Professional Documents
Culture Documents
Ders Notlar-1
ELN3402 Haberleme
Kullanlan Ders Kitab: Communication Systems, 3./4. Bask, Simon Haykin Haberleme Sistemlerinin Temelleri, J. G. Proakis ve M. Salehi, Prentice-Hall Dersin Yardmcs: Arif Bagm Oda: 509 Tel: 41914 e-mail: basgumus@uludag.edu.tr
Dersin Amac Sinyal ve sistemleri zaman ve frekans ortamnda analiz etmek Analog haberleme sistemlerini kavramak ve grlt performansn irdelemek Saysal haberlemenin kavram ve tekniklerini anlamak ve bunlar saysal haberleme sistemlerinin analiz ve dizaynna uygulamak. Dersin Hedefi Dersin tamamlanmas ile genel olarak aadaki becerileri kazanacaksnz: Sinyallerin ayrk ve srekli spektrumlarn izebilmek Fourier Transformunun zelliklerini anlamak ve kullanabilmek Gauss rastsal srecini anlamak Beyaz grltye szgelemenin etkisini anlamak AM, DSB-SC, SSB, VSB, FM, PM modlasyonlarnn zaman ve frekans ifadelerini verebilmek Genlik ve Frekans modlasyon-demodlasyon bek gsterimlerini izebilmek ve bant geniliklerini hesaplamak AM, DSB-SC, SSB, FM sistemlerinin sinyal-grlt analizini yapabilmek
ELN3402 Haberleme
1-1
2011-12 Bahar
ELN3402 Haberleme
Nicemlemeyi ve etkilerini anlamak. Hat kodlama tekniklerini aralarndaki farklar ile anlamak ve g spektrumlarn hesaplamak. Sfr giriim ltn ve darbe ekillendirmeyi anlamak. Uygun szge ile ilintisel alc kavramn anlamak ve bunlar farkl modlasyon teknikleri ile kullanarak bit hata olasln hesaplamak. BPSK, QPSK ve BFSK sinyalleri iin bant genilii ve bit hata olasl takaslarn kavramak. Saysal haberleme sistemlerinin tasarmndaki temel takaslar tanmlayabilmek. Haberleme Sistemleri ile ilgili problemleri MATLAB kullanarak zebilmek.
ELN3402 Haberleme
Ders Program
HAFTA YER ZAMAN
Sal ar 17:00 20:15
KONU
ERK
Sinyallerin snflar, Fourier serisi, Fourier transformu ve zellikleri, Hilbert transformu ve zellikleri zilinti, apraz ilinti, g spektral younluu, enerji zellikleri, zilinti ilinti younluu spektral younluu, zamanla deimeyen dorusal sistemlerden iletim, bant geiren sinyal ve sistemlerin temsili. DSB-LC (AM) genlik modlasyonu, AM sinyallerinin retimi, spektrumu, ve demodlasyonu, zarf takipi. DSB-SC sinyallerinin retimi, spektrumu, ve demodlasyonu, SSB sinyallerinin retimi, spektrumu, ve demodlasyonu, VSB sinyallerinin retimi ve demodlasyonu, frekans blmeli oullama, dik taycl oullama, FM stereo oullama, super-heterodyne alclar. Frekans ve Faz modlasyonu, darbant FM, genibant FM, tek ve ok tonlu FM sinyallerinin spektrumu, FM sinyallerinin transmisyon bantgenilii (Carson kural). FM sinyallerinin retimi, FM sinyallerinin frekans ayrc ve PLL ile demodlasyonu. Rastsal sreler d raanl k ergodiklik ko ar ans ve ilinti fonksi onlar sreler, duraanlk, ergodiklik, kovaryans e fonksiyonlar, Gauss sreci, sl grlt, beyaz grlt, beyaz grltye szgelemenin etkisi, darbant grlt ve temsili, grlt edeer bant genilii. Evre uyumlu ve zarf takipi demodlasyonu kullanan AM sistemlerinde grlt, sinyal-grlt oran, figure of merit, FM sistemlerinde grlt, FM in grlt bastrma etkisi, limiter, n ve ters vurgulama, sezinleme sonras szgeleme. Saysal Haberlemeye giri, Temel takaslar, rnekleme lemi, deal rnekleme, Nyquist Frekans, rtme, Dz Tepeli rnekleme, Analog Darbe Modlasyonlar, Zaman Blmeli oullama, Dorusal Nicemleme, Companding, DKM, Hat Kodlar
devler
D103 D302
08:45 12:30
Sinyaller ve Sistemler
Sal
ar 17:00 20:15
2-3
D103 D302
08:45 12:30
Genlik Modlasyonlar
Sal
ar 17:00 20:15
4-5
D103 D302
08:45 12:30
Frekans Modlasyonu
dev1
D103 D302
D103 D302
08:45 12:30
dev 2 Quiz 1
8-9
D103 D302
09:45-12:30 19:30-22:00
ELN3402 Haberleme
1-2
2011-12 Bahar
ELN3402 Haberleme
Ders Program
Hafta
10 11 D103 D302 D103 D302
Sal 08:45 12:30 Sal 08:45 12:30 Sal ar 17:00 20:15 ar 17:00 20:15 ar 17:00 20:15
Yer
Zaman
Konu
erik
devler
Snav Haftas
Temel Bant Darbe letimi Bant Geiren letiim Bant Geiren Saysal Modlasyon Uygun Szge, Sembolleraras Giriim, Bozulmasz Transmisyon, deal Nyquist D b i Ykseltilmi Kosins Spektrumu, li ti l S i N i t Darbesi, Yk ltil i K i S kt lintisel Seviye Kodlama, Gz Diyagramlar, Bit Hata Olaslklar Gram-Shmidt Dikletirme Yntemi, Sinyal Uzay, ML Alclar, lintisel Alclar, Uygun Szge Tipi Alclar kili Evre Kaydrmal Anahtarlama, kili Frekans Kaydrmal Anahtarlama, M-ary Evre Kaydrmal Anahtarlama, Evre Uyumlu ve Evre Uyumsuz Sezinleme, Farksal Evre Kaydrmal Anahtarlama, Bit Hata Olaslklar
dev 3
12
13-14
D103 D302
08:45 12:30
Quiz 2
ELN3402 Haberleme
Deerlendirme Ev devi %15 Ksa Snavlar %10 Dnemii Snav %25 Dnemsonu Snav %50 Ev devleri Dnem iinde 3 adet ev devi verilecektir. Baz devler yazlm eklinde olacandan temel verilecektir MATLAB dilinde program yazmnn bilinmesi gerekmektedir. devler dersin Web sayfasndan indirilebilir. Ev devleri, belirtilen tarihte saat 17:00 a kadar teslim edilmelidir. Zamannda teslim edilmeyen devler kesinlikle kabul edilmez. Ksa Snavlar Dnem iinde 2 adet ksa snav yaplacaktr. birlii Politikas devleri ncelikle kendiniz zmelisiniz. Takldnz yerleri bir snf arkadanzla, olmaz ise dersin yardmcs ile veya benimle tartabilirsiniz. Dier bir kiinin zmne bakmak, ksmen veya tamamen kopya etmek kesinlikle yasaktr. Dersi alan btn rencilerin bu ibirlii ve karlkl gven politikasn kabul ve buna uymay taahht ettii farz edilir. Bu durum, teslim ettiiniz devlerin zerinde imzaladnz Bu devde msaade edilen miktarn dnda yardm almadm ve kimseye yardm etmedim ibaresi ile ifade edilir. Bu ksmn bulunmad devler kabul edilmez.
ELN3402 Haberleme
1-3
2011-12 Bahar
ELN3402 Haberleme
Derse Gerekli n Bilgiler Bu dersin iyi anlalabilmesi iin, Sinyaller ve Sistemler ile Mhendislik Olasl derslerinin alnm olmas tavsiye edilir. Derse Devam Derse devam esastr. %70 Devam alamayan renciler devamsz saylr. Derste bulunmayan rencilerin, yaplan duyurulardan doan grevlerinin sorumluklar kendilerine aittir. Dersin internet sayfasnn http://home.uludag.edu.tr/~tertas/ her zaman kontrol edilmesi tavsiye edilir.
ELN3402 Haberleme
1-4
2011-12 Bahar
Sinyaller
Bir g(t) sinyali zamann bir fonksiyonudur
Gerilim v(t) veya akm i(t) olabilir
Temel Bilgiler
ELN3402 Haberleme
1-5
2011-12 Bahar
G: Anlk ve Normalize
Bir devrede Anlk G : Ohm kanunundan, Temel Bilgiler
p (t ) = v (t )i (t )
p (t ) = v 2 (t) 2 t) = i (t ) R R
g(t) bir gerilim veya bir akm olabileceinden g(t) sinyalinin anlk normalize gc:
p (t ) = g 2 (t )
olarak yazlr.
Ortalama Normalize G
Bir sinyalin ortalama normalize gc anlk normalize gcnn zaman ortalamas alnarak bulunur:
Temel Bilgiler
1 P = g (t ) = lim T T
2
T /2
T / 2
(t )dt
ELN3402 Haberleme
1-6
2011-12 Bahar
G Sinyalleri
Ortalama normalize gc sfrdan farkl ve sonlu olan sinyale g sinyali d i l i l i li denir Temel Bilgiler
0< P<
G sinyalleri fiziksel olarak gereklenemez!
nk bu sinyaller ya sonsuza kadar devam eder ya da bir anda sonsuz bir deer alrlar. Dolays ile enerjileri sonsuzdur!
Enerji Sinyalleri
Bir sinyalin normalize enerjisi
T /2
Temel Bilgiler
E = lim
olarak tanmlanr.
T / 2
(t ) dt
Enerjisi sfrdan farkl ve sonlu olan sinyallere enerji sinyali denir. yle ki,
0< E <
Dikkat: Enerji sinyallerinin ortalama gc sfrdr!
ELN3402 Haberleme
1-7
2011-12 Bahar
Sinyallerin Snflandrlmas
Bir sinyal g veya enerji sinyali olarak snflandrlr Temel Bilgiler
G Sinyali: Enerji Sinyali:
Aperiyodik
Periyodik Sinyallerin Gc
Periyodik bir sinyalin ortalama normalize gc, bir periyot boyunca anlk normalize gcnn ortalamasdr.
Temel Bilgiler
1 P= To
To / 2
To / 2
(t ) dt
ELN3402 Haberleme
1-8
2011-12 Bahar
rnek
Aadaki g(t) sinyalinin ortalama normalize gcn bulunuz.
1
Temel Bilgiler
P=
1 2
1 dt = 1 Watt
T = 1 / f0
1 + cos( 4f 0t ) A2 dt = Watt 2 2
Temel Bilgiler
T 2 T if t > 2 if t
-T/2
t
T/2
if t T if t > T
-T
(t/T)
sinc(x)
sinc ( x ) =
sin( x ) x
-5 -4
-3 -2
-1
ELN3402 Haberleme
1-9
2011-12 Bahar
Fourier Serisi
Periyodu T0 olan bir g p (t ) sinyali iin, Temel Bilgiler
g p (t ) = ao + 2
a
n =1
n cos
a0 =
1 T0
T0 / 2
T0 / 2
g p (t ) dt
an =
1 T0
1 T0
T0 / 2
T0 / 2
T0 / 2
2nt t g p (t ) cos T dt , 0
2nt g p (t ) sin T dt , 0
n = 1, 2, 3, .L
bn =
T0 / 2
n = 1, 2, 3, .L
(a
n =1
n exp
Temel Bilgiler
n=
j 2nt To
cn =
1 T0
T0 / 2 T0 / 2
Genel olarak,
c n = cn
ve arg c n = arg cn
( )
( )
ELN3402 Haberleme
1-10
2011-12 Bahar
rnek
T T A, t g p (t ) = 2 2 0, periyodun kalan iin
AT / T0
cn
T = 0. 2 T0
Temel Bilgiler
g p (t )
A
3 T
2 T
1 T
0
1 / T0
1 T
2 T
3 T
n / T0
T0
1 cn = T0
T 2
T 2
T0
T0 / 2
T0 / 2
j 2nt dt A exp T0
a(cn )
Genlik spektrumu
n / T0
nT A = sin T , n = 0,1,2,.... n o
DKKAT! Spektrum ayrk Darbe parametrelerinin etkisi Faz tek, genlik ise ift simetriye sahip
nT TA sinc T To o
Faz spektrumu
Temel Bilgiler
Fourier Dnm
ELN3402 Haberleme
1-11
2011-12 Bahar
Fourier Transformu
Bir aperiyodik g(t) sinyali iin
G( f ) =
Temel Bilgiler
g (t ) =
g( t ) G( f )
F [ g( t ) ] = G ( f )
g(t) nin Fourier transformuna g(t) nin Spektrumu da denir. Fourier Transformu genellikle komplekstir: G( f ) = G( f ) exp[ j ( f ) ] Gerel deerli bir sinyal iin: G( f ) = G * ( f ) Dolays ile, G( f ) = G( f ) ift simetri
( f ) = ( f ) tek simetri
rnek
t A rect AT sinc( fT ) T
Temel Bilgiler
|G(f)|
g(t) AT
A t
T/2
-T/2
2 3 1 T T T
1 T
2 T
3 T
t t g (t ) = A rect = A T T
G( f ) =
T /2
sin (fT ) = AT fT
= ATsinc( fT )
ELN3402 Haberleme
1-12
2011-12 Bahar
rnek
g(t)
1
g(t)
1
Temel Bilgiler
g( t ) = exp( t ) u( t )
G( f ) =
g( t ) = exp( t ) u( t )
G( f ) =
=
=
=
=
exp( t ) u( t )
1 1 + j 2f
exp( t ) u( t )
1 1 j 2f
Dorusallk zellii
ag1 ( t ) + bg 2 ( t ) aG1 ( f ) + bG2 ( f )
g(t)=exp(-|t|)
1
Temel Bilgiler
g1 (t ) = exp ( t )u (t )
g 2 (t ) = exp (t )u ( t )
0 t
g (t ) = exp( t ) = g1 (t ) + g 2 (t )
G( f ) = 1 1 + 1 + j 2f 1 j 2f
g1 (t )
1 1 + j 2f 1 g 2 (t ) 1 j 2f
exp( t )
2 1 + ( 2 f )
2
ELN3402 Haberleme
1-13
2011-12 Bahar
Genletirme zellii
g (at )
F [g ( at )] =
1 f G a a
Temel Bilgiler
= at yazarak
F [g ( at )] = f
1 f G a a
rnek
G( f ) =
a( 1 + j 2f / a )
Dualite zellii
G (t ) g ( f )
g ( t ) =
Temel Bilgiler
g ( f ) =
G (t ) exp ( j 2ft ) dt
rnek
g (t ) = Asinc(Wt )
g(t)
A f rect W W
G( f )
A/W
t
3 2 1 W W W 1 W 2 W 3 W
f
-W/2 W/2
ELN3402 Haberleme
1-14
2011-12 Bahar
Temel Bilgiler
rnek
Ga ( f ) = ATsinc( fT ) exp( jfT )
t T
g b (t )
A
-T
Temel Bilgiler
g (t ) exp[ j 2t ( f f c )] dt = G ( f f c )
f cT >> 1
g(t) A t
rnek
t g( t ) = A rect cos( 2f c t ) T
1 fc
cos( 2f c t ) =
G( f ) =
1 exp( j 2f c t ) + exp( j 2f c t ) 2
]
T
AT {sinc [( f f c )T ] + sinc [( f + f c ) T ]} 2
AT/2
| G( f ) |
AT sinc [( f f c ) T ], G( f ) 2 AT sinc [( f + f ) T ], c 2
f >0 f <0
fc
f
fc
2 T
ELN3402 Haberleme
1-15
2011-12 Bahar
Temel Bilgiler
rnek
g (t ) dt = G(0)
g (0) =
G( f ) df
Asinc(2Wt )
A f rect 2W 2W
f=0 yazlrsa,
Asinc (2Wt ) dt = 2W
A
sinc (t) dt = 1
dn n ( ) n g t ( j 2f ) G ( f ) dt
ELN3402 Haberleme
1-16
2011-12 Bahar
Temel Bilgiler
g(t)
g (t ) = d dt
t
t
g ( ) d
1 G( f ) j 2f
G(0)=0 iin
g ( ) d
kullanlrsa,
G( f ) = j 2f F
g ( ) d
1 G ( 0) ( f ) 2
g ( ) d j 2f G( f ) +
dev
g ( ) d j 2f G( f ) +
Temel Bilgiler
Olduunu gsteriniz.
t
G ( 0) ( f ) 2
pucu:
ELN3402 Haberleme
1-17
2011-12 Bahar
rnek
g (t )
AT
Temel Bilgiler
-T
T -T 0 -A
= AT
= AT 2 sinc 2 ( fT )
g * (t ) =
=
=
ELN3402 Haberleme
1-18
2011-12 Bahar
rnek
g( t ) = Re[ g( t ) ] + j Im[ g( t ) ]
g * ( t ) = Re[ g( t ) ] j Im[ g( t ) ]
Temel Bilgiler
Re[g (t )] =
1 g (t ) + g * (t ) 2
]
]
Im[g (t )] =
1 g (t ) g * (t ) 2j
Re[g (t )]
1 G ( f ) + G * ( f ) 2
Im[g (t )]
1 G ( f ) G * ( f ) 2j
G1 ( ) G2 ( f ) d
Temel Bilgiler
g1 (t )g 2 (t ) G1 ( f ) G2 ( f )
Zamanda Z d arpma
g1( ) g 2 (t ) d G1( f ) G2 ( f )
g1 ( t ) g 2 ( t ) G1 ( f ) G2 ( f )
Zamanda Z d Konvolsyon
ELN3402 Haberleme
1-19
2011-12 Bahar
dev
t 2 t x(t ) = 3 + 2 10
Temel Bilgiler
( t ) = 0 , t 0 iin , ve
Temel Bilgiler
(t ) dt = 1
g (t ) (t )dt = g (0)
0
g ( t ) ( t t
) dt = g ( t 0 )
g (t ) (t t0 ) = g (t0 ) (t t0 )
g ( ) (t )d = g (t )
g( t ) ( t ) = g( t )
ELN3402 Haberleme
1-20
2011-12 Bahar
Temel Bilgiler
F [ (t ) ] =
(t ) exp ( j 2 ft ) dt = 1
(t) 1
g(t)
1
|G( f )|
(t) Uygulamalar
DC Sinyal
g( t )
1
1 ( f )
Temel Bilgiler
G( f )
exp( j 2f c t ) ( f f c )
1 ( f fc ) + ( f + fc ) 2
cos( 2f c t )
1 exp( j 2f c t ) + exp( j 2f c t ) 2
]
|G( f )|
g(t)
1/ f c
t
0
fc
fc
ELN3402 Haberleme
1-21
2011-12 Bahar
(t) Uygulamalar
Sinsoidal Sinyal
Temel Bilgiler
sin (2f c t )
sin (2f c t ) =
1 [ ( f f c ) ( f + f c )] 2j
1 [exp( j 2f c t ) exp( j 2f c t )] 2j
1/ fc
g(t) (
j G( f ) (
t
0
fc
0
fc
(t) Uygulamalar
Birim Basamak Sinyali
Temel Bilgiler
( ) d = j 2f +
u (t ) =
( f )
2
1 1 + ( f) j 2f 2
|G(f )|
( ) d
u( t )
g(t)
1 0
ELN3402 Haberleme
1-22
2011-12 Bahar
(t) Uygulamalar
aret Fonksiyonu
sgn( t )
Temel Bilgiler
1 jf
sgn( t ) = 2u( t ) 1
j G(f)
Temel Bilgiler
3T0 2
T0 2
T0 2
3T0 2
T0 / 2
T0 / 2
g p (t ) =
m =
g (t mTo )
1 To
g p (t )
n =
G T
n n f To o
ELN3402 Haberleme
1-23
2011-12 Bahar
dev
g p (t ) sinyalinin Fourier transformunu bulunuz.
g p (t )
1
Temel Bilgiler
T 4
T 4
ELN3402 Haberleme
1-24