ktisat Politikas

Marmara niversitesi ktisat Blm ktisat Politikas Ders Notlar KTSAT POLTKASININ AMALARI gelimi ve gelimekte olan bir ekonomideki politika amalar aadaki gibi sralanmtr 1-fiyat istikrar ile uyumlu bir ekonomik byme salamak 2-demeler dengesi denkliinin salanmas 3-tam istihdam veya tam istihdama yakn bir isizlik dzeyine ulamak 4-adaletli bir gelir dalmnn salanmas 5-kaynaklarn etkin dalmnn salanmas gelimekte olan lkelerde mevcut iktisat politikalar amalar dorultusunda baz sorunlar bulunmaktadr: 1-azalan sektr(reel)yatrmlarnn elik ettii hzlanan enflasyon ve durgun byme(yatrmlar der-->tasarruflar der-->fiyatlar artar-->enflasyon ykselir=byme yok--> durgunlama) 2-kredi, ithalat ksc veya fiyat-gelir politikalarna dayal kontrollere duyulan gvence sonucu kapasite kullanm oranlarndaki azalma iktisat politikasnn mevcut bu amalar arasnda ikili atmalar mevcuttur. ktisat politikalar bu amalar aras atmay minimize edici ve ortak hedef oluturacak politika etkinliini gerekletirmeye ynelik kullanlrlar... Gelimi lkelerde birok hedef salandndan dolay iktisat politikas uygulamalar daha kolay ve daha planl gerekleir... Gelimi ve gelimekte olan tm lkelerin ortak hedefi refah devleti olmaktr. lkelerin refah devleti olabilmeleri iin bymeleri gerekmektedir. GELM LKELER NEDEN BYMEK STER? Gelimi lkelerin sahip olduklar bir pazar vardr. Bu lkeler pazarlarn daha da bytmek ister. Bunu yapabilmeleri iin retim leklerini bytmeleri gerekmektedir. Bunu yaptklar zaman da ekonomileri byr. Eer bu lkeler gelitikten sonra bymelerini durdururlarsa durgunlua girdiklerinde sahip olduklar pazar ker. Bu yzden pazarlarna sahip kabilmek iin az da olsa bymek isterler. Gelimi ve gelimekte olan lkelerin refah devleti olabilmeleri iin ekonomik byme arttr. Ekonomik bymeyi ise ihracat yaparak salarlar. Refah devleti u 5 maddeyi yerine getirdikten sonra salanabilir: 1-ekonomik byme 2-fiyat istikrar 3-tam istihdam 4-demeler dengesi denklii 5-adaletli gelir dalm GELM LKELRDE TAM STHDAM: gelimi lkelerin teknolojilerine baktmzda sermaye youn retim yaptklarn gryoruz. Bu lkelerde vasfsz iiler isiz olur. Ancak bu lkelerde vasfl igcnde art gzlenir. Vasfsz iiler ya hizmet sektrne aktarlr ya da vasfl hale getirilmeye allrlar. Bu lkelerdeki isizlik ya yukarda anlatld gibi vasfsz kiiler yznden ya da gnll isizler yzndendir. Ancak isizlik oran lke nfusun %4-5'i civarnda olduundan bu lkelerin tam istihdam hedefi ortadan kalkmtr. Bunun yerine eksik istihdam minimize etmeye alrlar. Teknoloji ilerledike daha az igcne ihtiya duyuluyor. Trkiye gibi gelimekte olan lkelerin zellikleri unlardr: - fiyat istikrarszl yani enflasyon bulunuyor. demeler dengesi dengesizlii var - adil olmayan bir gelir dalmna sahip - kaynaklar etkin datlmyor - ekonomik byme yok PEK BU LKELERDE NELER YAPILABLR? nce fiyat istikrar salanmaldr. Daha sonra dier kalemlerle birlikte ekonomik byme salanmaldr. Ancak btn bunlar yaplrken fiyat istikrarnn bozulmamas gerekmektedir. KTSAT POLTKASI NEDR? ktisat politikas amalar arasndaki atmalar minimize edecek uygulamalar demetine iktisat politikas denir. DEMELER DENGES AII: lkenin yabanc paraya ihtiyac vardr. Bu ihtiyac karlayabilmek iin yolu vardr.

www.iktisat.biz

ktisat Politikas
1-yksek faizle borlanma:--> olumsuz yan: ulusal parann deeri der(para arznn artmasndan dolay)fiyat istikrarszl balar. Yatrmlar der bylece retim azalr, bu da ekonominin klmesine yol aar. 2-vergiler:-->olumsuz yan: alm gc azalr. Bylece ekonomi durgunlua girer. 3-d borlanma:-->olumsuz yan: bu borcun denebilmesi iin yeniden borlanlr(ki buna ponza borlanma denir: yani borcun borla kapatlmas) -DEMELER DENGES FAZLASI: lkenin yabanc para fazlas vardr lkenin bu fazlal deerlendirmesi gerekir. Bunu da bor vererek yapabilir. Dnyada piyasadan borlanlabilir. 1-eurobond 2-yankee bond 3-samurai bond ( en kolay borlanlan piyasadr. )nk srekli demeler dengesi fazlas veriyor) demeler dengesi fazlas veren lkelerin atl kapasiteleri yoktur. KTSAT POLTKASI ARALARI A)PARASAL ve MAL ARALARI EREN TALEP YNETM POLTKALARI: enflasyon gibi, kamu aklar gibi sorunlar ksa ve orta vadede zmek iin kullanlacaktr. B)DVZ KURU POLTKALARI ve DI TCARET POLTKALARI: demeler dengesi sorununu zmek iin kullanlacaktr. C)GELR ve FYAT POLTKALARI: -FYAT POLTKASI: enflasyonist beklentileri aaya eken ve cari enflasyon orann resesyona neden olmadan drecei inancn tayan fiyat tavan belirleme politikalardr. zellikle hiperenflasyon sreci yaam Latin Amerika lkelerinde uygulanmtr. Fiyat dondurma ilemleri enflasyonist beklentileri azaltan ynde etkilerken karaborsa, arz ktlklar veya gmleme(yastk alt)gibi olumsuz etkiler dourmutur. -GELRLER POLTKASI: temel fikir ar cretleri ve fiyat artlarn yine indirimli vergi politikalar ile dllendirmektir D)ARZ YNETM POLTKALARI: retimi ve retimden elde edilen gelirleri artrmak iin toplumun btn kesimi zerinde vergi indirimlerinin yaplmasn ngren politikalardr. E)DI BOR YNETM POLTKALARI F)KAPASTE KULLANIMINI ve RETKEN VERMLL ARTIRACAK YAPISAL POLTKALAR: vasfsz igcn, vasfl igcne evirecek ve bunu teknoloji birikimi ile salayacak politikalar demeti KTSAT POLTKASI ARALARININ ER: -PARASAL POLTKALAR : - para arz - ikinci krdrma oranlar - ak piyasa ilemleri - kredi tavan - zorunlu karlklar - ikna yntemi -10 muteber banka yntemi - dviz devir oranlar - MAL POLTKALAR : - vergiler - kamu harcamalar - bte -DI TCARET POLTKALARI : harcama kaydrc politikalar( ithalat ve ihracat eilimlerini deitiren politikalar) STHDAM Bir ekonomide istihdam sorunu ulusal emek piyasasnn temel zellii iinde uygun bir istihdam orann belirleyecek emek arz ve talebinin dengeleme sorunu olarak ortaya kar. Bunun dnda ne tr iktisat politikas arac uygulanrsa uygulansn gelimi lke ekonomilerinde bile isizlik sorunu yaanmaktadr. Bu iktisat kavramlarnn normal olarak alglad bir problemdir Doal isizlik oran: ar emek arznn ve emek talebinin olmad oran ifade eder. Dinamik bir ekonomide i deitirme ve arama safhas olduundan doal isizlik orannn lm kolay olmayacaktr. SZLK TRLER -mevsimlik isizlik: rne ynelik talep azl ve iten karmalarn olduu bir ortamda gerekleen isizlik trdr.

www.iktisat.biz

ktisat Politikas
yapsal isizlik: endstri kapan ve girii sonucu oluan isizlik trdr. friksiyonel isizlik: iini gnll brakp yeni i arayanlarn oluturduu isizlik trdr. SZLN YAPISI, LLMES ve SZLK HAVUZU Emek piyasas, karar alclar ve siyasetiler iin anahtar politika alandr. Yksek isizlik oran gibi emek piyasasnda bir baarszln sorumluluu hkmetlere ait olacaktr. Emek gc, aktif nfus veya alan nfustur. Fakat lkeler aras isizlik lmleri arasnda farkllklar olumaktadr. Belli lkelerde tatilde olan veya part-time alanlar isizlik rakamlar iine alnrken, belli lkelerde isizlik rakam iine dhil edilmemektedir. Bu yzden isizlik rakamlarnn ieriklerinin standart bir hale getirilmeleri lazmdr. Aksi takdirde lkeler aras yaplan karlatrmalar salkl olmayacaktr. isizlik havuzu: isizlik havuzuna giri 5 ayr ekilde gerekleir. okulu yeni bitiren renciler -friksiyonel isizlik -mevsimlik isizlik -yapsal isizlik -bireyin firma tarafndan bir nedensellik ilikisi olmadan iten karlmas isizlik havuzundan k 3 yolla olmaktadr. bireyin geici ya da srekli bir yeniden ie girmesi -iten kartlan kiinin yeniden ayn ie girmesi -isiz kalan kiinin geici ya da srekli olarak emek gcnden ekilmesi (emeklilik ve lm) -Doal isizlik orannn belirleyicileri: umulan enflasyon orannn, gerekleen enflasyon oranna eit olduu anda oluan doal isizlik orannn 5 tane belirleyici faktr vardr. 1-nfus yaps ve g 2-nfusun kombinasyonu 3-minimum cret oranlar 4-sektrel emek farkll 5-sendikalar Bunun dnda aksak rekabet koullar, yeterli firmann piyasada olmay ve devletin zel sektr kstekleyecek sk maliye politikalar uygulamalar doal isizlik orann etkiler. Doal olamayan isizliin nedeni ise reel cretlerin drlmesi sonucuna varlmtr. Bu ama dorultusunda 5 ayr yntem izlenmektedir. 1) sendika glerinin yasalarla reel cretler zerindeki hkimiyetini krmak. 2) cretler zerindeki direkt vergi yklerini azaltarak iilerin daha fazla cret talep etmemesini salamak 3) ikna yntemi 4) kamu sektrndeki cret demelerini kontrol altna almak 5) minimum cret tabannn drlmesi -isizliin maliyeti: isizlik toplumun daha ok fikir kesimini, gen nfusu ve vasfsz igcn etkiler. Toplum ii gelir kaybnn azalmasna ve yaam standartlarnn bozulmasna yol aar. bu yzden toplum asndan isizliin maliyeti tartldnda; a)isizliin gruplar iindeki dalm b)isizlik sresinin uzunluu c)isizlik orannn hesaplanma ekli, dikkate alnmaldr. FYAT STKRARI Enflasyon, fiyatlar genel dzeyindeki srekli ykselme olarak tanmlanr. Ekonomi iindeki bir kerelik fiyat art enflasyon olarak tanmlanmamaktadr. Gerekleen enflasyon oran umulan enflasyon oranndan fazla karsa enflasyon toplum ekonomisine zarar vermeye balar. Enflasyon aklamalar 3 genel kategoride toplanr. 1)TALEP ENFLASYONU: retilen mal ve hizmetlerden daha fazlasnn talep edilmesi sonucu fiyatlar genel seviyesinin artmas. 2)MALYET ENFLASYONU(ARZ YANLI ENFLASYON): retim faktrlerinin, girdi fiyatlarndaki artlarnn mal ve hizmetler fiyatlarnn artmas. 3)DAR BOAZ ENFLASYONU: her endstri iinde tam istihdama ulalmamasndan meydana gelir. Ara mal reten firmalarn yetersiz retimleri sonucu oluur. ARZ YNL ENFLASYONUN OLUUM NEDENLER: 1)monopol gcne sahip sendikalarn cret ve fiyat spirali ile bir tr enflasyon yaratmasdr

www.iktisat.biz

ktisat Politikas
2) yksek cret art olan yerlerde verimlilik salanamaz ise karllk oranlarnn yksek fiyat artlar ile salanmaya allmas maliyet enflasyonunu yaratacaktr. 3)monopol gcne bal i sektrlerinin kendi yaam standartlarn ykseltmek dorultusunda daha fazla kar amacna ynelik yaptklar fiyat artlar da enflasyon yaratacaktr. Dnya ekonomisi iinde enflasyon nedenleri 3 ayr nedenden tr ortaya kmaktadr. 1)altn para sisteminden sonra para-kat para sistemine gei lkelerin parasal tabanlarnn artmasna olanak salanmtr(emisyon miktarnn belirlenememesi) 2)yaanan iki dnya sava sonras lkelerin mali yknn artmas sonucu oluan bte aklar parasallatrlmtr. Bu da ekonomilerinin enflasyon sorunu ile karlamasna neden olmutur. 3)aile irket yapsnn anonim irket niteliine dnemsi sonucu; finansman ekli snrl aile finansman yerine, bor finansman ekline dnmtr. Bu da zel sektr kredilerinin parasal taban geniletmesine yol amtr. Mal ve hizmet deerlerine gre kt parann kaynan kendiniz belirlersiniz. Bu da hkmetlere istedikleri kadar para basma imkn vermitir. Bu olay durumun iyi kavranamamasndan kaynaklanmtr. enflasyon bu ekilde domutur.(altn standardnn kmesinden sonra) dnya savalar sonras yenilmi lkelerin ok byk mali aklar bulunmaktadr.bu lkeler sava tazminatn deyebilmek iin darphanede para basmlardr. her para basta enflasyon giderek artmaktadr(r:alman hiperenflasyonu) devletin ekonomideki yeri deimitir.devlet ak btelerini emisyon ile kapatmaya almtr. bu da enflasyonu dourmutur. gerekleen enflasyon oran umulan enflasyon oran deilse,servetin yeniden dalmas gerekir.kredi verenden bor verene ya da bor alandan kredi verene bir servet dalm gerekleecektir. gelecek asndan herkes enflasyon tahmininde bulunur.ama szlemeye ya da crete enflasyon primini koymaktr. Vergiler Vergi sistemine ihtiya duyulmasnn sebebi, kamusal mal, i gvenlik, adalet sistemi v.b. hizmetler iindir. Gelirin adil datlmas, ekonomik bymenin salanmas lkenin nasl ynetildiini gsterir.Vergi oranlarnn dmesi ya da ykselmesi, MG de deime oluturur. Vergi oranlar insanlarn alma ve bo zamanlar arasndaki tercihlerini deitirir. Vergi oranlar ok kolay deitirilebilir ve hemen etkili olduundan esnek bir politika arac olarak kullanlabilir. Enflasyonist eilime sahiptirler. Devlet harcamalaryla direk toplam talebi etkilerken, vergilerle dolayl olarak etkiler. Vergi Sisteminin Prensipleri 1) Sistem snrl sayda vergiyle vergi haslatn ykseltebilmelidir. Vergi oranlar ynetim ve vergiye uymal, maliyetleri azaltmaldr. Basit olarak herkese kolayca denebilmelidir. Bu durum vergi hslatn arttrr. Vergiden kanma olmad iin vergi toplama maliyetleri dk olur. 2) Vergi tabannn genel izgilerle belirlenmesi ve vergi muafiyetlerinin azl nispi olarak dk vergi oranlarnda vergi hslatn ykseltecektir. Muafiyetlerin okluu vergi tabannn erozyonuna yol aar. Dolaysyla vergi gelirinin salanmas iin vergi oranlarnn artrlmas gerekir ve bu da vergiden kanmaya neden olur. 3) Ekonomik ve politik koullarda vergi oranlar kolaylkla alaltlp artrlabilmelidir. Yani deme gcne gre vergilendirme nemlidir. Vergiler bymeyi caydrmamaldr. Direkt Vergiler: Artan oranl ve dolaysyla adaletli vergilerdir. Gelir dzeyi arttka denen vergi miktar da artar..Gl bir vergi idaresi gerektirir.Herkesin kayt altna alnmas gerekir. (Kurumlar vergisi, miras..) Endirekt Vergiler: Regresif yapldr. Farkl gelir guruplar ayn mal iin ayn oranda vergi dyor. Bu nedenle adaletli deildir. Vergi idaresinin eksiklii nedeniyle bu tr vergiler alnr. (KDV, tketim vergisi..) Baz mallarn tketimini caydrrken, baz mallarn tketimini tevik eder. Gelimi lkelerde direkt, azgelimi lkelerde endirekt vergiler arlkldr. nk az gelimi lkelerde yetersiz vergi idareleri vardr. Endirekt vergiler enflasyonu arttrc etkiye sahiptir. Vergiler oransal olabilir. Gelir arttka oransal vergilerde hep ayn oranda vergi sz konusudur. Gelir arttka progresif vergilerde daha fazla vergi sz konusudur. Gelir arttka Regresif vergilerde daha az vergi sz konusudur.

www.iktisat.biz

ktisat Politikas
Olivera-Tanzim etkisi: Enflasyonist dnemlerde vergi tahakkuku ve vergi tahsili arasndaki zaman, vergi gelirlerinin anmasna yol aar ve vergi hslat der. Devletin karlat bu duruma Olivera-tanzim etkisi denir. Yasal srelerin almasna ynelik yksek cezalar getirilerek bu etkiden kurt ulunabilir. Fakirlik Tuza: Gelir ykseldike gelir vergisi ve sosyal gvenlik yararlarnn kayplarnn kombinasyonu bireylerin harcanabilir gelirlerinde kayplara yol aar. Bu ilave gelir zerinde uygulanan bir vergi oranna tekabl eder ve baz dk gelir gruplarnda bu oran %100n stne kar. Bu durum fakirlik tuzadr. Ak olarak almaya caydrc bir etkiye sahiptir. Aktiviyeti kayt dna iter. Mali Srkleme: Direkt vergilerle ilgili ikinci problem, vergilemenin balatld kazan dzeyinin genel fiyat enflasyonu dzeyinde ykseltilememesidir. Gelir vergisi demeleri bireyler daha yksek vergi dilimine ktnda reel rakamlarla ykselme eiliminde olacaktr. Bu durum mali srklenmeyi ifade eder ve iilerin verilemeyle kaybettikleri gelirlerini telafi edecek daha yksek cret talep etmelerine yol aar. cretler ykseldiinde de maliyetlere yansyp yine enflasyona yol aar. Vergi Politikas Beklentiler iktisat literatrne girdikten sonra politikalar deimitir. Vergi sistemlerini gzden geirmek gerekir. nk gelimekte olan lkelerde halkn byk ksm dk gelirlidir. Sabit oranl vergilerde yksek gelir gruplar daha yksek harcama yapabilirler. Mg, Y3e artnca tketim dmesine neden olur. MG art Y3 gibi artan oranl vergi olduundan tketim biraz der. Sabit vergi uygulamasnda Y1 gelir dzerinde vergi indirileriyle daha fazla harcama yaplr. Tketim C0dan C1de gelir. Planlanm Mali Politikalar Mali Politikalarn Etkileri Y1 YF aras kullanlmam kaynak. retime girmeyen retim faktr. Devlet vergi politikalar ile dolayl ekilde maliye politikalar uyguluyor. Devletin uygulad vergi politikasyla harcanabilir gelir deitirilir. Sonra toplam talep deiir. Bu genileyici bir maliye politikas uygulamasdr. Devlet bu politikayla resesyonist durumu giderebilir. Ekonomide isizlik toplam talepteki yetersizlikten oluabilir. Arz kaynaklarnn fiyatlar dmeye balar. Enflasyon talep basksndan ortaya kar. Talep basks maliyetlerin artmasna sebep olur ve alm gcn drr. radi politikalar kt zamanlamayla uygulanrsa istikrarszlk yaratlr. Monetaristlere gre kural politikalar uygulanmaldr. Bylece iradi politikalarn istikrarszlk yaratmas engellenebilir. Ancak kurall politikalar d oklara yol aabilir. Ekonomi bu oklara are retmeyebilir. YF-F1 kadar retime girmemi kapasite szkonusudur. Arz artrmak uzun dnem iidir. Ks adnemde ok az art salanabilecei iin bu art gz ard edilir. Resesyon varsa ekonominin fiyatlar genel seviyesi aa der. sizlerin creti der Mamul mallar, ara mallar dk fiyata satlabilir. Dk fiyatlar olduunda, almak istediinizi daha ucuza alabilirsiniz. Toplam talep kendi kendine canlanr. Ya da devlet toplam talebi canlandrmak iin kendi mdahalelerini devreye sokabilir. ok dk fiyatlar TTi uyaracak, TT AD2ye kayacaktr. Bu durum ekonominin kendi dinamikleriyle tam istihdam seviyesine dnn ifade eder. Bu piyasa mekanizmasnn yava almas ve belirsiz olduuna inanlmas, politika yapclarn geniletici mali politikalarla talebi AD2ye hareket ettirebilir ve e2 tam istihdam seviyesini salayabilir. Bunu devlet harcamalarn arttrma veya vergi oranlarn drme yoluyla yapabilir. Resesyonist durumlarda reel cretlerin ve dier kaynak fiyatlarnn daha fazla demeyecei noktada oluan ok dk maliyetler nedeniyle, dk fiyatlar toplam arzn artmasna, tam istihdam dengesinin e3te salanmasna yol aar. Snrlayc Politikalar

www.iktisat.biz

ktisat Politikas
Ekonomi dengesizlik rettiinde ekonomiden ne beklenir? Zamannda mdahale edilirse, deflasyonist durumun iddeti azaltlabilir. (D-A yerine D-E) Talebin yksek olmas enflasyonist ortamda fiyatlar artrr. Maliyetler ykselir, alm gc der. Ekonomi kendi dinamikleriyle tepe noktasndan dn yapabilir. Enflasyonu aa ekecek politika Adan Bye kadar sreceine, Cye kadar srmesi salanabilir. ounlukla hkmetler enflasyonu kendileri oluturur ve enflasyon vergisi alrlar. Ekonominin dinamikleriyle canlanma, kendi kendine oluacak duruma gelmeden mdahale edilmelidir. Yoksa ekonominin canlanaca dnemde canlandrc mdahalede nulunmak durumu daha da ktye gtrebilir. AD1 gibi gl bir talebin ekonominin uzun dnemde retim potansiyeli (YF)nin zerine kmas yksek fiyat dzeyi P3e klmasna yol aar. Eer yksek talep srdrlrse ekonominin e3 denge seviyesine kmasna neden olur. Snrlayc mali politikalar kullanlarak ekonomiyi enflasyonist olmayan e2 dengesine ynlendirmek mmkn olur. AD1 talebini AD2ye ekecek politikalar uygulamak lazm. Uzun dnemde ekonominin AD1 talebini karlayacak ekilde arzn arttrmak yeni yatrmlar kanalyla mmkndr. Devlet genileyici maliye politikasn resesyonist veya deflasyonist bir dnemden syrlabilmek iin uygulayabilir. Genileyici politikalar yatrmlar iin de kullanlabilir. Ekonomiler i tasarruflarn yetersiz olmas durumunda yatrmlarla ve d tasarruflarla tamamlayabilir. En kolay yol d borlanmadr. Kamu Sektrnn Borlanma Gereksiniminin Bykln Etkileyen Faktrler 1. Merkezi ve yerel idarelerin bte aklarnn bykl 2. Ulusal endstrilerin aklarnn bykl ve dier kamu irketlerinin devlet olmayan kaynaklardan borlar 3. zel sektre olan ve denizas sektre olan net dnlerin miktar 4. Kamu sektrnn finansal varlk satndan ve muamelelerden salad getiri 5. Reel varlk satlar. (KTlerin zelletirilmesi) CrowdingOut (Dlama Etkisi) Devletin genileyici mali politikalar uygulamas veya devletin yatrmlara gitmesi sonucunda borlanmas bu etkiyi oluturur. Devlet borlanmasnn zel borlanmay azaltmas demektir. nk devlet byk bir rakip ve piyasaya girdiinde faizleri arttrr. zel sektr dlanr. Devlet borlanabilir fon piyasasndan ekilebilir: 1. Borlanmas faizlerdeki ykselme nedeniyle maliyetli hale gelir 2. zel sektr de yatrma gideceine elindeki kaynaklar faizler yksek olduundan devlete bor verebilir. Bono ihrac, bor verilebilir fon anlamn tar. Devlet bonolar, A.. bonolaryla mevcut kredi arz iin dier finansal enstrmanlarla rekabeti arttracaktr. Eer bor verilebilir fon arz artmyorsa, reel faiz oranlarnn ykselecektir. Tketici faize duyarl m/h almn azaltacaktr. adamlar, sermaye artrmyla ilgili harcamalar erteleyecektir. zel harcamalardaki bu azalma en azndan ksmi olarak kamu aklar tarafndan uyarlan ilave harcamalar dengeleyecektir. Aklarn uyard faiz oranlarndaki bu ykselmenin zel harcamalar devre d brakt bu sktrma, ekonomistlerce cwording out etkisi olarak adlandrlr. Bor verilebilir fon talebi D1den D2ye arttnda, bor verilebilir fon arz S1 iken faiz oranlar r1den r2ye nemli oranda ykselmi olur. Daha yksek faiz oranlarnda yatrmlar iin zel borlanma Q1-Q3 kadar azaltlr. Kamu aklar bu nedenle tamamen zel harcamalarda bir azalmayla finanse edilir. Bu hem yksek borlanma maliyetlerinden hem de tasarruflardan da cazip getiriden dolaydr.

www.iktisat.biz

ktisat Politikas
Bte aklar eer ekonomide atl bir kapasite mevcutsa, reel retim genileyecektir. Artan reel gelirle birlikte artan tasarruflar bor verilebilir fon piyasalarna arz edilecek, fon arzn S2ye kaydracaktr. Bu da faiz oranlarnda dmeye, ilk dzeylerine gre lml bir ykselmeye neden olacaktr. Yani crowding-out etkisi keynesyenlerin ifade ettiinden daha az bir etkiye sahip oluyor. Devlet Harcamalar ve Vergi Politikalar Aras Seim Bu seim ekonomide ne kadar byk bir kamu sektr istendii ile ilgilidir. Klasik itisat devletin ekonomide temel ilevleri bulunmas gerektiini sylyor. nk devlet harcamalar, devletin ekonomide bymesine sebep oluyor ve bunlar yapabilmesi iin de daha fazla vergi almas gerekiyor. zel sektrn baarl olduu alanlarda devletin olmas, hrriyetin kstlanmasna neden oluyor. Minimal devlet grnde olanlar genileyici maliye politikas uygulandnda bunun vergi azaltlarak yaplmas gerektiini vurgularlar. Snrlayc bir maliye politikas uygulandnda ise kamu harcamalarnda azaltmalara gidilmelidir. Kart gr liberaller tarafndan ileri srlyor. lke iyiletirilmi bir kamu sektrne sahip olduunda daha iyi okullar ve daha temiz caddeler olacan sylyorlar. Az gelimi lkelerde, harcamalar karlamak iin, minimal devlet yerine byk devlet olmas gerekir. Devletin Mali Politikadaki Amalar 1. Kaynaklarn etkin dalm 2. Ekonomik istikrar ve byme 3. Gelir dalm adaleti Enflasyon Deflasyon Durumu Enflasyonist Ak Deflasyonist Ak Devlet harcamalar MGe enjeksiyondur. Bunlar; 1. Yerel idarelerin harcamalar 2. Kamu kurulular 3. Merkezi hkmetlerin eitim, salk, gvenlik v.s. eklindeki harcamalar Ekonomik sre 3 aamada ele alnr 1. Endstriyel devrim (sanayileme) 2. Tren yollarnn ve bal teknolojilerin yaylmas 3. Elektrikle aydnlanma Ekonominin byme orann artrabilmek iin ne yaplabilir? 1. Yaratclk; ekonomik bymeyi arttran ekonomik gelimeye katkda bulunan yeni teknoloji ve yeniliklerin retimini salar. 2. Mteebbislik; ekonominin daha ileri gitmesine katkda bulunan engel tanmayan, gz pek, endstriyel riskleri stlenen, liderlik zelliidir. 3. Emein yksek prodktivitesini salayan alma etii 4. retim sistemi Bymenin direk olarak etkilenmesi iin gerekli noktalar Kapital ekipmanna yaplan byk harcamalar nnovasyonlarn saland aratrma ve gelitirme iin dikkate deer bir gayret sarfetmek Toplam talebin kompozisyonu ekonomik byme orannn balca belirleyicisidir. Eer toplam harcamalarn tketime, devlet almlarna ve net ihracata giden ksmndan daha byk blm yatrmlara giderse, sermaye stoku daha hzl byyecek ve toplam arz edl saa doru kayacak. Kapital ekipmanna yaplan byk harcamalar Endstriyel Politikalar retimin gelitirilmesine II Dnya Sava sonras eko. pol. en nemli amac haline geldi. Teknolojik rn kullanlmas

www.iktisat.biz

ktisat Politikas
isizliin azalmasna yetmiyor. nk teknolojinin gelimesi baz sektrlerin kmesine neden oluyor ve bilakis isizlii douruyor. Alexander Hamilton patent sistemini gelitirmitir. 19. yyn ortasnda tren yolu irketlerinin kurulmasyla, byk irketler geni corafi alanda almaya balamlardr. irket birlemeleri oluyor. Dikey birleme; maliyet azalmasna neden olur. Yatay birleme; ayn rn satan firmalarn birlemesidir. Bu o mal piyasasnn kontroln salar. Tekel konumuna gelirler. (banko soru)Endstriyel Politikalar Kamu mlkiyetindeki endstriler sanayilemenin bir aracdr. zel sektr gelitirmek iin bu kamu endstrileri ara mal retirler. zel sektrn yetersiz kald dnemlerde devlet bir takm dzenlemeler yapmtr. 1965de ABD teknik hizmetler kanunu karr ve devlet zel sektre bilimsel enformasyon salanmasna katkda bulunur. Endstriyel politikalar ekonomiyi gelitirmek iin uzun dnemli devlet politikalar ve devletin spesifik endstrileri gelitirmesi eklinde 2ye ayrlr. Endstriyel politikalar yapsal veya ksmi formdadrlar ve tek bir teoriyle aklanamazlar. Endstriyel politikalar; Gelimemi endstrilerin korunmas Ulusal endstrilerin korunmas Yerin teviki, sbvanse edilmesi Sermaye piyasalarnn korunmas Ve Makroekonomik politikalar ierir. Endstriyel Politika Enstrmanlar a) Finansal enstrmanlar -Direk(Sbvansiyon) - Endirek (Vergi avantajlar) b) Reglasyonlar - Teknik standartlar - Standart normlar -Devlet satn almalar ve ticaret Endstriyel politikalar global rekabet iinde devletlerin endstriyi oluturmas, canlandrmas, varln srdrmesi ve ilerletmesidir. Jenerik endstriyel politikalar, teknolojik gelimeyi, ticareti tevik ve gelimesine ynelik politikalardan oluur. Bu politikalar; Sermayenin getirisini ykseltmeye ynelik alanlar ve hane halknn gelimelere ynelik uyum maliyetlerini azaltma Teknolojik dnm tekniklerinin maliyetlerini azaltmaya yneliktir. nnovasyon Sistemeleri Teknolojinin gelimesi, ar-geye olan yatrmlar arttrmtr. Teknolojik geliimin hz, emein prodktivitesinin arttrlmasna dayandndan, retim-eitim anahtar faktr haline gelmitir. Rekabet Politikalarnn Saladklar Rekabet snrlayan kartellerin engellenmesi Monopollerin ktye kullanlmasnn engellenmesi irket birlemelerinin piyasay kontrol etme eilimlerinin engellenmesi Gelir Dalm Gelirin yeniden datm, tketici ve retici etkinliinin salanmas yoluyla gerekletirilir. Baz bireyleri kt etkilemeksizin, dierlerini daha iyi etkiler ve maliyet yksek gelirlilere yklenir. Bu da pareto iyilemesine iarettir. Gelir dalm lkelerin deer yarglarn ierir. Refah llemeyen bir olgu olduundan, baz unsurlar refahn temsilcisi olarak alnabilir: Tketim Zenginlik & Servet Gelir Gelir dalmnda eitlik diye bir ey yok. Adil olmas sz konusudur.

www.iktisat.biz

ktisat Politikas
Gelir dalmndaki nemli olgular: Adaletli vergi tahsisi (Artan oranl) Sosyal gvenlik sistemi Eitim beeri sermaye Gelirin eitleri 1. Piyasa gelirleri 2. Piyasa gelirleri + Nakti transferler 3. Piyasa gelirleri + Nakti + Ayni Negatif Gelir Vergisi Avantajlar 1. Gerekleen gelir ve genel kabul edilmi gelir arasndaki adaletsizlii ve etkinsizlii ortadan kaldrr. 2. Basit bir ekilde ynetilebiliyor. 3. %100 altnda olduu zaman alma uyarmn salyor. 4. Fakirlere minimum kabul edilebilir bir yaam standard iin hak salyor.

Borlanma Politikalar Kamu Borlar: Devletin vergilerle harcamalar karlayamamas sonucu olur. Ksa sreli borlanmalara (3 aylk) dalgal borlanma denir. Devlet borlarn ekici hale getiren nokta faiz iermesidir. Devlet para basarsa enflasyon, borlanmaya giderse crowding-out etkileri grlr. Enflasyon durumunda elinde para tutanlar, enflasyon vergisi derler. Devlet borlanmas sadece kamu aklarn gidermek iin deil, ayn zamanda maliye politikalarnn etkinliini artrmak iin de yaplr. Bazen i tasarruflar yeterli olsa da, dviz gereksinimi nedeniyle devlet d borlanmaya gidebilir. Devlet borlanmas, ekonomik istikrar iin de kullanlr. borlanma ulusal paraya ihtiyac ifade ederken, d borlanma dvize ihtiyac ifade eder. Ksa vadeli borlanma devlet bonosuyla, uzun vadeli borlanma devlet tahviliyle yaplr. Crowding-in: Devlet borlanabilir fon piyasasndan ekilerek zel sektrn yatrm yapmasn kolaylatrr. Bor yk: Sermaye ve tketim mallarnn azalmasna neden olan prodktif kaynaklarn kullanlmasna bor yk denir. Kaynak kullanmndan ziyade direk parasal deme transferleri finansal bor ykdr. Ekonomik mallar bor yatrmyla finanse edildiinde reel bor yk sz konusudur. Bu bor yk toplumun bireyleri arasnda oransal vergilere dayandrlmsa, simetrik bor ykdr. Borlarla Finansa Edilen Harcamalarn Yararlar Yatrmlarn borlarnn denmesi iin gerekli vergilerle ilikili olarak, toplumun bireyleri arasnda orantl olarak datlmas durumunda, bor yknn gelecek nesillere transfer edilmesi sz konusu deildir. Eer reel yarar oransal olmayan ekilde asimetrik olarak datlsayd, cari jenerasyon zerinde yeniden dalm etkisi sz konusu olur ve de belki miras yoluyla gelecek nesile de aktarlabilir. Bor yk asimetrik olursa, vergi ile finansa edilirse, gelir ve zenginlik yeniden dalma tabi olur. Daimi stikrazlar: Devletin borland mebla ne zaman deyecei belirlenmeksizin sadece faizin ne zaman deneceinin belirlenmesi, borcun asln uygun olduu zamanda deme durumuna denir. Sadece devlet ii borlanmalarda kullanlr. Zorunlu Borlanma: Gnll borlanmaya oranla daha ucuz ve uzun vadeli olmasna ramen, yaygn olarak kullanlan bir yntem deildir. Olaanst durumlarda bavurulur. Dier durumlarda, devlet zorunlu olmayan borlanmay ancak MBden salar. Bu da para politikalar asndan olumsuz etkiler tadndan, devletler MBdan zorunlu borlanmaktan saknrlar. nk enflasyon ortaya kar ve para politikas etkinliini kaybeder. Konversiyon: Borlarn mali ynden idaresinde deitirilmesine konversiyon denir.

www.iktisat.biz

ktisat Politikas
Para arznn oluumundaki etkenler: -Hanehalk -Bankalar -MB MB bilanosunda ne kadar esnek olursa, verdii paralar geri alabilirse, para politikas o kadar etkin olur. Ksa ve orta vadeli borlara dalgal bor, uzun vadeli borlara da konsolide bor da denebiliyor. Bor vadelerinin seilmesi ve onlar arasnda uygun vadenin seimi, bor ynetiminin zor ksmn oluturuyor. Bor idaresi, bor yknn vergi deyicilere maliyet olan faiz yknn dk tutulmasn amalar. Harcama Kaydrc Politikalar Bir lkenin vatandalarnn harcamalarnn ynn belirleyen politikalardr. 2ye ayrlr; 1. Dviz kuru politikalar 2. D ticaret politikalar (thalata ynelik pol. hracata ynelik pol.) Dviz Kuru Politikalar demeler dengesi denklii iin kullandmz politikalardr. D ticaret aklarmz talep ynetimiyle de gidermemiz mmkndr. Talep kslr, gelir kslr, ithalat azalr ama bu sefer de MG der. sizlik oluur. Talebi ksmadan bunu nlemek mmkn. Kota, tarife, dviz kuruyla oynarz. Tarifeler, ulusal devletin kontrol dnda kald. II Dnya savandan sonra GATT kurularak, hkmetler yetkilerini uluslar aras kurululara aktard. GATT tarife d engellerle ba edemediinden, yerine DT kuruldu. thalat talebinin belirleyicileri: Yurtii toplam talep thal edilen mallarn ulusal ikame fiyatlarna oran lkenin uygulad d ticaret politikalar TALEP YNETM POLTKALARI HARCAMA KAYDIRICI POLTKALAR MG artarsa ithalat artar. MG seviyesinde d ticaret a yok. D ticaret an azaltmak iin TTo TT1e ekilir. 1- thalat kota, tarife, tarife olmayan bariyerler yoluyla aa ekilir. 2- hracat sbvansiyonlarla arttrlr. 3- Dviz kuru politikalar uygulanr. Dviz Kuru Politikalar Dviz kuru, iki para arasndaki deiim orann ifade eder. 3 eittir; Sabit kur Esnek kur Ynetilen kur Dviz kurunu belirleyen etkenler; thalat ihracat Gelirde olan deiimler Faiz orannda olan deiimler Enflasyon orannda olan deiimler Beklentilerdeki deiimler Dviz Kuru ve Gelir Dier lkelerin gelirlerinde herhangi bir deime yokken, ulusal lkenin geliri artsn. Bu durumda ithalat artacaktr. thalatn artmas ulusal para arzn Sden S1e kaydracak. Ulusal para artt iin piyasada deer kaybedecek. Yabanc para deer kazanacak. Yabanclar asndan kurun dmesine neden olur. Bizim amzdan kurul ykselmesine neden olur. Dviz Kuru ve Faiz Oran

www.iktisat.biz

ktisat Politikas
Faiz oranlarnda bir farkllama, dviz kurunu etkiler. nk dnyada dolaan ksa vadeli yabanc sermaye faiz arbitraj yapmak istiyor. Yabanc para arz edildii iin Dden D1e kayar. Dier yandan ulusal yatrmclar da yabanc paralar sataral ulusal para arzn azaltyorlar. So S1e kayyor. Yeni denge e1 eklinde oluyor. Yabanc para talebi dt ve yabanclarn ulusal para talebi artt iin yabanc para bollayor ve deer kaybediyor. Yabanclar asndan kur ykseliyor. Dviz Kuru ve Enflasyon Oran Enflasyon oran farkllklar ulusal mallarn fiyatlarndaki ykselme, ulusal mal talebini azaltt iin ihracat azalr. Onun iin enflasyon oranlarnn kura yanstlmas lazmdr. Kura yanstlmazsa, ulusal lke paras ar deerlenmi olur. thalat artar ve ihracat azalr. Enflasyon olduu zaman i fiyatlar ykseldii iin, ulusal mallara talep azalr. Ama ulusal vatandan yabanc mallara talebi devam ettiinden, yabanc para deer kazanr. Yabanclarn ulusal mala talebi, i fiyatlar yksek olduundan der ve ulusal para deer kaybeder. Yeni Dviz Kuru = Satn Alma Gc Paritesi (PPP): ki para arsndaki dviz kurunun iki lke fiyat dzeyleri arasndaki deiiklii yanstacak ekilde dzenleneceini ileri srer. PPP teorisi tam olarak dviz kurunda oluan deiiklikleri aklamakta yetersiz kalr. PPP teorisi dviz kurunun sadece nisbi fiyat dzeyindeki deimelerle belirlendiini varsayar. Dviz kurunun belirlenmesinde k noktas basite tek fiyat kanunudur. Eer 2 lke zde bir mal retiyorsa, fiyatlar ayn olmaldr mant sz konusudur. PPP teorisi bu yzden ulusal fiyat dzeyinin belirlenmesinde yer alan, uluslar aras ticarete konu olmayan m/hlerin fiyatlarnda olan deimelerin lke fiyat dzeyinde oluturduu deimeleri dikkate almaz. Dviz Kuru ve Beklentiler Bir lkenin yeni rn retme yeteneini kaybetmesi, lke mallarna ve parasna olan talebin dmesine neden olur. lkenin yeni rnler retme kapasitesinin artt ynnde oluan beklentilerin, ulusal lke parasnn deerinin artaca ynnde olmas, ulusal lkeye sermaye girmesine, ulusal paraya olan talebin D0dan D1e kaymasna yol aar. Ayn ekilde ulusal vatandalarn da talepleri ulusal mallara yneldiinden, yabanc para talebiyle ulusal para arzlar azalr. Sodan S1e kayar. Ulusal para deer kazanr. Ulusal para iin kur der, yabanc para iin kur artar Esnek Dviz Kuru ve demeler Dengesi Denklii likisi: Ulusal paraya ilave, ulusal parann deerlenmesine neden olduundan, ithalat ucuzlatr, ihracat daha pahal hale getirir. Bu demeler dengesinde olan fazlay ortadan kaldrr. Ak veren lke durumunda mekanizma tersine ama yava iler. Her zaman da ilemeyebilir. Yabanc mallara olan talep ulusal parann deer kaybetmesine, yabanc parann deerlenmesine yol aacaktr. Bu sefer yabanc para deerli olduundan ulusal mallara talep balayacak, yabanc parann ithalat artacak, ihracat azalacaktr. Byle olunca da yabanc lkenin demeler dengesi fazlas ortadan kalkacak. lkelerin dviz kuru politikalarn belirlemesinde dikkate almas gereken unsurlar: 1. lkenin belli bal mal retimi ve ihracat 2. thal edilen mallarn ulusal ikamesi 3. Temel ithalata, ara mal ve sermaye tehizat ithalatnda da ball

www.iktisat.biz

ktisat Politikas
4. Direk yatrmlar, resmi ve zel borlar da ieren sermaye akmlarnn bykl 5. Finansal piyasalarn gelimilik dzeyi Esnek Dviz Kuru Deerlenen yabanc para, yabanclarn ulusal mallara olan talebinin artmasna, piyasalaya daha fazla yabanc para akmasna, yabanc parann deer kaybetmesine yol aar. Dviz kurunda bir dmeye de yol aar. Dviz kurunun bu ekilde piyasalarda belirlenmesinde devlet mdahalesinin olmad varsaylr. Sabit Dviz Kuru Parann d deerini sabit tutmak iin devletin dviz piyasasna mdahalesi gerekir. Bu mdahale, belli bir kurun srdrlmesi iin resmi rezervlerin kullanlmasdr. lkenin sabit dviz kurunu tercih edebilmesi iin, otoritenin rezervleri olmas veya mdahale aralar olarak bor alabilmesiyle llr. Bu kurun rnekleri: a)Altn Standart: Parann deeri altna sabitlendiinden, her bir para deerinin dier bir para olarak da sabitlenmi olmasdr. Bu sistemde EX>IM. Sonu olarak isel para arz ykselir ve fiyatlara yukar doru bask yapar. Bu da ihracat rekabetini azaltr. Bu sre ihracatn ithalata denk olduu noktaya kadar devam edecektir. b) Bretton Wodds: Btn paralar $a sabitlenmi, $ da altna sabitlenmitir. ABD dolar konvertible paradr. Bu sistem ilememitir. nk kimse dolar verip altn istemez. Amerika da 70lerde bu konvertibiliteyi kaldrr. Bretton Woddsun k sebepleri: Byyen u.a. likidite yetersizlii Vietnam sava gibi ABD denizar harcamalar, uzay bilimi harcamalar gibi almalar dnya piyasalarnda dolarn artmasna neden olmu ve dolara olan gvenin kmesine neden olmutur.

www.iktisat.biz