) De ki: Ben kendi kendime Allahn dilediinden baka ne bir faydaya ne de bir zarara g yetirebilir deilim. Eer gayb bilseydim birok mal ve menfaat elde ederdim ve bana hibir ktlk dokunmazd. Ben iman edecek bir topluluk iin -baka deil- sadece bir uyarcym. (Araf: 188) Yine Yce Allah yle buyuruyor: (Onlara) de ki: Haberiniz olsun ben size kendiliimden ne bir zarara ne de iyilie g yetirebilir deilim. (Cin: 21) Rasl denilerek de tefrit reddedilmitir. Bu tefritiler

rasl hakkyla takdir edememilerdir. Ya risaletini inkr etmi ya da risaletini ikrar etsede istenildii gibi Ona tabi olmamtr. Bunlar Onun Allahn rasl olduuna ehadet etmi deillerdir. ehadetleri ya batldr veya eksiktir. Batldr, nk asla Ona tabi olmamlardr. Eksiktir, nk Ona baz eylerde uysalarda, bazlarnda nefis ve ehvetlerinin tatmini iin muhalefet etmilerdir. Ayrca O aleyhisseltu vesselam yaratlmlarn en by, varlklarn ereflisi, Rasllerin en stndr. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 1/74] Muhammedur-Raslullaha ehadetin muktezas: Emirlerinde itaat etmek, verdii haberleri tasdik etmek, yasaklad eylerden saknmak ve Onun koyduu llerin dnda Allaha ibadet etmemektir. [etTemhd li-erhi Kitbit-Tevhd/Salih b. Abdilaziz b. Muhammed Alu-eyh, sayfa: 22] 27 sa aleyhisselam yaratlmas asndan Muhammed sallallahu aleyhi ve sellemden [ve dier btn insanlktan] farkldr. O yalnz Allahn kelimesi ile yaratld halde Muhammed sallallahu aleyhi ve selem babasnn annesi ile birlemesinden yaratlmtr. [elKavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/79] 28 Allahtan bir ruh denilmesi, Allah tarafndan gelen bir ruh demektir yoksa buradaki min/den tebiz manasnda deil ibtida manasndadr. nk btn ruhlar [sa aleyhisselamnki de dhil] yaratlmtr. Hibir ruh Allahtan bir cz deildir. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/79] 29 Bu bbn bir nceki tevhidin faziletleri bbndan fark nedir? Bu bb kendisinden nceki bbn konusundan daha stndr. Tevhidi gerekletiren/tahakkuk ettiren: Yani Allaha hibireyi ortak komayan ve gnahlara da bulamayan demektir. te bu tevhidin tahakkukudur. Bu mertebeye ulaan ise hesapsz cennete girer. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 1/74] Tevhidi yani ehadeteyni tahakkuk ettirmek u eyi iermektedir: - Birincisi: irki byk-kk, gizli-ak btn eitleriyle terk etmek. - kincisi: Bidatlar btn eitleriyle terk etmek. - ncs: Gnahlar btn eitleriyle terk etmek. Tevhidi tahakkuk ettirmek ve bunu yapanlar ise iki derecedir. Vacib olan derecesi: Zikredilen bu eyi; yani, gizlisiyle-ayla, byyle-kyle irki terk etmek, bidatlar terk etmek ve gnahlar terk etmek. te bu vacib derecedir. Tevhidin tahakkuk ettirilmesinde/gerekletirilmesinde mustehab dereceye gelince insanlar iinde tevhidin hakkn verenlerin en stn olanlar ve faziletleri en byk olanlar bunlardr. Bu, kalpte Allahtan bakasna tevecchn olmamas veya Ondan bakasnn maksat/ama edinilmemesidir. Yani kalbin tmyle Allaha mteveccih olmas, orada Ondan gayrsna iltifatn bulunmamasdr. Byle bir kiinin konumas Allah iin, ileri ve fiilleri Allah iin hatta kalbinin atmas Allah celle ve ala iindir. [etTemhd li-erhi Kitbit-Tevhd/Salih b. Abdilaziz b. Muhammed Alu-eyh, sayfa: 31] 30 Yce Allah brahim aleyhisselam hepsi de tevhidi tahakkuk ettirmeye dahil olan drt sfat ile vasflandrmaktadr. - Birinci Sfat: mmet; bunun manas hayrda rnek alnan, uyulan, nder demektir. O insanlarn imam idi. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: Rabbi brahimi birtakm kelimelerle snad da, O onlar tastamam yerine getirince, Allah: Seni mutlaka insanlar iin imam (yani, kyametin kopaca saate kadar hayr ehli iin uyulacak bir rnek) yapacam, buyurdu. mmet kelimesi Kuranda ayr anlamda gemektedir ki, biri budur - kinci Sfat: Kniten lillah, kunut lugatta sebat ve devam anlamndadr. Yani, Allaha itaat zerinde yerinde oynamadan sabit ve devaml, demektir. Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr: Allaha amellerin en sevimlisi azda olsa devaml olandr. Kniten lillah: Yani, O Allah iin halisane amel yapard. Maksad ne riya ne de suma idi. nsanlardan bazs namaz kld zaman onu gzelletirmeye alr, insanlara gstermek iin kyamn ve ruksunu uzatr. Kendisini birinin grdn hissederse itaatkr kul denilsin diye ruk ve secdesini uzattka uzatr. Tek bana kld m hzl ve hafif klar. hlas: mKiinin ameli ile Allahn yzn istemesidir. - nc Sfat: Hanf, hanf haneftendir. O da lugatta meyletmek anlamndadr. Burada ise: Ynn Allaha dorulmak, demektir. O insanlardan yzevirerek yzn Allaha dorultan, hayr Allahtan isteyen, insanlardan istemeyen, onu insanlarn yannda deil, Allahn yannda arayan bir kimse idi. - Drdnc Sfat: Hibir zaman mriklerden olmad. Yani, O tam bir beraet ile mriklerden teberi etmiti. Kendisi ile mrikler arasndaki sevgi balarn ve tm ilikileri Allah iin koparmt. nk mrikler Allahn dmanlardr. Mmin ise Allahn dmanlarn sevmez. te bu sfatlar tevhidin tahakkuku/gerekletirilmesidir. Bunlarn en by ise mriklerden ber olmaktr. Herkim mriklerden teberr ederse o, tevhidin hakkn vermi olur. sterse o mirikler insanlar iinde onun en yaknlar olsunlar. brahim aleyhisselam z babasndan teberr etmiti. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 1/103] 31 Bu Yce Allahn Mminun sresinde zikrettii sbkn/ne geenlerin sfatlarndandr. Bu sfatlarn ilki srede zikredildii gibi: Gerekten o kimseler Rablerine duyduklar hayet ile ondan korkarlar (57). kincisi: Onlar ki Rablerinin ayetlerine iman ederler. (58). ncs ve en bykleri: Onlar ki Rablerine irk komazlar. (59). Drdncs: Onlar ki Rablerine dnecekler diye yaptklar amelleri kalpleri arpa arpa yaparlar. (60). te bu sfatlar btn ubeleri ile tevhidin hakkn vermeyi ieren byk sufatlardr. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 1/106] 32 Rukye: Okunup flenerek yaplan tedavi eklidir. 33 Sahih: Muslim (220), bn Mce (3513), Eb Dvd (3884), Tirmiz (2057) Buhr de (5705) mrndan Mevkf olarak rivyet etmitir. 34 Muslimin baz rivyetlerinde rukye yapmayanlar eklinde varid olmutur. Bu ise, eyhulislam bn Teymiyyenin dedii gibi hatadr. nk Rasl sallallahu aleyhi ve selem rukye yapm [Buhr (5745), Muslim (2194)] Cibril aleyhisselam [Muslim (2185), Ahmed (6/160)] ve Aie de[Buhr (4439), Muslim (2192)] Ona rukye yapmlardr. Ayn ekilde sahabe de rukye yapmlardr. Bu istifal bbndan talep etmek manasndadr. Bahse konu olan [ve tevhidin kemaline aykr olan ey] kendisine rukye yaplmasn talep etmektir. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/79] 35 Sahih: Buhr (5705), Muslim (220), Tirmiz (2446)

36 Yani, Onnc Mesele olarak zikredilen peygamberlerin davetine ounlukla olumlu cevap veren ve onlara tabi olanlarn azl ve 37 Selef ncekiler demektir bu kelime mutlak olarak kullanld zaman bu mmetin ilkleri olan sahabeyi veya onlarla birlikte tabin ve

Ondrdnc Mesele olarak zikredilen davetine hi cevap alamam olan Nebinin mahere tek bana geleceinin bilinmesinin

tebe-i tabin topluluklarn ifade eder. Bu nesil Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin lisanyla tezkiye edilmi, sonradan gelenlerden daha hayrl ve fazileti olduklar naslar ile sabit olmutur. Sonradan gelen ilim ve fazilet ehli de selefin stnln kabul eder, onlara muvafk den grlerinden tr sevinir, selefin sz ve amellerini birbirlerine delil olarak zikrederlerdi. Onlardan sonra hayrsz, ilimsiz, irfansz, nasipsiz bedbahtlar trediler. mmetin selefine svmeye baladlar, ncekilerin bilmedii, duymad yeni yeni eyler uydurdular. Bu mmette hibir zaman hayr bitmeyeceindendir; her zaman selefin yolu zere yryen onlarn yolunu dirilten byk imamlar geldiler ite yukardaki satrlarn yazar eyhulislam da (Muhammed et-Temim) selefin yolunu dirilten imamlarn en nde gelenlerindendir. Allah ona, aile efradna ve nesline rahmet ve mafiret etsin. 38 Bunu: Namaz klyor deildim, beni bir ey sokmutu sznden almtr. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/111] 39 nk bu ancak bir Rasln bilecei ilimlerdendir. 40 Hallden kast brahim aleyhisselamdr. 41 Sahih: Ahmed (5/428, 429), Tabern (4/253). Heysem el-Mecmauz-Zevidde: Ahmed rivyet etmitir, ricali sahihin ricalidir, der. el-Elbn Sahhul-Cmde (1555) ve Silsiletus-Sahhada (951) hadisin sahih olduunu sylemitir. 42 Nidd (. Endd): Denk, benzer, eit demektir. Allaha bakalarn denk tutmak/nidd edinmek en byk irktir. Bu denk tutmann en yaygn olan ve Rasllerin kendisi ile mucadele ettikleri ekli Allaha bakasn sevgi ve tazimde, ibadet ve duada denk/nidd edinmektir. Kii Allah ile birlikte kendisine dua ve ibadet ettii eyi, o ister bir aa yahut ta olsun, ister insan veya cin olsun, isterse melek veya rasul olsun Allaha nidd edinmitir. 43 Sahih: Buhr (4497), Ahmed (1/462, 464) 44 Sahih: Muslim (93), Ahmed (3/325, 344, 374, 391) 45 eyhulislam Muhammed et-Temim kaddesallahu ruhahu baka bir yerde yle demektedir: Bil ki, tevhidin zdd irktir. O da ksmdr: irk-i Ekber/Byk irk, irk-i Asar/Kk irk ve irk-i Hafi/Gizli irk. irk-i Ekberin delili: Muhakkak ki Allah kendisine irk koulmasn asla balamaz. Ondan bakasn ise diledii kimse iin balar. Herkim Allaha ortak koarsa olabildiince uzak bir sapkla dmtr. (Nisa: 116) Yine: sa Mesih demiti ki: Ey srailoullar Rabbim ve Rabbiniz olan Allaha ibadet edin. Muhakkak ki, herkim Allaha ortak koarsa Allah ona cenneti haram eder. Onun kona atetir! Zalimlerin bir yardmcs elbette olmaz! (Maide: 72). irk-i Ekber drt ksma ayrlr: - Duada irk: Bunun delili: Gemiye bindiklerinde dini Allaha halis klarak Ona dua ederler de, kendilerini karaya kard m hemen irke koyulurlar. Kendilerine verdiklerimize kfretsinler/ nankrlk etsinler ve hayattan lezzet alsnlar Ama yaknda bilirler. (Ankebut: 65,66) - Niyette irk: Yani irade ve kasdda irk, bunun da delili: Herkim dnya hayatn ve onun ssn isterse amellerinin karln ona orada tamamen deriz ve kendilerine hibir hakszlkta bulunulmaz. Onlar kendileri iin ahirette ateten baka hibirey olmayan kimselerdir. Orada yaptklar her bir ey heba olmu gitmitir ve amelleri tmyle batldr. (Hud: 15,16) - taatte irk: Bunun delili: Alimlerini ve rahiplerini Allahtan baka rabler edindiler. Meryem olu Mesihi de Hlbuki tek bir ilaha ibadetten baka bir eyle emrolunmamlard. Ondan baka ilah yoktur. Subhandr O onlarn ortak komalarndan (Tevbe: 31) [taatte irk ile ibadette irk birbirinden tefrik edilirler. badette irk dinden karc byk kfrdr, itaatte irk ise derece derecedir. Gnah ilemekten balar byk irke kadar varr. taatte irkin tekbir deil birok dereceleri vardr. taatte irk vardr, kk gnahtr; itaatte irk vardr, byk gnahtr; itaatte irk vardr, byk kfrdr. badette irke gelince o Allaha kar en byk kfrdr. Bundan dolay ilim sahipleri ibadette irk ile itaatte irk arasnda ayrm gzetmilerdir. badet itaati iltizam ettirdii, itaatte ibadeti iltizam ettirdii halde ayn seviyede deildirler.[et-Temhd li-erhi Kitbit-Tevhd/Salih b. Abdilaziz b. Muhammed Alu-eyh, sayfa: 497] - Muhabbette irk: Bunun delili: nsanlardan bir topluluk ta Allahn yan sra bazlarn Ona nidd/denk edinirler de onlar Allah sever gibi severler. man edenler ise Allah iddetlice severler. O zulmedenler unu bir bilselerdi - azab grdkleri vakit- Evet g tamamyla Allahndr ve Allah azab olduka edit olandr. Bu yetten: Onlar ateten kmayacaklar. Buyruuna kadar. (Bakara: 165,167) irk-i Asar/Kk irk ise riyadr. Bunun delili: Kim rabbine kavuacan mid ediyorsa, salih amel ilesin ve rabbine ibadetinde hi kimseyi Ona ortak komasn (Kehf: 110) [Bu yetin kk irke delil olarak zikredilmesi nuzul sebebi hakknda rivyet edilen mrsel bir hadis yzndendir. Bu rivyet ise yledir: Raslullah sallallahu aleyhi ve selleme bir kii gelerek: Ya Raslallah ben bir ibadet yapyorum ve onda sadece Allahn rzasn hedefliyorum ama insanlarn da beni grmesini istiyorum, dedi. Raslullah sallallahu aleyhi ve selem cevap vermedi. Bir mddet sonra bu yet nazil oldu. (Tefsru bn Kesr Kehf sresi ilgili yetin tefsiri)] irk-i Hafi/Gizli irk. Bunun delili: Rasl sallallahu aleyhi ve selemin u buyruudur: irk bu mmet arasnda gecenin karanlnda, siyah kayann stndeki karncann ayak sesinden daha gizlidir. [Durerus-Seniyye/Eimmetud-Dava, sayfa: 2/69,70] 46 Cabir radyallahu anhden: Bir kii Raslullah sallallahu aleyhi ve selleme gelerek: Ya Raslallah [cenneti ve cehennemi] mutlak gerektiren iki ey nedir? diye sordu. Nebi sallallahu aleyhi ve selem: Allaha herhangi bir eyi ortak komadan len cennete girer. Allaha herhangi bir eyi ortak koarak len cehenneme girer. Buyurdu. [Muslim 93/151] 47 Mceddid mam Muhammed et-Temm rahimehullah baka bir yerde yle der: -Allah seni itaatine irad eylesin- bil ki; brahimin dini olan Hanflik: Katksz bir ekilde/ihlasla yalnz Allaha ibadet etmektir. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: Ne cinleri ne de insanlar_, bana ibadet etmekten baka bir maksat iin yaratmadm. (Zriyt, 56). Allahn seni yalnzca kendisine ibadet etmen iin yarattn rendiysen bil ki, tevhid ile birlikte olmadka ibadete ibadet ad verilemez. Bu tpk taharetsiz olunca namaza namaz adnn verilemeyecei gibidir. badete irk dhil olduu zaman onu tpk hadesin tahareti bozduu gibi bozar. irkin ibadete bulanca onu ifsad ettiini, amelleri iptal ettiini ve sahibini iinde ebedi kalmak zere atee gtrdn rendiysen, zerine gerekli olan en

nemli ey onun ne olduunu renmendir. Umulur ki bylelikle Allah seni bu tuzaktan kurtarr. O; Allaha irk komak ki hakknda Yce Allah yle buyurmaktadr: Allah, kendisine ortak koulmasn asla balamaz; bundan bakasn (gnahlar) diledii kimse iin balar. (Nis, 48, 116) Bu da Yce Allahn kitabnda zikrettii drt kaideyi bilmeyi gerektirir: - Birinci Kide: Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin kendileri ile savat kafirler Yce Allahn halk/yaratc ve mudebbir/ileri ekip eviren olduunu ikrar ediyorlard. Onlar bu ikrarlar ile islama girmi olmadlar. Bunun delili Yce Allahn u buyruudur: De ki: Size gkten ve yerden kim rzk veriyor? Ya o kulaklar ve gzler kimin mlkdr? Kim o lden diri karyor diriden l karyor? Ve ileri kim ekip eviriyor? Hemen diyecekler ki: Allah! De ki: O halde [ona irk komaktan] saknmaz msnz? (Yunus: 31) - kinci Kide: Onlar, bizim bunlara [putlara] yalvarmamz ve ynelmemiz sadece [Allaha] yaknlk ve efaat talep etmek iindir, diyorlard. Yaknlk istediklerinin delili Yce Allahn u buyruudur: Onun berisinden bir takm vellere tutunanlar yle demektedirler: Biz onlara ibadet etmiyoruz, ancak bizi Allaha yakn yaklatrsnlar diye phe yok ki Allah onlarn aralarnda ihtilaf edip durduklar eyde hkmn verecek! Muhakkak ki yalanc ve nankr olan kimseye Allah yolgstericilik etmez. (Zmer: 3) efaatin delili: Allahn yan sra kendilerine ne bir faydaya ne de bir zarara g yetiremeyecek eylere tapyorlar ve ite onlar Allah katnda bizim efaatilerimizdir, diyorlar. (Yunus: 18) efaat, reddedilen efaat ve kabul edilen efaat olmak zere iki ksmdr. Reddedilen efaat Allahtan bakasnn gc yetmeyecek eyleri Ondan bakasndan talep etmektir. Bunun delili Yce Allahn u buyruudur: Ey iman edenler sizi rzklandrdmz eylerden infak edin, yle bir gn gelmezden evvel. Ki ne bir alveri vardr o gn, ne bir dostluk, ne de bir efaat. Kafirler zalimlerin ta kendileridir. (Bakara: 254) Kabul edilen efaat ise Allahtan istenendir. zin verildikten sonra, efaati efaat ile kendisine ikram olunan, efaat edilen de amelinden ve sznden raz olunandr. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: Kimmi efaat edecek! Onun izni olmadan (Bakara: 255) - nc Kide: Nebi sallallahu aleyhi ve sellem farkl insan gruplarnn arasnda zuhur etti. Onlardan bir ksm meleklere ibadet ediyor, bir ksm peygamberlere ve salihlere ibadet ediyor, bir ksm talara ve aalara ibadet ediyor, bir ksm da gnee ve aya ibadet ediyordu. Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem aralarnda hibir fark gzetmeksizin onlarla savat. Bunun delili Yce Allahn u buyruudur: Onlarla fitne/irk kalmayncaya ve din/ibadet yalnz Allahn oluncaya kadar savan (Bakara: 193) Gne ve ayn [ibadet edilenlerden olduunun] delili Yce Allahn u buyruudur: Gece ve gndz Onun yetlerindendir, gne ve ay da. Gnee ve aya secde etmeyin. (Fussilet: 37). Meleklerin [ibadet edilenlerden olduunun] delili Yce Allahn u buyruudur: Size melekleri ve peygamberleri rabler edinmenizi de emretmezler. (Al-i mrn: 80). Peygamberlerin [ibadet edilenlerden olduunun] delili Yce Allahn u buyruudur: Hem Allah yle buyurduu vakit: Ey Meryemin olu sa! Sen mi dedin o insanlara beni ve anam Allahn yansra iki ilah edinin, diye? H! der. Mnezzehsin ya Rab! Benim iin hak olmayan bir sz sylemekliim yakk almaz. Eer sylemi olsam elbette sen bilirsin. Sen bende olan bilirsin, ama ben sende olan bilemem. phesiz ki sensin Allmul-uyub. (Mide: 116). Salihlerin [ibadet edilenlerden olduunun] delili Yce Allahn u buyruudur: Onlarn yalvarp durduklar, hangileri rablerine daha yakn olacak diye vesle arayp dururlar, rahmetini umar, azabndan korkarlar. (sra: 57). Aa ve talarn [ibadet edilenlerden olduunun] delili Yce Allahn u buyruudur: Siz de grdnz deil mi Lt ve Uzzay, nc olarak da Menat (Necm: 19) ve Ebu Vakd el-Leys radyallahu anh hadisi: Raslullah ile birlikte Huneyn Savana ktk. Biz kfr terk edeli fazla olmam kimselerdik. Mriklerin zerine silahlarn asarak yannda ibadet ettikleri bir sedir aalar vard. Bu aaca Ztu Envt denirdi. Bir sedir aacnn yanndan geerken: Ey Allahn rasl! Mriklerinki gibi bizim iin de bir Ztu Envt tayin etsen! dedik. Bunun zerine Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem yle buyurdu: Allahu ekber! te yine ayn yol. Nefsim elinde olan Allaha yemin olsun ki, siz ayn srailoullarnn Msya: Ey Ms! Onlarn ilahlar olduu gibi, sen de bizim iin bir ilah yap! Dediler. Gerekten siz cahil bir toplumsunuz, dedi. (Arf, 138) dedikleri gibi dediniz. Siz sizden nce yaam olan toplumlarn adetlerine sarlmaya alacaksnz. - Drdnc Kide: Zamanmzn mriklerinin irki ncekilerinkinden daha ardr. nk ncekiler rahatlkta irk koar, iddet halinde ihlasl olurlard. Zamanmz mriklerinin irki ise devamldr, hem rahatta hem de iddette. Bunun delili Yce Allahn u buyruudur: Gemiye bindiklerinde dini Allaha halis klarak Ona muhlisane dua ederler de derken kendilerini karaya kard m derhal irke koyulurlar (Ankebut: 65) [Kavidil-Erbaa Risalesi] 48 Yani ben basiretle Allaha davet ederim, ayn ekilde bana tabi olanlarda basiretle Allaha davet ederler. Bu da Rasl sallallahu aleyhi ve sellemin izinden gidenlerin Allah azze ve celleye davet edenler olduuna, onlarn da basiret ehli olduklarna dellet etmektedir. yleyse Allaha davet etmeyen, insanlar hakka armayan kimseler gerek etbaur-Rasl deildirler. Rasl sallallahu aleyhi ve sellemin izinden gidenler bakalar deil ancak davetilerdir. Basiret ehli olanlar da Allaha ilim ile davet ederler, cehaletle deil. O halde iki hususu bir araya getirmek gerekir. Allaha davet ama ilim ve basiret ile. [et-Taliktul-Bziyye al Kitbit-Tevhd/Abdulaziz b. Abdillah b. Bz, ilgili bbn erhinde sayfa: 8] 49 Bu yetin ncesinde bulunan yetler anlamn netlemesi ve yette geen Allaha davet ile neyin anlatlmak istendiini anlamak asndan nemlidir. Bu yetin ncesinde: Sen buna kar onlardan bir cret de istemiyorsun o Kuran -baka bir ey deil- ancak alemler iin bir ttr. Buyrularak Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin insanlara Kuran ile Kuran okuyarak davette bulunduuna iaret edilmektedir. Bununla birlikte onlar gklerde ve yerde nice yetler var ki onlarn yanndan yz evirir geerler. Onlarn ekserisi Allaha -baka trl deil- ancak mrik olarak iman ederler. Buyurarak Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin davetine muhatap olanlarn durumu ortaya konulmaktadr. Onlarn ounluu -baka trl deil- ancak mrik olarak Allaha iman etmekteydiler. Bu yetten sonraki yette ise irk pislii ile pislenmi bir imana sahip olanlar tehdit edilmektedir: Allah tarafndan kuatc bir azap gelmesinden yahut uursuzca dolarlarken birbenbire kyametin kopuvermesinden emniyyete miler? te bunlardan sonra Yce Allah Raslne yukarda zikredilen szleri sylemesini emretmektedir. Anlald zere bu yette ki Allaha davet: Allah birlemeye ve irkten uzaklamaya davettir. te yaplmas gereken davet de budur. yetin sonu Raslullaha ben mriklerden deilim demesi emri ile biterek buna bir kez daha iaret edilmektedir. Yani ben bakasna deil yalnz Allaha davet ederim! Ben mriklerden deilim! 50 Sahih: Buhr (1395), Muslim (19) 51 Sahih: Buhr (2942), Muslim (2406), Nes, Kubrda (8403, 8587), bn Hbbn (6932)

sevsin de gnahlarnz balasn buyurmaktadr. Rasle ittiba her mmin zerine vacip olduu gibi onun yolu olan insanlar Allaha armak da mminlerin zerine ictimai bir ekilde vaciptir. 53 Allme eyh mam Abdurrahman b. Hasan Alu-eyh rahimehumullah der ki: slam dininin asl Allaha ibadette ihlas zere bulunmaktr. Bunun iin Rasller gelmi, bunun iin kitaplar inmitir. Nebisine Yce Allah yle buyurmaktadr: (Ey Muhammed) de ki: Bana hibir eyi ortak tutmadan yalnz Allaha ibadet etmem emrolundu. Ben Ona davet/dua ederim ve dn yalnz Onadr. (Rad: 36) Yine yle buyurmaktadr: Herkim muhsin olarak yzn Allaha teslim ederse, o gerekten sapasalam bir kulpa yapmtr. (Lokman: 22) Yz Allaha teslim etmek: Grnen ve grnmeyen amellerin tmn ihlas ile Allaha yapmaktr. te bu tevhid-i uluhiyye, tevhid-i ibade, kasdve irad tevhid diye isimlendirilen eydir. Ayn ekilde sapasalam kulp L ilhe illallah kelimesidir. Bu kelimenin delaleti irki inkar ve nefyetmek, ibadeti ihlasla bir tek Allaha has klmaktr. Halil brahim aleyhisselamn da sznn manas da budur: Ben bir hanif olarak yzm o gkleri ve yeri yaratm olana evirdim. Ben mriklerden deilim. (Enam: 79) te bu Allahn kendisinden bakasndan raz olmad dindir. Nitekim yle buyurmaktadr: Dini Allaha halis klarak yalnz Ona ibadet et. yi bil ki Allahndr halis din. (Zmer: 2,3) Din, ibadettir. bn Cerir tefsirinde dini, dua ile aklamtr. Dua da zaten ibadetin bir parasdr.[Mecmuatur-Resil vel-Mesil/Eimmetud-Dava 2/2/17] * nk ben mriklerden deilim buyrulmu. ben mrik deilim denilmemitir. Eer onlarla beraber ise isterse irk koanlardan olmasn, zahiren onlardan saylr. Bundan dolay Allah meleklere Ademe secde edin buyurdu. blis hari hemen secde etiler. blis melek olmamakla birlikte onlarn arasnda bulunduundan o da hitaba muhatap saylmtr. Kavlul Mfid 1/140. Mriklerden teberri edip uzaklamayan kii daveti deildir. Allaha davetin asllarndan biri, mriklerden teberri etmektir. O kii kendisini Allah davetisi saysa da bu Rasl sallallahu aleyhi ve sellem yolu deildir. Tauta kfretmek Allaha imana mukaddemdir. Nitekim Yce Allah yle buyurmutur: Herkim tauta kfredip Allaha iman ederse o kopmak bilmeyen sapa salam bir kulpa yapmtr Tauta kfretmek ise mriklerden teberri etmedike gerekleemez. Beni nsanlarn akidesi ilgilendirmiyor. Cemaatimize dahil olan ve bizimle birlikte olan kiinin kendi inanc kendisine o bizim kardeimizdir diyenlere gelince bu Allah azze ve celleye davet deildir. Bu hizbe hiziplemeye ve taassuba davettir. naet Fevzan 1/142. 54 mam Muhammed et-Temim kaddesallahu ruhahu baka bir yerde unlar sylemektedir: -Allah sana rahmet etsin- bilesin ki; L ilhe illallah ehadetini kavramak namaz ve orucu renmekten daha ncelikli bir farzdr. Kulun zerine bunu aratrmak namaz ve oru hakknda aratrma yapmaktan daha byk bir gerekliliktir. Tautlara iman etmek ve irk ise kiinin annesi ve ceddi ile nikhlanmasndan daha byk bir haramdr. Allaha iman mertebelerinin en by L ilhe illallaha tanklk etmektir. Bunun manas ise kiinin uluhiyyetin tamamnn Allaha ait olduuna ehadet etmesi, ondan hibir eyin ne bir nebi ne bir melek ne de bir veliye ait olamayacan, aksine onun Allahn tm kullar zerindeki hakk olduunun ikrar edilmesidir. Uluhiyet ise zamanmzda sr olarak adlandrlan, ilah ise arabn kelamnda zamanmzda eyh ve seyyid diye isimlendirilen ve kendilerine dua edilip yardm istenilenlerdir. .[Mecmuatur-Resil vel-Mesil/Eimmetud-Dava 4/33] Baka bir yerde de yle demektedir: te bunlar L ilhe illallah kelimesinin anlamn ve Allahn kullar zerinde en byk hakknn tevhid olduunu beyan eden bir takm szlerdir. Bu namazdan, zekattan ve ramazan orucundan daha byk bir farzdr. Kiiyi cennete gtren amellerin ba Allah birlemesidir. Herkim kyamet gn onunla gelirse o kesinlikle cennetliktir. sterse dalar gibi gnahlar olsun. Cehennem ehlinin amellerinin ba ise Allaha irk komaktr. Herkim irk zere lrse isterse kyamet gn gecesini gndzn ibadetle geirmi bir halde, sadakalar ve hayrlar ile gelsin, o kesin olarak cehennemliktir. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: Hem onlarn iledii her ameli alrz da toza dumana eviririz. (Furkan: 23) Rablerine kfredenlerin rnei una benzer: Onlarn amelleri frtnal bir gnde rzgarn iddetle savurduu kl gibidir. Kazandklarndan hibireyi [tutmaya] g yetiremezler. (brahim: 18). [Durerus-Seniyye/Eimmetud-Dava 2/100] 55 Hatta Kitab okuyup durduklar halde 56 Bylece eyhulislam rahimehullah L ilhe illallah kelimesinin her mkellef kul zerindeki hukukuna iarette bulunmutur: Bu, kelimenin drt temel hakkdr: a. Kelimeyi doru bir ekilde telaffuz etmek. b. Kelimenin mana ve maksadn bilmek ve gereince amel etmek. c. Kelimenin faziletini bilmek. d. nsanlar kelimeye davet etmek. 57 te muhakkik limlerin de tercih ettii budur. Davet L ilhe illallah kelimesinin haklarndan birisidir ve her bir kul iin farzdr. ster avam olsun ister alim, ister ynetici olsun ister teba davet her bir kiiye Sadnin de bir sonraki satrda iaret ettii gibi gc nisbetinde vaciptir. Bu Nebilerin yolu/tariktdr. Bu mmetinde hususiyeti ve dier mmetlere kar fazilet ve stnldr. Nebiler silsilesinin sonu gelip o kap kapannca Yce Allah bu mmeti Nebilerin yerine kaim klm onlar Nebilerin vazifesi ile vazifelendirip yeryznn halifeleri yapmtr. Bu mmet Allahn insanla kar yeryzndeki huccetidir. Allah azze ve celle bu mmeti itidallik ile, vasat olmak ile, en hayrl olmakla vasflandrm onlar hakknda: huvectebakum[:Sizi setim] buyurmutur. Daveti yeryznn her ke bucana ulatrmak iin saatin kopaca ana kadar zerlerine cihad farz klmtr. Bu mmete yklendikleri grevin bykl ve fazileti gerei ganimetler helal klnm, teyemmm meru ve yeryznn neresine giderlerse gitsinler her toprak paras kendilerine mescid olmutur. Bu mmet bu hayr ve sahip olduu faziletler sebebiyle gemi kitaplarda ve mmetlerde zikredilmitir. Heyhat yeryznn tamamna L ilhe illallah tayacak mmet imdi ne haldedir! Allahm birka kulun yok mu? Kalksnlar da tevhid davetini mslmanm diyenlere tasnlar umulur ki inanlarna ve amellerine bulam irklerden tevbe ederler ve Nebilerin daveti iin yeniden dirilirler. * eyhulislam baka bir yerde yle der: Mfessirler bu ayetin tefsirinde onlarn sa ve Uzeyre itikad besleyen bir topluluk olduunu ifade etmilerdir. Buna gre Yce Allah buyuruyor ki: Onlar da tpk sizin gibi kullarmdr. Tpk sizin gibi onlar da rahmetimi umarlar. Sizin korktuunuz gibi onlar da azabmdan korkarlar. O halde ey Allahn kullar! Rabbiniz tebreke ve telnn kelam hakknda tefekkr edin. Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin kendileri ile savat kafirler hakkndaki buyruklara bakn. Onlar kendisi sebebiyle tekfir ettii dinlerine bakn. Onlarn bu dini

52 Ona ittiba etmek ise her mmine vaciptir. Yce Allah: (Ey Rasl) de ki: Eer Allah seviyorsanz bana ittiba edin t ki Allah sizi

sahihlere itikad etmekti. Yine dnn ki onlar bu itikadlar ve yalvarp yakarmalar sebebiyle Allaha yaklamak istiyorlard. Bunun tesinde artk aklanacak ne var? (bn annam 2/338.) 58 Sahih: Muslim (23), Ahmed (4/459) (mam Ahmed Kim Allah birlerse, ekilde rivyet etmitir.) * Ayet ... halleri haramlatrmakta ve haramlar helalletirmekte onlara itaat ediyorlard. Bu haram helal helali haram klma hususunda bir yaratlma itaat etmenin onu Rab edinmek ve Allahtan baka ona ibadet etmek olduuna delalet etmektedir. Alimler ise bunu itaat de irk olarak adlandrmlardr. Haram helal, helali haram klmann caiz bir i olduuna itikad edilirse bun dinden karan byk irktir. Ancak bunun caizliine itikad etmiyor, aksine haram klmann ve bir eyi helal yapmann Allahn hakk olduuna inanyor da bunu sadece hevasna uyarak ya da baz menfaatleri iin yapyorsa bu byk bir gnahtr. Ama irk snrna ulamaz. Haram helal, helali haram yapmakta yaratlmlara itaat asla caiz deildir. Ancak bu mesele kendisinde tafsil olan bir meseledir. Kfr ve irk olarbildii gibi, olmayan da vardr. Ferzan 1/169. * eyhulislam baka bir yerde yle demektedir: L ilhe illallah sylemekten kast manasn bilmeksizin onu dilde tekrarlamak deildir. nk bu ekilde onu mnafklar da sylyorlard. Buna ramen onlar da kafirler grubuna dahildirler ve cehennemin en aasndadrlar. stelik onlar namaz klyor ve tasaddukta bulunuyorlard. L ilhe illallah sylemekten kast manasn kalp ile idrak ederek sylemektir. Onu ve ehlini sevmek, ona muhalefet edenlere de buz edip dmanlk gstermektir. (Tarihu bn annam, 2/263.) Ey kardelerim dininizin aslna yapn onun evveli, ahiri, temeli ve ba L ilahe illallah kelimesinin tankldr. Onun anlamn renin. Onu ve ehlini sevin ve onlar uzakta da olsalar kardeler edinin. Tautlara kfredin. Dmanlk gsterip buzedin. Onlar sevenlere de buzedin ve gerek onlarla gerek onlar tekfir etmeyenlerle, onlardan banane veya Allah beni onlarla mkellef klmad diyenlerle mcadele edin. Byleleri Allah hakknda yalan syleyip iftirada bulunmutur. Aksine Allah onu onlardan mkellef klm ve onun zerine onlara kfretmeyi, kardeleri ve ocuklar olsalar bile onlardan uzaklamay farz klmtr. (Tarihu bn annam, 2/266.) 59 Bu aklamalardan anlald gibi tevhidin tahakkuku iin Allahtan baka her ibadet edilene kfretmek olmazsa olmaz bir rukundr. Zaten iki paradan oluan Tevhid Kelimesinde bu rukun aka mevcuttur. Dolays ile tevhidin rukunleri iki tanedir: a. Nefy b. sbat. lkin L ilhe denilerek Allahtan baka her ibadet edilen reddedilir. llallah ile de Allaha iman aa vurulur. man kalp ile tasdik, dil ile ikrar ve azalar ile amel olduundan tr tevhidin tahakkuku iin kii L ilhe illallah kalp ile tasdik, dil ile ikrar etmeli ameli ilede bunu aa vurmaldr. Ancak byle yapan bir kii mslmandr ve ancak o kiinin mal ve can dokunulmazdr. Yoksa L ilhe illallah telaffuz ettiini, onun gereince itikad ettiini syleyip kendilerine peki bu tapndnz rm kemikler, bu kubbeler, bu putlar neyin nesi denilince putlarna ballkta olabildiince direnen, ameli ile L ilhe illallah yalanlayan kiilerin -ki eyhulislamn szkonusu ettii kiiler bunlardr- ne Mslmanlklarndan ne de dokunulmazlklarndan szedilebilir. Munafklara gelince onlar tevhidin rukunlerini Mslmanlarn yannda itiraf ve kabul eder hatta gereince amel bile eder, ama eytanlar ile ba baa kalnca biz sizinle beraberiz derler; tevhid ile irk, iman ile kfr, Mslmanlarla mrikler arasnda bocalayp dururlar. Bunlar dnyada kendilerini kltan kurtarsalarda ahirette ateten kurtaramayacaklardr. Kafirlere gelince onlarn zerine kyamete dek knna sokulmamak zere kl ekilmitir, onlar ne zahiren ne de batnen L ilhe illallaha boyun emezler. Allme mam Abdurrahman b. Hasan Alu-eyh rahimehumullah der ki: Herkim L ilhe illallah kelimesi ile istenen sadece szdr diye batl bir zan besler ise bununla o, Rasl ve nebilerden gelen Allahn dinine muhalefet etmi, mminlerin yolundan baka bir yola tabi olmutur. Yce Allah Nuh aleyhisselam hakknda kavmine ne sylediini bildirerek yle buyurmaktadr: Ben size apak bir uyarcym. Allaha ibadet edin, Ondan saknn ve bana itaat edin. (Nuh: 2,3) Onlar buna karlk Nuha yle cevap verdiler: Sakn brakmayn ilahlarnz ve sakn brakmayn ne Veddi ne Suvy.. (Nuh: 23) Onlar kfrlerine ve sapklklarna ramen biliyorlard ki Nuhun kendilerinden istedii kuru bir ikrar deil ittiba, amel ve putlara ibadeti terk etmektir. Yce Allah Hud aleyhisselamdan da kavmine ne dediini szkonu ederek yle haber vermektedir: Allaha ibadet edin, sizin iin Ondan baka ilah yoktur. Artk korunmaz msnz? (Araf: 65) Daha sonra onlarn Ona aleyhisselam verdikleri cevab da zikretmektedir: Sen bize sadece Allaha ibadet edelim de atalarmzn tapmakta olduklarn brakalm diye mi geldin? (Araf: 70) Onlar Hud aleyhisselamn kendilerinden Allaha ibadete ynelmeyi ve Allahtan bakalarna ibadeti terk etmeyi istediini biliyorlard. te bu L ilhe illallahn manas ve ieriidir. Yine Halil aleyhisselam babasn tevhide davet ederek unlar sylemiti: Ey babacm niin iitmeyen, grmeyen ve sana hibir faydas olmayanlara tapyorsun? (Meryem: 42) Babas da: Sen -dedi- benim ilahlarmdan yz m eviriyorsun? (Meryem: 46) nk O, brahimin kendisinden istedii eyin, Allahtan baka ibadet ettiklerini terk etmek, onlardan yzevirmek ve katksz olarak bir tek Allaha ibadete ynelmek olduunu biliyordu. Daha sonra Halil aleyhisselam yle dedi: Sizden de Allahtan baka yalvarp durduklarnzdan da uzaklayor ve ben Rabbime yalvaryorum. (Meryem: 48) Bu syledii ile brahim aleyhisselam L ilhe illallahn ierdii anlam ve muktezasn/gereklerini ortaya koydu. Yce Allah ayn ekilde Kehf ehlinin szlerinde de bunun bir benzerini szkonusu etmektedir: (lerinden biri:) Madem ki onlardan ve Allahtan baka ibadet ettiklerinden uzaklatnz o halde maaraya ekilin -dedi.- T ki Allah size rahmetini yaysn ve sizin iin iinizde bir kolaylk hazrlasn. (Kehf: 16) Yce Allah Y Sn sahibi hakknda da yle buyuruyor: Ey kavmim -dedi- Rasllere tabi olun. Sizden herhangi bir cret istemeyenlere tabi olun, onlar hidayet olunmulardr. Hem ben niye ibadet etmiyeyim beni yaratana ki hep Ona dndrleceksiniz. Hi ben Ondan baka ilahlar edinir miyim? Eer o Rahman bana bir keder dokunmasn irade edecek olsa onlarn efaati hibir ie yaramaz ve beni kurtaramazlar da Byle yapacak olsam elbette apak bir sapklk iinde olurum (Y Sn: 20,24) Ayn ekilde dnlesi bir buyrukta udur: Onlara L ilhe illallah denilince kibirlenip kafa tutarlard. Biz hi ilahlarmz brakr myz? Hele mecnun bir air iin (Saffat: 35,36) Onlar kafir olduklar halde Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin L ilhe illallah szyle kendilerinden istediinin putlara ibadeti terk etmek olduunu biliyorlard. Kurann bandan sonuna kadar maksad L ilhe illallahn anlamn yerletirmek, irki ve ona gtren yollar yasaklamak, ihls ve iarlarn aklamaktr. [Mecmuatur-Resil vel-Mesil/Eimmetud-Dava 4/298, 299] 60 Mecmuatur-Resil vel-Mesil 1/38,39da yle gemektedir: Soru: Bir kii bu [tevhid] dinine girdi ve onu seviyor, ama mriklere dmanlk beslemiyorsa veya dmanlk besliyor fakat onlar tekfir etmiyorsa [yani irk fiillerinde bulunanlarn kfrne hkmetmiyorsa] veya ben mslmanm ancak manasn kavramam [ve ona aykr amel ediyor] olsalar da L ilhe illallah diyenleri tekfire benim gcm yetmez. Diyorsa. Bu dine girmi ve onu seviyor ama:

ben trbelere [dua ve ibadet edilen dier yerlere] kar gelmem, ben onlarn fayda veya zarar vermeyeceklerini biliyorum ama onlara kar da gelmem diyorsa, buna dair hkm nedir? Cevap: Hibir kimse tevhidi kavrayp, onu sevmedike, gerekleri ile amel etmedike, Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin haber verdii hususlar tasdik etmedike, emir ve nehiylerinde ona itaat etmedike, getirdiklerinde ona iman etmedike Mslman olamaz. Her kim: Ben mriklere dmanlk etmem derse veya onlara dmanlk besliyor ama tekfir etmiyorsa veya sterse irk ve kfr amellerinde bulunsunlar ve Allahn dinine dmanlk etsinler ben L ilhe illallah syleyenlere kar gelemem derse veya Ben trbelere [ibadet edilmesine, oralara kurban kesilmesine, oralarn tavaf edilmesine v.b] kar gelmem derse, o Mslman deildir. Aksine o Allahn hakknda yle buyurduklarndandr: Bazsna inanrz bazsn tanmaz reddederiz dediler de ikisi arasnda bir yol edinmek istediler. Onlardr ite gerek kafirler (Nisa: 150) Allah subhanehu ve tel mriklere dmanlk beslemeyi, onlardan ayrlp uzaklamay ve onlar tekfir etmeyi [kfr ve saspklklarna ahitlik etmeyi] farz klm ve yle buyurmutur: Allaha ve ahiret gnne iman eden hi kimseyi Allaha ve Raslne kar gelenlerle seviirken bulamazsn (Mucadele: 22) Yine yle buyurmaktadr: Ey iman edenler! Benim de sizinde dmannz olanlarveliler edinmeyin. Siz onlara sevgi izhar ediyordunuz, onlar ise size hak olarak gelene kfrettiler. Sizi ve Rasl yurdunuzdan kardlar. (Mumtehine: 1) 61 Hakimde gelen rivyetde elinde halka bulunan kiinin bizzat Imrn b. Husayn olduu gemektedir. [et-Taliktul-Bziyye al Kitbit-Tevhd/Abdulaziz b. Abdillah b. Bz, ilgili bbn erhinde sayfa: 10] 62 Hasen: Ahmed (4/445), bn Mce (3531), bn Hibbn (6088), Hkim -sahih olduunu syleyerek- (8502), Zeheb de Hkime muvfakat etmitir. Tabern, el-Kebrde (18/159, 172, 179). Bsr, ez-Zevidde: snad hasendir, der.
63 Temme: pe dizilip boyna taklan ve hasedden koruduuna inanlan tlsm. (ev.) 64 Vedea: Beyaz inci anlamna gelir. Cahiliyye dneminde nazardan korunmak iin taklrd. (ev.) 65 Hasen li ayrihi: Ahmed (4/154), Hkim -sahih olduunu syleyerek- (8501, 7289); Zeheb de Hkime muvfakat etmitir. bn Hibbn

(6086), Ebu Yala (1759), Tabern, el-Kebrde (17/297), Beyhak (9/350)

66 Sahih: Ahmed (4/156), el-Haris b. Eb Usme, Musnedinde (2/600) el-Elbn Sahhul-Cm (6394)de ve Silsiletus-Sahhada (492)

hadisin sahih olduunu sylemitir. * bn Abbas radyallahu anhuma yle der: onlarn iman kendilerine: Gkleri kim yaratt? Yeri kim yaratt? Dalar kim yaratt? denilince Allah demeleridir. Bununla birlikte Allaha ortak koarlar. Mucahid, Ata, krime, abi, Katade, Dahhak ve Abdurrahman b. Zeyd b. Eslem de byle sylemitir. (Tefsiru Kuranil-Azm/bn Kesr, ilgili ayetin tefsiri) 67 Sahih: Buhr (3005), Mslim (2115), Eb Dvd (2552), Nes, Kubrda (8808), Mlik (2/937), Ahmed (5/216), bn Hbbn (4698) 68 Tivele: Kadn ile erkein birbirlerini sevmesini salamak amacyla yaplan bir tr by.(ev.) 69 Sahih: Ahmed (1/381), Eb Dvd (3883), bn Mce (3530), Hkim -sahih diyerek- (4418), Zeheb de ona muvfakat etmitir. Ebu Yala (5208), Tabern, el-Kebrde (10/213), Beyhak (9/350). El-Elbn, Sahhu Suneni bn Mcede sahih olduunu sylemitir. 70 Kurandan yahut mubah dualardan ya da varid olmu zikirlerden birini yazarak vucuda asmaya gelince, selef rahimehumullah bunda ihtilaf etmilerdir. Onlardan bunun cevazna kail olanlar Yce Allahn u buyruunun umumuna dayanmlardr: Kurandan mminler iin yle eyler indirmekteyiz ki ifadr ve mminler iin rahmettir. (sra: 82) Kurandan ifaya vesile olacak eyleri ise zikretmemitir. Bu da buna vesile olabilecek hertrl eklin cevazn gerektirir. Onlardan bunun men edilmesine kail olanlar ise derler ki: ifa edinmek kasdyla Kurandan bir eyler yazp taknmak caiz deildir. nk Kuran ile ifa istemek bir sfat- muayyen ile/belirli bir surette varid olmutur ki o da Kuran hasta olan kiiye okuyup flemendir. yleyse biz de bu snr amamalyz. Eer varid olan eklin dnda Kuran ile ifa arar isek, bu meru olmayan bir sebebe tutunmak anlamna gelir. Biz de deriz ki: Kurann yazlp aslmas -haramlk derecesinde olmamakla birlikte- yaplmamas gereken bir fiildir. Ancak eer Kurann yazlp aslmas iinde baka mahzurlar barndryorsa bu mahzurlar sebebiyle haram olur. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/185] eyh Abdulaziz b. Bza: Yarann zerine Kurandan bir ayet yazmak hakknda soruldu. yle cevaplad: Bunu bnul-Kayym zikrekmektedir. Ancak ben seleften bir asl olduunu bilmiyorum. Meru olan okumak ve flemektir. [Taliktul-Bziyye al Kitbit-Tevhd/Abdulaziz b. Abdillah b. Bz, ilgili bbn erhinde sayfa: 11] 71 Hasen: Ahmed (4/310, 311), Tirmiz (2072); Nes, Kubrda (3542), Hkim -sahih diyerek- (4/216); Beyhak (9/351); Tabern, elKebrde 22/385-960 72 Sahih: Ahmed (4/109), Eb Dvd (36), Tabern, el-Kebrde (5/28). el-Elbn, Sahhu Suneni Eb Dvdda hadisin sahih olduunu sylemitir. 73 bn Eb eybe (5/36) 74 Allme mam Suleyman b. Abdillah Alu-eyh rahimehumullah der ki: brahim en-Nehain sznde murad ettii kimseler Abdullah b. Mesud radyallahu anhn ashabndan Alkame, Esved, Ebi Vil, Haris b. Suveyd, Ubeyde es-Selman, Mesruk, Rabi b. Haysem Suveyd b. afele gibi ilim sahipleridir. Bunlar tabiin neslinin nde gelenleridir. brahimin kulland siadan anlald zere -Hafz Irak ve baka baz hafzlarn da dedii gibi- bu onlarn kavillerinden idi. [Teysrul-Azzil-Hamd f erhi Kitbit-Tevhd, sayfa: 174] 75 bn Eb eybe (5/36) 76 Rukyenin caiz olmasnn artlar: - Birincisi: Allah hesaba katmakszn o rukyenin bizzat fayda verici olduuna itikad etmemelidir. nk Allah hesaba katmakszn onun bizzat faydal olduuna inanmak haramdr, hatta irktir. Aksine onun bir sebep olduuna ve Allahn izni olmakszn fayda vermeyeceine itikad etmelidir. _ kincisi: Kitap ve Snnete muhalif olmamaldr. Mesela ieriinde Allahtan gayrsna dua, cinlerden medet isteme ve buna benzer eyler bulunmamaldr. nk bunlar haram, hatta irktir.

_ ncs: Anlalr ve bilinen kelimelerle olmaldr. Tlsm ve sihirbazlk trnden olan manas anlalmayan szler caiz deildir. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/187] 77 Teberrk: Bir eyi yannda bulundurmak yahut ona dokunmak ya da baka bir surette onunla bereketlenmek demektir. 78 Sahih: Ahmed (5/218), Tirmiz (2181), bn Hbbn (6702), Ebu Yala (1441), Tabern, el-Kebrde (3/244), Taylis (1346), elHumeyd (848). el-Elbn Sahhul-Cmde (1063) ve Miktda (5408) hadisin sahih olduunu sylemitir. 79 Sadece istemek sebebiyle Raslullah sallallahu aleyhi ve selem onlar iddetli bir ekilde reddedip bunu istemekten ve yapmaktan onlar sakndrmtr. Eer Raslullahn bu aklamasndan sonra kendilerine hak apak belli olduu halde bunu yapacak olsalard, imandan sonra irke ve kfre dnm olurlard. 80 Silahlarn ve baka eyalarn zerine asmak iin Rasl sallallahu aleyhi ve sellemden bir aa tayin etmesini istemeleri bunun iindi. Bunu Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemden talep etmeleri Allaha takarrub ve onun honutluu iindi.[Yoksa bunu kendileride tayin edebilirlerdi] Bu da [niyetleri ve kastlar yznden] ibadet anlamna gelmektedir. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/204] 81 Bak: el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/204 82 Bak: el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/204 83 Bak: el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/205 84 Onlar zatu envatn tayinini kendisine ibadet etmek iin deil sadece teberrk iin istemilerdi. irkin ise k ve by, gizlisi ve a vardr. Byk irk: Kiinin dinden kmas sonucunu douran irktir. Kk irk: Bunu dnda kalanlardr. Ancak bunun dnda kalanlar ifadesi ak bir l deildir. Alimler kk irkin kaidesini belirlemekte iki gre ayrlmlardr: Birinci gr: Kk irk, arinin irk ismini tlak ettii bununla birlikte nasslarn delaleti ile kk irk olduu bilinen eylerdir. Bunun rnei Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin: Herkim Allahtan bakas zerine yemin ederse irk komutur. Szdr. Burada irk kk irktir. nk nasslar mcerred Allahtan gayrsna yemin etmenin dinden karmadna delalet etmektedirler. kinci gr: Kk irk, byk irke vesile olan eylerdir. sterse ari ona irk ismini tlak etmi olmasn. Bunun rnei, nsann herhangi bir eye -onu ilah edinmeksizin- Allaha itimad edercesine itimad etmesidir. yleyse bu kk irktir. nk Allaha itimad edercesine bakasna itimad etmek sonunda kiiyi byk irke gtrr. Bu tarif birincisinden daha genitir. nk birincisinde arinin irk ismi tlak etmediklerine elde bir delil olmadka irk demeyi men edilmektedir. kincisinde ise irke vesile olan her ey irk olarak deerlendirilmektedir. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 206] Hakka daha yakn olan tarif ikincisidir. Bu kitabn arihi olan Allme es-Sadde ikinci gr benimsemitir. 85 badetlerin zerine bina edildii esas emrolunmu olmalardr. Yani bir ibadet yeri ile, ekli ile, zaman ile, szn z her eyi ile ancak Kuran ve Sunnetten bir delil ile sabit olabilir. Hakknda delil bulunmayan bir eyle Allaha yaklamak caiz deildir. Hakknda delil olmayan her ibadet ekli, her ibadet yeri, her ibadet zaman batl ve geersizdir. rnek verilmek istenirse: Salar tra etmek sadece tek bir yerde, tek bir zamanda, tek bir ekilde Allaha yaklatrc ibadet niteliindedir. O yer Mekke, o zaman hac aylar, o ekil de ban tamamndan ksaltmak yahut tamamn tra etmektir. Bu yerin dnda, bu zamann haricinde salar tra veya ksaltma Allaha yaklatrc bir ibadet olamaz. Kii serinlemek iin yahut baka sebeplerle san diledii zaman ve yerde tra edebilir. Ancak Allaha yaklamak iin san tra edecek olursa bu caiz olmayan bir eydir. Daha kts bu bir bidattir. 86 Bak: el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/212 87 Nebi sallallahu aleyhi ve selleme iman etmenin ierii ite budur. Yani onu, verdii haberlerde ki bunlar gayb bir takm haberlerdirtasdik etmektir. Kssada zikredilen gayb haber ise: Siz sizden nce yaam olan toplumlarn adetlerine sarlmaya alacaksnz. buyruudur. Bu da Raslullahn buyurduu gibi meydana gelmitir. 88 Bizim iin bir ilah yap! szlerinde aa kan ey Nebilerin getirdii dinin Tevhid olduu gereidir. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem de, ondan nce Ms aleyhisselam da bu dini korumak ve yerletirmek iin gelmilerdir. Kiiye sorulacak kabir sorularnn ncs dininin sorulmasdr din ise ibadet demektir. Yani kiiye neye ibadet ettiinden sorulur. 89 Bunlar, Yce Allahn kendisinin tazim edilmesi iin belirledii ibadet trlerindendir. Onlarla Allaha yaklalr. Bunlarla Allaha yaklamann caiz olmas haklarndaki delillerden dolaydr. Yoksa bilindii zere ibadetler hakkndaki kurala gre hakknda delil olmayan bir eyle Allaha yaklamaya almak caiz olmayan davranlardandr. 90 Sahih: Muslim (1978), Nes (7/232) ve Kubrda (4511), Ahmed (1/107) 91 Sahih: Ahmed, Zuhd (s: 22), Ebu Nuaym (1/203)de Selmandan mevkf olarak rivyet etmitir. Senedi sahihtir. Hafz bn Hacer elsbede (3/510): Racih olan gre gre sahabidir. Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemi grm fakat ondan bir ey dinlememitir. Rivyeti, sahabe murseli ksmndandr, der. Sahabe murseli hadis ehlinin icmas ile sahihdir. 92 Hadisin zahirinden anlald gibi Allahtan bakasna kurban sunmay gznde byk bir ey grmeyerek ve bunu kerih bulmadan: Yanmda kurban olarak sunabileceim bir ey yok demiti. Dieri ise: Allahtan baka kimseye hibir kurban sunmam! diyerek irk komay reddetti. Sabit olan dier bir hususta udur. Herne kadar bir hayvan eriat lsnce Yce Allaha kurban olarak sunulamasa da -mesela tavuk, rdek veya etleri haram klnan hayvanlar- bunlar Allahtan bakasna kurban olarak sun ulduklarnda bu amel bir irktir. nk o kii bu ameli ile yaklama arzusunu kurban kestii kimseye yneltmi, onu ilah edinmitir. Kendisi iin kurbanlar kesilerek kurbiyyet salanmaya allan yegne ilah ise hakikatte Allahtan bakas deildir. Bununla birlikte insanlarn birou bilmezler. 93 Ama o kalbin itiraki olmakszn sadece zahiren bile olsa kendisinden irk sadr olmasn istemedi ve ldrld. 94 Sahih: Buhr (6488) 95 Bu onlarn yanmda kurban olarak sunacak bir eyim yok diyene cevaben syledikleri: Bir sinek dahi olsa kurban et demelerinden anlalmaktadr. Yani asl olan kalben ona duyduun saygy ifade edecek bir amelde bulunmandr, yannda bir ey yoksa bile bunu hi deilse bir sinek ile gerekletir demek istediler.

96 Sahih: Eb Dvd (3313), Beyhak (10/83), Tabern, el-Kebrde 2/75); bn Hacer et-Telhsinde (4/180) sahih olduunu sylemitir. 97 Bu yette szkonusu edilen mescid munafklar tarafndan bin edilmi olan, iinde ihlas ile ibadet edilmeyecek bir mekandr. Dolays

el-Elbn Sahhu Suneni Eb Dvdda sahih olduunu sylemitir.

ile Yce Allah sonsuz hikmeti gerei sonradan bir kfr ve irk yuvas haline dntrlecek, fesad ve fitne merkezi olarak alacak bu yerde Nebisine namaz klmay yasaklamtr. Ayn ekilde mriklerin putlarnn bulunduu meknlarda bulunmak yahut irk ile mehur olmu bir meknda ibadet etmeye kalkmak Rabbimiz tarafndan sonsuz hikmetler gerei yasaklanmtr. 98 Sahih: Buhr (6696), Muslim (1641), Eb Dvd (3279), Tirmiz (1526), Nes (7/17) ve Kubrda (4748), bn Mce (2126), Mlik (2/475), Drim (2338), Ahmed (2/36, 41, 208, 224), bn Hbbn (4387, 4390), bn Huzeyme (2241) 99 Nezr/Adak adama be eittir: a- Taat olan nezr/adak, buna vefa gstermek vaciptir. b- syan olan nezr/adak, buna vefa gstermek haramdr. c- Mekruh olan nezr/adak, bunu terk etmek mustehabtr. d- Mustehab olan nezr/adak, bunu yerine getirmek mustehabdr. eMubah olan nezr/adak, bunda muhayyerlik vardr. Gnah olan nezr/adaktan tevbe etmek vacibtir ve -Nesnin rivyet ettii hadis gereince- yemin kefareti gerekir. [Taliktul-Bziyye al Kitbit-Tevhd/Abdulaziz b. Abdillah b. Bz, ilgili bbn erhinde sayfa: 16] 100 Sahih: Muslim (2708), Tirmiz (3437), Nes, Kubrda (10394, 10395), bn Mce (3547), Drim (2680), Ahmed (6/377, 409), bn Hbbn (2700) bn Huzeyme (2566) 101 Mriklerin deceklerin ac sonlardan birisi de kendilerine yaklamak iin bir fayda midiyle balanp yalvarp durduklar kimselerin kyamet gnnde onlara dman kesilmeleri ve kendilerine yaplan ibadeti kufr ile karlamalardr. Bu kufr bilinli olarak nankrlk etmekle tefsir edilir. Yani onlar kendilerine yaplan dua ve ibadetten raz olmadklar hatta bunu yapanlara buzettikleri iin kyamet gnnde de kendilerine dua ve ibadet edenleri minnettarlkla karlamayacak, aksine onlarn bu fiillerinden uzak olduklarn bildireceklerdir. 102 Hasen li ayrihi: Heysem Mecmuz-Zevidde (10/159): Tabern el-Kebrde rivyet etmitir, ricli bn Leha dndakiler sahihin riclidir, onunda hadisi hasendir, bununla birlikte Ahmed bu siyakn dnda rivyet etmitir, der. Baknz: Zevidul-Musned (5/317), bn Sad (1/375) Bu hadisin baz rivyetlerinde o kiinin Ubde b. Samit, mnafn ise Abdullah b. Ubeyy b. Sell olduu gemektedir. Hadiste zayflk vardr. Eer hadis sahih ise iki manaya gelmesi muhtemeldir: Birincisi: Nebi sallallahu aleyhi ve sellem: Benden istisede bulunulamaz. Buyurmutur. nk buna g yetiremiyordu. nk bu ayn zamanda insanlarn Muhammed ashabn ldryor denilmesinden ekinildii iin yasaklanmt. kinci ihtimal: Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem ktln nne geme/sedd-i zerai kaidesi gerei bunu sylemiti. Bunu da bu gibi szlerde geveklik yaplmasn diye yapmt. [et-Taliktul-Bziyye al Kitbit-Tevhd/Abdulaziz b. Abdillah b. Bz, ilgili bbn erhinde sayfa: 18] 103 Sahih: Buhr -taliken- (772); Muslim (1791), Tirmiz (3003), Nes, Kubrda (11088), bn Mce (4027), Ahmed (3/99, 206), bn Hbbn (6574) 104 Sahih: Buhr (4069), Tirmiz (3005), Nes, (2/203) ve Kubrda (665, 11075), Ahmed (2/147) 105 Sahih: Buhr -taliken- (4070), Tirmiz (3004), Ahmed (2/93). el-Elbn Sahhu Suneni Tirmizde sahih olduunu sylemitir. 106 Sahih: Buhr (2753, 3527); Muslim (204, 206), Nes (6/249) ve Kubrda (6473), Ahmed (2/350, 398, 448) 107 eyhulislamn bu meseledeki kast sadece kunut ve amin demenin isbat deil, peygamberlerin efendisi olan Raslullahn ve evliyalarn nderleri olan sahabenin Allaha nasl yneldikleri asl anlatlmak istenendir. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/298] 108 [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/298] 109 Bu mesele fkh meselelerdendir. Mslmanlarn bana bir musibet geldiinde bunun giderilmesi iin dua etmeleri gerekir. Bu ekilde kunut yapmak bn Abbas hadisinde sabit olduu zere her namazda merudur. Bunu bn Abbasdan Ahmed ve bakalar rivyet etmitir. Alimler kunut yaplacak musibetlerden sadece taun salgnn istisna etmiler, bu durumda kunut yaplmaz nk mer radyallahu anh zamannda vuku bulmu ama kunut yapmamlardr. nk bu ehadettir ve ehadetin sebebi kalksn diye dua edilmez. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 1/300] 110 es-Sad ve eyhulislam tevhidin aklanmasnda Kuran ve Rabbn ynteme vurgu yapmaktadrlar. Yce Allah rububiyyetini ve esma ve sfatlarn tevhide delil klmakta, mubarek kelamnda kullarn tevhide bu yntemle armaktadr. Rububiyyet kimin ise; btn kainat yneten, idare eden, yaratp dzenleyen, rzklar taksim eden, her eyi ve herkesi halden hale geirerek terbiyye eden kimse; yine ayn ekilde en gzel isimlerin en yce ve yksek sfatlarn sahibi kimse; ibadet ve dua edilmeye layk olan da Odur. 111 Sahih: Buhr (4701) ve Halku Eflil-Ibd (s:40), Tirmiz (3223), bn Mce (94), bn Hbbn (36), el-Humeyd (1151) 112 Hasen: bn Cerr et-Taber, Tefsr (22/91), bn Kesr, Tefsr (3/538), bn Huzeyme, et-Tevhd (s:144), bn Ebi Asm (515) 113 Bu yetin irki, zellikle de salihler aracl koulan irki iptal edici yn udur: yette Yce Allahn azameti karsnda kullarn en deerlilerinin hatta Cebrail aleyhisselamn dt durum anlatlm, gklerde bulunan meleklerin bile Yce Allaha kar konumlar gzler nne serilmitir. Ey araclar ile Rahman raz etmeye alan ve o araclara bel balayanlar ite efaatini mid ederek yalvarp durduunuz meleklerin halleri ve Onun karsndaki konumlar Bu hususun iyice akla kavumas iin yetler nceleri ile okunmaldr: De ki: Allahtan baka hakknda o batl zanlar beslediklerinize istediiniz kadar yalvarn! Ne gklerde ne de yerde zerre arlnca bir eye egemen deildirler. Onlarn buralarda hibir ortakl da yoktur, Allahn onlardan bir yardmcs da yoktur. Huzurunda, -izin verdii kimseler hari- efaat fayda vermez. Nihyet onlarn yreklerinden korku giderilince: Rabbiniz ne buyurdu? Derler. Onlar da: Hak olan buyurdu, derler. O, ycedir, byktr. (Sebe, 22, 23) 114 eyhulislam bn Teymiyye 115 Buhr 4476; Mslim 193 116 Sahih: Buhr (99), Nes, Kubrda (5742), Ahmed (2/373)

117 eyh Hamed b. Nsr rahimehullah yle demektedir: efaat inancnn kabul edilen ve reddedilen ekillerini arasndaki fark olduka

byk neme sahip meselelerdendir. yle ki bunu kavramayan tevhid ve irkin hakikatini de kavrayamaz. eyhulislam rahimehullah Kitbut-Tevhdinde bunun iin bir bb am ve yle demitir: efaat bb Yce Allah yle buyurdu: Hem bu Kuran ile Rablerinin karsna toplanacaklarndan korkanlar uyar. Ki onlar iin Ondan baka ne bir vel ne de bir efaati var. Umulur ki saknrlar. (Enm, 51) byle dedikten sonra baz dier ayetleri zikretmi peindende eyh Takyyuddinin szlerine yer vermitir. O bba gz atarsan efaatin hakikatini ve Kurann reddettii efaat anlay ile kabul ettii efaat arasndaki fark aka kavrarsn. nsan Kurann zerinde durup dnd zaman onda efaat inancnn reddedildii ve yine efaat inancnn kabul edildii bir ok ayet bulabilir. efaat inancn reddeden yetlerden bazs unlardr: Onlar iin Ondan baka ne bir vel ne de bir efaati var., O gn gelmezden nce size verdiimiz rzklardan harcayn ki o gnde ne ne alveri var, ne dostluklar, ne de o gn bir efaati var., De ki: efaat tmyle Allahndr. gibi. efaat inancn kabul eden yetlere gelince: Gklerde nice melek var ki, Allah dileyip raz olduuna izin vermezden evvel, efaatleri hibir ie yaramaz. (Necm, 26), Huzurunda, -izin verdii kimseler hari- efaat fayda vermez. ve buna benzer dier yetler bunlarn saysda pek oktur. Kurann reddettii efaat inanc mriklerin Allahn gayrsndan talep ettikleri efaattir. Onlar Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin kabrine yahut hakknda Salihlerden ve Allah dostlarndan diye zan beslediklerinin kabirlerine gelir. Onlara yardm iin yalvarr ve onlardan Allaha kar efaat isterler. Zannederler ki onlarda bizim iin Allah katnda efaatte bulunacaklar ve bylece skntlarmz kalkacak, hacetlerimiz zlecek. Bunu hem dnyevi hem de uhrevi hacetleri iin yaparlar. Tpk Yce Allahn mriklerin szlerini anlatrken buyurduu gibi: Derler ki: Onlar Allah katnda bizim efaatilerimizdir. nceki Kafir ve mrikler ise ancak dnyevi ihtiyalar iin onlardan efaat isterlerdi. nk onlar yeniden dirilmeyi yalanlyor ve inkar ediyorlard. Gnmz mrikleri ise hem dnyevi ihtiyalar hem de ahiret ihtiyalar iin onlara yalvaryor ve yine dnyevi ve uhrevi menfaatler iin onlarn aracl ile Allaha yaknlamak istiyorlar. Msbet efaate gelince Allah subhanehu bunu Kuranda efaatiye izni olmas ve efaat edilenden raz olmas ile kaytlamtr. zni olmakszn Onun katnda hi kimse efaat edemez. Ne bir melek-i mukarreb ne bir nebiyy-i mursel. Hibir efaatiye de sznden ve amelinden raz olmad kimseye efaat izni vermemitir. O subhanehu ise tevhidden baka bir eyle raz olmaz. Nebi sallallahu aleyhi ve sellemde kendi efaatiyle kyamet gn insanlarn en mutlu olacak olannn tevhid ve ihlas ehli olduunu haber vermitir. Herkim onu bugn ondan isterse kyamet gn ona onun efaatinden faydalanmak haramdr. nk Allah subhanehu efaatilerin efaatinin mriklre fayda vermeyeceini haber vermitir. [Mecmatur-Resil vel-Mesil/Eimmetud-Dava 2/3/65] 118 Sahih: Buhr (1360), Muslim (24), bn Mce (1572), bn Hbbn (3169) 119 Onlarn iddia ettikleri gibi kelimeyi teleffuz etmek yeterli olsa idi. Ne Eb Talib sylememekte diretirdi ne de onun etrafndakiler bunun sylenmesini engellemeye alrlard. Bu da ak bir ekilde onlarn kelimenin anlamn bildiklerine dellet etmektedir. Bu kelime ancak manas ve maksad bilinip gereince amel edildiinde kiiye fayda salayacaktr yoksa sihirli bir szck gibi tekrar edilmesi kiiyi genilii gkler ile yer aras kadar olan cennete elbette gtrmeyecektir.
120 Bu yzden de: Abdulmuttalibin dininden yz m evireceksin? diyerek Eb Talibi vazgeirmeye alyorlard. 121 Sahih: Buhr (4920) 122 Sahih: Buhr (3445), Drim (2784), Ahmed (1/23, 24), bn Hbbn (6239), Ebu Yala (153), et-Taylis (23), el-Humeyd (27). 123 Sahih: Nes, (5/268) ve Kubrda (4063), bn Mce (3029), Ahmed (1/215, 347), bn Huzeyme (2867), Hkim -sahih olduunu

eyhulislam rahimehullah hadisi Muslime nisbet ettii halde hadis Muslimde bulunamamtr.

syleyerek- (1711), Zeheb de H^akime muvfakat etmitir. Beyhak (5/127), Ebu Yala (2427), bnul-Card (473). el-Elbn Sahhul-Cmde (2680) ve Silsiletus-Sahhada (1283) hadisin sahih olduunu sylemitir. 124 Sahih: Muslim, (2670), Eb Dvd (4608), Ahmed (1/386), Ebu Yala (5004, 5007, 5242), Tabern, el-Kebrde (10/175) 125 Ebu Hureyre radyallahu anh yle demektedir: Raslullah sallallahu aleyhi ve selem buyurdu ki: slam garb olarak balad, [gn gelecek] balangtaki garbliine tekrar geri dnecektir. yleyse o gurabaya (garblere) mjdeler olsun Muslim (140) 126 nsanlar [tevhid zere] tek bir mmet idiler, [dinlerini deitirip bozunca aralarnda hkmetmet zere] Allah mjdeleyiciler ve uyarclar olarak Nebiler gnderdi. Beraberlerinde de hakk ile kitaplar indirdi. T ki insanlarn aralarnda [tevhid ve irke dair] ihtilaf edip durduklar eylerde onunla hukmetsinler Bakara Sresi-213 127 bk. Kitbu Teysril-Azzil-Hamdde ilgili bb. 128 De ki: Size amelleri bakmndan en ok hsrana urayan haber vereyim mi? Onlar dnya hayatnda abalar boa gitmekle birlikte gzel iler yaptklarn zannederler. Kehf Sresi, 103, 104 129 Sahih: Buhr (427), Muslim (528), bn Hbbn (3181), bn Huzeyme (790), Ebu Yala (3629), bn Rahye, Musnedde (768, 769), Beyhak (4/80) 130 Sahih: Buhr (436), Muslim (531), Nes (2/40) ve Kubrda (782, 7089, 7090, 7091), Drim (1403), Ahmed (1/218 ve 6/134), bn Hbbn (6619) 131 Sahih: Muslim (532), bn Hbbn (6425), Tabern, el-Kebrde (2/168) 132 Sahih: Buhr (438), Muslim (521), Nes (1/209) ve Kubrda (815), Drim (1389, 2467), Ahmed (3/304), bn Hbbn (6398) 133 Hasen: Ahmed (1/405, 435), bn Hbbn (2325, 6847), bn Huzeyme (789), Ebu Yala (5316), Tabern, el-Kebrde (10/188). elArnavut, Sahhu bn Hbbn tahkikinde hasen olduunu sylemitir. 134 Bu konumada Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem Yce Allahn brahim aleyhisselam halil edindii gibi kendisini de halil edindiini bildirmektedir. Cehmiyye frkasn reddeden ksm da ite burasdr. 135 Sahih: Mlik -Ata b. Yesardan mursel olarak- (1/172), Ahmed (2/246), Ebu Yala (6681), el-Humeyd -Ebu Hurayradan gelen baka bir tarik ile- (1025), bn Sad (2/241), Mufaddal Cened, Fedilul- Medinede (66/a), Ebu Nuaym, Hlyede (6/283). Bu hadisin dier

bir tan da Abdurrezzakn (1/406) ve bn Eb eybenin (4/141) Musanneflerinde bulunmaktadr. el-Elbn Tahzirus-Sacidde hadisi genie tahric etmi ahitlerini de getirerek hadisin sahih olduunu belirtmitir. 136 Lt kelimesi ile kavut ufalamak anlamndaki lette/yelittu fiili ayn kkten gelmektedir. (ev.) 137 Sahih: bn Cerr et-Taber, Tefsr ilgili yetin tefsiri. 138 Sahih: Buhr (4759) 139 Zaf bi hazal-lafz: Tirmiz (320), Nes (4/94) ve Kubrda (2170), Eb Dvd (3236)bn Mce (1575), Ahmed (1/229, 278, 324, 337), bn Hbbn (3179, 3180), Hkim -sahih olduunu syleyerek- (1384). mam Muslim Kitbut-Tafsilde ve el-Elbn SilsiletuzZaifede (225) ve Tahzirus-Sacidde bu lafz ile zayf olduunu kandiller ilavesi hari sahih olduunu syler. 140 badet: badet edilenin karsda korku ve mit, tazim ve muhabbet ile alalmak, klmek ve boyun emektir. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 434] 141 Sahih: Eb Dvd (2042), Ahmed (2/367), Tabern, el-Evst (8026). eyhulislam bn Teymiyye ktidaus-Sratil-Mustakmde (2/659): snad sikadr, ravileri sika mehur ravilerdir, der. el-Elbn Sahhu Suneni Eb Dvdda ve Sahhul-Cmde (7226) hadisin sahih olduunu belirtir. 142 Sahih: Eb Dvd (2042), Ahmed (2/367), Tabern, el-Evst (8026). eyhulislam bn Teymiyye ktidaus-Sratil-Mustakmde (2/659): snad sikadr, ravileri sika mehur ravilerdir, der. el-Elbn Sahhu Suneni Eb Dvdda ve Sahhul-Cmde (7226) hadisin sahih olduunu belirtir. 143 Bak: el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 452 144 yetin nuzul sebebini bilmemiz bu yette zikri geen hususu kavramamz asndan olduka nemlidir. mam Hafz bn Kesr rahmetullahi aleyh bu yetin tefsirinde yle demektedir: Ellerinde bulunan Allahn kitabna kfretmelerinden, dinlerinin azlndan ve cehaletlerinden dolay kafirleri Mslmanlara tafdil ettiler. Nitekim bn Ebi Hatim krimeden yle rivyet etmitir: Huyey b. Ahtab ve Kab b. Eref Mekkelilerin yanna geldiler. Mekkeliler onlara: Sizler Kitab ve ilim ehlisiniz bize syleyin bakalm biz mi? Muhammed mi? Diye sordular. Onlar: Ne demek siz mi? Muhammed mi? Deyince, Onlar: Bizler sla-i rahimde bulunur, yksek hrgl develer kurban eder, su ile beraber st iirir, esirleri salverir, haclar suvarrz. Muhammed ise bir soyu kesiktir, akrabalk balarmz kopard, affaroullarnn haclarnn hrszlar ona tabi olmulardr. imdi biz mi daha hayrl yoksa O mu? Huyey ile Kab dediler ki: Siz daha hayrlsnz ve daha doru bir yoldasnz. Bunun zerine Allah zikredilen yetleri indirdi. yetteki cibt ve tautun ne olduuna gelince, cibt sihir, taut ise eytan; cibt putlar, taut ise eytan; cibt putlar, kahinler, sihirbazlar; taut zerlerine eytanlarn indii kahinlerdir denilmitir. 145 Sahih: Buhr (3456), Muslim (2669), Ahmed (3/84, 89, 94), bn Hbbn (6703). Dier bir lafz ile Ahmed (4/125), Tabern, elKebrde (7/281), bnul-Cad, Musnedinde (3424) 146 Sahih: Muslim (2989), Tirmiz (2176), Eb Dvd (4252), bn Mce (3952), Ahmed (5/278, 284), bn Hbbn (6714, 8238), Hkim (8390), Beyhak (9/181) 147 Sahih: Eb Dvd (4252) bn Mce (3952) Ahmed (5/278, 284) 148 yetin nuzul sebebi ile cibt ve tautun tefsiri ile ilgili mam bn Kesir rahimehullahtan aktarlan bilgiler de gz nnde bulundurularak dnldnde ak bir ekilde ortaya kmaktadr ki Yahudilerin alimleri cibt ve taut ehli olan Mekkelilere muvfakatleri sebebiyle cibt ve tauta iman ile nitelenmilerdi. Yoksa onlar da cibt ve tautun batl olduklarna itikat ediyorlar hatta onlara buzediyorlard. Onlarn iman fiilleri ile tahakkuk etmiti. Yce Allah bu yetin hemen arkasndan gelen yette cibt ve tauta olan bu imanlar sebebiyle onlar lanetlediini ve her kimi lanetler ise onun hibir yardmcs kalmayacan bildirmitir. Allme mam Suleyman b. Abdillah Alu-eyh rahimehumullah yle der: -Allah sana rahmet etsin- bilesin ki bir insan onlardan korktuu iin veya onlar idare etmek iin veya erlerini def etmek zere yaclk yaparak, mriklere dinlerinde muvfakat izhar ederse, tpk onlar gibi kafirdir. sterse dinlerini kerih grp onlara buzediyor, slam ve Mslmanlar seviyor olsun. Bundan mstesna olan tek kii ikrah/zorlama altnda bulunandr. Bir kii ki mriklerin istilas altnda yayor ve kendisine: Kfr sz syle veya bizim u yaptmz eyleri sen de yap, yoksa seni ldrrz. Diyiyorlar. Ya da onu yakalayp kendilerine muvfakat edinceye dek ikence ederler. te bu kiiye -kalbi imanla dolu bir halde- onlara yalnzca diliyle muvfakat etmesi caizdir. Alimler aka olarak kfr sz syleyenin tekfir edileceinde icma etmilerdir. yle ise korkudan ve dnya hayatna dknlkten dolay kfr sergileyen kiinin hali nedir? imdi bununla ilgili Allahn destek ve yardm ile baz delilleri zikredeceim: . [ed-Delil f Hukmi muvlti Ehlilrk] 149 snad Kavidir: Buhr -taliken- (8/100). Hafz, el-Fethde: Abd b. Humeyd Tefsirinde, Musedded Musnedinde, Abdurrahmanb. Ruste Kitbul-mnnda muttasl olarak rivyet etmilerdir, senedi kavidir, der. 150 Buhr -taliken- (8/100). Hafz, el-Fethde: bn Eb Htim muttasl olarak rivyet eder, der. 151 Sahih: Buhr (2767), Muslim (89), Eb Dvd (2874), Nes (6/257) ve Kubrda (6497), bn Hbbn (5561) 152 Mevkf Sahih: Tirmiz (1460), Hkim (8073), Tabern, el-Kebrde (2/161), Beyhak (8/136) 153 Sahih: Eb Dvd (3043), Ahmed (1/190), Beyhak (8/247), Ebu Yala (860), Drekutn (2/154), bnul-Carud, Muntekada (1105). eyhulislam rahimehullahn Buhrye nisbet ettii bu eser Buhrde tesbit edilememitir. 154 Mlik (2/871) 155 Buhr, Trhul-Kebr (2/222), Beyhak (8/136), Tabern, el-Kebrde (2/177) 156 Iyfe: Kularn sesleri ve isimleri ile fal bakmak. (ev.) 157 Tark: Talar vurarak, kumda izgiler izerek kehanette bulunmak. (ev.) 158 Tyere: nsann davranlarn engelleyen uursuzluk inanc. (ev.) 159 Merf olarak Zaf: Eb Dvd (3907, 3908), Nes, Kubrda (11108), Ahmed (3/488) ve (5/60), bn Hbbn (6131), Beyhak (8/139), Tabern, el-Kebr (18/369)

160 Ahmed, Msned, no:20081 (ev.) 161 Sahih: Eb Dvd (3905), bn Mce (3726), Ahmed (1/277, 311) el-Elbn Sahhul-Cmde (6074) ve Silsiletus-Sahhada (893) 162 Zaf: Nes (7/112) ve Kubrda (3542), Tabern, el-Evstda (1492). Senede Hasan el-Basr vardr, o da anane ile rivyet ettiinde

hadisin sahih olduunu belirtmitir.

tedliscidir. Bundan dolay hadis zayftr. Bak: el-Elbn Daful-Cm (5702)

163 Sahih: Muslim (2606), Beyhak (10/246), Ebu Yala (5363) 164 Sahih: Buhr (5146), Muslim (869), Eb Dvd (5007), Tirmiz (2028), Mlik (2/986), Ahmed (2/59), bn Hbbn (5795), Eb Yala

(5639)
165 Sahih: Mslim, (2230), Ahmed (4/68) ve (5/380), Beyhak (8/138), Tabern, el-Kebrde (23/210) 166 Sahih: Eb Dvd (3904), Tirmiz (135), bn Mce (639), Drim (1136), Ahmed (2/408, 429, 476) el-Elbn Sahhul-Cmde (5939) 167 Sahih: Tirmiz (135), Eb Dvd (3904), bn Mce (639), Drim (1136) 168 Sahih: Ebu Yala (5408), et-Taylis (382), bnul-Cad (425, 1951), Beyhak (8/136) 169 Sahih: Bezzar, Musnedinde (3044), Heysem el-Mecmauz-Zevidde (5/118): Bezzar rivvet etmitir, ricali shak b. Er-Rab dnda 170 Sahih li ayrihi: Heysem Mecmada (5/118): Bezzar ve Tabern el-Evstda rivyet etmitir. Onda Zuma b. Salih vardr, zayftr. 171 Bak: erhus-Sunne (12/182) 172 Mecmu el-Fetv (35/137) 173 Ebcd: Batl anlamna gelmektedir. Bk. Kmsul-Muhyt, C V D maddesi. Ebcd eklinde zikredilmitir. (ev.) 174 Zaf Cidden: Beyhak, el-Kubrda (8/139), Tabern, el-Kebrde (11/41), Hafz Heysem Mecmada (5/118): Tabern rivyet

hadisin sahih olduunu sylemitir.

sahihin ricalidir, o da sikadr, der.

etmitir, senedinde Halid b. Yezid el-Umer bulunmaktadr, o da yalancdr el-Elbn Sahhul-Cm (3092) ve Silsiletud-Dafede (417) hadisin mevzu olduunu syler. 175 Nura: Sihre maruz kalm kiiden sihri zmek demektir. 176 Sahih: Eb Dvd (3868), Ahmed (3/294), Beyhak (9/351) Hafz el-Fethde (10/233): Ahmed ve Eb Dvd hasen bir sened ile Cabirden rivyet etmilerdir. el-Elbn Sahhu Suneni Eb Dvdda hadisin sahih olduunu belirtmitir. 177 Buhr -taliken- (10/243). Hafz el-Fethde (10/244): Eb Bekr el-Esrem Kitbus-Suneninde muttasl olarak rivyet etmitir. 178 Hafz el-Fethde (10/244): Katadeden zikretmitir. 179 Sahih: Buhr (5757), Muslim (2220), Eb Dvd (3911), Nes, Kubrda (7591, 7592), Ahmed (2/267, 397), bn Hbbn (6133) Adva: Hastaln bir kiiden dier bir kiiye, bir hayvandan dier bir hayvana, bir mekandan dier bir mekana gemesi demektir. Hastalk bilindii zere bir yerden baka bir yere, hasta olandan salam kiiye, hasta bir hayvandan salam bir hayvana gemektedir. Raslullah sallallahu aleyhi ve selemin nefyettii/reddettii ey bu deildir. Onun reddettii, cahiliye ehlinin hastaln bizzat kendiliinden Allahn dilemesi ve takdiri szkonusu olmadan bulamas inanlardr. Tyare: Varlklar uursuz saymak, onlardan kendilerine bir er dokunacana itikad etmektir. Kelimenin asl ku demek olan etTayr dan alnmtr. nk cahiliyyede kularn bir yandan dier tarafa uularndan manalar karr, uursuzluk olacana itikad ederlerdi. Hama: Bayku diye isimlendirilen kutur. Araplar ilerinden birinin evine konduu zaman onun uursuzluk getirdiine inanr benim ya da ailemden birinin leceini haber veriyor derlerdi. Cahiliyet ehlinden bazs ise bir kii ldrlpte katili bulunamaynca ondan bayku diye isimlendirilen bir ku ktna ve cm aln, cm aln diye ttne inanrlard. Safer: Bunun hakknda ilim ehlinin iki kavli bulunmaktadr: Birinci kavil: Saferden murad safer aydr. nk cahiliyette bu ay uursuz sayar, o ayda evlenmez, yolculua kmaz, ticaret yapmaz, uursuz bir ay olduuna itikad ederlerdi. Nebi sallallahu aleyhi ve selem bunu reddederek Saferinde Allahn dier aylar gibi bir ay olduunu ondan er veya uursuzluk bulunmadn aklad. kinci kavil: Midede oluan bir hastalktr. Hastala urayan kiiden dierlerine geer. ster birinci gr kabul edilsin isterse ikinci gr aralarnda bir fark yoktur. Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem hepsini reddetmitir. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/11] 181 Sahih: Muslim ayn yer. Nev: Bir yldzdr. nk mrikler yamurun yamasn ve rzgrlarn esmesi gibi olaylar yldzlarn doumuna balyorlard. Tabiattaki bu olaylar yldzlara, gezegenlere isnad ediyorlard. Bu cahiliye inancdr. nk yamurlarn yamas da, rzgarlarn esmesi de Allahn kudreti ve karar ile olmaktadr. ul: llerde dev eklinde gzkerek insanlarn yollarn artan demektir. Bu eytann yapt ilerden birisidir. Nebi sallallahu aleyhi ve selem bunu nefyetmi bir asl olmadn, onun sadece insan zmek ve onlara zarar vermek isteyen eytann ilerinden olduunu aklamtr. Allah izin vermeden eytan bu yapt ile hibir zarar veremez. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/12] 182 Sahih: Buhr (5756), Muslim (2224), Eb Dvd (3916), Tirmiz (1615), bn Mce (3537), Ahmed (3/118, 130, 154, 173, 178, 251, 275, 277) Fel: Tyrenin zdd olarak hayra yormak demektir. Tyre ise erre yormaktr. Fel matlub olan gzel bir eydir. nk tyre Allah azze ve celleye kt zan beslemek, fel ise Ona hsn zan etmektir. Kii manas gzel bir kelime iittiinde onunla gs geniler veya gzel bir insan grnce kalbi ferahlar ve bunlar [iinin olaca, kendisine hayr gelecei, skntlarn zlecei gibi] hayra yorar, Allah subhanehuya hsn zan besler. te bu Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin houna giderdi. [netul-Mustefd bierhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/15]

183 el-Elbn Silsiletud-Dafede (1719): Urve b. Amir tebdil olarak Ukbe b. Amir el-Cuhen olmutur. Bunu baz ravilerin tashfi 184 Zaf: Eb Dvd (3919), bnus-Sunni, Amelul-Yevmi vel-Leyl (293), Beyhak, Kubrda (7/139). el-Elbn Silsiletud-Dafe (1619) 185 Sahih: Eb Dvd (3910), Tirmiz (1614), bn Mce (3537), Ahmed (1/379, 437, 440), bn Hbbn (6122), Hkim (43, 44) el-Elbn 186 Sahih: Ahmed (2/220), bnus-Sunni, Amelul-Yevmi vel-Leylde (292), Hafz Heysem el-Mecmauz-Zevidde (5/108): Ahmed ve

olduunu zannediyorum, der.

ve Daful-Cmde (199) zayf olduunu belirtmitir.

Sahhu Suneni Eb Dvdda hadisin sahih olduunu belirtmitir.

Tabern rivyet etmilerdir, senedinde bn Leha vardr, hadisi hasendir kendisinde zayflk vardr. dier rvileri ise sikadrlar, der.eElbn Silsiletus-Sahhada (1065) hadisin sahih olduunu belirtmitir. 187 Zaf: Ahmed 1/213). Hadiste inkta vardr. Mesleme el-Cuhen Fadl b. Abbasdan bir ey dinlememitir. 188 Yldzlarn yaratlmasndaki hikmetlerin birincisi: Gkyznn sslenmesidir. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: Muhakkak ki biz en yakn g kaldillerle ssledik (Mulk: 5). Bu hikmetlerin ikincisi: eytanlarn talanmasdr. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: imdi kim dinleyecek olsa kendisini izleyen bir ate bulur. (Cin: 9). nc hikmet: Kendileri aracl ile yol bulunabilmesidir. Nitekim Allah azze ve celle buyurmaktadr: Yerde de sizi sarsmasn diye ar basklar brakt. Nehirler ve yollar yaratt ta ki doru gidesiniz. Baka almetler, Yldzlar ile de yol bulurlar. (Nahl: 16) [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, 2/8] 189 Buhr -taliken- (6/341). Hafz el-Fethde: Abd b. Humeyd muttasl olarak rivyet etmitir, der. 190 Hasen: Ahmed (4/399), bn Hbbn (5346), Hkim -sahih olduunu syleyerek- (4/146), Zeheb de Hkime muvfakat etmitir. elElbn Silsiletus-Sahhada (678) hasen olduunu sylemitir. 191 mam Muhammed et-Temim baka bir yerde yle demektedir: nsana kendi ameli ile vnmek caiz deilken babalarnn ve dedelerinin amelleri ile vnmesi nasl caiz olur. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/48] 192 Sahih: Muslim (934) 193 Sahih: Buhr (846), Muslim (71) 194 Sahih: Muslim (73) 195 Alimler ibadetin tarifinde yle demilerdir: Snrsz bir tezelll ve snrsz bir muhabbettir. badet esas zerine mebnidir: Muhabbet/sevgi, havf/korku ve reca/mit. Herkim bunlar bir araya getirirse ibadeti tahakkuk ettirmi, namazndan, haccndan ve dier ibadetlerinden fayda grm olur. Herkim bu eyi birbirinden ayrrsa namazda klsa, oruta tutsa, hacda yapsa ibadeti sahih deildir. Bu sebeple alimler: Herkim yalnz muhabbet/sevgi ile Allaha ibadet ederse, o tasavvufudur. nk tasavvufular Allaha sadece muhabbet esas zerine ibadet edileceine dair batl zanlar beslerler. Derler ki: Allaha ne cehennemden korkarak ne de cennet midiyle ibadet edilmez. Biz Ona ancak muhabbet ile ibadet ederiz. Bu yalandr. Yine herkim Allaha yalnz reca/mit ile ibadet ederse o mrciidir. Herkim de yalnz havf/korku ile ibadet ederse o haricidir. Mrcie yalnz recay esas alr. Tasavvufular yalnz muhabbeti esas alr. Haricilerde sadece havf esas alr. Ehl-i Sunnet vel-Cemaat -Allaha hamdolsun.- ise bu hususu bir araya toplar. Muhabbet ile birlikte, havf, reca, tezelll, inkiyad, taat ve benzeri esaslar zerine binaen Yce Allaha ibadet ve takarrubda bulunurlar. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/48] 196 Sahih: Buhr (15), Muslim (44), Nes (7/114) ve Kubrda (11744, 11745), bn Mce (67), Drim (2741), Ahmed (3/177, 275), bn Hbbn (179) 197 Sahih: Buhr (16), Muslim (43), Nes (8/94) ve Kubrda (11718, 11720), Tirmiz (2624), bn Mce (4033), Ahmed (3/103, 172, 174, 230, 248), bn Hbbn (237, 238) 198 Sahih: Buhr (6041), Ahmed (3/207,278) 199 Hasen: bn Ebid-Duny, el-hvnda (22), Tabern, el-Kebrde (12/417), Ebu Nuaym, Hlyede (1/312), bnul-Mubrek, ez-Zuhd (337). Heysem El-Mecmauz-Zevidde (1/95): Tabern el-Kebrde rivyet etmitir, senedinde Leys b. Eb Suleym vardr, o da zayftr, der. el-Elbn Silsiletus-Sahhada (1728) evhidi dolaysyla hadisin hasen olduuna hkmetmektedir. 200 Sahih: bn Cerr et-Taber, Tefsr (2/71), Hkim -sahih olduunu belirterek- (3076) 201 Bbn ilk zikredilen hadisinde iman etmi olamaz. buyrulmutur. Bu slamdan kmak manasnda deildir. nk bir sonraki hadiste Allah ve rasln her eyden daha ok sevmek imann lezzetini almak iin gerekli grlmtr. mann lezzeti ise asla ait olmayan zaid bir husustur. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, 2/22] 202 Allahtan bakasndan korkmak ekildedir: _ Birincisi: Gizli korkudur. nsann Allahn yan sra ibadet edilen bir takm putlardan, kabirlerden, tapnlan eylerden veya cinlerden; onlara yaklamak, sevgilerini kazanmak yahut erlerinden korunmak iin korkmasdr. Bu trde bir korku insan islamdan karan byk irktir. Allah subhanehu ve tela Hall aleyhisselam hakknda yle dediini haber vermektedir: Sizin Ona irk kotuklarnza gelince ben onlardan korkmam rabbim dilemedike onlar bana hibirey yapamaz. (Enam: 80) Bunun arkasndan da yle demektedir: Hem nasl olurda ben sizin ortak kotuklarnzdan korkarm? Baksanza siz Allahn haklarnda hibir delil indirmedii eyleri Ona ortak komaktan korkmuyorsunuz. (Enam: 81) Hud aleyhisselamn kavmide kendisine demilerdi ki: Bizim diyeceimiz ancak u ki, ilahlarmzdan bazlar seni fena halde arpm (Hud: 54) Tevhide davet ettii ve putlara ibadeti terk ettii iin Hudu putlarla tehdit edip korkutmaya alyorlard. Bizim diyeceimiz ancak u ki, ilahlarmzdan bazlar seni fena halde arpm. Hud: Ben Allah ahit tutuyorum -dedi- siz de ahit olun ki, ben sizin ortak kotuklarnzdan -O hari- uzam. Artk toplannda istediiniz tuza kurun bana, hem de hi gz atrmayn. (Hud: 54,55) te bu tek bir ferdin koskoca bir toplulua meydan okuyu mucizesidir. Sonra yle dedi: Ben Allaha tevekkl ettim O hem benim rabbim hem de sizin rabbiniz olana. Yerde debelenen hibir ey yoktur ki alnn O tutmu olmasn. phe yok ki benim rabbim dosdoru yol zeredir. (Hud: 56) Onlardan uzak olduunu ilan etti. Hem putlara ve hem de onlara ibadet eden byk bir toplulua meydan okudu. Onlarn kendisine hibir eyle zarar

veremeyeceklerini de Ben Allaha tevekkl ettim O hem benim rabbim hem de sizin rabbiniz olana.(Hud: 56) szleri ile gerekelendirdi. Mrikler peygamberimiz sallallahu aleyhi ve selleme de benzer eyler sylemilerdi. Yce Allah u buyruunda bunu zikretmektedir: Allah kuluna yetmez mi? Seni Ondan bakasyla korkutuyorlar. (Zmer: 36) Havf/korkunun bu ekli gizli korku diye isimlendirilir. Bu ibadet korkusudur. nk bu korku trnde korkulanlar Allah azze ve celleden baka bir takm mabudlardr. Mmin ise ebediyen bu mabudlardan korkmaz. Ne putlardan, ne kabirlerden, ne de Allahtan baka ibadet edilen trbelerden ve Allahn izni olmadka hibir zarar veremeyecek olan eytan ve cinlerden korkmaz. Ayn ekilde lah subhanehu ve teldan baka hi kimsenin gcnn yetmeyecei musibetlerden: Hastalk, rzkn kesilmesi ve buna benzer eyler hakknda da hibir yaratlmtan korkmaz. Bugn kabirlere tapanlar insanlar trbeler ile tehdit etmekte: Fulan veli eer ona tazim edip sayg gsterilmez ise insan arpar. Sana veya oluk ocuunun bana bir musibet gelir. Derler. Bunun zerine cahiller korktuklarndan dolay o llere ve rm kemiklere tazim etmeye, kendilerinden istenilenleri yerine getirerek bu kabir ve trbelere yaknlk kazanmaya alrlar. Kabirlere tapan ve oralarn hizmetinde bulunanlarn ise maksatlar ancak halkn maln batl ve hakszlkla yemektir. nsanlar, eer bu mezara adak adamayacak, mallarnz ile onlara yaknlk kazanmayacak olursanz musibete urarsnz veya tarlanzda, banzda bahenizde, ekinlerinizde, evlatlarnzda belalara arptrlrsnz. [sonra size yamur inmez, ekinleriniz verimli olmaz hatta depremleri sizin banzda savan baka memleketlere gnderen onlardr.] diye tehdit ederler. Cahiller de korkuya kaplrlar ve mallarn harcayarak, adaklar sunarak rm kemiklere ibadet eder, onlarn honutluunu ararlar. Kabirlere tapan ve o putlarn koruyucusu ve hizmetkar olanlar ise bu mallar aralarnda taksim ederler. Bu ktlk ilk devirlerden ahir zamana dek srp gidecektir. Mriklerin yolu hi deimeyecektir. _ kincisi: Kiinin Allahn kendisine farz kld davet, emr-i maruf, nehy-i munker gibi vazifelerini terk ettiren korkudur. Bunu insanlarda, onlarn eziyetinden, kendisine sknt ektireceklerinden dolay terk eder. Bu kk irktir ve haramdr. _ ncs: Tabii korkudur. nsann dmanndan, yrtc hayvanlardan, ylandan ve buna benzer eylerden korkmasdr ki, bu korku tabiidir. Bundan tr kii knanmaz nk bu ne ibadettir ne de bir vacibin veya farzn terkine sebeptir. Nitekim Yce Allah Musa aleyhisselamn byle bir korku iinde bulunduunu haber vererek yle buyurmaktadr: Bylece oradan korku iinde etraf gzetleye gzetleye kp gitti. (Kasas: 21) [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/65] 203 Hasen li ayrihi: Ebu Nuaym, Hlyede (5/106), Beyhak, uabda (203). Aada gelecek dier hadis ve baka baz rivyetler gibi evhidi dolaysyla hadis hasendir. * Tevekkl; brakmak, havale etmek sipari etmek, terk etmek anlamndadr. Allaha tevekkl ise ileri Yce Allaha brakmak, havale etmek, ileri ona terk etmek demektir. Bu da ibadet eitlerinin en byklerindendir. Bu bbn kitbut-Tevhid ile mnasebetine gelince; muhakkak ki tevekkl katksz olarak Allaha has klnmas farz olan bir ibadettir. Ondan gayrsna tevekkl terk etmek de farzdr. nk ibadet Allahn hakkdr. Eer Ondan gayrsna yneltilecek olursa, bu irktir. Demek ki Allahtan gayrsna tevekkl birazdan da ayrntl aklanaca zere irktir. eyh rahimehullah bu mubarek kitab tevhid ve irkin beyn iin telil etmitir. O halde bir tek Allaha tevekkl tevhid Ondan gayrsna tevekkl irktir. Fevzan 2/81
** Bu yette iman tetkbir eydir artmaz ve eksilmez diyen mrcie mezhebinin hilafna, ehl-i snnetin iman artar ve eksilir szne delil bulunmaktadr. Bu, bilindii zere ehl-i snnetin olduka byk esaslarndan biridir. Fevzan 2/92 204 Hasen: bn Hbbn (276), bn Rahye, Musnedinde (1170), Abd ibn Humeyd, (1524), bnul-Cad, (1594). el-Elbn Sahhul-

Cmde (6097), Silsiletus-Sahhada (2311) hadisin senedinin ceyyid olduunu syler.

* Tevekkl mam Ahmedin de dedii gibi kalbin amellerindendir. Tevekkl yalnzca kalbe ait bir ibadettir. te bu yzden Allah onunla birlemek farz, onu Allahtan gayrsna yneltmek irktir. Allahtan gayrsna tevekklde iki durum szkonusudur: Birinci Durum: byk irk olmasdr. Bu, Allah celle celhaluhudan bakasnn g yetiremeyecei bir konuda yaratlmlardan birine tevvekkl etmektir. Gnahlarn affedilmesininde yaratlmlara tevekkl etmek, ahiret hayrlarn elde etmek bir yaratlma tevekkl, ocuk veya bir makam elde etmek iin bir yaratlma tevekkl gibi; bu gibi eylere g yetiremeyenlere kalbi ile tevekkl eder. Bu durum ounlukla kabirperestlerde ve evliyalara tapanlarda grlmektedir. Onlar kalpleriyle llere tevekkl ederler, llere tevekkl ederler, dnya ve ahirette ilerinin dzelmesini llere ve hibireye g yetiremeyen putlara ve ilahlarna havale ederler. Bu allah celle ve aldan bakasna ibadet etmektir ve byk irktir. Tevhidin asln gidericidir. kinci Durum: Sadece Allahn gcnn yettii hususlar haricinde yaratlmlara tevekkldr. Bu da irkin bir eididir. Gizli irk ve kk irk kapsamndadr. Bu sebeple ilim ehlinden bir topluluk: Allaha ve sana tevekkl ettim, demeyi kk irk saymlardr. Yine bu sebeple Allaha tevekkl ettim sana da sana tevekkl ettim demeyi de caiz grmemilerdir. nk yaratlmlarn tevekklden bir nasibi alamaz. Muhakkak ki tevekkl ileri, emir elinde olan zata -ki o da Allahtr- havale etmek ve kalp ile ona iltica etmektir. Yaratlmlar ise buna mustehak deildi. yleyse glerinin yetecei kadarda yaratlmlara tevekkl gizli irk ve kk irk etilerindendir. Glerin yetmeyecei konularda yaratlmlara tevekkl -ki ounlukla dediimiz gibi kabirperestler ile evliyalara tevekkl edenler arasnda grlmektedir- dinden karc bir irktir. Dediimiz gibi tevekkl Allahtan gayrsna yneltmek asla doru deildir. nk tevekkl ileri emir sahibi olan zata havale etmektir. Yaratlmlarn elinde ise hkmden birey yoktur. Tevekkl arzulanan eyin ele gemesi iin kalbin iltics, ynelmesi, rabet etmesidir. Buna allahtan bakas malik olamaz. Yaratlmlar mustakil olarak hibireye g yetiremezler. onlar sadece sebeptirler, bir eyin sebep olmas ona tevekkln caiz olmas anlamna gelmez. Bireyi sebep olarak kullanmak onu arac ve vasta klmas demektir. Bu da onlara tevekkl etmeyi gerektirmez. Salih Alu-eyh ** Tevekkl zikredilen naslardan da anlalaca zere imann shhat artdr. nk Yce Allah: Eer mminler iseniz... buyurmaktadr. Yine: Mminler -baka deil- ancak o kimselerdir... buyruu da Allaha tevekkln imann shhat art olduuna delhalet etmektedir. Fevzan 2/92 205 Sahih: Buhr (4563), Nes, Kubrda (10439), Hkim -sahih olduunu syleyerek- (3167) 206 Hasen: Bezzar (106), Heysem Mecmauz-Zevidde (1/109) yle der: Bezzar ve Tabern rivyet etmitir. Tabernnin ricali sikadr. 207 Sahih Mevkf: Tabern, el-Kebrde (9/156), Heysem Mecmauz-Zevidde (1/109) yle der: snad sahihdir. bn Kesr, Tefsr

Irak erhut-Tirmizde isnad hasendir, der. Ayn ekilde el-Elbn Sahhul-Cmde (4601) hasen olduunu belirtmitir.

(1/485)
208 Suyut, ed-Durrul-Mensr 8/183 209 Sahih: Muslim, 67. Hadiste geen kfrden kast kk kfrdr. nk eer kfr lafz nekire/belirsiz olarak gelirse bundan murad

kk kfrdr. Eer elif-lam taks ile marife olarak gelirse onunla murad edilen byk kfrdr. Bunun rnei: Kii ile kfr (el-

kfr) ve irk (e-irk) arasndaki ey, namaz terk etmektir. Kfrn hasletlerini tayan herbir kii halis bir kafir deildir. Onda sadece kfrn hasletlerinden bir haslet vardr. Ayn ekilde nifak hasletlerini tayan kii de halis mnafk olmayabilir. Onda sadece mnafklk hasletlerinden bazlar vardr. (Fevzan 112) Bkz.: ktizaus-Sirtil-Mustekhim 1/208, 209) * Bu ahirete ertelenmesinden daha hayrldr. nk geicidir. bundan dolay Rasul sallallahu aleyhi ve sellem.....lere; Dnya azab ahiret azabndan daha hafiftir. buyurmutur. (Muslim, 1493) Burada daha hayrl olan ise gnahlarn affedilmesidir. Bu daha deerlidir. Eer Allah ne dnyada ne de ahirette cezalandrmayacak olursa bu hayrn tamam demektir. Ancak Rasl sallallahu aleyhi ve sellem cezann ne alnmasnn ahiretin iddetine ertelenmesinden daha hayrl olduunu belirlemitir. Nitekim Allah azza ve celle: Ahiret azab ise daha iddetli ve daha devamldr. (Taha: 5) buyurmaktadr. (Useymin 2/117) 210 Sahih: Buhr (1294), Muslim (103), Tirmiz (999), Nes (4/19) ve Kubrda (1987, 1989, 1991), bn Mce (1584), Ahmed (1/386, 432, 442, 456, 465), bn Hbbn (3149) 211 Sahih: Tirmiz (2396), Ebu Yala (4254), Hkim (8799). el-Elbn Sahhul-Cmde (308) ve Silsiletus-Sahhada (1220) hadisin sahih olduunu belirtmitir. * Bu ayet byk meselelere dellet etmektedir: Birinci Mesele: nsana isabet eden eylerin tm Allahn hkm ve takdiri iledir. kinci mesele: Bunlara rza gstermek ve sabretmek imann hasletlerindendir. nk allah bunu iman diye isimlendirmitir. nc Mesele: Bunun meyvesi ise kalbin hayra, iman kuvvetine ve yakine hidayet olunmasdr. (Fevzan, 2/111) * lim sahipleri sabrn eit olduunu sylemilerdir: Allaha itaat zere sabr, Allahn haram kldklarna kar sabr, Allahn elemli takdirlerine sabr. birincisi; Allaha itaat zere sabr: nsann Allahn emrettikleri hususunda g harcamasdr. Bu emirler kendisine ar geldiinde, nefsi de rahatn arzuladnda O, sabreder, Be vakit namaza devam eder, uykuyu terk ederek sabah namazna kalkar. Gece namaz iin uykusundan geer, yemeyi imeyi ve ehlini terk ederek oru tutar, kincisi: Allahn haram kldklarna kar sabr; allahn yasaklad eylerden kanmaktr. Nefsi haram olan arzu ve istekleri hakknda onunla eliir. O ise onu onlardan alkoyard ve tutarak sabreder. nefsi kendisiyle eliir, onu tevik eder, ayn ekilde insan ve cin eytanlar da irkin ileri tevik eder, onlara davet eder ve gzn de onlar sslerler. O ise nefsini tutar ve Allahn haram kldklarndan alkoyar. ncs; Allahn elemli takdirlerine sabr: Bir hastalk isabet ettiinde; malna ya da ocuklarna ya da yaknlarndan birine bir musibet gelip attnda sabreder, kederlenip zlerek sabrszlk gstermez. Bu Allaha imandandr. Nitekim Yine allah: Sabredenleri mjdele! ki onlar bir musibet gelip attnda. biz Allahnz derler ve yine on dndrleceiz Bilirler ki bu Allahtandr. Allahn hkm ve takdiri iledir. zlp kederlenmez, sinirlenip fkelenmezler. Alimler sabrn bu son ksmnn Allahn elemli takdirlerine sabr ayn ekilde eit olduunu sylemilerdir: Birincisi, Nefsi znt, keder ve sabrszlkta alkoymak kincisi, dili Allahtan bakalarna dertlerini amaktan alkoymak. ncs, azalar yanaklara vurmaktan ve yaka-paa yrtmaktan alkoymak. Emirul-Muminin Ali radyallahu anh le der: Sabrn dinde ki yeri vucudda ba gibidir. Sabr olmayann iman da yoktur mam Ahmed rahimehullah da yle demitir: Allahn kuranda doksan yerde sabrdan sz ettiini buldum. Bu da onun ehemmiyetine ve byklne delalet etmektedir. (Fevzan 2/107). 212 Hasen: Tirmiz (2396), bn Mce (4031). el-Elbn Sahhul-Cmde (2110) hadisin hasen olduunu sylemitir. Bu hadiste Yce Allah iin muhabbet/sevgi, fke ve rza honutluk isbat edilmitir. Bunlar Yce Allahn dilemesine bal fiilhi sfatlardandr. nk hadisteki iza mustakbel iindir. yleyse sevgi sonradan meydana gelen bir eydir. O da fiili sfatardandr. Yce Allah sevgiyi gerektiren sebeplerinin varlnda kulu sever. Buzu gerektiren sebeplerin varlnda da ona buzeder. yleyse bir kii bir gn Allaha sevgili olup dier bir gnde Allah tarafndan buzedilen olabilir. nk hkm illetine gre deveran eder. Amellere gelince; Allahn hayra, adalete, ihsana ve benzerlerine muhabbeti hibir zaman zail olmaz. Tevil ehli bu sfatlar inkar ederler. Muhabbet ve rzay sevap ve sevab dilemek ile fkeyi de cezalandrma ve cezalandrmay dilemekle tevil ederler. Derler ki: nk bu sfatlar Allah hakknda kabul etmek, onu eksiklikle nitelemek ve yaratlmlara benzetmektir. Dorusu ise; tevilcilerin Allaha nisbet etmeyi uygun grdkleri (hayat, ilim, kudret, irade) ve dier sfatlar gibi bu sfatlarnda ona layk bir surette isbat edilmesidir. Allahn kendi zat iin isbat ettii sfatlarda iki husus vaciptir. Birincisi; bu sfatlar hakikatleri ve zahirleri zerine isbat etmek. kincisi: Temsil veya tekyifden kanmak. 213 Bak: el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 2/123 214 Bu yetin nuzul sebebi ile ilgili mursel rivyeti daha nce nakletmitik. 215 Sahih: Muslim (2985), bn Mce (4202), Ahmed (2/301), bn Hbbn (395), bn Huzeyme (938) * Riya kt bir ahlaktr ve mnafklarn sfatlarndandr. Yce Allah yle buyurur: Namaza kalkacaklar zaman ene ene kalkarlar, insanlara gsteri yaparlar ve Allah az bir miktar hari hi anmazlar. (Nisa: 142) Riya iki makamda incelenir. Birincisi: Hkm; deriz ki: Riya kk irktir. nk kii ibadeti ile Allahtan gayrsn kasdetmitir. Bazen de byk irke varr. bn Kayym onu kk irke rnek gstererek yle demitir: Bunun rnei az miktardaki riyadr Bu, riyann ounun bazen byk irke kadar varabileceini gstermektedir. kincisi: riya karan ibadetin hkm. Bu ksmdr: 1- badetin asl itibari ile insanlara gsteri iin yaplmasdr. Mesela insanlara gsteri yapmak iin kalkp namaz klan ve Allahn rzasn gzetmez. Bu irktir ve bye bir ibadet batldr. 2- badet esnasnda ona ortak olur. Yeni iin banda Allah iin ihlasldr, sonra ibadet esnasnda riya bular. Eer ibadet sonu bana bina edilmi deilse herhalukarda ncesi sahih sonu batldr. Bunu rnei yz riyal tasadduk eden kiinin ilk elli riyali Allah iin

ihlasl bir ekilde, son elliyi de riya iin harcamasdr. lkinin hkm sahih, ikincisinin batldr. Eer ibadetin sonu bana bina edilmi ise iki durum szkonusudru: a- Riya kar savunmada bulunur ve onunla sukunet bulmaz. Aksine ondan yz evirir ve onu kerih karlar. Bu hal ibadete hibir ekilde tesir etmez. nk Nebi sallallahu aleyhi ve sellem: .... (Buhari, Muslim) bunun rnei, kii namaz klmak iin Allah iin ihlas ile kalkar. kinci rekate gelince riya hissi gelir, ona kar savunmaya geer. Bylelikle bu ona zarar vermez, namaznn hibir yerine tesir etmez. b- Byle bir riya durumundan mutmaindir ve ona kar kendini savunmaz. Bylelikle btn ibadet ibtal olur. nk sonu bana bina edilmitir. c- badetin edasndan sonra gelir. Bu ona hibir ekilde tesir etmez. Ancak onda dmanlk bulunmas mtstesnadr. rnein: Sadakay baa kakmak ve eziyet etmenin iptal etmesi gibi. nk bunda gnah olan dmanlk vardr ve sadakann ecrine mukabil olarak onu iptal eder. nk Yce Allah yle buyurmutur: Ey iman edenler sadakalarnz baa kakmak ve eziyyet etmek ile boa karmayn. (Bakara: 264) Kiinin insanlarn onun ibadetini renmeleri ile sevin duymas ise riya deildir. nk bu ibadet olup bittikten sonra meydana gelmitir. Ayn ekilde kiinin taat fiilinden tr kendi nefsinde sevinmesi de riya deildir. (Useymin 2/124) * Bu bbn bir nceki bbdan fark; bir nceki bb riya hakknda idi, bu bb ise ameli ile dnyay istemek hakkndadr. Her ikiside Allahtan gayrs iin yaplmak hususunda berberdirler. kiside gizli irk eididirler. nk irade ve kast kalbin amellerindendir. Bu konudada ikisi birliktedir. Ancak ikisi u hususta birbirinden ayrlrlar: Riya vg, sena ve hret irade etmektir, dnya talebi ise hemen ele geecek bir karlk ve arzulanan eyleri irade etmektir. Derler ki: Hemen ele geecek bir karlk ve menfaat iin amel eden kii riya iin amel edenden daha aklldr. nk riya ile amel eden kiinin eline hibirey gemez. Dnya iin amel eden ise dnyadan arzuladklarn ve menfaatleri elde edebilir. Ancak Allah katnda her ikiside zarar ve ziyana uramtr. Her ikisi de niyet ve kastta irk komulardr. (Fevzan 2/135) * mam Muhammed et-Temim rahimehullah bu ayetin kapsam ile ilgili kendisine sorulan soruya yle cevap vermitir: birinciler; yemek yedirmek, komuya ikram etmek, ana-babaya iyilikte bulunmak, sadaka ve ba yapmak ve ihsann dier eitleri gibi salih amellerde bulunan kafir ve mriklerdir. Bunlardan dolay ahirette hibir ecir alamaz nk onlar tevhid zerine bina edilmemilerdir. te bunlar Herkim dnya hayatn ve ziynetini istemekte ise buyruunun kapsamndadrlar. Bununla birlikte kafir hesenat trnde amellerinden dolay bazen dnyada mkafatlandrlabilir. ahirete gelince Allah katnda yaptklarndan tr hibir karlk gremez. nk onlar tevhid ve ihlas zerine bina edilmemitir. kinciler; ahiret amellerinden bir amel ileyen mmindir. Ancak bu yapt ile allahn rzasn istemez. stei ancak dnya lezzetleridir. Bakasna niyabeten hac ve umre yapp da mal ve dl peinde olan kii gibi. Yahut eri ilimleri bir makam elde etmek iin talep edip renen kii gibi. bu kiinin ameli dnyada batl, ahirette habt/bo ve geersizdir. Yine bu kk irktir. ncler; Allah iin ihlas ile salih amel ileyen ne dnya lezzetlerini ne de makam istemeyen ancak Allahn kendisi hastlktan ifa bulmas, gz demesinden korunma, dmanlara kar savunma gibi dnyada dllendirilmesini isteyen, mmindir. Bu kasd olduu zaman, niyeti ktdr. Onun da ameli allahn: Her kim dnya hayatn ve ziynetini istemekte ise buyruunun kapsamndadr. Mslmann uymas gerekli olan l ahirete mit balamas dnyada da en ykseini talep etmesi. Yce bir hizmete sahip olmaldr. Ahiret taleplisi olunca Allah dnyevi ilerindede ona yardm eder e onlar kolaylatrr. Herkim Allahtan saknrsa Allah onun iin bir k yolu yaratr. Hi hesab etmedii bir yerde rzklandrr. Herkimde Allaha gvenip dayanrsa Allah ona yeter. Drdncler; salih bir amel yapp sonra onu irk ile ifsad edenlerdir. Bugn kendini slama nisbet edenlerin pek ounda grlen Allahtan baka llere ve trbelere yakarp yalvarma gibi. (Fevzan 2/142) 216 Hasen: bn Mce (4204), Ahmed (3/30) el-Elbn Sahhul-Cmde (2607) hasen olduunu belirtmitir. 217 Sahih: Buhr (2887) * Allme eyh Salih el-Fevzn yle der: mam Eb Hanfe rahimehullah yle der: Sz Rasl sallallahu aleyhi ve sellemden geldii zaman bam gzm stne, sahabeden geldii zaman bam gzm stne, tabiinden geldiinde ise onlar adamsa biz de adamz. nk Allah rahmet etsin o, etbuut-Tabin idi. Tabinin talebeliini yapmt. Yine Ebu Hanife drt imamn zaman olarak en nce gelenidir. Hatta baz sahabelerden ilim ald bile sylenmitir. Ancak bu sabit deildir. Bu sznde o, Rasln szn ba ve gz stne kabul etmi, hibir kimsenin szn onun szne takdim etmemitir. Rasl sallallahu aleyhi ve sellemden sonra sahabenin szn takdim etti. Sahabeye de onlardan sonra gelenlerden hi kimseyi takdim etmedi. Sahabeden sonra gelenler iin ise: Onlar adamsa biz de adamz. dedi. Yani idrakta da ilimde de eit seviyedeyiz. mamlarn bu ve buna benzer szleri Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemden sahih olarak gelenleri almann vacip olduuna delalet eder. Alimlerin ictihadlarna gelince istifade edilir, tedris edilir ancak onlardan delile muhalif bir ey grrsek delili almamz gerekir. Szlerine taassub etmemiz caiz deildir. Muhakkak ki herhangi birinin delile muhalif olan szne taassub etme gibi sakncal bir durum o kiinin alimlerini ve rahiplerini Allahtan baka rabler edinenlerden saylmasn gerektirir. Baz cahillerin veya bidatilerin zannettii gibi fkh bize farz deildir. Aksine biz ona byk bir servet olarak ittibar ederiz. onda deerli bir ilim vardr. O halde fkh tahsil eder, ancak ondan sadece delile dayal olan alrz. Delile muhalif olan ise almamz bize caiz deildir. Bununla birlikte delile muhalif grn sahibini kabul eder, ona hrmet duyarz. nk onun bu muhalefeti herhangi bir kast tamamaktadr. Mctehid hata da eder isabetde eder sahih hadiste geldii gibi isabet ederse iki ecir alr. Hata edecek olursa tek ecir alr, hatas da mafiret olunur. nsanlar drt ksma ayrlr: Birinciler; mutlak ictihada g yetiren, bylece dorudan kitap ve snnetten alan, Kitap ve snnetten istinbat edip hibir kimseyi taklid etmeyenlerdir. Bu en yksek tabakadr. Ancak bunun olabilmesi iin o kiinin bilinen ictihad artlarn tamamlam olmas gerekir. Allahn kitabn ve Rasul sallallahu aleyhi ve sellemin snnetini bilmelidir. Kurann kendisi ile indii arap dilini bilmelidir. Nasihi, mensuhu, mutlak, mukayyedi, hass ve mm bilmelidir. O kiide ayrca hkm istinbat etme becerisi de bulunmaldr. Bu zellikleri kendisinde tamamlayan kii ictihad edebilir. Bu snfa Ebu Hanfe, Malik, afi, Ahmed gibi drt imam, Sufyan es-Sevr, Evza gibi Allahn kendilerine ictihad melekesi lutfettii kiiler girerler.

kinciler; mutlak ictihada g yetiremeyen ancak ilim ehlinin szleri arasnda tercih yapabilenlerdir. onlarn szlerinden delile dayanan ve herhangi delile dayanmayan bilir. Byle olan kiiye delile dayal olan almas delile muhalif olan terk etmesi vaciptir. ncler; Tercihe de g yetiremeyenler, bunlar mukallidlerden saylrlar. grlerden birinin delili olmadn renince onu brakr, almaz. Ancak bunu bilemeyecek olur ve kendisine bu delile aykr gr aklayan bulunmayacak olursa onun taklid etmesinde ve ilim ehlinin grlerine uymasnda bir saknca yoktur. Drdncler; bu eylerin ne de g yetiremeyenlerdir. Ne mutlak ictihada, ne tercihte bulunmaya, ne de kr birinin yapt gibi taklide g yetiremiyorsa ona vacip olan ilim ehlinden sormasdr. [Fevzan 2/153, 154]
* Allme eyh Salih Alu-eyh yle der: eyhlislam Muhammed et-Temin rahimehullaha uluhiyyet ve rububiyyet veya ilah ve rab kelimeleri sorulunca yle dedi: Uluhiyyet ve Rububiyyet ya da ilah ve rab kelimeleri bir arada kullanldnda biri dierinden ayrlan ayr ayr kullanldnda birleebilen bir lafzdr. Tpk fakir ve miskin, slam ve iman kelimeleri gibi. nk ilah mabud iin kullanlr, bir ok nasslarda ise rab kelimesi mabuda tlak edilmitir. Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin kabir sorgusu ile ilgili: Sonra iki melek gelir ve sorarlar: Rabbin kim? buyruundaki rab kelimesi byledir ve: Mabudun kim! anlamndadr. nk bu imtihan halk/yaratc, rezzak/rzklandrc, muhyi/hayat veren, mumit/ldren Rab hakknda deildir. Rab ve ilah kelimeleri biraradakullandnda birleebilen bir lafzdr. Rab kelimesi ilaha ilah kelimesi de rabbe tlak edilebilir. Bu tlak lugav mi yani lugat olarak manalar birbirine dahil mi yoksa luzum/gereklilik ve tezammun sebebiyle midir? Buna gre-Salih Alu-eyh- zahir olan sonuncudur. Yani [Rab kelimesinin ilaha tlak, ilah kelimesinin Rabbe tlak] luzum ve tezamann sebebiyledir. Rububiyyet uluhiyyetin lazm, ululiyyet de rububiyyeti tazaman eder. Bunun iin Yce Allah yle buyurmaktadr: Size melekleri ve nebileri rabler -yani ilahlar- edinmenizi de emretmezler. nk rububiyyet lafz uluhiyyetin lazmdr. [Salih Alu-eyh 416] Belki (Durerus-Seriyye 1/106-107] Rububiyyet ve uluhiyyet [manada] hem birleikler hem de ayrlrlar. Yce Allahn u buyruunda olduu gibi: Deki: Snrm insanlarn Rabbine, insanlarn melikine, insanlarn ilahna... Rabbul-alemin, ilahul-murselin (Buralarda bir arada kullanlmlardr ve anlamlar fakldr.) Tek bana olduklarnda ise [manaca] birleirler. Rabbin kim? buyruunda olduu gibi Bunun rnei fakir ve miskin kelimeleridir. kisi bir buyrukta: Muhakkak ki sadakalar fakirler ve miskinler iindir eklinde birlikte; baka bir buyruktan ikisinden biri: Bir de zenginlerinden alnp fakirlerine verilmek zere onlardan zekat al. eklinde sabit olmutur. Kabirde insan sorgulayacak iki melein szleri de byledir: Rabbin kim? Yani, lahn kim, demektir. nk Rububiyyeti mriklerde ikrar ediyordu. onlardan hibiri bununla imtihan edilmedi. Ayn ekilde: Onlar ki haksz yere srf Rabbimiz Allahtr dedikleri iin yurtlarndan karldlar. (Hac: 40), Deki Ben Allahtan gayri rab mi isterim? (Enam: 164), Onlar ki: Rabbimiz Allahtr! dediler. Sonra dosdoru devam ettiler.(Fussilet:30) te burda rububiyyet uluhiyyettir, beraberce bir arada kullanldklar zamanda olduu gibi taksim edlimezler. * Alimlerini ve rahiplerini rabler edindiler: Rab mutasarrf malik demektir. tasarruf ise iki eittir. Kaderi tasarruf ve er tasarruf. Her kim Allah ve Raslnn emrine aykr hususlarda alimlere itaat ederse erhi tasarruf itibariyle onlar allahtan baka rab edinmi olur. nk onlara lm belirlemesine ve amel edilecek eriat koymasna itibar etmektedir. Yneticilerde byledir. [Useymin 2/150] Alimlerini ve rahiplerini rab edindiler.: Yani onlar teride/eriat koymada Allah azze ve celleye ortak edindiler. nk onlar Allahn haramlarn helalletiriyorlar, onlarda bu alimlere tabi oluyorlard. Allahn helallerini haramlatryorlar onlarda tabi oluyorlard. Meryem olu Mesih say da... Yani onu da Allah ile birlikte ilah edindiler. Bunun delili: tek bir ilaha ibadetten bakas ile emrolunmamlard buyurmasdr. Biz onlara ibadet etmezdik: Yani alimlerimize ve rahiplerimize tapmazdk. Onlara secde etmek, ruku etmez, kurban kesmezdik. Bu doru idi. Alimler ve rahiplere byle ibadet ediyor deildiler. Bunun delili: ........ szdr. [Bylece Adiyin sz dorulanm, ancak onun bilmedii itaat trnde ibadet kendisine aklamt.] ancak bu vasf [Allahn helalini haram haramn elal klma] sa aleyhisselam hakknda asla kullanlamaz. nk o Allahn rsul idi. Helal kldklar, Allahn helalleridir, haram kldklar allahn haramlardr. nsanlardan bazlar bu manadan tr hadisi illetli kabul ettiler. Senedini de zaif grdler. Hadis: Tirmiz, el-Elbnhi ve dierleri hasen, dier bazlar zaif kabul ettiler. Zikredilen gereke dolays ile Adiyin biz onlara ibadet etmezdik. sz alimler ve rahipler iindi. sa b. Meryem aleyhisselama gelince bilindii zere O4na ibadet ediyorlard.[Useymin 2/155] 218 Sahih: Ahmed (1/337) Allame eyh Salih Alu-eyh yle der: Bunu Ahmed Sahih bir sened ile rivyet etmitir. Senedi

Abdurrezzak Mamer Tavus bn Abbas eklindedir. Bak tarikleri de bulunmaktadr. eyhulislam bn Teymiyye de Fetavada hem sened hem metin olarak bu hadisi zikretmitir. [Bkz: Mecmuu Fet, Darul-Ceyl basks 26/31] kitbut-Tevhidi neredenlerden birou Bu eserin bu lafz ile bir asl yoktur demektedirler. Bu onlarn sadece hadis kitaplarnn temini ellerinde olduu zamana dayal cretkarlklardr. Eer ilim ehlinin kitaplarn inceleselerdi onun senedini de hakknda verilen hkm de bulacaklard. [Salih Alu-eyh, 417] 219 Onlarn bu ibadeti daha nce akland gibi tapnma trndeki bir ibadet deil itaat trnde bir ibadettir. limlere ve rahiplere Allahn haram kldklarn helalletirmede ve helallerini haramlatrmakta itaat onlarn ibadetidir. badet kelimesi mutlak olarak kullanldnda bu anlam deil tapnma anlam kasdedildii iin Adiy radyallahu anh bunu reddetmiti. Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem Allaha ramen yaplan itaatin de ibadet kapsamna girdiini bu szleri ile ona aklamtr. Dikkat ekilmesi gereken en nemli meselelerden biri de, alimler arasndaki ihtilaflar sebebi ile dinde hkm ak olmayan meselelerde alimlere itaatin rab edinme kapsamna girmeyeceidir. Bunun rnei ilim ehlinin altnn kadnlara haram olup olmamasnda ihtilaf etmesi gibidir. htilaf eden taraflar ne Yahudi limleri gibi nasslar tahrif etmiler ne de Hristiyan rahipleri gibi cehalet ile fetva vermilerdir. Onlara itaat edenlerde nasslar ve delilleri anlamak yetkinliinden uzak olduklarndan tr itaat etmi, onlar grlerinin dna klmas imknsz kiiler olarak grmemilerdir. Dolaysyla Mslmanlarn limlerine balanmalar ve onlarn szlerine itaat etmeleri onlar rab edinmek deidir. Ancak herkim ilim sahiplerini veya cahil tasavvuf eyhlerini szlerinin dna klmas imknsz kiiler olarak kabul ederse ite bu ak bir rab edinmedir. 220 Hasen: Tirmiz (3095), Beyhak, Sunenul-Kubrda (10/116), Tabern, el-Kebrde (17/92). el-Elbn Sahhu Sunenit-Tirmizde hasen olduunu belirtmitir. Beyhak Sunenul-Kubrda kendi senedi ile Ebul-Buhterden yle rivyet eder: Huzeyfe radyallahu anhden: (Yahudiler ve hristiyanlar) Allah brakp alimlerini (hahamlarn) ve rahiplerini rabler edindiler. yeti hakknda Onlara namaz m klyorlard? diye soruldu. Huzeyfe: Hayr! Ancak alim ve rahipler Allahn haramlarn onlara helalletiriyor, Allahn helallerini de haramlatryorlard. Bylelikle onlar, ite bu ekilde rabler edindiler. * Birinci mesele: Helali haramlatrma ve haram helalletirme hususunda alimlere itaat etmenin haraml. Eer kii bunu mubah grecek olarusa bu byk irktir. Eer mubah kabul etmiyorsa buna gnahalrdan bir byk gnah olarak itibar edilir. Ayrca kk irktir. kinci mesele: Alimlere ve yneticilere Allahaisyan olan hususlarn dnda itaat etmek farzdr. nk Yce Allah: Ey iman edenler! allaha itaat edin, Rasle itaat edin ve sizden olan i bandakilere de... Allaha isyan olan eyleri emretmedikleri srece i

bandakilere/emir sahiplerine itaat etmek alemin nizamnn ayakta durmas ve maslahatlarn korunmas iindir. Eer Allaha isayn emrederlerse Halka isyanda mahluka itaat yoktur. Maviyet olan hususta itaat etmez. masiyet dndaki husularda itaat eder. nc mesele: bn Abbas radyallahu anhumann szndende anlad gibi alinin sz Rasulullahn szne muhalif olduunda Rasl sallalahu aleyhi ve selelm zn alp alinin szn terk etmek vaciptir. sterse o fazilette yksek bir derecenin sahibi olsun. Ebu Bekir ve mer gibi veya Sufyan es-Sevri gibi. Alim ictihad ettinide ise hatas mafurdur. Ancak hatasn taklid etmemiz bize caiz deildir. Drdnc mesele: mam Ahmedin szndende anlald zere her kim ictihad rtbesine ular, isnadn shhatini tesbit edebilme ilmine sahip olursa onun iin taklid caiz deildir. Aksine hakka ulamak iin ictihad etmesi gerekir. nk tahlid ihtiyac hali dnda caiz deildir. Byle birisi ise taklide muhta deildir. Beinci mesele: Yine mam ahmedin sznden anlalan hadis ilimlerinden isnad ve shhati bilmeyen kimsenin ilimce ve amelce gvenilir olan taklid etmesinin gerekliliidir. Bylece dinini zayi etmez. Altnc mesele: snadn shhati aklclarn dediinni aksine metnin shhatine dellet eder. onlar: Senedinin sahih olmas hadisin metninin sahih olmasn gerektirmez, derler. (Fevza-2/160) 221 Bunlarn rnek gsterilmesi kim olursa olsun hi kimsenin szlerinin ve fiillerinin Rasl sallallahu aleyhi ve selleme takdim edilmemesi gerektiinin vurgulanmas iindir. nk din sadece Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin beynndan ibarettir. Onun hakknda sustuu eyleri insanlara aklayabilecek hibir Nebi veya Rasul gelmeyecektir. nk din hakknda beyanda bulunmak ancak kendilerine vahyedilen Nebi ve Rasullerin yapabilecei bir eydir. Ondan sonra ise ne bir Nebi ne de bir Rasl gelmeyecektir. 222 Zaf: bn Eb Asm, Sunnede (15), Hatb el-Badad, Tarh (4/369), Beav, erhus-Sunnede (1/212), Nevev, el-Erban. Hafz bn Receb el-Hanbel, Cmiul-Ulm vel-Hkemde ilgili hadisin erhinde zayf olduuna hkmetmitir. Yine el-Elbn TahrculMiktda zayf olduunu sylemitir. 223 Sahih: bn Cerr et-Taber, Tefsr (7816). Hafz el-Fethde (5/37): shak b. Rahye tefsirinde sahih bir senedle abiden rivyet etmitir, der. 224 Hafz bn Hacer el-Fethde (5/37): Kelb tefsirinde Eb Salih an bn Abbas ekilinde rivyet etmitir, bu sened ile zayf olmakla birlikte Mucahidden gelen rivyetle kuvvet kazanmaktadr, der. Beav, Tefsr 1/446 225 Sahih Mevkf: Buhr (127) 226 Abdurrezzak, Musannef (11/423, 20895) 227 Enes radyallahu anhden: Kurey Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem ile sulh anlamas yapt. Kurey heyeti Suheyl b. Amr da vard. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem Aliye: Yaz! Bismillahirrahmanirrahim, buyurdu. Suheyl: Biz Bismikellahummeyi biliyoruz, bismillahirrahmanirrahimi bilmeyiz. O halde bilinen ekilde bismikellahumme yaz, dedi. (Muslim: 1784) 228 Keli parantez ierisindeki ilave Kitbut-Tevhd nushalarnn birounda dmtr. Bunu tek istisnas mam Abdurrahman b. Hasann Kurretul-Uyunil-Muvahhidn erhindeki metindir. 229 Tefsiru bn Eb Htim (229), Allme mam Suleyman b. Abdillah Teysrul-Azzil-Hamid isimli Kitbut-Tevhd erhinde (s: 587): Senedi ceyyiddir, der. 230 Keli parantezde yer ald zere hadis mer b. el-Hattab rivyeti deil olu Abdullah b. mer rivyetidir. Hadisin aada tahric edildii tm kaynaklarda bu ekildedir. 231 Sahih: Eb Dvd (3251), Tirmiz (1535), Ahmed (1/47) ve (2/34, 67, 125), Hkim, (45, 167, 169), bn Hbbn (4357). el-Elbn Sahhul-Cmde (2561) ve Silsiletus-Sahhada (2042) hadisin sahih olduunu belirtmitir. 232 Sahih: Tabern, el-Kebr (9/205, 8902), Heysem el-Mecmauz-Zevidde (4/180): Tabern, el-Kebrde rivyet etmitir. Ricli sahihin riclidir, der. el-Elbn Silsiletud-Dafede (1/130): Tabern, el-Kebrde sahih bir senedle rivyet etmitir, der. 233 Sahih: Eb Dvd (4980), Nes, Kubrda (10720, 10721), bn Mce (2117), Ahmed (5/384, 393, 394, 398),Taylis (430), Beyhak, Sunenul-Kubr (3/216). el-Elbn Silsiletus-Sahhada (137) hadisin sahih olduunu syler. 234 Hasen: bn Mce (2101). Bsr, ez-Zevidde: snad sikttr, der. El-Elbn de Sahhul-Cmde (7247) hadisin sahih olduunu belirtmitir. 235 Sahih: Nes (7/6) ve Kubrda (4714, 10822), Beyhak (3/216), Ahmed (6/271, 272), Hakim -sahih olduunu syleyerek- (7815). elElbn Sahhul-Cmde (6214) ve Silsiletus-Sahhada (1166) sahih olduunu sylemitir. 236 Hasen: Nes, Amelul-Yevmi vel-Leyl (988); Buhr, el-Edebul-Mufred (783), Ahmed (1/214-244), bn Mce (2117), Beyhak (3/217), Ebu Nuaym, Hlye (4/99). el-Elbn Silsiletus-Sahhada (139) hasen olduunu belirtmitir. 237 Sahih: bn Mce (2118), Darim (2702), Ahmed (5/72-398), Ebu Yala (4655). Bsr, ez-Zevidde Buhrnin art zerine senedin ricli sikttr, der. el-Elbn Silsiletus-Sahhada (138) hadisin sahih olduunu belirtmitir. 238 Dehr zaman demektir. rnein gnler, geceler, aylar, seneler zamandr. Zaman fail deil, fiilin kendisinde tahakkuk ettiidir. Hibir ey yapmaya g yetiremez o ancak Allaha boyun edirilmi varlklardandr. Herkes bilmektedir ki seneler hi bir ey getirmez zamann iinde her eyi yapan Allahtr. Dolaysyla senelere svmek hakikatte onlarda tasarruf edene svmektir ki O da Allahtr. te bu yzden mellif rahimehullah zamana svmenin tevhidin kemline aykr olduu bu bb ile beyan etmitir. Zamana/dehre svmek Allah celle ve alya dner nk bu gerekte, zamann iinde tasarruf eden zata svmektir. [et-Temhd li-erhi KitbitTevhd/Salih b. Abdilaziz b. Muhammed Alu-eyh, sayfa: 468] 239 Sahih: Buhr (4826), Muslim (2236), Eb Dvd (5274), Nes, Kubrda (11486, 11487), Ahmed (2/237, 272, 275) 240 Sahih: Muslim, 2246/5 241 Sahih: Buhr (6205,6206), Muslim (2143)Eb Dvd (4961), Tirmiz (2837), Ahmed (2/244, 310,496), bn Hbbn (5835) 242 bk. Buhr ve Muslim 243 Muslim (2143/21)

244 Sahih: Nes (8/226) ve Kubrda (5940), Buhr, Edebul-Mufredde (811), Eb Dvd (4955), Hkim (62), bn Hbbn (504). el245 Tefsiru bn Eb Htim (6/1829-1830), bn Cerr, Tefsr (10/119) 246 bn Cerr, Tefsr (20/72) 247 Sahih: Buhr (2464), Muslim (2964), bn Hbbn (314) 248 bn Hazm, Mertibul-cma (154) 249 yet hakknda bn Abbasdan gelen rivyetin anlalabilmesi iin kendisinden bir nceki yeti kaydediyoruz: O yle bir zat ki, sizi

Elbn Sahhul-Cmde (1745) hadisin sahih olduunu belirtmitir.

tek bir candan yaratt, ondan da eini var etti ki kendisinde sukn bulsun. Derken ne zaman onu sarp brd, hafif bir yk ykleniverdi, bir sre geti de arlat. O vakit ikisi de Rableri Allaha: Bize/ikimize yarakl bir ocuk verirsen elbette kreden kullarndan oluruz, diye dua ettiler. Fakat Allah o ikisine yarakl bir ocuk verince, ikisi de tuttular Allaha verdii ey zerinde birtakm ortaklar kotular. Allah onlarn kotuu ortaklktan ycedir. (Araf: 189, 191) 250 Denilmitir ki: Haris zerine lanet olunmadan evvel blisin ismiydi. Lanete urayp Mele-i aldan kovulunca blis diye isimlendirildi. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/273] 251 Sahih: Tefsiru bn Eb Htim (5/1634), bn Cerr (9/99), Fethul-Kadr lil-evkn (2/279). eyhulislam rahimehullahn da zikrettii seleften bir oklarndan gelen rivyetler birbirlerini takviye etmektedirler. yette geen: Fakat Allah o ikisine buyruunda ki zamir Adem ile Havvadr. Selefin ammesi kssann Adem ve Havva hakknda olduu grndedir. Hatta [Kitbut-Tevhd arihi Allme mam] eyh Suleyman b. Abdillah Alu-eyh rahimehumullah bunu Adem ve Havvadan bakasna nisbet etmenin bidatlarn tefsirlerinden olduunu syler. yetin siyak zorlama yorumlar olmakszn bundan bakasn gerektirmez. eyhulislam Muhammed b. Abdilvahhabda selefin ammesinin tefsirine itimad etmi ve burada ki kasdedilenleri Adem ve Havva diye tefsir etmitir. yette kasd edilen ortaklk dini anlamdaki irk deil lugavi anlamdaki ortak klma anlamndadr. Allahn verdii eyde ocuklarn Abdulharis diye isimlendirerek ki haris eytandr- bakasn ona ortak kldlar. eytana itaat ettiler, onlarn ortak tutmas itaatte ortak tutmadr. Adem ve Havva aleyhimesselam bundan nce de eytann Allahn yemelerini yasak ettii aatan yemek sureti ile eytana itaat etmilerdi. Rasl sallallahu aleyhi ve sellemden gelen hadiste buyurulduu gibi: O ikisi iki kere kandrldlar. (Tefsrul-Kurtub 7/338) Bu selef yannda bilinen hususlardandr. Bylece yetteki mana: taatte ortak koma iinde olduklar anlamndadr. Bilinmektedir ki her asi eytana itaat edendir, kuldan sadr olan masiyetlerin hibirisi de itaatte ortak koma dan meydana gelmez. nk gnah sahibi ya hevasna ya da eytana itaat etmitir. Bundan tr eyhulislam ve dier muhakkikler yle demilerdir: Kulun kendisi ile rabbine asi olduu hibir masiyyet yoktur ki onun sebebi eytana ya da hevaya itaat olmasn. Bu ise ortak komann eitlerindedir. Bu da Adem ve Havva aleyhimesselamdan sadr olan eydir. Bu ne ikisinin makamlarnda eksiklii gerektirir ne de Allaha ortak komu olmalarn gerektirir. Bu ancak itaatte terik/ortak klma trndendir. Kk gnah ilemek ise, ilim ehli tarafndan da bilindii zere enbiya iin caiz olan eylerdendir. Bu kssa zikrettiimiz gibi sahihtir. Seleften gelen bir ok asar da buna dellet etmektedir. Yine yetin siyak da bunu gerektirmektedir. Muteahhir tefsircilerden bazlar tarafndan gndeme getirilen ikal Adem ve Havvann Allaha ortak komalar meselesidir. Buradaki terik/ortak tutma lugavi manaya dellet eden bir terik/ortak tutmadr. Ne irk-i asar/kk irk ne de irk-i azam/byk irk deildir. O ikisi de bundan uzaktr. Buradaki itaatte teriktir. Nitekim Yce Allah: Grdn m o, hevasn ilah edineni? Artk ona sen mi vekil olacaksn? (Furkan:43) Yine: Ya imdi baksana o kimseye ki hevasn ilah edinmi, Allahda onu bir ilim zere artm (Casiye:23) buyurmaktadr. Bunlar hevasn kendisine mutlak tabi olduklar ve itaat ettikleri ey haline getirenlerdir. Bu da bir eit ilah edinmedir. Ancak bylesi iin Allahtan bakasna ibadet ediyor, Allahtan bakasn ilah edinmi veya Allahcelle ve alya ortak kouyor denilemez. Bu terikin trlerindedir ve btn eytana itaatler veya hevaya itaatler bu ortak tutmann kapsamna girerler. Kula gerekli olan ise Allah tazim etmesi Onun ve raslnn emri dndakilere itaat etmemesidir. Bu aklamalarda da anlald zere bu kssa Adem aleyhiiselamn makamnda bir eksiklii gerektirmez ve ne de Havvann makamnda Bu sadece gnahlardan bir gnahtr ki ondanda tpk yasaklandklar aatan yiyerek iledikleri gnahtan tevbe ettikleri gibi tevbe etmilerdir. Bu ilim ehli arasnda bilinen meselelerden olduundan dolay eyhulislamn da syledii gibi sahih bir senedle rivyet edildiine gre yetin anlam hakknda Katde yle demektedir: Allaha ibadet konusunda deil, itaat hususunda ortaklar kotular. te bu, yetin sahih tefsiridir. [et-Temhd li-erhi Kitbit-Tevhd/Salih b. Abdilaziz b. Muhammed Alu-eyh, sayfa: 497] 252 Ayn yer: 5/1634 253 Ayn yer: 5/1634 254 Hatta bu mfessirlerin ounluunun grdr. Mfessirlerin imam bn Cerr et-Taber de bunu tercih etmitir. Kitbut-Tevhdin mellifi Mceddid mam Muhammed b. Abdilvahhab ve arih mam Suleyman b. Abdillah da bu tefsiri tercih etmilerdir. Burada Adem ve Havva hakknda zikredilen irk ibadette deil itaatde irktir. Baz mfessirler ise u gr ileri srmlerdir -ki bu ikinci grtr-: yet bandan sonuna kadar Adem ve Havva hakknda deil, ancak Adem oullarndan gelen mrikler hakkndadr. Bu konudada iki eye dayanrlar: Birincisi: Bunun gibi bir eyin Adem ve Havvadan vaki olmasnn caiz olmamas. nk Adem aleyhisselam Allahn Nebilerinden bir Nebidir ve ondan buna benzer bir ey sadr olamaz. kincisi: Yce Allah yetin sonunu oul lafz ile amma yurikun buyuyarak bitirmitir. Burada da Adem oullarndan mrikler kasdedilmektedir. Bunu tefsirinde bn Kesr rahimehullah tercih etmi ve bn Abbasdan gelen tefsiri tan ederek: sriliyttan olduunu zannediyorum, demitir. Ancak mam bn Cerr: ki grten en dorusu birincisidir, der. Tercih edilen gr birinci grtr, nk Yce Allah ikili zamirler kullanmtr ve birinci yet hi phesiz Adem ve Havva hakkndadr. O da: O yle bir zat ki, sizi tek bir candan yaratt, ondan da eini var etti buyruudur. Bu yette szkonu olan ikinin Adem ve Havva olduunda hibir phe yoktur. Daha sonra gelen zamirler ise bu ikisine dnmektedir. Bu Arabn uslbudur, onlar nce ismi anar daha sonra zamirlerle ona dnerler. Eer tekil ise tekil zamirler ile ikili ise ikili zamir ile eer oul ise oul zamirler ile ite bu da Arabn uslbudur. Buradaki zamirlere gelince: deava/ikisi dua ettiler, rabbehuma/her ikisinin rabine, leinateyna/ikimize verecek olursan, felemma atahuma/Fakat o ikisine verince, ceal lehu urek/ikisi de ortak kotular bu zamirlerin hepsi Adem ve Havvaya racidir. yetin sonuna gelince orada zamir ve hitap zrriyetlerine/nesillerine yneltilmitir. Bu Arap dilinde Arabn bildii bir uslbtur. Adem ile Havvann kssas zikredilipte ondan

fari olununca hitap onlarn nesillerine yneltilip: Allah onlarn (yani: Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin kendilerine gnderildii arap mriklerinin) kotuu irkten ycedir. Buyurulmutur. Sanki Yce Allah Adem ve Havvadan vaki olan irki -ki bu irk-i asardr/kk irktir- ve Ademin neslinde vaki olan putlara tapmak eklindeki byk irki inkar etmektedir. Birinci gr birok ynden tercih edilir: Birincisi: Zamirlerin tamam ikili zamirlerdir. Bununla kasedilenin zrriyyet olmas lafzlarda rastgelelik/danklktr ki bu caiz deidir. kincisi: Bunu bylece bn Abbas tefsir etmi ve bu ondan birok yoldan sahih olarak sabit olmutur. ncs: lim ehlinin byk bir ounluu evknnin Fethul-Kadrde de dedii gibi bu grtedir. Drdncs: Bu mfessirlerin imam bn Cerr et-Tabernin grdr, mellif rahimehullah da bunu tercih etmitir. Muhaliflerin: Adem aleyhisselam buna layk deildir demelerine gelince, deriz ki: Bu irk-i ekber/byk irk deildir. Bu sadece kk irktir. taatte ve elfazda olan irktir, manada, kasdda ve niyette olan irk deil. Peygamberlerden baz kk gnahlar vaki olunca Allah onlara itabda bulunmu onlarda tevbe etmilerdir. smet/masumluk byk gnahlar ve kk gnahlardaki srar hakkndandr. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/276] 255 bn Eb Hatim, Tefsr Bak: Dureril-Mensr (3/615) 256 Sahih: Buhr (835), Muslim (402) 257 lgili hadisin devamnda Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem namazda bilinen tahyyatn okunmasn tavsiye etmektedir. (ev.) 258 Sahih: Buhr (6339), Muslim (2679), Eb Dvd (1483), Tirmiz (3497), Nas, Kubrda (10418, 10419), bn Mce (3854), Mlik (1/213), Ahmed (2/243, 457, 463, 464, 486), bn Hbbn (977) 259 Sahih: Muslim (2679) 260 Sahih: Buhr (5671), Muslim (2670) 261 Sahih: Bak: Buhr (7390) 262 Sahih: Buhr (2552), Muslim (2249), Eb Dvd (4975, 4976), Nes, Kubrda (10070,10072), Ahmed (2/316, 423, 444, 463, 484, 491) 263 Sahih: Nes (2565), Eb Dvd (1672), Ahmed (2/99), bn Hbbn, Mevrid (207) 264 Zaf: Eb Dvd (1671), Beyhak Sunenul-Kubr (4/199) el-Elbn Daful-Cmde (6351) hadisin zayf olduunu belirtmitir. 265 Sahih: Muslim (2664), bn Hbbn (2896), Ahmed (4/332) 266 Sahih: Buhr (2505), Muslim (1216) 267 Sahih: Buhr (7232) 268 Sahih: Buhr (3401), Muslim (2380) * Bu bbda, kendinden nce gemi olan zamana svmekten nehiy Keke sznden nehiy bablarndaki yasaklama ksmndandr. Bu nehyedilen davranlarn tmnde varlklar Allahtan gayrsna izafe etmek vardr. Bu ise kesinlikle yasaklanmtr. nk btn iler Yce allahn elindedir. O azza ve celle, onlarn yaratcs ve yneticisidir. yleyse onlardaO4na subhanehu ve teala izafe edilir. ondan gayrsna izafe edilmez, ne svme anlamnda ne de vme anlamnda bir izafet ile... nk bu Yce Allaha eksiklik ve ilerin ondan bakasna isnad edilmesidir. Daha nce getii gibi birkiinin bu eyleri o varlklar yaratmtr yada meydana getirmitir eklinde itikad etmesi byk irktir. Rububiyatte irke dahildir. Ble itikad etmeksizin aksine halk ve mudebbir Allahtr diye itikad ederek bu eyleri mahlukata sadece sebep olmalar cihetiyle nisbet etmek haram olduu gibi kk irktir. [Fevzan 2/331] 269 Sahih: Tirmiz (2252), Nes, Kubrda (10769, 10770), Ahmed (5/123). el-Elbn Sahhul-Cmde (7315) sahih olduunu sylemitir. 270 Sahih: Muslim (8), Eb Dvd (4695), Tirmiz (2613), Nes 8/98), bn Mce (63), Ahmed (1/52, 53) 271 Sahih: Eb Dvd (4700), Tirmiz (2155), Ahmed (5/318). el-Elbn Sahhu Sunenit-Tirmizde sahih olduunu sylemitir. 272 Sahih: Ahmed (5/317), bn Eb Asm (107) 273 Sahih: Ahmed (5/182), Eb Dvd (4699), bn Mce (77), bn Eb Asm (111), Abd b. Humeyd (247). Hadis avhidi ile birlikte sahihtir. 274 Bu bbn Kitbut-Tevhd ile munasebeti iki ynldr: Birincisi: Tevhid, Allah celle ve alya hakk olan bir eyde bakasn denk tutmamaktr. Tasvir ise, tasviri yapann kendi fiilini Allahn fiiline denk edinmesidir. Dolays ile tasviri yapann bu yaptna raz olmak Allah celle ve alnn u buyruuna dhildir: Artk bilip dururken Allaha denkler tutmaynz. (Bakara: 22) Bylelikle o kii, resmi yapan -yapt tasvir eksik ve Allahn tasviri her cihetle kamil olmakla birlikte- Allah celle ve alya sfatnda ortak komu olur. Tasvire raz olmamak ve byle bir fiilde bulunmamak tevhidin kemlindendir. kincisi: Tasvir Allaha ortak komaya gtren vesilelerden bir vesiledir. irk ve ona gtren vesileleri ise engellemek ve kaplarn kapamak gerekir. [et-Temhd li-erhi Kitbit-Tevhd/Salih b. Abdilaziz b. Muhammed Alu-eyh, sayfa: 558]
275 Sahih: Buhr (5953), Muslim (2111), Ahmed (2/232, 259, 391), bn Hbbn (5759) 276 Sahih: Buhr (5954), Muslim (2107), Nes (8/214) ve Kubrda (9780, 9790), Ahmed (6/36, 83, 85) 277 Bu hadiste olduka iddetli bir tehdit bulunmaktadr. Her bir musavvir (suret yapan) cehennemdedir buyruu tasvirin btn

eitlerini kapsamaktadr. ster heykel eklinde olsun, ister izim eklinde olsun -cisim olarak adlandrlmasa da- ayndr. Ya da bir kt zerinde resim olsun veya bir levhada veya bir duvarda bulunsun yahut fatoraf makinas ile ekilsin fark etmez. nk bunu yapan musavvir, yaplan i de tasvir isimlendirmesine dhildir. Yapt iin tasvir olarak adlandrlmasnda karar klnan kiiyi hangi ey bu tehditin kapsamndan karr? Hadisteki yapt her surete szne gelince ayn ekilde bu da ne trde olursa olsun btn tasvirler iin umumidir. Resim olsun, heykel olsun veya aletler ile elde edilen bir ey olsun. Nihayetinde alet vastas ile elde

edilende resimden bakas deildir. Hepsinin neticesi ayndr. Bunlar yapanlarn dakastlar suret karmaktr. Heykeltran da, ressamn da kamera aracl ile resim ekeninde kastlar birdir. Rasl sallallahu aleyhi ve sellem: Her bir musavvir (suret yapan) cehennemdedir diye buyururken niin bunlarn aras ayrlsn ki? Nedir bunun delili? Hepsinin sakncas birdir, o da: irke vesile olmalar ve Allaha yaratnda benzemeye kalkmaktr. Bunlarn hepsi musavvirdir, yaptklar ilerin neticeleri ve maksatlar da ayndr. Elindeki alet ile suret karan dierlerinden zel klan ey nedir? Bilinen bir eydirki Allahn kelam ve Onun Raslnn kelam ancak yine Allahn ve Raslnn kelam ile tahsis olunabilir. Ne beerin ictihadlar ile veya gzlemleri veya felsefeleri ile ne de bir baka eyle deil. Umumi lafzlarn hususiletirilmesinin ancak delil ile olabilecei ve insanlardan birinin ictihad ile olamayaca zerine icma edilmi bilinen meselelerdendir. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/370] 278 Sahih: Buhr (2225), Muslim (2110), -lafz Muslime aittir.279 Sahih: Buhr (5953), Muslim (2110) 280 Sahih: Muslim (969), Tirmiz (1069), Nes (4/88) ve Kubrda (2158), Eb Dvd (3218), Ahmed (1/96, 128, 145, 150) 281 Bu bbn Kitbut-Tevhd ile munasebeti, Allah adna oka yemin etmenin yemin edenin kalbinde Allahn azametinin bulunmadna dellet etmesi yzndendir. Allahn tazim edilmesi ise tevhidin tamamlanmas cmlesindendir. [el-Kavlul-Mufd al KitbitTevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 2/454] 282 Yeminleri muhafaza etmekten maksat nedir? Banda muhafaza etmek mi? Sonunda muhafaza etmek mi? Yoksa ortasnda muhafaza etmek mi? Yeminleri muhafaza etmekten murad Allah adna oka yemin etmemek mi? Yemin edildiinde onu bozmamak m? Yoksa yemin edipde bozduktan sonra kefaretini brakmamak m? Bunun cevab: Bunlarn hepsi yeminleri muhafaza etmeye dhildir. Yeminin her halini de kuatr. Mellif rahimehullah ite bundan tr bu yeti bu bbda zikretmitir. nk oka yemin etmemek te bu yetin manasna dhildir. Bunda bizim iin nemli bir kaide bulunmaktadr. Kuran veya sunnetten bir nassn birbirine zt ve biri, dierine tercihli olmayan birka manaya gelmesi muhtemel ise onu muhtemel manalarn tamamna hamletmek vaciptir. oka yeminden saknmak ise kiinin bilerek, manasn kasd ederek kesin bir ekilde yemin etmesidir. Yoksa kastsz olarak kiinin diline gelen: Hayr vallahi, evet vallahi gibi szlerden dolay kii knanmaz. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: Allah sizi yeminlerinizdeki lavden tr hesaba ekmez. (Maide: 89) Ayn ekilde yeminleri bozmamakta byledir. Bunda da ayrnt bulunmaktadr. Nitekim Nebi sallallahu aleyhi ve sellem Abdurrahman b. Semuraya: Herhangi bir eyde yemin eder de daha sonra yemin ettiin eyin dnda hayr bulunduuna grrsen [yeminini boz ve] yemininin keffaretini ver. Hayrl olan eye dn. (Buhr, Muslim) [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 2/455] 283 Sahih: Buhr (2087), Muslim (1606), Eb Dvd (3335), Nes (7/246) ve Kubrda (6052), Ahmed (2/235, 242, 413), bn Hbbn (4906) 284 Sahih: Tabern, el-Kebr (6/246 no: 6111), es-Sar (no: 822) 285 Sahih: Buhr (3650), Muslim (2535), Eb Dvd (4657), Tirmiz (2221, 2222), Nes (7/17) ve Kubrda (4751), Ahmed (4/426, 427, 436), bn Hbbn (6729) 286 Sahih: Buhr (2652), Muslim (2533) 287 Sahih: Buhr (2652), Muslim (2533) Muslimin lafz: Biz kk ocuklar iken sz vermekten ve ahitlikte bulunmaktan nehyedilirdik. 288 Selman radyallahu anh hadisinde buna dikkat ekilmektedir. 289 Bu bb ile Kitbut-Tevhd arasndaki mnasebetAhidleri bozmann tevhidi eksiltmesi cihetindendir. nk ahdi bozmak Allaha kar saygszlk yapmaya dellet eder. Allahn ahdine ihtiram etmeyen kiinin bu davran ise tevhidindeki noksanla dellet eder. Allah iin verdii ahde sadakat gsteren ve bunu azim tutann ise bu davran tevhidinin kemaline dellet eder. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/399] 290 slamda cihadn, askerleri hazrlamann, gazaya kmann tm yetkileri yneticiye aittir. Cihada klmasn ynetici emreder, bunun intizamn da o yapar. Yine cihad meselesinde ona bavurulur. nk bu ii organize eden, askerlerin bana emir tayin eden ve onlara tavsiyelerde bulunan Raslullahn kendisi idi. Bu da bu iin yneticinin yetki dairesinde olduuna aka dellet eder. nsanlardan hi kimseye yneticinin izni olmakszn, gaza etmesi, savamas, cihad iin cemaat tekil etmesi, emretmesi ve yasaklamas, emirname karmas kesinlikle caiz deildir. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/417] 291 slamda savan maksad: Kfrn ve irkin yok edilmesidir. te slamda savan maksad budur. Yoksa ne beldeleri istila etmek, ne mal elde etmek, ne egemenlik sahasn geniletmek, ne de buna benzer eyler slm cihadn maksad deildir. Yce Allah yle buyurdu: Onlarla savan ki fitne kalmasn ve din tamamyla Allahn olsun. Yine bunda cihadn, savamak ve kafirlere kendi memleketlerinde hucum etmek eklinde olacana delil bulunmaktadr. Cihadn savunma amal olduuna dair baz ada kitaplarda geen szler de doru deildir. phesiz ki cihaddan ama savunma deil yeryznden irk ve kfr izale etmektir. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: Fitne kalmayp din tmyle Allahn oluncaya dek onlarla savan. Eer vazgeerlerse phesiz Allah amellerini grr. Yok vazgemezler ise artk bilin ki Allah sizin mevlnzdr! Ne gzel mevl, ne gzel yardmc. (Enfal: 39) Savunma amal cihad denilmesinin anlam: Bizler kendi memleketimizde kalacaz ve eer zerimize gelirlerse savunmada bulunacak, ayet gelmezlerse onlara ilimeyeceiz, demektir. Bu ise batldr ve slam bununla gelmemitir. phesiz bunun byle olmas durumunda Mslmanlarn says olduka az olurdu. Mslmanlar Mekkede iken bir devletleri olmamt ve savatan neyhedilmilerdi. nk o zaman bunun getirecei fesad faydadan oktu. Ancak ne zaman ki Mslmanlar kuvvet kazand ve Medinede slami bir devlete sahip oldular Yce Allah onlara cihad ve gazveyi, slam neretmek iin; kafirlerle, memleketlerine gaza ederek savamay emretti. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/405] 292 Herkim slam izhar eder ve iki ehadeti sylerse bu ondan kabul edilir ve ona dokunulmaz. Bu slam bozucu bir hususun onda aa kmasna kadar devam eder. Byle bir durumun vuku bulmas halinde ise ona mrtedin hukm uygulanr. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/418]

293 Muslimden bakalar summe/sonra demeden rivyet etmilerdir. Doru olanda summe/sonra lafz olmadan rivyet olunmasdr. 294 Sahih: Muslim (1731), Tirmiz (1408), Eb Dvd (2112, 2613), Nes, Kubrda (8586, 8680, 8765), bn Mce (2858), Darim (2439,

nk sze slama davet ile balanr. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/409]

2442), Ahmed (5/358), bn Hbbn (4739) Bu hadiste dorunun, ictihad eden ve birbirine muhalefet edenlerden sadece birinde olacana ve birbirleri ile ihtilaf edenlerin hepsinin birden doru zere olamayacana delil bulunmaktadr. stelik hadisteki hitap sahabeye olmutur. Onlar ise ilme ve doruya insdanlarn en yakndrlar. nk onlar bu ilmi Rasl sallallahu aleyhi ve sellemden aldlar. Onlardan bakalarna gelince onlarn yanlma ve dorudan ayrlma ihtimalleri daha ncelikli bir olaslktr. Kii kendi reyine ve ictihadna aldanmamaldr. nk onun yanlmas ve dorunun kendisine muhalefet edenle birlikte olmas muhtemeldir. Kii ictihadna aldanmaktan veya reyinde taassub gstermekten veya mnakaa esnasnda iddetten saknmaldr. Bu caiz olmayan bir davrantr. nk sen mctehid isen o da mctehiddir, dorunun senin yannda olmas muhtemel olduu gibi onun yannda olmasda muhtemeldir. Kii mnakaada ve ihtilafl meselelerde sabrszlk ve taknlk gstermemeli, bu benim ictihadm, bu benim grm demeli Allahn hkm budur, dememelidir. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/419] 295 Bak: el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 2/494 296 Allahn hkm ile alimlerin hkm arasnda iki fark bulunmaktadr: a- Hi phesiz Allahn hkm dorudur. Alimlerin ise verdii hkmler doru olabildii gibi yanl da olabilir. b- Kaledeki kiilerin Allahn hkmne gre esir alnarak kaleden indirilmeleri, Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem zamanna has olmak zere veya mutlak olarak yasaklanmtr. Alimlerin hkm ile kaleden indirmeye gelince, bu caizdir. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 2/495] 297 Sahih: Muslim (2621) 298 Sahih: Eb Dvd, 4901; Ahmed, 2/323; bn Mubarek, ez-Zuhd no: 900; Beav, erhus-Sunne 14/384,385; bn Ebid-Dunya, Husnuz-Zan billah no: 45. el-Elbn Sahhu Suneni Eb Dvdda sahih olduunu belirtmitir. 299 Sahih: Buhr (6477), Muslim (2290), Ahmed (3/469), Tirmiz (2316), bn Mce (3970) 300 Bunun rnei Allah yolunda cihaddr. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr: zerinize sava yazld. (:yani farz klnd) geri o size ho gelmez, fakat olur ki siz bir eyden holanmazsnz da o ey hakknzda bir hayrdr. Yine olur ki siz bir eyden holanrsnz da o ey hakknzda erdir. Siz bilmezsiniz Allah bilir. (Bakara:216) [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih elUseymn, sayfa: 2/547] 301 Zaf: Eb Dvd (4736), Tabern, Kebr (2/128 no: 1547), bn Ebi Asm (575). El-Elbn Dafu Suneni Eb Dvdda hadisin zayf olduunu sylemitir. Bu hadiste olduka byk baz meseleler bulunmaktadr: _ Birincisi: Bu hadis yan geciktii zamanlarda istiskada/yamur duasnda bulunmaya delildir. Bu sabit bir snnettir. Hayatta olan ve hazr bulunan Salih kimselerden bunu talep etmekte, onlarnda Mslmanlar iin Allaha dua etmelerinde herhangi bir saknca yoktur. lye gelince ondan ne dua ne efaat ne de bir baka ey istenmez. Bunun delili, sahabe rdvanullahi aleyhim ecmainin kuraklk veya bir baka hacet iin lmnden sonra Rasl sallallahu aleyhi ve sellemin kabrine gitmemeleridir. Onlar buna benzer bir halle karlatklarnda Abbasa gittiler nk o hayatta ve onlarn arasnda idi. _ kinci Mesele: Bu hadiste munkerin reddedilmesi gerektiinin delili vardr. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem susmam ve o bedevnin munker olan szn dzeltmitir. _ nc Mesele: Bu hadis Allah aracl ile Onun yarattklarndan birisinden bir ey talep etmenin haramlna delildir. Bu akideyi bozucu, tevhidi noksanlatrc bir eydir. Yine onda Allaha kar taknlmas gereken edebin inenmesi vardr. te bu yzden mellif rahimehullah bunu bir bb bal yapmtr. _ Drdnc Mesele: Yine bu hadis hayattaki bir kiiden dua ve araclk talebinde bulunulabileceine delildir. _ Beinci Mesele: Yine burada cahil olan kiiye retmenin meruiyetine delil bulunmaktadr. _ Altnc Mesele: Yine bu hadiste munker veya artc bir olayn vukuunda tesbih ve tekbir getirmenin meruiyetine delil vardr. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/434] 302 Bu da bunun cevazna dellet eder. Burada byk bir kaide vardr. Bir eyin zikri geip te onun bir ksm reddedilmi, bir ksm hakknda sukut edilmi ise, reddedilmemi olann hak olduuna dellet eder. Bunun rnei Yce Allahn u buyruudur: Bir hayaszlk ettikleri vakit de, Atalarmz bunun zerine bulduk ve bize bunu Allah emretti. Derler. De ki: Allah edepsizlii emretmez. (Araf: 28) Yce Allah onlarn: Bize bunu Allah emretti. Szlerini reddetti, Atalarmz bunun zerine bulduk. Szlerine ise sukut buyruldu. Bu da hakknda susulann hak olduuna dellet eder. Bunun baka bir rnei de Kehf ashabnn ka kii olduklardr. tr, drdncleri kpekleri, diyecekler. Betir, altnclar kpekleridir, diyecekler. Gayb talamas! Yedidir, sekizincileri kpekleri, diyecekler. Yce Allah bu yette de ilk ikisini reddetmi ncsnde ise sukut buyurmutur. Bu da ncnn hak olduuna dellet eder. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 2/511] 303 Bak: el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 2/511 304 Nebi sallallahu aleyhi ve sellem kendisi hakknda arlk kapsn kapatmay irade etmi ve onlarn bu sz terk etmeleri iin: Seyyid Allah tebreke ve teldr buyurmutur. Seyyid kelimesi ile murad edilen Malik tir, tpk klenin Maliine/sahibine seslendiinde seyidim dedii gibi nk kle maliinin tasarrufu altndadr. Buna gre Seyyid olan Allah subhanehu ve teldr. Muhakkak ki O mutlak olarak Malik olan ve kullar hakknda diledii gibi tasarrufta bulunandr. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/432] 305 Yani daha nce Raslnz ile muameleniz nasl idiyse imdide ayn ekilde davrann. Adet edindiiniz zere ya Raslallah veya ya Nebiyyallah demekle yetinin. Arla gitmeyin. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/434] 306 Sahih: Eb Dvd (4806), Ahmed (4/25), Nes, Amelul-Yevmi vel-Leyl (246)

307 Sahih: Nes, el-Kubr (10078), Ahmed (3/153), bn Hbbn (6240), Abd b. Humeyd (1309). el-Arnavut Sahhu bn Hbbnda: snad

Muslimin art zerine sahihdir, der. Bu iki hadisten birden ok faydalar ile istifade ederiz: _ Birincisi: Bu hadislerde Nebi sallallahu aleyhi ve sellem hakknda onu methetmekte arlktan sakndrma bulunmaktadr. O sallallahu aleyhi ve sellem Allahn kendisine ikram ettii vasflarla vasflanr. Bunlarda ubudiyyet/kulluk ve risalet/rasllktr. Bunun dnda naat diye isimlendirilen ve bidat sahiplerinin peygamberimizin doum gn kutlamalar ad altndaki toplantlarnda seslendirdikleri iirler birok kfr ve irk ile doludur. yle ki bu kasidelerden birinde -ki Busirnin Burde isimli kasidesidir- Dnya ve ahiretin rasln elinde bulunduu, levh ve kalem ilminin Ona ait olduu, azabtan kurtuluun ancak onun eliyle gerekleecei gibi arlklar bulunmaktadr. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem Allahn kendisini vasflandrd sfatlarla methedilir. Bunlarda kulluk ve risalettir. Yine o yaratlmlarn en stndr. Bu eit bir metihte herhangi bir saknca yoktur. Sahabenin bazlarnn iirlerinde yaptklar vgler gibi. Hassan b. Sabitin, Kab b. Zuheyrin, Kab b. Malikin, Abdullah b. Revahann iirleri buna rnektir. Bu iirler [irk ve kfr pisliinden] nezih ve tayyibtir. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem bunlar dinlediinde ikrar buyurmutur. nk onlarda arlk trnde bir ey bulunmamaktadr. _ kincisi: Bu hadiste Rasl sallallahu aleyhi ve sellemi seyyid olarak vasflandrlmaktan yasak bulunmaktadr. Bu ise ilim ehli iin problemli konulardandr. nk baka hadislerde Rasl sallallahu aleyhi ve sellem bu vasf hem kendisi iin hem bakalar iin kullanmtr. Ben Adem oullarnn seyyidiyim/efendisiyim. vnme yok., Benim bu olum -Hasan b. Ali b. Eb Talibseyyid/efendidir. Allah Onun sebebi ile iki byk taifenin arasn bulacaktr., Hasan ve Huseyn cennet ehlinin seyyidleri/efendileridir. -Sad b. Muaz iin- Seyidinize/efendinize [yardm etmek iin] ayaa kalkn. Bu hadisler seyyid vasfnn kullanld rneklerdendir. Bu konuda alimler ihtilaf etmi ve gruba ayrlmlardr: Birinci Gr: Yaratlmlar iin seyyid lafznn kullanlmasnn mutlak olarak haram olmas. Yukardaki iki hadiste de geldii gibi Allahtan bakas hakknda seyyid denilemez. Bu gr mam Malik rahimehullahtan rivyet edilmitir. Biraz nce zikrettiimiz ve bu hkme muhalif hadislere gelince onlar iin u cevab verirler: Seyyid Allahtr. Hadisi onlardan sonra varid olmutur. nk Raslullaha heyetlerin gelii sekizinci hicri yla tekabul etmektedir. Dolays ile bu iki hadis seyyid lafznn yaratlmlara sarf edilmesinin cevazn nesh etmitir. kinci Gr: Yukarda zikredilen ve seyyid lafznn kullanld hadisler ile amel etme gereince bunun caiz olduu gr. Bu grn sahipleri seyyid lafznn kullanmn yasaklayan hadisleri kerahat-i tenzihiyyeye hamletmilerdir. nc Gr: Arlktan korkulmas hali mustesna kerahiyyetsiz olarak mutlak cevaza kail olanlar. nk zikredilen iki hadiste de Nebi sallallahu aleyhi ve sellem onlarn arla dmelerinden korktuunu dile getirmitir. Kiinin arla gideceinden korkulduunda bu kelimeyi kullanmaktan nehyedilir. Eer hakknda arla deceinden korkulmuyorsa birok hadis gereince seyyid lafznn kullanlmasnda bir saknca yoktur. arihler bu konuda bir drdnc gr zikretmilerdir. Buna gre: Kiinin yzne kar ve yannda bu kelime ile vasflandrlmas caiz deildir. Gyabnda ise bu caizdir. nk Nebi sallallahu aleyhi ve sellem bu yzne kar yapldnda bunu inkar etmiti. Kiinin yzne kar sen bizim efendimizsin ve buna benzer szler kullanlmas onun kendini beenme/ucb hastalna deceinden korkulduu iin men edilir. Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin baka hadislerde yze kar methetmeyi yasaklamas gibi Uyar: Bu kelimenin bazlarnn yapt gibi faydas umulan ve zararndan korkulan bir kii olduu inanc ile birisine sarf edilmesi kesinlikle haram olan bir kullanmdr. _ ncs: Mellifinde bb bal olarak deindii zere bu iki hadiste Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin Tevhidi nasl himaye buyurduuna, irkin yollarn nasl kapattna dair deliller bulunmaktadr. _ Drdncs: Nebi sallallahu aleyhi ve sellemi methetmekte ar gitmek iir ile nesir arasnda bir fark olmakszn men edilmitir. Bununla birlikte iirler daha ktdr. nk nesir nisbetle iire daha ok rabet edilir ve daha ok ezberlenilir. Bazlar bunlar ile Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin kabrine gelir, orada dikilerek Rasle yalvarr, ondan mafiret talep eder, Ya Raslallah tevbekr olarak sana geldim, ya Habiballah tevbekr olarak sana geldim, der. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/436] 308 Mellif rahimehullah bu bb ile Kitbut-Tevhde son vermektedir. Bu bb ise esma ve sfatlar ile ilgilidir. Kitbut-Tevhd tmyle uluhiyet tevhidinin etrafnda dnmekte; onun kemalini, ondaki eksiklikleri ve onu bozan eyleri konu edinmektedir. Bu bbda ise esma ve sfat tevhidi -kitabn konular tamamlansn ve tevhidin her eidinden szedilmi olunsun diye- ilenmektedir. Tevhid-i uluhiyye tevhid-i rububiyyeyi tazammun eder. Esma ve sfatlara iman da tevhid-i rububiyyedendir. Ancak bu mmetten cehmiyye, mutezile, eaire ve onlarn yolunda giden baz muhalifler yznden isim ve sfatlarda tevhid, ayrca hususi bir ksm kabul edilerek ilenmitir. Ehl-i Sunnet mamlarmz onlarn yollarn iddetlice inkar etmi, birok telif ve reddiye kaleme almlardr. nk bu yol esma ve sfatlarn iptal edilmesi, Allahn sfatlarnda ilhada gidilmesidir. [netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/441] 309 Mrikler Allah hakkyla tanyp bilemediler. Onlar Allahn Halk olduunu, Rezzak olduunu hayat veren mudebbir olduunu, ikrar ediyor; rububiyyetini itiraf ediyorlard. Ancak ibadette ve tevhid-i uluhiyetde muhalefet ediyorlar, Allah ile birlikte putlara, talara, aalara, kabirlere ve trbelere ibadet ediyorlard. te bunlar Allah hakk ile tanyamayanlardr. Allaha ne yaratmaya, ne rzka, ne bir faydaya ne de bir zarara ve ne de lm ve hayata g yetiremeyen aciz ve zayflar ortak tuttular. [netul-Mustefd bierhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/445] 310 Bak: netul-Mustefd bi-erhi Kitbit-Tevhd/ Salih b. Fevzn b. Abdillah el-Fevzn 2/455 311 Bazlar Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin glmesini inkar manasna alarak rivyette zikredilen peygamberimizin tasdik etmi olmasn rviye ait bir yorum olarak deerlendirmilerdir. mam bn Huzeyme rahimehullah bu gre iddetle itiraz etmi ve eer inkar manasnda olsa idi, Rasl sallallahu aleyhi ve sellem glmek yerine, huzurunda Allah layk olmad sfatlar ile tavsif ettii iin kzar ve onu azarlard. nk Allahn sfatlarndan olmayan eylerle Onu tavsif etmenin ne byk bir su olduunu O, herkesten daha iyi bilirdi. Bu bakmdam Yahudi, tebih ve tecsime itikad etse bile, Allah tavsif ettii sfat, Nebi sallallahu aleyhi ve sellemden nakledilen dier baz sfatlardan farkl deildir. [Fethul-Br, 13/310] Nebi sallallahu aleyhi ve sellem dier bir

hadisindede Yce Allaha parmak nisbet etmitir: dem oullarnn kalbleri Rahmann parmaklarndan iki parman arasnda tek bir kalp gibidir. (Muslim, el-Kader/ Bbu Kulli eyin bi-Kader) 312 Sahih: Buhr (4811), Muslim (2786), Tirmiz (3238), Nes, Kubrda (7736, 11450, 11452), Ahmed (1/378, 457), bn Hbbn (7326) 313 Sahih: Muslim (2786) 314 Sahih: Buhr (4811) 315 Sahih: Muslim (2788), Eb Dvd (4732), Nes, Kubrda (7689), bn Mce (197), bn Hbbn (7689) 316 bn Cerr et-Taber, Tefsrinde (17/27 no: 23280) 317 bn Cerr et-Taber, Tefsrinde (8/3 no: 4522) 318 Ar ve Krsi: Arap dilinde Ar kraln tahtdr. Nitekim Yce Allah Yusuf aleyhisselam hakknda yle buyurmaktadr: Ana babasn arna (:yani tahtna) kartp oturttu. (Yusuf: 100) Sebe kraliesi Belks hakkndada yle buyurmutur: Ve onun byk bir ar (:yani taht) vard. (Neml: 23) Rahmann zerine kurulduu taht ise, tm yaratlmlar kuatt gibi onlarn hem en yksei hem de en bydr. Yce Allahn tahta kurulduunu bildiren yetlerden bazlar unlardr: Taha, 5; Araf, 54; Yunus, 3; Rad, 2; Secde, 4. Krsi ise, arap dilinde dek ve zerine oturulan her eydir. Allahn kendisine izafe ettii krs ise iki ayan koyduu yerdir. Nitekim bn Abbas radyallahu anhuma yle demitir: Krs iki ayan zerine konulduu yerdir. Arn bykln ise Allah azze ve celleden baka hi kimse takdir edemez. (Hakim -Buhr ve Muslimin artna uygundur diyerek- rivyet etmitir. Hadis imamlar sahih olduuna hkmetmilerdir. Ayrca Ebu Musa el-Earden de rivyet edilmitir.) Daha geni bilgi iin bak: Ehl-i Sunnetin Muhaliflere Cevab/ eyhulislam bn Teymiyye, Guraba yay. 319 Sahih: bn Cerr et-Taber, Tefsirinde (8/3 no: 4522), bn Eb eybe, Kitbul-Arda (58), Beyhak, el-Esma ves-Sftda (510), elElbn Silsiletus-Sahhada (109) hadisin sahih olduunu sylemitir. 320 Hasen: Drim, er-Reddu alel-Cehmiyyede (26), bn Huzeyme, et-Tevhdde (105, 106, 376), Tabern, el-Kebrde (9/228), Ebueyh, Kitbul-Azamede (2/689 no:279), Beyhak, el-Esmada (301) 321 Bak: Muhtasar el-Uluv lil-Aliyyil-affar (103) 322 Zaf: Eb Dvd (4723), Tirmiz (3217), bn Mce (193), Ahmed (1/206), Hkim (3137) el-Elbn Silsiletud-Dafede (1247) hadisin zayf olduunu sylemitir. 323 Bak: el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 2/546 324 Bunda herhangi bir eyi ikrar ve kabul etme annda glmsemeye delil bulunmaktadr. nk glmek honutlua ve kiinin o eyi kerih grmediine dellet eder. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 2/547] 325 Bazlar Krsi ile Arn ayn ey olduunu zannetmilerdir. Dorusu krsi iki ayan konulduu yer, Ar ise Rahmann zerine kurulduu tahttr. [el-Kavlul-Mufd al Kitbit-Tevhd/ Muhammed es-Salih el-Useymn, sayfa: 2/549] 326 Yce Allah azze ve celle gkte, yedi kat gn zerinde, en yksekte, btn yaratlmlardan daha byk olan Ar/taht zerindedir. Rabbimiz Allah azze ve celle kendi yce zatn Kuran- Kerimde yle tavsif etmektedir: Allah yle bir zattr ki, gkleri, yeri ve aralarndakileri alt gnde yaratm sonra taht zerine kurulmutur. Sizin iin Ondan baka ne bir vel vardr, ne de bir ef/efaati! Artk dnmez misiniz? Gkten yere doru emri tedbir eder, sonra da o ona kar, bir gnde ki miktar sizin saynzdan bin sene eder. (Secde: 4,5) Rabbimiz tebreke ve tel gkleri ve yeri ve ikisi arasndakileri alt gn iinde yarattktan sonra ar/taht zerine istiva buyurduunu haber vermektedir. stiva kelimesi: zerine kmak, ykselmek, yerlemek ve kurulmak ile tefsir edilmitir. Yce Allahn gkte olduu ve taht zerine kurulduu zerinde sahabe tabiun ve tebe-i tabiun arasnda hibir ihtilaf yoktu. O hayrl nesillerde kendisine Allah nerededir? Diye soru sorulan hi kimse Allah gktedir, Arn zerindedir. Demekte tereddt gstermezdi. 327 Yce Rabbimizni ve yardm ile Kitbut-Tevhd zerine yaptmz tashih, redakte ve notlandrma almamz bylece son bulmu oldu. Eer Allahn yardm ve yol gstericilii olmasayd ben bunu yapabilir deildim. Hamd ve sena Ona aittir. Ondan baka tapnlacak ve nnde muhabbet ile tezelll edilecek hi kimse yoktur. Ben zayflm ve muhtac oluumu Rahmandan bakasna ikyet etmiyorum. Bu almam kabul etmesi, diledii insanlar iin faydal klmas, benim de ate azabndan kurtulmama vesile olmas iin ancak yalnz Ona yalvarr, Ondan yardm isterim. phesiz ki O, iiten ve bilendir. Allahm, seip kendine hall edindiin Mustafaya, tertemiz ailesine ve ashabna salat ve selam ederim. Ebu Abdillah el-Huseyn b. Sad el-Umudm