REHNM YA DA KILAVUZ Akl bir tohum, beden bir toprakt. Yeryznn, btn yollarn ve denizlerini kucaklayan ufuklar vard.

Bir sabah akl, inan isminde bir rehnm oldu. Onun sayesinde, ibadete layk bir Rab ve itaate layk bir kul buldu. O gnden sonra kendini gvenin saltanatnda huzurun klesi sayd. Semav dinlerin ilk tbileri bu iki eye de sahip olduklarndan yeryznn en mutlu insanlarydlar. nan, akla girip kaybolmadan nce onu akla tantrmt. Ak ise fazilet ve vicdanla Ve bylece de isyanla tant akl. Akl, hibir peygamberin ilk mminleri arasnda bir filozof grmemiti. Zira o huzurda ak ve isyan, dncenin varaca yeri gemiti. Zulme, riyakrla ve nifaka kar balatlan savata akn, faziletin ve vicdann arkasnda inan vard. Akl tm bunlara hayran hayran bakt ve kendini gnein ardnda bir afaktan dierine hakikat yamurlarnn izini srerken buldu. Akn yourduu huzur, servet ve salk gibi yeryznde var olabilecek her eyden daha mhim ve kymetliydi. Huzursuz insanlar servet ve salklarn, bir kurban sunar gibi lme teslim ediyorlard. Gnele beslenen topraklar, asrlarca farkl huzur kabiliyet yolunda ve mrlerini sahip harcayanlarla olduklarndan dolmutu. nsanlar servete

ayn gelecee aday deil fakat ayn

vicdana sahip

olduklarndan ayn ahlaka ve huzura adaydlar. Neticede ayn aklla dnmez ama ayn yrekle severlerdi. Akl bunlar bildiinden yldzlar karanla gmldnde kendine emek verirdi. Ruhun, beden sayesinde ahiretini; bedenin de ruh sayesinde dnyasn gzelletirdiini bilir ve zamann ona gre harcard. Akln var olu gayesi, dnyay mamur etmek ve iyiliklerle doldurmakt. Cennete girmek iin dnyaya gelenlere de

tavsiyesi bir an nce lmeleri ve ok sevdikleri cennete kavumalaryd. O, dnyay zulmden koruyacak bir isyan bekisiydi. Akln inanla rehnm olduu vakitte ilim, irfanla beraber renilir; insan tabiat ile dost olarak byrd. Ona gre sonsuzluk diyarnda hak alacaklar arasnda hayvanlar da vard. Bu yzden onlar da bir muhatapt. lim ne kadar geliirse gelisin tabiata zarar vermezdi. Akln yardmcs olan takva sadece kuru bir zhd deil, ibadet ve vecd ynyle ahireti; his ve tefekkr ynyle dnyay aydnlatan bir fenerdi. Cahil biri zhid olabilirdi ama asla mttak saylmazd. Kanaat, alp didinmek btn gcn harcadktan sonra eline geene raz olmakt. Her ey ok yava ve sakindi. Ge olsun ama g olmasn denirdi. Her i nce kalbe sorulur sonra eyleme geerdi. Sonra bir zaman geldi. Akl, menfaat isminde bir rehnm oldu. Menfaat, akln iine iledi. Hcrelerini zehirledi. Dahas onu hrs, zevk ve tamah ile tantrd. Akl yava yava deiiyordu. Bakasnn gnahna alamaktan bahseden fazilet, artk ona gre budalann tekiydi. Bakas iin almay, himaye etmeyi, ahde vefay haykran vicdana glp geiyor; etrafna mmkn olsa kendisi iin bile almadan kazanmay tlyordu. Bazen iyi bir eyler yapmak iin hareket, hareket! diye boazn yrtyor ama kendisi dahil hi kimse harekete gemiyordu. Zira zaman yoktu. Kendisindeki yokluu ve iradesizlii zamana izafe ediyordu. yrmeye Artk akl ok deimiti. Varlacak yeri olmayan yolda devam edecek ve ldnde yokluun yolunda oktan

kaybolmu olacakt. Akl, bir iddia ile yola kan ama btn dnyann ykn tamaya niyetlenmemi olann, bir gn kendi ykn bile tayamayacak hale geleceini unutmutu. Deien akln rehberi de modern bilimdi. Bilim ve teknik, her eyi zen ve halleden bir iksirdi. Deil mi ki teknik ilerlemiti artk her ey daha gzel olacakt. Bilim, sevgi bile retirdi. Ama yle olmad. Bilim, hayat deil lm kolaylatrmt. lim adna bilim gelimi ama irfan unutulmutu. Bilim ve tekniin bir anda fersah fersah gelitii o gnden

sonra hibir ey eskisi gibi olmad. Tabiata zarar veren tek varlk akl denilen eydi. Zira varln sonu yokluk olacandan bu dnyada ne yaplsa kard. Hayvanlar m? nsann kymeti yoktu ki hayvann olsundu. Sonsuzluk mu? O da neydi? Peki ya geride kalanlar? ryp gittikten sonra bu dnyadan ona neydi. Bilgi, inancn elinde yaatma vastas iken menfaatin elinde artk bir lm silah olmutu. Bilgisi ve bilimi ileri olan, daha fazla ldrme hakkna sahip oldu. Bilimdeki her yeni gelime yeni yeni trajediler douruyordu. Akln elinde bir cehalet mhr haline gelen bilim, sevilmeyen insanlarn yzlerine doru savruluyordu. Fakat menfaat havarisi bilimin, akn dostu olan inanla mukayese edildiinde aalk kompleksine sahip olduu gzlerden kamyordu. nan, karsndakini zorlamazken bilim zorluyor; inan, sayg duyarken bilim kk gryor ve dalga geiyordu. nan, bilmedii konularda susarken bilim olaslk/tesadf gibi bilim d bir gerekeyle hala konumaya devam ediyordu. Bilim, kendi grne aykr olan her trl bilgiyi tarafl olmakla itham ederken kendi tarafnda zaferini oktan ilan etmiti. Nihayet bilim, inancn koltuuna gz dikerken inancn byle bir tavr olmamt. fazilet Akl, ve deerinin yetenek ve kabiliyetlerinden deil, ak vicdandan kaynaklandn

unutmutu. Takva, iinde tefekkrn ve ince dncenin zerresinin bulunmad ii bo bir heykel olmu, kr denilen eyin yerini bitmez tkenmez bir hrs almt. Kanaat ise hibir gayret ve aba harcamadan elindekini yiyip bitiren bir miskin oluvermiti. Akl, sonradan yaadklarna bir anlam veremedi. Her ey gzel gibiydi ama huzur vermiyordu. Niin byle olduuna dair bir fikri de yoktu. Her eyin dzelmesi ve bu kapkara huzursuzluun kalkmas iin tatsz bir bekleyii seti. Sadece bekleyecekti. Zaman en iyi ilat. Fakat, huzura ermek iin hibir ey yapmadan sadece talihin kendisine glmesini bekleyenler, tarihin kendilerine gldn grmemiler miydi? Menfaat arzusuyla inantan vazgeen akl bylece ak, fazileti ve vicdan kaybetmiti. Bu haliyle, uurumda tutunduu bir dalla lme meydan

okuyan ama kendisine uzatlan ipi beline deil boynuna geirerek bir an nce ve hzla ekilmesini bekleyen kaak bir mahkmdu. Halbuki akl bir tohum beden bir toprakt. Gneini kaybeden topraklar bereketsiz kalm; akl, o gnden sonra pssz ve simsiyah bir bekleyiin kabusunu yaarken nceki zamanlarn hatrasn bile kabullenmiyordu. Osman Cengiz