You are on page 1of 55

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

HALKLA LKLER VE ORGANZASYON HZMETLER

HALKLA LKLER KAVRAMI

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. HALKLA LKLER KAVRAMI ..................................................................................... 3 1.1. Halkla likilerin Tanm............................................................................................... 3 1.1.1. Halkla likilerin eitli Tanmlar ........................................................................ 4 1.2. Halkla likilerin zellikleri ......................................................................................... 5 1.2.1. Halkla likiler Organizasyonlara zg Bir Faaliyettir......................................... 5 1.2.2. Halkla likiler lgili evrelere Ynelik Bir Faaliyettir......................................... 5 1.2.3. Karlkl letiim, Anlay, Kabul ve birlii ...................................................... 5 1.3. Halkla likilerin Amalar............................................................................................ 7 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 8 UYGULAMALI TEST ........................................................................................................ 9 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 10 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 11 2. HALKLA LKLERN TARHSEL GELM ............................................................ 11 2.1. Halkla likilerin Dnyadaki Tarihsel Geliimi .......................................................... 11 2.1.1. ABDde Halkla likiler almalar ................................................................... 12 2.1.2. Avrupada Halkla likiler almalar................................................................ 14 2.1.3. Trkiyede Halkla likiler almalar ............................................................... 14 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 16 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 17 RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 18 3. HALKLA LKLER BLMNN ORGANZASYONU ......................................... 18 3.1. Halkla likiler Blmnn Organizasyon indeki Yeri ........................................... 18 3.1.1. Halkla likiler Blmnn rgtsel Yaps ....................................................... 21 3.2. Halkla likiler Faaliyetlerinin letme Dnda Organizasyonu ................................. 23 3.2.1. Halkla likiler Ajanslarnn Yaps ..................................................................... 24 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 25 UYGULAMALI TEST ...................................................................................................... 26 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 27 RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 28 4. HALKLA LKLER ETK YASALARI ........................................................................ 28 4.1. Etik Kavram ............................................................................................................... 28 4.2. Halkla likiler ve Etik ................................................................................................ 28 4.2.1. Halkla likiler Etiinin Standartlar.................................................................... 29 4.3. IPRA (Uluslararas Halkla likiler Dernei) Meslek Ahlak Yasas........................... 29 4.4. Atina Yasas ................................................................................................................ 30 4.5. Lizbon Yasas.............................................................................................................. 30 4.6. Roma Bildirisi............................................................................................................. 30 4.7. Trk Halkla likilerinin Meslek lkeleri ve Disiplin Ynetmelii............................. 31 4.7.1. Meslek lkeleri Ynetmelii ................................................................................ 31 4.7.2. HD (THD) Disiplin Ynetmelii ................................................................... 31 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 34 UYGULAMALI TEST ...................................................................................................... 35 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 36 i

RENME FAALYET-5 ................................................................................................... 37 5. HALKLA LKLERDE MESLEK SORUMLULUK ................................................... 37 5.1. Halkla likilerde Dikkate Alnacak lkeler ................................................................ 37 5.1.1. Drstlk ............................................................................................................. 37 5.1.2. nandrclk ......................................................................................................... 38 5.1.3. Yineleme.............................................................................................................. 38 5.2. Halkla likiler alanlarnn Sorumluluk Alanlar ................................................... 38 5.2.1. Mteri ve verene Kar Sorumluluk ................................................................ 38 5.2.2. Medyaya Kar Sorumluluk................................................................................. 39 5.2.3. Topluma Kar Sorumluluk ................................................................................. 40 5.2.4. Meslektalarna Kar Sorumluluk ...................................................................... 41 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 42 UYGULAMALI TEST ...................................................................................................... 43 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 44 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 45 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 47 KAYNAKA ......................................................................................................................... 49

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 342PR0003 Halkla likiler ve Organizasyon Hizmetleri Halkla likiler Eleman, Mteri Temsilcisi, Kamuoyu Aratrmacs, Organizasyon Hizmetleri Sorumlusu, Fuar Organizasyonu Sorumlusu Halkla likiler Kavram Halkla ilikiler kavramnn, kavramn tarihsel sre iindeki geliiminin, meslek rgtlenmesinin, meslek ve uygulama etiinin tantld retim materyalidir. 40 / 16 Bu modln n koulu yoktur. Halkla ilikiler kavramn zmlemek Genel Ama Halkla likileri tanmlayarak kavramla ilgili tarihsel bilin gelitirebilecek, sektrdeki irketlerin rgt yapsn zmleyebilecek ve mesleinizle ilgili etik anlaya sahip olabileceksiniz. Amalar Uluslararas halkla ilikiler kuram ve kurallarna uygun olarak halkla ilikiler kavramn aratrabileceksiniz. Uluslararas halkla ilikiler kuram ve kurallarna uygun olarak halkla ilikilerle ilgili tarihsel bilince sahip olabileceksiniz. Uluslararas halkla ilikiler kuram ve kurallarna uygun olarak halkla ilikilerin organizasyon yapsn analiz edebileceksiniz. Meslek etiini analiz edebileceksiniz. Halkla ilikiler faaliyetlerini yrtrken etik ilkelere uygun davranabileceksiniz. Ortam: Snf ortam, sektrde yaplan aratrmalar Donanm: eitli yazl dokmanlar, bilgisayar, internet, ktphane. Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmeniniz modl sonunda size lme arac uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir. iii

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iv

GR GR
Sevgili renci, Gnmz koullarnda halkla ilikiler faaliyetleri, irketlerin baarya ulamas iin kullandklar lks bir ara olmaktan karak bir zorunluluk hline gelmitir. Halkla ilikiler, dnyada olduu gibi lkemizde de hzla yaygnlk kazanmaktadr. Bu meslekte baarl olabilmek iin nce mesleinizin anlam, nem ve ieriini doru ekilde zmlemelisiniz. Bunun iin de farkl halkla ilikiler tanmlarn incelemeli, tarihsel sre iinde halkla ilikilerin nasl deiip gelierek gnmzdeki vazgeilmez bir meslek hline geldiini aratrmalsnz. Sektrde eitli irketlerde yapacanz rgtlenme analizleri, i yaamnzda size kolaylk salayacaktr. Ayrca mesleinizle ilgili etik kurallar incelemeniz, etik anlay gelimi bir alan olarak i yaamnzda sayg grmenizi salayacaktr. Bu modlde size mesleinizin tanm, kapsam, tarihsel sreci, i yaamndaki yeri, lkemizdeki ve uluslararas etik kurallar anlatlmtr. Bu aratrma sizi, halkla ilikiler alannn bilimsel deerlerine saygl, mesleinin gereklerine hkim bir alan olma isteine ynlendirecektir. hayatnda alanlar arasnda yaanan problemlerin bir ksmnn yetki ve sorumluluk karmaasndan kaynakland bilinmektedir. Bu modl ile siz, yetki ve sorumluluklarn bilen, rgt iindeki pozisyonunun gereklerini kavrayarak grev ve sorumluluklarna uyan bir alan olmann neminin farkna varacaksnz. te bu modl size bu bilgi ve becerileri kazandracaktr.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET-1


AMA
Uluslararas halkla ilikiler kuram ve kurallarna ve halkla ilikiler etiine uygun olarak halkla ilikiler kavramn aratrabileceksiniz.

ARATIRMA
Halkla ilikiler mesleinde alanlarla grme yaparak mesleklerinin zelliklerini sorunuz ve not alnz. eitli kaynaklardan halkla ilikilerin amalar hakknda bilgi toplaynz ve not alnz.

1. HALKLA LKLER KAVRAMI


1.1. Halkla likilerin Tanm

Resim 1.1: Spiker-sanat grmesi

Sunucu: Sayn S.E Biraz nce u aralar ok youn olduunuzu, yorulduunuzu sylediniz. Nedir bu younluk?.. Sanat: Evet Gerekten ok yoruluyorum. Ankarada yeni bir irket kurdum. Bir halkla ilikiler irketi Sunucu: Hayrl olsun Tebrik ederiz Neler yapyorsunuz bu irkette? Sanat: Bugnlerde daha ok dn organizasyonlar yapyoruz. Tabii, bu da ok vaktimi alyor

1991 ylnda TRTnin Birinci Kanalnda yaynlanan bir elence programnda sunucu ile ses sanats arasnda geen bu konumaya gre sanatmz, halkla ilikileri dn organizasyonuyla, salon dzenlemesiyle e anlaml tutmu ve milyonlarca kiiye halkla ilikileri bu ekilde tantmakta saknca grmemitir. lkemizde halkla ilikiler deyiminin poplaritesine ramen halkla ilikiler denildiinde ne anlamak gerektii konusunda uzun yllar bir fikir birlii olumamtr. Bunun en nemli nedenlerinden biri ise halkla ilikilerin, dier bilim dallarndan yararlanan melez bir bilim dal olmasdr.

1.1.1. Halkla likilerin eitli Tanmlar


Rex F. Harlow adl aratrmac halkla ilikileri u ekilde tanmlamtr: Halkla ilikiler, organizasyon ile ilgili evreleri arasnda karlkl iletiimi, anlamay, kabul ve ibirliini salayp srdrmeye yardmc bir ynetim fonksiyonudur. Bu fonksiyon, kamuoyu hakknda ynetimin bilgilendirilmesi, ynetimin kamuya kar sorumluluklarnn neler olduunun saptanmas ve evrede meydana gelen deimeler konusunda ynetimin uyarlmas grevlerini de kapsar. Ve bu grevler aratrma ve iletiim teknikleri kullanlarak yerine getirilir. Amerikan Halka likiler Birlii 35. Ulusal Konferansnda halkla ilikiler tanmndan hareketle ideal bir halkla ilikiler fonksiyonunu u ekilde zetleyebiliriz:

Resim 1.2: deal halkla ilikiler

1. letme (organizasyon) ynetimi tarafndan yrtlen planl ve srekli bir programdr. 2. Organizasyon ile i ve d evreleri arasndaki ilikilerle ilgilidir. 3. Kamu yarar ile organizasyonun karn dengelemek zere bu rgtsel faaliyetleri ve politikalar gzden geirir. 4. Organizasyon ile ilgili evreleri arasnda karlkl etkileimi salayp srdrr. 5. Halkla ilikiler, zel ya da tzel kiinin i yapt gruplarla iliki kurmas, mevcut ilikilerini de iyiletirme ynnde aba harcamasdr. Bu almalar eitli teknikler kullanlarak yaplr.

Halkla ilikilerin eitli tanmlarna bakldnda, bir yanda zel ya da tzel kii dier yanda ise ilikinin kurulmak ya da gelitirmek istendii kitle (hedef kitle) olduu grlr. Balangta zel ya da tzel kii hedef kitlesini tanmak, hedef kitlenin davran ve tepkilerini nceden sezebilmek, bunlara bal olarak kendinde birtakm dzeltmeler yapmak iin aba harcar. zel ya da tzel kiinin hedef kitleye kar olan bu abalar sonu verirse, zamanla aralarnda karlkl bir iliki doar. te bu iliki ve bu ilikiyi elde etmek iin kullanlan aralar, halkla ilikiler abas olarak adlandrlr.

1.2. Halkla likilerin zellikleri


1.2.1. Halkla likiler Organizasyonlara zg Bir Faaliyettir
Organizasyon, belirli bir amac olan, zaman iinde sregelen ilikiler dzenine sahip kurulu demektir. rnein, bir okul, dernek, polis karakolu, emniyet tekilat, eitim sistemi, devlet birer organizasyondur. Dolaysyla halkla ilikiler, zel kiiler iin deil, organizasyonlar iin yaplan planl iletiim faaliyetleridir.

1.2.2. Halkla likiler lgili evrelere Ynelik Bir Faaliyettir


lgili evreler (hedef kitle), organizasyonun baarsnda ya da baarszlnda etkisi olan, zel ya da tzel kiilerden oluan topluluktur. Halkla ilikiler, yalnzca kurum dnda kalan hedef kitleye ynelik faaliyetlerden olumaz. Kurum iinde dorudan ya da dolayl olarak alan personele ynelik olarak da halkla ilikiler faaliyetleri uygulanr.

1.2.3. Karlkl letiim, Anlay, Kabul ve birlii


Halkla ilikilerde organizasyon ile evreler arasnda karlkl iletiim vardr. Bu iletiimin istenen dzeyde olabilmesi iinse karlkl olarak anlama, kabul ve ibirlii gerekmektedir. Bu bakmdan sz konusu iletiimin ikna edici bir ekilde tasarlanp gerekletirilmesi gerekmektedir. Dolaysyla ikna edici iletiim sreci halkla ilikilerin baarsn belirleyen temel faktr olmaktadr.

Resim 1.3: Halkla ilikiler karlkl iletiime dayanr

1.2.4. Halkla likiler Bir Ynetim Fonksiyonudur


Halkla ilikilerin ynetim fonksiyonu olarak tanmlanmas deiik ekillerde yorumlanmaktadr. Birincisi, kurum ile evresi arasndaki ilikilerin kurulmas ve bu ilikilerin srdrlmesi grevi ncelikle yneticilere den bir grevdir. Dier bir deyile, bir kurumun halkla ilikileri st yneticileriyle beraber balar. Bu bakmdan halkla ilikiler kurum yneticilerinin bata gelen grevleri arasnda yer alr.

Resim 1.4: Ynetim fonksiyonu

kinci aklama tarzna gre, ynetim fonksiyonlar denildiinde geleneksel olarak planlama, rgtleme, ynetme, koordine etme ve kontrol sreleri anlalr. Ancak 1975 ylnda Henry Mintzberg ve baz yazarlar yneticilerin rollerini ynetsel roller ad altnda u ekilde sralamlardr: 1. Temsilcilik rol 2. Liderlik rol 3. rtibat kurma rol 4. Bilgi toplama rol 5. Bilgi datma rol 6. Szclk rol 7. Giriimcilik rol 8. Kaynak datm rol 9. Problem zclk rol 10. Arabuluculuk rol

Bu rollerin youn bir ksm dorudan iletiimle ilgili ya da youn iletiim gerektiren rollerdir. Dolaysyla ynetim fonksiyonlar olarak sz edilen ynetsel roller esas alnrsa, halkla ilikilerin ynetim srecinin ayrlmaz bir parasdr sonucuna ulalabilir.

1.3. Halkla likilerin Amalar


Halka ilikilerin temel amac, kurum ve kurulularn ilgili evreleriyle olumlu ilikiler kurmasn salamak, etkin ve verimli bir iletiim ortam yaratmaktr. Halkla ilikiler, ksa srede sonu alnabilen faaliyetler deildir. Halkla ilikiler, uzun srede getiri salayan bir etkinliktir. Halkla ilikiler almalarnn bir amac da, kurum ya da kurulua uzun vadede olumlu bir kimlik kazandrmak ve bu kimlii devam ettirmektir. Olumlu bir kimlik ise kurum ya da kurulua kr olarak dnecektir. evreyle iyi bir iliki kurmann iki nemli lt, kesinlik ve tutarllktr: 1. letiim yntemi ve konusu arasnda kesinlik ve tutarllk olmaldr. 2. Mesajlar ve mesaj aktarmak iin kullanlan aralar arasnda kesinlik ve tutarllk olmaldr. 3. Genel iletiim politikas ve ticari politika arasnda kesinlik ve tutarllk olmaldr. Halkla ilikilerin amalarn u ekilde zetleyebiliriz: 1. Halk aydnlatmak ve onlara almalar benimsetmek. 2. Halkta ynetime kar olan olumlu davranlar yaratmak. 3. Halkn ynetimle olan ilikilerinde ilerini kolaylatrmak. 4. Kararlarn isabet derecesini arttrmak iin halktan bilgi almak. 5. Kanun ve kurallara uyulmasn salamak iin bunlar hakknda halka aydnlatc bilgiler vermek. 6. Halkla ibirlii salayarak hizmetleri daha abuk ve kolay grnmesini salamak. 7. Halkn istek, dilek, tavsiye, telkin ve ikyetlerinden yola karak aksaklklar gidermek. 8. zel ve kamu yararlarna cevap vermeye almak ve herkesin kiiliine hrmet ederek sosyal sorumluluk duygusu yaratmak.

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


evrenizdeki kiilere halkla ilikiler denilince ne anladklarn sorarak not alnz ve snf ortamnda arkadalarnzla tartnz. Arkadalarnz setiiniz bir konu hakknda ikna etmeye alnz. Snf ortamnda iki grup oluturunuz. Bir grubun herhangi bir konudaki problemini dier grubun halkla ilikilerin zelliklerini kullanarak zmesi iin almalar yapnz.

lem Basamaklar

neriler
Halkla likilerin Tanm balkl yazy okuyunuz. evrenizde mesleinizin tam olarak nasl tanmlandna dikkat ediniz. Halkla likilerin eitli Tanmlar balkl yazy tekrar okuyunuz. evrenizde grtnz kiilerden mesleinizin tanmn yapamayanlarla tekrar grerek mesleinizin tanmn anlatnz. Halkla likilerin zellikleri balkl yazy okuyunuz. kna edici iletiim kurarken arkadanz da dikkatle dinlemeyi ihmal etmeyiniz. Halkla likilerin Amalar balkl yazy tekrar okuyunuz. Snf ortamnda oluturduunuz gruplardan birini hedef kitle, dierini ise halkla ilikiler faaliyetini yneten elemanlar eklinde dzenleyiniz. Bu srete halkla ilikiler grubu tutarl olmaya ve kesin bilgileri anlatmaya zen gstermelidir. Kar tarafn ikyetlerini dikkatle dinlemeye, doru bilgiler edinmeye, konuyla ilgili aratrmalar yaparak aksaklklar gidermeye alnz.

Halkla ilikiler tanmn inceleyiniz.

Halkla ilikilerin sralaynz.

zelliklerini

UYGULAMALI TEST UYGULAMALI TEST


Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendinizin ya da arkadalarnzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucuu iaretleyiniz.

Gzlenecek Davranlar
1 2 3 4 5 6 7 Halkla likiler kavramn incelediniz mi? Halkla likiler kavramnn bilinirliliini evrenizde aratrdnz m? Grup oluturdunuz mu? Gruplar isimlendirdiniz mi? Gruplar halkla ilikiler eleman ve hedef kitle olarak ayrdnz m? Konuyla ilgili aratrma yaptnz m? Halkla ilikilerin zelliklerini sraladnz m?

Evet Hayr

DEERLENDRME
Kontrol listesindeki her Hayr cevab ilgili konuyu tekrar gzden geirmeniz gerektii anlamna gelir.

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


LME SORULARI
Aadaki sorular dikkatle okuyunuz. Doru seenei yuvarlak iine alnz. 1. Aadaki zelliklerden hangisi halkla ilikilerin tanmnda yer almaz? A) Karlkl iletiim B) Anlama C) birlii D) Tek ynl bilgi ak 2. Aadakilerden hangisi ideal halkla ilikilerin fonksiyonlarndan biridir? A) letme ynetiminden bamsz almak B) Yalnzca zel kiiler iin almak C) rgtsel politikalarn ve faaliyetlerin eitli evreler zerindeki etkilerini analiz etmek D) Yalnzca tzel kiiler iin almak 3. Aadakilerden hangisi ynetsel roller arasnda yer almaz? A) Bilgi datma rol B) Temsilcilik rol C) Arabuluculuk rol D) Eletirme rol 4. Aadakilerden hangisi halkla ilikilerin amalarndan biri deildir? A) Halkn ynetimle olan ilikilerini kolaylatrmak B) Halk aydnlatmak ve onlara almalar benimsetmek C) Kararlarn isabet derecesini arttrmak iin halktan bilgi almak D) Sosyal sorumluluktan kanmak Aadaki boluklar uygun kelimeyle doldurunuz. 5. Halkla ilikiler, organizasyonun ve evre arasndaki iletiimi salar. 6. Halkla ilikiler, dier bilim dallarndan yararlanan bir bilimdir. 7. evreyle iyi bir iliki kurmann iki nemli lt ve olmaldr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz, yanllarnz iin ilgili konuya geri dnnz ve bir kez daha hem uygulama faaliyetlerini, hem konuyu gzden geiriniz. 10

RENME FAALYET2 RENME FAALYET-2


AMA
Uluslararas halkla ilikiler kuram ve kurallarna ve halkla ilikiler etiine uygun olarak halkla ilikiler ile ilgili tarihsel bilin oluturabileceksiniz.

ARATIRMA
Halkn sesi Hakkn sesidir sznn ne anlatmak istediini dnp not alnz. ABDdeki Byk Bunalm dneminin zelliklerini aratrarak not alnz. eitli kaynaklardan Ivy Lee ve almalar hakknda bilgi toplayarak not alnz. Bir i yeri cam bir ev gibi ak olmaldr sznn ne anlatmak istediini dnp not alnz. Dncelerinizi snfta arkadalarnzla tartnz.

2. HALKLA LKLERN TARHSEL GELM


2.1. Halkla likilerin Dnyadaki Tarihsel Geliimi
Halkla ilikiler tarihi, insanlarn topluluk hlinde yaamasyla balar. Smerlerin M. 1800 yllarnda ivi yazsn bularak iftiler iin blten yaynlamaya balamalar, yeryzndeki ilk halkla ilikiler olay olarak kabul edilir. Sonraki yllarda halkla ilikiler kavramnn gelimesini salayacak eitli olaylar yaanmtr.

Resim 2.1: ivi yazs rnekleri

Hindistan Yarmadasnda, saray grevlileri halkn dnce ve duygularn krala bildirerek ynetimi iyiletirme abalarna girmitir.

11

Eski Yunan ve Romada dzenlenen forumlar da, halkla ilikilerin ilk rneklerindendir. Forumlar sayesinde, bilginler ve filozoflar halkn nnde tartyor, bylece halk ile etkileim ortam oluuyordu. Bu forumlarda eitli dnceler halk tarafndan destek gryordu. O dnemde duvar ilanlarnda grlen Halkn sesi Hakkn sesidir yazs, halkn dncelerine verilen deeri gstermektedir. Okuryazarln olmad dnemlerde iero ve Demosten gibi nl hitabetiler, toplantlar dzenleyerek yz yze iletiim ortam yaratmlardr. Bylece halkn karsnda yaptklar konumalarla halkn beenisini kazanmlardr.

Resim 2.2 : iero

Resim 2.3: Byk skender

Resim 2.4: Fatih Sultan Mehmet

Byk skender, fethettii lkelerde, o lkeye zg kyafetler giymi, bazen de igal ettii lkede kraln kzyla evlenmitir. Bylece halkn sempatisini kazanmaya almtr. Byk skender gibi eitli lkelerdeki imparatorlar da abideler diktirerek, sanatlara destek olarak halkn ilgi ve desteini kazanmaya almlardr. Fatih Sultan Mehmetin Cuma gnleri halkla grmesi, sadrazamlar tarafndan ikyetlerin dinlenmesi de bizim tarihimizin halkla ilikiler abalar arasnda yer alan rneklerden saylabilir.

2.1.1. ABDde Halkla likiler almalar


Halkla ilikiler terimini ilk kez ABD nc Bakan Thomas Jefferson, 1802de ABDnin d ilikileriyle ilgili olarak 10. Kongreye gnderdii bir mesajda kullanmtr. ABDde kamu ynetiminin ilk halkla ilikiler birimi 1917 ylnda kurulan Halk Aydnlatma Komitesidir. Bu komitenin amac, ABDnin savaa giri nedenlerini halka anlatmakt. Modern anlamda halkla ilikiler kavram ise yine ilk olarak ABDde kullanlmtr. 1919 ylnda kurulan John Price Jones Organizasyon ve Basn Danmanlk irketi, dnyann ilk resm halkla ilikiler irketidir. 1923 ylnda ise New York niversitesinde Edward L. Bernays tarafndan ilk halkla ilikiler dersleri verilmeye balanmtr. 12

Halkla ilikiler tarihine geen ilk planl etkinlik ise 1929 ylnda Bernays tarafndan organize edilmitir. Bu etkinlik kapsamnda New Yorklu gen kzlar sigara ierek 5. Caddede yry yapm ve kadnlarn sigara ime konusundaki nyarglarn ortadan kaldrmak istemilerdir. Bernaysn yry organize etmek iin Amerikan Ttn irketi Bakan George Washington Hillden para ald sonradan ortaya kana kadar, yry amacna ulamt.

Resim 2.5: Kadnlarn protestosu

Halkla ilikiler tarihinde ilk halkla ilikiler uzman olarak bilinen kii ise gazeteci Ivy Leedir. Ivy Lee, 1919 ylnda Rockefeller irketinde danman olarak greve balamtr. Lee, irketteki iilerin ii brakmasyla ilgili olarak ortaya kan sorunlar baaryla zmtr. Ayrca kk brorler de yaynlayarak halkla ilikilerin ilk uygulama rneklerinden birini de gerekletirmitir. Ivy Lee, yapt ie nceleri tantm adn vermi, halkla ilikiler terimini ise 1919 ylndan sonra kullanmaya balamtr.

Resim 2.6: Ivy Lee

Resim 2.7: Bir i yeri cam bir ev gibi effaf olmaldr

Ivy Lee, alt srece effaflk ilkesini prensip edinmitir. Leenin benimsedii bu ilkeler, 19. yzyl dnr August Comtenin Bir i yeri cam bir ev gibi ak olmaldr. Duvarlar hibir eyi gizlememeli, bakld zaman ierisi grlebilmelidir. szn anmsatmaktayd. 13

1920lerden sonra, kitle iletiim aralarnn etkinliinin anlalmas, sosyal yaamda ve i hayatnda birtakm reformlarn yaplmas, reklamcln gelimesi, tantm faaliyetlerine duyulan ihtiyacn artmas gibi nedenler, ABDde halkla ilikiler almalarnn hz kazanmasn salamtr. Halkla ilikilerin neminin ynetim ve iletmeler tarafndan artk kanlmaz olduunun anlalmas ise 1929 Byk Bunalm yllarna rastlar. Byk Bunalm, isizliin, ekonomik skntnn, artan petrol fiyatlarnn, toplumsal sorunlarn ve dzen tartmasnn boy gsterdii yllardr. Halkla ilikiler, 1929 Byk Bunalmdan sonra hem zel hem de kamu kesimi iin sreklilii olan ve her dnem bavurulmas gereken bir teknik olmutur. Gerek kamu gerekse zel sektrde halkla ilikiler almalarnn artmas eitli meslek rgtlerinin kurulmasna nc olmutur. Bunlardan biri de 2000li yllardaki ye says 8000i gemi olan PRSA (P.R. Society of Amerika Amerikan Halkla likiler Birlii)dr.

2.1.2. Avrupada Halkla likiler almalar


ngilterede, Babakan L. Geogenin 1912deki seim kampanyasnda halkla ilikiler yntemlerine bavurulmutur. Ancak halkla ilikiler deyimi ilk olarak 1932 ylnda kullanlmtr. 1946 ylnda kurulan Merkez Enformasyon Brosu, Hkmetin tantm faaliyetlerini stlenmitir. Halkla ilikilerin Avrupaya asl girii ise 1946 ylndan sonra olmutur. Bu yllarda kinci Dnya Sava yaand iin Avrupa sosyal ve ekonomik ynden kntye uramtr. Avrupadaki ilk halkla ilikiler irketleri, okuluslu Amerikan petrol ve otomobil firmalarnn ubeleridir. Bu firmalar, ABDde kullanlan halkla ilikiler yntemlerini Avrupaya tamlardr. Bu yllarda ngiltere, Fransa ve Belikada meslek rgtleri kurulmaya balanmtr. 1958 ylnda Belikann bakenti Brkselde Birinci Uluslararas Halkla likiler Kongresi dzenlenmitir. 1950li yllardan itibaren Avrupada yeni bir halkla ilikiler anlay olumaya balamtr. Bu anlaya gre, iletiim ve enformasyon teknikleri bilgi iermiyor, karlkl ilikiler gvene dayanyor ve hedef kitlenin karlar korunuyordu. Sonu olarak Avrupada halkla ilikiler anlay iyi olan yapmak ve yaplanlar hedef kitlelere doru biimde aktarmak ileviyle balam ve o tarihten bu yana hzla gelimitir.

2.1.3. Trkiyede Halkla likiler almalar


lkemizde ada anlamda ilk halkla ilikiler uygulamasn balatan birim, 1961 ylnda Devlet Planlama Tekilat (DPT)nn bnyesinde kurulan Yayn ve Temsil ubesidir. Daha sonra Dileri Bakanl Enformasyon Dairesi ve eitli Bakanlklarn Basn ve Halkla likiler Daire Bakanlklar ya da Basn ve Halkla likiler Mavirlikleri, halkla ilikiler almalarn yrten kurululardr.

14

DPTnin yrtt ilk halkla ilikiler grevi, planl kalknma konusunda kamuoyunu aydnlatmakt. Bu proje kapsamnda kamuoyuna eitli mesajlar verilmi, bilimsel toplantve tartmalar dzenlenmitir. Konunun gazetelerde geni yer almas da bu almann etkisini arttrmtr. lkemizde 1962 ylnda DPT ve Trkiye Orta Dou Amme daresi Enstits bir proje hazrlamtr. Merkezi Hkmet Tekilat Haber Alma Projesi (MEHTAP) olarak adlandrlan bu almada, Devlet kurulularnn her kademesindeki almalarda ve kararlarn alnmasnda halkla yakn iliki salamak zorunludur. denmitir. Trk idaresinde ve eitli kademelerde, her kurumun bnyesine uygun olarak, halkla temas ve dinleme usulleri kurmak gerekmektedir., ifadesi de bu projede yer almtr. DPTden sonra halkla ilikiler alannda en yaygn uygulama 1964te Salk ve Sosyal Yardm Bakanl bnyesinde kurulan Nfus Planlamas Genel Mdrlnde grlmtr. Bu birim, yabanc lkelerin desteini alarak, lkemizde doum kontrol ve aile planlamasyla ilgili halkla ilikiler almalar yrtmtr. 1961 Anayasas, lkemize yeni bir zgrlk anlay getirmi ve bu tarihten itibaren kamu kurulularnda halkla ilikiler almalar artmtr. lkemizde zel sektrdeki halkla ilikiler almalar, nceleri irketlerin reklam departmanlar bnyesinde yrtlmtr. Ancak 1970li yllardan itibaren irketler, halkla ilikiler departmanlarn kurmaya balamlardr. 1969 ylnda zel bir holdingde halkla ilikiler birimi kurulmutur. Daha sonra birtakm holdingler, gazeteler, eitli banka ve irketler halkla ilikiler birimlerini kurdular. 1974 ylnda ilk zel halkla ilikiler irketi kurulmutur. 2000li yllardan itibaren halka ilikiler, lkemizde ok daha hzla yaygnlaan bir meslek haline gelmitir.

15

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


Snfta eitli arkadalarnz konumac yapnz ve bir konu hakknda konumasn salaynz. Konumadan sonra konu hakknda tartma ortam oluturunuz.

lem Basamaklar

neriler
Halkla likilerin Dnyadaki Tarihsel Geliimi balkl yazy okuyunuz. ABD ve Avrupada Halkla likilerin Gelimesi balkl yazy tekrar okuyunuz. Konumac arkadanzn konumasn dikkatli ekilde dinledikten sonra ona eitli sorular yneltiniz. Tartmadan sonra ortak sonulara varnz. Trkiyede Halkla likiler almalar balkl yazy okuyunuz. eitli internet sitelerinden devlet kurumlarnda yaplan halkla ilikiler faaliyetlerini aratrnz. Ayn ekilde zel kurulularn son zamanlarda ne gibi halkla ilikiler faaliyetlerinde bulunduunu aratrnz. Gazetelerden gndemi takip ederek halkla ilikiler faaliyetine konu olabilecek haberleri okuyunuz. Setiiniz haberlerden kupr derleme almalar yapnz.

Halkla ilikilerin geliimini inceleyiniz.

dnyadaki

Halkla ilikilerin Trkiyedeki geliimini inceleyiniz.

16

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


LME SORULARI
Aadaki sorular dikkatle okuyunuz. Doru seenei yuvarlak iine alnz. 1. Aadakilerden hangisi yeryzndeki ilk halkla ilikiler faaliyeti olarak kabul A) Eski Yunan ve Romadaki forumlar. B) ivi yazsn bulan Smerlerin iftiler iin blten yaynlamas. C) Krallarn sanatlara destek olmas. D) Fatih Sultan Mehmetin Cuma gnleri halkla grmesi. 2. Aadakilerden hangisi halkla ilikiler teriminin ilk kez kullanld lkedir? A) Fransa B) Trkiye C) ngiltere D) ABD 3. Aadakilerden hangisi halkla ilikiler tarihine geen ilk planl etkinlii organize etmitir? A) Edward L. Bernays B) Thomas Jefferson C) Ivy Lee D) George Washington Hill 4. Ivy Lee, alt srece hangi ilkeyi benimsemitir? A) Gizlilik B) effaflk C) Deikenlik D) Deimezlik 5. Birinci Uluslararas Halkla likiler Kongresi hangi ylda dzenlenmitir? A) 1912 B) 1929 C) 1958 D) 1994 6. Aadakilerden hangisi lkemizde ada anlamda ilk halkla ilikiler uygulamasn balatan birimdir? A) DPT B) Nfus Planlamas Genel Mdrl C) Devlet Malzeme Ofisi D) Turizm Bakanl edilir?

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz, yanllarnz iin ilgili konuya geri dnnz ve bir kez daha hem uygulama faaliyetlerini, hem konuyu gzden geiriniz. 17

RENME FAALYET3 RENME FAALYET-3


AMA
Uluslar aras halkla ilikiler kuram ve kurallarna ve halkla ilikiler etiine uygun olarak halkla ilikilerin rgt yapsn analiz edebileceksiniz.

ARATIRMA
eitli kaynaklardan rgt ve organizasyon kelimelerinin anlamlarn aratrarak not alnz. evrenizdeki iletmelere giderek halkla ilikiler faaliyetlerini ne ekilde yrttklerini reniniz. Kendi iinde halkla ilikiler birimi olup olmadn aratrnz ve not alnz. Bir halkla ilikiler ajansnda kimler alr ve grevleri nelerdir sorularn aratrnz ve not alnz.

3. HALKLA LKLER BLMNN ORGANZASYONU


3.1. Halkla likiler Blmnn Organizasyon indeki Yeri
Bir iletmede halkla ilikiler sorumluluu sadece halkla ilikiler biriminde alan personele yklenemez. O iletmede genel mdrden balayarak iilik ve memuriyete kadar tm kademede alanlarn hakla ilikiler asndan belli bir sorumluluu vardr. Ancak bu genel sorumluluun dnda firmalarda, planl ve bilinli olarak halkla ilikiler faaliyetlerini yrtecek bir birimin olmas gerekir. Her firmada halkla ilikiler rgtlenmesi farkldr. Bu rgtlenmede firmann amac, faaliyet alan, politikas, personel says ve bykl etkili olur. Kk bir iletmenin faaliyet alan da dar olaca iin, firmann hedef kitleyle ilikilerini yrtmek zor olmaz. Bu tip bir iletmede, iletme sahibi halkla ilikiler sorumluluunu yklenebilir. Orta byklkteki bir iletmenin halkla ilikiler faaliyeti daha youn olaca iin, firmann hedef kitleyle ilikilerini yrtmek daha zordur. Bu tip bir iletmede, az sayda halkla ilikiler alan, pazarlama ya da insan kaynaklar blmne bal olarak grev yapar. Bu tip bir iletmede halkla ilikiler birimi bazen eflik olarak karmza kar. Baz firmalar ise kendi rgt yapsnda halkla ilikiler birimi kurmak yerine, bamsz olarak alan halkla ilikiler ajanslarndan yardm alrlar. 18

Byk iletmelerde ise, halkla ilikiler, genel organizasyon iinde bamsz bir birim olarak yer almaktadr. Ancak bu birim, konumunun gerektirdii zellikten dolay dier tm birimlerle koordineli olarak almaldr. Bir irketteki halkla ilikiler birimi, dier birimlerle etkileim hlinde alr, onlara almalar hakknda bilgi verir ve onlarn da gr ve nerilerine deer verir.

Resim 3.1: Byk iletme rnei

Baz byk iletmelerde halkla ilikiler biriminin dnda ayrca bir halkla ilikiler kurulu oluturulur. Bu kurul, genel mdr veya yardmclarndan birinin bakanlnda, blm mdrlerinin de bir araya gelmesiyle ylda en az iki kez toplanr. Toplantlarda halkla ilikiler politikas gzden geirilir, yllk halkla ilikiler plan ve btesi onaylanr. Halkla ilikiler birimi de alnan bu nemli kararlar dorultusunda almalarna devam eder.

Resim 3.2: Halkla ilikiler toplants

Ayrca baz byk iletmelerde de halkla ilikiler blm kurulmamakta, genel mdre bal bir halkla ilikiler danman bu grevi yrtmektedir.

19

rgt iindeki yeri ne olursa olsun, halkla ilikiler sorumlularnn st ynetime yakn olmalar gerekir. nk yaplacak almalar iin gerekli onay ve btenin salanmas gerekir. Bunun iin de st yneticilerle yakn almak gerekir. Bir halkla ilikiler sorumlusu, st yneticiye ne kadar yaknsa o kadar inandrc olur.

Resim 3.3: Halkla ilikiler sorumlular st ynetimle yakn almaldr

Aada halkla ilikiler blmnn organizasyon iindeki yerine ait rnek bir model izilmitir. Modeli inceleyiniz.

ekil 3.1: Halkla ilikiler blmnn organizasyon iindeki yeri

imdi de bir otelin organizasyon emasn dikkatle inceleyiniz.

20

ekil 3.2: Byk bir otelin organizasyon emas

3.1.1. Halkla likiler Blmnn rgtsel Yaps


letmelerin halkla ilikiler birimleri, iletmenin yaps, amalar, bykl ve evreyle ilikilerinin younluuna gre farkl ekillerde rgtlenmilerdir. Btn iletmeler iindeki halkla ilikiler birimleri iin tek bir rgtlenme biimi modeli sunmak olanakszdr. Ancak bir rnek vermek gerekirse, ncelikle halkla ilikiler birimine bal i ve d ilikiler nitesi oluturmakla ie balanabilir. Daha sonra her iletme kendi yap ve gereksinmelerine gre alt niteler oluturur. Aada bir iletmenin iinde yer alan halkla ilikiler biriminin yaplanmasna ait rnek bir model izilmitir. Modeli inceleyiniz.

21

HALKLA LKLER MDR

Halkla likiler efi

Planlama Aratrma

Bte Hazrlama

D Halkla likiler efi

grenlerle likiler

Basnla likiler

Sendikalarla likiler

Kamu Kurulu likiler

Ortaklarla likiler

Yayn ve Tantm

Gsteri,Fuar Sergi
ekil 3.3: Halkla ilikiler biriminin yaplanmas

imdi de zel bir irketin halkla ilikiler blmnn rgt emasn dikkatle inceleyiniz.

22

GENEL MDR

HALKLA LKLER MD.

Haberleme Mdr

Basn liki. Mdr

Yresel likiler Mdr

Paketleme Halkla likiler

Mdr Yardmcs
Yresel likiler Blge Mdr Ortaklar Bilgi Editr Yresel likiler Blge Mdr

Ynetim Bilgi Editr

gren Bilgi Editr Yresel likiler Blge Mdr Yresel likiler Blge Mdr

Ynetim Bilgi Editr

gren Bilgi Editr

ekil 3.4: zel bir irketin halkla ilikiler blmnn rgt emas

3.2. Halkla likiler Faaliyetlerinin letme Dnda Organizasyonu


Daha nce bahsettiimiz gibi, baz iletmeler kendi ilerinde bir halka ilikiler birimi oluturmazlar; bu grevi onlar adna zel halkla ilikiler kurulular yrtr. zel halkla ilikiler kurulularndan bazlar sadece halkla ilikiler almalar yaparken bazlar ayrca reklam ve pazar aratrmalar da yapar. Ancak zel halkla ilikiler ajanslar daha ok danmanlk grevi yaptklarndan basn ve yayn almalarn bu konuda alan kurulularla ibirlii yaparak yrtrler. Baz kurumlar kk apta bask, film ve radyotelevizyon programlarn da kendi bnyelerinde yaparlar. Halkla ilikiler ajanslar, danmanlk yaptklar firmay, firmann faaliyet konusunu ve alann, hedef kitlesini iyi tanmak zorundadrlar. Bylece doru hedef kitleye doru mesaj iletecek fikirler retebilirler. Proje sresince danmanlk yaptklar firmayla srekli iletiim hlinde olmaldrlar. Ajanslar, proje sonunda yaptklar almalardan kamuoyunun haberdar olmasn salar. Bylece ajanslar, kendini eletirip gelitirebilir. Baarl olarak yaptklar her i, baka ilere kap aar. 23

3.2.1. Halkla likiler Ajanslarnn Yaps


Bamsz bir halkla ilikiler ajans, bir kuruluun iindeki halkla ilikiler birimi gibi alr. Ancak genel mdr ya da kuruluun halkla ilikiler sorumlusundan ziyade, pazarlama, insan kaynaklar, reklam, mteri servisleri, sat sonras ilikiler, endstri ilikileri, yurt d ilikiler gibi birimlerle iletiim iindedir. Aada bir halkla ilikiler ajans iin rnek bir yaplanma modeli izilmitir. Modeli dikkatle inceleyiniz.

ekil 3.5: Bir Halkla ilikiler ajans iin rnek yaplanma modeli

24

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


Halkla ilikiler faaliyetini kendi iinde olan bir birimle deil, dardaki bir ajansla yrten bir iletmeyi ziyaret ediniz. Bunun gerekesini reniniz ve edindiiniz bilgileri snfta arkadalarnzla paylanz.

lem Basamaklar

neriler
Halkla likiler Blmnn Organizasyon indeki Yeri balkl yazy okuyunuz. Konunun sonundaki emalar dikkatle inceleyiniz. Bir iletmenin iindeki halkla ilikiler biriminin kime bal olduu konusunu snfta arkadalarnzla tartnz. Halkla likiler Blmnn rgtsel Yaps balkl yazy okuyunuz. Konunun sonundaki emalar dikkatle inceleyiniz. Bir iletmenin iindeki halkla ilikiler biriminde kimlerin alt ve ne grevleri olduu konusunu snfta arkadalarnzla tartnz. Halkla likiler Faaliyetlerinin letme Dnda Organizasyonu balkl yazy okuyunuz. Ajanslara yaptrdklar halkla ilikiler uygulamalar hakknda bilgi toplaynz. Halkla likiler Ajanslarnn Yaps balkl yazy okuyunuz. Konunun sonundaki emay dikkatle inceleyiniz. Ajans alanlarnn grev tanmlarn snfta tartnz.

Halkla ilikiler blmnn organizasyon iindeki yerini belirleyiniz.

Halkla ilikiler blmnn i organizasyonunu oluturunuz.

Halkla ilikiler blmnn iletme dnda organizasyonunu inceleyiniz. Halkla ilikiler ajanslarnn yapsn inceleyiniz.

25

UYGULAMALI TEST UYGULAMALI TEST


Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendinizin ya da arkadalarnzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucuu iaretleyiniz.

Gzlenecek Davranlar
1 2 3 4 Halkla ilikiler faaliyetlerinin organizasyon iindeki ve dndaki yaplanmasna ait emalar incelediniz mi? Halkla ilikiler faaliyetini ajansla yrten bir iletmeyi ziyaret ettiniz mi? Ziyaret srasnda iletmenin halkla ilikiler faaliyetleri konusunda bilgi topladnz m? Edindiiniz bilgileri snfta arkadalarnzla paylatnz m?

Evet Hayr

DEERLENDRME
Kontrol listesindeki her Hayr cevab ilgili konuyu tekrar gzden geirmeniz gerektii anlamna gelir.

26

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


LME SORULARI
Aadaki sorular dikkatle okuyunuz. Doru seenei yuvarlak iine alnz. 1. Aadakilerden hangisi bir firmadaki halkla ilikiler biriminin rgtlenmesinde etkili deildir? A) Firmann amac B) Firmada alanlarn ya ortalamas C) Firmann faaliyet alan D) Firmann bykl 2. Orta byklkteki bir iletmede halkla ilikiler birimi, aadaki birimlerden bal olarak alabilir? A) retim B) Pazarlama C) Muhasebe D) Aratrma Gelitirme 3. Aadakilerden hangisi zel halkla ilikiler kurulularnn yapt iler arasnda yer almaz? A) Reklam aratrmalar B) Pazar aratrmalar C) Prodksiyon ilemleri D) Hukuk danmanlk 4. Aadakilerden hangisi halkla ilikiler ajansnn mterisi hakknda bilmek olduu bilgilerden biri deildir? A) Firmann faaliyet konusu B) Firmann faaliyet alan C) Firmann hedef kitlesi D) Firma alanlarnn zgemileri zorunda hangisine

Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanna ( D ), yanl olanlarn yanna ( Y ) harfi koyunuz. 5. Bir iletmede halkla ilikiler sorumluluu sadece halkla ilikiler biriminde alan personele aittir. ( ) 6. Kk bir iletmede, iletme sahibi halkla ilikiler sorumluluunu yklenebilir. ( )

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz, yanllarnz iin ilgili konuya geri dnnz ve bir kez daha hem uygulama faaliyetlerini, hem konuyu gzden geiriniz. 27

RENME FAALYET4 RENME FAALYET-4


AMA
Uluslararas halkla ilikiler kuram ve kurallarna uygun olarak halkla ilikiler mesleinin dnyadaki ve lkemizdeki etik kurallarn inceleyebileceksiniz.

ARATIRMA
eitli kaynaklardan etik kavram hakknda bilgi toplayarak not alnz. Halkla ilikiler, kamu karna hizmet eden bir iletiim srecidir. sznn ne anlatmak istediini dnp not alnz. Dncelerinizi snf ortamnda arkadalarnzla tartnz. lkemizdeki ve uluslararas alandaki halkla ilikiler etik yasalarnn neler olduunu aratrarak szleme maddelerini okuyunuz.

4. HALKLA LKLER ETK YASALARI


4.1. Etik Kavram
Etik szc, Yunanca karakter anlamna gelen ethos szcnden tretilmitir. Etik, bir kimsenin neyin doru veya yanl, hakl veya haksz olduunu belirlemesini salayan deerler sistemidir. Her kltrn davran kalplar, deer yarglar, ahlaki kurallar fakldr. Bu yzden bir davrann etik kurallara uygun olup olmad deerlendirirken o toplumun deer yarglarn da gz nnde bulundurmak gerekir. Mesleki etik ise bir meslek iindeki ahlaki dzenlemeleri belirler.

4.2. Halkla likiler ve Etik


Gnmzde teknoloji akl almaz bir hzla gelimektedir. Buna paralel olarak iletiim olanaklar da artmtr. Bugn dnyann herhangi bir lkesinde yeni bir teknolojik bulu olduunda, dier pek ok lke bu bulutan haberdar olmakta ve hatta bu yeni bulular hemen kullanmaya balamaktadr. Gelien bu global anlay iinde, irketlerin yaptklar pek ok iten halk da haberdar olmaktadr. Dolaysyla irketlerin halka kar sorumluluu artmakta ve halk da bu sorumluluun bilincinde olmaktadr. te bu sosyal sorumluluk anlay erevesinde irketler, toplumla btnlemek zorunda olmulardr. 28

Halkla ilikiler, kamu karna hizmet eden bir iletiim srecidir. Halkla ilikiler faaliyetlerinin ana konusu, yaplan hizmetler hakknda toplumu bilgilendirmektir. Buna ramen zaman zaman halkla ilikiler uygulamalarnda farkl anlaylar gzlemlenmitir. rnein, baz kurulular, halkla ilikiler uygulamalarn, faaliyetlerini merulatrmak iin kullanmlardr. Bu durum halkla ilikiler disiplinini olumsuz olarak etkilemitir. Bu uygulamalar nlemek iin halkla ilikiler faaliyetlerine etik yasalar konularak meslek, bir standarda oturtulmak istenmitir. Halkla ilikilerdeki etik anlay, i etii kavramyla paraleldir. etii, i ortamnda neyin doru neyin yanl olduunu belirten bir dizi standarttr. etiine gre kurum, personeline, araclara, mterilerine, kamuya ve devlete kar sorumludur.

4.2.1. Halkla likiler Etiinin Standartlar


Yaplan almalar sonucunda halkla ilikiler etiinde standart saptanmtr. Bu standartlar: 1. Kalite bilinci 2. Sosyal sorumluluk 3.Yeni ynetim anlaydr. Kalite Bilinci Halkla ilikilerde kalite, mterinin beklenti ve ihtiyalarna mterinin memnun olaca lde cevap vermektir. Halkla ilikiler bu grevini yerine getirirken, kamuya kar olan sorumluluu da gz ard etmez. Sosyal Sorumluluk Halkla ilikiler etii asndan sosyal sorumluluk, evreye zarar vermemek, gvenilir hizmet vermek, toplumun sosyal, politik ve ekonomik hayatna katkda bulunmaktr. Yeni Ynetim Anlay Yeni ynetim anlay, tm almalarn sorumluluk bilinci iinde yaplmasdr. Halkla ilikiler etii asndan ynetimden sorumluluk, tm alanlarn kendilerini iletmenin imajndan sorumlu hissetmeleri ve davranlarn ona gre dzenlemeleridir.

4.3. IPRA (Uluslararas Halkla likiler Dernei) Meslek Ahlak Yasas


1961 ylnda Venedikte yaplan Uluslararas Halkla likiler Derneinin genel oturumunda alnan kararlar, dernee bal halka ilikiler yelerini balamaktadr. IPRA Meslek Ahlak lkelerinde halkla ilikiler uzmanlarnn; 29

1. Tm mterilere eit davranmalar 2. Mterinin gizlilik hakkna sayg duymalar 3. Mterilerle i yaparken deerli hediye kabul etmemeleri 4. yelere sayg duymalar 5. Basnla doru ve drstle dayal ilikiler kurmalar 6. Bu ilkelere uymayanlar IPRAya bildirmelerinin gereklilii gibi hususlar zerinde durulmutur.

4.4. Atina Yasas


Atina Yasas, 12 Mays 1965te, Atinada toplanan IPRA Genel Kurulunda kabul edilmi ve 17 Nisan 1968de Tahranda zerinde deiiklikler yaplmtr. Atina Yasasna IPRAnn Etik Yasas da denilmektedir. Atina Yasas, 1965 ylnda CERP ( Avrupa Halkla likiler Konfederasyonu ) tarafndan da kabul edilmitir. Yasa, IPRA yelerini balayc niteliktedir. Atina Yasasnda yeler arasnda dayanmann, zel yaam ve meslek yaamndaki davranlarn bir btn olduu, insan haklarnn evrensel ilkelerine sayg gsterilmesi, hem halkn hem de kuruluun karlkl karlarn gzetecek ekilde davranlmas, doruluk ve drstlkten ayrlmamak gerektii belirtilmektedir.

4.5. Lizbon Yasas


Lizbon Yasas, 16 Nisan 1978de, Lizbonda toplanan CERP Genel Kurulunda kabul edilmi ve 13 Mays 1989da yasaya baz eklemeler yaplmtr. Lizbon Yasasnda halkla ilikiler uzmanlarnn; nsan Haklar Evrensel Bildirgesinin ilkelerine uymalar Doru, drst etkinliklerde bulunmalar ve yanltc bilgilerden kanmalar Meslektalarna saygl olmalar Mterinin gizlilik haklarna sayg duymalar Mterilerinin ve iverenlerinin karlarn korumalar Mterileri kendi karlar iin maddi adan kullanmamalar Bu ilkelere uymayanlar disiplin kurullarna bildirmeleri gereklilii gibi hususlar zerinde durulmutur.

4.6. Roma Bildirisi


Roma Bildirisi, 25 Ekim 1991de, Romada toplanan ICO ( Uluslararas Halkla likiler Danmanlar Dernei ) Komitesi tarafndan kabul edilmitir. Roma Bildirisinde dernee ye olan halkla ilikiler irketlerinin; Mesleki uygulamalardaki sorumluluklarna uymalar Kamu karlarn korumalar 30

Doru ve drst davranmalar Dier mesleklere sayg gstermeleri Mterinin gizlilik haklarna sayg duymalar Mterileri kendi karlar iin maddi adan kullanmamalar gereklilii gibi hususlar zerinde durulmutur.

4.7. Trk Halkla likilerinin Meslek lkeleri ve Disiplin Ynetmelii


lkemizde, Meslek lkeleri Ynetmelii ve Disiplin Ynetmelii, 10 Ekim 1996 tarihinde, Halkla likiler Dernei ( HD ) Genel Kurulu tarafndan kabul edilmitir.

4.7.1. Meslek lkeleri Ynetmelii


Meslek lkeleri Ynetmeliinin amac, Trkiyede halkla ilikiler mesleinin genel ilkelerinin korunmas, haksz rekabetin nlenmesi, halkn ve i dnyasnn halkla ilikiler kavramna gven ve sayg duymasnn salanmasdr. Ynetmelik, meslek mensuplarnn uymalar gereken ticari ahlak, drst davran kurallarn iermektedir. Meslek lkeleri Ynetmeliinde; Kurulu ve hedef kitle arasndaki ilikilerde doru ve drstln esas olmas Bakalarn ktleyici uygulamalara gidilmemesi ocuklara ynelik halkla ilikiler almalarnda, ocuklarn ruhsal ve fiziksel zayflklarn etkileyecek mesajlardan kanlmas Benzer alanda iki ayr kurulua danmanlk yaplamayaca gibi hususlar zerinde durulmutur.

4.7.2. HD (THD) Disiplin Ynetmelii


HD Disiplin Ynetmeliinde, dernek yelerinin mesleki almalarnda dernek tz ve Halkla likiler Meslek lkeleri Ynetmelii hkmlerine uygun davranmakla ykml olduu belirtilmitir. Bu ykmlle uymayan yeler iin Disiplin Kurulu yolunun ak olduu da karara balanmtr. lkemizde yaplan bir aratrmada, HD yelerinin yarsndan daha fazlasnn, yukarda anlatlan uluslararas bildirgeler konusunda bir fikri olmad ortaya kmtr. yelerin yaklak %8i ise HD Meslek lkeleri Ynetmelii konusunda da bir fikri olmamtr. Ayn aratrmada, Trkiyenin en byk 100 kuruluunda grev yapan halkla ilikiler uzmanlarnn yarsndan olduka fazlasnn uluslararas bildirgeler hakknda bilgi sahibi olmad da ortaya kmtr.

31

100 90 80 70 60 50 40 30 40 20 10 0 8,3 43,4 43,3

AtinaYasas

Lizbon Yasas

Helsinki Bildirisi

HD M..Y

Grafik 4. 1: Uluslararas bildirgeler hakknda fikri olmayan HD yelerinin yzdelik grafii

32

100

90

80

70 60

50

40 66,6 30

70

70

20

,,,,,,,

26,7

10 0 1 2 3 4

1 AtinaYasas

2 Lizbon Yasas

3 Helsinki Bildirisi

4 HD M..Y

Grafik 2. 2: lkemizdeki en iyi 100 irkette alan halkla ilikiler uzmanlarndan uluslararas bildirgeler hakknda fikri olmayanlarn yzdelik grafii

Burada dikkat edilmesi gerek husus, lkemizde halkla ilikiler alannda alanlarn ounun meslei dzenleyen ilkeler konusunda bilgi sahibi olmamasdr. Bu durum, uygulamalarda etik d davranlara yol aabilecei iin eitli skntlar dourabilir. Ayrca meslek ilkelerini bilmenin de etik davranlaca anlamna gelmediini belirtmek gerekir. nemli olan, meslekte alanlarn salam kiisel deerlere sahip olmas ve altklar kuruluun da bu ilkelere deer vermesidir.

33

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


Halkla ilikiler alanlarnda uygulanm eitli etik d faaliyetleri aratrarak not alnz. Notlarnz snf ortamnda arkadalarnzla tartnz.

lem Basamaklar

neriler
nternet ortamnda ve eitli kaynaklardan IPRAnn faaliyetlerini inceleyiniz. IPRA Meslek Ahlak Yasasnda alnan kararlar tekrar okuyunuz. Kararlar snfta arkadalarnzla tartnz.

IPRA Meslek inceleyiniz.

Ahlak

Yasasn

Atina Yasasn inceleyiniz.

Atina Yasasnda alnan kararlar tekrar okuyunuz. Kararlar snfta arkadalarnzla tartnz. Lizbon Yasasnda alnan kararlar tekrar okuyunuz. Kararlar snfta arkadalarnzla tartnz. nternet ortamnda ve eitli kaynaklardan ICOnun faaliyetlerini inceleyiniz. Roma Bildirisinde alnan kararlar tekrar okuyunuz. Kararlar snfta arkadalarnzla tartnz. nternet ortamnda ve eitli kaynaklardan HDin faaliyetlerini inceleyiniz. Meslek lkeleri Ynetmelii ve HD Disiplin Ynetmelii kararlarn tekrar okuyunuz. Kararlar snfta arkadalarnzla tartnz. Dernein internet sitesini dzenli aralklarla takip ediniz. Halkla ilikiler konusundaki yaynlar takip ediniz. 34

Lizbon Yasasn inceleyiniz.

Roma Bildirisini inceleyiniz.

Trk halkla ilikilerinin meslek ilkeleri ve disiplin ynetmeliini inceleyiniz.

UYGULAMALI TEST UYGULAMALI TEST


Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendinizin ya da arkadalarnzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucuu iaretleyiniz.

Gzlenecek Davranlar
1 2 3 4 5 6 7 8 eitli kaynaklardan IPRAnn faaliyetleri hakknda bilgi toplayp bu faaliyetleri incelediniz mi? Atina yasas kararlarnn tmn okuyarak kararlar snfta tarttnz m? Lizbon yasas kararlarnn tmn okuyarak kararlar snfta tarttnz m? eitli kaynaklardan ICO nun faaliyetleri hakknda bilgi toplayp bu faaliyetleri incelediniz mi? Roma Bildirisi kararlarnn tmn okuyarak kararlar snfta tarttnz m? Meslek lkeleri Ynetmelii ve HID Disiplin Ynetmeliinin tmn okuyup snfta tarttnz m? HIDin internet sitesini dzenli olarak takip ediyormusunuz? Halkla ilikiler konusundaki eitli yaynlar takip ediyormusunuz?

Evet Hayr

DEERLENDRME
Kontrol listesindeki her Hayr cevab ilgili konuyu tekrar gzden geirmeniz gerektii anlamna gelir.

35

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


LME SORULARI
Aadaki sorular dikkatle okuyunuz. Doru seenei yuvarlak iine alnz. 1. Aadakilerden hangisi halkla ilikiler etiinin standartlar arasnda yer almaz? A) Yeni ynetim anlay B) Sosyal sorumluluk C) Meslek ii rekabet D) Kalite bilinci 2. Aadakilerden hangisi halkla ilikilerde sosyal sorumluluun zelliklerinden A) evreye zarar vermemek B) Kiisel eilimlerin snrlanmas C) Halkla ilikiler faaliyetlerini merulatrmak D) Meslektalarla rekabet etmek 3. Aadaki etik yasalardan hangisi CERP tarafndan 1965te kabul edilmitir? A) Lizbon Yasas B) Atina Yasas C) Roma Bildirisi D) HD Disiplin Ynetmelii Aadaki boluklar uygun kelimeyle doldurunuz. 4. Bir davrann etik kurallara uygun olup olmadn deerlendirirken, o toplumun gz nnde bulundurulmaldr. 5. lkemizde, Meslek lkeleri Ynetmelii ve Disiplin Ynetmelii tarihinde HD Genel Kurulu tarafndan kabul edilmitir. biridir?

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz, yanllarnz iin ilgili konuya geri dnnz ve bir kez daha hem uygulama faaliyetlerini, hem konuyu gzden geiriniz.

36

RENME FAALYET5 RENME FAALYET-5


AMA
Uluslararas halkla ilikiler kuram ve kurallar erevesinde halkla ilikiler faaliyetlerinde etik ilkelere uygun davranabileceksiniz.

ARATIRMA
Meslek sorumluluk sznn ne anlatmak istediini dnp not alnz. Halkla ilikiler mesleinde alanlarn ne gibi sorumluluklar olduunu aratrnz. rendiklerinizi yazl olarak snfa getiriniz. alma hayatna atldnzda mterilere kar nasl davranacaksnz? Dncelerinizi not alnz ve snfta arkadalarnzla tartnz. Kamu kar kavramn aratrnz ve not ediniz. Notlarnz snfta arkadalarnzla tartnz.

5. HALKLA LKLERDE MESLEK SORUMLULUK


5.1. Halkla likilerde Dikkate Alnacak lkeler
5.1.1. Drstlk
Drstlk, halkla ilikilerin anlamn etkileyecek kadar nem tar. Halkla ilikiler abasnn her admnda drst davranmak, aratrma, planlama, uygulama ve deerlendirmede drstlkten ayrlmamak, baar orann arttrr. Halkla ilikiler grevlisi, ncelikle alt konunun yararlarna inanmaldr. rnein, on iki ocuklu biri nfus planlamasnn yararlarn sayp dkse kimse tarafndan inandrc bulunmaz. Bu sebeple halkla ilikiler grevlisi, alt konunun kendisinin ve kurumunun deer yarglaryla ne kadar rttne karar vermek zorundadr. Onurlu alma, doruluk ve gvenilirlik, halkla ilikilerde drstln temelini oluturur.

37

5.1.2. nandrclk
Gven salanmasnda en nemli etkenlerden biri, mesajlarn sunulmasnda inandrc olunmasdr. Karmzdakini sylediklerimize inandrabilmek iin de nce kendimiz konuya inanmalyz. Daha sonra hedef kitleyi tanyp zelliklerini doru saptamalyz. Bylece doru hedef kitleye doru mesajlar vererek inandrc olabiliriz.

Resim 5.1: Mterilere kar sorumluluk

5.1.3. Yineleme
Halkla ilikilerde etkili ilkelerden biri, nemli mesajlarn birok kez yinelenmesidir. Mesajlarn yinelenmesi hedef kitleyi bunaltr gibi gzkse de bu yolla hedef kitlenin mesajla daha ok karlaaca ve mesaj unutma olaslnn azalaca unutulmamaldr.

Resim 5.2: Halkla ilikilerde mesajlar srekli yinelenmelidir

5.2. Halkla likiler alanlarnn Sorumluluk Alanlar


5.2.1. Mteri ve verene Kar Sorumluluk
Halkla ilikiler danman veya grevlisi, mevcut veya gemiteki mterilerinin veya iverenlerin mesleki srlarn, genel ahlaka ve yasalara aykr olmamak koulu ile korumak zorundadr.

38

Halkla ilikiler alanlar; Mterisine veya iverenine yalan sylememelidir. Baka bir meslektann mterisi hakknda bilgi toplamak iin hileye bavurmamaldr. Yasal olmayan bir eylemi gizlememelidir. Dorunun sadece bir ksmn gsteren bilgileri vermemelidir. Rvet teklif etmemeli ve kabul etmemelidir. Mteri hakkndaki bilgileri, mteri istemedike aklamamaldr. Mteriye kar nce st dzey bir alanla neride bulunup sonra ii tecrbesiz ve gvenilmez alanlara brakmamaldr. Mterinin faturasn ykseltmek iin gereksiz iler yapmamaldr. Mteriyle yaplan anlamaya sadk kalmaldr. Yaplamayacak ii almamaldr.

Resim 5.3: Halkla ilikiler grevlisi rvet almamal ve vermemelidir

5.2.2. Medyaya Kar Sorumluluk


Halkla ilikiler faaliyetlerinde, medya ile olan ilikiler ok nemli bir yer tutar. Medya ile ilikileri yrtmek, bir halkla ilikiler alannn en nemli grevlerinden biridir. nk halkla ilikiler alannda yaplan uygulamalarn ou kamuoyuna medya araclyla duyurulmaktadr. Buna karlk medya da hedef kitlesine ilettii haberlerin bir ksmn halkla ilikiler kaynaklarndan almaktadr. Halkla ilikiler grevlisi, yaplan faaliyetlerin medyada hem rakiplerinden daha fazla, hem de olumlu bir biimde yer almasn salamak iin urar. Bu noktada baz etik sorunlar ile karlalmakta ve baz alanlarn meslek etiine aykr olacak davranlarda bulunduklar gzlemlenmektedir. rnein, medyaya belirsiz haber deeri tayan basn gezilerinin creti denmekte, abartl partiler dzenlenmekte, pahal hediyeler verilmekte, yurt dna lks medya gezileri dzenlenmekte ve bu gezilere medya mensuplarn aileleri de katlmaktadr. Ancak mesleki ve etik deerlere bal bir halkla ilikiler alannn bu tr davranlarda bulunmamas gerekir. Zaman zaman eitli etik problemler yaansa da halkla ilikiler grevlisi medyayla ilikilerini gelitirmek zorundadr. Bunun iin yapmas gerekenler unlardr: 39

Drst olmak liki kurulacak kiiyi doru semek Medyayla ilikilerde yer ve zaman doru semek Medyaya her trl alma kolayl ve olana salamak Yerine getirilme olana olmayan isteklerde bulunmamak lgi ekici haberler vermek Bir halkla ilikiler program iin teklifte bulunulacaksa bunun hem rgt, hem basn ve hem de halk iin yararl olmasna dikkat etmek Taklitten kanmak Hi reklam vermeden reklam halkla ilikiler yoluyla yapmaya kalkmak Nasl olsa reklam veriyoruz, yleyse medya her trl haberimizi ve bltenimizi yaynlamak zorundadr dncesiyle hareket etmemek.

Resim 5.4: Medyaya kar sorumluluk

5.2.3. Topluma Kar Sorumluluk


Halkla ilikiler grevlisi, gerek hizmet verdii mteri asndan, gerekse kurumu asndan srdrd almalarda, toplum karlarna ters dmemeye zen gstermeli, yanl ve yanltc bilgi iletmemeli ve iletilmesine gz yummamaldr. Bir halkla ilikiler grevlisinin topluma kar sorumluluklar unlardr: Haberlemede Aklk Halkla ilikiler grevlisi, kamuoyuna verecei mesajda bekledii sonular saklamamaldr. Kampanya sresince amalanan hedefler, her aamada kamuoyuna anlatlmaldr.

Resim 5.5: Halkla ilikiler grevlisi

40

Haberde Doruluk Halkla ilikiler grevlisi, bilerek veya bilmeyerek yanl ve yanltc bilgileri yaymamal, yaylmasna gz yummamaldr.

Resim 5.6: Topluma kar sorumluluk

Basn zgrlne Sayg Halkla ilikiler grevlisi, basn mensuplaryla olan ilikilerinde basn zgrln ve onurunu zedeleyecek giriimlerden kanmaldr.

5.2.4. Meslektalarna Kar Sorumluluk


Bir halkla ilikiler grevlisinin meslektalarna kar sorumluluklar unlardr: Meslek Onuru Halkla ilikiler grevlisi, temsil ettii meslek grubunun ve meslektalarnn onurunu zedeleyecek her trl davran ve giriimden kanmaldr. Rekabet Halkla ilikiler grevlisi, dier bir meslektann iveren veya mterisi nezdindeki yerini almak iin giriimlerde bulunmaktan kanmaldr.

41

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


eitli maazalarda alanlarn mterilere (size) kar tutumlarn, konuma ve hitap ekillerini inceleyiniz. Olumlu tutumlarn zerinizdeki etkilerine dikkat ediniz. Yazl basnda kan eitli halkla ilikiler faaliyetlerden kupr almalar yapnz.

lem Basamaklar

neriler
Halkla likilerde Dikkate Alnacak lkeler, Halkla likiler alanlarnn Sorumluluk Alanlar ve Mteri ve verene Kar Sorumluluk balkl yazlar tekrar okuyunuz. Maazalara ziyaretiniz sonucu gzlemlediiniz olumsuz tutumlarn nasl dzeltilmesi gerektiini dnnz. Medyaya Kar Sorumluluk balkl yazy tekrar okuyunuz. Medyann hayatnzdaki ve mesleinizdeki nemi ve etkileri zerine dnnz. eitli yazl ve grsel iitsel medyada yer alan halkla ilikiler faaliyetlerini okuyunuz, izleyiniz veya dinleyiniz. Hangi medyada ne tr halkla ilikiler etkinliklerinin haberleri yer aldna dair notlar tutunuz ve arkadalarnzla tartnz. Habercilikle ilgili kaynaklardan bir haberde olmas gereken zelikleri okuyunuz. Yaptnz kupr almalarnda bu zelliklere uyulup uyulmadn inceleyiniz. Yine habercilikle ilgili kaynaklardan basn zgrl yazlarn okuyunuz. evreyle iletiiminizde daima drst ve saygl olunuz. Basn zgrln savununuz. Meslektalarna Kar Sorumluluk balkl yazy tekrar okuyunuz. Snf arkadalarnza kar saygl olunuz. Snf arkadalarnzla ilerde alma hayatnda rakip olabileceinizi varsayarak arkadalarnzla snfta bu konuyu tartnz. Birbirinize kar nasl davranmanz gerektii konusunda konuunuz.

Mterilere davran dzenleyiniz.

kar ekillerini

Topluma, medyaya kar davran ekillerini dzenleyiniz.

Meslektalarnza kar davran ekillerinizi dzenleyiniz.

42

UYGULAMALI TEST UYGULAMALI TEST


Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendinizin ya da arkadalarnzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucuu iaretleyiniz.

Gzlenecek Davranlar
1 2 3 4 5 6 7 eitli maazalara mteri gibi davranarak ziyarette bulundunuz mu? alanlarn mterilere kar tutumlarn, konuma ve hitap ekillerini incelediniz mi? Ziyaret sonunda varsa gzlemlediiniz olumsuz tutumlarn dzeltilmesi gerektii konusunda snfta tarttnz m? Medyada yer alan eitli halkla ilikiler faaliyetlerinden kupr derleme almas yaptnz m? Bir haberde bulunmas gereken zellikleri aratrdnz m? Yaptnz kupr almalarnda yer alan haberlerin haber zelliklerine uyup uymadn kontrol ettiniz mi? Snf arkadalarlarnzla alma hayatnda rakip olduunuz takdirde, birbirinize hangi davran ekillerini nasl dzenlemeniz gerektiini konutunuz mu?

Evet Hayr

DEERLENDIRME
Kontrol listesindeki her Hayr cevab ilgili konuyu tekrar gzden geirmeniz gerektii anlamna gelir.

43

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


LME SORULARI
Aadaki sorular dikkatle okuyunuz. Doru seenei yuvarlak iine alnz. 1. Aadaki davranlardan hangisi halkla ilikiler mesleine zarar vermez? A) Mesleki sorumluluklarn ihlali B) Kamu karlarn gzetmek C) Uygulamalarda samimiyetsizlik D) Toplumun katklarn kendi karlar dorultusunda kullanmak 2. Aadakilerden hangisi halkla ilikilerde drstln temellerinden biridir? A) Onurlu alma B) Mterilere ait gizli bilgileri topluma aklamak C) verene kar sorumluluktan kanmak D) arkadalaryla rekabet etmek 3. Bir halkla ilikiler grevlisi aadaki davranlardan hangisini yapmaz? A) Yasal olmayan bir eylemi gizler B) Yaplamayacak ileri almaz C) Rvet teklif etmez D) Dorunun sadece bir ksmn gsteren bilgiler vermez Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanna ( D ), yanl olanlarn yanna ( Y ) harfi koyunuz. 4. Halkla ilikilerde gven salanmasnda en nemli etkenlerden biri mesajlarn sunulmasnda inandrc olunmasdr. ( ) 5. Halkla ilikiler grevlisi, medya ile ilikilerini gelitirmek iin yurt dna lks gezileri dzenlemelidir. ( ) medya

6. Halkla ilikiler grevlisi, medyaya reklam vermekten kanarak, reklam halkla ilikiler yoluyla yapmaldr. ( )

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz, yanllarnz iin ilgili konuya geri dnnz ve bir kez daha hem uygulama faaliyetlerini, hem konuyu gzden geiriniz.

44

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME


Aadaki sorular dikkatle okuyunuz. Doru seenei yuvarlak iine alnz. 1. Aadakilerden hangisi halkla ilikilerin zelliklerinden biridir? A) Halkla ilikiler, organizasyonlar iin yaplr. B) Halkla ilikiler, yalnzca kurum d faaliyetlerden oluur. C) Halkla ilikiler, zel kiiler iin yaplr. D) Halka ilikiler, rgtsel politikalarla ilgilenmez. 2. Halkla ilikilerle ilgili olarak aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) Halkla ilikiler, iki ynl bir faaliyettir. B) Halkla ilikiler, davran deiikliinden kanan bir faaliyettir. C) Halkla ilikiler, ynetime danmanlk yapar. D) Halkla ilikiler faaliyetleri iknaya dayanr. 3. Aadakilerden hangisi Byk Bunalmn sonularndan biri deildir? A) nsan ilikileri gelimitir. B) Kamuoyu yoklama teknikleri uygulanmaya balamtr. C) Sponsorluk uygulamalar gelimitir. D) Meslek rgtleri kurulmaya balanmtr. 4. Aadakilerden hangisi 1950li yllarda Avrupada uygulanan halkla ilikiler faaliyetlerinin zelliklerinden biridir? A) Kr etme anlaynn hzlanmas B) Bilgi aknda tek ynllk C) letiim tekniklerinin bilgi iermemesi D) ABDdeki halkla ilikiler yntemlerinin benimsenmemesi 5. Aadakilerden hangisi halkla ilikiler biriminin st ynetimle ibirlii iinde almasnn nedenlerinden deildir? A) Halkla ilikiler faaliyetleri iin onay salamak B) Halkla ilikiler almalar iin bte salamak C) Pazarlama blmnn almalarn denetlemek D) Alnan kararlarn inandrcln arttrmak 6. Bir kimsenin neyin doru veya yanl, hakl veya haksz olduunu belirlemesini salayan deerler sistemine ne ad verilir? A) Sosyal sorumluluk B) Toplam kalite C) Etik D) Kamu kar

45

7. Aadakilerden hangisi halkla ilikiler etiinde yeni ynetim anlaynn temelidir? A) Rekabet B) Deiim C) Gizlilik D) Sorumluluk 8. Aadakilerden hangisi halkla ilikiler etik yasalarndan biri deildir? A) Londra Bildirisi B) Helsinki Yasas C) Roma Bildirisi D) Lizbon Yasas 9. Aadakilerden hangisi halkla ilikiler grevlisinin topluma kar sorumluluk girmez? A) Haberlemede aklk B) Haberde doruluk C) Haberde yineleme D) Basn zgrlne sayg Aadaki boluklar uygun kelimeyle doldurunuz. 10. Trkiyede ilk zel halkla ilikiler firmasylnda kurulmutur. 11. Byk iletmelerde halkla ilikiler, organizasyon iinde bir birim olarak yer almaktadr. Aadaki ifadelerden doru olanlarn yanna ( D ), yanl olanlarn yanna ( Y ) harfi koyunuz. 12. Halkla ilikilerde iletiim ve aratrma teknikleri kullanlr. ( ) ) alanna

13. Bir halkla ilikiler sorumlusu, st ynetimle beraber almaktan kanmaldr. ( 14. Halkla ilikiler grevlisi, kamuoyuna verecei saklamamaldr. ( )

mesajda bekledii sonular

15. Halkla ilikiler grevlisi, yaplan faaliyetlerin medyada rakiplerinden daha fazla yer almas iin urar. ( ) DEERLENDRME Halkla likiler kavram modl ile kazandnz bilgilerin cevaplarn cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saysn belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular, faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz, modl baaryla tamamlamsnz demektir. Tebrikler. 46

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI


RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 D C D D DI MELEZ KESNLK TUTARLIK

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI


1 2 3 4 5 6 B D A B C A

RENME FAALYET-3 CEVAP ANAHTARI


1 2 3 4 5 6 B B D D (Y) (D)

RENME FAALYET-4 CEVAP ANAHTARI


1 2 3 4 5 C A B DEER YARGILARI 10 EKM 1996

47

RENME FAALYET-5 CEVAP ANAHTARI


1 2 3 4 5 6 B A A (D) (Y) (Y)

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 A B D C C C D A C 1974 BAIMSIZ ( D ) ( Y ) ( D ) ( D )

48

KAYNAKA KAYNAKA
ASNA Alaeddin ( Do. Dr. ), Halkla likiler Dnden Bugne Bir Sanat Meslek yks, Sabah Kitaplar, stanbul 1998. ASNA Alaeddin ( Dr.), Public Relations Temel Bilgiler, Der Yaynlar, stanbul 1998. AYDEDE Ceyda, Teorik ve Uygulamal Hakla likiler Kampanyalar, Media Cat Kitaplar, stanbul, 2002. AMDEREL Mete ( Dr. ), Ana izgileriyle Halkla likiler, izgi Yaynlar, Konya 2000. GEZG Oya, Halkla likiler Ders Notlar. KAZANCI Metin ( Do. Dr. ), Halkla likiler Kurumsal ve Uygulamaya likin Sorunlar, Sava Yaynlar, Ankara 1982. OKAY Aydemir, Ayla OKAY, Halkla likiler Kavram, Strateji ve Uygulamalar, Der Yaynlar, stanbul 2001. OKAY Aydemir ( Yrd. Do. Dr. ), Ayla OKAY( Yrd. Do. Dr. ), Halkla likiler ve Medya, Media Cat Kitaplar, stanbul, 2002. ONAL Gngr ( Prof. Dr. ), Halkla likiler, Trkmen Kitabevi, stanbul 2000. ZDEMR Hilal ( r. Gr. ), Emel Gler YILMAZ, ( Ar. Gr. ), eyda AKYOL (Ar. Gr.), Halkla likilerde Sosyal Sorumluluun ve Etiin Uygulanabilirlii, stanbul Ticaret niversitesi Dergisi, http://www.iticu.edu.tr/kutuphane/dergi/d4/M00057.pdf. SABUNCUOLU Zeyyat (Prof. Dr.), letmelerde Halkla likiler, Ezgi Kitabevi Yaynlar, Bursa 2001 SEVM Hikmet ( Prof. Dr. ), Alaeddin ASNA ( Prof. Dr. ), Ramazan GEYLAN (Prof. Dr.), Haluk GRGEN ( Prof. Dr. ), Nihat KARAKO ( Prof. Dr. ), Halkla likiler, Anadolu niversitesi, Eskiehir 2000.

49

You might also like