BLM 1-GR

Zemin yzeyi altnda kalan ve yap yklerini zemine aktaran yap elemanlarna temel, temel yapsndan etkilenen zemin bnyesine de temel zemini denir. naat mhendisi temel zemini ve temel yaps iin aadaki zellikleri aratrr. 1)Tama gc koulu 2)Oturma kriteri 3) Statik yeterlilik

Etki Blges i = 2B

Temel Zemin i

TEK L TEMEL

SREKL TEMEL

= 2B = 3B

naat Mhendisi aadaki sorularn cevaplarn bulmaya alr.

Salam bir temel zeminin tama gc nedir? Temel yaplan derinlikte bu deer nasl deiir? Zayf zeminin tama gc nedir? Derine inilerek bu deer ne kadar arttrlabilir? Salam tabaka kalnl ne kadar olmaldr ki alttaki zayf zeminde gmlme olmasn? Temel zemininin oturma deeri nedir? Bunun gerekleme zaman ne kadardr? Oturmann zararl etkilerinden korunmak iin ne tr bir temel yaps seilmelidir? Komu yaplarn etkisi var mdr? Makine alt temellerin oturma ve titreim problemleri var mdr?

Bir temel inaatnn safhalar

Projelendirme safhalar Temel zemini ynnde Temel yaps ynnde Temel ukurunun almas Temel yapsnn inas

BLM 2-ZEMN ETDLER

Zemin Etd Nedir?
zerinde yap ina edilecek bir arazinin ya da mevcut sorunlu bir yapnn bulunduu arazideki zemin koullarnn derinlik boyunca (3 boyutlu olarak) endeks ve mhendislik zelliklerinin belirlenmesinde ve zeminin yap iin uygun olup olmad kararnn verilip statik betonarme projeler iin gerekli parametrelerin nerilmesine zemin Etd ya da zemin incelemesi denir.

Zemin ve temel ettleri

zemin zellikleri ve zemin parametrelerinin tayini temel analiz ve tasarm zemin-temel-yap etkileimi
Temel tasarm ile zemin-temel-yap etkileiminin irdelenmesinde kullanlacak zemin zellikleri ve zemin parametrelerinin tayini iin yap alan ve evresinde zemin ve yeralt suyu ile ilgili btn verilerin toplanmas amacyla yaplan almalar olup bu almalarn sonucunda temel tipi belirlenir.

Baarl bir temel boyutlandrlmas dier geoteknik problemlerde olduu gibi temel zemini zelliklerinin doru ve amaca uygun olarak llmesi ile gerekletirilir. Eer lmler daha ok laboratuvarda yaplacaksa araziden gvenli, rselenmemi ve rselenmi zemin numunelerinin alnmas gerekir. Yap tr ne olursa olsun hibir yapya zemin etd yaplmadan balanlmamaldr.

Zemin etdnden elde edilecek zelliklerin balcalar

Zemin tabakalarnn kalnlklar ve cinsine ulalr. Zemin tabakalarnn endeks ve mhendislik zelliklerine ulalr. n , wn , e ,n, Dr , wL , wP Snflar c, mv, cv, av.

Ama
Temel tipinin belirlenmesi ve boyutlandrlmas Zeminin tama gc Oturma hesaplar ve gerekli parametreler Yeralt su seviyesinin tespiti Temel kazs srasnda karlalacak sorunlar ve zmleri Drenaj durumu Derin kazlarda iksa sistemleri Temel ukuru eimi vb. Civar yaplarn gvenlii ve gerekli parametrelerin elde edilmesi Zemin iyiletirme veya temel takviyesi (gerekiyorsa) Heyelan potansiyeli Depremsellik durumu (Svlama potansiyeli, dinamik hesaplar iin gerekli zemin parametreler v.s.)

Maliyet
Maliyeti deikendir Toplam inaat maliyetinin %0.5 - %1.0i arasnda deimektedir. Yaplarda zemin problemleri nedeniyle inaat sonras oluacak hasarlarn tamiri ise ou zaman toplam yap maliyetini amaktadr. Bu nedenle yapnn tr ve risk mertebesine baklmakszn zemin ettleri her yap iin mutlak surette yaplmas zorunludur.

Maliyeti etkileyen faktrler

Zemin koullar Yap zellikleri Civardaki yaplar Depremsellik Yeralt suyu durumu

Risklerin yksek olduu baraj, nkleer santral, metro tnelleri, viyadk gibi yaplarda aratrmalar daha kapsaml, kat ykseklii az veya depo tr yaplarda kapsam daha dar tutulabilir. Dier taraftan zemin koullarnn ksa mesafelerde deikenlik gsterdii ve zayf zemin koullarnn hakim olduu alanlarda zemin ettlerinin kapsamnn daha geni tutulmas genel bir kuraldr.

Zemin Ett almalar

A. n almalar B. Arazi almalar C. Laboratuar almalar D. Geoteknik tasarm ve analiz E. Zemin Ett Raporlarnn Hazrlanmas

nemli !!!
Zemin etdne balanmadan nce mutlaka arazi gezilmeli, varsa mevcut raporlar edinilmeli, arazi ve evre bilgileri yerinde alnmaldr.

A. n almalar
Arazi gezilir arazi ve yap ile ilgili mevcut bilgiler toplanp deerlendirilir.
ncelenen arazinin konumu ve son durumu, Toporafyas, Arazi jeolojisi, Arazi su durumu (mevcut kuyulardan) Zemin profili (mevcut yarmalardan)

A. n almalar (devam)
Daha nce evrede zemin kaynakl problemler olup olmad Komu yaplarn durumu varsa zemin ett raporlar, Belediye ve dier kurululardan altyaplarla ilgili bilgiler alnmas Parselde ina edilecek yapnn zellikleri (yapnn mimarisi, ykleri, boyutlar, temel-bodrum derinlii, farkl ve toplam oturmalara tolerans, yapnn nemi)

Zemin Ett almalar

A. n almalar B. Arazi almalar C. Laboratuar almalar D. Geoteknik tasarm ve analiz E. Zemin Ett Raporlarnn Hazrlanmas

10

Zemin nceleme Yntemleri 1. 2. 3. 4. 5. Yzeysel nceleme Muayene ukurlar ile nceleme Sondajlar Sondalar ve Arazi Deneyleri Jeofizik yntemler

Ama: Zemin profilini belirlemek

11

B. Arazi almalar

Kil

Muayene ukuru 1-2 m Genilik 3-5 m Derinlik

Sondaj Kuyusu 50-75-90 mm ap 6-30 m Derinlik

12

Muayene ukuru
Yzeysel inceleme amal En fazla 5 m derinlie kadar incelenebilir Genellikle CSB gibi makineler ile kazlr Hafif yaplarda veya sondajlar dorulama Ama:
Gzle inceleme Numune alma
Tp rnek Torba rnek

2.Muayene ukurlar ile inceleme

Basit yaplarda ya da ok fazla gerilme soan derinlii olumayacak kadar hafif yaplarda bazen de yzeydeki birimlerin homojenliini grmek iin sondajlarla ilave alma olarak alabilirler. Genellikle hidrolik bir kazc ile 5-6m derinliklere kadar alan desteksiz, geici ukurlardr. Hzl bir aratrma yaplabilir. ukur ierisine inilecekse kaz basamakl yaplabilir. ukurun dar kenar 1.5m uzunluu 2mden az olmamaldr. ukurlar yardm ile zeminin yatay ve dey profili incelenir, rnekler alnr, yerinde deneyler yaplabilir, sreksizlikler belirlenir.

13

 alma sonunda ukurlar mutlaka kapatlmaldr. Muayene ukurunda gzlenen zemin cinsleri bir profil zerinde izilir. Bu evraka Muayene ukuru Logu denir. Her zemin cinsinin yannda ismi ile beraber rengi ve dier belirlenen zellikleri yazlr. ukurlar ierisinde El Penetromesi veya El Veyni ile zemin serbest basn mukavemeti tayin edilir. Laboratuvar deneyleri iin numuneler alnr bu bilgiler muayene ukur loglarna ilenir. Numuneler, deneylere uygun alnmaldr.

rselenmemi numuneler zellikle mukavemet ve oturma deneylerine tabi tutulacandan, standart llerin zerinde alnmaldr. Bunun iin zel numune alclar kullanlyorsa tplerin st ksmlar keskin (bak gibi) olmal numunenin boyu tp apnn en az 2 kat olmaldr.
D H

H2D

14

15

16

3.Sondajlar
stenilen derinlie kadar inilir, numuneler alnr ve zeminin cins ve zellikleri belirlenir. Derinlik boyunca istenilen seviyelerde yerinde zeminin zelliklerini belirlemek iin deneyler yaplabilir. Bu nedenle en ok tercih edilen arazi aratrma yntemidir. Sondaj derinlii olarak genellikle yap temelinin etki derinlii (gerilme soan) dikkate alnr. Ancak zemin koullar zayf ise sondaja bu derinlikten sonra da devam edilir. Sondajlarda rselenmi, rselenmemi, karot, rotary ile krnt, basnl su ile yine paralar halinde numuneler alnabilir (TS 1901).

17

 Sondaj ve muayene ukurlarnn yerleri ve saylar; tabakalamann, tabaka kalnlklarnn, zemin cins ve zelliklerinin arazide yatay ve dey dorultuda ( boyutlu olarak) deiimlerini yeterli lde verecek ekilde olmaldr. Mesela; bina tr yaplarda 1030m arasndaki noktalarda kk alana oturan yaplarda en az 3 noktada aratrma yaplmas nerilir. Yan yana birok birimden oluan yap grubunda ise; duruma gre her bir birim iin bir nokta yeterli olabilir. Yol ekseninde 250-500m, yerleime alacak blgelerde ise 300-400mde bir sondaj yapmak uygun saylabilir.

Aratrma derinlii iin ise; temel iin uygun olmayan tm birimlerin(kontrolsz dolgu, bitkisel toprak, zayf skabilir zeminler vb.)altna kadar devam ettirilmelidir. Sondaj yaplrken, planlanan derinlie inilirken kayaya girilirse en az 3m bu birimde ilerlenmedike sondaj kesilmemelidir. Bina temelleri altnda aratrma derinlii ok kabaca ykl alann 1.5 kat alnabilir ( gerekte gerilme soan derinlii kadar). Derinlik, temel alt kotundan balanarak llmelidir. Yollar ve hava limanlar iin aratrma derinlii genellikle krmz kottan 23m daha aaya kadar seilmelidir. Dayanma yaplarnda yapnn serbest yksekliinin 0.75-1.5 kat derinlie ulamaldr. Bu ller; yapnn nemine zemin koullarna gre azaltlr ya da arttrlr.

18

Sondaj almalar

Kil

nce cidarl tplerle (shelby tp) rselenmemi kil zemin numuneleri alnr. Shelby Tp Lab Konsolidasyon, eksenli Deney vb. numunesi

Sondaj Kuyusu

Geoteknik Sondajlar
Zemin etdleri ve aratrmalar iin yaplr Tm mhendislik yaplar Zemin profilini belirlemek Y.A.S.S nin tespiti Lab. deneyeri iin numune almak Arazi deneyleri yapmak

19

Her kuyu iin sondaj logu hazrlanr

20

Loglar iyi incelenmeli ve deerlendirilmelidir

Planlama ok nemli!!!
Sondaj yntemi, yerleri, says ve derinlikleri Yaplacak arazi deneylerinin trleri ve uygulama sklklar, teknikleri Alnacak rselenmi ve rselenmemi zemin numunelerinin yntem ve says

21

Arazi almalar Planlamas?

rnein, ok Katl bir Alveri Merkezi Projesi 120 m

?
Sondaj kuyusu

Yetersiz sondaj kuyusu; zemin profili ve zellikleri yeterince belirlenemez.

120 m

ok fazla ve gereksiz maliyet artran sondaj planlamas.

22

Optimum zm

Muayene ukuru

120 m

yi planlama

Kil Zemin Tabakalarnda

Laboratuar eksenli ve konsolidasyon deneyleri iin Kaliteli numuneler iin alan oran
Zemin

Numune tp

Tp et kalnl arttka, rselenme artar. Numunelerin tanmas ve alete yerletirilmesinde dikkatli olunmaldr.

23

Daneli (Kum-akl) Zemin Tabakalarnda

rselenmemi numune almak ok zordur. Bu yzden arazi deneylerine bavurulur. rnein, Penetrasyon Deneyleri

Bu durumda, temel tasarmnda ounlukla penetrasyon deneylerinden yararlanlr.

Sk Kullanlan Arazi Deneyleri

SPT VST

PMT

CPT

CPTU

24

Zemin Ett almalar

A. n almalar B. Arazi almalar C. Laboratuar almalar D. Geoteknik tasarm ve analiz E. Zemin Ett Raporlarnn Hazrlanmas

C. Laboratuar almalar
Arazi almalarndan alnan rselenmemi ve rselenmi zemin numuneleri zerinde; Endeks zelliklere ynelik deneyler Piknometre, tabi birim hacim arlk, su muhtevas, ve ilave olarak kumda elek analizi, kilde ise hidrometre deneyi Kayma mukavemeti deneyleri eksenli basn, ilave olarak kumlu zeminlerde kesme kutusu, killi zeminlerde ise serbest basn ve vane deneyi Oturma Deneyi Konsolidasyon deneyi (killi zeminlerde)

25

Zemin Ett almalar

A. n almalar B. Arazi almalar C. Laboratuar almalar D. Geoteknik tasarm ve analiz E. Zemin Ett Raporlarnn Hazrlanmas

D. Geoteknik tasarm ve analiz

Sondaj loglar, arazi ve laboratuar deneyleri kullanlarak zemin profili hazrlanr ve yaplar iin gerekletirilecek analizlerde kullanlacak geoteknik tasarm parametreleri belirlenir. Bu parametreler yardmyla uluslararas kabul grm bantlar (Terzaghi, Brinch Hansen, Meyerhof ve Skempton vb.) kullanlarak tama gc deerleri hesaplanr Konsolidasyon (dometre) deneyi sonularndan oturma hesab yaplr.

26

Arazi ve Laboratuar almalarndan Elde Edilen Bilgiler ve Geometrik Parametreler

Zemin Profili
- Tabaka kalnlklar ve zemin snflar

Endeks zellikler
- Su ierii, Atterberg limitleri, Porozite, vb.

Mukavemet ve Oturma zellikleri

- c, cu, , Cc, Cr, Cv, OCR, mv, cv

Dier
- Yer alt su seviyesi vb,

Zemin Ett almalar

A. n almalar B. Arazi almalar C. Laboratuar almalar D. Geoteknik tasarm ve analiz E. Zemin Ett Raporlarnn Hazrlanmas

27

Geoteknik Raporun Hazrlanmas

Konu: Yapnn inaa edilecei arsann yeri tarif edilir. Arsann ili, ilesi, pafta, ada ve parsel numaras belirtilir. Raporun hazrlanma amac, naa edilecek yap ile ilgili bilgiler Yaplan ilerin ksa bir zeti sunulur.

Geoteknik Raporun Hazrlanmas

Arazi almalar: Arazinin toporafyas Zemin profili Yeralt su seviyesi Laboratuvar almalar: Yaplan deneyler ve sonular belirtilerek gerekli yerlerde deney verilerinin bulunduu eklere atfta bulunulur. Mmknse yaplan deney isimleri, adedi ve sonular tablo eklinde gsterilir.

28

Geoteknik Raporun Hazrlanmas

naa Edilecek Yaplar: naa edilecek yapnn tipi, boyutlar, varsa ek yaplar hakknda detayl bilgi verilir. Zemin Yapsnn Geoteknik Deerlendirilmesi ve Temel Sistemi: Bu blmde arazi ve laboratuvar deney sonular deerlendirilerek tama gc hesaplar yaplr ve uygun temel sistemi seilir. Temel sisteminin seiminde zemin emniyet gerilmesi ve oturma hesaplar belirleyici rol oynamaktadr. Seilen temel sistemi iin hesaplanan toplam ve farkl oturma deerlerinin msade edilen deerlerin iinde kalmas gerekmektedir.

Geoteknik Raporun Hazrlanmas

Sonu ve Tavsiyeler:
Seilen temel sistemi ile temel zemini gz nne alnarak gerekli tavsiyeler Kaz derinlii, Temel sisteminin tr, Zemin emniyet gerilmesi, Temel altna stabilize dolgu serilmesi dnlyorsa bu dolgunun zellikleri, Heyelan tehlikesi, Depremsellik durumu, Dinamik hesaplar iin deprem parametreleri Yeralt su seviyesinin temel yapsna zararl olup olmad, Temel ukuru kazlabilirlik durumu Gerekiyorsa zemin iyiletirme yntemleri, neriler Drenaj artlar v.b

29

1.Yzeysel nceleme
Arazi hakknda genel bilgi edinilmesi amacn tar. Ayrca yap hakknda da bilgiler alnr. Arazinin toforafyas Yzeyde gzlenen zemin cinsleri Varsa olumu heyelan izleri evrede kuyular varsa su seviyesi evrede varsa, kazlardan zeminin dey tabakalanmas Komu yaplar iin varsa, zemin etd raporlarnn elde edilmesi Komu binalarn durumunun gzlenip incelenmesi nas dnlen yapnn; nemi Boyutlar Ykseklii Tayc sistem bilgileri vb. Vaziyet plan Mevcut altyap ile ilgili bilgiler edinilir.

4) Sondalar Ve Arazi Deneyleri

DENEYLER

Arazide

Labotuvarda

1/1 lekli deneyler Zemin etdne ynelik

Jeofizik (Tahribatsz ) yntemler

Standart Lab.den. Serbest basn deneyi Kesme kutusu eksenli basn Konsolidasyon Kk lekli

Model

Santrif j Deneyi

Penetrometre Statik Dinamik

Presiyometre Permeametre

Dier Vane (kanatl kesici)

Sabit seviyeli Den seviyeli

30

15 dakika ara

31