Basin Medya

Gazetecilik neden dibe vurdu ?
Gazetecilik Neden Dibe Vurdu?

www.derindusunce.org Fikir Platformu
1
Bu kitap Derin Dnce Fikir Platformunun okurlarna armaandr. www.derindusunce.org
www.derindusunce.org
Fikir Platformu
Fikir Platformu
indekiler
nsz ....................................................................................................................................................... 5 Tehlikenin farknda msnz? (zlem Yaz) ............................................................................................. 6 Medya intiharlarn artnda ne kadar etkili? (Suzan Baarslan) ............................................................. 9 Drst medya olur mu? (Mehmet Ylmaz) ............................................................................................ 12 Trk Medyasndan Utanmak(Mustafa Akyol) ....................................................................................... 16 Muhafazakr basn-yayn ve sivil rgtlerin ahlk sorunu (Ufuk Cokun) ............................................ 18 Erkeklik Belasnn rafine rnekleri(Nurhayat Kzlkan) ........................................................................ 20 Bilgi edinmek gzel, ama? (Ayenur Bulut) ........................................................................................... 23 Asker gzel sen irkin(Nurhayat Kzlkan).............................................................................................. 26 Biraz Kandrlmak Hepimize yi Gelecek, Merci Beaucoup TARAF(zlem Yaz) ............................. 29 Ayy bu Mslmanlar da pek irkin! (Mehmet Ylmaz) .......................................................................... 32 Ekmek aras merhamet (Mehmet arman) ........................................................................................... 40 Gazeteci ieri, insanlk dar(zlem Yaz)............................................................................................ 42 Mptezel Basn Dibe Vurmu Dediler, arrrdm! (zlem Yaz) ......................................................... 45 Ahmet Kaya cinayeti ve Erturul zkk(Rasim Ozan Ktahyal) ........................................................... 48 zgr politika siteleri(Mehmet Ylmaz) ................................................................................................. 50 Ben devletim, yasaklarm Blogger! (Mehmet Ylmaz) ......................................................................... 52 Medyann insanlar zerindeki olumsuz etkileri(Rafet Gnay) .............................................................. 55
Fikir Platformu
nsz Gazeteciler bizi bilgilendiriyor mu yoksa koyun gibi gtmeye mi alyor? Gazetecilik galiba drste yaplmasna imkn olmayan bir meslek. nk gazetecilerin birbirine zt ileri ayn anda icra etmeleri gerekiyor: retmenlik, savclk, soytarlk, amigoluk Gazeteci kendisine bilgi verebilecek herkesle iyi geinmek iin biraz politik davranmak daha dorusu yalan sylemek zorunda. Ama ayn zamanda ondan gz kara bir savc gibi olaylarn zerine gitmesi, iyi bir hkim gibi drst,dengeli olmas da bekleniyor. Bir bilim adam gibi konular derinlemesine irdelemesi ama skc olmadan toplumun her kesimine hitap etmesi Gazetecilerden halk aydnlatmalar isteniyor ama ayn zamanda da halka benzemeleri. Yoksa gazeteleri satlmyor, TV kanallar izlenmiyor. Bu koullarda hl adam gibi gazetecilik yaplabilir mi? Derin Dnce yazarlar sorguluyor
Fikir Platformu
Tehlikenin farknda msnz? (zlem Yaz)
Karar verdim artk gazetelerin nc sayfa haberlerini hatta ikinci sayfa haberlerinin dahi ekserisini okumuyorum. nk zaten habercilik denilen eyin gerekliine inanmyorum. Geen sene bu zamanlar ldrlen Ceylan iin yaptmz kampanyada bir para isyan etmitim. Yahu arkadalar Obamann kzna almak istedii kpein haberine neredeyse yarm sayfa ayran basn en ok gvendiklerimiz dahil Ceylan iin yaptmz kampanyay grmedi bile. stelik hepsine basn bildirisi yolladk. diye. Fazlaca steleyip dertlenince bir zamanlar uzun zaman bir haber ajansnda alm arkadam yle demiti: ok safsn. Sen bu saa sola canhra yolladnz bildirileri kaale alacaklarn m sanyorsun. Gazeteye haber hazrlayan ortalama bir muhabirin yapt ey udur. Sabah bilgisayarnn bana geer falanca , filanca haber ajansnn nnde beliren yzlerce haberinden gzne kestirdiklerini seer. Takriben saat 11.00 e kadar da bu ii bitirmek durumundadr. Senin yolladn metni unu bunu grmez bile! Dikkat ediyor musunuz. Hemen hemen hangi gazeteyi aarsanz an karnzda aa be yukar ayn cmleler ile belirir haberler. ster yurt ii haberler deyin ister Toplum ve Yaam sayfalar her gn
6
Fikir Platformu
belli bir otomatie balanmasna nnze gelecek haberler bellidir. Birka tane trafik kazas haberi, onun iki kat gasp, silahl soygun, dolandrclk haberi ve gazete editrlerinin ilgi katsays ile orantl olarak taciz, tecavz ve cinsel sosu bol baharatl haberler. Peki insan dediimiz canl bir gn mutlaka lecekse ve 70 milyonluk lkede her gn belli sayda insan da trafik, cinayet gibi sebeplerle bu taktiri ilahi dediimiz olay gerekletirmek durumundaysa ve yine 70 milyonluk lkede herkes bir melaike olmadna gre, her gn belli miktarda adli vaka gereklemesi akla manta aykr olmadna da gre, her biri manda boku kadar irilikte bu kaza ve lm haberlerini her Allahn gn bizler iin bu kadar ekici, vazgeilmez ve mutlaka okunulas klan nedir? stelik tklm tk gazete sayfalarn dolduran bu haberler arasna ou zaman kck de olsa insanla, umuda dair bir iki habercik de skmakszn! Biz lgn Trkler bir gn gazete sayfalarn atmzda az salyal tecavz haberleri, gasp, soygun haberleri yerine arlkl olarak umut veren gzel haberleri grsek manik atak m geiririz? Acaba yaad kurak topraklar diiyle trnayla cennete evirmeye alan bir emekli retmenin hikayesi, Afrikada on binlerce insan katarakt ameliyat ile a kavuturan bir STK ile ilgili gelimeler ya da tek kolu ile ok baarl bir meslek hayatn devam ettiren efsane bir doktorun son almalar bizim iin Konya, Ankara karayolunda yol kenarlarna salm kanl cesetlerden daha nemsiz, anlamsz, ilgiye demez bir ey midir? Gitgide nc sayfalardan ikinci sayfalara terfi eden bu otomatie balanm trajedi haberciliinin tamamyla hayal mahsulu bir ilgi alan olduunu da iddia edemeyiz te yandan: Sokamzda kan bir kavgada, ac bir fren sesiyle tm mahalle sakinleri pencereye koarz. stelik fren sesi ne kadar ac, sokakta feryat eden kadnn l ne kadar canhra, kan kavgada ykselen kfr ve kan kokusu ne kadar fazla ise daha byk bir endie ve merakla uzanr pencereden kafalar. Uzanan balar ieri girdiinde bizlerde kalan halimize kr etmek ile kark bir i sknts ve iddetli bir gvensizlik duygusu olsa da sonuta gerein bu yzn grmeyi istemek son derece insani bir haldir. Ama bylesi bir insanlk halinin getirdii ciddi bir handikap da var. Son derece bktrc ve hep daha fazlasn grmeyi arzulatan bir gereklik istemi bu. Bir sre sonra bylesi bir gereklii burundan ekmek yetmez damardan almak gerekir. Bu yzdendir ki mesela aradan bir yldan fazla zaman gemesine ramen Mnevver Karabulut cinayeti hala gazeteciler iin byk bir cazibe konusu. Onun hayatnn tm ayrntlarn, lmnn en trajik yanlarn defalarca dne dne trajna meze yapm medya ordusu hala bu cinayetin yeni yeni detaylarn sunuyor sabah kahvalt sofralarmza. Kanl amarlar, cinayet aletine zoomlanm grntler, Mnevverin yazd son duygu dolu mektuplar Ellerinde olsa canl yaynda cinayet ann verecek hatta kesilen ban boyun damarlarna bile odaklayacaklar kameralarn! nk trajedi mptelas olmu ya da olduu varsaylan bizlere 17 yanda bir kzn ldrld haberi yetmiyor. Onun lm annda en son dakikada yaad aclar, katiliyle yazmalarn, kanl tirtlerini grmek istiyoruz. Bizlere gerei sunmakla grevli olduu iddiasndaki medyann lgn hipergereklik fantezileri ile yok ediliyor olaylarn gereklii hakikat araymzn yan sra. Trajedinin varl yadsnamasa da hayatlarmzda genellikle ne bu younlukta yer alr ne de bylesine saf trajedidir yaananlar oysa. Hzn dolu pek ok hikayenin yannda umuda dair, insan olmaya dair bir kk hikayecik daha buluruz. Sokaa ktmzda bir okulun bodrum katna layk grlm zrller snfnda olanca efkati ile alan bir tecrbeli retmenin hikayesi ile karlarz mesela .Yardm alan fakirlerin kendilerine gelen yiyecekleri kendisi gibi dier fakirlerle bltne ahit oluruz. Izdrap ile umut, kahpelikle insanlk, korku ile kahramanlk yan yana yrr ou zaman. Ktlk ve trajedi ise hayatn merkezi deil olsa olsa kenardr. Ne kadar gazetelerin nc sayfalar silme bu haberlerle dolarsa dolsun istisnadr tm o yazlanlar, adm ba yaadmz hakikat deil!
Fikir Platformu
te yandan gecenin ge bir vakti yle bir nefes almak iin gittiimiz bir kafenin sahibine bizim halkmz bu saatte yksek volml tekno mzik dinlemeyi tercih eder srarcl ile eziyet ettiren, bizleri gzelim Anadolu ii konaklar yerine beton tmarhanelerde yaamay istediimize ikna eden, ninemizin kilimlerini kurua sattrp sentetik kokmu halflekslerle evlerimizi dettiren, deniz kenar yerine alveri merkezlerinde, ay yerine kola ierek, kadnbudu kfte yerine hamburger, aure yerine donut yiyerek, top yerine play station oynayarak mutlu olabileceimize inandran modern vesvese eytan habercilik denilen eyin de trajedi pazarlamacl olduuna ikna etmi grnyor insanl. Bilinli ya da bilinsiz pek de masumane bir oyun deil haberciliin bu trls aslnda. Sabah gzmz aar amaz evlerimize hcum eden bunca ac, bunca kan, lm, tecavz ve gasp haberi ister istemez yklmas g bir duvar ryor etrafmza: Talarn umutsuzluk, korku, umursamazlk ve gvenlik kaygsnn oluturduu muhkem bir duvar. Avu avu tketilen anksiyete ilalarna ramen hepimizin zihni ayn tehlike anlarn alyor. Hi birimiz gvende deiliz diyor o anlar bize daha ok korunmaya, daha ok gvenlik sistemlerine, daha ok kolluk gcne, daha modern silahlara, daha fazla ve kat yasaya, daha ok kontrol edilmeye daha ok eitime (devlet meneli dnce kontrolne) ihtiyacmz var. Sokak kameralar ile gzlenmeli, ihbar hatlar kurmal, kimlik bilgileri devlete kaydedilmemi hibir insan kalmamal. Okul koridorlar online internette grntlenmeli, ivedilikle zel kuvvetler oluturmal Franszlarn modern devlet polislemi devlettir szne nazire yaparcasna Orwellin Byk Biraderine doru koar adm ilerliyoruz. Alinin topu Agopa atmamas iin daha fazla kasmaya da gerek yok artk. Ali, Agop, Berivan falan kalmayacak bu gidile. Vatanda 15748635 olmaya doru giden yollar kolektif gvenlik kayglarmzla dyoruz. Tehlikenin farknda msnz?
Fikir Platformu
Medya intiharlarn artnda ne kadar etkili? (Suzan Baarslan) Goethenin yazd Gen Wertherin Aclar mitsiz bir ak zerine kuruludur ve bu romanda, Wertherin ak iin intihar edii kahramanca ve yceltilerek anlatlr. Avrupada bu romann ardndan birok intihar vakas yaanmtr ve birbirini takip eden intiharlara -taklit intihar- Werther Etkisi ad verilmitir. Werther Etkisi, lkemizde Siirtte balayan(Gneydou Anadoludaki) birok kzn ard ardna intihar etmesiyle yaanmt geenlerde(2006-2007) ve bizim sevgili medyamz, mthi bir haber bularak, gen kzlarmza yaadklar dram yetmiyormu gibi yeni bir seenek sunmu, bunu allayp pullam ve gen kzlarmz intihara srklemiti. Bu da yeterli gelmemi, Avrupa bunu az gelimiliimizi ispat amacyla kullanarak, intihar reklamnn snrlarn genileterek dolayl yoldan bu srece destek vermitir. Medya intiharlarn artnda ne kadar etkili? Bunun cevabn Sayar yle vermi: Bu soruya verilen cevaplardan birisi de kitle iletiim aralar araclyla model intiharlarn kamusallamas, kitlelere ulamasdr. Kamuya aktarlan intihar ykleri intihar iin doal reklam ilevi grmektedirler. Model alma srecinin ikircimli bireyi, yollarn atalland noktada, intihara doru ynlendirdii dnlmektedir. Bu konuda yaplm ok sayda alma; gazete, radyo, televizyon ve son olarak internet zerinden yaygnlaan intihar yklerinin kiileri zendirerek ya da telkinle Werther etkisi yarattn gstermektedir. ..Medyann zendirici rol zerine yaplan almalar be balk altnda zetleyebiliriz : 1. Ak veya rtk intiharlar gerek intihar ykleri yaynlandktan hemen sonra artmaktadr, 2. yk ne kadar ak anlatlr, ayrntlar ne kadar kamuya alrsa sonrasnda intiharlarda o kadar art olmaktadr, 3. yknn en yaygn dolama girdii blgelerde intihar oranlarndaki art en fazladr, 4. Art en ok genlerde grlmekle birlikte dier demografik gruplarda da grlebilmektedir, 5. Kantlar gerek intihar yklerinin taklit intiharlar artrd ynnde ikna edici deliller sunmakla birlikte kurgusal ykler iin bu ba daha zayf grnmektedir. ntiharlarn zendirilmemesi iin basna den grevler zdenetimi sklatrmak, intihar ycelten ve romantize eden (lm bile onlar ayramad) tutumlardan kanmak ve hatta bir oranda otosansr uygulamak olmaldr. Dizi filmlerle intihar kart mesajlarn verilmesi de zellikle gen insanlar zerinde olumlu etki gsterecektir.*1+ Peki medya bu durumlarda lkemizde cezalandrlyor mu?! Byle bir yasa var m?! Varsa, bu yasay uygulayan var m?! Ele alnan konu burada sadece, Werther Sendromu, basnmzn azgelimilii ve hibir bilimselliin
9
n planda olmad sosyolojik bir plan takip etmeyen ve bununla ilgili yasa karmayan devlet, tm bu sre devam ederken, konunun sadece ah, Avrupa da duydu, rezil olduk bakyla ele alnmas, kadnlara ynelik ciddi bir almann yaplmamas deil; kadnn sadece bedenen deil manen de tecavze uramas olacaktr.. Bu lkede kadn; istemedii biriyle para karl evlendiriliyor, okumas engelleniyor, tecavze uruyor yetmiyor ailesi tarafndan cezalandrlyor, yetmiyor ona yeni bir yol retiliyor: ntihar. l ve kurtul, namusumuz kurtulsun deniliyor ve bu medya araclyla, ln ve kurtulun, sizi malzeme/meta yaparak satmz arttracaz ama sizin yznzden de ikinci snf lke oluyoruz, bu kadar da olmaz ki canm deniliyor, arszca. Hatta yetmiyor, tecavz kanlmazsa zevk alacaksn eklinde durumu kmseyen, kadn yok sayan, kendi ald zevki zorla bakasna empoze eden anlay da espri ad altnda topluma kabul ettiriliyor. Yani gazeteler tecavz edilen kadna bir kez daha tecavz ediyor ve kendi ald zevki kadnn da almasn bekliyor, bu durumdan dolay sulanrsa da ah, Avrupa duydu rezil olduk diyerek, yaplan hatann deil, hatann ortaya salmasnn utancn yayor, tpk aileler gibi, namusunu temizleyen! aileler. Ve her seferinde namus, her niyeyse, en susuz olan ve hakszla defaatle uratlan kadn bir ekilde TEMZLEYEREK kurtarlyor. Ailenin namusunu kurtaryoruz, bunlar cahil insanlar aslnda lkemiz gelimi bir lkedir diyerek lkemizin namusunu kurtaryoruz. Durumu buralarda tartarak da entelektel namusumuzu kurtaryoruz. Tertemiziz yani! Kadnn eitim almas ve kendisine kar yaplacak olan hakszlklara dur diyebilecek seviyeye gelmesi sekteye uratlrken, bunun nedenleri kimi dini inan oluyor, kimi laiklii korumak oluyor, kimi gelenek oluyor, kimi cahillik oluyor ve kadn defaatle, ailesi, evresi, okumuu, aydn, medyacs tarafndan tecavze uruyor. Haklar elinden alnyor, konumas susturuluyor, dayak yiyor ve nedeni kocasnn/babasnn iddet eilimi deil, kendi baarszl olarak toplum tarafndan bilinalt baskya uratlyor, mahkemeye gidiyor ve kyafeti yznden hakarete uruyor Bu kadarla kalsa iyi, hakk elinden alnyor, mesleini icra edecek ama yaptrlmyor, okuyacak ama okul kapsndan geri evriliyor Kadn, bu lkede inanl ya da inanl olmayan kesim tarafndan hor grlyor ve engelleniyor. Tm bu engellerin ounda da medya aktif rol oynuyor. Kadn kendi ideolojisi dorultusunda bir meta olarak kullanarak ve onu ister plak ister de tesettrl fotoraflaryla olsun sadece biime hapsederek elinden kiiliini alyor. Kadn kimlii insan kiiliinin nne getirilerek, kadna tecavz ediliyor ve bu tecavz ortaya konduunda sadece bu durumun ortaya kmasnn utanc yaanyor, tecavzn kendisinin deil. Kadn Tecavze uruyor, kullanlyor. Ban rtyor, kullanlyor. Ban ayor, kullanlyor. Eitim almak istiyor, engelleniyor. Semek istiyor, durduruluyor. Bahaneler hep ayn. Sen deil, ben karar veririm anlay. Kadna kar saygszlk, ikinci snf vatanda kabulnn her durumda sergilenmesi, yle olursan seni belki kabul ederim anlay, hizmet et gerisine karma eklindeki diktatryal tutum Ve bu tutumun her gn yaanyor olmas. Avrupa duyarsa rezil oluruz, Avrupa duy sesimizi ama rezilliimizi sakn duyma, nk kol krlr yen iinde kalr ve bu kol krlacaksa ancak ben krarm anlay. Kahpe Bizansta Tecavzc Cokunun kars tecavze urarken askeri durdururken syledii gibi: Birisi karma tecavz edecekse ancak ben ederim. Kadn mal gibi sahiplenen zihniyet! Trkiyede kadn eziliyor, ezilmekle de kalmayp kullanlyor ve birileri bu ezilmeyi ve kullanlmay da
10
kendi tekeline alp bu durumu istedii gibi pazarlyor. Aydnlar -be yaz yazyor, grevliler iki teselli laf ediyorsonra, sonra Trkiyenin klasik tepkisi, olay unutuluyor. Namus temizleniyor, kadn lyor, kavga bitiyor Werther mi, onunki de zdrap m, gelip bu yzylda kadn olarak yaasayd da gnn grseydi!
*1+ Prof.Dr. Kemal Sayar,Psikiyatri Alannda retim yesi, Toplumsal ve ruhsal dinamikleriyle NTHAR
Fikir Platformu
11
Drst medya olur mu? (Mehmet Ylmaz) Gazeteciler bizi bilgilendiriyor mu yoksa koyun gibi gtmeye mi alyor? Gazetecilik galiba drste yaplmasna imkn olmayan bir meslek. nk gazetecilerin birbirine zt ileri ayn anda icra etmeleri gerekiyor: retmenlik, savclk, soytarlk, amigoluk Gazeteci kendisine bilgi verebilecek herkesle iyi geinmek iin biraz politik davranmak daha dorusu yalan sylemek zorunda. Ama ayn zamanda ondan gz kara bir savc gibi olaylarn zerine gitmesi, iyi bir hkim gibi drst,dengeli olmas da bekleniyor. Bir bilim adam gibi konular derinlemesine irdelemesi ama skc olmadan toplumun her kesimine hitap etmesi Medya insanlar iin hem darya alan bir pencere hem de bir ayna. Serbest piyasa kurallar yrrlkte. Gazetecilerden halk aydnlatmalar isteniyor ama ayn zamanda da halka benzemeleri. Yoksa gazeteleri satlmyor, TV kanallar izlenmiyor. Mesel akam haberlerinde sadece nemli haberlerin verilmesi grlm ey deil. Irandaki bir depremi Berlin hayvanat bahesindeki anne filin ikiz dourmas takip ediyor. Dnyann en uzun boylu adamnn yeni ayakkablar ile Trkiyenin AB ilikileri ayn dakikalara sktrlm. nk gerek o kadar ekici deil. Gazetecilerden izleyenleri gereklerden uzaklatracak bir bilgi(!) retimi yapmalar bekleniyor. Halk artacak, gnlk dertlerini unutturacak bir eyler. Bakalarnn dertleri mesel! Scak bir koltukta otururken sel sularnda srklenen Brezilyallar seyretmek gibi. Kantn tespiti geliyor akla: Frtnay gzel bulmak iin denizde olMAmak gerek. Onlarca nemli-nemsiz haberin pepee scak-souk meze gibi sunulduu bu yemekli akam ayinde millete toplanyor hemen her lkede insanlar. Yzlerini portatif Kbleye dnyor ve bekliyorlar. Yazl hali 2 dosya kadn arkal nl doldurmayacak bu bilgi(!) yn zerimize devriliyor her gece. ekerli suyla du alm gibiyiz. Irakllarn kan Amazon nehrinin sularna karm. Haberlerden 120 dakika sonra kimse hi bir ey hatrlamyor. Polisle atan genler Fener-Cimbom mandan m kmlard yoksa PKK yanls gsteriden mi? Ama ne nemi var? Yarn yeni bir haber blteni olacak. Anlatlanlar o kadar nemli ki izleyiciler duygulanyorlar. Alyorlar tecavze urayan ocuklara, ehit analarna, aylardr bbrek arayan hastalara. Ama sonra unutuyorlar. Amin Maaloufun dedii gibi anlk olarak hereye hislenmek ama kalc olarak hi bir eyle ilgilenmemek. Sorunun kkeni nerede? elikiler listesi daha da uzun. Ama medya ile ilgili btn zorluklar iki zt kutupta younlayor: Bilgi ve mesaj. lk bakta ayn/tamamlayc gibi grnen bu iki kutup gerekte birbirinin engeli hatta dman! Konuyu biraz aalm:
12
Bir bilgi aldnzda tam olarak zgrsnzdr. Yani bu bilgiyi kabul/red edebilirsiniz. Bir kenara kaydedebileceiniz gibi eyleme de geebilirsiniz. Oysa bir mesaj byle deildir. Mesaj alan insan refleks olarak yapmas gerekeni(!) yapar. Nasl dmesine baslm bir zil almay reddedemezse mesajlara tepkisi nceden belirlenmi bir insan da kendisinden beklenen refleksi verir. Doal gaza zam geldii bilgisi size ulanca btenizde bir ksnt yapmay veya kmr yakmay dnebilirsiniz. Ama bir gsteride yaklan Trk bayrann grnts bilgiden fazla mesaj tamaktadr. nk byle bir grnt karsnda sizin tepkinizin neler olabilecei nceden mill bilin altnza kodlanmtr. Bu bayra yakanlar kadar bu grntleri size iletenler de kontrol dmelerinize basmak gayretinde olabilirler. Zaman Gazetesi rk m oluyor? bal altnda eletirdiimiz u habere bakalm: Snnetsiz kundak DTP adna kurban derisi toplam Bir tek cmle iinde unlar anlyoruz: 1) Din istismar yaplm, 2) DTP adna hareket edilmi, 3) Ayn kii bir yere bomba koymu, (? PKK) 4) Sulu Mslman deilmi. DTPli veya Gayrmslim olmak su olmad halde gazeteci iki su ile birleik bir cmle kurmu. Amac bize bilgi vermek, mesel snnetilere Diyarbakrda ube aabileceklerini sylemek deil. O halde: a) DTP=PKK=Gayrimslim biiminde psikolojik sava taktii olabilir mi?, b) Bizim aramzda rk incir, yass tavuk yoktur mesajyla dindar Zaman okurlarna gz krpmak m? Tabi namaz klarken sust yakaland veya Tarihi eser kaaks Ermeni imi eklindeki rnekler ok. Dedik ya, bilgi ve mesaj vermek ayn ey deil. Mesaj veren gazeteci okuyucuyu bir ekilde okamak, ona dalkavukluk etmek durumunda. nk ondan bir beklentisi var. Al bu bilgiyi, ne yaparsan yap deil al bu mesaj ve senden istediim eyi yap diyor. Bu noktada mesaj bir reklm konumunda. Yani satnalma refleksini harekete geirmek isteyen reklm sloganlar gibi: 1) Sana Margarin, zen gsteren anneler iin, (ben kt bir anne deilim, o halde) 2) X saati, Y otomobili, kendine gvenen erkekler iin (ben de kendime gvendiime gre) Gazeteciliin kr Gazetecinin dmelerimize basmak iin harcayaca enerji ile bizi kullanarak elde edebilecei enerji arasndaki fark ok byk olabilir. Krmz dgmeye basarak bir elektrik santraln altran mhendisi canlandrn gznzn nnde. Ya da Hiroimann zerine bombay brakan pilotun bast o minicik dmeyi. Bizim lkemiz bu enerji farkn 1955te yaad. Aye Hrden dinleyelim:
Fikir Platformu
13
*...+saat 13.00de radyolar, Selanikte Atatrkn doduu eve bombal saldr yapld haberini verdi. leden sonra stanbul Ekspres adl 20-30 bin tirajl bulvar gazetesi, haberi iki ayr baskyla kamuoyuna duyurdu. Sonradan renilecekti ki, DPyle ve MAHla ilikisi olan gazete sahibi Mithat Perin ve Yaz leri Mdr Gkin Sipahiolu, Selanikte bombann patlayacan nceden bildikleri iin kt stoku yapmlar ve o gn tam 300 bin gazete basmlard.*...+ Sonrasn biliyoruz. Onlarca l, yaral. Talan edilen ev ve i yerleri, korku iinde Trkiyeyi terk eden bir sr insan ve ok ucuza el deitiren servetler! Sz konusu enerji fark nedeniyle grnrde hi krl olmasa da bir ok holding gazete sahibi olmak istiyor. Grnrde diyoruz nk ok az bir aba ile halk korkuya itmek, hkmetleri devirmek mmkn. Byle bir gc elinde tutan bir patron byk ihaleler, devlet arazileri veya vergi indirimleri sz konusu olduunda rakiplerine gre avantaj elde ediyor. Korunmak mmkn m? Bilgi ile mesajn birbirine karstn nasl saptayabiliriz? Burada amaz bir lt sylemek ve yapmak arasndaki ayrmn yansmasdr. Mesel bir dernek toplantsnda bakan tokmakla masaya vuruyor ve oturum almtr diyor. Demesi toplantnn almas iin gerekli ve yeterlidir. Sz ve eylem ayrlmaz biimde i ie gemi. Eer kap almtr deseydi ayn karklk olmayacakt. Kapnn gerek durumu bakann sznden stn olacakt nk. Medyaya dnecek olursak u tr rneklerle karlarz: Babakana yakn kaynaklara gre veya isminin aklanmasn istemeyen bir yetkili dedi ki. Burada gazeteci olmayan bir sylentiyi retiyor ve iletiyor ayn anda. Bilgi ve mesaj kaynam. Yalan olmas hatta denetlenmesi imknsz. Adeta kadn kadndr, erkek ise erkek gibi bir totoloji. Trkiyenin bakenti Bursadr dersem yanlm olurum. Ama Trkiyenin bakentinin Bursa olduunu dnyorum dersem? Sylenti kararak yalanlanamaz gerekler retmek gazetecilerin en ok yaptklar ilerden biri. Sonra da ate olmayan yerden duman kmaz denecek ve sylenti halka mal olacak. Zaman gazetesi bu konuda ilgin bir rnek. Zira Ekrem Dumanlnn yaz ileri mdrlne yeni geldii 2001 ylnda ok iyi bir uygulama balatmt: Haber ve yorum ok net izgilerle ayrlyordu birbirinden. Kolay kolay hain veya katil gibi balklar gremiyordunuz. Gazeteci kendini bilgilendirme greviyle snrlandryor, yorumu okuyucuya brakyordu. Okuyucunun bilgi edinme zgrlne ve zeksna sayg duyan bu uygulama Trkiye iin bir ilkti. Ne yazk ki daha sonra terk edildi. Ancak bu tecrbede somut olarak grdklerimiz kendimizi korumak iin de bize baz ipular veriyor. Bilgi ile mesajn birbirine kart bilgi kaynaklarna kar temkinli olmak gerekiyor. Bir baka deyile bir haber okurken/dinlerken kendimize u sorular sorabiliriz: 1) Gazeteci aklma m hitab ediyor yoksa duygularma m? 2) Zekma sayg duyulmu mu yoksa benim yerime dnp karar verilmi mi? 3) Bilgi ile mesaj birbirine gemi mi? 4) Aldm bilgiyi kullanmakta zgr mym yoksa zihnimdeki bir krmz dmeye basld m?
Fikir Platformu
14
Not: Bilgi ve mesaj doas gerei birok disipline komuluk eden kavramlar. Bu konuya deiik alardan bakmak iin ileride yeniden deineceiz.
Fikir Platformu
15
Trk Medyasndan Utanmak(Mustafa Akyol) Geenlerde bir konferans iin Washingtondaki Georgetown niversitesindeydim. Bir ara kampsn orta yerindeki kafeteryada duran bilgisayarlara gidip biraz internete bakaym dedim. Trkiyenin ok satan bir gazetesinin internet sitesini atm, balklara gz atmaya baladm. Ancak arkamdan geen niversite rencilerini grnce tedirgin oldum ve sayfay kapattm. nk ekranda en az yarm dzine plak kadn fotoraf vard ve karmdaki yayn bir gazeteden ok bir erotik siteye benziyordu. Beni grenler, adama bak, el lemin iinde hangi sitelerde geziyor diye dnebilirdi. Tedirginliimi abartl bulabilirsiniz. Ama Trk medyasnn kayda deer bir ksmnn sayfalarnda ve zellikle de internet sitelerinde baka her eyden ok kadn vcudu sergilendiinin sanrm siz de farkndasnzdr. Hatta bir ara Suudi Arabistan gibi internet bekilii yapan lkeler bu yzden bu gazetelerin sitelerini yasaklamt. Sonra ne olduysa bizimkiler temiz internet kampanyas balatt. Ama ksa sre sonra her ey eskiye dnd. lkenin ciddi geinen, kamuoyuna yn verme iddiasnda olan gazetelerinin yars hala erotik yayn olma snrnda geziyor. Hangilerini kast ettiimi sanrm biliyorsunuzdur. Eminim onlar da kendilerini biliyordur. Burada derdim erotik yayna kar kmak deil. zgr bir toplumda her ey gibi ona da yer vardr. Batda erotizm de, pornografi de belirli snrlar iinde serbesttir. Ama kendilerini bu merebe dahil eden yaynlar, ciddi yaynlardan ayrlr. Kendilerinde lkenin kltr, siyaseti, d politikas hakknda yorum yapma hakk gren ciddi yaynlar, bir taraftan da beyaz kadn fotoraf ticareti yapmaz. Trkiyede ise tm bunlar iie gemi durumda.
Fikir Platformu
16
Bu iie gemilik, aslnda sz konusu gazetelerin ciddi ksmnn da ne kadar ciddiye alnmas gerektii konusunda bize ipucu veriyor. Zaten bu ciddi ksm biraz inceleyince, Trkiyeye dardan bakan birisinin hayretle karlayaca samalklar kyor karmza. Kendi uydurduklar efsanelere sorgusuz-sualsiz inanan, bunlar her gn tekrar ede ede bir tr ansiklopedik bilgiye dntren, bir tr hayal aleminde debelenip duran bir medya tablosu var ortada. rnein Batnn Trkiyede bir lml slam Cumhuriyeti kurdurmak istedii ynndeki yaygn inanc ele alalm. Trkiyede bunu ok somut bir gerekmi gibi her gn tekrar edip duran kimi ke yazarlar ve onlara inanan milyonlar dnda dnyada byle bir komplodan haberi olan kimse yok. Bu Beyaz Trk efsanesinin tek daya da, bir nceki Amerikan dileri bakan Colin Powelln ayakst verdii bir demeteki bir dil srmesi. Ama Bat siyasi sistemi ve kltr hakkndaki bilgileri Batl yaam tarz hakkndaki uzmanlklarnn binde birine bile yetiemeyen Beyaz Trkler iin bu gibi bilgi krntlar, zerine paranoyalar ina etmek iin yetiyor da artyor bile. Paranoya tkenince yeni ufuklara alyor, mesela bir nceki gn haritada yerini bile gsteremeyecekleri Malezyaya kouyorlar. Kar ktklar i dmanlarn nesine kar ktklar da merak konusu. Ban rten milyonlarca kadn trbanl diye tek bir kategoriye sokup, uzayl muamelesine tabi tutuyorlar. Liberalleri eletirmek iin bulduklar en etkili yntem, onlara libo demek. Yani liberalizm gibi koscoca bir felsefe karsnda tek yapabildikleri, sonuna bir o taks getirmek. te medyamzn mlum kesimleri, sadece beyaz kadn fotoraf ticareti yaptklar iin deil, ayn zamanda lkeyi iine srkledikleri tm bu zihinsel fakirlik iin de utan verici durumda. Yurtdnda el lemin nnde ap rezil olmamaya alsak da, durum gizlenemeyecek kadar aikr.
Fikir Platformu
17
Muhafazakr basn-yayn ve sivil rgtlerin ahlk sorunu (Ufuk Cokun)
Hakszlk, hukuksuzluk, edepsizlik ve zulm her nereden gelirse gelsin bunlarn karsnda yer almak yksek bir erdemlilik gerektirir. Hakszln, erefsizliin Mslman, Yahudisi, sacs, solcusu olmaz. Bir insan hakk ihlali, kimlik, inan, mezhep ve rk ayrm yaplarak deerlendirilemez. Muhafazakr kesimin Bykantla ayn noktada birleeceine ihtimal dahi vermezdim. Karaday hakknda su duyurusunda bulunacaksnz ancak Cemil iek hakknda haber bile yapmayacaksnz. Ergenekon iddianamelerini her gn manetten vereceksiniz ancak btn bu iddianameleri bir roman olarak deerlendiren Erbakan unutacaksnz. YDDnin ihtiyar ve hasta bakanna Ergenekonla balants var diye salarna kadar inip belden aaya vuracaksnz, bartsne kart sz ve eylemleri var diye olmadk hakaretlerde bulunacaksnz fakat kendini muhafazakr sendika olarak tantan Eitim bir-sen Nazilli ube bakannn klk-kyafet ynetmelii gerei bartl bayanlar ieri almamasna en ufak bir tepki bile gstermeyeceksiniz. Bartllere asker hakaret ederse yeri g inleteceksiniz ancak ayn hakaret Milli Eitim Bakanndan geldiinde ses kartmayacaksnz. Bizim ocuklar misali Oldum olas bu lkenin mevcut sivil toplum rgtlerine ynelik olumsuz duygular beslerim. Kat, dar ve ideolojik siyasi partilerden ayrt etmem onlar. nk cemaati, devleti, ie kapal ve adamcdrlar. Bir trl sivil, demokrat, zgrlk, ahlaki ve insani bir izgi tutturamadlar. Sacs da, solcusu da, slamcs da yle Muhafazakr kesim yllardr buras benim blgem, yurdum, topram, bilmem ka yzyllk inan deerlerimle burada ancak benin varlm ar basar anlayyla hareket ediyor. Bir nevi ev sahiplii yapyor. Bu durumda doal olarak dierlerine asla bir ans verilmiyor bu topraklarda. Onlar dinsiz, inansz, kimliksiz ve hor gryorlar. Bu dierlerinin en kk hatalar ve hakszlklar
18
Fikir Platformu
abartlarak veriliyor fakat benzer hatalar ve hakszlklar kendi yandalarndan geldiinde ise sesleri kmyor. Grmezden geliniyor btn bu ahlakszlklar.. Ahlakn, erdemin ve vicdann neler yapabilecei, insan onurunun, erefinin ve haysiyetinin her eyden kymetli olduu btn farkllklara hissettirilmesi gerekirken insanlk deerleri her gn biraz daha ufalanyor ve insani vasflar Tanrya ramen grmezden geliniyor. Bu byk bir gnahtr. nsanla yaplm bir hakarettir, ihanettir ayn zamanda. Buna katk salayanlar, yaramaz ocuklarna laf syletmeyenler bu byk gnaha ortaktrlar. nsann gzden drld, unutulduu ve nesneletirildii bir dnyada onun derinliine inecek, inanlarn, deerlerini yceltecek kesim bata Allaha iman etmi olan Mslmanlar olmaldr. Ne yazk ki gzleri cemaatlerinden baka kimseyi grmeyen, burunlar bir kar havada, devleti ve ie kapal Mslmanlarn yapaca bir i deildir bu. Demokrasiye ve zgrle alerjisi olan Mslmanlarn da ii deildir. Hrszlk yapan kzm Fatma bile olsa diyen bir peygambere inanan ve onun gibi tavr ortaya koyan Mslmanlarn iidir bu.
Farkl, renkli ve eitli yaam biimlerinin olduu bir lkede btn renklerle bark kaliteli, ahlakl ve vicdanl basn yayn ve sivil rgtlere ihtiya vardr. nce insan ve deerlerini, ahlak, erdemi ve vicdan ne eken, hakszlk, hukuksuzluk her kimden gelirse gelsin tavrn insandan yana koyan ve asla taviz vermeyen insan haklar kurulularna ihtiya vardr. Kendi i hukukunu salama almayanlarn, doruluu, riyaszl, karszl, ahlak ve erdemi kendi iinde ilkeletirmeyenlerin insanlk adna ortaya koyabilecekleri hibir ey yoktur. Kendileri sadece ya bir retmendir ya doktordur, ya milliyetidir, ya solcudur, sosyalisttir ya liberaldir ya da bir slamcdr Kendi iinde ilkeletirdii ahlaki yasalarn tavizsiz savunucusu olmadan solcu, sosyalist, liberal ya da slamc olmusun neye yarar
Fikir Platformu
19
Erkeklik Belasnn rafine rnekleri(Nurhayat Kzlkan) Medyada geleneksel erkeklere sylenecek laf esirgenmez de ada erkek kontenjanndan konumlanm erkek figrlerine sylenecek szler nedense ideolojik oto-kontrol noktalarnda elenir. Bu iktidar sahiplerinin medya yoneticisi olduklarndan veya onlara bularlarsa ilerinden olacaklar korkusundan m, yoksa onlari takip eden kitleye kt gzkmek istenmemesinden mi bu figrlerin yaptklar ho karlanmasa da medyada varlklar devam etmektedir Bu figrlerden sadece ikisinden bu yazda bahsedeceim: Okan Baylgen ve Hncal Ulu.. Bu figrler kadn dmanlna varan kadnlara kar krdklar potlarla yani sadece yaptklar zclkle deil erkek zneler olarak erkekliklerinin altn haddinden fazla izmek suretiyle de sadece kadnlk aratrmalarnn deil erkeklik aratrmalarnn da inceleme nesnesi olmaya adaylar. Peki neden byleler? Neden erkekliin vaz ettii eyleri eksiksiz yerine getirmeye alarak insanlklar pahasna, erkek olmaya, takipileri gznde stn erkeklik mertebesine ermeye alyorlar? Kimlerin takdirini kazanmaya alyorlar? Peki erkeklerin insanlklarn eksilten, kiiliklerini ezen, un-ufak eden, erkek olmak uruna insanlktan eden erkeklik denen ey de nedir? Erkeklik sylemleri sradan vatanda etkilemekle kalmaz, bunun ok zerinde etkileri vardr: rnein lkedeki iddete dair ilk etapta aklmza gelenler PKK, darbe gelenei, yeralt rgtlenmeleri gibi olgularda yaplan aktivitelerin bazlarnn bir noktadan sonra grubun ideolojisi ile pek balants kalmaz erkeklik belasna yaplmaya balanr.Erkeklik belasna kzkardeini vurmaktan pek de fark kalmaz. Bu tr gruplar iinde iddete karanlarn tekrar normal hayata dnemeyileri dahil olmak zere lkemizdeki pek ok meselede erkekliin izlerini grrz. Bu yzden erkeklii konumaya ve tartmaya balamamz gerekiyor.
Fikir Platformu
20
Erkeklik, erkek olmayanlar zerinden kendini tanmlayan bir sylemdir. Erkeklik, erkek cinsiyet kimliklerini ne olmadklar zerine, yani erkek olmayan dierleri; yani kadnlar ve ecinseller zerinden kurar. kinci aamada ise kendi iinde baka hiyerariler ile rnein rafine-ehirli erkeklie kar varo erkeklii veya kyl erkeklii, etnik gruplara ait erkeklikler gibi hiyerariler yaratr ve bunlar kendi iinde yartrr. lkedeki erkekliklerin iddet dolu tezahrlerini baka yazlarn konusu yaparak, gnmz merkez medyasnda ok bariz bir ekilde stelik gururla sergilenen erkekliklerden bahisle konuya girmek istiyorum. rnein Okan Baylgen ada erkek statsnn verdii z gvenle, aptal bulduu ve aptal yerine koyduu kadn nlleri senelerce bir popler kltr rn olan programnda arlam, onlarn z gvenlerini datmak ve rezil etmek iin rating bahanesiyle elinden geleni esirgememitir. Bylece ne kadar zeki, ne kadar akll ve ne kadar rafine bir erkek olduu ortaya km olmaldr. Bu programdaki stn erkeklii belirleyen stdyoda konuk olan ve telefonla balanan kadnlardr. Ancak ayn muameleyi erkek konuklarna yapmamtr ya da yapamamtr. Yani kendisinin ait olmad (aptal) kadnlar ile dalga geerek, olmadklarn programna davet ederek ve onlar aalayarak zekiyaratc-kltrl-frlama Beyaz Trk erkei kimliini bir nevi teyit etmektedir. Bir baka erkeklik zellii rnein kavgaclk bir erkeklik vecibesidir ve erkek olarak baarl grnmenin artlarndan biridir. Horozlanmak kelimesini yaratm bu corafyada, Gandhi gibi erkekler adam yerine konulmaz, erkeklii eksik bulunur. ktidarn sergilemek, iddet gstermek ise erkeklik tarafndan son derece olumlanan bir eydir. Alt snflarn kaba kuvvetle yaptn ilkel bulan st snflara mensup erkekler daha rafine iddetlerle iktidarlarn sergilerler. rnein Baylgenin programnda sadece kadn konuklar deil, seyirciyi de terslemek, szn kesmek, azarlamak, suratna telefon kapatmak da bir iktidar iaretidir ve erkekliin bir emaresidir. O yzden Baylgenin uzun yllardr yapt formatn dnda ciddi formattaki programnn ki bu programda da kadnlar sadece grnt olsun diye ardn akca sylemitir- ilk dnemlerinde yaanan kk apl bir ekran skandal onun sadece showmenlik kariyerini zedelemekle kalmam erkek kimliini de izmitir. Baylgenin kadnlara kar yllarn vermi olduu bir alkanlkla uygulad alayc tavra karlk, programa konuk olan kadn milletvekilinden hi beklemedii bir reaksiyon alnca, bu meydan okuma Baylgeni byk bir aknla drm ve program kadn drmek istedii pozisyona kendisinin dmesi ile son bulmutur. Baylgenin dt bu travmatik aknlk ve kriz sadece kariyer tela ile aklanamaz. nk nihayetinde kendisi de farkndayd ki bir erkek milletvekiline bu ekilde davranamayacakt. Her an baarlmas ve her an ispat edilmesi beklenen bir eydir erkeklik. Cevresinden ne kadar az yardm talebinde bulunursa rnein trafikte yol sormann bile erkeklie halel getirdii bir erkeklik anlay iinde erkek yaamn her an kantlamas gereken bir kurgunun iinde yaar. Erkeklik sosyalizasyon sreleri ile retilir ve homososyal topluluklar bu retimde nemli bir rol oynar. lkemizde erkekliin retilmesi ve yeni kuaklara aktarlmasnda en nemli homososyal mekanlar kahvehanelerdir. Ayrca stadyumlar, hal sahalar, ganyan bayileri, iddiaa dkkanlar, internetcafe ve oyun salonlar ve birahaneler de bu ilevi grr. Ebeveyn olarak, erkeklik syleminden ne yapsaniz da kurtulamazsnz. Bu alanlarda, erkekler rahat rahat erkekliklerini yartrp, normal olan erkeklii merulatrr ve bir kez daha kendilerini teyit ederler. Medya plazalarnda da erkekler dier erkeklerin tasdiki ve el vermesi ile ykseleceklerini bilirler ve bu yzden erkeklik syleminin dna kmay istemezler. Kadnlarn olmad ve tam da bu yzden konforlu olan hiyerarik erkek meclislerinde kadnlarla dalga geildii zaman oyunbozanlk yapp kadnlar korumann bir alemi yoktur, kadnlarla ilgili her espriye glnr. Erkek kardelii ruhu ierisinde espriyi yapan erkein raconu izilmez.
21
Homososyal mekanlara benzer bir havada geen Hncal Uluun esas olan oynad haftasonu sabah programnda da bu erkek meclisinin seyirci nnde bir versiyonu kurulmaktadr. Bir kadn bulunmas halinde bambaka diyaloglar olaca ok aikar olan programda (elbetteki seyirci faktr unutulmadan) snrl ve kontroll de olsa bir erkeklik yarmas ve mzakeresi alttan alta hissedilmektedir ve elbetteki iktidar Hncal Abidedir. ounlukla herkes yerini bilir, haddini amaz. Kim kimin szn kesmeyecek kim kimin lafn azna tkamayacakatmalar olsa bile sonuta bu atmalar sonucu karlkl sayg pekiir. Soluunu tutmu pek ok erkek seyirci gzlerini ksarak program boyunca konuulanlardan ok ite bu erkeklik mzakeresini izlemektedir. Kuyruu dik tutmak, bazen suskunlamak, atallanm bir ses, bazen de boyun ei eklinde tezahr eden erkeklik derslerine dikkat kesilmektedir. nk bu program konularnn ok dnda bir alt metin iermektedir: erkeklere iktidar ve hiyerariyi bir kez daha hatrlatmakta, normal ve ada bir erkein nasl olmas ve nasl bir yaam srmesi gerektiinin ipularn vermekte, normlar retmektedir. Futboldan kadnlara birok konunun otoritesi olduu iin tm (erkek) gzler programda tabiatyla son sz sylemesi iin Hncal Abiye evrilmektedir.Ya nemli deil, d gzel ve iini kendi ayarlayaca kadnlar beenen stat Hncal Abi bakanlnda ayn sektrde var olma mcadelesi veren program katlmcs bu erkekler, her eye ramen sergiledikleri bu (zorunlu) erkek kardelii ile erkek dayanmasnn timsali gibidirler. Uluun son zamanlarda gazetesindeki yazarlarla girdii polemiklerde de fikire fikirle cevap verme boyutundan km, szl iddet boyutuna ulam ayn erkeklik gsterilerini izlemekteyiz. Bu polemiklerdeki erkeklik gsterileri, lise alarndaki ergen erkek oymaklarnda youn bir ekilde gzlemlenen cinsel terimlerle saldrma boyutuna gemitir, ki kfrleme de erkekliin ifade edildii alanlardan bir tanesidir, bu ekilde erkeklik kamu nnde kurtarlr ve yaplan herey merulatrlr. Btn bu erkeklik gsterileri bunlar sergileyenlerin erkeksi tavrlarnn toplumda (zellikle de bu figrlerin hayranlar/takipileri arasnda) sorgulanamaz normal bir gereklik halinde kablne yol amaktadr ve buna dayanamayp eletirenleri de kamu nnde mahkum eden bir ilev grmektedir.
Fikir Platformu
22
Bilgi edinmek gzel, ama? (Ayenur Bulut) Enformasyon anda bilgi edinmenin kolaylna kendimizi brakmken, yine de bazen duyduumuz ya da grdmz herhangi bir olay zerine dnebildiimizi farkettik mi hi? Bilgiler o kadar hzl akyor ki hayatmzdan, dn yaanan bir olay ok uzakta kalabiliyor. Henz birine zlp ya da etkisini tartmaya frsat bulamadan, yeni gndemler sz sahibi oluveriyor yaammzda. Edilgenliimizin bile farkna varmadan kabulleniyoruz; bu kabulleniiniz, elimizde ay-kahve zulm haberlerini izlemenizden belli oluyor. Rahatlktan bahsettik ya bu kabulleniimizle alakal kocaman bir gerek. Srekli ve hzl akan haberlerin arasna sktrlan reklamlar ise haberlerin neminin nne geen en byk duvar oluveriyor. Az nce iinizi szlatan bir ocuk grntsnn yerini yazn ne giymenizi size syleyen reklam kua alveriyor. Enfermasyon dediimiz ey hayatmza bir dme ile dahil olur Gndz Vassafn kitabnda yazd gibi; ama vicdann dmesi yoktur; hibir zaman da olmad. Sz dnp dolap yine modernizme gelecek ama yeter artk deyip de okumaktan vazgeersiniz diye bu sihirli(!) kelimeye ancak nc paragrafta deinebiliyorum. Bilgi edinme aralarndan odalarmza, evlerimize ksaca zihinlerimize hcum eden bilgiler ve bu bilgileri okuma ekilleri, geen
23
Fikir Platformu
yzyldan bu yana ciddi bir sosyo-piskolojik sorunu oluturuyor. Medya, moda ve modern 3G yeni kt ama ka kii yzyllardr var olan bu 3Mnin farknda? Modern olann hemen moda ikonlaryla sslenip medya araclyla bize dayatld bu alg biimi beni uzun zamandr rahatsz ediyor. ddia edemeyeceim, ne dnyay kurtaran adamm ne de kendimi, bu modernizm andan! Yine de ka gndr dndklerimi yazmak istiyorum. Ne zamandr unuttuum bu dnceler geenlerde yeniden hatrma geldi. Rawstory isimli bir internet sitesinin haberini Trkeye eviriyordum. Haberde Blackwater isimli irketin eski alanlarndan iki kii, szkonusu gvenlik irketinin Irakl kz ocuklarn pazarladn iddia ediyordu. irketin sahibi Amerikann multi-milyonerlerinden Erik Prince. Erik ve adamlar bir dolar karlnda kk ocuklar ktle zorluyorlard stelik tm bunlar yetkililerin hi de habersiz olmad gereklerdi. Haber ksaca bu idi. Hibir deiiklik yapmadan olduu gibi cmleleri evirmeye altm. Tm soukkanllmlaBir taraftan da ne kadar byk zorluk iinde olduumu dndm. renlii konusunda tartma gtrmez bir habere bu denli yaknlk, size bilmediiniz adamlar, onlarn irketlerini ve yaptklarn birebir anlatan bir zaman dilimi oluyor eviri yapmak. Etik gerei hibir ekleme yapamyorsunuz. Bunlar en basiti Ya yaananlar? Onlar iin hibir ey yapamyorsunuz. Bu ve buna benzer haberleri memleketinize kazandrrken insanlara yeni bireyler ulatrmay ve ksmen de olsa bir kamoyu bilgilendirmesi yapmay hizmet olarak adlandryorsunuz. Oysa bu ok acyd; ok byk bir paradokstu. Benim okumaya, bakmaya, grmeye dayanamadm eyleri insanlar yayordu. Masamn dier tarafndaki yeni demlenmi bir ay ve ifadesiz bir yz ile ben, hi de samimi deildik. Ayn anda kafamda geen binbir trl dnceyi nasl savacaktm?yle ya bu dnceleri savp hayatma devam etmeliyim! Sudanda alktan bitap dm bir ocuu akbaba yemek zere iken o ocua yardm etmek yerine bu an fotoraflandrmay tercih eden birfotoraf ve yangnda lmek zere birine yardm etmek yerine bu an akam haberlerine yetitirmeye alan bir gazeteci Bu iki rnek meramm zetleyen iki yaanm gerek. Medya, iletiim, habercilik Tm bunlar iinde nasl bir canavar duyguyu barndrarak meslek haline gelmiler? Haberci de insan, haber yaplan da insan, haberleri izleyen de insan nsan hereyiyle bu sektrn eleri iken nasl oluyor da insan gerei ve nelii atlanarak acmasz bir hviyete brnyor ve insanlar ahlak unutup adna etik dedikleri krntlardan ekmek yiyor? Bir de bu pazarn alclar yani bizler seyirciler var. Neden biraz daha fazla uur kazanmaktan, sesimizi karmaktan ve edilgenlii kabul etmemekten yana taraf olmuyoruz? Mankurtlaarak aklmz, hislerimizi kaybederken farknda myz namus diye bir gereimizi daha yok ediyoruz! Fikir namusu, insan namusu, meslek namusu
Fikir Platformu
24
Guantanamo haberlerinin gndemimizden hi dmedii dnemlerdi. Birka yl nce. Liseden henz mezun olmutum. Bir insan haklar derneinde Guantanamo ile ilgili rapor hazrlyorduk. eitli yurt d raporlarndan mahkumlarn ve madurlarn yaadklarn proje kapsamna dahil olanlar aralarnda paylam herkes kendi raporunu evirecekti. simlerinin hepsi de mslman ismiydi, hemen hepsinin kk Douya uzanyordu; yakn Douya. Sanki dnyann btn dertlerini omuzlarmda tadm sanan ben, ilk defa emperyalizmle karlayordum. O gece uyumamtm, ertesi gn de rapor zerine altm ve ksa srede teslim ettim. Ne oldu peki? Ya da ben ne olacan umuyordum? Kulamda bir ses: Allahtan daha m merhametlisin? diye soruyordu. Neden byle diye sormutum ona. Neden mslmanlar bu halde? Birok sebebi var demiti. Hepsi ayr bir ynyle ayr birer imtihan. Kader mi? zleyeceimiz haberleri ve onlar okuma biimleri tercih edebilir duruma gelmeli ve asla yapabileceklerimizi kmsememeliyiz. Sen bu devasa sektrde her habere en az bir sayfa yaz dzeceksen bu i sana gre deil diyen medyatik adamlarn hereyi normalletiren hallerini ve hereyi haber yapma fantazilerini ayplyorum. Bunlar haber diye izleyen gzlerden de hesap sorulacan dnyorum. Onlar yanltabilir, daha sekin olabilir ve aktif bir katlm salayabiliriz. Vicdan diye bir ey iimizde hala yayorsa kaybettiimiz namusu bu topraklara geri getirebiliriz. Bu ynyle enformasyona yeni almlar salayabilir ve ona yeni bir mahiyet kazandrabiliriz.
Fikir Platformu
25
Asker gzel sen irkin(Nurhayat Kzlkan) Efsanevi Grgrdan sonra ok ey deiti, mizah dergileri eskisi gibi satmyor diyen karikatristlerin neden ikyeti olduu pek anlalr gibi deil. Mizah olmann gereini yaptlar da yani muhalif oldular da okumadk m? (pardon glmedik mi?). Anlalan o ki pek ok karikatrist artk sokaktan beslenmiyor. Ya da daha dorusu hangi sokaktan besleniyor? Sadece stiklal Caddesinden mi? Devaml, (erkek egemen) kfrl esprilerle nereye kadar devam edecekler? Yani yalandnz iin glmyorsunuz zannetmeyin nk uzun zamandr espri retemeyen bir mizah var.. Sokan yakn zaman iinde ok deitiini gzlemleyemediklerini karikatrlerindeki tutucu havadan anlyoruz. Bunda alan snfndaki karikatristlerin patron snfna gemesi, standartlarnn ykselmesi ve yaam ekillerinin deimesi de neden olmu olabilir. Yani belli evrelerde taklan bir izer ne zaman deiimi gzleyecek de onu mizahna aktaracak? Ama kimlikten doru mesela hi mi bir Krt karikatrist, hi mi bir dindar karikatrist yok bu dergilerde? diye sormadan edemiyoruz. nk bu dergilerin Krt ve barts sorunlarn ele allarnda bir potada eritilmi, tek tip beyaz Trk
26
Fikir Platformu
tutumunun yaygn olduunu gryoruz. Hani nerede muhalif olmak? diye insann soras geliyor. Demek ki ancak belli snflardan gelen mizahlar homojen yapda grnen bu dergilerin kadrolarn oluturuyor. Merkez basnn izgisinde zellikle AKPnin kapatlma davas srecinde bu yap farkedilir hale geldi. Bildiiniz gibi Penguen, Leman, Uykusuz gibi dergiler o hafta kapaklarnda AKPyi kapatma davasn ele ald. rnein Uykusuz dergisi AKPnin kapatlmayarak sadece yaralandn, Artk daha saldrgan olacak bal ile karikatrletirdi. Karikatrleri dava eden bir Babakana kar bu bir reaksiyondur denebilir belki. Ancak karikatrlerimize dava amak antidemokratik bir tavrdr diye dnenlerin parti kapatmada demokrasi ynnden bir beis grmeyileri enteresand. imdi ayn dergilerin DTPnin kapatlma srecinde nasl bir tavr alacaklarn merakla bekliyoruz. Aslnda ok da merak etmiyoruz. Ya da halkta bir merak yok ki bu dergiler artk eskisi gibi ok satmyor. Nfus o gnlerden bu yana artt, stelik hedef kitle olan genlerin nfus iindeki yzdesi olaanst boyutlara ulat fakat bu dergilerin sat rakam ayn oranda artmad. akma solcu espriler Bu merakszln en nemli nedeninin bu dergilerin mizahtan ok artk bir ideolojik yan tutu, neredeyse devleti izgide bir Beyaz Trk yaklam ve bir kiminle ayn safa dyorum endiesi ile yaplm dergiler olarak alglanmas olduu gzkyor. Yani iinde zaten ne olmad bilinen bir dergiyi kim niye merak etsin ki? Politik mizah yaptklarn dnen izerlerin, onlar yeterince politik bulmayanlardan haberleri yok sanrm. Eer bu yaptklar politik eletiri ise ancak tektiplemi bir politiklik, ortak bir potada eritilmi rengi, kimlii yok olmaya yz tutmu bir politiklie benziyor bu dergilerin politiklii. stelik artk sol da degil. zellikle Ergenekonun izgilerle ele aln biimi son zamanlarda pek ok yazda ilenen sol gruplarda yaanan krlma noktasn aynen yanstyorlar. akma solcu espriler gerek solcular kesmiyor artk. Her solcuyum diyenin otomatikman ilerici sayld gnlerin gemekte olduunu farkedememeleri de cabas. Solcu olmann tarifi, u gnlerde zgrlklerin ve demokrasinin altn ize ize, yeniden yaplrken, hzla deien sol ii bu yeni tartmalardan bihaber olmak baka nasl aklanabilir? Mizah dergilerinin solcu olduu ve bu sebeple otomatikman zgrlk de olduklarn varsaymann bir hata olduu meydanda. nc yolcu Ergenekoncular Baz izerlerden ise hi bahsetmiyorum onlar iin herhalde en doru tanmlama nc yolcu Ergenekoncular denebilir. Hem sol adna hem de lke adna ok yazk. Gerekten de son zamanlarda en ok garipsenen ve bu yaznn yazlmasna neden olan ey mizah dergilerinin Ergenekona sessiz kalmas oldu. Bir mizah iin mthi malzemeler sunan bir davada bu sessiz kal pheler douruyor. Dinazor ke kadlar gibi dinazor bir karikatrist cizer takmmz m varm? Tam mizah takmna gre bir dava var ortada. Ama ts yok. Bu nasl itir? diye insan sormadan edemiyor. rnein Uykusuz dergisinin Ergenekonu sulandranlar (gya kendisi sulandrmadan) hicvettii kapandaki eski siyasetiler arasnda nedense bir tek kendini Ergenekonun Avukat ilan eden Baykal eksikti. Hlbuki Baykal izilenlerle ayn dnem siyasetisi deil miydi?
Fikir Platformu
27
Asker gzel sen irkin Bir baka konu da aman AKP ile ayn safta gzkmesinler diye ister istemez egemen glerin yannda durmalar. zellikle izimlerde bu ok bariz bir ekilde ortaya kyor. Bykanit yakkl, niforma iinde doruyu gericilere gosteren bir ekilde, Erdoan eytan gibi bir figur. Askerler hep dzgn iziliyor. (Ordu halkmzn en ok gvendii kurum malum, sanrm izerlerimizin de.) Erdogan ve Gl ise surekli irkin iziliyor. Ki buna bir itirazm yok. ktidara muhalefet edilmesi ve kt izilmesi mizahn bir gerei ve gayet normal. Bu da size kapak olsun Ancak zellikle barts konusunda tavr almay hatta bazen ideolojik denebilecek bir tavr al var ki, bartl, zellikle okumaya alan hi bir gen kadnn bunlara espri diye gldn zannetmiyorum. rnein hatrlarsanz Leman, Hayrnisa Gl Playboy tavan kz eklinde kapak yapmt. Bir de mam Hatip Lisesi mezuniyet treninde kep yerine bartlerin havaya atld esprisi yaplm bir baka kapak vard. te yandan kimilerince Lemann destek verdii eklinde alglanan, okul treninde asker uyars ile kovulan bartl bir kz konu ettii bir baka kapakta kz koca bir asker botu ile devriliyordu. Ancak yle irkin ve aciz grnmdeydi ki kz, bence o izimde madur olann asil bir ekilde izilmesi gibi ince bir ayrnt atlanmt. Asker ise koca bir postalla temsil edilmiti. Gaddar bir asker figr izmek ok daha ak bir muhalefet mi olacakt? Esmer Trk yok mu? lke yetimi kadnlarnn yzde 63 ban rtyor (bazlar hala yzdeler konusunda cahil grnyor diye bu yzde verilmitir. Yoksa kastmz bartller ounluk deil, aznlk olsa ve binde bir olsayd ne farkedecekti ki?) Merkez medyann her gn hi bkmadan yapt bartl kadnlar tekiletirici yaynlarn ve bunlardan hergn incinen kadnlar hakkyla izecek bir karikatrist yok mu bu dergilerde? te yandan u anda orta yalarn sren ve o blgede, zellikle de 1990larda askerliini yapm tm erkeklerin asker ans genler rensin diye anlatacak bir esmer Trk var m acaba? Bir zamanlar Krtleri gzel izen izerler vard ancak modernite diye belli bir sreden sonra beyaz Krtlk yapmayacak Krt karikatristlere de ihtiya var grnyor. Son olarak mizah dergilerinin iktidari gzel izmesi beklenemez. Ama iktidara kart olacam diye bir baka iktidarn kucana niin oturuluyor? ktidar kartl mizahlar askerin ve devletin safna itiyor ki, 3 YTL karp vermeye demiyor dorusu. Eh o zaman kendileri bilir. Espri yoksa mama da yok. Herkes beyaz Trk deil.
Fikir Platformu
28
Biraz Kandrlmak Hepimize yi Gelecek, Merci Beaucoup TARAF(zlem Yaz) Oldum olas bahar mevsimini severim ben. ocukluumdan beri btn sene ilkbahar zler, ksack geen bir iki aydan sonra mahzun olurum. Bahar benim iin btn yapmak istediim arzular gerekletirmenin, vazgemek istediim alkanlklar terk etmenin mevsimidir. Sama da olsa baz insanlar hayatna ilikin yeni kararlar hep ylbanda alr ya, yle bir ey ite. Ben de yeni meraklarma, birka ay sonra bkacam kurslarma, kilo verme ile ilgili bilumum eziyetlerime, uzun yllar nce benim iin nefret edilmi eski bir dosta dnm sigaray brakma mcadeleme, o seneye ilikin yerine getirip getiremeyeceim mehul trl eit hesaplarma hep baharda giriirim. Buna ramen baz baharlar ldr. Hayatn da kendine gre bir hesab, kitab vardr. Ve benim iin ou zaman hayat hesapta olmayan srprizlerle doludur. l geen baharlarda her ne sebepten tr olursa olsun kendime ilikin bir eyler yapamadysam kara kedi grm batl itikat sahibi gibi o yln hzn yl olaca korkusuna kaplrm. stelik her geen yl bu bahara ilikin yeni bir balang yapp yapamamak taknts daha da patolojik bir hal almaya balad. Eer yllar getike artan bu bir eyleri yapamamak, yetitirememek, kavuamamak duygusu benim hayata ilikin mutluluk algmla ilgili ise kt; bir iman zaafiyeti sayarm. Eer yalanma korkum ile ilgili ise o da kt ama son derece insani. Belli bir ya geip de bir iki satr yaz okumak, gndelik sradan faaliyetlerini yrtmek iin bakalarna muhta olma korkusuna kaplmayan insan var mdr acaba? Ama sebep yapamadklarmdan, eriemediklerimden tr bir trl mutlu olamamaksa yllardr modernizmin kirlettii insan modelini bou bouna darda aramm demektir. ncelikle kendime ayna tutmay hi akl edememiim. Ne kadar sr ierisinde sistemlemeyi ret ettiimizi sylesek de belli bir zamann, belli bir mekann ocuklaryz. Son birka yzyldr tanry ldrdn ilan eden, gzlerini gkyznden yeryzne evir, gereklerle yzle artk, tesi varsa bile senin
29
bilmene imkan yok, bir tanrnn eseri isek bile bunu bu dnyada renme ansmz yok diyen ya da lisan hal ile hadi gel uzlaalm tamam bir tanr var da sana bir sz yok diyen sesin melodisi ile dolu kulaklarmz. Evde, yolda, okulda, arda, komuda biricik derdimiz mutlu olup olamamak zerine. zgrlk, mutluluk ve eitlik bu aa ait Lat, Menat ve Uzza olmu adeta. Bizi aran ses uzun zamandr gemiin peygamberler ve kahramanlar karan toplumundan farkl seslerle konuuyor. Gerein souk kavramlar aldndan beri hakikat kelimesinin yerini ahlak, iyi ve ktye dair uzun sohbetler, adalet ve hikmet sorular deil zihinlerimizi kemiren. u ksack mrde ne kadar mutlu olduk sorusu. Eer gerekten emin olabileceimiz tek ey gzmzn grd, duyularmzn hissettii, iinde yalanmakta olduumuz hayat ise biti izgisine kadar tm koumuz mutluluk amal olmal. Akl bunu gerektiriyor. Kimdir mutlu insan: Tabi ki Ahmet Altann tm genler iin arzulad kl odasnda kendisine ait bir televizyonu ve bilgisayar olan, gvenlikli, zgr ve mreffeh adam. Geriye kalan ihtiyacmz mutlak adaleti salayacak varl mehul bir cehennem dncesi deil mutluluu garanti altna alacak eitim ve yasadr o zaman. Doru yasalarn, doru bir ekilde uyguland, doru eitilmi toplumlar mutluluu teminat altnda toplumlardr. nsan insann kurdu ise bu kurdu dizginleyecek olan soyut bir ahiret dncesi deil doru yasalarn somut yaptrmlardr. te yandan tm felsefesini ya da felsefesizliini mutluluk ideali zerine kuran bir dnyada mutluluu yegane hedef haline getiren insanln gc elinde bulunduranlarnn, n alnmaz bir hzla kurtlamamas mmkn m? Ya kurtlaanlarn zgrl kuzularn sonu, kurtlarn mutluluu sofrasna gelen avnn etinin lezzetine ait hazlar olmusa tm bu acmaszlyla gerekler dnyasn nasl kabullenebiliriz. Bize gerek diye sunulanlar insanln bir ksmnn hr, refah ierisinde ve dolays ile mutlu yaad, kalan ok daha byk bir gruhun her yl alk, savalar, mreffeh aznln sofrasna sunulan altn madenlerinin, elmas madenlerinin, zenginlikleri ile kirlettikleri, savaa boduklar dnyann mezeleri olmaksa, ihtiam dolu piramidlerin yapmnda kullanlan Msrl kleler gibi siber an piramitlerinin talar altnda ezilmekse hibir zaman o sofrann mdavimi olamayacak ama belki bu sofrann mezesi olmaya da imdilik uzak ynlarn bu gerekle yaamasn hangi kudretli illzyonist salayabilir? Gerek, Californiadaki adam iin geici ama tad ho, itike tatminsiz bir susuzluk hissi veren kokteyl gibi. Srekli fazlasn, farkl lezzetleri arzulatan ama elinden karma ihtimali ldrtc bir meyvenin zehirli zsuyu. Dier taraftan ayn gerek denilen lokma Afrikada, Afganistanda, Irakta, Filistinde, Diyarbakr bokhanelerinde, belki evimin sokak arasnda, bodrum katndaki adam iin ise demir bir leblebi. Yut yutabilirsen. 11 Eyll ile hz kazanan cehennem gnleri batl insan iin o ldrtc mutluluk meyvesini kaybetme korkusunu ifade ediyordu. Bir gn binlerle ifade edilen insan ister silah lobilerinin tezgah deyin ister ok ciddi bir El-Kaide rgt, bir takm insanlar tarafndan tehlikeli grdkleri diyarlardan ok uzak bir yerde, medeniyetlerinin korunakl abideleri ierisinde vuruldular. Ayn hayat tarzn srdren milyonlarca Amerikalnn, Avrupalnn canl yaynda izledii zere ortalama bir hayat seviyesinin zerinde, evi, bark, arabas, sigortas olan, eitimli, zgr ve dolays ile mutlu insanlard sz konusu olan. 11 Eyll gsterdi ki herkes bir gn elindeki bu mutluluk meyvesini kaybedebilir, tek sahibi olduu hayat stelik de ideale yakn oldum dedii bir anda yitirebilir.
Fikir Platformu
30
Mutluluu yitirme korkusu ile cinnetin eiinde bekleyen ynlara u sylenmekteydi artk: Tehdit altndasnz her an bir 11 eyll bir yerlerde tezgahlanyor olabilir. Mantk bu tezgah daha eyleme koymadan yok etmeyi, ikiz kuleleri vuracak uaklar daha imal edilmeden imha etmeyi gerektirir. Su olumakta olduu topraklarda Afganistanda, Irakda yok edilmeli. Ve sanal bile olsa cezas gerek olmal! Her ne kadar bu dnce kendi kabus karakterini kendisi reten bir sre olmaya mahkum da olsa gzken o ki bat toplumu buna ikna oldu. Olmayanlar ise bizler gibi engel olacak bir gce sahip deildi. Bylece yaadmz ilk okun ve gsterdiimiz gl/clz tepkilerin ardndan yar bilinli ahlaksz bir oyuna giritik. Gerei maniple oyunu. nsan denilen karmak canl uzlamad halde ba edemedii gereklerle akl saln yitirmeden yaamak istiyorsa ya kendini de feda etme pahasna savamal ya da gerek denilen manzaray unutmal, izgilerini, renklerini yumuatmal. Gereklerle arpacak kadar gc olmayan insanlar iin deitirilebilen, dntrlebilen bir gerek olmal. Bylece televizyonuyla, elence kltr ile, mutluluk saplantmza arz yetitirmeye, bir taraftan da hazlar kara dntrmeye uraan devasa arklarn arasnda bir de dmzdaki dnyada neler oluyor meraknda olan ynlar iin haber bombardmanna yol aacak ikinci bir tezgah ihtiyac dodu. Pentagonun cinayetlerinin kitleler nezdinde rtlmesi iin gerekli olan masa banda retilmi gn sonra foyas ortaya kacak yalanlar deil, lzumundan fazla ve ynla servis edilmi gereklerdi. Bilmeyen insan deil, bilgiye boulmu bilmediini bilmeyen insan gerei renme arzusunu daha kolay kaybedebilir. Doru bilgiye yeterince ulaamayan ancak haddinden fazla bilgiye boulmu ynlarn zihnini kontrol altnda tutmak egemenler iin ok daha kolay olsa gerek. Hepimiz haber bombardman altnda afallam, sanal gerein yar gnll kleleriyiz. Televizyonlar, gazeteler, internet alemi yle ok bilgi veriyor ki artk bizim gibi ynlar iin sz konusu olan geen hafta Amerikann bombardmannda len 150 sivilin haberini alamamak deil, aldmz bu haberin yannda bu haber ile beraber katliam haberinin belki birka kat boyutunda bilmem hangi Amerikan enstitsnn slam fanatizmi ile ilgili aratrma sonularn, Sarkozynin karsnn kendi ofrn nasl alkolizmden kurtard ile ilgili detaylar, Amerikadaki son kasrgada evi tehdit altna giren Hollywood yldzlarnn haberini okumak. Gazzeden Msra alan tnellerde havaszlktan len drt Filistinlinin haberinin Obamann kzna alaca kpein haberi ile beraber servis edilmesi. nc sayfa haberleri, kene endieleri, o senenin trend olan pandemi korkular, hangi sene gezegene arpacak hangi haddini bilmez yldzn bilim dnyasndaki tartmalar. Haz ise haz, korku ise korku, bilgi ise al sana istemediin kadar. Mutluluk ve mutsuzluk arasnda salnan, kvranan insanln gznn nnde yok olan halklar grmemek, feryat etmemek iin artk ok sebebi var. yle bir sanal gereklik evreni kurduk ki baz resimleri biraz ne karmak, baz manzaralar soldurmak, biraz da zerine sprey boya pskrtmek yetti de artt bile. Bu bir eit gnll aldatmaca. iddetin ve trajedinin de snrlar olmal hayatmzda diyen ynlarn, bana ne kardeim Sarkozynin karsnn frnn kusmuklu alkol macerasndan, Svat vadisinde neler oluyor doru drst anlat diyemedii gnll bir kandrlmlk hali. Sanal gerekliin zihnimizi esir ald karmaa evrenine hogeldiniz. Biraz kandrlmak hepimize iyi gelecek!
Fikir Platformu
31
Ayy bu Mslmanlar da pek irkin! (Mehmet Ylmaz)
Genliimde koarak giderdim Grgr almak iin. Ablamla kavga ederdik nce ben okuyacam diye. Btn karikatristlerin isimlerini ezbere bilirdim. Beendiim bir karikatrn imzasna bakmama gerek yoktu. izgisinden hemen tanrdm. Eski Grgrlar ve Frtlar atmaz ciltletirdim. Yllar sonra bile gncelliini koruyan karikatrler vard ilerinde. Benim kahramanlarmd izerler. Benim Don Kiotlarmd. Ellerinde kalemleri deirmenlere saldrrlard. Ne olursa olsun doru syleyen erdemli abilerimdi onlar. Limon dergisinde kendi hayatlarn yazdklarnda hayranlkla defalarca okumu, ezberlemitim. Sultan Ahmetteki karikatr sergilerini karmazdm. Yabanc sergileri de gezerdim. Rus, ek ve Polonyal izerlerin kitaplarn almtm. Kara mizah diyorlard onlara. Almayan makaslar, kendi anahtarn hapsetmi asma kilitler Baskc rejimlerinin amazlarn anlatrlard. Don Kiot abilerim artk deirmenleri yenemeyeceklerini anladlar galiba. Kalemleriyle benim zerime geliyorlar. Namaz klarken srtmda bir ac hissedersem biliyorum kim batryor o kalemi srtma. Huzurla ezan dinlerken birden midem bulanrsa biliyorum o satlm mrekkebin iren kokusu nereden geliyor.
Fikir Platformu
32
Yllar var almyorum sizin dergileri Don Kiot abilerim . nk sizin dilinizi sizin kadar iyi biliyorum. Bezgin Bekirin, Hain Evlat kkein Muhlis Beyin irkinlii ile bana, aileme reva grdnz bir deil, genler grmyor ama siz ve ben biliyoruz. Aptal ve irkin(!) Mslman ben Mehmet hakkm da hell etmiyorum. Gznze, dizinize dursun harlmdan biriktirip size verdiim. MY Nurhayat mizah dergilerinin gerilemesini mizahlarn tek tarafl espri ve izgilerine balad Asker gzel sen irkin adl yazsnda. Hakl bulanlar oldu ama itirazlar da geldi. Karikatrist herkesi irkin izer, onun ii bu diyen okurlarn ne kadar hakl olduklarn grmek iin nette biraz gezdim. Karikatr, mizah hatta geni anlamyla sanat, insanlarn kendilerinden ve kendi yaamlarndan yansmalar aradklar bir faaliyet. Acaba Trkiyede yaayan insanlar ile karikatristlerin bak arasnda bir uurum mu var? Mizah dergilerinin zayflamas yoksa bu srecin bir belirtisi mi? Gerein corafyasn okuyamayan siyasetiler gibi gazeteci ve mizahlar da kaybolup gitmeye mahkmlar kanaatimce. Gemilerle dalar almyor, at ile eek ile suyun zerinden geilmiyor. Halk zeletiriye armak baka ey, onun varln dayandrd deerleri aalamak baka. Bir siyasi parti liderini veya namaz klan isanlar, tesettrl kadnlar irkin izip genel kurmay bakann yakkl izmek elbette bir su deil. Ama oy alamayan bir siyaseti gibi dergisini satamayan mizah da biraz dnmeli, yoksa ben halkmdan bu kadar koptum mu? diye sormal kendine zaman zaman. Turumuza balayalm imdi.
Fikir Platformu
33
Gbeini kayan, uzun kollu ve kll Bu szler size baz ke yazarlarn hatrlatyor mu? Bu adam gecenin bir saatinde Tayyip Erdoan grmekten mutlu olmu. Belli ki APKye oy veren biri. Kollarnn belinin altna kadar inmesi, kll gs, goril gibi birbirine yakn gzleri var. Daha ok gorile benzesin diye ense ayrm yaplmam, kafatasnn arkas dorudan srtna balanm. Ergenekon maduru(!) lhan Seluka bakalm imdi. Gzleri a ama gerisi idare eder. Byklar dzgn. Bizim gorilin by sanki burnundan kyor. Normal. Nerde onda o zerafet? ada ve laik genelkurmay bakannn da bir boynu var. Bakn kars ile ne gzel dans ediyor. Arka planda ve sol alt kede yine ada ve laik subaylar eleriyle glmseyerek dans ediyorlar. Ne kadar da yakkllar. Bir de Gl ve Erdoana bakn. Dedik ya dindar veya AKPli olmak insan irkin yapabilir diye. Gl ve Erdoann st dudaklar olabildiince kaln ve kll tutulmu ki iyice maymun veya goril tipi bireye benzesin. Komutanlar ise sanki adal. Cillop gibi. Normal. Karikatristlerin gznde Mslmanlar evrimlerini tamamlamamlardr henz. Tam evrilmi olsalard dini terk etmeleri gerekirdi. ok mu sert buldunuz bu analizi? Paranoyak? Benim ocukluumda dkkanlarda bir resim asl olurdu: Veresiye veren, pein veren. Bu resimde iki tccardan veresiye veren sefalet iinde, teki ise zengin. Bunu asan esnaf ima yoluyla sonra veririm filan yok, herkes pein desin demeye getirirdi. imdi u karikatre bir bakalm: Solda ada ve laik cumhuriyet kadn, ba elbette AIK. Ama ayn zamanda gzleri de AIK, salar da. Sada ise (sac?) ba kapal bir kadn. Mutsuz. Soldaki bulutlarn arasndan ona bakan Ataya glmsyor. Sadaki kadn ise glmyor. Kara kalarndan esmer olduu anlalyor. Arap gibi? Kara araf, kara kalar, kara fikir ve inanlar var belli. Gelecei de karanlk. Soldaki zmirli ya da Trakya? Ama sadaki Doulu. Boynu yok. Kaln kalar ve ne uzanan enesi ile evrimini tamamlam havas m verilmi? Gz kapaklar yarya inmi, gz altlar krm. Kocasndan dayak da yiyordur bu imdi. Dindar Mslman ya. Ama ne nemi var? Karikatrist Nuri Kurtcebe onu zaten yok saym bile. Olmak veya olmamak Dedik ya karikatrcilerin gznde slm insanlar irkinletiren bir din. Bir de Cihan Demircinin gzyle bakn duvarna Kbenin resmini asm olan u ilkel adama. Kllarndan neredeyse nn gremeyecek durumda. Hormonal bir dengesizlikten mi muzdarip? Yoo. Adam dindar. Evrimini bitirmemi. Gzler yapk. Eller de kll. Acaba geri olduu iin mi Mslman yoksa Mslman olduu iin mi byle maymunlam? Karsnn gzleri yapk, o da maymun gibi. Zaten genetik olarak kzlarna da gemi.
Fikir Platformu
34
ok fazla sze gerek yok aslnda. Dilek, gzleri yapk, kll, koyun gibi dindar ve esmer Mslmanlar (= kara araf? Kara bir gelecek? Kara bir din?) lkeyi ele geiriyor. Zorla ba balanan prl prl (sarn ve mavi gzl) genler, ocuunu bu gerici lkeye getirmek istemeyen nedense yine sarn bayanlar, robotumsu, tektipletirilmi dindar kzlar Mizah dergilerinin satlar dyorsa Trkiye kendini ve inanlarn byle grmyor demektir. Eer siz bu dergileri zevkle okuyor ve bu fikirleri destekliyorsanz belki de yaadnz evre lkenin geri kalan ksmndan izole olmu, elit hatta elitist bir evredir. Trkiyeye ho geldiniz. Artk bilmiyordum diyemezsiniz :) Karikatr m bunlar yoksa Nazilerden kotarma psikolojik harp malzemesi mi?
Fikir Platformu
35
Fikir Platformu
36
Fikir Platformu
37
Fikir Platformu
38
Fikir Platformu
39
Ekmek aras merhamet (Mehmet arman) inde bulunduumuz kltrn iyilik anlay, bana ok sakat ve baya geliyor. Cennette bir metrekare kapmak iin dilencinin suratna frlatan bozukluklar; ya da k geirmez bir gelecek iin bankaya yatrlan para gibi alglanyor iyilik. Bu yzden ebeveynlerimizin bize bakmalarna karlk, kendimize az biraz geldiimizde beklentileri ayamza pranga gibi dolap, hayatmz boyunca srtmzda tayacamz bir kambura dnebiliyor. Vicdanmzn en geni sahasna aksi bir ihtiyar edasyla kurulan, sz konusu ykc beklenti, kendine has kskanlk ve benciliiyle olaylara karma ha direktifiyle tm yabanclar kovalarken, vicdanmz da bu dar sorgulamalardan kurtulup, olmas gereken yere hep uzak kalyor. Kald ki iyilik yapmak kolay olmad gibi herkesin herkese iyilik yapabileceini de sylemek ok zordur. Yal bir insana arabada yer vermek, komunun ar poetlerini tamak, adres sorana uzatlan bir parmak olmak, bor para verip, kamsn hazrlamak gibi basit gnlk yardmlamalar birer iyilik olmaktan ok uzak eyler. Yardmlama, gndelik hayat ierisinde karlkl yaammz kolaylatran bir takm gereklilerden baka da bir ey deildir. Kald ki bu dahi yaplamyor. Oysa iyilik, en bata derin bir kavrama gcn, anlay sezgisini ve karlk beklememe erdemini gerektiriyor. liki de bulunduumuz insann, genelletirirsek toplumu ve evreni anlayp, potansiyelini, en derin ihtiyalarn grp, bunun ortaya karlmas, yolunda yrmesi iin destek olmak iyiliin kapsn tklatmaktr. Buraya kadar gelen bir insann yapaca fedakrl, minnet etmenin ateinde kl etmeyecei de ak bir gerektir. yilik yapabilme yeteneine sahip olmak ayn zamanda bir liyakati, denklii gerektirir. Bir dosta, bir arkadaa, ya da herhangi birine bu ekilde bakmak, biraz da bizim iimizde o deerlere duyduumuz sevgiden kaynaklanr. Bu iyiliin her iki taraf da tatmin eden youn bir eylem olduunu gsterir. Yaama deer veren biri iin, yaam koruma abas ayn zamanda kendini de koruma abasdr. Bu bir bencillikten te, daha ok geni bir ufkun, evrene sahiplenme tutkusunun bir iaretidir. yilik sandmz birok eyi ldren de minnet duygusudur. Bunu her gn o kadar ok gryoruz ki, bir birine minnet edenlerin, hakl kma endiesinden bin dereden su getirenlerin bolca yaad bir lke buras. Hakl olmaya bu derece ihtiya duyanlarn kt bir sululuk duygusu altnda ezildiini de hesaba katmak lazm, ayrca. Babakan bir yol asfaltlatmasn, suyunu onarmasn basit bir ihtiya olduunu unutup, grev duygusundan, yardmlama mertebesine karp, ei benzeri bulunmaz bir iyilik abidesi olarak grebiliyor. Ve bir ok politikac, bunu ancak kendilerine kaytsz artsz bal kaldklarnda verilecek bir hizmet(!) olduunu pikince syleyebiliyor. Bylesi arpk bir mekanizmann devam da, iyilik yapanlar kadar, iyilik yaplann da ayn dncede olmasyla
40
salanyor. Kendisine iyilik yapldn dnenin, asla yaplann hafifliini gremeyip bu ar minnet duygusu altnda ezilmesi, ynetenlerin hep iine gelmitir. Hatta ou zaman iktidar bu yanlsamay kullanarak, avucundaki, aln teri, sorumluluk, eref borcu gibi kavramlarla tepemize plecek bir baba eli kutsallyla kuruluyor. Yaam alanmz, daraldka daralyor. Son zamanlarda bunlar bana tekrar dndrten bo ov programna katlan Yldz Tilbe ile brahim Tatlses arasnda geen ve bu arpk anlayn en somut rnei olacak kadar, yaanan ak tartmayd. Kendi programna katlan Yldz Tilbenin arklarn sahnede kendinden baka hi kimsenin varlna katlanamayan isterik, bencil bir adamn kabalklaryla ikide bir blp, Yldz Tilbe buna bozulunca, brahim Bey, knndaki iyilikleri dkmek zorunda kald. Tilbe, dayanamayp bunun yapmamas gerektiini srarla syledi. Tatlses ise, insann en mahrem duygularndan tutun, zaaflarna kadar her eyi, bir espriye malzeme olarak kullanma hakkn lahmacunlarn gcyle oktan satn ald iin; bayan sanaty deyim yerindeyse hi tnlamad. Tilbenin imparatorun bir sorusuna (kabaln Everestine) arkdan sonra, geciktirerek cevap vermesi gerilimi iyice artrd. Bir kadnn erkee yle ya da byle, istedii her anda cevap vermesi gerektiini dnen, stelik misvakla terbiye etmekten topuuna skmaya kadar terfi etmi brahim Bey, kabalklarna ara vermedi. Midesindeki acl i kfteyi kard sonunda. Ben vakti zamanda seni dvmekten kurtardm, sen hala bana nasl cevap verirsin kabilinden iyiliine kar, kendisine yaplan nankrl knad. Hayvanlar dahi byle durumlarda trdeini korurken, Tatlses bunu yle bir minnet duygusuyla pekitirmi ki, Tilbe ve dierlerine de yaplan asla unutmamak, gzlerde bir kara perde, dilde bir kekemelik olarak tamak dm. Yapt eyin ne kadar iyilik olduuna, deinmek artk gereksiz. Yalnz Yldz Tilbenin de ayn minnet duygusundan payn aldn son derece clz kan sesinden grdk. ki toplum insann kendi iyilik-minnet yanlsamalar iinde grtlaklarna kadar amura battklarn, bonun sylemlerine seyircilerin alklar eliinde ekranlarda canl izledik. Bu anlay(szlk) sadece brahimin sorunu deil, aydnndan tutun, doktoruna, ve politikacsna kadar oumuzun kmaz. yilik yap at denize, balk bilmesi Halik bilirden , bir had bildirmeye varan bir bak. Bu yzden baz eylerin kkten deimesi iin byk bedelleri veriyoruz. Bir trl muhalefet yapp, layk olduumuz bir hayat yaayamyoruz. Bugn, Tatlsesin kabaln knadn sanan nice politikacnn yaptklar birbirine ok yakn eyler. Beyaz eya datarak, ya da seim yaklanca hummal bir yol, kanalizasyon almas yapan tm belediyeler, hepsi de bize ayn oyunun paavralar gzyle bakyorlar. Adeta biz size deil, hayatlarnza, dilinize zgrlnze deil; sadece oylarnz talibiz; ve siz bir mhrden, bir kat parasndan daha te deilsiniz diyorlar . Bunlar brahim Tatlsesle bol acl bir i kfte partisinde bir araya getirip, ne zamana kadar fasllarna, i kftelik szlerine kulak kabartp, akaklk yapacaz.
Fikir Platformu
41
Gazeteci ieri, insanlk dar(zlem Yaz) [... len parti bakannn yeeni ile rportaj yap imdi de muhabir bozuntusu. Ama hemen verme ac haberi. Biraz konusun sonra tek tesellimiz hala hayatta olmas derken yeen mikrofona pat diye maalesef imdi haber aldm lm daynz de. Gen adam alasn, sen kameray suratna zumla. Gryorsunuz ykld yeeni, burada insanlarn hali ok kt falan diye zirvala dur bir yandan. nsanlar canl yaynda yakn len biri nasl kahredilir onu grsn...] Ahhh lyom der esas olan, felaketim olacak bu ak. Kavuamazsam ince hastalk, kesin beni bekleyen. Ana valla bir daha evlenmem billa bir daha evlenmem. Yeminle torun tosun yz gremezsin. Bir de komu Necla Teyzeleri vardr ak filmlerinin: - Valla oul kz gzel ama aldanma, fena halde fingirdek, gizli stmann teki, bak sylemedi deme. Ka yllk teyzenim senin hi ktln ister miyim?. Ne canlar yakt sen bilmezsin onu. Gel seni helal st emmi bir kz ile evlendirelim. Aptal ak akndan vazgeer mi, eein aklna karpuz kabuu dm bir kere. lla yiyecek. Necla Teyze evden kovulur, fettan kzla evlenilir, kz nce anay def eder, sonra olan sefahate altrr. Esas olan hapse, yufka yrekli ana dilenmeye, esas kz yeni kocaya, helal st emmi kz Sarayburnundan serin sulara.
Fikir Platformu
42
-Ne alyorsun hanm kendi etti kendi buldu, - Fettan kar, gebersin inallah! - Sen geberme emi. Frigofriktir, patlam msrdr ocama incir aac diktiniz gene. Nene gerek senin ak hava sinemas bu mevsimde. Cumhuriyet balosu imi, bando takm imi dertleri mi bitiyor spalarn. Neymi giyecekler simli krmz soytar kyafetlerini, iki dttrp valinin nnden geerken davul sopasnn ucunu valinin alnnn ortasna doru tutup dik dik bakacaklar. Vali de el sallayacak. Hindi gibi kabaracak devlet erkan. Soytar kyafetleri dolaba, biz bu ay da bana mesai yaz, bana mesai yaz diye suratsz efin peine. ocuk ta iedi stme zaten! Kaderin bylesi. Kocandan yediin onca zlgta m yanarsn, gecenin bu saatinde sidikli amarlar mnckladna m? Halbuki az nce ne gzeldi. Tarabyadaki otelin nnden gen kz hlyal gzlerle denize bakyor, Zeki Mren ellerini kavuturmu daha da hlyal gzlerle kzn sol omzunun stnden iyi shhatte olsunlara bakyordu. Yok byle olmayacak, Nefise ald, Zehra ald, Firdevs bile ald. Yryleri deiti kadnlarn. Gazetedeki ilanda kocas ile mutlu glmseyen sarn pileli etekli kadna benzemeye baladlar. Ne gzel ilandaki resim. Kadn glmsyor, kocas koltuunda gazete okurken glmsyor, olan masada hem ders alyor hem de glmsyor. Ba kede televizyon. Televizyon geliyor hepsi glmsyor. Medeniyet tabi. Karar verdim bize de gelecek. nce televizyon gelecek sonra Falkonetti, Pamela, Sue Ellen, kocam iin Pele sonra olana He Man, Voltran, kk kza Georgia gelecek. Stdyo Pazar gelecek sonra, Sssshwepes bira bu kapan altndadr gelecek, hem bak ramazan da ramazan programlar gelecek, on yz bin baloncuk bile gelecek. Yalan Rzgar gelecek; altnn ikili permtasyonu halinde iki karde bir baba dei Allah dei tutkulu aklar gelecek. Hele o isaura ile balayan Brezilya dizileri bir gelecek pir gelecek. Crtlak BBG kzlar, krmz noktal ailenize sapk m lazm programlar, hepsi bir rnek sarn Mehmet Ali kurbanlar gelecek. Ah ne ciddi ne ciddi, bir avukat bir kendisi kanlardan daha zrdeli psikiyatrist bir de onlardan daha hnzr deli sunucunun saa sola arlayarak sunduu kadn programlar gelecek. Seda Sayann poposu gelecek sonra, her arkda arkasn dnp bir saa bir sola. O popo bir elma krom ay iip klecek sonra bir bakmsn geri byyecek. Yllar ve yllarca nasl kld nasl byd yks anlatlacak. Her sabah zamannda almazsak kimbilir neler olur dnmek bile istemediimiz antibiyotikler gibi her sabah Seda yle bir dnecek popo sallanacak ha sallanacak. n sra tombullar hem i geirecek hem gerdan kracak hem alklar ile Sedann poposunun mrne mr katacak. Sonra en zayf halka gibi kltr fkrtan programlar gelecek. Elinde krba kabus kadnlar ciyak ciyak barp bilgi yarmalar ile didecekler beynimizi. Dur bitmedi reality showlar da gelecek, kamera eliinde baslan zel hayatlar, habire habire aman ne kadar mutlu mutlu Laila dan karken hihihihi diye kaan tiki girller, boylar geleceeek, gelecek. Hocam mandk olarak diyerek balayan, pastrma kokan i muhabbetinden krt meselesine her eyin masaya yatrld spor programlar, a bir de habire habire iinden kl kan yemeklerin yapld, yemein irret elinden kan makbuldur programlar ve bu hafta iyi aalamazsan hatrm kalr yarma programlar da gelecek. in Seddi ykld bir kere tm Yecc Meccler ieri. En gzeli ne gelecek biliyor musun canm yavrularm, size zel duygusuzluklar, gargamel klkl muhabirler, ankromenler gelecek. Bohac kadn gibi durmadan baracak cinler padiah ac var m ac Var var. Varsa gster o zaman. Snr tesi operasyonlar safari avna gidilen bir nee ierisinde anlat bizlere muhabir bozuntusu. Fonda mutlaka heyecanl bir mzik de olmal. lyoruz millete bakalarnn aclarn seyretmek iin. Ben lme am ya, ben lme ak
43
olmasam sen lme ak olmasan nasl kar kmas gerekenler kmak iin Ergenekon deldikleri yerlere. lyoruz ac grmek iin. Hadi den uaklara koan vefat etmi insanlarn yaknlarnn burnuna sok mikrofonlar, kameralar bebeklerinin zerine zumla. Anneyi sktr, kovala, len kocanz myd, banz saolsun bu ocuun babas myd yani. Oh! pardon vah vah, kadn kasn sen kovala. Kovala kovala bak kadn alyor. Ne iyi, ne ala! Bugn de helikopter dm ansmza. len parti bakannn yeeni ile rportaj yap imdi de muhabir bozuntusu. Ama hemen verme ac haberi. Biraz konusun sonra tek tesellimiz hala hayatta olmas derken yeen mikrofona pat diye maalesef imdi haber aldm lm daynz de. Gen adam alasn, sen kameray suratna zumla. Gryorsunuz ykld yeeni, burada insanlarn hali ok kt falan diye zirvala dur bir yandan. nsanlar canl yaynda yakn len biri nasl kahredilir onu grsn. Skldnz m ocuklar bu kanaldan, brn aalm. Hay Allah orada da helikopter kazas varm meer. Ankran men en titrettii sesi ile hznl bir de mzik koymu, eer arama kurtarma almalar zamannda sonu vermesi idi bu beceriksizlikler olmasa idi imdi iki ocuk babas muhabir arkada ve ocuk babas Erhan bey hayatta olacakt. Bu ocuklar yetim kalmayacakt diye anrmakta. En titrek sesle anrlmal byle durumlarda ki vefat edenlerin yaknlarnn yle iyice bir ii yansn. Kahrolsun dursunlar. Maksat her ne ise o olsun. Hasl evime televizyon girecek, salonumda bir put zulas olmal, olacak. Ceyar gelecek, ankran men gelecek, mecc kacak. Mecc kacak, yecc girecek. Aralarda Sedann poposu sallanacak. Yecc kacak muhabir acl e kovalayacak. Fonda ayn iren ses baracak. Ac var m ac!! Ac bitecek Sedann poposu sallanacak. Fotoraftaki pileli etekli kadn, koltuktaki gzlkl kocas, masada ders alan olan sararm resimlerde hep glecek. Bando mzka takmlar ile balayacaz yrye bir ufak Anadolu ilinden, devlet erkan selam verecek sopay uzattmda onlara. Akam babam frigofrik alacak ak hava sinemasnda. Sabaha kar Muhammed Ali Clayin dnya ampiyonas ma var, iyi ki almz u televizyonu. Rengarenk izliyorum nice zamandr tm bu gzellikleri. Ho geldiniz tm yecc meccler. Ho geldiniz. Buyurun, buyurun ieri. Siz ieri, insanlk dar.
Fikir Platformu
44
Mptezel Basn Dibe Vurmu Dediler, arrrdm! (zlem Yaz) Zira o kadar derindi ki saygdeer basnmzn yllardr inmekte olduu derinlikler ve bu derunumuza dallar srasnda bize reva grd travmatik oklar bir trl inilmez, bu inilerin sonu gelmez sanrdm. Ben ol da gr demi Seyit Gktepe bir trl balamaya frsat bulamadm hikaye kitabnn adna. Kitaba balayamadm ama her an kavgaya balayabilirim bu yazarla. Hayr asl sen KADIN ol da gr bakalm diyesim var dilimin ucunda. stelik onca tandm iyi kalpli erkek cinsli insann kalbini krma pahasna, daha da kts zaten siz hepiniz gizli feministsiniz! Aha da sen de feministsin ite diye dillere dmek pahasna. Hey gidi mptezel basn, yllardr zulm tek bir boyuta indirgemeyelim, dnyadaki ktlklerin, hakszlklarn, aclarn altnda hep ayn gnah keisini aramayalm, iddeti sadece erkek iddeti olarak mahhaslatrmayalm diyen benim gibi birini bile bugn bu noktaya getirdin ya helal olsun. Kazancn kutsal oluunun gstermelik de olsa tek bir arta baland bir toplumda vergilendirdiin her eyi pp bana koyman gerekirken eletirmek gibi bir hadsizlie dmek yrek ister. Eer bir de ada bir kisve tamyorsan biraz da skar! Sen ki kurtarlm, u gnlerde biraz trend olsa da arafndan arndrlm ve dahi her 19 mays treninde stadlarda etek boylar ile doru orantl olarak zgrletiine inanlm bir Trk kadnsn. Nene gerek senin gzide medyamzn BBG evlerini, insanlar bartp yalvartt kuruluk maddi karlar uruna aalayp yerin dibine soktuu yarma programlarn, olmad Nazan Hanm olmad bu toka o antaya hi uymad al sana on zerinden iki puan grglendirmelerini eletirmek. Niye kardeim gazete ad ile atm internet sitelerindeki ak seks shoplarn taaruzuna uramaktayz millete demek. Her gn Ay aman Allahm!
45
Bu kadar da ahlakszlk olur mu, asacaksn keseceksin, hadm edeceksin diye yorumlar dlen tecavz, taciz, ensest haberlerinde sizin de bu kala, baldr haberimsilerinizin suu yok mu sorusunu sormak. Tecavz haberlerini bile verirken neredeyse tecavzcnn verdii kadar zarar verebilmek, btn bu kadnlar szde flulatrlm fotoraflar, kimlikleri ve hatta bazen ak adresleri ile beraber vurun kahpeye ya da buyurun kahpeye servislerine sunmak, iin sonu bandan belli bir yola girmeyi gze alamayacak says mehul tecavz maduru insan sessiz sedasz, polise bile gitmeye cesaret edemeyecek halde ilesini ekmeye mecbur brakmak da mptezel basnmzn hayatlarmza sunduu benzersiz hizmetlerden nasl olsa. Bu yaratc hakszlklar hiyerarisinde bir de teni daha kara isen yani hem kadn hem de zkkgillerin babaannesi de yleymi yaaaa! misali bir kadn isen elbette alacan baka paylar da vardr gitgide derinleen gazeteci maharetleri ukurlarnda. Elde kamera okul, hastane koridorlarnda kovalanan, ne tr bir sadist zevki tatmin amac ile verildii bir trl anlalamam okul giriinde alayan trbanl galerilerine konu olan, bilmem hangi ehirdeki bir madurun kaybedilmi organn fatura edebileceiniz, sonra da bir ay pardon yanlmz (iftira etmiiz mi deseydik) denilebilecek nesnesindir belki de. kmadk candan umut kesilmez szn kmadk cana eziyet areleri tkenmez olarak alglayan gazetecilerimiz hakknda kimilerine dibe vurdular artk dedirten nokta da can ktktan sonra da srdrlebilen eziyet ve kan cann kalan yaknlarna da datlan ac olsa gerek. Siz bakmayn kimi gazetelerin televizyonlara biz kocaman bir aileyiz diyerek fiyakal ilanlar vermesine, kanaatim odur ki ekonomik kriz kendilerini vurduktan sonra aileler birleti kld, soan cc kadar kald. Tasarruf tedbirleri sebebi ile gazete, tek muhabir, tpks haber kampanyasna baladlar. Ve sanrm yine srf bu yzden 10 aralk tarihli tecavz ve cinayet haberini Hrriyet, Milliyet ve Vatan gazetesi hemen hemen ayn kelimeler ve ok ufak detay farklaryla verdiler. gazetenin de 10 Aralk tarihinde ismini ve fotorafn aka yaynladklar maktul Bursa da bir ormanda tecavz edilerek paras ve telefonu gasp edilmi 51 yanda drt ocuk annesi bir kadn. Cesedinde 33 bak darbesi varm ve boaz kesilmi. Haberde anlatldna gre kadnn cebinde canilerden birinin kartviziti bulunmu. Kimliin izini sren polis kiiyi yakalam ve onlarn ifadelerini alm. Gazetelerin cinayetin srr zld dedii haber de bu ifadelere dayanyor. Vatan gazetesinin bal Cinsel ilikiye girip boazn kestiler Milliyetin ise Ne biim erkeksin deyince boazn kestiler . Bu kadn 33 kere baklayp boazn kesen zanllarn iddiasna gre kadn ilerinden biri ile uzun zamandr ak yaamaktaym. Sonra kii ile beraber ormana gitmi nce biri ile sonra teki ile sonra da nc ile beraber olmu. Ama ncye sen ne biim erkeksin ile balayp benim haya ettiim ama bu gazetelerin kullanmaya haya etmedii laflar sarf edince karsndaki ahs kzp onu baklam. Arkadalar da yardm etmi sonra kadn yine cezalandrmak iin olsa gerek bir de cep telefonu ve parasn alp imeye gitmiler. Tabi burada bizim cinayetin srrnn zldne inanan haber kaynamz uzun zamandr ak yaanlan birinin kartvizitinin tanmasnn eski bir Anadolu gelenei olup olmadn, bir insan 33 kere baklayp boazn kesen bir insann ifadesine gven olup olmayacan, byle garip ilikiler iin ormanlk ssz yerlere mi gitmek gerektiini ve en nemlisi de byle bir sebep iin adamn neden bakla oraya gitmek durumunda olduunu hi sorgulamam. Ama olduka becerikli ve tecesss sahibi acar gazetecimiz baka marifetlerini son derece ustalkla yerine getirmi. Mesela bu gazetelere baslmak zere maktulun arafl bir resmini bulduktan sonra haber arasnda ldrlen kadnn gnlk hayatta trban taktn da olur ya bu resimden belki anlayamayz diyerek iyice bir vurgulam. Bylece maksat yerini bulmu ve bu gazetelerden bu vurguyu kullanan iki tanesinin ve kullanmayan ncsnn yorum sayfasna saldran bir dizi hdk len kadnn namusuna, erefine, bartsne bir gzel ifrazat salglama frsatn bulmular. Drt ocuu ve sevdikleri okusun diye! Belki de len
46
kadnn ahsnda trbanl denilen insanlar da bu ifrazattan payn alsn diye. mrn iyi kt bu lkede geirip sz konusu basn takip etme bahtszlna ermi bir insann zaten bu gazetelerin 33 bak darbesi ile ldrlm, boaz kesilmi bir kadncaza ve geride kalan yaknlarna herhangi bir sorumluluk duygusu tayabileceini dnmesi had safhada safdillik olurdu. Ama ne oluyor ki, artk bir kadnn trbanl olduunu grnce lsn de edeplice uurlamay baaramayacak kadar ilkelleiyor, en basit ahlak ve vicdan duygusundan mahrum kalyorlar? te bana mptezel basnn dibe vurduunu dndren nokta da budur!
Fikir Platformu
47
Ahmet Kaya cinayeti ve Erturul zkk(Rasim Ozan Ktahyal) nmzdeki gnlerde bir albm karyorum. Krt asll olduum iin Krte bir ark yapyorum ve Krte bir klip ekiyorum. Bu klibi yaynlayacak yrekli televizyoncularn olduunu da biliyorum 10 ubat 1999da MGD dl treninde bunlar syledi Ahmet Kaya Yuhalamalar, tacizler altnda masasna gitti. Masasnda uzatlan mikrofonlara da unu syledi Her zaman Trkiyenin blnmez btnlnden yana oldum. Binlerce yldr byle yaamtr bu lke, binlerce yldr da byle yaayacaktr diyorum ama Krt realitesini sahiplenmek, kabul etmek zorundadr bu lke. Bunu sylyorum bu kadar yani Devletin artk resm bir Krte kanal var Bu devletin babakan bu kanal Krte szlerle at. ktidar partisinin milletvekili canl yaynda devletin Krte kanalnda Krte bir ark syledi Bu devlet kanalnda bir sr Krte klipler dnyor Kayann dedii gibi Krt realitesini kabul etmek zorunda kald bu devlet Ama kabul etmek zorunda olmamalyd, Cumhuriyetin kurulduu gnden itibaren yle kabul etmeliydi zaten Haklarmzn ve zgrlklerimizin devlet tarafndan biz yurttalara bahedilen bir ltuf olmadn bilmek zorundayd Cumhuriyetimiz, ama bilmedi nsan olmamz sebebiyle doutan, vazgeilemez ve devredilemez bir ekilde o haklara sahip olarak doduumuzu bilmeliydi Elimiz, ayamz, gzmz, burnumuz neyse haklar ve zgrlklerimiz de odur. Bu Cumhuriyet kendi yurttalarnn doutan varolan ellerini yok sayd Bu yok saylma nedeniyle o eller silaha yneldi O eller silaha ve iddete yneldike de o eller kirlendi karmaklat ve bugnlere kadar gelindi Bu feci gecede ve sonrasnda yaanlanlara odaklandk getiimiz aramba Mahmut vr ile sunduumuz Politik Performans programnda (Karanlar iin bugn tekrar var,17.30,Kanal T) konuumuz da Glten Kaya idi. Detayl olarak hi montajlamadan o gnn grntlerini izleyicilerle
48
Fikir Platformu
paylatk Net bir biimde grlyor ki ortalk tam durulmuken herkesi tetikleyen davran Serdar Ortan arksnn szn deitirip Bu vatan bizim ellerin deil diyerek Kayann masasna bakmas olmu O andan itibaren, iindeki rk kini kusmak ve Ahmet Kayay lin etmek isteyen herkese cesaret gelmi ve saldrmaya girimiler Serdar Orta fiilen bu lin gruhunu azmettiren, kkrtan kii Sonradan piman olduunu da sylemiti Orta, ama bunu orada burada deil direkt Glten Kayann yzne sylemesi gerekir O kitle faizmi atmosferinin, o lin psikolojisinin ykselmesinde zellikle iki kiinin daha pay ok byk Birincisi yapmc Tunca Ynder Atn bu adam dar, kovun bu adam diye ahlakszca insanlar Kayaya kar azmettirerek salonda dolayor kincisi magazinci enay Ddek Kaya hakknda Snnetsiz Pezevenk diye baryor Bu azmettirici tavrlar ve hakaretler dorudan savclar ilgilendirmektedir 10 yl gemi olsa da bu yaplanlarn belgeleri ortadadr. Adalet mekanizmas almak zorundadr Bu gecenin sonrasnda ise derin bir medya operasyonuyla Ahmet Kayaya bu lke dar edildi. Kaya srgne gitmek zorunda kald ve orada vefat etti Ar ekim bir cinayetti Kayaya yaatlan, 10 ubat 1999dan 16 Kasm 2000e kadar sren bir cinayet Tam 10 yl nce bugne dnelim 14 ubat 1999 gn Hrriyet gazetesi Ayp ettin gzm diye manet atyor 1993 ylnda Ahmet Kayann Berlinde calann fotoraf altnda konser verdii iddia ediliyor. Bir resim baslyor. Resmin alt bal Bebek katilinin resmi altnda Ardndan Emniyet Mdrl bu manete dayanak tekil eden kaset, ses band, rportaj ve buna benzer dokmanlar gazeteden istiyor Gazeteden gelen cevap ellerinde hibir dokmann olmad eklinde Hrriyetin hukuk brosundan Aslhan Dumlunun gnderdii resm yazy ve Emniyetin yazsn Politik Performans yaynnda da gsterdim Sonradan yaynlanan resmin de fotomontaj olduu yarg kararyla sabitleiyor Tam bir operasyon var ortada Ayn 14 ubat gn Erturul zkk de bir yaz kaleme alyor O gece orada birok gerek sanat vard. Her biri Trkiyenin yzakyd. Btn bunlar iinde bir tek irkin adam kt. O da ne yazk ki Ahmet Kaya idi diyor zkk, gazetesinin bu manetlerinden ve bu yazdklarndan bir zerre bile pimanlk duymuyor mu bugn? Ahmet Kayann ei Glten Kayadan babasz kalan kz Melisten zr dilemesi gerektiine inanmyor mu? Hi mi yrei szlamyor? ok merak ediyorum
Fikir Platformu
49
zgr politika siteleri(Mehmet Ylmaz) Trkiyenin politik dnce hayat yava yava internete kayyor. Belki de bir modernleme deil bu, politikann aslna, zne dn. Neden? Endstri devrimi ile ulusallaan, sonra da kreselleen kitle iletiimi aslnda uzun zamandr iletiim (=? Etkileim) olmaktan kt, tek sesli tek ynl bir monolog halini ald. Paray bastran ya da silahla resm ideolojisini dayatan gler halka kendi gereklerini dayattlar uzun zaman. Bildiiniz gibi bir gazetenin retilmesi, basm, datlmas ok masrafl ve riskli bir i. TV iin de ayn ey sz konusu. Ayrca politik fikirleri retenler ve yayanlar bir ka gazete ve TV kanalnda toplannca bunlarn yasaklanmas ya da satn alnmas kolay oluyor. O da olmazsa asi gazeteciler tutuklanarak, olmazsa ldrlerek susturulabiliyor. Bu sebeple eski Komnist Rusya gibi totaliter lkelerde Pravda Gazetesi resm ideolojinin borazan olmutu. ABD tarz zgr lkelerde ise Fox News ve CNN gibi kurumlar gazetecilii bir elence hatta ov haline getirdiler. Artk gazeteciler amigoluk ve soytarlktan vakit bulbilirlerse nadiren politika ile de ilgilenebiliyorlar. Sradan insanlarn vergilerinin doru biimde harcanmas, devlet eliyle halk adna adna yaplan ilerin hakkaniyetle yrtlmesini takip edebiliyorlar istisna olarak.
Fikir Platformu
50
Yine zgr bir lke olan Fransada yazl basnn %70inin silah endstrisine ait olmas LE FIGARO gibi gazetelerin yayn izgisi kadar ke yazlarna da yansyor. rnekler oaltlabilir. Ama ne totaliter lkelerde ne de zgr/liberal/demokrat bat lkelerinde kitle iletiimin zgr olduunu sylemek mmkn deil. Trkiyenin durumu Basnn fikir retme, politikacdan hesap sorma kabiliyetinin asgarye indii u gnlerde internetin ve gazeteci olmayan sradan insanlarn nbeti devralmalar kanaatimizce salkl bir dnm. Yzbinlerce insann ayn ke yazarlarn okuyarak ayn KONUDA ayn KANIDA olmas zaten doru deil. Mesel Trkiye gibi yaklak 35-40 milyon semenin oy kulland bir lkede 30-40 kadar hatr saylr ke yazarnn keleri kaptna tank oluyoruz. Yani ortalama bir milyon insana bir ke yazar (=? Akl hocas) dyor. Trkiyenin kendine has arpkl bununla bitmiyor elbette. etin Altan, Hasan Pulur gibi isimlerin onyllarca ayn gazetelerin ayn kelerinden HER GN yazdklar ksack yazlar fikirden ok slogan retmeye yaradlar. Dikkatle arivleri inceleyen herkes bu usta(!) gazetecilerin yllardr ayn eyleri neredeyse ayn kelimelerle yazp durduklarna tank olacaklardr. Tek kaybmz zgrlk olmad! Eskiden ky meclislerinde, kahvelerde konuulan politik sorunlar, muhtemel zmler gazetelerin tekeline geince fikir zgrlu ile baraber ikinci bir kaybmz oldu: Yerel-zel boyut. Kk gruplarn kendi kyne, kasabasna, meslek ya da ya grubuna ait sorunlar nemsizleti. Kresel snma, Kresel Mali Kriz, Kresel terr tehdidi karsnda zelin, yerelin ve bireyin haklar, sorunlar unutuldu. Vergi verecei ya da zorunlu askerlik yapaca zaman hatrlanan vatanda para verip gazete satn almal ama gazete o vatanda kadar zel-yerel olmak zorunda hissetmiyor kendisini. Reklm gelirleriyle yaayan bir ok yayn organnn bu dnce iinde pornografi, iddet, dedikodu gibi evrensel deerlere(!) yneldiine tank oluyoruz gitgide. Halkn cevab olarak internet nternet ilk yllarnda zengin ve okumu insanlarn iletiim aracyd. Ama artk telefon, TV ya da otomobil gibi bulularn izledii yoldan giderek halkn gnlk yaantsnn bir paras oldu. 90l yllarda dnyaya gelen ocuklar iin (ki bugn 20 yalarnda birer yetikin oldular) internet bir icad ya da teknolojik bir olgu deil hayatn bir paras. Bu durumu yadrgayanlar ise 60l, 70li yllarda domu olan, darbe, muhtra kuaklar. Bugnlerde darbeci zihniyet ve Ergenekon Terr rgt ile beraber bu oluumlar mmkn klan zihniyet de tarihe gmlyor. Yllarca ayn gazeteyi, ayn ke yazarn takip eden, ayn partiye oy veren vatanda tipi siliniyor artk. nsanlar gitgide zt fikirlerdeki gazeteleri okuyorlar. Gazetelerin nemli bir ksm da resm izgilerine aykr ama nitelikli ke yazarlarna ve konuk yazarlara sayfalarn ayor.
Fikir Platformu
51
Ben devletim, yasaklarm Blogger! (Mehmet Ylmaz) Ayn anda iki devletin vatanda olmak matrak bir ey. ki devleti karlatrma imkn bulabiliyorsunuz. Fransada iken her zaman ziyaret ettiim YouTube sitesine girmek istedim geen yaz Erdekteydim. YASSAH diye bir pano. Krmz beyaz. Trk bayra renklerinde. Turistler filan anlamaz diye bir de gavurca(!) yazmlar. Aferin. imdi de bir uyank koskoca BLOGGER kapatm. Ben Paristen grebiliyorum. Ama siz Trkiyeden gremezsiniz. Dewlet Baba sizi koruyor. Kimbilir hangi kt fikirler vardr yine. Ck ck ck. Fransann umurunda deil. Yoksa YouTubeda Trkiye aleyhine her video iin 100 tane Fransa dman video var. Belki onun da 100 misli Amerikan dman video var. Ama kahraman Trklerin lkesi T.C. YouTubedan korkuyor. Fransa korkmuyor. ABD hi korkmuyor. Kim daha kahraman acaba? ki devleti karlatrmak dedik ya Mesel Trkiyede bir devlet dairesine gittiinizde (veya Trkiyenin Paris konsolosluuna) kyafetinize gre size siz / beyefendi veya sen / karrrdeim diyebilirler. Bir Fransz devlet dairesinde ise rknz, kyafetiniz ne olursa olsun beyefendi derler ve siz diye hitab ederler. Neden? Trkiyede vatanda dewletin maldr. Putsal dewletin kuludur. ALLAHn deil. Trk vatanda mhimmattr. atapat gibi patlatmak iindir. Onun ne giyeceine, ne dneceine dewlet karar verir. Kurucu felsefe bu, boru deil! Fransada vatanda devletten hizmet alandr. Bir yerde mteridir. Kanunlar inemek yle kolay deildir burada. nk saduyu ile neyin yasak olabileceini zaten tahmin edersiniz. Btn Fransz
Fikir Platformu
52
ceza kanunu ezberinizdedir adeta. Yani bakalarnn doal hakk olabilecek bir eyi ihll etmediiniz srece banz derde girmez. stelik Trkiyedeki kara cahil ke yazarlarnn sylediklerinin aksine Fransada barts yasak deil niversitelerde. Ortaokul ve lisede ise devlet okulunda yasak ama zel okullarda deil. ocuklarnz isterseniz kadn retmenlerin ban rtt, ders aralarn namaz saatlerine gre ayarlanm bir zel okula yollayabilirsiniz. Tpk Yahudi zel okullarnda kaer yendii, Katolik okullarnda minik kiliseler olduu gibi. in garipliine bakn ki ocuklarm yolladm ve laik devlet tarafndan iletilen anaokulunda bna sordular: Din sebeple ocuun yemesinde saknca olan ey var m? Daha okulun ilk gnnden beri yemek saatinde domuz eti olmayan zel nleri de nlerine geliyor. Yani laik Fransa Cumhuriyeti kendisinin kt bir kopyas olan Trkiye Cumhuriyetine gre daha saygl slm dinine! Peki zgrlkler konusunda istisnalar yok mu? Var elbette. Ermeni soykrm konusunda Trkiyenin resm tarihi ne diyorsa tam tersini sylemeniz gerekir. Ya da susmanz. Ayn biimde Yahudilerin Nazilerce katledilmesi konusu tartmaya kapaldr. Bir sr tarihi aleyhine dava almtr. Peki Fransa neden aamyor bu takntlar? Taa 1789 Fransz devriminden gelen, soylu Fransz kan(!), resm tarih, asker millet gibi ulus-devlet hastalklardr bunlar. Baz Fransz mebuslar hl mecliste oy kullanarak tarihi deitirebileceklerine inanrlar. Tarihi KANUN GCYLE YAZARAK halkn dnce hayatna da hakim olmak isterler. Olduka kt bir rnek vermek gerekirse smrgeciliin imajn dzeltmeye ynelik son yllarda yaplan yasalardan da bahsedilebilir. Dediim gibi istisnadr bunlar. Bilirsiniz ve sradan bir vatanda iseniz etrafndan dolanrsnz. Ama Trkiye byle deildir. Trkiyede kanunlar, yasaklar bir meteor gibi gelip kafanza der. yle akl yoluyla tahmin edemezsiniz neyin yasak olduunu. Mesel Trkle hakaret bir sutur. Ama Krtle hakaret bir su deildir. Trkle kesinlikle hakaret etmedii halde tarihteki bir olay yorumlayan bir tarihi kendini hapiste bulabilir. Atatrkn manev kiiliine saygszlk etmek sutur. Atatrke adam dedii iin sulanan insanlar vardr. Ne yani kadn m diyecektik? diye soruyordu Engin Ard. Bir Atatrk heykeli nnde sakz inedii iin mahkemeye verilen insan var bu lkede. nsanlar askerlikten soutmak sutur da bartan soutmak su deildir. Fransada bir savc sizi sulad zaman beni hangi kanuna muhalefetten suluyorsunuz? diye sorabilirsiniz. Ve savc size bir kanun maddesi gstermek zorundadr. Karmak olaylar ve istisnalar dnda bir kanun Fransann her yerinde ayn biimde yorumlanr. Pariste su olan bir ey Lyonda da sutur. Niceteki bir savc size dava amay reddetmise ne Bordeauxda ne Strasbourgda ne de Dijonda bir baka savc bulamazsnz o davay aacak. Ama Trkiyede byle deildir. Mesel bir gazeteciye gck kapyorsunuz ve Trkle hakaretten dava amak istiyorsunuz. lk gittiiniz savc sizi geri evirirse bir bakasna gidersiniz. Bir lkc savc bulursunuz mesel. Daha hassastr o o konularda. Bir bakas dindardr. ateist internet sitelerine sinir oluyordur ve kapanmasna taraftardr. Beriki Adnan Hocann dostudur. Kapatverir koskoca Wordpressi.
53
Fikir Platformu
Kanunlar ve kafalar bu kadar bulank olunca onlar uygulayan savclar ve hakimleri de bir birer devlet memuru gibi gremezsiniz. Onlar amanlar gibidir. Biz sradan lmllerin bilemedii eyler bilirler. Duyamadmz sesler duyarlar. Onlarn maneviyatn, kutsal dilini bizim gibi sradan insanlar anlayamazlar : 1. 2. 3. 4. Yerli ecnebiler (Hristiyanlar iin) Devletin milletiyle blnmez btnl, Laiklik kart faaliyetlerin oda olma, Krte Trk syleme eylemi,
AKPnin As nerede? Tayip Bey hukuka ynelik eletirilere kar kalkann hazrlamt: Kardeim ben adalete hakim olsam kendi partimin kapatlma davasna engel olurdum Mantkl. Bir ba boluk var ortada. Ama bir hukuk reformu yapmak iin daha ne bekliyor AKP? Haberleme ve tartma zgrlmz savclarn hmndan koruyacak bir kanun hazrlanamaz m? Ne yazk ki bu o kadar kolay olmayacak. Daha geenlerde yine bir AKP milletvekili hanm o kadar tuhaf bir kanun teklifi yapt ki ocuklar korumak iin, AKP bile bu bizim ilkelerimize aykrdr deyip geri ekildi. Farkl fikirden korkma, kendisi gibi dnmeyeni, inanmayan dman sanma bir zihniyet sorunu Trkiyede. 2008 biterken gelen bu sama sapan yasaklama karar dururken AKP gelien Trkiyeden filan bahsetmemeli. Ya da AKP olan adn KP olarak deitirmeli.
Fikir Platformu
54
Medyann insanlar zerindeki olumsuz etkileri(Rafet Gnay)
Toplumsal yaam her adan etkilemede nemli bir rol stlenen televizyon yaynlarnda kamu yararnn gzetilmedii, toplum deerleri ve bireysel haklarn korunmad, dzenlenmesinde ve denetlenmesinde glk ekilen temel konularn banda cinsellik, mstehcenlik, erotizm ya da pornografi gelmektedir. Bu kavramlar tanm ve kapsam ynnden benzerlikler ierdii kadar birbirinden farkl olgu ve ortamlarda deerlendirilmektedir. Medyada iddet gsterimi ve saldrgan tutumlar arasndaki ilikiyi ele alan kuramclar, davran zerindeki dorudan ya da dolayl etkilere dikkat ekmektedirler *. Gerekten de baz kriminal iddet olaylaryla televizyon programlarnda sunulan kurgusal olaylar arasnda dikkat ekici benzerlikler grlebilmekte, hatta bunlarn aka model alnd saldrlara, tecavzlere ve cinayetlere rastlanmaktadr. Born Innocent adl sinema filmindeki tecavz sahnesinin ardndan, pek ok gen izleyicinin bunu taklit ederek tecavz suu ilemi olmas sebebiyle NBC televizyonu aleyhine kamu davas alm olmas tipik bir rnektir. *(Malamuth ve Briere, 1996). yi haber kt haberdir (bad news is good news). Bu haber felsefesi, dnyada haber tekelini ellerinde tutan byk haber ajanslarnn nc dnya lkelerine ynelik haber anlaylarn ortaya koyar. Zaten o blgelerden alk, sefalet, tabii afet, felaket haberleri dnda haber vermezler. Trkiyede medya etik adan byk oranda bu ajanslarn kontrol altnda olmu, dolaysyla bu tarz kt haber(!) habercilii medyamzn genlerine ilemitir. Cinsel smr, cinsel taciz haberleri de medyann bu olumsuz damarn besleyen eler iinde yer alr. Bu anlamda medya sapk sever dememizin negatif bir manas olmaz. Realite budur *
Fikir Platformu
55
2002de Nijeryada yaanan gzellik yarmas ncesi kan atmalarn sorumlusu da az gelimi bir gazete idi. Olaylarn balang sebebi kutsalla cinselliin bulatrlmasyd. -stelik ortaya kan kargaa- yzlerce insann lmesine sebep oldu. Azra Akn ise bu gelimelerin sonucunda dnya gzeli seildi. Aknn bunda bir suu yoktu; ama organizatrler bir eylerin diyetini dyordu belki de. Az gelimi lkelerde her gazetede mutlaka bir nc sayfa ve arka sayfa gzeli olur. Hem televizyonlarda hem de yazl medyadaki bu cinsel bombardman, toplumun ahlki genetik yapsn bozmaya baladnn sinyallerini veriyor. Reklamlardaki kadn imaj ile cinsel iddete ilikin tutumlarn etkileiminin aratrld bir almada (Lanis ve Cowell, 1995), kadnn seks objesi olarak sunulduu onaylanmtr. te size trajik bir rnek mraniye sap. (8 kz ocuuna tecavz eden, 17sine de tecavze yeltenen zanl) ki kz ocuk babas sapk Kendimi durduramyorum. Halbuki televizyonlar; ne ekilde olursa olsun toplumun pozitif deerler zerine geliimini salamasna katkda bulunmal ve insanlarn straplar, aclar, yaadklar felaketler, lm anlar ve benzeri durumlar duygu smrsne yol aacak, korku yaratacak veya izleyicileri dehete drecek ekilde verilmemeli, halkn ruh saln bozacak yayn yaplmamaldr. Cinsellik ve erotizm, televizyon yaynlarna kukusuz sinema filmleri ile aktarlm ve daha sonra televizyonun kendine zg elence programlarnda da (show, talk show, pembe diziler gibi) szl ya da imal grnt anlatmlar ile prime-time saatlerine kadar tanmtr. *1984 ylnda yaplan bir deneyde, deneklere farkl miktarlarda erotik materyal izlettirilmi ve bu seansn ardndan izledikleri kurgusal bir tecavz olaynda, tecavz eden kiiye ne kadar hapis cezas verdikleri sorulmutur. Deneklerin erotik materyale maruz kalma sreleri arttka tecavz suuna ynelimlerinin de o kadar artt bulunmutur. Bu ilikinin hem kadn hem de erkek denekler iin ayn olduu, yalnzca ayn miktarda erotik materyal izleyen kadn ve erkek deneklerde, kadnlarn ynelimlerinin erkeklere gre daha dk kald tespit edilmitir. Bu da medyann cinsellik konusunda toplumsal bilince nasl bir olumsuz etki salayabilme yetisine sahip olduunu gsteriyor. * Zillman, D., & Bryant, J. (1984). Pornography, sexual collousness, and the trivialization of rape. Journal of Communication, 32 (4), 10-21. Televizyon yaynlarnn hzla byyen ve gelien Trkiyede ocuklarn ve genlerin fiziksel, zihinsel, ruhsal ve ahlki geliimini olumsuz ynde etkileyebilecek yayn yaplmamas esasna uygun olmak suretiyle yaplmas konusundaki hassasiyet doal olarak yaynclardan bekleniyor.
56
Fikir Platformu
Yaplan aratrmalarda; evlilik d cinsel ilikinin, televizyonlarda daha ok gsterildii belirlenmitir. laisser faire (braknz yapsnlar, braknz gesinler mant ) nsanlar gndelik fkelerini Tvnin karsnda, iddet sahnelerinde kendileri aktrmesine, zdeletikleri kahramanlarla eduyum halinde geitirmektedirler. iddet sahnelerini izleyen birey, fkelendii kiinin cezalandrlmasndan haz alr. Gndelik fkelerin somutlat kt adamlar, hainler, yalanclar, ikiyzller ve kanunsuzlar tek tek ldrlmekte, ikence grmektedir. * * Erich Fromm, Kendini Savunan nsan, ev. Necla Arat, Say Yaynlar, stanbul 1991, s.77. Trkiyede, yeni bin ylda tm kurumlaryla basn zgrlnn genileyen boyutu kadar televizyon yaynlarnn olumlu ve olumsuz sonular ile ortak kavram ve duyarllklar da tartmal, genel ahlka aykr olarak nitelendirilebilecek yaynlarn gsterimine son verilmelidir Aksi takdirde medyann bastrlm duygularn gn yzne kmasn tetikleyici bir hal almas daha ok mraniye sapnn ortaya kmasna sebep olacaktr.
Fikir Platformu
57

Basin Medya

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Basin Medya

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik Neden Dibe Vurdu?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Bu kitap Derin Dnce Fikir Platformunun okurlarna armaandr. www.derindusunce.org

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Tehlikenin farknda msnz? (zlem Yaz)

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Muhafazakr basn-yayn ve sivil rgtlerin ahlk sorunu (Ufuk Cokun)

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Ayy bu Mslmanlar da pek irkin! (Mehmet Ylmaz)

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Medyann insanlar zerindeki olumsuz etkileri(Rafet Gnay)

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

Gazetecilik neden dibe vurdu ?

You might also like