SALII GVENL ALANINDA TEMEL BLGLER VE

Bask: 500 adet, Ekim 2011 Yaymlayan: TMMOB adna TMMOB stanbul l Koordinasyon Kurulu Sekreterya: Mimarlar Odas stanbul Bykkent ubesi Adres: Yldz Saray D Karakol Binas Beikta stanbul Tel: 0212 327 87 68, Faks: 0212 327 13 61, Web: www.ikkistanbul.org Mhendislikte, Mimarlkta ve Planlamada L dergisi ekidir. Basm Yeri: zdil Basmevi, Galip Dede Cad. No: 77 Tnel, Beyolu 34420 stanbul Tel: 0212 251 83 13

NDEkLER
kISALTMALAR......................................................................................................................................................... vi GR ................................................................................................................................................................................. vii I. GENEL BLGLENDRME ...........................................................................................................................9 1.1. i Sal ve Gvenlii le lgili Olarak Dnyadaki ve Trkiyedeki Durum Nedir? ................................................................................................................................................9 1.2. i Sal ve Gvenlii Niin nemlidir? ............................................................. 10 1.3. Gvenlii Nedir? ............................................................................................................................... 10 1.4. Kazas ve Meslek Hastal Nedir? ............................................................................... 10 1.5. ile lgili Kaza ve Hastalklarn Maliyeti Nedir? ......................................................11 1.6. Trkiyede i Sal ve Gvenliine likin Temel Dzenlemeler Nelerdir? ..........................................................................................................................................................11 1.7. i Sal ve Gvenliinde verenin Ykmll Nedir?................ 12 1.8. yerindeki Koruyucu ve nleyici Hizmetler ile lgili Ynetmelikler Nelerdir? TMMOB ve TTBnin bu ynetmeliklere dair gr nedir? ...... 12 II. kAZALARININ NEDENLER VE ALIMA ORTAMINDAk TEHLkELERN kONTROL .................................................................................................................. 14 2.1. Tehlike ve Risk Nedir? ...................................................................................................................... 14 2.2. Kazalarnn Nedenleri Nelerdir? ....................................................................................... 14 2.2.1. Tehlikeli alma Koullar ........................................................................................... 15 2.2.2. Tehlikeli Davranlar ........................................................................................................... 16 III. ALIMA ORTAMI VE RSkLER................................................................................................ 17 3.1. ileri maddi ve manevi olarak kayba uratan i kazas ve meslek hastalklarn meydana getiren nedenler nelerdir? .......................... 17 3.2. Tehlike Kontrol Yntemleri Nelerdir? .................................................................................. 19 3.3. Kimyasal Madde Nedir? Nasl Snflandrlr? ........................................................... 20 3.4. Tehlike Bilgi Formlar Nasl Hazrlanmaldr? ............................................................. 20 3.5. Etiketleme ve aretleme Gerekli midir? ......................................................................... 20 3.6. Kimyasal Maddeler nsanlar Nasl Etkiler? Nasl Maruz Kalnr? Zararlar Nelerdir? ................................................................................................................................. 21 3.7. Kimyasal Maddelerin M.A.K. Deeri Nedir? ............................................................... 21 3.8. Hangi Maddeler Tahrie ve Allerjik Tepkilere Yol Aar? ................................... 21 3.9. Sanayide Kullanlan ve Kansere Neden Olan Maddelere Kimler Daha ok Maruz Kalr? Bu Maddeler Vcuda Nasl Girer? ........................ 21 3.10. yerinde Kansere Yol Aan Maddelerin Kullanlmas Zorunlu mudur? Kanser Riski Nasl nlenebilir? ............................................................................................... 22
iii

3.11. Grlt inin Saln Nasl Etkiler? ............................................................................. 24 3.11.1. Grltnn Gvenlik Snr (Eik Deeri) Nedir?................................ 24 3.11.2. Grlt Nasl Kontrol Edilebilir ve itme Kayb Nasl nlenebilir? ................................................................................................................................................. 24 3.12. Ergonomi Nedir? .................................................................................................................................... 25 3.12.1. Ergonomide Ykle lgili Risk Faktrleri Nelerdir?............................... 26 3.12.2. Ergonomide Yaplan ile lgili Risk Faktrleri Nelerdir?............ 26 3.12.3. Ergonomide alma Ortamndan Kaynaklanan Risk Faktrleri Nelerdir? .............................................................................................................................. 26 3.12.4. Ergonomide in Gereinden Kaynaklanan Risk Faktrleri Nelerdir? ......................................................................................................................................................... 27 3.12.5. Ergonomide Bireysel Risk Faktrleri Nelerdir? .................................... 27 IV. BLGLENDRME VE ETM .......................................................................................................... 27 4.1. ilerin Bilgilendirmesi ve Eitimi Ne Zaman Verilmelidir? ......................... 27 4.2. ilerin Eitimi Kapsamna Hangi Balklar Girmektedir? ........................... 27 4.3. yerinizde Tutulabilecek Temel Bilgi Dokmanlar Nelerdir? .................... 28 4.4. yeri Planlar, Profili ve retim emalar Nasl Kullanlr? .................... 28 4.5. Makina ve Ekipman Kaytlar ve Kimyasal Kaytlar Nerelerde Kullanlr? ... 28 4.6. SG Kurullar Malzeme Gvenlik Bilgi Formlarn Nasl Edinebilir? ..... 29 V. YERNDE SALII VE GVENL ORGANZASYONU ........ 29 5.1. 50den Az i altran yerleri SG almalarndan muaf mdr? ........ 29 5.2. i Sal Ve Gvenliine likin Olarak Sendika Temsilcisi Ne Yapabilir? ....................................................................................................................................................... 29 5.3. yerinde i Sal Ve Gvenliinden Sorumlu Olan Kiiler Kimlerdir? ...................................................................................................................................................... 30 5.4. ilerin SG Konusunda Haklar Nelerdir? .................................................................. 30 5.5. yeri Sal ve Gvenlii Kurulu Nedir? Hangi yerlerinde Kurulur? ... 30 5.6. Sal ve Gvenlii Kurulunun alma ekli Nedir? ............................... 31 5.7. SG Kurulu Kimlerden Oluur? Kurulun Grevleri Nelerdir? ...................... 32 5.8. yerinde SG Kurulu Kurmaktan Kanan Veya Kurup da almasna Engel Olan verene Uygulanacak Cezai Yaptrm Nedir?................................... 34 5.9. Cezay Vermeye Yetkili Kurum Neresidir ve Bu Cezaya Nasl tiraz Edilir? ................................................................................................................................................................. 34 5.10. yeri Salk ve Gvenlik Birimleri ve Ortak Salk Gvenlik Birimlerinin Kurulmasnn Zorunlu Olduu Yerler Nerelerdir? ................... 34 5.11. yeri Salk ve Gvenlik Birimleri ve Ortak Salk Gvenlik Birimlerinin Grevleri Nelerdir? ................................................................................................ 34
iv

5.12. yeri Hekimi ............................................................................................................................................... 35 5.12.1. yeri Hekimlerinin alma Sreleri Nelerdir? .................................... 35 5.12.2. yeri Hekimin Grevleri Nelerdir? .................................................................... 36 5.12.3. yeri Hekiminin Yetkileri Nelerdir? ................................................................... 36 5.12.4. yeri Hekimin Ykmllkleri Nelerdir? ..................................................... 36 5.13. Gvenlii Uzmanl ..................................................................................................................... 37 5.13.1. Gvenlii Uzman Kimdir? .................................................................................. 37 5.13.2. Gvenlii Uzmanlarnn A, B ve C Snf Belgeye Sahip Olmas Ne Demektir? ........................................................................................................................ 37 5.13.3. Gvenlii Uzmannn Grevleri Nelerdir? ........................................... 38 5.13.4. Gvenlii Uzmannn Yetkileri Nelerdir? ............................................... 38 5.13.5. Gvenlii Uzmannn Ykmllkleri Nelerdir? ............................. 38 VI. HAkLAR VE YkMLLkLER.............................................................................................. 39 6.1. Yasalarmzda iinin almas gereken sreler nelerdir? Ne kadar sre fazla alabilir? ............................................................................................... 39 6.2. Gece almas Nedir ve artlar Nelerdir? ................................................................ 39 6.3. lkemizde En Az altrlma Ya Nedir?.................................................................... 40 6.4. Hangi lerde ocuk altrlmas Yasaktr? ............................................................ 40 6.5. Kadn iler Hangi lerde altrlamaz? .................................................................. 40 6.6. Ar ve Tehlikeli lerde altrlacak ilerin Nitelikleri Nelerdir ve Bu lerde alma Ka Saat Olmaldr? ......................................... 40 6.7. Ar ve Tehlikeli lerde alacak Olan ilerin e Alnmadan nce Eitimi Zorunlu mudur? ............................................................ 41 6.8. Geici Gremezlik denei Nedir ve Kimlere Verilir? Nasl Hesaplanr? Ne Zaman ve Nereden Alnr?................................................. 41 6.9. Kazas Sonucu Meslekte Kazanma Gc Kayb Oran Tespiti in Rapor Kimler Tarafndan Dzenlenir? .................................. 42 6.10. Malul Saylmaya likin Sigortalnn alma Gc Kayb Tespiti Nasl Yaplr? ........................................................................................................................... 42 6.11. Srekli i gremezlik geliri nasl hesaplanr? ............................................................. 42 6.12. Kazas Veya Meslek Hastal Sonucu Yaamn Kaybeden inin Hak Sahiplerine Cenaze Yardm Verilmesinin Koullar Nelerdir? .............................................................................................. 42 6.13. Kazas veya Meslek Hastal Nedeniyle Yaamn Kaybeden inin Yaknlarna Balanacak Gelirin Miktar Nedir? ...................................... 43 6.14. Kazas Geiren veya Meslek Hastalna Yakalanan i Hangi Hallerde Emekli Olabilir? ................................................................................................................ 43
v

6.15. inin Malullk Sigortasndan Emekli Olabilmesi in Hangi Koullar Gereklidir? .................................................................................................................................................... 43 VII. MADD VE MANEV TAZMNAT SSTEMLER VE GVENCES ....... 44 7.1. Kazas ya da Meslek Hastal Sonucu Beden Btnl hlal Olan i, Hangi Zararlarnn Tazmin Edilmesini steyebilir? Zararn Tazmininde Hangi Unsurlar Gz nne Alnr?.................................. 44 7.2. Kazas Veya Meslek Hastalndan Yaamn Kaybeden i in Kimler Tazminat Davas Aabilir?..................................................................... 44 7.3. Kazas Nedeniyle Hangi Maddi-Manevi Tazminat Davalar Alabilir?..... 44 7.4. iye Szlemesini Derhal Feshetme Olana Veren Salk Nedenleri Nelerdir? .............................................................................................................................. 44 7.5. veren Hangi Salk Nedenleriyle inin Akdini Bildirimsiz; Yani Sadece Kdem Tazminatn deyerek Feshedebilir? ........................... 45 VIII. DENETLEME VE YAPTIRIMLAR............................................................................................. 45 8.1. i Sal ve Gvenlii nlemlerini Almayan verenlere Verilecek Cezalar Nelerdir? ......................................................................................................... 45 8.2. Kazasna Neden Olmann Cezas var mdr? ..................................................... 46 IX. LkYARDIM ........................................................................................................................................................ 46 9.1. Mevzuatta lkyardm ve lk Mdahale Konusunda Ne Gibi lkeler Getirilmitir? ................................................................................................................................................ 46 9.2. lkyardm Grevlilerinin Eitimi Hangi Konular ermelidir? ....................... 46 9.3. lkyardm Aralar Nelerdir? ......................................................................................................... 47 9.4. inin zerinde Bulunmas Gereken lkyardm Malzemeleri Nelerdir?...... 47 9.5. yerlerinde Bulundurulmas Gereken lkyardm ve lk Mdahale Malzemeleri Nelerdir? ....................................................................................................................... 47

KISALTMALAR

ILO - Uluslararas alma rgt K - Kanunu SGK - Sosyal Gvenlik Kurumu WHO - Dnya Salk rgt SSGSS - Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Yasas SGB - alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl SGB - yeri Salk ve Gvenlik Birimi OSGB - Ortak Salk ve Gvenlik Birimi
vi

GR
lkemizdeki nemli sorunlarmzdan birisi i kazalar ve meslek hastalklar nedeniyle her yl binlerce insanmzn lmesi, onbinlerce insanmzn sakat kalmas, saln yitirmesi ve ac ekmesidir. Bu durumun en nemli nedenleri; ii sal ve i gvenliine yeterli nemin verilmemesi, yasalardaki sorunlar, denetim eksiklii, sermayenin ii sal ve i gvenlii alann maliyet olarak grmesi ve kar hrsdr. Mhendisler, mimarlar ve ehir planclar da bu srete ok ynl olarak yer almaktadrlar. Bir ok meslektamz i kazalar sonucunda yaamn kaybetmi veya eitli salk sorunlarna maruz kalmlardr. Bir ok meslektamz da altklar iyerlerinde yaanan kazalardan sorumlu tutularak hapis ve para cezalaryla kar karya kalmaktadr. te yandan yaanan aclar ve yol at sonular cezalar ve maddi bedellerden ok daha ardr. Bilimsel bilgilerin retime uygulanmas konusunda kritik bir konumda bulunan mhendis, mimar ve ehir planclarnn bu konumunun gereini iyerlerinde yerine getirmesi gerekmektedir. Bu, en bata iinde yaadmz topluma, bize emek verenlere, birlikte altmz insanlara ve yaknlarmza kar sorumluluumuzdur. Mhendis, mimar ve ehir planclar iyerlerinde bazen Gvenlii Uzman olarak, ounlukla da retim, planlama, proje vb. ok farkl grevlerle yer almaktadrlar. Ancak, grevi her ne olursa olsun mhendis, mimar ve ehir planclar srelerin btn aamalarnda ii sal ve i gvenliini, evre saln ve toplumun karlarn gz nnde tutmaldr. Mesleklerimizin okul dnemi mfredatnda ise ii sal ve i gvenlii ok snrl llerde
vii

yer almaktadr. Meslektalarmzn ounluu ii sal ve i gvenlii konusunda hibir eitim almamtr. TMMOB stanbul KK bnyesinde oluturulan SG Komisyonu bu nedenle meslektalarmz ve konuyla ilgili kiileri ii sal ve i gvenliinin temel yasal dzenlemeleri, bu konudaki haklar, yaplmas gereken almalar konusunda bilgilendirmek iin elinizdeki bror hazrlamtr. TMMOB ve bal odalarn ii sal ve i gvenliine ilikin olarak yaynlanan mevzuata eletirileri kamuoyuyla paylalmakta, gerekli grlmesi durumunda bu mevzuatn ksmen veya tamamen iptali iin davalar almaktadr. Bununla birlikte brormzde mevcut durumda geerli olan yasa, tzk ve ynetmelikler objektif olarak sunulacaktr. lkemizde ii sal ve i gvenliine ilikin yasa, tzk ve ynetmelikler yerli yerine oturmu deildir. Bundan dolay sk sk yasa deiiklikleri, ynetmelik iptalleri, yeni yaynlanan ynetmelikler olabilmektedir. Bu nedenle brormzde belirtilen dzenlemeler yol gsterici olmakla birlikte ayrntl bilgi iin dzenlemelerin son ekline bakmakta yarar vardr. Brormz, yaynland tarihteki mevzuat temel alarak hazrlanmtr. Son yllarda mevzuatta ve bu konudaki literatrde kullanlan Sal ve Gvenlii kavramnn daha nceden kullanlan i Sal ve Gvenlii kavramna gre eksikleri olduu iin TMMOB Genel Kurulunun i Sal ve Gvenlii kavramnn kullanlmas karar vardr. Bu nedenle dorudan alnt ve mevzuat blmleri dnda i Sal ve Gvenlii tanmlamas kullanlacaktr. Mhendislik, tp, hukuk, organizasyon ve ekonomi boyutlarna sahip ok geni ve disiplinler aras bir alan olan ii sal ve i gvenlii konusu kk hacimli bir brorde btn balklaryla ele alnamaz. Bu nedenle brormzn bu alan tanmayanlar iin ilk giri bilgilerini salayacak, bilgiye ulalacak kaynaklar iin yol gsterici olacak ekilde mtevazi bir ilev grmesi hedeflenmitir. Yararl olacan umarz. Ekim 2011

viii

I. GENEL BLGLENDRME
1.1. i Sal ve Gvenlii le lgili Olarak Dnyadaki ve Trkiyedeki Durum Nedir? Uluslararas alma rgt (ILO) rakamlarna gre her yl yaklak 2.200.000 kii i kazalar ve meslek hastalklarndan dolay hayatn kaybediyor. ILO rakamlarna gre; Her gn yaklak 6000 kii i kazas ve meslek hastalklar nedeniyle yaamn yitiriyor. Yllk toplamda 350.000 kii i kazas, 1.700.000 kii ise meslek hastalklarndan yaamn yitiriyor. Her yl 270.000.000 i kazas meydana geliyor ve 160.000.000 kii meslek hastalklarna yakalanyor. Her yl zehirli maddelerden dolay 438.000 ii yaamn yitiriyor ve dnya da meydana gelen cilt kanserinin %10unun iyerlerinde zehirli maddelerle temas yznden olutuu belirtiliyor. Her yl asbest yznden 100.000 kiinin yaamn yitirdii tahmin ediliyor. Her yl silikozis hastalnn neden olduu akcier kanseri ve lmcl hastalklardan 10 milyonlarca insan hayatn kaybediyor. Latin Amerikada maden iilerinin %37si, Hindistanda ta kalem iilerinin %50si ve ta krma iilerinin %36s bu hastala yakalanm durumdadr. zellikle sanayilemi lkelerde gerekleen i kazalarnn %25 ile %40 inaat sektrnde gerekleiyor. lkemizde ise, Sosyal Gvenlik Kurumu (SGK) istatistiklerine gre, her yedi dakikada bir i kazas olmakta, her 10,8 saatte bir alan hayatn kaybetmekte ve her 5,5 saatte ise; bir ii srekli i gremez ekilde sakat kalmaktadr. En yksek i kazas oran ise; toplam iyeri saysnn %98ini oluturan ve 50den daha az ii altrlmas nedeniyle Sal ve Gvenlii Kurulu oluturma, iyeri hekimi, i gvenlii uzman, iyeri hemiresi veya salk memuru bulundurma gibi zorunluluklarn bulunmad, kk iletmelerde grlmektedir. Ancak Trkiyede kayt d almann yaygnl, meslek hastalklar hastanelerinin ve kaytlarn yetersizliinden dolay gerek saylarn bu saylardan ok daha yksek olduu tahmin edilmektedir. i sal ve i gvenlii asndan temel ama insanlarn salkl bir yaam srmesi iin uygun ortamn salanmas olmaldr. Yasal zorunluluklar bu nedenle kat zerinde ve gstermelik olarak deil, insanlarn salk ve gvenliini gvenceye almak amac dorultusunda ele alnmal, uygulanmal ve gelitirilmelidir.
9

1.2. i Sal ve Gvenlii Niin nemlidir? i sal ve i gvenlii yalnzca teknik ve tbbi bir alma olarak ele alnamaz. ilerin beslenme, barnma olanaklar, doal evrenin yaanabilir olmas, i gvencesinin olmas, sendikalama hakk gibi pek ok konu iilerin saln ve gvenliini dorudan etkilemektedir. Burada ii sal dendiinde mavi ve beyaz yakal, kadrolu taeron, veya kamuda memur statsnde btn alanlar kapsayacak ekilde ele alnmaldr. i sal ve i gvenliine nem verilmesinin ana nedeni; ya, cinsiyet, rk ve meslek fark gzetilmeksizin herkesin yaama hakknn en yksek dzeyde garanti altna alnmas gerekliliidir. i sal ve i gvenlii duyarllnn ve almalarnn gelimesinde, en bata iilerin 200 yl aan mcadeleleri etkili olmutur. Ayrca ekonomik ve sosyal adan sanayilemenin sonularndan biri olarak kentleme, ekirdek aile yapsna gei sonucu i kazas ve meslek hastalklarndan etkilenen insan saysndaki art, iinin i gremez hale gelmesi ile birlikte ailenin yoksullua dmesi, i gremez hale gelen insanlarn maddi ve manevi toplumsal etkileri, gvensiz alma koullarnn iyerinde yabanclamaya ve i veriminin dmesine neden olmas ve sosyal gvenlik ihtiyacnn artmas gibi faktrlerin etkisi olmutur. i sal ve i gvenlii almalarnn yukardaki genel amalarnn dnda; iyerlerinde yeterli gvenlik tedbirlerini alarak iilerin korunmas, iileri tbbi, fiziksel ve ruhsal adan en st seviyeye karlmas, iyeri ortamnda sala zarar verebilecek unsurlarn hijyenik nlemlerle ortadan kaldrlmas, iiler ile i arasndaki uyumun salanmas, meydana gelen salk zararlarnn ve meslek hastalklarnn tespit edilerek iilerin tedavi olmalarn salamas, karlalan zararlarn derecelerini objektif ve bilimsel yollarla belirleyip deerlendirmenin yan sra iyerinin gvenliinin de salamas, olas kazalar engelleyerek verimliliin arttrlmas hedefleri vardr. 1.3. Gvenlii Nedir? gvenlii; iilerin i ortamnda karlaabilecekleri tehlikelerin, yok edilmesi veya azaltlmas iin getirilen ykmllklerden oluan teknik kurallarn btnn ifade eden, i kazalar ve meslek hastalklarn azaltan bir bilim daldr. 1.4. kazas ve Meslek Hastal Nedir? ILO i kazasn belirli bir zarar ya da yaralanmaya neden olan, beklenmeyen, nceden planlanmayan bir olay eklinde tanmlamtr.
10

Dnya Salk rgt (WHO) ise i kazasn yle tanmlamaktadr: nceden planlanmam ve ou zaman, kiisel yaralanmalara, tehizatn zarar grmesine, retimin bir sre durmasna yol aan olaydr. Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanununun (SSGSS) 14. maddesine gre meslek hastal, sigortalnn alt veya yapt iin niteliinden dolay tekrarlanan bir sebeple veya iin yrtm artlar yznden urad geici veya srekli hastalk, bedensel veya ruhsal zrllk halleridir. 1.5. ile lgili kaza ve Hastalklarn Maliyeti Nedir? kazalar ve meslek hastalklarnn temel madurlar iiler olmakla birlikte, iverenler ve toplum iin de maliyetleri sz konusudur. ilerin maruz kalacaklar sonular; iinin hayatn kaybetmesi, fiziksel ve duygusal skntlar yaamas, yaamnn geri kalan ksmnn zorlamas yannda gelir kayb, iini kaybetme olasl, sigortasz alma halinde tedavi giderleridir. verenlerin karlaabilecekleri maliyetler ise; i gc kayb, tedavi ve tazminat giderleri, makina ve tehizatn zarar grmesi, retimin yavalamas veya duraklamas, verimlilik ve kalitenin dmesi, yasal ykmllklerle karlamadr. Bununla birlikte; mteri memnuniyetsizlii, inceleme sresi, kilit iinin kaybedilmesi, yerine yeni iinin alnmas ve eitilmesi, ikame donanmn alnmas, iilerin motivasyonun azalmas ve iletmenin imajnn zarar grmesi de maliyetler arasnda deerlendirilmektedir. Ulusal ekonomi asndan maliyeti; sosyal gvenlik sistemi ile hastane, iyiletirme merkezi giderleri iin harcamanlar sz konusudur. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl (SGB) verilerine gre; lkemizde i kazalarnn yllk maliyetinin 35.000.000.000 TL olduunun belirlenmitir. SGK verilerine gre 2009 ylnda 9.030.202 sigortal iiden 64.316s i kazas geirmi, bunlardan 1.171i hayatn kaybetmitir. Bu kayplarn sonucu 1.589.116 i gn kayb sz konusudur. Ancak lkemizde iletmelerin yalnzca % 2si ii sal ve i gvenlii iin harcamada bulunmaktadr. 1.6. Trkiyede i Sal ve Gvenliine likin Temel Dzenlemeler Nelerdir? i sal ve i gvenlii konusunda Trkiyenin imzalad uluslararas szlemelerde ve Anayasada hkmler vardr. Anayasann 50. maddesine gre kimse, yana, cinsiyetine ve gcne
11

uymayan ilerde altrlamaz. Kkler ve kadnlar ile bedeni ve ruhi yetersizlii olanlar alma artlar bakmndan zel olarak korunurlar. Dinlenmek, alanlarn hakkdr. Anayasann 56. maddesine gre ise herkes, salkl ve dengeli bir evrede yaama hakkna sahiptir. 4857 sayl Kanununun 77-89. maddesi arasnda kalan maddeler i szlemesine gre alanlar iin temel i gvenlii dzenlemelerini getirmektedir. 5510 Sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu i kazalar ve meslek hastalklar durumunda yaplacak yardm ve demelerin artlarn dzenlemektedir. 4857 sayl Kanunu madde 77de ii sal ve i gvenlii konusunda iverenlerin ykmllklerine yer verilmitir: MADDE 77. verenler iyerlerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin gerekli her trl nlemi almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak, iiler de i sal ve gvenlii konusunda alnan her trl nleme uymakla ykmldrler. verenler iyerinde alnan i sal ve gvenlii nlemlerine uyulup uyulmadn denetlemek, iileri kar karya bulunduklar mesleki riskler, alnmas gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirmek ve gerekli i sal ve gvenlii eitimini vermek zorundadrlar. Yaplacak eitimin usul ve esaslar alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca karlacak ynetmelikle dzenlenir. verenler iyerlerinde meydana gelen i kazasn ve tespit edilen meslek hastaln en ge iki i gn iinde yaz ile ilgili blge mdrlne bildirmek zorundadrlar. Bu blmde ve i sal ve gvenliine ilikin tzk ve ynetmeliklerde yer alan hkmler iyerindeki raklara ve stajyerlere de uygulanr. 1.8. yerindeki koruyucu ve nleyici Hizmetler ile lgili Ynetmelikler Nelerdir? TMMOB ve TTBnin bu ynetmeliklere dair gr nedir? 1.7. i Sal ve Gvenliinde verenin Ykmll Nedir?

27/11/2010 tarihinde yaynlanan yeri Hekimlerinin Grev, Yetki, Sorumluluk ve Eitimleri Hakknda Ynetmelik, Gvenlii Uzmanlarnn Grev, Yetki, Sorumluluk ve Eitimleri Hakknda Ynetmelik ve Sal ve Gvenlii Hizmetleri Ynetmelii bu konudaki temel dzenlemelerdendir. Sal ve Gvenlii Hizmetleri Ynetmeliinin 4. blmnde yer alan SGB ile OSGB alma Usul ve Esaslar kapsamndaki dzenleme yledir:
12

Madde 12- (1) SGB ve OSGBler iyerlerinde salkl ve gvenli bir alma ortam oluturmak amacyla; a) yerinde salk ve gvenlik risklerine kar yrtlecek her trl koruyucu, nleyici ve dzeltici faaliyeti kapsayan alma ortam gzetiminden, b) ilerin saln korumak ve gelitirmek amac ile iilere verilecek salk gzetiminden, c) ilerin i sal ve gvenlii eitimleri ve bilgilendirilmelerinden, ) yerinde kaza, yangn, doal afet ve bunun gibi acil mdahale gerektiren durumlarn belirlenmesi, acil durum plannn hazrlanmas, ilkyardm ve acil mdahale bakmndan yaplmas gereken uygulamalarn organizasyonu ve ilgili dier birim, kurum ve kurulularla ibirlii yaplmasndan, d) alma ortamnn gzetimine ve iilerin salk gzetimine ait btn bilgilerin kayt altna alnmasndan, e) ilerin yaptklar iler, iyerinde yaplan risk deerlendirme sonular ve maruziyet bilgileri ile ie giri muayeneleri, periyodik salk muayeneleri sonular ve i kazalar ile meslek hastalklar kaytlarnn, iyerindeki kiisel salk dosyalarnda gizlilik ilkesine uyularak saklanmasndan, sorumludurlar. TMMOB ve TTBnin bu ynetmeliklere itiraz sz konusudur. tiraz edilen noktalar ksaca u ekilde aklanmaktadr; Bu ynetmelikle; ii sal ve i gvenlii hizmet sunumu ve eitim hizmetleri taerona devredilmektedir. Taeronluk Yasasnda zel dzenlemesi bulunan; ii haklarnn kstlanmasndan ii sal ve i gvenlii nlemlerinin alnmamasna kadar birok sakncay barndrdndan, mutlak zorunluluk hali dnda uygun grlmeyen bir alma biimidir. Daha ok iinin daha etkin ii sal ve i gvenlii nlemleriyle karlamasna ynelik aba iinde olunmas gerekirken, SGB Sal ve Gvenlii Genel Mdrlnn taeronlatrmann dzenleyicisi ve destekleyicisi olmas doru deildir. Bugn ii sal ve i gvenlii alannda lkemizdeki en yaygn hizmet sunum modeli olan iyeri ortak salk birimlerinin tasfiye edilmesiyle yerine, iyeri dnda zel irketlerin kuraca birimlerin geirilmeye allmas iin gsterilen aba kabul edilebilir deildir. gvenlii mhendisleri ve iyeri hekimlerinin eitim hizmetlerinin zel dershaneler araclyla verilmesine ynelik srar doru bulmuyor ve kesinlik 13

le kabul etmiyoruz. Sosyal taraflarn ynetmeliklerden bekledii, alanlarn iyerindeki tehlikelerle karlama ve onlara maruz kalma olasln en aza indirmek iin oluturulacak rgtlenme, normlar ve srekli gzetimi mmkn klan bir yapy ortaya karmaktr. Bu yapnn taraflar ise, devlet, iveren, iiler ve sendikalar, i gvenlii mhendisleri ve yeri hekimleridir. Bu unsurlarn doru kurgulanmas, gvenlik kltrnn geliimine ve sistemin tesisine gl bir temel salayacaktr. Bu nedenle, i gvenlii mhendisi, iyeri hekimi ve sendikalar dzenlemelerin iine, ilevine uygun ana unsurlar olarak koymak gerekir. Bu unsurlar inkra dnk bir yaklamn rn olan ynetmeliklerin amaca hizmet etmeyecei aktr.

II. kAZALARININ NEDENLER VE ALIMA ORTAMINDAk TEHLkELERN kONTROL

2.1. Tehlike ve Risk Nedir? Tehlike, ii saln ve i gvenliini tehdit eden, zora sokan, byk zarara yol aabilecek durumlardr. Tehlikeye yol aabilecek faktrleri; insani, evresel ve teknik faktrler olarak ayrabiliriz. nsani faktrler; ya, cinsiyet, eitim, deneyim, fizyolojik ve psikolojik nedenler v.b., evresel faktrler; grlt, s, k radyasyon, mikroorganizmalara tahri edici ve boucu gazlara, anestezik ve narkotik maddelere maruz kalma, vb. teknik faktrler; makinelerin periyodik bakmlarnn yaplmamas, kapasitelerinin zorlanmas, aletlerdeki aksaklklar, malzeme ve yerindeki hatalar, kiisel korunma aralarnn kullanlmamas, makinelerin hatal yerleimi, ergonomik olmayan koullar v.b. olarak sylenebilir. Risk, bir tehlikenin ortaya kma ihtimali ve bu tehlikenin ortaya kt anda sebep olaca etkinin ciddiyeti arasndaki ba olarak tanmlanabilir. 2.2. kazalarnn Nedenleri Nelerdir? kazalarnn nedenleri 3 ana balk altnda toplanabilir; tehlikeli alma koullar, tehlikeli davran ve denetimsizlik.

14

Temel Nedenler

Ynetim Politikalar ve Kararlar Kiisel Faktrler evresel Faktrler

Dolayl Nedenler

Gvensiz Eylemler

Gvensiz Koullar

Dolaysz Nedenler

Planlanmam Olaylar Zehirli veya Zararl Gazlar Tehlikeli Madde KAZA Kiisel Kayplar Maddi Kayplar

ekil: 1.1. Kazalarnn Nedenleri

2.2.1. Tehlikeli alma koullar ve nlemler Tehlikeli alma koullar, alma alanlarnda bulunan ve kaypl olaylara neden olabilecek tehlikelerdir. Bu tehlikeler, iilerin yapt hatalar ya da retim sisteminde grlen aksaklklar sonucu ortaya kmaktadr. Gvensiz koullar genellikle bakm, tertip-dzen, evresel kontrol ve tasarm sistemlerinde oluan aksaklklardan meydana gelir. nleyici bakm: nleyici bakm plan reticilerin spesifikasyonlarna ya da iletmenin belirledii esaslara gre hazrlanmaldr. Gnmzde makinalarn, malzemelerin ve enerji kaynaklarnn mekanik ve yapsal limitleri tanmlanmtr. nleyici bakm sisteminin olmad ya da olup da uygulanmad ve dzeltici bakmlarn yaplmad iletmelerde iiler iin riskler olumaktadr. Tertip-dzen: retimin sonucu oluan deiikliklerin temizlik yaplarak, gerekli olmayan malzemelerin kullanm alan dnda yerletirilerek, malzemelerin ve ekipmanlarn tekrar dzenlenerek giderilmesi gerekmektedir. alma Alan: alma alan ise; insan vcudunu, grme dzeyini, iitme dzeyini, nefes alma dzeyini ve vcut scakln etkileyen koullar iermektedir. almalarn verimli bir ekilde srdrlebilmesi iin hava kalitesi, aydnlatma, grlt ve scaklkla ilgili gerekliliklere uyulmas gerekir. Tasarm: Tasarm aamasndan sonra uygunsuz durumlar tespit ederek gerekli dzeltmeleri yapmak ve uygulamak baz durumlarda mmkn olamamaktadr. gvenlii ve salk konularndaki teknolojinin gelimesiyle yeni projelere i gvenlii asndan gerekli tasarmlar eklemek mmkn olabilmitir.
15

iler zaman zaman koruyucular devre d brakabilmekte, kendilerine verilen kiisel koruyucu donanmlar kullanmayabilmekte, uyarlara ramen tehlikeli blgelere girebilmekte ve benzeri tehlikeli davranlarda bulunabilmektedir. Ancak, bu hatalar tek bana iilerin dikkatsizliinden kaynaklanmamaktadr. yeri ynetiminin gerekli ve yeterli eitimi vermemi olmas; KKDlerin yaplan ie ve iiye uygun olmamas, iletmenin idari ve ekonomik aralarla iileri hzl tempoyla almaya zorlamas, bilinli veya bilinsiz olarak yaplan hatalarn nlenmesi iin yeterli gzetimin yaplmamas gibi nedenler temelde yatan nedenlerdir. Unutulmamaldr ki hi kimse yapt ii doutan bilmemektedir, ancak bir eitim ve tecrbe srecinde renmektedir. letmenin retim veya hizmet sunumunu yeterli nitelikte yaplmas iin gsterilen zeni, iin gvenli yaplmas iin de gstermesi zorunludur. Kiilerin tehlikeli davranlarnn olas nedenlerini anlamak iin kastl ve kastsz davranlar incelemekte yarar vardr. Tehlikeli davranlarn birounun kastsz davranlar olduu tespit edilmitir. Bu tr tehlikeli davranlarn kontrol iin aadaki konular incelenmelidir: Can Sknts: Srekli tekrarlanan iler can skntsna neden olabilir. Uyar eksiklii, iinin konsantrasyonunun ve ilgisinin azaltmasna neden olabilmektedir. Bu durumda da alan yapt gvensiz hareketlerin farknda olmayabilir. Yorgunluk: Fiziksel olarak yorulan bir kii zihinsel olarak da yorgunluk hissedebilir. Bu da ilginin ve konsantrasyonun dalmasna neden olmaktadr. Bilgi Eksiklii: Baz durumlarda ii, iin nasl doru yaplacan bilemeyebilir. Bu sebeple tm iilere i hakknda eksiksiz bilgi verilmelidir. Ar Yaknlk: Belirli bir sre getikten sonra iiler yaptklar ie ok alabilirler. Bu da ie ok yakn olduu iin letme krl olarak da ifade edilebilen iinin ortamdaki tehlikelerin farkna varamamasna neden olabilir. Gvenlii Eitimi Eksiklii: Eitim eksiklii sonucunda iiler, i gvenlii prosedrlerini ve uyulmas gereken kurallar bilmezler. yi planlanm tm iileri kapsayan bir eitim program ile bu problem alabilir. Tehlikeli davranlarn dier kategorisi olan kastl davranlar daha karmaktr, aklanmas ve kontrol edilmesi gtr. Kastl tehlikeli davran 16

2.2.2. Tehlikeli Davranlar

lar, iilerin tehlikelerin farknda olduklar halde riski kabullendikleri ve her koulda ayn davranlar gsterdikleri durumlardr. Ar Gven: Kastl tehlikeli davranlarn en genel nedeni kiilerin kendilerine ar gven duymalardr. Tecrbeli iiler, bilinen gvensiz hareketlere her eye ramen devam ederler nk yllardr bu ekilde almalarna ramen bundan hi zarar grmemilerdir. ilerin Tatmini: Baz noktalarda iiler tehlikeli davranlar yaparak dier iilerin ilgisini ekmekten mutlu olurlar. le lgili Avantaj Yakalama: Buradaki sebep direk olarak ile ilintilidir. verenin tempolu alma taleplerini karlamak, daha yksek cret almak, ii daha abuk bitirerek daha fazla dinlenmek, daha fazla le tatili yapmak, ii daha az gayret harcayarak yapmak gibi. ilerin Problemleri: ilerin iyeriyle olan problemleri, onlarn iletmeye kar kin, fke ve dmanlk beslemesine neden olabilir. Byle durumlarda da iiler tepkilerini gstermek iin tehlikeli davranlara bavurabilirler.

III. ALIMA ORTAMI VE RSKLER

3.1. ileri maddi ve manevi olarak kayba uratan i kazas ve meslek hastalklarn meydana getiren nedenler nelerdir? 1. Fiziksel Tehlikeler: Titreim Grlt Yetersiz havalandrma Ar s, nem ve hava hareketleri Yetersiz veya ar aydnlatma

2. Kimyasal Tehlikeler: Toksik gazlar, organik svlarn buharlar, ergimi haldeki metal gazlar Radyasyona maruz kalma (X nlar, doal ve yapay radyoaktif maddeler, kzltesi ve mor tesi nlar) Asitler, Bazlar nedeniyle yanma nert tozlar, fibrojenik tozlar, toksik tozlar, kanserojen tozlar, alerjik tozlar
17

3. Elektrikle alma le Meydana Gelen Tehlikeler: Topraklamas yaplmam tezgahlar veya el aletleri Topraklamann belli periyodlarla kontrolnn yaplmamas Elektrik ve aydnlatma tesisatnn periyodik kontrolnn yaptrlmamas Ypranm ve hatal onarlm el aletleri Yetkisiz kiilerin mdahale etmek istemesi Krk ypranm el aletleri Koruyucu baret, eldiven, izme, staka veya tabure gibi kiisel koruyucularn bulunmamas Zeminin yaltlmamas Yksek gerilim ile almada gerekli kurallara uyulmamas 4. Mekanik Tehlikeler: Makina ve tezgahn ezen, delen, kesen, dnen operasyon koruyucusunun bulunmamas, Preslerde ift el kumanda kullanlmamas, Preslerde ayak pedal koruyucusu olmamas, Transmisyon kaylarnn koruyucusunun taklmam olmas, Makina ve tezgah tehlike annda durduracak stop butonun ya da kesicinin bulunmamas, Yetersiz ve uygun olmayan makina ve koruyucu techizat, Yetersiz uyar sistemleri, Dzensiz ve dank iyeri ortam, Makinalarn, kaldrma aletlerinin, kazanlarn, kompresrlerin vb. gerekli bakm ve periyodik kontrollerinin yaplmamas. 5. Tehlikeli Yntem ve lemler: Makina veya tezgahlarda alrken koruyucu techizatn devre d braklmas Baret, gzlk, siper, maske vb. kiisel koruyucularn kullanlmamas Ar yk kaldrma 3 mden yksek malzeme istifleme Etiketlenmemi veya yetersiz etiketlenmi malzeme Gereken uyar, ikaz iaret ve yazlarnn konmam olmas Gvenlik kart olmayan kimyasalla alma
18

 e yeni balayan iiye alt ile ve i sal ve gvenlii konularnda eitim vermeden altrma Belli aralklarla iilere i sal ve gvenlii konularnda eitim verilmemesi Yeterli ikaz vermeden aralarn altrlmas veya durdurulmas Elektrik kesilmeden tehizat zerinde onarm Onarm esnasnda alter veya beklenmedik bir harekete kar g dmesinin emniyete alnmam olmas alr haldeki tehizatn yalanmas, temizlenmesi, ayarlanmas, Depo ve konteynerlerin tam olarak boaltlp temizlenmeden zerinde onarm ve kaynak yaplmas Yksekten atlama Parlama, patlama ve yangn ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatnn exproof olmamas Parlama patlama ve yangn tehlikesi olan yerlerde sigara iilmesi Ykleme ve boaltma ilemlerinin uygun yntemle yaplmamas Malzemelerin, makinalarn ve tehizatn uygun yerletirilmemesi 6. yeri Ortamndan Kaynaklanan Tehlikeler: yeri zemini Yetersiz geitler Yetersiz i alan Dzensiz iyeri

Yetersiz k yerleri

Merdivenlerde korkuluk olmamas

Dularn ve tuvaletlerin alr durumda veya temiz olmamas 3.2. Tehlike kontrol Yntemleri Nelerdir? yerinde salk ve gvenlii tehdit eden maddelerin ve teki tehlikelerin kontrol yntemlerinde, iki nemli nokta gz nnde bulundurulmaldr: Kontrol yntemleri ok etkili olandan, en az etkili olana kadar geni bir yelpazeyi ierir. Tehlikenin tmyle ortadan kaldrlmas dnda hibir yntem tek bana yzde yz etkili deildir. Eliminasyon: Tehlikeyi oluturan maddenin, yntemin ya da makinenin terk edilmesidir, tehlikeyi nlemek iin en iyi zmdr.
19

zolasyon: Tehlikeyi elimine etmeden iiyi tehlikeden uzaklatrmaya ynelik yntemlerdir. 3.3. kimyasal madde nedir? Nasl Snflandrlr? Kimyasal madde, doal halde bulunan veya retilen veya herhangi bir ilem srasnda veya atk olarak ortaya kan veya kazara oluan her trl element, bileik veya karmlardr. Patlayc, oksitleyici, ok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, ok toksik, zararl, andrc, tahri edici, alerjik, kanserojen, mutajen, reme iin toksik ve evre iin tehlikeli zelliklerden bir veya birkana sahip maddeler; sz edilen snflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik zellikleri ve kullanlma veya iyerinde bulundurulma ekli nedeni ile iilerin salk ve gvenlii ynnden risk oluturabilecek maddeler; mesleki maruziyet snr deeri belirlenmi maddeler tehlikeli kimyasal madde olarak adlandrlr. 3.4. Tehlike Bilgi Formlar Nasl Hazrlanmaldr? Tehlike bilgi formlar u bilgileri iermelidir; kimyasaln tanm, kimyasaln kullanm, firmann tantm, iindeki tehlikeli kimyasallarn bileimi, fiziksel ve kimyasal zellikleri, yangn ve patlama bilgileri, salk iin yaratt tehlike bilgileri, kullanm srasnda alnmas gereken nlemler, ilk yardm bilgileri ve kontrol nlemleri. 3.5. Etiketleme ve aretleme Gerekli midir? Gvenli ya da tehlikeli olsun, her kimyasal madde kab, radyoaktif madde veya makina, aadaki bilgileri ieren etiketlerle iaretlenmelidir. erii (hem ticari markas, hem de bilimsel ismi, ayrca bileenleri) uzun ve ksa vadeli salk ve gvenlik riskleri, kullanm, saklanmas, tanmas ve atlmas ile ilgili uygun yntemler, reticisi, retici adresi ve kayt numaras v.b. bilgiler olmaldr. Bu bilgiler kimyasal madde kabnn, radyoaktif maddenin ya da makinenin aka grlebilir bir yerinde ve iinin ana dilinde olmaldr. zel dikkat isteyen malzemeler iin ise; dnyada belli bir standard olan deiik renkler kullanlmaldr. yerinde kullanlan tm gvenlik ve salk iaretlerinin yasa ve ynetmeliklere uygun olup olmad, yerinde kullanlp kullanlmad kontrol edilmelidir.
20

3.6. kimyasal maddeler insanlar nasl etkiler? Nasl maruz kalnr? Zararlar nelerdir? Kimyasallara maruziyet drt ekilde gerekleir. Solunum, sindirim, cilt temas ve enjeksiyon eklinde. Yetikin bir insann akcieri 55-75 mlik hava ile temas yzeyine sahiptir. Bu byk deerden dolay solunan madde ok hzl bir ekilde organizmaya etki eder. Sindirim yoluyla etkilenme, yiyecek ve ieceklerin zararl ve zehirli maddelerle bulamas veya kaza sonucu yutulmas ile gerekleir. Cilt yoluyla temasta deri maddeyi absorblar veya madde deriyi tahri edebilir. Enjeksiyon ise; bir maddenin vcuda dorudan derinin delinerek verilmesidir. M.A.K. msaade edilen azami konsantrasyon demektir. Baka ekilde belirtilmedike, 8 saatlik srede, iilerin solunum blgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman arlkl ortalamasnn st snrdr. Bir kimyasaln verecei zarar, miktarna ve maruz kalnan sreye baldr. Sanayide allan baz kimyasallar iin kabul edilebilir snrlar belirlenmitir. Bu deer her kimyasal madde iin farkldr. Kimyasallarn MAK deerleri gvenlik bilgi formlarnda bulunmaldr. Bu azami limitlere uygun olarak iilerin alma saatleri dzenlenmeli, kiisel koruyucu donanmlar temin edilmeli ve ortam havalandrlmas uygun hale getirilmelidir. Tahri edici madde: Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun sreli veya tekrarlanan temasnda lokal eritem, eskar veya dem oluumuna neden olabilen, andrc olarak snflandrlmayan maddelerdir. Alerjik madde: Solunduunda, cilde nfuz ettiinde ar derecede hassasiyet meydana getirme zellii olan ve daha sonra maruz kalnmas durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya kmasna neden olan maddelerdir. 3.9. Sanayide kullanlan ve kansere neden olan maddelere kimler daha ok maruz kalr? Bu maddeler vcuda nasl girer? Ynetmelikte kanserojen madde tanmlamasnda belirtilen ilerde alanlar bu maddelere maruz kalmaktadr:
21

3.7. kimyasal maddelerin M.A k. deeri nedir?

3.8. Hangi maddeler tahrie ve allerjik tepkilere yol aar?

reamin retimi, kmr kurumu, kmr katran ve ziftinde bulunan polisiklik hidrokarbonlara maruziyete neden olan iler, bakr-nikel cevherinin kavrulmas ve elektro rafinasyonu ileminde aa kan toz, duman ve mistlere maruziyete neden olan iler, kuvvetli asit prosesi ile isopropil alkol retimi, sert odun tozuna maruziyete neden olan ilerde alanlar maruz kalmaktadr. Solunma, az yoluyla veya deriye nfuz ile vcuda girmektedir. 3.10. yerinde kansere yol aan maddelerin kullanlmas zorunlu mudur? kanser riski nasl nlenebilir? veren, teknik olarak mmkn olduu hallerde, iilerin sal ve gvenlii asndan kullanm koullarnda tehlikesiz veya daha az tehlikeli madde, karm veya proses kullanarak iyerindeki kanserojen veya mutajen maddelerin (Mutajen madde: Solunduunda, az yoluyla alndnda, deriye nfuz ettiinde kaltmsal genetik hasarlara yol aabilen veya bu etkinin oluumunu hzlandran maddeler. (Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hk. Ynetmelik, Madde:4) kullanmn azaltacaktr. veren; kanserojen veya mutajen maddelerin deitirilmesi konusunda yaplan aratrma sonularn, istenmesi halinde Bakanla vermek zorundadr. Kanserojen veya mutajen maddelerle yaplan almalarda maruziyetin nlenmesi ve azaltlmas iin: a) Yaplan risk deerlendirmesi sonucunda alanlarn sal ve gvenlii ynnden risk bulunduunun ortaya kmas halinde alanlarn tehlikeli maddelere maruziyeti nlenecektir. b) Kanserojen veya mutajen madde veya karmlarn veya bu maddelerin kullanld prosesin deitirilmesinin teknik olarak mmkn olmad hallerde, bu maddelerin retiminde ve kullanlmasnda teknik imkanlara gre tam kapal sistemler kullanlacaktr. c) Kapal sistemle almann teknik olarak mmkn olmad hallerde alanlarn maruziyeti mmkn olan en az dzeye indirilecektir. d) alanlarn kanserojen veya mutajen maddelere maruziyeti, mesleki maruziyet snr deerlerini amayacaktr. e) veren kanserojen veya mutajen maddelerin kullanld ilerde aadaki nlemleri alacaktr. 1) yerinde kullanlacak kanserojen veya mutajen madde miktar be 22

lirlenecek ve yaplan i iin gereken miktardan fazla madde bulunmas nlenecektir. 2) Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalan veya kalabilecek ii says mmkn olan en az sayda olacaktr. 3) Kanserojen veya mutajen maddelerin alma ortamna yaylmasn nlemek veya en aza indirmek iin proses tasarm uygun ekilde yaplacak ve gerekli mhendislik kontrol nlemleri alnacaktr. 4) Kanserojen veya mutajen maddelerin kaynandan lokal veya genel havalandrma sistemi veya dier yntemlerle allan ortamdan dar atlmas, halk sal ve evreye zarar vermeyecek ekilde yaplacaktr. 5) Herhangi bir kaza sonucunda veya beklenmeyen bir ekilde kanserojen veya mutajen maddelerin ortama yaylmas halinde, bu durumun erken tespiti iin uygun lm sistemleri bulunacaktr. 6) Uygun alma yntemleri ve ilemler kullanlacaktr. 7) Alnan dier nlemlerle toplu korumann salanamad ve/veya maruziyetin nlenemedii durumlarda uygun kiisel korunma yntemleri kullanlacaktr. 8) zellikle iyeri taban, duvarlar ve dier yzeyler dzenli olarak temizlenecek ve hijyen artlar salanacaktr. 9) alanlar bilgilendirilecektir. 10) Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalnan veya maruz kalma ihtimali bulunan yerler uygun ikaz levhalar ve gvenlik iaretleri ile belirlenecektir. Bu yerlerde sigara kullanlmasnn ve yeme, imenin yasak olduunu belirten ikaz levhalar bulunacaktr. 11) Yksek dzeyde maruziyete neden olabilecek acil durumlar iin plan yaplacaktr. 12) Kanserojen veya mutajen maddelerin gvenli ekilde depolanmas, tanmas veya ilem grmesi iin bu maddeler aka ve grnr ekilde etiketlenmi, szdrmaz kapal kaplarda bulundurulacaktr. 13) Atklarn iiler tarafndan gvenli bir ekilde toplanmas, depolanmas ve uzaklatrlp zararsz hale getirilmesinde aka ve grnr ekilde etiketlenmi, szdrmaz kapal kaplar kullanlacaktr.

23

3.11. Grlt iinin saln nasl etkiler?

zellikle iitme kayb gibi salk ve gvenlik sorunlarna sebep olabilir.

23 Aralk 2003 tarihli Grlt Ynetmeliinin 5. Maddesinde gnlk grlt maruziyet dzeyleri ve en yksek ses basnc ynnden maruziyet snr deerleri ve maruziyet etkin deerleri verilmitir. (En yksek ses basnc = Ppeak); 1) Maruziyet snr deerleri: LEX, 8h = 87 dB (A) ve Ppeak = 200 Pai 2) En yksek maruziyet etkin deerleri: LEX, 8h = 85 dB (A) ve Ppeak = 140 Paii 3) En dk maruziyet etkin deerleri: LEX, 8h = 80 dB (A) ve Ppeak = 112 Paiii i 140 dB (C) ile ilgili olarak 20 Pa ii 137 dB (C) ile ilgili olarak 20 Pa. iii 135 dB (C) ile ilgili olarak 20 Pa. 3.11.2. Grlt nasl kontrol edilebilir ve iitme kayb nasl nlenebilir?

3.11.1. Grltnn gvenlik snr (Eik Deeri) nedir?

Grltden kaynaklanan maruziyetin nlenmesi veya azaltlmas iin; a) Teknik gelimelere uygun nlemler alnarak grltye maruziyetten kaynaklanan riskler kaynanda yok edilecek veya en aza indirilecektir. Grltden kaynaklanan risklerin azaltlmasnda, Sal ve Gvenlii Ynetmeliinde1 belirtilen genel prensiplere uyulacak ve zellikle; 1) Grltye maruziyetin daha az olduu baka alma yntemleri semek, 2) Yaplan ii gz nnde bulundurarak, mmkn olan en dk dzeyde grlt yayan uygun i ekipmann semek, 3) yerinin ve allan yerlerin tasarm ve dzenlenmesi, 4) ilere, i ekipmann grltye en az maruz kalacaklar doru ve gvenli bir ekilde kullanmalar iin gerekli bilgiyi ve eitimi vermek,
1 Grlt Ynetmeliinde atf yaplan Sal ve Gvenlii Ynetmelii Dantay Onuncu Dairesi tarafndan 16.05.2006 tarihili kararla iptal edilmitir. Ancak brormzde ynetmeliklerde atf yaplan yerlerde bu ynetmeliin ad gemektedir.

24

5) Grlty teknik yollarla azaltmak iin; - Hava yoluyla yaylan grlty, perdeleme, kapatma, grlt emici rtlerle ve benzeri yntemlerle azaltmak, - Yapdan kaynaklanan grlty, yaltm ve benzeri yntemlerle azaltmak, 6) yeri, alma sistemleri ve i ekipmanlar iin uygun bakm programlarnn uygulanmas, 7) Grlty azaltacak bir i organizasyonu ile; - Maruziyet sresini ve grlt dzeyini snrlamak, - Yeterli dinlenme aralar verilerek alma srelerinin dzenlenmesi gibi nlemler alnacaktr. b) Yaplan risk deerlendirmesinde, en yksek maruziyet etkin deerlerinin aldnn tespiti halinde, iveren, zellikle yukarda belirtilen nlemleri de dikkate alarak, grltye maruziyeti azaltmak iin teknik ve/veya organizasyona ynelik bir nlem program oluturacak ve uygulayacaktr. c) Yaplan risk deerlendirmesine gre, iilerin etkin deerleri aan grltye maruz kalabilecei alma yerleri uygun ekilde iaretlenecektir. Ayrca, bu alanlarn snrlar belirlenecek ve teknik olarak mmkn ise, bu alanlara giriler kontroll olacaktr. d) ilerin dinlenmesi iin ayrlan yerlerdeki grlt dzeyi, bu yerlerin kullanm amacna uygun olacaktr. e) veren, kadnlar, ocuklar, yallar, zrller gibi hassas risk gruplarnn korunmas iin gerekli nlemleri alacaktr. Grltye maruziyetten kaynaklanan riskler baka yollarla nlenemiyor ise; iilere, kiiye tam olarak uyan kulak koruyucular verilecek ve bu koruyucular iiler tarafndan kullanlacaktr. 3.12. Ergonomi Nedir? Yunanca ergon = i, alma, nomos = yasa anlamna gelen szcklerin birletirilmesiyle Ergonomi szc elde edilmitir. Gnmzde ise i bilimi olarak bilinmektedir. yk ve alma gcnn en iyi ekilde dengelenip, hem alann saln koruyan, hem de retimin artmasn salayan insan makine evre sisteminin baarlmas iin biyolojik bilginin anatomi, fizyoloji ve deneysel psikoloji alanlarnda uygulanmasna ergonomi denir.
25

Olumsuz ergonomik koullar ve nitelikleri bakmndan iilerin bel ve srt incinmelerine neden olabilecek yklerin, bir veya daha fazla ii tarafndan elle veya beden gc kullanlarak kaldrlmas, indirilmesi, itilmesi, ekilmesi, baka bir yere gtrlmesi veya hareket ettirilmesi gibi ilerin yaplmas veya bu ilerin yaplmas iin fiziki olarak destek olunmasn ifade eder. Aada belirtilen zelliklere sahip yklerin elle tanmas srt ve bel incinmesi riski oluturabilir; - ok ar veya ok bykse, - Kaba veya kavranlmas zor ise,

3.12.1. Ergonomide ykle ilgili risk faktrleri nelerdir?

- Dengesiz veya iindekiler yer deitiriyorsa,

- Vcuttan uzakta tutulmasn veya vcudun eilmesini veya bklmesini gerektiren bir konumda ise,

- zellikle bir arpma halinde yaralanmaya neden olabilecek younluk ve ekilde ise. 3.12.2. Ergonomide yaplan i ile ilgili risk faktrleri nelerdir? ; - ok yorucu ise,

- Mutlaka vcudun bklmesi ile yaplabiliyorsa, - Ykn ani hareketi ile sonulanyorsa, - Vcut dengesiz bir pozisyonda iken yaplyorsa, bedenen alma ekli ve harcanan g, zellikle srt ve bel incinmelerine neden olabilir. 3.12.3. Ergonomide alma ortamndan kaynaklanan risk faktrleri nelerdir?

alma ortam aadaki zelliklerde ise, zellikle srt incinmesi riskini artrabilir; - allan yer ii yapmak iin yeterli genilik ve ykseklikte deil ise, - Zemin dz deilse, engeller bulunuyorsa veya dme veya kayma tehlikesi varsa, - alma ortam ve artlar, iilerin ykleri gvenli bir ykseklikte veya uygun bir vcut pozisyonunda tamasna uygun deilse,

- yeri tabannda veya allan zeminlerde yklerin indirilip kaldrlmas 26

n gerektiren seviye farkllklar varsa, - Zemin veya zerinde durulan yer dengesizse, - Scaklk, nem veya havalandrma uygun deilse. 3.12.4. Ergonomide iin gereinden kaynaklanan risk faktrleri nelerdir? Aada belirtilen alma ekillerinden bir veya daha fazlasn gerektiren iler srt ve bel incinmesi riski oluturabilir. - zellikle vcudun belden dnmesini gerektiren ar sk veya ar uzun sreli bedensel almalar, - Yetersiz ara ve dinlenme sresi, - Ar kaldrma, indirme veya tama mesafeleri, - lemin gerektirdii, ii tarafndan deitirilemeyen alma temposu. 3.12.5. Ergonomide bireysel risk faktrleri nelerdir? veren tarafndan; - Fiziki yaps yaplacak ii yrtmeye uygun ii sememesi, - Uygun olmayan giysi, ayakkab veya dier kiisel eyalar kullandrtmas, - Yeterli ve uygun bilgi ve eitime verilmemesi, durumunda iiler risk altnda olabilirler.

IV. BLGLENDRME ve ETM

4.1. ilerin Bilgilendirmesi ve Eitimi Ne Zaman Verilmelidir? yerinde salk ve gvenliin salanmas ve srdrlebilmesi iin; iveren, her iinin alt yere ve yapt ie zel bilgi ve talimatlar da ieren salk ve gvenlik eitimi almasn salamak zorundadr. Bu eitim zellikle; ie balanmadan nce, alma yeri veya i deiikliinde, i ekipmanlarnn deimesi halinde, yeni teknoloji uygulanmas halinde yaplr. Eitim, deien ve yeni ortaya kan risklere uygun olarak yenilenir ve gerektiinde periyodik olarak tekrarlanr. 4.2. ilerin Eitimi kapsamna Hangi Balklar Girmektedir? veren iilere veya temsilcilerine, zellikle risk deerlendirmesi sonucunda elde edilen bilgiler ve alma koullarnda nemli bir deiiklik olmas
27

halinde gerekli yeni bilgiler, iyerinde bulunan veya ortaya kabilecek tehlikeli kimyasal maddelerle ilgili, bu maddelerin tannmas, salk ve gvenlik riskleri, mesleki maruziyet snr deerleri ve dier yasal dzenlemeler, iilerin kendilerini ve dier iileri korumalar iin alnmas gerekli nlemler ve yaplmas gerekli iler ve tehlikeli kimyasal maddeler iin tedarikiden salanan malzeme bilgi formlar hakknda bilgi salamak ve eitim vermekle ykmldr 1- yeri planlar, 2- Salk ve gvenlik konusunda iletme politikalar, 3- profilleri, 4- retim emalar, 5- Kimyasal ve radyoaktif madde kaytlar, 6- Makine ve ekipman kaytlar. 4.4. yeri Planlar, Profili ve retim emalar Nasl kullanlr? profili, yeni iileri yapaca ile ilgili tehlikeler konusunda eitmekte kullanlr. yerinde yaplacak eitli nitelikteki aratrmalarda da kullanlabilir. rnein; herhangi bir ite kullanlan maddelerin zehirlilii, teki ilerde kullanlan maddelerle karlatrlarak iyerindeki hangi ilerin daha tehlikeli olduu konusunda bir FKR edinilebilir. yeri plan, fabrika ya da iyerinin haritas gibi deerlendirilir. yeri planlar, durumun kubak grlebilmesini, tehlikelerin iaretlenebilmesini ve izlenmesini salar. Bylece ii sal ve i gvenlii konusunda yaplmas gereken ii eitimlerinin ve daha birok konunun hedeflerin belirlenmesinde yardmc olur. retim emalar, btn retim hatlarn ve her blmde ne olup bittiini tanmlayan basit diyagramlardr. retim emalar, iilerin takm olarak birbirleriyle nasl ilikide bulunduklarn gstermek ve paylatklar salk riskleri konusunda eitim yapmak bakmndan ok yararldr. 4.5. Makina ve Ekipman kaytlar ve kimyasal kaytlar Nerelerde kullanlr? Makina ve ekipman kaytlar, iyerinde belirli blgelerdeki salk ve gvenlik tehlikelerini anlatmakta olup iileri ve evreyi korumak iin ne tr teknik kontroller uygulanmas gerektiini belirlemekte kullanlr. Kimyasal kaytlar ise; fabrika ya da atlyelerde kullanlan tm kimyasal ve radyoaktif maddelerin tam listesidir. Her maddenin bilimsel ismi, ierii,
28

4.3. yerinizde Tutulabilecek Temel Bilgi Dokmanlar Nelerdir?

satc ve reticilerinin isim ve adresleri, kullanld iler ve sakland yerler bu kaytlarda yer almaldr. 4.6. SG kurullar Malzeme Gvenlik Bilgi Formlarn Nasl Edinebilir?

Bu gvenlik bilgi formlarnn edinilmesi ncelikle iverenin sorumluluunda olup iveren tarafndan verilmesi gerekmektedir. veren tarafndan bilgiler verilmez ise; kimyasal maddenin zerindeki etiket de bilgi formu da yoksa, firmalarn etiket bilgilerinden iletiim bilgilerine ynelerek firma ile ISG Kurullarndan yetkili birisinin temasa geerek rica edilmesi ile ulalmaldr. Eer kimyasal malzemenin etiket zerinde firmann iletiim bilgileri bulunmazsa, kimyasal maddeyi satn alan kii ya da kiiler ya da satn alma sipari formalarna ynelerek kimyasal madde satcsnn bulunmas salanr. Kimyasal madde satcs belirlendiinde, satcdan kataloglar istenerek ilgili kimyasal maddenin reticisi ya da ilgili gvenlik bilgi formalar bulunabilir.

V. YERNDE SALII VE GVENL ORGANZASYONU 5.1. 50den Az i altran yerleri SG almalarndan muaf mdr?

En kk iyerinden en byklerine kadar tm iyerlerinde ii sal ve i gvenlii konusunda gerekli nlemler alnmak zorundadr. Kanununun baz kurullar ve grevlendirmeler iin 50 kii altrmak, sanayiden saylan iyeri olmak gibi artlar getirmi olmas dier iyerlerinin ii sal ve i gvenlii nlemlerinden muaf olduu anlamna gelmez. 5.2. i Sal Ve Gvenliine likin Olarak Sendika Temsilcisi Ne Yapabilir?

SG Kurulu bulunan iyerlerinde (50 kiiden fazla ii altran ve sanayiden saylan iyerleri) sendika temsilcilerinden birisi bu kurulda yer alr. SG Kurulu zorunluluu bulunmayan iyerlerinde de (50 kiiden az ii altran, hizmet veya tarm sektrnde olan) sendika temsilcileri Kanununun, mevzuatn ve toplu i szlemesinin ii sal ve i gvenliine ilikin maddelerinin uygulanmasn salamak iin gerekli giriimlerde bulunabilir. ilerin bilgilenmesinin salanmas, ortaya kan sorunlarn sendikaya tanmas,
29

gerekli durumlarda iveren temsilcileriyle grlmesi sendika temsilcilerinin yapabilecei almalardandr. Ayrca ii sal ve i gvenlii konusu toplu i szleme grmeleri srecinde uyumazlk ve grev konusu olabilir. 5.3. yerinde i Sal Ve Gvenliinden Sorumlu Olan kiiler kimlerdir?

En bata iveren veya vekilleridir. veren veya vekilinin yannda iyeri hekimi ve i gvenlii uzman yasa ve ynetmeliklerle bu konuda sorumluluk stlenmi olan alanlardr. Ancak bunlarn grevlendirilmesi iverenin sorumluluunu ortadan kaldrmaz. 5.4. ilerin SG konusunda Haklar Nelerdir?

Tm iyerlerindeki iiler yakn, acil ve hayati bir tehlike grmeleri durumunda Kanununun 83. maddesine dayanarak SG Kuruluna veya SG Kurulu yok ise iveren veya vekiline bavurarak durumun tespit edilmesini isteyebilir. SG Kurulunun iinin talebi ynnde karar vermesi durumunda ii, gerekli tedbirler alnncaya kadar almaktan kanabilir. Bu sre iinde creti ve dier haklar sakldr. Kurulun kararna ve iinin talebine ramen gerekli nlemler alnmaz ise 6 i gn iinde iinin hakl nedenle szlemesini derhal fesih hakk vardr (4857/Md. 83 ve 4857/Md. 24). iler, baka konularda olduu gibi SG konusunda da yetkili mercilere bavurabilir ve bu yzden kendilerine herhangi bir yaptrm uygulanamaz (4857/Md. 96). ilerin yetkili mercilere bavurmalar, ifade vermeleri gibi nedenlerle iveren veya vekilinin iiye kar kt davranlarda bulunmalar durumunda 8.000 TL para cezas ngrlmtr (4857/Md. 96). Ayrca iverenlerin iyerindeki tehlikeler, ii sal ve i gvenlii uygulamalar konularnda iileri bilgilendirmek, eitimler almalarn salamak, fikir ve nerilerini almak zorunluluu vardr. 5.5. yeri Sal ve Gvenlii kurulu Nedir? Hangi yerlerinde kurulur?

Kanununa gre sanayiden saylan, en az elli ii altran ve alt aydan fazla srekli ilerin yapld iyerlerinde, iverenlerin SG Kurulu kurma ykmll vardr (4857 / Md.80). verenler SG Kurulunun i sal ve gvenlii mevzuatna uygun olarak verdii kararlar uygulamakla ykml tutulmulardr. Hangi iyerlerinin sanayiden saylaca Kanununun 111. maddesi erevesinde Sanayi, Ticaret, Tarm ve Orman lerinden Saylan
30

lere likin Ynetmelik ile belirlenmitir. Ayn iverene bal birden fazla iyeri var ise; elliden fazla ii altran her bir iyerinde ayr ayr birer SG Kurulu oluturulmas gerekir. verene ait birden fazla iyerinde SG Kurulu oluturulmu ise; bunlarn arasnda egdm ve ibirliini salamak zere en az alt ayda bir, ilgili teknik eleman ve uzmanlar toplayarak raporlar incelenmeli, gereken tedbirler belirlemeli ve uygulanmas salanmaldr. 5.6. Sal ve Gvenlii kurulunun alma ekli Nedir? SG Kurullar inceleme, izleme ve uyarmay ngren bir dzende alr. En az ayda bir kere toplanr. Toplant gndemi, yeri, gn ve saati en az krk sekiz saat nce kurul yelerine bildirilir. yeler gndemde deiiklik nerme hakkna sahiptir. Ar i kazalar veya nemli hallerde kurul yelerinden herhangi biri kurulu olaanst toplantya arabilir. Toplant arsnn kurul bakan veya sekreterine yaplmas gerekir. yerinde ii sal ve i gvenlii ynnden kendisinin sal ve gvenliine ilikin yakn, acil ve hayati bir tehlike ile kar karya kalan ii, SG Kuruluna bavurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alnmasn talep edebilir. Kurul, bu durumda ayn gn toplanarak kararn verir, bu durumu tutanakla tespit eder ve karar iiye yazl olarak bildirilir. Kurulun olaan toplantlarnn sresi toplam olarak ayda yirmi drt saati geemez. Bu toplantlarn gnlk alma saatleri iinde yaplmas asldr. Kurulun toplantlarnda geecek sreler gnlk alma sresinden saylr. Kurul yeleri yaptklar grev dolaysyla maddi-manevi zarara uratlamaz. Kurul, yelerin ounluu ile toplanr, kararlar toplantya katlanlarn oy okluu ile alnr. Oylarn eitlii halinde bakann oyu karar belirler. ounluun salanamad veya baka bir nedenle toplantnn yaplmad hallerde durumu belirten bir tutanak dzenlenir. Her toplantda, grlen konularla ilgili alnan kararlar ieren bir tutanak dzenlenir. Tutanak, toplantya katlan bakan ve yeler tarafndan imzalanr ve gerei yaplmak zere iverene bildirilir. mzal tutanak ve kararlar srasyla zel dosyasnda saklanr. Toplantda alnan kararlar gerei yaplmak zere ilgililere duyurulur. Ayrca iilere duyurulmas faydal grlen konular iyerinde iln edilir.
31

Her toplantda, nceki toplantya ilikin kararlar ve bunlarla ilgili uygulamalar hakknda bakan veya kurulun sekreteri tarafndan kurula gerekli bilgi verilir ve gndeme geilir. Toplant iin gerekli yeri, ara ve gereleri iveren veya vekili salamakla ykmldr. veren, toplant tutanaklar, kaza ve dier vakalarn inceleme raporlarn ve kurulca iyerinde yaplan denetim sonularna ait kurul raporlarn, i mfettilerinin incelemesini salamak zere iyerinde bulundurmakla ykmldr. SG kurullar, yapacaklar tekliflerde, bulunacaklar tavsiyelerde ve verecekleri kararlarda iyerinin durumunu ve iverenin olanaklarn gz nnde bulundururlar. Kurul yeleri, grevleri nedeniyle rendikleri mesleki tekniklere ve alma metotlarna ilikin srlar gizli tutmak zorundadrlar. Kurullar, i sal ve gvenliini denetime yetkili i mfettilerinin iyerlerinde yapacaklar almalar kolaylatrmak ve onlara yardmc olmakla ykmldr. iler, salk ve gvenliin korunmas ve gelitirilmesi amacyla i sal ve gvenlii kurullarnca konulan kurallar, yasaklar ile alnan karar ve tedbirlere uymak zorundadrlar. iler, iyerinde salk ve gvenlik tedbirlerinin belirlenmesi, uygulanmas ve alnan tedbirlere uyulmas hususunda i sal ve gvenlii kurullaryla ibirlii yaparlar. iler, uygulamada karlatklar glkler hakknda kurula bilgi verirler. 5.7. SG kurulu kimlerden Oluur? kurulun Grevleri Nelerdir? SG Kurulu aadaki kiilerden oluur: a) veren veya iveren vekili: Kurulun bakandr.

b) gvenlii ile grevli mhendis veya teknik eleman: Kurulun sekreteridir. d) nsan kaynaklar, personel, sosyal iler veya idari ve mali ileri yrtmekle grevli bir kii: veren veya vekili tarafndan belirlenir. f) yerinde grevli formen, ustaba veya usta: Bu pozisyondakilerin yarsndan fazlasnn katld toplantda ak oyla seilir.
32

c) yeri hekimi

e) Varsa sivil savunma uzman: veren veya vekili tarafndan belirlenir.

g) yerinde yetkili sendika varsa sendika temsilcilerinin kendi aralarnda seecekleri kii, iyerinde sendika temsilcisi yoksa o iyerindeki iilerin yardan fazlasnn katlaca toplantda ak oyla seilecek ii, h) Salk ve gvenlik ii temsilcisi. SG Kurulunun grev ve yetkileri yledir: a) yerinin niteliine uygun bir i sal ve gvenlii i ynetmelik tasla hazrlamak, iverenin veya iveren vekilinin onayna sunmak ve i ynetmeliin uygulanmasn izlemek, izleme sonularn rapor haline getirip alnmas gereken tedbirleri belirlemek ve kurul gndemine almak, b) sal ve gvenlii konularnda o iyerinde alanlara yol gstermek, c) yerinde i sal ve gvenliine ilikin tehlikeleri ve nlemleri deerlendirmek, tedbirleri belirlemek, iveren veya iveren vekiline bildirimde bulunmak, d) yerinde meydana gelen her i kazas ve tehlikeli vaka veya meslek hastalnda yahut i sal ve gvenlii ile ilgili bir tehlike halinde gerekli aratrma ve incelemeyi yapmak, alnmas gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek iveren veya iveren vekiline vermek, e) yerinde i sal ve gvenlii eitim ve retimini planlamak, bu konu ve kurallarla ilgili programlar hazrlamak, iveren veya iveren vekilinin onayna sunmak ve bu programlarn uygulanmasn izlemek, f) Tesislerde yaplacak bakm ve onarm almalarnda gerekli gvenlik tedbirlerini planlamak ve bu tedbirlerin uygulamalarn kontrol etmek, g) yerinde yangnla, doal afetlerle, sabotaj ve benzeri ile ilgili tedbirlerin yeterliliini ve ekiplerin almalarn izlemek, h) yerinin salk ve gvenlik durumuyla ilgili yllk bir rapor hazrlamak, o ylki almalar deerlendirmek, elde edilen tecrbeye gre ertesi yln alma programnda yer alacak hususlar ve gndemi tespit etmek, iverene teklifte bulunmak, planlanan gndemin yrtlmesini salamak ve uygulanmasn deerlendirmek, i) 4857 sayl Kanununun 83. maddesinde belirtildii ekilde ii tarafndan tehlikeli durumlara ilikin taleplerin olmas durumunda acilen toplanmak ve karar vermek.
33

veren veya vekiline 2011 yl itibariyle 1.233 TL idari para cezas uygulanr. (4857/ Md.105) Bu para cezalar her yl yeniden deerleme orannda artrlmaktadr. 5.9. Cezay Vermeye Yetkili kurum Neresidir ve Bu Cezaya Nasl tiraz Edilir?

5.8. yerinde SG kurulu kurmaktan kanan Veya kurup da almasna Engel Olan verene Uygulanacak Cezai Yaptrm Nedir?

Ceza verme yetkisi alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Blge Mdrndedir. Tebli tarihinden itibaren 15 gn iinde yetkili Sulh Ceza Mahkemesine itiraz edilebilir. 5.10. yeri salk ve gvenlik birimleri ve ortak salk gvenlik birimlerinin kurulmasnn zorunlu olduu yerler nerelerdir?

verenler devaml olarak en az elli ii altrdklar iyerlerinde iyeri salk ve gvenlik birimi oluturmakla ykmldr (4857/Md. 81). Bu erevede iyerindeki ii says, iyerinin nitelii, iin tehlike snf ve derecesine gre en az bir iyeri hekimi ve gereine gre dier salk personeli grevlendirmek zorundadr. Elli devaml ii artnn yannda sanayiden saylan iyerleri ise i gvenlii uzman olan bir veya birden fazla mhendis veya teknik eleman grevlendirmekle ykmldrler. Yasada iverenlerin, bu ykmllklerini bnyesinde altrd ve ilgili ynetmeliklerde belirtilen vasflardaki personel ile yerine getirebilecei veya iletme dnda kurulu olan Ortak Salk ve Gvenlik Birimlerinden hizmet alabilecei belirtilmektedir. Bu konuda son olarak 27 Kasm 2010 tarihli Resmi Gazetede yaynlanarak 3 ynetmelik yrrle girmitir. 5.11. yeri Salk ve Gvenlik Birimleri ve Ortak Salk Gvenlik Birimlerinin Grevleri Nelerdir?

1- SGB ve OSGBler, iyerlerinde salkl ve gvenli bir alma ortam oluturmak amacyla; a) yerinde salk ve gvenlik risklerine kar yrtlecek her trl koruyucu, nleyici ve dzeltici faaliyeti kapsayan alma ortam gzetiminden, b) ilerin saln korumak ve gelitirmek amac ile iilere verilecek salk gzetiminden,
34

c) ilerin i sal ve gvenlii eitimleri ve bilgilendirilmelerinden,

) yerinde kaza, yangn, doal afet ve bunun gibi acil mdahale gerektiren durumlarn belirlenmesi, acil durum plannn hazrlanmas, ilkyardm ve acil mdahale bakmndan yaplmas gereken uygulamalarn organizasyonu ve ilgili dier birim, kurum ve kurulularla ibirlii yaplmasndan, d) alma ortamnn gzetimine ve iilerin salk gzetimine ait btn bilgilerin kayt altna alnmasndan,

e) ilerin yaptklar iler, iyerinde yaplan risk deerlendirme sonular ve maruziyet bilgileri ile ie giri muayeneleri, periyodik salk muayeneleri sonular ve i kazalar ile meslek hastalklar kaytlarnn, iyerindeki kiisel salk dosyalarnda gizlilik ilkesine uyularak saklanmasndan, sorumludurlar. 2- yerlerinde i sal ve gvenlii hizmeti sunmak zere OSGBlerce grevlendirilen iyeri hekimi ve i gvenlii uzman tarafndan muhafaza edilmesi gereken onayl defter suretleri, OSGB arivinde tutulur ve istenmesi halinde denetime yetkili memurlara sunulur. Kendilerinden talep edilmese dahi, szleme sresi sonunda btn kayt ve dosyalar OSGBlerce iverene teslim edilir. 3- SGB ve OSGBler bu hizmetlerin salanmas srasnda iin normal akn aksatmamaya zen gsterirler. 4- SGB ve OSGBler, iverenin, iilerin ve bulunmas halinde i sal ve gvenlii kurulunun, i sal ve gvenlii ile ilgili kayt ve istatistiklere ulaabilmesini salar. 5- OSGBler, i sal ve gvenlii hizmetlerinin tamamn veya bir ksmn baka bir kii veya kuruma devredemezler. 5.12. yeri Hekimi 5.12.1. yeri Hekimlerinin alma Sreleri Nelerdir? yeri hekimlerinin iyerlerinde asgari alma sreleri yeri Hekimlerinin Grev, Yetki, Sorumluluk Ve Eitimleri Hakknda Ynetmeliin 18. maddesinde tanmlanmaktadr. (R.G. Tarihi: 27.11.2010) Buna gre asgari alma sreleri iyerlerinin tehlike snfna gre salk gzetimi iin ayda 10 saat ile 20 saat arasnda deimekle beraber, ie giri ve periyodik muayeneler ile eitim iin ii bana ylda 20 dakika ile 30 dakika arasndaki srelerde grev
35

yaparlar. Ancak az tehlikeli snftaki iyerlerinde her 1000, tehlikeli snftaki iyerlerinde her 750 ve ok tehlikeli snftaki iyerlerinde ise her 500 kii iin tam zamanl alan en az 1 iyeri hekimi bulundurma zorunluluu vardr. yeri hekimleri, ynetmelie gre i sal ve gvenlii hizmetleri kapsamnda aadaki balklarda belirtilen grevleri yapmakla ykmldr. a) Rehberlik ve danmanlk b) Salk gzetimi c) Eitim ve bilgilendirme d) lgili birimlerle ibirlii 5.12.3. yeri Hekiminin Yetkileri Nelerdir? 5.12.2. yeri Hekimin Grevleri Nelerdir?

yeri hekimlerinin yetkileri ynetmeliin 15. maddesine gre aadaki ekildedir. (1) yeri hekiminin yetkileri aada belirtilmitir. a) yeri bina ve eklentilerinde, alma metot ve ekillerinde veya i ekipmannda iiler asndan yakn ve hayati tehlike oluturan bir husus tespit ettiinde iverene bildirmek, gerekli tedbirler iveren tarafndan alnmad takdirde durumu Bakanla rapor etmek, b) yerinde belirledii yakn ve hayati tehlike oluturan hususun acil mdahale gerektirmesi halinde iveren veya iveren vekilinin onayn almak kaydyla ii geici olarak durdurmak, c) Grevi gerei iyerinin btn blmlerinde i sal ve gvenlii konusunda inceleme ve aratrma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulamak ve alanlarla grmek, ) Grevinin gerektirdii konularda ivereni bilgilendirerek ilgili kurum veya kurulular ile iletiime gemek ve iyerinin i dzenlemelerine uygun olarak ibirlii yapmaktr. yeri hekimlerinin ykmllkleri, ynetmeliin 17inci maddesinde belirtildii zere aadaki ekildedir. (1) yeri hekimlerii, bu Ynetmelikte belirtilen grevlerini yaparken, iin normal akn mmkn olduu kadar aksatmamak ve verimli bir alma ortamnn salanmasna katkda bulunmak, iverenin ve iyerinin meslek sr 36

5.12.4. yeri Hekimin Ykmllkleri Nelerdir?

lar, ekonomik ve ticari durumlar hakkndaki bilgiler ile iinin kiisel salk dosyasndaki bilgileri gizli tutmakla ykmldrler. (2) yeri hekimi, grevlendirildii iyerinde yaplan almalara ilikin tespit ve tavsiyelerini onayl deftere yazmak ve bulunmas halinde ve gerektii durumlarda i gvenlii uzman ile birlikte e zamanl imzalamak ve suretlerini saklamak zorundadr. yerinde yaplan denetimlerde, iyeri hekiminin bu zorunluluu yerine getirmediinin tespiti halinde; iyeri hekimi Bakanlka yazl olarak uyarlr. Uyar gerektiren durumun tekrar halinde iyeri hekimi belgesinin geerlilii bir yl sreyle askya alnr. Belgesinin geerlilii askya alnanlar Genel Mdrlk internet sayfasnda iln edilir. Bir yl sonunda iyeri hekiminin tekrar grev alabilmesi iin Bakanlk onaynn alnmas zorunludur. (3) kinci fkrada belirtilen onayl defter; iyeri hekimi ile iveren veya iveren vekilince, bulunmas halinde ve gerektiinde i gvenlii uzman ile e zamanl olarak imzalanr. Defterin imzalanmamas veya dzenli tutulmamasndan iveren veya iveren vekili sorumludur. 5.13. Gvenlii Uzman gvenlii uzmanl konusundaki son dzenleme 27 Kasm 2010 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanm olan Gvenlii Uzmanlarnn Grev Yetki ve Sorumluluklar Hakknda Ynetmeliktir. Bu ynetmelie gre; i gvenlii uzman, i sal ve gvenlii hizmetlerinde grevlendirilmek zere SGBlnca belgelendirilmi mhendis, mimar veya teknik elemandr. 5.13.2. Gvenlii Uzmanlarnn A, B ve C Snf Belgeye Sahip Olmas Ne Demektir? 5.13.1. Gvenlii Uzman kimdir?

letmelerde iverence i gvenlii uzman olarak grevlendirilecek teknik personelin ynetmelikte geen tehlike snflarna gre belirtilmi iyerlerinde alabilmek iin asgari sahip olmas gereken belge snfn tanmlar. gvenlii uzmanlarndan; (C) snf belgeye sahip olanlar az tehlikeli snfta, (B) snf belgeye sahip olanlar az tehlikeli ve tehlikeli snflarda, (A) snf belgeye sahip olanlar ise btn tehlike snflarnda yer alan iyerlerinde alabilirler. Ancak sz konusu ynetmelikteki geici 1. maddeye gre ynetmeliin yaynndan (27 Kasm 2010) itibaren C snf belgeye sahip olanlar 3 yl sreyle tehlikeli snftaki iyerlerinde, B snf belgeye sahip olanlar ise 4 yl sreyle ok tehlikeli snftaki iyerlerinde grev yapabileceklerdir.
37

5.13.3. Gvenlii Uzmannn Grevleri Nelerdir? gvenlii uzmanlar, ynetmeliin 7. maddesinde tanmlanan balklar altnda aadaki grevlerini yerine getirmekle ykmldr. a.) Rehberlik ve danmanlk b.) Salk gzetimi c.) Eitim ve bilgilendirme d.) lgili birimlerle ibirlii 5.13.4. Gvenlii Uzmannn Yetkileri Nelerdir? dir. Ynetmeliin 8. Maddesine gre i gvenlii uzmannn yetkileri yle-

(1) a) yeri bina ve eklentilerinde, alma metot ve ekillerinde veya i ekipmannda alanlar asndan yakn ve hayati tehlike oluturan bir husus tespit ettiinde iverene bildirmek, gerekli tedbirler iveren tarafndan alnmad takdirde durumu Bakanla rapor etmek. b) yerinde belirledii yakn ve hayati tehlike oluturan bir hususun acil mdahale gerektirmesi halinde iveren veya iveren vekilinin onayn almak kaydyla geici olarak ii durdurmak. c) Grevi gerei iyerinin btn blmlerinde i sal ve gvenlii konusunda inceleme ve aratrma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulamak ve alanlarla grmek. ) Grevinin gerektirdii konularda iverenin bilgisi dahilinde ilgili kurum ve kurulularla iletiime gemek ve iyerinin i dzenlemelerine uygun olarak ibirlii yapmak. (2) Tam sreli i szlemesi ile grevlendirilen i gvenlii uzmanlar, altklar iyeri ile ilgili mesleki gelimelerini salamaya ynelik eitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katlma hakkna sahiptir. Bu gibi organizasyonlarda geen srelerden bir yl ierisinde toplam be i gn kadar alma sresinden saylr ve bu sreler sebebiyle i gvenlii uzmannn cretinden herhangi bir kesinti yaplamaz. 5.13.5. Gvenlii Uzmannn Ykmllkleri Nelerdir? Ynetmeliin 9. maddesine gre i gvenlii uzmanlarnn ykmllkleri aadaki gibidir; (1) gvenlii uzmanlar, bu Ynetmelikte belirtilen grevlerini yapar 38

ken, iin normal akn mmkn olduu kadar aksatmamak ve verimli bir alma ortamnn salanmasna katkda bulunmak, iverenin ve iyerinin meslek srlar, ekonomik ve ticari durumlar ile ilgili bilgileri gizli tutmakla ykmldrler. (2) gvenlii uzman, grevlendirildii iyerinde yaplan almalara ilikin tespit ve tavsiyelerini onayl deftere yazmak ve iyeri hekimi ile beraber suretlerini saklamak zorundadr. yerinde yaplan denetimlerde, bu zorunluluu yerine getirmediinin tespiti halinde; i gvenlii uzman Bakanlka yazl olarak uyarlr. Uyar gerektiren durumun tekrar halinde i gvenlii uzmanl belgesinin geerlilii bir yl sreyle askya alnr. Belgesinin geerlilii askya alnanlar, Genel Mdrlk internet sayfasnda ilan edilir. Bir yl sonunda i gvenlii uzmannn tekrar grev alabilmesi iin Bakanln onaynn alnmas zorunludur. (3) kinci fkrada belirtilen onayl defter; i gvenlii uzman ile iveren veya iveren vekilince, gerektiinde iyeri hekimi ile e zamanl olarak imzalanr. Defterin imzalanmamas veya dzenli tutulmamasndan iveren veya iveren vekili sorumludur.

VI. HAKLAR VE YKMLLKLER

6.1. Yasalarmzda iinin almas gereken sreler nelerdir? Ne kadar sre fazla alabilir? (4857/63)e gre genel bakmdan alma sresi haftada en ok 45 saat olarak belirlenmitir. Aksi kararlatrlmamsa 45 saat iyeri haftalk alma gnlerine eit lde blnerek uygulanr. Ancak taraflarn anlamas ile bu sre gnde 11 saati amamak zere farkl ekillerde datlabilir. (4857/41)e gre; haftalk 45 saatin zerindeki alma fazla alma saylr. Ancak yasada tanmlanan denkletirme sresi uygulamasyla 2 aylk srede ortalama haftalk alma sresi 45 saati amamak kouluyla, baz haftalarda bu sre alsa da fazla alma saylmayabilmektedir. 6.2. Gece almas Nedir ve artlar Nelerdir? (4857/49)a gre alma hayatnda gece, en ge saat 20.00da balayarak en erken sabah 06.00a kadar sren ve her durumda en fazla 11 saat sren alma dnemidir.
39

Gece almalar 7,5 saati geemez. Bu almalara katlacak iilerin salnn gece almasna uygun olduu salk raporunda belirtilir. Bu tarz almalar sonucu salk raporuyla salk bozulmas tespiti sonucu mmknse iiye gndz postasnda uygun i verir. Postas deitirilecek ii kesintisiz en az on bir saat dinlendirilmeden dier postada altrlamaz. 6.3. lkemizde En Az altrlma Ya Nedir? 15 yan doldurmam ocuklarn altrlmalar yasaktr

Ancak yasadaki dzenlemeye gre 14 yan doldurmu ve ilkretimi tamamlam olan ocuklar bedensel, zihinsel ve ahlaki gelimelerine ve eitime devam edenlerin okullarna devamna engel olmayacak hafif ilerde altrlabilirler. Maden ocaklar, kablo demesi, kanalizasyon ve tnel inaat gibi yer altnda veya sualtnda allacak ilerde 18 yan doldurmam erkeklerin altrlmas yasaktr (4857/72). 6.4. Hangi lerde ocuk altrlmas Yasaktr?

16 yan doldurmam gen iiler ve ocuk iiler ar ve tehlikeli ilerde alamaz (4857/85).

Sanayiye ait ilerinde gen iiler ve ocuk iiler gece altrlamazlar (4857/73). Maden ocaklar, kablo demesi, kanalizasyon ve tnel inaat gibi yer altnda veya sualtnda allacak ilerde her yataki kadnlarn altrlmas yasaktr (4857/72). Ar ve Tehlikeli ler Ynetmeliinde yer alan cetvele gre kadnlar arama ve sondaj ilerinde, metalurji sanayi ile ilgili ilerde altrlamaz ve dier ar ve tehlikeli ilerde de belirtilen cetvele gre alma alan belirlenir. 6.6. Ar ve Tehlikeli lerde altrlacak ilerin Nitelikleri Nelerdir ve Bu lerde alma ka Saat Olmaldr? 6.5. kadn iler Hangi lerde altrlamaz?

16 yan doldurmam iiler ar ve tehlikeli ilerde altrlamaz. htisas ve meslek renimi veren okullar bitirip bu konudaki ii meslek edinmi 16 yan doldurmu gen iiler, sal, gvenlii ve ahlaknn tam olarak gvenceye alnmas artyla ihtisas ve mesleklerine uygun ar ve tehlikeli ilerde altrlabilir.
40

Ar ve tehlikeli ilerde altrlacak iiler (kadnlar dahil) ile 16 yan doldurmu fakat 18 yan bitirmemi gen iilerin ie girilerinde, iin niteliine ve artlarna gre bedence bu ilere elverili ve dayankl olduklarnn fizik muayene ve gerektiinde laboratuar bulgularna dayanlarak hazrlanan hekim raporu ile belirlenmesi zorunludur. 7,5 saat veya daha az allacak ve fazla mesai yaplamayacak ve gnlk belirtilen i saati dnda ite altrlmann yasak olduu tehlikeli iler; a- Sualtnda basnl hava iinde almay gerektiren iler. Derinlik veya basn deerine gre 7 ile saat arasnda deiim gsterir, b- Civa ileri izabe frnlarndaki iler 6 saat, elementer civa bulunan ocaklarda 6 saat, c- Kurun ileri izabe frnlarnn teksif odalarnda biriken kuru tozlar kaldrma ileri 4 saat, - Karbon slfrden etkilenme tehlikesi olan iler 4 saat, d- Ensektisit ve pestisitler (bcek ve fre zehirleri) ileri 6 saat. 6.7. Ar ve Tehlikeli lerde alacak Olan ilerin e Alnmadan nce Eitimi Zorunlu mudur? Ar ve tehlikeli ilerde altrlacak iilere alt ile ilgili mesleki eitim alm olma zorunluluu vardr (4857/85). 6.8. Geici Gremezlik denei Nedir ve kimlere Verilir? Nasl Hesaplanr? Ne Zaman ve Nereden Alnr? Geici i gremezlik denei; kazas ve meslek hastalklar dolaysyla geici i gremezlie urayan sigortalnn her gn iin hak ettii demeye denir. SGK tarafndan yetkilendirilen hekim veya salk kurullarndan istirahat raporu alnm olmas artyla; kazas veya meslek hastal nedeniyle i gremezlie urayan sigortal, hastalk sebebiyle i gremezlie uranlmas halinde, sigortal kadnn anal halinde, yasa ile belirtilen artlarn yerine getirilmesi durumunda bu denei alrlar (5510/18). Sigortalnn hesaplanan gnlk kazancnn 2/3 geici i gremezlik denei olarak denir. Geici i gremezlik deneinin gncellenmemi tutar, hesap edilen dneme ilikin kazan zerinden yaplan kesintiler sonras hesaplanan gnlk net kazancn geemez. Bir sigortalda i kazas,
41

meslek hastal, hastalk ve analk hallerinden birka birleirse, geici i gremezlik deneklerinden en yksei verilir. gremezlik denei SGK zerinden PTT kurumundan alnabilmektedir. Bu denei kurum, bnyesinden borcuna mahsup da deyebilir. Kuruma, rapor ve ilgili dokmanlarn ulatrlmasndan itibaren 7 ign gemesi dhilinde geen gnlerin bedeli denir. 10 gnlk istirahatlarda ise asgari 10 gnlk tutar kadar yaplr. 6.9. kazas Sonucu Meslekte kazanma Gc kayb Oran Tespiti in Rapor kimler Tarafndan Dzenlenir? kazas veya meslek hastal sonucu oluan hastalk ve zrler, kurumca yetkilendirilen salk hizmeti sunucularnn salk kurullar tarafndan verilen raporlarla dzenlenir (5510/19). 6.10. Malul Saylmaya likin Sigortalnn alma Gc kayb Tespiti Nasl Yaplr? Sigortalnn veya iverenin istei zerine; kurumca yetkilendirilen salk hizmeti sunucularnn salk kurullarnca dzenlenen raporlar ve dayana tbbi belgelerin incelenmesi sonucu, alann meslekte kazanma gcn en az % 60 orannda kaybettiinin kurum salk kurulunca tespit edilmesi durumunda malul saylmaktadr. 6.11. Srekli i gremezlik geliri nasl hesaplanr? Srekli i gremezlik geliri, sigortalnn mesleinde kazanma gcnn kayb oranna gre hesaplanr. Srekli tam i gremezlikte sigortalya, hesaplanan aylk kazancnn % 70i orannda gelir balanr. Srekli ksm i gremezlikte sigortalya balanacak gelir, tam i gremezlik geliri gibi hesaplanarak bunun i gremezlik derecesi oranndaki tutar kendisine denir. Sigortal, baka birinin srekli bakmna muhta ise; gelir balama oran % 100 olarak uygulanr. 6.12. kazas Veya Meslek Hastal Sonucu Yaamn kaybeden inin Hak Sahiplerine Cenaze Yardm Verilmesinin koullar Nelerdir? kazas veya meslek hastal sonucu veya srekli i gremezlik geliri, malllk veya yallk ayl almakta iken veya kendisi iin en az 360 gn
42

malllk, yallk ve lm sigortas primi bildirilmi olup da len sigortalnn hak sahiplerine, asgar cretin kat tutarnda cenaze yardm denir. Cenaze yardm, srasyla sigortalnn eine, yoksa ocuklarna, o da yoksa ana babasna, o da yoksa kardelerine verilir. Bu tutar gememek kaydyla lm yardm hari ilgili denek masraflar beyan eden zel ve tzel kiilere de yaplr. 6.13. kazas veya Meslek Hastal Nedeniyle Yaamn kaybeden inin Yaknlarna Balanacak Gelirin Miktar Nedir? kazas veya meslek hastalna bal nedenlerden dolay len sigortalnn hak sahiplerine, tespit edilen aylk kazancnn % 70i denir. 6.14. kazas Geiren veya Meslek Hastalna Yakalanan i Hangi Hallerde Emekli Olabilir? Malulen emekli olmad durumda alarak emekli olma hakk sakldr. Bu koulda emeklilik yana bal olarak emekli olur. 6.15. inin Malullk Sigortasndan Emekli Olabilmesi in Hangi koullar Gereklidir? inin malul saylmas; alma gcnn en az 2/3n i kazas ve meslek hastal sonucunda, meslekte kazanma gcnn en az % 60n yitirmi olmas gerekir. Malulln almaya baladktan sonra meydana gelmesi durumunda en az 10 yl sigortal olmak ve 1800 gn sigorta primi demi olmak gerekir. Bakasnn srekli bakmna muhta derecede malul sigortallar iinse on yl art aranmaz. Sigortal olmadan nce meydana gelmi ise en az 15 yldan beri sigortal bulunmak ve en az 3960 gn prim demek kouluyla aylk balanr.

43

VII. MADD VE MANEV TAZMNAT SSTEMLER VE GVENCES

7.1. kazas ya da Meslek Hastal Sonucu Beden Btnl hlal Olan i, Hangi Zararlarnn Tazmin Edilmesini steyebilir? Zararn Tazmininde Hangi Unsurlar Gz nne Alnr? kazas veya meslek hastal sonucu iinin hkim takdiri ile belirlenen Manevi Tazminat Davas ama hakk sakldr. Bylece ii manevi kayplarnn tazminini ister. (818/46)a gre cismani zarara urayan kimsenin, i gremezlik lsnde maruz kalaca zarar ve ziyann kendisini altrandan talep edebilecei hkm vardr. Meslek hastal sonucu kusurluluk durumunda (kendisinin tam kusurlu olmas dnda) iverenden zarar ve ziyann talep etme hakk vardr. 7.2. kazas Veya Meslek Hastalndan Yaamn kaybeden i in kimler Tazminat Davas Aabilir? kazas veya meslek hastal sonucu yaamn yitiren iinin yaamnda bakmakla ykml olduu kiiler, iinin kendilerine olan desteklerinden mahrum kaldklarn beyan ederek (818/45)e gre Destekten Yoksunluk Tazminat Davas aabilirler. 7.3. kazas Nedeniyle Hangi Maddi-Manevi Tazminat Davalar Alabilir? (818/46)a gre tazminat davas alabilir. Bu davalar i gremezlik davalar ve destekten yoksunluk tazminat davalardr. Bu davalarda iinin demeleri ve hak ettii cretler sonucunda bir tazminat denir. 818e gre manevi tazminat davas ama hakk vardr. Burada belirlenen tazminat miktar hkimin takdiridir. SGK, iverenin kusurundan kaynakl olarak yapt masraflar iverene at Geri Alma (Rcu) Davas ile talep eder. 7.4. iye Szlemesini Derhal Feshetme Olana Veren Salk Nedenleri Nelerdir? (4857/24)e gre aada saylan durumlarda ii salk nedenleriyle i szlemesine derhal (ihbar sresini beklemeden) hakl nedenle feshedebilir:
44

- szlemesinin konusu olan iin yaplmas, iin niteliinden doan bir sebeple iinin sal veya yaay iin tehlikeli olursa, - inin devaml olarak yakndan ve dorudan buluup grt iveren yahut baka bir ii, bulac veya iinin ii ile badamayan bir hastala tutulmu ise. 7.5. veren Hangi Salk Nedenleriyle inin Akdini Bildirimsiz; Yani Sadece kdem Tazminatn deyerek Feshedebilir? (4857/25)e gre bu sebepler yledir: inin kendi kastndan veya derli toplu olmayan yaayndan veya iki alkanl sonucunda oluan sakatlk ve hastalklarndan doan devamszlnn ard ardna 3 ign veya ayda 5 gnden fazla srmesi durumunda. Ancak iinin burada saylan nedenler dndaki hastalk, kaza, doum ve gebelik gibi nedenlerle alamamas durumunda bildirim srelerini (ihbar nelleri) 6 hafta amasndan sonra balar. Gebelik ve doumda bu sre yasada belirtilen cretli (16 hafta) ve cretsiz izin (6 aya kadar) srelerinin bitiminden sonra balar. - inin tutulduu hastaln tedavi edilebilir olmad ve yerinde almasnda saknca bulunduu konusunda Salk Kurulu Raporu olmas.

VIII. DENETLEME VE YAPTIRIMLAR

8.1. i Sal ve Gvenlii nlemlerini Almayan verenlere Verilecek Cezalar Nelerdir?

(4857/77)e gre iiyi koruma ve gzetme borcunu iverene yklemitir. veren bu borcu belirtilen kurallar uygulayarak yerine getirir. Uygulamann takibi; alma hayatn inceleme, dzenleme, denetleme yetkisi bulunan SGB Mfettilerinin Teftii Tzne dayanarak yapt denetimlerle yerine getirilir. alma zamanlarna uyulmayan ve kaytlar dzenlemeyen iyerlerine para cezas uygulamas yaplr. Yine kk yata eleman altrmann da para cezas uygulamas vardr. yeri hekimi altrlmas gerektii halde altrlmamas, Sal ve Gvenlii Kurullarnn altrlmamas, ii zlk dosyalarnn hazr tutulmamas, ilgili raporlarn yaplmamas da yine para cezas ile cezalandrlmaktadr.
45

verenin sorumluluu, i kazas, meslek hastal, iverenin kasti veya su saylabilen unsurlar sonucu ortaya km ise, hak sahiplerine yaplacak olan veya yaplan her trl gider iverenden talep edilir. 8.2. kazasna Neden Olmann Cezas var mdr? Dikkatsizlik ve zensizlik gibi nedenlerle istemeden yaralanma veya lmlere neden olma durumunda Trk Ceza Kanununda hapis cezalar dzenlenmitir. yerlerinde ynetici durumunda bulunan veya yapt i nedeniyle kazalar ile ilgisi bulunan mhendis, mimar ve ehir planclar bu durumla karlaabilmektedir. (5237/84)e gre taksirle bir kiinin yaralanmasna neden olan kii hakknda ikayet zerine 3 aydan 1 yla kadar hapis veya adli para cezasna arptrlr. Bu ceza, maduriyetin arlna gre 1 kata katar artrlabilir. Birden fazla kiinin yaralanmas durumunda 6 aydan 3 yla kadar uygulanr. (5237/89)a gre taksirle bir kiinin lmne neden olan kii 3 yldan 6 yla kadar, birden fazla kiinin lm veya lm yannda yaralanmaya neden olmas durumunda 3 yldan 15 yla kadar hapis cezasna arptrlr.

IX. LKYARDIM
9.1. Mevzuatta lkyardm ve lk Mdahale konusunda Ne Gibi lkeler Getirilmitir? lkyardm ynetmelii kapsamnda her 20 personel iin 1; ar ve tehlikeli iler snf kapsamnda ise her 10 personele 1 adet sertifikal ilkyardmc bulundurulmas gerekmektedir. 9.2. lkyardm Grevlilerinin Eitimi Hangi konular ermelidir? Genel ilk yardm bilgileri, hasta yaralnn olay yerinin deerlendirilmesi, temel yaam destei, kanamalarda ilk yardm, yaralanmalarda ilkyardm, yank donma- scak arpmalarnda ilkyardm, krk- kk- burkulmalarda ilkyardm, bilin bozukluklarnda ilkyardm, zehirlenmelerde ilkyardm, hayvan srmalarnda, gz-kulak-burun yabanc cisim kamasnda ilkyardm, boulmalarda ilkyardm, hasta- yaral tama teknikleri konular eitimin ana balklarn oluturur. Bu konular, lkyardm Ynetmelii kapsamnda deitirilerek Salk Bakanlnca yaynlanr.
46

lk yardm aralar alan saysna ve iyerinin bulunduu blgedeki salk kurulularnn faaliyetlerine gre farkllklar gsterir. 9.4. inin zerinde Bulunmas Gereken lkyardm Malzemeleri Nelerdir?

9.3. lkyardm Aralar Nelerdir?

Kiisel ilkyardm paketleri, maden, tnel, yer alt karayollar ve demiryollar iileri gibi kaza ihtimali ok olan, dank ve mnferit almay gerektiren iyerlerindeki iilere verilir. Bu paketler ierisinde Kullanma ynergesi, Pamuk (Kk paket), Gazl bez (Steril), Sarg bezi, Yaptrc bant (Steril), Analjezik hap, Tentrdiyot (1 veya 2 ampul), Slfamitli toz bulundurulmaldr. 9.5. yerlerinde Bulundurulmas Gereken lkyardm ve lk Mdahale Malzemeleri Nelerdir?

verenler, iin niteliine, zelliine, eidine ve altrdklar ii saysna, hekim ve salk tesisleri ile olan ilikilerine gre, zamannda gerekli tedbirleri almak amacyla aada belirtilen salk tesisleri ile ilkyardm ve tedavi levazmn, iyerlerinde bulundurmakla ykmldrler. Bu tesisler ve levazm; kiisel ilk yardm paketlerini, ilk yardm kutularn veya antalarn veya dolaplarn, ilk yardm ve ilk mdahale odalarn veya ilk yardm istasyonlarn kapsar. Bulundurulmas gereken malzeme listesi alan eleman saysna gre farkllklar gsterir.

47