Samiha Ayverdi'nin Yaantsnda Gnmzn Mutasavf Kadnna Bak

Samiha Ayverdi; Tasavvuf bir ztlar abidesi olan insan bnyesini ruhen de yekpareletirerek btnle gtren yoldur, her eyin dzelmesi insann kendi dzelmesine baldr der. Btnlenmenin zrh vcutta olutu mu, insanda ne mutluluk ihtiyac, ne ac ekme korkusu, ne mevkii ne para hrs, kinler, dmanlklar, menfaate dayal dostluklar kalr. Bunlarn hepsi nefsani hanerlerdir. Bu dnyaya geli nedenimiz vahdettir, birliktir, Allahn manasnda btnlenmektir. oklukta bir olabilmek iinse mterek manevi deerlerin olumas gerekir ki bu da yalnz Allaha hesap veren, kendi nefsinin esaretinden kurtulmu hr fertlerin, muamele ettikleri her yaratlmta sevgilileri olan Allahn isim ve sfatlarn idrak etmeleri ile mmkndr. Samiha Ayverdinin manevi zengin dedii bu gruh u gk kubbe altnda ebedi geer ake olan iman, ihlas, insaf, doruluk, cmertlik, feragat, fedakarlk, gzel ahlak, vatan ak, hikmet ve irfan gibi ulvi vasflar mayalandrp etraflarna tayanlardr. Grlyor ki teklie bakmay bilen gz, oklua hrmeti bilen gnln meyvesidir. Hz. Ali, Cemden nce tefrik kafirlik, cemden sonra tefrik etmemek zndklktr der. Samiha Ayverdi cem makamyd. O gnlyle zalime kin tutmaz, zulmle urard. Ama grlyor ki zulm yapan da azarlamas mecburi idi. Bu bakmdan mrn mcadele ile geirdi. Mektuplar yazd, bazen de ac tatl bizleri merebimize gre uyard zamanlarda kendisine krlmak, haa, hibirimizin aklndan bile gemedi. Zira Allah sevgililerinin ikaz insana; Atan el benim elimdir. ayetinin zuhuru gibi geldiinden, ltuftur. Yreinin Gtrd Yere Git adl eserinde, Kendisi ile kavgasn bitiremeyenlerin, bir ideolojinin ya da bir izmin bayran tamas ne kadar yanltr, diyen Susanna Tamaroya hak vermemek elde mi? Samiha Ayverdi, slam,

insanolunu beeri hrs ve insiyaklar bandan zp, esaretten kurtaran dindir. Ayplarn bir muhasebe ve kontrol potasnda eritip artan dindir. Gene insanoluna, ulvi bir gayenin evk ve heyecann veren dindir. derken Tamaroya hak
verip slam tek zm olarak gsterir. Devrin Yusufu olmay bilen gzeller iinse, inanlarnn bayran tamak ve her halleriyle rnek olmak mecburiyettir. Yusuf olmak, yani iindeki birlii kurmak, aklyla nefsini nikahlayp ruhun vcuttaki hakimiyetini salamak, kadna ok yarar. Oysa diilik vasf dini kitaplarda nefsi sembolize eder. (Rum 21, Yine Onun ayetlerindendir ki sizin iin nefislerinizden kendilerine snrsnz diye eler yaratm...) Nefis ise insan dierlerinden ayran enaniyettir. Erkek, akl sembolize eder ki, her ikisi de tekaml etmedii zaman felakettir, zira yalnz ben der. Yceldiklerinde ise nefaset olutururlar, nk ben deil sen derler. Nefis, ben demekten kurtulup Allahndan emin olduunda eer Allah da ondan raz olursa yle bir dereceye ular ki ite bu kadn iin Peygamber Efendimiz, Kadnlar, killer ve gnl sahipleri zerine galiptirler der. Galiba burada Peygamber, safiye makam dediimiz ruhun tecelli makamna ulaan diinin, erkek olan akl ve Allahn nuruyla aydnlanan gnl zerine hakimiyet kurduunu belirtmektedir. Hazreti Mevlana ise bu makamMesnevide, Kadn Hakkn nurudur. Sadece sevgili deil sanki haliktir, mahluk deil szleriyle anlatr. slam tasavvufu kadn iki zelliiyle inceler ve yceltir. Biri tekaml etmi diilii, dieri ve en nemlisi anal. Diiliinin hrriyeti, kadna, beeri zelliklerine hakim olmay, sz geirmeyi retir. Aksi takdirde bu hali gerekletiremeyen kadn ya da erkek nasl patlayaca belli olmayan saatli bomba gibidir. Samiha Ayverdiye gre kadn, dl veren ve dourduklaryla beraber btn aileyi, bir grenek ve gelenekler dzeni ierisinde toplayp birletiren, toplum dengesinin ipularn elinde tutan ve aile kovann petekleyip dolduran srl kuvvet olmutur. Kadn aile iinde sabrl, temkinli, vakarl, efkatli ve zellikle de gayretli klan daha birok zellikleri ile de silahlandrm olan kuvvet, ona annesinden ondan da ocuklarna geecek olan terbiye sistemidir, EDEPTR. te maddesinde ve manasnda hayat felsefesini bylece kurup bnyeletiren bu edep ile kadn, toplumun irfan ve uygarlk abidesinin ta kendisi olmutur. Bylece kadndaki bu stnlk yolunu izer, doruyu eriden, huzuru tehlikeden, zarar faydadan ayrt ettirir. Ana-kadn ekirdei etrafnda rgtleen aile kurumu toplumun en salam i yapsn oluturur. Kadn ya da erkek edep ehli deilse, her yaradlmta Allahn tecellisini idrakten acizse ne mutlu olur, ne de mutlu eder. Kadnn ans ana olmaktr ki, annelik tpk retmenlik gibi yavrusunu eitirken asl kendisini eitme ansna sahip olur. Tekaml etmi bir nefsi olan kii, ister erkek ister kadn olsun cinsiyetin zelliklerinden arnp er olma derecesine ular. Analar bu konuda daha ansldr. Muhyiddin-i Arabi, erlik kelimesini tarif ederken nsann yaradl ve hevalarnn karanlndan kurtulup, akln ve manevi terbiyenin ile temizlenmesi ve tamamlanmasdr diyor. Analk cennetleri oluturma kabiliyetidir ki, dnya, analk vasfyla cenneti bulmak iin tek frsattr. Peygamber Cennet analarn ayaklar altndadr derken anneliin deerini bu yce hadisiyle vurgulamtr. Rumi Mesnevide (6. cilt, 3257) Anaya kar minnet tabiidir nk o Allahn efkatiyle ilhamlanmtr der. Analk, Allahn Peygamberdeki tecellisi olan rahim sfatyla da anlatlr. Bu bak asndan Bursevi Hazretleri Peygamberin mmi oluunu aklarken m (ana)den geldiini ve btn yaratlmlarn anasnn o Sultan olduunu syler. Divan- Kebirde (2237) Peygamberlerin gazab analarn kzgnl gibidir. yle bir kzgnlktr ki o sevimli ocuk iin hilim ile doludur der. Mevlanaya gre mritte tecelli

eden de analktr. Mritler farkl deildir. Her retmenin st ayndr ama ocuk st, kendi annesinden emmeyi sever ve ister. St, o mridin ilminden akseden Allahn manasdr (Kevser arabdr). Emzirme, manevi yaknl anlatr. Mesnevi, Musann annesini mrit olarak tarif ederken annelik vasfn, evladn irad eden insan- kamil olarak tasvir eder. Gene Mesnevi, Akn zdrabna hamile olmayan, dii nefistir, er olan nefis deildir der. Annelik kadna bylesine yce deerler katarken kadn kendi manasna ulaabilmeyi becerir ve nefsini kinlerin, hrslarn, ar dknlklerin esaretinden kurtarr, zarafet, vericilik, merhamet, badatrclk, nce ben deil sen diyebilmek hasletlerini aa karabilirse aheser bir eser ortaya kar. Kadn, Altn bir tenceredir. Yeter ki iinde pislikli bez kaynatmasn. Bunun olabilmesi iin u gzelliklere sahip olmas gerekir: Dostuna kck bir ikazdan dolay ksp darlmaz, yani ona gre yanl olan, ancak Allahn indinde doru olan bir hareketten dolay dostunu yz st brakp geri ekilmez. Dostu hata yapt zaman o yapm gibi olur nk bilir ki, insanlar bu dnyada birbirinin tamamlaycsdr. Kulun rzas iin Allahn gazabn aramaz. Kulu honut etmek iin Allahn rzasn inemez. Gnlnn sefas mmin kardeleri iin kalbinde fenalk, fke ya da kin diye bir ey kalmamas demektir. Bu hal hasl olursa vahi hayvanlar bile onunla nsiyet ederler. Kendi ayp ve kusurunu bilmezse her vakti ve zaman noksandr. Bilir ki az edep ok ilimden hayrldr ve yine bilir ki lzumsuz szler ve dedikodular ba uurur. Onun dostu onu gnahlardan geri eken, halda da ayplardan kurtaran ve ona Hakk yolunu gsterendir. drak eder ki dnyada bakalarna fayda vermeyen ahirette de kendisi fayda grmez. ok iyi bilir ki ibadet inzivaya ekilip kuru ekmek yemek, eski elbiseler giymek deildir. Belki dnya lezzetlerinin cmlesinden zevk almaya iktidar varken bunlara kaplmamaktr. Gene ok iyi bilir ki gnller stndeki perdelerin en kaln Allahn mahluku ile megul olmaktr. kram eder, ikram beklemez. Kulluunu, yokluunu ve aczini bilir. Piman olaca ilerden ekinir. Hocam Samiha Ayverdi, aczinin iindeki vakaryla ve anlattmz, kadna ait btn gzel vasflar aa karp rnek olan haliyle bize hi grmediimizi sandmz Hz Haticeyi Hz. Fatmay, Rabiatl Adviyeyi, Muhyiddin-i Arabinin mridi Fatma binti el-Msennay , burada adn anmadm yzlerce mutasavvf Mslman kadn, dolaysyla Hz Meryemi gsterdi ve retti. Ne mutlu bizlere ki, Peygamber sahabesini hocalarmzda grdk ve izledik. Ben bu maddi alemde tasavvufla yaantm birletiremem, diyen gafillere, tasavvufun herkes tarafndan yaanabilir hayat tarz olduunu gsteren ve reten, nsanlar seveceksin. Senin iinde tkenmez af ve merhamet hazineleri var. Onun iin yalnz

insanlar deil, btn mahlukat ayn yorulmaz hz ve ayn tkenmez itiyakla seveceksin. Sende mevcut cevheri cmerte harcamalsn hatalarnda ve sevaplarnda onlarla bir olarak seveceksin. Doumlar ile oalp, lmleri ile eksilecek kadar onlarla olacaksn. diyen Hatice Cenan Hanmefendinin, Samiha Ayverdinin, Nazl Sultann, Trkiyenin
ilk kadn felsefecilerinden olan Semiha Cemal Hanmefendinin, mutasavvf yazar Safiye Erolun, annem Mekure Sargutun nnde eiliyor ve kendilerine onlar gibi olmaya alma gayretiyle teekkr ediyorum.