METABOLZMANIN ENTEGRASYONU

ANA METABOLK YOLLARDAK ANAHTAR BALANTI NOKTALARI

GLUKOZ-6-FOSFAT
1. Glc-6-fosfataz ile glukoza dnm, kan yolu ile periferal organlara tanm (kan glukozu < ~5mM) 2. Glukoza ihtiya yoksa, Glc-6-P ve ATP fazla ise glukojene dnm 3. Enerjiye ihtiya varsa Asetil-CoA sitrat evrimi ve oksidatif fosforilasyona yoksa ya asidi, fosfolipid ve kolesterol sentezi 4. Redktif biyosentezler iin NADPH ve riboz-5-P ihtiyacnda pentoz fosfat yolunda degradasyon

PRUVAT
Piruvat organizmada farkl kaynaklardan elde edilir ve farkl metabolik kadere sahiptir.

PRUVAT
1) Piruvat Laktat (anaerobik koulda)(NAD+ rejenerasyonu) 2) Alaninin transaminasyonu ve baz aminoasitlerin ykm ile piruvat oluumu 3) Piruvattan (glukoneojenez prekrsr) okzalasetat oluumu 4) Oksidatif dekarboksilasyon ile Asetil-CoAya dnm (anahtar reaksiyon)(Piruvat DH enzimi) (geri dnmsz, allsterik etkileim ve kovalent modifikasyonlarla dzenlenme)(memelilerde yadan KHa gei yok) 5) KH ve AA metabolizmas sonunda oluan piruvatn Asetil-CoA zerinden oksidasyon iin sitrat evrimine girii veya lipid biyosentezlerine giri

ASETL-CoA
Piruvatn oksidatif dekarboksilasyonu, ya asidi ykm ve ketojenik aminoasitlerin ykm Asetil-CoA Enerji ihtiyac halinde sitrat evriminde oksidasyon ve enerji eldesi Fazlas ile 3-hidroksi-3metilglutaril-CoA zerinden kolesterol ve keton cisimlerinin sentezi veya sitozole transferi sonrasnda ya asidi sentezi

METABOLK KOORDNASYON
Metabolik prosesler ve bu proseslerle canlln devam iin gereken ihtiyalarn karlanmas Metabolik proseslerin ana kontrol mekanizmalar Metabolik proseslerin balant noktalar

METABOLK PROSESLERDE KOORDNASYON

Glikoliz Glikojen
Laktat alanin
Glucose Ya asitleri Ketonkor
or Ketonk
t le Ya asi ri

-oksidasyon

Ya asitleri Glukoz Ketonkor Glisero l

i Ya asitler

Laktat

SRKLASYON

Glukoz

Ketonkor Glukoz

Gliserol Glukoz

Ya asidi sentezi

Glukoneojenez

TCA evrimi

ENTEGRASYONUN;
Hormonal kontrol ve bu kimyasal habercilerin merkezi sinir sistemi ile koordinasyonu ile Sinyal iletiminde ikincil mesajclar olan baz lokal kimyasal haberciler ve enzimler ile Spesifik metabolik yollardaki substrat dzeyleri ile olduu gznnde bulundurulmal

METABOLK KOORDNASYON
Kompleks bir organizmada metabolizmann bir btn olarak deerlendirilmesi gerekir Organizmann beslenme ve hormonal durumuna gre nemli metabolik proseslerin; Hangi doku/organda en aktif olduklar Ne zaman aktif olduklar

Farkl metabolik koullarda nasl kontrol ve koordine edildikleri

METABOLK KOORDNASYON
Enerji metabolizmasnda nemli majr organlar; Karacier, Kas, Ya doku, Beyin, Kalp Farkl fizyolojik koullarda (alk, tokluk, stres, fiziksel aktivite vb) bu organlar arasndaki durumlar Metabolik ihtiyalarn karlanmas ve dengenin korunmas

Metabolizmann ileri dzeyde kontrol, koordinasyonu ve entegrasyonu

Ana Organlarn Metabolik Profili

Beyin
Kan-glukoz dzeyine cevap olarak insulin ve glukagon salglama

Pankreas

Besin ya, KH ve proteinlerini deerlendirir, lipidler, ketonkorlar ve glukozu sentezleyip dier dokulara datr, ar azotu reye evirir Nutrientleri barsaktan karaciere tar Besinlerden nutrientleri absorblar ve kana yada lemfatik sisteme tar

Karacier

yonlarn transferi ile membran potansiyelinin salanmas, dier organlara sinyal yollanmas ve entegrasyon

Lemfatik sistem

Barsaktan karaciere lipidlerin tanmas

Ya doku Portal damar

Triailgliserollerin sentezi, depolanmas ve mobilizasyonu

nce barsak
Mekanik i iin ATP kullanm

skelet kas

ANA ORGANLARIN METABOLK PROFL

Glikojen; karacier ve kasta Triailgliseroller; ya dokuda Proteinler; iskelet kasnda

Enerji metabolizmasnda ana organ profilleri

Doku Beyin Yakt deposu Yok Tercih edilen yakt Glukoz
(alkta ketonkorlar)

Tanabilen yakt Yok Yok Laktat, alanin Yok Ya asitleri, gliserol Ya asitleri, Glukoz, Ketonkorlar

skelet kas Glikojen (dinlenme) skelet kas Yok (faaliyet) Kalp kas Ya doku Karacier Yok

Ya asitleri Glukoz Ya asitleri

Triailgliseroller Ya asitleri Glikojen Amino asitler, Glukoz, Ya asitleri

Organlar arasndaki koordinasyon kan glukoz dzeylerini kontrol etmek iin gereklidir

Glikojen Besin tketimi

Glukoneojenez

GLUKOZ
beyin

kas adipositler

pankreas

karacier

BEYN
Ana enerji kayna glukoz(120 g glukoz/gn) Depolama ve glukoz sentez (Glc-6fosfataz eksik) yetenei yok Uzayan alkta keton cisimleri kaynak (kan glukozunun dmesiyle protein ykmn minimize etmek iin)(keton cisimleri ya asitlerinin aksine kan beyin bariyerini geebilmektedir) Elde edilen enerjiyle iyonlar transfer ederek membran potansiyelini salamak, dier organlara sinyal gndermek ve entegrasyonu salamaktan sorumlu Nrotransmitterler ve reseptrleri sentezlemekten de sorumlu

KAS
Enerji kayna; glukoz, ya asitleri ve keton cisimleri Vcuttaki toplam glikojenin % 75i kaslarda Kas aktivitesi olduunda glikojenglukozglikolizle ATP eldesi Sitrat evrimi aktif kaslan kasta yeterince hzl olmadndan piruvat laktat ve alanin

Glukoneojenez karacierde gerekleir. skelet kasnda glukoneojenez enzimleri bulunmadndan bu dokuda laktattan glukoz sentezi olmaz. Laktat birikimi ile pH der ve kas etkinlii azalr. Laktat kana verilir ve karaciere gelerek glukoneojenezde kullanlr.

CORI EVRM skelet kaslarnn devaml almas halinde kaslardan karaciere glikojen kaymas olurken dinlenme halinde glikojen glukoz formunda tekrar kasa dner. Kas, bu glukozdan glikojen reservini karlar. Karacier ve kas glikojeni arasndaki bu deiim Cori evrimi olarak bilinir.

Kaslar dinlenme halinde toplam oksijenin % 50sini, ar egzersiz halinde % 90n kullanr. Bu durumda oksijenin ou ATP ve fosfokreatinin dzeylerini yenilemede kullanlr.

skelet kaslar fosfokreatinin dzeyi 10-30 mM ADPden ATPnin hzla rejenerasyonu(fosfokreatinin kinaz ile dnm)

Ar kas hareketinde fosfokreatinin tm kreatine dnrken iyileme faznda kreatinin fosfokreatinine fosforillenir Dinlenen kas glukoz yerine ya asitlerini kullanr

KALP KASI
Daima aerobik fonksiyon Ana yakt ya asitleri Tercihan glukoz yerine keton cisimleri

YA DOKU
Temel grevi; triailgliserollerin depolanmas ve ihtiya halinde ya asitlerinin braklmas Ya sentezinde ana organ; karacier Ya asidi gliserolle esterleerek triailgliserolleri (TAG) oluturur ve paketlenerek VLDL formunda tanrlar VLDL ile tanan ya asitleri ya dokuda tekrar triailgliserolleri oluturur

YA DOKU
Triailgliserol sentezi iin gereken gliserol-3-P karacierden gelen glukozdan elde edilir Kan glukoz dzeyleri glukagon ya dokudaki triailgliserol hidrolizinden sorumlu lipaz aktive eder Serbest ya asidi ve ve gliserol kan yoluna verilir Serum albumini ya asitlerini dokulara tar. Gliserol karacierde glukoneojenezde kullanlr

KARACER
Metabolizmann merkezi Kan eker dzeyinin dzenlenmesinde, kanda metabolit deriimlerinin dengede tutulmasnda Ana metabolik yollarn hemen tm ve bu yollarn reglasyonlar KCde Glikojen formunda glukozu depolama Ya asidi, kolesterol, ketonkor, safra tuzu sentezinden de sorumlu

KARACER ENZMLERNN DER DOKULARA KIYASLA FARKLILIKLARI: Hekzokinaz yerine GLUKOKNAZ

Glukokinazn Km deeri 5 mM (tipik kan-glukoz konsantrasyonu) Maksimum hzn(Vmax) yarsnda fonksiyon Kan-glukoz dzeyi glukokinaz aktivitesi hzla

Glukoz-6-fosfataz(glukoneojenez iin) sadece bbrek ve karacierde(kan-glukoz dengesini korumada) Keton cisimlerini yakt olarak kullanmay salayan CoA transferaz aktivitesi yok. Ketonkorlarn sentez sonras kan yolu ile ilgili dokuya transferi re evrimi enzimleri sadece karacier ve bbrekte Amino asitlerin ounun katabolizmas KCde

ENERJ METABOLZMASININ HORMONAL REGLASYONU

Canllarn komplekslii, metabolik faaliyetlerin srekliliinin salanmas KONTROL VE KOORDNASYON Kompleks sinyal sistemleri: HORMONLAR

HOMEOSTAZI SALAMAK

Memelilerde enerji metabolizmasn kontrol eden majr hormonlar

Hormon nsulin Biyokimyasal Etki Glukoza hcre geirgenlii (kas, ya doku) Glikoliz Glikojen Sentezi Triailgliserol sentezi Glikoneojenez Lipoliz Protein degredasyonu Protein, DNA ve RNA sentezi cAMP (karacier ve ya doku) Glikojenoliz Glikojen sentezi Triailgliserol hidrolizi Glikoneojenez Glikoliz cAMP (kas) Triailgliserol mobilizasyonu Glikojenoliz Glikojen sentezi Fizyolojik Etki Tokluk durumu sinyali Kan glukoz seviyesi Yakt depolama Hcre byme ve farklanmas

Glukagon

Karacierden glukoz salnm Kan glukoz seviyesi

Epinefrin

Karacierden glukoz salnm Glukoz kullanm(kas) Kan glukoz seviyesi

FARKLI METABOLK KOULLARDA ENTEGRASYON Metabolizmann Gnl Normal gnlk bir diyetle beslenen insanda tokluk(yemek sonras), alk balangc(yemek aras-gece boyu), alk ve uzayan alk durumunda karbohidrat, lipid ve protein metabolizmasnn entegrasyonu

TEMEL AMA; HOMEOSTAZI KORUMAK

TOKLUK DURUMUNDA GEREKLEEN METABOLK OLAYLAR

TOKLUK DURUMUNDA GEREKLEEN METABOLK OLAYLAR

Diyet ile alnan karbohidratlar

Artan kan-glukoz dzeyleri ile pankreasn uyarlmas ve insulin salnm Barsaktan absorblanan besin maddelerinin karaciere ulamas nsulinin glikolizi aktiflemesi Glukozun bir ksmnn enerji ihtiyacn karlamada bir ksmnn glikojen sentezinde kullanlmas Glukozun ayrca Pentoz-P evriminde redktif biyosentezler iin gerekli NADPH sentezinde kullanlmas KC glikojeni maksimumda iken glukozdan triailgliserol(TAG) sentezi KCde glukozdan ya asidi ve gliserol sentezi KCde depolanamayan TAGlerin, lipoproteinler, fosfolipidler ve kolesterol ile paketlenerek VLDLyi oluturmas ve kan yolu ile transferi VLDLdeki ya asitlerinin bazsnn dokulara alnmas, ounun ya dokuda depolanmas nsulinin, glukozun kas ve ya dokuca alnm ve ya dokuda ya asidi absorbsiyonunu aktive etmesi Ya dokunun TAG sentezi iin gerekli gliserol glukozdan temini Toklukta yeteri glukoz olduundan glukoneojenez olmaz ve periferal dokularda Glc-laktat ve KCde laktat-Glc dnm olmaz

TOKLUK DURUMUNDA GEREKLEEN METABOLK OLAYLAR Diyet ile alnan lipidler Barsak mukoza hcreleri tarafndan kolesterol, ya asitleri ve monoail gliserollerin barsaktan absorblanmas TAG sentezinden sonra kolesterol, fosfolipidler ve lipoproteinler ile beraber ilomikronlar oluturmas ilomikronlarn kan yolu ile ya asidi absorblayan dokuya ynelmesi Ya dokuda tekrar TAGe dnp depolanmas

TOKLUK DURUMUNDA GEREKLEEN METABOLK OLAYLAR Diyet ile alnan proteinler

Proteazlar ve peptidazlar (gastrointestinal blgedeki) ile proteinlerin aminoasitlere paralanmas Aminoasitlerin barsaklardan emilip kan yolu ile ilgili dokulara(KC) tanm Depolanamazlar Fazlas ile biyomolekllerin (protein, hem, nro transmitterler, kofaktrler) sentezi Amino grubu uzaklatrldktan sonra karbon iskeletlerinin glukoz veya ya asidi sentezinde kullanlmas Sentez sonrasnda glikojen ve TAG oluumu ile depolama

ALIK DURUMUNDA GEREKLEEN METABOLK OLAYLAR

Alk balangc-Alk-Uzayan alk Yemekten 1-2 saat sonra kanglukoz dzeyi dmeye balar. Alk gece boyu periyodu olup kahvalt ile sonlanr. Glukoz dne paralel olarak insulin azalr, glukagon artar. Hormonal deiimler metabolik yaktlarn kullanmn tetikler Glukagon, kan-glukoz dzeyini dengelemek iin glikojenolizi(glikojen ykm) ve glukoneojenezi(laktat, alanin ve gliserolden glukoz sentezi) uyarr.

Alk balangc-Alk-Uzayan alk

Gece boyunca(10-12 saat) yemek yenmemesi halinde(alk arttka) KC glikojen depolarnn hemen tamamn ve kas glikojeninin ou kullanlr. Glukoneojenez ve Cori ile alanin dngleri nem kazanr. Alkta ya dokudaki TAGler birincil enerji kayna. Gliserol glukoneojenezde kullanlrken ya asitleri kas ve KC gibi dokularda okside olur - oksidasyonla oluan Asetil CoA ketonkor sentezinde kullanlr. Glukagon protein ykm ve AA katabolizmasn uyarr ve oluan amonyak KCde re formuna dntrlp atlr.

 Keton cisimlerinin yakt olarak kullanlmas: CoA transferaz enzimi Enzim KCde yok ve KC keton cisimlerini yakt olarak kullanamaz KCde sentezlenen ketonkorlar kan dolam ile yakt olarak kullanlabilecekleri dokulara (kas, beyin ve ya doku) tanr Beyin yaktnn 1/3n ketonkorlardan salar Ketonkor deriimi bir dokunun tm yakt ihtiyacn karlayabilecek dzeyde deildir

UZAYAN ALIK DURUMUNDA KARACERDE GEREKLEEN METABOLK OLAYLAR Uzayan alk durumunda metabolizmann iki ncelii: 1) Beyin ve krmz kan hcreleri gibi glukozu enerji kayna olarak kullanan dokulara glukoz salamak 2) Proteinleri koruyarak degradasyonlarn minimuma indirmek

1.GN (KARACER): Baskn metabolik proses; ya dokudaki TAGlerin mobilizasyonu ve glukoneojenez KC kendi ihtiyalar iin ya asitlerini oksitler Asetil-CoA ve sitrat dzeyleri artar ve glikoliz durur

1.GN (KAS):
Dk insulin dzeyleri nedeniyle serbest ya asitleri kasa geerken glukozun alnm azalr ve kas yakt olarak ya asitlerini kullanmaya balar Ya asitlerinin -oksidasyonu piruvat Asetil-CoA dnmn aksatr. nki Asetil-CoA Piruvat-DH kompleksinin fosforilasyonunu uyarr ve inhibe eder. Piruvat, laktat ve alanin KCe tanp glukoza dntrlr.

UZAYAN ALIKTA KARACERDEK METABOLK FAALYETLER

UZAYAN ALIKTA METABOLK FAALYETLER Kaslarn yakt olarak ya asitlerini tercih etmesi ile kan dolamnda ketonkor dzeyi artar Beyin uzayan alkta(birka hafta) ana yakt olarak ketonkorlar kullanr Krmz kan hcreleri ise yakt olarak glukoza ihtiya duyar ve bunu KCden karlar Glukoneojenez azalr ve kas zayflar(laktat birikimi)

UZAYAN ALIKTA METABOLK FAALYETLER

AA katabolizma hznn azalmasyla re oluum hz da azalr Uzayan alkta en nemli rol ya dokunundur. nki, krmz kan hcreleri hari tm dier organlar enerji ihtiyalarn ya asitlerinden salar. Normal bir yetikinin ya deposundaki TAGler 2-3 ay kadar bazal metabolizma hzn korumaya yeter fakat ok tehlikelidir Alk daha da uzarsa ya depolar tkeneceinden esansiyel proteinler tek yakt haline gelir. Fakat bunlarn tketilmesi ile bir ok dokuda fonksiyon durur.