Professional Documents
Culture Documents
MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)
ANKARA 2006
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.
NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. HALKLA LKLER KAVRAMI ..................................................................................... 3 1.1. Halkla likilerin Tanm............................................................................................... 3 1.1.1. Halkla likilerin eitli Tanmlar ........................................................................ 4 1.2. Halkla likilerin zellikleri ......................................................................................... 5 1.2.1. Halkla likiler Organizasyonlara zg Bir Faaliyettir......................................... 5 1.2.2. Halkla likiler lgili evrelere Ynelik Bir Faaliyettir......................................... 5 1.2.3. Karlkl letiim, Anlay, Kabul ve birlii ...................................................... 5 1.3. Halkla likilerin Amalar............................................................................................ 7 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 8 UYGULAMALI TEST ........................................................................................................ 9 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 10 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 11 2. HALKLA LKLERN TARHSEL GELM ............................................................ 11 2.1. Halkla likilerin Dnyadaki Tarihsel Geliimi .......................................................... 11 2.1.1. ABDde Halkla likiler almalar ................................................................... 12 2.1.2. Avrupada Halkla likiler almalar................................................................ 14 2.1.3. Trkiyede Halkla likiler almalar ............................................................... 14 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 16 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 17 RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 18 3. HALKLA LKLER BLMNN ORGANZASYONU ......................................... 18 3.1. Halkla likiler Blmnn Organizasyon indeki Yeri ........................................... 18 3.1.1. Halkla likiler Blmnn rgtsel Yaps ....................................................... 21 3.2. Halkla likiler Faaliyetlerinin letme Dnda Organizasyonu ................................. 23 3.2.1. Halkla likiler Ajanslarnn Yaps ..................................................................... 24 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 25 UYGULAMALI TEST ...................................................................................................... 26 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 27 RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 28 4. HALKLA LKLER ETK YASALARI ........................................................................ 28 4.1. Etik Kavram ............................................................................................................... 28 4.2. Halkla likiler ve Etik ................................................................................................ 28 4.2.1. Halkla likiler Etiinin Standartlar.................................................................... 29 4.3. IPRA (Uluslararas Halkla likiler Dernei) Meslek Ahlak Yasas........................... 29 4.4. Atina Yasas ................................................................................................................ 30 4.5. Lizbon Yasas.............................................................................................................. 30 4.6. Roma Bildirisi............................................................................................................. 30 4.7. Trk Halkla likilerinin Meslek lkeleri ve Disiplin Ynetmelii............................. 31 4.7.1. Meslek lkeleri Ynetmelii ................................................................................ 31 4.7.2. HD (THD) Disiplin Ynetmelii ................................................................... 31 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 34 UYGULAMALI TEST ...................................................................................................... 35 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 36 i
RENME FAALYET-5 ................................................................................................... 37 5. HALKLA LKLERDE MESLEK SORUMLULUK ................................................... 37 5.1. Halkla likilerde Dikkate Alnacak lkeler ................................................................ 37 5.1.1. Drstlk ............................................................................................................. 37 5.1.2. nandrclk ......................................................................................................... 38 5.1.3. Yineleme.............................................................................................................. 38 5.2. Halkla likiler alanlarnn Sorumluluk Alanlar ................................................... 38 5.2.1. Mteri ve verene Kar Sorumluluk ................................................................ 38 5.2.2. Medyaya Kar Sorumluluk................................................................................. 39 5.2.3. Topluma Kar Sorumluluk ................................................................................. 40 5.2.4. Meslektalarna Kar Sorumluluk ...................................................................... 41 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 42 UYGULAMALI TEST ...................................................................................................... 43 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 44 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 45 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 47 KAYNAKA ......................................................................................................................... 49
ii
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 342PR0003 Halkla likiler ve Organizasyon Hizmetleri Halkla likiler Eleman, Mteri Temsilcisi, Kamuoyu Aratrmacs, Organizasyon Hizmetleri Sorumlusu, Fuar Organizasyonu Sorumlusu Halkla likiler Kavram Halkla ilikiler kavramnn, kavramn tarihsel sre iindeki geliiminin, meslek rgtlenmesinin, meslek ve uygulama etiinin tantld retim materyalidir. 40 / 16 Bu modln n koulu yoktur. Halkla ilikiler kavramn zmlemek Genel Ama Halkla likileri tanmlayarak kavramla ilgili tarihsel bilin gelitirebilecek, sektrdeki irketlerin rgt yapsn zmleyebilecek ve mesleinizle ilgili etik anlaya sahip olabileceksiniz. Amalar Uluslararas halkla ilikiler kuram ve kurallarna uygun olarak halkla ilikiler kavramn aratrabileceksiniz. Uluslararas halkla ilikiler kuram ve kurallarna uygun olarak halkla ilikilerle ilgili tarihsel bilince sahip olabileceksiniz. Uluslararas halkla ilikiler kuram ve kurallarna uygun olarak halkla ilikilerin organizasyon yapsn analiz edebileceksiniz. Meslek etiini analiz edebileceksiniz. Halkla ilikiler faaliyetlerini yrtrken etik ilkelere uygun davranabileceksiniz. Ortam: Snf ortam, sektrde yaplan aratrmalar Donanm: eitli yazl dokmanlar, bilgisayar, internet, ktphane. Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmeniniz modl sonunda size lme arac uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir. iii
MODLN AMACI
LME VE DEERLENDRME
iv
GR GR
Sevgili renci, Gnmz koullarnda halkla ilikiler faaliyetleri, irketlerin baarya ulamas iin kullandklar lks bir ara olmaktan karak bir zorunluluk hline gelmitir. Halkla ilikiler, dnyada olduu gibi lkemizde de hzla yaygnlk kazanmaktadr. Bu meslekte baarl olabilmek iin nce mesleinizin anlam, nem ve ieriini doru ekilde zmlemelisiniz. Bunun iin de farkl halkla ilikiler tanmlarn incelemeli, tarihsel sre iinde halkla ilikilerin nasl deiip gelierek gnmzdeki vazgeilmez bir meslek hline geldiini aratrmalsnz. Sektrde eitli irketlerde yapacanz rgtlenme analizleri, i yaamnzda size kolaylk salayacaktr. Ayrca mesleinizle ilgili etik kurallar incelemeniz, etik anlay gelimi bir alan olarak i yaamnzda sayg grmenizi salayacaktr. Bu modlde size mesleinizin tanm, kapsam, tarihsel sreci, i yaamndaki yeri, lkemizdeki ve uluslararas etik kurallar anlatlmtr. Bu aratrma sizi, halkla ilikiler alannn bilimsel deerlerine saygl, mesleinin gereklerine hkim bir alan olma isteine ynlendirecektir. hayatnda alanlar arasnda yaanan problemlerin bir ksmnn yetki ve sorumluluk karmaasndan kaynakland bilinmektedir. Bu modl ile siz, yetki ve sorumluluklarn bilen, rgt iindeki pozisyonunun gereklerini kavrayarak grev ve sorumluluklarna uyan bir alan olmann neminin farkna varacaksnz. te bu modl size bu bilgi ve becerileri kazandracaktr.
ARATIRMA
Halkla ilikiler mesleinde alanlarla grme yaparak mesleklerinin zelliklerini sorunuz ve not alnz. eitli kaynaklardan halkla ilikilerin amalar hakknda bilgi toplaynz ve not alnz.
Sunucu: Sayn S.E Biraz nce u aralar ok youn olduunuzu, yorulduunuzu sylediniz. Nedir bu younluk?.. Sanat: Evet Gerekten ok yoruluyorum. Ankarada yeni bir irket kurdum. Bir halkla ilikiler irketi Sunucu: Hayrl olsun Tebrik ederiz Neler yapyorsunuz bu irkette? Sanat: Bugnlerde daha ok dn organizasyonlar yapyoruz. Tabii, bu da ok vaktimi alyor
1991 ylnda TRTnin Birinci Kanalnda yaynlanan bir elence programnda sunucu ile ses sanats arasnda geen bu konumaya gre sanatmz, halkla ilikileri dn organizasyonuyla, salon dzenlemesiyle e anlaml tutmu ve milyonlarca kiiye halkla ilikileri bu ekilde tantmakta saknca grmemitir. lkemizde halkla ilikiler deyiminin poplaritesine ramen halkla ilikiler denildiinde ne anlamak gerektii konusunda uzun yllar bir fikir birlii olumamtr. Bunun en nemli nedenlerinden biri ise halkla ilikilerin, dier bilim dallarndan yararlanan melez bir bilim dal olmasdr.
1. letme (organizasyon) ynetimi tarafndan yrtlen planl ve srekli bir programdr. 2. Organizasyon ile i ve d evreleri arasndaki ilikilerle ilgilidir. 3. Kamu yarar ile organizasyonun karn dengelemek zere bu rgtsel faaliyetleri ve politikalar gzden geirir. 4. Organizasyon ile ilgili evreleri arasnda karlkl etkileimi salayp srdrr. 5. Halkla ilikiler, zel ya da tzel kiinin i yapt gruplarla iliki kurmas, mevcut ilikilerini de iyiletirme ynnde aba harcamasdr. Bu almalar eitli teknikler kullanlarak yaplr.
Halkla ilikilerin eitli tanmlarna bakldnda, bir yanda zel ya da tzel kii dier yanda ise ilikinin kurulmak ya da gelitirmek istendii kitle (hedef kitle) olduu grlr. Balangta zel ya da tzel kii hedef kitlesini tanmak, hedef kitlenin davran ve tepkilerini nceden sezebilmek, bunlara bal olarak kendinde birtakm dzeltmeler yapmak iin aba harcar. zel ya da tzel kiinin hedef kitleye kar olan bu abalar sonu verirse, zamanla aralarnda karlkl bir iliki doar. te bu iliki ve bu ilikiyi elde etmek iin kullanlan aralar, halkla ilikiler abas olarak adlandrlr.
kinci aklama tarzna gre, ynetim fonksiyonlar denildiinde geleneksel olarak planlama, rgtleme, ynetme, koordine etme ve kontrol sreleri anlalr. Ancak 1975 ylnda Henry Mintzberg ve baz yazarlar yneticilerin rollerini ynetsel roller ad altnda u ekilde sralamlardr: 1. Temsilcilik rol 2. Liderlik rol 3. rtibat kurma rol 4. Bilgi toplama rol 5. Bilgi datma rol 6. Szclk rol 7. Giriimcilik rol 8. Kaynak datm rol 9. Problem zclk rol 10. Arabuluculuk rol
Bu rollerin youn bir ksm dorudan iletiimle ilgili ya da youn iletiim gerektiren rollerdir. Dolaysyla ynetim fonksiyonlar olarak sz edilen ynetsel roller esas alnrsa, halkla ilikilerin ynetim srecinin ayrlmaz bir parasdr sonucuna ulalabilir.
lem Basamaklar
neriler
Halkla likilerin Tanm balkl yazy okuyunuz. evrenizde mesleinizin tam olarak nasl tanmlandna dikkat ediniz. Halkla likilerin eitli Tanmlar balkl yazy tekrar okuyunuz. evrenizde grtnz kiilerden mesleinizin tanmn yapamayanlarla tekrar grerek mesleinizin tanmn anlatnz. Halkla likilerin zellikleri balkl yazy okuyunuz. kna edici iletiim kurarken arkadanz da dikkatle dinlemeyi ihmal etmeyiniz. Halkla likilerin Amalar balkl yazy tekrar okuyunuz. Snf ortamnda oluturduunuz gruplardan birini hedef kitle, dierini ise halkla ilikiler faaliyetini yneten elemanlar eklinde dzenleyiniz. Bu srete halkla ilikiler grubu tutarl olmaya ve kesin bilgileri anlatmaya zen gstermelidir. Kar tarafn ikyetlerini dikkatle dinlemeye, doru bilgiler edinmeye, konuyla ilgili aratrmalar yaparak aksaklklar gidermeye alnz.
zelliklerini
Gzlenecek Davranlar
1 2 3 4 5 6 7 Halkla likiler kavramn incelediniz mi? Halkla likiler kavramnn bilinirliliini evrenizde aratrdnz m? Grup oluturdunuz mu? Gruplar isimlendirdiniz mi? Gruplar halkla ilikiler eleman ve hedef kitle olarak ayrdnz m? Konuyla ilgili aratrma yaptnz m? Halkla ilikilerin zelliklerini sraladnz m?
Evet Hayr
DEERLENDRME
Kontrol listesindeki her Hayr cevab ilgili konuyu tekrar gzden geirmeniz gerektii anlamna gelir.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz, yanllarnz iin ilgili konuya geri dnnz ve bir kez daha hem uygulama faaliyetlerini, hem konuyu gzden geiriniz. 10
ARATIRMA
Halkn sesi Hakkn sesidir sznn ne anlatmak istediini dnp not alnz. ABDdeki Byk Bunalm dneminin zelliklerini aratrarak not alnz. eitli kaynaklardan Ivy Lee ve almalar hakknda bilgi toplayarak not alnz. Bir i yeri cam bir ev gibi ak olmaldr sznn ne anlatmak istediini dnp not alnz. Dncelerinizi snfta arkadalarnzla tartnz.
Hindistan Yarmadasnda, saray grevlileri halkn dnce ve duygularn krala bildirerek ynetimi iyiletirme abalarna girmitir.
11
Eski Yunan ve Romada dzenlenen forumlar da, halkla ilikilerin ilk rneklerindendir. Forumlar sayesinde, bilginler ve filozoflar halkn nnde tartyor, bylece halk ile etkileim ortam oluuyordu. Bu forumlarda eitli dnceler halk tarafndan destek gryordu. O dnemde duvar ilanlarnda grlen Halkn sesi Hakkn sesidir yazs, halkn dncelerine verilen deeri gstermektedir. Okuryazarln olmad dnemlerde iero ve Demosten gibi nl hitabetiler, toplantlar dzenleyerek yz yze iletiim ortam yaratmlardr. Bylece halkn karsnda yaptklar konumalarla halkn beenisini kazanmlardr.
Byk skender, fethettii lkelerde, o lkeye zg kyafetler giymi, bazen de igal ettii lkede kraln kzyla evlenmitir. Bylece halkn sempatisini kazanmaya almtr. Byk skender gibi eitli lkelerdeki imparatorlar da abideler diktirerek, sanatlara destek olarak halkn ilgi ve desteini kazanmaya almlardr. Fatih Sultan Mehmetin Cuma gnleri halkla grmesi, sadrazamlar tarafndan ikyetlerin dinlenmesi de bizim tarihimizin halkla ilikiler abalar arasnda yer alan rneklerden saylabilir.
Halkla ilikiler tarihine geen ilk planl etkinlik ise 1929 ylnda Bernays tarafndan organize edilmitir. Bu etkinlik kapsamnda New Yorklu gen kzlar sigara ierek 5. Caddede yry yapm ve kadnlarn sigara ime konusundaki nyarglarn ortadan kaldrmak istemilerdir. Bernaysn yry organize etmek iin Amerikan Ttn irketi Bakan George Washington Hillden para ald sonradan ortaya kana kadar, yry amacna ulamt.
Halkla ilikiler tarihinde ilk halkla ilikiler uzman olarak bilinen kii ise gazeteci Ivy Leedir. Ivy Lee, 1919 ylnda Rockefeller irketinde danman olarak greve balamtr. Lee, irketteki iilerin ii brakmasyla ilgili olarak ortaya kan sorunlar baaryla zmtr. Ayrca kk brorler de yaynlayarak halkla ilikilerin ilk uygulama rneklerinden birini de gerekletirmitir. Ivy Lee, yapt ie nceleri tantm adn vermi, halkla ilikiler terimini ise 1919 ylndan sonra kullanmaya balamtr.
Ivy Lee, alt srece effaflk ilkesini prensip edinmitir. Leenin benimsedii bu ilkeler, 19. yzyl dnr August Comtenin Bir i yeri cam bir ev gibi ak olmaldr. Duvarlar hibir eyi gizlememeli, bakld zaman ierisi grlebilmelidir. szn anmsatmaktayd. 13
1920lerden sonra, kitle iletiim aralarnn etkinliinin anlalmas, sosyal yaamda ve i hayatnda birtakm reformlarn yaplmas, reklamcln gelimesi, tantm faaliyetlerine duyulan ihtiyacn artmas gibi nedenler, ABDde halkla ilikiler almalarnn hz kazanmasn salamtr. Halkla ilikilerin neminin ynetim ve iletmeler tarafndan artk kanlmaz olduunun anlalmas ise 1929 Byk Bunalm yllarna rastlar. Byk Bunalm, isizliin, ekonomik skntnn, artan petrol fiyatlarnn, toplumsal sorunlarn ve dzen tartmasnn boy gsterdii yllardr. Halkla ilikiler, 1929 Byk Bunalmdan sonra hem zel hem de kamu kesimi iin sreklilii olan ve her dnem bavurulmas gereken bir teknik olmutur. Gerek kamu gerekse zel sektrde halkla ilikiler almalarnn artmas eitli meslek rgtlerinin kurulmasna nc olmutur. Bunlardan biri de 2000li yllardaki ye says 8000i gemi olan PRSA (P.R. Society of Amerika Amerikan Halkla likiler Birlii)dr.
14
DPTnin yrtt ilk halkla ilikiler grevi, planl kalknma konusunda kamuoyunu aydnlatmakt. Bu proje kapsamnda kamuoyuna eitli mesajlar verilmi, bilimsel toplantve tartmalar dzenlenmitir. Konunun gazetelerde geni yer almas da bu almann etkisini arttrmtr. lkemizde 1962 ylnda DPT ve Trkiye Orta Dou Amme daresi Enstits bir proje hazrlamtr. Merkezi Hkmet Tekilat Haber Alma Projesi (MEHTAP) olarak adlandrlan bu almada, Devlet kurulularnn her kademesindeki almalarda ve kararlarn alnmasnda halkla yakn iliki salamak zorunludur. denmitir. Trk idaresinde ve eitli kademelerde, her kurumun bnyesine uygun olarak, halkla temas ve dinleme usulleri kurmak gerekmektedir., ifadesi de bu projede yer almtr. DPTden sonra halkla ilikiler alannda en yaygn uygulama 1964te Salk ve Sosyal Yardm Bakanl bnyesinde kurulan Nfus Planlamas Genel Mdrlnde grlmtr. Bu birim, yabanc lkelerin desteini alarak, lkemizde doum kontrol ve aile planlamasyla ilgili halkla ilikiler almalar yrtmtr. 1961 Anayasas, lkemize yeni bir zgrlk anlay getirmi ve bu tarihten itibaren kamu kurulularnda halkla ilikiler almalar artmtr. lkemizde zel sektrdeki halkla ilikiler almalar, nceleri irketlerin reklam departmanlar bnyesinde yrtlmtr. Ancak 1970li yllardan itibaren irketler, halkla ilikiler departmanlarn kurmaya balamlardr. 1969 ylnda zel bir holdingde halkla ilikiler birimi kurulmutur. Daha sonra birtakm holdingler, gazeteler, eitli banka ve irketler halkla ilikiler birimlerini kurdular. 1974 ylnda ilk zel halkla ilikiler irketi kurulmutur. 2000li yllardan itibaren halka ilikiler, lkemizde ok daha hzla yaygnlaan bir meslek haline gelmitir.
15
lem Basamaklar
neriler
Halkla likilerin Dnyadaki Tarihsel Geliimi balkl yazy okuyunuz. ABD ve Avrupada Halkla likilerin Gelimesi balkl yazy tekrar okuyunuz. Konumac arkadanzn konumasn dikkatli ekilde dinledikten sonra ona eitli sorular yneltiniz. Tartmadan sonra ortak sonulara varnz. Trkiyede Halkla likiler almalar balkl yazy okuyunuz. eitli internet sitelerinden devlet kurumlarnda yaplan halkla ilikiler faaliyetlerini aratrnz. Ayn ekilde zel kurulularn son zamanlarda ne gibi halkla ilikiler faaliyetlerinde bulunduunu aratrnz. Gazetelerden gndemi takip ederek halkla ilikiler faaliyetine konu olabilecek haberleri okuyunuz. Setiiniz haberlerden kupr derleme almalar yapnz.
dnyadaki
16
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz, yanllarnz iin ilgili konuya geri dnnz ve bir kez daha hem uygulama faaliyetlerini, hem konuyu gzden geiriniz. 17
ARATIRMA
eitli kaynaklardan rgt ve organizasyon kelimelerinin anlamlarn aratrarak not alnz. evrenizdeki iletmelere giderek halkla ilikiler faaliyetlerini ne ekilde yrttklerini reniniz. Kendi iinde halkla ilikiler birimi olup olmadn aratrnz ve not alnz. Bir halkla ilikiler ajansnda kimler alr ve grevleri nelerdir sorularn aratrnz ve not alnz.
Byk iletmelerde ise, halkla ilikiler, genel organizasyon iinde bamsz bir birim olarak yer almaktadr. Ancak bu birim, konumunun gerektirdii zellikten dolay dier tm birimlerle koordineli olarak almaldr. Bir irketteki halkla ilikiler birimi, dier birimlerle etkileim hlinde alr, onlara almalar hakknda bilgi verir ve onlarn da gr ve nerilerine deer verir.
Baz byk iletmelerde halkla ilikiler biriminin dnda ayrca bir halkla ilikiler kurulu oluturulur. Bu kurul, genel mdr veya yardmclarndan birinin bakanlnda, blm mdrlerinin de bir araya gelmesiyle ylda en az iki kez toplanr. Toplantlarda halkla ilikiler politikas gzden geirilir, yllk halkla ilikiler plan ve btesi onaylanr. Halkla ilikiler birimi de alnan bu nemli kararlar dorultusunda almalarna devam eder.
Ayrca baz byk iletmelerde de halkla ilikiler blm kurulmamakta, genel mdre bal bir halkla ilikiler danman bu grevi yrtmektedir.
19
rgt iindeki yeri ne olursa olsun, halkla ilikiler sorumlularnn st ynetime yakn olmalar gerekir. nk yaplacak almalar iin gerekli onay ve btenin salanmas gerekir. Bunun iin de st yneticilerle yakn almak gerekir. Bir halkla ilikiler sorumlusu, st yneticiye ne kadar yaknsa o kadar inandrc olur.
Aada halkla ilikiler blmnn organizasyon iindeki yerine ait rnek bir model izilmitir. Modeli inceleyiniz.
20
21
Planlama Aratrma
Bte Hazrlama
grenlerle likiler
Basnla likiler
Sendikalarla likiler
Ortaklarla likiler
Yayn ve Tantm
Gsteri,Fuar Sergi
ekil 3.3: Halkla ilikiler biriminin yaplanmas
imdi de zel bir irketin halkla ilikiler blmnn rgt emasn dikkatle inceleyiniz.
22
GENEL MDR
Haberleme Mdr
Mdr Yardmcs
Yresel likiler Blge Mdr Ortaklar Bilgi Editr Yresel likiler Blge Mdr
gren Bilgi Editr Yresel likiler Blge Mdr Yresel likiler Blge Mdr
ekil 3.4: zel bir irketin halkla ilikiler blmnn rgt emas
ekil 3.5: Bir Halkla ilikiler ajans iin rnek yaplanma modeli
24
lem Basamaklar
neriler
Halkla likiler Blmnn Organizasyon indeki Yeri balkl yazy okuyunuz. Konunun sonundaki emalar dikkatle inceleyiniz. Bir iletmenin iindeki halkla ilikiler biriminin kime bal olduu konusunu snfta arkadalarnzla tartnz. Halkla likiler Blmnn rgtsel Yaps balkl yazy okuyunuz. Konunun sonundaki emalar dikkatle inceleyiniz. Bir iletmenin iindeki halkla ilikiler biriminde kimlerin alt ve ne grevleri olduu konusunu snfta arkadalarnzla tartnz. Halkla likiler Faaliyetlerinin letme Dnda Organizasyonu balkl yazy okuyunuz. Ajanslara yaptrdklar halkla ilikiler uygulamalar hakknda bilgi toplaynz. Halkla likiler Ajanslarnn Yaps balkl yazy okuyunuz. Konunun sonundaki emay dikkatle inceleyiniz. Ajans alanlarnn grev tanmlarn snfta tartnz.
Halkla ilikiler blmnn iletme dnda organizasyonunu inceleyiniz. Halkla ilikiler ajanslarnn yapsn inceleyiniz.
25
Gzlenecek Davranlar
1 2 3 4 Halkla ilikiler faaliyetlerinin organizasyon iindeki ve dndaki yaplanmasna ait emalar incelediniz mi? Halkla ilikiler faaliyetini ajansla yrten bir iletmeyi ziyaret ettiniz mi? Ziyaret srasnda iletmenin halkla ilikiler faaliyetleri konusunda bilgi topladnz m? Edindiiniz bilgileri snfta arkadalarnzla paylatnz m?
Evet Hayr
DEERLENDRME
Kontrol listesindeki her Hayr cevab ilgili konuyu tekrar gzden geirmeniz gerektii anlamna gelir.
26
Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanna ( D ), yanl olanlarn yanna ( Y ) harfi koyunuz. 5. Bir iletmede halkla ilikiler sorumluluu sadece halkla ilikiler biriminde alan personele aittir. ( ) 6. Kk bir iletmede, iletme sahibi halkla ilikiler sorumluluunu yklenebilir. ( )
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz, yanllarnz iin ilgili konuya geri dnnz ve bir kez daha hem uygulama faaliyetlerini, hem konuyu gzden geiriniz. 27
ARATIRMA
eitli kaynaklardan etik kavram hakknda bilgi toplayarak not alnz. Halkla ilikiler, kamu karna hizmet eden bir iletiim srecidir. sznn ne anlatmak istediini dnp not alnz. Dncelerinizi snf ortamnda arkadalarnzla tartnz. lkemizdeki ve uluslararas alandaki halkla ilikiler etik yasalarnn neler olduunu aratrarak szleme maddelerini okuyunuz.
Halkla ilikiler, kamu karna hizmet eden bir iletiim srecidir. Halkla ilikiler faaliyetlerinin ana konusu, yaplan hizmetler hakknda toplumu bilgilendirmektir. Buna ramen zaman zaman halkla ilikiler uygulamalarnda farkl anlaylar gzlemlenmitir. rnein, baz kurulular, halkla ilikiler uygulamalarn, faaliyetlerini merulatrmak iin kullanmlardr. Bu durum halkla ilikiler disiplinini olumsuz olarak etkilemitir. Bu uygulamalar nlemek iin halkla ilikiler faaliyetlerine etik yasalar konularak meslek, bir standarda oturtulmak istenmitir. Halkla ilikilerdeki etik anlay, i etii kavramyla paraleldir. etii, i ortamnda neyin doru neyin yanl olduunu belirten bir dizi standarttr. etiine gre kurum, personeline, araclara, mterilerine, kamuya ve devlete kar sorumludur.
1. Tm mterilere eit davranmalar 2. Mterinin gizlilik hakkna sayg duymalar 3. Mterilerle i yaparken deerli hediye kabul etmemeleri 4. yelere sayg duymalar 5. Basnla doru ve drstle dayal ilikiler kurmalar 6. Bu ilkelere uymayanlar IPRAya bildirmelerinin gereklilii gibi hususlar zerinde durulmutur.
Doru ve drst davranmalar Dier mesleklere sayg gstermeleri Mterinin gizlilik haklarna sayg duymalar Mterileri kendi karlar iin maddi adan kullanmamalar gereklilii gibi hususlar zerinde durulmutur.
31
AtinaYasas
Lizbon Yasas
Helsinki Bildirisi
HD M..Y
32
100
90
80
70 60
50
40 66,6 30
70
70
20
,,,,,,,
26,7
10 0 1 2 3 4
1 AtinaYasas
2 Lizbon Yasas
3 Helsinki Bildirisi
4 HD M..Y
Grafik 2. 2: lkemizdeki en iyi 100 irkette alan halkla ilikiler uzmanlarndan uluslararas bildirgeler hakknda fikri olmayanlarn yzdelik grafii
Burada dikkat edilmesi gerek husus, lkemizde halkla ilikiler alannda alanlarn ounun meslei dzenleyen ilkeler konusunda bilgi sahibi olmamasdr. Bu durum, uygulamalarda etik d davranlara yol aabilecei iin eitli skntlar dourabilir. Ayrca meslek ilkelerini bilmenin de etik davranlaca anlamna gelmediini belirtmek gerekir. nemli olan, meslekte alanlarn salam kiisel deerlere sahip olmas ve altklar kuruluun da bu ilkelere deer vermesidir.
33
lem Basamaklar
neriler
nternet ortamnda ve eitli kaynaklardan IPRAnn faaliyetlerini inceleyiniz. IPRA Meslek Ahlak Yasasnda alnan kararlar tekrar okuyunuz. Kararlar snfta arkadalarnzla tartnz.
Ahlak
Yasasn
Atina Yasasnda alnan kararlar tekrar okuyunuz. Kararlar snfta arkadalarnzla tartnz. Lizbon Yasasnda alnan kararlar tekrar okuyunuz. Kararlar snfta arkadalarnzla tartnz. nternet ortamnda ve eitli kaynaklardan ICOnun faaliyetlerini inceleyiniz. Roma Bildirisinde alnan kararlar tekrar okuyunuz. Kararlar snfta arkadalarnzla tartnz. nternet ortamnda ve eitli kaynaklardan HDin faaliyetlerini inceleyiniz. Meslek lkeleri Ynetmelii ve HD Disiplin Ynetmelii kararlarn tekrar okuyunuz. Kararlar snfta arkadalarnzla tartnz. Dernein internet sitesini dzenli aralklarla takip ediniz. Halkla ilikiler konusundaki yaynlar takip ediniz. 34
Gzlenecek Davranlar
1 2 3 4 5 6 7 8 eitli kaynaklardan IPRAnn faaliyetleri hakknda bilgi toplayp bu faaliyetleri incelediniz mi? Atina yasas kararlarnn tmn okuyarak kararlar snfta tarttnz m? Lizbon yasas kararlarnn tmn okuyarak kararlar snfta tarttnz m? eitli kaynaklardan ICO nun faaliyetleri hakknda bilgi toplayp bu faaliyetleri incelediniz mi? Roma Bildirisi kararlarnn tmn okuyarak kararlar snfta tarttnz m? Meslek lkeleri Ynetmelii ve HID Disiplin Ynetmeliinin tmn okuyup snfta tarttnz m? HIDin internet sitesini dzenli olarak takip ediyormusunuz? Halkla ilikiler konusundaki eitli yaynlar takip ediyormusunuz?
Evet Hayr
DEERLENDRME
Kontrol listesindeki her Hayr cevab ilgili konuyu tekrar gzden geirmeniz gerektii anlamna gelir.
35
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz, yanllarnz iin ilgili konuya geri dnnz ve bir kez daha hem uygulama faaliyetlerini, hem konuyu gzden geiriniz.
36
ARATIRMA
Meslek sorumluluk sznn ne anlatmak istediini dnp not alnz. Halkla ilikiler mesleinde alanlarn ne gibi sorumluluklar olduunu aratrnz. rendiklerinizi yazl olarak snfa getiriniz. alma hayatna atldnzda mterilere kar nasl davranacaksnz? Dncelerinizi not alnz ve snfta arkadalarnzla tartnz. Kamu kar kavramn aratrnz ve not ediniz. Notlarnz snfta arkadalarnzla tartnz.
37
5.1.2. nandrclk
Gven salanmasnda en nemli etkenlerden biri, mesajlarn sunulmasnda inandrc olunmasdr. Karmzdakini sylediklerimize inandrabilmek iin de nce kendimiz konuya inanmalyz. Daha sonra hedef kitleyi tanyp zelliklerini doru saptamalyz. Bylece doru hedef kitleye doru mesajlar vererek inandrc olabiliriz.
5.1.3. Yineleme
Halkla ilikilerde etkili ilkelerden biri, nemli mesajlarn birok kez yinelenmesidir. Mesajlarn yinelenmesi hedef kitleyi bunaltr gibi gzkse de bu yolla hedef kitlenin mesajla daha ok karlaaca ve mesaj unutma olaslnn azalaca unutulmamaldr.
38
Halkla ilikiler alanlar; Mterisine veya iverenine yalan sylememelidir. Baka bir meslektann mterisi hakknda bilgi toplamak iin hileye bavurmamaldr. Yasal olmayan bir eylemi gizlememelidir. Dorunun sadece bir ksmn gsteren bilgileri vermemelidir. Rvet teklif etmemeli ve kabul etmemelidir. Mteri hakkndaki bilgileri, mteri istemedike aklamamaldr. Mteriye kar nce st dzey bir alanla neride bulunup sonra ii tecrbesiz ve gvenilmez alanlara brakmamaldr. Mterinin faturasn ykseltmek iin gereksiz iler yapmamaldr. Mteriyle yaplan anlamaya sadk kalmaldr. Yaplamayacak ii almamaldr.
Drst olmak liki kurulacak kiiyi doru semek Medyayla ilikilerde yer ve zaman doru semek Medyaya her trl alma kolayl ve olana salamak Yerine getirilme olana olmayan isteklerde bulunmamak lgi ekici haberler vermek Bir halkla ilikiler program iin teklifte bulunulacaksa bunun hem rgt, hem basn ve hem de halk iin yararl olmasna dikkat etmek Taklitten kanmak Hi reklam vermeden reklam halkla ilikiler yoluyla yapmaya kalkmak Nasl olsa reklam veriyoruz, yleyse medya her trl haberimizi ve bltenimizi yaynlamak zorundadr dncesiyle hareket etmemek.
40
Haberde Doruluk Halkla ilikiler grevlisi, bilerek veya bilmeyerek yanl ve yanltc bilgileri yaymamal, yaylmasna gz yummamaldr.
Basn zgrlne Sayg Halkla ilikiler grevlisi, basn mensuplaryla olan ilikilerinde basn zgrln ve onurunu zedeleyecek giriimlerden kanmaldr.
41
lem Basamaklar
neriler
Halkla likilerde Dikkate Alnacak lkeler, Halkla likiler alanlarnn Sorumluluk Alanlar ve Mteri ve verene Kar Sorumluluk balkl yazlar tekrar okuyunuz. Maazalara ziyaretiniz sonucu gzlemlediiniz olumsuz tutumlarn nasl dzeltilmesi gerektiini dnnz. Medyaya Kar Sorumluluk balkl yazy tekrar okuyunuz. Medyann hayatnzdaki ve mesleinizdeki nemi ve etkileri zerine dnnz. eitli yazl ve grsel iitsel medyada yer alan halkla ilikiler faaliyetlerini okuyunuz, izleyiniz veya dinleyiniz. Hangi medyada ne tr halkla ilikiler etkinliklerinin haberleri yer aldna dair notlar tutunuz ve arkadalarnzla tartnz. Habercilikle ilgili kaynaklardan bir haberde olmas gereken zelikleri okuyunuz. Yaptnz kupr almalarnda bu zelliklere uyulup uyulmadn inceleyiniz. Yine habercilikle ilgili kaynaklardan basn zgrl yazlarn okuyunuz. evreyle iletiiminizde daima drst ve saygl olunuz. Basn zgrln savununuz. Meslektalarna Kar Sorumluluk balkl yazy tekrar okuyunuz. Snf arkadalarnza kar saygl olunuz. Snf arkadalarnzla ilerde alma hayatnda rakip olabileceinizi varsayarak arkadalarnzla snfta bu konuyu tartnz. Birbirinize kar nasl davranmanz gerektii konusunda konuunuz.
kar ekillerini
42
Gzlenecek Davranlar
1 2 3 4 5 6 7 eitli maazalara mteri gibi davranarak ziyarette bulundunuz mu? alanlarn mterilere kar tutumlarn, konuma ve hitap ekillerini incelediniz mi? Ziyaret sonunda varsa gzlemlediiniz olumsuz tutumlarn dzeltilmesi gerektii konusunda snfta tarttnz m? Medyada yer alan eitli halkla ilikiler faaliyetlerinden kupr derleme almas yaptnz m? Bir haberde bulunmas gereken zellikleri aratrdnz m? Yaptnz kupr almalarnda yer alan haberlerin haber zelliklerine uyup uymadn kontrol ettiniz mi? Snf arkadalarlarnzla alma hayatnda rakip olduunuz takdirde, birbirinize hangi davran ekillerini nasl dzenlemeniz gerektiini konutunuz mu?
Evet Hayr
DEERLENDIRME
Kontrol listesindeki her Hayr cevab ilgili konuyu tekrar gzden geirmeniz gerektii anlamna gelir.
43
6. Halkla ilikiler grevlisi, medyaya reklam vermekten kanarak, reklam halkla ilikiler yoluyla yapmaldr. ( )
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz, yanllarnz iin ilgili konuya geri dnnz ve bir kez daha hem uygulama faaliyetlerini, hem konuyu gzden geiriniz.
44
45
7. Aadakilerden hangisi halkla ilikiler etiinde yeni ynetim anlaynn temelidir? A) Rekabet B) Deiim C) Gizlilik D) Sorumluluk 8. Aadakilerden hangisi halkla ilikiler etik yasalarndan biri deildir? A) Londra Bildirisi B) Helsinki Yasas C) Roma Bildirisi D) Lizbon Yasas 9. Aadakilerden hangisi halkla ilikiler grevlisinin topluma kar sorumluluk girmez? A) Haberlemede aklk B) Haberde doruluk C) Haberde yineleme D) Basn zgrlne sayg Aadaki boluklar uygun kelimeyle doldurunuz. 10. Trkiyede ilk zel halkla ilikiler firmasylnda kurulmutur. 11. Byk iletmelerde halkla ilikiler, organizasyon iinde bir birim olarak yer almaktadr. Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanna ( D ), yanl olanlarn yanna ( Y ) harfi koyunuz. 12. Halkla ilikilerde iletiim ve aratrma teknikleri kullanlr. ( ) ) alanna
13. Bir halkla ilikiler sorumlusu, st ynetimle beraber almaktan kanmaldr. ( 14. Halkla ilikiler grevlisi, kamuoyuna verecei saklamamaldr. ( )
15. Halkla ilikiler grevlisi, yaplan faaliyetlerin medyada rakiplerinden daha fazla yer almas iin urar. ( ) DEERLENDRME Halkla likiler kavram modl ile kazandnz bilgilerin cevaplarn cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saysn belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular, faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz, modl baaryla tamamlamsnz demektir. Tebrikler. 46
47
48
KAYNAKA KAYNAKA
ASNA Alaeddin ( Do. Dr. ), Halkla likiler Dnden Bugne Bir Sanat Meslek yks, Sabah Kitaplar, stanbul 1998. ASNA Alaeddin ( Dr.), Public Relations Temel Bilgiler, Der Yaynlar, stanbul 1998. AYDEDE Ceyda, Teorik ve Uygulamal Hakla likiler Kampanyalar, Media Cat Kitaplar, stanbul, 2002. AMDEREL Mete ( Dr. ), Ana izgileriyle Halkla likiler, izgi Yaynlar, Konya 2000. GEZG Oya, Halkla likiler Ders Notlar. KAZANCI Metin ( Do. Dr. ), Halkla likiler Kurumsal ve Uygulamaya likin Sorunlar, Sava Yaynlar, Ankara 1982. OKAY Aydemir, Ayla OKAY, Halkla likiler Kavram, Strateji ve Uygulamalar, Der Yaynlar, stanbul 2001. OKAY Aydemir ( Yrd. Do. Dr. ), Ayla OKAY( Yrd. Do. Dr. ), Halkla likiler ve Medya, Media Cat Kitaplar, stanbul, 2002. ONAL Gngr ( Prof. Dr. ), Halkla likiler, Trkmen Kitabevi, stanbul 2000. ZDEMR Hilal ( r. Gr. ), Emel Gler YILMAZ, ( Ar. Gr. ), eyda AKYOL (Ar. Gr.), Halkla likilerde Sosyal Sorumluluun ve Etiin Uygulanabilirlii, stanbul Ticaret niversitesi Dergisi, http://www.iticu.edu.tr/kutuphane/dergi/d4/M00057.pdf. SABUNCUOLU Zeyyat (Prof. Dr.), letmelerde Halkla likiler, Ezgi Kitabevi Yaynlar, Bursa 2001 SEVM Hikmet ( Prof. Dr. ), Alaeddin ASNA ( Prof. Dr. ), Ramazan GEYLAN (Prof. Dr.), Haluk GRGEN ( Prof. Dr. ), Nihat KARAKO ( Prof. Dr. ), Halkla likiler, Anadolu niversitesi, Eskiehir 2000.
49