T.C. ULUDA NVERSTES LHYAT FAKLTES DERGS Cilt: 19, Say: 2, 2010 s.

249-269

Jung Psikolojisinde Rya

zer ETN
Dr., T.C. Z.B. Fen Lisesi Din Klt. ve Ah. Bil. retmeni

zet
Jung ocukluk yllarndan itibaren ryalara kar byk bir ilgi duymutur. Bu ilgi daha sonra bilimsel alanda srmtr. Rya almalarnda mitoloji, din ve farkl kltrlerden yararlanmtr. Junga gre ryann kayna bilinddr. Bilindnda bulunan arketipler ryada sembollere dnrler. Ryalarn ieriini anlamak iin bu sembollerin anlamlarnn iyi bilinmesi gerekir. Jung ryalar byk ryalar, ortak ryalar ve ocukluk dnemi ryalar olmak zere e ayrr. Ryalarn birok fonksiyonlar olduunu savunur. En nemli fonksiyonu ise bilin ve bilind arasnda dengeleyici olmasdr. Bunun yannda dnleme, kehanet, dini mesaj, nevrozlar yanstma fonksiyonlar vardr. Junga gre rya analizi iin bir rya yeterli deildir. Rya analizi iin bir dizi rya gerekir. Balangta rya analizi iin aktif hayal metodunu kullanm, daha sonra ise aktif hayal kurmay da iine alan amplifikasyon yntemini gelitirmitir.

Abstract Dream in Jungian Psychology

Beginning from his chilhood,Jung had given great importance to dreams.This interest went on scientific field. In his studies about dreams, he had referred to mythology, religion and different cultures. According to Jung, dreams source is uncoscious. The archtypes which are uncoscious, are transformed to symbols in dream. In order to understand the content of dreams,the meaning

of symbols must be understood well. Jung categorizes the dreams into three groups as big dreams, common dreams and chilhood dreams. He claims that dreams have got a lot of functions. The most important function of the dream is to be a balance between conscious and unconscious. Other functions are compensation, prophency, projection of neurosis and religious messaje. According to Jung, a dream is not enough for a dream analysis. A series of dreams are necessary for dream analysis. At the beginning, he had used active imagine method for dream analysis; after years he developed an amplification method that includes active imagination Anahtar Kelimeler: Bilind, arketip, sembol, aktif hayal, amplifikasyon. rya, denge,

Key Words: Unconscious, archetypes ,symbol, dream, balance, active imagine, amplification.

Rya, tarihten gnmze her dnem insanolunun ilgi duyduu konulardan birisi olmutur. Rya konusunda btn kltrlerde1 nemli denebilecek dzeyde bir birikimden sz edilebilir. Ayn durum dinler iin de geerlidir.2 Dinler ve kltrler ryalar anlamlandrma ve ondan birtakm sonular karmay salayan formller sunmulardr. Kltrel etkileim sonucu rya konusundaki birikimler artm ve bir sonraki kuaa aktarlmtr. Bu ileyiin yannda, birok dnr, bilim insan ve aratrmac rya konusunu ilgi alanlarna alp, aklamaya alm ve bu konu hakknda teoriler gelitirmilerdir. Ryay anlama giriimlerinin bazlar daha kalc ve dikkat ekici olmutur. Hi phesiz bu giriimlerden birisi C.G.Junga aittir. Jung ryay kendine zg bir tarzda ele alarak analitik rya teorisini gelitirmitir. Makalenin amac, rya konusunu deiik eserlerinde geni ve dank bir ekilde ele alan Jungun bu konudaki grlerini, rya konusuna katklarn ve ona yneltilen eletirileri ele alp ana hatlaryla tantmaktr. Bu aratrmada nce Jungun ryaya ilgi duyma

Koch-Sheras, Phyllis R., Lemly Amy, The Dream Sourcebook, Second Edition, NTC Contemporary Publishing Group, Los Angeles 1998, ss.26-43; Kilborne, Benjamin, Dreams, The Encyclopedia of Religion, IV, ed. Mircae Eliade, Macmillan Publishing Company, New York 1987, ss. 482-492, s. 487-488 Tevrat, Yaratl, 20/6-7, 26/24, 28/12-16, 31/11-13, 37/5-11, 40/5-23, 41/1-33; Daniel,1/17, 2/1-47, 4/10-33; Yaremya, 23/28-32; I. Krallar, 3/415, Hakimler, 7/13-15; I. Samuel, 28/6, 28/15; Vaiz, 5/3; Zebur, 73/20; 126/1; ncil, Matta 2/1-23; Kuran- Kerim, Enfal, 8/43; Yusuf, 12/4, 5, 6, 41-49, 100; sr,17/60; Saffat, 37/102-106; Fetih, 48/27

250

nedenleri ve konunun zorluklar ele alnacak daha sonra ise analitik rya teorisi ana hatlaryla tantlacaktr. Jungun Rya Konusuna lgi Duyma Nedenleri Jungun ryalara ilgisi ocukluk yllarna dayanr. Jung ocukluunun gizemli ve korku uyandran tecrbelerle getiini ve bu konuda ryalarn nemli bir yere sahip olduunu belirtir. Hayatnn dier evrelerindeki yaantlaryla ocukluk ryalar arasnda balant kurar.3 Ona gre ocukluk ryalar basite alnmayacak kadar nemlidir. Kendisini dindar olarak alglamasnda ocukluk dnemi ryalarn isel bir neden olarak grr.4 3-4 ya dnemine kadar geri giden bu ryalar Jungu derinden etkilemi olup, bu etkilenme sonucu ryalara byk bir ilgi duymutur. 16. yzyldan balayp, Jungun yaad dneme kadar batda rya ile ilgili nemli kitaplar yazlm, dnrler ryalar ile ilgili fikirler ileri srmlerdi. Bu durum Jungun dnemi iin de geerli olup, yaad dnemde ryalar birok bilim adamnn da ilgisini ekmekteydi. Fakat bu yaklamlarn ounda ryalar mitolojik, din ve kltrel ieriklerinden arndrlarak kat bir bilimsellikle ele alnmaktayd. Rya insanln tarih boyunca ilgi duyduu bir konu olmasnn yannda Jungun yaad dnemde de canlln srdrmesi Jungun ilgisini artrmtr. Entelektel birikimi herkese bilinen Jungun bu konuyla ilgilenmesi olduka anlalabilir bir durumdur fakat daha da nemlisi insan anlamaya alan ve baz fikirlerini ryalardan esinlenerek temellendiren Jungun ryalarla herkesten daha ok ilgilenmesi gerekirdi. nk ileri srd baz grlerini ryalarla ispatlamaya alyordu. Bu nedenle kendi fikirlerini ispatlamak iin hayat boyunca rya konusunu aratrmaya devam etti. almalarn ve mevcut birikimleri sentezleyerek rya konusunda kendine zg bir yaklam gelitirdi.5 Jungu rya konusuyla ilgilenmeye sevk eden bir dier faktr ise onun mitolojiye, farkl kltrlere ve dinlere ilgi duymasdr. Bu ilgi kaynaklarnda rya nemli bir yer tutmaktayd. Jung farkl kltr sahalarnda aratrmalar yaparken rya konusundaki bilgi ve pratikleri derlemi, bunlardaki ortak benzerlikleri tespit etmeye alm, rya konusundaki teorisini gelitirirken bunlardan olduka yararlanmtr. Ayrca her kii gibi Jungun da yetitii kltr ortamndan etkilenmesi doaldr. Jungun Yahudiliin ve Hristiyanln
Bahadr, Abdlkerim, Jung ve Din, z Yaynclk, stanbul 2007, s.34,76 Bahadr, Jung ve Din, s.57 Shamdasani, Sonu, Jung and the Making of Modern Psychology, Cambridge University Press, United Kingdom 2003, ss.104-150

3 4 5

251

iyi bilindii dindar bir ailede yetimesi,6 dinlerin rya retilerinden haberdar olmasn salamtr. Dnyann farkl kelerinde incelemelerini srdrrken geleneksel dinlerin ryaya bakn inceleme frsat bulmu; bunlarla da yetinmemi, aratrmac kiilii onu Yahudilie ynlendirmi ve bu yneli sonucunda Jung Talmudcu rya anlayndan olduka etkilenmitir Terapistler, Jungun yaad dnemde ruhsal rahatszlklarn kkenini aratrmada ryalardan yararlanmaktaydlar. Hastalar terapistlerine ryalarn anlatyor, terapistler ise bu ryalar zerinde younlaarak hastann bilinaltndaki rahatszla sebep olan nedenleri bulmaya ve dolaysyla hastay tedavi etmeye alyorlard. Uzun bir sre alan bu tedavi srecinde baz terapistler hastayla ryay mzakere ederek, bazlar ise hastay dinleyerek ryalardan bir takm sonular karmaya almaktaydlar. Hastalarn ryalarndan hareketle tedavilerini bir yntem olarak benimsemi olan Jungun ryalarla ilgilenmesi olduka doal bir durumdur. Ona gre rya nevrozun ierii hakknda bilgi veren en nemli kaynaklardan biridir. Nevrozun belirtisi bitkilerin filizleri gibidir. Yer altnda kalan kk ve yer stndeki gvde nasl ki bitkinin esasn oluturuyorsa ayn ekilde rya nevrozun zn temsil etmektedirler. Junga gre ryalar ruhun yer alt faaliyetlerinin aynas olduklar iin nevrozlar yanstmaktadrlar.7 Jung -yazlaryla 1904te tant,1906 ylnda bir araya geldii-Freudla bir dnem yol arkadal yapm, Freudun takdirini kazanm daha sonra eitli nedenlerden dolay bu birliktelik 1914te son bulmutur. Aralarndaki ilk anlamazlk bir rya analizi konusunda balamtr.8 Jung Freudla tanmadan ncede ryalara baknda mistik yaklam ar basmaktayd. Freud ryalar konusunda balangta Jungu etkilemi fakat zamanla Freudun fikirleri Junga her konuda olduu gibi ryalar konusunda da dogmatik ve olduka kat gelmeye balamt.9 Onun Freuddan uzaklamasnn banda Freudun indirgemeci yaklam gelmektedir. Jung insan davranlarnn indirgemeci yaklamla anlalamayacan, Freudun sihirli formlnn davranlarda olduu gibi ryalarda da yetersiz olduu6

8 9

Stevens, Anthony, Jung, ev. Ayda ayr, Kakns Yaynlar, stanbul 1999, s.10-11; Bahadr, Abdulkerim, Jung ve Din, z Yaynclk, stanbul 2007, s.3334 Jung, C. G., Din ve Psikoloji, ev. Cengiz iman, II. bask, nsan Yaynlar, stanbul 1997, s.36; Ersevim, smail, Psikanalizin Temelleri zerine, Assos Yaynlar, stanbul 2002, s.538; Bahadr, Abdulkerim, Jung ve Din, s.38 Stevens, Anthony, Jung, s.47 Kelly, Bulkeley, The Wilderness of Dreams: Exploring the Religious Meaning of Dreams in Modern Western Culture, SUNY Series in Dream Studies, State University New York Press 1994, s.42

252

nu savunuyordu. Freud ryalar bilinaltna itilmi daha ok libido kaynakl istek ve arzularn uykuda maskelenmi ekilde aa karak ikinci elden tatmin olduklar bir telafi mekanizmas olarak gryordu. Jung her ne kadar Freudun ryalarn telafi mekanizmas olduu grn kabul etse de ryalarn tek nedene indirgenemeyecek kadar karmak bir yapya sahip olduunu savunuyordu. Doal olarak Freuddan koparak yeni bir yntem gelitiren Jungun rya konusunda da farkl bir teori sunmas gerekliydi. Jungun ryalarla ilgilenmesinin bir dier nedeni ise psikoloji literatrne kazandrd kolektif bilind ve arketip kavramlarnn ispatlanmasnda onlar kullanmasdr. Jung, bilimsel olarak ispatlanmas zor olduu ynndeki eletirilere ramen ryalar da kullanarak bu kavramlar ispatlamaya almtr. leride rya eitleri konusu incelenirken ele alnacak olan byk ryalar(big dreams) Junga gre kolektif bilindnn varlnn en nemli belirtisi olup, ierikleri ise arketiplerden olumaktadr. Konunun Zorluklar Birok konuda olduu gibi Jung ve rya konusu kendi bnyesinde baz zorluklar barndrmaktadr. Bu problemlerden ilki Jungun yaad dnemdeki bilimsel paradigma ile Jungun kaynaklarnn uyumazlndan kaynaklanmaktadr. Jung dneminde eitli glkler yaamaktayd. Bilindii gibi Jung, dier konularda olduu gibi ryalar konusunda da mitleri, dinleri, gerek dneminde yaayan kltrleri gerekse antik kltrleri kendisine kaynak olarak semiti. Bu kaynaklar rya konusunda almalar yapan bir aratrmacnn uzak kalamayaca kaynaklardr. Fakat bunlardaki rya aklamalar daha ok spritalist zellikler tamaktaydlar. Ayrca bilimsellik kayglar yoktu. Buna karn batda 18. yzyln sonlarndan itibaren ryalar spritalist aklamalardan uzaklaarak naturalistik yaklamlarla ele alnmaya balamt.10 Zaman zaman mevcut bilimsel anlaya ters bir dil kullanma cesareti sergileyen11 Jung, bilimsellik kaygs tamayan kaynaklarla yaad dnemde geerli olan paradigmay badatrma gerei duyuyordu. Bu ise olduka zor bir durumdu. Bu sknty hisseden Jung ryay doal sre iinde izah etmeyi tercih etmiti. Junga gre bilin ve bilin d doal olarak geliip kendilerini dengelerler.12 Bu denge bozulduunda ryalarn dengeleyici olarak devreye girdiini savunur. Bu tr aklamalarn
10 11

12

Sonu, Jung and the Making of Modern Psychology, s.107 Serrano, Miguel, C. G. Jung. Jung ve Herman Hesse ki Dostluun Anlar, ev. B. lhan, lhan Yaynlar, stanbul 1999, s.154 Jung, C. G., Two Essays on Analytical Psychology, Translated by R. F. C. Hall, Princeton University Press 1966, s.62 63

253

doa bilimlerinin rehberliinde yaptn belirtir.13 Her ne kadar doal sre iersinde ryay izah ettiini ileri srse de Jung zaman zaman bilimsellikten uzaklap, ryalar konusunda mitolojiden, dinden ve farkl kltrlerden yararlanr. Bu giriimini ise bat rasyonelliine kar dengeleyici bir yaklam olarak aklar.14 Konunun bir dier zorluu ise Jungun konuyu ele alma ve yazma tarzndan kaynaklamaktadr. Jung byk bir entelektel birikime sahip olduu iin ele ald konuyu olduka derin ve geni bir ekilde incelerken farkl konulara girerek konular arasnda ilikiler kurmaktadr. Bu durum yazdklarnn anlalmasn gletirmektedir. Onu takip etmek ve anlamak zaman zaman zorlat iin, yazlarn anlamak iin defalarca okuma ihtiyac duyulabilir. Bunun yannda ak anlalr bir ekilde sistematik olarak yazan birisi olamadndan Jungtan anladklarmz konuyla ilgili aratrmaclarn anladklaryla karlatrmamz gerekebilir.15 Bir dier zorluk ise Jungun lm sonras batda Jung zerine aratrma yapanlarn olduka ok olmasdr. Aratrmalarn okluu Jungun daha iyi anlalmasn salad gibi kargaaya da yol amaktadr. Baz aratrmaclar Jungu kendi anladklarna indirgemekte, Jung zerinden kendi yorumlarn aktarmakta16 veya Jungun kavramlarnn Jungtaki nem srasn deitirmektedirler. Jung zerine dier konularda olduu gibi rya konusunda da birok aratrma yaplm ve konuyla ilgili baz eserler kaleme alnmtr.17 Bu almalar incelendiinde farkllklar hemen gze arpmaktadr. Bir dier zorluk ise konunun kendinden kaynaklanmaktadr. Rya kolay bir konu gibi grnmesine karn derinlemesine incelendike olduka karmak bir yapya sahip olduu hemen grlr. Bu nedenle Jung zaman zaman yetersiz kaldn ifade eder. Bu bir tevazudan deil konunun gerekten karmak olmasndandr.18 Jung ocukluundan itibaren ryalarla ilgilenmeye balamtr. Baz kay-

13 14

15

16 17

18

Kelly, The Wilderness of Dreams, s.42 Parman, Susan, Rya ve Kltr Bat Entelektel Geleneinin Antropolojik ncelemesi, eviren Kemal Bac, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara 2001,s.174 Moorcroft, William H.,Understanding Sleep and Dreaming, Springer Science Business Media, U.S.A. 2005,s.175 Bahadr, Jung ve Din, s.233 Jung ve Rya konusunda yazlm eserler iin bkz. Kelly, Bulkeley,Visions of the Night: Dreams, Religion and Psychology, SUNY Series in Dream Studies, State University of New York Press 1999, ss.134-137 Jane, White-Lewis, Jung Analitik Uygulamasnda Rya Hakknda Dnmek, ed.Kelly Bulkeley, Ryalar, ev.Dilek Cenkciler, ODT Yaynclk, Ankara 2001, s.187-191, s.187-191,s.187

254

naklarda onun 80.000 rya analizi yapt belirtilse de19 bu say daha fazla olmaldr. lm yl olan 1961e kadar ryalara olan ilgisini srdrm, konuyla ilgili olarak almalarna devam etmitir. Buna ramen ryalar karsnda zaman zaman kendini yetersiz grmesi konunun karmaklndan kaynaklanmaktadr. Jungun Rya Teorisi Jungun rya teorisi drt ana balk altnda ele alnabilir. 1.Rya ile ilgili kavramlar 2.Ryann fonksiyonlar 3.Rya eitleri 4.Amplifikasyon 1. Rya le lgili Kavramlar Jungun rya teorisinin anahtar kavramlar kiisel bilind, kolektif bilind ve arketipten olumaktadr. A. Kiisel Bilind: Kiiye zg olup, bilince hi ulamam veya bilince ulatktan sonra atmaya neden olduu iin bastrlm tecrbelerden oluur. Junga gre yaanan hibir ey psie iinde yok olmaz.20 Bilind zihinsel atklarn topland bir yer olmayp, bilincin yaratc kaynadr21 ve kendisini sembolik olarak ryalarda ifade eder.22 Bilindndaki bilinmeyenler rya, vizyon, kompleks ve hayalle ortaya kar.23 Kiisel bilind kaynakl ryalar daha ok bireyin zel yaants ile alakal ryalardr. B. Kolektif Bilind: Kiisel deneyimlere dayanmayp, bilin dzeyine kmam, evrimsel bir yn olup atalarmzdan mirasla intikal eden, insanla zg psiik birikim olarak tanmlanabilir. Jung evrimin insann ruhsal yapsn da etkilediini savunur. Bu nedenle birey gemiiyle bir yerde tm insanln geirdii evrimle ilikilidir. Jung bunu kolektif bilind ile aklar. erii olan arketipler bilinte yaanmam olup atalardan aktarlarak sregelir. Junga gre kolektif bilind her dnem bir eylerin ilave edildii
19

20 21 22

23

Gentan, Engin, Psikanaliz ve Sonras, 9. bask, Remzi Kitabevi, st. 1988, s.197 Gentan, Psikanaliz ve Sonras, s.173 Bahadr, a.g.e., s.91 Turan, Adnan, ada Sanat Felsefesi,3.Bask, Remzi Kitabevi, stanbul 1999,s.60 Bahadr, a.g.e., s.82

255

depo olup tm insanla zg ortak unsurlar tar. Bamsz bir zellik tayan kolektif bilind bilince kar duyarszdr. Jung, kolektif bilindnn en iyi ekilde ryalarda tezahr ettiini belirtip, kolektif bilind kaynakl ryalarn daha ok toplumsal ierikler tadklarn ileri srer. C. Arketip: Zihinsel prototip, bilindna ait imge olarak tanmlanabilir.24 Jung, kolektif bilindnn ieriinin arketiplerden olutuunu ve bunlarn evrenselliini ileri srer. Arketipler sayca olduka fazladrlar. Doum, lm, kahraman, ay, gne, rzgr, anne, daire, yzk, silah, bilge ihtiyar, rmak bunlardan bazlardr. Arketipler insann doasna dnmesinde kpr grevi grrler. Doal bir bilgi kayna olmalarnn yannda bilimsel toplumda zayflayan insanl doal yapsna dndrerek korumaktadrlar.25 Arketipler bir anlam ihtiva etmelerine ramen somut belirtileri yoktur. Junga gre bunlar ryalarda sembollere dnrler.26 Ryalarn tahlilinde sembollerin hangi arketipten kaynaklandn iyi bilmek gerekir. 27 Arketipler iyi bilinmezse ryalarn vermek istedii mesajlar yeterince anlalamaz. 2. Ryann Fonksiyonlar Jung ryalara pozitif olarak bakar. Onlar ruhsal hayatmzn bir paras olarak grr. Ryalarn bir fonksiyonu olduunu kabul etmekle beraber, ryann kknde olumsuzluklarn bulunduunu savunan, ryalar telafi mekanizmasna indirgeyen yaklamlar kabul etmez. Jung cinselliin ve bastrlm duygularn ryann arkasnda yatan birok nedenden sadece birisi olarak grr.28 Ona gre ryalar doal olarak ortaya karlar ve nemli birok grevleri yerine getirirler. Junga gre ryalar arzu ve isteklerin yannda korkular, gerekleri, felsefi ifadeleri, illizyonlar, vahi fantezileri, hatralar, gelecee dnk planlar, irrasyonel tecrbeleri, telepatik vizyonlar, kehanetleri ve ilahi mesajlar ierebilir.29 Kendi ifadelerinden de anlalaca zere Jung ryalara olduka geni bir perspektiften bakar. Ona gre ryalar insann olumlu olumsuz yanlarn, gemi tecrbe24 25 26

27

28 29

Bahadr, a.g.e., s.86 Moorcroft, Understanding Sleep and Dreaming, s.175 Jung, C. G., The Theory of Psychoanalysis, The Journal of Nervous and Mental Disease Pubishing Company, New York 1915, s.64; Jung, C. G. Psychology of The Unconscious, Dodd, Mead and Company, New York 1949, s.8 Broadribb, Donald, The Dream Story in Jungian Psychology; 44, Inner City Books, University of Toronto Press, Canada 1987, s.56 Jung, C. G., Man and His Symbols, New York, Doubleday 1964,s.21 Jung, C. G., Modern Man in Search of Soul,Horcourt Brace and World, New York 1933, s.11

256

lerini, imdiki tutumlarn, gelecekteki beklentilerini, kiisel ve kolektif bilindn yanstrlar.30 Junga gre ryann en nemli fonksiyonlarndan birisi dengeleyici (balancing) olmasdr.31 Jung birok kltrde denge kavramna verilen nemi biliyordu. nk denge kavram deiik kltrlerde merkez konuma sahipti. Jungun incelemi olduu in felsesinde yin-yang, Amerikan yerlilerinde ruh-beden, Celtic Mitolojisinde beyaz-siyah gemi ilikisi denge zerine kurulmutur.32 Denge insann biyolojik yaps iin de nemlidir. Hemeostatik denge bozulduunda organizmada ihtiya ortaya kar. Dengenin yeniden kurulmas iin ihtiyacn giderilmesi gerekir.33 Tp eitimi alm ve kltrler zerinde aratrmalar yapm olan Jung bir psikiyatr olarak denge kavramn insan psikolojisinde kullanmaya balad. nsann ruhsal yapsndaki zt yaplardan oluan bir dengenin varln savunuyordu. Ona gre bilin ve bilind arasndaki denge bozulduunda ryalar kanalyla dengesizlik bireye hissettirilerek tekrar kurulur. Dengenin bireyleme sreciyle ilikisi dikkate alndnda bunun tm hayat kapsad sylenebilir. Denge Jung psikolojisinde nemli olan bireyleme sreci ile yakndan alakaldr. Doutan potansiyel olarak var olan bireyleme insan hayatnn tmn kapsayan bir sretir. nsan doutan ayrmam olup bir btn olarak dnyaya gelir ve daha sonra bireylemeye balar. Bireyleme karmaaya, ayrmaya ve farkllamaya neden olur. Bireyletike dnya daha ayrntl olarak alglanmaya balar. Bireyleme bir yerde dllenmi yumurtann gelierek bir yetikine dnmesi gibidir. Bireyleme bilin ve bilindnn birlemesi ve bir tr kiiliin btnlemesi olduu iin bu srete ryalar duygusal dengenin salkl olmas iin bilin ve bilind arsnda iletiim grevi stlenirler. Aksayan durumlarda dengenin salanmas iin doal olarak ortaya karlar. Gnlk hayatta bilincin fark etmedii birok olay ryalarla fark edilir hale gelir.34 Dengenin bireyleme sreciyle ilikisi dikkate alndnda denge insan hayatnn tm evrelerinde nemlidir. Jung ryalarn denge fonksiyonuna bal olarak ruhsal hayatmz restore edici zellii olduunu savuCuk, A. M., Dream, New Catholic Encyclopedia, Second Edition, IV,The Catholic University of America, Washington 2003, ss.903-905,s.904 Hall, James A. , Jungian Dream Interpretation:A Handbook of Theory and Pratice Studies in Jungian Psychology; 13, Inner City Books, University of Toronto Press, Canada 1983 s.23; Kelly, The Wilderness of Dreams, s.42; Grol, Ender, C. G. Jung, Cem Yaynevi, stanbul 1977, ss.64-65; Stevens, Anthony, Jung, s.107 Kelly, Bulkeley, Among all these Dreamers Essays on Dreaming and Modern Society, State University of New York 1996, s.39 Baymur, Feriha, Genel Psikoloji, 7. Bask, nklp Yay., stanbul 1994, s.64-65 Moorcroft, a.g.e., s.175

30

31

32

33 34

257

nur.35 nk denge bozulduunda ruhsal hayatta tahribat yaanr. Bu tahribatn tamirinde ryalarn nemi byktr. Junga gre ryalarn bir dier fonksiyonu dnleyici olmalardr. Bu tespit ilk defa Freud tarafndan yaplmtr. Jung bu konuda Freudun nemli bir tespitte bulunduunu kabul edip, Freudun hakl olduunu belirtir. Fakat Jung ryalarn yalnzca telafi mekanizmasna indirgenmesini yanl bulur ve bu konuda Freuddan ayrlr.36 Jung rya gibi karmak bir konunun bir nedene indirgenmesini de yetersiz bulup,37 ryann ardnda saysz denebilecek faktrlerin olduunu, bastrlm duygularn ryada aa kp dnleyici rol oynamalarn bunlardan birisi olarak grr.38 zetle Jung ryalarn dnleyiciliini kabul eder fakat ryalarn tm fonksiyonlarnn dnleyicilikten ibaret olmadn ve tek bir nedene indirgenemeyeceini ileri srer. Jung ryalarn nevrozlar yanstacan ileri srer. Hasta ve terapistin ortak almalar sayesinde nevrozlarn nedenlerinin ortaya karlabileceini savunur.39 Bu yntemi hastalarnda kullanm olan Junga gre terapinin salkl yaplabilmesi iin belirli kurallara bal kalnmas gerekir. Rya analizinde yalnzca bastrlm arzular zerinde durulmasn yetersiz bulur,40 rya analizinde serbest arm ynteminin zararl olduuna inanr. Serbest arm ynteminin kiiyi ryadan uzaklatrarak yanl ynlere sevk edebilecei grndedir.41 Serbest arm yntemi Hitit Kitabelerini zmede ne kadar faydal ise rya analizinde de o kadar faydal olabileceini ileri srerek 42 yetersizliini vurgular. Jung ryalardan yararlanmak iin aktif hayal kurma (active imagination) yntemini kullanmtr. Bu yntem ryada grlen bir figrden hareketle gerekletirilir. Amac ise arketipik imajlar aa karmaktr.43 Kii ryadaki figr veya
35 36

37

38 39 40

41

42

43

Moorcroft,a.g.e., s.177 Jung, Modern Man in Search of Soul, s.11; Hall,JamesA. , Jungian Dream Interpretation: A Handbook of Theory and Pratice Studies in Jungian Psychology, s.23 C. Cloninger, Susan, Theories of Personality, Understanding Persons, Fourth Edition, Pearson Prestice Hall, New Jersey 2004,s.84 Jung, Man and His Symbols, New York, s.21 Jung, Din ve Psikoloji, s. 36; Ersevim, Psikanalizin Temelleri zerine, s.538 Jung, C. G., Freud and Psychoanalysis, translated by R.F.C.Hull, Panteon Books, New York 1961, s. 60 Fordham, Frieda, Jung Psikolojisinin Anahatlar, ev. Aslan Yalner, Say Yaynlar, stanbul 1983, s.138; Jung, C. G, Bilin ve Bilinaltnn levi, ev. Engin Bykinal, Say Kitap Pazarlama, stanbul 1982, s.234; Grol, Ender, C. G. Jung, s.98 Feist, Jess,- Feist, Gregory J. , Theories of Personality, Sixth Edition, Mcgrow Hill, New York, 2006, s.127

258

sembol zerinde younlaarak kendisini nerelere gtrdn bulmaya alr ve tecrbelerini terapistle paylar. Bu yntemde hasta yataa yatrlmayp, terapistle karlkl oturarak terapiye katlr. Jung, hastay pasifletirdii dncesiyle terapide hastalar yataa yatrmaz.44 Jung ryann dini bir yn olduunu savunur.45 Kutsal kitaplarda geen Yusuf peygamber kssasn byk ryalar (big dream) olarak adlandrd rya trnden birisi olarak gsterir. Ayrca yapm olduu seyahatler sayesinde eitli yerel dinlerde ryann nemini mahede etmiti. Din konusunda olumlu yaklama sahip olan Jung, din- rya ilikisinde Yahudi rya retisi geleneinden olduka etkilenmitir. Kendisi Talmudun ryaya getirdii aklamalar referans olarak alr. Talmudda geen Rya kendisinin yorumudur46 ve Yorumlanmam rya okunmam mektup gibidir aklamalarn prensip olarak kabul eder. Yahudi rya retisinin oluumunda etkili olan Yahudi dnrler ryalarn dini boyutuna olduka nem vermilerdi. Bunlardan birisi olan Maimonides ryalar insanlarn ve peygamberlerin grd ryalar olmak zere ikiye ayrr. nsanlarn grdklerinin hayal kaynakl olup, bilin kaynakl olmad iin yeni bir ey sunmadn, peygamberlerin ryasnn ise Tanrdan olduunu insanlarnkinin tersine yeni tecrbeler sunduunu savunur.47 Jungun rya konusunda etkilendii sylenen bir dier Yahudi bilgin Solomon Almoli ryann eitli fonksiyonlarnn bulunmasnn yannda en nemli fonksiyonunun Tanryla kul arasnda iletiim olduunu ileri srmtr. Ona gre Tanr kuluyla ilikisini vahy ve ilham olarak asla kesmez. Bu nedenle ryalar kutsaln yol gsterici sesidir. sel bir klavuz olan rya Tanrnn insanla hediyesi olup, temel fonksiyonu insana yardmdr.48 Ayrca Hristiyan evrede yetimi olan Jung, rya konusunda Hristiyan teolojisinden etkilenmitir. Zira Hristiyan teolojisinin rya ile ilgili ana fikirlerinin oluumunda etkili olan St. Thomas Aquinas, ryalarn ruhsal ihtiyalardan, uyku esnasndaki bedenin fiziksel ihtiyalarndan, evresel faktrlerden, Tanr, melek ve eytandan kaynaklandn ileri srp,49 Tanr kaynakl olanlar hari dierlerini gereksiz grmtr.50 Kilisenin rya konusundaki genel anlay ise ryalarn bir ksmnn
44 45

46 47

48 49 50

Stevens, Anthony, Jung, s.133-134 Fromm, Erich, Ryalar, Masallar, Mitoslar, ev. Aydn Artan, Kaan H. kten, Artan Yaynlar, stanbul 2003,s.102 Jung, Din ve Psikoloji, s.40 Arzi, Abraham, In Medieval Thought, Encyclopedia Judica, VI, ed. Fred Skolnik, Keter Publishing House,Jerusalem 2007, ss.8-9 Covitz, a.g.e., s.13 Cuk, A. M., Dream, s.904 Koch-Sheras, Phyllis R., The Dream Sourcebook, s.30

259

Tanr kaynakl olduu ynndedir.51 Jung rya konusunda benzer bir gre sahiptir. Din ierikli ryalarn Tanrdan bir mesaj olduunu kabul eder. Ona gre rya ilhi bir ses ve elidir.52 Bu yaklamn Tanr-insan ilikisinde insana dinamizm getirecei dnlebilir. Bu vastayla birey dini ierikli ryalarn Tanrnn mesaj olarak grdnde benlik saygs etkilenecek ve rya davran ilikisi daha da kuvvetlenecektir. Junga gre ryalarn bir dier fonksiyonu ise kehanetleri iermesi ve gelecekle ilgili bilgiler tamasdr.53 Junga gre ryalar gelecekle ilgili bir tahmin olmayp vizyonlar sunmaktadr. 54 Bunlar gelecekte yaanacak olaylarn kesin habercisi olarak grr. Ona gre bu tr ryalar her insan hayatnda en az bir defa yaamtr. Jungun ryalarn gelecek ile ilgili mesajlarn bireysel ve toplumsal olarak ikiye ayrd sylenebilir. Bu konuda bir rnek vermek gerekirse daa trmanmay seven bir dostunun ryas rnek verilebilir. Kendisine ryasn anlatan arkadann ryasndaki ifreleri zen Jung olabilecek muhtemel olaylar arkadana ak ak anlatamaz fakat arkadana dalara gitmemesini tavsiye eder. Arkada bunu yapamayacan belirtince asla yalnz gitmemesini tavsiye eder. Bir ka ay sonra arkadann bir trman esnasnda dp ldn belirtir.55 Toplumsal adan kehanet ieren ryalarn byk ryalar olduunu bir veya birok insan tarafndan grlebileceini bireyden ok toplumu ilgilendirdiini ve bu ryalara insanlarn ilgisiz kalamayacan ileri srer. Dengeleyici, dnleyici, nevrozlarn habercisi ve din mesaj fonksiyonlarnn yannda Jung ryalarn baka fonksiyonlar olduunu savunur. Ona gre ryalar bilgi ierme, ruhsal sal koruma, bnyesinde bilin dnn bilgeliini barndrma,56 unutulmaya yz tutmu baz yaanm olaylar hatrlama, telepati,57 bilincin fark etmedii baz olaylar bilin dzeyine iterek bilince olayn nemini kavratma, snrl bir gereklie sahip egonun snrlarn geniletme 58 kiiyi ikaz etme59 gibi fonksiyonlar ierdiini belirtir.

51 52 53 54 55 56 57 58 59

Geni bilgi iin bkz. Jung, Din ve Psikoloji,s.50-53 Jung, a.g.e., s.33 Fordham, Frieda, Jung Psikolojisinin Anahatlar, s.144-145 Moorcroft, a.g.e., s.177 Ersevim, smail, Psikanalizin Temelleri zerine, ss.542-544 Fromm, Erich, Ryalar, Masallar, Mitoslar, s.103 Jung, C. G., Modern Man in Search of Soul, s.11 Broadribb, Donald, The Dream Story in Jungian Psychology, s37 Moorcroft,a.g.e.,s.175 ; Fordham,a.g.e. ,s.144-145

260

3. Rya eitleri Jung ryalar byk, ortak ve erken dnem ocukluk ryalar olarak e ayrr. A- Byk Ryalar: Bu ryalar sadece rya greni deil gren dndaki insanlar da ilgilendirir. Junga gre byk ryalarn dier ryalardan fark anlatldnda herkesin ilgisini ekmesidir. Bu konuda Eskimolarn yaad bir ryay, Hz. Yusufun ryasn ve kendi grd bir ryasn rnek olarak verir.60 Gda darl yaayan Eskimo kabilesinde bir kii ryasnda bol yiyecek olan bir yer ve buraya giderken bazlarnn alktan ldn grr. Grd ryasn kabilesine anlatr. Kabilesini ryada grd yere gtrrken gnlerce buz stnde yolculuk yaparlar. Ancak bazlar inanlarn kaybedip geri dnerken yolda alktan lrler. Daha sonra ryada grlen bol yiyecek ve snak bulunan yere ksa srede ularlar.61Jung, byk ryalarn tadklar mesajlar nedeniyle geni kitleleri ilgilendirdiini fakat mesajlarnn herkese anlalamayacan belirtir. Ona gre bu tr ryalarn mesajlarn ancak bu konuda yetenekli medyumlarn anlayacan savunur.62 Byk ryalar Jung psikolojisinde nemli bir yere sahiptir. Jung psikolojisinin temel kavramlarnn ispatlanmasnda bu tr ryalarn kullanr. O, 1909 ylnda Freudla yapm olduu Amerika seyahati esnasnda grd bir ryasn teorisinin en byk delili olduunu ileri srer. Bu ryasnda Roma dnemine ait bir eski ev grr. Bu ev iinde dolar, birinci ve ikinci katn gezer. Roma dnemini yanstan eski mobilyalarn inceler. Evde bir hole girer. Burada hayvan kemikleri ve ok eski iki insan kafatas grr.63Bu ryay byk rya olarak nitelendiren Jung ryadaki evin st katn psienin en st kat olan bilin, alt katn bilin d olarak grr. Roma dnemine ait eserleri kiisel bilind, iskeletleri ise kolektif bilindn olarak kabul eder.64 B- Ortak Ryalar: Herkesin yaad ryalardr. Yalnzca gren kiiyle alakaldr. Bu ryalarda anne-baba, eytan, bilge insan gibi arketipik figrler, doum-lm, ebeveynden kopma, vaftiz, evlilik, uma, maara kefi gibi arketipik olaylar, gne, su, balk, ylan gibi arketipik objeler grlr.65

60 61 62 63

64 65

Fordham, a.g.e., s.138-139; C. Cloninger, Susan, Theories of Personality, s.84 Fordham, a.g.e., s.139 C. Cloninger, a.g.e. , s.84 Jung, C. Gustav, Memories, Dreams, Reflections, ed. Aniela Jaff, Vintage Books, New York 1989, ss.158-159; Jung, C. G., Analytical Psychology: Notes of Seminar given1925, ed. William Mcguire, Bollingen Series XCIX, Princeton University Press, London,Routledge 1989,s.23 Feist, Jess, - Feist,Gregory J. , Theories of Personality, s.126 Feist, a.g.e., s.126

261

C-ocukluk Dnemi Ryalar: Jung, ocukluk dnemine ait ryalarn ieriklerinde evrensel bir boyut olduunu farkl kltrlerden hareketle ileri srer. Farkl zaman ve kltrlerde yetimi ocuklarn folklorlarnda ve ryalarnda benzerlikler tespit ettiini belirtir.66 ocukluk dneminde grlen baz ryalarn ilerleyen yllarda gerekleebileceini savunur.67 Kendi hayatyla ilgili olarak drt yanda grd bir ryay hatrlayan Jung bu ryasnda karanlk bir hol, yeil perde, krmz hal ve byk bir aa grdn anlatr.68 Junga gre ocukluk dnemi ryalar drt yana kadar uzanp ierik olarak mitolojik ve sembolik motifler ierirler. Birey tarafndan izah edilemeyen bu dnem ryalarnda arketipler daha aktr. erik olarak kahraman, yal bilge, aa, balk gibi arketipik semboller ve motifler grlr.69Bu ryalar ergenlik dneminde bir miktar deierek yallk evresine kadar devam eder. 4. Amplifikasyon Amplifikasyon; rya gre kiinin ryalarndan hareketle ryadaki sembol ve mesajlar ele alp birey iin ne anlam ifade ettiini tespit etme srecidir. Jung psikolojisinde iki tr amplifikasyon vardr. A- Bireysel Amplifikasyon: Birey ryada grd semboller zerine younlar. Kendisi iin ne anlam ifade ettii konusunda geni bir hazrlk yapar. Bu aamada kiisel bilindna bavurur. rnein ryada grlen bir iein tr, rengi ve kokusunun kii kendisi iin ne anlama geldii konusunda younlar. Jung bu konuda isel diyalou(interior dialogue) tavsiye eder. Ryay en iyi bilen, gren olduu iin kii kendi ryas zerinde younlamal ve kendisi iin ne anlam ifade ettiini bulmaldr.70 B. Objektif Amplifikasyon: Bu aama rya analisti tarafndan gerekletirilir. Analist, arketipler zerinde younlap kolektif bilindn kullanr. Bu aamada analist rya verileriyle arketipler

66

67

68 69 70

Bockus, Frank M., Theological Values in Jungs Psychology The Dialogue Between Theology and Psychology, The University of Chicago and London 1969, ss.221-247,s.224 Jung, C. G., Pyschological Interpretation of Childrens Dreams: Notes on Lectures given by Prof. Dr. C. G. Jung at the Eidgenssiche Technische Hochchule, Autumn-Winter, 1938-1939 ed. Lilaane Frey and Rivkah Schrf, translater M. Foote, Privately Published, Zrih tsz., s.1 Jung,Memories,Dreams,Reflections,s.12 Feist, a.g.e., s.126 Moorcroft, a.g.e., s.178

262

arasnda balant kurup ryann kii iin ne ifade ettiini ortaya karr.71 Bu aama evreden oluur. 1.Ryann detaylarnn ok iyi bir ekilde anlalmas.72 2.Amplifikasyon aamasnda kiisel, kltrel ve arketipik bilgilerin toplanmas.73 3.Amplifikasyondan gemi ryann bireyin hayatndaki yerini tespit edip yorumlama.74 Jungun rya yorumundaki amac kiisel ve kolektif bilindndaki st rtlm faktrleri aa karp, bunlar bilince entegre edip bireyleme srecine katkda bulunmaktr.75 Ryann bilinli bir davrann karl olduu iin onun bireyin hayatndaki anlamn ortaya karmak iin ryann etrafnda dolamak gerekir.76 Amplifikasyon aktif hayal kurmay da ieren bir metottur. Jung, bunu yapacak olan rya analistinin nyarglardan uzak, objektif ve esnek bir tutuma sahip olmas gerektiini belirtir. Bunlarn yannda analitik rya teorisinde rya analizinin yaplmas iin grlen rya says nemli bir yer tutar. Yorum iin bir rya yeterli olmayp bir dizi rya gerekir. nk ryalar birbirlerini aydnlatrlar.77Bu ilem yaplrken benzer ryalar iindeki benzer semboller zerine younlalmaldr.78 Analitik rya yorumunda en nemli noktalardan birisi arketiplerin iyi bilinmesidir. nk Junga gre arketipler ryada sembol ve figrlere dnrler.79Kiiliin karanlk ynn oluturan glge arketipi ryada korku sembollerine dnr.80Korku sembolleri ieren ryalarda glge arketipi dikkate alnmaldr. Hrsz, katil gibi figrlere brnebilir.81 Glge kadn iin farkl anlamlar ifade ederken erkek iin farkl anlamlar tar. ffetini koruma konusunda olduka hassas olan bir gen kzn ryasnda glge arketipinin etkisi gen kz kovalayan motosikletli bayan bir gangster olarak ortaya kabilir. Self arketipi iek, hac ve armha dnebilir. Junga gre ryalar gizli olan aa karr, asla saklamazlar(dreams reveal,not conceal).82R71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82

Hall, Jungian Dream Interpretation, s.35 Hall, a.g.e., s.34 Stevens, Jung,s.110-115; Hall, a.g.e.,s.34 A.g.e., s.34 Feist, a.g.e., s.125 Jane, Jung Analitik Uygulamasnda Rya Hakknda Dnmek,s.189 Gentan, a.g.e, s.196-197; Moorcroft, a.g.e., s.178 Hall, a.g.e., s.37 Broadribb, The Dream Story in Jungian Psychology,s.44 Moorcroft, a.g.e., s.176 Koch-Sheras, The Dream Sourcebook, s.58-59 Moorcroft, a.g.e., s.176

263

yadaki doruluk sembolleri anne arketipinin neden olduu sembollerdir. Kadnlarn ryalarnda grdkleri erkeksi semboller animus, erkeklerin ryalarnda grdkleri kadns figr ve semboller anima arketipinden kaynaklanmaktadr. Bunlarn ryada ortaya kmalar dengenin bozulduunun belirtisi olup ruhsal yapy tamir amaldr.83 Sonu ve Deerlendirme Herhangi bir dine ait kutsal metinler o dine mensup kiilerin duygu, dnce ve davranlar zerinde etkilidir. lahi dinlerin tmnn kutsal metinlerinde ryalarla ilgili ayetler bulunmakta, peygamberlerinin yaantlarnda ise ryalar nemli bir yer tutmaktadr. Bu nedenle din hayat ile ryalar arasnda dzeyi kiiden kiiye gre deien bir iliki vardr. Bu iliki kiinin din hayatna dair nemli ipular sunabilir. Din Psikolojisi alannda ryalar ile ilgili yaplacak olan almalar olduka nem arz etmektedir. Jung bunu grm ve bu konudaki nclerden birisi olmutur. Jungun rya almalarna katklar rya ve din ilikisini grmesi ile snrl olmayp olduka genitir. O, ryalarn bir nedene indirgenerek ele alnmasn yetersiz bularak ryalarn arkasnda birok faktr olduunu ileri srm, insann ruhsal hayatnda ryann nemli fonksiyonlar olduunu belirtip, ryaya olumlu yaklamtr. Ryalar incelerken bireysel ve toplumsal ynlerinin dikkate alnmasn vurgulamtr. Kiinin hayatnda ryann yerini ele alrken bireyin hayatn, iinde yaad kltrel ortamla birlikte ele alan Jung, ryalar incelerken esnek bir yaklam tarzn benimsemi kat bilimsel anlayn yerine din, mitoloji ve antik kltrlerden yararlanmay tercih etmitir. Bu alanlardaki benzerliklerden hareketle ryalarn evrensel bir yn olduunu ileri srmtr. Ryalar bir enerji kayna olarak grmesi insann ne kadar geni boyutlu bir varlk olduunu gstermesi asndan dikkat ekicidir. Jungun rya ile ilgili almalarn yrtt dnem ryalarn bilimsel olarak ok deer grmedii bir dnemdir. Zira bu dnemde psikolojiye hkim olan anlay rya gibi konulara souk bakmaktayd. Davran psikologlarn estirdikleri rzgra kar durmak olduka zordu.84 Jung yntemlerinden ve ele ald konular aratrmaktan ekinmedi. O her eye ramen rya almalarn srdrd. Bu onun kararl olmasnn yannda ryalarn nemini kavramasndan kaynaklanmaktayd.
83 84

Koch-Sheras, The Dream Sourcebook, s.58-59 Cornoldi,Cesare-Logie,Robert, Counterpoints in Perception and Mental magery:Introduction,editors Cornaldi Cesare and at all, Streching the Imagination, Oxford niversity Press,New York 1996,pp.3-30,p.4;Bahadr,a.g.e.,s.240

264

Herhangi bir konuda ileri srlen teoriler konunun daha iyi anlalmasna, bilimsel adan tartlmasna ve konunun nem kazanmasna katk salarlar. Teoriler ilgili olduklar konuyu aydnlatmalarnn yannda, bnyelerinde baz yetersizlikler bulundurlar. Analitik rya teorisi ryaya ok olumlu yaklaarak onun ruhsal hayatmzn saln koruma gibi bir fonksiyonu olduunu ileri srmtr. Analitik rya teorisinin ryalarn ruh saln koruduu tezi tmyle doru deildir. Korku motiflerinin youn olduu baz ryalar ruh saln tehdit etmekte, kiiyi uykudan uyarmakta ve uyku kalitesini azaltmaktadr. Bunun yannda halk arasnda haberci ryalar olarak bilinen ryalar ierik olarak kiileri sevindirdii gibi kayg uyandrp tedirgin etmektedir. Bu nedenle ryalarn ruh saln koruduu gibi tehdit ettiklerini de gzden karmamamz gerekir. Jung bireysel olduu kadar ryalarn toplumsal ynn vurgulamtr. Bu yaklam beraberinde baz tehlikeler getirmektedir. Ryalara duyulan gven toplumsal hayatta baz kt niyetli insanlarca kullanlabilir. Bunun yannda toplumda nfuz sahibi insanlarn ryalar olduka nem kazanaca iin, ryalar hayata yn verici konuma geip, toplumsal hayatta kargaaya neden olabilirler. Jung, ryalarn ergenlik dneminde kalc hale geldiini, hayat boyu ayn ierik ve ileyile devam ettiini ileri srerek ryalarn ieriinin geliim evrelerine gre deiebilecei konusunu ihmal etmitir. nsanlarn cinsiyeti, ya, ilgi alan, yaad kltr evresi gibi faktrler ryalar zerinde etkilidirler. Yaplan bir aratrmada kadnlarn menopoz sonras ryalarnn menopoz ncesine gre farkl ierikte olduunu ortaya kmtr.85 Jungun yaad bir dier sknt ise ryalarn sembolik yapsndan kaynaklanmaktadr. Semboller ok anlaml, ok ynl, esnek ve deiken olduklar iin birok anlam tarlar. Ayrca kltrlere gre anlamlar deiir. rnein su bir kltrde yaratc anlam tarken baka bir kltrde sembolik olarak ykc anlam tamaktadr.86 rnekte grld gibi rya yorumlarnn olduka fazla olmas anlalabilir bir durumdur. Bu nedenle tm kltrleri iine alacak ortak bir rya dili oluturma abalar yetersiz kalabilir. Her ne kadar Jung bu gerei kabul etse de bir yerde ryalarn yorumu iin ortak bir yaklam getirmekte ve bu yaklamyla konuyu snrlandrmaktadr. Jungun ortaya koyduu analitik rya teorisinde bir dier skntl durum ise ryalarn kehanetler ierdiini ileri srmesidir. Bu
85

86

Abel, B., The Dream Content of Menopausal Women: An Exploratory Study, (unpublished doctoral disertation) USA International University, San Diago 1994, s. 146, 147 Tokat, Latif, Dinde Sembolizm, Ankara Okulu Yaynlar, Akara 2004, s.19

265

gr desteklemek iin birok rnek verilebilir fakat bu anlay zgrlk problemi asndan ele alndnda bizleri kaderci bir sonuca gtrebilir. Analitik rya teorisi metodik adan bnyesinde baz yetersizlikler bulundurmaktadr. Metodik adan 3-4 ya dneminde grlen ryalara ok fazla gvenip, bunlarn yorumlarndan elde edilen karmlar referans olarak grmek87 bilimsel olarak salkl bir yntem deildir. Ayrca ispat aklla yaplamayan konular ryalarla ispat etme giriimi bilimsel adan skntl bir durumdur. rnein Jung kolektif bilind ve arketiplerin ispatnda yaad glkleri amak ve boluklar doldurmak iin ryalar kullanmtr. Jung ryalar indirgemeci bir yaklamdan kurtarmak isterken ryalarn snrlarn gereinden fazla geni tutmutur. Evinin dekorasyonlarna varncaya kadar ryalardan yararlanm, kararlarnda ryalarnn etkisinde kalmtr. Onun hayatnda ryalarn yeri olmas gerekenden daha fazladr. rnein bir Afrika seyahatinde Tunusda grd ryadan olduka etkilenmitir. Ryasnda zenci bir berberinin kendisine kabarck ve kvrck sa yapmaya almasndan olduka rkm,88 bu ryann koruyucu bir ikaz anlam tad sonucunu kararak Afrika gezisini ksa kesmitir.89 Sonu olarak; insanln ilgisini ekmeye devam eden ryalar anlamak iin gelitirilen teoriler arttka ryalar konusundaki karanlk noktalar aydnlanacaktr. Ryalarn farkl ynlerinin aydnlanmas ryalar anlama giriimlerimizde daha gvenli bilgilerle yolumuza devam etmeyi salayacaktr. Bu konuda analitik teori misyonunu gerekletirmi olup, bizlere deerli bilgiler sunarak ryalarn anlalmasna nemli katklar salamtr.

87 88 89

Bahadr,a.g.e., s.206 Jung, Memories, Dreams, Reflections, s. 242-245 Parman, Susan, Rya ve Kltr Bat Entelektel Geleneinin Antropolojik ncelemesi, s.175

266

Kaynaka
Abel, B., The Dream Content of Menopausal Women:An Exploratory Study, (unpublished doctoral disertation)USA International University,San Diago 1994 Arzi, Abraham, In Medieval Thought, Encyclopedia Judica, VI, ed.Fred Skolnik,Keter Publishing House,Jerusalem 2007,ss.8-9 Bahadr, Abdulkerim, Jung ve Din, z Yaynclk, stanbul 2007 Baymur, Feriha,Genel Psikoloji,7.Bask,nklp Yay.,stanbul 1994 Bockus, Frank M., Theological Values in Jungs Psychology,The Dialogue Between Theology and Psychology,The University of Chicago and London 1969, ss.221-247 Broadribb, Donald, The Dream Story in Jungian Psychology;44, Inner City Books,University of Toronto Press,Canada 1987 C. Cloninger, Susan, Theories of Personality,Understanding Persons,Fourth Edition,Pearson Prestice Hall,New Jersey 2004 Cornoldi, Cesare-Logie,Robert, Counterpoints in Perception and Mental magery:Introduction,editors Cornaldi Cesare and at all, Streching the Imagination, Oxford niversity Press,new York 1996, pp.3-30,p.4 Covitz, Joel, Visions in the Night:Jungian and Ancient Dream Interpretation,Inner City Books,Canada 2000 Cuk, A. M., Dream, New Catholic Encyclopedia,Second Edition, IV, The Catholic University of America,Washington 2003, ss.903-905 Ersevim, smail, Psikanalizin Temelleri zerine, Assos Yaynlar, stanbul 2002 Feist, J ess,-Feist,Gregory J. Theories of Personality,Sixth Edition,Mcgrow Hill,New York 2006 Fordham, Frieda,Jung Psikolojisinin Anahatlar,ev.Aslan Yalner,Say Yaynlar,stanbul 1983 Fromm, Erich, Ryalar, Masallar, Mitoslar, ev. Aydn Artan, Kaan H.kten, Artan Yaynlar, stanbul 2003 Gentan, Engin, Psikanaliz ve Sonras,9.bask, Remzi Kitabevi, st. 1988 Grol, Ender, C.G.Jung, Cem Yaynevi, stanbul 1977 Hall,JamesA. , Jungian Dream Interpretation:A Handbook of Theory and Pratice Studies in Jungian Psychology;13,Inner City Books,University of Toronto Press, Canada 1983 Jane, White-Lewis, Jung Analitik Uygulamasnda Rya Hakknda Dnmek, ed.Kelly Bulkeley,Ryalar, ev.Dilek Cenkciler, ODT Yaynclk,Ankara 2001

267

Jung, C. G., The Theory of Psychoanalysis, The Journal of Nervous and Mental Disease Publishing Company, New York 1915 ., Freud and Psychoanalysis, translated by R. F. C. Hull, Panteon Books, New York1961 ., Psychology of The Unconscious, Dodd, Mead and Company, New York 1949 .,Bilin ve Bilinaltnn levi,ev.Engin Bykinal,Say Kitap Pazarlama,stanbul ,Analytical Psychology:Notes of Seminar given 1925, ed. William Mcguire, Bollingen Series XCIX,Princeton University Press, London, Routledge 1989 .., Din ve Psikoloji,ev. Cengiz iman, II. bask, nsan Yaynlar, stanbul 1997 .., Man and His Symbols,New York,Doubleday 1964 .., Modern Man in Search of Soul,Horcourt Brace and World, New York 1933 ..,Pyschological Interpretation of Childrens Dreams:Notes on Lectures given by Prof.Dr.C.G. Jung at the Eidgenssiche Technische Hochchule,Autumn-Winter,1938-1939 ed. Lilaane Frey and Rivkah Schrf,translater M.Foote,Privately Published, Zrih tsz., ., Memories,Dreams,Reflections,ed.Aniela Jaff,Vintage Books, New York 1989 , Two Essays on Analytical Psychology,Translated R.F.C.Hall,Princeton University Press 1966 by

Kelly, Bulkeley,Among all these Dreamers Essays on Dreaming and Modern Society,State University of New York 1996 .,The Wilderness of Dreams:Exploring the Religious Meaning of Dreams in Modern Western Culture,SUNY Series in Dream Studies,State University New York Press 1994 .,Visions of the Night:Dreams,Religion and Psychology,SUNY Series in Dream Studies,State University of New York Press 1999 Kilborne, Benjamin, Dreams,The Encyclopedia of Religion,IV,ed.Mircae Eliade,Macmillan Publishing Company,New York 1987,ss.482-492 Koch-Sheras, Phyllis R.,Lemly Amy, The Dream Sourcebook,Second Edition, NTC Contemporary Publishing Group,Los Angeles 1998, Moorcroft, William H.,Understanding Sleep and Dreaming,Springer Science Business Media,U.S.A. 2005

268

Parman, Susan, Rya ve Kltr Bat Entelektel Geleneinin Antropolojik ncelemesi, eviren Kemal Bac, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara 2001 Serrano, Miguel,C.G.Jung.Jung ve Herman Hesse ki Dostluun Anlar, ev.B.lhan,lhan Yaynlar,stanbul 1999 Shamdasani, Sonu, Jung and the Making of Modern Psychology, Cambridge University Press, United Kingdom 2003 Stevens, Anthony,Jung, ev.Ayda ayr, Kakns Yaynlar,stanbul 1999 Tokat, Latif, Dinde Sembolizm, Ankara Okulu Yaynlar, Ankara 2004

269