You are on page 1of 120

Demir Kkaydn

Avni Olarak Yazlar Derlemesi


1

Yaynlar

Avni Olarak Yazlar Derlemesi Demir Kkaydn


(Birinci Srm - 22 Eyll 2012)

Bu kitapta yer alan yazlar daha nce eitli gazete ve internet sitelerinde yaynlanmtr.

ndir Oku Okut - oalt Dat

Dijital Yaynlar

Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr. Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak basmak ve datmak serbesttir. Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar

indekiler

Avni Olarak Yazlar Derlemesini Sunu Almanlarn En yisi Olarak Marks Veya Yenilgide Zaferi Kutlamak Alman Seimleri Solun Baars m? Almanlarn En Mehuru Pardus Ulusal letim Sistemi Yalan ve Gericilii Ku Gribi (Tavuk Vebas), Globalleme, Kapitalizm ve Ulusal Devletler Mal Varlklar, zel Hayat, Devlet Srlar, Ticari Srlar ve Sosyalizm Avrupadaki Gmenler ve Kzl Elmaclarn Talat Paa Yry Dnya Kupasnn Dndrdkleri Uluslar ve Globalleme Sol Neden Ofsaytta? Futbol ampiyonas, Alman Politikas ve Sol Spor ve Futbol zerine Deinmeler Irk Olmamann Zorluklar Avninin Hikyesine Ek Bilgiler Avanak Avni Avrupaya ite byle kt Dnya Vatanda Avni Albm

4 13 23 28 31 38 49 58 63 63 66 71 80 92 94 94 97

Ek: Talat Paa Jakoben miydi? Jakobenizm Nedir? Osmanlda Kim Jakobendi? Bugn Kimdir? 113

Avni Olarak Yazlar Derlemesini Sunu


2005 ylnda Kxz sitesi internette yayna baladnda ok snrl sayda yazar bulunuyordu. Bir yandan yazarlar nicelik ve nitelek olarak ykseltmek iin abalarken, dier yandan da hem konu geniliini hem de yazar saysn arttrabilmek iin, ikinci bir isimle zellikle Almanya ve Dnyay konu edinen yazlar yazmay tasarlyorduk. Bu fikri Kxz beraber kardmz arkadalara am ve onlarn da onayn almtk.

Dier yandan sitede yle bir sorun da vard. Kxz, sitesi Krtler zerindeki baskya kar Krt zgrlk hareketini destekleyen bir pozisyondayd ve bu desteinin sembolik bir ifadesi olarak da Abdullah calan yazar yapm, Abdullah calan Niin Yazarmzdr diye bir yaz da yaynlamt. Yazarlar sitede her hangi bir hakszlk olmasn diye, simlerinin ba harflerine gre sralanyordu. Ba harflere gre sralannca da Abdullah calan, adnn ilk iki harfi alfabenin ilk iki harfiyle baladndan, yazarlar listesinin en banda bulunuyordu. Pek ok kii bunun sadece bir rastlant olduunu grmediinden, Abdullah calana dier yazarlardan daha nemli bir yer vermiiz, onu kastl olarak ne karmz gibi bir yanl anlamaya yol ayordu.

Bu mahzuru gidermek iin, Kxz sitesi adna yaplan yorum ve mektuplar en ste koyduksa da bu yetersizdi. Biz de bunun zerine, Avanak Avninin adn A. Avni yazarak Abdullah calann stnde, baka bir A ile balayan yazar koyarak yanl anlamann giderilebileceini dnmeye balamtk. Tam o srada, Milliyet gazetesinde Fransadaki seimlerde, gsnde Avni sembolyle gazete satan LCR (Devrimci Komnistler Birlii) taraftar bir kzn haberi ve daha sonra buna bal ikinci bir haber knca, bunu vesile ederek, Avni adyla yazmaya balayabileceimizi dndk. Bylece, Avninin o gazetelere yansmayan ve genelde grmezden gelinen bir baka damarn da duyurulabilir ve bu Avni imzasyla yazlacak yazlarn, bu damarn bir devam olarak da grlebilirdi. Bu nedenle A. Avni imzasyla yazlar yazmaya baladk. Kendi admzla yazdmz yazlar genellikle Trkiyeyi konu alan ve Trkiyeye ynelik yazlard. Sosyalizm ve Marksizm, Demokratik mcadeleden kamann, biimsel eitsizliklere kar mcadeleyi, sosyal bir eitlii ne kararak ikinci plana atmann ve bylece askeri brokratik oligarinin destei olmann bir arac haline geldiinden bu bazlarda vurgumuz demokratik mcadeleyeydi ve radikal demokrat bir program acil olarak savunmaya ynelikti. Ama bu da biraz tek ayak zerinde yrmek gibi oluyordu. Almanyada yayorduk. Bir Marksisttik ve Almanyada ve Dnyada olan bitenlerle aslnda ok daha ilgiliydik ama bu 4

ister istemez yazdmz yazlara yansmyordu. Avni mahlasyla yazlyan yazlar bu eksii giderebilir ve bu noktalara arlk verebilir; Marksizmi savunma ve Kapitalizm eletirisine younlaabilirdi. Byle de yapmaya altk. Ancak daha sonra eitli salk sorunlar nedeniyle olduka seyrek yazabildiimden Avni adyla yazmaz olduk ve baz eski yazlarm aktel baz konularda Avni adyla tekrar yaynlamakla yetindik. * Bu sene Karaburun Bilim Kongresinde Hacivat ve Karagzn Trk ve Yunan uluslarnn yaratlmasnda grd ilevleri ve evrimi ele alan bir konu ilgimizi ekmi ve sunumu yapacak Ahmet Akit ve Peri Efe ile de tanm sunumun yapld toplanty ve tartmalar da izlemi ve katlmtk. Bu tartmalarda baka bir balamda, Avni de gndeme geldi ve onun baka lkelerde, rnein Meksikada da kullanldndan sz ettik. Toplant sonrasnda gen bir izleyici, Meksikadaki Avniye ilikin bilgileri nereden bulabileceini, kendisinin Meksika ile ilikisi olduunu sordu ve bu vesileyle Avninin Avrupadaki serveni zerine de biraz konutuk. Kendisine elimdeki bilgileri, resimleri vs. ileteceimize sz verdik. Bilgisayarmzdaki, Avni ile ilgili resim, yaz vs. gibi dkmanlar bir dosyada toplaynca, bunlardan pek ala hem Avni adyla yazlm yazlarn bir derlemesini yapmann, hem de eldeki resimlerin de ek belge olarak bu derlemeye almann daha doru olaca sonucuna ulatk. Bylece hem Avninnin bir dnya vatanda olarak ortaya kt ikinci damar unutulmaktan kurtulur, hem de Avni olarak yazarlmzn da bu damarla balantsn vurgulam da olurduk. nk bizzat biz kendimiz de Almanyada bir srgn olarak zellikle yabanclar ve siyahlar hareketinin nemini ilk grenlerden ve ilk giriimde bulunanlardan biriydik ve hem Antifaist Genlik hem de Hamburgtaki Kxz karan evrelerle yakn ilikide bulunmutuk. Ve nihayet Avni olarak yazdmz sitenin adnn da Kxz olmas zaten bu gelenein sreklilii ile ilgiliydi. te bu derleme imdi elinizde.

Ekler blmnde, Avninin Avrupaya ve Dnyaya gidiinin Drdnc Enternasyonal ile balantsn anlatan bir syleiyi de ekledik. Dier kanal ise, Berlinde z savunmaya ynelen ve hzla radikalleip politikleen sokak etelerinin at kanaldr. Bu kanala ilikin belgeler de bir bakma dier ekleri oluturmaktadr. 22 Eyll 2012 Cumartesi Demir Kkaydn demiraltona@gmail.com 5

Avniden Mektup Var.


Gazetelerin sansasyon merak nedeniyle Avni yeniden popler oldu. Franszlarn Avrupada merkezi birlik, dolaysyla da politik olarak birleecek ve Almanyann etkisinin artmas anlamna gelecek ve btn dier maddelerinin bu amaca hizmet ettii Anayasa tasarsna hayr diyerek sonular ok derin olacak bir yol kazasna yol amalarnn ardndan, Milliyetde yaynlanan bir haberde, Fransadaki LCR (Devrimci Komnist Liga) adl Drdnc Enternasyonal yesi Partinin genlik rgtnden bir kzn zerinde Nazi han kran bir Avni resmi bulunan T-Shirtlu resmi yer alyordu ve haberin bal: Bu Avninin lk Eylemi Deil idi.

Haberde unlar okunuyordu:

Ouz Aral'n olu, Avanak Avni'nin Fransa'da 'Hayr'c 'bayra' olmasn yorumlad: "Avni Avrupa'da, Meksika'da birok eylemde yer ald" SEMA ASLAN / GLAY FIRAT Fransa, AB Anayasas iin dzenlenen referandumda 'Hayr' derken, bu grteki gstericiler, nceki gn, zerinde Ouz Aral'n mehur Avanak Avni tiplemesinin olduu tirtlerle slogan atyorlard. Avanak Avni tiplemesinin bu tirtlerde kullanlmasyla ilgili grler ise, Trk mizahnn bu en nl simasnn, daha nce de Avrupa'da dzenlenen kimi eylemlerde grlm olmasyla balantl. 'Zenci Avni' bile var Ouz Aral'n olu Seyit Ali Aral, Avanak Avni'nin sadece Trk insannn deil, dnyada pek ok insann sevdii ve kendine yakn bulduu bir tipleme olduunu, Avanak Avni'nin Afrika'da zenci olarak izildiini de dile getiriyor: Avni'nin, uzun zaman nce Avrupa ve Meksika'daki pek ok nkleer kart gsteri ve eylemde kullanldn syleyen Ali Aral, yle konuuyor: "1988 - 89 dneminde Haldun Simavi, Grgr dergisi ve Avanak Avni'yi Erturul Akbay'a satt iin, u anda sanyorum isim haklar onun zerinde. 1980'lerde Ouz Aral Almanya, Belika gibi lkelerde birer Grgr sergisi yapt. Bu Avrupa iinde ok byk ses getirdi. Muhtemel Avni'nin ilk Avrupa'ya k o sergiyle oldu. Avanak Avni Gney Afrika'daki rk olaylara kar, Meksika'da da ABD emperyalizmi kart gruplarn maskotu oldu." te grler

Avanak Avni'nin, Fransa'da 'Hayrc' genlerin 'bayra' olmas konusunda, Avni'yi 'yakndan tanyanlarn' grleri de yle: Erturul Akbay: Avanak Avni tiplemesinin haklar mahkeme kararyla bize geti. Ama

kullanldysa telif isteyelim ve hi deilse yararl bir yere, mesela Milliyet gazetesinin Baba Beni Okula Gnder kampanyasna balayalm. Avanak Avni'yi kimse benden izinsiz kullanamaz. Metin stnda: ncelikle Fransa'da yaayan Trklerin etkisi olmutur. Bir de Grgr, bir dnem ok fazla okunuyordu; Avanak Avni de o derginin bir simgesiydi. Ayrca Avanak Avni, yurtdnda baka birka uluslararas gsteride kullanlmt. Ergn Gndz: Avni bir dnem Hollanda'da sosyal eylemlerde kullanlmt; belki eylemde Hollanda'dan katlmclar oldu? Hollanda'da da bir referandum olacak yaknda nk. Ve bu tiplemenin telifli kullanldn zannetmiyorum. 1980'lerde Avrupa'da Grgr dergisinin izgilerinden oluan bir sergi ald; sanrm bu tiplemeyi sivil toplum rgtleri o dnemde kullanmaya balad. Ouz Aral da izin vermi olabilir.

Ertesi Gn ise yine ayn resimle u haber yer ald:

Avanak Avni tirtl gen kz, DHA Paris'te buldu Helene, 'Trkiye de AB'de olmal' diyor Avanak Avni tirtyle AB Anayasas'na 'Hayr' gsterilerine katlan Helene adl Fransz gen kz, "Hayr oyu verdim ama Trkiye'nin yanndaym" dedi SAADET ORU Paris DHA Ayn gazetenin ertesi gnk saysnda ise yine u haber okunuyordu: Helene, 'Trkiye de AB'de olmal' diyor Franszlarn AB Anayasas'na 'Hayr' dedii referandumunun ardndan, btn gazetelerin ilk sayfalarnda onun fotoraf vard. Kapanda 'Non (Hayr)' yazan 'Rouge (Kzl)' adl dergiyi havaya kaldrm, slogan atyordu. Kk bir ayrnt, birdenbire Trk basnnn dikkatini bu fotorafa evirdi. Gen kzn tirtnde, Ouz Aral'n tiplemesi 'Avanak Avni', Naziler'in sembol gamal ha kryordu. spanya'dan alm Paris Jussieu niversitesi'nde tarih eitimi gren Helene Dufresne, yesi olduu Devrimci Komnistlerin Birlii (LCR) genlik kolundan arkadalaryla 29 Mays gecesi Bastille Meydan'ndaki 'Hayr' kutlamalarna katlm ve tesadfen de o tirtn giymiti. DHA, Trkiye gndemine oturan Dufresne'i Paris'te buldu. LCR'lilerin buluma noktas La Breche kitabevinde sorularmz yantlayan gen kz, tirt spanya'da katld uluslararas gen komnistler kampndan aldn anlatt. 'Snrlar kalksn' 'Avanak Avni'nin, bir Trk karikatristin kahraman olduunu bilmiyordu. Avni'yi ona, 'bir trl bymek istemeyen, ocuk kalmak isteyen' bir tip olarak anlatmlard. *

Dufresne, 2002'de yaplan Fransa cumhurbakanl seimleri srasnda, ar sac Milliyeti Cephe lideri Jean-Marie Le Pen'in nde gittii dnemde yaplan gsterilerde, Avanak Avni'nin sembol olarak kendi grubu tarafndan da kullanldn hatrladn syledi. AB Anayasas'na 'Hayr' diyen Dufresne, "Trkiye'nin AB yelii konusunda ne dnyorsunuz?" sorusunu, "Trkiye'nin yanndaym. Tm snrlarn kalkmasndan yanaym" diye yantlad. Ayn gn, Radikalde de bu haberler zerine u haber yer ald: lk kez ODT'de tirt yapld RAD KAL - STANBUL - Trokistlerin en bilinen sembol 'Kzl Kstebek'. Avanak Avni'nin ise Meksika'daki bir genlik rgt sayesinde Trokist partinin uluslararas sembollerinden biri olduu sanlyor. Aslnda Ouz Aral'n Avni'sinin Avrupa'daki anti-faist mcadelede gl bir sembol olduu hep syleniyordu. Fakat o dnemde internet olmad iin, bunun somut bulgulara ulalamyordu. 'Avanak Avni'nin ilk kez siyasi bir hareketin sembol haline getirilmesi, 90'larn banda ODT'deki Trokistler tarafndan gerekletirildi. zgr niversite Hareketi, bahar enlikleri iin yzlerce 'Avnili' tirt bastrmt. Bu tirtlerin zerinde, sol yumruu havada, sert sert bakan Avni figr ve ngilizce olarak, 'zgr niversite iin mcadele et!' yazs yer alyordu. Tirtlerin tamam iki saat gibi ksa bir zamanda tkenmiti. ODT'de yaptrlan tirtlerden yurtdna da gnderildi. Takip eden yllarda, Avni'nin Nazi sembol olan gamal ha paralarken izilmi figr Avrupa'daki pek ok anti-faist genlik rgtnn sembol haline geldi. zellikle 2000'li yllarda bu sembol pek ok Avrupa lkesine yayld. * Bu haberlerin ilkinde, Franszlarn Hayrnda Trklerin katks balamnda gerici bir ulusulua; ikincisinde de Trkiyedeki i politika alannda burjuvazinin politikalarnn bir arac olarak kullanldm grmyorum sanlmasn. Ama bu ilk yazda konumuz bu deil. Bu bir tanma yazs nk. Semboller de fikirler gibi bir kere ortaya ktklarnda artk kendisini ortaya karanlarn kontrollerinden karlar ve tarihsel gidiin ve toplumsal mcadelelerin ak iinde ilk klarndan ok baka anlamlar ve ilevler kazanrlar veya onlar kaybedip unutulurlar. Ve u an u satrlarda tam da bu gereklemektedir. * Yukardaki haberlerde olgular dzeyinde dorular, yanllar ve eksik bilgiler bir arada bulunmaktadr. Aslnda, sembollerin ve fikirlerin bu bamsz yaam nedeniyle Avninin hikyesinin tamam bir puzzlen paralar gibi tamamlanmay bekliyor. Daha dorusu belki 8 *

hibir zaman tamamlanamayacak bir hikye bu. Yine de bildiimiz kadarn anlatalm. Avni Avrupa ve Dnyaya iki kanaldan gitti. Trkiye dnda politik eyleme katl ilk kez Meksikada oldu. Seksenlerin ortasnda Meksikadaki Drdnc Enternasyonal seksiyonu ok hzl bir byme gsteriyordu. te bu partinin afi ve pankartlarnda Meksikal yoksullarn bir sembol olarak ortaya kt ilk olarak Avni. Bu dneme ait bir fotoraf maalesef elde yok. Meksikaya nasl nereden ulat o konuda da bilgi yok. Belki Drdnc Enternasyonaln nc Enternasyonalinkinden ald nternational Press Korrespondensin ksaltmas Inprekorrun ciltleri veya onun Meksika seksiyonunun yaynlarnn ciltleri arasnda bir bilgi bulunabilir. * Ama bu Radikalin haberindeki bilgilerin doru olmadn gsteriyor. Bu Meksikadaki eylemler seksenlerin ortasndayd ve ODTdeki Trokistlerden ok daha nceydi. Belki Trkiyenin ODTdeki Trokistleri Meksikallardan ilham alm olabilirler. Ancak, Avninin Avrupaya bundan tamamen farkl bir gidii daha vardr ve bu gidi btnyle baka bir kanaldandr. Seksenlerin sonuna doru Almanyadaki Trkiyeli genler arasnda faistlerin saldrlarna kar sokak eteleri biiminde z savunma gruplar oluuyordu. Berlinde de Trkiyelilerin youn olarak yaad Kreuzbergteki bu gruplar ayn zamanda yetmili yllarda Trkiyede de o muazzam kitle radikallemesiyle politiklemi ve Avrupada srgn yaamna balam baz kiilerin katalizatrl ile Anti Faist Genlik diye olduka etkin bir grup kurmulard. Hatta dar imknlaryla bir dergi bile karyorlard. Bu katalizatrler Trkiyeden tandklar Avniyi, ki Avni onlarn politiklemesinin bir ifadesiydi ayn zamanda, Nazi ha krar biimde kendi sembolleri yaptlar. Bununla da kalmadlar, kendilerine Avniler dediler ve kzlar da kendilerine Avniyeler dediler. Bununla da kalmadlar, kendi izgileriyle Avni adna karikatrler izdiler. Bunlarn birinde, Almanlarn sembol olan Kartal Avni kebap yapmaktadr. Bu tamamen o genlerin kendi izdikleri Avnidir. Ne var ki, hikaye burada bitmemektedir. Ayn sralarda Hamburgta da Trkiyeli gmenlerin z savunma balamnda radikalleen ocuklarnn bazlar Basamak diye bir dergi karrlar ve bunlar da Almanyadaki kendilerine benzer gruplar aramaktadrlar. Berlindeki Anti Faist Genlik ve Hamburgtaki genler birlikte i ve g birlikleri yapmaya balarlar. Bylece Avni onlar tarafndan da sembol olarak kullanlmaya balanr.

te Avninin Yurt d macerasyla ilgili ilk yaz, bu genlerle ilikili Trkiyeli bir srgn tarafndan ilk kez onlarn basit dergisinde yaynlanr.

Bu yaz seksenlerin sonunda yazlmtr. Yani ODTdekiler henz Avni T-Shirti basmadan 9

nce. O yazda Meksika ve Hollandada Avninin kullanlndan sz edilmekte ve Hollandada kullanlan afiin bir resmi de verilmektedir. En iyisi bu yazy olduu gibi aktaralm:

Avni, Karikatrist Ouz Aral'n "Grgr" dergisi sayfalarnda yaratt bir tip. Bu tip imdi Meksika'dan Hollanda'ya kadar birok lkede rkln saldrsna urayanlarn, ezilen insanlarn sembol olmu durumda. zellikle Almanya'daki Trkiyeli genler onu kendilerinin sembol olarak gryor ve kullanyorlar. Artk her yerde rastladmz, bazen glen, bazen hnla Nazilerin gamal han kran, bazen hi bir ey yapamamann aresizlii iinde bunalan bu Avni kimdir? Nereden gelir? Onu bylesine sembol yapan nedir? Bu sorulara bir cevap bulmaya alalm. Ama hemen u soru akla gelir: peki Tip nedir? Osmanl'da Orta Oyunu ve Karagz'de de tipler vardr. Ama bu tipler son derece klie konuma ve davran biimlerine sahiptirler. ounlukla da bir aznla mensupturlar. rnein sakatat ise Arnavut, tccar ise Yahudi'dir. Henz bir birey deildir. Bir cemaatin bir yesi olarak tip vardr. Kiilii yoktur kendine has. Modern aa gelinceye kadar btn dnya uluslarnn edebiyat ve sanatnda durum budur. Minyatrlerde grlen insanlar birer birey deildirler. Onlarn kendi dramlar yoktur. Hatta yledir ki, kimi ortaa resimlerinde btn insanlarn yzleri de ayndr. Modern toplumun ortaya k ve tm kan, airet, soy balarnn paralanmas, her trl koruyucu badan yoksun insanlarn ortaya kmasyla birlikte, bir birey ve o bireyin sorunlarn, duygularn, dramn ele alan sanat biimleri, rnein Roman, ve Tip'ler ortaya kmaya balar. Btn byk romanlarn ortak zellii Tip'leri ilemeleridir. Tip ortalama olan deildir. Tip ar rneklerin bir toplam da deildir. Tipler belki hi bir zaman gerekte var olmazlar ama var olanlarn hepsinden de daha gerektirler. Orhan Kemal'in Beki Murtaza's bir tiptir. Beki Murtaza belki hi olmamtr. Ama bu toplumda yaayan herkes biraz Beki Murtaza'dr. Herkes onun dramnda kendi dramndan bir eyler bulabilir. Budur bu tipleri gnmzn dnyasnda lmsz klan. Ama belki uzak bir gelecein dnyasnda, bizlerin yaad elikileri ve gerilimleri bilmeyen bir dnyada, baka kuaklardan insanlar tpk Karagz ve Hacivat'ta artk kendimizden bir eyler bulamamamz gibi, bu tiplerden de kendilerinde bir eyler bulamayacaklardr. Avni de byle bir tiptir. Avni belki hi var olmad ve olmayacak. Ama herkes biraz Avnidir. O aslnda hepimizden daha gerektir. Trkiye'de karikatrn dier sanat dallarna gre Trkiye'nin geriliiyle ters orantl olarak bir ilerilik iinde olduu sylenebilir. Karikatrde hep belli tipler olagelmitir. 10 Avni her eyden nce bir tiptir.

Avni'nin Hikayesi

Bu tiplerin deiimi de ilgintir. rnein Cemal Nadir'in karikatrlerinde kimi tipler belirginlemeye balar. Ama bunlar henz yeterice gelimemilerdir. Karagz'de olduu gibi biraz kliedirler. Karikatrde modern anlamyla ilk tipin Abdlcanbaz olduu sylenebilir. Ama Abdlcanbaz biraz Amerikan sinemasndaki kahramanlara benzer. Olaanstdr bir tip olmaktan ziyade. Ama asl nemlisi cahil ve yoksul insanlardan biri deildir. Belki onlar iin bir eyler yapar ama onlardan biri deildir. Onun iin de kk bir Aydn grubu dnda pek bilinmez kalm ve tutmamtr. Avni ise gecekondu mahallesinin ocuudur. Hep ezilir ama boyun emez. Bazen hileyle, bazen kurnazlkla, bazen boyun eer grnerek hakkn korumaya alr. Grgr dergisinin k ve byk satlara ulamas 70'li yllara denk der. 70li yllar Trkiye tarihinde ezilen ve altta olanlarn kitleler halinde tribnlerden sahaya indikleri; politize ve mobilize olduklar zamandr. Avni bu ykseliin ocuudur her eyden nce. Trkiyede yetmiler altm sekizin devamdr. Gecekondulara yaylm bir Altm Sekizdir. O nedenle Avni ayn zamanda bir altm sekizli de saylabilir. O dnemin ruh halini yanstr. Arbeskin ve Orhan Gencebayn ykseliiyle birlikte ortaya kar ve geliir. ehirli ve moderndir Avni, kyl deildir. Grgr gerekten geni kitlelere ulaan bir mizah gazetesi olmutu. Bir zamanlar dnyadaki nc ok satan mizah gazetesi olduu sylenirdi. (Birinci ve ikincilii Sovyetler Birlii'ndeki "Krokodil" (Timsah) ve Amerikan "Mad" (lgn, Deli) alyordu.) te stanbul'un gecekondu semtlerinin Avni'si bugn artk dnyay dolayor. Meksika'daki yoksullar onu kendi sembolleri olarak semiler. Demek onda kendilerinden bir eyler bulmular. Hollanda'da Anti-lrk ve idam cezasna kar giriimlerde bulunanlar plaketlerinde Avni'yi sembol yapmlar. Berlin'deki Trkiyeli genler kendilerini Avniler ve Avniyeler olarak tanmlyorlar. Avni'nin posterleri, afileri her yerde grlyor. yle grlyor ki Avni Avrupa'nn ve Avrupalnn imtiyazlarna kar Avrupa'nn yeni klelerinin, gmen aznlklarn, nc Dnyalnn bir sembol olacak. Bu zor iinde Avniye bol ans ve baarlar!.. * Doksanlarn banda, anti faist genlik Alman polisinin basklar sonucu dald ama Avniyi Hamburglular dergilerinde, pankartlarnda ve T-Shirtlerinde kullanmaya devam ettiler. Dergilerinin ad Kxz idi. u an bu yaznn yaynland derginin adnn Kxz olmas da o gelenekle ilgilidir zaten. Bu bambaka bir dergidir. Kxz ismi de Avni resmi gibi kendi hayatn yaamaktadr. Ama aralarndaki Gnl Yaknlklar (Wahlvervandschaft) devam etmektedir. 11 Evet Kxz. Bu sadece bir isim benzerliinden te bir anlama sahiptir.

Avni, yaratcsndan bamsz bir sembol olarak bamsz hayatna devam etmekte ve bu yaknlklarn sonucu olarak Kxzde yazar olarak yazmaya balamaktadr. Avninin hikayesi bitmedi sryor. Avanak Avni

12

Almanlarn En yisi Olarak Marks Veya Yenilgide Zaferi Kutlamak


Geenlerde Almanyada Alman ZDF televizyon kanalnn dzenledii Almanlarn en iyisi adl programda Marx, Adenaur ve Lutherin ardndan nc geldi. Bunu bir ok sosyalist nemli bir zafer olarak grd. Eer Marks birinci gelseydi, ki uzun sre de nde gtrd, sosyalistler bunu da bir zafer olarak kutlayacaklar ve bundan gurur duyacaklard. O sosyalistlerin anlamad ve bizzat kendileri o paradoksun ifadesi olduklar iin anlamayacaklar, Marxn Almanlarn en iyisi veya en iyilerinin ncs olarak seilmesi zaferinin, Marxn ve Marksizmin yenilgisi olduudur. Ama buna gemeden nce yarma ve sosyalistlerin hali pr melali hakknda birka saptama yapmak yerinde olacak. * Elbette byle bir yarma bir ok bakmlardan ele alnabilir. rnein, imdi hemen her lkenin televizyonunda da tekrarlanan, Almanya (veya her hangi bir lke de olabilir bu) sper starn aryor tarzndaki aptallatrc bir medya gsterisinin zgl bir versiyonu olarak ele alnabilir ve medya sosyolojisi asndan eletirilebilir. Medyann artk kendisini haber haline getirmesi ve kendi haberlerini de yaratarak gerekliin yerini almas ve bunun da bir gereklik haline dnmesi, (rnein No Angels grubunun bizzat medya tarafndan yaratlmas karlmas gibi) dairenin tamamlanmas olarak; bu srecin zgl bir fenomeni olarak, ele alnabilir. Zaten Der Spiegel, Die Zeit gibi ciddi burjuva gazete ve dergileri, olay bu adan deerlendiren haber yorumlar yaynladlar ve program Alman televizyonlarnda grlen en kt programlardan biri olarak tanmlamakta ve alayla karlamakta gecikmediler. Bu anlamda, zaten, Marxn medyann aptallatrclnn bir arac olarak nc olmas, bal bana bir zaferde yenilgidir. Ve bu anlamda, ncl kutlayanlar, yenilgilerini zafer olarak kutlamaktadrlar. * Ya da bu program ve yarma, Gsteri Toplumu, Elence Toplumu gibi kavramlarla ifade edilen, Trkede Yaant denebilecek (Event, Erlebnis)in, yaamn (Leben) ve tecrbenin (Erfahrung) yerini almasnn somut bir rnei olarak ele alnabilir.

Modern kapitalizm ve medya her eyi ylesine metalatrmtr ve tpk metalarda olduu gibi ambalaj ve vitrin ylesine belirleyici olmaktadr ki, tpk ambalajn iindeki kullanm deerinin, adeta ambalajn bir arac haline gelmesi gibi, yaam ve tecrbe de yok olmakta, bir tr ambalaj gibi olan yaant (event) hayatn biricik amac ve kendisi haline gelmektedir. Bu program elbette byle bir anlama da sahipti. Artk rnein Marks ya da fikirleri deildir artk nemli olan, yarmann bir yaant olarak kendisidir. Artk, Marks, yarma dolaymyla bir anlama sahiptir. 13

Bu anlamda ele alndnda da bir yenilgiden baka bir ey deildir. Burada Marx, Marx olarak yoktur artk. O sadece elenceye ve gsteriye hizmet eden bir aratr. Zafer olarak kutlanacak bir yan yoktur. Batan aa yenilgidir. * Ya da bu program, nispeten daha tarihsel bir balamda, Almanlarn ruhunda ve anlaylarndaki bir dnmn belirtisi olarak ele alabilirsiniz. Sava sonrasnda, ellilerin banda yaplan benzeri bir ankette birincilii Birmarck, ikincilii Hitler alyordu. Hitler ancak altmlardan sonra, biraz da hileyle, Alman deil Avusuturyal olduu sylenerek ve oyun dnda tutularak aalara drlmt. Byle bir balamda ele alndnda, bu yarma, Almanlarn artk, bakn biz de uygar uluslar ailesinin dierlerinden farkl deiliz, artk gemiimizi sann armhn srtnda tad gibi tamamza gerek yoktur demeleri olarak ele alnabilir. Dolaysyla da, Alman Burjuvazisinin artan kendine gveninin ve gnein altndaki yerini isteyiinin bir ifadesi olarak da yorumlanabilir. Byle bir balamda da; Marxn nc olmasnn, De Gaullenin Sartre Fransadr, veya Demirelin onu taklit ederek Yaar Kemal Trkiyedir demesinden fark yoktur. Bu, Marks Almanlarn en iyilerinden biridir diyecek cesaret ve kendine gvene tekrar ulatn gsterir Alman burjuvazisinin. Burada, burjuvazinin, kendine gveni ve en muhalif unsurlar bile kltrn ve ulusal kimliin bir arac olarak kullan sz konusudur ki, yine bir yenilgidir. Majestelerinin komnistleri gibi bir durum sz konusudur. Bir zamanlar Engels, ngiliz sosyalistlerindeki burjuvalamay anlatrken, Burjuvazinin kendileri hakkndaki vc ifadeleriyle gururlandklarn syleyerek onlarla alay ederdi. Engels dneminin sosyalistleri, hi olmazsa, Lortlarn ya da Kralienin vgleriyle gururlanyorlarm ama hi olmazsa burjuvazi tarafndan vlmek iin yar iinde deillermi. imdikiler Alman burjuvazisinin, kendilerini vmesi iin, vlecek deerde olduklarnn anlalmas iin abalyorlar. Bu abay gsterenler ister Gysi gibi, Marx Birmarck karsnda programda savunanlar, ister oy vermeye aranlar, ister oy verenler olsun fark etmez. Engelsin zamannn sosyalistleri ne kadar masummu bu gnklerin yannda. Bu anlamda, yani burjuvazinin kendisine gveni, Marks Almanyadr demesi; onu kendi kltrnn bir unsuru olarak grmesi anlamnda bir yenilgidir. Zafer olarak grlecek bir yan yoktur. * Ya da bu program, benzer baz dier gelimelerle birlikte, bir Zeitgesit (Zamann Ruhu) ifadesi olarak ele alabilirsiniz. Son zamanlarda, Almanyada, Bern Mucizesi (Alman Futbol takmnn sava sonrasnda ilk kez ampiyon olmas); Lengede Mucizesi (Bir maden ocandaki gkte kalanlarn kurtarlmas, her ikisi de sava sonrasndaki ykseliin balang yllarndan) gibi, Alman ulusunun zor zamanlarda pek durarak dayanma iinde, ulusal bir ruhla mucizeler baarabilecei mesajlar veren filimler; moda desinatrlerinin defilelerini Mutter Erde Vater Land (Ana Yeryz, Baba Vatan) gibi bir konuyla vermeleri ve Kartal (Almanyann sembol), D Harfi (Deutschlandn Dsi), siyah, krmz ve sar renkleri (Alman bayrann renkleri) ne kararak Almanyaya ilan Ak etmesi gibi,

14

Almanyadaki Zeitgeist yanstan fenomenler balamnda ele alnabilir. Bu anlamda da, Marx da o Alman mucizelerinden biri olarak yerini almakta ve Almanyaya ilan akn sembollerinden biri olmaktadr. Bir sosyalist iin, bu anlamda da, bunun gururlanacak bir yan yoktur. Marxn nclnden sosyalizme pay karmak, yenilgide zafer grmektir. * Ya da bu program ve yarmay, onun sonularn vs. bu gnk Alman toplumunun eilimlerinin ve zlemlerinin bir ifadesi olarak da alabilirsiniz. rnein, Adenaurun seilmesi, imdi sosyal devletin budand, gelecee ilikin belirsizliklerin ve korkularnn artt bir dnemde, elli ve altmlarn gvenilir, istikrarl byme ve salam bir gelecek beklentilerinin bir ifadesi veya Hkmetin politikasna kar bir protesto; Lutherin ikinci olmas, artk terk edilen Keynezyan Sosyal Demokrat gelenek ve zlemlerin, Adenaura kar bir dengesi. Marks da byk lde PDSin rgtl abalaryla eski DDR eyaletlerinden oy aldndan- Dou Almanlarn hayal krklklarnn ve protestosunun bir yansmas olarak grlebilir. (Yarmada Marx savunan Gysi bile eski Dou Almanya olmasayd Marxn ilk ona giremeyeceini kabul etmiti.) Bu yorumda bile, bir protestonun ifadesi olarak Marks, gelecee ynelik bir vizyonu ve program deil, gemie bir zlemi ve bir protestoyu ifade etmekten teye gitmedii iin, nc ya da birinci olmas, bir yenilginin, gelecei olmayn bir ifadesi olarak, yine yenilginin bir zafer olarak grlmesinden baka bir anlama gelmez. * Ya da yarma ve Marxn nc olmas, btn bunlarn hepsi ve daha burada deinilmeyen nice ynlerin bir bilekesi olarak ele alnabilir, btn yukarda sralanan ve sralanmayanlar, o karmak toplumsal fenomenin, anlayabilmek iin bileenlerine ayrlmas, analiz edilmesi; eitli yanlarnn birbirinden soyutlanmas olarak grlebilir. Ciddi burjuva basn, bizim yorumumuz olan yenilgi olarak grme ksm hari, bu ynlerden birini veya bir kan ne kararak yorumlar yapmtr. Burjuvazi, her biimde kendi egemenliine hizmet eden bu programla bile alay edebilmektedir. Aslnda bizzat burjuva basnnda ifadesini bulan bu yorumlar, Alman burjuvazisinin, ne kadar kendine gvenli olduunun, gereinde kendisiyle alay edebildiinin bir ifadesidir. * Burjuvazi, her bakmdan kendisinin ideolojik ve politik egemenliine ve zaferine hizmet eden byle bir programla ayn zamanda alay edebilirken, sol basn burjuvazinin bu zaferine nasl katkda bulunacayla uramaktadr. Esas korkun olan ve byk yenilgi buradadr. Sol basn, Marxn oy oranlarnn nasl arttrlacana ilikin taktikler vermektedir bu yarmada, tpk Trkiyenin Hrriyet gazetesinin, Timen yapt yarmada veya Eurovizyon yarmalarnda Trkleri oy vermeye armas ve bunun iin taktikler vermesi gibi. 15

rnein, Neues Deutschland gazetesi yle yazyor: Neues Deustchland gnde elli binden fazla satyor ve yuvarlak hesap 200.000 insan tarafndan okunuyor. Eer bu okuyucularn yars, 24 sente kyp, Marx iin otomatik seim numarasn evirirse (013769090-98) Marxn en iyi arasndaki yeri garantilenir. Ve bu 28 Kasma kadar kalan be gnde, herkes gnde bir kere Marxa telefon ederse, btn telefonlar sayldndan, byk bir olaslkla, Marks en iyi olacaktr. Bu, iyi bir i iin, kii bana toplam 1,20 Euro masraf demektir ki, politik atmosferi etkilemek iin kk ama ok deerli bir sinyal yollam olursunuz. Geri bundan Telekom da kazanyor ama olsun. Bir ok kez telefon etmenin pek de drst olmadn dnenlere de u denebilir: Televizyon demokrasisi byle oluyor, yoksa D. Kblbck 16 nc olamazd. Veya, Marxn Hegelci Hukuk Felsefesinin Eletirisinde dedii gibi, kendi arkmz syleyerek talam ilikileri dans etmeye zorlamalyz. O halde Marxla birlikte dansa. Bakalar da gelebilir. Final gn olan 28 kasm, ayn zamanda Marxn arkada Friedrich Engelsin 183nc doum gndr. (Telefonla arayarak) Sosyalist hmanizmin byk teorisyenlerinden biri iin Doum gn hediyesi de vermi olursunuz. Eh Hrriyetin sosyalisti de byle olmal, Hegelin Hukuk Felsefesinin Eletirisinden alntlar yapp biraz da medya eletirisi katmal ki, bu pislii byle baharatlarn kokusuyla egzotik bir yemek gibi yutturabilsin.

Bizzat ciddi burjuva basnnn kendine gveni ve alay ile u sosyalist basnn aktarlan sefaleti, yarmann kendisini bir yana koysak bile, yarma karsndaki bir tavr olarak, sosyalistlerin var olan toplum karsnda tm eletirellii yitirdiklerinin, onun basit bir avadanl haline dntklerinin, insanlarn gvenini kazanmaya layk olmadklarnn bir kantndan baka bir ey deildir. Bu sefil durum zerine dnecek ve kafa patlatacak yerde, Trke Trklk propagandas yapar gibi, Marxn nc seilmesinde iman tazelemek iin vesile arayanlarn da son durumada zmn deil sorunun bir paras olduklar aktr. Ama esas yenilgiye gelmedik daha, imdiye kadar olayn nesnel, toplumsal anlam alanndaydk, Sosyolojik boyutundaydk. Aralarn tarafsz olamayaca boyutundaydk. Bu boyutlarda bile bir yenilgi olduuna ksaca deinmeye altk. * Ama bir de ideolojik, programatik yenilgi var, daha dorusu yenilgi de deil, teslimiyet, kar tarafa gemilik ve bunun bile bilincinde olmamak var. Esas korkun olan bu. Daha korkun olan bu yenilgiyi kutlamak. Ama ondan da korkun olan sosyalistlerin kendilerinin yenilgisi iin savamas. Ama esas yenilgiye gemeden nce, yarmann adnn bir analizini de yapmak gerekiyor ki, daha sonra syleneceklerde bir karklk olmasn. Yarmann ad: Almanlarn En yisidir. Niye bu ad? Ve bu ad ne demek? Niye en iyisi de en by deil. nce bunu anlayalm. Ondan sonra, Almanlara geelim. yi kendi bana ele alndnda, ahlaki bir kategori olarak, ktnn zdddr. yilik denen 16

eylemi yapan ya da o eye (iyilie) sahip olandr. yi, insann nndeki bir sfat olarak, daima ktnn ztt olarak, ahlaki bir kategori olarak kullanlr ve anlalr. Ama iyi szc, sfat olarak bir dizilite nicelik ya da nitelik bakmndan st bir konumu belirlemek iin de kullanlr. rnein en iyi koucu, en iyi koandr. Ama her ey byle nicel llebilir olmadndan, bu anlamda, derecelemedeki st durumu ifade etmek anlamnda iyi yerine byk szc kullanlmaktadr. En byk koucu denildiinde, herkes bundan en iyi koucu kastedildiini anlar. Bu nicelik olarak llebilir bir iyiliktir. Ama sanat ya da bilimde byle deildir rnein. En byk mzisyen dendiinde, bundan en yaratc, en gzel eserleri vermi mzisyen kastedildiini aklamaya gerek yoktur. Burada nesnel bir l aramak mmkn deildir. Bu kiiye gre deiebilir.

Ama bu bize unu gsterir, iyi, insan hari baka niteliklerin nnde sfat olarak kullanldnda, zellikle en iyi olarak kullanldnda, en byk anlamn tamaktadr. Ahlaki bir kategori olarak iyi olmakla bir ilikisi bulunmamaktadr. Yani iyi bir mzisyen veya koucu olmanz sizin iyi ahlakl bir mzisyen olduunuz anlamna gelmez. yi mzisyen dendiinde, bundan o kiinin mzikal bakmdan iyilii anlalr, insani olarak iyilii deil. Bir mzisyenin insani, ahlaki olarak iyiliinden sz edilecei zaman, iyi insan denir. nk her hangi bir alanda iyi olmak ile iyi ahlakl veya iyi insan olmak arasnda kantlanm bir iliki yoktur. (Tabii burada iyi insann ne olduu konusunu bir tarafa brakyoruz.) O halde, en iyi Alman veya Almanlarn en iyisi ile kastedilen, en iyi ahlakl Alman deil, en byk Almandr. Yani Alman ulusuna en ok katk yapm olandr. Peki yarmann ad niye En Byk Alman veya Almanlarn En By deil de En yi Alman veya Almanlarn en iyisi, hatta ou yerde En iyimiz (Unsere Besten). ok ak ki, burada, iyi ile kastedilen, insani iyilik, ahlaki iyilik deildir. Eer byle bir ey olsayd, hayrseverlik, insanlarn iyilii iin urama gibi kriterlerle bir yarma yapmak gerekirdi. Byle bir balamda, adaylar ve argmanlar bambaka olurdu. Her halde Bismark veya Bach veya Beethoven, sradan dier insanlardan daha iyi deillerdi. Onlarn bu yarmada ne kmalarnn iyi insan olmakla, ahlaki bir kategori olarak iyi olmakla ilgisi bulunmamaktadr. Kimse Bismark, Beethoven ya da Goethenin ok iyi bir insan olduunu, ne srmemekte ve kar taraf bu anlamda rtmeye almamaktadr. Onlarn byklnden sz edilmektedir. O zaman, Almanlarn en iyisinin, Almanlarn en byn kastettii aktr. Peki niye by deil de iyisi? Burada aka, artk normal olduk, gnein altndaki yerimizi istiyoruz, gnahlarmzn kefaretini dedik, hala bizi gemiimizle sulamayn diyen Alman burjuvazisinin aslnda hi de normal olmadn ele verdiini gryoruz. Dil aryan dii kurcalar derler. Bu iyi de tam o aryan dii gsteriyor: Faizm ve Hitler. yinin Hitleri bykler arasndaki klasmandan dlamak iin koyulduu ortada. En Byk Alman ya da Almanlarn En By dense, Hitlerin de klasmana girme, hatta biraz rgtl bir abayla birinci gelme olasl var. Onu dlamak iin, mantk yanlyla hile yaplyor. Byn arand yarmaya iyi aranyormu gibi bir ad veriliyor. O byk olamaz,

17

nk iyi deil, kt. Onun iin byk yerine iyi szc. Gl bir felsefe ve analitik dnce gelenei olan Alman burjuvazisinin byle elikileri grmemesi beklenemez. Ama bile bile lades. Ve zaten bu program byle incelikleri gizlemeye yarayan toplu aptallatrma seanslarndan biri deil mi? Yani iyi ayrm sadece, Hitlere kar dnlm bir engellemedir. Altml yllarda, Alman deil Avusturyal diyerek klasman dnda tutulurken imdi iyi ile daha rafine bir biimde darda tutulmakta ve en byk Almanlardan biri olarak seilmesi tehlikesinin nne geilmektedir. Ama tam da bu byk yerine iyiyi kullanma Alman Burjuvazisinin Ail Topuunu veya aryan diini gstermektedir. * Ama sadece bu kadar deil. Gerekten, Almanlarn En yisi, ahlaki anlamda, iyilik yapma anlamnda bir yarma olsayd bu. yiliin kendisi, uluslardan azade olduundan, burada Almanlarn en iyisi deil, Almanlarn iindeki en iyi insan aranm olurdu. Yani burada Almanla katk deil, insanla katk bir l ve hedef olurdu. nsanla iyilik olarak en ok katkda bulunmu Alman aranrd. O zaman, tartma, hedef insanlk olduundan, Almana ve Almanla kar bir anlam ierirdi. Aydnlanmann hmanizmine uygun olurdu. Ama yarmadaki anlamyla, En yi Alman Aydnlanmann hmanist geleneine bile kardr.

Bunu yarma adaylarnn alanlarna aktardmzda unu grrz. rnein, Almanlarn En Hzls olsa, tpk ahlaki anlamyla en iyi gibi, burada sz konusu olan, dnyadaki hzl koanlara Almanlarn iinden en ok katk yapan sz konusu olurdu. Burada Almanlk deil, Hz nemlidir. Ve dnyadaki hzlla Almanlarn katks sz konusudur. Burada alman olmak veya Almanlk, seim alann belirler hedef deildir. Halbuki yarmada yaranlar, alanlarndaki dnya apndaki katklar asndan deil, Almanla katklar asndan yarmaktadrlar. *

Ama Almanlarn En iyisi deyip de, en hzl, en yaratc, en politikac Almanlar arasnda bir yarma yaptnzda, yani o alandaki en byk Alman aradnzda, hzn, yaratcln, politikacln derecesi bile nemli deildir artk, Almanla katkdr nemli olan burada. Yani ister sanat, ister spor, ister politika olsun, her ey Almanla katknn bir arac olarak ele alnmaktadr. Burada tam anlamyla, aydnlanma hmanizminin krnts bile bulunmayan tam bir milliyetilik yarmasdr sz konusu olan. Yani insanla en byk katk yapm Alman deil, Almanla en byk katk yapm Alman aranmaktadr. (Daha iyi anlalmas iin, Trkiye ile bir paralellik kuralm. Trklerin en by, dendiinde, ki bu Almanlarn en iyisinin karldr, burada insanla en byk katkda bulunan Trk deil, Trkle en byk katk yapan Trk aranyor demektir. Ve imdi Trkiyede byle bir yarmada, Kvlcml, Deniz Gezmi ya da Mahir ayann bu yarmada aday olduunu ve sol basnda st sralara trmanmas iin taktikler verildiini gz nne getirin.)

18

* Son olarak Almanlarn en hzls, en byk filozofu gibi bir anlamda tartldnda, ortada Almanlk deil, o spesifik alanda en ok katk yapan Alman sz konusu olurdu. Bu o milliyete ya da millete katknn deil, o spesifik alana, iyilik, hz, teori vs. katknn tartld bir yarma olurdu. Burada milliyet ve millet deil, tartlan o alann kendisine katk olurdu. Yani en byk Alman filozofu veya dnr kimdir diye bir tartma olsa, burada Marxn nc seilmesi veya birinci gelmesi bile bir lde anlalabilir. Bu anlamda, Marxn diyelim ki Hegel ve Kantdan sonra nc olmas veya birinci olmas, btnyle ulustan bamszdr, (ulus burada ama deil, seimin snrlarn belirlerdi) felsefi ve teorik bir anlama sahip olurdu. Byle bir yarmada, onun Almanla deil, felsefeye katks, teoriye katks tartlrd. Ama yarma, iyi ile byk kastedildii daha nce kantlandna gre, Almanlarn en byn semeye yneliktir. Burada, artk felsefe, spor, sanat, bilim veya iyilik konusunda yaplan katklar sz konusu deildir artk, tek bir l vardr, her eyin kendisine kurban dildii Almanlk; Almanla yaplan katk tek ldr.. Bu ok aktr. Yarmann bir dier ad da, Unsere Besten (En iyimiz)dir. Burada biz, Almanl, Alman oluu tanmlamaktadr. yimiz de byn karldr. En bymz! * Bu durumda, bu yarmaya girdiiniz andan itibaren, Marxn Almanlarn en iyisi, en by olduunu savunuyorsunuz demektir. Onun felsefi ya da bilimsel veya hatta insani katklar, hep Almanla katknn aralar olarak anlam tarlar artk. Bylece, Marx Almanlarn en iyisi olarak savunmak, aslnda, Alman Milliyetiliini savunmak, buna en byk katky Marxn yaptn savunmak demektir. stediiniz kadar kendinize sosyalist deyin, siz bir milliyetisiniz demektir. Ama sadece bir milliyeti deil, hmanizmden ve demokratik geleneklerden zerrece nasip almam bir milliyetisiniz, milliyetiliin de en gerici ve tehlikeli versiyonusunuz demektir. nk, Almanlar iinde En byk Alman Filozof veya dnyada Felsefeye en byk katk yapm Alman olarak tartlsayd, burada Marx savunurken yine milliyetilii savunmu olurdunuz ama, bu milliyetilik, genel bir milliyetilik olurdu, zel bir Alman milliyetilii olmazd, getireceiniz argmanlarn felsefeye katk bakmndan anlam olurdu, Almanla deil. Elbette bunda da insanlarn milliyetsiz olamayacaklar gibi bir gizli var sayma, milliyetilerin var saymna hizmet ederdiniz. Ama En byk Alman olarak yartnzda, artk genel anlamyla milliyetilik deil, Alman milliyetilii sz konusudur.

te tam burada korkun gerekle karlayoruz. Almanyada hibir sosyalist, sorunu burada bizim ele aldmz gibi ele almad. Sorunu bu adan tartmad. Bu u demektir. Btn sosyalistler milliyetidir. Burjuvaziyle, Alman ulusuna kimin daha byk katk yapt konusunda, en byk Almann kim olduu konusunda bir yar iinde bulunmaktadrlar. Ve bunu sosyalizm sanmaktadrlar. Onlar burjuvazinin ideolojik egemenliinin basit aralarndan

19

baka bir ey deildirler.

Ama sadece Alman sosyalistleri mi, onlarn bu tavrnda eletirecek hibir ey bulamayan, Marks birinci olmad iin Alman Burjuvazisini hile yapmakla sulayan, dier sosyalistler de milliyetidir. Kendileri milliyeti olduklarndan, tabakhanede alan iilerin ufunetin kokusunu hissetmemeleri gibi, bu milliyetilii grmemekte ve ondan rahatsz olmamaktadrlar. Marxn bu yarmada nc olmasna sevinmek sadece sosyalizm karsnda milliyetiliin ald zaferi kutlamak deildir, dmann zaferine hizmet etmek onun iin abalamak da demektir. Kendi hakknzdaki grlerinizin yani sosyalizme olan inancnzn burada bir anlam yoktur, siz nesnel olarak, gerek sosyalist iin bir dmansnz, siperlerin kar tarafndasnz demektir. Ne farknz vardr Bismarkn deil de Marxn en byk Almanlardan biri olduunu savunurken, alman milliyetilerinden ve burjuvaziden? Onun bayran yceltmi olmuyor musunuz?

deolojik egemenlik, varsaymlarn paylalmasdr sonularn deil. Siz o varsaymlar paylaarak ve onlar savunarak o ideolojik egemenliin bir arac ve savunucusunuzdur. * Keke bu kadar olsa, sz konusu olan Marks olunca ortaya daha da korkun bir durum kmaktadr. En byk Almanlardan biri olarak savunulan Marks, iilerin vatan yoktur diyen bir insandr. Yani kendisini vatansz ve ulussuz kabul eden bir insandr. Marks Alman deildir. Yani rnein, Alman i hareketinde ve Sosyalist harekette bir yeri ve ad olan Lassale olsayd bu savunulan kii, bir lde anlalr olurdu bu. Lassale bir Almand ve kendini de bir Alman kabul ediyordu. Ama Marks sz konusu olduunda, byle bir durum sz konusu deildir. nk Marks Alman deildi. O bu gn Almanya denen topraklar zerinde dodu, Almanca ana dili oldu, Alman felsefe kltryle yoruldu diye bir Almandr denemez.

nsanlarn bilinleri ve arzular dnda bir uluslarnn olduu milliyetilerin bir yalandr. Onlar insanlarn tpk glgesiz olamayacaklar gibi, ulussuz da olamayacaklarn dnrler. nsanlarn seim ve eilimlerinden bamsz olarak bir uluslarnn olduunu dnrler ve bunu zorlarlar. Ama Marxn nasl dini yok idiyse ulusu da yoktu. Nasl elbette Hristiyan bir evrede bym bir insan olarak Hristiyan kltrne sahip idiyse, ama bu onun kendini Hristiyan olarak grmesi anlamna gelmiyorduysa yle. Ya da Yahudi bir soydan gelmesine ramen, kendini Yahudi kabul etmiyorduysa yle. Marx Almanlarn en iyilerinden biri olarak savunmak, Marx Hristiyan veya Yahudilerin en iyilerinden biri olarak savunmaktan farkl deildir. Hristiyanlk ya da Yahudilik sz konusu olduunda samal aka grlen bu durum, milliyetilik sz konusu olduunda grlmemektedir. nk sosyalistlerde, insanlarn kendi bilinlerinden bamsz tpk snflar gibi milliyetlerinin de olduu ynndeki milliyetilerin var saymlar egemendir. Ve Marx 20

szde bir sosyalist olarak savunanlarn bizzat kendileri de milliyetilerin millet hakkndaki, insanlarn seim veya kabullerinin dnda bir milliyetlerinin olduu; kimsenin milliyetsiz olamayaca varsaymn paylamaktadrlar. Bu nedenle Marx en byk Almanlardan biri olarak savunmann, bir ateisti en byk Hristiyan veya Mslman olarak savunmaktan farkl olmadn anlamamaktadrlar.

Durumun rezaletini grmek iin yle bir rnek verelim. Bir adam dnn, Allah'a inanmyor ve hibir dinden deil. Dinlere kar mcadeleye hayatn adam. Belki onlarn yeterince bilimsel bir aklamasn yapamam ama onlara kar olmu. Sonra bu insan lyor. Onun takipisi olduunu syleyenlerden, Hristiyanlar iinde onun grlerini savunanlar, onun en byk Hristiyan olduunu sylyorlar. Burada sz konusu olan artk o takipisi olduklarnn deil, o takipisi olduklarnn kendisine kar savatklarnn zaferidir. Onlar artk, dine kar savatklarn sanan Hristiyanlardr; tpk bu gnn milliyetilie ya da burjuvaziye kar savatn sanan sosyalist milliyetileri gibi. * Bu krlk sadece Marxta grlmyor. Dier adaylar iin de sz konusudur. Ve kendine sosyalist diyenlerin buna hibir itiraz yoktur. Milliyetilii kar muazzam bir saldr olana sunan bu yarmada, bir tek sosyalistten bile, ne Marks ne de dierleri iin, onlarn milliyetinin olmad itiraz gelmemitir; aksine bunu kabullenmiler ve o kabul iinde Marxn birincilii iin almlardr. Yarmadan birka ismi gz nne getirelim. kinci olan Lutheri dnelim. Luther bir Alman mdr? Hayr. eyh Bederettin ne kadar Trk ise, Luther de o kadar Almandr. Ne Bedrettinin ne de Lutherin zamannda uluslar yoktu nk. Uluslarn tarihi yoktur. Uluslar insanln tarihini yama edip, oradan bir ulusal tarih yaratrlar. Her hangi bir ortak soy anlamnda veya ortak bir dili kullanmak anlamnda eskiden insanlar belli kavimlerden olduunu syleyebiliyorlard muhtemelen. Ama bunun, b.u gnn milliyetilerin anlad anlamda hibir politik anlam yoktu. Tpk imdi, gz yeil olmann, solak olmann veya belli bir klandan olmann hibir politik anlam yoksa yleydi. Yani Luther Alman deildi. O zamanlar ne Alman ulusu ve ulusuluu vard, ne Alman devleti ne de Almanca vard. Lutherin Aa Saksonya lehesine evirdii ncilin lehesi sonra Almanca adn ald. Lutherin ncilinin basklar ve dili bir Alman ulusunun ortaya knda ok belirleyici oldu ama Lutherin ulusu yoktu. Bu henz tek tanry bilmeyen ama yaptklar nesnel olarak tek tanrl bir dinin ortaya kmasna etkide bulunmu bir insan o 21

Ama bunun sosyalizmle ilgisi yoktur. Sosyalizm uluslarn, kendinde ey olarak var olamayacan; ancak kendi iin ey olarak var olabileceini kabul eder. Ama kabul byle yaptnz zaman, Marx en byk Alman olarak savunmak bir yana; Marxn byle bir yarmaya sokulmasna kar kmanz, onun ulusunun olmadn, dolaysyla Almanla bir katksnn sz konusu olmayacan savunmanz gerekir. Bu takdirde ancak; yenilginiz bile zafer olur, nk milliyetiliin var saymlarn tartma konusu yapm ve onun egemenliini sarsm olursunuz.

dinden kabul etmeye benzer. Sosyalistler, bu durumu da kabul ederek, Lutherin de Alman grlmesine ve en iyi Almanlar arasnda saylmasna itiraz etmeyerek milliyetilerin millet anlaylarn paylatklarn ve onlara su ortakl yaptklarn itiraf etmi olmaktadrlar. * Dier bir rnek, Einstein. Einstein bir Alman myd? Hayr. Almanlar onu Yahudi diye dlad ve Amerikaya gidip Amerikan vatanda oldu. Orada, Almanyann Atom silah gelitirip tm dnyaya egemen olabilecei ve Hitler'den nce Atom bombas yaplmas gerei zerine Rooswelte mehur mektubu yazd. Bir daha Almanyaya dnmedi. Einstein, Hem svire hem de Amerikan yurttalna sahipti. srail kendisine devlet bakanl teklif etmi ve bunu reddetmiti ama ayn zamanda evrakn sraile brakmt. Ama ayn zamanda birlemi milletlere bir mektup yazarak bir dnya devleti kurulmasn nermiti. Einsteinn kendisini Alman kabul ettiine dair ortada hibir veri yokken, bir ihtimal Yahudi veya Amerikal iken, ama daha byk bir ihtimalle o da ulussuz, kendini hibir ulustan kabul etmeyen bir insanken, yarmada o da en byk Almanlardan biri olarak tartlyor. Ve brakalm Allahn bir tek kulunu Allahn bir tek sosyalisti bile buna da itiraz etmiyor. Burada ak ki, milliyetilerin insanlk tarihini, bilim tarihini ezilenlerin tarihini soyuu sz konusudur. Bu anlalr bir ey. Ama sosyalistlerin buna bir ses karmamas ve bu hrszla hibir itirazda bulunmayarak, hatta Marx da Alman yapp burjuvazinin ve milliyetiliin almasna yardm etmesi ve sonra da bu hrszl sosyalizmin bir zaferi olarak kutlamas anlalamaz.

Elbet bunun da anlalamayacak bir yan yoktur. Tek yaplmas gereken ey sosyalistlerin milliyetilerin millet anlaylarn paylatklarn, yani milliyeti olduklarn kabul etmektir. O zaman her ey yerli yerine oturmaktadr.

22

Alman Seimleri Solun Baars m?


Devrimci bir kabarn yaanmad dnemlerde insanlar sadece genelleme yeteneklerini yitirmezler;
bildiklerini de unutma hastalna (Alzheimer) da yakalanrlar. Almanyadaki seimlerde Sol Partinin yzde sekizi aan bir oy oranna ulamas ve bunun zerine yine sol basnda yaplan yorumlar okuyunca, solun malul olduu bu sosyal Alzheimerin ne kadar yayld ve derinletii daha iyi grlyor. Bu vesileyle, bu unutkanlk malullerinin her halde hatrlamalarna yol amayaca veya hatrlasalar bile artk bu gnk dnyada geersiz olduunu syleyecekleri baz ok basit temel; alfabetik, eski ama her zaman taze (ever green) deerlendirmeleri hatrlayalm. Sosyalistler iin seimler, ezilenlerin siyasi eitiminin bir aracdr. O halde, seimde nemli olan ve sosyalist asndan baar ls alnan oy oranlar deil; ortaya koyulan grler ve bu grlerin ezilenler arasnda derinliine ve geniliine yaylmas olabilir. Sosyalistler tam da bu nedenle, seimlerde kime oy verilecei ve ne sylenecei konusunu birbirinden ayrrlar. Seimler politikann taktik bir arac da olduundan, seimlerde ou kez atan gler arasnda ezilenlerin mcadelesinin hareket alann daha geniletecek olanlara oy verilmesini isteyebilirler ve istemelidirler. Ama bunu yaparken de o oy verilmesini istedikleri partilere kar kesin bir ideolojik ve politik mcadele vermeleri gerekir. Yani Devrimci Marksist gelenee gre, Marksistler seimlerde kime oy verilecei sorununa younlamazlar; bu younlamann kendisinin bizzat ezilenlerin gzne kl atmak olduunu aklamada younlarlar ve esas olarak, tm toplumu kkten deitirecek kendi programlarn ve hedeflerini anlatmak iin seimlere katlrlar. Ve tam da bu nedenle, kendileri iin oy istemenin fazla bir nemi yoktur. Kendilerine verilecek oylarn gerici partilerin temsilci karmasna yol aabilecei yerlerde pek ala en sert biimde eletirdikleri parti ve adaylara oy verilmesini isteyebilirler. Yani devrimci partilerin savunduklar programlar ve taktik olarak oy verilmesini isteyebilecekleri partiler arasnda bir zdelik bulunmas gerekmez. Marksistler pek ala ne kadar alak, ikiyzl, oportunist olduklarn syledikleri partilere oy verilmesini isteyebilirler ve de tam da btn oklarn, her hangi bir kafa karklna yol amamak iin; oy verilmesini isteyebilecekleri partilere yneltmelidirler. O halde Devrimci Marksizm asndan, bir seimin deerlendirilmesinde en nemli kriter sylenenlerin neler olduu; devrimci olup olmad ve devrimci fikirlerin ezilenler arasnda derinliine ve geniliine ne lde yaylddr. Bunlar belki hibir seim sonucuna ve anketine yansmazlar. Zaten ezilenlerin kafasnda oluan soru iaretleri ve umutlar gsteren gstergeler (sensorlar; anketler) olmadndan ve kimse bunlara kafa yormaz ama bir Marksist; bir devrimci sosyalist iin esas nemli olanlar bunlardr. Bunu ksaca Alman seimlerine uygularsak; devrimci bir Marksist asndan, Sol Partiye oy verilmesini istemek bir sorun oluturmaz. Ve Sol Partiye oy verilmesini istemek; onun ne kadar oportunist; gerici; ezilenlerin bilincini karartc bir parti olduunu aklamak ve bunu anlatmakla elimez. Tam da ona oy verilmesi istenecei iin, btn oklarn bu partiye ynelmesi gerekir.

23

Yine bu klasik, Alzheimer olan solun unuttuu, Devrimci Marksist bak asndan, bu partinin veya genel olarak Sol diye bilinenlerin (Yani SPD ve Yeiller de) ald beklenmedik yksek oy orann da ezilenlerin ve sosyalizmin baars gibi grlmez ve grlmemelidir. Gerekte de yledir. Alman seimleri de aslnda btn dier lkelerdeki seimler gibi, Sosyalizmin, Marksizmin, i hareketinin; kurtuluu hareket ve birikimlerin yenilgisinin ve iflasnn bir kez daha ilanndan baka bir anlam tamamaktadr. Tamamaktadr nk bu seimlere, bu sylediklerimizi syleyen; tm toplumun ve dnyann karsna alternatif bir programla kan bir parti bir yana, bir fikir akm; bir politik gruplama bile yoktur. Bu olmaynca; o olmayan programn ne kadar ve nasl ezilenlerin bilincine yaynladn dolaysyla baar ve onun derecesini lmek de mmkn olmamaktadr. Ortada sadece korkun, kszlna gzlerini kapayan ve sol partinin ald oylar bir baar gibi gren bir sol varsa orada bir baar yok demektir, devrimci Marksizmin lleriyle. Daha bu alfabetik dorularn unutulduu bir dnyada yaamamz ve bizim yazya bu alfabetik dorularla balamak zorunda oluumuz bile; sadece seimlerin deil; bu seimler zerine yazlanlarn da tam anlamyla bir k ve rmeden baka bir eyi yanstmadn gstermektedir. *

Peki ne sylyor u seimlerden baar ile kt sylenen Sol Parti?


Keynezyanizm cilas srlm bir rklk ve milliyetilikten baka nedir Sol Partinin verdii mesaj. Onlarn listelerinden giren Trkiye kkenli birka kiiye bakp bu partinin byle deerlendirilmesinin ok ileri gitmek olduunu syleyenler kabilir. Aslnda Klasik Marksist bak asndan tam da bu olgu bile, o rkln ve milliyetiliin bir kant ve gstergesidir. Biraz unutulanlar hatrlayalm. Sol Partinin listelerinden parlamentoya girenler de; Trkiyedeki bezirgan partilerin listelerinden parlamentoya giren Krt Milletvekilleri gibidirler. Nasl Trkiyedeki Krt Milletvekilleri PKK karsnda sadece Trk devletinin gerici milliyetilii ile birlikte davranrlarsa ayn ekilde; Almanyadaki Trk Milletvekilleri de, Hem Alman hem de Trk devletlerinin milliyetilii ile birlikte davranrlar. rnein imdi bu partinin listesinden Meclise giren Hakk Keskin, sradan, yeteneksiz, gerici milliyeti ve kariyerist bir politikacdr. Adaylardan ve seilenlerden kiminin Trk veya Trkiye Kkenli; Krt veya Krdistan Kkenli olmas, bu partilerin daha az yabanc dman; dana sosyalist veya devrimci olduu anlamna gelmez. Bir Marksist bir parti hakkndaki deerlendirmesini onun adaylarnn kkenlerine; dillerine veya etnilerine gre yapmaz. Savunduklar programlara; stratejilere gre yapar. Bu yabanc kkenli aday veya vekillerin ou; sadece yeteneksiz deildirler politik ve ideolojik olarak da daha kalitesiz ve tutarszdrlar. Kald ki, kendine sosyalist diyen partinin, rk olmadn gstermek iin yabanc adaylar aday gstermesinin kendisi bizzat gericidir ve ters yz olmu bir rklktr. Btn deneyler ve modern tarih gstermektedir ki, tam da en gerici partiler din, dil, etni temelinde adaylar gsterip gericilii beslerler. Trkiyede de, dnyada da en bezirgan partilerin ii deil midir belli blgeler; etniler, airetler; dinlerin dengelerini gzeterek adaylar belirlemek. Amerikann Irakta yapt tam bu deil midir? Bunun neresi ilericiliktir? Eer o Trk veya Krt kkenli yeler, Trk veya Krt kkenli olduklar iin deil; yetenekleri ve savunduklar politikalar nedeniyle; bu sayede elde ettikleri arlklar nedeniyle aday olsalard; o parti

24

iinde bu gnknden bile daha sa politikalarn savunucusu olsalard bile bu znde ok daha demokratik ve sol bir anlama sahip olurdu. Bir de unutulmu Klasik Devrimci Marksist gelenee bakalm. Rus Sosyal Demokrat i Partisi iinde bir Troki, bir Stalin bir Yahudi veya bir Grc olduklar iin deil; yetenekleri ve savunduklar grler nedeniyle bu partinin Merkez Komitesinde yer alyorlard. imdi, hafzalar yle yitirilmi; her ey yle unutulmu bulunuyor ki, aslnda tamamen gerici; brakalm sosyalizmi; brakalm Devrimci Demokrasiyi bir yana; sradan demokratlkla bile badamayan bir davran; sosyalist olduunu syleyen bir partide, birisinin kkeninden ya da dilinden dolay; o dilden ve kkenden insanlarn oyunu almak iin aday gsterilmesi ve bu adaylardan bir kann meclise girmesi bile, yani bu son derece gerici davran bile nerdeyse; ilericiliin kant gibi anlalmakta ve yorumlanmakta; solun bir baars gibi grlmektedir. Durum ise tam tersinedir; ierik olarak demokratik geleneklerin bile imhas ve inkardr solun baars olarak grlen birka Trk veya Krt kkenlinin kendine Sol diyen partinin listelerinden; srf Krt veya Trk kkenli olduklar iin aday gsterilmeleri ve meclise girmeleri. Ayrca unutmayalm, PDS, yani bu sol partinin ekirdei olan partinin taban iinde, Irklarn oran Almanyada en yksek orandr. Nasl Trkiyede i Partisi veya TKP imdi milliyeti ve faistlerle ayn milliyeti taban kazanmak iin rekabet iindeyseler; bu parti de ayn durumda bulunmaktadr. Lafontainenin, Alman faistlerinin yabanc iiler iin kulland szckleri kullanmas bir dil srmesi deildir. Kimilerine bir yandan yabanc adaylar gsterip dier yandan rk bir taban kazanmak iin mcadeleye girmek eliki gibi grnebilir ama deildir. Bu dnyann her yerinde byledir. Le Penin de; Bushun da kendi Arap veya siyahlar vardr. lk Siyah d ileri bakan ve milli gvenlik danmanlar Bushundur. Peki Ekonomi politikalara gelelim. Nedir bu Sol Partinin program? Tipik Keynesci bir programdr. Yani sosyal harcamalarn arttrlarak yeni talep yaratlmas bu yeni talebin yeni yatrmlara dolaysyla retim artna yol amas; bunun sonucunda toplumdaki zenginlemenin artmas ve tekrar bunun da bizzat talep zerinde artrc ve dolaysyla yine retimi artrc bir etki yapmas. Ancak bu politikalar 1974de biten uzun dalgann ykselen faznn bitiiyle birlikte ilemez oldu. ki sava arasnda, en sa partiler bile Sosyal Demokrat Keynezyen politikalar uyguluyordu. Almanyada Adenaur Erhardt dnemi ve Alman mucizesi yllar ayn zamanda Keynezyen politikalarn uyguland bir dnemdir de. Alman iileri o dnemde daha sonra Sosyal Demokrat hkmetler dneminde elde ettiklerinden ok daha fazlasn elde etmilerdir. 1974ten beri de, durum tam tersine dnm bulunmaktadr. Sava sonras tarihin grd en uzun byme dneminde muhafazakar partiler fiilen sosyal demokrat ve Keynezyen politikalar uyguluyordu; imdi sosyal demokrat partiler globallemenin gereklerine uygun politikalar uyguluyorlar. Uygulamak zorundalar. Kapitalizm var ise bakasn yapamazlar. Amazlar ok basittir. Bu gnk kapitalizm erevesinde baka bir k yollar da yoktur. Bir an iin, Sol Parti gibi Sosyal Demokrat bir partinin iktidara gelip Keynezyen politikalar uygulamak istediini; sosyal destekleri arttracan dnelim. Byle bir partinin iktidara gelecei anlald an zaten sermaye kamaya balayacaktr. Kamadn var sayalm. Hkmet ezilenlerin daha yksek bir yaam seviyesi iin ya st snflara yeni vergiler koyup, bunlar sosyal harcamalar kanalndan ezilenlere aktaracaktr. Ama bunu yapmaya balad an,

25

sermaye kaacaktr. Bunu yapmayp bor alarak veya para basarak talebi ve gelir dzeyini arttrmaya kalkt takdirde, bunun i pazarda talepte bir art dolaysyla yatrmlara bir itilim vermesi mmkn deildir. nk bu gnk globalleme anda, ucuz uzak dou mallar ile rekabet mmkn deildir. Bir talepte art ve yatrm olsa bile bu indeki fabrikalarda olacaktr. Bu da d ticaret an artracak, bor artacak enflasyon ykselecektir. Yok bunu engellemek istedii takdirde, yabanc mallarn girmesini engellemeye kalktnda, bu yksek gmrk duvarlar demektir. Alman endstrisinin kendisi bizzat d ticarete dayanmaktadr rnein. Bu durumda kar taraf da gmrk duvarlarn ykseltir. Zarar faydasndan fazladr. Peki geriye ne kalr? Kapitalistleri Almanyada yatrm yapmaya ikna etmek. Ama kapitalist de buna kar, Almanyada cretlerin pahal olduunu, bu nedenle i gcnn ucuz olduu lkelerde yatrm yapmak zorunda olduunu syleyecektir. O zaman bunun iin tekrar baland yere gelinecektir. inli iilerle rekabet iin, Almanyal iilerin cretlerinin drlmesi veya Almanyada i gc retkenliinin ok ykseltilmesi, yani otomasyon. Ama bu da ii karlmas dolaysyla isizlik demektir. te burada ok kabaca anlatlan mekanizma nedeniyle 1974den beri sosyal demokrat partiler de znde Teacher ve Reaganc politikalar uygulamaktan baka bir ey yapamazlar ve yapamamaktadrlar. En son Brezilyann Lulas buna rnektir. Bu nedenle dnyada sosyal demokrat partiler ile Klasik muhafazakar partiler arasndaki fark fiilen hie inmekte; Amerikadaki Demokrat Cumhuriyeti fark gibi olmaktadr. Amerika bu uygarln modeli ve idealidir. Amerikaya bakn geleceinizi grrsnz. Sol parti de bundan baka bir ey yapamaz ve yapamayacaktr. Zaten iktidara ortak olduu birka eyalette de baka trl davranamamtr. Eer Sol Parti, ezilenlerin karsna aka kp, ulusal snrlar iinde bir zm olmadn; tek zmn kapitalizm dnda ve dnya apnda olacan; bunun nasl salanaca hakknda bir program ve grleri olmadn; sorunun nasl zmleneceini bilmediklerini ama nasl zmlenmeyeceini bildiklerini; kapitalizm erevesinde kaldka kendilerinin de baka trl davranmalarnn mmkn olamayacan syleseydi rnein seimlerde; milyonda bir orannda oy alsayd bile, bu seim solun bir baars olarak selamlanabilirdi. u ok aktr, artk ulusal snrlar iinde zmler reten bir sol mmkn deildir. Sosyalistlerin Globallemeye cevab ulusal snrlar iinde olamaz; tm ulusal snrlarn kaldrlmas olabilir. Ama sadece ekonomik taleplerle ve iilerin ve ezilenlerin gelirleriyle snrl bir paradigma iinde de olamaz bu cevap. Bu cevap tm insanla sunulan bir cevap; bir baka uygarlk projesi olmak zorundadr. Bu baka uyarlk projesi de her eyden nce, burjuva uygarlnn var olu biimi olan uluslar ykmak; ilk elde bu uygarln tamamlanmam projesi olan yeryz lsnde bir tek cumhuriyete ulamak zorundadr. Bu gnk var olan btn ii parti ve rgtlerinin burjuva devletinin basit bir avadanlna dnmeleri rastlant deildir. nk ulusal snrlarla belirlenmi rgtler var olular gerei; burjuva uygarlnn var olu biiminin aralar olarak i grrler. Eskiden yle bir gr vard: her lkede devrimler olacak sonra bu devrimini yapm lkeler birleecek. Bu btnyle burjuva uygarlnn kategorileriyle olumu bir grtr. Bu gn tam bir Kopernik devrimi yapmak gerekmektedir bu devrim anlaynda; ta Marksizmin dou dnemindeki; ve tarihteki btn nemli devrimlerin kantlad anlaya geri dn gerekmektedir. Kurtulu ancak

26

dnya apndaki bir eylemin ve programn bir paras olarak mmkndr. Tek tek lkelerde sosyalist devrimlerden sonra uluslarn ortadan kaldrlmas deil; uluslarn yok edilmesi; yani burjuva uygarlnn bu temel var olu biiminin yklarak ve bu ykmann esas vurucu yn olmas araclyla sosyalizme ulalmas. Ancak byle bir yaklam ve programla ii snf tekrar tm insanln nne insanln tm sorunlarn bir btn olarak ele alan bir programla kabilir. Alman iilerinin gelir dzeyini ykseltmeye yarayan bir program, gerekleme olana olsayd bile; bir zmre karnn ne alnn; insanln ve dnya iilerinin ounluunun sorunlar karsndaki bir bencillii dile getirirdi. ste Sol Partinin program ayn zamanda byle bir bencilliin programdr. Yabanc dmanlnda rklarla yarmak; faistlerin kulland kavramlarla flrt edip onlara mesajlar vermek, bu bencilliin ve milliyetiliin grnmlerinden baka bir ey deildir. Bu nedenle solun baars denen seim sonular, aslnda solun en temel dayanaklarnn bile terk ediliinin baarsdr. te Alman seimlerinin deerlendirmesine bu unutulmu alfabe ile balamak gerekiyor. Zamanmz olursa devam ederiz.

27

Almanlarn En Mehuru
Daha nce Almanlarn En yisi diye bir yaz yazmtk. Bu yazda Almanlarn aslanda Alman olmayan veya kendini Alman kabul etmeyenleri nasl Alman olarak damgaladklarn ve En iyi Almanlar arasna soktuklarn; bu balamda solun da nasl bir milliyetilik yar iinde Marks En iyi Almanlar arasna sokmak iin rpndn ve ncl bir zafer olarak kutladn gstermi ve eletirmitik. Bu yarmada, Almanlar, Sacs ve Solcusuyla hep birlikte, Marks gibi, soyu itibariyle Yahudi; kendini kozmopolit bir dnya vatanda gren; uluslarn ve ulusuluun dman bir devrimciyi Alman yapmlard. Einstein gibi, yine aslen Yahudi ve svireli, Faizmden kap Amerikan vatanda olmu. Yahudi asll olduu iin srail cumhurbakanl nerildiinde bunu reddetmi; ulusal devletlerin yerine bir dnya hkmeti ve vatandal projeleri gelitirmi yirminci yzyln en byk bilim adamlarndan birini de Alman yapmlard. Lutheri de, Alman milleti ve milliyetiliinden nce yaam; Kendini Almanlkla deil; Hristiyanlkla tanmlayan bu Protestanln kurucusunu da Alman yapmlard. Aslnda bu Alman yapma, sadece modern ve yakn tarihle de ilgili deildi. ok nceden, Germen kabileleri ile Roma arasndaki savalara kadar uzatlmt. yle ki, aslnda kendisi bir Roma generali olan ve Romallara kar Germen kabilelerini rgtleyen Arminius, Hermann adyla Alman ulusunun atas olarak vaftiz edilmiti; Alman ulusal kahraman olarak adna antlar dikilmiti. Eh sadece Trkler Attilay, Cengizi, Mao-teyi (Mete), Osmanl padiahlarn, Osmanllar, hatta Smerleri, Hititleri Trk yapacak deillerdi ya; Almanya geri kalr myd? Zaten aslnda bu Trkl icat eden ve Trkiyeye ihra eden de dnya ihracat ampiyonu olan Almanya deil miydi? Patenti nasl olsa onun elindeydi bu gerici milliyetiliin. Zaten onun eline kimse imdiye kadar su dkememiti. Hitlerin Almanyadan kmas bir rastlant myd? Ama Trklerin de bu alanda, Almanlarn iyi bir talebesi ve tarihsel mttefiki hatta ilham vericisi olduu inkar edilemezdi. Geri Trkler Alman tekniini ve rgtlenme yeteneini almakta pek bir baar gsterememilerdi ama, Allah iin, yiidi ldr hakkn yeme, bu gerici milliyetilii alp gelitirmek ve uygulamakta dorusu epey baarl olmular hatta Almanlara, yapacaklar Yahudi katliam iin ilham bile vermilerdi. Hitler Trklerin Ermenileri katletmesini bir emsal olarak gstermemi miydi Yahudileri Katli iin. Ama buna ramen Almanlar yine de Trklerle ba edemiyorlard. Boynuz kula gemiti. Trkiye Orta Doudayd ve Oralarda tarih binlerce yl daha eskilere gidiyordu. Germenlerin yazl tarihe geii, onlarla iliki iindeki ilk uygarlk olan Roma araclyla olmutu. Bu da

28

aa yukar 2000 yl civarndadr. Ama Orta Douda tarih ta Smerlere kadar gidiyordu. Yani 5000 yl daha eskilere. Eh Smerlerin de Sami bir dil konumad, Turani bir dil konutuu bilindiine gre onlarn da Trk olmaktan baka areleri yoktu. Bylece uygarln ilk yaratcs Trkler oluyordu. Almanlarn Trklerin bu jeotarihsel avantaj karsnda pek bir ans yok gibi grnyordu. Geri Trkler bu konuda bir sre sonra bir rekabetle karlatlar. Irakllar, Smerlerin ve Babillerin torunlar olduklarn; Irak ulusunun atalar olduklarn sylemeye baladlar. Neyse, u Amerika Irak igal etti de, Irakllar imdi, Krt, Snni, ii diye blnd de, artk kimse Smerlerle falan uramaz oldu. Ama Trklere bu da yetmezdi. Dnyann en eski milleti olma nceliini kimseye kaptrmamalar gerekiyordu. Onlar sadece tarihte deil, tarihten nce de vardlar. Homo Sapiensin g yollar olduu dnlen yollar; ilkokullarda Trklerin g yollar olarak okutuluyordu. Sanlyordu ki, bununla kimse ba edemez artk. En eski ulus, tarihten nce de var olan Trklerdir. Trkler ulusulukta Almanlarn iyi bir talebesi, hatta ilham vericisi olabilir ama, Almanlarla asla ba edemezler. Onlar nasl Trklerin alaturka yollarla yaptklar ermeni katliamndan ilham alarak; en modern teknik ve rgtlenme harikalaryla Yahudileri, ingeneleri, sakatlar, homo sekselleri yok ettilerse, eskilikte de ayn modern yntemlerle i grdler ve Trkleri kat be kat aarak bu milliyetiliin patentinin kendilerinde olduunu gsterdiler. Trkler Homo Sapiensi mi Trk yapt? Almanlar, Homo Sapiensten on binlerce yl daha nce yaam Neandertal adamn da Alman yaptlar. Ve bylece, Almanlar sadece kyclkta deil, aln zamanda ulusu ve ulusuluu tarihin derinliklerine gtrmekte tekrar bayra ele geirdiler. aka deil. Almanyann en ciddi gazetelerinden ve gerekten de Alman burjuvazisinin ve kapitalizminin karlarn epey yksek ve kaliteli bir dzeyde savunan Die Zeit isimli haftalk gazete, (ki bu arada ben bir itirafta bulunaym, ben sol gazetelerdense Die Zeit, Frankfurter Allgemeine gibi kaliteli burjuva basnn okumay tercih ederim ve onlarn tiryakisiyimdir. nsan kalitesiz bir dosttan renebileceinden ok daha fazla eyi kaliteli dmandan renebilir.) Neandertal Adamn Alman yapt. aka deil, geen haftaki son saysnn bal: Der berhmteste Deutsche idi. Bu En mehur Alman demek. (Ama Almanlarn En yisi balkl teki yazmzla kafiyeli olsun diye biz onu Almanlarn En mehuru diye evirelim ki balant daha net grlebilsin.) Peki kimmi bu Almanlarn En Mehuru? Yanna bir de resmi koyulan Neandertal Adam. Evet, hatta yanna resmini koymular ve onu bu gnk Almanlar gibi, sar sal mavi gzl bile yapmlar. Yani Irk olarak da; Alman milliyetiliinin geleneine uygun bir 29

ekilde, Alman olma kriterlerine uyuyor. Elbette Die Zeit gibi bir gazete Neandertal adamn Alman pasaportu falan olduunu syleyecek kadar ii ayaa drmez; elbet bunu sanki akaym gibi yapar; hatta biraz aka yaptn vurgulamak iin ona bu gnk Almann kyafetini de giydiriverir. Ama burada aka gibi yaplsa da, dnyaya uluslarn ve ulusuluun tarihinden bak sz konusudur. Bunu bizler de yle iselletirmiizdir ki, normal kabul ederiz. Bu normal kabul ediin anormallii baz kyaslamalarla daha iyi anlalabilir.

rnein, Neandertal, bir blgenin addr. Neander Vadisi demektir. Kemikler bu blgede bulunduundan dolay bu isim verilmitir Homo Sapiens ncesi bu insan trne. Peki o zaman niye en mehur Neandertalli deil de Alman? nk bu blge Almanya denen devletin topraklar iinde. Burada, tanmlamann muhakkak ulusa gre yapldn gryoruz. Baka bir rnek. Germenler bu gnk Almanlarn ounun atas olan bir Kavim, bir halk. O zaman Neandertalin, Alman olarak tanmland gibi, Germen olarak tanmlanmasnda da bir mahzur olmamas gerekir. Fakat Germen bir Neandertal, rnein Germenlerin en mehuru Neandertal Adam bizlere bir espri, aka olarak bile sama gelir. Ama aslanda Alman Neandertalin dayand manta gre hi sama gelmemesi gerekir. Ya da Alman Neandertalin de an azndan Germen Neandertal kadar, akas bile yaplamayacak kadar sama gelmesi gerekir. Denebilir ki, Germenliin hibir politik anlam yoktu, Almanlk politik bir anlama sahiptir. Peki o zaman Orta ada bu gnk Almanlar da kendilerini Alman olarak deil, rnein Hristiyan olarak tanmlyorlard. Tm toplum Hristiyanla gre rgtleniyordu. Nasl bu gn Milletlere ve dolaysyla Almanla gre rgtleniyorsa yle. O zaman, Neandertalin, tpk Alman olduu gibi, Hristiyan da olmas mmkn olur. Ama Hristiyan bir Neandertal bizlere esprisi bile yaplamayacak kadar sama geliyor. Peki, Alman bir Neandertal Adam, Hristiyan bir Neandertel veya Germen bir Neandertalden daha m az samadr ve espri yapmaya uygundur. Hi de deil. Ama gerici milliyetilik insanlarn sudaki balklar gibi iinde yaadklar ama iinde yaadklarn bilmedikleri yle bir sistem haline gelmitir ki, kimseye sama gelmemektedir, Almanlarn En Mehuru olarak bir Neandertal adam; ve tam da bu nedenle, Die Zeit gibi bir gazete onu kolayca Alman yapabilmektedir. Tpk, daha nce Marksn veya Einsteinn Alman yapld gibi. Avni 19 Ocak 2006 Perembe

30

Pardus Ulusal letim Sistemi Yalan ve Gericilii


Bir zamanlar bir Ermeni usta tanmtm. alanlar bir hata yapp da yaptklarn bozunca ve o ana kadarki emeklerinin bouna gittiini dnerek o bozuk paray atmaya niyetlendiklerinde Emek zayi olmaz (Kaybolmaz) diyerek o ie yaramaz, boa gitmi gibi grnen emek rnn bir kenara koyar, atmazd. Ve gerekten hemen daima gn gelir o ie yaramaz, bouna sarf edilmi emek gibi grnen para bir yerde, bir ekilde, bir ie yarard. Ayn kural ezilenlerin kurtuluu iin yaplan abalar ve fedakarlklar iin de geerlidir. En bouna gitmi, bilinmez kalm abalar bile boa gitmez. Hi umulmadk bir yerlerde o grnmez, bilinmez dip akntlarnn ferahlatc billur bir kaynak suyu gibi gn yzne kt grlr. Marks bunu, hep topran altnda giden ve hi umulmadk anda gn yzne kan bu gelenekleri kstebee benzetmiti. Hatta, bu benzetme nedeniyle dnyann bir ok lkesinde Devrimci Marksistler kstebei kendilerine bir sembol olarak seerler.

Evet, Emek zayi olmaz ve ayn ekilde hibir ey de yoktan var olmaz.

En sradan bilgeliklerin bile ardnda, insanln binlerce yllk birikimi gizlidir. Bir zamanlar Mandelin de dikkati ektii gibi, en kendiliinden hareketlerin kabuunu biraz kazyn, onun altndan bir anaristin, bir komnistin, bir sosyal demokratn abalarnn (veya kapitalizm ncesi tarihin eitlikilik kalntlarnn, komn geleneklerinin hi bilinmez, yok olmu sanlan) kzl tortusu kar. Dijital devrim ve elektronikle birlikte, en azndan grme ve duyma duyularna hitap eden eylerin, hemen hemen hibir emek sarf etmeden, sonsuzca oaltlabilmesi, yani dijitalize edilebilen eylerde fiilen emein yok olmas; Marksn Komnist toplum iin nkoul olarak belirttii, zenginliklerin grl grl akmas olana ortaya kt. Ne var ki, kapitalizm bu olana tm insanlk iin kullanmaktansa, dokunulmaz tabu zel mlkiyet tanrsna ve kara kurban etti. Aslnda insanlk tarihinin ses, yaz ve resme dntrlebilen tm kazanmlar, tm bilim ve sanat, hi karlksz tm insanlarn emrine amade klnabilirdi. Ama kapitalizm bu olana zel mlkiyetin mihrabnda kurban etti ve bu kurbann kanyla Bill Gateslerin, Mcrosoftlarn, Maclarn, Sonylerin, Oraclelarn milyarlarna milyarlar katld. Yer yzndeki zenginlik farklar kat be kat artt. * Bu gn kullandmz dil nedir? Yaam ve yaayan milyonlarca insann bir ortak rn deil midir? Eer atalarmz olan insanlar rettikleri szcklerin, eklerin, kurallarn Copyright ve mlkiyet hakkn alsalard; zel mlkiyet imdiki kapitalizmde olduu gibi, bir dokunulmaz tanr olsayd, bu gn dilimiz olur muydu? Kullandmz her szck iin Copyright hakk denek zorunda olsaydk, brakalm bu uygarl, bir sosyal hayvan olabilir miydik? 31

Bu gn insanln drld durum hi mbalaasz budur. Brakalm insanln binlerce ylda rettiklerini bir yana, doann milyonlarca ylda bulduu gen kotlar bile zel mlkiyetin mihrabnda kurban edilmektedir. Elbet bu gidie kar her zaman bir direni de oldu. Kstebek, yer altnda yaamaya ve yeni kanallar amaya devam etti. Bu direni elbette, bir ete sava biiminde, gerilla yntemleriyle yrse de hep var oldu ve oluyor. Bu direniin ayak izleri srldnde, ardnda hep eski 68liler, sosyalistler, anaristler, eitliki idealin geleneinden gelenler grlr. Yani en kendiliinden gibi grlen, 80lerin, 90larn yeni muhafazakarln ve kapitalizmin zaferlerinin belirledii ideolojik ikliminde, politikaya ve sosyalizme uzak durmaya zel bir zen gsteren ve vurgu yapan ama fiilen zel mlkiyete, statkoya kar direnilerin, muhalefetlerin bile kaynana gidildiinde, oralarda zayi olmam bir emek grlr. Hibir ey yoktan var olmaz. Bu direnilerin en bilineni, Linus Torvald adl Finlandiyal rencinin adeta oyun oynarcasna temelini att ve Linux adn alm iletim sistemidir. Bu renci Linuxu herkesin kullanmna ve bilgisine sundu. Herkes onu istedii gibi kullanabilecekti, ama kendi katklarn ve yapt deiiklikleri de yine herkesin katksna sunacakt. Buna ak kaynak kotlu zgr yazlm ad veriliyor. Bylece iletim sistemi tpk bu gn kullandmz diller gibi gnlllerin katklaryla geliecek ve her katk da yine herkesin kullanmna ak olacakt. Gerekten de, binlerce ve binlerce programcnn amatrce ve gnll katklaryla bu gn Windowsu korkutan, neredeyse onun yapt her eyi yapabilen ve ondan ok daha gvenli Linux adl devasa iletim sistemi ortaya kt. En kendiliinden direnilerin bile ardnda eitliki bir toplum idealine dayann bir abann bulunduu ilkesi Linuxun dou yksnde de geerliliini korur. Linus Torwald 80lerin, 90larn ideolojik ikliminin rn, tipik politikaya uzak duran bir bilgisayar freakdr. Peki nereden nasl olmutur da byle bir eyi akl etmitir?

Biraz derine gidince Linus Torwaldn Finlandiyal aydn ve komnist (muhtemelen burjuva sosyalisti) bir aileden geldii grlr. Yani belki Linus Torvaldn kendi bile bilincinde deildir ama, bir ekilde eitliki ideallerin bir etkisi vardr Linuxun kkeninde. Tarihin kstebei ban karr oradan. * Linux kkeninde zel mlkiyete kar bilinli ya da bilinsiz bir direni olmasna ramen, son yllarda ulusal devletler arasndaki kapmada ve emperyalistler aras rekabette, ABD emperyalizmine kar deir emperyalistlerin bir silah olarak kullanlmaya baland. Bu gnn dnyasnda hibir hkmet ya da devlet yle bir ey yapmad: Linuxu destekleyenlere, yine Linuxun kurallarna uygun olarak destek vermek.

32

Yani hi bir hak iddia etmeden, Linuxun tm dillerden, tm alfabelerden tm insanlarn hibir cret demeden kullanabilecei, her trl ihtiyac karlayan programlarla donanm bir sistem olmasn; bunun herkesin kullanmna amade olmasn hibir devlet desteklemedi. Aslnda binlerce gnllnn imecesiyle oluan Linux, Open Office gibi yazlmlara verilebilecek kk bir destek ve organizasyon katks bile, Linuxun bu gn Windowstan ok daha kullanl, emin ve yaygn olmasn salayabilirdi. Ama bu ayn zamanda zel mlkiyete kar bir davran da olurdu. Elbette, her biri gerici ulusuluk ilkesine gre rgtlenmi ve bizzat kendileri de zel mlkiyetin bekileri olan devletlerin hi birisinde byle bir aba ya da niyet grlmedi ve grlemezdi. Onlar Linuxu kendi gerici milliyetiliklerinin, devletler aras rekabetlerinin bir arac olarak kullanmaya altlar ve bu ynde giriim ve desteklerde bulundular. Onlar, dier emperlayistler veya dier ulusal devletler, binlerce insann gnll ve ortak abalaryla olumu Linuxu, ABDnin ve Microsoftun egemenliine kar sadece kendi ulusal rekabetleri dzeyinde ve ona hizmet edecek ekilde desteklediler. Genellikle devlet dairelerinde veya stratejik nemi olan devlet kurulularnda Linuxlar bilgisayarlara yklediler. rnein Almanyada Knoppix adl Linux, resmen devletin desteiyle, ABDye ve Microsofta kar piyasaya srld. rnein in resmi iletim sistemi olarak Linuxu destekleme karar ald. Ama hep kendi devlet karlar iin, zel mlkiyete kar bir destek deildir bu. Aksine bu kollektif abay, bir devletin karlarnn arac olarak kullanmaya yneliktir bu giriimler.

imdi ayn eyin Trkiyede de yapld grlyor. Zaten Trk devletinin, istihbaratnn ve ordusunun stratejik hesaplaryla balantl aratrmalar yapan TB TAKn desteiyle, Uluda niversitesi tarafndan Pardus adl bir ulusal iletim sistemi karld.

Pardus ad, veya Almanyadaki Knoppix ad kimseyi yanltmasn. letim sistemi tamamen Linuxtur. Linuxa sistemin bilgisayara kuruluuyla ilgili baz ekler, grafikler koyulmakta ve baka bir isim verilmektedir. Bir de Pardusta olduu gibi, Trkeye evrilmektedir. Almanca gibi yaygn dillerde ise bu eviriye bile gerek yoktur, nk gnlller bunu oktan yapm bulunmaktadrlar. Yani btn sistem, aslnda, binlerce Linux destekleyicisinin ortak abalarnn rn olan Linuxtur. * Bu devletler bu giriimlerini, ilericilik, tekellerin egemenliine ve Emperyalizme kar bir direni gibi satmakta ve iin kts bir ok sol eilimli de byle sanmaktadr. Bunun byle olmadn Pardus rneinde grelim.

nce Pardusun adndan kendisine kadar nasl bir dzenbazlk olduunu grelim. Pardus, btnyle Linuxun alnp, Trke destekli yaplmasndan, Trkeye evrilmesinden ve baz kk eklentilerden ibarettir.

33

Byle yaparak, ona hemen Ulusal letim Sistemi ad verilmektedir. Burada tpk tarihin ve dillerin uluslar ve ulusuluk tarafndan yamas gibi, belki ou kendini bir ulustan bile kabul etmeyenlerin ortak abasyla oluturulmu muazzam bir emee, gerici, kendini Trklkle tanmlam bir devlet ve bir ulus tarafndan el koyma; onun gasp ve yama etmek sz konusudur. Ama bu gericilik, adndan sembolne kadar tam bir alaturkalkla maluldr. Linuxun sembol sevimli bir Penguendir. Trkler gibi sava ve kahraman bir ulusun ve o ulusun devletinin iletim sisteminin sembol, u son zamanlarda homoseksl de olabildikleri kefedilen Penguen olur mu? Haa!.. Erkek ve sava bu millete namna yakan yrtc bir hayvan sembol olabilir ancak. Trklk dmanlar, bu milli iletim sisteminin adn bile grnce tir tir tiremelidirler. Peki bu yrtc hayvan ne olabilir? Eer bu program on yl nce ksayd ona Bozkurt ya da Kurdun Latince karl Lupus veya Boz Lupus gibi bir isim verilecei garantiydi.

Ama imdi ok kltrllk, Anadolunun renkleri, Avrupa Birliine giri gibi sylemlerin in olduu bir iklimde yaanyor. O halde, savalk ve yrtclk post modern bir posta brnmelidir. ste seilen Pardus ad, tam da byle kayglarn ve byle bir ideolojik iklimin rndr.

Pardus, sitede yaplan aklamaya gre, Anadolu Parsnn bilimsel snflamadaki adndan geliyormu. Bylece hem Anadolulua hem de Latince bir szck kullanarak ok kltrlle, hem bilimsellie bir gndermede bulunuluyor. Hatta Ekolojistlere bile bir gnderme var bu isimde. nk bu hayvan ayn zamanda nesli tkenmi veya tkendii sanlan bir hayvan. Pardusun indirmeye sunulduu Uluda niversitesinin sitesindeki Sk Sorulan Sorular blmnde Pardus ismiyle ilgili olarak yazlanlar unlar: Pardus ismi nereden geliyor? Neden datmn ad projenin adndan farkl? Pardus ad, Anadolu Pars'ndan, Panthera Pardus Tulliana'dan geliyor. Anadolu Pars, Leopar alttrndeki byk kedilerin Anadoludaki son temsilcilerindendir. Boyu 200-250 cm, arl diilerde 35-50 kg, erkeklerde 45-70 kg civarndadr. Yaklak mr 20 yldr. Olduka evik olan Anadolu pars, etoburdur ve geyik, yaban keisi, yaban domuzu, kk memeliler ve kular gibi bir ok hayvan avn oluturur. Anadolu Pars Ege ve Bat Akdeniz, Dou Akdeniz ve Dou Anadolu blgelerinde, daha ok ormanlk ve dalk alanlarda yaamtr. Doal yaam alanlar ve av kaynaklarnn azalmas parslar insanlarn yaad yerlere ynlendirmi ve bu da genellikle vurularak ya da zehirlenerek ldrlmelerine yol amtr.

34

Anadolu pars ile ilgili son resmi kayt 17 Ocak 1974 tarihinde Beypazar ilesinin 5 km batsnda bulunan Baz kynden bir kadna saldrmas sonrasnda vurularak ldrlmesi zerinedir. Neslinin tkendii ynnde grler bulunmasna karn, bugn Trkiye'de 10-15 Anadolu Pars kald da ne srlmektedir. 2001 ylnda Dou Akdeniz blgesi Dandi mevkiinde ve Dou Karadeniz blgesi Msikli deresinde, 2004 ylnda da Dou Karadeniz blgesi Pokut yaylasnda grlmtr. Anadolu parsnn varln kantlamak ve koruma altna almak iin doa gnlllerinin abalar aralksz srmektedir.1 Bu satrlar okuyan veya Pardus Sembolne de bakan, sanr ki, Anadolu Parsnn ad Pardustur. Halbuki Bilimsel isim snflamasna gre, Panterha Pardus Leopar ya da Panterlerin genel addr. Yani u Pardus, Anadoluda deil, Afrikadan kutuplara kadar (Kar Panteri) her yerde vardr. Bu genel aile iinde, Anadoluda ya da Anadolu, Kafkaslar evresinde yaayannn payna bu isimden den, alt tr belirleyen Tulliana ksmdr. Yani eer Anadolu Panterinden sz etmekse ama, onun ad Tulliana olmaldr. Ak ki, ama aslnda, Anadoluda yaayan bir hayvann adn vermek de deildir programa. nemli olan imajdr. Ve imaj da hem Trkle hem de zamann ruhuna uygun olmaldr. Een gerekten Anadoluda yaayan bir panter trnn ad amalanmsa adnn Tulliana olmas gerekir. Ama Tulliana da yle tll mll gibi bir izlenim uyandryor. Olur mu? Tllerle mllerle kadn ksmnn ii olur. Trkler gibi erkek ve sava ve de artk ayn zamanda ekolojist ve de ok kltrl ve de bilimi hayatta en hakiki mrit bilen ve de bu nedenle Latince bilimsel isimler karsnda kompleks duymayan; tam Erturul zkkn haklarnda yaz yazabilecei Atatrk, milleyti ve de modern Trklerin Ulusal letim Sisteminin ad byle tll mll eyler olamaz. Yok Pardus genel ailenin adym? Kim urar bunlarla. sim dediin yle patlamal, dinamik olmal, Trkln dmanlarn daha syleniiyle titretmeli. Bunun iin en uygunu da Pardus!.. Tm ihtiyalar karlayan bir isim.

Bunlar aka gibi yazyoruz ama bu ismi seenlerin bilin altna ve eilimlerine gittiinizde, tam da bu gibi kayglarn o isim seimini belirledii grlr. Hibir ey yle gkten zembille inmez ve bu anlamda rastlantsal deildir. Niye bir iek, bir penguen deil de, bir panter. Niye Anadolu Panterinin zgn ad Tulliana olmasna ramen, leoparlarn genel adnn bir blm? Btn bu sorular sorup cevaplarn aradnzda, bu toplumun iliklerine ilemi bu eilimler grlr.

Ama bu bize, Trkiyedeki egemen sistem, brokratik oligari hakknda salam bir fikir de verir. Brokratik oligarinin modern aralar ve biimler kullanmakta olduka mahir olduu ve bu aralar araclyla da ayrca bir ideolojik etki salamay bildiini de gsterir. Kimse iin bir sr deildir, solcu ve muhalif insanlarn ekolojiye genellikle ilgi duyduklar; Linux gibi iletim sistemlerini destekledikleri vs..

http://www.uludag.org.tr/sss.html#ulusal

35

Bu modern grnmler araclyla, byk lde ehir orta snflarn modernleme zafer arabasna balamaktadr brokratik oligari. Ve de sanlmaktadr ki, modernleme demokratiklemedir. Sanlmaktadr ki, Linux adl bilgi ilem sistemini destekleyerek; artk yok olduu dnlen bir hayvan trnn Latince adn alarak; hayvan Orta Asyadan deil de Anadoludan seerek Trk devleti artk daha demokratik ve ilerici olmaktadr. Bunlarn ne demokratlkla ne de ilericilikle hibir ilgisi bulunmamaktadr. Aksine bunlar byle bir yanlsamaya yol atklar iin, ok daha tehlikelidirler. Trkiyedeki Brokratik oligarinin bu esneklii ve oyunu yeterince anlalamamaktadr. Onun bir tek amac vardr ktidarn elinde bulunmas. Hibir ekilde demokratikleme ve haklar olmamas; ama eldeki gcn ve yetkilerin bir sorun olmad srece, kullanlmayarak, bir demokrasi ve zgrlkler varm izlenimi ve yanlsamas yaratlmas. te bu Pardus bile, buna hizmet etmekte, bu egemen kastn egemenliine ideolojik bir ara ilevi grmektedir.

Sanldnn aksine ABD emperyalizminin egemenliine kar bir direni de deildir, Linuxa dayanan bir ulusal iletim sistemi yapmak. Sadece Trkiyenin egemeni Brokratik oligarinin ve Burjuvazinin emperyal karlarn dier emperyalist karsnda korumann aracdrlar. Gericilikleriyle ABDnin ekmeine ya da srerler. * Herkes ylesine ulusu dille,dinle, etniyle, dille tanmlayan gerici ulusuluun egemenlii altndadr ki, hibir dile, dine, etniye, soya dayanmayan bir demokratik ulusuluk ve bunun anti emperyalist z tasavvur bile edilememektedir. Bunun iin, ulusal deil, ya da ulusu demokrasiyle, btn dil, din, kltrlerin eitliiyle; bunlarn politik bir anlamnn olmamasyla; her trl fikir ve rgtlenme zgrlyle tanmlam bir demokratik ulusuluun olabilecei tasavvur bile edilememektedir. Bylesine devrimci ve demokratik bir ulusuluun nasl davranacan gz nn getirelim. Birincisi, o iletim sistemini Trke yapmaz. nk demokratik bir cumhuriyette ulus bir dile gre tanmlanmaz, nasl bir dine gre tanmlanmyorsa yle. Tm diller ve kltrler eittir. Ortak anlama iin, dil veya diller ise, ulusun tanmna deil; pratie ilikin bir sorundur. Bu pek ala o topraklarda yaayan insanlarn ounun konumad veya dnyada genel kabul grm bir baka dil veya diller de olabilir. Demokratik bir cumhuriyette herkes istedii dili anadili olarak semek ve o dilde eitim grmek hakkna sahip olur. O zaman, byle devrimci ve demokratik bir ulusulua dayanan bir cumhuriyet, Linuxu sadece Trkeye evirmez, Trkiyede yaayan ve anadilinde eitim gren btn insanlarn dillerine evirir en azndan. Yani Krte, Arapa, Sryanice, Ermenice, Rumca. Hatta Trkler byk ounlukta ve uzun yllar egemen ulus olduklarndan, fiiliyatta her zaman Trkenin lehine bir eitsizlik olacandan, ncelikle ve zellikle, toplumu zehirleyen eitsizliklerle mcadele edebilmek iin, dier dillere ncelik verir ulusal iletim sistemi yapmak iin. 36

Ama yaptna da ulusal diye bir sfat vermez. O vatanm yeryz, milletim insanlk diyen, devrimci ve demokratik ulusuluun destekisi ve taraftar olduundun, Zaten var olan demokratik Linuxa bu demokratik devletin yurttalarnn kulland dillerin olanaklarn sunmu olur. Yani bu demokratik cumhuriyet, dnya apndaki Linuxular topluluunun bir paras ve destekisi olur. Gnll katklarla bu program rnein Ermenice veya Sryaniceye evirecek pek kimse kamayacandan, bu eitsizlii bir lde gidermeye alr ilk elde. Dolaysyla Anadolu pars isimlere de gerek duymaz, Linuxun sevimli penguenini alr ve aynen kullanr. Byle bir ayr isim veya sembol gibi sorunu bile olmaz. Aksine dnya apndaki bu demokratik hareketin mtevaz bir destekisi olmaya alr. Ama byle bir yaklam, ayn zamanda, tm diller ve dinler iin demokratik bir rnek oluturduundan, gerek ABDye gerek blgedeki ve dnyadaki btn kendini dil, din, etni, soy ile tanmlam devletlere kar tm halklarn ittifaknn temelini atar. Bu gn, ABD ile, in ya da Trkiyenin Brokratik oligarisi veya Almanya arasndaki ayrlk ve atmada bizim yerimiz anti emperyalizm veya ABDye kar mcadele adna, ayn gericilii savunan bu lke ve devletlerin yan olamaz. Aksine bizler, tpk birinci Dnya Savanda olduu gibi, yenilgici olmalyz. Bunlarn hepsinin savunduu, ayn gerici ulusuluktur. Ayrlklar devletlerin ve uluslarn, yani politik olann, dile, dine, etniye gre kurulmasnda veya tanmlanmasnda deil; hangi dile, dine, etniye gre kurulacanda ya da tanmlanacandadr. O halde onlar, ulusu bunlarla tanmlamay reddeden devrimci ve demokratik ulusulu karsnda ayn gerici ulusulua ortak cephesinde yer almaktadrlar.

i hareketi tekrar ileri atlabilmek iin, devrimci demokrasinin bu programna geri dnmek bu bayra ykseltmek; aydnlanmann tamamlanmam projesini insanln ve kendisinin nne koymak zorundadr. 12 Ocak 2006 Perembe Demir Kkaydn demiraltona@hotmail.com http://www.koxuz.biz

37

Ku Gribi (Tavuk Vebas), Globalleme, Kapitalizm ve Ulusal Devletler


Eskiler, bina ve zinann oalmas Kyamet alametidir derlerdi. Sanlann aksine bu yle ok da yanl bir gzlem deildi, yaanm tarihten karlmt. Tarihsel Devrimler, yani uygarlklarn Barbarlar tarafndan ykllar yasasnn yzeyde bir grntyle ifadesiydi. Bina demek, Kent demektir, Kent demek Uygarlk demektir; Uygarlk demek Snf Farklar demektir; Snf Farklar demek Snf Sava demektir. Snflar Sava demek, Bir tarafta st ve egemen snf, dier tarafta alt ve ezilen snf demektir; bu da st snfn st ve egemen konumunu korumak iin oluturduu silah, yani Devlet demektir; btn bunlarn hepsi, egemen, st ve zengin snflarda bni Haldunun bedevilik dedii, ilkel komn geleneklerinin henz yaad zamann nefsine egemenliinin; bir lokma bir hrka geleneklerinin tkenmesi; dnya zevklerine dknln, hasl zinann artmas demekti. Ve bu alametler belirince de, o uygarlk, bir kyamet ile (Hikmet Kvlcmlnn kavramsallatrmasyla, bir Tarihsel Devrim ile; bir Barbar akn ile; Bir Kavimler g ile) yok olmaya yazgl olmas demekti. Mene Mene Tekel Upharsin (Menetekel) (Gnlerin sayl) her uygarln alnna yazlmt. Sodom, Gomore ya da Lut, hep bu gidiin kutsal kitaplara yansm rnekleriydi.

imdi de binann ve zinann olaanst artt bir adayz. Kyamet alametleri de belirdi. Gn gemiyor ki buzullarn eridii; ozon deliinin byd; bir zelzelenin ya da sel basknnn veya tsunaminin binlerce insann cann ald, bir salgn hastaln veya tehlikesinin kapnn nnde olduuna dair bir haber grmeyelim. Belli ki Allah, yoldan kan kullarn cezalandryor. Binlerce ve milyonlarca insann byle dndne phe yok. Ve derinden baknca byle bir dnn pek de yanl olmad grlr.

Allahn tpk doa ve toplum yasalar gibi ne yerde ne gkte, her yerde ve hibir yerde olduunu gz nne getirirsek, bu yasalarn ocuksu bir imgesi olduunu unutmazsak, doa ve Toplum da, Allah da yasalarna uymayan insanlar cezalandrmakta olduunu sylemek yanl olmaz. Nasl, doay itaat altna almak iin ona itaat etmek gerekirse ve itaat etmeyeni doa cezalandrrsa, ayn ekilde Allah da (yani doa ve toplum yasalar da) da, kendisine itaat etmeyenleri gazabna uratr; uratmadan nce de, akln bana toplamas iin, alametler yollar, semptomlar grlr. Eskiden bu yasalar sezen ve bu yasalara uygun bir yaam tarzn, yani bir toplumsal dzeni neren; Allahn elisi denen, yani tarih ve toplum yasalarn sezen ve onlar insanlarn anlayaca ekilde onlara anlatan anlamnda, peygamberler vard. Bu peygamberler, yani tarihin ve toplumun yasalarn en doru olarak grp buna uygun bir yaam ve toplum dzenini insanlara anlatmaya ve byle bir dzen kurmaya alanlar kendi zamanlarnn devrimcileriydi. Modern alarda ise gerekten peygamberler gibi zulm ve azap iinde yaayanlar; bu tarih ve toplum yasalar kefetmeye ve ona uygun bir toplum dzenini insanlara anlatmaya ve byle bir dzen kurmaya alanlar, yani gnmzn 38

peygamberleri Tarihsel Maddeciler, yani Marksistler oldular. Nasl btn peygamberler, hep brahimin soyundan ya da geleneinden geldiler ve onun geleneinin devamcs olduklarn sylediler; yollarn kaybedip ardklarnda tekrar ona dnerek yollarn buldularsa; modern peygamberler de, yani Leninler, Rosa Luxemburglar, Trokiler, Kvlcmllar, Mandeller de hep ayn ekilde davrandlar. Yani hep Marksa dayandlar. Biz de eski veya modern peygamberlerin bu yolunu yordamn izleyelim. Bu kyamet alametleri karsnda, modern an peygamberlerinin brahimi Marksa bakalm. Onun bulduu tarih ve toplum yasalar; yani Allahn vahyleri, ne diyor? Onlara bakalm. retici gler deiimlerinin belli bir noktasnda, var olan retim ilikileri ve bu ilikilerin hukuki ifadesi olan mlkiyet ilikileriyle (yani siyasi, hukuki sistemle, styap ile) bir elikiye ve atmaya girerler. Bu snflar mcadelesinde ifadesini bulur. Ama ortada bir devrimci snf yoksa veya bu devrimci snf bu ilikileri deitirecek yetenek gsteremezse; (yani Allaha gnl verenler zafer kazanamazsa), bir k ve yok olu (Kyamet) aksi durumda ise devrim (Hakkn Zaferi) gerekleir diyordu. Yani Kullar, yani insanlar, Allahn dediklerine, yani Doa ve Toplum yasalarna uygun davranmaldrlar; uygun davranlmazsa, o yasalar uymayan cezalandrr.

te imdi yaadmz bu felaketler, hep bu, Allahn dediklerine uygun bir yaam ve toplum dzeni olmamasndan dolay ve bunlar hep Allahn, yani doa ve toplum yasalarnn, insanlar Marksn dediine uygun olarak cezalandrmas.

Ne demiti Marks? Toplumsal yaayn yani hukuki, siyasi vs. sistemin, yediin, itiin, giydiin, barndn eyleri retme biimine (retici glerinin dzeyine, dolaysyla retim ilikilerine) denk olsun. Bu gnk dnyaya bakalm ne gryoruz? Brakalm elektronik maazalarn bir kenara; ke bandaki bakkala gitsen artk ne grrsn? Dnyann drt bir kesinden gelen mallar, Brezilya mangolar, Orta Amerika muzlar, Yeni Zelanda kivileri, srail avokadolar, Uzak Asyann ad san bilinmez egzotik meyveleri vs. raflar doldurmaktadr. Eskiden her sebze ya da meyvenin yendii ve bulunduu bir zaman olurdu, imdi drt mevsim her ey bulunabilir. Bu kck gzlem bize ney gsterir?

Gren gz iin unu: retici gler ylesine gelimi ki, artk bu gelikinlikle, dnya kk bir kye dnm. Ama buna mukabil, yzlerce kk devlet bu dnyann biricik var olu tarz olmaya devam ediyor. Peygamber Marksn dediine gre, dnya ticaretinin ve retici glerin byle gelimilik dzeyine ulusal devletler (yani bu mlkiyet ve hukuk ilikileri, yani bu styap) uymaz. Onun bir tek dnya devleti olmas, btn ulusal snrlarn kalkm olmas gerekir. Keza yine Peygamber Marksn dediine gre, bu kadar toplumsallam bir retime zel mlkiyet ve kara dayanan bir ekonomi de dar gelir. Bu gnk dnyada, Allahn dediklerine uygun bir dzen, Hakka dayanan bir dzen; yani doann ve toplumun yasalarna uyun bir dzen; btn ulusal devletleri ykm; zel mlkiyet ve kar ekonomisine son vermi bir dzen olabilir. 39

Allahn vahyi, ya da Doa ve toplum yasalarnn, yani Tarihsel Maddeciliin, Marksizmin dedii budur. Byle bir dzen olmazsa veya kurulamazsa, kyamet habercisi felaketler ve belirtiler grlmeye balar ve insanlar doru yola, yani doa ve toplum yasalarnn kendilerine bu syledii ekilde bir toplum dzeni kurmay baaramazsa, ykl, yani kyamet kanlmazdr. Kyameti nlemenin tek yolu, yani bu tarih ve toplum yasalarnn dedii gibi bir dzen kurmaktr, bunun iin devrim yapmaktr; btn devletleri ve snrlar ykmak; kar ve zel mlkiyeti ortadan kaldrp insanlarn ihtiyalarna uygun; azami kar deil, doa yasalarn ve insanlarn ihtiyalarn gzeten bir retim dzeni kurmaktr. Bu yaplamazsa, hak deil (yani doa ve toplum yasalarnn gerektirdii bir toplum dzeni deil) batl (Doa ve toplum yasalarna kar duran, kara tabi olan) stn gelirse, Kyamet (insanln yok oluu) kanlmazdr. Gerekten de btn bu felaketlere baktmzda, nedenlerini aratrdmzda, hep ulusal devletleri, snrlar ve zel mlkiyet ve kar ekonomisini grrz. Bunu en son ku gribi olaynda grelim. Evet halkn sradan gzlemi yanlmamaktadr. Bu tsunamiler, ku gripleri, A DSler, bina ve zinann oalmalar, hep Kyamet Habercileridirler, yani bir sosyal devrim gereini insanlarn gzne gzne sokan belirtilerdirler. * Hastalklar, mikroplar, virsler, milyonlarca yldr var. Bu mikroplar ve virsler milyonlarca yldr mutasyonlar geiriyorlar veya trden tre atlyorlar. Ama bunlarn sonular eskiden bakayd imdi baka. Tsunamiler, depremler, sel felaketleri binlerce yldr var ama bunlarn sonular eskiden bakayd imdi baka. nk onlar bu gnk toplumsal dzen ve ilikileri araclyla insanlarn yaamlarn belirliyorlar. rnein tsunamiyi ele alalm. Milyarlarca insan tsunami ile ilk kez, son tsunami felaketinde tant ve bu kavram ilk kez duydu. Ama Tsunami Japonca bir kelime olduuna gre, Japonlar bunu binlerce yldr biliyorlard ve bunun iin bir kelimeleri bile vard. Ama eskiden, yani globallemenin ve kapitalizmin bylesine yaygn olmad zamanlarda, bu felaketler olduunda, lokal kalyordu. Muhtemelen sahildeki balk kyleri etkileniyor, onlar da birka kuak sonra bunlardan dersler karp rnein kk balk kylerini yksek yerlere kuruyorlar ve felaketlerin zararn asgariye indiriyorlard. Belki, hayvanlarn ya da yallarn bu gibi felaketlerin iareti olabilecek davranlarna gre bir tr alarm sistemi bile oluturulabiliyordu. Ama globalizm anda, kapitalizm anda iler deiti. Bu blgesel ve doal felaketler, var olan toplum sisteminin yol at felaketler haline geldi ve o nedenle de birer kyamet alameti, yani toplumsal dzeni deitirmek gerektiinin belirtisi olarak grlmesi dorudur. Modern kapitalist toplumda her ey kara dayanr. Ekonominin motoru daha fazla kardr. Ama daha fazla kar veya kar oran elde etmek iin; i gcnn fiyatnn dk olmas gerekir.

40

Onun yetitirilmesi, korunmas ve yeniden retilmesi ne kadar az masrafl olursa, fiyat o kadar drlebilir, dolaysyla da o oranda yksek kar edilebilir; kar oranlarnn d eilimi bir lde olsun dengelenebilir. gcnn fiyat nasl dk tutulur?

lk burjuva devrimleri olduunda, onlar kendilerini tm dnyada ileyecek bir dzenin prototipi olarak gryorlard. Yani yayldklar lkelerde de ayn dzeni geerli klmay hedefliyorlard. Ama bu fikirden ve idealden hzla vazgeildi. Bu devrimlerin yayld lkeler, devrimin zapt ettii lkeler eit hakl yurttalar olmadlar. Ya smrgedir dendiler ve en basit insan hakkndan bile yoksun brakldlar, ya da onlarn dilleri, dinleri bakadr denildi ve yurtta, dolaysyla da insan kavramnn dnda tutuldular. Bylece sermaye, daha ilk admda, o dta tuttuu lkelerden kaynak aktararak ana vatandaki iileri de satn almann ve i gcnn fiyatn dk tutmann, bylece kar oranlarn ykseltmenin yolunu buldu. O dta tutulan lkelerdeki igcnn fiyatnn olaanst dk olmas iin, en zorba devletler ve anti demokratik rejimler desteklendi. Geri lkelerde, hibir demokratik hak olmaynca, iiler bir araya gelip iglerinin fiyatn ykseltemez; yani igc kendini savunamaz. Dolaysyla bu lkeler muazzam bir alk ve yoksulluk iinde bulunurlar. Bu da ayrca oralarda igc fiyatnn dana da dk olmasna yol aar. Ve bu lkelerdeki korkun ucuz igc, esas zengin lkelerdeki igcnn yeniden retiminin fiyatnn drlmesini ve dk tutulmasn salar. Bu yntemle burjuvazi bir tata bir sr ku vurur.

gcnn yeniden retilmesi nedir? nce beslenmesidir. Geri lkelerdeki igc olaanst ucuz olduundan, zengin lkelerdeki iilerin tketimleri iin, ok ucuza yiyecekler ithal olur. Benzer ekilde, i gcnn yeniden retilmesi bir anlamda da tatildir. Modern retimin yan sra modern yaamn yol at stress, igcnn hzla ypranmasna yol aar. Bunun yeniden retebilir hale gelmesi iin, ylda bir iki kere, deniz ve gne altnda yenilenmeye tabi tutulur, bir tr rektifiyeden geirilir. Geri lkelerde igcnn fiyat ok dk olduundan, i gcnn tatil araclyla yeniden retimi ok ucuza mal edilir. Bylece zengin lkelerdeki i gcnn fiyatn dk tutmak mmkn olur. Bu da kar oranlarndaki dmeye kar bir lde tampon grevi grr. Bu nedenle Kitle turizmi denen, batl ii kitlelerinin i gcnn bant usulyle yeniden retilmesine ynelik bir sanayi geliir. Sahil boylarna muazzam oteller, tatil tesisleri yaplr. Doa ve tarih tahrip edilir. Kendine yeterli balklar ve iftiler, turizm tesislerinde boaz tokluuna alan hizmetilere dnrler. Turizmin halklar yaknlatrd falan da tamamen bir propagandadr. Aslnda yerli halk orada turistlere hizmetilik yapar. Yerli halkn kltr diye sunulanlar, turistlerin zevkine uygun yemek, dans ve mzik gsterileridir. Gerekle hibir ilgisi yoktur. Yerli halk, otellerdeki araflar ykamakta, tuvaletleri temizlemekte, mutfaklarda onlara yemek yapmakla hatta baka ihtiyalarn gidermekle meguldr.

te birka ve temel nedenini ve grnmn ylesine sraladmz byle bir dnyada, yani i gcnn yeniden retiminn bile globalletii bir dnyada; ulusal devletler, sonularyla ve 41

oluturduklar ilikilerle tsunamilerin de ok farkl sonular yaratmasna yol aarlar. Sahillere kurulmu, Denize sfr otellerdeki binlerce turist birden bire bu felakete maruz kalr. Ama ayn zamanda, eskiden ou Tsunamilerin eriemeyecei yerlerde yaayan ve alanlar artk o otellerin yanndaki yoksul yerleim birimlerinde yaamakta ve oralarda almaktadrlar. Onlar da baka biimde yaarlar. Yani bakkalda drt mevsim dnyann baka blgelerinden gelmi muzlar bulduun bir ada, ulusal devletler varsa bu, byk zenginlik ve yoksulluk farklar; sahillerde muazzam turizm tesisleri; bu tesislerde boaz tokluuna alan ve hemen onarn yannda yoksulluk iinde byk yerleim birimlerinde yaayan yerli insanlar demektir. Byle bir dnyada Tsunamiler baka trl sonulara yol amaktadrlar. Ama bu sonular Tsunamilerin deil, aslnda o gnk dnyaya uymayan toplumsal dzenin sonucu olarak yledirler. Byle bir dnyada ulusal devletler olursa, btn bunlar da olur. Ve nihayet, globalizm anda bu felaketlerin alglanmas da baka olur. lenler iinde bat lkelerinin turistleri, yeryznn beyazlar da olduundan, btn medya bu felaketi tm insanlara aktarr. Ama gerek ile aktarlan felaket farkldr. Yardmlar da, haberler de hep beyaz adama yneliktir. Beyaz adamn iinde olmad felaketler gazetelerin kesinde veya haberlerin sonunda kk bir haber veya deinme olarak kalr. Bir yandan byledir ama, dier yandan felaketlerin insanlara televizyon vs. araclyla duyurulmas; bunun duyurulu biimleri ve bunlarn insani sonular da en az o felaketler kadar korkuntur. Sadece beyaz adamn urad felaketin anlatlmasn bir yana brakalm, felaket haberini ve resimlerini hemen borsada ykselen ya da den hisse senedi listeleri; baka haberler izler rnein. Yani insanlar insan kardelerinin uradklarna da sarlamaya balar bylece.

imdi eer, retici glerin bu gnk geliim dzeyine uygun bir toplum dzeni olduun var saysak, o zaman da tsunamiler olurdu ama nce o dnya devleti buna kar uyar sistemleri kurmu olurdu. Ulusal devletler olmadndan bu muazzam gelir ve zenginlik farklar olmaz, o zaman da, sahillerdeki tatil cennetleri ve cennetlerde alan iilerin ve yerli halkn cehennemleri olmazd. Keza, toplumsal ve doal dengeleri gzeten optimum byklkteki iletmeler nedeniyle byle muazzam byk turizm tesisler ve ar ehirlemeler olmazd. Keza, i gcnn ar smrs ve yabanclamann ortadan kaldrlmas hedef olduundan, byle ar alma ve smrnn ikiz kardei ar tembellik ve gne altnda gnlerce yatp akamlar imek ve elence adna her trl rezaleti yapmak gibi turizmler de olmazd. Grlecei gibi, Allah, Yani Toplum ve Doa yasalar, kendilerine uygun davranmazsa bir toplum, onu bir ekilde cezalandrmaktadr. Eer insanlar Tsunamilerin bylesine felaketlere yol amasn; byle felaketlere kurban gitmeyi istemiyorsa, Peygamber Marksn dediklerine gelmeleri, uluslara, snrlara, zel mlkiyete ve kar ekonomisine kar savaa girmeleri gerekiyor. Aksi takdirde Tsunamilere veya ozon deliklerine ve denizlerin snmasna veya biyolojik felaketlere bile frsat kalmadan, muhtemelen, yine bu retici glerin gelimilii nedeniyle yaylmak kaynak ve pazarlar el

42

geirmek zorunda olan, Avrupa, Amerika, in, Japonya ve Rusya arasndaki rekabet ve savalar iinde zaten bir nkleer kyamete kurban gidecekleri ok ak.

te Ku gribi de, byle bir felaket. Onun yaan ve sonular, globallemi bir dnyada, ama hala ulusal devletlerin, snrlarn, zel mlkiyetin ve kar ekonomisinin egemen olduu bir dnyada, insanlara bir cezaya, bir kyamet alametine dnmektedir. Aslnda Allah, doa ve toplum yasalar bu felaketlerle, insanlar uyarmaktadr bir an nce yaam ve toplum dzenlerini bir an nce deitirmeleri iin, deitirmedikleri takdirde de ok daha byk felaketler yaayacaklar iin. *

Mikroplar ve Virsler en baarl canllardr. Bizlere hayatn evrimi en tepesinde Memeliler ve nsann bulunduu, en altta mikroplarn ve virslerin bulunduu bir geliim olarak aktarlr. Ama canl olmann, yani trn devamn salamnn llerine vurduumuzda, brakalm insanlar bir yana, memelilerin bile baarl bir canl tr olduuna dair hibir kant getirilemez. Bunlar btnyle insan merkezli ilerlemeci doa kavraylardr. u beenmediimiz dinozorlar bile, bir tr olarak 150 milyon yl bu dnyada egemenlik kurmulard ve eer kozmik veya jeolojik bir felaket sonucu yok olmasalard belki bu gn bile hala egemen olmaya devam edeceklerdi. Memeliler unun uras topu topu 65 milyon yldr onlarn yerini aldlar ve her ey bunun birka yz yl iinde son bulacan gsteriyor. Mikroplar ve virsler ise, sadece var olmaya deil, eitlenmeye de devem ediyorlar. Doada srekli olarak mutasyonlar olmaktadr, bu mutasyonlar sonucu daha farkl zellikleri olan canllar ortaya kmaktadr. Ama bunlarn ok kk bir blm onlara yaam savanda bir stnlk salayabildiinden, dier kuaklara aktarlabilmektedir. ok yksek bir ldrclk ve kolay yaylma, yaam savanda mikroplara uzun vadede byk bir stnlk salamaz. Hzla yaylan ok ldrc bir mikrop, zerinde var olup yaylaca canllar yok ettiinden aslnda, tpk bu gnk insanlar gibi, kendi var olu koullarn da ortadan kaldrrlar. Dolaysyla, ldrd canllarda hi bir direncin olumad koulda bile, bu kendi snrlarna toslar. Ancak hibir canl tr tmyle dirensiz deildir mikrop ve virslere kar. Daima, yine ok nceleri farkl bir mutasyona uram ama bir ilevi yokmu gibi grnen o mikroplara kar bakl olan, erbetli canllar, yani srnn iinde bir kara koyun daima vardr. Tm Poplasyon yok olduunda, o mikroba dayankl kara koyunlar yaarlar, bu sefer, o kara koyunlardan treyen ve o mikroba kar bakl olan kuaklar yaadklarndan, o hastalk fiilen yeni kuaklar asndan eski ldrc zelliini yitirmi olur. Milyonlarca yldr bu sre ilemektedir. Dolaysyla bu gn yaayan trler, hastalklara kar belli direnler gelitirmi trlerdir. Elbette srekli mutasyona urayan yeni mikrop ve virs kuaklarnda bu sre tekrarlanmaktadr. Mikroplarn tr atlamalar da tpk mutasyonlar gibi grlebilir. Ne var ki, Kapitalizm denen geni retim yordamyla birlikte bu sre ok zgl bir nitelik 43

kazanm bulunmaktadr. Artk sorun biyolojik deil, toplumsal bir sorun olarak ortaya kar. Kapitalizm geni yeniden retim yordamdr. Yani ayn rnden milyonlarcann retilmesi, mmknse btn dnya pazarna o rnn egemen olmasdr. Bylece binlerce canl, doann ritminin de dna karlarak, hormonlar, k hileleri vs. araclyla, sermayenin devir hzn arttracak ve dolaysyla kar orannn dme eilimini azaltacak ekilde retilir. Bylece olaan koullarda doada hemen hemen hi bulunmayacak ekilde, ayn trden binlerce, yz binlerce canlnn bir arada bulunmaktadr. te yandan, geni yeniden retim, yani kapitalizm standardizasyon demektir. Bu nedenle ayn tohumdan, ayn trden, ayn zelliklere sahip milyonlarca canl retilmektedir. Bylece bir trn ayakta kalmasn salayan eitlilik yok edilmektedir. Btn bu ve benzeri gelimelerin birinci sonucu, her hangi bir hastaln, yz binlerce, milyonlarca canlnn lmne yol amas veya hastaln yaylmasn nlemek iin imha edilmesi demektir. Sadece bu ku gribiyle ilgili olarak Hollandadan bir rnek verelim. mhann hangi boyutlarda olduunun anlalmas iin: 18 Mart 2003 tarihinde toplam 25 vaka (20 vaka yumurtac kmesinde, 3 vaka broiler damzlk kmesinde, 2 vaka hindi kmesinde) tespit edilmi olup, 673.041 duyarl kanatl hayvan imha edilmitir. 27 Mart 2003 tarihinde toplam 54 vaka (38 vaka yumurtac kmesinde, 9 vaka broiler damzlk kmesinde, 4 vaka hindi kmesinde, 2 vaka ky kmesinde) tespit edilmi olup, 1.162.839 duyarl kanatl hayvan imha edilmitir. 02 Nisan 2003 tarihinde toplam 31 vaka tespit edilmi olup, 556.028 duyarl kanatl hayvan imha edilmitir. 07 Nisan 2003 tarihinde toplam 32 vaka (24 vaka yumurtac kmesinde, 3 vaka broiler damzlk kmesinde, 2 vaka ky kmesinde) tespit edilmi olup, 1.197.884 duyarl kanatl hayvan imha edilmitir. (AVIAN INFLUENZA (Tavuk vebas, Ku gribi) HASTALII VE DNYADAK DURUMU, Ragp Bayraktar) Bunlar sadece 2003 ylnda hafta iindeki rakamlardr. Kck Hollandada, Yuvarlak hesap 3,5 milyon kanatl hayvan, topu topu 200 hastalk belirtisine kar imha edilmitir. Burada kapitalizmde basit bir salgnn bile nasl Pazar ve kar kaygsyla korkun katliamlara yol at aka grlmektedir. Hollanda kanatllarnn dnya pazarnda rekabet ansnn azalmamas iin bir korkun bir imha gerekletirmitir. Kara deil, insanlarn ihtiyalarna dayanan bir ekonomide, bir tek iletmenin karll ya da verimlilii deil, tm insanlk asndan verimlilik gz nne alnr ve insanlarn ihtiyalar ile dnya lsndeki verimlilik ilikisi gz nn alnr. rnein, kapitalist bir iletmenin verimlilii iin, iin otomasyonu, olabildiince rnn bir arada retilmesi, iletme masraflarn azaltr. Zaten bu nedenle on binlerce tavuk vs. bir arada bytlr, dnya pazar iin. Bu bir tek iletme asndan son derece rasyonel olabilir. 44

Ama insanln tm gz nne alndnda, bu irrasyonal olarak ortaya kar. Sadece hastalk olaslklarnda yaplan imhalar gz nne alndnda bile, bu muazzam bir emein ve rnn imhas anlamna gelmektedir. Bir baka rnek: ngilterede her retilen iki tavuktan birini Avrupaya ihra edilmektedir. Keza, ngilterede tketilen her iki tavuktan biri de, ithal edilmektedir. Bu tavuklarn da, uzak ngiliz smrgelerinden deil; Avrupadan ithal edildiini var saysak bile yle bir sonu ortaya kmaktadr. ngilterede retilen her iki tavuktan biri, bir Avrupa seyahati yaptktan sonra, Britanyallarn boazna girmektedir. Tek tek iletmeler ve onlarn karllklar asndan btn bu sonucu yaratan ilemler son derece rasyonel olabilir. Ama ortaya sonu itibariyle son derece irrasyonel, her iki tavuktan birinin, bir Avrupa seyahati yaparak tketicinin boazna girmesi gibi bir sonu ortaya kmaktadr. Bu seyahat iin TIRlar, yollar, ofrler, bunlarn harcad yaktlar, yol atklar evre tahribatlar vs gz nne alndnda, ok byk iletmelerin; dnya pazar iin retimin insanlarn toplu yaam iin hi de rasyonel sonular ortaya karmad grlmektedir. Ama byle bir dzen iin, kar ekonomisinin ortadan kaldrlmas; tm insanlarn ihtiyalar ile toplumsal verimlilik ve doann dengesini gden optimum byklklere dayanan planl bir ekonomi gerekir. Bu olmadnda, yani, Marksn deyimiyle insanlar retim yntemlerine uygun toplum dzenleri kurmadnda, rnein hala kar ekonomisine dayandklarnda; planl bir ekonomiye gemediklerinde, doa ve toplum kanunlar onlar cezalandrmakta ve sonular birer kyameti alameti olmaktadr. Burada ku gribini rnek aldk ama sorun sadece bu deil, rnein deli dana hastalnda da ayn durum sz konusuydu. Buraya kadar sadece rnlerin imhasn boyutuna ksaca deindik. Bir de, hastalklarn insana gemesi sz konusu olduunda, bu sistemin tm yaay tarz, yani ulusal devletleri, geri ve zengin lkeler vs. de katastroflar pekitirici bir zellik olarak ortaya kmaktadr. rnein son derece ldrc ve kayna muhtemelen Tropikal Afrika maaralarndaki canllar olan ve onlardan insanlara geen Ebola (Marburg) virs zerine aratrmalar unu gstermektedir. Eskiden de, zaman zaman bu virs insanlara sramaktadr. Kabileler bu virsn yol at hastaln belirtilerini tanmlamlardr. Ama o zamanlar, hastayla tm ilikiler kesilmekte, o insansz bir yerde lm terk edilmekte veya oraya bir daha uranlmamakta veya o blge yaklmaktadr. Elbette bunlar dinsel bir ritel iinde gereklemektedir. Bylece hastalk daha doduu noktada lokalize edilmekte ve yok olmaktadr. Ama gnmzde globallemi dnyada, insana bulaan mikrop birka saat iinde ktalar amakta, Avrupa veya ABDnin bir ehrinde ortaya kmaktadr. Ama daha da ilginci, bu gibi mikroplarn esas bulatklar noktalar bizzat hastanelerin kendileridir. zellikle geri lkelerdeki hijyenik ltlere, istenilse bile yoksulluk nedeniyle uyulamayan 45

hastaneler. Ama geri lke demek her eyden nce ulusal devletler, yani gerekte var olan kapitalizm demektir. Bylece globalleme anda ulusal snrlar ve bunun yol at zenginlik ve yoksulluk farklar, hastaln yaylnn ve katastrofa dnmesinin bir nedeni haline gelmektedir. Belki bu Ebolada henz gereklemedi ama A DS ortada. Bu gn Afrikann neredeyse yars A DSli. Ayn hastalk zengin lkelerde byk lde kontrol altna alnm bulunuyor. AIDS, Bat lkelerinden tekrar Afrikaya gelerek yayld. zel mlkiyet, bir de bu hastalklara kar ilalarn isteyen tarafndan retilmesini engelleyerek, yani insanlarn hastalklarn bir kar arac yaparak btn bu katastrofun zerine ty dikmektedir. Szde buna en fazla direnen ilerici hkmetler bile, zel mlkiyet ve ulus devlet dnda bir var oluu dnemediklerinden ve bunun kavgasn veremediklerinden, yaptklar benzeri ilalar iin bile belli snrlamalar kabul etmekte ve ila firmalarna belli bir hara demeye devam etmektedirler. Btn burada grlen sorunlar aynen Ku Gribi olaynda da grlmektedir. Ancak, bunlarn yan sra, dnya pazar iin mcadelelerin; ekonomi d zorun bir arac da olmaktadr. rnein ku gribinin esas yayld blgenin bu gn dnya ekonomisinin en dinamik ve hzl byyen blgesi, Asyann Pasifik kylar ve Gneydou Asya olmas nedeniyle, Avrupal ve ABDli emperyalistler, Asya lkeleri karsnda rekabet glerini arttrmann bir arac olarak Ku gribini oradan gelen mallara kar engeller karmak veya ora mallarna talebi azaltmak iin kullanmaktadrlar. Bu da o lkelerin, kendileri de yine bizzat dnya pazar iin retim yapmaya programlanm devlet ve iletmelerinin, ya hastal gizlemelerine ya da tpk mallarnn ad ktye kmasn diye milyonlarca tavuu imha eden Hollandallar gibi gereksiz ve abartlm imhalara girimesine yol amaktadr. Ne var ki, her iki durumda da, bu lkeler batl lkeler gibi zengin ve organize olmadklarndan, emeki insanlar ve basit halk iin, bu gibi gizleme ve abartl imhalar tam bir felakete dnmektedir. Bylece geri lkelerde, sadece modern retimin ve ilikilerin deil, kapitalizm ncesinin de darbesine maruz kalmaktadrlar. Tavuklar imha edilen Hollandal iletmeci, devletten bunun karlnda belli bir tazminat alr. Zarar sosyal olarak denir. Bu onun iin yoksulluk ve alk anlamna gelmez. Ama Geri lkenin kk reticisini, ya gizlenen hastaln kurban olur, ya da elindeki iki tavuk da alnp aln ve yoksulluun iyice penesine der. Trkiyedeki Ku gribinde btn bunlar grld. Trkiyeyi kapsnda tutmak isteyen Avrupa bunu bahane ederek, yeni tedbirler gelitirirken; bundan korkan ve bunlar engellemek isteyen Trk burjuvazisi ve devleti, bir yandan hastal gizledi, sonra da mzrak uvala smaynca abartl imhalara giriti ve yoksul insanlarn soluk borusu olun birka tavuunu yok etti. Burada o insanlarn kaderi kimseyi ilgilendirmiyordu; lkenin imaj, yani Trk rnlerinin

46

yolunun tkanmamas ve politik olarak Avrupann eline koz vermeme biricik kayg olarak ortaya kyordu. Haberlerdeki abartl grntler insanlarn yaamlar ve salklar iin deildi, Trk mallarnn ve devletinin imajn korumaya ynelikti. Ama Trkiyede bu akl dlk aslnda zirvelerine ulat. Hkmet ve devlet, kmes hayvancln yok etmek iin bir vesile yapt bu ku gribini. Aslnda kmes hayvancl, Ku gribi gibi felaketlere kar en emin savunma alanyken, kitlesel imhalar engellemenin en iyi yoluyken ve binlerce yldr byle engellenmiken, bu ekonomi d cebir ile olaan rekabet ile deil, yasalarla, tedbirlerle kk reticilerin, yoksul insanlarn soluk borularn tkamann yoluna da girildi. Bylece, arkl usullerle, ekonomi d cebir araclyla, yani kapitalizm ncesi ve d yntemlerle kapitalizmin yayl gndeme geldi. Kmes ve bahe tavukuluunun olaan rekabet yntemleriyle yok edilmesi iin bile sabredemedi Trkiyenin Mslman ve Laik sermayesi.

Ve nihayet, Trkiye gibi geri bir lkenin smrgesi olan Krdistanda Ku Gribini Krdistan baka Bat baka yaad. Ve sadece bu kadar da deil, ku gribi, Krtlere kar bir rk silah olarak kullanld. O gne kadar, binlerce yldr olduu gibi hayvanlarla i ie yaam insanlar, uygarlktan uzak pis vahiler olarak gsterildi. zel sava dairesinin bir psikolojik sava arac olarak Trk orta snflarn yedekte tutmak iin kullanld. Toparlarsak, Ku Gribi rneinde grld gibi, zel Mlkiyet, kar ekonomisi klasik doal felaketleri birer modern kyamet alametine evirmektedir. Bunu nlemenin tek yolu kar ekonomisini ortadan kaldrmaktr. Ancak gerekte var olan, ulusal devletlere blnm, zengin ve yoksul lkelerin olduu bir kapitalizmde bunun iddeti katlanmaktadr. Soyut olarak pek ala yeryz lsnde, aydnlanmann ideallerine uygun olarak bir tek kapitalist lke mmkn iken, bu gnk kapitalizmin var oluu iin, ulusal devletler ve zengin demokratik geri baskc devletler ayrm sistemin devam iin ayrlmaz bir koul haline geldiinden; gerekte var olan kapitalizmde felaketlerin iddeti katlanmaktadr. O geri lkelerin smrgesinde ise, Krdistan rneinde grld gibi, bir smrgeci sava aracna ve ekonomi d zorla kk reticiliin yok edilmesine dnmektedir. O halde ku gribine kar mcadele, ilk elde smrgecilie ve ulusal baskya kar; ekonomi d zorla kk reticiliin yok edilmesine kar bir mcadele iinde tm emekileri ve demokratik gleri birletirmeyi hedeflemeli. Ancak bu yetmez. Bu ayn zamanda bu gnk ulusal devletlere ve de nihai olarak kapitalizme, yani zel mlkiyete ve kar ekonomisine kar bir mcadele olmak; en azndan ona dnmek zorundadr. Tabii Hak yolundan gidenler iin, yani doa ve toplum yasalarnn sylediklerini anlayanlar; onlarn uyarlarna kulak kabartanlar iin. 47

Btn belirtilerin gsterdii gibi, gnmz dnyasnda, Kara, zel Mlkiyete, hasl Kapitalizme kar olmadan hakka uygun bir toplumsal yaam kurulamaz. Demir Kkaydn demiraltona@hotmail.com http://www.koxuz.org 26 Ocak 2006 Perembe

48

Mal Varlklar, zel Hayat, Devlet Srlar, Ticari Srlar ve Sosyalizm


Trkiyede burjuvazi ile brokratik oligari arasndaki kayk dvnde, yolsuzluklar, kar taraf sindirmenin, tecrit etmenin, geri ekilie zorlamann bir arac olarak kullanlmaktadr. Brokratik oligari, burjuvaziyi sindirmekte ve geri ekilie zorlamakta bu arac ok daha etkili ve baarl olarak kullanmaktadr. Bu etkili ve baarl kullann nedeni kendisinin daha temiz ve namuslu olmas deil, bu silahlar kullanabilecek pozisyonda olmasdr. Tm srlar bilirseniz, bunlar istediinize kar istediiniz gibi kullanabilir ve en nemlisi de kendi srlarnz koruyabilirsiniz. Milli sr veya devlet srr dediniz mi akan sular durur. Bu zrh karsnda burjuvazinin bu zrh delecek bir mzra yoktur. Milli sr neymi, milletten gizlenemez hibir sr; devlet devlet ise millete hizmet etmelidir. O halde devlet srr da milletten gizlenemez! diyecek cesareti yoktur burjuvazinin. Bu nedenle, brakalm yolsuzluklar bir yana, ordunun harcamalarn ve btesini denetleyecek ve belirleyecek cesaretten bile yoksundur. Ama buna karlk, kendisi, devlet partisinin ve oligarisinin yolsuzluk sulamalar karsnda, Ticari srlar veya zel hayatn gizlilii gibi, aslnda ardna snmas bir bakma suu kabul anlamna gelebilecek olan ie yaramaz iine girilmez siperdedir. Bu nedenle, brokratik oligari, yani Ordusu ve brokrasisiyle Trk Devleti, Emin laan gibi tetikiler araclyla burjuvazinin her trl manevrasn kolaylkla, yolsuzluk silahn kullanarak pskrtebilmektedir. ok namuslu, temiz, kire bulamam grnen ordu, (ki bu sadece grntr, her hangi bir denetim olana bulunmad iin, yaplan her ey askeri srlar rtsnn altna gizlendii iin, kol krlr yen iindedir) aslnda btn bu yolsuzluk, irtikap ve rmenin gerek sorumlusudur. Sorumlusudur, nk, insanlarn demokratik haklarnn olmad; fikir ve rgtlenme zgrlklerinin olmad; her eyin ak veya gizli devlet organlarnn kontrol altnda olduu bir lkede, ii snf ve dier ezilenlerin kendi z rgtlenmelerini yaratma; politik hayata arlklarn koyma olana olmaz; kendilerini sermayenin ve devletin saldrlarna kar korumalar olana olmaz. Bu da zenginlik ve yoksulluk farklarnn korkun boyutlara varmasna, demokratik denetim mekanizmalarnn hibir ekilde oluma ve gelime olana bulamamasna; brokratik keyfiliin sonsuz artmasna yol aar. Btn bunlar da ezen ve ezilen snflarn tamamnda korkun bir rmeye bu rme de tekrar bu olumsuzluklarn pekimesine, umutsuzluun yaygnlamasna, iini halledebilmek iin avane, kliyan (ahbap, tandk, torpil) ilikilerinin glenmesine vb. yol aar. Bylece, kendi kendini besleyen bir rme, anti demokratikleme, ar bir yoksulluk ve zenginlik emberi ortaya kar. Trkiyede doksanlarn bandan beri yaanan tam tamna byle kendi olumsuzluklarn besleyen bir sretir. Bu sreci balatan, duvarn ykl oldu. Bu ykl, 12 Eyll okunu atp toparlanmaya balayan toplumsal muhalefeti birden bire demoralize etti ve sfrlad. 49

Brokratik oligarinin egemenliini korumak iin zel sava balatabilmesi, Krt sorununda tam bir inkar ve bask politikasna ynelmesi; az ok reform dnen burjuvaziyi tamamen tasfiye edebilmesi (zaln ldrlmesi); kendi iinde de benzer politikalar nerenleri tasfiyesi (Eref Bitlisin ldrlmesi) mmkn oldu. Bundan sonra mekanizma artk zaten kendi kendini retir oldu. Ne var ki, bu tasfiyede, devlet brokrasisinin en nemli silahlarndan biri, yolsuzluklar oldu. Burjuvazide her zaman bulunan yolsuzluklar oldu. Ne devlet brokrasisi, ne de burjuvazinin dier kesimleri yolsuzluklardan daha azade deildir. Ama brokratik oligari burada istedii yolsuzluklar gndeme getirebilmek gibi bir stnle sahiptir. Devletin btn gizli servisleri emrindedir ve zaten o oligarinin sert ekirdeinin rgtlenmesidir. Bu nedenle yolsuzluklar alan, burjuvazi ile brokratik oligari arasndaki kayk dvnde, burjuvazinin elleri kollar bal olarak kald ve srekli dayak yedii bir alandr. Ve bu, devlet brokrasisinin geni ynlar kendi arabasna balamasnn etkili bir aralarndan biridir. Brokrasi kontrol dna kma eilimi gsteren her politikacy, yolsuzluklar sopasyla kendi karlarnn ve egemenliinin bir koruyucusuna dndrmektedir. Bir Demirel ya da bir Mesut Ylmaz, ya da Bir Trke ya da bir iller, daha m az yolsuzluklara bulamt. Hayr aksine. Onlar ok daha byk yolsuzluklar iindeydiler. Ama onlara hibir ekilde dokunulmad. nk brokratik oligarinin egemenliini hibir ekilde sorgulamamay aksine ona hizmet etmeyi renmilerdi. Sadece zaman zaman ayaklarn denk almalar iin ucu gsterildi ve onlar da mesaj alp ayaklarn denk aldlar. Sosyalistler ve devrimci demokrasi hibir zaman aklndan unu karmamaldr. Bu gibi yolsuzluk iddialar ve dosyalar, hemen daima egemen snflar arasndaki bir mcadelede kullanlan silahlardr. ncelikle hi unutulmamas gereken iin alfabesi udur. Bizler bir sistemle sorunluyuz kiilerle deil. u veya bu politikacnn yolsuzluklar bizlerin bir sorunu olmaz. Herkes sonuna kadar namuslu olsa bu sistem daha iyi olmaz.

Bu nedenle bizler yolsuzluk dosyalar gibi sorunlar her zaman var olan somut snf ilikileri iinde deerlendirmek; bunlarn aslnda egemen gler arasndaki mcadelede taraflarn kulland silahlar olduunu; sorunun bu silahn hangi snfn kar iin; hangi politika iin kullanldn grmek ve ifa etmek olduunu bir an iin bile aklmzdan karmamamz gerekir. Ama biz bizzat bu silahn nasl ve hangi kar iin kullanldn gstererek ancak ayn zamanda bu silah, onu ezilenlerin gzne kl atmakta kullananlara kar bir silaha dntrebiliriz. lk nce, btn bu yolsuzluklarn varl ile toplumda zgrlk ve haklarn olmamas; ezilenlerin rgtlenememesi ve demokratik denetim ve kontrol mekanizmalarnn bulunmamas; zengin yoksul arasndaki uurumun almas arasndaki ilikiyi iyi koyarak; rme ve yolsuzluklarn gerek sorumlusunun iktidar gerekten elinde bulunduran brokratik oligari ve onun keyfi baskc sistemi olduunu; dier yandan, bu brokratik 50

oligariye kar kar gibi grnen burjuvazinin korkaklnda ve tutarszlnda olduunu gstermek gerekir. nk burjuvazinin korkakl ve tutarszl ayn zamanda bu brokratik oligarinin gerek iktidar elinde bulundurmaya devam etmesinin en esasl nedenidir. Burjuvazi korkak ve tutarsz olduu iin; yani kitlelerin rgtlenmesi ve zgrlklerden korktuu iin; dier yandan burjuvazinin bu korkakln ve tutarszln dengeleyecek bir politik ii hareketi bulunmad iin (Bir ulus teorisi ve baka bir uygarlk program olmamas, demokratik cumhuriyet hedefinin yitirilmesi gibi programatik eksikliklerden; Stalinizmin zaferi ve devrimci ii hareketinin yenilgisi; daha sonra duvarn yklnn yaratt moral knts ve bozgun gibi bir yn faktr sralanabilir.) en kk bir demokratikleme ve demokrasi mcadelesi cephesi ortaya kamamaktadr. Tam da bu nedenle toplumdaki rme kendi kendini beslemektedir. Yani bizim grevimiz yolsuzluklarla mcadele deildir; yolsuzluklarla mcadele ettiini syleyenlerle mcadeledir. nk onlardr gerek yolsuzluklarn ve rmenin gerek nedeni. Bir sorunu ortadan kaldrmak sonularla mcadeleyle olmaz, onun nedenlerine ynelinmelidir. Yolsuzluktan ikenceye kadar her alanda byledir bu. Sorun ikencenin yasaklayan kararnameler ya da polislerin eitimi deildir; sorun insanlarn namuslu olmas deildir. Sorunu byleymi gibi gstermenin kendisi bizzat egemen snf ve zmrenin karlarn korumaya yarar. Dolaysyla, bu gibi yolsuzluk tartmalarnda, esas vuru ynmz, yolsuzlukla itham edilen burjuva politikaclar deil; aksine burjuva politikaclarnn yolsuzluklarn ifa eden veya onlar bununla itham eden ve bunu kendi anti demokratik sistemini korumak ve pekitirmek iin kullanan brokratik oligarinin sistemi olmaldr. Bir devrimci demokratn, bir sosyalistin hi aklndan karmamas gereken, ister yolsuzluk, ister ikence, ister baka bir keyfilik olsun, kendisinin esas grevinin, gerekten egemen brokratik oligariyi tecrit etmek ve paralamak olduudur. Bunu unutan her demokrat veya sosyalist muhalefet, btn iyi niyetine ramen pratik mcadeleler iinde kendini birden bu egemen oligarinin fiili bir destekisi olarak bulur. * Bu sadece yolsuzluklar konusunda byle deil, her konuda byledir. rnein, bu gn Anti Amerikanclk Trkiyede, Brokratik Oligarinin ABD ile pazarlklarnda onun kendi egemenliini ve pazarlk gcn arttrmasnn bir arac olmakla sonulanr. Devrimci Demokrasinin, sosyalistlerin tavr, ABD ile Trk Devleti arasndaki pazarlk ve rekabette, Anti Emperyalizm diyerek Trk devletiyle ayn paralele dmek olamaz. Bizler tpk birinci dnya savanda Lenin, Luxemburg, Troki gibilerinin savunduu, yenilgicilii savunmalyz. Yani esas mcadeleyi, iinde bulunduumuz lkenin egemenlerine yneltmeliyiz. Bunu yapmadmz takdirde, bu lkelerin ezdii halklarla birlik oluturamayz; demokrasi glerinin birliini salayamayz. Her d sava ncelikle bir i 51

savatr. Blge sosyalistleri, kendilerine egemen olan, her biri gerici devletleri esas hedef olarak koymazlarsa, ABD ile bunlar arasndaki mcadelede basit bir piyon olmaya mahkumdurlar. ABDye ve dier emperyalistlere kar bir direni cephesi, blge halklarnn birlii; blge devletleri yklmadan; bir demokratik cumhuriyet kurulmadan olamaz. Tekrar yolsuzluklar sorununa dnersek, bizler esas vuru ynmz burjuvaziye deil; brokratik oligariye yneltmeliyiz. Burjuvaziye kar mcadelemiz, onun brokratik oligariye kar korkaka davrand; onunla i birlii yapt; onu kar en geni cephenin olumasn engelledii noktasndan olmaldr. Onlara mcadeleye ihanet ettikleri noktasndan vurmak, onlara korkaklara ve hainlere davranld gibi davranmak gerekir. Yani tpk Marks ve Engelslerin korkak Alman burjuvazisine, Leninlerin korkak Rus burjuvazisine kar davrand gibi davranmak gerekmektedir. Prusya Yunkerliinin, Rus arlnn yerinde bu gn Trk ordusu ve devlet oligarisi bulunmaktadr. Ak Partinin Rus Kadetlerinden ya da 48 devriminin korkak Frankfurt Parlamenterlerinden fark yoktur. Bu nedenle, Marks-Engelslerin, Leninlerin tarihsel tecrbesi bu gn her zamankinden daha akteldir ve etd edilmeyi beklemektedir. Orta doudaki tek tek lkeler bakmndan durum buyken, dnya politikas bakmndan durum, birinci dnya sava ncesindeki gibidir; ikincisi gibi deil. Orta Douda ABDnin karsndaki ister emperyalist ister az gelimi olsun hi bir devlet ilerici deildir. Bizler tpk lke iinde brokratik oligariye kar burjuvaziyi ihanetle suladmz gibi; uluslar aras politika alannda da egemen devletlere ayn ekilde mcadele etmeliyiz. ABDye kar direnii, blmek, zayflatmak ve onunla i birlii iinde bulunmakla. Yani rnein Krtleri deil; Krtlere zgrlk vermeyerek onlar ABD ile ittifaka zorladklar iin Trk, ran, Suriye devletlerine kar mcadelenin nceliini ne karmalyz. nk bu devletler yklmadan; halklarn ve inanlarn eitliine ve zgrlne dayanan demokratik bir cumhuriyet kurulmadan, ABDye kar bir direni ve mcadele olanakszdr. ABDye kar bir direni cephesi kurabilmek iin, blge halklar nce kendilerine egemen olan devletleri ykmaldrlar. Marks-Engels dneminde onlar, dnya politikas bakmndan, Rusyay dnya gericiliinin merkezi olarak grdklerinden tm oklar ona kar yneltiyorlard. Bu gnk ABDyi o gnk Rusya gibi koymak son derece yanltcdr. Bu gnk ABD, Avrupa, in, Rusya vs. hi biri dierinden ak kak deildir; aralarnda hibir nitelik fark bulunmamaktadr. Hepsi emperyalisttir. Birine kar dierlerini desteklemek sz konusu olamaz. Bu bakmdan durum, dnya politikas leinde bakldnda, Marks-Engels dnemine deil, Leninlerin dnemine, birinci dnya sava ncesindeki dneme benzemektedir. Buna uygun olarak da, MarksEngelslerin her eyi Avrupa gericiliinin kalesi Rusyaya kar savaa tabi klma anlaynn paraleli saylabilecek her eyi ABDye kar savaa tabi klma anlaynn tersine, Leninler dneminin yenilgiciliinde olduu gibi davranmak gerekiyor. nk bu glerin arasnda hibir nitelik fark bulunmamaktadr gericilik ve halklarn zgrlne dmanlk bakmndan. Hepsi ayn karakterde olunca yllardr denenmi strateji Leninlerin yenilgiciliidir.

52

Ama bir sosyalist iin sorun orada bitmez. Bizler hibir yolsuzluk olmasayd; bunlara hibir olanak tanmayan bir sistem olsayd bile bu kapitalizme karyz. Bizlerin kapitalizme eletirisi, onun yolsuzluklara kap amas vs. gibi noktalardan deildir. Namuslu oportunistlerin en tehlikeli oportunistler olmas gibi, yolsuzluklarn olmad bir kapitalizm; namuslu bir kapitalizm en tehlikeli kapitalizmdir. Bizler onan, insan ihtiyalarna deil, kara dayanan bir sistem olmas nedeniyle ona karyzdr. Kara dayanma zel mlkiyeti kutsal ve dokunulmaz klmay gerektirir. Ama bu kara dayanan ekonomi, ancak, zel, politik ve ekonomik gibi ayrmlara dayanan bir st yapyla; bir dinle, bir uygarlk olarak var olabilir ve rgtlenebilir. Dolaysyla kara dayanma ile, zel, politik, ekonomik ayrm gibi ayrmlar arasnda zel mlkiyet, kar, igc, art deer, igcnn kullanm deeri gibi nitelikler bakmndan kopmaz bir iliki bulunmaktadr.

Bu u demektir: bu uygarln dayand temel varsaymlardan birini kerttiinizde aslnda btn binay da kertirsiniz. Bu bakmdan konu ayn zamanda kapitalizme kar mcadele ile de, bunun stratejik sorunlaryla ve yeni bir uygarlk projesi ve programlatrlmasyla da yakndan ilgilidir. Bunu biraz yakndan grmeye alalm. Bilindii gibi bu yolsuzluk sorunlar ile birlikte hemen her zaman Srlar sorunu gndeme gelir. Birileri hemen kar, Bunlar zel hayatn srlardr, bunlar ticari srlardr der. Birileri kar bunlar Devlet srrdr der.

Bu gnk toplumdaki tm taraflar, ticari, siyasi (Devlet srlar) ve zel srlar olabilecei konusunda kesin bir uzlama iindedirler. Bu gnk toplumun tm kmaz da tam buradadr. Sosyalistler bunu sorgulamay bile akl edemez durumdadrlar. Etseler bile bir ey syleyecek durumda deildirler nk daha nceden baka balamlarda bu tr durumlarda bizzat kendileri zel hayatn gizliliinin ya da srlarnn savunucusu olmulardr. rnein, ne zaman bir kitle hareketi ykselii ya da bir terr eylemi olursa, burjuva devletleri hemen, telefonlarn evlerin dinlenmesi, bu dinleme iinin kolaylatrlmas trnden yeni yasalar karrlar veya byle yeni yasa teklifleri getirirler. Bu durumlarda solcular hemen her zaman, bu devlet kontrolne kar dururlar ama bunu hemen daima yeni yasalarn zel hayatn gizliliini dolaysyla kiilerin haklarn ihlal ettii gibi bir noktadan yaparlar. Yani isteseler de istemeseler de, burjuva uygarlnn, kar ekonomisinin dayand zel, politik ayrmn; zel hayatn gizliliini vs. kabul etmi ve savunmu olurlar. Sosyalistler sz dzeyinde kapitalizme veya kar ekonomisine kar durduklarn sylerlerken ayn zamanda kar ekonomisinin, burjuva uygarln dayand tm sistemi en temelinden savunmaktadrlar. Yani eer bir paralellik kurulmak gerekirse, ortada, tpk bir zamanlar Leninlerin, Trokilerin demokratik cumhuriyet ve uluslarn kaderini tayin hakk programnn 53

elikisi gibi, bir eliki bulunmaktadr. Bir yandan, devletin her trl dilsel, dinsel tanmlanmasn ve eitsizlii reddeden; bir tek kyn bile ayrlmasn kabul eden demokratik cumhuriyeti savunurken, dier yandan uluslarn kaderini tayin hakk diyerek, uluslarn bir dile, bir tarihe, bir halka gre tanmlanmasn, yani dillerin ve kltrlerin eitliine dayanmayan; demokratik olmayan bir cumhuriyeti savunmak gibi bir eliki bulunmaktadr. Bir yandan kapitalizme, kar ekonomisine kar klmakta, ama dier yandan, bu ekonominin dayand tm styap ve onun zel, politik ayrm, olduu gibi savunulmaktadr. Nasl uluslarn kaderini tayin hakk, demokratik cumhuriyeti ii bo bir retorie evirdiyse, burada da, zeli savunmak, kapitalizme kar kmay bo bir retorie, bir Pazar vaazna dntrr. i ve sosyalist hareketin bana gelen tam tamna budur. zetle ii hareketi sadece uluslarn kaderini tayin hakk dolaysyla, demokratik cumhuriyeti; yani ulusun dile, dine, etniye dayanan her trl tanmnn reddi ilkesini bir retorie, ii bo bir kalba dntrmemi ve iiler ve sosyalistler bir asgari programdan yoksun kalm deildir; ayn zamanda zel hayatin gizliliini savunmak gibi szde burjuva devletinin basklarna kar kan formllerle de, kar ekonomisi ve kapitalizme kar k da bir bo kalba dnm, baka bir uygarlk program bir yana, kar ekonomisini ve zel mlkiyeti reddeden program bile unutulmu ve yitirilmitir. Halbuki sosyalistler sorunu eer bu uygarln dayand varsaymlar sorgulama dzeyinde koysalar, bu otomatikman kapitalizmin sonunu getirecek bir hareketin yolunu aar. zel hayatn gizlilii forml ve savunusu, aslnda burjuva uygarlnn, zel, politik ve ekonomik ayrmna dayanmaktadr. Kapitalizmden nce hibir sistemde, zel hayat diye bir kategori yoktur. Zaten zel hayat diye bir sosyolojik kategori de yoktur, zel ve zel hayat kategorileri, ideolojik, hukuksal, yani burjuva uygarlnn dayand ve rgtlenmesinin temelini oluturan kategorilerdir. rnein Devlet srlar veya ticari srlar da, bu ayrma dayanmaktadr. Byle bir ayrm olmadan, byle srlardan sz edilemez. Bunlar da, bu anlamda, hukuki ve ideolojik kategorilerdir. Sosyalizm henz ykseli dnemlerindeyken, henz sosyalist bir uygarlk, bu ayrmn kendisini sorgulamak diye bir problemi olmad zamanlarda bile, gerekten kapitalizmin dayand mant da sorguladndan, bilinsizce ve kendiliinden de olsa, sonu bu ayrmn kendisini sorgulamaya gidecek sloganlar ve programlar oluturabiliyordu. rnein Ekim devrimini yapan Bolevikler, btn devlet srlarn, gizli anlamalar aklamay bir program maddesi olarak nlerine koymulard. Keza, insanlarn alk tehlikesi karsnda, fiilen ticari srlar ve kar ve zel mlkiyeti sorgulama sonucunu yaratacak olan, tm ticari srlarn aklanmas; ii denetimi; var olan ilerin alabilir nfus arasnda eite datlmas gibi Geisel talepler ortaya atmlard. Bu taleplerin hi birisi aslnda dorudan doruya kapitalizmi sorgulamyordu; ama toplumun, toplumsal yamn rgtlenmesi bakmndan karn veya zel mlkiyetin dokunulmazln kabul etmiyorlard. nsanlarn ihtiyalarn ve birbirlerine kar sorumla olduunu hareket 54

noktas olarak alyorlard. Dolaysyla, fiiliyatta kapitalizmin, zel mlkiyetin ve kar ekonomisinin almasna gitmek zorunda kalyorlard. Bir bakma tersinden yukarda anlatlan elikiyi iliyorlard. Temel fark, o elikide anti kapitalizm veya demokratik cumhuriyet bir retorie dnrken ve eliki geriye doru zlrken, bu geisel taleplerde, eliki kapitalizmin tasfiyesine varla zlmektedir. Ne var ki, bu geisel talepler oktan unutuldu; hatta demokratik grevlerden kamann; her biri dile, dine, etniye, soya tarihe gre rgtlenmi gerici devletlere kar mcadelenin gndemden drlmesinin aralar oldular. Trkiye gibi lkelerde kimi radikal ve Marksist olduklarn syleyen Trokist gruplarda olduu gibi. in ilginci, zel hayatn gizlilii ve dokunulmazl parolasyla yaplan savunular, inisiyatifi burjuvaziye ve burjuva devletine vermekte, onlara, toplum adna zel hayatn snrlandrlabilecei gibi kar durulmaz bir argman vermektedir. Bu durumda, sol muhalifler, toplumsal sorumluluu fiilen burjuvaziye ve burjuva devletine terk etmekte, kendilerini iyice savunulamaz bir noktada bulmaktadrlar. Bu noktada da srekli olarak yenilmektedirler. Sava sonrasnda hibir lkede sosyalistler, devletin kontroln arttran her hangi bir anti demokratik yasay durdurabilmi deillerdir.

Ama bir de syle bir program ve davran gz nne getirelim. Sosyalistlerin zel hayatn gizliliini ve dokunulmazln savunmay brakp, zel, politik ve ekonomik hayatn dokunulmazl ve gizlilii olamayacan savunduklarn var sayalm. Yani evet buyursun devlet, benim hesaplarm kontrol etsin; istiyorsa mektuplarm okusun; telefonlarm dinlesin; ama btn irketlerin, btn devlet dairelerinin, btn rgtlerin tm yazmalar; tm dinledii telefonlar; tm tutanaklar; tm kararlar da tm insanlarn bilgisine ve kontrolne ak olsun. Benim dinlenen telefonumun tutanaklar her yurttan bilgisine ak olmal; hesaplarm sadece devletin deil her yurttan bilgisine ak olmal; ama ayn ekilde, btn irketlerin, kurulularn, rgtlerin, devlet dairelerinin de hereyi herkesin bilgisine ak olmal. Nasl zel hayatn gizlilii yoksa Ticari srlar ya da devlet srlar da yok. Byle bir yaklam, sosyalistleri birden savunma mevzilerinden ve programszlktan kp inisiyatif kazandrmakla kalmaz, kapitalizmin temellerine ve dayand ilkeleri sorgulayarak, bir sosyalist uygarln zerinde ykselecei dnsel temelleri atar. Bu ayn zamanda saldr inisiyatifini tekrar kazanmay salar; devlet ve burjuvazi devlet srlarn ve ticari srlar savunma mevzilerine ekilirler. Tabii bu savunma mevziinde getirecekleri her argman onlara kar bir silaha dnr. Geisel taleplerin ykc zellii, onlarn kar ekonomisinin ve zel mlkiyetin dayand varsaymlar sorgulamasnda; insanlarn ortak yaamn, sorumluluklarn ve ihtiyalarn n plana karmasndayd. Onlarn ykc potansiyeli buradayd. Onlar henz baka bir uygarlk projesinin bir paras olarak ortaya koyulmamlard; bu kavramsal ve programatik temelden yoksundular ama bu potansiyeli ilerinde tayorlard. Dnya ii hareketi baka bir yol izlese, 20lerin yenilgileri sonucu yok olmasayd, belki sosyal mcadele pratiinin iinde iiler kendi denemeleriyle bu gn vardmz yere oktan 55

varm, yani baka bir uygarlk projesine ulam olabilirlerdi. nk, Ticari srlarn, devlet srlarnn tannmamas ve toplumun bunlar kontrol etmesiyle, zel hayatn dokunulmazlnn reddedilmesi arasnda ok byk bir yol yoktur. Ve bunlarn dokunulmazlnn olmad yerde; zel, politik, ekonomik ayrmnn kendisinin fiili bir anlam kalmaz, bu ayrmn kendisi kolayca reddedilip alabilir. Bunun iin ille de tarihsel maddeciliin bu balanty aklayan bir din teorisi bulunmas gerekmemektedir. Ezilenler mcadele iinde kendi denemeleriyle de buna varabilirler, sonra da Marksistler, bu fiili varn ardndaki derin nedenleri aratrrken bunu aklamak iin genel olarak bir din teorisine ve bu erevede modern toplumun dininin teorisine varabilirlerdi. Byle bir tarih de mmknd. Eylem pek ala teorinin nnde yryebilirdi rnein Fransz devriminde veya Paris komnnde olduu gibi. O halde bu yolsuzluklar balamnda bizlerin programatik, stratejik ve taktik durularmz u zelliklere sahip olmaldr. 1) Yolsuzluk iddialarnn burjuvazi ve brokratik oligari arasndaki mcadelede silahlar olduklarn bir an iin bile unutmamak ve yolsuzluklarn gerek sorumlusunun toplumda en kk bir demokratiklemeye tahamml edemeyen; en kk bir demokratik denetim ve ezilenlerin z savunmasna olanak tanmayan brokratik oligari olduunu vurgulamak, esas mcadelenin sivri uunu bu oligariye yneltmek. Burjuvaziyi ise, bu oligariye kar mcadeleyi zayflatt, dolaysyla onun dolayl su orta ve ibirlikisi olduu noktasndan saldrmak. Bu gnk Trkiyede yolsuzluk, ikence, toplumsal rmeyi ortadan kaldrmann tek yolu brokratik oligariyi ve onun egemenliini alaa etmektir. 2) Dorudan kapitalizmi, kar ekonomisini ve zel mlkiyetin dayand burjuva uygarlnn temellerini sorgulayan, devlet, srlar, ticari srlar, zel hayat ayrmn ve bunlarn gizliliini reddetmek. Bu gnk sistem hakknda baka bir dnyann ne olabilecei hakknda bir tasavvur oluturmak. Politik mcadeleden kaanlarn slogan haline gelmi olan, Baka bir dnya mmkn slogann, onun nasl bir ey olduunu gstererek iini doldurmak. Btn zel, politik, ticari her trl bilginin herkese ak olmas. Emekilerin bundan korkaca hibir ey yoktur. Ama burjuvazinin ve devletin bu srlar olmadan var ve egemen olmas mmkn olamaz. Bir kyde, herkes herkesin ne yaptn bilir. Bu nedenle orada ok daha az su ilenir. Dnya madem ki globalleti, bir global ky oldu diyorsunuz. O halde beyler global kyde, global kyller gibi yaayalm. Herkes hereyi kontrol edebilmelidir. Ama zellikle insanlar, kendi karlarnn insanlarn kar olduunu syleyen devletleri, irketleri. Evet, biz lml insanlarn hesaplarn, telefonlarn, mektuplarn kontrol etmek mi istiyorsunuz. Buyurun edin. Ve sadece siz deil, herkes herkesin bilgilerine ulaabilmeli. Daha bu aamada bile bundan zararl kacaklar sizler olursunuz. *

Ama biz de btn irketlerin, btn rgtlerin, btn devletlerin ve onlarn organlarnn her eyini de bilmek ve kontrol etmek istiyoruz.

56

O zaman bakn ne terr kalr ne de alk ve sefalet, ne de yolsuzluk ve ikence. 29 Ocak 2006 Pazar Demir Kk aydn demiraltona@hotmail.com

57

Avrupadaki Gmenler ve Kzl Elmaclarn Talat Paa Yry


Trk Devleti, Avrupada yaayan ve alan, Trkiye kkenli gmen iileri D politikasnn basit bir arac olarak kullanmakta ve kullanmaya almaktadr. Onu Avrupadaki gmenlerin yaadklar ekonomik, politik, sosyal dezavantajlar ilgilendirmemektedir. Zaten Avrupadaki gmenlerin Avrupann eit hakl yurttalar olmas, Trk devletinin karlarna da aykrdr. O zaman onlar d politikasnn basit aralar olarak kullanma ans azalr. Bu nedenle, aslnda birbirlerine kar gibi grnseler de, Avrupa devletleri ile Trk devletinin karlar ortaktr. Avrupadaki gmenler zerindeki ayrmc rklk, bu igcnn sosyal ve politik haklar olmamas ve olaanst bir smr altnda yaamas nedeniyle, Avrupal igcnn yeniden retiminin fiyatn drerek (igcnn yeniden retimine ilikin, zellikle gastronomi gibi branlar, tamamen kaak ve gmen iilere dayanmaktadr.) kar oranlarnn dne kar bir eilim salamakta, bylece bu devletlerin gmen iiler srtndan, elikileri azaltmasn salamaktadr; bu da rein Trk devletinin, dolaysyla devlete egemen brokratik kastn iine gelmekte ve bu gmenleri kendi d politikasnn basit bir piyonu olarak kullanabilmektedir. Yani gmenlerin ucuz igc durumlarnn srmesi ile Trk devletinin onlar d politikasnn basit piyonlar olarak, o lkelere kar bir bask arac olarak kullanabilmesi ayn madalyonun iki yzdr. Arada hayat kayanlar gmenler olurlar. Elbette, Avrupadaki gmenleri, ba ve dier baka desteklerin salanaca bir lojistik destek gc olarak gren solcusu, Krd, Alevisi de bir baka dzeyde ayn yaklam tersinden srdrrler. Onlar iin de gmenler, Avrupadaki mcadelenin zneleri deildirler, nk onlarn Avrupada mcadele diye bir perspektifleri yoktur. Ama sadece onlar m? Gmen devrimci veya sosyalistlere, sadece gmenlik ya da geldikleri lkelerle ilgili konularda fikir soran ve son zamanlarda oy almak iin birka gmeni, u veya bu politikann izleyicisi olduu iin deil, gmen kimliiyle aday gsteren Avrupal solcular ve partiler de ayn oyuna tersinden katlrlar. Ve bylece bir zamanlarn; brakalm sosyalizmi bir yana, Polonyallar Paris Komnnde komutan yapan devrimci demokratik geleneklerin tm unutulmuluu ve gerici bir milliyetiliin tm insanl, sayla soluyla sard bir kere daha ortaya kar. te imdi Trk devleti ve kontr gerillas Dou Perinekin i Partisi araclyla imdi Berlinde Talat Paa Harekat nam altnda yine Avrupadaki Trkiye kkenli ve bir ksm da hala Trkiye vatanda gmenleri kendi d politikasnn basit bir piyonu olarak kullanma giriiminde bulunuyor. Ama, Almanya ve dier Avrupa lkelerine bakn Ermeni soykrm konusunda zerime fazla gelirseniz, Avrupada yaayan Trkiye kkenli gmenleri harekete geirir banz artrm mesajn vermektir. 58 *

Trkiyede ulusun Trklk ya da Krtlkle deil, belli bir toprak parasnda yayor olmakla tanmlanmas demokrasi projesini savunan Krt zgrlk hareketini yasaklayarak ve bask altnda tutarak ve nderini Trk devletine teslim eden Avrupa lkeleri ve Almanya da aslnda, devletlerin Trklk. Ermenilik, Krtlk vs. ile tanmlanmasn tevik etmekte dolaysyla kendini Trklkle tanmlayan Trk devletini desteklemektedir. nk ancak kendini Trklkle tanmlayan bir devlete kar, o devletin bask altna aldklarnn memnuniyetsizlii tpk Trk devletinin buradaki Gmen Trkiyelileri yapt gibi kullanlabilir ve yine ancak kendini Trklkle tanmlam bir devlete, Ermeni Soykrmn tan diye o anki karlar gre bask yaplabilmektedir. Yani nasl Trk devletinin Avrupadaki Trkleri Trk d politikas ve diplomasisinin aralar olarak kullanabilmesi, Almanya veya dier Avrupa devletlerinin gerici milliyetilii ile mmkn oluyorsa, Avrupa devletlerinin de Trkiyedeki ezilenleri kendi d politikasnn aralar olarak kullanabilmesi ancak Devletin Trk devleti olarak kalmasyla mmkn olabilmektedir. Bylece her ikisi de aslnda devrimci demokrasi karsnda birbirlerini desteklemekte ve glendirmektedir. Bir ulusu rnein veya baka bir etniyle, tarihle, soyla, kltrle ve bizzat byle tanmlamay reddetmenin ve yeryznden byle tanmlayan uluslar yok etmenin ulusun birletirici amac olduu bir ulusta, ezen bir etni, soy, sop, dil, din vs. olmayacandan, ezileni de olmaz ve o zaman ona kar o ezilenleri kullanmak da mmkn olmaz. Aksine byle bir ulus, bizzat Avrupa iin esas tehdidi oluturur. Trk devletinin ikinci bir amac da udur: son yllarda Ermenilerin urad katliamn yava yava gndeme yerlemesi ve bu katliam mahkm etmeye ynelik bir anlayn yaylma eilimine kar en gerici milliyetilii mobilize, etmek, glendirmek ve rgtlemektir. Bylece Avrupadaki Trkiyeli gmenler zerinde daha byk bir kontrol ve etki salayp, Avrupa devletleri ile elikilerinde elini glendirmektir. Trk devleti bu ynde son yllarda byk mesafeler kaydetti. Bundan onbe yirmi yol nce, Avrupadaki Trkiyeliler, Konsolosluk kaplarnda, hudut boylarnda aalanan, gnderecekleri dvizlerden baka hibir eylerine deer verilmeyen bir durumdaydlar. O zamanlar Avrupadaki Trkiyeli gmenler yava yava bir eit haklar mcadelesi iin hareketleniyor, ilk rgtlenme ve mcadele deneylerinde bulunuyor; rk saldrlara kar genler z savunma eteleri kuruyorlard ve bu hareketler btnyle Trk devletinin kontrol dnda geliiyordu. Ancak Trk solcular ve Krt zgrlk hareketi bu eilimi hibir zaman ciddiye almadlar veya sadece kendilerinin Trkiye ya da Krdistanda yrttkleri mcadelenin bir arac olarak algladlar. Bu gerici ve milliyeti yaklam bir bakma, Trk devletine ilham verdi ve bilinsiz de olsa Trkiyeli gmenler arasnda, tam da Trk devletinin gmenleri bu sefer kendi d politikasnn ve diplomasisinin basit bir arac olarak kullanabilmesi iin humuslu bir 59 *

toprak oluturdu. Krdistanda savan ykselmesi ve Krt Ulusal Hareketinin Avrupadaki Krtleri sadece bir destek ss olarak grmesi; onlar kendi politikasnn aralar olarak harekete geirmesi de Trk devletini esinledi ve Avrupadaki Krtleri dengelemek iin Trkleri rgtleme politikasna hz verdi. Krt Ulusal Hareketi, tam da bir ulusal hareket olmann sonucu olan bir dar grllkle, bu konuda son derece yanl bir stratejiyle adeta Trk devletinin nn at. Krt Ulusal Hareketi Avrupadaki Krtlerin veya gmenlerin mcadele eilimini, kendi mcadelesini blen ve onun gcn azaltan bir hareket olarak grd. Tabiri caiz ise, Avrupadaki gmenlerin domakta olan mcadelesini arkadan vurdu. Hlbuki balangta, rgtl g, biraz uzak grl olarak, Avrupadaki gmenlerin mcadelesinin ykseltilmesine yneltilse; onlar Avrupa devletlerine kar bir basknn arac olarak kullanmakla snrl bir politika izlenmeseydi, bu gn Avrupada durum ok baka olabilirdi. Bu gibi yanllarn sonucu da olarak, Avrupadaki Trkiyeliler, Krdyle Trkyle Avrupann en az hakka sahip olan ve buna ramen en uysal, en kle ruhlu gmen kitlesini oluturmaktadrlar. ngilterede, daha dn atalar, dedeleri kelimenin gerek anlamyla kle olarak yaam Karayibliler, Afrikallar defalarca isyan etmiken; Fransada daha geenlerde Afrikal genler isyan etmiken, Trk ve Krtler kuzu kuzu oturan bir gmen aznlk olmaya devam etmektedirler. Bu kltrde de yanksn bulur. rnein Fransa Rai mziinin yayld, ngilterede Rasta geleneklerinden kaynaklanan, Reggyden kaynaklanan mziklerin ortaya kt bir yerdir ama Avrupadaki Trk veya Krtlerden km bir protest mzii yoktur yoksul gmen genlerin ruhunu kavrayabilecek. Krt Ulusal Hareketinin ksa vadeli ve dar grllnn, Avrupadaki gmen hareketlenmesini nasl Trk devletinin ve faistlerinin adeta kucana ittiini bir iki rnekle belirtmek yerinde olabilir. rnein, Mllnde yaklanlar karsnda o zaman Krt Hareketi bunun Kendisinden dikkatleri karmak iin yaplm bir provakasyon olduunu syledi. Almanyann belli alanlarda desteini veya en azndan hogrsn salamak iin, bu yakma olayna kar Trkiyeli gmenler arasnda radikalleen hareketten uzak durdu. Tpk Trk solcular gibi, Avrupadaki varo genlerinin Trk bayra takmasn veya Trklklerini ne karmasn, Trkiyedeki faistlerin Trklyle kartrd ve onlar Trk devletinin ve Faistlerin adeta kucana itti. Buradaki gencin Trk bayra tamas veya Trkln ne karmas, rk baskya kar bir direni anlamna geliyordu. Bu btn rk basklarda grlen bir eydi. Almanyada Trk aalama sfatyd. Bu genler Trklkle ilgili sembollere sahip karak, tpk siyahlarn siyahlklarndan utanmay brakp siyah gzeldir demeleri gbi davranm oluyordu. Veya yeni Kaledonyallarn, Franszlarn aalamak iin kullandklar Kanaken szcn alarak kendilerini Kanaken olarak tanmlamalar gibiydi. Eer buna taklmadan, bunun somut anlam anlalsa, bu hareketin iinde yer alnsa o hareketin iinde olarak, gmenlerin mcadelesi

60

bakmndan Trk bayra tamann, btn dier gmenlerle birlemeyi ve onlar harekete geirmeyi engelleyen, mcadeleyi zayflatan bir sembol olduu sylenseydi o genler hzla bu kanaldan, ok ileri politik noktalara kayabilirlerdi. Bir baka rnek. Almanyadaki Trkiyeliler, kendilerine Misafir ii denmesine kar kp kendilerinin bu lkelere gelmi gmenler olduklarn bu lkelerde alp vergi verdiklerine gre tm haklara sahip olmalar gerektiini sylyorlar ve rnein Alman Alman halkndan olmakla, dolaysyla kanla tanmlayan, 10 nesildir Rusyada yaayan, Kazakistanda bym, bir kelime Almanca bile bilmeyen Alman otomatik olarak Alman vatanda olurken, burada domu, Almancas ana dili gibi veya daha iyi olan gmenlerin hibir hakk olmamasn sorguluyorlard. Bu zellikle Misafir i kavram zerinden bir savala yryordu. Gmenler misafirlik kavramn hibir ekilde kabul etmiyorlard. Bu tartmalarda, Krtlerin temsilcileri hemen daima, burada gmenlerle birlikte mcadele edecek yerde, kendilerinin Trk devletinin basklar nedeniyle burada olduklarn, Eer Avrupa Krtleri destekler ve Krtler haklarna kavuur veya ayr bir devletleri olursa, buradan geri gideceklerini, imdilik burada misafir olduklarn syleyip gmenleri adeta arkadan vuruyorlar, gmenlerin burada misafir olduklar dolaysyla nlerine konana teekkr edip minnettar olmalar gerektiini syleyen en gerici politikaclarla ayn eyleri sylemi oluyorlard. Bylece Krtler, radikalleme ve politiklemelerini, Avrupadaki gmenlerin mcadeleleriyle birletiremedikleri, byle bir perspektifleri olmad, tabiri caiz ise bu gmenlerin domakta olan mcadelesini adeta kendilerine dman ve engel grdkleri iin, bu radikalleme dalgas da bymedii gibi, Avrupadaki gmenlerin bir harekeni rgtleyip tm gmenleri birletirme ans da olmad. Bylece sonraki yllarda bu sefer Trk devletinin Avrupadaki Trkleri, d politikasnn aralar olarak rgtlemesinin koullar olutu. Elbette, duvarn yklmas, bu yklma sonucunda Trkiyeden gelen Trk veya Krtlerin Polonyal ve dier Dou Avrupallara gre konumunun ykselmesi; yeni gelenlerin Almanlk temelinde geldikleri iin, eit haklar diye bir sorunun olmamas; Sol hareketlerin bu ara tavr sonucunda gmenlerin btnyle hukuki ifte vatandalk gibi sosyal demokrat stratejilere kaymas; Duvarn yklnn yaratt o mthi ideolojik gericileme; Trkiyelilerin snf kompozisyonunun deimesi; kk dkkancln ve bir burjuvazinin ortaya kmas; anak antenlerin k ve bunun araclyla Trk devletinin ve televizyonunun muazzam etkisi; benzerinin Medya TVde de Krtler iin gereklemesi gibi bir ok etkenin bir araya gelmesi gibi bir sr faktr de bu gnk durumun olumasnda etkili oldu. Bu gn Avrupadaki gmen Trkiyelilerin bir sosyal hareketi bulunmad gibi, byle bir sosyal hareket oluabileceine dair dnsel ya da kltrel bir akmn izi bile bulunmamaktadr. Trkiyeliler Trkiye veya Krdistana ynelik olarak rgtlenmi ve blnm bulunmaktadrlar. Aleviler Alevilikle, Krtler Krtlkle vs. uramaktadrlar. Hi birinde

61

Avrupada bir mcadele verme perspektifi yoktur. Hepsi kendilerini Trkiyedeki mcadelenin bir destek gc olarak grmektedirler, burada ortaya koyduklar baz talepler bile buradan ziyade, bir rnek araclyla Trkiyedeki taleplerine destek kazandrma amacna yneliktir.

te bu ortamda Trk devleti Dou Perincek gibiler araclyla, Avrupadaki Trkleri, d politikasnn basit uzantlar olarak kullanmak zere mobilize etme denemelerine girmektedir. A. Avni 15 Mart 2006 aramba

62

Dnya Kupasnn Dndrdkleri


Almanyada bir festival havas var. Sadece futbol malarnn yapld ehir ve stadlar deil, her yer bir festival grnmnde. Her ehirde bir veya birka yere, byk ekranlar, bu ekranlarn civarna iecek, yiyecek ve hatra eyas satan sergiler kurulu. Ama sadece bu kadar da deil. Neredeyse, her lokanta, her Kneipe ( ngilizlerin Pubu ya da Franszlarn Cafesinin Almanyadaki karl denebilir), hatta her bfe de, genellikle bir Televizyon ekran koyuyor ieriye veya nne. Btn arabalarda, evlerde bata Alman bayra olmak zere bayraklar, yine ayn ulusal renkler ile boyanm yzler, T-Shirtler, apkalar. Bu sadece Almanyada byle deil, neredeyse btn lkeler, dnyann her yerindeki insanlar eitli derecelerde benzer bir havann iinde. Her yerde neredeyse temel konuma konusu bu. Bu atmosferin dna kmak mmkn deil. Biraz kafa yormann zamandr.

Uluslar ve Globalleme
Ulusular ulusun ne olduunu tanmlamaya alrlarken, bunlarn iinde bir eilim uluslarn tarihten geldiini, unutulmu ve uyutulmu ulusal bilincin uyandrlmas gerektiini sylerler, bu daha ziyade daha gerici ulusuluun bir alameti farikasdr. Nispeten daha demokratik ulusular ise, gemiten ziyade, fiziksel ya da kltrel zelliklerden ziyade, gelecee ynelik bir tanmda younlarlar, ortak bir lk birliinin bir ulusu ulus yaptn sylerler. Bunlarn yan sra, ortak bir kaderin ve yaantnn da bir ulusu ulus yaptn syleyen bir ekol daha vardr zellikle Avusturya Marksizmi kkenli. Tabii bir de bunlarn hepsini birden veya eitli kombinasyonlarn bir ulusun, ulus olmasnn koulu olarak (rnein Stalinin Ulus tanm gz nne getirilsin) getirenler de vardr. Bu teori ve bu kriterlerin hi birisi nesnel olarak ulusun ne olduunu anlatmazlar. nk bunlarn hepsi, ulusal olann politik olanla akmas gerektiini kabul etmi; veya bunda bir sorun grmeyen ulusulardr. Onlarn sorunu, o ulusal olann neyle tanmlanacadr. Yani, btn bu ulus tanmlarn yapanlar ulusulardr. Ulusun ne olduuna ilikin farkl teoriler olarak ortaya konan teoriler, aslnda farkl ulusuluklardr. Yani ortadaki farkllklar farkl ulus tanmlar deil, farkl ulusuluklardr. Onlar ulusun tanmn ve ulus olmann kriterlerni koyduklarn sylerlerken ulusun ne olduunu bizlere aklam olmazlar ama farkl ulusuluklarn ne olduu hakknda bizlere aklanmas gereken zengin bir malzeme sunarlar. Farkl ulus tanmlarnn farkl ulusuluklar olduu kavrannca bu farkl tanmlarn var olu

63

nedenlerini anlamak da kolaylar. Ve o zaman sorular yle sorulabilir: Niin ulusu u veya bu ekilde tanmlayan ekoller vardr ulusular iinde? Niin u veya bu kriter ulusun tanm olarak getirilmektedir? Soru byle sorulunca, yani farkl ulusuluklarn niye var olduu ve ulusu yle tanmlad aratrlnca, bunun ardnda tam da Marksn dedii gibi, retim ilikileri ve bu ilikiler iinde var olan konumu ve kar farkl gruplarn (snflarn) kar, karakter ve eilimleriyle karlarz. ok kaba hatlaryla, insan haklarna, lk birliine dayal; ulusu gemile deil, gelecekle, amala tanmlayan ulusuluklarn nispeten demokratik ulusuluklar olduunu; Tarihle, Kltrle (dille, dinle, soyla, rkla vs.) tanmlayan ulusuluklarn gerici ulusuluklar olduu sylenebilir. Elbette bu iki temel biim arasnda bir ok gri tonu bulunmaktadr.

Avusturya Marksizminin ortak yaant ve kader birlii kriteri ise, u veya bu ekilde bir ulus bir kere olutuktan sonra ortaya kar. Yani kader ve yaant birlii ulusu yaratmaz, ulus bir kere ortaya knca, kader ve yaant birlii oluur. Avusturya Marksizminin sorunu, ulusun ve ulusuluun sonucu olarak ortaya kan bir grngy, onun bir kriteri gibi ele almasndadr.

Ulus demek, her eyden nce, politik olann, yani devletin tanmland eydir. Bir devlet bir kere ortaya knca, veya devleti olmasa bile bir kere bir devlet iin, kendini bir ulus olarak tanmlayan bir grup ortaya kp da bunun iin mcadeleye balaynca; bu ulus nasl bir tanma dayanm olursa olsun, bir ortak yaant ve kader birlii balar. Balangta btnyle, politik bir hedef olan, imajiner olan, fiili bir gereklik olarak grnmeye balar.

nsanlar okullarda ayn kitaplar okurlar, ayn dili ve yazy renirler; ayn vergi sistemi, ayn idari sistem, ayn snf ilikileri iinde yaarlar, ayn devletin ordusunda askerlik yaparlar, ayn mzikleri dinlerler. Bir sre sonra, bu ortak yaant ve kader, ortada gerekten, tpk snflar gibi, hatta snflara gre ok daha net ve ak olarak grlebilen ulus diye bir ey olduu, bunun tamamen doal bir ey olduu; baka bir var oluun mmkn ve tasavvur edilebilir olmad fikrini ortaya karr. Ve bu korkun bir yanlsamaya yol aar. Aslnda bu yaant birliini, kader birliini (ulusu) yaratan devletin, politikann kendisi iken; sanki devleti ve politik olan yaratann o ortak bir kaderi ve yaanty paylaan topluluk (ulus) olduu gr yaylr. Bylece ulusu ulusularn yaratt; uluslarn ulusular olduu iin var olduu gerei; kendi zdd biiminde grnr. Ortada bir ulus olduu iin ulusularn olduu biiminde grlr. Bu nedenle, ulusu nesnel olarak belli kriterlerle tanmlama yolundaki her giriim, aslnda btnyle kendi zdd biiminde ortaya kan grnmden hareket ettii iin metodolojik olarak idealizmle damgaldr. Yani ilk bakta ulusu, tpk snflar gibi nesnel kriterlerle tanmlama giriimleri, ok materyalist grnmelerine ramen, aslnda dncenin varl belirledii bir anlay hareket noktas yapm olurlar; yani ulusularn ulus anlaylarn, ulus tanmlar olarak kabul etmi olurlar. * 64

Her neyse, konumuz bu deil. u ortak yaant ve kader birlii kriterine dnelim. Bir an iin, birer ulusu olalm ve ulus olmann en temel llerinden birinin ortak bir yaant birlii, kader birlii olduunu var sayalm. Bunu kontrol edelim. Bu gnk dnyada, bu gnk globalleme anda, bu kriterin byk lde and grlmekte. nk btn dnyada, milyarlarca insan, ayn fabrikadan km televizyon ekranlarndan ayn programlar izliyor, ayn malar izliyor; ayn sahneleri gryor; ayn atmosferler iinde yayor. Bu Dnya ampiyonas, olimpiyatlar, savalar, byk felaketlerde zellikle ok netleiyor. rnein Trkiyede bir zamanlar, gemite yaanm bir Erzincan Zelzelesi vard. Bu Trkiyede yaayan insanlarn ortak hafzasna kaznmt. Trk ulusunun ortak yaant ve kader birliini yaratan bir olay olarak grlebilirdi. Ama son tsunami rnein, neredeyse tm uluslardan herkesin ortak hafzasna aittir. Yani ulusun din gibi deil de snf gibi nesnel olarak kriterleri sralanabilir nesnel bir ey olduu dncesine yol aan, ortak kader ve yaant birlii bile, kknden sarslmaktadr. Evet, hala devletler belirlemektedir politik gelimeleri, hala devletlerin bayraklarn asmaktadr insanlar, ama herkesin kendi devletinin veya ulusunun bayran asmas olaynn kendisi bir ortak yaantdr. Bu ortak yaant ayn devletin (ulusun) takm kazand veya kaybettiinde o ulustan olanlarn duyduu sevin veya zntden daha az nemli deildir. Bir ulusun iinde bile, farkl takmlar tutanlar kazan veya kayplarda benzer farkllklar yaarlar. Bu farkllklar dnya apnda bir lke lsndeki kazanan kaybedenlere benzetilebilir. O halde, bu gerek zamanda herkesin ayn eyleri grp, ayn eyleri yaad dnyada, ortak yaant ve kader birlii, artk ulusal snrlar oktan paralam bulunmaktadr. O halde, gren gz iin, bu futbol ampiyonasnn bir kere daha ortaya kard bir gerek var, sadece ulusuluk deil; uluslarn kendisi, yani ulusal devletlerin kendisi, retici glerin bu gnk gelimilik dzeyinde insanln var oluunun ve mutluluunun nndeki en byk engeldir.

Mcadele, btn dnyada, bizzat uluslara, ulusal devletlere kar olmaldr. Uluslarn ve ulusal devletlerin kendisini akl ve mantk d; yklmas gereken en byk ve acil sorun olarak grmeyen her politik proje gericilikle sonulanmaya mahkumdur. Dnyada sosyalizmin ve sosyalistlerin entelektel glerini, canllklarn, perspektiflerini yitiriinin temelinde uluslara ve ulusal devletlere kar mcadeleyi gndemin bana koymamak bulunmaktadr. Sosyalistler sadece zel mlkiyete saldryorlar, ama esas politik iktidar elinde bulunduran ve zel mlkiyet kadar insanln nnde bir engel oluturan uluslara ve ulusal devletlere hibir saldrlar yok. Hatta aksine, Emperyalizme kar uluslar, ulusal devletleri, snrlar savunuyorlar. Hem de en gerici biimindekileri bile.

Gren gz iin, bu Dnya Futbol ampiyonas, bir tek dnya cumhuriyeti iin, yani insanlarn 65

dili, dini, etnisi, soyu, sopu, oturduu yer ne olursa olsun eit olduu; eitliin uluslarn ve devletlerin yurttalaryla snrl olmad ve onlarla dolaymlanmad snrsz ve ulussuz bir dnya iin maddi koullarn oktan olutuunu; olgunlatn, hatta rmeye yz tuttuunu gsteriyor.

Almanyada yaplan futbol ampiyonasnn, srf bir ortak yaant ve kader birlii balamnda bile nasl uluslarn kabuuna smadn ve onu andrdn nceki yazda ele almtk. Bu gn dnyadaki her hangi bir soruna, nasl tanmlanrsa tanmlansn, uluslarn (en demokratik tanmlanm uluslarn bile) insanln kurtuluu nndeki en byk engel ve fiili bir rklk anlamna geldiini kavramayan her politik parti veya hareket, birden bire kendini en kt gericiliin destekisi olarak bulur. nk byle yaklamadnz srece, dnyay ve ondaki politik gelimeleri anlama ve onlara kar bir politik tavr ve program gelitirme ansnz olmaz. nk soruna byle yaklamadnz srece, bu gn dnyaya egemen olan ulus devletlerin rk bir sistemin aralar olduunu gremezsiniz. Yani rkl bir tehlike olarak grrsnz, yeryz lsnde var olan bir sistem olarak deil. nk byle yaklamadnz srece siz bir ulusulusunuzdur; insanlarn deil uluslarn eit olduu insanlarn ancak uluslar araclyla eit olabilecei gibi bir yaklama sahipsiniz demektir. Sosyalistler insanlarn her hangi bir ulus dolaymyla deil, dorudan eit haklar olduu bir dzen iin mcadele etmeyi bayraklarnn en bana yazmak zorundadrlar. Yani, Trkleri, Almanlar, Amerikallar, Trk, Alman, Amerikan uluslarna kar savamaya; Trk, Alman, Amerikan olmaktan kp nsan olmaya armaldrlar. nsan ise, ancak, politik olan ulusal olanla tanmlamam bir dnya cumhuriyetinde olunabilir. Hem insan, ham de Trk, Alman, Amerikan vs. olunamaz. Bu gnk sistem Trklerin, Almanlarn, Amerikallarn, insanlar zerindeki diktatrldr. Sosyalistlerin grevi, nsanlarn Trkler, Almanlar, Amerikallar zerindeki diktatrln kurmaktr. Sorun udur: politik olan neye gre tanmlanacaktr? u veya bu biimde tanmlanm bir ulusa gre mi, nsana gre mi? Biri ulusal devletler, dnyann snrlar ve devletlerle blnmesi, dieri dnya cumhuriyetidir; snrlarn ilgasdr.

Sol Neden Ofsaytta?

Demokratik bir cumhuriyet ancak, nsanlarn, Trkler, Almanlar, Amerikallar zerindeki bir diktatrl olarak var olabilir. Ki bu ayn zamanda Proletarya Dikatrlnn kendisidir. Proletarya diktatrl ancak nsanlarn bir diktatrl olarak var olabilir. Trk, Alman, Amerikan devletleri olarak var

66

olamaz bir proletarya diktatrl.

te dnyann sorunlarna byle bakmadka, dnyadaki hibir soruna kar bir politika ve program gelitirilemez. Ve bir anda politik olarak ofsayta dlr. * rnein, Avrupa Birlii, ulusu bir bak asndan, gerici ulusuluktan kurtulma, onu ama gibi grlebilir. Trkiyede bol bol grlebilecek, Avrupa Ulusu Devleti Ayor vgleri hatrlanabilir. Ama Ulusun ne olduunu kavram ve uluslarn, NASIL TANIMLANIRSA TANIMLANSIN (yani demokratik veya gerici ulusulua gre tanmlanm olsunlar fark etmez), insanln kurtuluunun nndeki en byk engel, btn sorunlarn ba olduunu dnen biri asndan, yani bir Devrimci Marksist asndan, yani nsan asndan, Avrupa Birlii, en gelimi biimiyle bile (Yani Amerika Birleik Devletleri gibi bir Avrupa Birleik Devletleri olmas durumunda ve Avrupall srf teritoryal olarak tanmlamas hibir kltrel ve tarihsel gnderme yapmamas durumunda bile), ulus devletin almas deil; kendini Avrupa denen toprak parasyla snrlam; ulusu yere gre tanmlayan ve bu topraklar dnda kalan insanlar her trl haktan yoksun klan, yeni bir ulus devletin kurulmasdr. Yani ilerici deil, gericidir. nk, insanln byk blmn dlamakta; mrn doldurmu uluslar ve ulusal snrlar yaatmaya almaktadr. Ama sosyalistler ya da insanlar iin sorun, tpk Trkl yok etmek olduu gibi, Avrupall da yok etmektir. Avrupaya girip girmemenin doru veya yanl olduunu Trkler veya Avrupallar tartr veya tartabilir. Ama sosyalistler ya da insanlar iin tartma Trkln ve Avrupalln nasl yok edilecei noktasndadr ve yle olmak zorundadr. Sosyalistlik ya da nsanlk, Trklk ve Avrupallk ile bir arada bulunamaz ve uzlamaz. Birinin olduu yerde dieri var olamaz. nsanlar Trk veya Avrupal olamaz, Avrupal veya Trkler de nsan olamaz. Ayn ekilde bir sosyalist bir Trk, bir Alman veya Avrupal olamaz; sosyalist ancak nsan olabilir; tersinden bir Trk, bir Alman veya bir Avrupal da bir Sosyalist (veya nsan) olamaz. Ancak uluslara kar mcadeleyi gndeminin bana koymu, tm insanlar uluslar, ulusal devletleri ve ulusal snrlar ykmaya aran bir hareket, bu gericilii grebilir, tehir edebilir ve ona kar mcadele edebilir. Avrupa Birlii karsnda, solun temel amaz tam da budur. Btn dnyada, ulus perspektifinin tesine gidememi sol, Avrupa Birlii sorununa hibir zm nerememektedir rnein. Bir lkede sol Avrupa Birliinden yana iken dierinde kardr. Avrupa Birliine kar olanlar genellikle, en tutucu ve gerici milliyetilerle, brokratik ve askeri oligarilerle; yana olanlar globalizm hayranlaryla, liberallerle yan yanadr. Ama eer bu gnk en demokratik biimiyle bile ulusal devletin artk yeryz apnda rkln bir arac olduu gereinden yola kyor ve insanlar uluslara ve ulusal devletlere 67

Sosyalist devrim her eyden nce nsanlarn uluslara kar bir sava olmak zorundadr.

kar bir sava ars yapyorsanz; Trkleri, Almanlar, Franszlar, Ruslar, Amerikallar ya da Avrupallar, Trkle, Franszla, Amerikalla, Ruslua, Amerikalla, Avrupalla kar savaa, Trkl, Almanl, Avrupall, Amerikall brakp nsan olmaya aryorsanz, hi de yukardaki gibi amazlar iinde kalmazsnz. Aksi takdirde bu rk sistemi yaatma ve pekitirme ynndeki yaklamlar bir ilerleme ve demokratikleme olarak grrsnz. Tam da bu Dnya Futbol ampiyonasnn yapld gnlerde, Der Spiegel dergisi, Yeni Uluslar G, Yoksullarn Akn kapayla bir say yaynlad. Konu, yoksul lkelerden insanlarn zengin lkelere kapa atmalaryd. Dikkat edilsin, bizzat bu baln kendisi Irkdr. Ama bu rkl, bir Alman, bir Trk, bir Avrupalnn grmesi mmkn olmad gibi, bizzat onlar bunu yaratrlar ve savunurlar. Bir Alman; bir Trk, Bir Avrupal, bir Yeni uluslar gnden, yoksullarn bir aknndan sz edebilir ve edecektir. Ama tm insanlarn eitliini, brakalm gerek ekonomik eitliini, yani kapitalizmin ilgasn bir yana, formel, hukuki eitliini, savunan bir nsan iin, bu uluslarn akn, yoksullarn kapatldklar bantustandan , hapishaneden firar; o hapishanenin ve duvarlarn dna kama, o duvarlar bilinsiz bir ykma abas olarak grlr. Ulusuya, yani bir Trk, Alman veya bir Avrupalya, bir saldr, bir akn olarak grlen, nsana bir z savunma olarak grlr. Ulusu bu akn durdurmaya alr. Yumuak ulusular, nc dnyaya daha fazla yatrm yaparak ve yardm ederek bu akn azaltalm der, sert ulusular, yeni ve daha salam engeller karalm duvarlar relim der. Farkl yntemlere ramen ikisinin de murad ayndr: Akn durdurmak! Ama bir nsana, bu ayn hareket, uluslara kar, ulusal snrlara kar bilinsiz ve bireysel bir direni olarak grnr; insanlarn kapatldklar bantustandan, rezervattan kurtulma abas olarak grlr. nsann sorunu, bunu engellemek deil, bunun btn duvarlar ykan bir sele dnmesini salamaktr. nsanlar veya sosyalistler, hapishanenin veya duvarn dna bireysel ya da toplu kapa atma giriimlerini, duvara ya da hapishaneye kar, onlar ykmak iin bir sosyal harekete evirmeye alr ve bu hareketlerde byle bir sosyal devrimci hareketin tohumunu grr. te soruna byle bakmayan; nsan deil; Trk, Alman, Fransz, Avrupal veya Amerikan olan sol, kendini out sidede bulmaktadr. Bu son dnya kupas malarnda Almanyada aka grld. Alman solu, (tam da Alman solu olduu iin zaten), kendisini hep klasik Hitler tipi rk milliyetilie gre tanmlam, refleksleri ona gre olumutur. Belki dnk dnyada bu tavr bir lde sol bir duru iin yeterli olabiliyordu ama bu gnk dnyada, artk bu klasik rk milliyetilii hala ba dman olarak grmek ve ona gre refleksler gstermek, aslnda var 68 * *

olan gerek rk sistemi gzlerden gizleme ve hatta bu rk sistemi pekitirme giriimlerini olumlama olarak grmeye yol amaktadr. Btn sol, Alman milli takmnn baarlarnda, klasik rk faistlerin sokaa kacan; klasik rkln tekrar legalite kazanacan dnyordu. Ama tam aksi oldu, btn basn Almanlarn da dier uluslar gibi kendi bayraklaryla baka uluslar hor grmeden ve aalamadan vnmeye haklar olduunu, ve ite tam da bu dnya kupasnda bunun gerekletiini; artk uygar bir ulus olarak hala gemiin ykyle bayraklarn amaktan utanmamalar gerektiini yazd. Gerekten de, baka lkelerin bayraklar da her yerde dalgaland, kimse onlara kar bir saldrda bulunmad. Aksine, gvenlik grevlileri bakalarn da kendi bayraklarn sallama zgrln garanti altna ald. lk balarda klasik rk faistlerin yaptklar bir iki giriimde polis son derece sert davranarak onlara gereken mesaj verdi. Ama btn bunlar olunca, sol birden bire kendisini silahszlanm buluverdi. * Bunu belki gzlerden kam kk bir olayda grelim. Hamburgta Sternschanse (Yldztabya diye evrilse pek de yanl olmaz) diye bir semt vardr. Genellikle eski evlerin bulunduu, yabanclarn, solcularn ve rencilerin youn yaad bir semttir. Hatta burada solcularn igali altnda bulunan eski bir Tiyatro binas vardr (buna Kzl Flora denir). Bu semtte, son drt be ylda, dnyann btn metropollerinde grlen bir deiim balad. Btn dnyada, Yuppieler genellikle, eski solcularn, yabanclarn yaadklar; daha rahat bir atmosferi olan semtlere yerlemektedirler. Ayns burada da oldu. Genellikle medya alannda alan veya nispeten iyi bir geliri ve ii olan, gen, politikaya ilgisiz Yuppieler bu semte dadandlar ve oradaki yerleri meknlar yaptlar. Artk o eski partal giysili solcular yoktu, ya da aznla dmlerdi: iyi bakml, giyimli, anlamsz yzl gen bir kitle doldurmaya balad oray. Dnya Kupas vesilesiyle de btn Kafeler nlerine birer televizyon ekran koydular. Havalar da gzel gidince, ma saatlerinde bu kitle ine atsan yere dmez biimde malar izledi. Yzlerini boyayanlar, formalar, takma salar vs. hasl o televizyonlarda grlen tipik bir ma seyircisi grnm ortal kaplad. Bir karnaval, bir festival havas ortal saryordu.

te, Alman milli takmnn bir manda, solcularn igali altndaki kzl Floradan, ma esnasnda klasik Alman rk milliyetiliine kar, kocaman hoparlrlerle bir propaganda ve sabotaj yayn balad. Kafelerin nne oturmu ma seyreden binlerce karnaval havasndaki kitle nce biraz mrldand ama sonra bu yayn duymazdan geldi, ciddiye bile almad. Hele Almanya gol attktan sonra Alman bayraklaryla gle oynaya elenmeye balad. Bakalarna kar bir saldrganlk grlmedi. Hatta dier uluslara gre daha ll ve dikkatliydiler, bakalarn rencide etmemeye zel bir dikkat de gsteriyorlard. Bu propaganda-sabotaj yayn sadece cokunun grlts iinde yok olmad; ayn zamanda

69

Ama bu out side durumunu daha da pekitiren olgu da uydu: Almanyada yaayan Siyahlar, Trkler ve yabanclar da ellerinde Alman bayraklaryla, daha fazla Alman olduklarn kantlamak (ve kabul edilmek iin) iin Almanlardan daha byk coku ve ekstra bir gsterme abasyla Alman milli takmnn zaferini kutluyorlard. Hatta muhtemelen Trk genleri olan yabanc grnml genler, koca bir tr kamyonunu kzl Florann karsna getirmiler onun stne kmlar ve zerinde kutluyorlard. Sonra polis geldi, ve trn tepesi tehlikeli olduundan genleri oradan indirdi. Bir zamanlar polis o kzl Floraya saldrmak iin gelirdi, imdi Alman milli takmnn zaferini kutlayan yabanc genlerin kutlamay fazla arya vardrmamalar iin geliyordu. * Bu ok basit, sradan, belki ok kiinin dikkatini bile ekmemi kk olaylar dizisi, klasik solun bu gnn dnyasn anlamadn ve ona syleyecek bir sz olmadn; artk ciddiye bile alnmadn, bir tehlike olarak bile grlmediini bir kere daha belgeliyordu. Irkln bir tehlike deil gerek olduunu grmeden bu gnk dnyada bir politika retmenin olana yoktur. Ama rkln bir tehlike deil de bir gerek olduunu ise ancak nsanlar grebilir, Trkler, Avrupallar, Almanlar veya Amerikallar deil. Onlar asndan her ey olaandr normaldir. Irklk, Der Spiegelin kapandaki akn szcnde gizlidir.

absrdleti. nk o kendini, klasik rk, Hitler selaml kaz adm yryl bir milliyetilie kar hazrlamt, karsna kan rengarenk boyalar iinde ark syleyen, dierlerine saldrmayan, kendisini de dierleri gibi gren, btn uluslarn milliyetilii gibi bir milliyetilikti. Hatta onlardan daha ll, anlayl ve toleransl bile denebilir.

Bu gnk dnyada, artk klasik rklk bir tehlike deildir. Elbet bu rklk vardr. Hele sava sonrasn ve 68i yaamam dou Avrupa lkelerinde bu rklk vardr ve olduka da gldr, ama artk dnyadaki gelimelere damgasn vuran bu deildir. Bu rkla kar mcadele iinde hibir program, ve perspektif gelitirilemez. Bu gnn rkl, ok kltrl biimiyle bile ulusal devletleri ve snrlar savunmann ta kendisidir. Globalleme, tm mallarn ve parann serbest dolamna dayanmaktadr. Bu gnn dnyasnda, bir tek mal vardr bu serbest dolamdan yararlanamayan: gc.

gcnn serbest dolam, gittii yerde eti haklara sahip olmas demek, uluslarn, ulusal snrlarn ve devletlerin ortadan kalkmas demektir. Kar oranlarn yksek tutmak ve ii snfn uluslara gre blebilmek ve her lkede burjuvaziyle ittifaka ekebilmek ancak ulusal snrlar ve devletler sayesinde mmkn olmaktadr. Globallemenin bylesine gelitii bir ada, klasik rklk ne burjuvazinin yaylma hayalleri ne de kapitalizm iin hibir avantaj salamamakta, aksine bir yk oluturmaktadr. Bu nedenle, ulusal devletleri savunma, bir bakma, burjuvaziyi klasik rkla kar durua ve ok kltrlle dayanan bir milliyetilii tevik etmeye zorlamaktadr. Burjuvazinin byle bir sisteme doru geii hem lke iinde, hem dnyada ona daha geni bir 70

temel ve daha geni bir hareket alan salamaktadr. Elbette burjuvazinin bir milliyetilikten dier milliyetilie geii; kaz adml Hitler selaml milliyetilikten; renkli ve karnaval haval milliyetilie geii, dz bir yol izlememektedir ve bizzat burjuvazinin iinde ayn zamanda bu iki milliyetilik arasnda bir atma da gereklemektedir. Bu dz bir sre deil, atmal, gel gitleri olan bir sretir. te son Dnya Kupas, Almanyadaki bu atmada, klasik rk milliyetiliin, ok kltrl milliyetilik karsnda ciddi biimde geri adm atmak zorunda kald bir atmayd ayn zamanda. Solu out sidea dren de tam buydu. Almanyadaki Dnya Kupasnda bu atma da gelecek yaznn konusu olsun. 06 Temmuz 2006 Perembe

Bu dnya futbol ampiyonasnda Almanya dnya ampiyonu olamad, finale kalamad, nclkle yetinmek zorunda kald, ama politik olarak bu ampiyonada en byk baar ve kazan Alman burjuvazisinindir. Neden ve nasl? Bunu gstermeyi deneyelim. Son dnya kupas, Alman burjuvazisinin, klasik kana, soya dayal rk milliyetilikten; artk gnn ihtiyalarna cevap vermeyen ve bir yk oluturan bu milliyetilikten; globallemenin ve bir Avrupa Birlii oluturabilmenin ihtiyalarna daha uygun den bir milliyetilie geiin dnm noktas olduu gibi; bu iki milliyetilik arasndaki mcadelenin de bir sahnesiydi

Futbol ampiyonas, Alman Politikas ve Sol

Bir ok sosyolog, yazar vs. bu ampiyona ncesi Almanya ile bu ampiyona sonras Almanyann ayn olmadn sylyor ve bunda Alman Milli takmnn antrenr Klinsmannn ilevine dikkati ekiyor2..

Bu durumu iyi gzleyen, eski 68li, bir zamanlarn hzl Anaristi, imdilerde Yeillerin teorisyen ve stratejlerinden, onlarn Avrupa ilerine bakan Daniel Con Bendit (bir zamanlarn Kzl Danysi), son dnya Dnya ampiyonasna Alman Milli Futbol takmn hazrlayan Klinsmann kastederek, o Yeil-Kzl koalisyonun yapamadn baard (yeil ve kzl Alman politik kltrnde ekolojistler ve sosyal demokratlarn karl olarak kullanlyor.) anlamnda szler etti. Onu bylesine sz ettiren deiim nedir?

Bu deiim Radikal yazar Ceyda Karan tarafndan yle anlatlyor. Yazar ayn zamanda deiimi anlatyla deienin ne olduunun bir kantn daha da sunmu oluyor. Yazn bal bile ilgin: Almanya Gk Kuann Altndan Geiverdi.

Dnya Kupas'n kaybettiler. Pek mitlenmilerdi, Dortmund'ta yar finalde gelen yenilgi sonras gzyalarn tutamadlar. ok srmedi, glmsediler. Bu kupann 'galibi' Almanlar oldu. Bir aylk futbol festivaline hogryle ev sahiplii yaptklar, sportmenlikleriyle yeil sahalarda rkla prim vermedikleri, memleketlerinin drt bir yann altn sars-krmz-siyah bayraklaryla donatmakla kalmayp, Togo'nun yeilsar-krmzsna da brnebildikleri iin... Ve 1980'lerin elik disiplinli Panzerleri'ne, gmenlerin topularn

71

Birka karakteristik haber, bu dnmn ap hakknda bir karar verir. Almanyada byyen, Trkiye kkenli film rejisr Fatih Akn, Hrriyetde kan habere gre unlar sylemi. Haberi 2 Temmuz Pazar gnk Hrriyetten okuyalm. dll Ynetmen Fatih Akn: Dnya Kupas Irkl bitirir. (...) lk kez Almanyay tuttuunu syleyen Akn, Almanyadaki Trkler milli malarda hep rakibi tutard. Ama bu son dnya Kupasnda bu deiti. (...) Btn dnyadan misafirler geldi. Bu bir ok gibi oldu. Eitim gibi bir ey oldu, iyi oldu. Irklk gidiyor. Almanyann yedii gol zlen, att golle havalara frlayan Akn, tur sevincini kutlad. Alman medyasnda, esas vurgu hep, artk btn milletler gibi Almanlarn da kendi bayraklarndan utanmamay rendikleri ve onunla rahat bir iliki kurabildikleri gibi noktalarda younlayordu. Ve hemen hemen btn haber ve resimlerde genellikle Almanlar baka uluslardan insanlarla birlikte elenirken haber yaplyordu. Ma dolaysyla gelenlerle yaplan sylei ve haberlerde ne karlan, ziyaretilerin Almanlar hakknda hep kabz, ar rk milliyeti glmez insanlar gibi yarglar olmasna ramen burada bambaka bir durumla karlam olmalar gibi noktalard. Bir de en ok Alman bayrayla Alman milli takmnn baarlarn kutlayan yabanclar, zellikle Trkler ve siyahlar gze batrlmaya allyordu. Hatta Trklerin Alman bayrann krmz eridinin ortasna ay yldz koymalar zellikle ne karlan haberler arasndayd. (Buna gerici Trk milliyetilii, aynsnn yarn Trkiyede de olabilecei, yani Krtlerin, yeil, sar ve krmznn ortasna bir ay yldz koyabilecekleri korkusuyla hemen kar kt. Tabii Almanlarnkine koyulmasna temelden itiraz yok. Ona itiraz eein aklna karpuz kabuu drebilir diye.) Yani Fatih Aknin tavr, an azndan yabanclar ve solcular yaygn olan genel bir eilimin ifadesinden baka bir ey deil. Solcularn ve yabanclarn nemli bir ksm eski reflekslerin anlamnn kalmadn dnyor ve artk Alman bayrandan utanmamay veya Almanyay tutmay reniyor. Geenlerde Sol Neden Ofsaytta? yazsnda anlattmz ve

katabildikleri, Polonyal Klose ve Podolski, Fransz aksanl Neuville, yar Ganal Odonkor'lu bir takm kurabildikleri iin... Yllardr uyum sorunlar yaadklarn konusak da, bir ekilde sdklar geni gmen kitlelerinin, kendiliklerinden bu renge brnerek can gnlden Almanya'y desteklemi olmas bir iaret olsa gerek. Gmenlerin, zellikle de Mslman nfusun giderek artt Avrupa'da Hollanda ve Danimarka gibi hogr timsali gsterilen pek ok memlekette ar sa glenirken, Almanya'da marjinal grlyor. Yer gk altn sars-krmz-siyah renklere boyanrken, yllardr bu renkleri tekellerine alm ar saclarn areyi Reich'n beyaz-krmz-siyah renklerine snmakta bulmas pek manidar deil mi? te bundan tr, Dnya Kupas boyunca Almanya'da yaanan cokunun 'Nazizm ruhunu hortlatacak bir milliyeti hissiyat' olduu iddias pek komik. Zira Anglo-Sakson medyasnn pek sevdii milliyeti yaktrmalar, Almanya'nn her zaferi sonras Berlin sokaklarna en, Alman bayrana ay-yldz konduran Trkleri aklamyor. Yahut da Der Spiegel'in yaymlad altn sars-krmz-siyah renklere brnm bartl Mslman kzlarn fotorafn... Bu baka bir fotoraf olmal! Belki de basite u saptamay yapmak lazm: Almanlar artk kendilerini iyi hissediyor, dakika ba zr dilemek gerektii fikri sabitinden kurtuluyor. (10/07/2006, Radikal)

72

tarttmz kk sahneler, aslnda genel bir eilim ve dnmn tipik grnmleriydi. Aslnda bu yeni durum en bizzat PDSin (Demokratik Sosyalizm Partisi) yldz olan, Gregor Gysinin aadaki szlerinde en ak biimde yansyor: Ulusal futbol takmlar iin Almanlar tarafndan da vurulan ulusal gurur, Meclis sol grup bakan Gregor Gysinin grne gre, olumlu yurtseverliin bir iareti. Gysi Tageszeitunga verdii demete, Almanyada gen kuak arasnda Ana vatanlarna (Trklerde vatan ana metaforuyla, Almanlarda baba metaforuyla balantldr. Tam evirisi baba vatan olurdu) kar tamamen normal, kabz olmayan bir iliki geliiyor ve bu dnya futbol ampiyonasn biricik byk bir len yapyor dedi. Buna karlk, bizzat kendi kuann ise, ulusal sorunla hastalkl bir ilikisi olduunu ve bu nedenle yurtseverlik tartmasnda azn kapamas gerektiini syledi. Gysi Burada ilk defa, kendi ulusuna kar bamsz, kabz olmayan, normal bir iliki oluuyor dedi. Eski PDS Bakannn argmanna gre, toplumda herkesin kendisini btne kar sorumlu hissedebilmesi iin, kabz olmayan ve normal bir ulusal ba bir n kouldur. Gysiye gre, sa taraftaki Totaliter anti komnizm tpk solun bir kesimindeki totaliter anti nasyonalizm gibi bunu imdiye kadar engelledi. Gysi partisinin bir blmndeki rituallemi Almanya, bir daha asla! parolasn da eletirdi. nsan istemedii bir ulusu ynetemez dedi. Bunun kafada ve yrekte bir eliki olduunu syledi. Solcular ve kendi kuann tutucular, 50li ve 60l yllarnn tecrbeleriyle gen kuaklarn cann skmamal. Biz kendiliinden daha iyi gelieni yolundan saptrmamalyz. Normallemeye bizim katkmz bu olabilir. dedi. (21 Haziren 2006 http://de.news.yahoo.com/21062006/286/gysi-begruesst-deutschen-fussballpatriotismus.html )

Gysinin bu szleri, bu futbol ampiyonasnn Alman kapitalizminin gerek bir zaferi olduunun en byk delilidir. Eski milliyetiliin karsnda olan solcular yeni milliyetiliin savunuculardrlar. Bir burjuvazi iin, bundan daha byk bir kazan olabilir mi? Ofsaytta kalmak istemeyen solcular ve yabanclar (Gysi veya F. Akn) bu yeni milliyetiliin selamlayclar, taraftar ve savunucusu olarak ortaya kyorlar. Milliyetiliin ne olduunu anlamayanlar, bu gnk dnyada en demokratik milliyetiliin bile aslnda dnya apnda bir rk ayrmcs apartheit sisteminin arac olduunu anlamayanlar, byle yaparken, rklktan kurtulu ve ona kar k adna, fiilen bu rk sistemin savunucular olarak ortaya kyorlar. Ama sadece sol mu byle? Ayn blnmenin Alman sa, arasnda da yaand grlyor. Die Zeit gazetesinin haberine gre, Alman faistleri arasnda da bir blnme varm. Bir ksm, bu yeni yurtseverlii milliyetiliin yaygnlamas olarak selamlarken, dierleri bunun tatil ve Pazar gn milliyetilii olduunu syleyip bu milliyetilie kar tavr alp onunla kendi arasna snr izmeye alyormu. Bunlar etraf dolduran siyah krmz ve sar renkli Alman bayraklarna da kar kp, siyah beyaz ve krmz renkli bayran Alman milliyetiliinin bayra olduunu sylyorlarm. 73

Bylece Alman burjuvazisi, solcular, yabanclar (ve hatta faistler arasndaki blnmenin gsterdii gibi) faistlerin bir blmn yeni milliyetiliinin destekileri haline dntrm bulunuyor. Elbette bu yeni biim milliyetilik Bat Almanyada eski Dou Almanya olan Eyaletlerden, byk ehirlerde taradan, genler kuaklar arasnda yallardan daha gl ve yaygndr. Eski biim hala zellikle eski dou Almanyada ok gldr, ama bu, gelecee damgasn vuran bir eilim deildir. Btn dou Avrupada olduu gibi, orada zaman bir sre durmutu ve duvarn yklndan beri kald yerden devam ediyor. Dou ve Bat (Yallar ve genler; byk ehirler ve tara) aslnda bu milliyetiliin birbirini izleyen iki aamasn, zamansal bir dizilii, mekansal biimde yanstmaktadrlar. Alman kapitalizmi iin Avrupadaki baka uluslar ve topraklar igal ile yaylmann, baka uluslar kleletirmenin ideolojik temellerini atan klasik rk milliyetilik bir intihar olur. Ayrca buna ihtiyac da yoktur. Hitlerin Avrupa Kalesini Alman Burjuvazisi, bizzat dou Avrupal halklarn Avrupa Birliine katlmak iin yaptklar ayaklanmalarla ve gnll katlmlaryla kurmu bulunmaktadr. Alman burjuvazisinin ihtiyac, bu yeni duruma uygun bir milliyetilikti. Eski kuaklarn ekillenmeleri, gelenekler, yerlemi eski yap bu yeni duruma uygun bir milliyetiliin egemen olmasnn nnde bir engel oluturuyordu. Bu futbol ampiyonas, bu eski milliyetiliin kabuunun krlmas; Alman politik kltr ve egemen resmi milliyetilik iin kk bir devrim oldu. Ama eskisinin yerine gelen, en az eskisi kadar tehlikeli bir rklktr, ya da gnmz dnyasna uygun bir rklktr. Bu kavranmad an, dnyadaki hibir gelime karsnda doru bir tavr alnamaz. 1936 Berlin Olimpiyatlar biyolojik ayrmlara dayanan bir milliyetiliin ve rkln bir gsterisiydi. 2006 Dnya futbol ampiyonas, ok kltrl bir milliyetiliin ve rkln gsterisidir, Alman politik kltrnde ikincisinin birincisinin yerini almasdr. Bunun nasl bir rklk olduunu ise her hangi bir ekilde bir milliyeti olanlar anlayamazlar. Bunun rklk olduunu anlayabilmek ve grebilmek iin, yer yznde ulusal snrlarn ve milletlerin demokrasi ve insan haklarnn nndeki en byk engel olduunu kavramak; bu ok kltrl milliyetiliin de bu ulusal snrlar ve rk ayrmcs sistemi yaatmay ve glendirmeyi amaladn grmek gerekir. Bu gnk globalleme anda, gelimi lkelerde, gerek yalanan nfus dolaysyla, gen nfuslu nc dnyadan gelecek i gcne duyulan ihtiya nedeniyle; gerek i gcnn yeniden retiminin fiyatn dk tutmak dolaysyla kar oranlarn ykseltmek iin zellikle gastronomi, temizlik, salk gibi alanlarda gmen i gcne duyulan ihtiya nedeniyle ve nihayet belli alanlarda (zellikle programlama, elektronik) igc ithal edebilmek ve ekebilmek iin klasik kana, etniye, kltre dayanan milliyetilik burjuvazi iin bir engel oluturur. Ama sadece bunlar deil, Alman burjuvazisi gibi sabkal bir burjuvazi iin, klasik milliyetilik, ekstradan prangadr politik, ideolojik ve kltrel etkinin ekonomik etki

74

lsnde yaylmasn ve arlnn artmasn engelleyen. * Burjuvazinin globallemeden kard sonu, yeryznde ulusal snrlarn kaldrlmas gerei, uluslarn ilgas ve bir tek dnya cumhuriyeti deildir. Bu eski milliyetiliin terki bizzat tam da bu uluslar ve snrlar korumann ve yaatmann bir aracdr. Bylece burjuvazi, hem gerici uluslar ve ulusal snrlar korumakta hem de yoksullar bir rezerv olarak bu snrlarn dnda tutmaktadr. Bylece, insanln byk yoksul ounluu, ulusal snrlar ve uluslar meru kabul eden bu sistem araclyla, bir rk ayrmcs bir dnyada yaamaktadr. Bu modern ok kltrl ulusuluu savunmak, znde bu rk ayrmcs sistemi savunmak, uluslar savunmak anlamna gelmektedir. Bu gnk rklk, aslnda tpk klasik rklk gibi dnda tutarak kleletirmektedir. ok kltrl milliyetilik, zengin lkelerin etraflarna rdkleri duvarlarla birlikte ykselmitir ve ykselmektedir. Bu dta tutu ok kltrl bir milliyetilik araclyla yapldndan, bu modern rkla gei, normal bir milliyetilie gei olarak Demokratik Sosyalizm Partisi nderi Gysi tarafndan bile selamlanyor ve savunuluyor. Bu gnn dnyasnda her trl maln ve parann hibir ulusal snr tanmadan dolat bir dnyada, igc denen maln hala ulusal snrlara bal kalmasn Normal bir milliyetilik olarak savunmak, yani ulusal devletleri, snrlar savunmak ve insanlar bunlara kar savaa armamak, rkl savunmakla, insanln byk blmn bir nc dnya denen rezervatta tutmakla zdetir. Bunu kavramayan sol, klasik ulusuluu ve ulusal devletleri savunduu srece, ofsaytta kalmaya, klasik faistlerle ayn ulusuluk dzeyine taklmaya mahkumdur. Eer bu klasik ulusuluk karsnda bay Gysi gibi normal ve ok kltrl ulusuluu savunduunda da, bu gnn gerek var olan rkln, gelecee damgasn vuran rkl savunur durumda olmaya mahkumdur. Yeiller, PDS veya Fatih Aknda olduu gibi. Aslnda bu blnme aynen Trkiyedeki solun blnmesi gibidir. Klasik rk Trk milliyetiliini savunanlar, Trkl ve Trk devletini sorgulamayanlar ve globallemeye kar olmak adna onu savunanlar, genel kurmayn, Askeri brokratik oligarinin birer destei ve yedei olarak kalmaktadrlar. Buna karlk, ok kltrl mozaik milliyetilii savunanlar ise, burjuvazinin, globalizmin, Avrupa Birliinin, Liberalizmin savunucular olarak ortaya kmaktadrlar. Her iki taraf da ulusal devletleri ve snrlar tartmamaktadr, politik olann ulusal olana gre tanmlanmasn sorgulamamaktadr; her iki taraf da milliyetilidir, farklar ulusal olann nasl tanmlanaca noktasndadr. Alman politik kltrnde Bir daha asla Almanya sloganlar atanlar veya Anti Almanclarn Trk solundaki karl Trkiyenin ulusalc soludur. Gysilerin, Benditlerin Trkiyedeki karlklar ise DPliler, kinci Cumhuriyetilerdir. Bunlarn ikisi de milliyetidir, ayrlklar milliyetilik anlaylarndadr. Klasik milliyetiler

75

buna Trkiyede anti emperyalizm, Almanyada anti Almanlk elbisesi giydirmekte; globalizme kar k ad altnda gerici ulusuluu savunma ve yaatmaya almaktadrlar. Modern ok kltrl milliyetiler ise savunduklarnn milliyetilik olmadn, ulus devletin almas olduunu sylemektedirler. Bunlarn ikisi de milliyetiliktir. kisi de rklktr ama biri artk mrn doldurmu, dieri bu gnn dnyasnn ihtiyalarna uygun.

Bu futbol ampiyonasnda Almanyada ne olduunu anlamak iin Trkiyede yle bir durum dnlebilir.

Almanyadaki Bayern Futbol mafyas (u Beckenbauerler falan) klasik rk, kana dayal milliyetiliin temsilcileriydiler. Bu milliyetilik bizzat Alman burjuvazisinin karlarnn nnde bile bir engel haline gelmiti. Bu en iyi ve ak olarak Alman Milli takmnn bileiminde grlr. Bu milliyetilik, yetenekli ve yoksul Trk ve yabanc ocuklarn daha okul ve mahalle takmlarndan beri engeller. Bunlarn iinde zel yetenekleriyle ykselebilenler byk takmlarda yedek kulbelerinde bekletilir ve hele milli takma alnmalar sz konusu bile olmazd.

Bu en ak olarak futbol sonularnda grlebilir. Fransa Cezayirli i ocuu Zidane ve simsiyah futbolcularyla Dnya ampiyonu ve ikincisi olurken, Alman milli takm benzer baarlar gsterememektedir. Buna karlk, Almanyann dlad Trkiye kkenli genler, Trkiyeyi geen dnya ampiyonasnda dnya ncs yapmlard. Bu genleri dlamayp zmleyebilseydi, geen dnya ampiyonasnda Almanya kolaylkla dnya ampiyonu olabilirdi rnein. Bu durum Almanyaya egemen kana dayanan milliyetiliin Almanyann ekonomik gcne denk den bir politik ve ideolojik g ve arlktan onu mahrum klmasnn futbola yansmasndan ve onda da ifadesini bulmasndan baka bir ey deildir. Alman kapitalizmi retim ve ekonomi alanndaki etkisini, politika ve ideoloji alannda gsteremiyor ve bu da Alman kapitalizmi ve emperyalizminin geliiminn ve yaylnn nnde bir engel oluturuyordu. Almanya iki dnya savana neden olmuluu ile, dier lkeleri igal etmilii ile zaten sabkaldr. Bu gemi nedeniyle Almanya, daima uluslar aras politika alannda arka planda kalmay bir strateji olarak benimsemitir. Dnya politikasnda Avrupa adna hep Fransay ne srm, gerekte kendi sylemek istediklerini Fransaya syletmitir. Bylece hem Fransz Burjuvazisinin kendini beenmilik biiminde da vuran aalk komplekslerini tatmin etmesine olanak vermi hem de onun bu tafral tavrlar karsnda altn ortay, akl selimi ve uzlamay savunan bir pozisyonu savunur grnme olana elde etmi, herkes tarafndan kabul edilebilir olmutur. Sava sonrasnn zellikle Genscher dneminin Alman d politikasn bu strateji karakterize eder. Ne var ki Dou Avrupann kyle birlikte bu denge yerinden oynamtr. Yeni dneme 76

uygun d politikay da Yeillerden Fischer ekillendirmitir. Duvarn yklnda, Almanyann birlemesine en byk muhalefet bizzat Fransa ve ngiltereden hatta Amerikadan gelmitir. Dou Avrupann halklar bir yandan, Avrupa Birliine katlarak Rusyaya kar kendilerini garantiye almak istiyorlard ama Avrupa Birlii demek Almanya demek olduundan, bu ayn zamanda Almanya tarafndan yutulmak anlamna de geliyordu. Yamurdan kaarken doluya tutulmakt bu. Bu nedenle bir yandan Avrupa Birliine girerken, Alman politik etkisine kar Amerikann yannda yer aldlar. Bylece, ABD, aslnda bu lkelerde ekonomik olarak byk bir etkisi olmamasna ramen, bu lkeler fiilen Alman sermayesi tarafndan ele geirilmi olmasna ve Almanyann egemen olduu Avrupa Birliine girmi olmalarna ramen ABDnin mttefiki oluyorlar ve ABD bu lkeler araclyla Avrupa Birlii iinde arln arttryor, Iraka Saldr dneminde olduu gibi, Avrupa Birlii inde Yeni Avrupa ile Eski Avrupaya kar bir denge oluturabiliyordu. Bylece ABD bizzat Avrupa Birlii iinde Alman-Fransz eksenini kuatabiliyordu. ngiltere zaten klasik mttefii ve Avrupa Birlii iinde beinci koluydu. Gney Avrupa ve Akdeniz lkeleri talya, spanya, Portekiz gibi lkeler Almanyann gcn dengelemek iin ABDnin yannda saf tutuyorlard, Dou Avrupa da Almanyaya ya kar ABDye yaslannca, ABD Alman Fransz eksenini kuatabiliyor; bu dengeler araclyla rnein Trkiyenin Avrupa Birliine alnmas iin, (ki Trkiyenin Avrupa Birlii yelii de bizzat ABDnin Avrupa Birliinin bir siyasi irade oluturmasn engelleme stratejisinin bir parasdr) bask yapabiliyordu. te yandan Almanya Dou Almanyay yutmutu ama bu biraz midesine oturmutu, bunu hazmetmesi biraz zaman alacakt. Benzer ekilde Dou Avrupada gerek ihra mallar gerek ihra ettii sermaye ile muazzam bir arlk kazanmt ama bu politik ilikilere hibir ekilde yansmyordu. nk gemiin hayaleti bir trl peini brakmyordu. Yugoslavyann paralanmasn Almanya balatt ve bu gn, bizzat Srbistan dahil btn eski Yugoslavyada esas arl olan Almanyadr. Yugoslav i sava bir bakma, Almanya ile, Rusya, Fransa ve ABDnin arasndaki etki ve paylam mcadelesinden baka bir ey deildi ve bunun tartmasz galibi Almanya oldu. Almanya bir yardan eski dou Almanyay hazmetmeye alr, dier yandan dou Avrupa zerinde iktisadi etki ve gcn pekitirir ve bylece uzun vadede ABDnin etkisini ntralize edecek temeli salamlatrrken, dier yandan Avrupa birlii iinde politik arln pekitirmek iin, Avrupa Birlii iinde bir anayasa hazrlna girdi. Bu anayasa ile, yava yava, Avrupa birlii apnda seilmi organlara doru bir geie balang yaplmak isteniyordu. Avrupa Parlamentosu gibi gerek bir gc temsil etmekten uzak organlarn dnemi geride kalmalyd. Tasaryla rnein bir ortak Avrupa D Politikas iin temel yaratlyor ve Alman d ileri bakan Fischer bu grev iin hazrlklara balyordu. Ama Almanyann bu artan gcnden korkan Fransa, bu plan sabote etmekten baka are 77

bulamad ve Anayasay halk oylamasna gtrerek hayr dedi. Bylece Anayasa ve Alman plan bir anda deersiz bir kda dnt. Bu durum elbette ABDnin de ok iine yarad. Almanya kendisi bizzat Fransadan bile daha geri kana dayanan bir ulus tanmna dayanrken Fransann ulusulua dayanarak Avrupann politik birlii ve iradesine giden yolu sabote etmesine kar bir ey yapamazd. Bu milliyetilikle dou Avrupadaki anlar unutturamaz, ekonomik etkisini politik bir etkiye dntremezdi, hatta bizzat kendi ekonomisinin ihtiyalar bile bu milliyetilik tarafndan baltalanr olmutu. rnein dou eyaletlerinde klasik rkln kurbanlar genellikle i adamlar bile olabiliyordu. Bu koullarda, ancak ciddi bir stratejik dn, Almanyaya bu sorunlar aabilmesi, Fransann, dou Avrupann direncini krabilmesi ve Avrupada bir tek politik irade oluturup, dnya apnda ABDye meyden okuyabilecek bir durma gelebilmesi iin gerekli koullar yaratabilirdi. O zaman birden bire kar olanlar yanda haline gelebilirler, etkiye kar duranlar bizzat o etkinin aralar olabilirlerdi. Bu ynde epey admlar atlmt. rnein bizzat Fatih Akn gibi gen Trk asll rejisrlerin nnn almas ve dllerle tevik edilmeleri, hem Alman sinemasna bir taze soluk getirmi, Alman filmlerinin dnya pazarna egemen Amerikan sinemasna kar bir hamle yapmasn salam hem de Almanyadaki Trklerin sisteme entegrasyonu yolunda kk admlar atmalarn salamt. D politika alannda benzer bir ilevi de Alman politikasnn btn anketlerde yllar boyunca en sevilen politikacs kan Fischer grmt. Bu solcu eskisi, srail Parlmentosundan Arap lkelerine kadar her yerde Alman kapitalizminin karlarn en akll biimde savunmu ve Almanyann ihtiyac olan deiiklikleri yapmt. Fischer sayesinde Alman Ordusu, adm adm btn askeri harektlara katlma hakkn elde etmiti. Ama btn bu gibi gelimelerde yansyan anlay henz hem toplumun derinlerine nfuz etmi hem de egemen politik elite egemen olmu deildi. zellikle futbol ve spor alannda eski anlay, bu alana egemen olan Bayern Mafyas da denen Beckenbauer gibilerin ahsnda egemenliini srdryordu. Ama ayn zamanda bu anlay artk btn olanaklarn tketmi bulunuyor ve bir baar getiremiyordu. Daha nce bu Mafiann has adam olmayan Christopher Daum, Kokain kullanml bahane edilerek tasfiye edilmi ve bir sre daha zaman kazanmt bu ekip. Ama Alman futbolunun dn durduramamt yine de.

te bu uzun ypranma srecinin sonunda, yine bu Mafiann dndan, Stuttgartl, futbol karyerinin nemli bir blmn talya, ngiltere gibi baka lkelerde geirmi, Amerikada yaayan (galiba kars da in asll bir Amerikal) Klinsmannn Alman milli takmnn bana gelmesi ile Alman kapitalizminin karlar zerine iki farkl milliyetilik arasndaki mcadele, bir bakma futbol ampiyonas iinde geer oldu.

Politikada, giyiniler, durular, tavrlar hep birer politik anlama da sahiptirler. Klinsmann, takm derhal genletirdi. Takmn esas golcs olarak Polonya asll iki futbolcuyu forvete koydu. Daha sonraki dzenlemede Almanyada bym Odonkor adl yar siyahi bir oyuncuyu da takma ald. Bayern Mafiasnn takm iindeki etkisini krmak ve onlara kendi 78

otoritesini kabul ettirebilmek iin Kaleci Oliver Kahn yedee ald. Almanyada olan anlamak iin, Bayern Mafias yerine Trkiyedeki Futbol mafyas, M T, Mafia likilerini gz nne getirilebilir. Beckenbauer yerine Fatih Terimi koyulabilir. Trkiyede zel sava dairesinin inkarcla ve baskya dayanan klasik Trk milliyetilii ile kinci Cumhuriyetilerin, ok kltrl bir milliyetiliin atmasnn milli takmn bileenine ilikin bir atma biiminde yansmas gz nne getirilebilir. rnein Fatih Terim gibilerin artk iyice ypranmalar ve yeteneksizliklerinin aa kmasyla, Trk Milli takmnn bana, ikinci Cumhuriyeti yaklamlar olan bir antrenrn getirildiini gz nne getirelim. Bu antrenr diyelim ki, ok iyi oynayan Krt, Ermeni, Rum ve ingene genleri takma alyor. Buna kar sinsice bir kampanya yrtlyor. Ama ok kltrl milliyetilie eilimli gen kuaklar bu yeni antrenr gizliden gizliye destekliyorlar. Sonra bu antrenrn anlayyla kurulmu takmn baars zerine o zamana kadar savunmada kalm kendini rahata aa vuramam bir ok kltrl milliyetilik bu vesileyle birden bire saldrya geiyor ve sahneye egemen oluyor ve bu baary gren dier inkara ve baskya dayanan milliyetilerin bir ksm saf deitiriyor veya uygun bir frsat kollamak zere siperlere ekiliyor. Byle bir durum Trkiyenin politik ortamnda nasl kk bir devrim anlamna gelir idiyse, Almanyada olan da aa yukar byle bir eydir. te bizim dediimiz, bu milliyetiliin de bir milliyetilik olduu, bunun gnn koullarna daha uygun daha tehlikeli bir milliyetilik olduudur.

te Alman burjuvazisi bu dnm baard bu son futbol ampiyonasnda. Bu nedenle bu ampiyonann en byk galibi Alman burjuvazisidir.

Klinsmannn sembol olduu milliyetilik nasl Alman burjuvazisinin Almanyada Avrupada ve Dnyada etkisini arttracak ve ona yepyeni gler salayacaksa (Yukarda grld gibi imdiden Gysiler Fatih Aknlar yedeklendi bile), benzer bir milliyetilik de Trk burjuvazisine benzer olanaklar aar.

Trk burjuvazisi ise, bunu yapacak cesaret ve gten bile yoksun. Almanyada 68in, yeil, Bar hareketlerinin, feminist hareketin birikimi zerinden bu dnmler gerekleti. Trkiyede ise, btn bunlarn anlar bile unutuldu. Bu nedenle Almanyadakine benzer deiimler Trk ordusu ve zel sava dairesi iyice tecrit olup iplii pazara kmadka henz bir hayaldir. * Biz ulusun tanmandan her trl dil, din, etni, kltr, yer belirlemelerinin dlanmasn savunduumuz iin, elbette bu tavrmz ksa vadede, ok kltrl bir milliyetilikle yaknlk hatta parallelik iinde bulunur, klasik kana dayanan milliyetilie kar Ama biz bunun da bir milliyetilik olduunu sylyoruz ve ona kar da mcadele ediyoruz. Dier yandan eski kana dayanan milliyetilie kar bu mcadelenin, Almanyadan farkl

79

olarak, Orta Douda ve nc dnyada, tm milliyetilie ve milletlere kar bir mcadeleye dnebilme potansiyeli olduunu dnyoruz. En azndan Orta Douda olaylarn zorlamas onu bu ynde bir dnme zorlayabilir diyoruz. nk, ulusu dille, dinle, tarihle tanmlamaya kar olan byle bir milliyetiliin Orta Doudaki halklar birletirebilme potansiyeli vardr. Bu nedenle, kendi lkelerinde ok kltrl bir milliyetilikten yana olan zengin lkeler, geri lkelerde, dile, dine, etniye dayanan bir milliyetilii desteklemektedirler. Bu da ister istemez, Geri lkeler ve orta douda bu ok kltrl milliyetiliin, zenginleri arkadan kuatabilmek ve btn dnyann yoksullarn birletirebilmek iin, her trl ulusa ve ulusulua kar bir harekete dnebilme potansiyelini ortaya karr. A. Avni 11 Temmuz 2006 Sal

Spor ve Futbol zerine Deinmeler


i Snf ve Futbol Belli sporlarn belli snflarla ilikisi bir veridir. rnein atn zerine binilerek yaplan at yarlar ile, atn arkasna kk bir araba taklarak yaplan yarlar doular ve sonraki geliimleriyle iki farkl snfa ait olmulardr. Birinin kkleri komn eflerine, valyelere kadar giden asillerin yaantsndan ve olanaklarndan kaynaklanr, dieri atlarnn ardna taktklar arabalarla st gtren kyl ve iilerin bu esnada birbirileriyle yaptklar yarlardan. Bu fark, btn profesyonellemeye ramen, bu gn bile onlar yapan ve izleyen kitlelerde grlebilir. Birinde asiller, soylular, zenginler, dierinde daha sradan insanlar younluktadr. Birok sporun yaplabilmesi belli bir refah dzeyini var sayar. rnein bir golf, bir tenis alt snflarn hibir zaman semtine bile urayamadklar sporlardr. Bu bakmdan futbol iiler iin en ideal spor koullar sunar, biraz bo bir alan, drt tane ta ve bir de top ilevi grecek bir am kozala, konserve kutusu veya bezden, kttan veya akla gelebilecek her eyden yaplabilen bir top her yerde ve her zaman bulunabilir. Arkada gruplar takmlar olur. Belli bir gelir dzeyi ve olanaklar gerekmez futbol iin. Ondan sonra iki aya zerinde yaayan bu tek memelinin bu zelliklerini sonuna kadar kullanmasnn yollar aktr. Satranc bile kenarda brakan sonsuz bir kombinasyon zenginlii; hem bireysel yeteneklerin, hem ortakln gcn ortaya karma, kullanma ve gelitirme olanaklar. Bylesine kolay yaplabilen, bylesine basit ama bylesine zengin olanaklar sunan baka hibir spor yoktur. Onun bys bu mthi sadelii ve o lde de karmaklndadr.

80

Ama ortada modern kapitalizm ve ii snf olmasayd futbolun byle yaygnlamas mmkn olamazd. nk futbolun olabilmesi iin nce sporun olabilmesi gerekir. Hatta denebilir ki, spor ve futbol beraber domulardr, ya da spor futbol olarak domutur. Futbolun kendisi bizzat, bu gnk biimiyle, sanayi devrimi ve ii snfnn rndr. lk futbol kulb, 19 yzyl ortalarnda, sanayi devriminden sonra, dnyann fabrikas olan ngilterede kurulur. Futbolun yayl ve dnyay feth edii, bir bakma kapitalizmin ve ii snfnn yaylnn dnyay feth ediinin en salam gstergelerinden biridir. O caz-blues (tango, rebetiko arabesk, sun, kalipso vs. de ayn kategoriden saylabilir) gibi, rock gibi, bluejean gibi modern toplumu srtnda tayan ii snfnn en has rndr. i snfnn bugnk dnyada, Avrupadaki dou dneminden bile geri durumdaki, dalm, blnm, programsz ve rgtsz oluuna bakarak i Snfnn var olup olmadn tartanlar aalardan orman gremez durumdadrlar, onlar dnyaya kendi hayatlarnn ekseninden bakmaktadrlar. Futbolun bu gnk yaygnlna baksnlar. Bu yaygnlk ii snf olmadan olamazd. Futbolun yaygnl ve durdurulamaz yayl ii snfnn yaygnlnn ve durdurulamaz yaylnn bir grnmdr sadece. Bu gnn dnyasnda, hala toplumsal konumu ve kar ile byyen ve tarihsel bir eilim olarak kar yaknlaan tek byk snf olmaya devam etmektedir iiler.

Ama futbolun ii kltr ile olan bu yakn ilikisine bakp onun sosyalist ya da ii snfnn bir mcadele arac olduu sonucuna ulamak son derece yzeysel ve mekanik bir aklama olur. Uluslar, Spor ve Politika Tarihte nasl uluslar yoktu ise, spor da yoktur. Tarihte spor olduu, modern toplumun, hatta ulusuluun bir uydurmasdr. Tatil de, spor da, ulus da, btnyle modern toplumun bir rndr ve modern toplumun dinine aittirler. Ata sporu, koca bir yalandan baka bir ey deildir. Hem de katmerli yalan, nk hem tarihte yaayanlar bu gnk Trklerin veya bilmem kimlerin atalar deildiler, uluslarn tarihi olmad gibi Trklerin veya baka milletlerin tarihleri ve atalar da yoktur. Hem de o atalar spor yapmyorlard. Onlar tatil de yapmyorlard. Spor ancak kapitalizmde var olabilir. Sporun bir tek ilevi vardr kapitalist toplumda, i gcnn retiminin ve yeniden retiminin sosyal masraflarn ksmak, kar oranlarn ykseltmek. Salk sisteminin de, ailenin de, tatil yerleri ve gnlerinin de hepsinin temel ilevi budur. Spor yapan bir ii, igcn daha kolay yeniler; modern retim ve yaam srelerinin yaratt fizyolojik ve ruhsal yorgunluklar, ypranmalar, gerilimleri daha kolaylkla atp kendini yenileyebilir. Bu da i gcnn dzenli ve istikrarl kullanmn, onun kendini yenilemesi iin gerekli sosyal masraflarn azalmasn getirir. Spor yapmayan bir toplumda, iiler, yani igc denen meta satanlar, daha ok hasta olacaklar, i yerlerindeki verimlilikleri daha az olacak, hayatlarnn daha ksa bir dneminde bir i gc olarak onlardan yararlanlabilecektir. Bu da kar oranlarnda bir dme demektir. 81

Modern kapitalizm aileyi de ayn amala korur. Kadnn denmemi emei, i gcnn retimi ve yenden retiminin sosyal masraflarn azaltr, cretlerin dk tutulmasn salar dolaysyla kar oranlarn yksek tutar. Sporun ya da tatilin ilevi, ailenin ilevi gibidir, kapitalist toplumun kendi ileyii asndan. Kapitalizm ncesinde ise, spor yoktur, nk, retim veya smrnn temeli, igc denen metan kullanm deerinin gereklemesi deildir. Gerek komnde gerek klasik uygarlklarda, bugnk spora benzeyen etkinlikler, bedenin salna, yani i gcnn yeniden retilmesine deil, her eyden nce ruhun eitimine, nefsin kontrolne yneliktir. Oyunlar ise, btn memelilerde olduu gibi yine bir eitimdir. Bu nedenle kapitalizm ncesinde tatil veya spor yoktur. Cuma, Cumartesi veya Pazar gnlerinin tatil olmas, igcnn yeniden retilmesinin deil, toplumsal yaamn yeniden retilmesinin ve ruhsal eitimin aracdr. Kiliseye Pazar, Camiye Cuma gn yani tatilde gidilir. Bu gnk Spora benzeyen etkinlikler de ayn ekildedir. Batan aa dinseldirler. Sporlar manastrlarda, tarikat ayinlerinde, dini gnlerde yaplr. Dinin dnda bir spor yoktur. Ve sporun amac bu gnk toplumdakinin tam tersinedir. Beden deil, ruhu eitmektir. yi bir komnda, iyi bir Mslman, Hristiyan vs. olmaktr. Bu gnk sporun amac ise, iyi bir insan bile deil, iyi bir igcdr. Tabii burada dinseli bir inan deil, tm styap olarak kullanyoruz. Dini inan olarak ele almak burjuvazinin ya da modern toplumun dininin bir dogmasdr. Ama bu bir kere grlnce, bu gnk toplumda da sporun aslnda bu toplumun dininin ayrlmaz bir paras olduu grlr. Bu toplumun dini, igcnn smrsn dzenlemeye yneliktir. Spor da tamamen buradan kar. Nasl i gcnn dili, dini, etnisi, soyu, sopu, inancnn onun yaratt art deer zerinde bir etkisi olmaz ise ve btn modern toplumun dini bu gerekten kyorsa; ayn ekilde spor da bizzat bu igcnn yeniden retilmesiyle ilgilidir ve bu din iindeki yerini buradan alr.

Tabii burada en saf ve ideal biimiyle sporu ele alyoruz. Yani u demokratlarn (ve hatta kendini sosyalist sanan ve znde demokrat olan sosyalistlerin) idealindeki biimiyle. Yani herkes spor yapyor, spor yapmaktan bambaka bir fenomen olan takm taraftarl yok, medyann etkisi yok. Spor da yarma, rekabet, etkinlii arttrmak, rekorlar krmak iin deil tam da salk iin yaplyor diye dnelim. Bu en ideal biimiyle bile spor burjuva toplumunun dininin, yani burjuva toplumunun styapsnn en has ve ayrlmaz bir esidir.

imdiye kadar sosyalistler, kapitalizmdeki sporu hep, rekabetilii, yarmacl, etkinlii vs. hedefledii, sporcudan ziyade seyirci ve taraftar yaratt iin eletirdiler. Btn bu eletiriler aslnda burjuva uygarlnn ufku iinde bir eletiridirler. Bu eletirilerin hi birinin geerli olamayaca bir toplum, sadece daha iyi bir kapitalizm olurdu. Sosyalistlerin Spora ynelik eletirileri aslnda hep burjuva uyarlnn ufku iinde bir eletiri olmutur. Bu eletiri znde hep, sporun yaygn, ucuz ve sala ynelik olmamasyla ilgidir.

82

Yaygn, sala ynelik ve ucuz spor tam da saf ve ideal biimiyle kapitalizmle hi bir ekilde elimez. Bunun iin mcadele sadece daha demokratik bir toplum iin mcadeleden baka bir ey deildir. Bu tpk, demokratik bir ulusuluk iin mcadele gibidir. Yani ulusu, dille, dinle, etniyle, kltrle, tarihle tanmlamayan bir ulusuluk iin mcadele gibidir. Sosyalizmin spor eletirisi bu erevede kalamaz, tpk ulus ve ulusuluk eletirisinin ulusun gerici tanmlaryla snrl kalamamas gibi. Sosyalist hareket, nasl politik ve zel ayrmnn kendisini amak ve bunun iin de ilk elde ulusal olan da politik alnn dna atmak zorundaysa, ayn ekilde, i zaman ve igcn yeniden retmeye ynelik zaman (aile, tatil; spor, kltr vs.) ayrmn amaya ynelik olmaldr. Bu ayrmn ve blnmenin kendisini eletirmelidir. , eitim, spor ve dinlenmenin hepsi bir ve ayn ey olmaldr. Proletaryann asl grevi ve hedefi sporu yaymak, demokratikletirmek deil, sporu yok etmektir, tpk yabanclam emei, ii yok etmek olduu gibi.

Dolaysyla proletarya retime kapitalizm gibi yaklaamaz. Bu ayrm ortadan kaldrmak, i saatlerinin yabanclamasna son vermek iin tm ii, serbest zamanlar, sporu bu bak asndan yeniden rgtlemelidir. Bu konuda hibir ciddi dn ve younlama yoktur. Bir zamanlarn sosyalist lkelerindeki uygulamalara benzemez bu. Elbette yabanclamann almas, brokrasinin, i blmnn, meta retiminin tmyle tasfiyesiyle gerekleir. Ama bu yolda atlacak admlar da vardr elbette. Proletaryann hedefi rnein devleti yok etmektir ama bunu yok edebilmek iin en azndan var olan burjuva devletini paralamak; ounluun zerinde bask arac olmayacak bir devlet mekanizmasyla ie balamak ve bunu da adm adm yok etmek zorundadr. Bizler, ya da ii snf, nasl burjuva toplumunun devletini kullanamaz ve ilk admda onu paralayp ondan tamamen farkl karakterde bir devlet ile, rnein politik olan ulusal olana gre tanmlamam; dzenli ve profesyonel ordusu olmayan; memurlarn seildii ve gelirlerinin bir ortalama ii gelirini amad; egemenliin gerekten zgrce seilmi temsilcilerin elinde bulunduu vs. bir devletle ie balamak zorundaysak; benzer ekilde bu sistemin fabrikalar; i ve zel hayat ayrm; ve rgtlenmesiyle balayamayz. Bu ilikiyi, bu rgtlenmeyi paralamalyz. ve serbest zaman ayrmlar, mekanlar ve bunlarn rgtlenmesini proletarya snfsz topluma giden yolda kullanamaz. Onlar tpk burjuva devleti gibi paralamak, yeni batan bambaka bir anlayla rgtlemek zorundadr.

i snfnn sekiz saat i, sekiz saat uyku, sekiz saat kltr talebi, aslnda tam da burjuva uygarlnn ayrmlarn ykselten ve ycelten onlar eletirmeyen bir talepti ve bir bakma ii snfnn burjuva uygarlna alternatif bir uygarlk gelitirecek bir dzeye gelmemiliini; burjuva uygarl ve onun dini iinde heretik bir muhalefet olmaktan teye gidemediinin iaretiydi.

rnein spor bu anlamda, i gcnn yeniden retiminin bir arac olmaktan kmal, i saatleri dnda olmaktan kmal. in kendisi bir spor ve oyuna dntrlmeye 83

allmaldr. Elbette bunun snrlar vardr ama yine de yaplabilecek pek ok ey bulunmaktadr.

in kendisinin spor haline gelmesi; sporun i olmas diye zetlenebilir. Byle bir yaklam asndan rnein, spor ve iin mekansal ve zamansal ayrm yok olur. Toplumsal rgtlenme bu gn, ehir ve iyeri planlamalarnda rnein hep bu ayrma dayanmaktadr. Ama byle bir anlay asndan, retim yerlerini, retimi ve yaam bambaka planlamak gerekir. Bunun nasl olacann elbette reetesi yoktur. alanlar kendi denemeleri, yanlmalar inisiyatifleri ve kararlaryla bunun nasl bir ey olabileceini bizzat kendileri ortaya karabileceklerdir.

Marksist spor eletirisi ve program, sporun bu en saf ve ideal biiminden ve onun eletirisinden yola kmaldr. Tpk ulusuluk ve ulusun, yeni sosyal hareketlerin eletirisinde ve aklamasnda olduu gibi. Kapitalizm asndan ulusal snrlarn olmad bir tek dnya cumhuriyeti en ideal biim olmasna ramen niye byle deildir; i gcnn dili, dini, etnisi, inanc vs. onun kullanm deeri ya da rettii art deer zerinde bir etkide bulunmamasna ramen neden politik olan bunlara gre tanmlanm uluslara, rklara gre rgtldr neden kadnn denmemi emei sz konusudur vs. tarznda yaklald gibi yaklalmaldr spora da. Sadece i gcnn yeniden retilmesine ynelik, sala ynelik yaygn spor kapitalizm iin en ideal biim olmasna ramen niin byle deildir? Yarma, rekabet, etkililik, ounluun spor yapmamas, taraftarlk, medyann manplasyonlar vs. niin bunlar egemendir spora? Analiz byle bir yol izlemelidir. Tabii bu biimiyle bakldnda, bu toplumdaki sporun da, bu toplumun dininin, yani zel politik ayrmnn ve politiin ulusa gre tanmlanmasnn ayrlmaz bir bileeni olduu grlr.

Yani bu toplumda da spor aslnda dinseldir. Ama bu toplumun dinden anlad ey anlamnda deil.

Tpk ulusuluun bir din olduun syleyenlerin din derken bundan inanc kastetmeleri gibi; sporun veya futbolun da bir din olduunu syleyenler kmtr. Ama bunlarn dinden anladklar tam da burjuva toplumunun dinden anladdr: inan ya da ibadet. Hayr bu anlamda deil, styapnn ayrlmaz bir bileeni olarak, tmyle styap anlamnda dinseldir. Zaten Marksist analiz bizzat bunu gstermenin ta kendisidir. * Sanlann aksine Marksn en byk kefi, snf mcadelesi veya bir metan deerinin onun iinde younlam emek miktar olduu deildir. Gerek emek deer teorisini, gerek snf mcadelelerini Markstan nce, yine bizzat Marksn da belirttii gibi, Burjuva tarihileri ve ekonomi politikileri bulmulard. Marksn katks, yine kendi ifadesiyle, bu snf mcadelesinin, proletarya diktatrl denen

84

sosyalizme giden bir gei dneminden geeceini sylemesindedir3. Ekonomi politik altndaki en byk kefi ise, emek ve igcnn ayrm ve igc denen metan zelliklerini analiz etmesi ve art deerin kayna olarak igcnn kullanm deerini gstermesidir. Bu nedenle, modern toplumun st yapsnn, yani dininin analizi ve anlalmas ancak modern kapitalist toplumun bu en z noktasndan olabilir. Ayn ekilde sporun da bu styap iindeki yeri byle anlalabilir. gc kavram olmadan sporu anlamak olanakszdr. Gerici Ulusuluk ve Spor Spor veya futbol sosyolojisinin de btn sosyolojiler gibi ok temel bir zaaf bulunmaktadr. Ulusu ve ulusal devletleri veri kabul edip, bu ulusu perspektif iinde futbolu, sporu anlamaya almaktadr. Elbet bu alanda, bu tr almalarla birok ayrntda bir ok ilgin sonulara ulalm olabilir. Ama ok temel bir sakatlk vardr btn bu almalarda, Futbolun ortaya kt ve yayld gerici ulusuluklar an ve ulusal devletler balamnda onu analiz etmemek. Onun mmkn ve olabilir tek var olu biimi buymu gibi grmek. Bu elbet sadece Futbol iin deil, Olimpiyatlardan Birlemi Milletlere, Avrupa Birliine kadar her alanda geerli bir zaaf.

te Futbol zerine aratrmalar ve neriler de hep bu genel hastalkla maluldr. Futbolun ortaya kp yayld ulusal devlet ve ulus onun olas ve mmkn biricik var olu biimi olarak ele alnr. Bu var oluun kendisinin sama olarak grl yoktur.

Yani Proletarya var olan devleti, snfsz topluma giden yolda, kendi amalar iin kullanamaz; onun yaps kk bir smrc aznln, byk smrlen ounluu bask altna almaya gre ekillendiinden, bu ilev bu yapda younlatndan, bu yap tam zt bir ilevi grmeye el vermez. Bu nedenle onu paralamak ve ezilenlerin zerinde ykselmeyen, aznlklar tarafndan kullanlmaya msait olmayan baka bir mekanizma oluturmak zorundadr. Yap ve ilev (anatomi ve fizyoloji) arasnda ayrlmaz bir iliki vardr Marks, bunun iin birka kriteri saymt. Ama bir din ve ulus teorisi henz olmadndan, bu devletin en nemli zelliinin de ortadan kaldrlmas konusunda bir ey sylemiyordu. Geri, mantnn kendisi potansiyel olarak, zgr komnlerin birlii fikriyle ulusal devlet formunu dlyorduysa da, bu mantk sonularna gitmi ve bir ulus ve din teorisi iinde ifade dilmi deildi. Halbuki, modern toplumun devleti, her eyden nce, politik olan ulusa gre tanmlayan bir devlettir. Proletarya, tpk profesyonel ordusu olan bir devleti rnein kendi amalar iin snfsz topluma giden yolda kullanamayaca gibi, politik olan ulusal olana gre tanmlam bir devleti de kendi amalar iin kullanamaz. Yani proletarya diktatrl, ulusal bir devlet olamaz. te Marksistlerin ve sosyalist hareketin en byk eksiklii bu oldu. Teori kendi iinde eliiyordu. Teorinin otantik biiminde bu eliki vard, rnein bu otantik biimi srdren Trokist gelenekte bu eliki yaamaktadr. Tabii brokratik kar devrimin Marksn dediiyle en kk ilgisi bulunmayan ve demokratikten ziyade gerici ulusulukla damgal devletleri ise sorunun zerine iyice ty dikti. Onlar bir bakma elikiyi, ondaki tm devrimci demokrasi elerini yok ederek zdler.

85

rnein, Ulusal takmlarn karlamas, Dnya ampiyonas konusunu ele alalm. Niin bu ampiyona uluslar ve ulusal devletler apnda yaplmaktadr? Niin mavi gzller ve siyah gzller; fasulya sevenler ve prasa sevenler. Yeil rengi sevenler ile beyaz rengi sevenler. Belli bir blgede yaayanlar ile baka bir blgede yaayanlar. Belli bir futbol ekoln sevenler ile baka bir ekol sevenler arasnda niye yaplmamaktadr? Prasa sevenler arasndaki ortaklk, bir ulustan olan insanlar arasndaki ortaklktan daha m azdr? Muhtemelen daha fazladr. Zaten byle olabileceinin rnekleri yok mudur? nsanlar Beikta, Galatasaray ya da Fenerbaheli yapan nedir? Niin yeryz lsnde benzer bir durum olmasn? Niin insanlar ille de bir lkeye gre tanmlasnlar? Burada ulusun ve ulusuluun yeryz lsndeki yaygnlamas ve zaferinin ok nemli bir arac karsnda olduunuz grlr. Yani insanlar ancak ulus dolaymyla bir dnya apndaki yarmaya katlabilirler. Diyelim ki, yeryz lsnde, boyu 170 cm olan insanlar veya yeil ve sar renklerini sevenler bir araya geldiler, bu llrden insanlar arasnda takmlar kurdular, turnuvalar yaptlar, en iyi takm setiler veya o takmlarn hapsinden en iyi oyuncularla bir takm oluturdular ve Dnya Futbol ampiyonasna katlmak istediler.

Bu mmkn deildir. Bu gnk dnyada, byle bir ey yapmaya kalkan muhtemelen soluu tmarhanede alr.

Hep Futbola ya da Spora politika kartrmaktan sz edilir. Futbol veya Sporun kendisi ancak ulusal, yani politik bir form iinde var olabilir. Nasl eski alarda her trl spor dinsel idiyse bu gn de yledir. Yani her hangi bir din veya tarikat dnda, ya da komn dnda spor mmkn deildi. rnein, eski Yunanllarn olimpiyatlar, farkl Gensler (Siteler, Komnler) arasndayd. Daha sonraki uygarlklarda, pehlivanlar, karateciler vs. hep bir tarikatin, bir dinin, bir meslek loncasnn rgtlenii iinde var olabilirlerdi. Spor ibadetten, almadan, eitimden farkl deildi. Dinin dnda, hibir ey mmkn olmad gibi, spor da mmkn deildir. Elbette ideal bir demokratik cumhuriyette, yani politik olann ulusal olanla tanmlanmad; tm insanlarn dini, dili, etnisi, vs. eit olduu; bunlarn hibir politik anlamnn bulunmad bir demokratik cumhuriyette, (ki byle bir cumhuriyet ancak bir dnya cumhuriyeti olarak var olabilir ve znde i snf iktidar ancak bu biim iinde var olabilir, yani ayn zamanda proletarya diktatrldr) elbette yukarda rnekleri verildii gibi, siyah ve beyaz sevenlerin bir takm kurmas gibi, ok farkl kriterlerle kurulmu takmlar arasnda elbette karlamalar olabilir ve muhtemelen olacaktr. Ama btn bunlarn hi birisi, bir politik ayrma tekabl etmez ve etmeyecektir. Ayn ekilde, kendini Trk olarak kabul edenler veya Trke konuanlar veya Trkiye denen topraklarda yaam veya domu bulunanlar da, tpk, siyah ve beyaz sevenler veya prasa sevenler gibi pek ala takmlar kurup bu yarmlara katlabileceklerdir, tpk bu gnn ehir takmlar veya bilmem ne kasabas Esnaf Spor 86

takmlar gibi hibir politik anlamlar olmayacaktr. Bir kasabada spor kulb kurmak iin, ortak bir tek kriter aranmaz rnein. Yani sadece her mahalleden ve kyden bir takm katlr diye bir kural yoktur. Bir fabrikann iileri bir takm kurabilir; Esnaflar kurabilir; bir sokakta oturanlar kurabilir, ya da sadece birbirleriyle iyi anlaan bir oyuncular ve arkadalar grubu kurabilir. Ve bu ok farkl kriterlere gre kurulmu takmlar birbirileriyle karlaabilirler. Eer saf ve ideal bir kapitalizm ve gerekten demokratik bir dnya cumhuriyeti olsa, (tabii btn dier sorunlar bu balamda yok sayyoruz.) btn bunlar mmkndr. Byle bir cumhuriyette dnya ampiyonas, muhtemelen bilmem ne fabrikas sporcular ile rnein sar ve laciverti sevenler arasnda olabilirdi. Tabii bunun kendisi de, tpk dier dinlerde olduu gibi, modern dinin iinde olacakt. Sporun byle yaplmas, ancak o modern toplumun dini iinde mmkn olabilir ve anlalabilir olurdu. Ama gerici ulusulua gre rgtlenmi bir dnyada bu dinin gerici biimi iinde olmaktadr. Her hangi bir kritere gre olumu ulusal devletler ve uluslar dolaymyla karlama olabilir. bilmem ne kasabas esnaf sporu, ancak bir lkenin, bir ulusun temsilcisi olarak, dier uluslarn temsilcileriyle karlaabilir. Yani en ulus d grnen birlikler bile, ancak ulus dolaymyla var olabilir. te, futbol, spor ya da medya sosyolojisinin ihmal ettii en nemli sorun budur. Futbol ya da spor karlamalar gerici ulusuluun en nemli aralarndan biridir. Gerici ulusuluun diktatrlnn aracdr. Burada diktatrln arac denince Franko ya da Salazar ve onlarn futbolu kullan akla gelmesin. Burada kastedilen, ulusal devletin var oluu dnda baka bir var oluun tannmamas, bunun yerletirilmesinin aracdr.

Yani her hangi bir ulusal devleti temsil etmeden, hi de politik olmayan bir kritere gre, yeryznn en iyi oyuncularn bile bir takmda toplasanz, bu gn bir dnya ampiyonasna katlamazsnz. nk ulusal olanlar katlabilir ve ulusal olan da politik olan olmak zorundadr. Bu ilkeyi reddettiiniz srece var olamazsnz. Tam da budur diktatrlk. Bu katlamaynz, sizin zerinizde bir diktatrlktr. Bu anlamda gerici ulusuluun diktatrlnn bir aracdr spor ve futbol. Bu anlamda, nasl eski alarda din d bir spor mmkn deil idiyse, bu gn de, bu burjuva uygarlnn dininin gerici biimi dnda bir spor mmkn deildir. Futbol veya spor ancak bu balamda anlalabilir olur. Sosyalizm veya Sosyalist lkeler ve Spor Bylece, sosyalist lkelerin spor msabakalarnda baarlarnn aslnda sosyalizmle ve sosyalistlikle hibir ilikisi olmad bu bak asndan da ortaya kmaktadr. Bir an iin varsayalm ki bir lkede, tesadfen insanlar devrim yaptlar. Yani burjuva devletini paraladlar ve politik olan ulusal olanla tanmlamayan bir devlet kurdular. Bu devlet dier ulusal devletler gibi onlarla yarma iinde bir devlet olamaz. nk bu 87

devlet onlarn var olu ilkesine kardr. O dier devletlerin yurttalarn da, Fransz, ngiliz, Trk vs. olmaktan kp insan olmaya; tpk Muhammetin puta tapanlar Mslman olmaya armas ve gereinde bunu zorla yapmas gibi, armak zorundadr. Bu arnn somut anlam udur, Trk, Fransz, Alman vs devletlerinin paralanmas. imdi bu devlet kendini birer ulus ilkesine gre tanmlam devletlerin olimpiyat veya Dnya ampiyonasna katlamaz. Bu eyann tabiat gerei mmkn olamaz. Byle bir ey yapmaya kalkt takdirde, onlardan nitelike hibir fark kalmaz.

Bu bize, bir zamanlar sosyalist lkelerin aslnda nasl gerici milliyetiler olduunu, hem de kapitalist lkelere kar spor baarlar kazanr ve DDR, Sovyet, Bulgar, Romen, in vs. marlarn aldrrken ayn zamanda aslnda nasl gerici milliyetiliin yaylnn basit bir aralar olduunu da gsterir. Napolyonun Szleri Yanlmyorsam Engels, nicelik ve nitelii anlatrken, biraz zorlama ve mekanik olarak Napolyonun bir szn aktarr. Napolyon, Msr seferi ile ilgili olarak aa yukar yle demi: Bir Memlk askeri iki Fransz askerine bedeldi; iki Memlk ile iki Fransz kar karya gelince eit gte oluyorlard; Memlk ile Fransz kar karya gelince Franszlar stn geliyordu. Futbol, bireysel yeteneklere byk bir kendini gsterme ve gelime olana sunmasna ramen bir takm oyunu olduundan bu kural ok daha ak olarak grlyor. rnein Brezilyallarn her biri teknik olarak muhakkak ki ok stnler, birer Memlk askeri gibiler. Onlarn rakipleri, zellikle Avrupallar, Fransz askerlerine benziyorlar. Kollektif olarak btn o bireysel teknik geriliklerini dengeleyebiliyorlar. Kyllerle ve kk burjuvaziyle modern cretlilerin ilikisi de byledir aya yukar. Proletaryada Memlk askerleri veya Brezilyal futbolcular grmek isteyenler hibir zaman onlar bulamayacaklar ve gremeyeceklerdir. cretliler tek tek birey olarak, son derece yeteneksiz, kaba, rk, seksist, insanlktan km (nasl olabilsin ki, mrnn neredeyse tamam kendine yabanclam bir cretlilik iinde geer) varlklardr. Onlarn karsnda, bir kyl, bir kk burjuva aydn, tek bireyler olarak, Arap atlaryla, gm koumlaryla, ilemeli ve her biri bir sanat ve zanaat rn elbiseleriyle prl prl prldayan srm gibi bir Memlk askerine veya topla bir akrobat gibi oynayan bir Brezilyal futbolcuya benzer. Ne var ki onlar, bir trl kolektif oyun oynayamazlar. cretliler ise ancak bir arada bir eyler yapabilirler. Budur onlar muazzam bir devrimci g haline dntren, Ve en sradan imi cret karlar iin bile bir araya geldiklerinde, modern toplumu daha demokratik ve eitliki klarlar. i hareketinin modern toplumda hibir snfta grlemeyen saaltc bir etkisi vardr. 88

Sosyalistlerin anlamad budur. ici sosyalistler de iileri byle deil, idealize edilmi biimleriyle anlarlar, tpk bir zamanlar kylleri idealize ettikleri gibi. Sosyalizmin amac insanlar ii yapmak deil, iilii yok etmektir. Sosyalist devletlerdeki ve sosyalist basndaki, ii idealletirmeleri (heykeller, resimler vs. gz nne getirilsin) aslnda tam tamna burjuva burjuva sosyalizminin bir ifadesidir ve burjuva uygarlnn bir idealletirilmesinden baka bir anlama gelmez. Bu uygarln deerlerinin kendi zdd biiminde savunusudur. Tpk Beikinin tersinden Kemalizmi gibidir. Dolu Ev Bir zamanlar bir Manda Bekir varm, bir ut ekmi, manday devirmi. Ya da Bir ut ekmi alar delmi. Ah nerede eski futbolcular! Neredeyse her spor alannda byle efsaneler vardr. Eski pehlivanlarla ilgili byle hikyeler de vardr. Manda Bekir bu gn yaasayd, muhtemelen mahalle takmlarnda bile yer alamazd. Kazk Karabekir ise her halde daha ilk turlarda elenirdi. Benzer efsaneler Amerikan beysbolunda da varm. Harikulade bir deneme yazar ve paleantolog ve beysbol hastas olan Stephan Jay Gould, Full House adl kitabnda bunun bir efsane olduunu istatistik olarak gsterir. Beysbolun neredeyse yz yla yakn btn istatistikleri elde bulunuyor ve yine bu uzun sre boyunca kurallar hi deimemi. Bu istatistiklere dayanarak, Gould, aslnda bu gnk beysbolcularn ok daha iyi olduklarn ve ok daha iyi olduklar iin, eski oyuncular gibi byk baarlar gsteremediklerini kantlyor. Futbol malarn seyredenler, eski malar zlyorlar. Zaten artk yle ok goll byk farklarn olduu karlamalar, spektakler baarlar ve oyuncular pek kmyor. Bu bir yanlsama m? Pek deil, aslnda beysbolda kantlanm eilimin Futbolda da grl. Geri Futbolun kurallar sk sk deitii iin beysbol gibi bir istatistik yapma olana yok ama yine de, eski ve yeni oyuncularn, bir oyun boyunca ne kadar zaman ve ka metre kotuklar, ayaklarnda ne kadar top bulunduu. Topla ka kiiyi almladklar ka pas verdikleri ka kere ayaklarndaki topu kaybettikleri paslarnn ne kadarnn isabetli olduu, ka sut attklar, sutlarn isabet oran vs. zerine istatistikler yaplsayd, bu gnk futbolcularn btn bu oranlarda Manda Bekirler kuan fersah fersah geride braktklar, te yandan bu gnn futbolcular arasnda da artk bu oranlarda byk farklar bulunmad grlrd. Bu gnn futbolcusu ok daha iyi alm atabiliyor ama bu gnn futbolcusu alm yememeyi de daha iyi biliyor. Bu gnn futbolcusu daha ok kouyor ama kar taraf da daha ok kouyor. Hibir geliim kurallar ayn kald srece sonsuza kadar gitmez, belli snrlara taklr. 89

rnein 100 metre yarlarnda bu artk aka grlyor. Bir zamanlar 100 metreyi 9.9da komak spektakler bir baarya imza atmakt. Ama bu gn onlarca sprinter var 100 metreyi 9.9da koan. Ve insan fizyolojisinin snrlarna aa yukar varlm durumda. Bundan daha tesi yok. zel ayakkablar, pistler veya zel bir mutasyon geirmi insanlar ortaya kncaya kadar. Btn sporlarda eilimin bu ynde olduu sylenebilir. Elbette futbolda da. Dolaysyla bu byk farklar ortadan kaldryor, sonucu ok kk farklar belirliyor. Bu da eskisi kadar gz alc ve farkl sonular olmamasna da yol ayor. Futbol merakllarnn artk malarn eskisi kadar deiik olmad, birbirine benzedii ve can skt ynndeki szleri aslnda bu eilimin bir ifadesi olarak grlebilir. Kaplanlar gazallar yakalamak iin daha hzl kouyor, gazallar da kaplanlardan daha hzl kayor. Ama verili koullarda bu evrimin bir snr bulunuyor. Ne gazallar ne de kaplanlar, organik varlklar olarak belli bir snrdan daha hzl koamazlar. Oyunun kurallar deimedii srece, bu evrimde evin bo olduu yan gazallarn ve kaplanlarn henz mutasyonlarla daha hzl koabilecekleri bir dnem bir de artk daha hzl komann verili yaplar iinde mmkn olmad, evrimin durduu ve dengeye ulat bir dnemi ayrmak gerekir. Btn sporlar giderek bu denge durumuna yaklayor. 100 metrede aa yukar snrlara ulalm durumda. Doa tarihinde de, kartlarn yeniden kart ve kurallarn yeniden belirlendii dnemler ve bu yeni kurallar iinde hzla yeni trlerin kt dnemler ile; bu trlerin giderek mkemmelletii ve belli bir dengeye ulat dnemler birbirinden ayrlyor. Genellikle byk toplu imhalardan sonra (gkta dmeleri, volkan patlamalar gibi kozmik veya tektonik byk imhalar ve kartlarn yeniden karmasndan sonra) yeni trlerin hzla ortaya klar grlyor. Sonra da bu trler iinde kk deiikliklerle evrimin srd, artk yz metreyi herkesin 9.9da kotuu dnemler geliyor. Ama bu durum yeni trlerin ortaya kmasn da engelliyor. Sadece artk snrlara dayanld iin deil, eskiler yenileri engelledii iin de. Yani belki daha efektif olacak mutasyonlar olabiliyor belki ama, bu mutasyonlarn yaama ve gelime ans pek bulunmuyor, nk oras daha nce kaplm bulunuyor. Diyelim ki ormanda, bir bitkide bir mutasyon oldu, onun daha yksee yapraklarn karp daha ok gne alabilmesi iin. Ama zaten daha nceden byk aalar oray kaptklar ve gne nn ormann tabanna gelmesini engelledikleri iin, bu mutasyon yaama ve gelime olana bulamyor. Bunu toplum hayatna da aktarmak mmkn zellikle sosyal hareketlere. Belli partiler ve akmlar bir kere ortaya ktlar m, belli bir dneme damgalarn vuruyorlar. Deiiklikler ancak verili durum erevesinde kk deiiklikler olarak kalyor. Baka bir hareketin ya da partinin var olan sistemin iine girip yerini gelitirmesi pek mmkn olmuyor. Ancak var olan denge iyice ryp belli toplumsal felaketler sonucunda imha olduunda, 90

yepyeni trler gibi, yepyeni partiler ve hareketler ortal kaplyor. Bunlarn hzla yayldklar bir dnem yaanyor. Sonra onlarn da belli bir dengeye ulatklar, stabilze olduklar bir dnem geliyor. rnein sol hareketleri gz nne getirelim. 60l ve zellikle 70li yllarda, sol hareketler hzla oald ve her biri de hzla byd. Bu aa yukar 79lara kadar srd. Bir tr kambriyum patlama yaand. Ya da Dinozorlarn yok oluundan sonra memelilerin ortal kaplamas gibi bir dnemdi bu. Ama bir kere bu trler ortaya kp var olan olanaklar kaplaynca yeni bir hareketin ortaya karak, dierlerini eriterek, yiyerek vs. yok etme olana neredeyse sfrdr. 70li yllarda en aptalca eyleri syleyen bile binlerce insan rgtleyebilirdi; yetmilerin sonuna gelindiinde ise, dnyann en yetenekli rgtleri en iyi teorilerle bile gelselerdi byme anslar yoktu. Onlar ancak marjinal, kenarda kede, paylalmam alanlarda varln srdrebilirdi. Bu nedenle imdi, memeli hayvanlar, dinozorlarn kaplad bu dnyada, ancak yer altnda marjinal alanlarda varlklarn srdrebilirler. Ancak bir volkan veya gkta bu dinozorlarn kkne kibrit suyu ektikten sonra, memelilere yeni bir gelime olana ortaya kabilir.

imdi ev doludur artk. Orada yer yoktur. 07 Temmuz 2006 Cuma

Kartlar yeniden karmal oyunun kurallar yeniden belirlenmelidir.

91

Irk Olmamann Zorluklar


Nasl benim arkadam olabileceklerini bilmek isteyen Beyazlar iin. Birincisi: asla unutma ki ben bir siyahm. kincisi: benim bir siyah olduumu unut. Eer Aretha Franklin'i seviyorsan, bu gzel bir ey, Ama seni her ziyaretimde bana onu alma. Beethoven'de karar kldysan da, Bana onun hayat hikayesini anlatma. Biz de Mzik dersi grdk. Eer houna gidiyorsa, Afrika yemekleri ye, Ama benden sana Afrika yemekleri yapmam ya da seni bir Afrika yemekleri lokantasna gtrmemi bekleme. Eer bir siyah, seni aaladysa, seni soydu ya da kzkardeinin ya da senin rzna getiyse ya da evini soyduysa, ya da basbaya aalk herifin tekiyse. Ltfen benden zr dileme onun kafasn krmay dndn iin, Yoksa senin deli olduunu dnrm. Eer siyahlarn gerekten beyazlardan daha iyi sevgililer olduunu dnyorsan, bunu bana anlatma ltfen, yoksa, bu hizmetimin karln demek zorunda olduumu dnrm. Uzun lafn ksas, Eer gerekten arkadam olmak istiyorsan, bunun iin rol yapma. Sen de biliyorsun ki, ben tembel herifin tekiyim. Pat Parker (Almancas) Fr die Weie, die wissen mchte, wie sie meine Freundin sein kann. Erstens: Vergi, da ich schwarz bin. Zweitens: Vergi nie, da ich schwarz bin. Esist schn, wenn dir Aretha Franklin gefllt, aber spiele nicht jedesmal, wenn ich dich besuche. Und wenn du dich fr Beethoven entscheidest
92

erzhle mir nicht seine Lebensgeschichte. Auch wir haben Musikunterricht gehabt. I afrikanisch, wenn es dir schmeckt, aber erwarte nicht, da ich dich in Restaurants fhre oder fr dich koche. Und wenn irgendein Schwarzer dich beleidigt, dich berfllt, deine Schwester vergewaltigt, dich wergewaltigt, in dein Haus einbricht oder einfach ein Arsch ist bitte, entschuldige dich nicht bei mir dafr, da du ihm den Kopf einschlagen mchtest. Sonst mte ich glauben, da du verrckt bist. Und wenn du wirklich denkst, Schwarze seien bessere Liebhaber als Weie erzhle es mir nicht. Sonst mte ich glauben, da ich mich lieber fr meine Dienste Bezahlen lassen sollte. Mit anderen Worten wenn du wirklich meine Freundin sein mchtest mach' kein Theater darum. Ich bin faul, das wei du doch. Pat Parker

93

Avninin Hikyesine Ek Bilgiler


Milliyet gazetesindeki o haberden sonra Avninin hikyesiyle ilgili olarak bir haber daha kt. Bu haberler esas olarak verdiimiz bilgileri dorulad gibi (Avninin Dnya Vatanda olarak macerasnn Drdnc Enternasyonal ile ilgisi gibi) ilk gidie ilikin eldeki bilgileri zenginletiriyordu. Yiit Bener eliyle ilk kez Belikada ortaya kmas gibi. Bu haberi de aaya aktaryoruz.

Avanak Avni Avrupaya ite byle kt


Ferai TIN Geen hafta Fransada referandum sonucunu kutlayan genler, zerlerinde karikatrist Ouz Araln Avnisi olan tirtler giyiyorlard. Fotoraflar gazetelerde yaynlandnda, dikkatli okuyucularn hepsi, o srada ayn soruyu sordu: Avninin Fransadaki gsterilerde ne ii var? te aslnda 20 yl nce balayan yknn perde arkas. . . FRANSAnn Avrupa Anayasasna Hayr dedii gece, alanlar dolduran cokun kalabaln arasnda onu grnce hepimiz ayn soruyu sorduk: Avanak Avninin orada ne ii var? Genliimizin en ok bize ait olan izgi kahraman Avanak Avni, aslnda Ouz Araln hi haberi olmadan ama sonradan onun byk desteini de alarak, yirmi yldan beri dnyann her tarafnda mcadele ediyor. Acaba neden? evresinden bekledii ilgiyi gremeyen, sevdikleri tarafndan anlalmadn dnen, haksz yere dayak yiyen, yok farz edilen ama ayn zamanda kimsenin beklemedii kadar akll, saduyulu, hesap da olan Avanak Avnide, onun ifadesinde herkes biraz kendisini, isyanlarn bulduu iin belki de. Avanak Avniyi Avrupaya ilk kartan bir Trk; Yiit Bener. Birok solcu gen gibi, 1980 darbesinden sonra Trkiyeyi terk etmek zorunda kalan Yiit Bener, Avanak Avniyi ilk kez 1984 ylnda, almakta olduu gazeteye renk katmak iin kullanm. Avninin bundan sonraki macerasn Benerden dinleyelim: 12 Eyllden nce ben de dzenli bir Grgr okuyucusuydum. Darbeden sonra Trkiyeyi terk etmek zorunda kaldm. Brkselde yaamaya baladm. O dnemde, Drdnc Enternasyonalin Belikadaki biriminin gazetesi La Gaucheta yaz ilerinde alyordum. Gazetemizi kuru buluyor ve renk katmak istiyordum. Toplantlarmzda, karikatr kullanmamz gerektiini savunuyordum. Karikatr izecek halim yoktu. te o zaman bende, Avniyi araklamak gibi haince bir fikir dodu. Yiit Bener bunlar tasarlarken, Avninin genlik hareketlerine mal olacan aklndan bile geirmiyordu. La Gauche, Drdnc Enternasyonalin yani dnya Trokist genlik hareketinin genlik

94

rgt JGS/SJWnin, Sonbaharn scak geeceini ilan eden reklamnda Avniyi kullannca, yllarca orak ekileri, arklar, yumruklar kullanarak kitlelere ulamaya alan sol hareket, kendisine yeni bir sembol buldu: Avni. Yiit Bener, Avninin kendi denetiminden k yksn yle anlatyor:

Avni ok tuttu. Avni, iyiyi, iiyi, sosyalist genci temsil eder oldu. zellikle genler arasnda. Gazetede yaynlandktan bir sre sonra baktm rgtn genlik kollar da Avniyi sahiplenmeye baladlar. Kendi gazetelerinde kullanyorlard. Derken Avni, genlik rgtmzn bildirilerinde de boy gsterir oldu. Artk Avni sadece Ouz Beyin deil benim de kontrolmden tamamen kmt. Gazete Avniden vazgetii dnemlerde bile genler onu terk etmemilerdi. Avni, sadece onlara aitti. Avniyi rozetlere tadlar. Fzelere kar yaplan kampanyada, Avni fzeleri tekmeyle geri yolluyordu. Bu rozetler binlerce satt. Avni hzla ok daha geni kitlelerin simgesi haline geliyordu. 1980 sonlarnda Brkselde, 400 bin kiinin katld bar yrynde Avni bu kez sava kartlarnn tadklar pankartlarda yer alyordu. Avni direni kahraman haline gelince Yiit Bener, Ouz Arala bir mektup yazp durumdan kendisini haberdar ediyor. 2 Aralk 1986da kaleme ald mektupta Bener, Mahcup olmann verdii ekingenlik nedeniyle Arala iki yldan beri yazmak istemesine ramen yazamadn sylyor. Mahcubiyetinin nedeni ise Ekte anlatacaklarm sizin izniniz olmadan yapm olmam diye aklyor. Bener mektubunda, Avninin bana gelenleri aktarrken, rndan kt. Avni dev boyutta bez pankart haline de geldi. Yrylerde flama olarak tand. O kadar ki Belika ii hareketinin tarihine bile geti diyor.

Tabii Avninin serveni burada bitmiyor. O yle evrensel bir mesaj ki, Avniyi gren kapyor. 1985te, Trokist genlik rgtnn dergisi PRTnin kapanda Meksikada boy gsteriyor Avni. Bener Avninin 20 yl nceki servenini anlatrken, Grgr Dergisindeki ilgin bir yky anmsatyor: Grgrn gemi saylarnda, yaln anmsamyorsam Galip Tekinin bir dizisinde benzer bir hikaye vard. Nkleer savatan sonra dnya yok olmutu ve uzaydan gelen canllar bir adet Grgr dergisi bulmulard. Ve orada grdkleri Avniyi, Muhlisi Rdvan putlatrp Tanr yapmlard. Yine benzer bir durumla kar karyayz. Avninin, Avrupaya ayak basndan 20 yl sonra bile yine yzlerce insan Avnili tirtler giyip, Avrupa Birlii Anayasasna Hayrn mesajn onunla glendiriyorlar. Ouz Aral artk aramzda deil, Avniyi Paris sokaklarnda dolarken grseydi ne derdi? Yirmi yl nceki gibi davranrd eminim. Yirmi yl nce Avninin baskya, savaa, smrye, eitsizlie kar direniler rgtlemek iin dnyaya aldn duyduunda Yiit Benere verdii tepki, Araln hayata kar duruunun zetiydi. Aral, Avninin, gazete ve dergilerde yaynlanmas, tirtlere baslmas, hatta rozetlere baslp

95

satlmas karsnda telif hakk istemi miydi? Kesinlikle telif hakk zerinde durmad dedi Bener. Ben, Avninin kullanld davalara gnl vermi bir insanm. Avninin dnyay dolamasndan gurur duyarm, bu olanlar telif cretinden ok daha byk bir dldr benim iin. te, Araln yant bu olmutu.

Avninin yirmi yl nce olduu gibi, bugn de hakszlklara bakaldr simgesi olarak sahneye kmasnn srr ne olabilir? Bu servenin en yakn tan olan Yiit Bener, srr tek bir cmlecikle aklyor. Bu, Araln sanatnn gcdr!

96

Dnya Vatanda Avni Albm

Avni siyah olarak Gney Afrikada dam Cezasna Kar (Muhtemelen Hollandada seksenlerin sonunda kullanlm bir afi)
97

Berlinde Antifaist Genlik ve Avni

Avni spanyolca Biz yasadyz ( llegaliz) ve biz buradayz diyerek Irk bir slogan paralyor.

Irk saldrlara kar mcadele iinde domu Berlindeki Antifaist Genlik tarafndan kullanlan Avni sembol
98

Avni ve Avniye, sol tarafta isimleri bulunan, Berlindeki z savunmaya ynelik sokak etelerinin birliini kastederek, Almanca ve Trke, Birlikte Glyz diyorlar.

99

Antifaist Genlik dergisinin Avni figrleriyle dolu kapak ii sayfas

100

Yine Berlindeki Antifaist genlerin kard dergide Yabanclar Yasasna kar direnen genlerin kendilerinin yapt bir Avni

101

Avniyi sembol olarak kullanan ve yukardaki dergiyi karan genlerin bizzat kendilerinin kendi kardklar dergideki bir resmi

102

Antifaist Haberin rklar tarafndan ldrlen Mete Ekiyi kapak yapm bir says

103

Antifaist Haber Blteninin i sayfalarnda Avni motifleri

104

Kadnlarn haklarn Savununa Avni ve Avniye

105

Genlerin kendilerinin yaptklar, yine kendi kardklar dergide yaynlanan, eitli Avni karikatrleri

106

Eyp imzal Avni karikatrleri

107

108

Alman Bar Gvercinine kar kalemi silah olarak Hayatinin Avnisi

Antifaist Genlikte kullanlm eitli Avniler

109

(Hamburgta Kxz dergisini karan genlerin kulland Avniler) Avni Irkla kar zsavunma ars yapyor

110

Hamburglu genlerin gsne Gamal ha kran Avni motifi bastrdklar T-Shirt

Hamburgta kan Kxzn Mart 1996 sayl saysnn kapa. Kapakta Almanya Krt av yapyor diye yazyor.
111

Kxz Sitesinde yazar olarak Avni

Berlin Antifaist genler ve Hamburg Kxz geleneinden alnm Avni Fransz seimlerinde

112

Ek: Talat Paa Jakoben miydi? Jakobenizm Nedir? Osmanlda Kim Jakobendi? Bugn Kimdir?
Ortaya kt gnden beri sol grnml bir gericilii ve milliyetilii savunan Dou Perinek ve partisi, her zaman olduu gibi imdi de tarihi ve kavramlar alt st ederek bu gnk gerici ve rk politikalara sol bir cila srmeye alyor. Bunlar iin olaylar ve kavramlar, o an izlenen gerici politikalara bir sol grnm kazandrmak iin ierikleri boaltlacak ve istenildii gibi oynanacak basit aralardr. Trk Bonapartist Talat Paay Jakoben yaptklar kolaylkla, Hazreti Muhammeti de cuntac yaparlar. rnein yle yazyor Bilim ve topya dergisinde Silahl Peygamber Hazreti Muhammetin Medeniyet Devrimi adl ok bilimsel yazsnda bay Dou Perinek: Hz. Muhammed de, btn devlet ve medeniyet kurucular gibi, elbette silahl bir gce kumanda etmitir. Silahl g tekeline sahip olmak, devletin ayrt edici zelliidir. Silahl g varsa, devlet vardr. Ve her medeniyet, ancak devletle, silahl gle kurulur. nsanlk kabile toplumundan devlet ve medeniyet kuruculuuna silahn tekelde toplanmasyla gemitir. te slam Peygamberi'nin byk baars da buradadr. Mezopotamya uygarl, Msr, in, ran, Trk, Yunan, Roma uygarlklar, Cromwell'in ngiliz demokrasisi, Washington ve Lincoln'n Amerikan demokrasisi, Robespierre'in Fransz demokrasisi, Bismarck'n Alman birlii, Garibaldi'nin talyan birlii, hep silahla kurulmadlar m?

Burada yaplan oyunun nitelii ok aktr. Ayn ekilde, silah ve sava aracna ba vurduklar iin, sosyolojik olarak tamamen farkl karakterdeki, farkl snflarn ve tarihsel dnemlerin ifadesi olan kii ve hareketler, sadece silaha ba vurmalarndan hareketle ayn sepete atlmaktadr.

Bay Perinek, slam peygamberinin bykln onun baarsnda, baarsn da silah kullanmasnda bulmaktadr. Muhammedin bykl Perinekin baarsn balad silah kullanmasnda deildir, aslnda Muhammet baarl da olamamtr kurmak istedii dzen gz nne getirilirse, daha lmyle birlikte, cesedi soumadan, Mekke eraf su balarn kesmi ve adm adm birka on yl iinde, slam tipik bir uygarlk ve devlet dini yapmtr. Tm silahl ve eit Mslmanlarn Camide toplanarak ortak kararlar aldklar ilk gnlerin yerini, Mslmanlarn silahsz olduu, silahn sadece devlet ve onun asker ve zaptiyelerinde bulunduu; Camilerin devletin bandakilerin kararlarnn halka duyurulma ve bu karar ve uygulamalar merulatrmann arac olduu, namaz saflarnda sembolize olan hukuksal eitliin yerine almaz snf farklarnn getii slam naml bir gericilik, soygun ve zulm dzeni almtr. Muhammetin bykl baarsnda deil, tam da o baarsz kald noktadadr. Eer Muhammet ile bu gn arasnda bir paralellik kurmak gerekirse, bu gnn Muhammeti, tm ulusal devletlere, zellikle bunlar iinde bir ulusu dil, din, etni, soy, tarih vs. ile

113

tanmlayan devletlere kar, vatanm yeryz milletim nsanlk parolasyla bu devletleri ykmak iin mcadele eden olabilir. O gnn putlar ve airetleri, ve soy kardelii ne ise ve nasl Muhammet o soylar, airetleri ve onlarn putlarn paralad ise, bu gnn Muhammeti de bu gnn dnyasnn airetleri olun uluslar, bu gnn dnyasnn putlar olan ulusal bayraklar; bu gnn soydal olan ulusulua ve ulus kardeliine kutsal cihat aan, btn ulusal devletleri dar l harp olarak grendir. Eer Muhammetin silah kullanmas ile gnmz arasnda bir ba kurmak gerekirse, bu gn btn ulusal devletleri, dolaysyla ncelikle de vatanda olduu ulusal devleti ykmak iin silah kullanmak Muhammetin yaptna benzer. Muhammet silah kendi iinden kt kabileye (Kureye) ve ehre (Mekkeye) kar kullanyordu. Mekkeliliin ve Kureyliliin yerine Mslml, yani insan kardeliini geiriyordu. Allah, tm insanln ifadesini bulduu genel kavramd. Ruhunu Allaha teslim etmek, yani Mslman olmak, tm insan kardeliine inanca teslim olmak anlamna geliyordu. Muhammetin Kabeye girip putlar yakmasnn bu gnk karl, bir Trkiyeli veya Trk iin, Ankaray ele geirip, Trk bayran ykmaktr. Ve oradan da btn ulusal devletlere, tpk Muhammet gibi sava amak, btn ulusal devletleri dar l harp olarak grmektir. Perinek devrimci Muhammeti, kendisi gibi basit bir gerici milliyeti gibi grmektedir. Dou Perinekin Muhammet dnemindeki karl, hala o Kurey ve airetler dnemini savunan Ebu Cehillerdir. Bay Perinekin devrimcilik olarak vaftiz ettii ey sadece silah ve iddettir. Devrimi iddet olarak grmek, en kar devrimci devrim kavraydr.

Perinekin tahrifatlar tarihi alt st edileri, son Talat Paa Harekatda Talat Paa denen darbeci Bonapart, Jakoben olarak satmasnda da grlr. Bunun iin Jakobenlik kavramnn iini boaltr ve onu bir iddet kullanm, bir yukardanclkla zdeletirir. Yani son yllarn gerici atmosferinde devrimci ideallerinden vaz geen aydnlarn Jakobenlie ykledii anlama aynen sahip kar. Ama nce u Jakobenin ne olduuna bir bakalm. nk yeni kuaklarca Jakobenin gerek ve otantik anlam unutulmu bulunuyor.

Yeni kuaklar Jakoben diye, stten darbecilik yapan anlamaktadr. Jakobene bu anlamn verenler, 12 Eyll darbesinden sonra gericilik ve ylgnlk ortamnda demokrasiyi terk edip liberallere dnen aydnlar oldu. Ondan sonra bu yeni yanl anlamyla yayld ve yle bilindi. Belli bir an ruhu ve snfsal karlar sadece olaylar tahrif etmez, kimilerini unutup kimilerini ne karmaz, kavramlarn da anlamlarn da anlamlarn deitirir. Ve bu anlam deimeleri hi de masum deildir, Jakoben kavramnda olduu gibi. rnein bu gn bir hakaret sfat olan Herif, Hrfetten gelir ve bir zamanlar zanaat ehlini tanmlamakta kullanlrd. Osmanl Devletinin rmesilyle birlikte emeiyle yaamann, zanaatn toplumdaki deerinin azalmasna paralel olarak bu gnk olumsuz ve aalayc anlamn almtr. 114

Jakoben kavram da byle bir anlam deimesine uramtr Trkiyede, hatta dnyada. Devrici demokrasiyi, burjuva devrimleri ideallerinin ezilen ve yoksullar tarafndan sonuna kadar savunulmasn ifade eden bir kavram olan Jakoben, 68 sonrasndaki gericiliin ykseldii atmosferde, Wajdann Danton gibi filimleriyle birlikte, bu gerek tarihsel anlamndan boaltlp, sadece iddetle zdeletirildi. Jakobenizm, Marksn deyimiyle Burjuva devriminin ideallerini Plepe, avamca gerekletirmeye denir. Yani Jakobenizm, brakn stte olmak, darbecilik veya yukardan devrimcilii bir yana bunun tam zdddr. Parisin donsuzlar, yani baldr plaklar, yani yoksullar, Jakoben derneklerinde rgtlenmilerdi. Burjuvazinin devrimi savunmakta kararsz olduunu gryorlard. Devrim drt bir yandan kuatlmt. O devrimi savunmak iin devrimi yok etmeye kalkanlarn iddetine kar iddet uygulamak zorunda kalmasdr bu yoksullarn Jakobenizm. Jakobenizmin iddeti yceltmek gibi bir yan da yoktur. Robespiyer, idam cezasnn kaldrlmasn ilk isteyendir.

Jakobenizm, bu yoksullarn iktidardr. Bunun unutulmu bir ad da Birinci Paris Komnr. kinci Paris Komnn yapanlar da, yine kuatma artlar altnda, Jakobenlerdir, yani Parisin yoksullardr. Ama artk, birinci Paris Komnnn o yar esnaf iileri az ok modern proletarya olduklar iin, ikincisinde, Jakobenizm fiilen bir i ktidar olur, Marksn Gnei fethe ktlar diye selamlad. Jakobenizmin gerek mirass Rus devriminde Boleviklerdir. Bolevikler de yukardan darbeci deildiler. Dnya tarihinde ei grlmemi ii ve kyllerin ayaklanmasnn ne kard devrimcilerdi. Tpk Robespiyer gibi, kar devrimin kuatma ve saldrsna kar Kzl Orduyu kuran Troki de dam cezasnn kaldrlmasn nerenlerdendi devrimin ilk gnlerinde.

Ne Robespiyerde, ne Trokide iddetin ve insan ldrlmesinin yceltilmesinin zerresi yoktur. Bu dou Perincek gibi nasyonal sosyalistlerin bir zelliidir. Onlar sadece devrimi savunmak iin buna bavurmular ve onu hibir zaman yceltmemilerdir. Yani Jakobenizm, burjuva devriminin ve aydnlanmasnn, tm insanlarn eitlii; fikir ve rgtlenme zgrl gibi ideallerini savunan yoksullarn hareketidir. Bu anlamda, rnein, PKK bir Jakoben hareket karakteri tar. 12 Eyll ncesinin devrimci radikal sol hareketleri Jakoben saylabilirdi.

Trkiye tarihine bakarsak, Jakoben kavramna darbeci yukardanc anlamn veren liberal aydnlarn iddialarnn aksine, Atatrk bir Jakoben deil, bir Bonaparttr. Eer jakobene benzeyen bir eyler aranrsa, son durumada silahl halk olana, erkes Ethem, Yeil Ordu ve etelerin gl ve egemen olduu dnem, bir para Fransann Jakoben iktidar dnemine benzer. Thermidorun karl, erkez Ethemin tasfiyesi, Suphilerin ldrlmesi ve Ali Fuat Cebesoyun bat Cephesi komutanlndan alnp onan yerine smet nnnn getirilmesidir. Bonapartn mparator ilan edilmesinin karl da Cumhuriyetin ilandr. 115

Jakobenizm, ezilenlerin toplumsal bileiminin deimesiyle birlikte, kendisi de evrim geirmi ve Rus devriminde Bolevizme dnmtr. Parisin yar esnaf san kilotlar Putilov fabrikalarnn iileri olunca, Jakobenizm de Bolevizm olmutur. Robespiyer ve Maratnn, Rus devrimindeki karl, Lenin ve Trokidir. O zamanlar hzl geinen Napolyonun karl da Stalindir. Ama yoksullar sadece iilerden ibaret deildir, isizler, kk reticiler de bunlara dahildirler. Hatta iiler kendilerini iyi kt sendikalarla koruyabildiklerinden bu tabaklar daha korumasz olduklarndan, kriz dnemlerinde bunlar hzla radikalleme eilimi gsterirler. Eer bu radikalleme devrimci bir ykseli dneminde, devrimci umutlarn yaad bir ada gerekleirse, bir ii snf devrimciliiyle, yani kendi evrilmi biimiyle ittifaka girebilir. Sandinist, Kba, in, Vietnam devrimleri bu anlamda Jakoben devrimlerdir. Ama gericiliin ve devrimci umutlarn yitirildii bir dnemde, bu radikalleme pek ala faizmde olduu gibi, ii snfna kar bir kk burjuva hal seferine de dnebilir. Jakobenizm ile Faizmin bu balamda belli bir ilikisi de vardr. Ama bu da yine, ii snfnn yeterince Jakoben olmamasnn, yani devrimci olmamasnn, oportnist gnahlarnn bir cezas olarak ortaya kar. * Bonapartizm Jakobenizmin zdddr. Tepeden darbe yapar o devrimin kazanmlarna oturur ve onlar budar. O budad biimiyle de genellikle baka lkeleri istila eder. Bonapartizme adn veren Napolyon Bonapart byledir. rnein slamiyetin Bonapart Muvaiyedir. slamiyetin Robespiyeri Alidir. Ekim Devriminin Robespiyeri Lenin Trokidir, Bonapart Stalindir. Ama devrim ile bu kar devrimler arasnda, Fransada Jirondenler; slamda Drt halife Devri, Rusyada Zinovyev, Kamanav, Buharinli dnem vardr. Napolyon, Muaviye ya da Stalin, ancak bunlardan sonra imparator olacak gce ularlar. Bonapartlarn esas karakteri, onlarn Jakobenizmi, yani devrimin ideal ve amalarn terk etmesinde ve bu gelenei srdrenleri tasfiyesinde toplanr. Bonapartizm bir kar devrimdir. Bonapartizm, devrimi, bir egemen snfn ele geirmesidir. Bu hi amazca ayn biimde olur. Egemen snf bunu devrimin bayrayla yapar. Napolyon mparator olduunda, Fransz devriminin, Eitlik, zgrlk, Kardelii sembolize eden renkli bayran mparatorluk Kua olarak kuanmt. Muaviye, Aliye kar Sffn savanda, Askerlerinin mzraklarnn ucuna Kuran yapraklar taktrarak yok olmaktan kurtulmutu. Stalin, Lenini bir tanr gibi dokunulmaz tabu yaparak kar devrimini yapmt. Bu tarihsel ortaklklar nda baktmzda Osmanl tarihinde kimdir Jakoben? Osmanl tarihinde Jakoben neredeyse yok denecek kadar azdr. nk, Osmanlda burjuvazi oktan devrimci barutunu yitirdiinden, burjuva devrimlerinin tm insanlarn eitlii ideali terk edilmi, ulus bir etni, dil veya din ile tanmlanmaya balanmt. Dier yandan., Rusyann aksine, bir modern ve byk sanayi olmad iin, bu gerici burjuvazi karsnda, bu Jakoben gelenekleri savunacak bir ii snf da yoktu. Dolaysyla Jakobenizm ok snrl 116

ve clz bir eilim olarak vardr Osmanlda. Jakobenizme en yakn eilim, Ermeni ve Rumlar ve Balkan halklar arasndaki ii ve sosyalist partiler olabilir. Osmanl imparatorluunda hem modern iileri ierdikleri hem de ezildikleri iin, Rum ve Ermeni ahali arasnda bir Jakobenliin izleri grlebilir. Ama bu bile snrldr. nk sadece burjuvazi devrimciliini yitirmemi, ii hareketi de bu gerici milliyetilikten etkilenmitir. Ulus artk, insan haklaryla deil, Ermenilik, Trklk, Rumluk, Bulgarlk vs. ile tanmlanmaktadr. Fransz devrimi olduunda Fransann yzde onu Franszca konuuyordu. Fransz olmann devrimde bu gnk gibi bir etnik aidiyetle ilikisi yoktu. Fransz imparatorluunun yaylm oluu topraklarda yaayan yurttalar anlamna geliyordu. Osmanlda byle bir hareket olmad. Osmanlclk, egemen Mslman devlet kastnn kendini savunma ideolojisiydi, bu anlamda aydnlanmayla bir ilgisi yoktu. En Devrimci ve Sosyalist Hnak partisi bile, hibir zaman, bir tm Osmanlda bir Fransz devrimi gibi devrim yaparak, Osmanl topraklarnda dilsiz, dinsiz., etnisiz, tarihsiz bir cumhuriyet kurmay dnmezdi, bir Ermeni partisi olmaktan teye gidemedi. Bu anlamda, iinde Trk ve baka din ve milliyetlerden komutanlar yneticiler bulunan ve etnik milliyetilie daima mesafeli duran PKK, Trkiyede Jakobenizme en yakn eilimi temsil eder. Osmanlda en devrimci ve sosyalist rgtler bile buna uzakt. Hncak iinde, Krtler, Trkler, Rumlar ve dierleri yer almyordu. Bu nedenle, Hnak bile tam bir jakoben saylmazd. Osmanlda bilinen mehur aydnlar arasnda, Jakoben adn almaya layk olarak Tevfik Fikretten sz edilebilir. O Vatanm yeryz milletim nsanlk diyerek, her hangi bir etni, dil, din, soy aidiyetini, ulusun buna gre tanmlanmasn reddetmitir. Yani burjuva devrimi ideallerinin, aydnlanmann tutarl bir savunucusudur. Sadece bu idealleri sonuna kadar ve tutarl savunmaz, bunlara ulamak ve bunlar savunmak iin, tpk jakobenler gibi her eye de hazrdr. rnein bir lahza i teahhur iirinde, Sultan kinci Abdlhamite suikast yapan Ermeni devrimcinin bombasnn biraz ge patalamas ve bu nedenle mstebit sultann lmemesi nedeniyle hznn anlatr. Fikret, eer yaasayd, 1908 devrimini (Babali Baskn denen) darbeyle gmen, Ermenileri katleden Talat Paann ldrlmesini, muhtemelen alklard. Bu gn bile byle devrimciler yokken. Trkiyenin sosyalistlerini ou Genel Kurmayn peine taklmken, kendini Trklkle tanmlayan bir devletin yurttalar olmak onlar rahatsz etmez ve szde ABDye kar olmak adna bu devleti savunmaya gemi bulunurlarken, Tevfik Fikret, cumhuriyet dneminin bir sr komnistinden bile, Jakobenizme ok daha yakndr. nk Cumhuriyetin Komnistleri de Trk Komnisti olmulardr, Osmanlnn komnistlerinin Ermeni Komnisti olmalar gibi. 1908 kytrk devriminin Bonapart darbesi, ttihat Terakkinin babali baskn, yani darbesidir. 1908 devriminde bir Jakoben iktidar yoktur.

117

te Talat Paa, bu darbenin rgtleyicisi, devrimin kardelik ve zgrlk idealleri yerine devleti yaatma ve korumay geiren adamdr. Zaten tam da bir Bonapart olduu iin, bir kar devrimci olduu iin, o clz devrimi yok ettii iin Hitlere ilham veren Ermeni katliamnn rgtleyicisi olmutur. Biz sosyalistler ve devrimci demokrasi, Talatn deil; veya Ulusu din yani slam ile tanmlayarak Osmanly yaatmaya alan Tekilat Mahsusac Mehmet Akifin deil; Vatanm Yeryz Milletim nsanlk diyerek, her hangi bir din, etni, dil ya da toprak parasyla ulusu tanmlamay reddeden, tarafn daima ezilenlerden, yoksulardan yana koyan, kadn haklarn savunan, ok ynl aydn (Ressam, eitimci, mimar vs.) burjuva devrimlerinin idealinin, aydnlanmann o gereklememi projesinin savunucusu belki de tek Jakoben, Tevfik Fikretin mirasnn savunucularyz. * Bu vesileyle Tevfik Fikretin Sultan ldrmek isteyen Ermeni devrimcisinin baarsz kalan teebbsne duyduu znty anlatan iiriyle bu Jakobeni analm: nce bu gnk Trkeyle sonra o zamann diliyle:

bir anlk gecikme


bir patlama...bir duman...ve btn bir enlik alay, sahneledii oyunu seyreden kalabalk; hain, azgn trnaklaryla bir kahredici elin, didik didik, ykseldi havaya bacak, kelle, kan, kemik... ey yce patlama, ey c alc duman, kimsin? nesin? bu saldrya iten ne, sebep ne? kim? arkanda bin merakl bak ve sen yoksun, grnmeyen bir eli andryorsun, kurtarc. sesinde o fkenin o korkun yldrm var ki her yerde hak ve kurtulu duygusunu tetikler. vuruunla kahredici aya titrer zorbaln, en gururlu, grkemli tc sarsar yaklan. silkip yzyllarn boyunlarndaki ilmiklerini, en etin bir uykudan uyandrr milleti dehetin. ey anl avc, tuzan bouna kurmadn! attn...ama yazk ki, yazklar ki vuramadn! dursayd bir dakikack (bu hep) geen zaman, ya da o durmasayd o tlihsiz* ta,

118

kanlarla bir cinyete pek benzeyen bu i bir iyilik olurdu, benzeri yzyllarca gememi. ancak, rastlant... h o gllerin dostu, gszlerin, zavalllarn deimez dman, birden yetiti etkisiz klmaya, bu yakc plan, sndrd bir nefeste bu parlak umudu; yazd, alay etmek iin bilinsiz yazg, zulm tarihine bir vnme nszn. kurtuldu; hakkdr, alacak imdi cn; ancak; unutmasn unu (ki) alakln tarihi: bir milleti inemekle bu gn elenen (alak) bir anlk gecikmeye borlu bu keyfini

Orijinal dilinde:

bir lahza i teahhur


bir darbe... bir duman... ve btn bir grh- sr, bir ma'er-i vaz' tem, hain, akuur trnaklariyle bir yed-i kahrn, didik didik, yseldi gavr- cevve bacak, kelle, kan, kemik... ey darbe-i mbeccele, ey dd-i mntakim, kimsin? nesin? bu salvete sik, sebeb ne? kim? arkanda bin nigh- tecesss, ve sen nihn, bir dest-i gayb andryorsun, reh-fen. mlik sensin o servet-i ra'dn-i gayza ki her yerde hiss-i hakk u halsn muharriki. sadmenle p-y kaahiri titrer tegallbn, en grca tc- hameti sarsar takarrbn. silkib ukuud-u rikba-i a'sr, en etin bir uykudan uyandrr akvm dehetin. ey nl avc, dmn bhde kurmadn! atdn... fakat yazk ki, yazklar ki vuramadn!

119

dursayd bir dakkacaz devr-i b-skn, yhud o durmasayd, o ikll-i ser-nign, kanlarla bir cinyete pek benzeyen bu i bir hayr olurdu, misli asrlarca gememi. lkin tesdf...h o kavler mndimi, cizlerin, zavalllarn hasm- dimi, birden yetidi mahve bu tedbr-i hrik, sndrd bir nefesde bu mmd-i brik; nak etdi bir tehekkm in baht- b-ur trih-i zulme bir yeni dbce-i gurr. kurtuldu; hakkdr, alacak imdi intikaam; lkin unutmasn unu tarih-i siflekm: bir kavmi inemekle bu gn elenen...(den) bir lhza-i teahhura medyun bu keyfini! -5 temmuz 1322-18 temmuz 1906tevfik fikret Bu gn byle iir yazacak demokrat var m bu Osmanl art kayfi, rk, inkarc, baskc devlete kar mcadele eden Krt gerillalar iin? Demokrat brakalm sosyalist var m? Yok. Nereden nereye gelindii byle daha iyi grlyor. Osmanlnn Jakobeni, Tevfik Fikreti bile yok bugn. Yirmi birinci yzyln devrimcisi ve Jakobeni bir yana.

16 Mart 2006 Perembe Demir Kkaydn demiraltona@hotmail.com http://www.koxuz.org

120

You might also like