NDEKLER

A-SANAT YAPILARI UYGULAMA PROJELER YAPIM TEKNK ARTNAMES ......................................................................................................................................4 1 2 GENEL.............................................................................................................4 N RAPORA TAB SANAT YAPILARI UYGULAMA PROJELER...............5

Genel.........................................................................................................................................5 2.2 Reglatr Yaplar......................................................................................................5 2.2.1 Genel .....................................................................................................................5 2.2.2 Reglatr n Raporlarnn Hazrlanmasnda Genel Olarak Yaplacak almalar ...............................................................................................................................................6 2.2.2.1 Jeoteknik Ettler.................................................................................................6 2.2.3 Hidrolik Bilgilerin Toplanmas..............................................................................6 2.2.4 Harita ve Plankote almalar..............................................................................6 2.2.5 Derivasyon Kanal ve Batardo Seddeleri...............................................................6 2.2.6 Hidrolik Hesaplar...................................................................................................6 2.2.6.1 Dolu Gvdeli Reglatrler..................................................................................7 2.2.6.2 Kapakl Reglatrler...........................................................................................7 2.2.6.3 Dolu Gvde zeri Kapakl Reglatrler............................................................7 2.2.6.4 Tirol Tipi Reglatrler........................................................................................7 2.2.6.5 Lastik Savaklar...................................................................................................8 2.2.7 Memba ve Mansap stinat Duvarlar......................................................................8 2.2.8 n Rapor Aamasnda Hazrlayacak Projeler........................................................8 Reglatr Uygulama Projelerinin Hazrlanmasnda Genel Olarak Yaplacak almalar.................................................................................................................................8 3 3.1 TNELLER......................................................................................................9 Genel ...........................................................................................................................9

3.2 Tnel n Raporlarnn Hazrlanmasnda Yaplacak almalar........................10 3.2.1 Jeoteknik Ettler..................................................................................................10 3.2.2 Harita ve Plankote almalar............................................................................10 3.2.3 Yaklam Tneli Ettleri......................................................................................10 3.2.4 Hidrolik Hesaplar.................................................................................................10 3.2.5 n Rapor Aamasnda Proje Kriterleri................................................................10 3.2.6 Tnel Ama Metotlar..........................................................................................11 3.2.6.1 Balca Tnel Ama Metotlar..........................................................................11 3.2.7 n Rapor Aamasnda Hazrlanacak Projeler......................................................11

Tnel Uygulama Projelerinin Hazrlanmas Aamasnda Genel Olarak Yaplacak almalar...............................................................................................................................11 B- N RAPORA TAB OLMAYAN SANAT YAPILARI UYGULAMA PROJELER 13 1 2 2.1 GENEL...........................................................................................................13 LETM YAPILARI .........................................................................................13 Genel..........................................................................................................................13

2.1 Sifonlar ......................................................................................................................14 2.1.1 Gzergah Seimi..................................................................................................14 Hidrolik Hesaplar..........................................................................................................14 2.1.3 Statik Hesaplar.....................................................................................................15 2.1.4 Betonarme Sifonlar..............................................................................................15 2.1.5 i elik D Betonarme Sifonlar........................................................................16 2.1.6 elik Sifonlar.......................................................................................................16 2.1.7 CTP (Cam Takviyeli Boru) Sifonlar....................................................................17 2.1.8 PE-100 (Poli Etilen Esasl Boru) Sifonlar...........................................................17 Yksek Eimli Sifonlarn Stabilitesi...........................................................................17 Sifon stnde Tekil Edilen Dolgularn Stabilitesi.......................................................17 Sifonlarda Tahliye ve Temizleme (Muayene ) Bacalar................................................17 Sifon Uygulama Projesi izimleri.................................................................................18 2.2 Galeriler.....................................................................................................................18 2.2.1 Kaz Projelerinin Hazrlanmas............................................................................18 2.2.2 Statik ve Betonarme Hesap Esaslar....................................................................19 2.2.3 Galeri Uygulama Projesi izimleri......................................................................20 Akedkler...............................................................................................................................20 Tneller...................................................................................................................................21 3 SU ALMA YAPILARI (PRZLER)..................................................................21

Reglatr Tipi Prizler ...........................................................................................................22 Sabit Debiye Ayarl Prizler (SADAP)..................................................................................22 Sabit Ykl Orifisli Prizler (SYOP).....................................................................................22 ifti Ark Prizleri (AP).....................................................................................................22 4 5 KONTROL YAPILARI....................................................................................22 KANAL KORUMA YAPILARI........................................................................23

Genel.......................................................................................................................................23

5.2 Tahliye Yaplar........................................................................................................24 5.2.1 Genel....................................................................................................................24 5.2.2 Memba Kontroll Klasik Kanal Sistemlerinde Projelendirme............................24 5.2.3 Reglasyonlu Kanal Sistemlerinde Projelendirme..............................................25 5.3 Sel Geitleri................................................................................................................27 5.3.1 Genel ................................................................................................................27 5.3.2 Alt Sel Geitleri (ASG) .......................................................................................28 5.3.3 st Sel Geitleri (SG).......................................................................................29 Yama Suyu Alma Tesisleri (YSAT)....................................................................................30 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 17.1 17.2 D VE T YAPILARI.............................................................................30 ENERJ KIRICI TESSLER............................................................................32 AYRIM YAPILARI ........................................................................................32 YOL GE YAPILARI................................................................................33 KAVUT YAPILARI......................................................................................36 GE (RAKORTMAN) YAPILARI..............................................................36 BORULU SULAMA EBEKELERNDE SANAT YAPILARI ......................37 KANALETL SULAMA EBEKELERNDE SANAT YAPILARI..................39 PREFABRK SANAT YAPILARI..................................................................40 STNAT DUVARLARI..................................................................................41 YATAY SONDAJ UYGULAMALARI............................................................45 SOSYAL TESSLER.....................................................................................46 Tesisi Yerinde Plankote almalar Ve Jeoteknik Ettler.................................46 Mimari Uygulama Projeleri....................................................................................46

17.3 Statik ve Betonarme Hesaplar................................................................................46 17.3.1 Statik ve Betonarme Hesaplara Esas Bina ve Deprem Bilgileri.........................46 17.3.2 Statik ve Betonarme Hesaplarn Bilgisayar Ortamnda Yaplmas.....................47 17.3.3 Statik Hesaplarda lem Sras............................................................................47 Yap Elemanlarnn Boyutlandrlmas................................................................................47

Kalp ve Donat izimleri......................................................................................................48 17.5.1 Kalp Planlarnn izim Kriterleri......................................................................48 17.5.2 Donat Planlarnn ve Almlarnn izim Kriterleri.........................................48 18 KIYI KORUMA YAPILARI............................................................................49

C. N RAPORA TAB OLAN VE OLMAYAN SANAT YAPILARINDA TEMEL TPLER VE TEMEL KAZILARI UYGULAMA PROJELER.....................................50 1 2 3 4 TEMEL TPLER............................................................................................50 TEMEL KAZILARINDA ZEMN YLETRME YNTEMLER....................50 TEMEL KAZILARINDA KSA TEDBRLER ................................................51 TEMEL KAZILARINDA SIRDIRMAZLIK TEDBRLER................................51

A-SANAT YAPILARI UYGULAMA PROJELER YAPIM TEKNK ARTNAMES 1 GENEL

Bu artname, sanat yaplar uygulama projelerinin hazrlanmasnda darein genel olarak uymas gerekli grlen temel prensipleri ierir. artnamede yer alacak sanat yaplar genel olarak, ak ve kapal sulama ve drenaj kanallar zerinde iletim grevini yapan, sulamann ll ve kontroll yaplmasn salayan, kanallar zerinden ve altndan geileri temin eden, dk kotlardan alnan suyun yksek kotlara terfisini gerekletiren, yksek kotlardaki suyu alak kotlara uygun hidrolik artlarda indiren, kanallarda suyu depolayan ve kontrol eden, kanallar her trl kontroll ve kontrolsz sulardan koruyan yaplardr. Sanat yaps uygulama projeleri, projelendirmeyi esas genel kriterler ve yapsal zellikler asndan iki ana grupta toplanacaktr. A) n Rapora Tabi Sanat Yaplar Uygulama Projeleri: Reglatr yaplar, pompa istasyonlar ve tneller B) n Rapora Tabi Olamayan Sanat Yaplar Uygulama Projeleri letim yaplar,su alma yaplar, debi lm tesisleri, kontrol yaplar, kanal koruma yaplar, d yaplar, enerji krc tesisler, ayrm yaplar, yol gei yaplar, kavut yaplar, gei yaplar, borulu sistem sanat yaplar,kanaletli ebeke sanat yaplar, prefabrik yaplar, istinat duvarlar, duvarl kanallar, yatay sondaj uygulamalar, sosyal tesisler ve ky koruma yaplar.

2 Genel

N RAPORA TAB SANAT YAPILARI UYGULAMA PROJELER

dare, reglatr yaplar, pompa binalar ve tneller iin n rapor hazrlayacaktr.dare ile birlikte reglatrler iin aks yeri, pompa istasyonlar iin yerleim yeri, tneller iin ise, gzergah seimini yapacak ve yap tipine karar verecektir.Daha sonra bir n rapor tanzim edecektir.n rapor aamasnda hazrlayaca reglatr ve pompa istasyonu projelerini, her trl hidrolik ve hidrolik hesaplara dayal olarak, tnel projelerini ise, hidrolik hesaplara gre yapacaktr.dare bu almalar yaparken Planlama Raporunu, Kati Projesini (var ise), ED Raporunu, Mhendislik Jeolojisi Raporunu ve Model Deneyi Raporunu (var ise) dikkate alacaktr.Mhendis yap yerinde alaca plankoteyi dereye onaylattktan sonra yapy, Memleket Koordinat Sisteminde plankote zerine yerletirilecektir.Gerekli grlmesi halinde alternatif zm nerilerini, teknik yapabilirlik, fonksiyon, emniyet ve ekonomik artlar altnda inceleyecektir.Ayrca, n rapor aamasnda, yap ve yap yeri ile ilgili olarak yapm olduu tasarmlar, elde ettii bilgileri, projelendirme kriterlerini, alternatif almalar, iin ncesini (var ise) deerlendirdiini ve uygun zm setiini gsteren detayl bir gereke raporunu, hazrlayaca n rapor projesi ile birlikte dareye verecektir.n rapor projelerinin dare tarafndan onaylanmasndan sonra uygulama projelerini hazrlayacaktr.Ancak, uygulama projelerinin hazrlanmas aamasnda, Mhendis bu yaplarn n rapor projelerinde, dare tarafndan yaplan nerileri ve dzeltmeleri gz nnde bulundurarak Sanat Yaplar Uygulama Projeleri Yapm i Genel Teknik artnamesinde belirtilen proje kriterlerine gre stabilite, statik ve betonarme hesaplarn ve bu hesaplara dayal izimleri yapacaktr. n Rapora Tabi Sanat Yaplar Uygulama Projeleri kapsamna giren sanat yaplarnda Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik gereince Mhendis, btn deprem blgelerinde betonarme elemanlarn depreme dayankl olarak boyutlandrlmasnda ve donat hesaplarnda TS 500de verilen Tama Gc Yntemi ni kullanacaktr. 2.2 2.2.1 Reglatr Yaplar

Genel dare, reglatr yapsnn uygulama projelerini hazrlamadan nce bir n rapor tanzim edecektir.n rapor almalarna balayabilmesi iin gerekli n ettleri yapacak ve dare ile birlikte mahallinde reglatr aks yerini ve su alma yaps yerini seecektir.Reglatr yaps tipinin belirlenmesinde ise, akarsuyun doal eimini evre tarm arazilerinin ve mevcut tesislerin durumunu, srklenen malzemenin cinsini ve bykln, aks yerinde temel zeminin tama gcn, yatak geniliini, su kalitesini, evrede doal dengenin korunmasn, iklim zelliklerini, deprem derecesini, iletme artlarn, evre ile uyumunu ve maliyetini gz nnde bulunduracaktr. DS uygulamalarnda yaygn olarak kullanlan balca reglatr tipleri; a)Dolu Gvdeli Reglatrler b)Kapakl Reglatrler c)Dolu Gvde zeri Kapakl Reglatrler d)Tirol Tipi Reglatrler e)Lastik Savakl Reglatrler

2.2.2 2.2.2.1

Reglatr n Raporlarnn Hazrlanmasnda Genel Olarak Yaplacak almalar Jeoteknik Ettler

Mhendis, darenin uygun grn alarak yapnn yaplaca alanda yeteri kadar sondaj kuyusu yeri belirleyecek ve sondaj almalarndan sonra bir Mhendislik Jeolojisi Raporu hazrlayacaktr.Rapor ieriinde zeminin tama gcn, permeabilite katsaysn, Lane katsaysn, isel srtnme asn, kohezyon deerini, doal birim hacim arln ve darenin isteyecei dier zemin parametrelerini belirleyecektir.Zemin ettlerini btn detaylaryla birlikte hazrladktan sonra tanzim edilecek rapor iin ilgili Blge Mdrlnn uygun grn alacak ve darenin onayna sunacaktr. Jeoteknik Raporun onayndan sonra zemin artlarn deerlendirerek temel tipine ve gerekiyorsa temel zemininde alnacak nlemlere (temel zeminin iyiletirme yntemlerine, kaz evi stabilitesi iin iksa tedbirlerine vb), yapaca alternatif almalarna ait maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda karar verecektir. 2.2.3 Hidrolik Bilgilerin Toplanmas dare yapnn yaplaca akarsuyun Q2.33, Q5, Q25, Q50, ve Q100 yllk frekansl takn debilerini, varsa lm istasyonu verilerinden yoksa ilgili Blge Mdrlnden ve Proje ve naat Dairesi Bakanl kanalyla ilgili dairesinden temin edecektir.Bu debiler iin doal akarsu yatandan (akarsuyun slah sz konusu ise, slah edilmi akarsu yatandan), biri reglatr aks membandan, biri reglatr aksndan , dierleri ise, mansaptan olmak zere 100-150 m ara ile akarsuyun en az 9 adet doal en kesidini alacaktr. Ayrca aks kesidi mansabnda (su hatt hesab yaplacak kesimde) akarsu yata zerinde yer alan mevcut sanat yaplarnn (kpr, menfez vb.) rleve almalarna kullanarak KD hesaplarn yapacaktr. Akarsu yata przllk katsaysn DS kriterlerine ve ilgili literatre gre hesaplayacaktr. Gerekiyor ise, srnt ve konsantre malzeme miktarn ve cinsini belirleyecektir.Reglatrn membanda oluacak rezervuar sular altnda kalacak araziler ile evre tarm arazilerin konumlarn da Hacim Sath Grafiini izerek gsterecektir. 2.2.4 Harita ve Plankote almalar dare, yapnn yaplaca yerde yap evresini de kapsayacak ekilde 1/500 lekli plankote almn yapacaktr. darenin gerekli grmesi halinde ise, reglatr aksnn 500 m memban ve 500 m mansabn iine alacak ekilde daha kk lekli (1/1000 vb.) plankote almn da gerekletirecektir.dare plankote almalarn tamamladktan sonra yapy plankote zerine yerletirerek, genel yerleim plann oluturacak ve zerinde yaklam yollarn, derivasyon kanal ile memba ve mansap batardo seddelerini gsterecektir. 2.2.5 Derivasyon Kanal ve Batardo Seddeleri Derivasyon kanal ile memba ve mansap batardolar yapnn kuruda inasn salamak iin gerekli olan geici yaplar olacandan, dare, derivasyon kanalnn debisini, yapnn bykln ve inaat sresini gz nnde bulundurarak uygun takn debisini seecektir.Memba ve mansap batardo seddelerine ramen, reglatr kaz ukuruna gelebilecek ve bu suyun pompa ile tahliyesini mmkn olup olmayacan aratracaktr.Sonucun ekonomik bulunmamas durumunda, alnmas gerekli grlen ilave nlemleri (temel kaz ukuru evresinde ve tabannda alnacak szdrmazlk tedbirleri) alternatifli olarak maliyet mukayesesi hesaplar ile birlikte bir rapor halinde dareye sunacaktr. 2.2.6 Hidrolik Hesaplar dare, aada adlar verilen eitli tipteki reglatrlerden uygun reglatr tipini, dere yatann fiziki durumunu, aks yerinin jeolojik yapsn, evre tarm arazilerinin ve yerleim 6

alanlarnn konumlarn, proje sahasnn deprem derecesini, yatakta takn srasnda srklenen her trl rsubatn kimyasal ve fiziksel zelliklerini, Planlama Raporunu, ED Raporunu ve ilgili dier proje kriterlerini gz nnde bulundurarak seecek ve boyutlar belirlemek zere gerekli hidrolik hesaplar yapacaktr.Gvde (kret) hesaplarnda Q2.33, Q5, Q10, Q25, Q50, ve Q100, e kadar frekansl takn debilerini kullanacaktr.Prizleri ise, plan profilleri onaylanm kanallarn balang kapasitelerine gre boyutlandracaktr. 2.2.6.1 Dolu Gvdeli Reglatrler dare, dolu gvde uzunluunu ve yksekliinin, akl geidi saysn, gz adedini, kapak tipini ve boyutlarn, enerji krc havuz tipini (Tip-I. Tip-II. Tip-III tipinde, yatay veya eimli konumda ) ve boyutlarn, su alma yaps (priz) saysn, gz adedini, kapak tipini ve boyutlarn, su alma yapsna ait keltim havuzu boyutlarn, balk geidi boyutlarn, akl geidini ve su alma yaps kapaklarna ait iletme platformlar ile memba ve mansap duvarlar st kotlarn yapaca hidrolik hesaplar sonucunda belirleyecektir. Ayrca akarsu yatann fiziki durumunu ve reglatrn iletme artlarn dnerek Q100 yllk frekansl takn debisinin tamamnn dolu gvde zerinden mansaba savaklanmas iin gerekli hidrolik hesaplar yapacaktr.Baz zel hallerde (seilen aks yerinde yatak geniliinin dar olmas, seilen reglatr tipinin Dolu Gvde zeri Kapakl Reglatr olmas, akarsuyun 100 yllk frekansl takn debisinin Q100> 500 m3/s olmas vb.) Q100 yllk frekansl takn debisinin bir ksmnn akl geitlerinden dearjn, geriye kalan ksmnn ise dolu gvde zerinden mansaba savaklanmasn hesapla gsterecektir. 2.2.6.2 Kapakl Reglatrler dare, kapak tipini (dz veya radyal) saysn ve orta aralklarn, akl geidi saysn ve orta ayak aralklarn, akl geidi saysn, gz adedini, kapak tipini ve boyutlarn, enerji krc havuz tipini (Tip-I, Tip-II, Tip-III tipinde yatay veya eimli konumda) ve boyutlarn, su alma yaps (priz) saysn, gz adedini kapak tipini ve boyutlarn, su alma yapsna ait keltim havuzu boyutlarn, reglatr akl geidi ve su alma yaps kapaklarna ait iletme platformlar ile memba ve mansap duvarlar st kotlarn yapaca hidrolik hesaplar sonucunda belirleyecektir. 2.2.6.3 Dolu Gvde zeri Kapakl Reglatrler dare, dolu gvde uzunluunu, yksekliini ve zerinde yer alacak kapaklarn tipini ve saysn, orta ayak aralklarn, akl geidi saysn, gz adedini, kapak tipini ve boyutlarn, enerji krc havuz tipini (Tip-I, Tip-II, Tip-III tipinde yatay veya eimli konumda) ve boyutlarn, su alma yaps (priz) saysn, gz adedini, kapak tipini ve boyutlarn, su alma yapsna ait keltim havuzu boyutlarn, balk geidi boyutlarn,reglatr, akl geidi ve su alma yaps kapaklarna ait iletme platformlar ile memba ve mansap duvarlar st kotlarn yapaca hidrolik hesaplar sonucunda belirleyecektir. 2.2.6.4 Tirol Tipi Reglatrler dare, kret uzunluunu, zgara tipini ve boyutlarn, enerji krc havuz, akl geidi ve ykama kanal boyutlarn, priz yaps, keltim havuzu ve dip tahliyesi ile emniyet yan sava boyutlarn, memba ve mansap duvarlar st kotlarn yapaca hidrolik hesaplar sonucunda belirleyecektir.

2.2.6.5 Lastik Savaklar dare, lastik savak kret akln, yksekliini ve orta ayak saysn, ankraj sistemini (tek veya ift ankrajl) akl geidi saysn, gz adedini, enerji krc havuz boyutlarn, priz yaps ile keltim havuzu boyutlarn, balk geidi boyutlarn, kontrol odasnn, orta ayaklarn memba ve mansap duvarlarnn st kotlarn yapaca hidrolik hesaplar sonucunda belirleyecektir. 2.2.7 Memba ve Mansap stinat Duvarlar dare, hidrolik, statik ve dinamik ykler altnda yapaca stabilite (kayma, devrilme,yzme vb) tahkiklerine dayal olarak hazrlayaca maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda ekonomik duvar tipini (beton arlk duvar, betonarme konsol duvar vb) seecektir. 2.2.8 n Rapor Aamasnda Hazrlayacak Projeler dare, yapm olduu plankote almalarna, hidrolojik ve hidrolik hesaplara dayal olarak aada verilen izimleri, n rapor kapsamnda onaya sunacaktr. 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Reglatrn Trkiye Haritasndaki yeri (1/3 000 000) Reglatr yeri plankotesi (1/500, 1/200 ) Reglatr yeri genel vaziyet plan (1/1000,1/500) Genel vaziyet plannda reglatr aks yeri, reglatr gl sahas ve akarsu doal en kesit yerleri (1/1000,1/500) Akarsu doal en kesitleri (1/100) Su hatt izgileri KD erileri mansap anahtar erisi (logaritmik katlara izilecek) Reglatr yerleim plan (1/500,1/200) Reglatr boy ve en kesitleri (1/100,1/50) Priz yaps boy ve en kesitleri (1/50) Derivasyon kanal ve batardo seddeleri plan ve profili (1/500,1/200,1/100) Batardo seddeleri en kesitleri (1/20) Reglatr yaklam yollar plan ve profili (1/500,1/100)

Reglatr Uygulama Projelerinin Hazrlanmasnda Genel Olarak Yaplacak almalar Mhendis, n raporun onaylanmasndan sonra, darenin yapm olduu dzeltmeleri ve nerileri dikkate alarak uygulama projelerini hazrlayacaktr.Uygulama projelerinin hazrlanmas srasnda, n raporda belirlenen hususlar esas alarak stabilite, statik ve betonarme hesaplarn yapacaktr.Bu hesap sonularna dayal aadaki uygulama projelerini daernin onayna sunacaktr. 1 2 3 4 5 6 7 Reglatr genel yerleim plan (1/500,1/200) Dolu gvde (var ise), akl geidi, d havuzu, servis kprs, iletme platformu, memba blanketi ve mansap anroman genel vaziyet plan (bu planda derzler gsterilecektir.) (1/100,1/50) Su alma yaps (priz), keltim havuzu ve ykama kanal genel vaziyet plan (1/100,1/50) Balk geidi plan (var ise) (1/100,1/50) Dolu gvde (var ise) ve d havuzun en kesiti (1/100,1/50) akl geidi boy kesidi (1/100,1/50) Su alma yaps (priz) ve keltim havuzu boy kesidi (1/100,1/50) 8

8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Su alma yaps (priz) girii, keltim havuzu ve rakortman yaps en kesitleri (1/100,1/50) akl geidi en kesitleri (1/100,1/50) Su alma yaps (priz) ve akl geidi kenar ve orta ayak detaylar (1/50,1/20) Gido duvar en kesidi (1/50) akl geidi kapak ve kalas yuvalar detaylar (1/20) akl geidi dalg perde betonarme detaylar (1/20) Su alma yaps (priz) kapak ve kalas yuvalar detaylar (1/20) Su alma yaps plan, kesidi ve betonarme detaylar (1/20) Servis kprs plan, kesidi ve betonarme detaylar (1/20) Kpr orta ayaklar plan, kesidi ve betonarme detaylar (1/20) Kpr mesnetleri, genleme ve inaat derzleri detaylar (1/20) Kpr korkuluk ve garguy detaylar (1/20) Su alma yaps (priz) iletme platformu plan, kesidi ve betonarme detaylar (1/20) Su alma yaps (priz) ykama kanal en kesidi (1/20) Filtre detay (var ise) (1/20) Szdrmazlk contas detay (1/1,1/2) Balk geidi en ve boy kesitleri (1/20) Memba ve mansap yaklam duvarlar, d havuzu duvarlar ile priz keltim havuzu duvarlar en kesitleri (1/20) Sa ve sol sahil memba ve mansap yaklam seddeleri plan ve profili (1/500,1/100) Yaklam seddeleri en kesitleri (1/20) Ky tahkimatlar detaylar (var ise ) (1/20) akl geidi, su alma yaps ve ykama kanal kapaklar ile kapak kaldrma tertibad metal aksamlar ve ilgili elektromekanik techizat detaylar (1/20,1/10,1/5) Temel kaz plan ve kesitleri (1/500,1/200,1/100) darece gerekli grlen dier imalatlara ait nokta detaylar (1/20,1/10,1/5,1/2,1/1)

Ayrca betonarme elemanlarda donatnn keside yerleimini ve almn gsterecek ve donat metraj tablolarn dzenleyecektir.Mhendis, yukarda belirtildii ekilde hazrlayaca reglatr uygulama projelerini, teknik rapor, hesaplar (hidrolik,stabilite, statik ve betonarme) ve letme ve Bakm Talimat ile birlikte darenin onayna sunacaktr. dare, reglatr uygulama projelerinin hazrlanmasnda Reglatr Uygulama Projeleri zel Teknik artnamesine (var ise ) ve artnamede belirtilen proje kriterlerine uymakla ykmldr. Uygulama projelerinin onayndan sonra dare, iin metrajn kartarak, ihaleye esas dkmanlarn ve inaata esas zel Teknik artnamesini hazrlayacaktr. 3 3.1 TNELLER Genel Mhendis, tnel uygulama projelerini hazrlamadan nce, bir n rapor tanzim edecektir.Tnel gzergahn dare ile birlikte seecektir.Gzergahn belirlenmesinden sonra n rapor iin aada belirtilen almalar yaplacaktr.

3.2 3.2.1

Tnel n Raporlarnn Hazrlanmasnda Yaplacak almalar

Jeoteknik Ettler Mhendis, Planlama Raporunu inceleyerek mevcut jeolojik bilgilerin, tnelin projelendirilmesinde yeterli olup olmayacana dare ile birlikte karar verecektir. Mevcut jeolojik ettlerin yeterli bulunmamas halinde belirlenen tnel gzergah boyunca yeterli sayda tnel tabann altna inecek ekilde ilave sondaj almas yapacaktr.Tnel gzergahnda yaplacak btn bu jeolojik ettler sonucunda elde edilecek teknik bilgilere dayal Uygulama Aamas Mhendislik Jeolojisi Raporunu hazrlayacaktr.Mhendis tarafndan hazrlanacak bu rapor, aada belirtilen konular kapsayacaktr. a) Tnel inaat srasnda karlalacak muhtemel zemin snflar ile bu zemin snflarn tnel gzergahndaki yaklak uzunluklar b) Karlalacak zemin snflarn geerken alnacak destekleme tedbirleri (kaya bulonu, hasr elik, atkrit, elik iksa, sren, segment, n kaplama vb ) c) Karlalacak zemin snflarn geerken, yaplacak kaz almalarnda bir metre kp tnel kazs iin kullanlacak yaklak patlayc madde miktar (dinamit, kapsl, fitil vb ) ile patlama belirlenmesi. Ayrca tnelin geecei gzergahn zelliinden veya jeolojik artlarndan dolay patlama yaplmadan tnel kazs yaplmas gerekiyor ise, bu kaz miktarnn ve uzunluunun blirlenmesi d) Tnele ait deme hatt mesafesinin belirlenmesi e) Tnel inaat srasnda karlalabilecek yeraltsuyunun seviyesi, tnelin YAS altnda veya YAS stnde alaca, YAS altnda alacak ise karlalacak takribi rezerv miktar f) Tnelin inaat srasnda karlalabilecek fay hatlar ve bu hatlar geerken alnacak nlemler 3.2.2 Harita ve Plankote almalar Mhendis tnel gzergahnn 1/1000 lekli eritvari haritasn karacaktr.Bu harita zerinde, tnel gzergahn, sondaj yerlerini, tnel giri-k azlarn, trafo, fan, manevra ve karlama cepleri ile tnel ulam yollarn, varsa yaklam tnellerini izerek gsterecektir. 3.2.3 Yaklam Tneli Ettleri Mhendis, tnel uzunluunu, toporafik artlar ve iin ekonomisini (tnel uzunluk zamm miktarn) dikkate alarak, tnele bir veya birden fazla yaklam tneli alp almayaca konusunda gerekli inceleme ve aratrmalar yapacaktr.Ekonomik ve teknik olarak bir veya birden fazla yaklam tneli ama imkannn bulunmas durumunda, idare ile birlikte yaklam tneli alp almayacana karar verecektir. 3.2.4 Hidrolik Hesaplar Mhendis, Mhendislik Jeolojisi Raporunu yerinde yapaca arazi almalarn, tnelin debisini, tnelin uzunluunu, eimini, su alma eklini, alma artlarn ve benzeri hususlar dikkate alarak, yapaca hidrolik hesaplar sonucunda tnelin apn ve tipini belirleyecektir. 3.2.5 n Rapor Aamasnda Proje Kriterleri Mhendis, Uygulama Aamas Mhendislik Jeolojisi Raporunu, arazi ettlerini ve konu ile ilgili teknik yaynlar inceleyerek aada belirtilen proje kriterlerini belirleyecektir.

10

a) Tnel iksa sistemine ve beton kaplamasna ait yk kabullerinin yaplmas b) Tnelin havalandrma sistemi iin gerekli yntemin ve donanmn belirlenmesi c) Tnelin YAS altnda almas durumunda veya tnel gzergahnda hapis (rezerv) sularn bulunmas halinde, tnel iinden bu sularn tahliye edilebilmesi iin uygulanacak drenaj sisteminin ortaya konulmas d) Tnelde karlama yerleri, manevra, fan ve trafo cepleri mesafelerinin, tnelin zelliine, uzunluuna, apna, yaklam tnelinin olup olmadna, tnel almalarnda kullanlacak makinelerin (tnel ama makinesi, beton pompas, mikser, ykleyici, kamyon,atkrit makinesi, vb.) byklne ve manevra yapma kabiliyetine ve hzna havalandrma sisteminin gcne, optimum dzeyde hava sirklasyonunun salanmasna bal olarak belirlenmeli e) Tnel inaat srasnda karlalabilecek fay hatlarn geerken dnlen tedbirlere ait alternatif almalar ve bu almalara ait maliyet hesaplarnn yaplmas 3.2.6 Tnel Ama Metotlar Mhendis, tnelin uzunluu, jeolojik yaps, yaklam imkanlar gibi hususlar deerlendirerek ekonomik tnel ama yntemini, gerekli teknik ve ekonomik mukayese hesaplarn yaparak darenin onayna sunacaktr. Tnel ama yntemine dare ile birlikte karar verecektir.Tnel ama yntemini, aada belirtilen metotlar arasndan seebilecei gibi, konu ile ilgili olarak yapaca aratrmalar sonucunda ortaya koyaca yeni bir teknolojik gelimeyi de darenin onayna sunabilecektir. 3.2.6.1 Balca Tnel Ama Metotlar a) Klasik tnel ama yntemi (del-patlat) b) Tnel kazma makinesi (Roadheader) c) Tam kesit tnel ama makinesi (TBM) d) Boru akma yntemi (Pipe-Jacking) e) Yeni Avusturya metodu (NATM) 3.2.7 n Rapor Aamasnda Hazrlanacak Projeler Mhendis, tnel iin yapm olduu plankote almalarna, hidrolik hesaplara ve Mhendislik Jeolojisi Raporuna dayal aada verilen izimleri n rapor kapsamnda hazrlayacak ve idarenin onayna sunacaktr. a) Tnel genel vaziyet plan (1/1000) b) Tnel boy kesidi (1/1000) c) Tnel tip en kesidi (1/25) d) Tnel jeolojik haritas (1/1000) e) Sondaj loglar kesitleri (1/50) f) Tnel giri ve k azlarnn kaz planlar (1/200,1/100) g) Tnel giri ve k azlarnn en kesitleri (1/100) h) Tnel giri ve k azlar ev ve palyelerinde alnabilecek stabilite tedbirlerinin plan ve kesitleri (var ise) (1/100,1/50) i) Tnel ve k portal yaplarnn plan ve kesitleri (1/50) j) Tnel ulam yolu plan, profil ve kesitleri (yatay 1/2000, dey 1/100) k) Yaklam tneli boy kesiti (var ise) ( 1/1000) l) Yaklam tneli en kesiti (var ise) ( 1/25) Tnel Uygulama Projelerinin Hazrlanmas Aamasnda Genel Olarak Yaplacak almalar

11

Mhendis, n raporun onaylanmasndan sonra darenin yapm olduu dzeltmeleri ve nerileri dikkate alarak uygulama projelerini hazrlayacaktr.Uygulama projelerinin hazrlanmas srasnda n raporda belirlenen hususlar esas alarak statik ve betonarme hesaplar yapacaktr. Statik ve betonarme hesap sonularna dayal aadaki uygulama projelerini hazrlayacak ve darenin onayna sunacaktr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Karlatrlmas muhtemel zemin snflar iin tnel kazs en kesitleri (1/20) Karlatrlmas muhtemel zemin snflar iin elik iksa projeleri (1/20) Karlatrlmas muhtemel zemin snflar iin tnel beton en kesitleri (1/20) Karlatrlmas muhtemel zemin snflar iin alnacak emniyet tedbirlerini (atkrit, tel kafes, kaya bulonu vb) gsteren en kesit detaylar (1/20,1/10,1/5) ksa birleim detaylar (1/20,1/10,1/5) ksa ayaklarnn tnel tabanna balant detaylar (1/20,1/10,1/5) Karlalmas muhtemel zemin snflar iin betonarme kalp projeleri, donat almlar ve donat metraj tablolar (1/50,1/20) Tnelde conta deneyi (var ise) (1/2,1/1) Tnelde kullanlacak ceplerin (karlama, manevra, trafo, drenaj, vb ) tnel boy kesidinde gsterilmesi (1/5000,1/1000) Karlama cepleri plan, kesit ve detaylar (1/20,1/10) Manevra cepleri plan, kesit ve detaylar (1/20,1/10) Trafo cepleri plan, kesit ve detaylar (1/20,1/10) Drenaj cebi plan, kesit ve detaylar (1/20,1/10) Havalandrma borusu plan, kesit ve detaylar (1/20,1/10) Giri portal yaps betonarme izimleri, donat alm ve donat metraj tablosu (1/50,1/20) k portal yaps betonarme izimleri, donat alm ve donat metraj tablosu (1/50,1/20) Tnel giri yaps rakortman plan ve kesitleri (1/50,1/20) Tnel k yaps rakortman plan ve kesitleri (1/50,1/20) Giri yaps zgara detaylar (var ise) (1/50,1/20) Giri yaps zgara projeleri (var ise) (1/50,1/20) Giri yapsnda kapak ve zgara yuvalarnn detaylar (var ise) (1/20,1/10,1/5) Tnel giriinde aft yapsnn plan, kesit ve detaylar (var ise) (1,50/1/20) Tnel giriinde aft yapsnn betonarme izimleri, donat alm ve donat metraj tablosu (var ise) (1/50,1/20) Tnel iindeki suyun tahliyesi iin drenaj projesi (var ise) (1/100,1/50) Kontak enjeksiyonu projesi (var ise (1/5000,1/1000) Kontak enjeksiyonu detaylar (var ise ) (1/50,1/20,1/10) Konsolidasyon enjeksiyonu projesi (var ise) (1/5000,1/1000) Konsolidasyon enjeksiyonu detaylar (var ise) (1/50,1/20,1/10) darece gerekli grlen dier imalatlara ait nokta detay izimleri (1/20,1/10,1/5,1/2,1/1)

Ayrca tnelin son beton kaplama almalarnn tamamlanmasndan sonra jeolojik artlar (tnelde kaz almalar srasnda hazrlanacak olan Tnel Haritalamas almalar) gz nnde bulundurularak darenin uygun gr dorultusunda kontak ve darenin gerekli grmesi halinde ise konsolidasyon enjeksiyonu uygulamalarna ait hesap ve izimleri de yapacaktr.dare hazrlayaca tnel uygulama projelerini, teknik rapor, hesaplar (hidrolik, stabilite, statik ve betonarme) ve letme ve Bakm Talimat ile birlikte darenin onayna sunacaktr.

12

dare, tnel uygulama projelerinin hazrlamasnda Tnel Uygulama Projeleri zel Teknik artnamesine (var ise) ve artnamede belirtilen proje kriterlerine uymakla ykmldr. Uygulama projelerinin onayndan sonra dare, iin metrajn kartarak ihaleye esas dkmanlarn ve inaata esas zel Teknik artnamesini hazrlayacaktr. B- N RAPORA TAB OLMAYAN SANAT YAPILARI UYGULAMA PROJELER 1 GENEL

Mhendis, bu yaplar iin n rapor hazrlamayacaktr. darenin uygun grn alarak uygulama projelerini, gerekli her trl hidrolojik, stabilite, statik ve betonarme hesaplara dayal olarak ve Planlama Raporunu, Kati Projesini (var ise) ED Raporunu,Mhendislik Jeolojisi Raporunu ve Model Deneyi Raporunu (var ise) gz nnde bulundurarak yapacaktr.Yapnn araziye aplikasyonunda ise, toporafik haritaya, Memleket Koordinat Sistemine ve plankotesine uygunluunu salayacaktr.Gerekli grlmesi halinde Mhendis, alternatif zm nerilerini teknik yaplabilirlik,fonksiyonellik, emniyet ve ekonomik parametreleri dikkate alarak yapaca maliyet mukayesesi hesaplar ile birlikte darenin onayna sunacaktr. Ayrca, uygulama projelerinin hazrlanmas aamasnda, yap ve yap yeri ile ilgili olarak yapm olduu tasarmlar, elde ettii bilgileri,projelendirme kriterlerini, alternatif almalar, iin ncesini (var ise) deerlendirdiini ve uygun zm setiini gsteren detayl bir gereke raporunu, proje ile birlikte dareye verecektir. n Rapora Tabi Olmayan Sanat Yaplar Uygulama Projeleri kapsamna giren sanat yaplarnda Sifonlar, Galeriler vb topraa gml olan yaplar hari olmak zere Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik gereince Mhendis, btn deprem blgelerinde betonarme elemanlarnn depreme dayankl olarak boyutlandrlmasnda ve donat hesaplarnda, TS 500de verilen Tama Gc Yntemini kullanacaktr. dare, n Rapor Tabi Olmayan Sanat Yaplar Uygulama Projelerinin hazrlanmasnda zel Teknik artnamesine (var ise) ve artnamede belirtilen proje kriterlerine uymakla ykmldr. Uygulama projelerinin onayndan sonra dare, iin metrajn kartarak ihaleye esas dkmanlarn ve inaata esas zel Teknik artname sini hazrlayacaktr. 2 2.1 LETM YAPILARI Genel

dare, sulama kanal gzergahnn geni kuru dere veya akarsu yataklar, derin vadiler, rsup getiren yan dereler, sel yataklar, boyunlar, tepeler ve dalar gibi arazi artlar ile yerleim alanlar nedeni ile kesintiye uramas, kanal olarak dolamas halinde ise, sonucun gayri ekonomik kmas durumunda sulama kanalnn devamlln sifon, galeri, akedk ve tnel gibi iletim yaplar ile dolguda kanal alternatiflerini gz nnde tutarak 13

yapaca maliyet mukayesesi hesaplarn deerlendirdikten sonra, uygun alternatif zme dare ile birlikte karar verecektir.Belirlenen iletim yapsn hidrolik, stabilite, statik ve betonarme hesap kriterlerine gre projelandirecek ve darenin onayna sunacaktr. 2.1 2.1.1 Sifonlar Gzergah Seimi dare, geni akarsu yataklarn geerek suyun kar sahile iletilmesini salayan sifon yaplar gzergahlarnn belirlenmesinde, sifon yerinin 1/500 lekli eritvari plankotesini kartacaktr. Sifon profilinde kl-inili hatlardan (hava-vanas gerektirecek tepe noktalarndan) ve yatay kurptan kanarak, kar sahile en ksa yoldan ulaacak ekilde gzergah seimini yapacaktr. Ayrca gzergah boyunca, zeminin jeolojik yapsn, yama eimlerini ve stabilitesini, sifonun tahliye artlarn, yerleim yeri veya sit alanlarndan geip gemediini, YAS seviyesini, yamalarda sifon stnde oluturulacak minimum 1,00 m kalnlndaki dolgu toprann stabilitesini talvegde akarsuyun andrc tesirine kar alnacak nlemleri, yatay kurptan kanlacak tedbirleri fazla kazya girmemek iin alternatif gzergahlar inceleyecektir.Sifon yapsnn cinsini, sifonun debisi, eimi, uzunluu, yk kayb, gzergahn jeolojik yaps (kayalk, turbalk, batak-balk, heyelan, dolgu vb.) sifonun getii akarsuyun durumu (yatakta srekli suyun olup olmad gibi) gzergah boyunca slfat etkisinin bulunup bulunmad ve i hidrostatik basn ile d statik yk tesirleri gibi hususlar da gz nnde tutarak eitli alternatif boru cinsleri iin yapaca maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda belirleyecektir.Alternatif sifon yaps cinslerini, betonarme, elik, PE-100, CTP, ii epoksi boyal d PE kapl elik, ii elik d betonarme kaplama vb. olarak seecektir.

Hidrolik Hesaplar Sifonlarda gerekli hidrolik kesidi, debi, hz, hidrolik meyil ve yk kayb faktrlerini gz nnde bulundurarak belirleyecektir. lk yaklam iin sifon iindeki su hzn, kanaldaki su hznn minimum 1,5 kat olacak ekilde ve maksimum hzn ise 3 m/syi amamas kaydyla seecektir.Seilen hz dikkate alnarak sifon tip kesidine ait (daire, kare, dikdrtgen vb.) i lleri belirleyecektir.Sifon yapsnn gz adedini (bir veya birden fazla olmak zere,) sifonun i kesit alanna cinsine, teknik ve ekonomik olarak yaplabilirliine gre piyasada retilebilen veya ina edilebilen en byk boru apn da dikkate alarak seecektir. Sifonlarda yk kayplarn, daha nce seilen sifon uzunluunu ve cinsini, tip kesidini ve gz adedini, debisini ve przllk katsaysn gz nnde bulundurarak hesaplayacaktr.Sifon boyunca toplam yk kaybn, giri ve k rakortman kayplarn, giri zgaras kaybn, dirsek kayplarn ve sifon borusunda srtnme kaybn ayr ayr hesaplayarak bulacaktr. Hesaplanan bu yk kaybnn, onayl plan-profilinde belirlenen yk kaybn veya projenin zellii nedeniyle n grlen snr artlarn (iletme esneklii kriterlerini, kelen rsup nedeniyle sifon membanda izin verilecek kabarma miktarn) amyor ise, seilen hidrolik kesidi kabul edecek, aksi takdirde, ad geen kriterlere bal kalarak kesit hesaplarn yeniden yapacaktr. Sifon girilerinde yar debi iin serbest akm tahkikini yapacaktr.Yapaca bu tahkik sonucunda, sifon giri az nnde yeterli su derinliinin bulunduunu, minimum batklk artnn salandn ve sifon iine hava giriinin nlendiini gsterecektir.

14

Reglasyonlu kanallarda, sifon giri ve k yaplarnn st kotlarn, Q0 statik su seviyesine gre yeterli hava pay vererek belirleyecektir.Reglasyonlu kanallar zerinde bulunan sifonlarn hidrolik kesitlerinin tayininde membada kabarma oluturmayacak ekilde kesit seimini yapacaktr. 2.1.3 Statik Hesaplar Sifonlarda maksimum kesit tesirlerini, test hali, iletme hali ve iletme d hal iin ayr ayr hesaplayacaktr. Statike gerekli kesidi, borunun zati arln zerindeki toprak dolgu ykn, iindeki su arln, i hidrostatik basncn, srarj veya trafik ykn (var ise) ve sifon borusunun oturaca zeminin elastisite modlne ve yataklanma asna bal olarak zeminde oluacak gerilme dalmn da gz nnde bulundurarak yapaca statik hesaplar sonucunda belirleyecektir.Sifon malzemesi (toprak, kum-akl, krma ta vb,) ile doldurulacan dolgu malzemesinin kuru slak ve su iinde (doygun halde) olabileceini ve dolgu yksekliinin fazla olmas halinde kemerlenme tesirini dikkate alacan, i hidrostatik basn olarak boru eksen kotu ile piezometre kotu arasndaki fark alacan, derin vadilerde geen sifonlarda talveg civarnda en yksek yamalarda ise dk hidrostatik basnlarn meydana geleceini ve bu nedenle de gzergah boyunca btn sifon borusunun en yksek i hidrostatik basnca gre hesaplanmasnn ekonomik olmayacan, sifon hattn hidrostatik basn ksmlarna ayrarak her bir ksm iin belirlenecek i hidrostatik basnca ve d statik ve dinamik yklere gre hesap yapacan gz nnde bulunduracaktr.Test hali iin sifonlarn kesit tesirlerinin belirlenmesinde, maksimum hidrostatik basncn, 1,25 katn alarak gerekli statik hesaplar yapacaktr.Ayrca sifon statik hesaplarnda daha nce belirlenen sifon cinsini, tipini, gz adedini, boru malzemesinin ve zel paralarnn tenik zelliklerini, retici firma kriterlerini vb. dier teknik hususlar da dikkate alacaktr. Boru eksenindeki i hidrostatik basncn 4 atmosferin altnda olmas halinde fonksiyonel ve ekonomik boru cinsini, iletme artlarn, standart boru ap ve et kalnlklarn, zeminin jeolojik yapsn vb, dier teknik unsurlar da gz nnde bulundurarak betonarme, elik, CTP, PE-100 vb. alternatif imalatlar ve boru cinsleri arasnda yapaca maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda belirleyecektir. Boru eksenindeki i hidrostatik basncn 4 atmosfere eit veya daha byk olmas halinde ise, ii elik d betonarme, elik, CTP ve PE-100 vb, boru cinslerini (iletme artlarn, standart boru ap ve et kalnlklarn, zeminin jeolojik yapsn vb, dier teknik unsurlar da gz nnde bulundurarak) yaplabilirlik, emniyet ve ekonomi ynnden maliyet mukayeselerini yapacak ve uygun sifon cinsini belirleyecektir.i elik d betonarme sifonlarda ano boylarn, beton dkm kapasitesini ve standart demir boylarn dikkate alarak seecektir. 2.1.4 Betonarme Sifonlar Betonarme sifonlarda, C20 beton snf (minimum 300 doz) ve S42a (nervrl donat elii) elik snf dayanmlarn dikkate alarak, statik-betonarme hesaplarn yapacaktr. Ano birleim yerlerindeki enine derzlerde szdrmazl salamak amacyla A tipi PVC conta veya muadilini kullanacaktr.Sifon kesidinde boyuna derz (souk derz) uygulamasna ynelik her trl projelendirmeden kesinlikle kanacaktr.Sifon gzergah boyunca deien i hidrostatik basn nedeniyle fakl et kalnlklarndaki kesitleri, yapaca statik hesap sonucunda belirleyecektir.ki veya daha fazla gzl betonarme sifonlar, ikili veya l gruplar halinde batarya olarak projelendirilecek ve statik hesaplar, sifon evresindeki zemin karakteristiklerinin tam olarak tanmlanmas koulu ile sonlu elemanlar metodu SAP90, SAP2000 vb. paket programlarn kullanarak yapacaktr. Tek gzl betonarme sifonlarn 15

statik hesaplarnda ise SAP90, SAP200 vb. paket programlarn veya Beggs Deformeter Stres Analysis of Single-Barrel Conduits tablolarn da kullanabilecektir.Betonarme sifonlarda i hidrostatik basncn 10,00 mden az (H<10,00m) ve i apn ise 1,00mden kk (D<1,00m) olmas halinde darenin de uygun grn alarak, beton et kalnln t=0.20m alabilecek ve kesite ift donat yerletirilecektir. Ancak, i hidrostatik basncn 10,00 m ye eit veya daha byk (H< 10,00 m ) ve i apn ise 1,00 mye eit veya daha byk (D> 1,00 m ) olmas halinde minimum beton et kalnl t=0,25 m alacak ve kesite ift donat koyacaktr. Donatlar aras mesafenin ve pas paynn korunabilmesi maksadyla firkete ve sehpa demirlerini kesite yerletirecektir.Sifonda maksimum kesit tesirlerini veren ykleme hallerini (test halini, ii bo test halini ve iletme halini) inceleyecektir. Maksimum kesit tesirlerini belirledikten sonra seilen et kalnlna ait kayma, basn ve ekme gerilmelerini bularak bu deerlerin emniyet gerilmelerini amadn gsterecektir.Betonarme sifon yapsnn ii su ile dolu halde iken, sifon yapsndan zemine intikal eden gerilme deerinin, zemin emniyet gerilmesini amadn hesapla grecektir. Aksi halde, sifonun oturaca zeminde, uygun ve ekonomik olan zemin iyiletirme yntemini seerek, zeminin tama gcn arttracaktr. 2.1.5 i elik D Betonarme Sifonlar i elik d betonarme sifonlarda d statik ve dinamik ykleri betonarme kaplamaya i hidrostatik basnlar ise, elik kaplamaya tatacak ekilde gerekli statik hesaplar yaparak betonarme ve elik et kalnlklarn ayr ayr belirleyecektir.Betonarme ve elik et kalnlklarn belirlerken hesaplanan kesit gerilmelerinin emniyet gerilmelerini amadn gsterecektir. 2.1.6 elik Sifonlar dare, elik sifonlarda i hidrostatik basntan ileri gelen teetsel ekme gerilmesine (ember gerilmesine) dayal olarak elik borunun minimum et kalnln, kaynak faktr, korozyon pay ile tama ve montaj artlarn de gz nnde bulundurarak hesaplayacaktr. elik sifonlarn statik hesaplarn, test hali, iletme hali ve iletme d hal iin aada belirtilen hesap esaslarn dikkate alarak ayr ayr yapacaktr. elik sifonlarda iletme hali iin et kalnl hesabnda msaade edilen teetsel ekme emniyet gerilmesinin (ember emniyet gerilmesinin), eliin karakteristik akma dayanmnn (fyk) %50sine eit veya daha kk olduunu gsterecektir.Test halinde ise msaade edilen teetsel ekme emniyet gerilmesinin eliin karakteristik akma dayanmnn (fyk) %75ine eit veya daha kk olduunu gsterecektir.Ayrca elik borunun d ykler altnda yapaca yanal yer deitirmenin boru d apna orannn (Ax/D) %5e eit veya daha kk olduunu da gsterecektir.Ayrca elik borunun d ykler altnda yapaca yanal yer deitirmenin boru apna oran da (Ay/D) hesaplayacaktr.elik sifon statik hesaplarn, genel olarak, dtan toprak ve srarj ykleri ile iten hidrostatik basn altnda ilgili literatrde yer alan formlleri ve tablolar kullanarak yapacak ve sonucun eilme emniyet basncndan kk olduunu gsterecektir.Sifon gzergah boyunca deien i hidrostatik basn deerlerini dikkate alarak belirleyecei zonlar iin yapaca statik hesaplar sonucunda emniyetli ve ekonomik boru et kalnlklarn belirleyecek ce bylece gayri ekonomik zmlerden kanacaktr.Byk apl elik sifonlarda et kalnl azaltc dier tedbirleri de (halka rijitliini arttrc elik yakalar, d ykleri tayacak betonarme kaplama vb. tedbirleri) alacaktr. Sifon dolu halde iken, sifondan zemine intikal eden gerilme deerini bulacak ve sonucun zemin emniyet gerilmesini amadn gsterecektir.Aksi halde sifon tabannda 16

zeminin tama gc artrc nlemleri alacaktr.Sifon bo halde iken dere talveinde ve alttan kaldrmann sz konusu olduu kesimlerde yzme tahkikini yapacaktr.elik sifonlarda korozyonu nlemek ve dolaysyla malzemenin ekonomik mrn artrmak maksadyla darece de gerekli grlmesi halinde katodik koruma nlemlerini alacaktr. 2.1.7 CTP (Cam Takviyeli Boru) Sifonlar dare, CTP sifonlarda, d statik ve dinamik ykler ile i hidrostatik ykler altnda yapaca statik hesaplara dayal sehim yzdesini, seilen halka rijitlikleri iin (PS 2500 N/m2, PS 5000 N/m2 vb.) yapacak ve bulunan sehimin, izin verilen sehim yzdesinin altnda kalp kalmadn gsterecektir.Borudaki sehim yzdesinin, boru ek yerlerinde kullanlacak manonlara ait sehim yzdesi ile uyumlu olup olmadna dikkat edecektir.Seilen halka rijitliinde, i basn ve ap kriterlerini de gz nnde bulundurarak uygun donanml CTP boruyu seecektir.Seilen sifon borusunun sifon giri ve k beton yaplarna, dirsek ve tahliye bacas yaplarna balantlar iin gerekli detay projeleri hazrlayacaktr. Rijit yaplara giri ve kta esneklii salamak maksadyla, CTP ksa boru uygulamalarna ait detay izimleri yapacaktr. Deien i basnlar nedeniyle, gzergah boyunca farkl basn dayanml ve farkl halka rijitliklerine haiz borular seerek sifon maliyetini azaltacaktr. Boru hendek kazsnda kaz evlerini, boru etrafndaki dolgu malzemesi cinsini (kum, akl, krma ta vb.) retici firma kataloglarndan veya AWWA M45den temin edecektir.Sifonun alt su basnlarna maruz kalan kesimlerinde borunun ii bo halde iken, yzme tahkikini yapacaktr. 2.1.8 PE-100 (Poli Etilen Esasl Boru) Sifonlar dare, PE-100 sifonlar, zellikle depreme ve heyelana maruz blgelerde (yatay ve dey deplasmanlara kar esnek olduklar iin) yapnn maliyetini de gz nnde bulundurmak koulu ile tercih edecektir. Yksek Eimli Sifonlarn Stabilitesi dare, yksek eimli yamalardan geen CTP,PE, elik veya yerinde dkme sifonun stabilitesini tahkik edecektir. Sifonu kaydran kuvvetleri ve kaymaya kar koyan kuvvetleri, yapaca stabilite ve statik hesaplar sonucunda bulacaktr.Sifonu kaydrmaya alan kuvvetlerin daha byk kmas halinde sifonun duraylln salamak iin gerekli ankraj tedbirlerini alacaktr.Ankraj tedbirleri olarak, betonarme ve elik sifonlar iin betonarme veya elik yakalar, CTP sifonlar iin ise, boru zerinde CTP ribler projelendirecektir.Yaka ve riblerin boyutlarn ve saysn yapaca stabilite ve statik hesaplar sonucunda belirleyecektir.Ayrca gerekli grlmesi halinde borularn salam zemine ankrajlar iin stabilite hesaplarn ve detay izimlerini verecektir. Sifon stnde Tekil Edilen Dolgularn Stabilitesi dare, yksek eimli yamalardan geirilen sifonlarn zerindeki dolgularn stabilitesinin salanabilmesi iin gerekli hesaplar yapacak ve nlemleri alacaktr.Dolgu toprana ait kayma parametrelerini (c.Q) dikkate alarak dolgularn duraylln hesapla gsterecektir.Dolgunun stabil kmamas halinde, toprak tutucu duvarlar projelendirecek ve hesap sonucu saylarn belirleyecektir.Toprak tutucu duvarlarn yksekliklerini, boru zerinde minimum 1.00 m dolgu topra kalacak ekilde seecektir. Sifonlarda Tahliye ve Temizleme (Muayene ) Bacalar dare, arza durumunda sifonun tamiri yapmak, k mevsiminde boru iindeki suyun donmas sonucunda sifonda yapaca tahribat nlemek maksadyla sifon gzergahnn en dk noktasnda tahliye vanas ve bacasn projelendirecektir. 17

Tahliye bacalar iinde yer alan tahliye vanalarn, uygun artlarda iletebilmek ve korozyona kar koruyabilmek maksadyla bu yaplar d ortamdan su geilerini nleyecek szdrmazlk tedbirlerini alacaktr.Toporafik artlarn uygun olmas durumunda sifondaki suyun cazibe ile boaltlmasn salayacak ekilde mansap artlarn aratracak, aksi taktirde tahliyenin pompaj ile gerekletirecei alternatifini de dnerek projelendirmeyecek, ancak tahliyenin giri ve k azlarndan seyyar pompalarla yaplabileceini, hazrlayaca projede belirtecektir.Baz hallerde ekonomik adan tahliye ve temizleme (muayene) bacalarn birletirerek projelendirecektir.Uzun sifonlarda tahliye bacalarnn yan sra temizleme veya muayene amal bacalar da sifon boyunca uygun aralklarda yerletirecektir. Sifon Uygulama Projesi izimleri dare, sifona ait gerekli hidrolik, stabilite, statik ve betonarme hesaplar yaptktan sonra aada belirtilen sifon uygulama projelerini hazrlayarak darenin onayna sunacaktr. a) b) c) d) e) f) g) h) i) j) k) l) m) n) o) p) q) r) s) t) u) 2.2 2.2.1 Sifon genel vaziyet plan (1/500,1/100) Sifon boy kesidi (1/200,1/100) Sifon giri-k rakortman yaplarnn plan ve kesitleri (1/50,1/25) Sifon tip en kesidi (betonarme, elik, CTP, PE-100 vb. boru cinslerini gz nnde bulundurarak) (1/25) Temizleme ve tahliye bacas plan ve kesitleri (1/50,1/25) Donatnn sifon kesidine ve dirseklerine yerleimi donat almlar ve donat metraj tablolar (1/25) Boru birleim yerlerinde szdrmazlk contas detay (betonarme, ii elik d betonarme kaplama vb.) (1/5,1/1) Izgara detay (1/25) Giri-k yaplarnn klas yuvas detaylar (1/10,1/1) Toprak tutucu duvar detaylar (var ise ) (1/25) Sifonun cazibeli tahliye projesi (1/100) Sifon kaz kesitleri (1/25) Sifon dirsek detaylar (1/25) Sifon tecrit detay (sifon cinsi elik ise ) (1/25) Sifon borularnn zemine ankraj detaylar (var ise)(1/25) Sifon borularnda kaymaya kar yaka detaylar (betonarme ve elik yakalar ile CTP ribler vb.)(1/25,1/10,1/5,1/1) Sifon borularnn beton imalatlara giri ve klarnda szdrmazlk detaylar (boru cinsleri dikkate alnarak) (1/25,1/10) Boru birleim yerlerinde kaynak yerleri (elik, PE-100)(1/10,1/5,1/1) Boru birleim yerlerinde manon detay (CTP,PE-100vb) (1/10,1/5) Sifon giri-k rakortman yaplarnn plan ve kesitleri (1/25) darece gerekli grlen imalatlara ait nokta detay izimleri (1/10,1/5,1/1) Galeriler

Kaz Projelerinin Hazrlanmas dare, onayl kanal plan-profilinde giri ve k kilometreleri, debisi, tip kesidi ve yk kayb belli olan ve daha nce yaplan jeolojik ve toporafik ettler ile maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda, ak kanal ve tnel alternatiflerine gre daha ekonomik bulunan galeri yapsn, yerinde alaca plankotesine uygun olarak ve yapaca hidrolik, statik ve betonarme hesaplara gre projelendirecektir. 18

Galeri gzergahna ait jeolojik raporda yer alan zemin zelliklerini (zeminin tama gcn, YAS seviyesini, heyelan durumunu, kohezyon ve kayma as deerlerini) inceleyerek kaz iin uygun palye yksekliini ve geniliini, kaz evi eilimini ve kalp payn darece belirlenen kriterlere uygun olarak seecektir.Kanaln iletme ve bakm yolu tarafnda olmak zere bir adet palyeyi, galeri betonunun dkm iin kullanlacak mikser veya beton pompas ara geniliklerini dikkate alarak boyutlandracaktr. Galeri gzergahnn yerleim yerinden gemesi halinde, baz zorunlu nedenlerle istimlak eridinin dar olmas durumunda ve jeolojik raporda belirtilen gerekeler nedeniyle galeri gzergahndaki zeminin ev durayllnn zayf olmas evin yatrlmas durumunda ise, kaz maliyetinin gayri ekonomik kmas olasln da gz nnde tutarak kaz almalarnn emniyetli ve ekonomik yaplabilmesi iin n Rapora Tabi Olan ve Olmayan Sanat Yaplarnda Temel Tipleri ve Temel Kazlar Uygulama Projeleri blmnde yer alan kaz tedbirleri arasndan seecei uygun zme yapaca maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda dare ile birlikte karar verecektir. Jeolojik raporda, galeri kazs srasnda kaz tabanndan veya yan evlerinden su kaca belirtilmi ise dare, gerekli drenaj tedbirlerini alacak ve drenajn mansap artn salayacaktr.Ayrca temel zemininin tama gc ynnden zayf olmas durumunda, n Rapora Tabi Olan ve Olmayan Sanat Yaplarnda Temel Tipleri ve Temel Kazlar blmnde yer alan zemin iyiletirme yntemleri arasndan seecei uygun zme, yapaca maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda dare ile birlikte karar verecektir. 2.2.2 Statik ve Betonarme Hesap Esaslar dare, galeri gzergahnn yerleim yerlerinden veya ekili-dikili arazilerden gemesi durumunda, zerinin tamamen doldurularak kaz ncesi zemin kotlarnn salanp salanmayacan, baz zorunlu hallerde (istimlak eritinin dar tutulmas vb.) kanal iletmebakm yolunun galeri zerine alnp alnmayacan statik ve betonarme hesaplara balamadan nce aratracaktr.Aratrma sonucunda gzergah boyunca belirleyecei minimum ve maksimum dolgu yksekliklerini dikkate alarak ekonomi salamak maksadyla gzergah boyunca farkl et kalnlklarnda galeri kesitlerini projelendirecektir. Dolgunun yksek olduu (H> 6,00 m ) kesimlerde kemerlenme etkisini dikkate alacaktr. Galeri zerinden boyuna ve enine dorultuda yol gemesi halinde, statik yklerin yan sra dinamik ykleri de hesaplara dahil edecektir. Galerinin tipini, apn, zerindeki dolgu yksekliini ve dolgu zemini karakteristiklerini dikkate alarak galeri statik ve betonarme hesaplarn, Sonlu Elemanlar Metodu Beggs Deformeter Stres Analysis of Single-Barrel Conduits tablolarn vb. hesap metotlarn veya SAP90, SAP2000 bilgisayar paket programlarn kullanarak yapacaktr. Statik hesap sonucunda belirleyecei kesit tesirlerini gz nnde bulundurarak, kesidin kritik noktalarnda kayma gerilmesini tahkik edecek ve statike gerekli et kalnln hesapla gsterecektir.En az 14 noktada olmak zere i ve d yzeylerde ekme ve basn dayanmlarn bulacaktr.Kk apl galerilerde iletme d ve iletme hallerini esas alarak yapaca statik hesaplarda en gayri msait ykleme hali iin donat gerektirmeyecek beton et kalnl belirleyecektir. Bu durumda kesitte belirlenecek maksimum beton ekme gerilmesinin, beton ekme emniyet gerilmesinin altnda kaldn gsterecektir. Ayrca kk apl ve at nal kesitli donatsz galerilere alternatif bir zm olarak, kutu menfez kesitli kutu menfez kesitli betonarme galerileri, yapaca maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda ekonomik kmas halinde ve darenin uygun grn alarak seebilecektir.Byk apl

19

galerilerde ise, en gayri msait ykleme hali iin statik ve dinamik ykler altnda, statike gerekli beton et kalnln hesaplayacaktr. Seilen et kalnlna ait betonarme hesaplar yaparak, kesite yerletirilecek donat miktarn bulacaktr.Galeri kesitinde 1 ve 14 nolu kesitlerin i yzeyleri ile 7 ve 21 nolu kesitlerin d yzeyleri ekme blgeleri olup bu kesimlerde gerekli donatnn yerleimine gerekli zeni gsterecektir.Ayrca 1 ve 14 nolu kesitlerin i yzeylerinin, 7 ve 21 nolu kesitlerin d yzeylerine nazaran daha kritik ekme blgeleri olduunu gz nnde bulunduracaktr. Bu nedenle beton veya betonarme olarak projelendirecek galeri en kesitlerinde 1 ve 14 nolu noktalarn i yzeylerinde (ekme sonucu oluabilecek muhtemel boyuna atlaklar nleyecek) gerekli emniyet tedbirlerini alacaktr. ekme blgelerinde donat bindirmesinden kanarak bindirmeyi basn blgelerinde yapacaktr.Donat bindirme boyunu, TS-500 kriterlerine gre seecektir. Galeri beton kesidinin donatsz olarak tekil edilmesi durumunda, beton snfn C16, donatl olmas halinde ise beton snfn C20 ve beton elik snfn S420a (nervrl donat elii) seecektir.Donatsz galeri kesitlerinin ano temelleri altna (gzergah zeminde tama gc problemi yok ise) grobeton koymayacak, donatl galeri kesitlerinin ano temelleri altna ise grobeton koyacaktr.Galeri boy kesidini ve plann izerek zerinde uygun ano boylarn gsterecektir. Her bir ano birleim yerinde B tipi PVC conta uygulamasn gsterecek ve conta tip kesidini izecektir. 2.2.3 Galeri Uygulama Projesi izimleri dare, galeriye ait gerekli hidrolik, stabilite, statik ve betonarme hesaplar yaptktan sonra, aada belirtilen galeri uygulama projelerini hazrlayarak darenin onayna sunacaktr. a) Galeri genel vaziyet plan (1/500,1/100) Galeri boy kesidi (1/500,1/100) b) Galeri giri-k rakortman yaplarnn plan ve kesitleri (1/50) c) Galeri tip en kesidi (1/25) d) Temizleme ve kontrol bacas plan ve kesitleri (var ise) (1/25) e) Donatnn galeri kesidine yerleimi, donat almlar ve donat metraj tablolar (1/25) f) Szdrmazlk contas detay (1/5,1/1) g) Izgara detay (var ise) (1/25) h) Galeri kaz plan ve kesitleri (1/100,1/50) i) darece gerekli grlen imalatlara ait nokta detay izimleri (1/10,1/5,1/1) Akedkler dare, onayl kanal plan-profilinde kilometresi ve debisi belli olan akedk yapsn, yerinde alaca plankotesine uygun olarak ve yapaca hidrolik stabilite, statik ve betonarme hesaplara gre boyutlandrarak, yerinde dkme veya prefabrik kirili olarak projelendirilecektir. Akedk yaplarn sifon yaplarna alternatif olarak dnecek ve derin vadiler ile dere yataklarnn minimum yk kayb ile geilmesini gz nnde tutarak yapaca maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda ekonomik alternatifi seecektir. Aada belirtilen akedk yaps uygulama projelerini hazrlayarak darenin onayna sunacaktr. a) Akedk genel vaziyet plan (1/100) b) Akedk boy kesidi (1/100) 20

c) d) e) f) g) h) i) j) k)

Akedk giri-k rakortman yaplarnn plan ve kesitleri (1/50) Akedk tip en kesidi (1/10) Donat yerleimi, donat alm ve donat metraj tablolar (1/50,1/25) Yerinde dkme kiri ve mesnet band ile prefabrik kiri ve mesnet band ( var ise) kalp plan ve kesitleri (1/25,1/10) Akedk kenar ve orta ayaklarnn betonarme kalp plan ve kesitleri (1/25) Akedk kenar ve orta ayaklarna ait betonarme temel kalp plan ve kesitleri (1/25) Szdrmazlk contas detay (1/5,1/1) Akedk kaz plan ve kesitleri (1/100,1/50) darece gerekli grlen imalatlara ait nokta detay izimleri (1/10,1/5,1/1)

Tneller dare, tnel uygulama projelerini, n Rapora Tabi Sanat Yaplar Uygulama Projeleri blmnde verilen kriterlere uyarak hazrlayacaktr.

SU ALMA YAPILARI (PRZLER)

dare, onayl kanal plan-profilinde, kilometresi ve debisi belli olan priz yaplarn yerinde alaca plankotesine uygun olarak ve yapaca hidrolik ve statik hesaplara gre boyutlandrarak ayr ayr projelendirecektir. Priz yapsnn tipinin seiminde, ana kanal ile ebekenin tipini, iletme sistemini ve priz kapasitesini gz nnde bulunduracaktr. Ancak, dare, onayl kanal plan-profili zerinde eitli kilometrelerde yer alan su alma yaplarnn (prizlerin) eksenleri dorultusundaki arazi enine eimlerinin fazla deimedii durumlarda ve zellikle priz k kotlarnn birbirine ok yakn deerde olduu hallerde, priz yaplarn, darenin uygun grn de aldktan sonra, tip olarak projelendirebilecektir. dare, tip projenin hazrlanmas srasnda projenin uygulanabilir olmasna gereken hassasiyeti gsterecektir. Tip proje ve bu kapsama giren yaplara ait karakteristik tablonun ayn pafta zerinde olmasna zen gsterecektir.Karakteristik tablosu hazrlanmadan sadece tip proje izimini veya tip projesi hazrlanmadan sadece tip yaplara ait karakteristik tablosunu onaya sunmayacaktr.Tip proje almalarnda gruplandrma yapabilecektir.rnein, k yaplar farkl olan prizlerin karakteristik tablolarn ayn tip proje altnda dzenlemeyecektir.Bu durumda, tip proje almasn farkl gruplar altnda toplayarak her bir grup iin projesini ve karakteristik tablosunu hazrlayacaktr.Ayrca uygulama kolayllnn salanmas ve olabilecek hatalarn nlenmesi asndan zellik arz eden yerlerde nokta detay izimlerini de tip proje ile birlikte verecektir.zellik arz etmeyen ifti ark prizlerini, tip proje olarak hazrlayacak ve darenin onayna sunacaktr. Tip proje kapsamna girmeyen su alma yaplarn ise, plankotelerine veya priz eksenleri dorultusunda doal zeminden alaca en kesit deerlerine uygun olarak ayr ayr projelendirecektir.

21

Reglatr Tipi Prizler dare, sabit su seviyeli kanallardan (kararl akm artlarnda iletilecek kanallardan) ekilecek debinin Q = 1 m3/sden daha byk olmas durumunda reglatr tipi prizi seecek ve gerekli hidrolik ve statik hesaplar yapacaktr.Priz gz adedini ve boyutlarn belirledikten sonra priz uygulama projelerini ve iletme kapaklarna ait metal aksam imalat projelerini hazrlayacaktr. Ayrca reglatr tipi prizler sadece su reglasyonu (su dzenlemesi veya su kontrol) yapan su alma yaplar olduklarndan dare, hidrolik artlar gz nnde bulundurarak seecei uygun bir debi lm tesisini, yap yakn mansabnda projelendirecek ve darenin onayna sunacaktr. Sabit Debiye Ayarl Prizler (SADAP) dare, sabit su seviyeli kanallardan (kararl akm artlarnda iletilecek kanallardan) veya zellikle deiken su seviyeli kanallardan (kararsz akm artlarnda iletilecek kanallardan) ll ve kontroll su alabilmek iin Sabit Debiye Ayarl Prizleri ekilecek debi ve kanaldaki su seviyesi deiim aralna bal olarak seecektir. SADAP yaplarnda debi snrlamas olmadndan, ekilecek her trl ihtiya debisine gre SADAP yapsn projelendirecektir.Suyun kontrol ve lm ayn anda yap iinde gerekleeceinden, ayrca bir debi lm tesisini prize dahil etmeyecektir. Reglasyonlu kanallarda Qmax (dinamik su seviyesi) ve Qo (statik su seviyesi) su seviyeleri arasnda oluabilecek seviye farklarn dikkate alarak SADAP yaplarn OMAK kapaksz ve OMAK kapakl olarak projelendirilecektir.OMAK kapa gerektiren hallerde SADAP prizleri OMAK kapaklar ile birlikte hidrolik stabilite ve statik-betonarme hesaplarna dayal olarak projelendirilecektir.Ayrca SADAP ve OMAK yaplarnn metal aksamlarna ait imalat projelerini de hazrlayacaktr.SADAP ve OMAK yaplarna ait betonarme uygulama projelerini ve metal aksam imalat projelerini statik ve betonarme hesaplar ile birlikte darenin onayna sunacaktr. Sabit Ykl Orifisli Prizler (SYOP) dare, sabit su seviyeli kanallardan (kararl akm artlarnda iletilecek kanallardan) ekilecek debinin, Q < 1 m3/s olmas halinde Sabit Ykl Orifisli Priz tipini seecek ve gerekli hidrolik ve statik hesaplara dayal, priz uygulama projelerini ve orifis ile bz kapaklarna ait metal aksam imalat projelerini hazrlayarak darenin onayna sunacaktr. ifti Ark Prizleri (AP) dare,tersiyer kanallarndan ekilecek Q = 30 40 1/s ihtiya debileri iin, ifti Ark Prizleri uygulama projelerini hazrlayacaktr. 4 KONTROL YAPILARI

dare, ak kanallarda suyu kontrol etmek, sabit su seviyesi oluturmak ve prizler iin uygun su alma kotlarn salamak maksadyla, kontrol yaplarn projelendirecektir.Ak kanaln proje kriterlerini ve iletme artlarn dikkate alarak fonksiyonel kontrol yapsn savaklar (kaln kenarl savaklar, ince kenarl savaklar, uzun kretli savaklar, labirent savaklar vb.) ve ek yaplar (kabarma tesisleri) arasndan seecektir.Uygun ek yaps tipini, dz 22

kapakl, radyal kapakl, hidromekanik-amandral ve bival kontroll ekler arasndan belirleyecektir. Dz kapakl eklerde, ek mansabndaki kanal debisinin 1/4ne karlk gelen debiye ve memba kanalndaki beton hava paynn maksimum 2/3n kullanacak ekilde belirlenecek savak ykne gre Kardan Savakl ek Yapsn projelendirecektir.Bu artlarda yan savaklardan debinin mansap kanalna dearj edilememesi halinde ek yapsn gereinden fazla genileterek, ek nnde akma katlmayan l alanlarn oluumuna imkan vermeyecektir.Ayrca, yan savaklarda kademe tekiline ve bu kademelerde kalas kullanmn gerektirecek her trl projelendirmeden kanacaktr.Bu durumda, hidrolik hesap sonucunda seilen ek genilii sabit kalmak kaydyla ek yan savaklarn kanal akmna paralel dorultuda yerletirerek, hidrolik ve ekonomik artlar salayacak Yandan Savakl ek Yapsn projelendirecektir. dare, byk kapasiteli kanallarda, yksek su yklerine maruz ek yaplarn ekonomik gerekeler ve fonksiyonel iletme artlar nedeniyle radyal kapakl olarak projelendirecektir. dare, reglasyonlu kanallarda onayl plan-profilinde kilometresi, tipi ve says belli olan ek yaplarn hidrolik stabilite ve statik-betonarme hesaplara gre projelendirecektir. Memba kontroll kanal sistemlerinde, membada sabit su seviyesi salayan memba kontroll ek yaplarn ve bu yaplara ait otomatik hidro-mekanik amandral radyal kapaklar(Memba Kontroll Kapaklar, MEK) veya elektronik bilgisayar sistemiyle uzaktan alglama esasna gre iletilecek, motorlu dz veya radyal kapaklar her trl hareketli ve gml sabit metal aksamlar ile birlikte projelendirilecektir. Mansap kontroll kanal sistemlerinde mansapta sabit su seviyesi salayan mansap kontroll ek yaplarn ve bu yaplara ait otomatik hidro-mekanik amandral radyal kapaklar (Memba Kontroll Kapaklar, MEK ve Orifisli Mansap Kontroll Kapaklar OMAK) veya elektronik bilgisayar sistemiyle uzaktan alglama esasna gre iletilecek, elektrik motorlu dz veya radyal kapaklar her trl hareketli ve gml sabit metal aksamlar ile birlikte projelendirilecektir. Memba-mansap kontroll kanal sistemlerinde, membada ve mansapta sabit su seviyesi salayan memba-mansap kontroll ek yaplarn ve bu yaplara ait otomatik hidromekanik amandral radyal kapaklar (Memba-Mansap Kontroll Kapaklar MEMAK veya Orifisli Memba-Mansap Kontroll Kapaklar, OMEMAK) her trl hareketli ve gml sabit metal aksamlar ile birlikte projelendirilecektir. Bival kontroll kanal sistemlerinde, ek yaplarn, elektrik kumandal dz kapakl veya radyal kapakl olarak ve sinyalizasyon sistemi ile birlikte projelendirilecektir. dare, kontrol yaplar ile ilgili yapaca hidrolik stabilite, statik ve betonarme hesaplara dayal uygulama projelerini ve darece gerekli grlen nokta detay izimlerini hazrlayarak darenin onayna sunacaktr. 5 Genel KANAL KORUMA YAPILARI

23

dare, kanallar, kanal iinden ve dndan gelebilecek her trl kontrolsz sularn verebilecei zararlardan korumak maksadyla, kanaln zelliini ve arazi artlarn da gz nnde bulundurarak fonksiyonel, emniyetli ve ekonomik koruma yapsn seerek projelendirecektir. dare, hatal iletme sonucunda, kanala proje debisinin bir debi verilmesi halinde kanal iindeki normal su seviyelerinde ani ykselmelerin olumas kanal zerinde yer alan otomatik veya manuel kumandal kontrol yaplarnn beklenmedik bir anda arzaya girmesi durumunda ykselen su seviyelerinin kanal hava paylarn tehdit etmesi, sulama sezonu dnda kar ve yamur sular nedeniyle kanal iine giren rsup ve srnt malzemelerinin iletme srasnda zellikle sifonlarn iine srklenmesi, ana kanallardan ayrlan byk kapasiteli yedek prizlerin su almamas halinde bu yedek prizden sonra klen ana kanal kesitlerinde fazla sularn takn tehlikesi oluturmas, reglatr prizinden su alan ana kanal gzergahlarnn akarsuyun takn yatana yakn veya dk kotlardan gtrlmesi durumunda takn sularnn koruma seddelerini ykarak kanala dolmas, yama suyu alma tesisleri vastasyla yamalardan gelen sularn dolu haldeki kanal iine girmesi durumunda kanal kesitlerinde meydana getirecekleri ani su ykselmelerinin kanal emniyetini tehdit etmesi, kanallar kesen yan derelerin sularnn kanallar tahrip etmesi vb. durumlarda kanallara zarar veren etmenleri ortadan kaldracak uygun kanal koruma yapsn, yapaca hidrolojik, hidrolik ve toporafik almalar sonucunda, tahliye yaplar (yan savaklar, emniyet sifonlar, boaltm yaplar vb.) sel geitler (st sel geitleri, alt sel geitleri vb.) ve yama suyu alma tesisleri arasndan seecektir. 5.2 5.2.1 Tahliye Yaplar

Genel dare, memba veya mansap kontroll kanallardaki suyu tamamen veya ksmen boaltan, dinamik (Qmax) ve statik (Q0) su seviyelerinden itibaren, hava paylarn ihlal eden ani su ykselmelerinde kanallar korumak maksadyla tahliye yaplarn projelendirecektir. Memba ve mansap kontroll kanallar zerinde ve otomatik veya manuel kumandal ekler arasnda,fonksiyonel tahliye yapsn, kanaln zelliini ve iletme sistemini de dikkate alarak seecktir. 5.2.2 Memba Kontroll Klasik Kanal Sistemlerinde Projelendirme dare, memba kontroll klasik kanal sistemlerinde, kanal zerinden otomatik tahliye imkan salayan yan savaklar (YS) ile emniyet sifonlarn (ES) ve manuel kumandal kapakl dip tahliye yaplarn dizayn edecektir.Otomatik tahliye yaps tipini ve saysn tahliye edilecek debinin bykln dikkate alarak, yapaca hidrolik hesaplar sonucunda boyutlandraca yaplarn, maliyet mukayeselerini de dikkate alarak belirleyecektir. Kanaldan bir pompa istasyonu vastasyla su alnmas ve pompa istasyonundan sonra kanal kesidinin klmesi durumunda, emme havuzunda mutlaka otomatik bir tahliye yapsn projelendirecektir. Yan savaklar, emniyet sifonlarn ve kapakl dip tahliye yaplarn mansap artlar ile birlikte deerlendirerek projelendirecektir. Tahliye yapsnn dearj debisini, mansaplanaca tahliye kanalndan veya yan dereden geip gemeyeceini tahkik edecektir. Akarsu yataklarna yakn giden kanal gzergahlarnda, takn sularn kanala verebilecei tahribat nlemek maksadyla otomatik tahliye yapsn, yataktan uzaklaan ve takn sularna maruz kalmayacak kanal kesiminde uygun bir noktaya yerletirecektir. 24

Kapakl dip tahliye yapsn, sifon yaplarnn yakn membana yerletirecek ve suyunu en yakn bir yan dere yatana veya sifonun getii dere yatana mansaplayacaktr.Sifondan nce kanal debisinin tamamnn dip tahliye yapsndan atlmasn salayacaktr.Bunun iin sifon giri azna bir kapak sistemini veya tahliyeden sonra kanal zerine bir ek yapsn koyacaktr. 5.2.3 Reglasyonlu Kanal Sistemlerinde Projelendirme dare, reglasyonlu kanallar zerinde yer alan hidro-mekanik amandral ek kapaklarnn, iletme srasnda kapal veya ak pozisyonda takl kalmalar halinde ortaya kabilecek tama problemleri sonucunda, kanal banketleri zerinden aan sularn kanalda yapacaklar, lokal tahribatlar nlemek maksadyla, emniyet ve boaltm yaplarn, ekler arasndaki kanal kesimlerine yerletirecektir. Reglasyonlu kanallarda yan savaklar, statik su seviyesinin (Q0) zerinde ve kardan all savaklar olarak projelendirecektir.Yan savaklarn dearj kapasitelerinin, emniyet sifonlarna nazaran daha dk olduunu ve dearj kapasitesinin artrlmas halinde ise, maliyetinin de ykseleceini gz nnde bulunduracaktr. dare, memba kontroll bir ek kapann ak pozisyonda takl kalmas halinde sistem gerei tama riski olumayacandan, bu durum iin kanala herhangi bir emniyet yapsn yerletirmeyecektir. Ancak memba kontroll bir ek kapann kapal pozisyonda takl kalmas halinde ise, kanala bir emniyet yaps yerletirerek kanaldan tamay nleyecektir. Mansap kontroll bir ek kapann ak pozisyonda takl kalmas hali mansap kanalnda tama riski oluturacandan kanala bir emniyet yaps yerletirerek tamay nleyecektir.Ancak mansap kontroll bir ek kapann kapal pozisyonda takl kalmas halinde ise, sistem gerei tama riski olumayacandan, bu durum iin kanala herhangi bir emniyet yaps yerletirmeyecektir. Kanal zerinde yer alacak emniyet ve boaltm yaplar tipini ve saysn, kanaln hidrolik kriterlerine ve iletme artlarna bal olarak, kurulacak bir senaryo dahilinde ve iin ekonomisini de gz nnde bulundurarak, yapaca hesaplar sonucunda belirleyecektir. Memba ve mansap reglasyonlu kanallarda takn halinde otomatik dearj imkan salayan emniyet sifonlar (ES) ile manuel iletmeli kapakl baaltm yaplarn (BOY) ayr ayr projelendirecei gibi, birlikte bir grup-yap olarak da projelendirebilecektir.Emniyet sifonu ile boaltm yapsn (EBOY) birlikte projelendirerek yap maliyetinde ekonomi salayacaktr. dare, memba reglasyonlu kontrol sisteminde emniyet sifonu yapsn memba reglasyonu salayan ek yapsnn membanda yakn bir yerinde projelendirecektir.Emniyet sifonunun metal eik kotunu Qmax dinamik su seviyesi zerine dalgalanma payn da dikkate alarak uygun bir kota yerletirecektir.Ayrca emniyet sifonlarnda yer seimini, en yakn sel yatana dearj imkan verecek ekilde yapacaktr.Emniyet sifonlar genellikle iletme kolayl ve ekonomi salamak maksadyla, boaltm yaplar ile birlikte dnldnden, her iki yapnn ayn anda iletileceini gz nnde tutarak toplam dearj debisinin mansaplanacak sel yatandan geip gemediini tahkik edecektir.Ancak sel yata havzasndan gelerek ASG veya SG yapsndan geen takn debisi (Q25) emniyet ve

25

boaltm yaps (EBOY) toplam debisinden daha byk ise, o takdirde EBOY dearj debisi iin mansap yata kapasitesinin tahkikini yapmayacaktr.EBOY toplam debisinin, takn yatann 25 yllk debisinden daha byk olmas halinde, mansap yata kesidini EBOY yapsnn kapasitesine gre belirleyecektir.Mansap yatann projelendirmesinde, ASG veya SG yapsndan geen 25 yllk takn debisi ile EBOY yaps dearj debisi toplamnn ayn anda mansap yatandan gemeyeceini dikkate alacaktr. dare, mansap reglasyonlu kanal sisteminde, emniyet sifonu yapsn, mansap reglasyonu salayan ek yapsnn mansabna yalk bir yerde projelendirecektir. Bu noktada emniyet sifonunu boaltm yaps ile tasarlayacak ve bylece oluturaca grup-yapnn (EBOY) tahliyesini en yakn sel yatana mansaplayacaktr. Grup-yapnn toplam debisini dikkate alarak, sel yatann kapasitesini tahkik edecektir.Emniyet sifonu yapsn yukarda bahsedilen kanal kesimine Q0 statik su seviyesi (dk akm seviyesi) zerinde olmak kaydyla hidrolik artlar asndan gerekli grlen uygun bir kota yerletirecektir. EBOY yapsn ek kapann yakn mansabna yerletirerek, kanaln bu kesidinde su yksekliinin ek aralnn dier btn kesitlere gre daha az olacandan yap maliyetinde ekonomi salayacaktr. dare, ana kanal gzergahlarnn getii arazinin toporafik zelliklerini, yama ve ova tarafnda yer alacak arazilerin konumlar ile sel yataklarnn yerlerini gz nnde bulundurarak ES ve BOY yaplarn genellikle ova tarafnda (iletme-bakm yolu tarafnda) projelendirecektir. Ancak baz zorunlu hallerde (arazi enine eimin yksek olduu kanal kesimlerinde, iletme-bakm yolunun EBOY yaps zerinden geirilemedii durumlarda, yol kotunun dk olduu duvarl kanal uygulamalarnda, iletme-bakm yolu ekseninin EBOY yaplarn yama tarafnda da projelendirebilecektir. Yapnn tahliyesini ya kanal altndan bir menfezle sel yatana mansaplayacak yada yakn ASG memba giriine (en kesidinin yeterli olmas kaydyla) balayacaktr. Ayrca hidrolik ve toporafik artlarn uygun olmas halinde, bir EBOY yapsn bir AGS yaps ile birlikte projelendirebilecektir.Bu durumda dip tahliyeden (BOY) ve emniyet sifonundan (ES) atlacak toplam debinin, ASG yapsndan geip gemediini tahkik edecektir.Ayrca ASGnin tipini, en kesidine ve dip tahliye ile birlikte toplam yap geniliini seecektir. Emniyet sifonlarn, genellikle ait olduklar kanaln debisinden daha az bir debi iin boyutlandracaktr. Kanal banketinden tama olumadan nceki sreyi (hava payn doldurmak iin gerekli olan sreyi), kanal kesimine giren debi ile emniyet sifonundan atlan debi arasndaki fark debiyi dikkate alarak hesaplayacaktr. Hava payn doldurmak iin geen sreyi (mdahale sresini), minimum 1 saat olacak ekilde alacak ve gerekli emniyet yaplarnn kapasitesini ve saysn seecektir.Emniyet sifonlarnn tipini ve saysn, kanaln karakteristiklerini, mdahale sresini, takn halinde tasarlanan otomatik dearj debisini, koruma yapsnn ekonomisinde vb .hususlar gz nnde bulundurarak belirleyecektir. dare, genel olarak kk kapasiteli reglasyonlu kanallara, ak konumda takl kalan kapaktan ek mansabna geen maksimum debinin tamamn emniyet sifonlar vastasyla otomatik olarak tahliyesini, iletme kolayl ve kanal emniyeti asndan salayacaktr.

26

Byk kapasiteli reglasyonlu kanallarda ak konumda takl kalan kapaktan ek mansabna geen maksimum debinin, bir miktarnn emniyet sifonlarndan bir miktarnn ek yaps bnyesinde projelendirecek yan savaklardan (YS), kalan miktarnn ise BOY yapsndan tahliyesini salayacak ekilde, fonksiyonellik, emniyet ve ekonomi parametrelerini de gz nnde bulundurarak oluturaca bir senaryo erevesinde optimum zm belirleyecektir. ekler arasndaki kanal kesimlerde ak pozisyonda takl kalabilecek kapaklarn oluturaca takn sularnn otomatik tahliyesini yapacak emniyet sifonu saysnn senaryo gerei fazla kmas durumunda yan savak (YS) yapsn projeye dahil edecektir.Bu sava ek yapsnn bnyesinde tasarlayacak ve ek zgaras nnde sa ve sol sahilde olmak kaydyla iki adet olarak projelendirecektir.Sz konusu savaklar, dk akm seviyesinin zerindeki sularn dearjn salayacaklarndan savaklarn kret kotlarn, Qo statik su seviyesinin bir miktar zerinde (rnein kk kapasiteli kanallarda 5 cm, byk kapasiteli kanallarda ise 10 cm) seebilecektir. Bu nedenle yan savaklarn hidrolik hesaplarn, kardan all savak formllerini kullanarak yapabilecek ve ek yakn membandaki kanal kesimindeki beton hava payn dikkate alarak belirlenen savak boylar iin dearj kapasitelerini bulacaktr.ek yapsnn sa ve sol sahilindeki yan savaklardan takn halinde savaklanacak takn sularn, bir by-pass borusu ile mansap kanalna atacak ekilde gerekli hidrolik hesaplar ve bu hesaplara dayal izimleri yapacaktr. Boru apnn belirlenmesinde, membada maksimum savak yk st kotu ile mansapta Qo statik su kotunu gz nnde bulunduracaktr. Mdahale sresi, iletmeden sorumlu personelin mobilizasyonu iin gerekli minimum zaman olup, dare, bu zaman zarfnda arza mahalline ulatrarak fark debiden (ES, YS vb. kanal koruma yaplarnn otomatik dearjndan sonra geriye kalan debiden) kaynaklanan tama riskini ortadan kaldrmak amacyla boaltm yapsn (BOY) projelendirecektir.Ayrca BOY yapsn sulama sezonu dnda kanal iindeki suyun boaltlmas veya iletme srasnda iki ek arasndaki kanal kesiminde oluabilecek arza durumunda bu kesimdeki suyun tahliyesi ile kanaln bakm-onarm faaliyetlerinin yrtlebilmesi maksadyla da projelendirecektir. ki ek arasndaki kanal kesiminde regle edilen suyu 6 ile 10 saat arasnda boaltacak ekilde gerekli hidrolik kesidi hesaplayacaktr. Bylece ekler arasnda takn riskini nlemek veya kanal iindeki suyu tamamen boaltmak gibi iki farkl ama iin iletilecek olan BOY yapsn, bu iki senaryodan elde edilecek en byk dearj kapasitesine gre projelendirecektir. BOY yaplarn genellikle kutu menfez olarak projelendirecektir.Ancak tahliye edilecek takn debisinin miktar az ise, o takdirde yapy, menfez yerine gmlek betonlu bz olarak da projelendirebilecektir.BOY yaplarn kanaldaki takn su seviyesi kotunu, dearj debisini boaltm kanalnn karakteristiklerini vb. hususlar gz nnde bulundurarak, kanal taban seviyesinde projelendirecektir. 5.3 5.3.1 Sel Geitleri

Genel dare, kanallar kesen yan derelerin sularnn kanala ve iletme-bakm yoluna zarar vermesini nlemek maksadyla, havzalardan gelen bu kontrolsz sel sularn, kanaln altndan (alt sel geidi, ASG) veya stnden (st sel geidi SG) geirerek tabi yataa verecektir.Sel 27

geitlerini, onayl havza plannda yer alan takn debilerine ve kanal-profilinde belirlenen kilometrelerde alnacak 1/500 lekli plankotelerine uygun olarak projelendirecektir.Sel geitlerini boyutlandrrken ait olduu yan derenin rsup durumunu da gz nnde bulundurarak emniyetli ve ekonomik kesidi, yapaca hidrolik hesaplar sonucunda belirleyecektir. dare, ok sayda yan dereyi ksa aralklarla kesen kanallarda, her bir kesim noktasnda sifon yapmak, hem ekonomik hem de yk kayb asndan uygun olmayacandan bu gibi hallerde daha fonksiyonel gei olan sel geitlerini tercih edecektir.Ancak kanal kapasitesinin kk yan dere takn kapasitesinin ise byk olmas durumunda kanal sifona alarak emniyetli ve ekonomik geii salayacaktr.Gerekiyor ise maliyet mukayesesi hesaplar yaparak, uygun alternatifi seecektir. 5.3.2 Alt Sel Geitleri (ASG) dare, sel sularn, bir bz veya kutu menfez vastasyla kanal altndan geirerek doal yatana mansaplayacak ekilde alt sel geidini projelendirecektir.Onayl plan-profilinde gsterilen kilometrede alaca 1/500 lekli plankote zerinde ve havza hesaplar neticesinde belirlenen Q10 ve Q25 yllk frekansl takn debilerine gre ASG yapsnn yerleimini ve gerekli hidrolik hesaplarn yapacaktr. Q10 yllk frekansl takn debisinin yan sra yan dereden gelebilecek rsup miktarn da dikkate alarak (var ise) yapaca hidrolik hesaplar sonucunda yapy boyutlandracaktr.Ayrca serbest akm artlarnda Q10 yllk frekansl takn debisine gre belirlenen kesitten Q25 yllk frekansl takn debisinin, ba duvar st kotu seviyesinde basnl olarak geip gemediini de tahkik edecektir.Minimum hidrolik kesit olarak, gmlek betonlu Q 80 cm daire kesitli hazr bz seecektir. Daha byk takn debileri iin, yerinde dkme Q 100 cm daire kesitli veya kutu menfez (kare veya dikdrtgen kesitli) olarak veya darece uygun grld takdirde prefabrik olarak ASG yapsn projelendirecektir.Ayrca debinin yan sra arazinin toprak yapsn, bitki rtsn, yan derelerin rsup durumunu ve iletme artlarn da dikkate alarak, proje sahasnda uygulanacak ASG yapsnn minimum en kesidini darenin grn de alarak belirleyecektir. dare, ASG yaplarnn eimini, sel yatann doal eiminde veya mmkn olduu kadar yatak eimine yakn bir eimde seecektir. ASG yapsnn girii ile k arasnda tek eim kullanabilecei gibi baz hallerde iki farkl eimde kullanabilecektir.ASG yaps boyunca setii taban eiminin (S1), hesaplayaca kritik eimden (Sc) daha byk olduunu (S1>Sc) gsterecektir.ki eimli olarak dzenlenen ASG yaplarnn mansap kesimlerinde, srnt malzemesi birikimini nlemek maksadyla, S2 =0.005den daha kk eimleri kullanmayacaktr. dare, ASG yaplarnda ano boylarn, zorunlu olmadka 12,00 m den daha uzun tekil etmeyecek ve ano birleim yerlerinde taban eimi S> 0.05 olmas durumunda yastk S > 0.05 durumunda ise, kaymaya kar parafuy tanzim edecektir.Byk dolgular altnda ve yama arazilerde uygulanacak ok dik eimli alt sel geitlerinde, kanaldan veya sel geidinden szan sularn dogularda borulanma sonucu oluturaca tahribatlar nlemek maksadyla sma boyunu uzatacak yaka yaplarn ASG etrafnda ve belli aralklar iin projelendirecektir. dare, alt sel geitlerinin memba ve mansap artlarnda gerekli dzenlemeleri yaparak, ait olduklar yan derelerden gelebilecek sel sularnn kanala verebilecei zararlar nleyecektir. ASG giriinde, rakortman duvarlarn toprak ynlendirme seddeleri ile yeterli mesafeye kadar uzatarak sel sularnn ASGye evrilmesini salayacaktr.ASG knda ise, kan suyun hzn dikkate alarak, oyulmaya kar gerekli tedbirleri (ta dolgu vb.) alacaktr.

28

Ayrca ASGnin kn kanala ait iletme-bakm yolunun ev etei dnda tekil ederek, sel sularnn yol dolgusuna ve dolaysyla kanala verebilecei hasarlar nleyecektir. dare, alt sel geidi projelerinde, yap altnda 10 cm kalnlnda 150 doz grobeton uygulamasn gsterecektir.Dier taraftan zellikle byk kapasiteli ve yarmadan geen kanallarda, menfezin her iki yannda yer alan kaz evi boluklarnn menfez stne kadar (150 doz grobeton, tuvenan, stabilize vb. malzemelerden uygun ve ekonomik olan ile) doldurulmasn, kanaln oturma sonucu tahribatn nlemek iin hazrlayaca projede gsterecektir. dare, alt sel geitlerinde gerekli hidrolik kesit belirlendikten sonra, yapya etkiyen statik ve dinamik ykleri dikkate alarak, yapaca statik-betonarme hesaplar sonucunda statike gerekli beton et kalnlklarn ve donat miktarn hesaplayacaktr.Betonarme hesaplarda,hiperstatik sistemin zmnden elde edilecek momenti,normal ve kesme kuvvetlerini dikkate alacaktr.Bylece mesnet demirlerini,kesidin drt tarafndan ankastrelik artn salayacak ekilde ve yeterli aderans boyunda kesite yerletirecektir.ASG yaplarnda beton snfn C16 ve elik snfn ise S420 a niteliinde seecektir.Beton kesite ait basn, kayma ve elik ekme dayanmlarn TS500 standardnn son basksnda belirtilen esaslara uygun olarak belirleyecektir. Alt sel geitleri mevkiinde kanallarn dolguda gemeleri nedeniyle, bu blgelerde oturma sonucu kanallarda oluabilecek tahribatlar nleyici gerekli emniyet tedbirleri alacaktr. zellikle byk kapasiteli kanallardan szmay nlemek maksadyla derz yerlerinde mastik asfalt uygulamas, kanal altna kil veya jeomembran serilmesi, drenaj sistemi yaplmas vb. tedbirler iin gerekli detay izimleri hazrlayacaktr. 5.3.3 st Sel Geitleri (SG) dare sel sularn,kanal zerinden genellikle dikdrtgen kesitli ve kirili bir tabliye vastasyla doal sel yatana iletecek ekilde st sel geidini projelendirecektir.Bu geidi; yol geili, membada kaskat dl, mansapta kasis veya kutu mentez geili olarak tasarlayabilecektir.Onayl plan-profilinde gsterilen kilometrede alaca 1/500 lekli plankote zerinde SG yapsnn yerleimini gsterecektir.Sel yatana ait onayl havza debilerinden Q10 yllk frekansl takn debisine gre gerekli hidrolik hesaplar yaparak, SG yapsn boyutlandracaktr.Boyutlandrma srasnda sel yatandan gelebilecek rsubun, SG yapsnda oluturaca kesit daralmasn da dikkate alarak, Q10 yllk frekansl debinin kesitten tamadan hava pay iinde kalacak ekilde mansaba gemesini salayacaktr.Ayrca, Q10 yllk frekansl takn debisine gre belirlenen SG kesitinden, Q25 yllk frekansl takn debisinin hava pay ile birlikte tamadan geip gemediini tahkik edecektir. dare, SG mevkiinde toporafik artlarn uygun olmas halinde yap iinde rsup birikimini nleyecek gerekli tedbirleri alacaktr.rnein, sel yatandan gelen akmn rejimini korumak ve rsubun mensebe atlmasn salamak maksadyla SG tabanna (sfr eimden kanarak) kritik eimden daha byk bir eim verebilecektir.Ancak, baz zorunlu haller nedeniyle (sel yata ile kanaln kesitii noktada yatak ve kanaln konumlar, doal zemin artlar vb.) SG tabanna uygun eimim verilemedii durumlarda, sel yatana rsup hareketini nleyecek yukar havza almalar ile ilgili projelendirmeyi darenin uygun grn de alarak yapabilecektir. dare, statik ve betonarme hesaplara esas olarak alaca yklerin yannda kesidin %20 sinin rsupla dolduunu kabul ederek, hesaplara rsup ykn de dahil edecektir.SG

29

yapsn, kanal st geniliini dikkate alarak tek aklkl olarak hesaplayaca gibi, byk kanallarda bir veya birden fazla orta ayak tekil ederek de projelendirebilecektir.Ayrca, SG tabliyesi alt kotu ile kanal su kotu arasnda en az 30 cmlik bir hava paynn braklmasn salayacaktr. dare SG yapsnn yakn evresinde bir kprnn veya yol geiinin bulunmamas durumunda; yaya, sr ve tarlaya ulam amacyla yol geili st sel geidini, statik ve dinamik ykler altnda, ihtiya duyulan genilikler iin darenin de uygun grn alarak projelendirebilecektir.Yol geili SG yaplarnda SGnin giri ve knda ara geii iin gerekli dzenlemeleri yapacaktr.SG k ile iletme-bakm yolunun kesitii noktada sel suyunun geebilecei derinlikte oluturaca kasisin giri ve k eimini maksimum %10 olarak alacak ve kasiste oluacak su seviyesini dikkate alarak ta kasisi uygun kalnlkta betonla kaplayacaktr.Yol geili SG yapsna, iletme-bakm yolundan veya tarladan direkt gei iin oluturaca rampann eimini ise maksimum %10 olacak ekilde tasarlayacaktr.Yol geili SG yaplarn, ncelikli olarak hidrolik artlar yerine getirecek ekilde boyutlandrdktan sonra dier projelendirme (yaya,trafik vb.) kriterlerine gre gerekli tahkikleri yapacaktr. SG yapsnn membandaki sel yata kesiminde eimin dik olmas durumunda sel yatandan gelen sel sularnn kk eiklerden oluan kaskatlardan geirilerek enerjisi krldktan sonra, SG yapsna verilecek ekilde gerekli projelendirme almalarn yapacaktr. dare, SG yapsnn mansabnda sel yata eiminin yksek olmas veya bu noktada iletme-bakm yolunun kasise alnmasnn mmkn olmad durumlarda (kta doal zemin kotunun dk olmas halinde), sel sularnn geiini iletme-bakm yolu altndan kutu menfezle salayacaktr.Mansabta kutu menfez geili SG yapsnn projelendirilmesinde, ncelikle menfeze girite dik dl kuyu tekilinden kanacaktr.Menfez giriinde rsup birikimini nlemek maksadyla SGden gelebilecek rsublu suyun hzlanarak kutu menfeze geiini temin edecek ve kanaln iletme-bakm yolunun emniyetini salayacak ekilde SG yapsn projelendirecektir. Yol geili SG yaplarnda beton snfn C20 ve elik snfn S420a niteliinde seecektir.Dier SG yaplarnda ise beton snfn C16 ve elik snfn S220a (dz dzeyli donat elii) veya S420a (nervrl donat elii) olarak alacaktr. Yama Suyu Alma Tesisleri (YSAT) dare kanaln yama tarafnda yer alan derelerin srnt malzemesi tayp tamadklarn aratracaktr. Rsup tamalar halinde bu derelerin sularn kanal iine vermeyecektir.Aksi takdirde kanal iinde nemli iletme problemlerini gndeme getireceini gz nnde bulunduracaktr. Bu nedenle rsup tamayan ve kanal kapasitesine gre ok kk olan yan derelerden gelebilecek sular (maksimum 500 1/s), kanal iine alabilecektir.Bu amala, yap yerinin 1/500 lekli plankotesini kartarak, yama suyu alma tesisini projelendirecektir. 6 D VE T YAPILARI

dare, yksek kotlardaki suyu daha dk kotlara enerjisini krarak indirebilmek iin D veya t yaplarn projelendirecektir.Su seviyeleri fark h>0.50 m olan dleri, 30

herhangi bir yap yapmakszn kanal kesidini koruyacak ve sadece tabanda 1:1 eimli basit bir gei yaps tekil ederek projelendirecektir.Su seviyeleri farkl h>2,50 m olan dleri, dik d olarak gerekli hidrolik hesaplar yaparak projelendirecektir.Hidrolik hesaplar sonucunda, dik d geniliini (B), havuz derinlii (G) ve havuz boyunu (L) belirleyecektir.Havuz boyunun hesaplanmasnda aada verilen a ve b zmlerinden byk kan (L) deerini, havuz boyu olarak seecektir. a) LBR = G- F H2 +0,50 b) LCSU = 3,8 yc + F + 0,126 Burada; G = Havuz derinlii, m F = Memba ve mansap kanallar arasndaki enerji seviyeleri fark, m H2 = Mansap kanalndaki su ykseklii, m Yc = D balangcndaki kritik, derinlik, m LBR= Bureau of Reclamation tarafndan gelitirilen havuz boyu, m LCSU= Colorado State University tarafndan gelitirilen havuz boyu, m Su seviyeleri fark 2.50 < h 4.50 m olan dleri veya seri dleri Kaskat Dili Eik Dzlemli D veya Borulu D olarak h> 4.50 m olan tleri ise Borulu t veya Eik Dzlemli t, ED olarak projelendirecektir.D ve t yaplarnn sonlarna, Froude saysna bal olarak enerji krc havuzu hesaplayarak yerletirecektir. Onayl plan-profilinde borulu d olarak belirlenen yapy, gmlek betonlu bz olarak projelendirecektir.Yatayda maksimum 50 m deyde ise su kotlar arasndaki fark maksimum 4.50 m olacak ekilde savakl baca yapsn yerletirecek ve boru iindeki suyun enerjisini atmosfere aarak kracaktr.Borulu dlerde, boru k rakortman toprak ise boru iinde dolu haldeki hz. V max 1.00 m/s, k rakortman beton ise V max 1.50 m/s ve k yaps arpma Tipli Enerji Krc ise V max 3.60 m/s olacaktr. Uygun boru apn ; Q max 1.40 m3/s debiyi ve yukarda belirlenen hz kriterlerini esas alarak, yapaca hidrolik hesaplar sonucunda seecektir.Borulu d profilini zerinde minimum 1,00 m toprak dolgu tekil edecek ekilde izecektir.Boru iindeki enerjiyi krmak maksadyla borunun eimli ksmn takiben boru kndan veya savakl baca yaplarndan nce, yataya yakn eimde bir boru blgesini tekil edecektir. Bu blgenin minimum eimini Smin =0,005 m/m olarak seecek ve uzunluunu, k rakotman toprak veya beton olan dlerde minimum 5D k yaps arpma Tipli Enerji Krc olan dlerde ise minimum 3D olarak alacaktr.(D=boru ap). dare, t gzergahlarnda, daha byk debiler ve hzlar iin Borulu t veya Eik Dzlemli t (ED) yaplarn projelendirecektir. Borulu tlerde boru apn, dolu haldeki maksimum hz Vmax=3,60ekilde m/sn olacak ekilde belirleyecektir.Boru eimini ise boru iinde hidrolik sramay nlemek maksadyla daima kritik eimden daha byk seecektir.Borulu t gzergahnda oluturaca boru hatlarndaki kritik alt eimlerde, dik eimden daha yatk bir eime gemeyecektir.Ancak, toporafik artlar nedeniyle boru hatlarnda dik eimden daha yatk bir eime geilmesi zorunlu ise , bu takdirde ksa bir gei blgesini dikdrtgen kesitle ak t kanal olarak dzenleyecektir.k yaplarn arpma Tipli Enerji Krc veya Tip-I, Tip-II, ve Tip-III Enerji Krc Havuz olarak projelendirecektir.

31

ED yaplarnda, t kanalnn taban eimini kritik eimden daha byk seecektir.St kanalndaki farkl eimleri dey kurp formlne gre birleecektir.t kanal boyunca duvar yksekliini, t kanal balangcndaki kritik derinlik, t kanal boyunca oluan maksimum su ykseklii ve hz yk ile hava pay parametrelerini gz nnde bulundurarak belirleyecektir.Enerji krc havuzda enerjinin tam olarak krlabilmesi iin t kanaln %50 eime alarak enerji krc havuza balayacaktr.ED yaplarnda enerji krcya girite, Froude saysnn 15i amas halinde, 10 myi aan kot farklarnda tek bir eik dzlemli t yerine, yaklak 10 m ile snrlanm kademeli ve bir seri ED kullanmay tercih edecektir.60 mden uzun ve 200 den daha yatk ED kanallarnda, silindirik dalgalarn oluup olumayacan hidrolik adan tahkik edecektir.Ayrca ED gzergahnn jeolojik yapsn ve zemin iindeki suyun etkisini de dikkate alarak kanal tabannda yzme tahkikini yapacaktr.t kanalnn taban radyesinde ve yan duvarlarnda oluturulacak anolara ait derz yerlerinden kanal iindeki suyun szmasn nleyecek uygun PVC conta tipini seecektir.Dier taraftan gzergahn eimi dorultusunda hareket eden suyun, zemin taneciklerini srklemesi sonucunda oluabilecek borulanmaya kar da gerekli emniyet tedbirlerini (filtre vb.) proje aamasnda alacaktr. Her bir d veya t yapsn, memba ve mansap kanallarnn su seviyeleri arasndaki toplam fark, debi, hz gibi proje karakteristiklerinin yan sra yaplabilirlik, fonksiyonellik ve maliyet parametrelerini de dikkate alarak yapaca ekonomik mukayese hesaplarna gre d veya seri dler ile t veya seri tler olarak projelendirebilecektir. dare, d ve t yaplar iin yapaca hidrolik hesaplarda idarenin yaynlarndan veya darenin kabul ettii yerli ve yabanc kaynakl literatrden faydalanabilecektir. 7 ENERJ KIRICI TESSLER

dare, enerji krc tesisleri, reglatrlerde, eik dzlemli tlerde, glet ve baraj dip savak klarnda, fazla enerjinin hidrolik kriterlere uygun olarak krlmas ve suyun sakinletirilerek kanala alnmas maksadyla projelendirecektir. Reglatrlerde, Tip-I, Tip-II, ve Tip-III vb, d havuzlarn yatay veya eimli konumda projelendirebilecektir.Ayrca akarsu yatandaki zeminin salam olmas halinde yekpare veya dili sratma eteini kullanabilecektir. Eik dzlemli t sonlarnda. Froude saysna (F) ve yaklam hzna (V) bal olarak yine Tip_I, Tip_II,Tip_III vb. enerji krc havuzlardan birini seerek suyun kanala sakin olarak alnmasn salayacaktr. 1,0<F<2,5 ise Basit Havuz . 2,5<F< 4,5 ise Tip-I Havuz. F> 4,5 ve yaklam hz V 15 m/s ise Tip-II Havuz.F>4,5 ve yaklam hz V>15m/s ise Tip-III Havuz seecek ve bu havuz tipleri iin bu havuz boylarn belirleyecektir.Eimli dlerde Dili Eik Dzlemli Enerji Krclarda dizayn edebilecektir. Basnl boru kndan veya borulu t sonundan alnan suyun sakinletirilerek kanala verilmesinde veya akar su yatana braklmasnda. arpma Tipi Enerji Krclarprojelendirilecektir. Enerji krc tesisler iin yapaca hidrolik hesaplarda,darenin yaynlarndan veya darenin kabul ettii yerli ve yabanc kaynakl literatrden faydanlabilecektir. 8 AYRIM YAPILARI

32

dare, ayrm yaps yerinde 1/500 lekli plonkote almasn tamamladktan sonra zerine yapy yerletireceksiniz. Sulama kanallarnn ayrm noktalarnda ,ayrlan kolun tayaca debinin llmesi veya bu kolun iletme d braklmas halinde ,gerekli olan beton imalatlar ve mekanik tehizat yapaca hidrolik ,stabilite,statik ve betonarme hesaplara dayal olarak projelendirilecektir.Zemin ettleri sonucuna gre , yap temelinde gerekli tedbirleri alacaktr.Ayrm yapsn ,devam eden kol ve ayrlan kol zerinde olmak kaydyla kapakl birer yap (reglatr tipi priz vb)olarak projelendirilecektir.Gerekli grlmesi halinde yapnn membanda bir tahliye tesisini de projelendirilecektir. Yapnn ayrlan kolu zerinde mutlaka bir debi lm tesisini tekil ederek, alnacak debinin llmesini salayacaktr. dare, reglasyonlu mansap kontroll kanallar zerindeki ayrm yaplarn ise ,bu kanallarla uyumlu otomatik mansap kontroll sistemleri , ayrlan kol zerindeki projelendirilecektir. Tamamen seviye kontroll olarak alacak ayrm yaps zerindeki hidromekanik veya elektromekanik kapak sistemlerinin, mansap kanallarndaki su taleplerine otomatik olarak cevap verebileceklerini de dikkate alarak, gerekli hidrolik,stabilite ,statik ve betonarme hesaplara dayal beton imalatlarn, gml ve hareketli metal aksamlarn projelendirecektir. Kanalet ayrm yaplar, Kanaletli ebeke Sanat Yaplarblmnde verilmitir. 9 YOL GE YAPILARI

Yol gei yaplar,sulama kanallarnn ulam yollar (ky yollar il yollar kara ve demir yollar vb ) ile kesitii noktalarda , kanaln zerine kpr yaplmas veya kanaln manfez iine alnmas sonucunda , kanaln ve yolun devamlln salayan yaplardr .dare , onayl plan-profilinde belirlenen gei noktasndaki kpr veya manfez yaps yerinde ; yolun ve kanaln konumunu ,kpr veya manfezin akln gz nnde bulundurarak ,1/500 lekli plankote almn gerekletirecektir. dare byk kapasiteli kaplamal ana kanallar ile kaplamasz ana tahliye kanallarnn ve byk taknlara maruz geni dere yataklarnn geilerinde yol ekseni ile kanal veya akarsu ekseni arasndaki verevlilik asnda gz nnde tutarak , kanaln ya da akarsuyun su yz geniliklerini bozmayacak ekilde , gerekli hidrolik artlar salayacak uygun kpr tipini ve statik sistemini belirleyecektir. Kpr ayaklarna aittemellerin boyutlandrlmasna esas olmak zere , jeolojik ettleri (gzlem kuyusu sondaj kuyusu vb )yapacaktr.Kpr ayaklarnn temellerini mutlaka doal zeminden itibaren minimum 0,50 m kadar aaya indirecektir . Bunun salanmas iin araziden en kesit alarak kpr ayaklarnn salam zemine oturduunu gsterecektir. Projelendirme aamasnda ; yolun standardn , erit saysn ve geniliini ,trafik younluunu , askeri amal kullanp kullanlmayacan ,asfalt veya stabilize oluunu , zerinden geecei kanaln veya akar suyun bykln vb zellikleri dikkate alarak fonksiyonel ve ekonomik kpr tipine (yerinde dkme plak veya kirili kprler , prekast plak kprler , prekast kambur kprler , n germesiz veya n germeli prefabrik kirili kprler , kompozit kprler , elik kprler vb )yapaca altarnatif almalara ait maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda karar verecektir. Dk standartl yollarda ve kk kapasiteli yedek veya tersiyer kanallar zerinde mesnet eksenleri arasndaki akl 3,00 m den 4,60 m ye kadar olan yol geilerini prekast kambur kpr olarak projelendirebilecektir. Ayrca ihtiya duyulan yerlerde kanallar

33

zerinden evcil olmayan geileri , sr ve yaya geileri iin elik veya betonarme plak kprleri projelendirilecektir. dare , kpr yeri toporafik artlarnn ve temel zemini jeolojik zelliklerinin yaklak ayn , kpr tipinin , kpr orta ayak saysnn ve yk snfnn ise ayn olduu durumlarda . darenin uygun grn alarak kanal akarsu vb , geilerdeki kprleri tip olarak projelendirebilecektir. Kpr tip projesine ait kalp plan , boy ve en kesit izimleri ile bu tip kapsamna giren kprlerin karakteristik tablosunu ayn pafta zerinde gsterecektir. Bu zelliklerin dndaki hallerde ise projelendirmeyi, yerinde alaca plankotelerine veya kpr eksenleri dorultusunda arazinin doal en kesit deerlerine uygun olarak ayr ayr yapacaktr. dare, yol gei yapsnn menfez olarak projelendirilmesi halinde kanaln zelliini ve hava payn da dikkate alarak hidrolik ve ekonomik artlar gerei kaplamal kanallarda maksimum 5 cm, kaplamasz kanallarda maksimum 25 cm kabarma oluturacak ekilde uygun menfez kesidini hesaplayacaktr . Reglasyonlu kanallarda ise , yol gei menfezlerini , kabarma oluturmayacak ekilde boyutlandracaktr .Aksi halde hidro-mekanik kapaklarn tam aclamayacan , bu nedenle de proje debisinin mansaba geirilemeyeceini ve ekler arasndaki dinamik su hacimlerinin bir ksmnn srekli ihlal edileceini ve dolaysyla iletme iin hedeflenen kullanma hazr depo sularnn kstlanm olacan gz nnde bulunduracaktr.Hidrolik hesap sonucunda seecei menfez kesidi , bir veya birden fazla gzl olabilecektir. Statik ve betonarme hesaplarda ise ;menfez zerindeki toprak dolgu ykn ve trafik ykn dikkate alarak menfezi basit mesnetli veya drt kenarndan ankastre mesnetli olarak zecektir. Trafik ykn, yolun standardna , trafik younluuna ve ara cinsine gre H20S16 veya H30S24 yk snrlar arasndan seecektir.Menfez zerindeki toprak dolgu yksekliinin 3,00 m veya daha yksek olduu durumlarda, trafik yk tesirlerini yapaca statik ve betonarme hesaplarda almayacaktr.Kutu menfezi genel olarak yerinde dkme kriterlerine gre projelendirecektir.Ancak, gerekli grlmesi halinde, maliyet mukayesesi hesaplar ile birlikte darenin uygun grnn de alarak, kutu menfezi, prefabrik olarak projelendirebilecektir. dare, sulama kanallar zerinde projelendirilecek yerinde dkme veya prefabrik kprlerde, kprye girite ve kta yol dolgularnn kanala savrulmasn nleyecek kanat duvarlarn (ricat duvarlarn) mutlaka projelendirecektir. Ayrca kanallar zerinde projelendirilecek yol geii menfez yaplarnda da menfez zerindeki dolgunun kanala savrulmasn nleyecek ve dolgu evlerine topuk tekil edecek giri ve k ba duvarlarn yeterli ykseklikte seecektir. Yol gei yaplarnn betonarme hesaplarnda, yerinde dkme kpr, menfez gmlek betonlu bzl gei vb. yaplar iin C20, prekast ve prefabrik yaplar iin ise C25, C30 vb. niteliinde betonarme betonunu kullanacaktr. Kprlerin donatsz kenar ayaklarnda, ana kanallar ile bu kanallara ait iletme bakm yollarnn sel yataklarn kestii noktalar zerinde projelendirecek betonarme ASG menfez yaplarnda ve donatsz gmlek betonlu bzl ASG yaplarnda C16 beton snfn seecektir. Beton elii snfn yerinde dkme veya prefabrik yaplar iin S220a (dz yzeyli donat elii) veya S420a (nervrl donat elii) olarak alacaktr. Tipi ve statik sistemi belli olan kpry, T.C Karayollar Genel Mdrlnce yaymlanm Yol Kprleri in Teknik artnamede belirtilen yk kriterlerini esas alarak yapaca stabilite, statik ve betonarme hesaplar sonucunda projelendirecektir.Kprlerin

34

statik ve betonarme hesaplarnda, yolun zelliine bal olarak H20S16 veya H30S24 yk snflar arasndan uygun olan kamyon ykn seecektir.Kamyon yklerini dinamik etki katsaysn ve datma faktrn de dikkate alarak ykleri kiri akl boyunca gezdirmek kaydyla momentin ve kesme kuvvetinin maksimum olduu halleri belirleyecektir.Tayc kesite yerletirilecek donat miktarn ise, belirlenen kesit tesirlerini dikkate alarak hesaplayacaktr.st yapdan kpr ayaklar vastasyla temele intikal eden yklerin temel zemininde oluturaca gerilmenin, jeolojik ettler sonucunda bulunan zemin emniyet gerilmesinden daha byk kmas halinde ve bu durumda seilen temel boyutlarnn bytlmesinden de ekonomik adan uygun olmad durumlarda, kpr ayaklarn, kazkl temel sistemlerine gre de projelendirebilecektir. Byk kapasiteli kanallar ile yollarn kesitii noktalarda, eksenler arasndaki verevlilik asnn byk olmas durumunda, geiin, kpr yaps yerine menfez yaps olarak projelendirilmesi yaplabilirlik, emniyet ve ekonomik gerekeler nedeniyle gz nnde bulunduracaktr. dare, takna maruz kalan kontrolsz debili akarsu yataklar zerinde geii salayacak kutu menfez yaplarnn projelendirilmesi srasnda, akarsuyun zelliklerini, tanan malzeme miktarn ve cinsini aratracak ve tanan rsubun (var ise) tabanda birikmesi sonucunda oluacak kesit daralmasn, yapaca hidrolik kmas, statike gerekli beton kesitlerinin ve mesnet aklklarnn bymesi nedeniyle maliyetin artmas gibi olumsuzluklarla karlalmas durumunda, menfez yaps yerine kpr alternatifini de ele alarak incelecek ve ekonomik bulunmas halinde projelendirmeyi buna gre yapacaktr. Yol gei yaplar, statik yklerin yan sra dinamik yklere de maruz kalacaklarndan tama gc ynnden zayf temel zeminlerinde ina edilmeleri halinde, basit radye temel tipi yerine, darenin de onayn almak koulu ile kazkl temel sistemlerini kullanarak yap gvenliini arttracaktr. Ancak alnan bu ilave nlemin maliyeti arttrc bir tedbir olduunu ve dolaysyla yap ekonomisini olumsuz ynde etkilediini gz nnde tutarak baka alternatif zm nerilerini de maliyetleri ile birlikte hazrlayarak dareye sunacaktr. Kk kapasiteli kanallar ile yollarn kesimesi halinde bzl yol geilerini projelendirecektir.Bzl yol geilerini mutlaka gmlek betonlu ve zerindeki yk durumuna gre donatl veya donatsz olarak dizayn edecektir. SYOP ve AP prizlerinin iletme-bakm yollarn kesmeleri durumunda, geii gmlek betonlu bz olarak projelendirecektir. dare, prefabrik olarak imal edilmi (n germeli veya n germesiz) I ve T kirili kprlerde, kpr aklklarn gz nnde bulundurarak,prefabrik kirileri projelendirmeyi yapabilecektir.Kpr ayaklar zerinde kirilerin aralkl olarak projelendirilmesi halinde, kprde gerekli sayda enleme kiriini yerletirecektir.Enleme kiriinin saysn ve yerini, kpr akln dikkate alarak belirleyecektir. Prefabrik kirili kprlerde, deprem derecesine gre kiriler arasna deprem takozlarn mutlaka yerletirecektir.Prefabrik kiriler ile tabliyenin birlikte almasn salayacak donatnn yerleimi iin gerekli nlemleri alacaktr.Kpr aklna yerletirilecek boylama kirilerinde sehim hesab yapacaktr.Bulunan sehim deerinin, izin verilen maksimum sehim deerini amadn hesapla grecektir.Kpr aklklarn, kanallarn maksimum su yz geniliklerini dikkate alarak seecektir.Ayrca kpr kenar ayaklarnn ve mesnet bantlarnn yerletirilmesinde kanaln beton hava payn gz nnde bulunduracaktr.Kiri alt kotu ile kanaln maksimum su kotu arasndaki mesafeyi minimum

35

30 cm olarak alacaktr.Kpr geniliini, ait olduu yolun erit saysna ve erit geniliine gre belirleyecektir.Ayrca elastomer mesnet detaylarn da hazrlayaca projede gsterecektir. 10 KAVUT YAPILARI

dare, onayl plan-projesinde bulanan kaplamal ve kaplamasz btn klasik kanallarn ve kanalet hatlarnn sonlarn, mansap art kriterlerine uygun olarak bir drenaj kanalna veya mevcut bir dere yatana balayacak ekilde projelendirecektir. dare, kavut yaplarn, balant yaplacak kanal zerinde uygun hidrolik artlarda ve konumda dizayn edecektir.Balant yaplacak kanaln debisini de gz nnde bulundurarak, mansaplanacak debinin balant kanalna veya dere yatana zarar vermemesi iin, birleim noktasnda akm ynlendirmek zere uygun hidrolik artlar salayacak ve gerekli dzenlemeleri yapacaktr.Sz konusu balantnn amacna uygun olarak yaplabilmesi iin balant yaplacak kanal ile mansaplanacak kanaln veya derenin birleecei kesimde yeterli kot ve tesviye eimini ieren bir plankote alarak ve projelendirme almalarn yapacaktr. Kavut yapsnn, baland memba kanalndan gelen sularn, zellikle kaplamasz mansap kanalnn yan evlerinde ve tabannda yapabilecei tahribatlar nlemek maksad ile memba kanalnda akmn rejimini de dikkate alarak gerekli emniyet tedbirlerini (ta kaplama,beton kaplama vb.) alacaktr. dare, kavut yaps mebanda, bir yol geii var ise, o takdirde gei yapsn (gmlek betonlu bz, kutu menfez vb.) memba kanalnn debisine ve akm rejimine (nehir veya selrejimine) balolarak, yapaca hidrolik hesaplar sonucunda boyutlandracaktr. Ayrca gei yapsnn dolgu ve trafik ykleri altnda statik ve betonarme hesaplarn ve bu hesaplara dayal izimlerini yapacaktr. 11 GE (RAKORTMAN) YAPILARI

dare, kanal tip kesitinin deitii (trapezden dikdrtgen kesite, trapezden dairesel kesite vb.) durumda geii salayan veya galeri, sifon, tnel vb. sanat yaplarna ait giri ve klarn kanal ile birleimlerinde yk kaybn mmkn olduu kadar azaltarak, fazla trblansa mani olmak maksad ile farkl geometrik ekillerdeki iki kesiti birbirine balayan rakortman yaplarn projelendirecektir.Ayrca, sel geitlerinin giri ve klarnn, doal sel yatana uygun hidrolik artlarda balantlarn salayacaktr. dare, rakortman uzunluunu hesaplarken, yaklam asn 150 < < 250 arasnda olacak ekilde yap kriterlerini ve uygun hidrolik artlar gz nnde bulundurarak seecektir.Ayrca, zellik arz eden yaplarn (rnein, pompa binalarnn yaklam havuzlar vb.) rakortmanlarna ait boyutlarnn ve yaklam alarnn proje artlarna gre belirlenebilmesi iin gerekli model deneyi almalarn darenin uygun grn de alarak yapacak veya yaptracaktr.Genellikle beton kaplamal olarak projelendirilen rakortman yaplarn, baz hallerde maruz kaldklar yanal ve alt su basnlar ile zayf zemin artlarn dikkate alarak gerekiyor ise betonarme olarak ta projelendirecektir. Beton kaplamal kanallar zerinde, genel olarak krk dzlemli-brocken back tipi gei yaplarn projelendirecektir.Krk dzlemli geilerde trapez kesit ile dikdrtgen kesit 36

arsnda hzlanan akmda yk kayb kat saysn K=0.30, yavalayan akmda ise K=0.50 olarak alacaktr.Trapez kesit ile dairesel veya atnal kesitler arasnda hzlanan akmda yk kayb kat says K=0.50, yavalayan akmda ise K=0.70 olarak alacaktr. 12 BORULU SULAMA EBEKELERNDE SANAT YAPILARI

dare, klasik ana kanaldan, dorudan borulu ebekeye su alma yaplarn (priz yaplarn), ebekenin kapal ve mansap kontroll olmas nedeniyle, l kutusuz olarak projelendirecektir.ebekede debi lm sulama vanalar (hidrantlar) vastasyla yaplacandan, talepteki deiikliklere cevap verebilecek priz yapsn, maksimum proje debisine gre boyutlandracaktr.Borulu ebeke zerinde yer alan ebeke vanalar (hat kapama vanas,ayrm vanas,ara tahliye vanas hat sonu tahliye vanas vb.), sulama vanalar (hidrantlar), hava vanalar (vantuzlar) vb. elemanlar hassas zelliklere sahip olduklarndan, ebekeyi yzen kaba cisimlerin etkisinden korumak maksadyla, su alma yaps giri azna uygun aralkl ve iletilmesi kolay bir zgara tertibat yerletirecektir.k kuyusunda yer alan boru giri azna ise, zgaradan geen malzemenin kapal ebekeye geiini engelleyecek bir szge (krepin) aksamn monte edecektir.Szge zerindeki toplam boluk alann, boru kesit alannn %20sinden daha fazla olacak ekilde hesaplayacak ve szgei montaj elemanlaryla birlikte projelendirecektir. Su alma yaplarnn k kuyularndaki szgelerdeki gerekli batkl salayarak boruya hava giriini nleyecektir.Uygun batklk deerini (B), szgein st kotundan itibaren boru apna bal olarak D<800 mm ise B1.5 D ve D800 mm ise B1.0 D artlarn salayarak belirleyecektir.Ayrca boru giriindeki havalandrma borusu apn (q), D600 mm ise q =500mm ve D600 mm ise q=D/12 artlarn salayacak ekilde seecektir.Ancak q=D/12 olmas durumunda, belirlenen hava tahliye borusunun apn ve prize ait k kuyusunun duvar kalnln da dikkate alarak bir veya birden fazla tahliye borusunu kesite yerletirecektir. Priz giri yaps ile k kuyusu zerini, d evreden gelebilecek her trl yabanc maddeye (rzgar erozyonu ile srklenen cisimlere veya trafik nedeniyle savrulan stabilize malzemeye) kar sa kapak ile kapatacaktr.zellikle reglasyonlu ana kanallarda, su seviyesinin Q0 statik su seviyesinin zerine kmas durumunu veya boru hattnda su taleplerinin azalmas veya kesilmesi halini gz nnde tutarak, priz k kuyusundan tamay nlemek maksadyla k kuyusu st kotunu, giri yaps st ile ayn olacaktr. Borulu ebekeye, ak kanallardan priz yaplar ile direkt olarak su alnabilecei gibi ak kanal ve gllerden pompa istasyonu vastasyla da su alnabilecektir.Pompa istasyonu ile alnan suyu; cebri borular ile seviye kontroll basma havuzlarna (toprak seddeli beton arlk veya betonarme konsol duvarl basma havuzlarna veya ayakl depolara) basarak yamurlama veya damlama sulama ilemleri iin gerekli piozemetre basnlarn salayacaktr.Ayrca depo k borusu zerinde ve ngrlen basn mesafesinde olmak kaydyla ebekeye temiz su verecek bir filtre istasyonunu darenin uygun grn de alarak projelendirecektir. dare, pompa istasyonu basma havuzu, ayakl depo ve filtre istasyonu yerini dare ile birlikte setikten sonra yap yerlerinin 1/500 lekli plankotelerini alacaktr. Yap yerlerinde gerekli jeoloji ettlerini yaparak temel zeminde alaca nlemleri belirledikten sonra fonksiyonel ve ekonomik temel tipini seecektir.Havuz ve depolar iin stabilite, statik ve betonarme hesaplar TS 500 ve Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik kriterlerine gre yapacaktr. Sz konusu yaplar ait kalp ve betonarme izimlerini btn detaylaryla birlikte hazrlayarak darenin onayna sunacaktr. Toprak

37

seddeli basma havuzlarnda szmaya kar alnacak gerekli emniyet tedbirlerini (tabanda ve yan evlerde kil dolgu, jeomembran vb.) bir drenaj sistemi ile birlikte projelendirecektir.Beton arlk veya betonarme konsol duvarl basma havuzlarnda ise, duvar ve radye anolarnn derz yerlerinde temel zeminin jeolojik yapsn da gz nnde tutarak radyede mastik asfalt ve PVC conta duvarda ise PVC conta kullanarak szdrmazl salayacaktr. dare, baraj ve glet dip savaklarndan borulu ebekelere su alnmas durumunda;baraj ve gletin minimum maksimum ve normal iletme su seviyelerini dikkate alarak dip savak vana odasndan bir branman ile dorudan borulu sisteme su alma yapsn projelendirecektir.Sistemde gereinden fazla hidrostatik basn olumas halinde ise, fazla basnc kracak bir basn krc vana techizatn ve vana odasn projelendirecektir. Baraj ve gletin minimum,maksimum ve normal iletme su seviyelerini dikkate alarak hidrostatik basncn yetersiz olduu durumlarda sistem iin gerekli ilave basnc bir pompa istasyonu vastasyla salayacaktr.Bu durumda rezervuar su seviyesi minimumda iken terfi yksekliinin azalacan da gz nnde bulunduracaktr. Mhendis, basn krc vana odasnn yerini dare ile birlikte setikten sonra plankotesini alacaktr.Plankote almalarnn tamamlanmasndan sonra temel zemininde gerekli jeolojik ettleri yaparak uygun temel tipini seecektir.Vana odasnn statik ve betonarme hesaplarn TS 500 ve Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik kriterlerine gre yapacaktr.Yapaca hesaplara dayal kalp ve betonarme izimlerini ise btn detaylaryla birlikte hazrlayarak darenin onayna sunacaktr. dare,orta ve yksek basnl borulu ebeke sanat yaplarnda ihtiyatan fazla hidrostatik basnlar, proje basncna drmek iin maslakl veya vanal enerji krclar projelendirecektir.Projenin zelliini ve ekonomisini de dnerek enerji krc tesisin tipini (maslakl veya vanal), yapaca maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda seecektir.Seecei maslak yaps veya vana odas yerinde plankote almn ve gerekli zemin ettlerini yapacaktr.Stabilite,statik ve betonarme hesaplar ile bu hesaplara dayal kalp ve betonarme izimlerini hazrlayarak darenin onayna sunacaktr. Ayrm noktalarnda ina edilecek ebeke vanas odalarnn projelendirilmesinde; kullanlacak vanann bykln, montaj-demontaj elemanlarnn boyutlarn, kuyuya ini ve kta kullanlacak gemici merdivenin boyutlarn ve kuyu iinden geen borunun apn gz nnde bulunduracaktr.Ayrm yapsnn byk bir blm zemin iinde olacandan taban radyesi ve yan duvar kalnlklarn, yapaca statik-betonarme hesap sonularna gre belirleyecek ve ayrca szdrmazlk tedbirlerini de alacaktr. Ayrm noktasnda vana yok ise; ayrm T paras kullanarak salayacak olup, bu durumda ayrm kuyusunu projelendirmeyecektir. dare, doal zemin zerinde ina edilecek kuyularn boyutlarn, iinde yer alacak montaj-demontaj paralar ile sulama vanas ve hava vanas gibi elemanlarn llerini gz nnde tutarak belirleyecektir.Ayrca kuyu iinde yer alacak tehizatn periyodik bakmonarm faaliyetlerinin yaplabilmesi iin gerekli minimum artlar da kuyu iinde oluturacaktr.Kuyu iinde yer alacak her trl sulama cihazna ehliyetsiz ahslarn mdahalesini nlemek maksadyla kuyu zerini sac kapaklarla kapatacaktr.Dier taraftan kuyularda muhtemelen birikebilecek sznt sularnn tahliyesi iin tabanda Q50 mm i apnda tahliye borusunu ve st kotlarda ise Q50 mm i apnda havalandrma borusunu yerletirecektir.Kuyu yaplarna sulama borularnn giri ve klarnda boru cinsleri

38

(PVC,AP,CTP,PE, elik vb.) iin, ngrlen balant detaylarna ve kriterlerine mutlaka uyacaktr. Kuyulara giri ve klarda szdrmazlk tedbirlerini (szdrmazlk levhalar vb.) alacaktr.Sulama vanas ve hava vanas yaplarn ayr ayr projelendirecei gibi, bu yaplar, birbirine ok yakn olmalar halinde, ayn kuyu iinde de projelendirebilecektir.Bu uygulamann ekonomik olacan ve iletme asndan herhangi bir saknca tekil etmeyeceini gz nnde bulunduracaktr.Tahliye imkan bulunmayan ebeke vana su kuyularna, hava vanas elemanlarn yerletirmeyecektir.Bu durumda ebeke vanas ve hava vanas elemanlarna ait kuyular ayr ayr projelendirecektir. dare, kuyularn projelendirmesinde, proje sahasndaki don derinliklerini gz nnde bulundurarak donma-znme sonucunda zeminde meydana gelebilecek oturmann yapya verecei tahribatlar nleyici tedbirleri alacaktr.Baz hallerde teme radyesi kalnln arttrarak, baz hallerde ise yap evresinde kazdan kan malzeme ile sedde oluturarak temel alt kotunu don seviyesini altna yerletirecektir. Doal zemin zerinde projelendirecei sulama vanas ve hava vanas kuyularn, yapaca maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda, yerinde dkme imalata gre daha ekonomik kmas ve darece de gerekli grlmesi halinde, prefabrik olarak dizayn edebilecektir.Ancak zemine gml olan kuyular ise, prefabrik uygulamann dnda tutacaktr. Borulu ebekede ara tahliye ve hat sonu tahliye yaplarn, iinde yer alacak ebeke vanalarn, montaj-demontaj paralarnn ve dier metal aksamn byklklerini gz nnde bulundurarak projelendirecektir. 13 KANALETL SULAMA EBEKELERNDE SANAT YAPILARI

dare, onayl plan-profilinde kanaletli ebeke olarak tasdik edilmi ve zerinde sanat yaplar belirlenmi olan sulama ebekesinde sanat yaplarn, darece yaymlanm olan tip ve abaklardan,kitap ve seminer notlarndan ve ilgili literatrden faydalanarak projelendirecektir. Kanalet ayrm yaplarn,kanalet sifonlarn, t kuyularn, dirsek yaplarn, kanalet yol geilerini ve kanalet son yaplarn, kanaletlerin tiplerini,sapma alarn, d yksekliklerini ve iletme artlarn dikkate alarak projelendirecektir. dare, kanalet ayrm yaplarnn projelendirilmesinde, ayrlan kanaletlerin tipi, bir nolu kanalete gre kotlarn dikkate alarak, l kutulu, l kutusuz, savakl, savaksz ve ekli savakl olarak projelendirecektir.Yaplan hidrolik hesap sonucunda ayrlan kanalette Froude says 2.50den byk kar ise ayrm ift kuyulu olarak veya ayrlan kanaletin zeri belli mesafe iin bask pla ile kapatlacak ekilde projelendirmeyi yapacaktr.Gerekiyor ise bask pla uygulamas yerine, kanalete girite dalg perde tekil ederek kanalet balangcnda ve dalg perde altnda kritik alt akm artlarn oluturacak gerekli orifis ebadn, hidrolik hesap sonucunda belirleyecektir.Bylece kanalet balangcnda hidrolik sramay gerekletirerek enerjinin snmlendiini gsterecek ve srama sonras oluacak d2 su yksekliinin kanalet slak kesiti iinde kalp kalmadn tahkik edecektir. Kanalet hatlarndaki t ve dirsek yaplarn, giri ve k kanaletleri tiplerinin Tip70, Tip-600 arasnda ve sapma alarnn ise uygun olmas durumunda, dairesel kuyulu olarak projelendirecektir.Kuyu apn, giri ve k kanaletlerinin tipi ile sapma asna bal

39

olarak, q 100, q 120 ve q 150 cm seecektir.Giri ve k kanatleri tiplerinin Tip-600den daha byk olmas halinde ise, kuyuyu, keli kuyu olarak projelendirecektir.Kuyularn cidar kalnlnn belirlenmesinde, kuyunun tipini (dairesel ve keli), sapma asn ve d yksekliini dikkate alacaktr.Ayrca, sapma as 44 grad ve daha byk olan Tip-450 kanaletlerde, kuyular, keli olarak projelendirecektir. dare, kanalet sifonlarnn projelendirilmesinde, gerekli hidrolik hesaplar sonucunda belirleyecei toplam yk kaybn, plan-profil paftasnda verilen yk kayb ile uyumlu olup olmadn kontrol edecektir.Hesaplayaca yk kaybnn, mevcut yk kaybndan daha az olduunu gsterecektir.Aksi taktirde giri kanaletinde hava payn da dikkate alarak, kabarmay minimum da tutacak ekilde bir boyutlandrmay sifon yapsnda yapacaktr.Kanalet sifonlarnn giri ve k kuyularn, Tip-70 ile Tip-600 arasnda dairesel olarak, Tip-600den byk kanaletlerde ise keli olarak projelendirilecektir.Kuyu aplarn ve cidar kalnlklarn kanaletin tipine ve kuyu yksekliine bal olarak belirleyecektir.Kanalet sifonlarnda, sifon borusu zerindeki dolgu ykseklii minimum 50 cm olarak ve sifon borusu gmlek betonlu olarak projelendirecektir.Kanalet sifonlarnda giri ve k kuyularna ait yksekliklerin fazla olmas durumunda, gerekli statik- betonarme hesaplar yaparak, kuyular, donatl olarak da tekil edilebilecektir. dare, plan-profilinde, yaya ve ara geileri iin gerekli grlen gei yaplarn, kanaletin tipini, geiin amacn (yaya, ara vb) ve kanaletin doal zeminden yksekliini de dikkate alarak, yapaca statik hesaplara dayal olarak projelendirecektir. dare, kanalet son yapsn, onayl plan-profil projesine uygun olarak projelendirecektir.Kanaletten gelen sularn balant kanalna (balant kanal kaplamasz bir kanal ise) zarar vermemesi iin gerekli emniyet tedbirlerini projede gsterecektir.

14

PREFABRK SANAT YAPILARI

dare,sulama projesi sahasnda onayl plan-profilinde gre belirlenmi sanat yaplarn genel olarak deerlendikten sonra yerinde dkme imalatlara gre daha ekonomik olabilecek sanat yaplarn, darenin uygun grnn de alarak prefabrik olarak projelendirebilecektir. Prefabrik yaplar projelendirmeden nce bu yaplarn yerinde dkme yaplara nazaran daha kaliteli ve uzun mrl olmasn, montaj ve demontaj kolayll salanmasn, su iinde imalatlarn gerekletirilmesini, k mevsiminin uzun ve sert getii blgelerde ksa srede ok miktarda sanat yapsn montajnn tamamlanarak kanallarn hizmete sunulmasn, elemanlarn narin ve yksek mukavemetli retilmesini, retimin seri yaplmasn, kalpta ekonomi salanmasn kalp ve i iskelesine ihtiya duyulmamasn, kaz miktarnn azln ve ekonomik olmasn gz nnde bulunduracaktr. Projelendirecei prefabrik yaplara ait izimleri tamamladktan sonra, maliyetini hesaplayacaktr.Benzer ekilde yerinde dkme imalat iinde gerekli almalar yapacak ve her iki yapya ait maliyetleri karlatracaktr.Yaplacak karlatrma sonucunda, prefabrik yap maliyetinin daha ekonomik kmas durumunda, darenin de iznini alarak projelendirme almalarna balayabilecektir.

40

dare, prefabrik olarak projelendirilmesi uygun grlen sanat yaplarnda, gerekli hidrolik, stabilite, statik ve betonarme hesaplarn yapacaktr. Yapaca bu hesaplar sonucunda prefabrik sanat yaplarn boyutlandracaktr. Hesaplamalara esas olacak yk kabullerine, proje sahasna tamamn dikkate alarak dare ile birlikte karar verecektir. Projelendirme srasnda iin ekonomisini ve yaplabilirliini gz nnde bulundurarak yaplarda gruplandrma yoluna gidebilecektir.Ayrca projede tasarlanan yk kabullerinin zorunlu haller nedeniyle artmas (dolgu veya dinamik yklerin artmas vb.) durumunda, bu kesimlerde projelendirilecek prefabrik yaplar iin, daha nce seilen beton kesitleri sabit kalmak kaydyla, yeniden yapaca statik-betonarme hesaplar sonucunda gerekli donat miktarn belirleyecektir.Ancak artan dinamik veya statik yklere gre yeniden kesit tahkiklerini yaparak, daha nce seilen statike gerekli kesitin yeterli olup olmadn hesapla gsterecektir. dare, onayl plan-profilinde yer alan kpr, menfez, sulama vanas (hidrant), hava vanas (vantuz), AP vb. prefabrik yaplarda, ncelikle statik ve dinamik yk kabullerini yaptktan sonra statik hesaplara dayal tip projeleri, eitli boyutlar iin ayr ayr hazrlayacaktr.rnein, prefabrik menfez yaplar iin tip ano boylarn belirleyecektir.Projelendirmeyi, yap yerinde alaca plankoteye esas olarak yapacak ve boy kesit iziminde ano boylarn gsterecektir.Ayrca giri ve k yaplarana ait prefabrik imalatlarn projelerini de hazrlayacaktr. Prefabrik yaplarda, statike gerekli kesidi, statik hesaplar sonucunda bulaca kesit tesirlerini dikkate alarak TS 500 kriterlerine gre belirleyecektir.Kesite yerletirecei donaty ise, yapaca betonarme hesaplar sonucunda seecektir.Ancak prefabrike elemann retim sahasnda stoklanmasn, tanmasn ve montajn dikkate alarak her durumda kesitte oluabilecek ekme blgelerine, gerekli donaty hesaplayarak yerletirecektir. dare, prefabrik kpr ve menfezlerde trafik ykn, yolun standardna, trafik younluuna ve ara cinsine gre H20S16 veya H30S24 yk snflar arasndan seecektir.Betonarme betonunu C25, C30 vb. niteliinde seecektir.Beton elii snfn ise S420a (nervrl donat elii) olarak alacaktr. 15 STNAT DUVARLARI

dare, doal zemini veya her cins toprak, kum, akl vb. dolgu malzemesini tutmaya yarayan, st ucu serbeste hareket edip alt ucu etrafnda dnmek suretiyle eilebilen veya olduu gibi yatay hareket edebilen istinat duvarlarn, gerekli stabilite, statik ve betonarme hesaplarnn yaparak projelendirecektir.stinat duvar tipini; ta duvar, gabion (fildver) duvar, beton arlk duvar,betonarme konsol duvar, payandal betonarme duvar vb. tipler arasndan proje artlarna uygun olan duvar tipini gerekli maliyet mukayesesi hesaplarn yaparak belirleyecektir.Maliyet mukayese hesaplarnda, duvarn yksekliini, yaplaca yerdeki zeminin jeolojik yapsn, istimlak problemi olup olmadn ve inaatn yaplaca sahada duvarda kullanlmas dnlen malzemenin(kum,akl,ta vb.) bulunup bulunmad hususlarn ett edecektir.zellikle arazi kaybnn nemli olduu takn yataklarnn dzenlenmesinde toprak seddelerinin byk yer igal edeceini ve dolaysyla yksek istimlak bedellerinin gndeme gelebileceini dnerek bu bu kesimlerde istinat duvar uygulamalarn tercih edebilecektir.

41

dare, istinat duvarlarn; onayl plan-profilinde yer alan duvarl kanallarda, ekillerde, reglatr membanda ve mansabnda, pompa istasyonlarnn emme basma havuzlar evresinde ve her trl sanat yaplarnda duvar gerektiren yerlerde projelendirecektir. Ta duvarlar; yap yksekliinin fazla olmayaca, duvar yapmna uygun ta malzemesinin temininde herhangi bir problemle karlalmayaca durumlarda projelendirecektir. Gabion(fildver) duvarlar; ky koruma yaplarnda, heyelana maruz blgelerde, akarsu yataklarnn dzenlenmesinde, drenaj problemi olan eylerde vb. yerlerde darenin uygun grn de alarak projelendirecektir.Projelendirmede, gabion(kafes tel rgl sandk) boyutlarn ilgili retici firmadan temin edeceini, kafes tel rgl sandklardan tekil edilecek gabion duvarlarn esnek olmalar nedeniyle temel zeminlerinde oluabilecek farkl oturmalardan etkilenmeyeceini, kafes tel rgl sandklar kullanarak, yapaca duvarn gvdesi kaya ile dolu olduu iin herhangi bir drenaj sitemine gerek duymayacan, stabilite hesaplarnda kaya dolgu iinde %30 ile %35 boluk olduunu kabul ederek, kaya dolgu arln belirleyeceini gz nnde bulunduracaktr.Stabilite hesaplarn, dier istinat duvarlarnda kullanlan hesap yntemine gre yapacaktr. Beton arlk duvarlarn; proje sahasnda zel durumlarla karlamadka ve duvar yksekliinin genellikle 5.00 myi amad hallerde projelendirecektir.Duvar yksekliinin 5.00 myi getii durumlarda ise, darenin de uygun grn alarak, duvar, betonarme konsol duvar olarak projelendirebilecektir. Payandal betonarme istinat duvarlarn; uygulanaca yerdeki zeminin topografik artlarn ve yapsn dikkate alarak, payandal betonarme istinat duvarn veya ters payandal betonarme istinat duvarn yapaca stabilite, statik ve betonarme hesaplarna dayal olarak projelendirecektir.Ayrca payandal betonarme istinat duvarlarnn seiminde; malzemeden tasarruf salanmasn (payandalar nedeniyle) ve n veya arka ambatman zerindeki zemin ve/veya su yklnn stabilitiye olumlu katksn gz nnde bulunduracaktr. dare, istinat duvar stabilite hesaplarn, duvarn tutaca zeminin karakteristiklerini ve seilen duvar tipini dikkate alarak Coulomb veya Rankine hesap metotlarndan uygun olan metodu kullanarak yapacaktr. Stabilite hesaplarnda;Normal Hal iin yapnn kendi arl, yanal toprak itkisi, srarj (var ise), yanal su itkileri, alttan kaldrma (alt su basnc) kuvvetlerini dikkate alacaktr.Deprem Hali iin ise, normal halde oluan yklerin yannda depremin dinamik itkisini de gz nnde bulunduracaktr.Deprem hesabn Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik kriterlerine gre yapacaktr. Stabilite hesaplarnda; arlk duvarlar (ta duvarlar,gabion duvarlar, beton arlk duvarlar vb.) iin kayma ve devrilme tahkiklerini temel st seviyesinde ve temel alt seviyesinde olmak zere, normal hal ve normal hal ile deprem halinin birlikte etkimesi durumuna gre yapacaktr.Betonarme duvarlar(betonarme konsol duvarlar,payandal betonarme duvarlar vb.) iin ise, sadece temel alt seviyesinde stabilite tahkiklerini normal hal ile deprem halinin birlikte etkimesi durumuna gre ayr ayr yapacaktr.Betonarme duvarlarda, stabilite hesaplar sonucunda, belirlenen esas alarak, kritik yerlerde yapaca statik hesaplar sonucunda kesit tesirlerini belirleyecek ve bu kesitlere ait betonarme

42

hesaplarn yaparak gerekli donat miktarn bulacaktr. Bulaca donaty kesite yerletirecek ve donat almn verecektir.Ayrca duvara ait donat metraj tablosunu da dzenleyecektir. dare, istinat duvarlarnda stabilite tahkiklerini, normal ve deprem halleri iin aada belirtildii gibi salayacaktr. a) Normal ykleme halinde st yapnn stabilite tahkikleri: Kayma emniyeti 1,50 Devrilme emniyeti 1,50 b) Normal ykleme halinde st yap ile alt yapnn birlikte stabilite tahkikleri: Kayma emniyeti 1.50 Devrilme emniyeti 1.50 c) Normal ve deprem yklemesi halinde st yapnn stabilite tahkikleri: Kayma emniyeti 1,10 Devrilme emniyeti 1,30 d) Normal ve deprem yklemesi halinde st yap ile alt yapnn birlikte stabilite tahkikleri: Kayma emniyeti 1,10 Devrilme emniyeti 1,30 dare, istinat duvarlarnda, tutaca zeminde YAS seviyesinin yksek olmas durumunda (zellikle zemin iindeki suyun heyelana sebep olmas halinde) duvara gelebilecek ilave su basnlarn nleyerek, emniyetli ve ekonomik duvar boyutlarn salayacak gerekli tedbirleri (duvar boyunca uygun yksekliklerde ve aralklarda barbakan braklmas,duvar arkasnda ve temel seviyesinde uygun drenaj sisteminin oluturulmas vb. nlemleri) alacaktr. dare, istinat duvarlarnda, temel alt kotunu, proje alannn yer ald don blgesindeki maksimum don derinlii mesafesini gz nnde tutarak belirleyecektir.dare, yapaca stabilite, statik ve betonarme hesaplar sonucunda, st yapdan temele intikal eden ykleri gz nnde bulundurarak, bu yklerin yap temelinde meydana getirdii gerilmeleri hesaplayacaktr.Bulunan bu gerilmelerin, temel zeminine ait emniyet gerilmesinden daha kk olduunu hesapla gsterecektir.Ayrca, istinat duvar gzergah iin hazrlanan Jeolojik Rapor da belirtilen gerekeler (temel artlarnn zayr olmas vb.) nedeniyle tedbir alnmas gerekiyor ise, n Rapora Tabi Olan ve Olmayan Sanat Yaplarnda Temel Tipleri ve Temel Kazlar Uygulama Projeleri blmnde yer alan Temel Kazlarnda Zemin yiletirme Yntemleri ni dikkate alacaktr. yiletirme yntemleri arasnda yapaca maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda fonksiyonel ve ekonomik zme dare ile birlikte karar verecektir. dare, onayl paln,profilinde duvarl kanal olarak grlen ve giri-k kilometreleri belirlenmi, tip kesidi verilmi ve gzergah boyunca temel zemininin jeoloji yapsna bal

43

olarak drenaj sistemi (gerekli ise) hazrlanm olan kanal kesimini projelendirecektir.Duvarl kanaln debisini, yksekliini ve geniliini gz nnde bulundurarak, monolitik veya mstakil duvarl kanallar ile betonarme duvarl kanal tiplerinden yaplabilirlik, emniyet ve ekonomi parametrelerini inceleyerek uygun olan tipi seecek ve projelendirecektir. Monolitik duvarl kanal, kanal taban geniliinin 2,50 mye eit veya daha kk olduu duvarl kanal kesimlerinde projelendirecektir.Monolitik duvarl kanalda gerekli statik hesaplar yaparak emniyetli ve ekonomik beton radye kalnln belirleyecektir. Mstakil duvarl kanal ise kanal taban geniliinin 2,50 mden daha byk olduu duvarl kanal kesimlerinde projelendirecektir.Mstakil duvarl kanal, genel olarak beton arlk duvar tipinde seecektir.Mstakil duvarl kanala ait gerekli stabilite hesaplarn, Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik ve ilgili dier standartlarda belirtilen kriterlere aynen uyarak yapacaktr.Stabilite hesaplarn zellikle yama arazilerden geen duvarl kanallarda, kanal iinde su yok iken dtan toprak ve srarj yklerini alarak yapacaktr.Baz hallerde iletme-bakm yolu tarafnda yol kotunun dk olduu durumlarda veya duvarl kanaln ova araziden gemesi halinde kanal iinde su maksimum seviyede iken dtan toprak ve srarj yklerini, projede belirlenen minimum toprak dolgu kotlar ile alt su basnlar (var ise) dikkate alarak stabilite hesaplarn yapacaktr.Duvar stabilite hesaplarnda, normal ykler altnda st yapnn stabilitesini ve st yap ile alt yapnn birlikte stabilitesini salayacaktr.Benzer yolla, normal ykler ve deprem ykleri altnda, st yapnn stabilitesi ve st yap ile alt yapnn birlikte stabilite emniyetini gsterecektir. dare, statik ve dinamik ykler altnda yapaca duvar stabilite hesaplarna gre belirlenen boyutlarn uygun olup olmadklarn, kayma ve devrilme emniyeti tahkiklerini yaparak aada verilen emniyet katsaylarn dorulayacaktr. a) Normal ykleme halinde st yapnn stabilite tahkikleri: Kayma emniyeti 1,50 Devrilme emniyeti 1,50 b) Normal ykleme halinde st yap ile alt yapnn birlikte stabilite tahkikleri: Kayma emniyeti 1.50 Devrilme emniyeti 1.50 c) Normal ve deprem yklemesi halinde st yapnn stabilite tahkikleri: Kayma emniyeti 1,10 Devrilme emniyeti 1,30 d) Normal ve deprem yklemesi halinde st yap ile alt yapnn birlikte stabilite tahkikleri: Kayma emniyeti 1,10 Devrilme emniyeti 1,30

44

dare, byk kapasiteli duvarl kanallarda, ekonomik duvar tipini stabilite hesaplarna gre boyutlandrlan arlk duvarlar ile stabilite ve statik betonarme hesaplarna gre maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda belirleyecektir. Her iki duvar tipinde de temel alt kotunu, proje alannn yer ald don blgesindeki maksimum don derinlii mesafesini gz nnde tutarak belirleyecektir.Ayrca yapdan temel zeminine intikal eden gerilmenin, zemin emniyet gerilmesinden daha kk olduunu hesapla gsterecektir. Duvarl kanalda, duvar ve radye ano boylarn belirleyecektir.Kanal gzergahnn jeolojik yapsn da dikkate alarak, kanaldan suyun szmasn nleyecek gerekli szdrmazlk tedbirlerini alacaktr.Bu amala derz yerlerinde mastik asfalt veya PVC conta uygulamasna ait izimleri verecektir. 16 YATAY SONDAJ UYGULAMALARI

Yatay sondaj uygulamalar, genel olarak sulama kanallarnn Trkiye Cumhuriyeti Karayollarnn (TCK), Devlet Demiryollarn (DDY), Petrol ve Doalgaz boru hatlarn kestii noktalarda yaplmaktadr.Yatay sondajla gei yaplabilmesi iin, TCK yolu standardnn yksek ve trafik younluunun fazla olmas a-kapa ynteminin uzun zaman almas, bu uygulamann trafik akn ve hzn olumsuz ynde etkilemesi ve ar trafie maruz yollarda varyant geilerinin yol emniyetini riske sokmas vb. haller ile DDY geilerinde demiryolunun ve boru hatlar geilerinde petrol ve doalgaz borularnn askya alnamad durumlarda veya alnsa bile maliyetin yksek kmas halinde, dare, yatay sondaj uygulamas projelerini ekonomik mukayese hesaplar ile birlikte hazrlayacaktr. Ancak yatay sondaj projelerinin hazrlamas aamasnda, sz konusu geiin baka bir kamu kuruluunu da (TCK,DDY,BOTA vb.) ilgilendirmesi nedeniyle ilgili kurumun ilgili birimi ile yapaca grmeler sonucunda, geiin eklini, yk kabullerini, projelendirme iin ihtiya duyulan teknik bilgileri belirleyecektir.Bilahare bu bilgiler nda hazrlayaca uygulama projelerini, ilgili kurumun uygun grnn aldktan sonra darenin onayna sunacaktr. dare, yatay sondaj metodu kullanlarak tekil edilen geilerin genellikle dier alternatif geilere gre daha pahal olmas nedeniyle zorunlu haller dndaki geiler iin kullanlmamasn zen gsterecektir.Gerekli grlmesi halinde ebeke baznda, gzergah deiikliine giderek birbirine yakn olan kanallarn veya boru hatlarnn geilerini, ortak bir geile salayarak, kta bu hatlara ait devamll da temin etmek kaydyla, gei saysn minimuma indirecek proje almalarn yapacaktr. Yatay sondaj uygulamasnda biri klavuz boru (muhafaza borusu) dieri ise ana boru olmak zere iki farkl amal boruyu projelendirecektir.Klavuz boruyu d yklere gre ana boruyu ise i hidrostatik basnca gre dizayn edecektir.Bu uygulama ile gei emniyetini ve iletme kolayln amalayacaktr.Petrol ve doalgaz boru hatlarn kesen sulama ebekelerine ait borularn, zellikle klavuz borularnn, elektrii iletmeyen yaltkan zelliklere sahip olmalarna gereken hassasiyeti gsterecektir.Bu olmad taktirde, petrol ve doalgaz boru hatlar ile sulama borularnn kesitii noktalarda boru hatlar arasnda n grlen minimum mesafeye uyacak ve elektriksel ortam yok edecek gerekli emniyet tedbirlerini alacaktr.(boru hatlar arasna yaltkan malzeme konulmas, kurban anot tehizatnn yerletirilmesi vb.) Ancak, bu zm nerilerinden fonksiyonel ve ekonomik zm, yapaca maliyet mukayesesi hesaplar sonucunda belirleyecek ve buna gre projelendirmeyi yapacaktr.

45

17 17.1

SOSYAL TESSLER Tesisi Yerinde Plankote almalar Ve Jeoteknik Ettler

Sosyal tesisler kapsamnda, lojman binalarnn, blge binalarnn, lokal ve yemekhane binalarnn, tamir-bakm nitelerinin, iletme ve depo binalarnn vb. projelendirilmesinde dare, sosyal tesislerin ina edilecei alann uygun lekte plankotesini alacaktr.Plankote zerinde binalarn genel yerleimini dare ile birlikte yapacaktr.Bylece hazrlayaca genel yerleim plan zerinde jeolojil ve jeoteknik ettlerin yaplabilmesi iin, gerekli sondaj yerlerini ve saysn gsterecektir.Zemin ettlerinin tamamlanmasn takiben, elde edilen bilgilerin deerlendirilmesi sonucunda zeminin tama gc, YAS seviyesi, sondaj almalar srasnda geilen zemin cinsleri vb. parametreleri belirleyerek, hazrlayaca jeoteknik raporu darenin onayna sunacaktr. 17.2 Mimari Uygulama Projeleri

dare, mimari uygulama projelerinin hazrlanmas aamasnda, mimari planlar ile en ve boy kesitlerini (zellik arz eden yerlerden geen en az kesiti) n arka ve yan cephe grnleri ile at st grnn, at plann ve kesitlerini 1/50 leinde izecektir.Ayrca darenin gerekli grecei blmlere ve imalatlara ait sistem ve/veya nokta detay projelerini 1/1,1/2,1/5,1/10 ve 1/20 leklerini kullanarak hazrlayacaktr.Mimari projede kullanlacak malzemelere ait Mahal Listesini ise, bir tablo halinde dzenleyerek darenin onayna sunacaktr. 17.3 Statik ve Betonarme Hesaplar

Mimari projelerin onaylamasndan sonra, stabilite ve statik-betonarme hesapl dayal betonarme projelerini hazrlayacaktr.Stabilite ve statik-betonarme hesaplara esas olacak zati, hareketli ve dinamik ykleri, TS 498 standardnn son basksnda belirtildii gibi alacaktr.Betonarme hesaplarn TS 500 standardnn son basksnda yer alan esaslara gre yapacaktr.Afet blgelerinde projelendirilecek sosyal tesisler iin Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Ynetmelik ve ilgili dier standartlara aynen uyacaktr. dare yapaca stabilite ve statik-betonarme hesaplarn banda, hesap yntemini, kullanaca standart ve ynetmelikleri ve ilgili kaynaklar belirtecektir.Hesaplamalar srasnda ykleri dorudan tayan elemanlarn hesaplanmasndan balayp, bunlarn mesnetlerini tekil eden dier elemanlara geerek, statik tesirlerin temele ve oradan da zemine intikalini dzgn bir sra takip ederek anlalr ekilde yazlmn gerekletirecektir.Ykn bir elemandan dierine nasl ve nereden getiini aka gsterecektir.Hesaplar ile izimler arasndaki banty ak olarak kuracak, elemanlarn numaralarn hesaplarda balk olarak verecek ve bu numaralar izimlerde de her bir elemann zerine yazacaktr. Statik hesaplar ve bu hesaplara dayal betonarme projeler zerinde, projeyi yapann adn, soyadn, adresini ve oda sicil numarasn yazacaktr. 17.3.1 Statik ve Betonarme Hesaplara Esas Bina ve Deprem Bilgileri dare, statik ve betonarme hesaplarn basnda, bina, zemin ve deprem bilgilerine, kullanlacak standartlar ile kaynaklara ve aada belirtilen ilgili hususlara yer verecektir; a) Yapnn cinsi ve seilen statik sistem b) Katlarn deme sistemleri

46

c) Kullanlan malzemenin kalitesi (beton,elik vb.) duvar cinsi d) Deme ve tavan kaplamalar cinsine gre metrekareye gelen ykler, dolgu malzemesi cinsi ve arl, blme duvarlarnn metrekare arlklar, yapnn eitli blmlerinde kabul edilen hareketli ykler, bodrum kat perdelerine ve istinat duvarlarna (var ise) gelen zemin itkileri e) Seilen temel sistemi ve kabul edilen zemin emniyet gerilmesi f) Kat says (bodrum kat hari), bodrum katsays ve kat ykseklikleri g) Bina kullanm tr, bina nem katsays vb. bina bilgileri h) Deprem blgesi, etkin yer ivme katsays ve yerel zemin snf (TA, TB spektrum karakteristik periyotlarn belirlemek iin) i) Statik hesaba esas alnan ynetmelik ve standartlar ile kullanlan kaynaklar 17.3.2 Statik ve Betonarme Hesaplarn Bilgisayar Ortamnda Yaplmas dare, statik ve betonarme hesaplarn yaplmasnda bilgisayar paket programlarn kullanacak ise, aadaki hususlara riayet edecektir; a) Hesapta kullanlan bilgisayar yazlmnn adn, mellifini ve versiyonunu hesap raporunda ak ve net olarak belirtecektir. b) Tm giri bilgilerini kolay anlalr biimde verecektir. 17.3.3 Statik Hesaplarda lem Sras dare, statik hesaplarn yaplmasnda aadaki sraya uyacaktr. Dey yklerin analizi Deme hesaplar Yatay yklerin belirlenmesi (deprem,rzgar vb.) Kiri hesaplar Kolon ve perdelerin hesaplar Merdivenler Temeller stinat duvarlar

a) b) c) d) e) f) g) h)

Yap Elemanlarnn Boyutlandrlmas dare, yap elemanlarnn boyutlandrmasnda aada belirtilen hususlar gz nnde bulunduracaktr; a) Demeleri,katlardaki ktlelere etkiyen deprem yklerini, dey tayc sistem elemanlarna gvenle datlmasn salayacak rijitlikte ve dayanmnda seecektir. b) Yk ve aklklarn farkl olan kirileri ayr ayr hesaplayacaktr.Kiri yklerini ak ve net olarak belirtecektir.Donat hesaplarnda, aklklar ve ykleri gsteren bir tablo hazrlayacaktr.Bu tabloda, moment datm katsaylarn, momentleri, gerilmeleri, donat alann vb. bilgileri verecektir.Ayrca demir apn, saysn, arln vb. gsteren bir donat emasn da izecektir. c) Kolonlarn yerini ve boyutlarn, yatay ykler altnda binada burulma yaratmayacak ekilde belirleyecektir.Yatay yk hesaplarn Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik esaslarna gre yapacaktr.Deprem itkisini her iki ynde de dikkate alacaktr. d) Her eit temel tipinde, yklerin bilekesi ile temel taban alannn arlk merkezini, mmkn olduu kadar aktracaktr. 47

Kalp ve Donat izimleri dare, yapaca hesaplara ve izimlere ait elemanlara, aadaki gibi harf ve numara verecektir. Demeler =D Kiriler =K Kolonlar =S Lentolar =L Hatllar =H Temeller =T Ba Kiriler =BK Dk Demeler =DD Ters Kiriler =TK Radye Demeler =RD Mtemadi Temeller =MT olarak adlandracaktr.Bu harflerin yanna yazlacak basamakl saynn birinci rakam o elemann hangi katta olduunu, dier iki rakam ise, elemann numarasn belirleyecektir. Betonarme izimlerinin, binaya bak dorultusunu ve llerini, mimari proje ile uyum salayacak ekilde seecektir.Ayrca akslarn harf ve numaralandrma bilgilerinin, mimari proje ile uyumlu olmasna dikkat edecek ve btn izim paftalarna binada uygulanacak beton ve donat elii snfn mutlaka yazacaktr. 17.5.1 Kalp Planlarnn izim Kriterleri dare, kalp planlarnn iziminde aada belirtilen kriterlere uyacaktr.

a) Her farkl kat iin kotunu da belirterek kalp ve donat planlarn ayr ayr izecektir. (1/50) b) Kalp plann, btn lleri (i ve d llendirme, aks lleri vb.) ierecek ekilde hazrlayacak ve her dorultuda olmak zere en az bir kesit kalp dna izecek ve zerine deme kotlarn mutlaka yazacaktr. c) Kalp plan zerinde tn elemanlarn poz numaralarn gsterecektir. d) Kalp plan zerinde gsterilmesi durumunda karkla sebebiyet verebilecek elemanlar veya bu elemanlara ait detaylar, plan dnda ayrca izecektir. e) Merdivenleri ayr bir paftada her farkl kat ve konum iin ayr ayr izecektir. (1/33,1/25,1/20) f) Tesisat boluklarn ve baca deliklerini kalp plannda belirtecektir. g) Tm kalp plan paftalarnda tasarmda gz nne alnan etkin yer ivme katsaysn, bina nem katsaysn, yerel zemin snfn ve tayc sistem kat saysn mutlaka yazacaktr. h) naat yapm srasnda uyulmas gereken hususlar pafta zerine yazacaktr. 17.5.2 Donat Planlarnn ve Almlarnn izim Kriterleri dare, donat izimlerinde aada belirtilen hususlar dikkate alacaktr.

a)

Donat plannda, deme donatlarnn apn, arln ve toplam boyunu yazacaktr.Boluklara ait kenar donatlarna izecektir. b) Kirilerin boyuna ve enine kesitlerine izdikten sonra her bir demir ayr ayr karlarak zerine kvrmlar arasndaki boylar, toplam boyu, apn ve adedini yazacaktr.Kiri detay izimlerinde, her bir kiri iin ayr ayr olmak zere kiri 48

mesnetlerindeki sarlma blgelerinin uzunluklarn, bu blgelere ve almlarn ak olarak gsterecektir.(1/20) c) Her bir deiik kat iin eksenler zerine kolon kesitlerini veren kolon aplikasyon planlarn izecektir.(1/20) d) Kolon yerleim planlarnda, dey donatlarn en kesit iindeki konumlarn, aplarn ve saylarn ayrntl olarak gsterecektir. Ayrca her bir kolon-kiri dm noktasnda, alttaki kolondan yukarya uzatlan donatlar ve kolona balanan tm kirilerin boyuna donatlarn planda gsteren yatay kesitleri alacak ve bylece kolon ve kiri donatlarnn, birleim blgesinde betonun uygun olarak yerletirilmesine engel olmayacak ekilde dzenlendiini ak olarak gsterecektir. e) Boyuna ve enine donatlar tm ile ayn olan her bir kolon tipi iin, boyuna kesitleri alarak donatlarn dey almlarn izecektir.Kolonlarda boyuna kesit, donat ek blgelerini, bindirme boylarn ve kolon st ucundaki kolon-kiri birleim blgesini de ierecektir.Buna gre kolon-kiri birleim blgelerine ait detay izimi yerine, her bir birleim blgesinin ayr ayr detay izimini verecektir. f) Her bir kolon tipi iin ayr ayr olmak zere, sarlma blgelerinin (kolon ve kiri sarlma blgelerinin) uzunluklarn, kolon orta blgesi ile stteki kolon-kiri birleim blgesine konulan enine donatlarn apn, saysn, aralklarn ve en kesitteki almlarn izim zerinde ak olarak gsterecektir. g) Perde yerleim planlarnda, dey donatlarn perde gvdesindeki ve perde u blgelerindeki konumlarn, aplarn, aralklarn ve saylarn gsterecektir.Ayrca her bir perde tipi iin boyuna kesitler alnarak donatlarn dey almlarn yapacaktr. Enine donatlarn dey almlarn yapacaktr.Enine donatlarn da apn saysn ve aralklarn izim zerinde ak olarak gsterecek ve donat almlarn izecektir. h) Temel donatlarnda, demirlerin eleman iindeki konumlarn, para ve toplam boylarn, aplarn ve saylarn ak olarak gsterecek ve donat almlarn izecektir. 18 KIYI KORUMA YAPILARI

dare, proje alannn hali hazr durumunu gsterecek ky eridine ve deniz tabanna ait harita almalarn (plankote ve batimetrik lmleri) gerekletirecektir.Ayrca yaplacak ky koruma yapsna yakn dere var ise dereye ait hidrolojik ve hidrolik bilgileri temin ederek, derenin denize k aznn eklini gsterecek, eimini belirleyecek ve en kesitlerini izecektir. Rzgar yn ve dalga hareketleri ile ilgili meteorolojik bilgileri toplayarak hakim rzgar ynn, yapy etkileyen ikincil ynleri, hzlarn, periyotlarn ve fe uzunluklarn (rzgar ynnde ky ile yap arasndaki en byk mesafeyi) dikkate alarak, gerekli teorik hesaplar yapacaktr.Hesap sonularn, gzlem ve lm sonucu elde edilen bilgilerle karlatrarak uygulama projelerine esas tekil edecek proje kriterlerini belirleyecektir. (hakim rzgar ynn, ikincil rzgar ynlerini, maksimum dalga yksekliini, dalga boyunu, dalga periyodunu vb.) Derenin, denize k azna getirdii srnt malzemesi ile o blgede deniz tabannda bulunan hareketli malzemenin cinsini ve zelliklerini (dane bykln, zgl arln, dane dalmn vb.) tespit edecektir.

49

Toplanan bilgiler dorultusunda prototipe uygun olarak hazrlanacak modelin, laboratuvar artlarnda test edilerek bu testlere ait btn safhalar, alternatif almalar ve elde edilen sonular kapsayacak bir sonu raporu hazrlayarak darenin onayna sunacaktr. Raporun DS Teknik Aratrma ve Kalite Kontrol (TAKK) Dairesi Bakanl tarafndan onaylanmasn takiben, alternatif model almalar arasndan probleme cevap verebilecek en uygun zm nerisini dikkate alacak ve uygulama projelerini buna gre hazrlayacaktr. Yukarda bahsedilen arazi, laboratuvar ve bro almalar neticesinde belirlenen proje kriterleri gz nnde bulundurularak, ky koruma yapsnn konumunu, kret kotunu, uzunluunu ve geniliini tespit edecektir.Ayrca koruma yapsna ait tabaka kalnlklarn, ta arlklarn ve ev eimlerini, projelendirmeye esas olan dalga yksekliklerini ve dalga dinamik itkilerini dikkate alarak, yapaca stabilite hesaplar sonucunda belirleyecektir. dare, inatta kullanlacak ta kalitesini ve zelliklerini (deniz suyuna kar dayanklln, zgl arln, belirlenen ta ocandan elde edilebilecek maksimum ta bykln vb.) aratracak ve bu bilgileri proje zerinde gsterecektir. dare, yapaca hesaplara ve model deneyleri sonularna dayal aadaki izimleri hazrlayarak darenin onayna sunacaktr. a) b) c) d) Genel vaziyet plan (1/500,1/100) Boy kesit (1/300,1/100) En kesitler (1/50,1/25,1/10) Detaylar (1/50,1/25,1/10)

C. N RAPORA TAB OLAN VE OLMAYAN SANAT YAPILARINDA TEMEL TPLER VE TEMEL KAZILARI UYGULAMA PROJELER 1 TEMEL TPLER

1.1 Tekil temeller 1.2 Mtemadi temeller 1.3 Radye temeller 1.4 Kazkl temeller 1.4.1 1.4.2 1.4.3 1.4.4 1.4.5 1.4.6 2 Ahap kazklar Beton kazklar Betonarme akma kazklar (Franki kazklar) Betonarme yerinde dkme kazklar (fore kazklar) Vibreks kazklar elik kazklar TEMEL KAZILARINDA ZEMN YLETRME YNTEMLER

2.1 Kum-akl serilmesi 2.2 Klasik alvyon enjeksiyonu 2.3 Yksek basnl imento erbeti enjeksiyonu yaplmas (jet-grout) 2.4 Zeminin dondurma yntemi (ground freezing) 50

2.5 Zeminde YAS seviyesinin drlmesi ve oturmann hzlandrlmas 2.5.1 Drenaj 2.5.2 Pompal nokta kuyular(well-point) 2.5.3 Fitil direnler(wick-drain) 3 TEMEL KAZILARINDA KSA TEDBRLER

3.1 Kazlarda ev stabilitesi 3.1.1 Kaz evlerinde canl iksa tedbirleri 3.1.2 Pskrtme betonu (shotcrete) 3.1.3 Pere kaplama 3.1.4 Anroman (ta tahkimat) 3.1.5 Gabion (fildfer) 3.1.6 Reno kaplama (reno maitress) 3.2 Dik kazlar stabilitesi 3.2.1 Ankrajl panel duvarlar 3.2.2 Aralkl, teet veya kesien fore kazkl iksa duvarlar 3.2.2.1 Ankrajsz uygulama 3.2.2.2 Ankrajl uygulama 3.2.3 Ankrajl mini kazklar 3.2.4 Plaplan iksa 4 TEMEL KAZILARINDA SIRDIRMAZLIK TEDBRLER

4.1 Kesien fore kazk perde 4.2 Diyafram duvar 4.3 nce duvar (thin-wall) 4.4 Yksek basnl imento erbeti enjeksiyonu (jet-grout) 4.5 amur hendei (slurry-trench) 4.6 Palplan perde

51