URANYUM

Maddenin en kk paras olan atomda youn bir enerji vardr. Yunan bilginlerinin iddia ettii gibi bunun paralanamayaca sylenemez. O da paralanabilir. Paralannca da ylesine bir enerji meydana gelir ki Badatn altn stne getirebilir.
Cabir bin HAYYAN* (721805)
* Kimya ilminin babas, Trk bilim adam, byk dhi, Harran niversitesi rektr.

FSYON (BLNME, PARALANMA)

Bir atom ekirdeine bir ntron taneciinin arpmasyla kararsz iki atom ekirdei oluur. Bu arada tane ntron ve enerji aa kar. Aa kan ntronlardan her biri baka bir ekirdee arparak yeni kararsz ekirdeklerin olumasna ve yeni ntronlarla enerjinin aa kmasna sebep olur. Bu olay zincirleme devam eder. Fisyonla aa kan bu enerji; nkleer reaktrlerin, nkleer denemelerin ve atom bombasnn temelini oluturur.

FSYON OLAYINDA KULLANILAN MADDENN NE KADARI ENERJYE DNR?

Fisyon ve fzyon reaksiyonlar, ktlenin binde bir, on binde bir gibi ok kk kesirlerinin enerjiye dnmesi demektir. Geri kalan ksm baka elemente dnr.

ATOM HARBNN MORFNLE NLENMES

Morfin, atom bombas atlmasnn akabinde atom okundan olan ani lm nler.
1

 Amerika, Trkiyedeki alkaloit fabrikalarn (morfin reten fabrika) senelerce bloke etti ve morfin stoklad

ATOM BOMBASININ BULUNDUU LKELER

PAKSTAN HNDSTAN N TRKYE AMERKA SRAL KAZAKSTAN FRANSA NGLTERE LBYA* KUZEY KORE** GNEY AFRKA***
* 1993 ylnda nkleer silah programna son verdiini aklad. ** ubat 2005te atom bombasnn olduunu aklad. Haziran 2008de de atom bombas kulelerini yktn dnya kamuoyuna televizyon ekranlarndan gsterdi. *** 1990da nkleer silah reaktrn sktn aklad, srail ile beraberdi.

FEN VE TEKNK; BERABERNDE, NSANLII DNME LE KALP VE VCDAN DUYARLILIINI DA GETRMELDR

Einstein, atom ekirdeindeki sakl nkleer enerjiyi enerji ihtiyacn karlamada kullanmay dnrken, atomu bir canavara kaptrdn ancak Hiroima ve Nagazakinin yerle bir olmasndan sonra anlayabilmitir. Alayarak Japonyal bilgin dostundan zr dilemitir. Ama ne kadar ge ve i iten getikten sonraki bir zr! Nkleer enerjinin, enerji ihtiyacmzn giderilmesi, aydnlatma, stma, eitli aralarn ve fabrikalarn altrlmas vb. yerlerde
2

kullanlnca yararl olaca malumdur. Ancak nkleer enerji; sorumsuz ve acmasz dnce sahibi bir ksm Batlnn elinde akl ve vicdann kontrolnden knca, insanln yararna olmam, zararna olmutur. 1945 ylnda Hiroima ve Nagazakiye atlan atom bombas, byk bir alan senelerce yaanmaz hle getirmitir. Japonyada dev ehirlerin yerle bir olmasna, 300 000den fazla insann lmne sebep olmutur. Atom bombasnn zararl etkileri hl devam etmektedir. Gnmzde de tehdit unsuru ve tedbir unsuru olarak deiik ellerde tutulmaktadr. nsann bir grevi de; maddeye hkmetmektir, atom ekirdeindeki nkleer enerjinin ne iin var edildiini idrak etmektir. nsann kefettii nkleer enerji; atom ekirdeinde sakl bulunan ve var olan bir nkleer enerjidir. ernobil faciasnn; bizi nkleer enerjiden vazgeirmek iin bir tertip olduu, kasten meydana getirildii, suikast olmas ihtimali vardr. Bu yzden, uyank olmaldr. ayia, aldatmaca ve maksatl olan nkleer kaza riski ile atom bombasndan korkup, nkleer enerjiden vazgememelidir. Korkulacak konu; uyuukluk ve tembellik yapp nkleer santral ve nkleer laboratuvar kurmamaktr. Atlan atom bombasnn tahribat ve ernobildeki nkleer kaza gibi nkleer enerjinin bir ksm zararlar; bizi, nkleer enerjiden vazgeirmemelidir. ernobil, da szandr. Duyurulmayan baka szmalar da olmutur. Faydazarar analizi yapldnda iin dorusu; insann, nkleer enerjiyi genel olarak ele almas ve ortaya kan olumsuz durumlardan bata kendini, sonra da atom ekirdeinde sakl bulunan nkleer enerjiyi suiistimal edenleri knamasdr. Bu nedenle; bilimsel almalarmz hzlandrarak bir an nce ve zaman gelince toryum reaktrn kurmalyz. Bu bakmdan insan unsurunun iyi eitilmesi gerekir.
3

 Btn bunlardan dolay, akl ve dnce prensipleri zerine oturtulan fen ve teknik; insanl dnme ile kalp ve vicdan duyarlln da beraberinde getirebilmelidir.

GNMZN NKLEER YAKITI

U (Uranyum); nkleer reaktrlerde hlen kullanlan yakttr. Ar danda, Somada ve Van glnde uranyum yataklar vardr. Atom bombasnda uranyum kullanlmtr.

Uranyumun 235U ve 238U olmak zere iki izotopu vardr. Uranyum bileiklerinde doal olarak 235U izotopu % 0,7 orannda bulunur. 238U izotopu ise % 99,3 orannda bulunur. Nkleer enerji elde edilmesinde uranyum bileikleri yakt olarak kullanlr. nce zenginletirme ilemi yaplmaldr. Nkleer enerji 235Uten elde edilir. Zenginletirme; uranyum bileiklerindeki % 0,7 olan 235U izotopu orannn arttrlmasdr. Uranyumun nkleer santrallerde yakt olarak kullanlabilmesi iin, zenginletirme oran; % 2 % 5 arasnda olmaldr. Nkleer aratrma laboratuvarlarnda % 80 orannda zenginletirme olmaldr. Atom bombasnda zenginletirme % 90 orannda olur.

ZENGNLETRLM URANYUM

DOAL URANYUM BLEKLER

U3O8 (UO2+2U3O8) UCl4 UF6 UCl6 KUF5 UO2 UO3
4

UF5

NKLEER SANTRAL
31 lkede 449 nkleer santral iletiliyor. 28 nkleer santral hlen ina edilmektedir. Amerikada 104, Fransada 59, Japonyada 55 reaktr vardr. Dnya elektrik talebinin % 16s nkleer santrallerden karlanyor. Nkleer santrallerin % 95i gelimi lkelerdedir.

NKLEER REAKTRLERN BULUNDUU LKELER VE REAKTR SAYILARI

ABD 104 ALMANYA 18 ARJANTN 2 BELKA 7 BREZLYA 2 BULGARSTAN 4 EK CUMHURYET 6 N 10 ERMENSTAN 1 FNLANDYA 4 FRANSA 59 GNEY AFRKA 2 GNEY KORE 20 HNDSTAN 16 HOLLANDA 1 NGLTERE 23 SPANYA 9 SVE 11 SVRE 5 JAPONYA 55 KANADA 18 LTVANYA 1
5

MACARSTAN 4 MEKSKA 2 PAKSTAN 2 ROMANYA 2 RUSYA 31 SLOVAKYA 6 SLOVENYA 1 TAYVAN 6 UKRAYNA 15

NKLEER ENERJ SANTRALNN KISIMLARI

Nkleer reaktrlerde balca drt byk blm vardr. Fisyon reaktr Su kazan Buhar trbini Jeneratr

FSYON REAKTRNN KISIMLARI

Fisyon reaktr, balca drt ksmdan meydana gelir. Reaktrn kalbi Ntron yavalatc Soutucu Kontrol ubuklar

NKLEER SANTRAL ATIKLARI

Yanm yakt, 10 sene yksek scaklk ve basnca dayankl havuzda muhafaza edilir. Bu suretle radyoaktivitenin % 99u lm olur. Kalan % 1i pltonyumdur. Pltonyumun yar mr 24 000 yldr. Yenilse bile zarar olmaz. Pltonyum eitli ekillerde deerlendirilebilir veya depolanabilir. Pltonyum at, tekrar yakt olarak kullanlabilir; pltonyum yapay elementtir.

SOUTMA SUYU NEDENYLE NKLEER ENERJYE KARI IKMAK DORU MUDUR?

Entropi kanunu retisi; aa kan enerjiyi deerlendirmeyi, en faydal hlde muhafaza etmeyi ve israf etmemeyi gerekli klmaktadr. Bu dorudur. tiraz edenler; su buharnn, suya dntrlmesi esnasnda kaybolan enerjiye itiraz etmektedirler. Bu ise (soutma suyu nedeniyle kaybolan enerji) ihmal edilebilir boyuttadr. Bu nedenle, bu konuyu bahane ederek nkleer enerjiye kar kmak yersizdir. Temennimiz ileride bu israfn da nne geilmesidir.

NKLEER SANTRALN EVREYE ZARARI YOKTUR

Evde veya i yerinde otururken bile bir nkleer santralin evreye yayd radyasyondan 460470 misli daha fazla radyasyona maruz kalnr. Reaktrn yan bana oturulsa dahi bu kadar radyasyon olmaz. Dnyann her tarafnda uranyum vardr. Uranyum zamanla bozunup radona dnr veya baka bir element uranyuma dnr. Radon gaz her yerden geer. Srekli etki hlindeyiz. Bunlar doal ve faydal olaylardr. Hibir zararlar yoktur. Kozmik nlarla gelen radyasyon, nkleer reaktrle gelenden 120 kat daha fazladr. Nkleer santraller, kaza durumunda snnca kendi kendini kapatp zincirleme reaksiyonu kapatacak ekilde tasarlanmtr. Soutma suyu nedeniyle kaybolan enerji ve dnyann s dengesinin bozulmas abartdr ve ihmal edilebilir boyuttadr. Nkleer kaza riski ve evreye zarar konusu ve iddialar ya kastldr ya da cahillie bal abartlardr. Bu konular bahane ederek nkleer enerjiye kar kmak bu nedenlerle yersizdir.
7

NKLEER ENERJYE KMLER KARI IKIYOR?

Nkleer enerjiye kar olanlar ya nkleer enerji sorunsaln bilmeyenlerdir ya da ajanlardr. ounluu iyi niyetli, drst ve idealist insanlardan oluan baz kiiler evreye zarar zannyla nkleer enerjiye kardrlar. Bunlar nkleer enerjiyi aratrdklarnda, cahilliklerinden kar km olduklarn anlarlar. Nkleer enerjiye kar kanlarn ilerinde aznlk da olsa dnyay yneten petrol lobisinin iimizdeki ajanlar ile Trkiyenin birinci snf devlet olmasn istemeyen evrelerin ajanlar vardr. Nkleer enerjiye kar kma ii genelde evre korumas ad altnda gerekletirilmektedir. evre koruma kurulularnn ilerine de az da olsa ajanlar girmitir.

ATOM BOMBASINDAK FSYON LE NKLEER REAKTRDEK FSYONUN FARKI

Atom bombasnda fisyon maddeleri kk bir hacim iinde toplanmtr. Fisyon tepkimesi aniden, patlamayla, ykm gc yksek ve kontrolsz olarak gerekleir. Nkleer reaktrde fisyon tepkimesinin hz yavalatlmtr. Bylece kontroll bir ekilde nkleer enerji elde edilmi olur.

RADYASYONU VCUTTAN ATMAK N: KURUN

Kurun geni bir kapta eritilip insann etrafnda gezdirilir. Daha sonra suya dklr. Suya dkldnde kan sesten sonra kurun dalmadysa, kle hlinde kaldysa radyasyon yoktur. Sama tanesi gibi daldysa radyasyon var demektir. Ayn ileme, kurun dalmayncaya kadar devam edilir.

RADYASYONU VCUTTAN ATMAK N GEREKL OLAN BALICA K GIDA

Kimyon Limon

TRK MLLET URANYUM ELEMENT GBDR

Uranyum, elementlerin sonuncusudur. Trk milleti de dnyada kyamete kadar insanla hizmet edecek milletlerin sonuncusudur. Sonuncusu olduuna gre eskideki durumunu tekrar kazanacak, belki de geecektir. Uranyum doallarn sonuncusudur. Trk milleti de uranyum gibi doaldr; samimidir, yapmack deildir, sunilii sevmez. Elementler iinde uranyumun, milletler iinde de Trk milletinin an ycedir. Uranyum gibi, Trk milleti de enerjisini etrafna verir. Uranyum, balanma enerjisi en yksek olan elementlerdendir. Trk milletinin de fertler arasndaki irtibat ve diyalou kuvvetlidir. Ancak demir kadar deildir. Zaten ban kuvvetlilii, biraz da zayflktan kaynaklanr. Uranyum ekirdeinin verdii enerjinin, nkleer reaktr veya nkleer laboratuvardaki enerji olmas iin kontrol edilmesi art vardr. Ntronun ekirdee arpmasyla, ekirdein kontroll dalmasyla enerji verir. Kontrolsz olan atom bombasndaki enerjidir. Trk milleti de d etkiyle paralanr. Paralanmas ayn anda enerji vermek demektir. Paralanmas zincirleme devam eder. Bu nedenle kontroln iyi yaplmas gerekir. Trk milleti asker millettir. Trk milleti akll ve zekidir. Kalplerinden hrmet ve merhamet hissi ksa, akl ve zeklar onlar, dehetli ve acmasz hle getirebilir ve daha idareleri mmkn olmayabilir. Trk milleti, Mslmanlar iinde en ok nfusa sahip stn bir rktr. Dnyann her tarafnda olan Trkler, Mslmandr. Dier
9

rklar gibi Mslman olan ve olmayan olarak iki ksma ayrlmamtr. Nerede Trk topluluu varsa Mslmandr. Bir eyin en iyisi bozulunca en kts olur; bunun gibi Mslmanlktan kan veya Mslman olmayan Trkler, Trklkten dahi kmlardr (Macarlar gibi). Hlbuki kk rklarda bile, hem Mslman hem de gayrimslim vardr. Bu nedenle biz Trkler, atom bombas olma riskimiz olduunu aklmzdan karmamalyz, zellikle ok dikkat etmeliyiz. Baz Trk kabileleri eski zamanda yanlarna bir ksm baka kabileleri beraber alarak ka defa Avrupay hercmer etmilerdir. Fransz ihtilali ile gelien hrriyetin arkasndan sosyalistlik dodu. Sosyalistlik komnistlie inklap etti. Komnistlik; insan ve ahlak kurallar dinlemediinden, anaristlik meyvesini verdi. Anaristlik fikrinin tam yeri ise dnyann yedi harikasndan birisi olan in seddinin yaplmasna sebep olan bir ksm Mool ve Krgz Trk kabileleridir. Bu bilgiler nda, Trk milletini karalamaya girmemelidir. Hercmerce neden olan topluluklar aslen Trk deildirler. zellikle Moollar, Trkler ile irtibatlandrlmtr. Anadolu, memerriakdam olmutur; daha nceleri ok farkl topluluklarn gelip getii yaam yeridir. Trk milleti, izole edilmedii takdirde; gkten gelen ualarla, her zaman infilak eder ve dnyann deiik yerlerinde kendini hissettirir. Trk milletini izole eden unsurlar; ondaki hak, hukuk, adalet, temkin, bakalarn rahatsz etmeme, hrmet, merhamet, birleen su damlalar gibi olma vb. stn hasletlerdir. Uranyumun, 235U ve 238U olmak zere iki izotopu vardr. Nkleer enerji 235Uten elde edilir. Tm uranyum bileiklerinde 235U izotopunun etraf, 238U izotopu ile izole edilmitir. Gnmzde uranyumun ktye kullanlmasna kar, tm insanln tepkisi vardr; bu baka meseledir. Trk milleti, uranyum elementi gibi olduunu bildiinden tr, baka bir deyimle kendini tandndan dolay, kuru grltye pabu brakmamaktadr. Kalbin gayesi, mahededir. Mahede;
10

feraset, basiret, sezgi, sezi, altnc his, kalp gz akl, ilhama mazhar olma gibi meziyetlerle kendini belli eder. Bu stn meziyetlerin %90 Trk milletine verilmitir; %10u ise dier rklara datlmtr. Aslnda herkes potansiyel olarak buna ak var edilmitir. Bu yolda; peygamberler, doruluktan amayan akl, kusursuz kalp ve temiz duygu/dnce tayan kalp sahipleri bata olmak zere Trkler vardr. Bu baar, mevhibeiilahiye olarak verilen bir baardr; kendimizden bilmemeliyiz. Btn dnya Trk milletinin vatandr. Trk milleti, gittii her yeri vatan bilir. Hem sahip olduu gzellikleri oralara gtrr hem de gittii yerlerden alacan alr. Bununla beraber ana vatan bakadr. Vatan, ok nemlidir. Vatan sevgisi imandandr. Vatan olmayann, tm dnya vatan olamaz. Bu nedenle; krmzizgiler, mutlak anlamda hibir zaman kalkmaz. Bizim milliyetimiz, dinimizle et ile kemik gibi birlemitir; ayrlmalar mmkn deildir. Ayrrsak mahvoluruz. Trk milleti, tarihte mefahiri ok bir millettir. Trk milletinin slamiyetten nceki vnlecek her eyi slamiyet defterine gemitir. Trk milleti, byk insaniyetin bayraktardr. Dnyada en mukaddes ve en muhterem bir mevkii kazanmlardr. Trk milleti fen ve sanat, mana ile yourarak ileri gittii gibi ileride de gidecektir. Hakiki medeniyete sarlarak insanla yine rehber olacaktr. Trk milleti, tarihinin ahadetiyle cihana btn gzellikleri neretmitir. Eski alarda cihangir Asyada kahraman Trk askerleri ve Trk milleti 1000 sene insanla hizmet etmitir. 500 senedir yatyoruz. Uyanmalyz. Gaflet ve uykuyu brakmalyz. Ancak bylece hakiki medeniyet inkiaf edecektir. Vahet ve gaflete dmemek iin birleen su damlalar gibi olmalyz. Dnyay kirlerden temizlemeliyiz.

Uluslararas Atom Enerji Ajans (UAEA)

11

 ngilizcesi International Atomic Energy Agency olup IAEA ksaltmasyla gsterilmektedir. Nkleer enerjinin barl amalarla kullanlmasn ve planlanmasn salamak, nkleer gvenlik iin gerekli standartlar hazrlamak amacyla 1957 ylnda kurulmutur. 2005 Nobel Bar dl, Uluslararas Atom Enerji Ajans (UAEA)nn Msrl bakan Muhammed El Baradey'e verilmitir. Merkezi Avusturyann bakenti Viyanadadr. Birlemi Milletler bnyesinde faaliyet gstermektedir.

TRKYE ATOM ENERJS KURUMU (TAEK)

Trkiye'de nkleer ve radyasyon gvenliinden sorumludur. 1956 ylnda Ankarada nkleer faaliyetler yapma yetkisiyle kurulmutur. Dorudan Babakana bal olan bir devlet kuruluudur. Nkleer enerjiyle ilgili aratrma, dzenleme, denetleme ve alma yapar. ekmece nkleer aratrma ve eitim merkezi, Trkiye Atom Enerjisi Kurumu'na bal olarak stanbul'da Kkekmece gl kysnda kurulan nkleer aratrma merkezidir. Ksaca NAEM olarak adlandrlan bu merkez 1962 ylnda kurulmutur. ekmecede bulunan nkleer yakt pilot tesisi ve iki adet aratrma reaktr gnmzde atl durumdadr. Gemi yllarda ekmecede tp ve endstride kullanlmak zere radyoaktif sentetik izotop retilmitir. Ayrca uranyum yakt ile ilgili test mahiyetinde aratrma almalar yaplmtr. TAEK Bakan, Okay akroludur. Trkiye Atom Enerjisi Kurumunun gemi yllardaki Bakan Ahmet Yksel zemre (19352008) nkleer enerji konusunda dnya apnda nemli bir isimdir. Profesr Doktor Ahmet Yksel zemrenin ernobil Komplosu adl kitab mehurdur. ABDnin Kresel Nkleer Enerji Ortakl (Global Nuclear Energy Partnership GNEP) projesi kapsamnda ABD ve Trkiye beraber almaktadr.
12

NKLEER ENERJ POLTKAMIZ

Trkiyedeki uranyum ve toryum rezervlerinin uluslararas trstlerce ele geirilmeye allabilecei unutulmamaldr. Nkleer santral ina etmeye talipmi gibi gzken yerli firmalardan bazlarnn da yabanclarn taeronu olabilecei gz ard edilmemelidir. Yakn gemiimizde, bor madeninde bu durumlar yaanmtr. Belki de bu tr ayak oyunlarndan dolay nkleer reaktr inas gecikiyordur. Uranyum ve toryum devlet tarafndan kartlmaldr ve ilenmelidir. Nkleer reaktr devlet ina etmelidir. Yerli sermayeye dayal toryum veya uranyum santrali kurmalyz. Nkleer santral, zel sektre ilettirilmemelidir; devlet iletmelidir. Devletin patron olduu gvenilir zel sektr, kontroll kabul edilebilir. Aslnda nkleer santral devletin iidir, zel sektrn ii deildir. Uranyum ve toryum Trkiye iin stratejik neme sahiptir. lkemizi ilerilere gtrecek kaynaklardandr.

13