FRASETL MMNN (MMNLERN NCE VE DERN ANLAYII )

M. Nazif Gzkara

Firaset-l Mminin

OCAK - 2009

Firasetl Mminin (Mminlerin nce Ve Derin Anlay ) M. Nazif Gzkara 1. Bask Dizgi Mustafa Akgl Tashih mer Gzkara Bask Elif Matbaas 0414 314 14 68 rtibat 0537 372 84 42 0543 898 26 17

Firaset-l Mminin

NDEKLER

FRASETL MMNN (MMNLERN NCE VE DERN ANLAYII )....................................1 NDEKLER..............................................................................................3 BU ESER NN YAZILDI:........................................................................8 TEFEKKR EDLMES GEREKENLER -1-.........................................11 KALP KIRICI DAVRANILAR:...............................................................20 HUZURLU VE MUTLU BR ALE OLMANIN ARELER................89
Evlenmeden nce Dikkat Edilmesi Gerekenler: .......................................90

GZEL GENLN YETMESNDE ZENGNLERE OK GREVLER DYOR..........................................................................140 EVLENDKTEN SONRA HUZURLU BR YUVAYA KAVUMAK N DKKAT EDLMES GEREKENLER:........................................162 EVLT, ANNE VE BABA ARASINDA DKKAT EDLMES GEREKENLER.........................................................................................191 EVLENMENN NEM VE EVLENMEY GECKTRMENN FAYDA VE ZARARLARI........................................................................203
Evlilii Geciktirmenin Sakncalarndan Bazlar unlardr: ..................207

TEVBE.......................................................................................................213
Tevbemizde Devam Edebilmemiz in u Tavsiyelerde Bulunabiliriz. .217

MMNLER NTHAR EDEMEZLER!..............................................287 ALEVLK ve LK................................................................................293

1) Hz. ALi (R.A): ........................................................................................319 2) Hz. HASAN (R.A):..................................................................................319 3) Hz. HSEYN (R.A):.............................................................................319

Firaset-l Mminin

4) ZEYNEL ABDN (R.A):.......................................................................320 5) MUHAMMED BAKIR (R.A):...............................................................320 6) CAFER- SADIK (R.A):.......................................................................321 7) MS KZIM (R.A):............................................................................321 8) AL RIZA (R.A):....................................................................................321 9) MUHAMMED CEVD (TAKYY) (R.A):...........................................322 10) AL HD (NAKYY) (R.A):..............................................................322 11) HASAN- ASKER (R.A):...................................................................322 12) MUHAMMED MEHD (R.A): ...........................................................323

KAYINVALDE VE GELN ARASINDAK HUZURSUZLUKLAR VE ARELER:...............................................................................................332 TALEBE VE HOCA ARASINDA DKKAT EDLMES GEREKEN EDEB KURALLARI:................................................................................352 KOMU VE AKRABA ARASINDA DKKAT EDLMES GEREKEN HUSUSLAR:..............................................................................................374 SLM KARDEL: 1..........................................................................385 TASAVVUFTA DKKAT EDLMES GEREKENLER:......................398
ahs Menfaatlerini Dinin Menfaatinden nce Dnenlere Ksa Bir Sesleni: ......................................................................................................426

SLM KARDEL: 2..........................................................................430

Bu Konuda Tekfirin (Kfir demenin) Zararlar:1...................................435

TEFEKKR:2............................................................................................443 SLM KARDEL: 3..........................................................................447 KADININ ALIMAK STENN ARDINDA YATAN GEREKLER NELERDR?..............................................................................................464 TEFEKKR: 3..........................................................................................479 SLM KARDEL:4...........................................................................490
Tekfirin Zararlar: 2.........................................499

SLMYET IRKILII YASAKLAMITIR:......................................510

Firaset-l Mminin

GNL NCTP KALP KIRANLAR HAKKIN RIZASINA KAVUAMAZ:..........................................................................................520 GZEL AHLKIN NEM:...................................................................524 SLM KARDEL: 5..........................................................................528 NEMNE BNAEN ALE HUZURU N BR KA NEML HATIRLATMA DAHA:............................................................................554 NN MUHAMMED? (A.S) NN SLM?....................................587

Firaset-l Mminin

Rahman ve Rahm olan Rabbimin ismiyle balyorum. Hamd lemlerin Rabbi olan Allahadr. Salt- selm efendimiz Muhammede ve onun line ve ashabnn zerine olsun. Kovulmu olan eytann errinden ve doymak bilmeyen nefsin arzularndan bizleri yoktan var eden Rabbime snyorum. ldeki kumlarn, gkteki yldzlarn saysnca salt ve selam efendimiz, efaatimiz Hz. Muhammed Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem)'in ve onun linin ve ashabnn zerine olsun.

Firaset-l Mminin

Bana, Sen una buna niin satatn? diyorlar. Farknda deilim. Karmda mthi bir yangn var. Alevleri gklere ykseliyor. inde evldm yanyor, imanm tutumu yanyor. O yangn sndrmeye, imanm kurtarmaya kouyorum. Yolda biri beni ksteklemek istemi de ayam ona arpm. Ne ehemmiyeti var? O mthi yangn karsnda bu kk hdise bir kymet ifade eder mi? Dar dnceler! Dar grler!
Bedizzaman Said Nurs (rh.a)

Din hayatn hayat, hem nuru hem esas hyay din ile olur u milletin ihyas!
Bedizzaman Said Nurs (rh.a)

Firaset-l Mminin

BU ESER NN YAZILDI:
Kymetli okurlarm, sizin de malmunuz olduu zere, gnmzde, pek ok kymetli eserler vardr. Bizim yazdmz kitaplardan ok daha gzel eserler olduu kesindir. Ama yine de biz de bu kervanda olalm diye Mslmanlarn en ok bilmesi ve amel etmesi gereken konular seip hazrlamaya altm. Tabi bizim iin nemli kabul edilen konular, bir bakas tarafndan nemli olarak grlmeyebilir. Ama biz nemli olup olmadn kendimize gre deil de; dine gre ayarlamaya altk. Evet, imdi bu eserin hazrlanmasna bizi sevk eden sebep: slm kardeliinin ok yara almas, Mslmanlarn birbirlerinden uzaklamas, aile yuvalarndaki huzursuzluklarn oalmas, insanlarn yanl inanlar edinmesi, kiilerin ahireti fazla nemsememeleri, tevbelerinde sebat edememeleri, toplumda gnbegn ahlk kntsnn olmas, dostluklarn dnya menfaati zerine kurulmas gibi sebeplerdir. Bu konular ele alrken, konularn nemini anlatan haberlerden ziyade, huzur ve saadetin sarslmasna sebep olan nedenler nelerdir? Bu sebeplerin ortadan kalkmas nasl mmkn olur? Bunlar anlatarak ve bildiimiz kadar areler ve rnekler sunup hakly, haksz belirlemeye altk. imdi ki insanlarn ou, yanllarn aka sylemediin ve ona rnekler sunmadn zaman hatasn anlamyor. Bu eserde Mminler bata kalp krmamaya, gzel ahlka, tevbe edip tevbede sebat etmeye, ahireti nemsemeye, huzura ve kurtulua arlyor. Bize gre bunlar dinimizde hep srarla bahsedilen konulardr. Ben bu kitapta, slm kardeliinin neminden, kalp krc davranlardan ve onlarn arelerinden, kar koca arasnda olan huzursuzluklardan ve onlarn arelerinden, gelin ile kayn valide arasnda olan huzursuzluklar ve onlarn arelerinden, evlt ile baba arasndaki huzursuzluklar ve onlarn arelerinden, rkln zararlarndan, tevbede sebat edebilmenin arelerinden, slm kardeliini engelleyen sebeplerden, ar ve yanl olan dncelerden ve daha pek ok konulardan bahsedeceim. Ama kimseleri kesinlikle hedef almyorum, sadece doru bildiklerimi Mmin kardelerimle paylamak istiyorum. Bir de en gzele kavuabilme midiyle, bu kitapta gnlk hayatta yaptmz hata ve yanllarmzdan rnekler sunarak konular izah etmeye altk. Bu anlatlanlar, bir fetva olarak alglanmasn; sadece benim tecrbelerim, izlenimlerim ve dinden anladklarm olduundan hatam yoktur demiyorum. sabetli dnemediimiz konular olabilir, o yzden dini delillere uymayan yanl dnceleri kabul etme mecburiyetinde deilsiniz. O zaman siz delillere bakarak en gzeli, en doruyu, kymetli hocalarmzla istiare

Firaset-l Mminin

ederek bulunuz. Hak ve doru daima en stlerde dalgalansn. nk onun hakkdr. Hatasz Cenab- Haktr. Deyim:

Hak kabul edilmeye en lyk olandr. *** Kuvvet Haktadr; Hak kuvvette deildir Szler-541

Yalnz bunlar anlatlrken bazen konular uzayp gittii iin konularda farkl anlatmlar oldu. Belki benzer ifadelerle de karlaabilirsiniz. Sylenenlerin faydal olduuna inandmz iin yle oldu, ho karlana. Bata Yce Rabbimiz, Onun Resl Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem), onun ashab- gzini ve onlarn izinden giden tm slam limleri slam kardeliinin neminden bahsetmilerdir. Ben de bu ie lyk olmadm halde, benden daha liyakatli hocalarmzn olduunu bildiim halde bu eseri yazmaya baladm. slm kardeliinin nasl olmas gerektiini az ok biliyorum; ama onu nasl uygulamaya dkeceimi bilmiyorum, bilsem dahi beceremiyorum. Bu konudaki eksikliimi kabul ediyor ve Mslman kardelerime bir eyler sylemekten hay ediyorum. nk bu konuyu yazan, ileyen kiinin szleri hayatna uymal, Mslman kardelerini zmeyen ve onlar krmayan biri olmal, ksacas ahlkyla rnek olmaldr. Ama maalesef ben ne ahlkmn ok gzel olduunu, ne de Mslman kardelerime kar olan grevimi hakkyla yerine getirdiimi sanmyorum, acizliimi kabul ediyorum. Bu kitab okuyan kardelerimin, bu adam bunlar yazdna gre kendisi ok dikkatli, ok gzel ahlkl demesinler. (nk sylemekle kolaydr; ama sylenenleri ve bilinenleri hayata geirmek o kadar kolay deildir. Biz tam olarak beceremezsek de; bunu baara bilecekler her zaman kacaktr.) Bende aciz bir kulum, gnahkrm, hatalarm peinen kabul ediyorum. Bilerek veya bilmeyerek herhangi bir Mmin kardeimin kalbini krm isem benim de bir kul olduuma, hatadan masum olmadma yorumlasnlar ve onlardan ok ok zr diliyorum. imdiden bana haklarn hell etmelerini istiyorum. ou zaman kendilerini zm istemeyerek olmutur. Kasten onlarn kalplerini krmaktan Rabbime snr ve Rabbimin kalplerini krdm kardelerimin yerlerini cennet etmesini rahmetinden temenni ediyorum. Ben yle diyorum. Mminlerle kaynamak istiyorsanz. Gururu, kibri, hasetlii brakp mtevaz, alak gnll, abuk kzmayan olunuz. Ksacas kalp krmayn, Mslmanlar sevin, gzel ahlk elden brakmayn. O zaman o slm diyar gllk glistanlk oluverir. Yeter ki hatalarmz kabul edip, zr dilemesini bilelim.

10

Firaset-l Mminin

Ve ben bu gzel ahlk ieren davranlara ok deindiim iin biraz da insanlardan hay ediyorum. Rabbim bizleri affetsin bizlere slm ahlkn nasip etsin.
Beyit: Kendisi himmete muhta bir dede, Nerde kald ki, gayrya himmet ede. *** Tabip kendi hasta, gariptir ki hasta muayene ediyor. Hatip de takva yok. Acayiptir ki, takvadan sz ediyor. Allahm, sen beni affeyle!

Bu kitaba balamadan nce baz hususlar hatrlatmak istiyorum. Bu kitapta yazlanlar hayatna uygulamak isteyenler: Sorumluluk duygusunu tayan, dnyaya niin gediinin farknda olup tevbesinde sebat etmeye alanlardr. O yzden bu kitapla amel etmek isteyen kardelerimiz her eyden nce sorumluluk duygusu tamaldr. ayet Allah-u Tealann emirlerini yerine getirmeye gayret sarf etmiyorsa, emir ve kaide dinlemiyorsa, onun bu kitaptan istifadesi de o nispette zorlar. Bir de tefekkre sevk edici anlatmlar karamsarla kaplmadan okuyalm. nemli olan baz gerekleri ciddye almaktr, gereklerle yzlemektir. Bu gibi anlatmlar bizi daha fazla Kullua, daha fazla hizmet ehli olmaya sevk etsin. Bizi tembellie, mitsizlie sevk ederse yanl anlam oluruz. Biz, bu konulara ilgisi olan, ben de Kur'an ahlkna kavuup eksikliklerimi az da olsa tamamlamak istiyorum diyen kardelerime bu eseri tavsiye ediyoruz. Rabbim tesirini halk eylesin. min Hi phesiz, Yce Rabbimiz bizlere pek ok grevler vermi onlar yerine getirmekle bizleri mkellef klmtr. O grevlerin neler olduklarn renmek isteyen kardelerimiz, Uyar adl eserimizden okuyabilirler. M. Nazif Gzkara

Firaset-l Mminin

11

TEFEKKR EDLMES GEREKENLER -1-

Bizim sizi bo yere, bir oyun ve elence olarak yarattmz ve sizin bize dndrlp getirilmeyeceinizi mi sandnz?1

Ey Mmin karde! Eer mrn gaflette, gnahlarda geirip Allah-u Tealann sana bildirdii emirleri yerine getirmiyor isen, u aciz kardeini bir dinle, belki senin de kalbine hidayet klar doar, stndeki arlndan silkelenir, nndeki tehlikeleri grp uurumun kenarndan geri dner kurtulursun. Eer sylenenlere kulak tkayp bahtszlar gibi umursamaz isen, nefsinden baka kimseyi sulama! Acaba u dnya hayatna niin geldiini, sana verilen vazifelerin olduunu hi dndn m? Eer dnmemi isen u gerekleri tekrardan bir dnelim: Cenab- Hak biz insanolunu u dnyaya kendisine kulluk ve ibadet edelim diye gndermitir. Emirlerini tutan kullar cennete; tutmayanlar da cehenneme girecek. Yalnz u cehennem dedikleri eyi hi dndk m? Atete yanmak nasl bir ey hi hesabn yaptk m? nmzde lm diye bir olay var. Onu kimseler engelleyemiyor ve durduramyor. Bizler de her nefis gibi lm tadacaz. Ama lm acs ok iddetli bir ey! Gnahkr kullar iin ise daha zor! Bizler lm, birileri ldnde veya kabirlere yolumuz dtnde hatrlyoruz. Acaba onun zorluunu veya bir gn ben de u kabirde yatanlar gibi, sesiz sedasz bu toprak altnda amellerimle ba baa kalacam diye niin dnmyoruz? Hep bakalar m lp kabre girecek. Bir gn o endieli gn bize de gelecek. Hem de son srat geliyor da! lm an geldiinde, aclar ve zdraplar ierisinde Azraili bekleyeceksin, lnce seni hi bilmediin, grmediin, tanmadn diyarlara gtrecekler. Orada yiyecek olmad gibi para, torpil de yok. Orada sadece salih ameller ie yaryor. ayet salih ameller hazrlamam, mrn gnahlarda geirmi isen halin nicedir! Ahirete hazrlksz gitmek akl kr mdr? Dnyada iken lm anlatldnda glyordun, lm kendinden ok uzakta gryordun. Uzak grdn ne de yaknm! Hep bakalar lr zannediyordun. Ecelin, arkanda son srat seni takip ediinden, kabrin azn bir ejderha gibi am seni beklediinden habersizdin.
air yle diyor: Tam otuz yl saatim ilenmi ben durmuum; Gkyznden habersiz, uurtma uurmuum.

Mminn sresi, ayet:115

12

Firaset-l Mminin

imdi halin ne olacak? Yaptn zevk ve sefalardan, haramlardan bir ey var m yannda? Evet, bir ey var; oda yznn karas, srtnda ar gnah yk. Bir de lm annda yle aciz oluyorsun ki, bir ocuktan bile medet bekliyorsun. Korkudan bacaklarn birbirine gemi sana tannan sre sona ermekte, artk dnyann tm ordular senin etrafnda korumaclk yapsalar, yine de Azraili engelleyemezler, gidiini durduramazlar. Gitmesine gidiyorsun; ama nereye gidiyorsun? Eer yerin cehennem ukuruysa; beni niin yerime abuk gtryorsunuz diye barna kim kulak verecek, kim sana acyacak, sen bugnn hesabn dnyada yapmadn, nefse ve eytana uydun. Sen kendine acmadysan, yabanc sana acr m hi? Senin cehenneme gidiin kimin umurunda? Seni cehennem ukurlarndan bir ukur saylan kabre atp gelecekler. Yemelerine, elenmelerine devam edecekler, zlen de bir gn, iki gn zlecek sonra onlar da seni unutacaklar. Ama sen amellerinle kabrin ukurunda tek bana kalacaksn. Eer dnyada kulluk yapanlardan deil idinse halin ne olacak? Ey kardeim! Dnyada iken lm kolay m, kabri kolay m sanmtn? lenleri bilinmeyen diyarlara gtryorlar. Sevdiklerinden oluk ocuundan, hanmndan anne ve babasndan, kardelerinden ve gzel evlerinden ayryorlar. Bu ayrl kolay mdr? Bu ayrlk acs yetmezmi gibi, bir de ahretteki yerimiz iyi deilse, dnya halimize alasa azdr. Dnyada askere giden insanlar dnn veya tayini baka memlekete kan insanlar dnn, gnler ncesinden kendilerini bir merak alverir. Acaba yerim iyi olmazsa? ben ne yaparm diye dnr. Daha gzel bir yere gitmek iin gayret sarf eder. Hlbuki gidecei yerde yemei, yata, doktoru da var. Dnyalk azck bir zdrabla karlama korkusunu gnlerce aklnda, kalbinde hisseden insan, acaba lmden sonras iin neden tela etmez, orada ki zorluklardan kurtulmak iin areler aramaz? Ben imanlym diyen bir insan, nasl olurda pervaszca gnahlara, haramlara dalarda, kabrin, maherin, cehennemin hesabn yapmaz! Hlbuki orann zorluklar dnyadaki ile kyas bile edilmez. Orann azab ac verici cehennem ateidir. Cehennemden kurtulmak iin insan hazrlk yapmaz m? Bu dnyada uykusu kamaz m? lm, kabir, cehennem uykularmz karmyorsa, imanmz ne kadar zayflam bir gzden geirelim. imdi insanlar ahireti unutmular. Hatrlayan da ciddi manada deil. ounun akl fikri: Gezip tozmada, yiyip imede, zevk ve sefada, dnya sevgisi peinde komada, sanki hi lmeyecekler, sanki ebedi yaacaklar gibiler. Dnyann kendilerini nasl aldattnn, nasl oyalayp ahiret hazrlndan engellediinin farknda deiller. Ne tuhaftr ki: nsanlar cehennem ateine doru gidiyorlar; ama glerek gidiyorlar. nk nlerindeki tehlikeyi gremiyorlar. sa (a.s)'n dedii gibi:

Firaset-l Mminin

13

Nice insanlar var. Gece evinde glyor, eleniyor; fakat bu gece lp de, yarn gzn cehennem ukurlarnn birinde aacaklar listesine alnm da haberi yok! Keke insanlar ahiretin zorluunu az da olsa anlayabilselerdi. Byle gaflete, gnahlara rahatlkla dalamazlard. Allah dostlar gnahlardan korunmak iin hep lm hatrlarlard. Daha da ibret almak iin kabir ziyaretinde bulunurlard. Ve yle dnrlerdi: Nasihat istersen lm yeter. Evet, lm dnen, dnya sevgisinden kurtulur ve ahiretine ciddi olarak alr. Bir ly kabre koyduklarnda gnlerce yeme ve imekten kesilirlerdi. Ama maalesef gnmzde ou insan lm aklna bile getirmek istemiyor. Dnmemek are mi? lmden kurtulan var m? airin dedii gibi:
Gnl sen lmez misin, leni grmez misin, u darack kabre, Gn gelir girmez misin?

Bir tek aremiz var: Oda lme ve kabre hazrlk yapmak; aksi takdirde cehennemi boylayacaz. Kabre hazrlksz girenler denize gemisiz binenlere benzetilmitir. Lkin imdiki insanlarn olaylardan ibret almalarn brakn, deta bunlarn kalbi talam, tatan daha kat olmu. nk bunlar kabirlere gelip yatanlardan ibret almyorlar. Yakn bir zaman sonra ben de bu rm bedenlere karacam, o yzden buraya hazrlanmam lzm demiyorlar. Hatta ounun ba, kolu, baca ak veya yanlarnda getirdikleri kzlar tesettrden uzak bir ekilde kabirdeki yaknlarn ziyaret ediyorlar. Bunlar dine saygy unutmular, Allah-u Tealadan da korkmuyorlar. imdi yle insanlar var ki; gnah ilemek iin kabirleri seiyorlar. Sevgilisini alan, ikisini alan, adam ldrmek isteyen kabirleri seiyor. te bakar kr olanlar, iiten sarlar, kalbi talamlar, yani maneviyat lp de olaylardan ibret almayan, cehenneme aday gafiller bunlardr. Rabbim bizlere olaylardan ibret alp gaflet uykusundan uyanmay nasip etsin. Szn kimseden saknmayan bir dervi, airin birine sormu: nsanlardan bazlarn hicivleriyle (alayc eletirileriyle) yerin dibine batran, bazlarn da vgleriyle gklere karan sen misin? air: Evet cevabn verince, dervi: Bu iten vazge demi. nk ayaklarnn uundan grtlana kadar pislie batmsn. air, alayc bir tavrla sormu: Gzlerimi niin meydanda braktnz?

14

Firaset-l Mminin

Dervi, lfn yle tamamlam: ine gmldn pislii belki grrsn diye. Ey kardeim, uray iyi dn: u dnyaya geli hakkmz bir defa, ikinci bir hakkmz daha yok. Ahiret imtihann, kulluk imtihann kaybedersen cehennem ateinde yanacaksn. Kibritin ateine, scak suyun buharna dayanamayan biz kullar, acaba cehenneme nasl dayanacaz? Bizler ki, ne kadar aciziz, ala, susuzlua, hastala, yalnzla, ksacas hi bir acya dayanamyoruz. Bu canmz nasl oluyor da, kabre ve cehenneme reva gryoruz, geleceimizi dnmyoruz? mrnn sonundaki 5-10 yllk geleceini kurtarabilmek iin, kendi kendini tatan taa vuranlar, bilsinler ki; asl gelecek ahiret yurdudur. Biz ki, bir hapis cezasna dahi dayanamyoruz. Acaba yalnzlk yurdu olan kabirde halimiz, oradaki zntmz nasl olacak hi dndk m? Biz ki, dnyada bir mirin, hkimin nne ktmzda telalanp korkuyoruz. Vakitsiz alnan bir kap sesinden bile rkyoruz. Acaba bu gnahlarla lemlerin Rabbinin huzuruna nasl kacaz ve yaptklarmzdan nasl hesap vereceiz. O bizi rahmetiyle arrsa yine korkuyoruz; bir de bize gazap ederek arrsa, biz acizlerin hali nasl olur? Davud (a.s) yle der:

lh! Gneinin hararetine takatim yok. Ateinin hararetine nasl g yettireceim. *** Rahmetinin sesi zerine sabrm yok iken, Azabnn sesi zerinde nasl sabredeceim? ***

u dnyada evini gzel yapp ssleyenlere, kabri, maheri, cehennemi unutup gnahlara dalanlara sesleniyorum: Ey cannn kymetini bilip de, elini scaktan soua vurmayan kardeim! Sen ki, evinde bir bcek olsa o evi brakp kyorsun, bir haarattan korkup kayorsun. Ama kulluk grevini yapmayanlarn o kabir de ki ylan ve akreplere yem olacan hi aklna bile getirmiyorsun. O gzelim evini, yatan, dostlarn brakp o kara topraa, kirli yere barn basacaksn. O gzelim cann, tenini cehenneme atacaksn. Acaba niin cann kabrin skntsndan, cehennemin ateinden korumaya almasn? Sen her ne kadar lm uzak grsen de o sana ok yakn. Sen kasan da o sana son srat yaklayor. Bu anlatlanlar basit grsen de; basit deil. Hikye dinler gibi dinlesen de, hikye deil. Sende leceksin, kabre gireceksin, yaptklarndan hesaba ekileceksin,

Firaset-l Mminin

15

ya cehenneme veya cennete gireceksin. Bunlar nemsenmeyecek eyler mi? Hangi akl u dert ve musibet dnyasn ahirete tercih ede bilir ki? u dnyada cenneti arayanlara ayorum. Dnyada aclar, zdraplar, musibetler zerimize sel gibi akyor. Bizim merammz u deyim ifade ediyor:

Dan birini atmzda bir dieri nmze kar. Halen u dnyada zevklenmeye alyoruz. Cenneti karyoruz. Doymak bilmeyen nefsi doyurmaya alyoruz. Ey kardeim! Nefse ne versen daha yok mu der. Doymak bilmeyen bir eyi doyurmakla urama. Nefsin seni oyalyor, seni cehenneme atacak, nefsinin penesinden kmaya al. Bataklktan kurtulmaya bak. Son kozlarn iyi kullan. Eer batarsan bir daha kn olmayacak, feryatlarna kimseler aldr etmeyecek. Kendine ac, kendine ac! u dnya adama bir zevk yaptrr, binlerce aclar tattrr.
Dnyann lezizi zehirli bala benzer. Lezzeti nispetinde elemi de vardr. Mesnevi,125

u dnya zevkinin garantisi yok. Nice insanlar duyuyoruz. Evinde oturmu sohbet ederken veya elenirken bir bakyorsun kendisine yle bir haber gelir: ocuunu karmlar. Bu kt haberden sonra, artk o anne ve babann gnleri alamakla, ocuklarn aramakla geiyor. ayet ocuklarna sapa salam kavuamazlarsa, kabre dahi o acyla beraber giriyorlar. Bir bakasna, olunu askerde vurmular, bir bakasna, baban kaza etmi, bir bakasna evin, ocuklarnda iinde olduu halde yanm derler. Bunun yannda; deprem, sel, yangn ve dman gibi daha binlerce tehlikelerle bu dnyada kar karyayz. u dert diyar olan u dnya iin; ahireti ihmal etmek, cenneti karp cehennemlik olmak ne kadar dorudur? Sizlere soruyorum. u dnya bu kadar ileli olduu halde, bu kadar ballmz nedendir? Demek ki; dnya hayat gerek manada dertsiz ve huzurlu bir yer olsayd, insanlar o zaman ahireti hi hatrlamazlard. unu anlatmak istiyoruz: u deersiz dnyada cennet misali bir hayat aramayalm. Buras iin ahireti harap etmeyelim. Neyi neyle deitirdiimizi bilelim. u dnyann aldatc, geici ve rya misali olan zevk ve sefalar iin cehennemlik olan kullar Cenab- Hak ahirette aracak ve onlara yle seslenecek: Geliniz Mmin kullarm iin hazrlam olduum cenneti bir grn. Cehennem ehli cennetin gzelliini grdkleri zaman yle diyecekler: Ya Rabbi keke bize cenneti gstermeden bizi cehenneme atsaydn. imdi bu gnahkr kullar; iinde lm, hastalk, yallk, korku, keder olmayan, bilakis gzel elerin ve her arzularn gerekletii yer olan cenneti kardklar gibi, bir de cehennemlik oldular. Belki cehennemlik olmalarndan daha ok cennet gibi

16

Firaset-l Mminin

bir yeri kardklarna zlecekler. Onlarn pimanln kimseler dile getiremez, tasavvur bile edilemez. u dnyada azck bir menfaati karan insann gnlerce uykusu kayor. Keke yle, keke byle yapsaydm diye dizini, ban dvp zdraplar ekiyor. Acaba cennet gibi gzel bir diyr karan kii ne kadar piman olur, varn siz kyas etmeye aln. imdi, dnyada haram zevkler, an ve hret peinde koanlar; neye karlk bu cenneti kardlar. Acaba yapm olduklar zevkler, taknlklar, cenneti karp cehennemlik olmaya dedi mi? imdi yapm olduklar zevklerden ellerinde ne var? Bir rya gibi gelip geti. Geride sadece gnahlar srtmzda bir yk olarak kald. u ksack dnya hayatnda yaplan zevkler ne kadarlk bir zaman dilimine mukabil geliyor? Zaten, imdiki mmetin mr ok ksa, bir de zamann bereketi kalmam. lenlerin ou gen yata lyor. Gidin mezar talarn bir okuyun, ounun evldnz yanda kiiler olduunu grrsnz. Onlar da sizin gibi yalanmann hayallerini kuruyorlard. Ama ecel yeli onlar gen yata alp gtrd. Bizimde ne zaman leceimiz belli deil. O halde bir saniye sonrasna garantimiz olmayan u dnyaya dalmz nedendir? u 50-60 yl yaayan insanolu, mrlerinin yardan fazlasn uyuyarak geiriyorlar. Byk bir ksmn da alarak, yorularak, bir ksmn da hastalkla, dertle, kederle ve bir ksmn da tuvalette geiriyorlar. Acaba dnyaya dalp ahireti unutmu olanlar; mrlerinin ne kadarn zevkle geiriyorlar? Zevk yaptn zaman gnahlarn ou saniyelik, dakikalk zevkler, bunlar toplasan bir mr iersinde ka aya veya yla mukabil gelir. u zevki az; derdi ve kederi ok olan u dnyay ahirete deienler, bu dnya iin cenneti karp cehenneme raz olanlar, acaba ne kadar doru bir ey yapmlar? Dnya stne bal; altna zehiri koymu bizi aldatyor. Uyan kardeim uyan, gaflet uykusundan uyan! Bir gn gelecek leceksin, kabre gireceksin, ylan, akrep ve karncalar cesedinde yuva yapacaklar! Cehennem ehli, cehenneme doru gtrlp iine atlnca; onlara yle sorulur: Sizler dnyada yapm oldunuz zevkleri, sefalar hatrlyor musunuz? Onlar hibir ey hatrlamyoruz diyecekler. Cennet ehli, cennete girdirilince; onlara: Sizler dnyada ektiiniz aclar, zorluklar hatrlyor musunuz? diye sorulur. Onlarda hibirini hatrlamyoruz diyecekler. Hz. Enes (r.a.) anlatyor: Reslullah (s.a.v) buyurdular ki: Kyamet gn cehennemliklerin dnyada en mreffeh olan getirilerek atee bir kere batrlacak, sonra: Ey demolu! Sen hi nimet, refah grdn m? Sana hi hayr urad m? denilecek Hayr, Ey Rabbim! Vallahi hayr! diyecek. Sonra cennetliklerden dnyada en fakir olan getirilecek. O da cennete girdirilip kendisine: Ey demolu! Sen hi fakirlik grdn m? denilecek. O da: Hayr! Vallahi Ya Rabbi! Bamdan hi fakirlik gemedi, hibir sknt ekmedim. diyecek.2
Mslim, Mnafikun 55, (2807)

Firaset-l Mminin

17

te dnyada kulluu brakp gnahlara, haramlara koanlarn elinde yaptklar zevklerden hibir ey olmayacak. Dnyada bile bir gn a kalsan nefsin: Ben mrmde hibir ey yememiim. der. Bir gn hasta olsan, sanki hi shhatli bir gn yaamam gibi kendini hissedersin. Yani her ey abuk unutuluyor. Demek ki; insann sonu nemli. Bu dnyada rahat etmisin; ama o rahatln arkasnda cehennem atei olmu ise, ne yapalm o zevki, sefay! Bir de u haram zevkler ve dnya iin cenneti karp cehenneme raz olanlar, bir hi uruna helk oldular. Hlbuki Yce Allah, dnyada iken kendilerinden ok mu ey istemiti? unlar istemiti: Bata Allahn varlna ve birliine, Peygamberlerine, kitaplarna, ldkten sonra dirilmeye iman edeceksiniz, gnde be vakit namaz klacaksnz, senede bir ay oru tutacaksnz, adam ldrme, iki, zina, faiz, kul hakk ve yalan gibi gnahlardan uzak duracaksnz. Bylelikle ebedi bir hayat kazanacaksnz. Bu grevi yapanlar cennete; yapmayanlarda cehenneme gidiyor. Bu kadarlk bir grev iin cehenneme raz olduk. Hlbuki dnyada iken huzurlu ve shhatli bir hayat karlnda bile, emredilen grevleri yapsaydk yine de deerdi. Ama insanlar ldkten sonra: Ya Rabbi, bizleri dnyaya geri dndr, bizler de kulluk edip namaz klalm diyecekler; ama artk o istekleri bounadr. Bu zavall insanlar hem cenneti kardlar, hem de cehennemlik oldular. Hlbuki dnyada gnahlara kar sabredip, verilen grevleri yapsaydlar; bugn atete yanmayacak; cenneti karmayacaklard. Ne byk zarar Allahm! Baz insanlar: Benim her eyim iyi; ama sadece namaz klmyorum diyor. Zaten namaz klmamak byk bir su. Namaz klmamak insan cehennemlik etmeye yeter. Ahirette ilk sual de namazdan olacak. Namaz tam olann dier hesaplar kolay olacak. Namaz olmayann dier hesaplar da ar olacak. Madem iyi insansn, o halde bir namaz iin kendini cehenneme atma. Bari onu da kl da, tam bir Mslman oluver. Zaten insanlar nlerindeki tehlikeleri grmyorlar. Azck grebilseydiler, cehennem ateine girmemek iin 50 vakit namaz klmaya raz olurlard. Cenneti karmamak iin ibadete sarlrlard. Ama iman zayf olunca, insanlar nemli eyleri nemsiz gibi grmeye balyorlar. Bir insana: Her gn sana -30 YTL- vereceim; ama akama dein camiden kmayacaksn ve namazlarn da klacaksn deseniz, belki milyonlarca insan bunu kabul eder. Hlbuki Cenab Hak bizlere cenneti vereceini, bizleri cehennemden kurtaracan va'd ediyor. Ama kimse bu arya kulak vermiyor. Allah-u Tealann sizlere vermi olduu shhat, genlik, hava, su, meyve gibi binlerce nimetlerin deeri yannzda hi yok mudur? Demek ki: Sizler Rabbinizin nimetlerine, emrine -30 YTL- kadar dahi kymet vermiyorsunuz. Rabbim size ne diye kymet versin ki!

18

Firaset-l Mminin

Ey kardeim! Bu iin akas yok. Bak mrn elinden son srat gidiyor. Ne zaman kabre girecein belli deil. nnde lm, kabre girme, maherin kavurucu scanda bekleme, srattan geme, cennetten mahrum olman veya cehenneme girmen gibi tehlikeler var. Bunlar ciddiyetle dn ve acizliini anla. Sen ki, karanlk bir yerde tek bana kalmaya korkuyorsun, kabrin yalnzln dn! Sen ki, en kk aclara dayanamyorsun. Cehennem ateini dn ve ona gre kalan mrn deerlendir. Eer cennete aday olmak istiyorsan, hemen tevbe edip namaza bala, gzya dkp cehennemden Rabbine sn. Gnahlardan kurtulamyorsan, Rabbinden cangnlden yardm iste, sana kurtulu yolunu gsterecektir. Allah Resl (s.a.v) ne gzel demi:

Eer siz benim bildiklerimi bilmi olsaydnz, az gler ok alardnz. 3

Ey kardeim, belki nefsin sana ok bahaneler bulmu; ama bulduu bahaneler. Seni Allah'n azabndan kurtarmaya are olmayacaktr. Tekrardan nefsini hesaba ek. u dnyada niin bulunuyorsun, seni bu dnyaya gnderen kim, yine seni buradan ksa sre sonra alacak olan kuvvet kim, nereye gidiyorsun, gtrldn yeni diyarlarda sana ne yaplacak, oras nasl bir yer? Bunlara cevap bul ve sorumluluunu anlamaya al. lahi kitaplar ve Allahn elisi olan Peygamberler sana bu sorularn cevaplarn vermiler. Seni dnyaya gnderen Allah (c.c), senden ibadet istiyor. Sen u dnyada bir misafirsin, yaknda g edip gideceksin. Kabre girip maher meydannda toplanacak mrn, genliini, shhatini, maln nerede tkettiinden hesaba ekileceksin. yi ve kt amellerin tartlacak, cehennem zerine kurulu srattan geirileceksin, ya cehenneme veya cennete gireceksin. Ey insanolu, ykn ve sorumluluun ok ar. Hi bir mahlk senin gibi mesuliyet ve sorumluluk altnda deil. Ve bu anlatlanlarn hibiri hikye deil. nmzde bu kadar engeller ve tehlikeler var iken, oturup ta kurtulu areleri aramayan kiinin aklna amamak mmkn deil. ou insan bu tr anlatmlar nemsemez. Hlbuki kendisi de yakn zamanda bunlarla karlaacak. Byle lmn, ecelin hi beklenilmeyen bir anda gelip, yalnzlk yurdu olan kabre att kiileri ok grdk. Rabbim bizlere bir an evvel uyanmay, uurlanmay nasip etsin. Bizleri cehennem ateinden korusun. Hz. Ali (r. a) yle buyurdular: Dnn geti, yarnnda belli deil, yleyse bu gnn iyi ilerle geirmeye bak. unu da dnelim: O maher gn herkesin nefsi nefsi dediinde, eer Allah-u Tealann yannda iyi kullardan deil isek halimiz nice olur? Rabbim bizleri o gnde insanlarn ayaklar altnda ezdirmesin, bizleri arn glgesinde glgelendirsin.
3

Buhari, Tefsiru Surei-Maide 12; Mslim, Fedil,134

Firaset-l Mminin

19

Ayn zamanda nankr kullardan olmayalm. Bazlar ben nefsime eytana gcm yetmiyor. Benim iin bu zor diyor. Hlbuki nefse muhalefet mi; yoksa cehennem ateine, kabre, mahere sabr m daha zor? Hangisi kolay. Zaten dnyada kolay ne var ki! ou ey, ou nimet meakkatlerle, sabrla elde ediliyor. Cennet dahi ibadetlere devam ve gnahlardan kamaya sabrla elde ediliyor. Nefsin seni aldatmasn, nefsin emrinden kurtulup, Rabbinin emirlerine tabi ol. Ve Kuran- Kerimde ki u ilahi seslenie kulak ver: Her canl lm tadacaktr. Kyamet gn ecirleriniz size eksiksiz verilecektir. Kim cehennemden uzaklatrlp cennete girdirilirse, ite o kurtulua ermitir. Dnya hayat aldatc zevkten baka bir ey deildir.4
eyi az yapn, bir eyi ok: Az yiyin, az konuun, az uyuyun, ok dnn. (Mevlna)

l-i mran sresi, ayet:185

20

Firaset-l Mminin

KALP KIRICI DAVRANILAR:

Seyyah oldum u lemi gezerim Bir dost bulamadm gn akam oldu. Kendi efkrmca okuryazarm Bir dost bulamadm gn akam oldu. *** ki elim gitmez oldu yzmden Ah ettike yalar gelir gzmden Kusurumu grdm kendi zmden Bir dost bulamadm gn akam oldu. *** Bozuk u dnyann temeli bozuk Tkendi, daneler, kalmad azk Yazklar, u geen mre yazk Bir dost bulamadm gn akam oldu. *** Dnr dilerim, ummana dalam Gidenler gelmiyor bir haber alam Gerek syler, Resl aleyhisselam Bir dost bulamadm gn akam oldu. ***

Bu konunun anlatlmasndaki gaye, Mmin kardeler birbirleriyle kaynasnlar, muhabbet olsun, birbirlerini incitmesinler, birbirlerinin yardmna kosunlar diye. Ben bu konuda daha ok tecrbelerimden, grdklerimden, yaadklarmdan bahsedeceim. Ayn zamanda bizler hep slm kardeliinden bahsederiz; ama slm kardeliinin ihyasndan, onu gereklemesini engelleyen sebeplerden fazla bahsetmeyiz. Mslman kardelerimizin durumlarnn iyi olular bizleri fazla sevindirmez, onlarn skntya dmeleri bizleri nedense fazla zmez. Bu bir eksikliktir, bir kusurdur. Acaba, neden bu kusurlarmz grpte tedavi yoluna gitmeyiz. Cenab- Hak ve Onun Resl: Mminler kardetir. buyurmutur. Acaba! Biz bu kardelii ne kadar ihya edebiliyoruz? slm kardeliini engelleyen pek ok nedenler vardr. Bata bu sebepleri bulmamz ve onlar dzeltme yoluna gitmemiz gerekir. Yanllar bulunmaynca dorulara varmak zordur. Bizleri birbirimize yaklatrmayp uzaklatran eytan, nefis, kt dnceli insanlar, bunun yannda hasetlik

Firaset-l Mminin

21

duygusu, kibir ve kendini beenme gibi irkin huylar Mmin kardelerin arasn aan en byk sebeplerdir. En ok dikkat etmemiz gereken eylerden biri, Mmin kardelerimizin kalplerini krmaktan son derece kanmal, onlarn kalplerini krmay Kbeyi ykmak gibi kabul etmeli, geceleri uykumuz kamal ve ben bu kardeimi niin zdm deyip piman olunmaldr. Din-i Mbin slm bir Mminin kalbini krmay iddetle yasaklad halde, maalesef gnmz Mslman Mmin kardeinin kalbini krmay hi umursamyor, en basit bir eyden dolay hemen kalp kryor. Bir Mmin kardei zmenin ne kadar gnah olduunu bilmiyor veya nemsemiyor. Hlbuki bir insan, Allah katndaki derecesini renmesi iin kendisinin insanlarn yanndaki kadrine, kymetine baksn. ayet Mslmanlar bir insann gzel ahlkndan, dindarlndan dolay ondan memnunlarsa, byk ihtimal Cenab- Hakta razdr. nsan bir szle cennetlik de; cehennemlik de olabilir. Bir szle hayr ve hasenat bouna gidebilir. Kaidemiz u beyitteki ifadeler olmal:
Ne gzel ememiz var su iecek tas yok, Krmayn kimsenin kalbini yapacak ustas yok. *** Bir insan kalben yaralamak Onu fiziken yaralamaktan daha ardr. (Hac Bekta- Vel)

Madem kalp krmamak ok nemlidir. yleyse bu konu detayl bir ekilde ele alnmaldr. Kalplerimiz krlmazsa aralarmzda muhabbet olur, sevgi olur. Kalpler krld mddete aramzda dmanlk tohumlar ekilir. Ama insanlar gzel ahlkl olurlarsa geinmek ok daha kolay olur. yleyse, slm kardeliinin gereklemesi iin her Mslmann gzel ahlkl olmas gerekmektedir. nk insanlarda bulanan kibir, gsteri, fke ve hased gibi irkin huylar, slm kardeliini yaralayan en byk faktrlerdir. ayet aramzdan nefsan davranlar ve eytan dnceler yok olursa, o zaman insanlar birbirlerini sayar ve severler. ersinden irkin huylarn atp, nefsan arzularna gre hareket etmeyen kii elbette bakalarnn kalbini de yersiz yere krmaz. nsanlarla olan davranlarmzda edeplerimiz nasl olmal? Arkadalarmzla, kar kocayla, bir de anne evlt, hoca talebe, arasndaki ilikilerimiz, edeplerimiz nasl olmal? Bunlar ok iyi bilmemiz gerekir. Eer bunlar bilinmez ise kalpler krlr, kimileri zlr, araya soukluk girer. Zaten eytann istei de budur. Ama Allah ve Resl: Karde olun! diye emretmilerdir. Birbirlerimizi sevmemiz emredilmitir.
Nerde bir gnl krlm kii grsen, ona merhem ol. Mazlum kii yolda kalsa ona yolda ol. (Ahmed Yasevi)

22

Firaset-l Mminin

imdi Cenab- Hakkn izniyle Mminlerin karde olmalarn, aralarnda muhabbet duygularnn esmesini engelleyen kalp krc davranlar izah edelim, ondan sonra herkes kendini kontrol etsin, kendisinde yanl davranlar varsa onlar gidermeye alsn: 1) Mmin kardelerimizle karlatmz zaman onlara selm vermeli, yerine gre onlarla musafaha (tokalama) yapmal, gerekirse hal ve hatrlarn sormal ve sevginin de kuvvetlenmesi iin ara sra hediyelemelidirler. nk bunlar; hadis-i eriflerde de belirtildii zere Mslmanlar arasnda sevgiyi ve muhabbeti gelitirip, kalpteki kini gidermektedir. Bir hadisi erif yledir:

Hediyelein ki, birbirinize olan sevginiz artsn.1 Selm konusunda yapm olduumuz yanllar nelerdir? Bu hususta Mslmanlarn kalpleri nasl krlyor derseniz? Yaplan ilk yanllk: Mmin kardeler birbirleriyle karlayorlar. Ama ya selmlamyorlar veya selm dille deil de elle veriyorlar. Hlbuki elle ve bala selm vermek, Yahudi ve Hristiyanlarn detlerindendir. Bir de selm verirken cangnlden deil de, ok gnlsz, sanki Mmin kardeine; sende nerden karma ktn dercesine ok souk hareketlerle selm veriliyor. Karsndaki kii hemen onun ilgisizliini hissediyor ve onun davranndan hi de memnun kalmyor. Hlbuki Mmin kardeine tebessm ederek, cangnlden sesli bir ekilde selm verse, kardaki kardei de onun cana yaknlndan ok memnun olacak ve dualar edecek. Bazlar var ki, karlat bir Mmin kardeine tebessm etmeyi ok gryor. Hlbuki bir gler yz dahi ok nemli olup, nemsenmeyecek bir ey deildir. Resulullah (s.a.v): Mmin kardeine tebessm etmenin iyilik, sadaka olduunu belirtmitir. Bu yzden Mmin kardelerimize kar gler yzl olmamz gerekmektedir. Selam alrken, ortaya kan kalp krc davrana gelince: Selam verildii zaman kardaki ahsn, Mmin kardeinin selamn sesli olarak almas lzmdr. Ama ou insan gryoruz; verilen selam almyor, alan kiilerden pek ou da selam ya eliyle alyor veya iinden alyor. Hlbuki selamn sesli olarak alnmas gerekir. Verilen selam sesli olarak alnmad zaman, bize selam veren kardeimiz, kendisine gereken ilgi gsterilmedii dncesine kaplacak, dolaysyla kalbi krlacaktr. Kalp krmamak iin yanmza gelip selam verenin selamn sesli ve gzel bir ekilde alalm, arkasndan da merhaba demeyi de unutmayalm. Byle demekle geleni arlam ve ona iltifat etmi oluyoruz. Bu yzden slam limleri, Peygamberimizin uygulamalarna bakp, gelenin selamn aldktan sonra ona merhaba demenin mstehap olduunu belirtmilerdir.2

1 2

. Malik, Muvatta, Hsnul-Huluk, 16 bn Hacer, Ayni, Umedetl-Kri,1/355

Firaset-l Mminin

23

Bu hususta yaplan bir dier yanl ise: Bizlere zengin veya makam ehli biri gelip selam verdiinde onun selamn sesli ve can gnlden alyoruz. ou zaman o zengini yolda karlayp gler yz gsteriyoruz. Bunun yannda bir gariban, fakir birisi selam verdiinde selamn ya alyoruz veya almyoruz. Bunlar insanlar arasndaki sevgi balarn koparan davranlardr, kibir alametleridir. Allah (c.c) kendini beenip fakirleri hor greni sevmez. Kur'an- Kerimde Yce Rabbimiz yle buyurmaktadr:

Kmseyerek insanlardan yz evirme ve yeryznde bbrlenerek yrme. Zira Allah, kendini beenip vnen kimseyi sevmez. 3

Bazen bir Mmin kardeimize selam verdiimizde tebessm ederek, sesli bir ekilde selammz alyor. Onun gzel yzl oluu dahi iimizi okuyor, ona kar muhabbetimiz artyor. Baz kardelerimize de selam verdiimizde ask bir ehreyle beraber, gnlsz bir ekilde selam alyor. O zaman beer olarak kalbimizde istemeyerek de olsa bir burukluk hissediyoruz. Evet, selam verirken gzel bir ekilde verilmeli ve en gzel bir ekilde de alnmaldr. Burada dikkat edeceimiz, husus udur: Birine selam verdiimizde selammz almad veya gnlsz ald diye Mmin kardeimizden darlmamalyz, yle dnmeliyiz: Bu kardeim belki benim sesimi duymamtr. Veya belki bugn skntlar vardr diye benimle ilgilenememitir, deyip iyiye yorumlamalyz. Bu kmil Mminlerin ahlkdr. Bizler bu davranlar edebe, kalp krlmamasna dikkat edelim diye zikrediyoruz; yoksa her eyi ok ince dnp Mminlerden uzak durmak iin deildir. Maksadmz iyi anlala. Bazen biz de sylediimiz hatalara debiliyoruz. Bakyorsun bir Mmin kardeimiz bize selam veriyor; ama bizden epeyce uzaklatktan sonra farkna varyoruz. Ve kardeimizi istemeyerek de olsa incitmi oluyoruz. te bylesi hatalar en asgariye indirmeye alalm. 2) Mmin kardeler arasnda kalp krc davranlardan ikincisi: Arkadalar beraber oturup, birbirleriyle sohbet ederlerken bazlaryla fazla ilgilenip, dierlerini hesaba almamaktr. Bakyorsunuz; sohbet eden ahs hep bir insana bakyor, hep onunla konuuyor, yannda bulunan dier arkadana hi bakp konumuyor. Onunla gerektii ekilde ilgilenmiyor. te birileriyle fazla ilgilenip; dierini devre d brakmak yanl bir davrantr. Doru olan orada bulunan dier kardelerimizle de ilgilenip onlarnda halini hatrn sormamzdr. Konumalarmzda onlarn da yzne bakarak konumalyz. yle olmal ki, bizim etrafmzdaki insanlar hangisini daha fazla sevdiimizi anlamamal bile.
Lokman sresi, ayet:18

24

Firaset-l Mminin

ayet Mmin kardelerle oturduumuz da sevgi ve hrmette ok ayrmclk yaparsak, bu davranmz birilerini memnun etse de; bir bakalarn da zer. Kendisine hrmet edilen asndan bir sorun yok; ama kymet verilmemekle hakarete urayan kii asndan ok sknt vardr. Kendisine deer verilmeyen kiiler zamanla o arkadalarndan uzaklaabilirler. nsann kendi anne ve babas bile, evltlar arasnda sevgi ve saygda ayrmclk yapsalar, evltlar onlardan souyorlar. Artk dier arkadalar arasnda bu gibi yanl davranlar ne kadar huzursuzluklara sebep olur, varn siz dnn. O halde herkesin kariyerini gz nnde bulundurarak, o anki durum neyi gerektiriyor, nasl davranlrsa kalpler krlmaz, tm bunlar deerlendirilerek hareket edilmelidir. Tabi bir lime veya kariyeri olan bir kiiye de sradan bir insan muamelesi yapmak onlar zebilir. Peygamber Efendimiz de ashabna hitaben: Bir kavmin by size geldiinde ona layk olduu ekilde ikramda bulunun buyurdu.4 O yzden insanlarn bulunduklar konum da gz nnde bulundurarak muamele edilir; fakat bunu yaparken onlarn zenginlii, makam veya kendisinin ahsi menfaati iin deil de; srf kalpler krlmasn diye yaplmaldr. Ama bunun ayarlanmas ok iyi yaplmaldr. Bakalarnn duygular rencide edilmemelidir. Ama biz aciz kullar zengine, makam ehline ok daha iltifatlarda bulunuyoruz. Fakirleri, garibanlar ikinci snf yerine koyuyoruz. nsanlarn dindarlna, takvasna bakmyoruz. Byle durumlarda ncelikle takva gz nnde bulundurulmaldr. Baz yerlere gidip orada selam veriyorsun; ama senin selamn ya alyorlar, ya da almyorlar. Ya merhaba diyorlar veya demiyorlar. Ayakta dursan buyurun oturun bile demiyorlar. Belki kendileri koltukta oturmu, belki ayak ayakstne atmlar, gelenleri de ya ayakta bekletiyorlar veya kendilerinden aalarda oturtuyorlar. Bylesi davranlar slam edebine uymamaktadr. Ayn zamanda Allah ve Reslnn sevmedii davranlardr. Kibirli davranlar biz Mslmana yakmaz. Yce Allah (c.c) bizleri kibirden yle sakndryor: Yeryznde kibir ve azametle yrme. nk sen asla yeri yaramazsn ve boyca da dalara ulaamazsn! 5 3) Kalp krc davranlardan ncs udur: Bir toplumda konuulurken bazlar var ki, hep ben konuaym, bakalar konumasn, beni dinlesinler der. Hibir Mmin kardeinin konumasna frsat vermez. Bir Mmin kardei konutuunda veya konumak istediinde szn yarda keser. Bunlar da ok irkin davranlardr. Konumasn bildiimiz gibi; dinlemesini de bilmemiz gerekir. zlerek belirtelim ki, ou toplumlarda bylesi davranlara rastlyoruz. Daha karsndaki insan szn bitirmeden, dieri konumaya mdahale ediyor, o bitirmeden bir bakas da onun szn
4 5

Hayats-Sahabe, 2:282 sra sresi,ayet:37

Firaset-l Mminin

25

kesiyor, bylece kimse kimseden istifade etmeden o ortam bir curcunaya dnyor. Byle bir ortamda areyi hi konumayp susmakta buluyorsun. Hlbuki insanlarn konumalarna, fikirlerine ve grlerine saygl olmalyz. Hkemadan birisi yle der: Kimse cehaletini itiraf etmez. Yalnz, bakas szn bitirmeden kendisi sze balayan mstesna! Baz insanlar da vardr ki, hi istiare ihtiyac duymaz. Hep benim dediim dorudur der. Kimsenin istiaresine nem vermez. Hlbuki istiare de rahmet vardr. Baz insanlar da istiare yaparlar; ama istiarenin usuln bilmezler. Herhangi bir konu hakknda istiare yaparken arkadalarndan biri fikrini belirttiinde, dierleri hemen ortaya atlp, byle olmaz deyip elleriyle, davranlaryla fkelerini belirtirler. Bu insanlar, istiarenin dbn bilmeyen insanlardr. Bir Mmin kardeimiz grn belirttii zaman ona hcum edip knamamz m gerek? Onun fikrini beenmezsek; dier kardeimizin fikrini alrz. Yani: stiare yaplrken ilk nce oradaki Mmin kardelerimizin grlerini alrz. Ondan sonra en uygunu, en gzeli hangisi ise onda karar klarz. Dier fikir sahiplerinin de kalbini krmadan, onlar incitmeden bunu yaparz. Tabamzn salam oluunu gstermek iin insanlarn kafasna vurmaya gerek yok. Hakllnz incelik ve nezaketle kabul ettirin. Oh elime frsat geti deyip hatasn yzne vurmayn. 4) slam kardeliini engelleyip, en ok kalp krmalara sebep olan huylarn en ktlerinden biri de hi phesiz hasetlik yapmaktr. Bakalarnn gzelliini, zenginliini, rahatln, ksacas kavumu olduklar nimetleri ilerine sindiremeyen insanlar, bu defa kar taraf devaml ktlemekle, dedikodusunu yapmakla, ona bir zarar ulatrmakla urar. ou zaman hasetliini kar tarafa szleriyle, davranlaryla belirtir. Bu gibi eyler insanlarn kalplerini krar. Hased edilen Mslman kardei de yle dnr: Bu insanlar beni sevmiyorlar, benim iyiliimi, gelimemi istemiyorlar. yleyse ben de bunlardan uzaklaaym. nsanlar arasnda kardelik balarnn kuvvetlenmesi iin her iki tarafn da birbirlerini sevmeleri, birbirlerine kar iyi niyetli olmalar, karlkl fedakrlk yapmalar gerekir. Sevgi tek tarafl olmaz hep bakalar beni sevsin, bana yardm etsin, benim ziyaretime gelsin; ama benden bir ey beklenilmesin. Byle dnen insanlar Mmin kardeleri arasnda sevgi ve muhabbeti gerekletiremez. Sen de Mmin kardeinin dar gnnde yardmna koacaksn, sevinli gnlerinde ona ortak olacaksn ki, aranzdaki o sevgi balar glensin. Sen Mmin kardeini can gnlden sevdiin zaman, oda bunu grecek, hissedecektir. Bylece o da sana kar sevgi ve sayg besleyecektir. te bu anlatlanlarn gereklemesi, hasetlik duygularnn yok edilmesine baldr.

26

Firaset-l Mminin

Resulullah (s.a.v) yle buyurdular: Sizden nceki mmetlerin hastal olan hased ve dmanlk size de ulat. O, kazycdr. Ben, sa kazr demiyorum. O dini kazycdr. Nefsimi kudret elinde tutan Allaha yemin ederim ki, sizler iman etmedike cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedike de iman etmi olmazsnz. Birbirinizi, sevmeye yardmc olacak eyi haber vereyim mi? Aranzda selm yaygnlatrnz.6

yle insanlar var ki, Mmin kardei iyi i yapp para kazansa, olu okuyup iyi bir adam olsa veya kz evlenip iyi bir yere gelin gitse hased ediyor. Onlarn bu durumlara kavumas onu yiyip bitiriyor. Ayn zamanda bu hasetlik onun hayrlarn da yok ediyor. Allah Resl (s.a.v) bu gerei yle haber verdiler:

Hasedden saknn. Hi phesiz hased, atein odunu yedii gibi, hayrlar (sevaplar) da yer bitirir. 7

Ey aziz kardeim! Bir an evvel bylesi kt huydan kurtulmazsan hep dnyada zlecek, kederlenecek, kendi kendini helak edeceksin. Ayn zamanda o kt huylarn kabirde, maherde sana ok zarar verip cehennem ateine girmene de sebep olacaktr. Bata bylesi kalp hastalklarn tedavi etmeye al. Kendi kendine yle dn: Benim komularmn, akrabalarmn, Mmin kardelerimin ii tersine gidip iflas etseler, bana ne faydas var, fakir dp oluk ocuklar perian olsalar bana ne kazandrr? Durum byle olmakla beraber acaba, onlarn yerlerde srnp, zelil olmalarn istemem nedendir? Hlbuki onlar fakirlese zarar gelip bana da dokunacak; ama ileri iyi olup, zengin olsalar belki faydalar bana da dokunur. Ayn zamanda komularmn, akrabalarmn oullar okumayp perian olsalar, bana ne faydas var? Hlbuki Mminlerin evltlar okuyup, faydal birer insan olsalar, onlardan hem biz, hem de tm Mslmanlar fayda grecek. slm gencinin geri kalmasnn faturasn hepimiz ok ac bir ekilde deriz. Yine dncene yle devam et: ayet benim komularmn veya akrabalarmn kzlar kt bir yere gelin gitseler, bu bana ne kazandryor ki, ben onlarn iyi yerlere gelin gitmelerini istemiyorum. Ey kt nefsim! Gelin giden kz yavrularn evlerinde huzursuz olmalar veya kocalarndan dayak yemeleri acaba seni niin sevindiriyor? demeli ve Mminler iin hep hayr dnlmelidir. Bizler hep hayr dnmeliyiz ki, bizler de hayrlarla, gzelliklerle karlaalm. Daha bu misallere benzer binlerce rnekler var, dierleri de bunlara kyas edilmelidir. Ama zlerek belirtelim ki, bu hasetlik duygusu, bakalarn ekememe slm kardeliinde byk yaralar am, halen de amaya devam etmektedir.

6 7

Tirmizi,Sfatu'l Kyme 57,(2512). Msned, c.1,s. 167 Eb Dvud, Edeb: 44 (c.4 s. 276); bn Mace, Zhd: 22

Firaset-l Mminin

27

Hasetlik duygusuna hkim olamayan kii yle dnmeli: Bakalarnn kavumu olduklar dnyal iime sindiremiyorum; ama acaba onlara verilen bu nimetler onlarn hakkna hayrl mdr, deil midir? ou zaman bizlere hayr gibi grnn eyler er olabiliyor. Bu nimetler o insanlara bir imtihan iin verilmi. O nimetlerin hakkn veremezlerse pek ok zorluklarla karlaacaklardr. yleyse hasetlik duygularmz ok kabarmamas iin bizden aadaki insanlara bakalm, bizden yukardakilere bakmayalm, eytann vesveselerine yol amayalm. Cenab- Haktan her zaman her eyin hayrlsn isteyelim. Bir de Cenab- Hak kullarn kskanlktan yle men ediyor: Yoksa onlar, Allahn ltfnden verdii eyler iin insanlara hased mi ediyorlar? Oysa brahim soyuna kitab ve hikmeti verdik ve onlara byk bir mlk bahettik. 8 Maalesef ou insanlar gryoruz. Hasetlik duygusu onu perian etmi. ini krn brakm bakalarnn kusurlaryla, yanllaryla urar olmu. Nice insanlar vardr ki, iinde hasetlik olmadn iddia eder. Hlbuki insann iinde hasetlik olup olmad her zaman fark edilemez. Bir limi dnn ki: nsanlar tarafndan seviliyor, saylyor. O da insanlarn kurtuluu iin almaktadr. Bu zat, iinde hasetlik var mdr; yok mudur? farkna varmas zordur. Ne zaman ki, o ehre baka bir lim daha gelip irad hizmetinde bulunduu takdirde, daha nceki lim: Ya Rabbi ok kr bana dinde bir yardmc gnderdin. demeyip bilakis iinden: O lim benden daha m iyi ki, ona benden ok hrmet edip, sevgi besliyorsunuz diye dnp hasetlik ederse, demek ki; davasnda tam olarak samimiyeti, ihls yakalayamam, riya ve hasetlikten tam olarak kurtulamamtr. 5)Mminler arasndaki, kaynamay, muhabbeti engelleyen ve Mminlerin kalplerinin krlmasna sebep olan davranlardan biri de: Mmin kardelerimize kar gururlanmamzdr. Bizler aramzdaki sevgi balarn kuvvetlendirmekle mkellefiz. yleyse insanlar birbirinden koparan davranlardan uzak durmalyz. Bir insan dnn ki, insanlara hep tepeden bakyor ve kendini beenmi. Bylesi bir kiiye insanlarn yaklamasn brakn, hep ondan yz dner ve kaarlar. Zaten biz insanlarn ftratnda: Tevazu sahibi, alak gnll insanlar sevmemiz ve onlara yaklamamz vardr. Bu haslet yle bir haslet ki; Mminleri birbirine balyor. Sevgi ve muhabbetin olumasn salyor. Nice insanlar var ki, Mmin kardeine kar kibirleniyor. Szleriyle veya davranlaryla onu hor gryor. Gzelliiyle, genliiyle, shhatiyle, malyla ona kar stnlk taslyor. Hlbuki dnmyor ki bu nimetler geicidir. Gn gelecek gzelliin yerini irkinlik, shhatin yerini hastalk, genliin yerini yallk alacak. Madem bunlar geici nimetlerdir, yleyse bunlar stnlk alameti olamazlar. Allah (c.c) kibirli insanlar sevmez ve onlar zelil eder.

Nisa sresi, ayet: 54

28

Firaset-l Mminin

Allah Resl (s.a.v) bizleri yle uyarmtr: Bir kimseye, er olarak, Mslman kardeini hor grmesi kfidir. 9

Baz zamanlar istemeyerek farknda olmayarak sz ve davranlarmzla Mmin kardeimizi kmsyor, onu hor ve hakir gryoruz. nemsiz saydmz baz hareketler bir bakasnn kalbini krabiliyor. yleyse ok dikkatli olmalyz. 6) Mminler arasnda kaynamay engelleyip sevgi ve muhabbeti ortadan kaldrp, kalp krlmasna sebep olan durumlardan birisi de: Herkese hak ettii deerin verilmeyii ve baz insanlarn baa ta edilip; bazlarnn da paspas edilmesi olaydr. Her insan ister ki; toplumda sevilsin saylsn, arkadalar tarafndan hor grlmesin. Ama maalesef toplantlarda, bulumalarda bu denge salanamyor. Bu denge salanamaynca da, o toplantlara bir daha ki sefer, kalpleri krlanlar gelmiyor. Arkadalarnzla bir yerde toplanp sohbet ettiinizi dnn. ayet, o toplumda baz insanlara ok kymetler verildii halde, sen orada hi hesaba alnmayp, szn bile dinleme tenezzlnde bulunmuyorlarsa veya bir bakalar geldii zaman tamamen ona ynelip seni ihmal ediyorlarsa bir daha o toplantya gitmek ister misin? Ebette istemezsin. Birka defa nefsini yenmeyi denersin; ama onlarn yanl hareketleri devam ettii takdirde sen de gitmekten vazgeersin. Biz Mslmanlar olarak, Mminlerin kaynamalarn, birbirlerini sevmelerini istiyoruz. Ama gerek kardelik ortamn oluturamyoruz ki, istenilen gereklesin. Onun aresi; toplumdaki herkes sevilmeli, saylmal, herkesin sz hakk olmal, gler yzl, tatl dilli ve alak gnll olunmaldr. Bunlar yaplrken de yapmack deil de; can gnlden olmal, oradaki Mmin kardeleri kendi nefsinden stn bilmeli, bir de toplumdaki insanlarn en gnahkr kendi nefsimizi kabul etmeliyiz. Ayn zamanda, bu toplumda hor grlecek biri varsa, o da benim nefsimdir, denilmelidir. Yani unu anlatmak istiyoruz: Mmin kardeler, bir araya geldikleri zaman birbirlerine kar sevgi ve sayglarn belirtmeli, herkese eit ekilde hrmet ve sevgi beslenmelidir. Bazlar boyundan, irkinliinden, fakirliinden dolay kmsenmemelidir. Bazen yle ortamlar oluyor ki, o toplumda bazlarna ok byk hrmetler ediliyor, bazlarna da, hi orada yokmu gibi yzne bile baklmyor. Bari hrmet edilen kii, hrmet edilmeye layk olsa gam yemezsin. Adam da namaz yok, ilim yok, tm kt hasletler onda. te byle davranlar, bazlarnn zlmesine ve kalbinin krlmasna sebep oluyor. O toplumun iersinde bazlar yle dnebilir: Bu kardelerim benim yzme bile bakmaya tenezzl etmiyorlar. Ama u beynamaza, ikiciye, faizciye, zengine, ne de kymetler veriyorlar. Bu dncede o kiiyi o topluluktan uzaklatrabilir.
9

Mslim, Kitabul Birr,18

Firaset-l Mminin

29

Tabi ki, toplumlarda her zaman yle yaplacak diye sabit kaideler koymak istemiyoruz. O an ki durum, belki yle gerektirebilir. stisna durumlar olabilir. Bizim vurgulamak istediimiz. O toplumda olan kardelerimizi sevelim, onlara gereken saygda kusur etmeyelim, onun kalbini krc davranlardan uzak duralm. Ben sadece yaplan hatalar zikrediyorum, istisnay durumlar veya o anki durum neyi gerektiriyor onu siz deerlendirin. Bir de toplumda bazen daha lim, daha takva ehli limler, meayhlar olabilir. Elbette hepimiz onlar daha fazla sevmeli, onlara daha fazla sayg gstermeliyiz. nk onlar bizlerin ba tacdr. Zaten Mminlerin toplantlarnda bylesi zatlara gsterilen saygdan dolay Mmin genler gcenmez; bilakis sevinirler. Bizler bir toplumda olduumuzda, oradaki insanlarn kalpleri krlmasn diye son derece dikkatli olmalyz. Onlarn hepsiyle ilgilenmeliyiz. Ama hatalar, yanllklar kendi nefsimize yapldnda af yolunu tutmalyz. Ve yle dnmeliyiz: Umulur ki kalbimi kran kardeim istemeyerek, farkna varmadan kalbimi krmtr. O benim nefsimden daha stndr demeliyiz. eytana kap aralamamalyz. nk insanlarn gzel huylu olanlar: Ge kzp abuk baran dr. Ey Mmin kardeim! Eer desen ki: Ben Mmin kardelerin toplantlarna gidiyorum, onlarn konumalarna katlyorum; ama bana hi ilgi ve alka gstermiyorlar, hep bakalarna daha ok kymet veriyorlar, bu da beni zyor. Acaba insanlar bu ayrmc davranlardan vazgeseler daha iyi olmaz m? Ben onlardan gelen skntlara nasl dayanacam, Rabbim beni sevecen ve sayg deer yaratmamsa ben ne yapabilirim. nsanlarn birbirlerini eit ekilde sevip saymalar acaba mmkn deil midir? Elcevap: Ey Mmin kardeim! Elbette ki Mminlerin hepsini sevmemiz ve saymamz gerekir. unu da kabul edelim ki, kalpte tm insanlar ayn derece sevmek veya sayg duymak mmkn deildir. Muhakkak farkllklar olur. Kalp elde olmayan bir durumdur. nsanlarn evltlarnn arasnda dahi sevgi fark olabiliyor. Bu kalbin durumlardr. Onun nne fazla geilemez. Ama burada bize den, biz Mmin kardelerimizle bulumalarmzda, kardeler arasnda kalplerimizde sevgi fark olsa da, bunu darya fazla belirtmemeye almalyz. En azndan sanki herkesi eit seviyormuuz gibi grnmeye almalyz. Belirttiimiz gibi sevgide farkllklar olabilir. Bu gibi durumlar herkeste olabilir. Bazen yle insanlarla karlayorsun ki, kalbin hemen onu seviyor. Hemen ona snyorsun. Sanki yllarca onunla tanyor musun gibi. Bazen de baz insanlar gryorsun kalbin ona snmyor, ne kadar abalasan da gerek manada sevemiyorsun. Hlbuki o adam sana hite zarar vermemi. Demek ki: Herkes beni sevmeli ve saymal gibi bir iddiada bulunmamalyz. Bunlar kalp iidir. Kimi insanlar bizi sever; kimileride sevmeyebilir. unu kabul edelim ki: Cenab- Hak baz insanlar yle bir yaratm ki, onu gren hrmet ediyor, onu seviyor. nk Rabbimiz, onun yzn gzel

30

Firaset-l Mminin

eylemi, boyunu gzel klm, konumasn tatl yapm, grenlerin kalbine sevgisini koymu. Nasl ki: Bir kuzunun, bir yunus balnn sevgisini tm insanlarn kalbine koyduu gibi. te bylesi insanlarla karlatn zaman sen de ister istemez onu seviyorsun ve sayg gsteriyorsun. O yzden Rabbimiz d grnm bakmndan bizleri ne kadar sevecen ve saygdeer yaratmsa halimize kredelim. Herkes en ok beni sevip ve saymal deyip de insanlarn kalbine hkmetmeye, onlar esir almaya almayalm. Bu yzden dolay Mmin kardelerden kzmayalm. nk bunlar kalp iidir. Kalbin durumlar ou zaman senin elinde olmad gibi, Mmin kardelerinin de elinde deildir. nemli olan bakalarna olan sevgimizi, dier Mmin kardelerin yannda belirtmeyelim. Sevgilerimizi iimizde gizli tutalm. Onlar aa vurarak bakalarn zmeyelim. Ve onlar kltc davranlarda bulunmayalm. Beer icab baz hatalar olursa onlar da ho karlayalm. nk ne biz, ne de dier insanlar hatadan uzak deildir. Hatasz sadece Allah-u Tealadr. Ayn zamanda yukarda zikrettiimiz d grnmle ilgili zellikler gerek mnda insann sevilmesi, saylmas ve toplumda stn tutulmas iin gerek sebep deildir. Asl stnlk Allah (c.c) katnda olan takvadr. Bir defasnda Allah Resl (s.a.v) defa gsne iaret ederek:
te takva buradadr.diye buyurmulardr.

Durum byle olmakla beraber, d grnmle ilgili gzellikler insanolunun ftratn etkiledii gibi, baz insanlarn d grnm bakmndan hrmetlik olmamas da insanlarn ftratn etkileniyor. Ona gerek mnda sevgi gsterilemiyor. te, belki bu etkilenme ounun elinde olmayabilir; ama etkilenmemiz bakalarn kk grmeye, bakalarnn kalbini krmaya sevk etmemelidir. Bakalarnn yannda sevgimiz gizli olmaldr. Ama sevgimizi belirtmemizden dolay kalbi krlacak baka kimseler yanmzda yoksa sevdiimiz insana, sevdiimizi sylememiz daha iyidir. Peygamber Efendimizde bize belirtmemizi tavsiye etmitir. Bir insann zerinde kusurlarn olmas, onun toplumda kk grlmesine sebep olmamaldr. yleyse duygularmz nefsimizin istei dorultuda deil de; Rabbimizin istedii ekilde olmasna alalm. unu anlatmaya alyoruz: ayet ben yaratlmdaki, eklimden dolay insanlardan gereken sevgiyi, hrmeti ve ilgiyi gremiyorsam zlmemeliyim. Kardaki, Mmin kardeimize de niin beni sevmiyorsun, niin bana sayg gstermiyorsun diyerekten de hemen ona darlmayalm. yle dnelim: Herkes beni sevmek mecburiyetinde veya sayg duymak zorunda deildir. Ben de ou zaman herkese gerei gibi sevgi ve ilgi gsteremiyorum deyip, insanlarn nefsimize kar yaplan hatalarn ho grelim. Yani baz durumlarda kaderimize rza gsterelim. Ve her eyin hayrlsn isteyelim. ou insanlarn zerindeki, zahir gzellikler ve zellikler onlarn haklarnda iyi olmam, bilkis onlarn gnahlara girmelerine sebep olmu,

Firaset-l Mminin

31

ayn zamanda kibre ve gurura kaplp ahiretlerini ykmlardr. Yaratlndaki eklinden dolay bu dnyada sayg duyulmayan nice insanlar ise; tevazuu, alak gnlll elde etmiler, pek ok gnahlardan kurtulmulardr. Bu dnyada yaratlndan dolay insanlardan gereken sevgi ve ilgiyi gremeyenlerin, her ne zaman ki kalpleri burkulduunda, Allah (c.c) onlara sevaplar yazacak, ahirette de inallah layk olduklar mertebeleri verilecektir. Bu dnyada layk olmad halde balara ta edilen insanlar ise, Allah (c.c) yannda dk insanlardr. nemli olan dnya erefi deil; ahiret erefidir.
Dnyevi dostlar ve rtbeler, kabir kapsna kadardr. Mektubat, 71

Biz Mminlere den grev, Mmin kardelerimizle zerinde olan kusurlardan dolay ilgilenmemezlik yapmamamzdr. Bizler deer ve hrmet gsterdiimiz kiilerin sadece d grnmne bakmamal; bilakis onun ilmine, takvasna, ahlkna, edebine bakmalyz. Ama maalesef bu kaideyi hayatmza dstur edinememiiz. Bizler insanlarn dindarlndan, ilminden, takvasndan ziyade d grnmne, makam ve mevkiine, zenginliine bakyoruz. Makam sahibi, mal sahibiyse onun yardaklar ok; ama fakir ve gariban biri ise, lim de olsa deer verilmiyor. Bylesi kt hasletlerden vazgeelim. limine deer vermeyen toplumlar; dnya ve ahirette perian olmaya mahkmdurlar. Bu yanl hareketlerle yaanm olaylardan baz misaller verelim: Din dersi yaplacak bir toplumda herkes oturmu ve o srada limin veya hocann biri ieri giriyor. Hi kimse yerinden kmldamyor. Tabi lim olan zat kapnn hemen giriinde bo bir yere zor bel yerleiyor ve kalbine herhangi bir kt dnce de gelmiyor. Burada bo yer buldum oraya oturdum deyip kimsenin kendisine st kelerde yer vermemesine darlmyor. Biraz sonra da o cemaate fasklyla tannm; ama biraz dnyalk hatr ve paras olan birisi giriyor. Oradaki gnmz Mslmanlar hemen yerlerinden frlayarak o gelen ahsa st kelerde yer veriyorlar. Bylece o ilimden habersiz olan ahs toplumun bakesine oturdu. Ama din limi olan zavall da ayakaltnda zor bel bir yere yerleti. Bu davran da o limin kalbini yaralad. imdi bu limin znts kendi nefsi iin midir? Hayr! O davrann Mslmanlarn din limine, dine verdii deeri gzler nne serdii iindir. El insaf! Bir hadis rivayeti yledir: Sultan ve ilmi bulunan kiiler meclisin eref yerine daha layktr.10 Bir misal daha arz edelim: Adamn birisi arabayla geliyor, onu karlayan bir dier Mslman onunla konumaya balyor. Tabi o srada arabann iinde bir din limi var. Darda konumasna devam eden Mslman arabadaki zengin adamla konuurken azndan aabeyler, iltifatlar eksilmiyor ve en

10

Ktb Sitteden 1001 Hadis sh. 378

32

Firaset-l Mminin

sonunda cmleyi yle balyor: Aabey sen o eyalar hocaya ver bana getirsin. te bu adam dnyalk menfaati iin bir zengine saygda kusur etmiyor. Ama dininin hatr iin bir din limine hoca, yerine hocam demeyi, yani; hoca kelimesinin sonuna bir m harfini koymay ok gryor. El insaf. Nice insanlar gryoruz, dnyalk ileri hakknda birileriyle konutuunda velev ki, karsndaki ahs kendisinden kk olsun, konumasnn yars aabey veya bi diyerek, nice iltifatlar yaparak geiyor. Ve bir din limine de hoca diye hitap ediyor. Bakyorsunuz hocann talebesi, kendisine ilim reten zata hoca diye hitap ediyor. Hlbuki bir limi ismiyle armak nasl abes ise, bir din adamna hocam deil de; hoca diye hitap etmek aynen yle abestir, irkindir. Diyeceksiniz herkes byle mi ki, zlerek belirtelim ki, gnmzde bu ekildeki yardak insanlar saylmayacak kadar oktur. Biz de onlar uyaryoruz, insafa, edebe davet ediyoruz. Kfirlerin bile, kendi batl dinlerinin temsilciliini yapan din adamlarna gsterdikleri saygy gryorsunuz. Alimlere kymet vermememenin zararn u deyim ne kadar gzel ifade ediyor:

lim der, deer kaybedese, lem dm deer kaybetmi olur.

Ahmed yesevi (rh.a)de u gerei dile getiriyor: nsann en byk zaaf bencil olup iyilere deer vermeyiidir. Toplumda mahede ettiimiz, en ok karlatmz davranlardan u neticeye varyoruz. nsanlar dnyalk menfaatleri uruna yle yardaklk, yaclk yapyorlar ki, kaz gelecek yerden tavuu esirgemiyorlar. Eer birisi zengin, dnyalk makam sahibi ise, ona yaplan hrmetlere bir bakn. O ahsa kar gler yzler, tatl diller, el balamalar, yemeini yapan, ayakkabsn boyayan, ksacas azndan kan sz havada karlyorlar. Bunlara yaplan hrmetlerin zerresi bir din limine, bir Mmin kardee yaplmyor. Elbette insann kendi byne, retmenine, hocasna, kendisine iyilikleri dokunmu insanlara kar saygl, hrmetli olmaldr. Bizim burada eletirdiimiz davran, insanlara yaplan sayg ve sevgiler dnya menfaatleri zerine, kendi karlarmz zerine kurulmasdr. Dostluklarmz Allah rzas iin olsun. Deerli, takval insanlara kar sevgimiz daha ok olsun. Madem karlarmz iin birbirlerimize sonsuz sayglar sunuyoruz. Bari Mmin kardelerimize kar da Allah rzas iin yle olalm. nan ki, makam ve mal sahibi birine yapm olduumuz sayg ve hrmetleri Mmin kardelerimize kar da yapabilsek, onlara kar da yle sevecen olabilsek, o zaman hibir Mmin dierine kzmaz, arada muhabbet balar son derece kuvvetlenir. Yani: Bulunduumuz toplumda birilerini baa ta; birilerini de ayaklar altna paspas edinmeyelim. Herkese hak ettii, lyk olduu deeri vermeye alalm. nk bu denge salanmad zaman birileri sevinir, birileri zlr. Bylesi konularda ftratmzla deil; aklmzla hareket edelim.

Firaset-l Mminin

33

Toplumda bu hrmet ve sevgi dengesi gzelce ayarlanmad iin ou Mminler birbirlerinden ayrlmak mecburiyetinde kalyorlar. Baz insanlar var ki, herkesin kendi yanlarna gelmesini, kendi toplantlarna katlmalarn isterler, gelmeyene de kzarlar, onu kibirli ve gururlu vasflarla vasflandrrlar. Hlbuki onlarn gelmeyi sebeplerinden biriside toplumlarda sevgi ve sayg dengesinin gzelce ayarlanmayndandr. imdi bir insan dnn ki: D grnm asndan ok gzel bir simaya sahip, boyu yerinde, yz gzel, konumas gzel, zengin ve makam sahibi adeta grenleri hrmete zorluyor. Tabi bunlar zahiri sebepler. Onu grenler ona saygda, sevgide kusur etmiyor. Hatta ou insan elini pmeye yelteniyor. imdi insanlar tarafndan bu sevgi ve saygy gren bir insan kime kzsn, kime buzetsin ki, elbette kimseye buzetmez, kimseye kzmaz da! nk kimse onun nefsini kk drecek davranta bulunmuyor ki! Byle bir ahs kendi iersinde hasetlik, gurur, nefis var mdr; yok mudur? kolay kolay anlayamaz. Ne zaman ki d grn itibariyle saygya, sevgiye layk grlmeyen insanlar gibi toplumda hor ve hakir grlse, hak ettii halde, hak ettii deer kendisine verilmezse, toplumda hep ikinci snf insan muamelesi grse, acaba o herkesi seviyorum diyen insan, ayn sevgiyi o topluma kar kalbinde muhafaza edebilecek mi? dir. Muhafaza etmesi ok zordur. nk sevgilerin artmas, Mmin kardeler arasnda kaynamalarn olmas karlkl sevgi ve saygyla mmkndr. unu unutmayalm ki, dostluklar tek tarafl olmaz. Hep bir tarafn iyilii ve fedakrl sebebiyle ayakta duran dostluklarn mr ksadr. Baz insanlar var ki: Hep kar taraftan hrmet, sevgi, sayg, yardm beklemektedir. Ne zaman ki, o insanlar yardm, ilgilenmeyi kesse, kendisi de hemen ilgiyi kesmektedir. Bu gibi insanlar karsndan sevgi ve sayg grse seviniyor. Ama hi demiyor ki, biraz da ben bu kardeime yardmc olaym, biraz da ben yanna gidip halini hatrn soraym. imdi bu konuda yaplan yanllk udur: Kendisinin Mmin kardeine kar yapm olduu fedakrlk, sayg, sevgi ve kardelik hukukuna riayet oran %20 olmakla beraber, karsnda ki Mmin kardeinden %80lik bir fedakrlk bekliyor. imdi iki seviye arasnda bu kadar ok fark olursa, o dostluun devam etmesi zordur. Devam ettiren de ok azdr. Buna bir misal arz edelim. Diyelim ki: Birileri senin ziyaretine geliyor, sen de kalkp ona elinden geldii kadar hrmet ve saygda kusur etmemeye alyorsun. Ona gereken ikramlar yapyorsun. ayn iiriyorsun, yemeini yediriyorsun, halini hatrn soruyorsun, saatlerce iini brakp onunla ilgileniyorsun, onun konumalarn dinliyorsun, gcn nispetinde hata yapmamaya, kalp krc davranlarda bulunmamaya alyorsun. Senin bu kadar gayretine ramen duyuyorsun ki, o seni ziyaret eden arkadan sana darlm. Sebebi sorulunca yle diyor: Ya ben gittiimde beni kendi makamnda, yerinde oturtmad.

34

Firaset-l Mminin

imdi diyelim ki, bu insanlarn aralarndaki kardelik, arkadalk ileri bir dzeyde olduu iin, o ikram mit etmi. Ama bir baka zaman br arkada kendisinin ziyaretine gidiyor. O ok eyler bekleyen insan kendi yerini, makamn vermeyi bir yana brakn, gelen arkadana bir merhaba bile demekten aciz, onun halini hatrn bile sormuyor, grm olduu saygnn, ilginin eyreini bile gstermiyor, gelen dostuyla ilgilenmiyor. imdi bu durumda ziyarete gelen arkadan kalbi krlmaz m? Sen ondan %100lk bir ilgi bekliyorsun, o sana %80lik bir ilgi gsteriyor ona darlyorsun. O ise senden %50lik bir ilgi bekliyor, sen ona %20lik bir ilgi bile gstermiyorsun. Elbette ki her insana verilecek sevgi, sayg ve ilgi farkldr. Ama, biz unu vurgulamak istiyoruz. Mmin kardeler ve arkadalarn birbirlerine kar sevgi, sayg ve ilgilenmeleri arasnda ok farkllklar olursa aralarna soukluun girmesine sebep olur. En azndan dostlarn sevgi ve sayglar birbirlerine yakn bir seviye de olmaldr. Onun bize gsterdii fedakrlk kadar, biz de fedakr olmaya almalyz. Her eyi karmzdakinden beklememeliyiz. Eer bu denge gzel ayarlanmazsa kardaki kardeimiz de gn gelir yle dnr: Ya ben u Mmin kardeime kar ok fedakrlklarda bulunuyorum, onun derdine ortak oluyorum, her zaman ona kar kusur, hata yapmamaya alyorum; ama o beni sormuyor, skntlarmdan hi haberi bile yok, ben niin bununla dostluumu devam ettireyim, bundan byle ben de artk eskisi gibi ilgilenmeyeceim. diyebilir. Bylece o gzelim dostluk yara alm olur. Ama bu arkadalar birbirlerini ziyaret etseler, birbirlerini sevip saysalar sevinli ve dertli gnlerinde birbirlerine dost olsalar. Yani slm kardeliinin gereklerini yerine getirseler acaba o dostluun arasna eytan girebilir mi? te Allah iin dostluklarn yapan insanlar ahirette arn glgesinde glgelenecek kiilerdir. Ama maalesef ou insan gryoruz ki, hep iyilii bakalarndan bekliyor. Hasta olduunda, cenazesi olduunda, dn olduunda gelmeyenler oldu mu hemen darlyor. Ey Mmin kardeim! Sen nefsin iin hep gzel dnyorsun, anlattklarn kiiler de belki sana hak veriyor. Ama sen de Mmin kardelerinin hastalarn sormuyorsun, onlarn derdine ortak olmuyorsun, bir gn olsun ziyaretlerine gitmiyorsun. Hlbuki dostluklarmzn devam etmesini istiyorsak, nefislerimize istediimiz eyleri akrabalarmza, Mmin kardelerimize kar da istemeliyiz. Kendimize kar nasl davranlmasn istiyorsak, bakalarna kar biz de yle davranmalyz. Peygamber (s.a.v) yle buyuruyor:

"Sizden biriniz kendisi iin sevdii bir eyi din kardei iin de sevmedike ( hakkyla ) iman etmi olamaz. 11
11

Buhari, Kitab'ul - man, Mslim, Kitab'ul - man 45

Firaset-l Mminin

35

u anlattklarmzdan da yanl manalar karmayalm. te bize gelmeyene biz de gitmeyelim, bize iyi davranmayana bizde iyi davranmayalm gibi dncelere yer vermeyelim. Bizler yaplan yanllklar bilelim ve onlara dikkat edelim diye konuyu amaya alyoruz. Yoksa elbette gelmeyene gitmek, sormayan sormak, insanlar affedici olmak, insanlarla ilgilenip onlara deer vermek, ktlk edene iyilik etmek, en gzelidir. Ve yaplmas gereken de yle olmaktr. u sz ok yerindedir: yilik edene iyilik etmek her kiinin kr, ktlk edene iyilik etmek ise er kiinin krdr. Mevln (rh. a) yle demitir: yi insanlar lr; ama iyilikleri lmszdr. nemli olan insanlarn kusurlarn grmeyip, kendi kusurlarmz ve hatalarmz dzeltmekle uramamzdr. Allah Resl (s.a.v) yle buyurmutur: Herhangi bir kul, dnyada dier bir kulun aybn rterse, kyamet gnnde de Allah onun aybn rter.12 O, insann hali ne gzeldir ki, kendi kusur ve ayplarnn dzeltilmesiyle urat iin bakalarnn ayp ve kusurlarn grmez. Zaten dinimizde affedici olmak, kusurlar grmemek esastr. abuk alnmak, abuk kalbin krlmas da iyi bir ey deildir. En kk bir meselede habbeyi kubbe etmek ok yanltr. Byle kalbi abuk krlan insanlarla dostluk yapmak veya dostluu srdrmek ok zordur. Her an patlamaya hazr bomba gibi. nsan bu ahlktaki, insanlarla dostluk yaparken ok sklyor. Her an kalbi krlabilir korkusu tadn iin bir an evvel yanndan gitmesini istiyorsun. Kendisine kymet versen de gnlden olmamaktadr. O yzden bu ahlkta olan kiiler hemen kendilerini dzeltmeye alsnlar. nsanlar sizin yannzda kendilerini rahat hissetmeliler. Kzmamz Allah iin olmal; nefis namna olmamaldr. Bir de: Hatasz dost arayan dostsuz kalr. atasz de unutulmamaldr. yleyse, dostlarmz hatalaryla beraber kabul etmeliyiz. nsanlar hata da ederler, kusur da ederler. Hatasz olan Cenab- Haktr. Bir Mminin bir hatas yznden ondan ayrlmak, yllarca ona kar ks durmak. Bunlar kabullenecek eyler deildirler. Bir Mmin kardeimize kar ne kadar krlrsak krlalm, yine de ondan ksmeye hakkmz yoktur. nk dinimizde: Mminin Mmine kar ks durmas haramdr. Rabbim bizleri bylesi yanllara dmekten korusun. eytan bizlerin Mmin kardelerimizle aramzn almasn, aralarmza kin ve nefretin girmesini ister. Bu ayrlklar, en ok eytan ve avenelerini sevindiren eylerdir. yleyse eytan sevindirmeyelim. Nefis namna hareket etmeyelim. Daima affetmeyi tercih edelim. nsanlara kar balayc olan ve
12

Mslim, Kitab'ul - Birr,2590,72

36

Firaset-l Mminin

onlara merhametli davrananlara da yce Allah (c.c) olacaktr.

efkat ve merhametli

Bir Mmin kardeimizin bize yaplan bir yanln grdmz zaman yle dnelim: Her ne kadar bu arkadam, bana kar u yanl yaptysa da, bunun yannda onun pek ok gzel huylar ve ahlklar da vardr. yleyse gzel huylar hatrna, irkin huylarn da ben grmeyeyim. Bir de insanlarn iyi veya kt olularn bize kar olan davranlarna gre kyas etmeyelim. Her insan bana kar saygl olmal veya beni sevmeli demeyelim. nk insanlarn hepsi bizi sevip saymakla mkellef deillerdir. Her insann sevdikleri, kaynatklar ayr olabilir deyip nefislerimizi iknaya zorlayalm. 7) Baz mmin kardelerin kalbi de u ekilde krlyor: Bir gn grnmedii zaman kendisini arayp sormazsan bir bakyorsunuz kzm. Hemen gelip yzne kar kalbinin krldn sylyor. Elbette mminlerin birbirlerini sormalar gerekir. Ama byle yanllarda hemen kzmamamz gerekir. Hemen byk kk hata demeden gelip kalbimizin krldn mmin kardee sylememeliyiz. Daha dorusu mmkn olduka belirtmemeliyiz. ayet bizim her eyden abuk kalbimizin krldn mmin karde anlarsa bizden uzaklar. nk kalbi hassas olan insanlar memnun etmek ok zordur. Bazen yaplan yanllar sylemek faydal ve iyi olabilir. Bazen de akside olabilir. in garip taraf byle davranan ou kii, kendi nefsine gsterdii hassasiyeti bir bakasna gstermiyor. O yzden abuk kalbi krlan olmayalm. Krld zaman da hemen gidip dostlarn yzne syleyerek veya davranlarmzla belirterek onlar da zmeyelim. Bunlar dostluklara ok zarar verir. Bu gibi durumlar, arkadalktaki dostluk derecelerine ve aramzdaki samimiyete ve fedakrlklara gre deiebilir. Krk yllk dostundan beklediini; iki gnlk dostundan da beklersen ok doru olmaz. Ne hikmetse baz durumlar oluyor hepimiz kendimizi hakl sayyoruz, hi bizlerin de hatal olabileceini aklmza bile getirmiyoruz. Bu da bizim hatalarmz grmemizi engelliyor. Hatal olduuna inanmayan nasl kendini dzeltecek? Rabbim bizlere gzel ahlk versin, yanllarmz bizlere gstersin. Yanl ve kt huylarmzdan dolay mminlere sknt vermekten bizleri korusun. 8) Mminleri sevmek, onlarla kaynamak, onlarn kalbini krmamak iin nemli kaidelerden biri de: Mmin kardelerimizi insan olmalar asndan onlar sevmemiz, onlara sayg gstermemizdir. nk insan olmak ok byk bir ereftir. Bunun yannda hi kimseden nefsimizi stn grmemeliyiz. En gnahkr olarak kendi nefsimizi grmeliyiz. Bir Mmin kardeimize baktmz zaman, iimizdeki kt duygular o kardeimiz hakknda bizleri kt dncelere gtrd zaman yle dnmemiz icap eder: Acaba iimde iyi zan beslemediim u kardeimin, Allah-u Tealann katnda ne kadar kymetli biri olduunu biliyor muyum? Beenmediim, sevmediim u insan belki Allah (c.c) katnda ok sevilen bir kuldur. Bunun yannda acaba senin Allah (c.c)nun katnda ne kadar kymetin, deerin var?

Firaset-l Mminin

37

Bir insan ki, nefsini gnahkr grp acizliini anlarsa, kimseye kzmaz, kimseyi sevmezlik yapmaz, insanlara kar efkatli, merhametli ve onlar iin devaml iyi eyler dnr. Kardaki Mmin kardei de onun tevazuunu, kendisine olan sevgisini hissedince, hi phesiz o da onu sevecek, ona kar alak gnll olacaktr. Gurur, kibir ve nefis aradan knca, benliin yerini tevazu alnca aralarnda sevgi, muhabbet ve kaynama olacaktr. Sen birini seversen o da seni sever, sen birine buz edersen o da sana buzeder. nk sevgiler karlkldr. Yeter ki sevgilerimiz yapmack olmasn. Demek ki; sevilmek iin, sevmek lzm. Onun iin sev ki, sevilesin demilerdir. 9) Kalp kran bir dier davran da: nsanlarn hatalarn, yanllarn sylerken onlar uygun olmayan bir ekilde ikaz etmektir. Hlbuki bir Mmin kardeimizin bir yanln grdmz zaman onu insanlarn arasnda sert bir dille ikaz etmemeliyiz. ou zaman, iyilii emredip ktlkten sakndrdn iddia edenler, kar tarafa daha da zarar verdiklerinin farknda deildirler. Mmin kardeimizin yanln syleyeceimiz zaman, onu insanlarn yannda mahcup etmeden, tatl bir dille yeri ve zaman ok gzel bir ekilde ayarlayarak yaplmaldr. fkeli bir annda yapacamz bir ikaz kt sonular dourabilir. Gnahtan kurtaralm derken; adam dininden, imanndan etmeyelim. Tartmay ve bakalarnn zerine gitmeyi seven nice insanlar var ki, karsndakini ou zaman gnaha girdirmitir. nk o cedellemeyi (tartmay) seven insanlarn ounun dncesi Allah rzas iin u kardeimi bir yanltan, gnahtan kurtaraym deildir. Onlar nefis namna hareket ediyorlar. Karsndaki insan malup etmeyi dnmektedirler. Baz insanlarda da tartmay ok seviyor. Hlbuki bu huyda olanlar bundan vazgemelidirler. Takva ehli Mminler gereksiz tartmalar sevmezler, ok zarur durumlarda ihtiya kadar yetinirler. Onlar tartmay deil; istiareyi (fikir alveriini) tercih ederler. Nice Mslman kardeimizi gryoruz. En kk mesele yznden saatlerce tartyor. Adeta habbeyi kubbe ediyor. Hele karsndaki kii de anlaysz, cahil biriyse tatszlklar bydke byyor. Tartmalarn ou kk bir mesele yznden balyor. Daha sonra eytann kkrtmasyla biri mezara; dieri hapse giriyor. Daha kts; sonrada kan davalar balyor. Bu defa belki yzlerce, binlerce insan susuz yere lyor. Aratrsanz yaplan bu kadar rezaletin bir hi uruna yapldn grrsnz. Sonra her iki taraf da piman oluyor; ama Basra harab olduktan sonra! Bir hadisi erifte yle buyrulur:

Kul, hakl olduu halde bile miry (yersiz mcadeleyi) terk etmedike, imann hakikatini tamamlam olmaz.13 Ey Mmin kardeler! Byle durumlarda ltfen aklmzn sesini dinleyelim; nefsimizin sesini deil! unu kendimize prensip edinelim: Ben haklda olsam insanlarla mmkn mertebe tartmayacam. Seninle tartana, canm kardeim seni istemeyerek zdm ise zr dilerim deyip
13

Camiul-Ehadis, cz 17 s. 39

38

Firaset-l Mminin

yoluna devam edeceksin. Kendini ve szn bilmeyenlerle muhatap olmayacaksn. Sen hakl da olsan tartmaya devam ettiin takdirde, karndaki kii kendi kendini hakl sanacak. Ama sen ona tatl dille karlk verdiin zaman, onun hatasn anlamasna belki sebep olursun. nk her insann muhakkak bir yumuak taraf vardr. Yani unu anlatmaya alyoruz: ki taraftan biri anlayl ve idareci olmaldr. ayet her iki taraf da anlaysz, ahlksz olursa kavgalar balar. Sen ahlkl olmay se! Bizler hibir zaman kalp kran, zarar veren olmayalm. Sonunda piman olacamz eyleri yapmayalm! Byle davranmakla toplumumuzda hem huzuru salam, hem de genlerimize gzel bir rnek olmu oluruz. Bazlar, tartma esnasnda kar tarafa boyun emeyi, ses karmamay kendine ar (dklk) sayyor. Hlbuki yumuak bal, alak gnll, fkesini yenen olmak, Peygamberlerin vasflar olduu iin dinde ok vlmtr. Allah Resl (s.a.v.) bu gerei yle dile getiriyor:

Kuvvetli kimse pehlivan (grete hasmn yenen) deildir. Hakik kuvvetli, fkelendii zaman nefsine malik ve iradesine hkim olan kimsedir.14

Bunun yannda kibir, fke, kaba ve geimsiz olmak ise cahil, bilgisiz hatta hayvanlarn vasflar olduu iin dinde ok ktlenmitir. Sen Peygamberlerin mi; yoksa cahillerin safnda m yer almak istersin! Zaten bu dnyada insan fkeye sevk eden aksilikler o kadar ok ki ap kalyorsun. Bu durumlarda sabra ve hilme tutunmayanlar madd manev zarar ederler. fkelenmeyi gerektiren durumlarla karlatmz zaman sabrl olup aklmzla hareket edelim. Bu gibi aksiliklerle karlatmzda; snandmz, imtihandan gettiimizi unutmayalm. nk bu dnyada her eyle imtihan oluyoruz. Tabi ki, iyilii emredip ktlkten men etmenin farkl tebli ekilleri vardr. stisna olarak faydal olacaksa farkl metotlar uygulanabilir. Ama bu grevi yaparken tatl dil, gler yz, insanlarn msait durumlar ve mizalar gz nnde bulundurularak yaplmas esastr. Kendilerine nasihat edilen kardelerimiz de hemen ii nefse dkmemelidirler. abucak darlmamaldrlar. Hatamz syleyen insanlara teekkr etmemiz icap eder. Zaten, gerek dost ac syler demilerdir. Maalesef baz kardelerimiz var ki, hatalarn sylendiimiz zaman alnyor. Kendisini veya bulunduu cemaati hatasz ve gnahsz gibi gryor. Hlbuki yle bir inancn slmda yeri yoktur. Her insan ve cemaatte hatalar olabilir. nemli olan yanllarmz grp onu dzeltmemizdir. Hep kendilerinin hakl olduunu dnen insanlarn kendi yanllarn dzeltmeleri zordur. nk kendisinde hata olduuna inanmyor ki, dzeltmeyle urasn. Rabbim bizlere hatalarmz gstersin, bizleri yanllardan, sapmalardan korusun.
14

Buhari, Edeb 76

Firaset-l Mminin

39

10) Mminlerin kaynamalar iin birbirlerini sevmeleri de arttr. Ama bu sevgi nasl gereklemelidir. Ne yapmamz lzmdr ki herkesi sevelim. imdi yle bir gerek vardr. Bir insann herkesi ayn lde sevmesi mmkn deildir. Sevgiler arasnda farkllklar vardr. Her insann sevdikleri insanlar ayr ayrdr. Kendi dostlarmza, hepiniz en fazla beni sevmelisiniz, bana deer vermelisiniz diyemeyiz. nk insanlarn kalbine hkmedemeyiz. Bizim bakalarnn kalbine hkmetmeyi bir yana brakn, insanlar kendi kalbine bile hkmedemiyor. ou zaman baz insanlarla karlayoruz, belki onun ayann tozu bile olamayz. Yine de bakyoruz ki ona kar kalbimizde hi sevgi yok; belki nefret var. O zaman nefsimize: Ey nefsim! Sen acaba bu Mmin kardeine niin buz ediyorsun? Belki o Allah (c.c)nun katnda senden daha faziletlidir. Ayn zamanda onun herhangi bir yanln da grmedin. deyip onu dzelmeye zorluyoruz. Baz insanlar da gryoruz onu hemen seviyoruz. Belki Allah (c.c) katnda iyi bir insan da deil; ama biz orasn bilemeyiz. Tabi bu sevgi veya nefretin olumasnda d grnmn de ok etkisi var. Biz insanlar sevgi ve saygda kardaki insann zahir grnmnden ok etkileniyoruz. unu anlatmaya alyoruz: nsanlarn birbirlerini sevmede farkllklarn olaca muhakkaktr. Nasl ki, biz aciz kullar herkesi ayn seviyede sevemiyoruz. O halde bakalar hakknda da en ok beni sevsinler, saysnlar fikrinden vazgeelim. Bu gibi sebeplerle aramza ayrlk tohumlar ekmeyelim. Bu anlattmz hususlar kalp hastalklardr. Kalplerimiz temizlenmedii, huylarmz Cenab- Hakkn sevdii huylar olmad ve nefsimizin arzularna gre hareket etmekten vazgemediimiz mddete kalp hastalklarndan kurtulmamz dnlemez. Gerek Mminler, sevgide farkllklar olsa da Mslman kardelerinin hepsini sever ve sayar. Sevgi ve hrmetini ekil ve emadan ziyade o insann takvasna ve Allah (c.c) ya olan ballna gre ayarlar. Allah-u Teala, bizleri dostlarmz ve insanlar arasnda ne kadar sevdirmi ve saydrm ise ona raz olalm. Bizleri fazla sevdirmemise ona da raz olalm. Bu dnyada herkesin her istedii olacak diye bir kaide olamaz. Bir insan yle dnemez: te ben irkinim, boyum ksa kimseler beni sevmiyor veya sevemiyor. Ben de filanlar gibi gzel yzl, uzun boylu, beyaz tenli olsaydm, imdi ben de toplumda daha fazla sevilecek ve saylacaktm. Byle dnceler eytann hilelerine yol aar. nsann gnaha girmesine sebep olur. Bizim yapacamz ey udur: Cenab- Hak bizlere hangi nimetleri vermi ise ona raz olmal ve halimize kretmeli, bizden yukardakilere deil de; aadakilere bakmamzdr. Cenab- Hak dnyalk esirgedii nimetlerin karln ahirette verecektir. Belki benim hakkma byle daha hayrldr diye dnmeli, gayretini dnya erefinden daha ok ahiret erefi iin sarf etmelidir. Nice insanlar var ki gzellii, zenginlii kendisi iin vebal olmutur.

40

Firaset-l Mminin

Bu dnyada baz nimetlerden mahrum olduu iin baz skntlar eken insanlar, bunun ahirette mkfatn alacaklardr. Orada daha erefli ve saygn bir makamda olacaklardr. Yeter ki hallerine rza gstersinler ve sabretsinler. Haline kretmeyen, halini isyanvari szlerle ikyet edenler ahiret hayatnda daha perian ve zelil olacaklardr. yleyse bize verilen nimetlere kredelim; verilmeyenlerin de mkfatnn ahirette bizlere verilmesi iin Rabbimizden niyaz edelim ve her eyin hayrl olann Rabbimizden isteyelim. nk bizlerin hayr zannettiimiz eyler er olabilmektedir. Bir insann toplumda sevgi ve sayg grmesi o insann Allah indinde de kesin olarak sevilen bir kii olduu anlamna gelmez. Nice insanlar var ki; salih bir zat veya saygya deer bir adam olmad halde, kendi yandalar tarafndan seviliyor ve saylyor. Nice salih ve takval insanlar da var ki, toplumda sevilmiyor ve saylmyor. Hlbuki Allah katnda da deerli bir insan. Zaten nemli olan da insanlarn yannda deil; Allah (c.c)'nun indinde sevilen bir kii olabilmektir. Bu konuda insanlar bir ka grupta dnebiliriz. 1) Baz insanlar var ki, insanlar tarafndan sevilip saylyor. Fakat Allah (c.c) ve Resl tarafndan sevilmiyor. 2) Baz insanlar da var ki, insanlar tarafndan sevilip, saylmad halde Allah (c.c) ve Resl tarafndan sevilmektedir. 3) Bazlar da insanlar tarafndan sevilip saylmad gibi Allah ve Resl tarafndan da sevilmemektedir. 4) Bazlar da var ki, insanlar tarafndan sevilip sayld gibi Allah ve Resl tarafndan da sevilmektedir. Demek ki toplumsal hayatta her insan farkl durumlarda deerlendiriliyor. Bu drt durumdaki insanlar da, dnya hayatnda imtihan ierisindedirler. Dnyada kendisine sevgi ve sayg bahedilen insanlar gurura, kibre ve benlie kaplmamakla, insanlar hor grmemekle mkellef klnmlar. Kendisine toplumda gereken sevgi ve sayg gsterilmeyip hor grlenlerde hasetlikten uzak olup hallerine sabr ve kr etmekle mkellef klnmlardr. Bu anlattmz durumlar genelde srf zahir grnmden dolay ykseltilenlerle, zahir grnmnden dolay hor ve hakir grnenler iindir. Ama her zaman bu byle olmayp farkl durumlarda gerekleebilir. Tabi ki bu saydmz sebepler haricinde toplumda da, Allah ve Resl tarafndan da sevilip saylmann daha pek ok sebepleri ve artlar vardr. Bir insan dnn ki; davranlaryla, ahlkyla, ilmiyle, takvasyla insanlara rnek ise, o kii byk ihtimal toplumda da sevilir ve saylr. Allah ve Resl tarafndan da sevilir. Velev ki insanlar asndan zahir grnm buna ok uygun olmasn. Nice insanlar var ki zahir grnm asndan, ok saygdeer deilse bile, o kiinin bilgisi, ahlk onu toplumda en st keye oturmasna neden olmutur.

Firaset-l Mminin

41

Demek ki; toplumda yerimizi koruyabilmemiz iin; bizlerin zahir grnmnden daha ok edebimiz, ilmimiz, takvamz sz konusu olmaktadr. yleyse bizler kymet ve deer verdiimiz insanlarn zahir grnmnden daha ok onun btnna, onun takvasna bakalm. Bizim lmz dinin nem verdii eyler olsun, bir insan zahir grnmnden dolay hor gren bir kiiye sylenecek sz udur: Sen naka m; yoksa nakkaa m kzyorsun? Hi phesiz insanlar yaratan yce Allahtr. O nak, ekli ona uygun gren Allah (c.c) dur. Her insan isterdi ki: En gzel yz, en gzel endam, boy, post kendisinin olsun. Madem ekil ve emada insanlarn bir mdahalesi yoktur, bunu ona uygun gren Allah-u Tealadr. O halde insanlar her ne grnte olurlarsa olsunlar, onlar Allah iin sevelim, kendimizi onlardan stn grmeyelim. Bylesi insanlara daha fazla kymet verip sevelim ki, kalpleri krlmasn, topluma ksmesinler. Nice yaratl bakmndan kusurlu olanlar toplumdan gereken ilgiyi grmediklerinden dolay topluma, hayata ksmlerdir. O halde bizler tm Mmin kardelerimizi sevelim ve sayalm. Onlar nefsimizden stn grelim. Her zaman kendimizi n plna atmayalm. Biraz da bakalarnn izzet ve erefini dnelim. nsanlarn gururuyla oynamaya hibirimizin hakk yoktur. Herkesin kendine gre bir izzet ve erefi vardr. Zaten biz Mminlerin abas insanlarn sevgisini kazanp, saylmak iin deildir. Bizim iin nemli olan Cenab- Hakkn bizleri sevmesidir. Bir eyler anlatmaya alyorum; ama duygularm gzel dile getiremiyorum. nallah yanl anlalmalar olmaz. Bu anlattklarmz baz davranlarmza dikkat edelim diyedir. 11) Mminlerin kalplerinin krlmasna sebep olan davranlardan birisi de: Mmin kardeler, birbirleriyle karlatklar zaman, birbirlerine gereken ilgiyi gstermedikleri takdirde araya hemen bir soukluun girmesidir. Birisi kalbinde yle dnyor: O benim halimi hatrm sorsun; dieri de: O benimkini sorsun diyor. Bu durumda iken birbakyorsun, hibiri dierine yaklamda bulunmuyor. Bylece her ikisi de: Bu karde, hi halimi, hatrm sormad diye dnyor ve ilerinde bir burukluk oluuyor. te Mminler, karlatklar zaman en azndan birbirlerine selam verip merhabalar etmelidirler. Musafaha (tokalama) yapmalar, birbirlerinin hal ve hatrlarn sormalar gibi davranlar aradan nefis ve eytann kmasna, muhabbet ortamnn olumasna sebep olur. ou zaman, bu gibi karlamalarda nasl davranacamz ayarlayamyoruz. Ya selam veriyoruz; ama ortam msait olduu halde hal ve hatr sormuyoruz veya baz kardelerin hal ve hatrn soruyor, bazlarnnkini ise sormuyoruz veya bazlarna merhabalar diyoruz; bazlarna demiyoruz. Aslnda bulunduumuz toplumda, o anki durumu ok iyi ayarlamak gerekir. O anda Mmin kardelerim benden ne gibi bir ilgi bekliyorlar onu ok iyi tespit etmeliyiz. Bir Mmin dnn ki: Din kardeini her ne zaman grse

42

Firaset-l Mminin

ona koup hal ve hatrn soruyor; fakat kar taraftaki kardei ise hi onunla ilgilenmiyor. Hep bakalaryla ilgilenip konuuyor; kendisine bakmyor bile ve ayrlrken de bir bakalarna eyvallah edip gidiyor; kendisine etmiyor. te bu gibi davranlar arka arkaya vuku bulduu zaman, kardaki Mminin kalbinde yara ayor ve yle dnmesine sebep olunuyor: Ya ben bu kardeimi her grdmde ona kouyorum, onun halini hatrn soruyorum, ona saygda kusur etmemeye alyorum. Acaba bu karde bana kar niin bu kadar ilgisiz? O halde bundan byle ben de buna ok yaklamayaym. nk o beni istemiyor. Bu gibi dncelere frsat vermeyelim. ilgilenelim. Onun hatalar varsa ho grelim. Mmin kardelerimizle

Bazlar da: Din kardeine gereken ilgiyi gstermiyor, kardaki Mmin kardei de onun kibirli olduunu dnyor. Hlbuki bu ilgisizlik, haydan da olabiliyor. Hele kardaki Mmin kardei kendisinden yaa veya ilimce daha ileri ise onunla konuurken haysndan dolay ok hal hatr dahi soramyor. yleyse, Mmin kardelerimizin bizden uzak duruu, bize yaklamamas kibirden mi; yoksa haysndan m bunu ayrt etmek gerekir. Eer utandndan ise, onun ilgisizliini yanl anlamayalm. Biz ona yaklamaya alalm. Kibrinden ilgisiz kalanlara da dzelmeleri iin yardmc olalm. Baz Mmin kardelerimiz de var ki, yanna gitmediin zaman bir bakyorsun, senden darlm, sana kar kalbi krlm. Hep yanllar bakasnda grr hi kendisinde grmez. Hlbuki kendisi, yanna gelen Mminlere kar son derece ilgisiz ve kibirli tavrlar taknyor. nsanlarn kalpleri de byle eylerden ok etkileniyor ve ilgi grmedii yerlere gitmekte ok zorlanyor. Elbette her hlkrda gitmek iyidir; lakin ilgisizliimizle Mminlerin kalbini krmayalm ki, onlarda ziyaretlerde bulunsunlar. Eer hata bizde ise ziyaretimize gelmeyenlere buz etmeyelim. Kendi yanl hareketlerimizi dzeltmeye alalm. Mademki, insanlar kalp tayorlar o halde ok dikkatli olalm. Onlara gereken ilgiyi gsterelim. Bu hususta nefsimize kar yaplan yanllklar affedelim. nemsemediimiz gler yz ve tatl dil nice dmanlklar, kinleri yok etmeye kfi geliyor. Parayla olmad halde maalesef Mmin kardelerimize bir gler yz ve bir tatl dili bile ok gryoruz. Acaba bunlar parayla olsayd ne olurdu? Yunus Emre de yle demitir:
Ben gelmedim dava iin Benim iim sevgi iin, Dostun evi gnllerdir, Gnller yapmaya geldim.

Firaset-l Mminin Dervi gnlsz gerektir, Svene dilsiz gerektir, Dvene elsiz gerektir Halka beraber gerekmez.

43

*** 12) Kalp krc davranlardan bazlar da: Mmin kardeimiz ziyaretimize geldii zaman; bizlerin sandalye gibi yksek bir yerde oturup, misafiri de alak yerde oturtmamz, onunla gzel bir ekilde ilgilenmediimiz gibi, onu orada brakp baka ilerimizle uramamzdr. Bir de darda birileriyle konuup onu saatlerce ieride yalnz brakmamz, onun a olup olmadn sormamz, ona bir eyler ikram etmememizdir. Ayn zamanda bir dostumuz bizi sorup ard zaman, eer iimiz uzun srecekse, ona buyrun ieride bekleyin demeyip, onu uzun sre kapda bekletmemiz de kalp krc davranlar arasndadr. nk bunlar insanlar inciten gzel olmayan davranlardr. ok zarur durumlar hari, bizleri ziyarete gelen kardelerimizi brakp gitmeler, onu kapda bekletmeler, ona az da olsa ikramda bulunmamalar, bakalaryla konuup onu ihmal etmeler, arkada haklaryla badamayan davranlardr. Bylesi davranlar Mmin kardeler arasna soukluun girmesine, kalp krlmalarna sebep olur. yleyse bizleri ziyarete gelen Mminlerle ilgilenelim, onlarn kalplerini krc davranlardan uzak duralm. unu da unutmayalm: Gkten den cismin paralar bulunur; ama gnlden denin paralar bulunmaz. 13) Mminlere yakmayan kalp krc davranlardan bir dieri de: Mmin kardeine sz verdii zaman sznde durmamaktr. Allah Resl (s.a.v) yle buyurmutur: Mnafkln alameti tr: Konutuu zaman yalan syler, va'd edince yerine getirmez, kendisine bir ey emanet olunduu zaman hyanet eder.15 Bylesi; szde durmamak gibi irkin bir ahlk, Mminin ahlk olamaz. Bu davran mnafklk alametidir. Maalesef zlerek belirtelim ki, sz verip de sznde duran insanlar son derece azalm. Bakyorsunuz adamn biri Mmin kardeine: Yarn seninle filan yerde, filan saatte bulualm diyor. Oraya giden Mminin onu beklemekten ayaklar iiyor, etrafa bakmaktan boynu yoruluyor. Yinede sz veren ahs gremiyor. nk verdii szde durmamtr. Resulullah (s.a.v) kendini unuttuu iin bekleten gence: Ey gen bana zahmet verdin: Zira ben gnden beri seni burada beklemekteyim. dedi.16
15 16

Buhari, c.1 s.89 H.(33); Mslim,c.1 s.78 H.(106) Ebu Davud

44

Firaset-l Mminin

Acaba Mminlere niin byle eziyet ediyoruz? Hlbuki birine sz verdiimiz zaman, onu mutlaka yerine getirmeliyiz. Zaten ok nemli engeller ktnda, o beklettiin Mmin kardeine mazeretlerini sylediin zaman, o senin gelmeyiini veya gecikmeni ho karlar. Allah (c.c) dahi senin mazeretini kabul eder. Ama ou insan sz verip sznde durmuyor. Ondan sonra hi geerli olmayacak bahaneler ne sryor. yleyse, ya sz vermeyelim, ayet sz verirsek de onu mutlaka yerine getirelim. Hangi saatte buluacamz kararlatrmsak, o saatte orada olmalyz ki, kimseyi incitmeyelim, kimseye zarar vermeyelim. Ve mnafklk damgas yemeyelim. Bu gibi kt huylar da Mminleri zer, aralarndaki, muhabbetin yok olmasna sebep olur ve kalpler krlr. 14) Bir dier yanlmz da: Emanete, riayet etmeyiimizdir. Bu kt ahlk da Mminlerin deil mnafklarn huyudur. Mminler emanete kar son derece dikkatlidirler. Ama maalesef bu hastalk da toplumumuzda yaylm. Emanet alan emanete hyanet ediyor. Hlbuki kimden her ne alm isek onu korumamz, sahibine sapasalam teslim etmemiz gerekir. ou zaman bir dost veya komudan bir alet veya bir kitap alyoruz. Bir daha da onu gtrp vermiyoruz. Hlbuki istediimiz eyi vermezlerse kzyoruz. Veriyorlar; ama eyalar bir daha geri gelmiyor. Kendilerine tam gerekli olduu bir zaman da alet bulunamyor. Bu defa da gtrene veya verene kzmalar balyor. Bizim yanl hareketimiz yznden o evin huzuru bile kayor. Hatta alnan eyalar ii bitince geri verilmedii iin unutuluyor. Sonradan kimden alnd da hatrlanmyor. Bylece kul hakkna da girilmi olunuyor. Kul hakk ahirette affolunmayan gnahlardandr. Buna ok dikkat edilmeli. Byle kul hakk ieren gnahlara girmemelidir. Mnafklar snfna girmememiz iin de emanete riayet edelim. imiz bittii gibi onu sahibine teslim edelim ki zamanla unutulmasn. Bir de kimden alnd unutulmamas iin bir yerlere u eya filanndr, u kitab filan kardeten aldm diye notlar alnmaldr. 15) Biz kullar, ne hikmetse bizlere kar tatl dilli, yumuak, sevecen davranan insanlar nemsemeyip, hafife alyoruz. Bize kar sert ve kat olana kar ok daha saygl davranyoruz. Bu konudaki denge de ok iyi salanmaldr. Aksi takdirde bazlarnn kalbi krlr rencide olur. Toplumumuzda grlen o ki, alak gnll, mtevaz olan insanlar hak ettikleri deeri grmyorlar. Baz kardelerimiz insanlara kar sevecen, alak gnll, gler yzl olmak istiyor ki, Mminler arasnda sevgi, muhabbet ve kaynama olusun, kibir ve gurura kaplmasn diye. Fakat insanlar onun iyi niyetini suiistimal edip ona kar ok dncesiz davranlarda bulunuyorlar. Onun iyi niyetinden istifade edip onu gnah davranlara dahi sevk etmeye alyorlar. Bunun yannda kendilerine kar sert ve kat olan, nefsi namna kendilerine kzan birine kar da son derece saygl davranyorlar. O ahstan hibir istekte bulunamyorlar. Burada ok elikiler meydana geliyor. Hem insanlarn bize kar yumuak tatl dilli, gler yzl, mtevaz, vefakr olmasn istiyoruz. Bunun yannda byle davranana hak ettii kymeti vermiyoruz. Bilakis ahs ve nefsi ilerimizde kullanmaya alyoruz.

Firaset-l Mminin

45

te yandan bizlere kar marur ve kibirli davranana da nice ikramlarda bulunuyoruz. Belki byle davranlar ftrattan kaynaklanyor; ama yine de Allah ve Reslnn alak gnll, mtevaz insanlar sevdiini unutmayalm. Allah ve Resl kimleri seviyor, kimlere ok deer veriyorsa bizler de onlar sevelim ve onlara deer verelim. Yanl hareketlerimizle o insanlar zmeyelim. yiliin karlnn iyilik olmas gerektiini bilelim. Bazen bir yerin disiplininden sorumlu olan bir kii; alak gnll, insanlara kar efkatli ve kibirden uzak olmak istiyor. Fakat yle davrand zaman bulunduu ortamda onun o iyiliini ktye kullananlar oluyor. Orann dzenini bozmaya alyorlar. te burada mtevazlkla, gzel huyluluk ile disiplinli olmay birbirine kartrmamamz gerekir. Ciddi ve vakarl olmak her zaman kibir ve gurur anlamna gelmez. yleyse alak gnll, mtevaz, yerine gre de disiplinli ve vakarl olmasn da bilmeliyiz. Nerede nasl davranmamz gerektiini ok iyi ayarlamalyz. Ama bunu ayarlamak ok zordur. En azndan doruyu yakalamaya gayret sarf etmeliyiz. Bulunduumuz ortamda eer zerimize sorumluluklar yklenmise, bir yerlerin disiplini, dzeni bizden soruluyorsa oradaki davranmz yle olmal ki, o ortam bizim alak gnlllmzden, yumuaklmzdan istifade edipte gybetlere, kalp krmalara, huzursuzluk kartp ortamn dzenini bozmaya kimse yeltenmemeli, orada gnahlara, hakszlklara msaade edilmemeli. Yumuak oluumuz Allah (c.c)nun emrinin inenmesine sebep olmamal, belki o durumlarda bir aslan kesilivermeli, hakszlklarn n alnmaldr. Eer bulunduumuz ortamda bizlere bir grev verilmeyip orann disiplini bir bakasndan soruluyorsa, o zaman bizler daha mtevaz ve alak gnll olmaya gayret sarf edelim. Elimizden gelirse oradaki sorumlu olan kardeimize yardmc olalm. ayet bir Mmin kardeimiz bir yerin sorumlusuysa ona yardmc olunmal ki, orada ki ortam Allah (c.c)nun emri dorultusunda hareket etsin. Oraya Allah (c.c)'nun rahmeti yasn. Ama ou zaman bir yerlerin disiplininden sorumlu olan kiiye yardmc olmay brakn, ona kstek olanlar, onun yanln arayanlar ortaya kmaktadr. Eer yanllar Allah rzas iin, din iin, Mminlerin, toplumun faydas iin syleniyorsa; her insaf sahibi kii, bu uyarlara kulak vermelidir. i nefse dkmemelidir. Yok eer yaplan uyarlar srf nefis iin, dnyalk menfaatler iin yaplyorsa, onun ayp ve kusurlar srf ekememezlikten dolay aratrlyorsa, o zaman o ortamdaki insanlarn, Mminlerin kaynamas zordur. Bazen yle durumlar oluyor ki: Bir kardeimiz bir cemaatin banda onlarn dnya ve ahiret faydalarna yarayacak almalarda bulunuyor. O cemaate gelen bir bakas ise o insan orada ypratmaya alyor. Orann kontroln kendi eline almaya alyor. O ortam kendi dncesi dorultusunda ynetmek istiyor. imdi bylesi durumlarda herkes haddini, edebini, terbiyesini bilmelidir.

46

Firaset-l Mminin

Din toplantlar ve dersler yapan bir hoca efendinin cemaatine gidip orada bulanan hoca efendiyi diskalifiye(devre d) edip oray kendi isteimiz dorultusunda ynlendirmeye almamz ok yanltr. Orann bir limi, bir sorumlusu vardr. Bize den grev: Din konular ieren cemaatlere gittiimiz zaman onlar dinleyip bizim faydamza olan bilgileri almamzdr. Eer syleyeceimiz bir eyler varsa gzel bir slpla syleriz. Yoksa oraya gidip u yle olmal, unu yle yapn deyip orann huzurunu karmaya kimsenin hakk yoktur. unu anlatmaya alyoruz: Din-i mbin slamn kesinlikle yanl dedii bir durumla karlatmz zaman uygun bir lisanla onu syleriz. Ama kendi aklmz veya nefsimiz yle istiyor diye yersiz ikazlarda bulunamayz. Nefis namna o ortamn yetkisini kendi elimize almaya alamayz. Bazen bir bakalar gelip ehil olmadklar halde oray kendi dncesi dorultusunda ynetmeye alyor. Dier genleri de kendi safna almaya alyor. Bir yerde bir bakan veya sorumlu varsa, bir bakasnn orann sorumlusuna kar saygsz davranlarda bulunmaya hakk var mdr? Hatta yle oluyorlar ki, o cemaatteki insanlarda o ehliyetsiz insana kaplyorlar. Daha nceki bakanlarn, hocalarn devre d brakyorlar. Bu vefakrlk mdr? Bu insanlar vefakrln ne demek olduunu bilmeyen insanlardr. Oradaki hoca efendi de yle dnyor: Ben bunlarn doruyu bulmalar iin bu kadar gayretler sarf ettim, bunlar bilgilendirmeye altm. imdi de benim iznimi almadan bir bakasnn szleriyle amel ediyorlar. ayet sonradan gelen kii onlara hakk anlatsa, doruyu anlatsa veya daha nceki hoca efendiden daha bilgili olsa hoca efendi hi zlmez ve kederlenmez. Ama onlar hoca efendiyi, eski bakanlarn brakyorlar. Kendilerini kontrol etmeye alan bir demircinin, bir sucunun bir, manifaturacnn, bir berberin arkasnda gitmeye, dinlerini onlardan renmeye alyorlar. te bu gibi insanlar da var. Hlbuki bir bakan, bir sorumlu seildii zaman onun doru olan emirlerine uymak gerekir. stiareyle emir seilmise ancak istiareyle emirlikten alnabilir. Ayn zamanda rastgele birilerine emirlik yetkisi verilmemelidir. Kendilerine emiriniz, bakannz kim? diye sorsanz. Emirimiz, hocamz derler; ama hocann szn dinledikleri yok. Berberi, marangozu dinliyorlar; ama hocay hesaba almyorlar. Byle limine, hocasna, deer vermeyen insanlar kutsal deerlerin kadrini bilmeyen insanlardr. Zaten bu gibi yanl olaylar toplumumuzda dahi gryoruz. Bir bakyorsunuz: Bir topluma din limlerinden biri geliyor; fakat insanlar bir zengine, bir esnafa, bir bakkala ondan daha fazla hrmet edip sayg gsteriyorlar. Tabi bunlar hangi akla hizmet ediyorlar bilemiyoruz. Ama bir gerek var ki, bylesi insanlar dini, iman zayf olan kiilerdir. nk dinine nem veren, limine de nem verir. Tabi bu gibi yersiz hareketleri gren din bilginleri de elbette zlr, kalbi krlr. Bu limin elbette ki, onlarn hrmetine, saygsna ihtiyac yoktur. Fakat toplumumuzun dine ve din limine kar sorumsuz davranmalar byk bir kusurdur.

Firaset-l Mminin

47

Diyeceksiniz ki, Allah indinde lim mi; yoksa dier insanlar m stndr bilinmiyor. O halde bylesi durumla karlaan lim niin zlp kalbi krlsn. Evet, limler Allah indinde kimin daha faziletli olduunu Allahtan baka kimsenin bilemeyeceini bilirler. O yzden nefisleri namna kzmazlar. Ama Mslmanlarn bir din limine gstermeleri gereken deeri vermeyip, onlarn dine kar olan gevekliklerini grdkleri iin zlr ve kalpleri krlr. Netice onlar da insan kalbi tayorlar. Bu yzden yanl davranlardan elbette holanmazlar ve sevmezler. Evet, konumuza geri dnelim. Demek ki; hi kimse gidip de baka ders halkalarnda mirlik, hocalk taslamamaldr. Ancak istiarelere katlp fikrini belirtebilir. slm cemaatlerde bulunan genlere, byklere pek ok grevler dyor. Onlar orada disiplinin, dzenin, hayrl bir ortamn salanmas iin kendilerine bakanlk veya hocalk yapmas istenilen zata destek verip, ona yardmc olmaldrlar. Ehliyetsiz baz insanlarn gelip orann yetkisini ellerine geirmelerine msaade etmemelidirler. Kendi bakanlaryla istiare edip faydal kararlar almaldrlar. Yalnz burada ok dikkat edilmesi gereken ey; hakkn tutulup kaldrlmasdr. Taassupuluun yaplmamasdr. Bizim vurgulamak istediimiz dnce; hakl olan kiilerin arkas tutulmal, nefs arzularyla hareket edenler kendi yanl dncelerine yardmc bulamamaldr. Burada her ferde den grevler var. Her eyden nce bamzdaki emir, kendi nefs arzularna gre hareket etmemeli, Allah (c.c)'nun emri dorultusunda hareket etmeye almaldr. Kendine yaplan hakl ikazlara kalbinde kin deil; sevgi beslemelidir. kaz yapan kii de bu ikazlarn nefis namna yapp bilgilik taslamamaldr. Srf Mminlerin faydas dnlmelidir. Mminler devaml hakka sahip kmaldrlar. Allah(c.c)a isyan olacak durumlarda, mahlka itaat edilmeyeceini bilmeli, ona gre hareket etmelidirler. Zaten bizler ilerimizi Allah (c.c)nun rzas iin yaparsak, iyi niyetli olursak, nefislerimizin arzularn bir kenara atarsak her ey kendiliinden hallolur. Zatn biri hep yle nasihat ederdi: slmn izzetini, nefislerimizin izzetinden stn tutmalyz. Ancak bunu baarabilirsek Allah-u Tealann inayetine (yardmna) mazhar olabiliriz. Baz gruplar gryoruz; kavgalar hi bitmiyor. nk hep birbirlerinin ayplarn aryorlar. Bu ayp aramay yaparken, insanlarn yanllarn syleyeyim de zarardan kurtulsunlar dncesinde deiller. Bir cemaat dnn ki; ayet orada bir eyler retenler, bu hizmetlerini: Bunlar ne kadar bilgili ve gayretliler. desinler diye yapyorlarsa, grdkleri hatalar ikaz edenler de, bu ikazlarn kar taraf insanlarn gznden drmek iin yapyorlarsa ayn zamanda oraya gidip gelenler tam samim ve ihlsl deillerse, o ortama fayda yerine zarar verirler. ou insanlar yaptklar hizmetleri riyadan, gururdan, gsteriten, nefsin hisselerinden uzak olduunu sanrlar. Heyhat! Her yaplan amelin altnda gizli

48

Firaset-l Mminin

riyalar, kk irkler, nefsin arzular yatmakta, onu kefetmek gerekten zordur. Allah iin her ne amel yaparsanz onu iyicene tetkik ettiiniz zaman, iinde az veya ok nefsin arzularnn yattn, riyann izlerini grrsnz. Tm amellerini riyadan, gsteriten uzak srf Allah rzas iin yapabilen kullara ne mutlu! Bunlar ok nadide (az bulunan) insanlardr. Biz bu insanlarn takvasna, ihlsna ulaamazsak dahi en azndan onlarn yolunda olmaya gayret sarf edelim. hlsl ve samim olalm. Gizli olan hatalarmz iinde Allah-u Tealadan af dileyelim.
Rabbimiz, irkin her trlsnden korumandr duamz, Senin yolunda ihls ve samimiyeti yakalamaktr arzumuz, hls yakalayamadmz amellerde af etmendir isteimiz, Mflis olup perian olmaktan kurtulmaktr arzumuz. Her ne amel yapm isek senin iin, Sonunda bakyoruz olmu nefis iin, ayet ihls ile yapabilmi isem bir ameli, Onunla sana yneliyorum, mit ederek affn, Zannediyorum, Rabbim iin yapmm u ameli, Daha sonra gryorum nefsin bana yapt hileyi Nice zorluklarla yapm olduum salih ameli, Bir rpda benden kapyor nefsin hilesi. Her nereye saklasam o kurtarc ameli, Gelip gtryorlar eytan ile nefsin kendisi, Niceleri salih amelde zengin sayar kendini, Bilmiyor ki, o ameller olmu nefsin hissesi, Biz kullar kurtaramyor salih amellerini riyadan, O yzden yardmn bekliyoruz her an. ayet karmsa amellere gsteri ve riya, O nefsin arzusudur, benim ki ise senin rzan. Nefis, eytan ihlsm bertaraf edip Salih amelleri kapmtr benden, Ya Rab, ne yapm isek senin iin, Ltfnle kabul eyle sevdiin ameller iin.

Firaset-l Mminin

49

yleyse muvaffak olmak isteyen cemaatler ve gruplar; aralarnda ki kardelik balarnn, muhabbet duygularnn kuvvetlenmesini istiyorlarsa are belli: O da udur: Her Mmin nefsini, gururunu, erefini, madd menfaatlerini bir kenara brakmaldr. Her ne yaparlarsa Allahn rzasn gzeterek yapmaldr. Dinin menfaati, Mslmanlarn faydas bizim nefs arzularmzdan nde tutulmaldr. Anlatan Allah iin anlatmal, ikaz eden hakkn ortaya kmas iin uyarmal, desinler dncesi bir kenara atlmaldr. Yeri geldii zaman bizden daha bilgili, bizden daha kabiliyetli insanlar olduu zaman, ayet onun bakanlnda dinin ve Mminlerin selameti, faydas sz konusu ise, tm dnya makamlarmz ona seve seve verebilmeli, gerekirse onun emri altnda din hizmetine alabilmeliyizdir. Byle fedakrlklar yapamayan insanlar nefsin penesinden kurtulamamtr. Onun samimiyetinde, hlsn da manev hastalk var demektir. Bazen yle durumlar oluyor: Bir cemaatte veya toplumda birileri bakan seilmek isteniyor. Bylelikle orann sorumlusunun olmasna allyor. Baz ehil ve bilgili kardelerimiz gurur ve kibir olur korkusuyla yetkiyi, idareyi, takvasndan dolay ehil olmayan birilerine brakyorlar. Halbuki bilgili ve ehil olmayan kiiler faydadan ok zarar verirler. Byle kiileri baa getirmek yanl olduu gibi, ylelerine idareyi brakmak da yanltr. Byle yapld zaman o ehil olmayan insan da bakanlk havasna kaplp kendisi dallete gittii gibi bakalarn da yanllarna let ediyor. yleyse bakanl ehil olmayan insanlara brakmamalyz. O ortamda huzur, muhabbet ve kardeliin canlanmas iin toplumun menfaatini kendi arzularmzdan nde tutmalyz. Hasetlikten, kibirden son derece uzak durmalyz. Zaten Mminler hasetlik ve kibirden kurtulsalar cancier yaayacaklardr. Mminlerin birlemesini engelleyen en kt huylar hasetlik ve kibirdir. Hasud olan, hasetlik hasleti yznden hep ona buna kzar, kimsenin kendisinden stn nimetlere kavumasn istemez. Bu yzden de hep ktlk dnr, hi iyilik dnmez. Kibirli insanlar da bakalarnn stnln, baarsn iine sindiremez, hep yakp ykmak ister. Bu kt huylardan kurtulamayan insanlarn birlemeleri ve kaynamalar hayaldir. Hlbuki gerek Mmin, Mmin kardeinin gelimesini kendi nefsinden daha ok ister ve sevinir. Bir insan ki, insanlarn dnya ve ahiret kurtuluu iin almalar yapp, kitaplar yazyorsa, din-i mbin slmn kuvvetlenmesi iin aba sarf ediyorsa, onun ykseliini, baarsn kabullenemiyorsak imanmzdan korkmalyz. Kendi nefsine ar geldii iin bu gibi hizmetleri iine sindiremeyen kii, bari dinin kuvvetlenmesi, dinin selmeti ien seve seve bu baarlara raz olmas gerekmez mi? Nefsinin stnln dert edinen insanlarn ounu konutursan hep samimiyetten, ihlstan bahsederler, ilerindeki aksaklklardan haberleri bile yok. Bunlar nerede insanla k tutacak. nsanln imannn kurtulmas iin kederlenecek. Kendi nefsimizin penesinden kurtulmayana kadar

50

Firaset-l Mminin

istediklerimizin olmas hayaldir. Bazlarnn dncesi sanki yle: nsanlarn kurtulmasna bir kii sebep olacaksa ben olaym. slm devleti glenecekse benim elimle veya benim cemaatimle glensin. Onlarn yapmak istediklerini bakalar yapmaya balaynca onlar beenmeyip, onlarn ilerleyiine engel olmaya alyorlar. Bu nasl bir dncedir? Hani davamz insanlarn kurtuluu idi, hani dinin, slmn glenmesiydi? Demek ki bizim kalplerimizde hastalklar var, bata onlarn tedavisiyle uramamz gerekir. Konu gittike dalyor, o halde yle zetleyelim: Allah iin yaptmz ilerde son derece ihlsl ve samimi olunmal. Nefsin irkin arzular dorultusunda hareket edilmemeli, din adna baarl olan insanlara yardmc olunmal, onlarn baarlarna dnya menfaatleri uruna veya nefs hevesler adna engel olunmamaldr. Allahn dini iin, insanln kurtuluu iin alan insanlar bamza ta edip onlara yardmc olmalyz. Bu kutsal hizmette nefsi, ezilip hor grlmesi gereken biri varsa o da biz olmalyz. Nefsimizi Mminlerden stn grmemeli, bilakis en gnahkr, rahmete en muhta olan olarak grmeliyiz. Hasetlik ve gururdan uzak olmalyz. lim ve mtevaz olan insanlara hak ettikleri deeri toplumda salamalyz. Hrmette, sevgi ve saygda dnya ehlini, limlerin ve takva ehlinin nne geirmemeliyiz. Ar bal olup vakar ve disiplinli davranmakla; gurur ve kibrin ayarlanmasn ok iyi yapmalyz. Baz insanlar var mtevaz, alak gnll olmay yanl anlyor. Nefsini drmek iin ok dk davranlara giriyor. Dinin izzetine, limliin vakarna yakmayan davranlarla mtevaz olunmaz. Mtevaz olmaklmz, dinin istedii bir ekilde, dinin izzet ve erefine uygun bir ekilde olmaldr. rneklerini zikretmeyi uygun bulmadm iin onu varn siz dini kstaslara gre kyas edin. Bazlar da var ki: Vakarl olaym, disiplinli davranaym da huzur ve emniyeti salayaym diyerekten yle bir havalara giriyor ki, gurur ve kibrinden yanna yaklalmyor. Hep benim diyor. Kimsenin szne, fikrine saygs yok. Bu insana da sorsanz bu kibriniz, gururunuz nedir? Bu davranlar caiz olmayan eylerdir deseniz. Belki yle der: Bende kibir, gurur yok, ben disiplini, huzuru salamak iin vakarl olmak zorundaym der. Evet, yerine gre disiplinli ve vakarl olunur; ama bunu ok iyi dengelemek lzm. Gerekten bizim byle davranmz Allah iin midir? Yani unu demek istiyoruz: Mtevaz olalm diye zelil duruma decek davranlara girilmemeli; vakarl, izzetli ve disiplinli olaym diye de gurur ve kibre girmemeliyiz. Nerede nasl davranlmas gerektii ok iyi ayarlanmaldr. nk bir terazi gibi; bir tarafa az bir meyille i maksadndan kabilir. Zaten mtevaz ve vakarl davranmak, bunlar yer ve zamana gre, karndaki insanlarn hareketlerine gre deien durumlardr. Bunlar o anki duruma gre ayarlanr. Yeter ki niyetimizde samim olalm. Yeter ki davranlarmzda Allah-u Tealann rzasn gzetelim. Yani nerede alayacamz, nerede gleceimizi ok iyi ayarlayalm. Herkese hak ettii

Firaset-l Mminin

51

deeri vermeye alalm. Bazlarn elimizde olmadan kalben fazla sevip ve saymak isteyebiliriz. Ama bu istediimiz, saygy hak etmeyen bir insana ynelip onun yannda saygdeer bir insan alaltmamaldr. Bir toplumda bulunduun zaman, o toplumda limler ve takva ehli insanlar varken, sen kalben birilerini daha ok seviyorsun diye onlarn yannda dier sradan insanlara sayg ve hrmetler edip o zatlar ihmal etmeniz, onlarla ilgilenmeyip dnya ehliyle ilgilenmeniz yanltr. Bunlar kalpleri inciten davranlardr, saknalm. Konu anlalsn diye una bir misal arz edelim. Mesela: Benim yanma yal, bal ilim ehli bir zat geliversin, ben de o zat brakp yanmdaki bir genle konuaym, onunla ilgileneyim. Bylesi bir durumda yanmdaki lim, elbette benim bu davranmdan holanmaz, kalbinde bana kar bir burukluk hisseder, belki gider bir daha gelmez. Hlbuki ben o zatla daha fazla ilgilenseydim. Yanmdaki gencin kalbi dahi krlmazd ve yle dnrd. Demek ki limlere, yallara sayg gstermek lzmm. yleyse ben de ona kar saygl olaym. Yani limlerin, yallarn sayg grmesi genlerin gcne gitmez; ama genlerle ilgilenip limlerin, yallarn ihmal edilmesi o kiilerin arna gider. Tabi ki genlerle de ilgilenmeli; ama her eyin dozajn iyi ayarlamaldr. Bu gibi durumlarda rf de gz nnde bulundurmal, ne yaparsam kimin kalbi krlr; kimin ki krlmaz onu ok iyi dnmeli ve ona gre davranlmaldr. 16) Mmin kardelerin arasn aan, aralarna soukluun girmesine sebep olan hususlardan birisi de: ster fert olsun, ister cemaat olsun. Herkesin kendisinin hakl olduunu dnmesi, sadece ben veya bizim cemaat doru dnyor; dierleri hep yanl dnyorlar, onlar cehenneme gidecekler, onlar imanlarn kurtaramaz, kurtulmalar iin bizim stada tabi olmaldrlar veya bizim cemaatimize girmelidirler diye dnen pek ok insan var. imdi bizler barp armakla nutuklar savurmakla hakl olmayz. Byle szler sarf edenler kendi dncelerinin doruluunu ispat etmek iin birka tane ayet ve hadis okur veya birka veli kuldan misaller verirler. Evet, dncelerimize ayet, hadis veya limlerden deliller bulabiliriz, bulmaya kalrsa batl mezhep, ehli bidat dediimiz gruplar da dncelerine ayet, hadis ve tarihten misaller getiriyorlar. nemli olan delil getirmekten ziyade bizler dncemize delil getirdiimiz ayet ve hadisleri doru olarak anlayabilmi miyiz? Grlerimize delil olarak sunduumuz lim zatlarn szlerini, maksatlarn doru olarak anlayabilmi miyiz? ou genleri gryoruz bir eyler iddia ediyorlar: Grlerine de birer ayet ve hadis okuyup kendi kendilerine meallerden, hadislerden manalar karyorlar. Amellerini, inanlarn kendi anladklar ekilde dzenliyorlar. Bakyorsunuz kendi inanlarna bir zatn davrann, szn delil getiriyorlar. Hlbuki oradaki maksad iyi anlayamamlar.

52

Firaset-l Mminin

unu belirtmek istiyoruz: Okuduumuz ayetleri ve hadisleri, slam limleri ve mctehidleri nasl anlamlar, bu konuda icma var m? Cumhur-u ulema ne demi, bunlar bilmemiz gerektii gibi, Kur'ana ve hadislere de onlarn bak asyla bakmalyz. Kur'an Kerimden ve hadis-i eriflerden anlalmas ak olup, o anlamdan baka bir anlamn verilmesi sz konusu olmayan durumlarda onlar okur istifade ederiz. Ama; ayet ve hadislerden fkh hkmleri ve itikad meseleleri karacamz zaman, anlaylarmz slam limlerinin, mctehidlerinin anladklaryla karlatrmamz gerekir. Bu kaideye uymayan genleri gryoruz. Kur'andan, hadisten yanl manalar karp yle de amel ediyorlar. Hlbuki slam mctehidleri ise iin ehlidirler. Allah (c.c) onlara dini anlama ve anlatma kabiliyetini vermitir. Hatta ylesi var ki; ayet-i kerimelerin Arapasn ve nzul sebebini bilmiyor, dini bir birikimi yok, hadis-i eriflerin de hangi olay zerine, kimin iin sylenildiini bilmedikleri gibi, hadis-i eriflerin tevatrn, ahadini, mehurunu, sahihini, zayfn da ayrt edemedii halde kendi kendine dinde mctehid kesiliyor. Bazlar da: Bu konuda filan lim yle diyor. der. Hlbuki o zata isnat ettikleri ey er'an yanl kabul edilmektedir. yleyse, o zat doru olarak anlalmam veya o sz onun deildir. imdi bir sz veya davran bir zata, bir lime, bir meayha nispet ettiimiz zaman, o nispet edilen ey, eer slam dininde ho karlanmyorsa, o sz veya davran birilerine nispet edilse dahi kabul edilemez. Her eyden nce kendisine nispet edilen sz veya davrann o zata ait olup olmadn ok iyi bilmek gerekir. Eer nispet ettiimiz ey dinimizce ho karlanmyorsa, yleyse, o gr ya kabul edilmez veya onun tevili (dine uyun ekli) yaplr. O szde anlatlmak istenen mana ve maksat nedir? O bulunur ve dine uygunluu tespit edilir. Allah Resl (s.a.v)in mbarek hadis-i erifleri dahi zahiren yanl anlalyorsa, limler o hadislerden ne anlatlmak istenildiini bizlere aklamlardr. Ayet-i kerimelerde dahi aklanmas gereken ayetleri bizlere izah etmilerdir. Durum byle olmakla beraber bu kiiler; bazlarnn szn alyorlar, ondan ne anlyorlarsa, eer doru; eer yanl onu etrafa yaymaya alyorlar. Hlbuki byle izah edilmeyi gerektiren sz ve hareketlerin dine uygun olan aklamasn limlerden sorup renmek gerek. Kabul edilecek taraf varsa kabul edilir; yoksa reddedilir. Baz kardelerimiz, kendileri ve cemaatleri masummu gibi bir durum sergiliyorlar. Sanki hi hata edilemez gibi bir davrana giriyorlar. Sanki cennet sadece kendileri iin yaratlm. Kendi cemaatlerindekileri gnahlaryla beraber cennete girdiriyorlar. Hi vicdanlar da szlamadan dier cemaatlere de cehennemlik gzyle bakyorlar. slam inancna gre kimin imannn garantisi var ki. Cennetlik olduunu kim iddia edebilir ki. Ehlisnnet inanc o dur ki: Herkes mit ve korku arasnda olmaldr, hatta bazlar var, gelin bizim cemaate girin, ne olursanz olun imannz garantidir. diyorlar. deta bylesi laflar azlarnda sakz iner gibi ok kullanyorlar. Her grup veya cemaat:

Firaset-l Mminin

53

Sadece ben haktaym, sadece bizim yaptmz dorudur, baka doru yoktur ve olamaz, bize gelen kurtulur. derse acaba Mminlerin birlemeleri mmkn mdr? slamda en nemli ey, insann kendi hatalarn kabul etmesi, yanln grebilmesidir. Bakalarnn yanllarndan ibret alp, kendisi o hataya dmemeye gayret sarf etmesidir. Kendilerinde hata, kusur ve yanllk olabileceini aklna getirmeyen insanlar nasl yanllarn dzeltecekler ki, kendilerinde hata kabul etmiyorlar ki, hatalarn dzeltme yoluna girsinler. Bylece ayn yanllara devam edip gidiyorlar. Hlbuki bizler Mslman kardelerimizi, hangi ekilde slama hizmet ediyorlarsa da onlar tebrik edelim. Allah onlardan raz olsun diyelim. Bizlerde de, onlarda da baz hatalar olabilir, onlar hatalaryla beraber kabul edelim. Bir cemaat bir yanl yapt diye onun tm hizmetlerini hie sayp onlar bir dman gibi grmenin hibir anlam yoktur. Bu hususta cemaatlere den grev: Kendilerinin hatalarn syleyene kzmak bir yana; teekkr etmelidirler. Kendileri de bir baka cemaatin hatasn gzel bir slpla ikaz etmelidirler. Dost ac syler. Yeter ki ikazlarmz nefis namna olmasn. Kar taraftan intikam alma gibi, yenme gibi bir gayret iersine girilmesin. Onlar ikaz edeceimiz zaman: Bizler bu hizmetin u ekilde yaplmasnn daha faydal olacan dnyoruz. deyip tatl bir dille uyarmamz gerekir. Baz kardelerimiz de hep kendi cemaatinin hakl olduuna, kendilerinin benimsedikleri yolla hizmet sunulacana inanrlar. Dier cemaatlerin hizmetlerine faydasz, bir hi gznde bakarlar. Onun iin yardmlarn hep kendi cemaatlerine, kendi inandklar hizmet ekline yaparlar. Biz, kiinin kendi cemaatine veya kendi inand hizmete yardm etmesine bir ey demiyoruz. Bu davran takdire ayandr. Biz unu diyoruz: Bu gibi davranlar taassupulua dnmesin. Biraz da ihtiyaca gre davranalm. rnein baz yerlerde Kur'an'a, ilim kitaplarna veya ilim yuvalarna ihtiya duyuluyor. Bu gibi durumlarda yok efendim siz bizim cemaatten deilsiniz, zaten sizin hizmet ekliniz faydal da deildir deyip yardm etmemek ne kadar dorudur? Bu nedenle yardm yapmay sadece fikrimize ve cemaatimize gre ayarlamayalm. htiyaca gre ayarlayalm. Mesela bir kardeimiz Afrika gibi bir yerde bir medrese ap orada hizmet sunmaya alyorsa, orada Kuran- Kerim, hadis ve fkh dersleri veriyorsa ve hizmetini devam ettirebilmesi iin maddi yardma ihtiya duyuyorsa ona yardm etmeyecek miyiz? Bizim cemaatin kitaplarn, fikirlerini okutursan yardm ederiz mi diyeceiz? Demek ki: Bizim yaptmz hizmet ekillerden bakas faydal deildir, herkes bizim gibi hizmet sunmaldr. demek doru deildir. Allah (c.c) kendisi iin yaplan tm ibadetleri karlksz brakmaz. Yeter ki hizmetimizde samim, ihlsl ve Mslmanlara faydal olalm. Yeter ki hizmet eklimiz dine ve mslmanlara zarar vermesin. te ar giden kardelerimize gzellikle vasat (orta) yolda yrmelerini tavsiye ederiz.

54

Firaset-l Mminin

Zaten dinimizde nefis namna tartma yoktur. Ancak doruyu bulmak ve hakkn ortaya kmas iin ilmi mnazaralar, istiareler vardr. Bakalarnn grne sayg vardr. Siz o ekil de; bizde bu ekilde hizmetin daha faydal olacana inanyoruz. deyip istiarelerde bulunmak, grlere kapal olmamak ok nemlidir. Bir de bazen yersiz tartmalar yaplyor, zerinde tartlan konu ok nemli olmamakla beraber yine de tartmalar yaplyor. Byle nemli olmayan meselelerde diretmeyip farkl dncelere sayg duyulmaldr. Diyelim ki, baz kardelerimiz bir hizmet yapmay dnerek bir eyler yapyor. Ama bir bakas tarafndan ok tepkiler alyor. Hlbuki kardeimizin girimi olduu faaliyet ekli haram bir ekil deil; bilakis helldir. imdi bylesi hizmet tarzlarnn farkl olmas durumunda, sanki o kiinin yapt haramm gibi davranlara girmeye gerek yoktur. Kaidemiz yle olmal: Yaplan hizmet ekli dince haram deilse artk kimseyi knamaya hakkmz yoktur. Bizler bylesi durumlarda yaplan harekete bakyoruz, dinde hell ise artk kimseye bir ey demiyoruz. O lim, o tr bir hizmetin daha faydal olacana inanm ve yle yapmtr diyoruz. te byle dinde haram olmayan hizmet ekillerinde bakalar gnahla, haramla sulanamaz. Bu gibi durumlarda, yaplan hizmetin faydalar ne kadar; zararlar ne kadardr, onun tespiti yapldktan sonra en gzel hizmet ekli tavsiye edilir. Artk eletiri yollarna gidilmemeli, ayrlk tohumlar ekilmemelidir. nk bu gibi durumlarda limler, ilk nce ilemin fayda ve zararlarn tespit edip ortaya koymular, ondan sonra da okuyucunun tercihine brakmlardr. Faydas azdr diyerekten eletiri yoluna gitmemilerdir. nk yaplan hizmet ekli faydas az da olsa haram deildir. Bir de ou zaman bize gre ok faydal grnen ekil; bir bakasna gre faydas az olarak grlebilir. yleyse, hizmet ekillerine sayg gsterelim. unu anlatmak istiyoruz: Hizmet ekilleri farkl olabilir. Ama herkes ancak bizim benimsediimiz ekilde hizmet etmeli, bizim okuduumuz kitaplardan bakasn okumamal gibi bir dnceye girmemeliyiz. O zaman dini zorlatrm oluruz. Bir Mmin kardeimiz slam limlerinden sevdii bir zatn grleri dorultusunda dinini yaayabilir. O dorultuda dine hizmetler sunabilir. Her insan daha ok sevdii bir limi dinleyebilir. Daha ok sevdii kitaplar daha ok okuyabilir. nsanlar bir at altnda toplamak iin herkesin bizim grubumuza, bizim dncemize gelmesini beklememiz doru olmaz. Yeter ki kendisine tabi olduumuz limler slam inancna zt fikirler tamasnlar. Madem tabi olduumuz limler de insan bidata dalalete gtrecek fikirler yok. Madem okuduumuz kitaplar Kur'ana, snnete, icmaya, kyasa uygundur. O halde srat- mstakimdeyiz demektir. Yanl olan nedir? Birbirlerimizin hatalarn nefis namna aramak, dinde zaruri olmayan meseleler hakknda gereksiz tartmalara girmektir. Kimilerini gryoruz, filanlar una inanmyorlar diye feryat ediyorlar. imdi o konu hakknda ayet, hadis yoksa, onun zerinde icma olmam, kyas

Firaset-l Mminin

55

da yoksa, tevatr ve sahih hadisle sabit bir hkm deilse herkese o ekilde inanmaya armann bir anlam var m? nk dinimiz bize nelere inanmamz gerektiinin artlarn belirlemitir. Onun iin her Mslman gerekli olan Usul ilimlerini okumaldr. Ama ne zaman ki, ileri srlen grler ve yaplan davranlar. Dinimizin kesin ve ak emirlerine zt olursa, slama muhalifse o zaman herkes uyar ve tembihlerde bulunur. Yeter ki ykc deil de; yapc bir slupla olsun. Bazlar var, bir yerleri vmek iin yalanlar atyor. Hakl olduunu ispatlamak iinde ryalarn delil getiriyor. te baz kiiler yalan syleyerek bir yerleri methedeyim derken, ou zaman cemaate zarar veriyor, farknda bile deil. Kendi anlattklarnn faydal olduunu zannediyor. Ama yapt tahribatlardan habersiz. Dinimizde inanlmas, kabul edilmesi, gereken hkmler bellidir. Bunlar da kitap, snnet, icma ve kyasla sabit olan hkmlerdir. Bunun haricindeki rya gibi yollarla elde edilen bilgilerin bir balaycl yoktur. Netice olarak yle diyebiliriz: Mmin kardelerimizin hatalarndan daha ok kendi hatalarmzla uraalm. Onlar hatalaryla beraber kabul edip sevelim ki, onlar da bizleri hatalarmzla beraber kabul edip sevsinler. Onlarn takip etmi olduklar lim, okumu olduklar kitaplar Kur'ana, Snnete, ksacas: slam inancna uygunsa, artk onlar eletirmeye hakkmz olmadn bilelim. ayet baz cemaatlerde, dinen kesin kabul edilen yanllklar grlrse, onlar gzel bir ekilde uyarlrlar. Ama ok nemli olmayan meselelerse olaylar bytp fitne tohumlar ekmek, bizlere hibir fayda salamaz. Bilakis zarar verir. Sadece kendimizi kurtulanlar zmresinden sayp, dierlerini yanl yoldalar dncesine girmeyelim. Kur'an- Kerimde ve hadis-i eriflerde kurtulan zmrelerin vasflar aka belirtilmitir. O zmrenin iersinde Elhamdulillah pek ok slam cemaatler mevcuttur. Rabbim bilmeyerek, istemeyerek dm olduumuz hatalarmz affeylesin. Konumuzla alakal olduu iin baz hususlara deinelim: Baz kardelerimiz var ki, herkesin kendileri gibi dnmelerini, kendilerinin hizmet edi ekli gibi hizmet etmelerini isterler. Kendi hatalarn kabul etmezler, adeta kimseye fikir ve dnce hrriyeti vermezler. Evet, insanlar kendi bal olduklar cemaatin almasn gzel grebilirler. O yolla daha faydal olunacana inanabilirler; ama herkesin kendileri gibi dnmesini isteyemezler. Farkl dnenleri yanllkla, gnahkrlkla itham edemezler. yle yanllklar da yaplyor: Baz kardelerimiz bir eyler okuyorlar, sonra da ite filan zatn kitabnda u hadis var veya u szler var. O zatta, zaten hi hata etmez; yleyse herkes byle inansn diyorlar. imdi byle dnen insanlarn ou ilim azlndan bu gibi yanllara dmektedir. nk: lim alaklarda kalan ykseltir; cehalet ise, ykseklerde

56

Firaset-l Mminin

olanlar alaltr.17 Yeter ki: limlerimizi Allah-u Tealann rzasn kazanmak iin yapalm. Onun iin Resulullah (s.a.v) ilim ehlini yle uyarmtr: Kim, Allah rzas arzulanan bir ilmi, dnyalk elde etmek iin renirse, kyamet gn cennet kokusunu bulamaz.18 Dier bir ikaz da yledir: Allahtan baka bir ama iin veya Allahtan bakasn arzulayarak ilim renen kimse cehennemdeki yerine hazrlansn!19 Evet, din bizlere inan hususunda nerelere inanmak mecburiyetindeyiz, nelere deiliz bunlar aka belirlemi. Delil alrken; lmzn Kur'an, snnet, icma ve kyas olduu belirlenmitir. imdi bizler doruluunu iddia ettiimiz grlerimiz iin, delil olarak getirdiimiz hadisi erifleri veya limlerin szlerini nasl anlyoruz? Acaba doru anlyor muyuz? O iddia ettiimiz grlere delil olarak getirdiimiz hadisin kuvvet derecesini biliyor muyuz? Tevatr mdr, ahad mdr, mehur mudur, zayf mdr, mevzu (uydurma) mudur? Her eyden nce hadisin senedini, kuvvet derecesini bilelim ki, sonra zerinde konualm. ddia ettiimiz hadisler inan konularnda kullanlr m onu tespit edelim. Bunun tespiti iinde hadis limlerinin bilgilerine, yazm olduklar kitaplara mracaat edilmelidir. Byle yapmadan, yok efendim filan lim yazmsa hepsi kuvvetli hadislerdir demek ii halletmemektedir. O lim o hadisi kitabna yazm; ama o hadisi kullanlmas caiz olan bir konu hakknda kullanm, sen ise kalkyorsun iman konusunda kullanp kendi dncelerine alet ediyorsun. yle diyenler oluyor: Filan zat u sz sylemi o zaman kyamete kadar bu byledir, herkes bu sze gre amel etmelidir. Bir defa ou zaman o zatlara nispet edilen szlerin, onlarn szleri olduu dahi kesin deildir. O zatn syledii kesin olmayan bir sz zerine nasl hkmler konabilir. Velev ki sylenmi olsa bile, artk hi kimsenin farkl dnmeye hakk yoktur nasl diyebiliriz? Bir de limler bir ey syleyip veya yaptklarnda o anki yer ve zaman ve artlar yle gerektirmi diye yle yapm ve sylemi olabilirler. Daha sonra durum ve artlar tamamen deise de farkl bir ey uygulayamazsnz dememilerdir. Dinimizin kesin olan emirleri kyamete kadar deimez, baz hkmler de farkl ekillerde uygulanabilir. yleyse Allah dostlarnn sz ve davranlar da bazen farkllklar arz edebilir. Bunlar iyi ayarlamak ve ayrmak lzmdr. limler pek ok meselede farkl delillerle, farkl dncelerde bulunabilmilerdir. unu anlatmak istiyoruz: Mminler farkl dnebilirler, farkl kitaplar okuyup ondan istifade edebilirler. Farkl limlerin gryle amel edebilirler. nemli olan okuduumuz eserler, fikirleriyle amel ettiimiz zatlar, Kur'an, snnet ve icmaya aykr grler sergilemesinler. Yani istikamet zere olan zatlar olsunlar. Yoksa herkes rastgele kitaplarla, limlerle amel edebilirler, nasl
Hz. Ali. (r. a) Ebu Davud -bn Mace 19 Tirmizi- bn Mace
17 18

Firaset-l Mminin

57

dnrlerse dnsnler bir mahsuru yoktur demek istemiyoruz. nk dalalete den limler kendilerine tabi olanlar da dalalete gtrrler. Elbette ki faydal dini eserlerden, ehil limlerden istifade edeceiz. Hakk bulmaya, doruya kavumaya alacaz. Dinin asl meselelerinde, icmaya, cumhura, mctehidlerin anlayna uyarz. Onun haricinde kalan meselelerde de, yani farkl dnlmesinde bir saknca olmayan konularda da, insanlar farkl dnp, farkl izahlarda bulunabilirler. Zaten dinde istiarenin nemi oradan kaynaklanmaktadr. nsanlar grlerini belirtsinler de en gzeli seilsin. Peygamber Efendimiz (s.a.v) ve onun ashab dahi hep istiarelerde bulunmulardr. Tm insanlar ayn grte olmal, herkes bir tek limin grlerinde birlemeli gibi dnceye girenler dini zorlatran kiilerdir. Yani: Dinin istemediini, art komadn isteyip art koanlardr. ou insan belki biz byle dnmyoruz deseler bile, maalesef bu gibi dnceler ou cemaatlerde mevcuttur. unu anlatmaya alyoruz:
Dinimizin bizden istedii eyler nelerdir? Neye inanmalym? Neleri kabullenmeyebilirim? Neleri kabullenmekle mkellefim? Hangi tr hadis-i erifleri kabullenmesem gnahkr olurum? Hangi hadisleri kabullenmemek insan imandan karr? Hangileri hadisler inan hususunda kullanlr? Hangileri amel konusunda kullanlr? Her limin dedii sze her Mslman inanmakla mkellef midir? Kabul edilmesi gereken grlerde aranan artlar nelerdir? Kabul edilmeyecek olan grler nelerdir? Bir insan farkl limlerin szleriyle amel etse ne olur?

Dinde herkesin ayn ekilde inanp, amel etmesi gereken konular ile dinde herkesin ayn ekilde dnmekle mkellef olmad inan ve amel konular hangileridir? Bunlar ok iyi bilinmeli ki ona gre amel edilsin. Bunlar bilinmeden bakalarn knamaya, eletirmeye hakkmz yoktur. ayet grdmz yanllklar haram olanlardan ise o zaman insanlar uyarlr; yok eer hell olanlardan ise o zaman o insanlar serbest braklrlar. Yalnz onlara yle denilebilir: Yaptnz hizmet eklinin fayda ve zararlar unlardr bilginiz olsun. Yine de ou meseleler zaruret-i diniyeden olmad halde, herkesi kendisi gibi dnmeye zorlayan, herkesin kendileri gibi hizmet etmesini isteyenler var. Hlbuki Allah (c.c)a varan hak yollar oktur. Baz yntemler, yollar, insan Cenab- Hakkn rzasna kavumada daha etkili, daha kestirme olabilir. Bir baka cemaatin almas belki onun kadar faydal olmayabilir. Ama Allah

58

Firaset-l Mminin

(c.c)nun rzasn kazanmak sadece tabi olduumuz bir zatn veya cemaatin bizlere sunduu bilgilere bal deildir. Maksada kavumada senin gayretin ve alman da ok nemlidir. Bir insan dnn ki, ok gzel bir ekilde alan bir cemaate ve lime devam ediyor. Ama kendisi almyorsa, o yolun gzelliinden tam manasyla istifade edebilir mi? Yani insanlarn Allah (c.c)'a varmak iin takip ettikleri yollar farkl olabilir. Takip edilen metot her ne kadar ok gzel olsa da insanlarn almas, gayret sarf etmesi de bir o kadar nemlidir. Biz Mmin kardelerin, insanlarn kurtuluu iin yapm olduklar abalar takdirle karlyoruz. Bir de u dncede olsaydlar keke: Acaba bizler daha gzel hizmet nasl sunabiliriz? Acaba hatalarmz daha aza nasl indirebiliriz? Hizmet sunan filan cemaat ne kadar gzel ve dzenli alyor. Acaba onlarn bu baarlarnn srr nedir? Bizler de onlardan faydalanp fikir alsak daha da iyi hizmet sunabiliriz. te bizler hataszmz gibi kimseyi rnek almamamz doru bir ey deildir. Hangi cemaatte gzel bir ey grrsek biz de o ekilden istifade edelim. Kimin gzel hasletleri varsa onu almaya alalm. Onlarda bir hata gryor isek bizler ayn hataya dmemeye gayret sarf edelim. Kendi kendini en mkemmel grenler, kusurlarn dzeltmekten aciz kalanlardr.
En byk hata, insann kendisini hatasz zannetmesidir. Tarihe-i Hayat, 9

17) slam kardeliini engelleyen en byk etkenlerden biri de: Taassuba dp ifrat ve tefritin ortasn ayarlayamaymzdr. Her cemaat taassubun, ifrat ve tefritin iyi olmadna inanyor. Yalnz sorun olan udur: ou cemaat zannediyor ki, kendisi taassup yapmyor, ifrat ve tefritte bulunmuyor. Hlbuki bu konuda pek ok yanllara dyor. O halde hakk bulmada, orta yolda yrmede lmz ne olmal? Neye gre u noktada myz; yoksa ortalarda myz, onun ayarlamasn nasl yapacaz? Her eyden nce, her konuda bizler haklyz demek ok yanltr. Bazen kendi yanllarmz da gre bilmeli, toplantlarmzda, istiare meclislerimizde yanllarmz da gndeme getirip konua bilmeliyiz. Bakalarnn yanllarn grdmz gibi gzel yanlarn da grebilmeliyiz. Bizler tamamen hakk bulmaya almal, onu bulamazsak dahi hakkn, dorunun etrafnda dolamaya gayret sarf etmeliyiz. Hi bir cemaat, her konuda bizler haklyz diyemez. Ayn ekilde bizler de, dier cemaatler her konuda yanltr diyemeyiz. Her cemaatin dorular da, yanllar da vardr. Bizlere den; baka cemaatlerin dorularn ve gzel yanlarn alp, yanllarn da atmaya almamzdr. Bakalarnn gzel davranlarn rnek alp kendimizi daha da dzeltmeliyiz. Filan cemaatin u almas ok gzel ve faydal, yleyse bizler de yle yapalm. u hareketleri de gzel deil, ondan da saknalm eklinde dnelim. yle demiler:

Firaset-l Mminin

59

Akll insan akln kullanan insandr. ok daha akll olursa, bakalarnn da akln kullana bilir. Bir baka deyimde yledir:

Engin arazi kendisinin suyunu itii gibi baka yerlerin suyunu da ier. Mtevaz kii kendi bildiklerinden ve bakalarndan rendiklerinden yaralanr. Hidayet eden, doruyu gsteren Allah (c.c)'dur. Bizler vahiy almadmza gre bizlerinde hatalar olabilir. O yzden eletirilere ak olalm. Bizlere sylenenler doru ise hakk tutup kaldralm, kr krne taassupuluk yapmayalm. Dinin kesin emri olmayan, yani dinin asl meselelerinden olmayan konularda, dier Mmin kardelerle tartmaya girmeyelim. Herkes dncesinde hrdr. ou zaman dinde inanlmas zarur olmayan konular tartma konusu yaplm, fndkkabuunu doldurmayacak meseleler yznden kalpler krlmtr. Her cemaat, tabi olup kendine nder edindii gerek Ehlisnnet limlerinin szleriyle amel edebilir. Herkes tabi olduu eyhinin, hocasnn szn atsn, bizim stadn grlerine gelinsin denilmemeli. Din bizlere ''Hepiniz filan lim ne demise onu yapacaksnz. diye emretmemitir. Hepsi baa ta edilmeye lyk limlerdir. Bir de gerek limlerin szlerinde insanlar dallete gtrecek byk hatalar yok ki, insanlardan onlar brakmalarn isteyelim. ok ok bazen birinin gr, dierinkinden daha isabetli olabilir. Dinimiz bize kolaylklar sunmu, yleyse bizler dinimizi zorlatrmayalm. Her konuya da iman konusuymu gibi bakmayalm. Hangi konulara inanmakla mkellefiz; hangilerine deiliz. Bunlar ok iyi bilmeliyiz. Bunlar bilirsek farkl dnen insanlar sapklkla, din dmanlyla sulamayz. Dinin asl konular olmayan meselelerde bizden farkl dnen limleri yerden yere vurmayz. Ben yle diyorum: Dinde baz konular var ki: ster kabul et, ister etme serbest braklmz. ylesi konularda herkesi bizim gibi dnmeye zorlayamayz. Yani: te herkes bizim hizmet eklimiz gibi hizmet etmeli, herkes benim eyhime mrid, benim hocama tabi olmal denilmemelidir. Ayn zamanda dinde inanmakla mkellef olmadmz pheli konular gndeme getirip bakalarn sapklkla sulamann ne anlam var? Veya bazlarnn yapt gibi tasavvuf kaidelerine bilip bilmeden hcum etmenin ne faydas var? Bakyorsunuz, adamn tasavvufa alerjisi var, hakl da olunsa reddediyor. Bu gibi yanllara tasavvufa ar muhabbeti olanlar da debiliyor. yleyse taassubu brakalm, ar dnce ve davranlardan uzak olalm. Fikirlere ve grlere saygl olalm. Kesin deliller olmadka kimseleri sapklkla sulamayalm. Sadece kendimizi cennetlik; baka gruplar cehennemlik grmeyelim. Bizlerin de hata edebileceimizi, beer olduumuzu unutmayalm. Hakkn arkasn tutalm. Yaplan davran, hizmet ekilleri haram deilse kimseyi eletirmeyelim. Daha faydals byledir diyelim; ama tartmayalm.

60

Firaset-l Mminin

Bakalarnn hizmetlerini de engellemeyelim. Bir eyin haram oluu ayr bir ey, daha faydal oluu ayr bir eydir. Senin dncen daha faydal olabilir; ama kar tarafn yapt davrann da haram olmadn bilelim. Yani unu demek istiyorum: Dier cemaatlerin veya fertlerin yapt davran ve hizmet seninki kadar faydal olmasa da, madem onun yapt ey de dince yasaklanmam, o zaman kimseyle tartma. Onu yerden yere vurma, sadece byle yapsanz bence daha iyi olur demelisin. Grn sunarsn; ama bask yapmamalsn. nk onlarn yapt belki seninkinden daha faydaldr. Her eyde senin dncen hakldr diye bir kaide yoktur. Bir de haram olmayan konularda, yle yaparsanz daha iyi olur dediimiz zamanlarda bile delillerimizi sunmalyz. k her davrann faydal ve zararl yanlar da vardr. Daha doruyu bilmek iin yaplan hizmetin faydal ve zararl yanlar maddeler halinde sralanr. Hangisinin faydas daha oksa o davran tercih edilir. Baz kiiler: yle hizmet ediniz deyip bakalarnn hizmet eklini eletiriyorlar. ki hizmet arasnda bir karlatrma yaptmzda, kendi dncesinde bir fayda; kar tarafn hizmet eklinde onlarca fayda gryoruz. Yine de kendi istedikleri gibi olmad iin kzp ate pskrenler oluyor. O yzden hakk bulmaya alalm. pheli eylerden uzak olalm. Kesin bildiklerimizi yapalm. Bilmediimiz eyleri de yapmayalm. Bir de kimsenin sznn masumiyeti yoktur. Filan yle deyiyor diye herkes ona inanmaya zorlanmamal. Her lim farkl dnebilir. Yeter ki bu farkl dnce dinde kesin yanl kabul edilen eyler olmasn. Onun iin baz kiilerin, hepiniz filan zatn szn tutacaksnz diye srar etmeleri doru deildir. Sahabelerde de farkl dnenler olmutur. Bakyorsunuz, mctehidler de bir sahabenin szyle amel edip; bir dierinkiyle amel etmemilerdir. Bizler de ou zaman kendi mezhep imammzn grn alp; dier mctehidlerin gryle amel etmiyoruz. imdi dier mctehid imamlarn gryle amel etmediimiz iin gnahkr m olduk? Gerek sahabeler, gerek tabiin, gerekse mctehidler pek ok konuda farkl grler ileri srmlerdir. Bunlardan her biri Kuran ve hadislerden, ilimleri lsnde, glerinin yettii kadar anladklarn bizlere sunmulardr. Onlarn farkl ictihadlar bile biz mmet iin bir rahmet olmutur. Konu buraya kadar gelmiken u mezheplerin ortaya k sebepleri iin ksa bir aklama yapmadan geemeyeceim: Bir kitab ayr ayr kiiler okuduklar zaman, nasl ki her okuyucunun anlamas farkldr. Ayn ekilde, ayet ve hadisleri okuyan mctehid imamlarnn da anlamalar farkl olmutur. Bu farkl anlamalar asli konularda deil; teferruatta olmutur. Bir meselede farkl grlerin olmas, ilme ve fikre duyulan saygnn ifadesidir. Gerek ayetlerdeki kelimelerin farkl anlamlara gelmesi veya kelimelerin mecaz anlamlarnn olmas ve baz hadislerin farkl anlamaya msait olmas gibi benzer nedenlerden, bir de Kuran ve snnette olmayan ve zerinde fikir birlii yaplmayan meselelerde bazen farkl hkmler

Firaset-l Mminin

61

vermilerdir. Mctehid imamlarn grlerini ve verdikleri hkmlerin delillerini okuyanlar, onlarn gzel ve derin anlaylarna hayran kalr ve hepsinin de hakk bulmada ne kadar gayret gsterdiklerini grrler. Bir iki rnekle konuyu aklamaya alalm: Mesela: Hanefi mezhebinde; Ramazan aynda orucunu kasten bozan kiinin, iki ay pe pee ara vermeden kefaret orucu tutmas gerekir. afii mezhebinde ise; kefareti, sadece orulu iken cinsel ilikide bulunanlar tutar; dier sebeplerden dolay bozanlar tutmazlar. imdi bu farkl hkmn sebebine gelince: Adamn birisi Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)e gelip: Ey Allahn Resul, helk oldum dedi. Peygamber (s.a. v) de: Seni helk eden ey nedir? diye sorunca, Ramazanda eimle cinsi ilikide bulundum, dedi. Bunun zerine Reslullah: Bir kle azad edebilecek durumda msn? deyince, Hayr, diye cevap verdi. Reslullah: ki ay oru tutabilir misin? Hayr Altm fakiri doyura bilir misin? Hayr, dedi. Sonra oturdu. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), iinde hurma bulunan bir sepet getirip dedi ki: Bunu tasadduk et. Bunun zerine o ahs: Bizden daha muhta bir kimse var m ki? Ona vereyim. Allaha yemin ederim ki, iki da arasnda (Medinede) bizden daha muhta bir ev yoktur. Nebi Sallalahu aleyhi ve sellem, az dileri grnnceye kadar tebessm etti ve git bunu aile efradna yedir dedi.20 imdi bu hadis-i erife bakan mam- Azam hazretleri: Ramazanda kasten oru bozmann cezas; iki ay pe pee oru tutmaktr. nk adam orucunu bozduu iin Resulullah (s.a.v) kefaret tutmasn sylemitir. der. mam- afii hazretleri de: Adam cinsi ilikide bulunduu iin Resulullah (s.a.v) kefaret tut demitir; yoksa baka nedenlerden dolay oru bozmalara kefaret gerekmez. der. Bir dier misal ise: Hanefi mezhebinde gaib (hazr olmayan) l iin cenaze namaz klmak caiz deil; ama afii mezhebinde caizdir. imdi bu ihtilafn sebebi de udur: slamiyetle merreflenen Habe Kral vefat ettiinde, Peygamber (s.a.v) vefatn ld gn haber vermi ve Mslmanlar namazgha kartp,

20

Buhari, Savm 29, Mslim, Sym 81(1111), Muvatta, Ebu Davud, Tirmizi.

62

Firaset-l Mminin

onlar saf haline getirip drt tekbir alarak onun cenaze namazn kldrmtr.21 Bu hadisi gz nnde bulunduran mam- afii: Resulullah (s.a.v) yannda hazr olmayan lye cenaze namaz kldrmtr. yleyse bizlerin de klmas caizdir.demitir.

Bu olaya bakan mam- Ebu Hanife: Evet, Allah Resl klmtr; ama O bir peygamberdir. Bu sadece ona mahsustur. Cenab- Hak cenazenin kble tarafnda olup; olmadn ona gsterebilir veya cenazeyi onun karsna getirmi olabilir. Biz kldmz zaman cenaze nmzde mi, arkamzda m? bilemeyiz. O yzden bizlerin hazr olmayan llere namaz kldrmamz caiz olmaz.demitir. Her ne kadar misalleri oaltmak mmknse de bu kadar kfidir. imdi, olaylara farkl boyutlardan bakp, farkl hkmler karanlarn hangisine hakszsn diyebiliriz. Bu grler, ayet ve hadisleri anlama gayretinden domu olan ok tabi ve zorunlu durumlardr. Bunlar hibir zaman blclk deildir. Bir baka ifadeyle mezhep, din deil; dinin anlalma biimleridir. mam- Azam (rh.a) de yle demitir: Bizim dncemiz bir grten ibarettir ve elde ettiimiz en gzel grtr. Birisi bizim grmzden daha gzel bir gr ortaya koyarsa, bizden daha ok ona uyulmaldr.22 mam- afii (rh. a) de ihtilafl durumlarda u szlerle bizlere k tutmutur: Bizim grmz dorudur; yanl da olabilir. Bakasnn gr yanltr; doru da olabilir. Kim bizimkinden daha tutarl bir gr ortaya koyarsa onu alrz. Mezheb imamlar, dier mctehid imamlarn fikirlerinin ortadan kaldrlmasna raz olmadklar gibi, baz zamanlar baka mctehidin ictihad kendi ictihadna ters de olsa onun gryle amel etmilerdir. unu unutmayalm: Devaml en doruyu sylediklerine, en isabetli grte olduklarna inananlar, kendi hatalarna kar hep kr kalrlar. Dolaysyla iyi niyetle yaplan uyarlar dikkate almak lzmdr. Sadece Kur'an masumdur ve Allah Resl Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)e kesin olarak ait olan grler balaycdr. nemli olan: Sahabelerin yoluna, limlerin ounluuna uymaktr. Hele zerinde icma olan konular kesin kabul etmek gerekir. Dinin asl olan konularnda, icmaya (tm slam limlerinin benimsedii gre) veya cumhura (slam limlerinin ounluunun benimsedikleri gre) uymak, onlarn akladklar ekilde amel edip inanmak esastr. Yoksa en zayf grleri alp, ite ben filan zatn gryle amel ediyorum demek yanl olur. Bizim farkl dnlebilinir dediimiz konulardan kastmz, dinde asl olmayan konular hakkndaki farkl dnmelerdir. Bir de dine hizmet sunan cemaatlerdeki kardelerimiz, ilerinde ar dnen, ifrat ve terfidin ayarlamasn iyi yapamayan, vasat (orta) yolda gitmeyenleri gzel bir dille ikaz edip yle deseler: Kardeim, byle ar
21 22

Buhari, Cenaiz: 55, 57. Mslim. Prof. Dr. M. Ebu Zehra, slam da siyasi, itikadi ve fkhi mezhepler tarihi,354

Firaset-l Mminin

63

dncelere girmen bizlerin hizmetine zarar verebilir. Baka kardelerimizin tepkisini ekebiliriz. Ayn zamanda insanlar, vasat dnen cemaatlere ocuklarn rahatlkla teslim edebiliyorlar. Ama u noktalarda dolap ne zaman yanllara decei belli olmayan kiilere evltlarn gndermek istemezler, onun iin ltfen byle yapma. Byle arclklar inanta, dncede veya amelde olabiliyor, yleyse dikkat edilmelidir. Yani birilerini veya bir yerleri yceltmek iin ok arcla gitmek, yanl inanlara sapmak, o cemaate fayda vermek yerine zarar getirir. Baz insanlar gryoruz: Bir yerleri yceltmek iin yle anlatmlara giriyor ki, karsnda bilir bir kii varsa ona gler. Hatta ylesi var ki, yalana dahi yelteniyor. Filan vmek iin yalan sylense bir mahzuru yok diyecek hale geliyor. Birilerini veya bir yerleri methetmek (vmek) iin ayetleri, hadisleri tevil ediyorlar. imdi bu kadar zahmete veya mesuliyetin altna girmeye deer mi? Senin methettiin zatlar ayet Allah (c.c) methetmise ve onu dnya ve ahirette aziz etmise daha senin yalanlarla, tevillerle uurmana ne gerek var ki? yleyse dncelerimiz kesin delillere dayanmal, ortaya attmz konular hadislere, limlerin din anlayna zt olmamaldr. Tartmaya sebep olup kafa kartracak dncelere girilmemelidir. Doru yolda yryen cemaatlerin liderleri hidayete vesile olduklar iin birer mehdidirler. Yani hidayete vesile olucudurlar. Ama her cemaatin kendi tabi olduu zat hakknda, hir zamanda gelecek olan mehdidir gibi bir dnceye kaplp, bunun iddialarna girmeleri cemaatlere bence hibir fayda salamaz. Bizler byle eylerle mkellef deiliz. Veya bazlarnn yapt gibi ok arcla gidip kendi tabi olduu zata yle makamlar veriyor ki, Peygamberlere verilmemi belki. Bazen de Cenab- Hakka ait olan sfatlar o kullarda dnyorlar. Bazlar da yle ar dncelere giriyorlar: Kitap okumaya gerek yok, senin efendiye balln iyi olsun, bilgin olmasa da olur. nemli olan kalptir. Byle dnen cahil insanlar da olmaktadr. limsiz, bilgisiz din mi yaanr? Yce Rabbimiz yle buyurmaktadr:

De ki: Hi binlerle bilmeyenler bir olur mu? Ancak akl sahipleri t alrlar.23 Her Mmin ve Mmineye dinin emirlerini renmesi, kendini yanl inantan ve haramlardan koruyacak bilgileri renmesi farzdr. Allah Resl (s.a.v) bu gerei yle haber verdiler: lim renmek, her Mslman zerine farzdr.24 Tefsir, hadis, fkh okumaya ne gerek vardr, sohbet yeter demek nasl bir dncedir?

yle dnenler de var: Sizler bizim cemaatimize girdiniz, artk baka cemaatteki insanlarla irtibatnz kesiniz. Sadece bizim cemaattekilerle dp
23 24

Zmer sresi; ayet: 9 Muhtarul'Ehadis. H. No:736

64

Firaset-l Mminin

kalknz. Bu dnce de Mminlerin arasn aan anlaylardr. nsan kendi fikrini paylaan kardeini fazla sevebilir. Onunla daha ok hasbihal edebilir. Ama artk dier insanlarla bulumayn demenin maksad nedir? yle insanlar var ki, her cemaatin anlayna sayg duyuyor, seviyor. Byle insanlarla ilgiyi kesmenin bir aklamas var mdr? Baz kardelerimizin de: Bizlerin okuduu kitaplar bize yeter artk, baka eserler okumaya gerek yoktur demeleri ne kadar dorudur? imdi kendi ders yerlerinde, cemaatlerinde beraberce belirli kitaplar okuyabilirler. lmine gvenilen bir zatn grleri dorultusunda hareket edebilirler. Ama evlerinizde de baka eserler okumayn demek elbette ki batl bir szdr. Senin okuduun eserler iersinde; fkh, hadis, tefsir, ilmihal bilgileri, ksacas hell ve haram ayrc bilgiler ile faiz ve ticaret konular yoksa onlar baka eserlerden elbette okumak gerekir. Din bir btndr. Bizleri yanl inanlardan koruyacak, hell ve haram retecek kitaplar okuyup o bilgileri elde etmek her Mslmana farzdr. Dinin bir daln ihya edip, dier lzm olan bilgileri ihmal etmek yanltr. Nice byk lim, gece gndz demeden gz nuru dkp pek ok eserler yazmlar. Acaba bouna m yazp yorulmular? Daha nceki nesillerde de insanlar: Filan kitaplar bizlere yeter deyip yeni eserler yazmam olsalard, imdi bu gnk eserlerden ve bilgilerden mahrum kalm olacaktk. Hlbuki bir milletin kltr ve ilme verdii nem, eserlerinin okluuyla alakaldr. yle insanlar var ki, yllarca bir kitab okuyup duruyorlar, baka bilgileri elde etme gibi bir dnce ve gayretleri yoktur. Bu gibi yanltan da kurtulmamz gerekir. 18) Mmin kardeleri birbirinden koparan hususlardan bir bakas da; onu bunu irkle, kfrle itham etmektir. Bu da Mslmanlarn arasna ayrlk tohumlar ekmektedir. Ehlisnnetin prensibi o ki: nsanlar mmkn mertebe iman izgisinde tutmaktr. nsanlar kfrle, irkle itham etmek Mslmana fayda salamaz. Baz insanlar da; sanki az alkanl yapm gibi, en ufak bir kzmada bakalarna kfir diyerek ona fkesini belirtiyor. Peygamber Efendimiz (s.a.v) bir hadis-i eriflerinde: Bir kimse Mslman kardeine: Ey kfir derse, bu sz mutlaka ikisinden birine dner" buyurmulardr.25 Madem mesele bu kadar ciddidir, o halde Mminleri, cemaatleri irkle, kfrle itham etmeyelim. Ama dinin kesin ve ak olan emirlerini inkr edenlerin kfr bellidir. Bizim dediimiz dinde kfr olup; olmad kesin olmayan konular iin geerlidir. Baz szler vardr ki, tevil edilebiliyor, baka manalara da gelebiliyor. O szleri kullanan kiilerin ne maksatla kullandklarn bilmiyoruz. yleyse Mmin kardeleri tekfirle sulamaktan uzak duralm. Elfaz- kfr kitaplarn okuyup da onu bunu kfrle damgalamayalm.
25

Buhri, el - edep, B. 73; Mslim, el -iman, B. 26; Ahmed bin Hanbel c. 2. s.142

Firaset-l Mminin

65

nk: Elfaz- kfr kitaplarndaki pek ok hkmler niyetlerle alkaldr. Biz o szleri bileceiz ki, kendimizi o gibi yanl hareket ve szlerden koruyup tedbirli, ihtiyatl olalm diye; yoksa onu bunu kfrle itham edelim diye deil. Hadis-i eriflerde bile geen kfr, kfir kelimeleri, her zaman gerek kfir anlamnda kullanlmamtr. Pek ok yerlerde de nankrlk anlamlarnda kullanlmtr. Bu konuda bn Nceym der ki: Kfr szlerinin ou ihtilfldr. Byle ihtilafl szlerle insanlar tekfir edilemez. Ben byle bir fetva vermemeye kesin kararlym.26 Aslnda insanlarn kfrne karar verecek kiiler sradan kiiler deil; bilakis dinde ehil olan limler topluluudur. Veya daha da gzeli ve ihtiyatl olan; btn slm toplumlarn temsil eden ve hibir beeri gcn kendisi zerinde egemenlik kuramad bir tek fkh konseyi Yksek mmet rs dr. Bu ileri onlara havale edelim. Dinin aka kfir diye belirledii durumlar bellidir. Mesela: Allaha, peygambere, ldkten sonra tekrar dirilmeye inanmayanlar, namazn, orucun farziyetini inkr edenle, iki (arap) ve faiz gibi gnahlara hell diyenler bunlarn kfrnde phe yoktur. Yani dinde kesin olarak belirtilen hkmler bellidir. O hkmleri inkr edip hor grenlerin iman gider. man gidenin nikh da gider. Kadnlar dahi kfre derlerse kocalaryla aralarndaki nikh ba kopar gider. Yeniden nikh kymalar gerekir. *Yaplan hatalardan biri de: Bir yerlerin veya ahslarn heybeti gzden dmesin diye, anlatlan yanl bilgilere gz yummaktr. yle dnyorlar: Bunlara doruyu sylersek, cemaate veya efendimize kar inanlar sarslr. O yzden varsn bildii gibi dnsn. imdi insanlar yanl inanlara kaplp, arcla dyorlarsa, birilerini stn ve byk gsterme uruna yanllara gz yumulabilir mi? Arclk kimseye fayda getirmez bilakis zarar getirir. nsan, birilerini slamn msaade ettii lde olmak artyla istedii gibi sevebilir. Ama o sevgi ve yceltme birilerini yanl inanlara, arcla gtryorsa orada dur demek lzmdr. Ey saygdeer kardelerim! nanyorum ki hepiniz benden ok daha samim, gayretli ve ihlslsnzdr. Yaplan hatalar belki iyi niyet ve samimiyetten kaynaklanyor. Yine de bile bile insanlarn yanllara dmelerine gz yummamalyz. Rabbim hatalarmzla beraber, kendisinin rzas ve kullarnn kurtuluu iin yaptmz almamz kabul eylesin. Bizler hatasz ve masum deiliz. Yine de en doruyu bulmaya alalm. Rabbimize, bize doruyu, hakk gstermesi iin dualar edelim. Doruyu bulmak iin sebeplere yapalm. frat ve tefritten, taassuptan uzak olalm. Hakk nerede bulursak onu tutup kaldralm. Yanl ve hata hangimizde varsa onu tutup atalm. Hakka, doruya ulamak iin gerekli olan bilgileri elde edelim. Bilgi, ilim olmadan, meselelerde hikmetli, basiretli dnlmeden, orta yolda yrmeye allmadan, pheli eylerden uzak durulmadan hakk bulmamz zordur.
bn bidin, 3/285 (Amira)

26

66

Firaset-l Mminin

nsanlar, genleri etrafna toplayp, onlara Allahn yolunu anlatan kardelerimden ricam: Genlerin anlayabilecekleri seviyede konualm, onlarn anlamayaca ar konulara girmeyelim, onlarn seviyelerine inmeye alalm. Onlar imanlarn size teslim etmiler, size gvenmiler, bu hocalarmz bize yanl eyler retmez demiler. Onlarn sizlere olan gvenlerini boa karmayn, en gzeli ve en doru bilgileri renip onlara anlatnz. Sizler kayarsanz arkanzda binlerce insan beraberinizde cehenneme yuvarlanr. Mesuliyet duygusu ne kadar zordur. Bir de ilerinizde her seviyeden insanlar bulunuyor. Onlara anlatacaklarnz ak bir ekilde anlatmadnz zaman, onlar da sizleri yanl anlyorlar ve insanlara da yanl anlatyorlar. Onlar dinleyenler de u cemaat, insanlara yanl eyler retiyorlar diye suizanda bulunuyorlar. Yani cemaatlere leke oluyor. Bu gibi yanl olduunu dndmz davran ve dncelerden birka misal zikretmemizin sebebi: Byle ar dnce ve davranlarn da, Mmin kardelerin arasn ap aralarndaki muhabbeti eksiltmesinden dolaydr. Eer dncelerimizde arclk olmazsa, o zaman birbirlerimize daha yaklar ve kaynarz inallah. 19) Mmin kardeler arasn aan davranlardan birisi de: Arkadalarn dostlarn birbirlerini hi sormamalardr. Hlbuki Mmin kardelerimizi arayp sormamz onlar ziyaret etmemiz gerekir. Bu grmeler aradaki dostluk bann kuvvetli veya zayf olmasna gre deiebilir. Eer dostluklarmz kuvvetliyse, birbirlerimizi Allah iin seviyorsak, yleyse birbirlerimizi ona gre ziyaret edip muhabbetimizi devam ettirmeliyiz. Dostlarmz arayp sormamz gerekli olduu gibi, onlarn sevinli gnlerinde sevinlerine, skntl gnlerinde de skntlarna itirak edip onlara yardmc olmaya almamz gerekir. Yardmc olamazsak dahi en azndan sormamz, onun zntsne ortak olmamz dostluk haklarndandr. Dostlar birbirlerini ne kadar severlerse sevsinler, eer ara sra grmeleri olmazsa aradaki sevgi balar zamanla zedelenir ve gn gelir kopar gider. Gz grmedi mi gnlde uzak oluyor. Ziyaret etmek, hal hatr sormak hep kar taraftan beklenilmemelidir. Bizlerinde onlarn ziyaretlerinde bulunup hal ve hatrlarn sormamz, gereken durumlarda yardmlarna komamz lzmdr. Dostlarmz sormazsak, onlar kendi haline brakrsak, o kardelerimiz yle dnr: Ya u dostum dediim arkadam benim ziyaretime gelmiyor. Hlbuki pek ok skntlara duar oldum. O hi gelip yardmc olmad; yardmc olmay brakn bir sorma zahmetinde dahi bulunmad. Hlbuki benim skntlarmdan da haberi var. Byle dost olur mu? deyip dostluunu brakacak veya eskisi gibi ilgilenmeyecek. Eer bir dostumuz bizlerin kendi yanna gelmemizi istiyor; gelmediimiz takdirde bize darlyorsa, demek ki bizleri ok seviyor. O halde onu ziyaret etmemiz, dertlerinin, skntlarnn giderilmesine almalyz. Dostluk hak ve hukuku ok nemlidir. nemli olan eylerin de zerinde ciddiyetle durulmaldr. Bu davranlar kmsenmemelidir. Gnl sevdiini arzu eder, sevdiinden bir eyler bekler.

Firaset-l Mminin

67

yleyse dostlar sorulmal, ziyaretlerinde bulunulmal, skntl ve sevinli gnlerinde yanlarnda olunmaldr ki dostluklar yara almasn. Mmin kardelerimiz de kt dncelere girmesinler. Onlar da bu dostluun devamna gayret gstersinler. Zaten eytan ve avenelerinin (yardmclarnn) abas Mminlerin aras alsn, birbirlerinin kalplerini krsnlar diyedir. Bir de bu konuda bizler de umursamamalk yaparsak, yanl davranlarda bulunup birilerinin kalbini krarsak eytan ve avenelerine yardmc olmu oluruz. Onlar sevindirmi oluruz. Yanl hareketlerimizle, bu konudaki sorumluluklarmz ihmal ederek, Mminlerin kalplerini krarak eytan sevindirmeyelim. Kaidemiz: Mmin kardelerimizi memnun edip eytan kzdrmak olsun. Mmin kardelerimize cana yakn, samimi ve sevecen davranlarla, fedakrlk rnekleri gstererek yaklarsak aradaki buzlar erir, yerini slam kardeliine, muhabbete brakr. slam tarihinde Mmin kardeler arasnda pek ok fedakrlk rnekleri sergilenmitir. Bu fedakrlklardan birisini General kr Naili Paa yle anlatyor: anakkalede leri hatta Kei deresinin karsna, dman makineli tfeklerini kurmu, durmakszn bu dereyi ate altna alyor ve her gn bizden on-on be kiiyi ehit ediyordu. Bir gn teftie gittiim srada, o dereden gemek icab etti. Dere bana gelince Alay Kumandan bana: Bu dereden gemek srat kprs gibi zordur. lk nce ben geeyim, sonrada siz dedi. Ve bu krk admlk mesafeyi, hzla koarak geti. Ben de yle koarak getim. Dman ate ediyor, makineli tfekleri ileyip duruyordu. Bir de arkama dnp baktm ki; bir Mehmetcik elindeki tencereyle atee hi aldrmadan, ar ar geliyor. Ko, vurulacaksn, ko diye bardm. Sesimi iitmemi gibi istifini hi bozmad. Nihayet yanma yaklanca niin komadn sordum. Baknz ne dedi: Kosam, tenceredeki bakla orbas dklr, arkadalarm a kalrlar. Dmandan korkulmaz kumandanm. te bizler de Mmin kardelerimize kar byle efkatli ve fedakr olmal, bu ruhu iimizde tamalyz. Hele Mminlere kar mtevaz ve hogrl olursak, onlar kalpten, can gnlden seversek, sevgimiz yapmack olmazsa, hep onlarn iyiliini, baarsn istersek, onun nimetlere kavumasna sevinirsek arada niin dargnlk olsun ki. Alak gnll mtevaz insanlar herkes sever ve onlara yaklarlar; kibirli ve kendini beenmilik gibi davranlara girenleri de kimseler sevmez. Velev ki kalbinde kibir olmasa dahi, mtevazlkla; kibirlilik birbirine zt eylerdir. Mminler arasnda kardelik balarnn kuvvetlenmesi iin mtevaz, insanlara kymet veren olunmal, kibir ve gururdan da uzak olunmaldr. Kibirli insan Allah (c.c) sevmedii gibi Onun Resl de sevmez, insanlar da sevmez. Cabir (r.a)'dan Reslullah (s.a.v)'in yle buyurduu rivayet edilmitir:

68

Firaset-l Mminin

Bana en sevgili olannz, kyamet gn meclisime en yakn olannz, ahlk en gzel olannzdr.27 Baka bir hadis-i erifte: Atee kimin haram olduunu veya kime atein haram olduunu syleyeyim mi? Cana yakn geimli, halim, i bitiren kimselere.28

yleyse kimseden nefsimizi stn grmeyelim. Her Mslman nefsimizden stn kabul edelim ki kzacamz kimse olmasn. nsanlar kendinden stn grp nefsini gnahkr, rahmete muhta gren bir insan kolay kolay kimseye kibirlilik yapamaz, insanlara kzamaz. Dmanlk besleyecek birileri varsa o da nefsi ve eytan olduunu bilir. Zaten her Mmin slam kardelerini sevmeli, hor grp kzacaksa onlar deil de nefsini horlamal, eytana ve din dmanlarna kzmaldr. Varsn bakalar hep ykselsin, varsn bakalar bizden fazla sevilsin, saylsn. Bakalarnn geri kal, zelil oluu bizlere hibir ey kazandrmaz. Mmin Mmini hased edemez, ona kar kibirli davranamaz, onun perianl onu sevindiremez. yleyse hep hayr bakalarna isteyelim ki, Rabbimiz de bizleri hayrlara girdirsin. Zaten Mmin kardelerimizin nimetlere kavumas, ilerleyii bizleri sevindirmiyorsa kalplerimizde yara ve hastalk var demektir. Tedaviye ihtiyac var demektir. Onlarn sevinci bizim sevincimiz, onlarn znts bizim zntmz olmaldr. Byle olmadka kmil imana erip, arn glgesinde glgelenen yedi snftan biri olmamz zordur. Rabbim bizlere sevdii, raz olduu huylar nasip etsin. 20) Mmin kardelerimizle aramzdaki sevgi balarnn kuvvetlenmesi, kalplerimizde muhabbet duygularnn esmesi iin baz davranlarmza dikkat etmemiz gerekmektedir. ou nemsiz gibi grnen davranlar hlbuki ok nemlidir. Mesela Mmin kardeler birbirlerine kar gler yzl olmaldrlar. Mminlere kar gler yzl olmann dahi sadaka olduunu bilmelidirler. Karlamalarda Mminlere kar tebessm edilmesi, onun gnln ho eder. Kalbindeki yanl dnceleri yok eder. O tebessm onu sevdiinizin alametidir. Tirmizi (rh.a), Abdulah b. Mbrek(r.a)'den gzel ahlk tefsiri hakknda yle dediini rivayet ediyor: Gzel ahlk, gler yz, hayrl ilerde el akl, bir de kimseye eziyet etmemektir. Kendisine kar gler yz gsterilen kii de: Bu kardeimiz bizi seviyor, bize kar devaml gler yzl, yleyse, benim de onu sevmem gerekir diye dnr. nsanlarn ftratnda u vardr: Sert huylu, ask suratl insanlardan holanmazlar, hep uzak dururlar. Gler yzl, yumuak huylu insanlara da herkes yaklar. ylesi kiilerin yannda insanlar kendilerini emniyette hissederler. Madem gler yz, yumuak huy insanlar birbirine yaklatryor. yleyse her Mmin arkadalarna, dostlarna kar gler yzl olmal, ask
27 28

Tirmizi, Birr 71 Tirmizi, Kyame, 45

Firaset-l Mminin

69

yzl olmamaldr. Zaten slamiyetin istedii ey de Mminlerin birbirlerini sevmeleri ve kaynamalardr. Nasl ki selamlama Mminler arasnda huzuru ve sevgiyi salyor. Gler yz de bu muhabbetin devamn salyor. Bize den grev insanlar incitici hareketlerde bulunmamamzdr. rnein: Yanmza veya evimize gelen Mmin kardelerimize kar gler yzl olmamz gerektii gibi, misafirlerimizin yannda ona, buna veya ocuklarmza dahi kzmamalyz. Bizim aile fertlerine kzmalarmzdan dahi misafirimiz etkilenebilir. Acaba benim geliimden memnun olmad m? gibi dncelere girebilir. O kzmalar kendine hakaret kabul edenler olabilir. Bunlara da dikkat edilmelidir. Bir de: Dostlarmz hep kendi ahsi ilerimizde kullanmamaya gayret sarf etmeliyiz. Dostlarmz kendi ahsi karlarmzda koturup, bizlerin de onlarn ahsi ilerine bir o kadar komamamz, baz dncelere yol aabilir. En azndan adam: Bu dostum hep iyi gn dostudur, Allah iin benimle dostluk yapmyor. Kendi menfaati iin beni kullanyor diye dnlebilir. Bylesi dnceler de dostluklar bozar. Dikkat edilmesi gereken bir dier husus: Bizlerin ziyaretine gelen kardelerimizi darda, kap nnde uzun sre bekletmemeliyiz. Baz kiiler var, kendi ziyaretine gelen kiiyi dakikalarca kap nnde ayakta bekletiyor. Hele bir de darnn souk olduunu dnn. te bu eziyete maruz kalan kii, ikinci bir defa onun ziyaretine gelmeyi istemez. yleyse ziyaretimize gelen kiileri ok zaruri durumlar hari, sebepsiz yere uzun sre kapda bekletmemeli. Eer karlamamz uzun srecekse onu bir odaya almal, onun orada beklemesini salamalyz. Bizler ieriye alamyor isek ocuumuza; gelen misafiri ieri alp filan yerde oturtun ve birazdan geleceimi syleyin denilmelidir. Kadnlarn ise kendilerine nikh denleri, kocalar yokken ieri almalar haramdr, buna dikkat edile! Zaten ok nemli zaruretlerden dolay bize gelenlerle hakkyla ilgilenemiyorsak her insan bylesi istisnalar ho karlar. Ama baz kardelerimiz bu gibi davranlar huy edinmi, kendisine gelenleri uzun sre darda, soukta ve ayakta bekletir. Belki onlarnda nemli ve acele ii olabilir diye dnmez. Bu davranlar ho olmayan davranlardr. Bunda Mminlere eziyet vardr, o yzden uzak durulmaldr. Bazlar da, kendisini ziyarete gelen Mmin kardeiyle tam olarak ilgilenmez. Bir eye ihtiyac var mdr; yok mudur? A mdr; tok mudur? diye sormaz. Ziyaretine gelen kii yannda uzun sre kald halde getirip kendisine bir eyler ikram etmez. Ve o kii oradan a olarak ayrlr gider. Hlbuki bunlar da yanltr. Yanmza gelen kardelerimiz a iseler karnlarn doyurmaya alalm. Karn toksa bir ay da olsa veya baka bir ey de olsa ikram edelim. Bunlar muhabbeti artran gzel eylerdir. Zaten insanlarn istedii bir tatl dil ve biraz ilgi ve alakadr. te Mmin kardelerimize bir eyler ikram etmemiz, onlara kar sevgimizin, ilgimizin alametidir. kramsz ziyaretler kabir ziyaretine benzetilmitir.

70

Firaset-l Mminin

Dikkat etmemiz gereken hususlardan birisi de: Arkadalarla beraber yolda yrrken nerede yer almamz gerektiini ok iyi bilmemiz gerekmektedir. ou insanlar gryoruz; ortada yrmeyi bir stnlk olarak grd iin arkadalaryla beraber yrrken hep ortalarda yrmeye alr, hatta ortada olan kardeini kenara iter ki kendisi ortada yrsn. Bunlarda hi ho olmayan davranlardr. Ortada yrmekten maksat; etrafmdakiler benim szm dinlesin ve kenarda kalmayaym gibi dncelerse bunlardan vazgeelim. Hep kendimizi ne atp dier Mminleri ikinci plana atmaya almayalm. Bunlar kibrin alametleridir. Herkesin hakkna sayg duyalm. Mminleri devaml olarak nefsimizden nde tutalm ve her nerede olursak olalm edebimizi koruyalm Velev ki yolda yrmek dahi olsa. O halde yolda yrrken ortada kim yryorsa onu oradan kenara itip bizler ortaya gemeyelim. Hele ortada yryen yaa bizden bykse veya lim bir insan ise kesinlikle byle eyler yapmayalm. Bizler ortada yrsek bile kenara ekilip yal ve lim olan ortamza alalm. Bizler de onlarn yanlarnda yryp onlar dinleyelim. Onlar kenara itmeyelim ve arkamzda brakmayalm. Birileriyle konuup da onlar ihmal etmeyelim. Devaml olarak lim ve yal insanlarn mmkn mertebe nlerinde yrmeyelim. Mminlerin, takva sahibi ve yallarn yannda ellerimizi arkaya koyarak veya ceketlerimizi omuzlarmza atarak yrmeyelim. Maalesef bu yanllar da ok yaplmaktadr. yle insanlar var ki dnya ehlinin yanna gittii zaman saygda, hrmette hi kusur etmez. Yardaklkta bir numara; ama bir limin huzuruna geldiinde eli arkada veya ceketi omzunda saygszca davranta bulunurlar, bylesi genler de kendi kendilerine ekidzen vermelidirler. nk slam genlii edebiyle rnek olmaldrlar. Yaplan yanl davranlardan bir dieri de: Yersiz akalarda bulunmaktr. Bir hadisi erifte yle buyrulur:

(Mmin) kardeinle mnakaa etme, (onun houna gitmeyecek) akalar yapma ve ona yerine getirmeyecein sz verme.29 Her Mslman nerede aka yapacan, nerede ciddi olacan ok iyi ayarlamaldr. Yersiz akalar Mmin kardelerin kalplerini krar. yle insanlar var ki, olur olmaz yerde ve zamanda aka yapyor. Bylelikle ou kii bunlarn davranlarndan rahatsz oluyor. aka yapacamz zaman arkadamzn morali yerinde mi? Herhangi bir sknts var mdr? diye onlar gz nnde bulundurarak davranmalyz. fkeli olan veya hasta olup sknt iinde bulunan bir insana aka yaptnz zaman onu zersiniz. Hatta hi beklemediiniz bir tepkiyle karlaabilirsiniz. Zamansz yaplan akalar her iki taraf da gnaha sokabilir. Her iki tarafn da kalplerinin krlmasna sebep olabilir. Mslman kii ciddi ve vakarl olmaldr. Yapaca akann yer ve zamann bulup yle yapmaldr.
29

Tirmiz, Birr:58

Firaset-l Mminin

71

Allah Resl (s.a.v) de aka yapmtr. Ama yerinde yapmtr, rneklerini hadis kitaplarnda bulmamz mmkndr. Yaplan aka da bir bakasn incitme, kltme olmamal, insan gnaha girdirici olmamaldr. ou insanlar var aka yapmay kendine huy edinmi, artk yle olmu ki, ciddi olduu an gremezsiniz. nsanlar her zaman o kiinin akalarn dinlemeye mecbur mudur? Hatta bazlar yapt akalarn ne anlama geldiini dnmyor. ou zaman akas dini meselelere kadar uzanyor. Hlbuki dini kaidelerle alay etmek insanlarn imanlarn, dolaysyla nikhlarnn da gitmesine sebep olur. Ar akalar Mslmann ciddiyetini, vakarn giderir. Onu basit bir insan durumuna drr. ok aka insanlarn kalplerinin de lmesine sebep olur. nsanlar akalar yaparak gldrenler, onlar kahkahalara boanlar, bu ii meslek edinip para kazananlar insanlar gldrerek kalplerinin lmesine, kararmasna sebep oluyorlar. Hatta aka yaparak para kazananlar seyirciyi gldrmek iin her yola bavuruyorlar. ou zaman dini esaslarla, hocalarla, kabirle alay ediyorlar. Bu insanlar, imanlarn atyorlar. Para iin byle eyler yaplr m? Onlar dini esaslarla alay ettikleri halde, onlara glen insanlarn da imanlar elden gitmekle kar karyadr. Bu gibi kalitesiz insanlarn filmlerini, programlarn seyretmeyin, oluk ocuunuza da seyrettirmeyin. Onlar seyreden ocuklarn dahi ahlklarnda derin tahribatlar oluyor ve yetien nesil de ciddiyetten uzak, faydasz oluyorlar. ayet televizyonlarda, ha bire aka ve gldr programlar, ve filmleri dzenlenirse, insanlar gldrmek uruna her trl uygunsuz hareketler, soytarlklar yaplrsa, dini deerlere dil uzatlp alay edilirse, bu yaplan rezaletliklerin adna da sanat derlerse, bunlar seyreden genlerimizde ciddiyet kalr m? Ayn zamanda televizyonda oynanan film ve dizilerde haysz eyler gsterilirse, genlerimizde hay kalr m? Hlbuki:

Hay, imandandr.30 denilerek, haynn dinimizdeki nemi belirtilmitir. Televizyondaki pek ok diziler aile yapsn ypratyor, genleri k olmaya sevk ediyor. k olan insanlar da artk shhatli dnemiyor. Bu da yetmezmi gibi mafya filmleri gsterilip, genlerimizin de o tr insanlar rnek alp iddet olaylarna karmalarna sebep olunmaktadr. Devlet yetkililerinin grevi toplumun huzurunu salamak deil mi? O halde bylesi programlara niin msaade ediliyor? Dine hizmeti dnmyorsanz bile; bari vatan ve milletin, toplumun faydas iin irkinlikleri engellesenize. Niin elinde arab, hep iddet gsteren, ciddiyetten uzak genler yetitiriyorsunuz? Ey Mslman genler! Sizler kendinize iyi insanlar rnek alnz, bu insanlarn irkin emellerinin kurban olmaynz. Dnya ve ahiretinizin kurtuluu iin Hz.Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in arna kulak veriniz. Kendinizi cehennem ateinden korumaya baknz. Rabbim sizleri bu kt kalpli insanlarn zararlarndan korusun.
30

Buhr, man: 16; Mslim, man:59; Tirmiz, man:7

72

Firaset-l Mminin

Evet, yerine gre yaplan akalar elbette knanmaz; ama maalesef aka yapmay alkanlk haline getirenler aka yaparken dikkat edilmesi gereken artlara dikkat etmiyorlar. Rabbim bu insanlara da akl versin. Hele aka yaparken karmzdaki arkadamz deil de bir din limiyse, anne ve babmz ise veya yal olan byklerimiz ise daha da hareketlerimize dikkat etmeliyiz. Onlar zecek akalardan uzak durmalyz. Ama yapacamz aka onlar memnun edecekse hell ekilde akalar yapmamzda bir engelleme yoktur. Dikkat edilecek bir dier husus: Mmin kardelerimizle oturup konuurken hepsiyle ilgilemeye, hepsinin szlerini dinlemeye, arada konuanlarn szlerini kesmemeye, szleri bitmeden konumalarn aralarna girmemeye gayret sarf etmeliyiz. Bir mecliste hep bizlerin konuup bakalarna sz hakk vermemek, konuanlarn szleri bitmeden konumalarnn arasna girmek, edebe uygun olmayan kalp krc davranlardr. Toplumda yaplan en ok yanllardan biri de udur: Birileri konutuu zaman onu dinlememe, dinlese de dikkatli dinlememe, etraflara bakmalarla gnlsz dinlediklerini hemen belirtmeleridir. Bu defa da konuan kiinin morali bozuluyor. Ya isteksiz konuuyor, ya da konumasn kesiyor. Bu defa da ortal sessizlik kaplyor. Yani ne kendileri konuuyor ki cemaat dinlesin, ne de konuanlar doru dzgn dinliyorlar. Resulullah (s.a.v) muhatap olduu kii szn bitirip yzn evirmedii mddete yzn evirmezdi. Yani sizin bir toplumda sznzn dinlenilmemesi, hi hesaba alnmyormu gibi davranlarla karlamanz hounuza gider mi? Elbette gitmez. O halde siz de bakalarn yanl davranlarnzla zmeyiniz. Konuan adama saygl olup onu dinleyiniz. Konumac; ne kadar gzel ve dikkatli dinlenirse o kadar daha ok gzel konuur, daha ok faydal olur. Bir insan ne kadar bilgili olsa da, alcs isteksizse faydal olunamaz. Ama faydasz ve bo eyler konuann meclisinde oturup onu dinlemek mecburiyetinde deilsiniz. Fakat faydal konuan insanlara kar yanl davranlarda bulunmamalyz. Baz kardelerimizi gryoruz, birilerine dini konularda faydal olacam diye saatlerce konuuyor. Kimselere sz hakk vermiyor. Bunlar yanl davranlardr. Bizler yle uzun konumalar yaptmz zaman bu insanlar dinlemekten usanyor, dini konuda olsa kendilerine ar gelmeye balyor. imdi biz kendimizi ok gzel konuan zannedebiliriz; ama bakalarna hite yle gelmeyebilir. Konuan adam, kendisini dinleyicilerin de yerinde dnmelidir. Acaba kendisi hibir kimseyi yle saatlerce dinlemi midir? Konuann houna gidiyor diye dinleyicilerin durumu hi hesaba katlmyor. Hlbuki insanlarn belli bir dinleme gc vardr. O ald m fayda vermez artk, zararl olmaya, kar tarafa bkknlk vermeye balar. Allah Resl (s.a.v)in de konumalar az ve z idi. Bir de ok konumak insanlarn ok faydalanaca anlamna gelmez. Belki az ve z konumalar daha tesirli daha, da faydal olabilir. Onu bulunduumuz ortamn durumuna gre, bilgi seviyesine

Firaset-l Mminin

73

gre ayarlamalyz. Nasl bir ortamdaym veya karmdaki insan kimdir diye dnp yle konumalyz. Acaba nasl yapaym ki? Bu insanlar bktrmadan; dini onlara sevdirip, faydal olabileyim diye dnlmelidir. Bu sknty herkes iinde hissetmelidir. Uzun nutuklarn zararl olmas da mmkndr. Bir ara yal bir amca, iyi niyetiyle insanlara hep bir eyler anlatmaya, onlarn yanllarn dzeltmeye alrd. Kendisi iyi niyetli birisi olmakla beraber bazen farkna varmadan ok uzun konumalara girerdi. Gnn birinde bu yal amca, genlerden birinin elinde gayri ahlki bir gazete grr ve o gence o gazetenin mslmanlara verdii zararlar anlatmaya balar. O gen de tamam hac amca, bir daha almam diyordu. Bu yal amcamz artk kendinin ne kadar konutuunu unutmu, ha bire o gence o gazetenin zararlarn anlatm, yle konulara girmi ki artk konuma uzadka uzam, artk ayakta dinlemekten yorulup usanan gen: Yeter be amca bamz iirdin. demi ve oradan ayrlp gitmi. Hlbuki o gence az ve z bir eyler anlatlsayd, hatasn kabul etmi, belki de o yanlndan vazgemi olacakt. Ama sz uzaynca faydann yerini zararlar alyor, bkknlk veriyor, bunlar da dikkat edilmesi gereken eylerdir. Ama bazen dinleyiciler ok istekli olurlar, konumann biraz daha uzatlmasn isterler. O durumlarda farkl davranlabilir. Ksacas: Konumalarmz karmzdaki kiilerin dinlemeye olan isteklerine gre ayarlamalyz. bn Mesd (r.a) yle demitir:

Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem, bizi usandrmaktan korktuundan vaaz vermek iin (istekli olduumuz) gnleri kollard.31 Evet, Mmin kardelerle bulunduumuz topluluklarda saydmz edeplere dikkat etmemiz gerektii gibi, oradaki tm kardelerimizle ilgilenmeli, hep ilgi ve dikkatimizi bazlarna yneltip, dier kardelerimizi de ihmal etmemeliyiz. Hele birileriyle gizli konumalara, fsldamalara hi girmemeliyiz. nk gizli konumalarda dier Mmin kardelerimizi zebilir. Mecliste konutuumuz zaman da sesimizin yksekliini ortama gre ayarlamal, yersiz barmalara girmemeliyiz. Birileri konutuu zaman onlar cangnlden dinlemeliyiz. Konumay bilip sevdiimiz gibi, dinlemeyi de bilmeli ve sevmeliyiz. Konuan insanlar memnuniyetle dinleyelim ki, onlar da can gnlden konusunlar. imdi bir yerde dini konumalar yapan bir limi dnn: Oradaki insanlar o lim konuurken, onlar da konuurlarsa ve can gnlden dinlemeyip baka eylerle urarlarsa, bazlar da darya veya duvarlara bakarlarsa, acaba o din limi onlara dini nasihatlerde bulunabilir mi? rad
31

Buhari, c.1 s.77 H. 62

74

Firaset-l Mminin

hizmetini severek srdrebilir mi? Kim olursa olsun bizlerin faydasna bir eyler anlatlyorsa onlar pr dikkat dinleyelim. Onlardan istifade etmeye alalm. Hatta bazlarn gryoruz; konuan kiiye soru soruyor. O da soruyu cevaplarken kendisi baka yerlere bakyor. Demek ki, i olsun diye sormu, faydalanmak iin sormam. nsanlar konuurken onlarn yzne bakmak lzm. Yoksa karnzdakine: Sen yzne baklmaya dahi demezsin mesaj vermi olursun. Gerekten bunlar hi gzel olmayan davranlardr. Rabbim yanllarmz grmemizi bizlere nasip eylesin.
Mecliste arif ol, kelam dinle, El iki sylerse sen bir syle, Elinden geldike iyilik eyle, Hatra dokunup ykc olma. (Pir sultan Abdal)

21) Dikkat etmemiz gereken hususlardan birisi de Mmin kardelerimize elimizden geldii kadar yardmc olmaya almamzdr. Bizlerin onlarn hizmetine komamz elbette ki onlar sevindirir ve aramzda sevgi balar kuvvetlenir. Mminlerin bir sknts olup da bizlerden gelip yardm istedikleri zaman veya bor para istedikleri zaman mmkn mertebe yardmc olalm. Allah Resl (s.a.v) de kendisinden isteyeni bo evirmeyip mmkn mertebe yardmc olmaya almtr. Cabir (r.a) yle demitir:

Resllulah (s.a.v)den bir ey istenip de yok dedii asla grlmemitir.32

Her kim bu dnyada bir Mminin skntsn giderirse Allah (c.c)da onu dnya ve ahiret skntlarndan kurtarr. Ona yardmc olur. Bir hadis-i erifte: Kim bir Mslman kardeinden bir sknty giderirse Allah da onun kyamet gnndeki kederlerinden birini giderir.33 nemli olan Mmin kardelerimiz bizlere skntlarn anlatmadan nce, bizlerden istemeden nce onlarn skntlarn aratralm, onlar istemeden nce verelim. nk gerek dostluk bunu gerektirir. Bir de yapm olduumuz yardmlar, iyilikleri baa kakmayalm. Onun bir hatasn grdmzde, bak ben buna ne iyilikler yaptm da o imdi bana bunlar yapyor demeyelim. Yaptmz iyilikleri orackta unutalm, oturduumuz meclislerde veya gittiimiz yerlerde yaptklarmz anlatmayalm. Ona iaret edecek konumalardan dahi uzak olalm. ou insan bylesi davranlardan kalbi krlr mahcup olur. Madem bizler Allah iin yapmz, madem gsteri iin, riya iin yapmamz o halde yaplan iyilikleri baa kakmayalm. Zaten iyilik yapanlar filan kii ne kadar cmerttir. Ne kadar iyilikseverdir desinler diye yapyorlarsa onlarn ahirette isteyecekleri hibir mkfatlar yoktur. Aksine gsteri iin yaptklar iyilikler onlarn cehenneme girmesine sebep olur. Zaten ou
32 33

Buhari, Edep 39, Mslim, Fezail 56 Buhari Mezalim 3, Mslim Birr 58

Firaset-l Mminin

75

insanlar yaptklar iyilikleri Allah iin yaptklarn, gsteri iin yapmadklarn zannederler. Hlbuki riya ok gizlidir. Karanlk gecede kara tan zerinde yryen kara karncann ayann izinden daha gizlidir. Yani Allah iin yaptmz zannettiimiz amelleri biraz araladmz zaman bakyoruz ki; iinden nefis kyor. (yani nefsin arzular grnyor) Ya cmert desinler, ya iyi adam desinler, ya ok ibadet eden desinler gibi. Onun iin ou Allah dostlar yaptklar ibadetlerine nefsin arzular karmasn diye, yaptklar ibadetlerini srf Allah rzas iin yapabilmek uruna hayrlarn kimseye duyurmamlardr. Alan adam dahi o yardmn kimin yaptn bilmezmi. nk alan adam ayet bilse, her ne zaman vereni grdnde mahcupluk hissedebilir. Riyadan korunmak iin; cami yaptran nice insanlar, kimin yaptrdn hi kimseye sylememelerini tenbih ederler. nk Allah muhafaza, yaplan ibadete riya, gsteri, desinler karrsa her an yaplan hayrlar boa gidebilir. yleyse ok dikkatli olalm. Hayrl amellerde samim ve ihlsl olmaya gayret sarf edelim. Amellerimizi Allah-u Tealann rzasn kazanmak iin yapalm. Allah-u Tealann rzasn her eyin stnde tutalm. nsanlarn vgsn kazanmak iin yapanlar bouna aba harcamlardr. nk insanlar bu gn seni havalara uurur, verek gklere karr; yarn yere vururlar. nsanlarn seni vmelerine bakma, binlerce iyilik yaparsn, bir gn ilerini grmezsen balarlar seni karalamaya ve tm iyiliklerini bir anda inkr ediverirler. Ama Allah (c.c) iin yaplan ameller zerre kadar dahi olsa boa gitmez. Muhakkak karl verilir. imdi bazlar: Ben, ok kr amellerimi Allah iin yapyorum. diyebilir. Biz onlara bir ey demiyoruz. Cenab- Hak tm Mminlerin salih amellerini kabul eylesin, boa gidermesin. Biz unu vurgulamak istiyoruz: nsanlarn iinde gizli arzular, istekler var. O yzden kiinin ok dikkatli davranmas gerekmektedir. Samimi ve ihlsl olmazsa riya ve gsteri tehlikesi olan davranlardan kanlmazsa bir bakarsnz ki yaplan amele riya karm, insanlarn aferinini kazanma duygusu girmi. O zaman da amellerimiz tehlikeye girer. Bunlar ok hassas noktalardr. O yzden ok dikkat ister, yaptmz amellerin ne kadar Allahn rzasn kazanmak iin, ne kadar nefis iin? Veya tamamen, hibir menfaat gzetmeden yapabiliyor muyuz? Bunu kefetmek ok zordur. Hatta Allah dostlar dahi bunu anlamakta zorlanmlar. Gizli riyadan korkmulardr. ou insan gryoruz hacca gidiyor. te ben u kadar hacca gittim, u kadar tavaf ettim veya filan camiyi ben yaptrdm deyip yapt amelleri aa vuruyor. Bylesi ameller ne kadar gizli olsa o kadar riya tehlikesinden korununmu olur. Baz ameller vardr ki, yardm ve sadaka gibi durumlar da insanlar tevik asndan aktan yaplabilir. O hallerde dahi kalbimize bir eyler gelmemesine ok dikkat edelim. yle tevik sz konusu durumlar olmaynca ne kadar gizli olursa, ne kadar riya tehlikesi olan davranlardan saknrsak o kadar iyidir.

76

Firaset-l Mminin

Hele bir de insan lim ve takval biri deilse eytann bylesi insanlarn amellerini boa gidermesi daha kolaydr. Hatta bazlar kendilerini vmek iin yapt amelleri dorudan doruya sylemiyor, nk dorudan sylese ho olmuyor, bu defa da dolayl yollardan dile getirmeye alyor. Bir hocamz vard, vaazlarnda bu tr konulara ok deinirdi ve yle bir misal verirdi. Adamn birisi yedi defa hacca gider ve hacdan dndkten sonra onu dostlar ziyarete gelirler. Tabi gelenler o hacnn ka defa hacca gittiini bilmiyorlar. Hac efendide iinden o insanlara ka defa hacca gittiini sylemek ister. Fakat durup dururken ite ben u kadar hacca gittim derse ho olmaz. Ama nefis onu gsterie, riyaya zorlar ve o kii lim olmad iin ve amelinde tam ihlsl, samimi olmad iin eytann ve nefsin kendisine oynad oyundan haberi olmaz ve yle der: Kzm, misafirlerimize hacca yedinci defasnda gidip de getirdiim ibrikten zemzem suyu getir de isinler der. te burada o kii yapm olduu haccna riya, gsteri, kartryor. Gerekten u nefis denilen eyi anlamak ok zor. nsanlarn bu gibi davranlara girmesini de akln kabul edemeyecei bir olaydr. ou zaman bu gibi vesveseler hepimizin kalbine geliyor. Hatta yaptmz davrann yanl olduunu, bizlere bir eyler kazandrmadn bildiimiz halde nefis ve eytan bizleri riyaya, gsterie zorluyor ki hayrl amellerimizi iptal etsin. imdi bir insan dnn ki, milyarlar harcayp cami yaptryor, ondan sonra da o hayrn insanlarn duymasn istiyor. Byle dnnler yaplan hayrlar tehlikeye atyorlar. imdi aklen yle bir dndmzde: Acaba bu insanlar bilseler ki; bu camiyi ben yaptrmm. Bu bilmenin bana dnya ve ahiretlik ne faydas var; bilakis zarar var. Sadece hret iin, nam iin veya insanlarn vgsn kazanmak iin deer mi hayrlarmz heder etmeye, yok etmeye! yle insanlar var ki, hacca ok gittii iin vnyor veya orada yapt tavaflarn saysn syleyerek kendisini iyi gstermeye alyor. Yani insanlar bin defa hac yaptmz bilseler bize ne faydas var. yle insan var ki, isminin yanna hac kelimesini koyup sylemezsen darlyor. Byle zihniyet nasl bir zihniyettir. Hlbuki gerek Allah dostlar kendi amellerini hi aa vurmamaya gayret sarf ederler. Yaptklar salih amelleri insanlarn duymas onlar hi sevindirmez. Bilakis zer. Adlarnn duyulmasndan son derece saknrlar. hretten uzak dururlar.hrette afet vardr. derler. Baz insanlar da kendini lim, bid veya bir eyh gibi gstermeye alr. nsanlarn kendilerine sayg gstermesinden, ziyaretine gelmelerinden holanr. nemli olan Allah-u Tealann rzasn kazanmaktr. nsanlarn vgs, saygs geici olan eylerdir. nsanlarn ipiyle kuyuya inilmez. Bugn seni metheder, yarn seni karalamaya balar. Ey kardeim! Aklmz bamza alalm, nefsin ve eytann hilelerine aldanmayalm. Yaptmz amellerin Allah iin olmasna dikkat edelim. Bu gibi konularda inceden inceye dnelim. Nerede nefis devreye giriyor onu kefetmeye alalm. Amellerimizin boa gitmesine frsat vermeyelim. Zaten

Firaset-l Mminin

77

hayrl amellere kavumakta zorlanyoruz. Onu da eytana ve nefse kurban edip yele vermeyelim. Zaten ahirette en acnacak kiilerden biride amelleri boa gidip mflis duruma denlerdir. Allah iin salih bir amel yapyoruz sonra biraz inceliyoruz ki, o amelimize dahi menfaat karm. ok Allah dostlar dahi yapm olduklar salih amellere riya, gsteri ve menfaatin karp karmadn hemen anlayamamlar. Baz olaylardan sonra farkna varabilmilerdir. Bizlere den elimizden geldii kadar niyetlerimizi temiz tutacaz. hls ve samimiyeti elden brakmayacaz ve amellerimizde srf Cenab- Hakkn rzasn talep edeceiz. Mminlerin yaptklar salih amellerde niyetleri; ihls ve samimiyetle beraber olup, riya ve gsteriten uzak olursa, az amel yapsalar bile ok sevaplar kazanrlar. nsan Allaha yaklatran en nemli olan ey kulun Allahn rzasn kazanmak isteyiindeki niyeti ve dncesidir. Nice kullar var ki, ok hayrl ameller yapyor; ama Allahn rzasn kazanmaya duyduu ak ve istek az olduundan mkfat da az oluyor. Kimilerinin ok hayr yapacak gc yok; ama Allah-u Tealann rzasn kazanabilme akyla yanp, tutuuyor. Az amelle ok sevaplar kazanmak istiyorsak amellerimizi akla, ihlsla ve srf Allah rzas iin yapalm. Beer olarak baz hatalarmzdan dolay da Allah-u Tealadan af dileyelim. O zaman Rabbim kendisi iin yapm olduumuz amelleri kabul edecektir inallah. Konu anlalsn diye birka misal daha vereyim. imdi baz kardelerimiz var, Mmin kardeine bor para veriyor, o paray verirken yle dnyor: Ben buna borca vereyim, bu adam da zengindir, o da ileride bana yardm eder. Hlbuki para isteyen kii fakirse vermiyor. te bu insan, ben bor veriyorum ki Mmin kardeimin ii grlsn, sknts giderilsin diyebilir mi? Elbette diyemez. nk bu kiinin niyeti halis deil. Bor veriyor; ama menfaat dnyor. yleyse Mmin kardelerimize Allah rzas iin yardmc olalm. Onlarn skntlarn gidermeye alalm. Kuran- Kerimde:

Eer Allah rzas iin bir dn (bor) verirseniz. Allah onu sizin iin kat kat yapar ve sizi balar. Allah krn karln verendir, halimdir.34 diye buyruluyor. Bor para verdiimizde de onlar ok sktrmayalm, kolaylklar salayalm. Huzeyfe (r.a), Hz. Peygamberden unu rivayet etmitir: Sizden nceki kavimlerden bir kiinin ruhunu melekler ald. Melekler adama sordu: Sen hayr adna herhangi bir ey yaptn m? Adam: Ben yanmda altrdm kiilere, deme gcne sahip olsalar da borlulara sre tanmalarn ve kolaylk gstermelerini emrederdim, dedi.

34

Teabun sresi, yet: 17

78

Firaset-l Mminin

Bunun zerine melekler de birbirine ona kolaylk gsterin dediler.35 Baka bir rivayette Resulullah (s.a.v) yle buyurdular: Kim zor ve dar durumda olan birine kolaylk gsterirse, Allah da ona dnya ve ahirette kolaylk gsterir.36 Pek ok Allah dostlar bu gibi mjdelere kavumak iin her konuda insanlara kolaylklar gstermilerdir. Gnn birinde mam- Azam hazretleri yolda giderlerken kardan gelen bir adamn teki tarafa getiini grnce sordu: Neden beni grnce br tarafa getin? Adam utanarak: Size olan borcumu hala deyemedim. Sizinle kar karya gelmekten utanyorum.dedi. Ebu Hanife zld ve u karl verdi: u andan itibaren borcunu vermi kabul ettim. Beni her grdnde seni rahatsz ettiim iin hakkn hell et. dedi. Byle kolaylk gsterenler hakknda hadisi eriflerde ok mjdeli haberler gelmitir. Adamn biri halka borca para verir ve verdii paralar toplayan grevlilerine yle derdi: Sknt iinde olann yanna gittiin zaman ondan vazge, umulur ki Allahda (gnahlarmzdan) vazgeip bizi balar. Vefat edince Allah da onu balad.37 Ebu Hureyre (r.a)dan, Peygamber (s.a.v) yle buyurdu: Kim g durumda olan bir adamn borcunu tehir (ileriye brakr) eder veya af ederse, Allah onu kyamet gnnde glgesinden baka, hibir glgenin olmad gnde arnn glgesi altnda glgelendirir.38 Baz bor veren insanlar gryoruz bor verdii insan yle bir skntya sokuyor ki, nerdeyse cann alacak. imdi dinde borca bir eyler alndnda veya sz verildiinde borlu borcunu vadesinde getirmeli, sz veren vadinde durmaldr. Bunlara uymamak gnahtr. Raslullah (a.s) yle buyurdular: phesiz sizin en hayrlnz borcunu en gzel ekilde verenlerinizdir. Veya borcunu en gzel ekilde verenleriniz, sizin en hayrl olanlarnzdandr.39 Baka bir hadis-i erifte: Her kim halkn mallarn demek niyetiyle alrsa, Allah o kimsenin dnyada deme iini kolaylatrr ve her kim halkn mallarn telef(yok) etmek niyetiyle borlanrsa Allah onu telef ettirir.40 Borcunu demek niyetiyle alanlara Rabbimizin ne kadar yardmc olduunu Peygamber Efendimiz u rnekle dile getiriyor: srailoullarndan bir adam, birisinden kendisine bin dinar bor vermesini istedi. Adamda ona bin dinar verdi. Borcu alan bir deniz yolculuuna kt. Dnmek iin binecek deniz arac bulamad. Hemen bir odun alp iini oydu, bir dinar iine
35 36 37 38 39 40

Sahih-i Buhr Muhtasar, s. 531 H. 1012

Mslim, zikir 38 Buhar,6/594 (3480); Mslim, Msakat 31 Tirmiz, Byu 67; Tac. c. 2. s. 198 bni Mace, c. 2 s. 809 Buhr, Zekt 18, istikrz, 2

Firaset-l Mminin

79

koyup denize att. Bor veren kii (bor alan karlamak iin) kt zaman bir odun paras buldu. Bu odunu ailesi iin ald. Onu krd zaman vermi olduu paray orada buldu.41 Bu ikramlar ve yardmlar, vermek niyetle bor olanlaradr.

Zenginin, borcunu ertelemesi bir zlmdr.42 Ama borlu olan vermeye aba harcad halde veremiyorsa; Bu gibi insanlar ayr dnmemiz gerekir. Eer bir insan ki, vermeye aba harcad halde veremiyorsa veya daha bakalarnn yardmyla ayakta durabiliyorsa bylesi insanlar ok sktrmamalyz. Olmad m cann alacak halimiz yok ya! Kimi esnaf kardelerimize bazlarnn az bir borcu var; ama onu vermeye de gerekten gc yoktur. Esnaf kardeimiz de onu ha bire gzetleyip vurmaya alyor, hatta ldrmeye yelteniyor. imdi az bir para iin byk bellara girmeye demez. fkeyle kalkan zararla oturur. Bu gibi durumlarda nefisle deil; aklla hareket etmeli. Az bir para yznden ok byk gnahlara ve musibetlere girilmemelidir. Yani kendisinde alacamz olan kiiler gerekten madur durumda iseler, vermeye g yettiremiyorlarsa onlara zaman tanyalm. Gerekirse alacamzdan vazgememiz, Allah-u Tealann da bizleri affetmesine sebep olabilir. Ama borca bir eyler alan kii, var olduu halde vermiyorsa, ok byk paralar yemise o zaman kanuni yollarla daha byk belalara girmemek kaydyla haklar aranmal, temin edilmeye allmaldr. Gereken gayreti gsterdiimiz halde yine de almadysak artk sabra yapalm. Mkfatn Rabbimizden bekleyelim. Bir hadisi erif rivayeti yledir: phesiz her eyin bir hakikati vardr. Hibir kul, kendisine verilen eyin bakasna verilmeyeceine ve verilmeyenin de hibir sebeple kendisine verilmeyeceine inanmaynca, imann hakikatine eriemez.43 Bazen de benim ksmetim deilmi; ayet nasibim varsa geri gelir, belki benim iin bylesi daha hayrldr deyip kendimizi teselli edelim. Bakalarnn hakkn zerinde bulunduranlar da, unu bilmedirler: Hak sahibinin hakk verilmelidir. Mminlere eziyet edilmemeli, yani yaptklar iyiliklere kar ktlk yaplmamaldr. Ama maalesef bu konularda da suistimaller yaplmaktadr. Borca eya veya para alanlar zamannda getirmemektedirler. Bu defa da kar taraf zarara sokmaktadrlar. demeler gnnde yaplmad zaman, verilen vadlerde durulmad zaman, kar tarafn da demeleri olduu iin onlar da szlerinde duramyorlar, onlarn da itibar sarslyor. Pek ok bellara bile giriyorlar. Bylelikle ticaret hayatnda zorluklar meydana geliyor. Verilen szde durmamak mnafklk alametlerinden olduu iin buna ok dikkat edilmelidir.
41 42

Sahih-i Buhr Muhtasar s.428 H. 784

Buhr, havle, 1, 2 istikrz 12; Mslim, mskt, 33

43

mam- Ahmed, Msned 3/134 (26944)

80

Firaset-l Mminin

Bazlarna borca bir eyler veriyorsun va'd edilen zamanda getirmedii gibi aradan aylar, yllar geer, istediin zaman da kt oluyorsun. Kardeim maln yedik mi, katk m? gibi yersiz laflar ediyorlar. nsan ne olursa olsun insafl olmal, hakk elden brakmamaldr. Mmin kardei kendisine yardmc olup bor para veriyor, istedii zaman da kt oluyor. Yani bize bin iyilik yapp; bir gnde bir iimizi grmezse tm iyilii silip atmayalm, nankr olmayalm, bize yaplan iyilikleri unutmayalm. Birazda kendimizi onun yerine koyalm. yle bir olay anlatrlar: Adamn birisinden birileri gelip borca para istemi o da masann ekmecesini am: Ya vereyim mi kt olaym; yoksa vermeyeyim mi kt olaym. deyip paray ekmeceye tekrar koymu ve: En iyisi vermeyeyim kt olaym. demi. imdi bu olayda vermemek iyi bir eymi gibi anlatlmak istenilmiyor. Elbette ki vermek, Mminlere yardmc olmak daha iyidir, yerine gre arttr. Lakin baz insanlar kimilerinden bir eyler alyor. Uzun yllar getii halde getirip vermiyor. O ahs tekrardan istemek mecburiyetinde brakyorlar. stedii zaman da o adama hite uygun olmayan laflar sylyorlar. Adam verdiine piman ediyorlar. Adam parasn alana kadar aln atlyor. Aslnda birisinden bir bor para aldmz zaman, ya filan nasl olsa istemiyor deyip de onu uzun yllar geciktirmeyelim. Eer frsat bulursak onun parasn gtrp verelim. Sz vermi isek vadimizde duralm. Allah raz olsun, sen bana yardmc oldun, Allahda sana yardmc olsun. Sen benim skntmn gitmesine vesile oldun, Allah-u Tealada senin dnya ve ahiret skntlarn gidersin diye dualar edelim. Bize yardmc olan insanlar zor duruma sokarsak gnah olur. Toplumda gven kalmaz, Mminler arasnda yardmlama kalkar. ou kardelerimizi gryoruz durumu iyi olmayan insanlara yardmc olmak istiyorlar. Ama onlara gvenmiyorlar. Acaba param sonra verir mi? endiesini tadklar iin veremiyorlar. te bu duruma getirmemek lzmdr. Gven ortamnn olumas arttr. Gveni sarsan insanlar yine de en ok kendileri zarar ederler. Birine yardmc olunduunda veya bor para verildiinde, o kii sznde dursa, gvenilir olduunu ispat etse insanlar devaml kendisine yardmc olur. Ama yardmc olan Mmin kardeini zora, skntya sokarsa o kii bir daha ona yardm elini uzatabilir mi? ou insan konuturuyorsun. Ya ite insanlar bana yardmc olmuyor diyerekten dert yaknyor, bunda hakllk pay oktur. nk gnmzde insanlarn yardmc olma duygular snm. Sanki kendilerine artk hayr lzm deilmi gibi hareket ediyorlar. Ama bir o kadar da suu kendimizde aramamz gerekir. Yardm alp da kar taraf skntya sokan, bylelikle toplumda gven duygusunu kaldran yz binlerce insan var. te bu konudaki aksaklklar giderilmeli, herkes zerine deni yapmaldr. Din-i mbin slam hangi tavsiyelerde bulunmusa onlara uyulmal, aksi halde her iki taraf ta zarar edenlerden olur. nemli tavsiyelerinden biride mmkn olduka borlanmamaktr: Reslullah (s.a.v.) namazda iken yle dua ederdi:

Firaset-l Mminin

81

Allahm kabir azabndan sana snrm, Allahm Mesih-Deccln fitnesinden sana snrm, hayatn ve lmn fitnesinden sana snrm, Allahm gnahlardan ve borlu olmaktan sana snrm. Sahabelerden birisi, Ey Allahn Resul borlu olmaktan ne kadar ok Alllaha snyorsunuz? deyince, Allah Resul yle buyurdu: Bir kimse borland zaman konuur; fakat yalan syler, sz verir; fakat sznde durmaz44 Evet, Mmin kardelerimize her halkrda yardmc olmaya almal, birbirlerimizin kalbini krc davranlardan uzak durmalyz. Bakalarna zarar vermekten kanmalyz. Amellerimizi boa giderecek riya gibi, gsteri gibi huylardan da vazgemeliyiz. Yapacamz yardmlar, yapacamz dostluklar Allah iin olup riya ve gsteriten, uzak olursa aramzdaki muhabbet duygular daha da glenir. Mslmanlarn menfaatini kendi menfaatimizden nde tutalm. Kendi karlarmz iin bakalarnn dnya ve ahiretlerini ykmayalm. Kendi saltanat ve koltuu iin bakalarnn dnyasna ve dinine zarar veren insanlardan uzak duralm. Gerek Mmin, din kardelerinin faydasn n planda tutar. Ama maalesef pek ok kii kendi erefi, koltuu, kar iin dier Mminleri atee veriyor. Bir lim ki, dnya menfaatleri iin hakk sylemezse, insanlara dini yanl retirse, bir amir ki, kendi koltuu elden gitmesin diye, Mslmana eziyet edip ibadetlerini engellerse, bir eyh ki, kendi izzet ve erefi iin ehil olmad halde o koltua oturursa, kendisi dahi dinini bilmedii, bilse de amel etmedii halde nasl Mslmanlarn kurtulmasna vesile olacak. Kendi evldndan birisi eyhlik koltuuna otursun diye, evld o makama layk olmad halde ona eyhlik verirse bu dinin hali nice olacak? Hoca olan kii srf para hatr iin dine uymayan konumalar yapp hakk sylemezse, bir de kendine gre geerli bahaneler bulmaya alrsa, genlerimizin gnah kimin boynuna olacak? Hlbuki bir eye aklmzn veya duygularmzn bir ey olmaz diye karar vermesi, o ii hell klmaz. Din-i mbin slamn emirleri apak ortadadr. Nerelerde, hangi durumlarda ruhsatlarla amel edileceini de bizlere bildirmitir. Bir kar hatr iin hakk gizlemeyi, insanlara yanl bilgiler verip zehirlemeyi, slamiyet kabul etmez. Dnya menfaati iin bunlar yaplrsa veya dnyalk zarar bana gelmesin, param elden gitmesin deyip de, velev ki; irki ve kfr gerektiren szler de olsa onu sylemekten ekinmeyenler. Allah (c.c)yu hakkyla tanyamamlar. Rzk verenin Allah-u Teala olduuna iman edememiler demektir. Bu gibi insanlar kendilerine acmyorlarsa, bari insanla acsnlar. Dnyalar iin, dinlerini satmasnlar. Gerek Mminler; dinlerini dnya saltanatna, erefine satmaz. mmeti Muhammedin kurtuluu iin, dinin selameti iin an ve erefi, dnya sultanln, makam ve mevkiyi elinin tersiyle bir rpda itip atabilendir.
Buhr, stikraz 10

44

82

Firaset-l Mminin

Ayn zamanda din kuvvetlensin, Mminler dnya ve ahiret refahna kavusun da kimin eliyle olursa olsun diye dnlmelidir. Bu uurda hizmet sunana gerekirse hizmeti de olmaya hazr olmalyz. unu unutmayalm ki; ancak Allah (c.c)un aziz kld kiiler aziz olabilir. Allahn aziz ettiini kimse zelil edemez, nn alamaz. Allah (c.c) kimilerine dnyada eref verir; ahirette vermez. Kimilerine ahirette verir; dnyada vermez, kimilerine de dnyada da ahirette de saygnlk ve eref vermitir. Bunlar Allah (c.c)nun takdiridir. Allah (c.c)'nun takdirine de rza gerekir. Halimize her halkrda kretmeliyiz. Hakkmzda hayrl olanlar istemeliyiz. Dnyada erefli olup ahirette zelil olacak isem ben o an erefi ne yapaym, nemli olan ahiret erefidir diye dnmeliyiz. Kimi kullara Allah (c.c) dnyada da, ahirette de eref vermi ve onu sevmi. te byle kullarn stnln kabul edip boyun bkmeliyiz. Her zaman dnya ve ahirette izzet ve ikrama kavumak herkese nasip olmayabilir. En azndan yle dnmeliyiz: Ahiretin izzet ve erefini kazanmaya alalm, umulur ki Allah (c.c) dnyada da, ahirette de bizlere iyilik ihsan eder ve bizleri cehennem ateinden korur. 22) Mmin kardelerimizi gerek manada sevemezsek, onlarn sknts bizleri rahatsz edip uykularmz karmad zaman, demek ki kmil manada Mmin olamamz. te bizlerde byle eksiklik varsa, o kt huyumuzu deitirmemiz gerekir. imizdeki tm kt huylarmz hakka teslim olmaldr. Hasetlik duygumuz bakalarna zarar vermemelidir. ehvetimiz bizleri harama gtrmemelidir. Cimrilik duygumuz zekt, r vermemize engel olmamal ve fkemiz bize hakszlk yaptrmaldr. Tm huylarmz hakta kullanmalyz, ktle let etmemeliyiz. nsanlar ilerindeki kt hasletleri tespit edip onun yerine Muhammedi ahlk hkim klmaldr. te gerek manada Mslmann skntsna ortak olmayan, yeryznde kfirin zulm altnda ezilen Mminlerin yardmna komayan, onlarn halini umursamayanlarn Cenab- Hakka verecekleri hesaplar vardr. Bu durumdaki ahslar henz imann tadn alamamlardr. Bir insan ne kadar dindar olursa olsun, dini bir btn olarak yaamazsa, o kii dini tam olarak anlamam demektir. Ben namazm klyorum, orucumu tutuyorum, dierleri beni ilgilendirmez dncesinde olanlar, dini tam olarak yaamyorlar demektir. Mehmed kif yle diyor:
Kanayan bir yara grdm m yanar t cierim, Onu dindirmek iin kam yerim, ifte yerim! Adam aldrma da ge git, diyemem aldrrm. inerim, inenirim, hakk tutar kaldrrm! Zalimin hasmym; amma severim mazlumu.

Her Mslman Allah iin Mminleri sevmeli, din dmanlarna da Allah iin buz etmelidir. Mmin kardelerimiz zulme urayp zindanlarda

Firaset-l Mminin

83

ikencelere maruz kaldklar, Mslman baclarmza hakaretler edildii halde, bunlarn zdrabn kalbimizde duymayp, yumuak yataklarda ml ml uyumamz, en leziz yemekleri yememiz ve ha bire dnyalk peinde komamz bizleri ok korkutuyor ve yle bir soruyu aklmza getiriyor: Acaba nasl Mslmanm? te Allah iin sevmek, din dmanlarna da Allah iin buz etmek iman bann en kuvvetlerindendir. ayet bu gayret iimizde yoksa kendimizi tekrardan bir kontrol edelim. Ve Mminleri hakkyla sevelim. Onlarn skntlarnda bizlerin de rahatsz olmamz gerektiinin bilincinde olalm. Onlar sevmek ve onlarn aclarna ortak olmak iin kalbimizi ve duygularmz zorlayalm. Bu hasleti elde edebilmek iin baz areler dnelim. Ayn zamanda Mminlerin iinde bulunduklar skntlardan haberdar olmaya alalm. Onlarn haberlerini takip etmediimiz zaman, kalplerimiz zamanla Mminleri unutuyor. Ama dine hizmet eden gazeteleri veya dergileri alarak, onlardan haberdar olursak hizmet duygularmz geliir. En azndan bir eyler yapabilmenin gayreti iersine girmi oluruz. Hizmet uuru, hem kendimizde, hem de ocuklarmzda olmaldr. yleyse gerek manada dine hizmet sunan gazete ve dergilere abone olalm. Dine hizmet sunmaya alan baz dergi ve gazeteleri gryoruz, dinin asl kaidelerinden tavizler vererek hizmet sunmaya alyorlar. Bunlarn faydalar kadar zararlar da oluyor. O yzden hizmetlerine gnah ve yanl inan kartrmadan alanlar tercih edilmelidir. Faydal yaynlar eve girerse ocuklarmzn da hem kltr, hem de bilgisi artar. Onlar da ister istemez o yaynlara bir gz atm olurlar. Bu ekilde onlarda okuma alkanl balam olur. Bu sebeple dini yaynlarn glenmesi iin yardmc olalm. Onlarn creti az bir paradr; ama alcs ok olunca byk ilerin baarlmasna sebep olunur. Bu dini yaynlarla Mslmanlar, seslerini duyurup kendi haklarn savunuyorlar, ayn zamanda Mslmanlar din dmanlarnn hilelerine kar uyaryorlar. Biz herhangi bir dergi veya gazeteye iaret de etmiyoruz. Onu uurlu Mslmanlar takdir edecekler. Din iin, Allah iin az da olsa maln harcamayanlar dinlerini, imanlarn ne ile koruyacaklar. Dinin glenmesi Mslmanlarn madd ve manev yardmlaryladr. Allah yolunda, slm genliinin yetimesi urunda maln harcamayanlar, canlarn nasl feda edeceklerdir? Bazen kk bir eserin meydana gelmesi bir limin bir yln alyor. Ama ou Mslman, bir lira dahi verip o eseri almak gzne geliyor. Emein karl bu mudur? Daha nceleri uurlu Mslmanlar, kendileri okumasaydlar dahi, ona byk emekler verilmitir, benimde bir katkm bu hizmete olsun deyip kitab alyor ve onu okuyacak birini hediye ediyorlard. te bu uuru devaml canl tutalm ki, din iin hizmetler devem etsin genlerin iman kurtulsun, din aziz olsun.

84

Firaset-l Mminin

Demek ki, Mslmanlar can gnlden sevmemiz, onlarn skntlarna komamz dinimizin emridir. Hibir ey yapamazsak dahi, bari onlarn haline mahzun olup onlara eziyet edenlere kalben buz etmemiz gerektiini bilelim. imdi din dmanlar Mslmanlar sevmezler, her frsatta onlar kertmek, yok etmek isterler. nemli olan bizlerin birbirlerimizi sevmemiz, birbirimize kenetlenmemiz, kuvvetlenmemizdir. Bu sevgi ve ballmzda srf Allah iin olup; dnya menfaati iin olmamaldr. te Mminlerin birbirlerini sevmeleri iin birbirlerini hased etmemeleri, birbirlerine kar stnlk taslamamalar gerektii gibi, sevgileri de Allah iin olmaldr. Sevgi ve saygda ekil ve emadan, zenginlik ve makamdan nce kiinin ahsiyeti, takvas gz nnde bulundurulmaldr. Mminlerle ilgilenmeye, onlara hak ettikleri deeri vermeye allmal, sevgi ve saygda kusur edilmemeli, nefsimiz iin istediimiz eyleri nefsimizden nce Mminler iin istemeliyiz. Mminlerin baars, ilerlemesi, nimetlere kavumas bizleri sevindirmelidir. Dine hizmet bizlerin elinden veya bir bakalarnn elinden olmu bizler iin fark olmamaldr. Din ve Mslmanln faydas iin tm karlar, tm makamlar velev ki saraylar ve tahtlar olsun bir yana braklabilmeli, yeri geldiinde bu uurda ba iken, er olmaya, sradan bir nefer olmaya hazr olunmaldr. Makam iin, kar iin Mslmanlarn menfaatini hie sayanlar Allah-u Tealaya nasl hesap verecekler? Dindar olduunu iddia edipte bir olunu ie koyabilmek iin, din ile alakas olmayan zlimleri destekleyenler, binlerce Mslmann hakkn ineyenler acaba hangi akla hizmet ediyorlar? Bir yerlere varmak iin daha ne zamana kadar Mslmanlar ezip geeceiz. mtihana giren, rvetle, torpille Mmin kardelerinin nne gemeye alyor. Hastaneye giden sra beklememek iin Mslman kardelerinin nne geiyor. Sra oluturup beklemek icap eden her yerde, herkes iini bir an nce bitirmeye alyor. Dier Mslman kardeinin hakkn yediini hi dnmyor. Hep bizler rahat edelim, bakalar ezilse de ezilsin demek ne kadar yanltr. Mutluluumuzu, rahatmz bakalarn ezerek salamayalm. nsanlara eziyet verici deil; yardm edici olalm. Bizler yorulalm bakalar rahat etsin dncesine sahip olalm. Mmin Mmine sknt vermez bilakis onlar skntlardan kurtarmaya alr. te Mminler arasnda sevgi ve kardeliin ihyas iin en kk hareketimize dahi dikkat etmeli, onlar krc ve zc davranlardan uzak durmalyz. Birbirlerimize ziyaretlemelerde bulunmalyz. Bizleri ziyaret eden kardelerimizle ilgilenmeyi kendimize bir grev bilmeliyiz. Bazlarn gryoruz, Mmin kardei yanna ziyaretine geliyor. O gidip baka ilerle urayor, arkadayla doru drst ilgilenmiyor. O senin iin gelmi, senin onu brakp baka ilerle uraman uygun mudur? veya sana bu ekilde yaplsa ho karlar msn? acaba bir daha onun yanna gider misin? Nefsimize yaplmamasn istediimiz davranlar bakalarna da biz yapmayalm. ou insanlar var ki; bir fakir yanna gelirse ilgilenmez. Ama bir zengin veya makam ehli gelse son derece en atr(mutlu ve neeli) olur. Bazen yle

Firaset-l Mminin

85

dnyoruz: te u kardeimiz her eyi ince dnemiyor o yzden hata yapyor, ho karlayalm. Biraz sonra o ince dnemiyor dediimiz ahs bir zenginle veya bir makam ehliyle karlatnda yle gzel davranlarda bulunuyor, yle tatl dilli, gler yzl oluyor ki, bu o adam m? demek mecburiyetinde kalyorsun. Yani dnyalk menfaatlerimiz sz konusu olduunda bizden aklls, bizden nazii ve ince dncelisi yok. imizin hallolmas iin yapmadmz yaclk, yapmadmz hrmetler kalmyor. Adeta azmzdan bal damlyor. Dnya menfaatleri uruna dnya ehline yaptmz hrmet ve sayglarn zerresini Allah rzas iin Mmin kardelerimize yapsak aramzdaki buzlar eriyecek yerini sevgiler alacaktr! Baz i yerlerindeki grevliler, insanlara hizmet etmekle grevli olup maa aldklar halde, bir soruyu iki defa soramyorsun, hemen kalplerini daraltyorlar, yzlerini ekitiyorlar. nk nasl olsa maalarn alyorlar. Bu insanlar insanlara yardmc olmann mkfatndan habersizdirler. Ahlklarn da daha dzeltememilerdir. Ama maalesef, biraz nce deindiimiz gibi para kazanma uruna esnaflar veya tccarlar yle hareketlere sabrediyorlar ki akl durur. ou esnaf var ki Allah iin hi fkesini yutmaz, bir Mslman kardei kendisine bir hata etse, belki yan baksa dvmeye, ldrmeye alr. Ama ayn insan esnaflk yapyor, mterileri kendisine her ne tr hakaretlerde bulunsa, belki kendisine kfretse yine sesini karmyor. Niin, nk oradan para geliyor, mterisini karmak istemiyor. El insaf! Elbette mterilere deer verilir, onlarn taknlklarna sabretmek gerekir. Her kendini bilmezle ayn seviyeye inmemeye allmaldr. Ama biz unu anlatmaya alyoruz. Dnya karlar uruna bu kadar fkemizi yeniyoruz, gler yzl tatl dilli oluyoruz. Her eyi inceden inceye dnp nsanlara yardmc oluyoruz. Oradan para geldii iin adeta hatalara kar sabr ta oluyoruz. Bizlere bir soruyu yzlerce sorsalar cevap veriyoruz da, acaba bu gzel ahlk Allah iin neden kullanmyoruz! Mminlere yardmc olmuyoruz? Onlardan gelen en kk yanllara tepki gsteriyoruz. Onlar adeta yz ifademizle, davranlarmzla kovuyoruz. Allah iin olan eylerde para, menfaat yoksa ahlksz olmamz m lzmdr? Mslmanlar zmemiz mi lzmdr? Ey Mmin karde! Bata Allah iin gzel ahlkl olalm. Her kime ne hizmet sunuyorsak bata menfaat iin deil; srf Allah rzas iin olsun. Kime kar sabrediyorsak da o da Allah iin olsun. Mslmanlar da menfaat iin deil, Allah iin sev, Allah iin ilerinin hal olunmasna yardmc ol. Bu fedakrlklarn karln Allah (c.c) ahirette daha fazlasyla vereceini unutma. yleyse Allah iin al, Allah iin gr, Allah iin sev. 23) Mminlerin birbirlerini sevmeleri kaynamalar iin, en nemli huylardan birisi de: Herkes hakknda iyi dnmek, insanlarn yanlsz olamayacan, onlar dorularyla, yanllaryla beraber kabul edip sevmemiz gerektiinin bilinmesidir. Nasl ki, yaramaz olan evldmz hatalarna ramen

86

Firaset-l Mminin

seviyoruz, mmin kardelere de yle davranmalyz. Mminleri grdmzde bu karde benim nefsimden ok stndr, benim ona kzmaya hi hakkm yoktur diye dnmeli, ona acmal ve onu sevmeliyiz. Bir gnahkr, bir eletirilecek, ayplanacak biri varsa o da benim nefsimdir diye dnlmelidir. Byle nefsini stn grmeyen, kendini gnahkr grp Mmin kardeini kendinden stn dnen kimse kolay kolay kzamaz. nk kzlacak biri varsa o da kendi nefsi olduunu bilir. Velev ki karsndaki Mmin kardei kendisini sevmesin, yine de o karsndakini sevmeli ve yle dnmeli: Bu karmdaki Mmin kardeim, Allaha, Peygambere, Kitaba iman etmi, o halde ben bunu sevmeliyim, velev ki o beni sevmesin. nk o Mmindir deyip hsn zan beslenmelidir. Bir de bir insann iyi bir insan oluu: Beni sevmesine bal deildir. Belki benim nefsime kar baz hatalar yapm olabilir. Ama bunun yannda kardelerimin gzel, hizmetleri, gzel almalar ve gzel huylar var. O halde buna kzmamalym diye dnlmelidir. Bazlar da bakalar hakknda: Filan adam ok ktdr diye dnr ve gelen gidene anlatr. Niin kt? diye sorsan Kendisine yardmc olmam veya onu fazla sevmemi. gibi aklamalarda bulunur. Bizler byle dnceleri iyi eyler dnerek bertaraf edelim, eytana frsat vermeyelim. nsanlarn iyi veya kt oluunu, ahsmza gre veya bizi sevip sayg gstermesine gre ayarlamayalm. nk herkes bizi sevecek diye bir zorlama getiremeyiz. yleyse darlmalarmz nefsimiz iin olmasn; oluyorsa Allah iin olsun. Allah dostlarnn tuttuklar yol byledir. Onlar bir Mminden nefislerine kar yaplan bir hata grdklerinde 70 tane bahane dnrlerdi ki, o Mmine kar kalplerinde kin olumasn diye. Ne dnrlerdi: te bu kardeimin belki bugn sorunlar vardr. Belki beni grmedi diyerek onun yanllarn iyiye yorumlarlard. Allah dostlar byle bahanelerden sonra da kalplerinde yine bir ey hissetselermi, bu defa suu kendi nefislerinde ararlarm. nk mazeretleri kabul etmemek o da bir kusurdur. Ykc deil; yapc olmak lzmdr. Kalp krc davranlardan da son derece saknlmaldr. Ayn hatalara tekrardan dlmemelidir. Kalp krc davranlar ara sra olsa ho grlr; ama sk sk olursa o zaman dostluklar zarar grr. Mmin kardeler bizden bir istekte bulunduklar zaman mmkn mertebe yerine getirelim. Eer onun szn umursamazsanz kendisine deer vermediinizi dnr, o da size kar mesafeli davranr. Sizin iyi bir dost olmadnza karar verir ve yle dnr: Ben u kardeimden ayda ylda bir ricada bulundum hemen beni reddetti, demek ki bu iyi bir dost deilmi. O halde dostluk balarnn kuvvet derecesi gz nnde bulundurulmaldr. Birileri size deer veriyorsa, siz de o saygya layk olmaya aln.
Ksacas, mmin kardelerle gerek manada dost olmamz gerekir, hatta arkadalktan daha te bir ey olmal, samimi, sevecen cana yakn, alak gnll olunmaldr.

Firaset-l Mminin Gerek dostlar yldzlara benzer. Karanlk ktnde yalnz onlar vardr.

87

Deyim:

Senin gerek dostun kara gnde seninle olan, senin yararn iin kendisine zarar verendir.

Bir gazetede arkadala, gerek dost arasndaki fark yle ifade edilmeye allyordu: KM DOST KM ARKADA?
Arkada evinize geldiinde misafir gibi davranr. Dost geldiinde buzdolabn ap istediini alr. Arkada senin aladn grmez. Dostunun omzu ise senin gzyalarnla slanr. Arkada davetine katlnca bir paket hediye ile gelir. Dost sana yardm etmek iin erken gelir; toparlanman iin ge gider. Arkada onu o yattktan sonra ararsan rahatsz olur. Dost neden bu kadar geciktiini sorar, derdini anlatmak iin. Arkada bir kavgadan sonra her eyin bittiini dnr. Dost ise tekrar arar. Arkada senin daima onun arakasnda olman ister. Dost ise her zaman senin arkandadr. Arkada zaaflarnz renir ve onlar kullanabilir. Dost zevklerinizi renir ve onlara hitap eder. Arkada zayflklarnz bilirse banza kakar. Dost zayflklarnz bilirse rtmeye alr. Arkada sizi ikinci grmek ister. Dost ikinciniz olmaktan eref duyar. Arkada skntnz olmadnda yannzdadr.

88

Firaset-l Mminin Dost skntnz olduunda size koar. Arkadanza siz huzur vermeye alrsnz. Dostlarnz size huzur vermeye alr. Syler misiniz imdi: Ka arkadanz? Ka dostunuz var?

Not: Gerek dost olabilmek, dostluun hakkn verebilmek ok gzel bir ey; fakat zordur. Bizler bakalarna kar dostluk neyi gerektiriyorsa yle olmaya alalm; ama herkesten o kadarn beklememeliyiz. nk dostluun gereklerini herkes yerine getiremez. O yzden gerek dost gibi davranamayan arkadalarmza hemen yz dnmeyelim. Arkadalk hatalaryla beraber kabul etmeyi gerektirir. Dostluk ise vefal olmay ister.

Firaset-l Mminin

89

HUZURLU VE MUTLU BR ALE OLMANIN ARELER

Hi phesiz insanlarla geinmek ok nemlidir. Aile ortam iinde gzel geinme, o gzelim yuvay bir cehennem haline getirmek deil de; bir cennet bahesi haline getirmek de ok nemlidir. Hatta ailede huzurun olmas baka yerlerden daha da nemlidir. nk darda hareketlerini sevmediin insanlar olursa onunla oturmak mecburiyetinde deilsin, o kiinin yanndan uzaklarsn olur biter. Ama aile ortam yle deildir. stesen de; istemesen de o yuvada vaktinin byk ounluunu geirmek zorundasn. nsan memnun olmad bir aile ortamnda bulunmas ne kadar zordur onu varn siz dnn! Fakat o zorluu kolayla, o sknt ortamn huzura kavuturmann areleri var elbette. Aile yuvamzn huzurlu, mutlu olmas da bizlerle alakaldr. Bu hususta kadn ve koca zerlerine den grevleri yaparlarsa huzursuzluun yerini sevin alr, karanln yerini nur alr. Yalnz her iki tarafn da fedakrlk gstermeleri arttr. Aile yuvas fedakrlk ister, aile huzurunu salamak iin ilelere, skntlara katlanmak ister. Ondan sonra o skntlarn yerini sevinler alacaktr inallah. Zaten Allah-u Teala kadnlar yaratt ki, kendileriyle huzur bulalm diye; yoksa hep kavga edip yuvay cehenneme dndrelim diye deil. Ama maalesef bizler slamn hogrsnden, gzel ahlkndan uzaklatmz iin huzuru yakalamakta da zorlanyoruz. Yce Rabbimiz Kuran- Kerimde yle buyurmaktadr:

Onun ayetlerinden biri de, kendileriyle kaynamanz iin size kendi nefislerinizden eler yaratmas ve aranza sevgi ve merhamet koymasdr. phesiz bunda, dnen bir toplum iin ibretler vardr.1

Her eyden nce evlenirken evde hi hata ve kusur istemem dncesinde olmayalm. Ve burann dnya olduunu da unutmayalm. Bu dnyada hi kimsenin her dedii olmamtr. O yzden baz aksaklklar olduu zaman sabretmesini de bilelim. Gerek mutluluun cennette olacan unutmayalm. Dnyada huzurlu bir aileye sahip olmamz, bizlerin ahlkyla ok alakaldr. Gzel ahlk elde eden ailelerde huzursuzluklar ok az olur. Aile hayatnda gzel gnler olduu gibi, bazen de baz tatszlklar olabilir. Her ne de olsa; aile ortam; mutlu gnlerle ve kavgal gnlerle beraber de olsa, gzel bir eydir. Yeter ki huzursuzluklar arya gtrmeyelim. Tatl kavgalarn dahi bir gn bizler iin gzel bir hatra olacan unutmayalm.
1

Rum sresi, ayet: 21

90

Firaset-l Mminin

imdi gzel bir aile yuvas kurabilmek iin bata almamz gereken tedbirleri zikredelim, ondan sonra evlenip de huzuru yakalayamam olan kardelerimize yapmalar gerekenleri belirtelim: Evlenme ana gelen tm genler isterler ki; kendilerine e olacak kiinin istedikleri gibi biri olsun. Bu uurda da ok aba harcarlar; ama bir de bakarlar ki, tamamen istediklerinin tersine biriyle evlenivermiler. imdi bata her eyin bizim elimizde olmadn bilelim. Nice insanlar var ki, her ynyle kusursuz bir e arar, ok abalar sarf eder; ama yle bir e kendisine der ki, her ynyle kusurlu, deta ate paras. Bazlar da fazla bir e aray iersine girmez bir bakarsnz huri misali bir hanm kendisine dm. imdi bu gibi durumlarda kendimiz asndan iyi deildir diye dndmz hanm, bizlerin hakkna daha hayrl olabilir. yi zan ettiklerimiz de bizlerin hakkna hayrl da olmayabilir. Tabi byle syledik diye evlenirken artk iyi bir hanm aramamza gerek yok diye dnmek bizleri yanl anlamak olur. Bazen yle durumlar da oluyor demek istiyoruz. Elimizden geleni yaptktan sonra istediimizin dnda baz durumlar olunca, ona da sabretmemiz gerektiini de bilelim. Bylesi durumlarda kaderin payn da unutmayalm. lk nce evlenmeye aday olan genlerimiz bata riayet etmesi gereken eylere dikkat etsin ki daha sonra da eyvahlar etmesin. nk ou zaman yaplan hatalar artk telafi edilemez bir hal alyor. Bizlere den grev tedbirlere sarlp, elimizden geleni yaptktan sonra Cenab- Hakka tevekkl edeceiz. Bize saliha bir e nasip etmesi iin dua edeceiz. Bir de u anlatacamz hususlara dikkat etmeden, evleneyim de sonra hanmm dzeltirim demek de doru olmaz. nk insanlarn dzelmeleri, yanllarndan kurtulmalar kolay bir ey deildir. Herkes artlar ne ise evlenmeden nce konumal ve uygulamaya koymaldr. Bata uygulamaya yanamayanlar daha sonra da sorunlar karrlar.

Evlenmeden nce Dikkat Edilmesi Gerekenler:

1) Evlenecek olan genler e seerken bata dinini bilip yaayan, dinin emrettikleriyle amel etmeye gayret sarf eden bir e olmasna dikkat etmelidirler. Gerek manada Allahtan korkan bir e kocasna kar kusur etmemeye, onu zmemeye alr. Allah-u Tealann rzasn kazanmak iin kocann kendisinden memnun olmasnn ok nemli olduunu bilir ve bu hanmefendi yetitirecei ocuklara gzel bir eitim verir, onlar dine, imana, vatana ve millete faydal bir evlt olarak yetitirmeye alr. Salih evlda sahip olmak dnyann en deerli hazinesine sahip olmak demektir. Dinden haberi olmayan, hay nedir bilmeyen, gnahtan kamayan bir kadn tercih etmek ok yanltr. ylesi kadn kocasn hep dnya sevgisine veya gnahlara arr. Onun akl fikri rahatlkta, gezmekte olur. Yetitirecekleri evltlar da kendisi gibi dine kar sorumsuz biri oluverir. Ana ve baba hukukunu da bilmezler, kendisini yetitiremeyen birisi nasl olur da evldn yetitirebilir. yleyse din ve

Firaset-l Mminin

91

iman kendisi iin nem arz edenler, hanm seiminde dindar olmalarn gz nnde bulundurmaldrlar. Zaten bu hususta Resulullah (s.a.v) de e seiminde birinci tercihiniz dindar olan kadnlar olmasn belirtmilerdir. Bir hadis-i erifte yle buyrulur:

Kadn drt eyi iin nikh edilir: Mal, soyu, gzellii ve dini. Sen dindar olann se ki elin bereket bulsun.2 Yani dindarlardan bizlere zarar gelmeyeceini bilelim. Tabi dindar kimdir, nasl bir dindar, dindar deyince ne anlyoruz? Bunlar da aklanmas gereken eylerdir. Herkes dindarm der; ama dindarlk sadece baz emirleri yapp; baz yasaklardan da kanmak mdr? Dindarla en azndan yle bir tarif izelim: Allah-u Tealann emirlerini elinden geldii kadar uygulamaya alp, haramlardan da gc nispetinde uzak durmaya alan kiidir. Yani: Namaz klmasndan, tesettre girmesinden, gzel ahlka varncaya kadar tm emirleri iersine alr. Bir dindar dnn ki, dini emirleri yerine getirmeye alyor; ama tesettr tam olarak slami kaidelere uymuyor veya ahlk gzel deil, davranlaryla komularn incitiyor, gybetten saknmyor, ahlkyla kocasn memnun edemiyor. Byle birinin dindarlnda sorun var demektir. Gerek manada dindar kii: Allah-u Tealann emirlerini yerine getiren, kt fiil ve davranlardan arnmaya alan, sabryla, gzel ahlkyla etrafna rnek olabilen kiidir. Bazlar var: Hanm seerken sadece dini ilimler okuyup okumadna bakyor. Zannediyor ki, okumu alrsam, gzel geinebilirim. Hlbuki gzel geinme sadece okumayla alakal deil. Bir insan okuduu halde gzel ahlkl ve geimli olmayabiliyor. O yzden alacamz hanmn ilmine bakmamz gerektii gibi, onun gzel ahlkl olup olmadna da bakmamz gerekir. lim gzel ahlkla, mtevazlkle sslenmezse ilmin faydasn almam oluruz. Bir kadn dnn ki: Okumu; ama irkin ahlkl, ayn zamanda fkeden, gururdan yanna yaklalmyor, onunla geinmek mmkn olur mu? Gerek dindar, ilmiyle amel edendir, ilmini gzel ahlkla, hilimle, tatl dili ve gler yzyle ssleyebilendir. Evet, erkekler dinine bal eler ararken bu artlara dikkat etmeleri gerektii gibi, bu artlara dikkat etmek kzlar iin de geerlidir. Gen kzlarmz da evlendirirken damat olacak adayn Allahtan korkan, dindar ve gzel ahlkl genler olmasna dikkat edilmelidir. Zatn birisi arkadana yle demi: Kzn Allahtan korkana ver. Eer kzn severse onun kymetini bilir. Yok, memnun olmazsa hi olmazsa zulm yapmaz.

: .

Buhari, nikh,15, Ebu Davud, nikh,2 - Nesai, nikh,13 - bn Mace, nikh,6

92

Firaset-l Mminin

Baz anne ve babalar; gveyi olacak ahsn efendi, dindar ve gzel ahlkl oluuna bakmayp; bata zengin olup olmadna bakyorlar. Kz gelin ederken, madd durumun iyi olup olmad sonradan baklmas gereken eylerdir. Bunlar da gz nnde bulundurulur; ama ilk nce soracamz ey onun dine, imana ball nasldr, terbiyesi, ahlk nasldr, iki, kumar, kahve gibi alkanlklar var mdr? Gezdii arkadalar nasldr? Bunlara bakmadan hemen zengin olup olmadn sorup, zenginse hemen kzn verenler, kznn imann, ahiretini dnmeyen kiilerdir. Baz anne ve babalar da kzlarn evlendirirken gayr meru alglarn, kadn ve erkek karmalarnn olduu dn salonlarna giriyorlar. Bunlar da ok gnahtr. Onlar ise kzmzn hasreti ksn, gz bir eyde kalmasn deyip trl trl gnahlara rza gsteriyorlar. Haramlara girerek mutluluk ve saadet arayanlar, iffetten taviz verenler ok gaflet iersindedirler. Nice dindar geinen anne ve babalar, dn salonlarnda pek ok gnaha gz yumuyorlar. Kzlarnn ba ve kolu ak olduu halde yabanc erkeklerin karlarna karyorlar. yleyse, sazl cazl davetlere gitmemek gerekir. ster dn, ister snnet olsun haram ilenen yere gidilmemeli, prensibimiz belli olmaldr. nsanlar seni dindarlnla beraber kabul edip inancna sayg gstersinler. Sen inancndan taviz vererek insanlar memnun etmeye alma. Zaten insanlar memnun etmek ok zordur. Baz kiiler insanlar memnun etmek iin pek ok gnahlara raz oluyorlar. Dnmyorlar ki, insanlarn sznden kurtulmak zordur, onlar kolay kolay raz olmazlar. u insanlarn halini ok gzel aklayan u temsili hikyeyi bir dinle: Bir gn Hoca, olunu eee bindirmi, kendiside arkadan yava yava yryerek kye doru gidiyormu. Bu durumu grenler: Yahu, demiler, u hle bakn. htiyar adam yaya gidiyor, delikanl eee binmi! Dnya tersine dnm galiba! Hoca bu szleri iitince olunu eekten indirip kendisi binmi. Balamlar gene kye doru yol almaya. Bir sre gittikten sonra yine birka kylyle karlamlar. Kyller: Ne ayp, demiler. Koca adam eee binmi, ufack ocuk yaya yryor. Bu adam da hi insaf, merhamet yok mu acaba? Hoca bu szleri iitince bu defa olunu da eee bindirmi. Aradan ok gemeden bir kyl topluluuna daha rastlamlar. Kyllerden biri: unlara bakn hele. Eein belkemii nerdeyse at diye krlacak. Bu scakta iki kii o clz hayvana nasl olurda biner? Hi insaf yok mu bunlarda! Hoca bir Lhavle ektikten sonra eekten inmi, olunu da indirmi. Eek nde, onlar arkada yrmeye balamlar. Tam kye yaklatklar srada birka kii daha karlarna km. lerinden biri:

Firaset-l Mminin

93

u aptallara bakn, demi. Eek bombo gidiyor, kendileri de yaya! Byle aklszlk olur mu? Bu szden sonra Hoca oluna dnerek: Evlt, demi. Grdn m? Her azdan bir laf kyor. nsanlar ta atlasa memnun edemezsin. Elin az torba deil ki bzesin. En iyisi biz bildiimizden amayalm! Tabi bu misali yanl anlamamaldr. nsanlar hi nemsemeyin, hakl da olsalar siz bildiinizi yapn denilmek istenilmiyor. Bizim vurgulamak istediimiz; insanlar memnun etmek iin, gnahlara girmenin, insanlarn gznde bymek iin salih amellere riya ve gsteri kartrmann yanllna deiniyoruz. Ameller srf Allah-u Tealann rzasn kazanmak iin yaplmaldr, onu anlatmak istiyoruz. En iyisi mi sen de Rabbini raz etmeye bak! Senin yolun, izgin Allah yolu olsun. Gnahlardan katn iin senden kalbi krlanlar hakl deillerdir. Onlar haram snrlarn iniyorlar; bari inemek istemeyenlere kzmasnlar. Ortada kzlacak birileri varsa haramlardan kaan deil; haramlara denlerdir! Bir de yle bir yanl yaplyor: ou Mslman kendi kznn nikhn kydrmadan nce kendi nianlsyla gezip tozmasna msaade ediyor. Sonra da ok tatsz eyler oluyor; ama son pimanlk fayda vermiyor. ou nianllar bata gezip dolamlar, sonunda da evlenmek kendilerine nasip olmamtr. Bu gibi insanlarn dindarlklar ve Allahtan korkmalar yalan ve gz boyamadr. Bazlar da, bakalarnn kz evlenince haramdr deyip dn salonlarna gitmiyor. Tabi ok doru yapyor. Ama kendi kz evlendiinde herkesten nce dn salonunda yerini alp ilenen gnahlara ortak oluyor. Acaba bu gibi yanllklar bakasna haram da; sizlere hell mi? Ltfen kendinize gelin, Mslman olmann sorumluluklarn anlayn artk! Yeri gelirse lmden korktuunuzu iddia edersiniz. lmden koktuunuz halde bu kadar gnahlara karyorsunuz. Acaba korkmasaydnz neler yapardnz? Keke u hayatmz dilediimiz gibi kullanma yetkisinin bizim elimizde olmadn anlaya bilseydik. Dnyaya oyun ve elence iin gelmediimizi anlaya bilseydik. Keke Allah Reslnn (s.a.v): Eer benim bildiimi bilmi olsaydnz, az gler ok alardnz. kazna biraz kulak verebilseydik. Kz verirken tercihini zenginlikten yana yapan kiilerin, kzlarnn da huzuru yakalamas ok zordur. Belki zenginliinden dolay rahat bir hayat yaasa da huzuru bulamaz. Rahatlk ayr bir ey; huzur ve mutluluk ayr bir ey. ou aileler var madd ynden hibir eksikleri olmad halde hep huzursuzlar, hep zntdedirler. Ve nice aileler de var ki, madd imknlar ok kstl olmakla beraber huzurlar yerinde. Zenginlik her zaman mutluluk demek deildir. Zenginlik yznden nice yuvalar dalm, oluk ocuklar perian olmu veya evltlar mal kavgasna dp birbirlerini ldrmeye kadar gitmilerdir. ou zaman haberlerde okursunuz koca fakirken evleri bir cennet

94

Firaset-l Mminin

bahesi gibi; zengin olunca ailesini brakp gayri meru yollara saptklar hep grlmektedir. Kzlarn evlendirirken zenginlii esas alan, onu n plnda tutan ailelerin ou zaman kzlar perian olmu. Aile huzurunu, mutluluunu yakalayamamtr. imdi yerine gre damat olacak kiinin ii, meslei, madd durumu sorulur. Bu konuda denklik var m; yok mu? diye dnlr. nsanlar kzlarn almayan tembel tembel oturan, onun bunun eline bakp yardm bekleyen birine verecek deil ya!
Kim kazanmazsa bu dnyada bir ekmek paras, Dostunun yz karas dmannn maskaras. (M.Akif Ersoy)

Bizim vurgulamak istediimiz; ilk nce dine balln, namaz klp klmadn, ahlkn edebini, geceleri kumar oynanan kahvahanelere gidip gitmediini sorun o konuda byk eksiklikler varsa, dier artlar artk gz nnde bulundurmaya gerek yok, hemen hayr sylenebilmelidir. imdi halkmz arasnda yle yanl bir dnce var: Salih bir zat kendi kzn dindar, okumu ve zengin saylabilecek birine verse, hemen dedikodu yapp yle dnyorlar: Bu zat nasl dindardr ki? Kzn makam ehline, zengin birine veriyor. imdi bu zat haram bir ey mi yapm ki, onu knyoruz. Bu zat dindarl n planda bulundurmakla beraber, kzna hem dindar, hem okumu, hem de maddi durumu iyi olan biri talip olmusa vermiyorum mu? desin. Yok, bana gidin dindar ve fakir bir damat bulun getirin mi? desin. yle dese ve yapsa da, acaba zengin bir ailede yetien, rahatla alan bir kz, ok fakir olan bir kocann yannda huzura kavuabilir mi? Hanef mezhebine gre zengin bir kadn, mehir ve nafakasn salayamayan fakir bir kocaya denk olamaz derken huzurun salanmas asndan dnlmemi midir? Byle fakir bir kocay, kz ben istemiyorum derse, Hanef mezhebine gre babann o kz zorlamaya hakk var mdr? Bir baba kz iin en uygun karar almak istemez mi? Kznn rahatn, menfaatini dnmez mi? Veya bu zatlar eletirenler, kendi kzlarn dindar, okumu, zengin biri isterse vermiyorlar m? Kzlarnn rahatn, huzurunu dnmyorlar m? Gidin bana fakir damat m getirin diyorlar? Madem bizler yle yapmyoruz, madem bizler kzlarmz iin en iyiyi istiyoruz. O halde o zatlar da eletirmeye hakkmz yoktur. Zaten sadece zengin olsun; isterse dindar olmasn diyen zatlar olmaz. Bunu anlatmakla kastmz insanlar eletirmemek iindir. Yoksa evlilikleri zorlatrmak iin deildir. Byle evlilik gibi hayrl ilerde kolaylk gsterip yardmc olmak gerekir. Evinin idaresini kimseye muhta olmadan yapabilen kimseleri hemen evlendirmek ok faydaldr. Gnmzde madd artlar ok ne karld iin, ou genlerimiz evlenememektedir. ou zaman kz taraf ar bir rzk endiesi iersine girmektedir. Hlbuki hibir eyin ars iyi deildir. Kzn verirken artlarn ok arlatranlarn pek ounun kz evde kalm veya vakti ok gemitir.

Firaset-l Mminin

95

Gelecekte ne olacan en iyi bilen Allah-u Tealadr. Zengin evlenip, daha sonra fakir den nice zenginler; Fakir evlenip daha sonra zengin olan nice insanlar vardr. Tedbir almak iyidir; ama hibir zaman arya gidilmemeli, evlilik ileri para iin ok zorlatrlmamaldr. Kapna gelen gen eer dindar, gzel ahlkl ve rzk iin gayret gsteren biriyse onu da elden karmamak gerekir. nk her zaman o vasfta genleri bulmak kolay olmaz. Diyelim ki: Kzn bir zengine verdin; ama o ahs ahlken dkse, kzn onun yannda huzuru, mutluluu bulabilir mi? nemli olan para m; yoksa huzur ve mutluluk mu? Maddiyattan ziyade genlerin birbirileri ile geinip; geinemeyecekleri, birbirlerini isteyip; istemedikleri gz nnde bulundurulmaldr. Dnyalk eksiklikler yava yava tamamlanr. Allah, evlenenlerin yardmcsdr. Allah Resl (s.a.v) bir hadislerinde yle buyurdular: kimseye yardmda bulunmak Allah zerine bir haktr: Allah yolunda cihada kan kimse, anlama gerei hrriyetine kavumak iin efendisine belli bir mebla demek isteyen kle, iffetli yaamay arzu ederek evlenmek isteyen kimse.3 Baba ve anneler de kendi ocuklarnn geleceini iyiden iyiye dnmekle mkelleftir. Kendi kzlar ve oullar gen olduklar iin her eyi kendileri gibi olgun dnemezler. yleyse bu konuda anne ve babalara ok grevler dmektedir. Kzlarn hemen nne gelene vermemelidir. Din ve diyanetini bilmeyen, haramlarla uraanlara ve iki ienlere kzlarn verenler, o evltlarn elleriyle atee atan anne ve babalardr onlar. Kendilerine verilen sorumluluu, yetkiyi ktye kullanmlar demektir. 2) Kendisiyle evlenilecek kz ok irkin olmayp gzel veya gzele yakn olmas da nemlidir. Gzellik tek bana tercih sebebi olmasa da dindarlkla birlikte istenilen ve sevilen bir durumdur. nk kadnn sevilen olmas, erkeini ailesine balar, harama bakmasna engel olur. Onun iin Resulullah (s.a.v) alnacak kzn grlmesini tavsiye etmitir. Alnacak kz grmek ok faydaldr. nk her insann zevki farkldr. Senin gzel dediine bir bakas irkin diyebiliyor veya bakasnn gzel dediine sen irkin olarak bakabiliyorsun. Bu yzden insan evlenecei hanm grmelidir. Hadiste yle buyrulur: Hz. Peygambere: Hangi kadn daha hayrldr. diye sordular. yle buyurdu: Kocas kendisine baknca, ona nee ve sevin verir, emrederse itaat eder. Kendi mal ve zel yaants konusunda, kocasnn sevmedii eyleri yapmaz.4 Koca olacak kii, evlenecei kzn sevecen bir simaya sahip midir, deil midir? Onu gz nnde bulundurmaldr. Kar koca birbirlerini sevmezlerse mutlulua ve huzura kavumak zorlar. Hele baz insanlar var gzellie ok nem veriyor. Gzel veya en azndan normal olmazsa ben onu sevemem ve geinemem diyorsa, o kii kendisinin bu ahlkn da nemsemelidir. Yani hanm irkin olduunda harama dme tehlikesi veya harama bakma tehlikesi olacaksa veya sevgiyi engelleyecekse, evlenmeden nce bunlar gz nnde bulundurmaldr. Ama byle eyleri, yani d grnm fazla umursamayan,
3 4

Tirmizi,Fezail Cihad: 20- bni Mace - Nesei Ahmed b. Hanbel, 2, 251, 432, 438 - Ebu Davud, Zekt,32 - bn Mace, nikh,5

96

Firaset-l Mminin

benim iin dindarlk, ahlk nemlidir diyen insanlar da ona gre hareket etmelidirler. nsan bata evlenecei hanmn dindar ve ahlkl oluuna dikkat etmeli, ondan sonra da dier artlarn da olmasn temin etmeye almaldr. Bir kii evlenirken sadece gzellie nem verirse o zaman mutlu olmas zor olur. Ayn zamanda aile yuvas kurmadaki maksat yok olmaktadr. 3) Evlenen Mslman hanmlar koca adayn seerken srf onunla zenginliinden dolay, srf dnya saltanat iin evlenmemelidir. Kocann dindar, kaliteli biri olmasna, dikkat etmelidir. Srf paras iin evlenen, srf parasndan dolay kocasn seven kadn gerek mutluluu yakalayamaz. Dnya hali belli olmaz dn zengin olan insanlar bir gn fakir duruma debilir. Paras iin kocasn seven kadn bylesi gnde ondan yz dnmeye balar. Hlbuki evlenen iftler iyi ve kt gnde beraber olma dncesiyle evlenmelidirler. Maddiyat iin birbirleriyle evlenen iftler ok skntlarla karlamlar. Yuvalarnn dalmasna kadar varmtr. 4) Evlenecek olan kzlarn dul deil de; bakire olmas daha da tercih edilmelidir. Bu durum kar ve kocann birbirleriyle daha ok kaynamalarn salar. Bir de genlerimiz bakireliini haram bir yolla (zina yoluyla) bozmu olan kadnlardan uzak durmaldrlar. ylesi kadnlar iffetini koruyamam aciz kiilerdir. Bunlarn ayn hatalara tekrar dp dmeyecei belli olmaz. Kitaplarda bakireyi tercih ediniz denilirken, iffetli dullara nazaran onlar tercih etmek daha faydaldr denilmek isteniyor. Yoksa kzln zina yoluyla bozanlar kastetmiyor. Bu gibilerden daha da uzak durulmaldr. Ama gnmzde namus duygular ok yara alm, baz yrelerde kz bakire olmu, olmam hi nemsenmiyor. Zina da yapm olsa bile normal gryorlar. imdi erkekler kzn bakire olup olmadn umursamazlarsa, o zaman da kzlar nasl olsa artk kzlk nemli grlmyor diyerek gnaha daha abuk decekler. Onun iin gzel bir yuva kurmak isteyenler byle irkin gnahlara maruz kalmam, iffetli, namuslu hanmlar tercih etsinler. Bu zamanda bakirelik niin art olsun. Kzlarnda elenmek hakk deil mi diyen zihniyetlerden uzak durunuz. Biz Mslmanlarn yle insanlarla iimiz yoktur. Biz haylyz, hay ve iffetli olmay da devaml severiz ve isteriz. Namuslu olmak, namusa nem vermek de Mslmanlarn vazgeilmez hasletlerindendir. O yzden Mslman hanmlar iffetli olmal, zinadan uzak durmaldrlar. Nice kadnlar kocalarn aldatyorlar. Byle kadnlara sesleniyorum: Sizler acaba niin eytana ve nefisinizin irkin arzularna uyuyorsunuz? Sizlerde hi vicdan, utanma, merhamet yok mu? Nasl byle dk ilere girebiliyorsun? Allahtan hi korkmuyor musun? Zinann, ne kadar byk bir gnah olduunu bilmiyor musun? Zinakrlarn cehennemde ekecekleri azaptan haberin var m? Yaptn ahlkszlnn yanna kr kalacan sanyorsan aldanyorsun. Btn yaptmz ameller sa ve sol omuzlarmzdaki Kirmen Ktibin melekleri tarafndan yazlmaktadr. yleyse bakalarnn gnln elemekten vazge. Rabbini raz etmeye bak ve u ibretli misali dinle:

Firaset-l Mminin

97

Mansur Ammar (r.a) bir gece sokaktan geerken bir erkein, bir kadna ki gme tamam m? dediini ve kadnn kabul edip onun peinden gittiini grd. eyh kendi kendine, bu ie msaade edersem, Allah-u Tealann mlknde fesad olur. lem bozulur, deyip dier taraftan geldi ve paltosu ile yzn rtt ve Ey kadn, drt gme ne dersin? dedi. Kadn birinci adam brakp eyh ile beraber gitti. eyh onu kendi evine gtrd nne drt gm koydu ve kendisi namaz klmaya balad. Namaz fazla kld iin kadn dayanamayarak ona: Beni niin bekletiyorsun, nerdeyse sabah olacak. dedi. eyh alayarak yle cevap verdi: Ey kadn eer sana meylim olmadn sylersem yalan olur. Ama biz senin dediin gnah yaparsak ve bizi drt ahit grrse ve kadya syleseler, kad bize ne yapar? Zina haddini bize icra eder. Eer kad kendisi grse nasl olur. Delil daha kuvvetli olur. Ama bu gece burada hangi ahid ve kad var ki grsnler. eyh yle der: nce senin amelini yazan iki melek, iki de benim amelimi yazan melekler, bunlar drt ahittir. Allah-u Teala da kullarnn hallerini bilir ve grr, hi dndn m, kyamette bize ne yaparlar? Kadn bu szleri duyunca alayarak feryad etti: Ey eyh, mrmn bu zamanna kadar olan ksmn ziyan ettim. Bu dediklerini hi aklma getirmedim. Tevbe etsem kabul olur mu? eyh: Allah-u Teala kullarnn tevbelerini kabul ve gnahlarn af edicidir dedi ve kadn tevbe etti ve iyi kullardan oldu. iten gemeden acaba tevbe ka kula nasip olacak. Ayn zaman da bizler de Yusuf (a.s) gibi Allahtan korkmalyz. Msr azizinin hanm Yusuf (a.s)n gzelliine dayanamayp gnaha ard zaman Yusuf (a.s):

Allaha snrm. dedi. Azizin hanm: yleyse hapse (zindana) git dedi. O da: Hapis benim iin daha sevimlidir. dedi.

Bu konuda gelen pek ok haberlerden sona halen gnahtan vazgemiyor isen. Belki inancn yok, belki ahireti nemsemiyorsun. Senin cennet ve cehenneme inanmaman veya nemsememen, hibir eyi deitirmez. Sen bunlarla karlaacaksn. nanmyorsan yalln, lmn durdursana, gzelliini kalc klsana! Kabre her gn biraz daha yaklayorsun. Yaptn amellerden dolay hesaba ekileceksin. Yaknda yalanacaksn, irkinleeceksin, artk kimseler senin yzne bile bakmayacak. Ama sen geride

98

Firaset-l Mminin

iffetsizlik, hayszlk brakm olacaksn. Akllca genliini geirseydin, iffetli bir hanm olup ahirete salih amellerle gitseydin daha iyi olmaz myd? Nefsine uymann perianl dnyada da, ahirette de devam edecek. Nefsine uyan insanlar, lp de insanlarn srtnda kabre doru gtrldkleri zaman, kendisine cehennemdeki yeri gsterilecek ve beni yerime niin abuk gtryorsunuz, yava gtrn diye feryat edecektir. Ama nefsine uymayan salih amelli insanlar da, kendilerine cennetteki yerleri gsterildii zaman: Beni yerime abuk gtrn diye baracaktr. Bu konu da Resl Ekrem (s.a.v) yle buyurmutur:

: :
Cenaze tabuta konup ta erkekler onu omuzlar zerine ykledii zaman, iyi bir kii ise: Beni (gideceim yere ) ulatrn, ulatrn der. Cenaze fena bir kimse ise: Eyvah! Bu cenazeyi nereye gtryorsunuz? der. Onun sesini insanlardan baka her ey duyar. Eer insanlar bu sesi duysayd, baylp derlerdi.5 Acaba sen bu iki snftan hangisinden olmak istiyorsun. Cennetlik olmak istiyor isen, yleyse u dnya hayatndaki rezaletin nedir?

Ey biare, ey gafil daha neyi bekliyorsun, cehenneme yzst atlmay m bekliyorsun? Niin hatan grmyorsun, niin ban iki elinin arasna alp eyvahlar etmiyorsun? Zina byk gnah, evli olann ki daha byk gnah! Hem kocana da, acmyor musun? Ey merhametsiz kadn! O senin iin gidip binlerce insann kahrn ekiyor. Senin rahatln iin zor ilerde alyor. Belki hamallk edip yk tayor. O senin iin yk altnda ter dkp ezilirken, sen kan be kuru etmeyecek yabanc erkeklerle gnaha girip nefsine bakyorsun. El insaf. El insaf! Bu insanlk m? Bunlarn bu davran yeri, g sallyor. Btn lem bunlara lanet okusa belki yeridir. Sen u dnyada nefsine uyup birka dakikalk zevk iin ereflerini kaybedenleri, toplumda rencide duruma denleri grmyor musun? Onlardan hi ibret almyor musun? Byle kaamak yapanlarn byk ounluu yakalanyorlar, kimileri hapse, kimileri mezara gidiyor. Bunun neticesi olarak anneler, babalar, kardeler sokaklara kamyorlar. Kocan mahcup, evltlarn mahcup, senin gibi bir anneye dtklerinden dolay hep zlyorlar. Kendi erefini dnmyorsan, bari bunlarn erefini dn. Evltlarn niin toplumda boyunlar bkk dolasn. Bu bir anlk zevk uruna bu kadar rezilliklere deer mi? Denilmi ki: ehvet; melikleri kle, sabr ise; kleleri melik eder. Yusuf ile Zleyhann kssasn grmyor musun? Demek ki: Nefse uymayan olur yce; uyan ise olur cce! Bu gibi gnahlardan dolay ou kadnlar kocalarndan, ocuklarndan ayrlyorlar. Gzelim aile yuvalar dalyor. Bu kadnlardan bir blm
5

Buhari, Cenaiz 50

Firaset-l Mminin

99

kendilerine yz verilmedii iin kt yola dp hayat kadn oluveriyorlar. ocuklar perian oluyor. Kimileri daha byk gnah olan intihara kadar bile gidiyor. Bu gnahtan dolay ou kadnlar piman oluyor; ama i iten gemi oluyor. Eer byle zina gnahna giren kadnlar varsa, bir an evvel bu gnahlarna alayp tevbe etsinler. Cenab- Haktan ayplarn dnya, ahirette rtmesini istesinler. Kendilerine musallat olan kiiyi byk bir ekilde azarlayp kovsunlar. Bir daha nefislerine yenik dmesinler. Bazlar var; kocam beni aldatyor diyerek kendisi de kocasna kar bu gnaha giriyor. Aman byle bir yanla girip de kendinizi, eytana, nefse kaptrmayn, onlarn oyunlarna gelmeyin. Bunlar eytann hileleridir. Koca, o gnah, o rezillii yapyorsa, kocan kendini cehenneme atyorsa, sizinde kendinizi cehenneme atmanzn ne anlam var? Sizler iffetinizi, haynz, namusunuzu koruyunuz. Sizin iffetinizi korumanz kocanzdan ziyade Allah iin olsun. Kocasndan kzp kendi kendine baka erkek arkada bulanlar, onlarn yaldzl szlerine kananlar da byk gnaha girenlerdir. Bunlar huzuru kocasnda, ailesinde bulamaynca huzuru bakalarnda aryorlar. Huzuru ailemizde arayalm, huzursuzluun sebeplerini tespit edip onun arelerini dnelim. Huzuru kalbinde, Allaha kullukta ara, sabr kendine arkada edin, gnah yollarla huzura kavumann imknsz olduunu bil. Byle yapp piman olanlardan ibret al! Her ailesinde sorun olan byle yanllara derse dnyann hali ne olur? Hele bazlar daha kocasndan boanmadan veya boandktan sonra iddet sresinin bitimini beklemeden bakasna varanlarda byk gnaha girmi demektir. ddet sresi bitmeden evlenen bakasnn nikh altnda olanla evlenmi gibi olur. Baz kadnlar duyuyoruz; kocas yakkl, kendisini seviyor, maddi durumlar yerinde, ocuklar etrafnda cvl cvl dolayor. Ne dese kocas yapyor. Bir bakyorsunuz, bu kadn birilerinin aldatmasna kanm. Hatas ortaya knca da yuvas dalyor, perian oluyor. Onun iin gnahnz aa kmadan tevbe ediniz. Sizleri byle gnahlara ynlendiren kiilerden ve yaynlardan uzak durunuz. Nikh den erkekleri, akraba da olsalar dahi yalnzken evlere almaynz. Bunlar ok gnahtr. Kocas evde olup da; hanm evde olmayan evlere de kesinlikle girmeyiniz. Fakir de olsak, evin hanm evde yoksa o evlere girip ocuklarnn bakcln, hizmetini ve evlerinin temizliini yapmayalm. O evin kocasyla yalnz kalmanz ok byk gnah ve tehlikelidir. Erkek ve kadnlarn ba baa kalmalar yznden ou kadn iffetini kaybetmi, o iffetsizlik alnnda bir kara leke olmutur. Ama baz hayvandan daha aa dm kadnlar, zina gnahn umursamyorlar. Onu normal gryorlar, belki kocalar da karmyor. Byle insanlara ne desen botur. Ama bizim anlattklarmz, kalbinde zerre kadar ahirete iman olanlar iin dndrcdr, zcdr. Gnaha zlmek ayr bir ey; umursamamak ok daha ayr bir ey. Gnahna zlene tevbe nasip olur; zlmeyene tevbe de nasip olmaz. Ba aa cehenneme yuvarlanr.

100

Firaset-l Mminin

Bir de nefis doymaz ki, bu gne kadar ilediimiz gnahlardan, elimizde yz karalndan baka ne var ki? Nefsimizin istediklerini nefsimize verdiimiz zaman, nefsimiz doyuyor mu? Yoksa daha baka yok mu diyor? Nefsin istekleri verilmekle ondan kurtulamayz. Akarsuyun nn atka su oalr. Onun nn kreltmek, kapatmak lzm. Nefse her istediini veren, su arnn nn daha da aan adama benzer. Madem nefisler doymuyor, o halde doymayan bir canavar doyurmaya almakla zaman kaybetmeyelim. Bat lkelerinde insanlar manevi gdadan mahrum olduklar iin, kendi nefislerini tatmin etmek iin zevk ve sefaya kouyorlar, bakyorlar ki, elencelerle nefisleri doymuyor, ilerindeki manevi boluu dolduracak dinleri yok, bu defa toplu intiharlara kalkyorlar. Kurtuluu lmde aryorlar. Bunlar cehenneme odun olan insanlardr. te Muhammed (a.s) gibi nderleri olmayan insanlar nefsin ve eytann oyunca oluyorlar. yleyse gn gelip gnahlar bizi terk etmeden nce, biz gnahlar terk edelim ki, Allah (c.c) indinde bir kadrimiz olsun ve herkesten daha ok Allah-u Tealadan korkalm, ondan hay edelim ve zina gibi irkin gnahlardan uzak duralm. Herkesten daha ok hay edilmeye layk olan Cenab- Hak olduunu ispat eden u ibretli menkbeyi okuyalm. Daha nceleri kervanlarla yolculuklar yaplrd. Yine gnn birinde, bu kervanlardan birisi uzun bir yolculua kar. Bu kervanda da gzel bir kadn bulunur. Bu kervanda bulunanlardan biri bu kadna k oluverir. Bu defa da nasl edeyim de bu kadna akm, sevgimi haber vereyim der. Hep bunun frsatn kollar, netice kervan uzun bir sre yol gittikten sonra gecenin ge saatlerinde kervan bir yerde konaklar. Herkes yorgun ve bitkin bir halde dinlenmeye geer. Fakat o kadna gnln kaptran adam gizlice o kadnn yanna gelir. Onu sevdiini syleyip onunla beraber olmay ister. Akll kadn o adama: Git bir kervan kontrol et bak herkes uyumu mudur? der. Adam, kadn isteklerime olumlu cevap verecek diyerekten sevinle gidip kervandakileri kontrol eder ve kadnn yanna gelip herkesin uyuduunu syler. Kadn o adama yle der: Cenab Hak da uyumu mudur? O adam: H Yce Allah uyumaz. O daima kullarn grr. der. Kadncaz: te madem Allah-u Teala uyumuyor o halde herkesten daha ok Allah-u Tealadan hay etmemiz lzmdr? der. Ve o anda adam hatasn anlar ve gnahna piman olup tevbe eder. te her kadn veya erkek bata Allah-u Tealadan korkmaldr. Ondan hay etmelidir. Rabbim tm kadnlara bu uuru versin. (Zina konusunun dindeki cezasn, gnahn bykln renmek isteyen Uyar adl kitabmzn zina konusundan renebilirler.) te insanlar gnahlarn iersinde ok kaldklar zaman veya gnahlara devam ettikleri iin her ey kendilerine normal gelmeye balyor. nsanlar

Firaset-l Mminin

101

inandklar gibi yaamadklar iin; yaadklar gibi inanmaya balyorlar. Daha nceleri hayya, iffete, kapalla nem veren slam genlii; imdi alp salmay medeniyet olarak, ilericilik olarak gryor. Gnbegn kzlar haydan uzaklap ak saklkta adeta yar yapyorlar. Bunlarn yaptklar yanllklar ne din kabul eder, ne de akl kabul eder. Alp salmay stnlk, ilericilik olarak gren neslin aklna aarm dorusu. Biz Mminler bylesi durumlarda kimseye bakmayz. Her eyi en iyi bilen Allah-u Tealadr. Madem Allah-u Teala alp salmay yasaklam, iffet ve namusu emretmi, biz de ona uyarz. Dier insanlarn aklna bakmayz. Akl onlara veren Allah (c.c)dur. Bu insanlar deta kendilerine akl verene de akl retmeye kalkyorlar. Almaya, soyunmaya medeniyet gzyle bakyorlar. Allah Resl (s.a.v) bir hadis-i eriflerinde yle buyururlar: Kadnlarn en erlisi alp salan, bbrlenendir. Onlar mnafk vasf tamaktadrlar. Onlardan cennete ok az sayda gireceklerdir.6 te insanda iman olmaynca akl da dzgn almyor. nemli olan Mslman gen kzlarn bunlarn yalanlarna, oyunlarna kanmamalardr. Nefislerinin arzularna gre hareket etmeyip; akllaryla hareket etmelidirler. Akl da Allah (c.c)nun emirlerinden yana. Allah (c.c)un emirlerini yerine getirirken utanan zavall Mslman! Namaz klmaya utanyorsun, kapanmaya utanyorsun! Ey kardeim, sen niin utanyorsun ki, Allah-u Tealann emrini yerine getirdiin zaman alnn ak olsun. Allaha itaatten ar(utanan) eden insanlar, Rablerinin yceliini az da olsa anlayabilselerdi, bu gaflete dmezlerdi. Gerek Mminler Ona itaat konusunda knayanlarn knamasna aldr etmezler. Eer ortada utanacak, ar edecek birileri varsa o da kendilerine binlerce nimetler veren Rabb'lerine asi olan, ak sak gezenlerdir. Mslman kzlar din dmanlarnn oyunlarna gelmeyi ne zaman brakacaklardr? Kendilerini cehenneme aran bu insanlarn erlerinden ne zaman kendilerini kurtaracaklardr? Medeniyet diyerek, ilericilik diyerek, moda diyerek Mslman kzlarnn ban atlar. Ondan sonra da modalarla Mslman kzlarn gnbegn tesettrden uzaklatrdlar. imdi sokaklarda mini etek giyenler, giydikleri gmleklerde tenini, boyunlarn, kollarn gsterenler, acaba bu ilerlemeleri, medeniyetleri ne zaman sona erecek? Bencesine sokaklarda styen ve kilotla gezene kadar srecek. Madem ok alan ok ilerici, ok meden, yleyse bir defadan giysilerinizi atn da hemencecik medenleip ilerleyin, daha yava yava almann, ilerlemenin ne anlam var! Bu kadnlar haydan uzaklatrlm ne yaptklarn bilmeyenlerdir. Hadisi erifte yle buyrulmu:

:
"nsanln ilk nbvvet kelamndan ald t udur: "Eer hayn yoksa git dilediini yap."7 Baka bir hadisi erifte ise:
6 7

Camis-Sair, 3: 392 Buhari, Enbiya 54 Edeb 78

102

Firaset-l Mminin

"Her bir dinin kendine has bir ahlk vardr. slm'n ahlk hayadr."8 Gerek Mmin hanmlar byle kiileri ve batnn irkinliini rnek alamazlar, onlara benzeyemezler. Ama maalesef Mslmanlar kendi dinlerinin gzelliklerini brakp, batnn ahlk d kltrne tabi oluyorlar. Bunun byle olacan kinatn efendisi bizlere yle haber vermiler: phesiz sizler, sizden nceki milletlerin kt detlerine adm adm, kar kar gireceksiniz. Onlar bir kertenkele deliine girseler, siz de arkalarndan gireceksiniz. Ashab: Yahudi ve Hristiyanlar m demek istiyorsunuz? diye sordular. Allah Resul (s.a.v): Ya kimi olacak? diye buyurdular.9 u rivayeti de nemseyelim: Kalplar benzeince, kalplerde benzeir.10 Papa II. John Poul yle diyor: Bizim derdimiz, Mslmanlar Hristiyanlatrmak deil; bizim gibi dnmelerini salamaktr. Allah-u Tealann emirleri ortadadr, dileyen Rabbine kul olur, cennetlik olur. Dileyen iki gnlk dnyada nefsinin arzularna uyar cehennemlik olur. Yalnz Mslman hanmlar sokaklarda cariyeler gibi ak gezemezler. Onlarn giyimi slama uymaldr. Ben tesettre girmek istiyorum, Rabbimin emri neyse ben ona uymak istiyorum diyen bacmza tavsiyemiz udur: Tesettrn gzel grnmek iin yapma, bazlar var earp kendisine yakt iin rtyor. Ban rtm, kollar ak, etekleri ksa, giydikleri elbiseler dar. Demek ki, bu gibi kadnlar earplarn Allah iin rtmemiler, ss olsun diye rtmler. Bylelerinin sa avret de, kollar dizleri avret deil mi? Hatta kollar, boyunlar ziynet ve ekicilik ynnden satan ok daha etkileyicidir. yleyse Mslman hanmlar, bunlar gibi yapmamal, giydii kyafetleriyle herkesin dikkatini zerine ekmemelidir. Baz kapanmlar gryoruz; yle bir ss yapm, giyinmi ki, herkes onun gzelliine, ssne bakyor. Hatta bazlarnn da ba rtl olduu halde, baz ark, trk programlarnda binlerce erkein yannda oynadklarna ahit oluyoruz.- Byle yapmak hell midir? imdi sz fazla uzatmayalm. Kapanan Mslman hanmlar doru dzgn kapansnlar. i maksadndan kaydrmasnlar. yleyse Mslman hanmlarnn giydikleri elbiseler, vcut hatlarn belli ettirmemeli, ince olmamal, dar olmamal, klyla yabanc erkeklerin dikkatini zerlerine ekmemelidirler. Sade giyimler olmaldr, bu artlara uymayan, aklardan ok daha dikkat eken, manken gibi giyinenler, klklaryla dikkat ekenler. Onlar da Allah (c.c) indinde mesuldrler. te her eyi normal gren insanlarn zihniyetini brakalm. imdi kzlarn almasna normal diyorlar. Bu insanlarn beyinleri ykanm, onun iin Allah-u
Muvatta: Hsnl Hulk 9, (2,905) bn Mce, Zhd 17 (4181) Buhari, Enbiya 50; Mslim, ilim 6. 10 El- Hafci, Nesimur-Riyz,1/590
8 9

Firaset-l Mminin

103

Tealann hudutlarn iniyorlar. Bakyorsunuz evin erkei hanmna: Kzmz darlarda byle ak gezmesin diyor. Kars hemen sze atlyor: Herkes ak geziyor, sadece bizim kzmz m? O da gentir, onu ok skma ve yle szler bir daha syleme ayptr. diyor. Acaba kapanmak ne zamandan beri ayp oldu? Bazlar da yaptklar yanllarn dine mal etmeye alyorlar. Hlbuki dini emirler insanlarn heveslerine gre dzenlenemez. imdi insanlara baz eyleri kabul ettirmek iin, dinin emirlerinin orasndan, burasndan krpyorlar, neymi, insanlarn kabul edebilecekleri ekle koyacaklar. Ben bu dnceye ok karym. imdi dini emirler neyse doru olan odur. nk o emirleri koyan Allah (c.c) dur. Allah-u Teala hata etmekten mnezzehtir. Bir de dinimizin emirlerinden utanyor muyuz ki, onu deitirip insanlara sunalm. Din neyse insanlara o sylenir, insanlarn heva ve heveslerine gre dini emirler yumuatlamaz. O zaman bizde bir sorun var demektir. Her toplumun dncesi, kltr farkl farkldr. Biz dini emirleri onlarn kltrne gre mi sylemeliyiz. Eskiden aklk aypt, imdi neredeyse kapanmak ayp saylacak, sen bu insanlarn arzularna gre mi dini ayarlayacaksn? Kadn erkek dolamas gnmzde normal karlanyor diye; slamn emrine uymayan gezmeyi, tokalamay iyi mi gstermeliyiz? nemli olan dinimizin bize sunmak istedii mesaj doru alalm. Ondan sonra hi ekinmeden syleyelim. steyen kabul eder; isteyen reddeder. Sonucuna da kendisi katlanr. unu anlatmak istiyoruz: Dini emirler neyse onu syleyin. nsanlara bir eyleri kabul ettirmek iin dinin hkmlerinde deiiklie gitmeyin. nsanlar kendilerini dine gre ayarlamaya mecburdur. Din insanlara gre ayarlanamaz. nsanlar farkl karaktere ve dncelere sahipler, sen bunlara gre dini ayarlar isen o din, din olmaz, baka bir ey olur. Zaten Cenab- Hakkn emirleri akllara vicdanlara uygundur. Lakin baz akllarda sorun oluyor veya imanlarda derin yaralar oluyor. Mademki, Allah-u Tealann emirleri iersinde tesettr de vardr. O emri yerine getirmeye alalm. rtnmede istenilen artlara uyalm. Bakalarnn dncelerine aldr etmeyelim, hak bildiimiz davada sebat edelim. Siz u sokaklardaki akla sakla ne diyorsunuz? lk nceleri kzlarmzn parma, sann bir kl dahi grnmyordu. imdi sizlere ne oldu da byle kzlarnz alp sald. Yeni yetien kzlarn kot pantolon, ksa kollu kazaklar giymeleri caiz midir? Erkek evldnn giymekten hay ettii giysileri, kzlar yzleri kzarmadan, rahatlkla giyebiliyorlar. Anlalan toplumumuz ok fazla medeni olmu(!) airin dedii gibi:
Medeniyet dediin amaksa bedeni, O halde hayvanlar bizden daha medeni!

Bu zavalllarn aklna deliler bile gler. Kzlar, kadnlar balkonlara balar ak, ksa kollu, dar pijamayla, geceliklerle kyorlar. Bunlar birer rezalettir. Bir Mslman hanm nasl byle olabilir? yle syleyelim: Sizin vicdan ve

104

Firaset-l Mminin

merhametiniz, can ve cier evltlarnz cehenneme atacak. Siz ocuklarnz ok seviyorsunuz, onlarn zlmesini istemiyorsunuz. Onlarn istekleri haram da olsa, almak ta olsa onlar kramyorsunuz. Acmak gzeldir; ama siz evltlarnzn cehennemde yanmalarna sebep olacaksnz. Cahiliye dneminde cahil anne ve babalar kz ocuklarnn canna kast edip dnya hayatlarn sona erdiriyorlard. Bir defasnda bir ahs Reslullah (s.a.v)e bandan geen u olay anlatt: Benim bir kzm vard. Ben onu ok severdim. Ben onu arnca koa koa gelirdi. Bir gn onu yanma ardm ve alp darya ktm. Yolda bir kuyu vard. O kuyuya yavrumu attm. Son defa duyduum haykrlar! Hala kulamdadr. Zavall yavrum: Baba beni buradan kurtar! Babacm beni buradan kurtar! diye baryordu. Bu vakay duyunca Reslullah (s.a.v)in gzleri doldu ve alamaya balad. Toplantda bulunanlardan biri dedi ki: Arkada sen Reslullah (s.a.v)i zdn. Peygamber (s.a.v) de buyurdu ki: Brakn kabahatini anlatsn, bylece kendisi de biraz rahatlayacak. Bunun zerine o adam olay tekrar anlatt. Bunu duyunca peygamber (s.a.v) o kadar alad ki, sakal gzyalaryla sland. Reslullah (s.a.v) daha sonra o adama dedi ki: Cahiliye devrinde ne olmusa olmu, Allah gnahlarn affetsin. Sen artk hayata yeniden balamalsn.11 imdikiler de evltlarnn imanlarnn kurtuluunu umursamayarak ebedi olan ahiret hayatlarn ykyorlar. Baz eyler sizlere arda gelse yapmak zorundasnz. ocuunuz hasta olduunda iyilemesi iin ba yarlma, kalbi deitirilme, bbrei alnma, onlarca defa ameliyata yatma pahasna da olsa, yine de kabul etmiyor musunuz? Acsanz da, yreiniz kan da alasa, istemeyerekte olsa kabul ediyorsunuz? te kzlarmza acdmzdan dolay, dini emirlere gre yetitirmezsek, onlar etin bir azaba atm olacaz. Demek ki, kzlarmz her eyi iyi dnemiyor. lm ok uzak gryorlar. yleyse onlara siz yardmc olunuz ve yle deyiniz: Kzm alp salman gnahtr. Bu bizlere yakmaz. deyip, onu dinini renmesi iin hocaya gnderiniz. Sizler haramlarda ok kaldnz iin, alp salmay ok normal karlasanz da; yerin ve gn Rabbi ve kullarn nimetleriyle kuatan Allah, yaplan bu hareketlere normal demiyor. slam eriatnn temsilcisi Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) normaldir demiyor. Zaten her kim alp salmaya helldir, normaldir, gnmzde rtnme de neymi, almak daha iyidir, almak medeniyettir, bizler 21. asrda yayoruz kapanmak ta neymi gibi szler sylerse, o kii kfir olur. Cehennem azabna aday demektir. Ey Mslmanlar! Kendimize gelelim, aklmz bamza alalm! Nereye gidiyorsunuz? Bu gidiiniz cehenneme yar etmektir. Allah iin siz u darlardaki halleri beeniyor musunuz? Beenmiyorsanz, sizlerde bu fitnede yer almaynz. Sizler kendinizi ve cancier evltlarnz bu asrn fitne ve gnahlarndan koruyunuz. Cehennem ateini nemseyiniz. Evltlarnza
11

Tarih Boyunca Tevhid Mc. ve Hz. Pey. Hayat, Mevdd, c.2 s.34

Firaset-l Mminin

105

gelebilecek en kk skntlar sizlerin gnlerce uykularn kard halde, acaba evltlarnzn gnahlarla kabre girmesine nasl raz olursunuz? Ahireti dert edinmezsiniz? Hlbuki sizler de ahirete, cennet ve cehenneme inandnz, Mslman olduunuzu sylyorsunuz. Hakiki manada ahirete inanan insanlar, ahiret hususunda nasl olurda bu kadar sorumsuzca hareket edebilirler? Zaten siz iman ehli olduunuz iin biz de nnzdeki cidd olaylar haber veriyoruz. Yoksa imandan nasibi olmayana bunlar anlatmyoruz. nanan insann dnmesi ve yapmas gereken ok eyler var. ayet dnyoruz diyorsanz, u sokaklardaki aklklar, haydan uzak davranlar nelerdir? Bunlar kimlerin kzlardr? Artk kadnlarn alp salarak darlarda gnah samalar yznden darlara kamyoruz. Her an gnahlara dme tehlikesiyle kar karyayz. Her kim ne yaparsa kendi nefsinedir. Allah-u Teala insanlarn ibadetine muhta deildir. Ama kullar onun Rahmetine muhtatr. Rahmete kavumann art: insanlar acizliklerini anlayp kulluk bilincinde olmaldrlar. Dnyaya geli gayelerini unutmamaldrlar. Bazlar da dine hizmet ad altnda ok tavizler veriyorlar. Hlbuki ruhsatlardan teye geme hakkmz yoktur. nk tavizler bir baka tavizi dourduu iin faydadan ziyade zarar veriyor. Bir de dine hizmet ettiini zanneden baz dergi ve gazetelerde, kadn resimleri oluyor. Kapal olan kadn, giyim ekliyle yle gzel bir hale koymular ki, gen kzlara da yle giyinmeyi tavsiye ediyorlar. ayet slm kadn, o tr gzellikte sokaa ksa, belki erkeklerin hibiri ak kadnlara bakmayp, gzler kapal kadnda kalacak. Zaten gnmzde kapandn zanneden pek ok bayan ziynetiyle, gsteriiyle aklardan daha ok dikkat eker hale gelmitir. Eer bir kapal bayan giyimiyle aklardan daha ok dikkat ekiyorsa kapanmadaki maksad ihlal etmi demektir. Bir de dini dergilerde ne gerek var ki; yle gzelleri koyup bakanlarn nefsine hitap etsinler. Dini tesettrde esas olan ok gzel giyinip dikkatleri zerinde toplamak deil; insanlarn dikkatini ekmeyip sade giyinmektir. Veya sa, kolu, baca ak olan kadnlar koyuyorlar, bu defa dini yaynlar olduu zannedilen dergileri ve gazeteleri okuyanlar, bu gibi ak giyinmelerin haram olmadn sanyorlar. Hlbuki haram hell saymak ta imann gitmesine sebeptir. Demek ki; kadnlar kapansa da ok dikkat ekmemeli, yle bir rtnme ekli bulacak ki gzelliini gizlemelidir. Yani yle bir giyim ekli tercih edilmeli ki, kendisine ok yakp, erkeklerin dikkatini eken olmamaldr. Ama maalesef gnmzde tesettr, gzden rak olmann deil; gze yakn olmann ad olmu. Evlenen genlerimiz de alacaklar hanmn tesettrl olmasna gayret gstermelidirler. Tesettrne riayet etmeyen bayann, dini emirlere kar geveklii var demektir. Byle bir bayan, kzn da kendisi gibi ak yetitirecektir. Bunlar da slam toplumunda yaralar aar. Hanm ak gezen kocalar da Allah indinde mesul olacaklarn bilmelidirler. Koca olan kii hanmlarnn gayri ahlki davranlarndan sorumludur.

106

Firaset-l Mminin

Bir de Mslmanm diyen insanlar una dikkat etmelidirler: Allah-u Tealann emirlerini uygulayamamak ayr bir ey, kabul etmemek ayr bir ey. imdi baz insanlar var. Allah-u Tealann emirlerini aklna vuruyor, aklna yatmadysa inkr ediyor. Bu defa da o hkm dinde kesin delillerle ispat edilmi bir hkmse imanndan oluyor. mansz insanlarn da hi kurtuluu sz konusu deildir. Onlar cennet yz gremezler. Cehennem azabna duar olurlar. imdi bir kii dese ki: ki haramdr, faiz haramdr, zina haramdr. Ben bunlarn haramln kabul ediyorum; ama ben gnahkrm, nefsime uyuyorum. Bu kii dinen gnahkrdr, ld zaman Cenab- Hak bu kiiyi isterse affeder, isterse gnah kadar azap eder. Fakat bu kii bunlarn haramln kabul etmezse dinden km olur. Yani kesin naslarla, delillerle haramlklar belirlenmi hkmleri inkr ederse, ben bunlarn haramln kabul etmiyorum derse, haram hell kabul ettii iin kfir olur. Artk kurtuluu sz konusu deildir. Kullar hell ve haramlar belirleyemezler sadece Cenab- Allah belirler. Yani kullar helle haram; harama da hell diyemezler. Bu anlattklarmz da dikkat edilmesi gereken hususlardandr. 5) Kendilerine e seecek olan insanlar: Alacaklar kzn gzel ahlkl biri olmasna dikkat etmelidirler. Gzel ahlkl olan kzn; yz gleryzl, dili tatldr, insanlar incitmez, ayn zamanda sevecen olup, insanlarla geinmesini gzel yapar. nsanlarla gzel geinenler, insanlarn sevgi ve saygsn kazananlar, kocalarn da byk lde raz ederler. Gler yzl, tatl dilli olan biriyle konuulduu zaman insanlarn fkeleri diniyor. Onlarla geinmek kolay oluyor. Sinirli, fkeli, yz ask bir kadnla insann hayat srmesi gerekten ok zordur. Yce Rabbimiz fkesini yutanlar yle vyor:

Onlar (takva sahipleri) bollukta da, darlkta da Allah iin harcarlar, fkelerini yutarlar. Allah da gzel davranta bulunanlar sever.12

te evlenecek olan gen, anlatlan gzel vasflarn, istedii kzda var mdr, yok mudur? Onu anlamas iin annesini, kz kardeini devreye sokmal, istenilecek olan kzn ahlk, konumas ve edebi hakknda onlar araclyla bilgi sahibi olmaldr. Evet, evlenecek olan kiinin, evlenecei kadnn huylar nasldr? Kendisinin ahlkyla uyumlu olup; olmadn renmesi de ok nemlidir. Huylar, ahlklar, ftratlar birbirine tamamen zt olan insanlarn uyumalar zor olur. Dindar olan bir gen, dine hi meyli, arzusu olmayan bir kzla nasl hayat srecektir. Fikir yaplar ok farkl olan insanlar nasl uyuacaklar. Diyelim ki: Birisi dininin emirleri dorultusunda hayat srmek istiyor; dierinin akl modernleme uruna hell haram snrlarn inemekle megul ise, bunlar birbirleriyle uyuamazlar.

12

l-i imran sresi, ayet: 134

Firaset-l Mminin

107

yleyse, evlenecek olanlar birbirlerini tanmak iin, birbirlerini soruturmaldrlar. Ve kendi fikirlerinin ve artlarnn neler olduunu, nasl bir kiilie sahip birisiyle evlenmek istediklerini aka belirtmelidirler. Evlenecek olan kii kendi artlar neyse, onlar kar tarafa haber verir ve ald cevaplara gre kendisine uyup uymadn deerlendirmeye alr. Bilakis bu durumlarda ak ve net konumaldr. Ben buyum, benim dncelerim yledir ve ben u vasflarda bir hanm aryorum demelidir. Kar taraf ta hangi vasflar kendisinde varsa, onlar doru olarak syler. Ayn fikir ve duygular kendisinin de paylap paylamadn aklar. Bu hususlarda insann kendisini gizlemesi ok bir ey ifade etmez, belki zararlar dourabilir. nk bu genler bir mr boyu beraber yaayacaklar. Birbirleriyle uyumalar mmknse olsun. Yoksa iki zt ftratl insanlarn bir araya gelmesinin bir anlam yoktur. Baz insanlar, kzn ahlk kendisine uyuyor mu, uymuyor mu? Onu anlamak iin evlenecei kzla gizliden veya aktan bulumalar yapyorlar. Aylarca veya yllarca beraber geziyorlar. Bunun sebebini de, kzn ahlk nasldr, onu renecekte, gya ileride mutlu olacakm diye aklar. Hlbuki bunlar mutlu olmak iin are deil. Bu yaplan hareket dince haramdr. Hell snrlarn aarak, haramlarla mutluluu arayan insanlar yanlm olan insanlardr. Mutluluu ve huzuru veren Cenab- Allahtr. Haramlarla, Cenab- Hakkn koymu olduu yasaklar inemekle nasl mutluluk sz konusu olabilir ki, daha nceki Mslman aileler, gnmzdeki gibi gezip, tozdular da yle mi evlendiler? Onlar mutluluu yakalayamadlar m? Yaplan aratrmalarda evlendikten sonra huzursuz olan ailelerin ou, bata iken birbirleriyle gezip tozan kiilerdir. Bir slam genci, ister kz olsun, ister erkek olsun byle eylere teebbs etmemelidir. Byle haram olan hareketleri normal grenler, niin haram olsun canm, diyenler, harama hell demelerinden dolay imanlar da gider. Onun iin azmzdan kan szlere dikkat edelim. Hell ve haram hkmlerini koyan bizler deil Cenab- Allahtr. lk etapta eytan beraber gezen kz ve erkee: Sizler iyi niyetlisiniz, sizler mutlu bir yuva kurmak iin geziyorsunuz, o yzden gnah olmaz, gezebilirsiniz diyor. Onlar da eytann masumane aklamasna, hilesine aldanyorlar. Ondan sonra da yava yava haram snrlar almaya balanyor. yle bir hale geliyorlar ki, zinaya kadar gidiyorlar. Zaten bir erkekle bir kadn yalnz kaldlar m, onlarn ncs eytandr. Allah Resl (s.a.v): Bir kimse yabanc bir kadnla yalnz kalnca ncleri eytan olur. diyerek bu gerei dile getirmilerdir.13 Kzla gezip dolaanlarn ou, sizlerle evleneceiz diyerekten kzlar aldatyorlar, gnl eliyorlar. Ondan sonra da ii bitince kz almyor veya ondan artk bkt iin baka birini almak istiyor. Daha nceleri kendisine gzel grnen kz, daha sonralar artk irkin grnmeye balyor. Burada artk kzn maduriyeti balyor. Haysn yitiriyor, iffetini yitiriyor, kimileri kt yollara dyor. Kimsenin yzne bakamyor. Rezilliin bini bir para. Tabi bu
13

Buhari, Nikh,3 - Mslim, Hacc, 424 -Tirmizi, Rda',16

108

Firaset-l Mminin

dnyadaki perianlklar, bir de Allah-u Tealaya kar ilediimiz gnahlar, onlarn cezas da ahirette karmza kacak. Kimileri ahirette ekecei azab hi hesaba katmyor. Hlbuki her eyden nemli olan ahiret hayatdr. Orann azabn kalemler yazamaz, diller ifade edemez. Rabbim bizleri gnahlardan korusun. nsanlar gnahn iersinde ok kalnca artk haramln unutuyor. nand gibi yaamad iin; yaad gibi inanmaya balyor. Eskiden yabanc bir erkekle yabanc bir kadnn beraber gezmesi ne kadar garip karlanrd, imdi ise normal karlanyor. Anormallik eskilerde deil, maalesef gnmzdekilerdedir. Bunun yannda baz nianl genler, bizler nianlyz beraber gezebiliriz diyorlar. Bu dnce de ok yanltr. Genler nikhlar kylmayncaya kadar nianl da olsalar yabancdrlar. Nikh kyldktan sonra artk her ey hell olabilir. Aksi takdirde olmaz. yleyse, mutluluun ancak dinimizin emirlerine uymakla mmkn olacan unutmayalm. ffet ve haymz, namusumuzu koruyalm ve slam gencine yarar davranlarda bulunalm. Bazlarnn da, kzla rahat bir ekilde gezip haramlara dmemek iin ok nceden anne ve babalarndan gizli olarak nikh kymalar da doru deildir. Ne yaparsak ailelerimizin eliinde, kontrolnde olsun. Aksi takdirde ok maduriyetler oluur. Baz geler gya gnaha girmemek iin ailelerinden gizli olarak nikh kydryorlar ve birbirleriyle her trl istifadelerde bulunuyorlar. Sonra da baz tatszlklar sebebiyle evlenmek nasip olmuyor. Tabi ailelerin onlarn yaptklarndan haberleri yok. O zaman da byk skntlar oluuyor. zellikle de kzlar madur oluyor. yleyse ailelerimizden habersiz gizli nikhlar kymamalyz. Bazlar da var ki; harama girmemek dncesiyle geici olan Muta(Belli bir cret karlnda, belli bir sre iin kadnla evlenmektir.) nikhn kydryorlar. Bu da drt mezhebe gre haram olan bir nikh eklidir. Genlerimiz bundan da uzak durmaldr. 6) Kendisiyle evlenilecek kadn yumuak bal biri olmas, kocann meru emirlerine itaat etmesi, huysuz ve sabrsz biri olmamas ok nemlidir.
ie (r.anha)dan, Resul Ekrem sallallahu aleyhi ve selem: Yumuak muamele kimde bulunursa onu gzelletirir. Yumuaklk kimden sklp alnrsa onu da irkinletirir.14

Bu vasfta olan kadnlar bulmaya gayret sarf edilmeli, ahlk, edebi ve sinirli biri olup; olmad, soruturulmaldr. Yumuak huylu, kocasna kar gler yzl, tatl dilli kadnlar herkese nasip olmaz. Bunlar elmas gibi kymetlidirler. Bu kadnlar kocalar kzd zaman onu sakinletirirler. Kocann kzmas annda onlar da kzmazlar. Zaten koca bir eylerden morali bozulup
14

Ebu Dvud, Edeb: 10, Mslim, Birr: 78

Firaset-l Mminin

109

kzd zaman kendisi de kzarsa evde bir tatszlk olaca kesindir. Koca darlarda onun bunun kahrn ekip ailesinin rzkn temine alyor. Belki binlerce kiiye eyvallah ediyor. Bazen yorgunluk, stres veya birilerinden kendisine hakaret edilmesi onu zm, kzdrm olabilir. Bu yzden eve moralsiz olarak, fkeli bir ekilde dnebilir. te gzel huylu kadnlar kocasnn bu halini, skntsn anlar onu sakinletirmeye alr. Koca kzd zaman o da onun zerine fkeyle gitmez. Kocann kzmasna, kzmakla karlk vermek, benzinin zerine atele gitmeye benzer. Gzel huylu ve halim olan kadnlar, kocalar haksz da olsa yine onlara karlk vermezler, sen bana nasl byle sylersin demezler. Kocann sinirinin bir eyden kaynaklandn dnr, onu ho karlar, sinirinin biraz sonra geeceini bilirler. Baz kadnlar ok sinirlidir. Gler yz, tatl dil ne gezer, yznden den bin para olur. Szleri acdr. Byle bir kadn kendini dzeltmekten acizdir. Nerde kald ki, kocasn teselli edip ona yardmc ola? Bir de fkeli kadnlar kocalarna ok irkin ve sevimsiz grnrler. Zaten insanlar irkinletirip, abuk yalandrp, shhatten dren sebeplerden birisi de kzp fkelenmektir. irkinlemek istemeyen, abuk yalanp shhatini kaybetmek istemeyenler fke ve sinirden uzak dursunlar! Eer, bu kt huylarda olan baclarmz varsa, kendilerine bir an evvel eki dzen versinler, hep suu kocalarna atp kendi kendilerini temize karmasnlar. Kt huylu olup kocas kendisinden raz olmayan kadnlarn cennete girmeleri ok zordur. Bazen kadnlarn da hakl olduklar zamanlar ok oluyor. Kocasndan yersiz yere, haksz olarak hakaretlere, zulmlere uruyorlar. Rabbim bunlarn kocalarna dini anlamay nasip etsin. imdi biz sabrsz ve kt ahlkl olup en kk bir durumda fkelenip kocasnn karsna dikilenlerin halini anlatyoruz. Baz kadnlar, kendi kendilerine baz bahaneler bulup kendi kendini hakl karmaya alyor. Ama din ona ne grevler yklemi? Dini adan acaba hakl mdr? Oray hi dnmyor. Burada yaplan yanllk u, bu yanllk hepimizde var, dindarnda da, dindar olmayannda da var. imdi aile yuvalarnn huzuru ve selameti iin fedakrlk lzm. Bu fedakrlk bazen kocadan, bazen de kadndan olmal ki, bu yuvann huzuruna zarar gelmesin. Biz burada unu demek istiyoruz: Bir Mslman nasl olsun ki, en gzel ahlka, Kuran ahlkna kavumu olsun. En gzel ahlk ve fedakrl ifade eden bir olay hep beraber hoca efendinin birinden dinleyelim: Okuyucularmla zellikle kitap fuarlarnda gryor, sorularna cevap verirken dertlerini de dinlemi oluyorum. Neler mi dinliyorum, neler mi duyuyorum? Onu ne siz sorun ne de ben anlataym. bret, hayret, hikmet Her ey var dinlediklerimin iinde. sterseniz en son skdar kitap fuarnda dinlediim bir hanm okuyucumun gzyalarnn sebebinin arz edeyim de siz de ibretle okuyun, hayretle tefekkr edin. Bakn nasl (zalim beyler) ve (sadk hanmefendiler) yayor bu dnyada grn.

110

Firaset-l Mminin

Hocam derdim derindir bana bir yol gster!. diyerek balad ocuk anas hanmefendi. Ve yle devam etti: Kocam iki bamls, gece yarlarna kadar meyhanede iiyor. Sonra geliyor, kapy yumruklamaya balyor. ocuklar duyup ta rahatsz olmasnlar diye hemen kalkp kapy ayorum. Buyur edip saygyla karlyorum. Bir istei olup olmadn soruyorum. Bazen yemek istiyor, gecenin o saatinde akamdan ayrdm yemekle sofra kuruyorum. Bu defa beenmiyor, bunlar beklemi, bana yeniden yemek yap, diyor. ocuklar okula gidecekler uyanp ta huzursuz olmasnlar diye hemen mutfaa giriyor, yemek yapmaya balyorum. Arkamdan geliyor hazrladm yemee bakyor, ben bunlar yemem, baka yemek yok mu? diye barp armaya balyor. Ben de kazanabildiim parayla ancak byle yemek yapabiliyorum, sen yardmc olursan istediini yaparm, deyince, kyametler kopuyor, kazandn bama m kakyorsun, diyerek tencere tabak ne varsa havada uuuyor, yapmadn brakmyor. ocuklar duymasn diye yine sesimi karmamaya gayret ediyor, geitirmeye alyorum; ama nafile. Bama frlatlan tencere tava sesine ocuklar uyanyor, ortalk ana baba gn oluyor, barmalar, alamalar, bir kyamettir gidiyor.
arm vaziyette soruyorum: Kocanzn ii ne? Nerede alyor?

Ne almas hocam, diyor. Geceyi meyhanelerde geiren adam gndz i yapabilir mi? Akama kadar horul horul uyuyor. Akam tekrar kyor arkadalarnn yanna. Evin ihtiyalarn kim karlyor yle ise, diye soruyorum. Ondan midim kesilince, (mecburen) ben komularn ev temizliine gidiyorum. Kocamn durumunu bilenler sa olsunlar ev ilerini bana yaptryorlar, evin ve ocuklarmn ihtiyalarn ben karlyorum. Hatta onun masraflarn da ben temin ediyorum!
Bir daha ararak soruyorum: Yani masraflarn da m sen veriyorsun?

Ne yazk ki yle, diyor. karken para istiyor, vermesem ev bama yklacak hale geliyor. Namus belas harln da ben vermek zorunda kalyorum. Ne diyeceimi bilemiyorum, sanki hkrklar boazma dmleniyor. Kendimi zor tutuyorum. Tam bu srada beni ok eden bir aklama daha dinliyorum. Diyor ki: Bunlarn hibirisi mhim deil benim iin. ok da nemsemiyorum olanlar. Ben kapc olarak da almaya razym. Allaha krler olsun elim ayam tutuyor. Yine soruyorum:

Firaset-l Mminin

111

Yediin dayaklar da mhim deil mi? Evet diyor. Yediim dayaklar da mhimsemiyorum. Nihayet bir iki saat sonra aclarm diniyor. yle ise diyorum. Bana neyi sormak istiyorsun. Bakn verdii cevaba. Diyor ki: Bu hali Cehenneme gtrecek, ite buna raz olamyorum, cehennemden kurtarma aresi yok mu? diye sormak istiyorum. Acaba temizlik yaparak kazandm be kurutan artrp da kocamn adna sadaka versem cehennemden kurtulmasn salayabilir miyim? Ne de olsa bu benim ocuklarmn babas. Szlerini u tespitle balyordu. Dene herkes tekme atar, bir de ben tekme atmayaym, diyorum. Artk daha fazla dayanamyorum. nmdeki masann zerinde yazdn otuz kitabm dizili. mzalatp duam almak, elimi pmek iin srada bekleyen okuyucularm da karmda. Ayaa kalkp onlara sesleniyorum: Otuz kitaba imza atan elimi pp, duam almak iin bekleyen kymetli okuyucularm! Yanl adrestesiniz. te size eli plecek insan ve duas alnacak yln hanmefendisi! Doru adres ite burasdr. Gelin de grn sabr nedir, tahamml nedir, sadakat nedir, kt gn dostu kimdir, vefal e nasl olur? Ne dersiniz hanmefendiler! Sizin sabrnz, tahammlnz, sadakatiniz, vefanz da byle mi? Siz de ayn sabr kahramanln gsteriyor, benzeri efkatli e rneini veriyor musunuz? Yoksa size, halinize kretmek mi dyor?15 imdi ki insanlarn, ben en gzel ahlka kavuaym, fedakr olaym, ktle kar iyilik edeyim, dvene elsiz, svene dilsiz olaym. Bylece ahlk hamideye (vlen ahlka) kavuaym diye bir derdi yok. imdikiler yle dnyor: Ben hakl mym; deil miyim? Haklysa tamam artk, onu zincirler zapt edemez. imdi her hakl olduumuzda dava yaparsak, insanlarla aramz aarsak, kocamz toplumda kk drrsek en gzel ahlka nasl kavuabiliriz. Keke bu kadar ortal curcunaya, grltye verenler hakl olsalar bari. ou meseleye bakyoruz, hem hakszlar, hem de hak iddia ediyorlar. Kar taraf da haksz karmaya alyorlar. Anlayacanz hem sulular, hem gller. Oysa siz ne kadar hakl olursanz olun, kar taraf haksz grdnz mddete zm retemezsiniz! Ey Mmin kardelerim! Yuvamzda, i yerimizde toplumumuzda huzurlu, geimli, gzel ahlkl biri olmak istiyorsak; hakl da olsak insanlarn eziyetlerini olgunlukla karlayalm. Cahillik yapana kar biz de cahilce davranmayalm. Yce Allah (c.c)'u habibine yle sesleniyor:
15

Yeni Aile lmihali s. 11-12. Ahmed ahin

112

Firaset-l Mminin

(Reslm!) Sen af yolunu tut, iyilii emret ve cahillerden yz evir.16

yleyse hedefimiz hakllmz ispatlamak olmasn. Hedefimiz nefsimize yaplan hakszlklara kar nasl gs gerebilirim. Ktlk edene nasl iyilik edebilirim. Bana yaplan yanllktan, hakszlktan dolay gnahkr olup cehenneme girecek olan bu kulu cehennem ateinden nasl kurtarabilirimin arelerini arayalm. Zalim deil; mazlum olduumuz iin Cenab- Hakka kredelim. yilie kar iyilik etmek herkesin kr, ktle kar iyilik etmek er kiinin krdr. Bunu unutmayalm! nan ki, bizlere kar ktlk eden, hakszlk eden insana siz iyilikle yaklamaya devam edin, o kii gn gelecek hatasn anlayacak, sana kar ok yakn olmaya alacaktr. Yce Rabbimiz Kuran- Kerimde bu gerei yle haber veriyor: yilikle ktlk bir olmaz. Sen (ktl) en gzel ekilde nle. O zaman seninle aranda dmanlk bulunan kimse, sanki candan bir dost olur. Buna (bu gzel davrana) ancak sabredenler kavuturulur; buna ancak (hayrdan)byk nasibi olan kavuturulur.17 Baz akrabalar arasnda soukluklar olduu iin birbirlerini sormuyorlar, bylece birbirlerinden uzaklayorlar. imdi bu akrabalara alak gnll davranp onlara biz gitsek. Onlar bizlere dmanlk m edecekler? Bizi evlerine almayacaklar m? Bilakis onlar da bizlere kar iyi olmaya balayacaklar. Ayn ekilde anne babalarmz bizlere hakszlk ettiinde veya evltlar arasnda ayrm yaptklarnda onlar atmamz m lzm? Evet, mal datmnda evltlar arasnda ayrm yaplmamaldr. Byle yapld takdirde yardma muhta olunduu bir zamanda, git yardm ettiin evldn sana baksn diyorlar. Hlbuki evltlar anne babann iyiliine gre iyi olmamal, onlar adaletsiz davranp iyi olmasalar bile bizler onlara kar iyi olmak zorundayz. Bazlar, anne ve babalar kendilerine kar ok ta iyi deillerse, kendilerinde onlara bakmama hakk gryorlar. Bu ok yanltr. Anne baba kk iken evltlarna bakyorlar, onlar yalannca evltlar ise kendilerine bakmyorlar. Hanmlarnn szlerine bakp onlar atyorlar. El insaf. Evltlarn olsun gelip de sana bakmasnlar. Bu nasl evlt, bu nasl gelin? ou hanmlar kocalarna demiyorlar ki, git annene, babana bak ve onlarla ilgilen. Bilakis gitme diyorlar. Anne ve babas bakma muhta olduu halde hanmnn irkin emellerine bakp anne babay atanlar ve buna sebep olan gelinler ok gnahkr olmaktadrlar. Madem onlar bizlerin atasdr, yleyse onlar yanllaryla, hatalaryla beraber sevelim, kabul edelim. Onlar da bizleri elbette ok seviyorlar; ama bazen bunu iyi ayarlayamyorlar. O halde byle durumlarda gzel ahlkl davranmaya, fedakr olmaya alalm. Onlar yanl yapt diye, biz de
16 17

A'raf sresi, ayet:199 Fussilet sresi, ayet: 3435

Firaset-l Mminin

113

yanllklar yapmayalm, zaten yce dinimiz bize bu yetkiyi vermemi. Yani annen, baban sana yanllk yaptnda onlar terk edebilirsin, onlara kar gelebilirsin dememitir. Bizler her halkrda gnah olmayan hususlarda onlara yardmc olmalyz. Bir ayet-i kerime yledir: Kim sabreder, (kendisine yaplan ktl) affederse, phesiz bu hareketi, yaplmaya deer ilerdendir.18 Baz insanlar da hakl olduu halde kardeleri tarafndan, anne babas tarafndan hakarete uruyor. O da bunlarn hatalarna ses karmayp olgunlukla karlyor ve yle dnyor: Bunlar ne yaptklarn iyi dnemiyorlar. O yzden kendi kendilerini hakl sanyorlar. Beni de zecek davranlarda bulunuyorlar. imdi ben de bunlar gibi cahillik yaparsam olay ok daha kt boyutlara ulaabilir. Kalpler krlp balar kopabilir. En iyisi ben eytana, nefse uymayaym. fkemi iime ataym, darda da kzgnlm hi belli etmeyeyim. Mkfatm da Rabbimden bekleyeyim. nk kiinin fkesini yutmasn Allah Resl (s.a.v) yle izah etmitir.

Allah indinde kiinin yuttuu en sevapl (en sevimli) yudum Allah rzasn dnerek kendini tutup, yuttuu fke yudumudur.19

Kimsenin huzuru benim yzmden kamasn. Bir daha da byle tartmal konulara girmemeye gayret sarf edeyim. Resllah (s.a.v)'de bylesi insanlar iin u mjdeyi veriyor: Her kim hakl olduu halde tartmay(kzp barmay) terk ederse, ona cennetin ortasnda bir kk yaplr.20 Ama bu kiinin dncesinde olmayan baz insanlar, byle gzel dnenleri ktle tevik ediyorlar ve yle diyorlar: Bak ite onlar sana hakaret ediyorlar. Sen onlara niin bu kadar kymet veriyorsun. Byle dnen insanlar gzel ahlkn ne demek olduunu bilmeyen insanlardr. En gzeli odur ki: nsanlar birbirlerinin haklarna riayet etsin, birbirlerinin kalplerini krmamakta her iki taraf ta ayn gayreti, ayn titizliini gstersin. Ama maalesef insanlar birbirlerini incitmemek iin gayret sarf etmiyorlar. Bakyorsunuz: ki taraf ta byle eylere kar duyarsz. En ufak bir eyde birbirlerini paralyorlar veya ou kiinin: Karmdaki insann kalbini krmayaym, onun bana olan hatasn ho greyim. eklinde bir dncesi yok. Hakl olduunu zannetse, elinde gelse seni ldrr. Hlbuki Mminler hogrl olmal, anlayl olmaldrlar. Bazlarn gryoruz, adeta er satyorum, alyor musun? diyor. Burada karlatmz bir olay nakledelim: Caddelerin ok youn olduu bir saatte tablacnn birisi el arabasn yolun kenarna brakm, arabalar oradan gemekte ok zorlanyor.
r sresi, ayet:43 bn-i Mace 20 Tirmizi, No:2061
18 19

114

Firaset-l Mminin

Bir ara yle bir skma oldu ki artk arabalar geemez oldu. Arabadaki ofrn birisi tabla sahibine yle seslendi: Kardeim, ltfen bu araban kenara ek de geelim. Tablac da arabada ki adama hemen yle seslenir: ekilmiyorum kardeim gel beni ldr. Bereket ki ofr anlayl bir adamd. Onun yanl hareketine aldr etmedi. ayet ofr de o tablac gibi cahil biri olsayd, bir belann kmas kesindi. Burada tablac olan kii hem sulu, hem de gl. Onun iin cahille cahil olunmamaldr. nk gnmzde insan haklarna riayet etmeyen bu tr kendini bilmez insanlar oalmtr. Her kendini bilmezle tartrsak, onlarn seviyesine inersek bamz beladan kurtulmaz. Allah, gzel ahlkl, geimli insanlardan raz olsun.
Edeb, edepsizin edepsizliine sabr ve katlanmadr! (Mevlna)

Biz diyoruz ki: Hakl da olsak nefsimize yaplan yanllklar affedelim. Bunu becerebilirsek byk sorunlar halledilmi olur. unu unutmayalm: ki horoz bir yerde olmaz. Birisi boyun emelidir. ki taraf ta dik ballk yaparsa, benim dediim olsun derse o zaman tatszlklar kp kalp krlmalar olur. u kzdmz insanlar kim ki, hepsi Mmin kardelerimiz, ya arkadamz, ya kardeimiz ya anne babamz veyahut kocamz. Bazen onlar kzacak biz idare edeceiz, bazen de biz kzacaz onlar idare edecekler. Bylece bar ve huzur iersinde yaayp gideceiz. Bizlerin de hi hata ettii olmuyor mu? Elbette oluyor, bir bakalar da bizim hatalarmz affediyor. Gnn birinde, yetmiinde olan yal bir amca ile karlatm ve ona yle dedim. Hac amca sen yana gre ok dinsin ve senin ahlkn ok gzel, o yzden herkes seni seviyor. Acaba senin hanmn da senin kadar gzel ahlkl mdr? Hac Amca yle cevap verir: Olum, o benden daha gzel ahlkldr. Rabbim onu bana ltuf olarak vermi dedi. Ve ona yle sordum: Hi evinizde imdiye kadar tatsz durumlar oldu mu? Hi birbirinizin kalbini krdnz m? Onun cevab yle oldu. Oul, elli yldr evliyiz halen bir birimize ciddi manada krc bir ey dememiiz. Huzurlu bir ekilde evliliimiz srp gidiyor, ok kr. Ve yle dedim: Bu ailenizin byle huzurlu bir aile oluu arlkl olarak acaba sizden mi; yoksa yenge hanmdan m kaynaklanyor? Arlk ondan kaynaklanyor. Ama bizim aramzda bir kaide var. O kzd zaman ben susarm tartmam, ben kzdm zaman da o susar benimle tartmaz. Daha ok beni sakinletirmeye alr. Bana ar szler deil; gzel szlerle karlk verir. Hibir ey olmam gibi konumasna, tebessmne, ilgilenmesine devam eder.

Firaset-l Mminin

115

ayet karkocalar bu prensibi uygulayabilseler ok przlkler kendiliinden halledilmi olacak. Ama ka bunu yapyor. Bilakis bu konularda ev hanmlarna ok grevler dyor. Onlardan ricam: Kocalar kzd zaman velev ki, koca haksz da olsa Allah rzasn kazanmak iin ses karmasnlar. Allah-u Tealann hi mi hatr yanlarnda yok. Kocann serkeliine sabretmenin neticesi cennettir, bunu bilmiyorlar m? Ashab- kiramdan Enes bin Malik (r.a) yle anlatyor: Peygamber (a.s) bize, sizin erkeklerinizden kimlerin cennette olduunu haber vereyim mi? Biz de, evet Ya Reslallah deyince, yle buyurdular: Peygamber cennettedir. Sddk cennettedir. ehrin bir ucunda olan din kardeini ancak Allah iin ziyaret eden adam cennettedir. Dikkat edin kadnlardan kimlerin cennetlik olduunu haber vereyim mi? Biz de: Evet Ya Reslallah deyince buyurdular ki: Seven, sevilen, dourgan olan, fkelendii veya kendisine fena bir muamele yapld veya kocas fkelendii zaman: te bu benim elim senin elindedir, sen raz olmadn srece gzm yummam diyen kadn.21 Acaba kocas kzd zaman byle yapabilecek ka bayan var. Byle yapabilenlere mjdeler olsun! Bir de kadnlar: ster kocam benden raz olsun; ister olmasn nasl olsa ben elimden geleni yapyorum dememelidir. Kocan ok iyi biri olmasa da senin onun memnuniyetini kazanmaya alman; senin ne kadar gzel ahlkl olduunun alametidir. Nasl ki, bir evldn, anne babas ok iyi olmasa da, annem ve babam ister benden raz olsun; ister olmasnlar demeye hakk yoksa kadnlarnda yle demeleri uygun deildir. Ne yapaym da kocam benden raz olsun gayreti ve dncesi iersinde olmaldr. Bazen anne ve babalarmz bizlere haksz olarak kzyorlar. yle de olsa onlara kar gelme, onlar zme yetkisi bizlere verilmemi. Bir evlt, yine de onlarn rzasn kazanmaldr. nk o evldn cennete girmesi onlarn rzasyla ok alkaldr. Mademki, Rabbimiz bizlere anne ve babalarmz haksz da olsalar onlara saygszl bize hell klmam; yleyse hanmlarda yle dnmelidir: Her ne kadar kocam bu konuda hakszsa da ona sabredeyim. nk ailemizin huzuru ok nemli, ben de onun gibi hatalar yaparsam i daha da ileri gidip kt sonular doacak. En iyisi hibir ey olmam gibi ben ksmeyip konumama devam edeyim. Ayn zaman da benim cenneti kazanmam kocamn benden memnun oluuyla alkal, yleyse Allah iin bu kocamn yanllarn ho karlayaym. Baz kadnlar gryoruz: Kocas hakl yere de kzsa hemen ksveriyor. Ban ne eip, kocasnn yzne bakmyor, onunla konumuyor. Koca da hanmn kzdn grnce, kendisinin konumalarna cevap vermediini fark edince, o da hemen ksp oradan ayrlyor. O kadn bylesi durumlarda ksmese, hi bir ey olmam gibi gzel gzel konumalarna devam etse, koca da hatasn anlayacak ve piman olacaktr.

21

Tabern, el-Kebir, 19/140-Heysemi-Mecmauz Zevaid, 4/312

116

Firaset-l Mminin

Byle ksmek are midir, en ufak bir tartmada hemen kslp kocadan yz dnlrse o evde huzur olur mu? Farz misal, kocamz haksz olsa hemen huzursuzluk yapp evin huzurunu karmamz m lzm? Ne zaman ktle kar iyilik edeceiz? ki taraftan birileri muhakkak yumuak huylu olmaldr. ayet kar da, koca da her ikisi de sert ve kat olurlarsa, o ev cehenneme dner. Yani evde kzmak, ksmek are deil. Bazlar var ocuklar gibi hemen kzp ksverir, git ondan ura artk. Ksmek kadar kt bir ey var m acaba! Demek ki: Evde kzma da olsa hemen ksp konumazlk yapmamalyz; bilakis hibir ey olamam gibi konumamza devam etmeliyiz. Bu gibi davranlarla ortala huzurun hkim olmasn salayp, huzursuzluu artrc davranlardan uzak olmalyz. Baz ailelere bakyoruz: Ufak bir kzma durumunda hemen birbirlerine kar ask suratla, konumamakla tepki gsteriyorlar. Konumamakta tepki gstermenin bir baka eklidir. Hatta bazen kardakinin daha fazla kzmasna sebep olur. Demek ki sesiz kalmakta her zaman ere olmuyor. yle kar kocay duyuyoruz ki, ayn evde aylarca, yllarca birbirleriyle konumuyorlar. Bu ne biim ahlktr. Mslmana ksmek yakr m? Yabancya kar ksmeyi dinimiz yasaklarsa, ya bu ksme kocaya kar olursa nasl olur? Bunlar akllaryla deil; nefisleriyle hareket ediyorlar. Her ikisi de, o gelip zr dilesin ve konusun diye dnyorlar. Dinimiz gelmeyene gideni, ktlk edene iyilik edeni, ilk selm verip konuan verken, ksmeyi de yasaklarken bu insanlarn yapt nefis deil de ya nedir? Koca erkeklik havasna kapld zaman en azndan evin hanm bar davranp eytan evden kovsa daha iyi olmaz m? ayet sana fenalk yapan mahcup etmek istersen, onun sana davrand gibi davranma. Fenalna kar iyilikle karlk vermeye al. Zamanla o da senin dediin gibi olacaktr. Baz hanmlar gryoruz evltlar kendilerine kzyor, kovuyor. Yine de hi kzmyor, kzsa da belli ettirmiyor, hemen glerek cevap veriyor. Bu gibi kadnlara u tavsiyeyi yapyoruz: Ben kocamn kzmalarna dayanamyorum diyorsunuz. Ama evldnz size svse, kzsa, sonra da hibir ey olmam gibi, onunla gzel gzel konuuyorsunuz. Keke bu gzel ahlknz kocalarnza kar da uygulayabilseniz. Hlbuki evldn sana kzdnda, sen de ona kzp tepkini gstersen gnah dahi olmaz. Yani annenin, evldnn hakszlklarna, haram davranlara ve hakszlklara girmemek kaydyla kzp tepki gstermesinde bir yasaklk yoktur. Yine de evldnn taknlklarna sabrediyorsun, kocan bir ey sylese ayn fedakrl yapamyorsun. Hem o ailenin huzuru bozuluyor, hem de kocanla aran aman, ona kar tedbirli davranmaman, onu zmen senin cehenneme girmene sebep olabiliyor. Ey bayan kardeler! Ben kocalarn arkalarn tutmak iin bunlar sylemiyorum. Elbette sizlerin de kocalarnzn zerinde pek ok haklarnz vardr. Sizin en gzel ahlk elde etmeniz, fedakr olmanz aile yuvalarnzn huzurlu olmasna sebep olur. Nice gzel ahlkl, dindar kadnlar kocalarnn dzelmesine, dindar olmasna, gnahlardan uzak olmasna sebep olmutur.

Firaset-l Mminin

117

Kocalarn dzelmesinde, evltlarn yetimesinde, kadnlarn gzel ahlkl, fedakr olmalar ok nem arz etmektedir. Bir de gerekten dinimizde koca hakk nemli bir eydir. Bir hanmn kocasnn meru emirlerine uymas, o kadnn cenneti kazanmasna byk bir sebeptir. yleyse, bazen biz kzarz kocamz bizi ho grr, bazen de o kzar biz onu ho karlarz. Bylesi durumlarda hakl haksz fazla aranmadan birileri olgun davranmaldr. Takval, gzel ahlkl olana yaraan hatalar affetmektir. Demek ki, affetmek dklk deil yceliktir. Her iki taraf ta benim dediim olmal derse geim salanamaz. Buna bir misal arz edelim: Gnn birinde arkada olan iki kiinin sefere gitmesi gerekiyor. Gidecekleri yer ayn olduu iin biri dier arkadana yle bir teklifte bulunuyor: kimizin de gidecei yer ayn, oraya gidecek baka arkadalar da var; ama onlar bizden nce ekip gitmiler. Geride ikimiz kalmz. yleyse ikimiz beraber gidelim der. Tabi dier arkada yle dnverir: Ben bu arkadamla sefere gidiyorum, lkin farkna varmadan kalbini krar isem zlrm. Ama seninle gelmiyorum dese de olmuyor. Bu defa kendi kendine yle bir karar alr. Ben yolculuumuz devam ettii srece arkadam ne derse ona itiraz etmeyeceim. urada yatalm derse orada yatacam. urada yemek yiyelim derse orada yemek yiyeceim. imdi ou insanlar var, ne pahasna olursa olsun ill kendi dediini yapmaya alr. Grnde srar eder. Kardaki insan da ayn huyda ise o zaman tartmalar balayacak, kalp krmalar olacak. Ama bir taraf olgunluk gsterip tamam karde senin dediin gibi olsun, yeter ki sen kendini zme derse hemen ortal bir sakinlik kaplayacaktr. eytan da oradan bir pay almadan def olup gidecektir. Ve bu arkadalar 20 gn beraber kalrlar. Arkadandan gnah istekler gelmeyinceye kadar, dier arkada onun isteklerine gre hareket eder. Bylece gzel bir ekilde yolculuklar sona eriverir. Birbirlerinden ok memnun bir ekilde ayrlrlar.

Kardein (dostun) yksekten alyorsa; sen alttan al, o fkelendii zaman sen sakin ol. Yani unu anlatmaya alyorum: Birilerimiz idare etmeli, nasl ki iki deli bir arada olmazsa, iki tane dik bal insann da bir arada geinmesi zordur. En gzeli o ki, tm Mslmanlar en gzel ahlka sahip olsun. nsanlara kar yumuak olup krc olmasn. Ama insanlarn huylar farkl farkl, bazlar sert mizal oluyor, karsndakini abuk krabiliyor. Bazlar kavgaya varncaya kadar tartmasna, inadna devam ediyor. Madem insanlarla i ie yayoruz, yleyse onlara olan ilikilerimizde huylarn, karakterlerini de gz nnde bulundurarak hareket edelim. zlerek belirtelim ki, ou Mslman kardeimiz, ou eylere dikkat etmiyor. Birilerine faydam olsun niyetiyle yola kyor. Ama insanlarn karakterlerini gz nnde bulundurmad iin daha byk gnahlara sebep olunabiliyor.

118

Firaset-l Mminin

Az nce belirttiimiz gibi bir yolculuk yaparken bile ne kadar tatszlklar oluyor. Mmin kardeler toplanp bir yerlere, yolculua kacaklar zaman seferle ilgili edeplere dikkat etmelidir. Sefere kld zaman nelere dikkat edilmeli, onlar okumal veya limlerden sormaldrlar. oumuz kendi kendimize benim ahlkm gzel diyoruz. Ahlkm gzel demekle bizler gzel ahlkl olamayz. Bir kiiyi dnn ki: Mslmanlar ondan razlarsa, ondan memnunlarsa, bu onun gzel ahlkl oluuna alamettir. nk irkin ahlkl kiileri insanlar kolay kolay sevmezler. Tabi bu insanlarn sevgisi dini kaidelere, artlara uymakla beraber olan sevgidir. Yoksa baz kiiler var hell ve haram demeden insanlarn yardmna kouyor. Onlar da ondan raz oluyorlar. Bu durum bizim iyi bir insan oluumuza alamet olmaz. Bizim vurgulamak istediimiz nokta, insanlar senin dindar oluundan ve efendiliinle, geimli biri olmanla rnek oluundan dolay seni seviyorlarsa, bu gzel ahlkl olduuna almettir. kinci olarak insanlarn gzel ahlkl olup olmamas seferde, yolculukta belli oluyor. Zaten sefer insann nasl biri olduunu ortaya karr. Birileriyle yolculua ktn zaman, onlarla gzel bir ekilde, kalp krlmalar olmadan dnlebilmise o insanlar faziletli insanlardr. Bakyorsunuz bir grup insan toplanm bir yerlere gidecekler, yolculuk edeb ve adaplarn bilmedikleri iin, her kafadan bir ses gelmeye balyor. Biri yle diyor: Ya kardeim nerde kaldn biz seni beklemeye mecbur muyuz? Birisi de: Ya bu arabayla gitmeyelim, filan arabayla gidelim. Biraz yol alrlar, araba arzalanr, hemen birileri: Ya ben size demedim mi bu arabayla gitmeyelim. Bak benim szm dinlemediniz perian oldunuz. Ne haliniz varsa grn bakaym der. Sanki arza insanlarn elinde olan bir ey. Yemek yiyecekleri zaman birileri: u yemei yapalm, dieri: Yok ben onu sevmiyorum, unu yapalm der. Yemek yapldktan sonra birileri de yle der: Ben size demedim mi, bu yemei ben yapaym, bakn yemek hi de ho olmam. Bir bakas: Bakn benim dediim yoldan gitmediniz yol uzad. Perian oldunuz, benim dediimi yaptysanz byle perian olmazdnz. Buna benzer szler ok duyarsnz. Faraza; bir Mmin kardeimizin szn dinledik ve onun gr ok ta isabetli olmadysa, hemen herkesin aybn yzne sylememiz mi lzm? Adam ipe ekmemiz mi lzm? Bizim de grlerimiz doruya isabet etmeyebilir. Bizler de hata edebiliriz, bizim szmzn bir garantisi var m? Ey yolculua kan kardeim! nsanlarn yapt hatalar hemen yzlerine sylemeyelim. Kalp krmaktan vazgeelim. Bakyorsunuz hac yolculuuna gidiyorlar, gidip gelene kadar bin kiinin kalbini kryorlar. Ona buna hakret ediyorlar. Kimileri de o mbarek topraklarda azna geleni kula iitmiyor. Kfr dahi edenler kabiliyor. Bu davranlara dikkat etmeyenler, onun bunun kalbini krp kfredenler, bylelikle gnahlara girenler, hac ibadetinden gerek manada istifade edebileceklerini zannediyorlarsa yanlyorlar. Allah Resl (s.a.v):

Firaset-l Mminin

119

Kim Allah iin hac eder, kt sz (ve fiillerden) ve Allaha kar gelmekten saknrsa (kul hakk dnda) annesi onu dourduu gn ki gibi (gnahlardan arnm olarak hacdan)dner.22 diyerekten art kouyor.

imdi hac gibi ibadetler zor olan ibadetlerdir. Oras bir maher meydann andryor. Orada Mmin kardelerimiz yoruluyorlar, hastalanyorlar, canlar acyor. Bu durumda olan birileri, bir hata yapt zaman onlar ho grmemiz ve orada ok sabrl olmamz ve kalp krmaktan son derece uzak durmamz gerekir. O mbarek topraklar gnah ileme yeri deildir. Oras gnahlarn af olunaca meknlardr. Orada svene dilsiz, dvene elsiz olunmaldr. Baz insanlar kavgadan bile ekinmiyor. Orada birileri bize hakszlk edip, bizi dvmeye kalkarsa biz de hemen kavga m edeceiz? Bazlar var ki, birileri kendisiyle kavga etse, kendisi kavgaya dnden hazr. Ey zavall Mslman! Sen nerede olduunu biliyor musun? Niin oralara geldiini biliyor musun? Orada seninle kavga etmek isteyene; karde kusura bakma istemeyerek oldu, kalbini krdysam zr dilerim desen kk adam m olursun. Byle sylediin zaman, karndaki de insandr, hatasn anlayacak, belki o senden zr dileyecektir. iddet iddeti getirir. Baka ie yaramaz. Allah-u Tealann en sevmedii kullar, kibirli kullardr. Hacca giden insanlar, ok halim, ok yumuak olmal, insanlara kar tatl dilli, gler yzl olmaldr. nsanlarn yardmna komaldr. Bizler hakl dahi olsak kimsenin kalbini krmayalm. Hakszlklara Allah rzas iin sabredelim. Zaten insanlarn en byk sorunu, nndeki en byk engel, ahlk sorunudur. Gzel ahlk ve edep eitimi almamz gerektiini bilmemiz gerekir. ayet iimizdeki kalp hastalklarndan olan gurur, kibir, haset, cimrilik gibi irkin huylar atabilirsek tm Mslmanlar karde olacak, birbirlerini seveceklerdir. imizdeki nefsimiz, gururumuz, hasetliimiz bu kardelii hep yaralyor. inde kibir olan bir kii insanlara hep stnlk taslar, insanlara hep yukardan bakar, hep benim dediim olsun der. Byle bir insanla slam kardelii nasl gerekleir? Hasud olan bir insan dnn: Mmin bir kardei bir nimete mahzar olsa, sevineceine onu kskanyor. Bu yzden ona kzmaya balyor. Bu insanla da slam kardelii nasl gerekleir? Bazlar da ok kskan ve hasud olduundan herkesi kskanyor. Kimsenin madd manev ilerlemesini istemiyor. Kimsenin faydalanmasn, cennete girmesini bile istemiyor. Bunlar manev ynden hasta olduklarndan kendi kendilerini dzeltmeleri lzmdr. Kt huylar insann iinden atmas zordur. Ama imknsz da deildir. eytan byle hasud insanlar yle
22

Buhari, Hac,Muhsar 9, 10 - Mslim,Hac,4 Nesai,Hac,4 - bn Mace, Menasik,3

120

Firaset-l Mminin

kandryor. Bu insanlar zaten iyi insanlar deil. Brak bunlar cehennemde yansnlar. Neden bunlarn kurtuluuna alyorsun. Bu insanlar unu iyi bilmelidirler: Bu tr hatalklar hemen insann iinden kmaz. Bu huylar ftratnzdan kaynaklanyorsa karmak daha da zordur. Ama kt huylar tamamen atamazsak dahi, onlar ktlkte deil; iyilikte kullanmalyz. Eer iimizde fke varsa onu Allah iin din dmanlarna, hakszlk ve zulm yapanlara kullanalm. Yani Allah iin kzalm. Hased ediyorsak onu da; Allah yolunda ilerleyenlere bakp onlara gpta edip onlar gibi olmaya almada kullanalm. Bu adamlar ibadeti braksnlar da geri kalsnlar diye dnmeyelim. Onlarn daha da iyi bir kul onmalar iin dua edelim. Bunun yannda biz de: Ya Rabbi bana da o kullar gibi kulluk yapmay nasip et diyelim. Hasud olanlar unu bilmelidirler: Hasutluk insan yakar, bitirir. Allah-u Tealann aziz kldn, kullar haset etmekle zelil edemez. Bu konuda ok srar Cenab- Hakka kar gelmek olur. O yzden herkes haline raz olmaldr. Bir de insanlara iyilik isteyelim ki, kendimiz de iyiliklere kavualm. Allah Resul (s.a.v.) bir hadislerinde:

Din kardeine gelen belya sevinme. (Yoksa) Allah ona merhamet eder ve sana da o bely verir.23 Bazlarnda da nasl bir vicdan var ki; hasetlikleri yznden bakalarnn cehennemlik olmasn bile istiyorlar. Cehennemde yanmann ne olduunu hi dndk m? O hased ettiin insanlar dnyada perian olsalar veya gznn nnde atete cayr cayr yansalar, o manzaraya oh mu diyeceksin? Evet, diyorsan senin vicdannda, imannda byk sorunlar var demektir. Biz Mminlerin grevi, kfir de olsa insanlarn cehennem ateinden kurtulmalarna almaktr. Yoksa insanlar hasutluktan dolay cehenneme reva grmek deildir. Sen merhametli ol ki, sana da merhamet edilsin. Bu haset hastalndan kurtulmak iin tefekkr etmeyi ihtimal etme. Kzdn insanlarn yardmna bile ko. Kalbini temiz tutmaya ve kt dnmekten uzak durmaya al. Yani ahlkmz dzeltmedike, iimizdeki kt huylar atmadka, aklmzla deil de; nefsimizle hareket ettiimiz mddete, davranlarmzla, szlerimizle Mslmanlarn kalplerini krp onlar incittiimiz mddete, slam kardeliinin ihyasn hayal bile etmeyin. yleyse Mslmanlar zmemek iin dikkat edilmesi gereken eyler nelerdir, bunlar ok iyi dnmemiz ve bilmemiz lzmdr. Yetitirip, ilim verdiimiz genlerimize gzel ahlk ve edep dersi, saygl olma dersleri de vermemiz lzm. zellikle yetien gen kzlarmza bu konularda eitim vermek lzm. Kocalaryla nasl geinmelidirler, kar koca durumunda nelere dikkat etmelidirler? Bu eitim de verilmelidir. lim, gzel ahlk ve amelle sslendii zaman meyvesini verir. lmi var; fakat ameli ve ona
23

Tirmizi, Zhd:19

Firaset-l Mminin

121

layk gzel ahlk yoksa o zaman ilim tek bana yeterli olmuyor. Sradan bir vatanda bile, ilmi olup ta ahlknda sorun olan birini grd zaman onu beenmiyor. Okuduun ilme kurban olasn diyor. Bir vatanda dahi bizim ahlkmz beenmezse, Yce Allah bizden nasl raz olacak? te ister hacda, ister baka bir yerde olalm, Mslman, ahlkyla rnek olan kiidir. Hac gibi mbarek yerlerde ahlkmz daha da gzelletirmemiz, insanlara yardmc olmamz, onlar sevip efkat gstermemiz, onlardan gelen eziyetlere sabredip, kalp krmaktan da uzak durmamz, lzmdr. Bizim en byk hatamz; birilerinden bizlere baz zararlar ulat zaman veya ahsmza bir hata yapld zaman affetmiyoruz. Hele hakl isek, hi affetmiyoruz. Hakl da olsak Mslman olarak mmkn mertebe yapc olmalyz, ykc olmamalyz. Kibri, fkeyi bir kenara brakmalyz. Kibirle, fkeyle yaplan davranlar nefistendir. Nefisten olan eylerde de hayr yoktur. Ahlkn en gzeline kavumaya alalm. Bu hususta Peygamber Efendimizi, Ashab- Gzini ve Allah dostlarn rnek alalm. Nefsimiz namna kimseden intikam almayalm. Zaten u anlatlan kaidelere riayet etmeyen insanlarn dnya ve ahirette huzura kavumas zordur. Bu kaidelere riayet etmeyen haclarn ou Allah iin hacca gelmemilerdir. Belki gsteri iin, insanlar desinler diye gitmilerdir. Onlar sevap ta kazanamazlar nk gerekten Allah rzasn kazanmak iin hacca gelenler iin bilincinde, uurunda olan insanlardr. Onlar kolay kolay kimseyi incitmezler. Karncaya bile basmazlar, insanlardan gelen eziyetlere sabrederler. Onlarn hatalarn ho grrler. Bir eziyete maruz kaldklar zaman inallah bu skntm, gnahmn affna vesiledir diye dnrler. Hacda ekilen skntlar onlar taknla sevk etmez. Onlar yle dnrler: Hacda ekilecek zorluklar haccn kabulne almettir. Onlar, Mmin kardelerinin yardmna koarlar. Bakalarnn rahatln kendi rahatlklarna tercih ederler. nsanlarla yer davasnda veya oda davasnda bulunmazlar, benim odam iyi deil; bakalarnn odalar bizimkinden daha iyi demezler. Basit konular tartma konusu yapmazlar. Hac gibi yerde lks odalar aramazlar. Kabir hayatna gre cennette olduklarn tefekkr ederler. Evet, insanlar ister hac yolculuu olsun, ister baka yolculuklar olsun. Orada ok dikkatli davranmal, her eye burnunu sokmamal, ite benim dediimi yapsaydnz, byle olmazd gibi yersiz szler kullanlmamaldr. Belki senin dediini yapsalard daha kt sonular olabilirdi. Kullandnz cmleler birilerini yaralyorsa, ondan vazgein. Bilakis bu gibi aksaklklar dini bir eitim ve terbiye almam kiilerde daha ok oluyor. Kendini bilen dinine, edebine, riayet edenlerde byle eyler ok az olur. Gzel yolculuklar yapmak isteyenler en azndan gzel ahlkl arkadalar tercih etmelidirler. Yolda giderken balarna bir emir semelidirler. Yaplacak ilerde oturup beraberce istiare yaptktan sonra uygulanmaya koymaldrlar. stiare sonucunda baz kararlar alndktan sonra, o karar

122

Firaset-l Mminin

neticesinde ok baarl sonular alnmasa bile, bir bakalar: Ya benim dediimi yapsaydnz bunlar olmazd. diyerek dier Mminleri krc szlerden uzak durulmaldr. Olan olmutur, artk kimseleri knamaya hakkmz yoktur. Verilen kararlardan iyi sonu alnmad diye birilerine suu atmann anlam yok. nsanlar hata yapabilirler. Herhangi bir konuda istiare yaplrken herkesin fikrine sayg duyulmaldr, zaten istiareden maksat, farkl farkl grleri dinlemektir. Hemen herkesin sz kabul edilsin anlamnda deildir. Bakyorsunuz birileri grn sylyor, bazlar hemen kzyor, byle olmaz diyerek tepkisini gsteriyor. Grn belirten arkadan da kalbi krlyor. Artk istiarelere katlmyor. Byle davranmak istiarenin adab mdr? Her ey gzellikle olmaldr. Kimseler incinmemelidir. Yolculuk esnasnda emir olan zat kime ne grev vermise, o ii, o yapmaldr. Dier insanlar ona karp byle yap dememelidir. Mesel birine dese ki: Bugnk yemeimizi sen hazrla. Artk dierleri yemek yapmnda ona karmamaldr. Bazen gryoruz, birisi geliyor ya bu yemei byle yapma; yle yap, ben bu trl sevmiyorum veya orada deil, gelin burada yiyelim. Bir bakyorsunuz en basit bir yemek iidir, krk kii karyor. Byle olmamal, kime hangi grev verilmise ister iyi olsun; ister olmasn ona brakmal, bizler de kendi ilerimizle uramalyz. 7) Evlenilecek kzda aranan eylerden birisi de: Kadnn dindar, asaletli bir aileden alnmas da ok nemlidir. Bu zellikteki aileler kzlarna gzel nasihatlerde bulunurlar. Buna misal olarak ta u rnei verirler: Esma bint-i Harice isimli bir kadn evlendirecei kzna son olarak u nasihatte bulunmutur: Kzm, altn hayattan bilmediin bir hayata gidiyorsun. Tanmadn bir kimse ile arkada oluyorsun. Sen ona yer ol ki, o da sana gk olsun. Sen onun dileini yap ki, o da senin istediini versin. Sen ona dek ol ki, o da sana yastk olsun. Sen ona cariye ol ki, o da sana kle olsun. Herhangi bir eyde srar etme ki, sana kzmasn. Ondan ok uzaklama ki, seni unutmasn, sana yaklatka sen de ona yakla. Kzd zaman kendini koru (sukut et). Dindarln ne olduunu bilmeyen hell ve harama riayet etmeyen, ahlken dk bir aileden alnan kzla mutlu olmak zordur. stisnalar muhakkak olur. Nice aileler var ki, dini eitime nem vermedikleri halde bir bakyorsun ki, evltlar temiz, asil, edepli, dindar olmaktadr. Hidayet eden Allah (c.c) hidayet edince olmayacak bir ey yok. Ama bunlar aznlktr. Genelde ise, kz ocuklar gzel bir dini terbiye almamsa, o kzn ahlknda byk sorunlar oluyor. Kz ocuklaryla gzel ilgilenen anne ve babalar, onun eitimini gzel yapanlar, onu Kur'an kurslarnda, ilim eitimi vererek yetitiren aileler o hususta gzel sonular almaktadr. Hele bu ilmin yannda bir de gzel ahlkl olma, insanlarla, zellikle kocayla iyi geinebilme gibi edep ve terbiye alanabilse nrun al nr olur. nk edeb, insann ssdr. Edeb, insan nefsin arzusuna uymaktan korur ve kurtarr.

Firaset-l Mminin

123

nsann edebi, altnndan hayrldr. denilmitir. Hatasz kimse olmaz, hatalaryla beraber o ortamlar da takdire ayan hasletler elde ediyorlar. En azndan uurlu, neyi niin yaptn bilen, iffetli, namuslu, dinini bilen, namazn klan, orucunu tutan, koca haklarnn ne olduunu bilen gen kzlar yetiiyor. Bu zellikler de az deildir. ok nemli huylardr. Dier hatalar da fazla nemsememek lzmdr. nk onlarda beerdir. Zaten dnya hanmlar kusursuz olmaz. Onlar hatalaryla beraber kabul etmeliyiz. Hatasz bir hanm almak iin ancak huri almamz lzm. O da maalesef dnyada yok, ahirette var. Ama dnya hanmlar salih amelleri, gzel ahlklaryla cenneti kazanrlarsa hurilerden daha gzel zelliklere sahip olacaklardr. Evlenecek olan baz genlerin nikhlarn kydktan sonra onlara yle diyordum: Ey gen! Evlenmek kolay bir ey; ama evlilii huzurlu bir ekilde devam ettirmek ok ta kolay deil; nemli olan huzurlu bir ekilde aile ortamn devam ettirebilmektir. Ve ona yle soruyordum: Sen u evlilii yaptn, aile hayatnda mutlu olmak istiyor musun? Evet, mutlu olmak istiyorum diyor. O halde aklnda tasarladn hanm trn brak. Baz yrelerde evlenen genler yle dnyor: Aldm hanm ok gzel, ok edepli ve terbiyeli olacak. Ben ne dersem onu hemen yapacak, bana hi karlk vermeyecek, beni kzdracak davranlarda bulunmayacak, yemekleri kusursuz, gzel yapacak, ben ardmda koarak gelecek vb. daha pek ok hayaller kuruyorlar. Kafalarnda canlandrdklar hanm karlarnda bulamaynca anden hayal krklna uruyorlar, bu defa huzursuzluklar balyor. yleyse, aldmz dnya hanmlarnn hatasz, kusursuz olmadklarn bilelim. nk onlar da insandr, hatalar olabilir. Hasta olabilirler, zgn olabilirler, her zaman istediimiz eyleri, istediimiz gibi yapamayabilirler. O halde hanmlarmzn hatalarn byltp evin huzurunu karmayalm. Evlenmeden nce hanm seeceimiz zaman ok dikkatli olalm, deta gzmz drt aalm; ama evlendikten sonrada bir gzmz kr, bir kulamz sar edelim. Yani her hatay grmeyelim. Grsek bile grmemezlikten gelelim. Ne kadar idare eden ve hatalar affeden olursak evimizin huzuru o kadar var demektir. Ailenin huzurlu ve mutlu olmasnda, kadnlarn ahlkl ve sabrl olmalarnn ok byk etkisi vardr. Bu inkr edilemez. Bunun nemine zaman zaman deiniyoruz. Aile ocaklarnn cehennem haline gelmemesinde kocalara da pek ok grevler dmektedir.
1) Koca olan ahs hanmnn ok nemli olmayan hatalarn balamal, karsndakinin de eytanla, nefisle imtihan olan biri olduunu unutmamaldr. 2) Koca, hanmnn nafakasn temin etmeli, tembellik edip onu bakalarna muhta etmemelidir. Muhta olduu halde kocann almamas ok gnahtr. Baz

124

Firaset-l Mminin

erkekler evde oturup hanmlarn altryorlar, bunlar ok gayretsiz kocalardr. Bunlar kendi kendilerine ekidzen vermelidirler. 3) Koca iki, kahvehane, kumar, at yarlar gibi kt alkanlklardan uzak durmal, oluk ocuun rzklarn kumara, ikiye vermemelidir. Byle kt alkanlklar yuvay ykar, huzur brakmaz. 4) Koca olan, eften pften sebeplerle veya darlarda bakalarna kzp ta gelip hayfn hanmndan karmamal, sebepsiz yere dvmelerden saknmal ve kadnn bir emanet olduunu unutmamaldr. 5) Hanmndan gcnn stnde eyler istememelidir. 6) Koca geceleyin ok ge saatlere kadar darlarda taklp ailesini ihmal etmemelidir. 7) ocuklar da olsa kimsenin yannda hanmn azarlamamaldr. Hanm yersiz yere azarlayp onu kk drmek aile huzurunun kamas demektir. 8) Hanmn ona buna ikyet etmemelidir. 9) Yersiz ve ar kskanlklara girmemeli, gayretli olmak gzeldir. Ama ok ar olursa hanmna suizan eder veya iftira eder. 10) Hanmn almaya zorlamamaldr. 11) Evin alveri iini hanm deil de, kendisi yapmaldr. 12) Evine hell kazan getirmelidir. 13) Ona sevdiini sylemelidir.

Koca kocalnn sorumluluunu bilmeli, ben erkeim deyip hanmn hor grmemelidir. Ksacas hamnn beer olarak hata edebileceini dnmelidir. Hele kadnn yanllarna sabretmenin sevap olduunu bilen kii ailesiyle iyi geinir. Ama her eyi ok ince dnen, her eyin en mkemmelini, kusursuzunu isteyen, hanmnn insan deil de; sanki melek olmasn isteyen, hemen en ufak eyde kzp, fkelenen, kadna indirmeyi ar gren bir kiinin evinin huzurlu olmas imknszdr. Allah bylelerinin hanmlarna sabr versin ki, ona sabretmekle cenneti kazansn. Demek ki; evin huzuru iin kadna byk grevler dt gibi, kocaya da pek ok grev dmektedir. Koca abuk kzan biri olmamaldr, koca her eyden abuk kzar, darlrsa o ev zindana dner. Allah Resl (s.a.v) de, onun ashab da hanmlarnn hatalarn affetmilerdir. Tabi kastettiimiz hatalar nefsimize yaplan yanllardr. Yoksa bir kadn diledii gibi ak gezsin, evde Allah-u Tealaya asi olunacak davranlarda bulunsun, oluk ocuklarn ahlknda derin yaralar asn, iffet ve namusa nem vermesin, byle durumlarda koca tepkisini gstermelidir. Yoksa koca gnahkr olur. Bizler aile iinde nemli olmayan yanllar affedelim. nk affedici olmak, merhametli olmak en gzelidir. Evde huzur ve mutluluun olmas kadn ve kocann ahlklarna baldr. Gzel ahlkl olurlarsa geinirler. Kt ahlkl olurlarsa, en kk, nemsiz eylerde dahi birbirlerine kzarlarsa, yani her nemsiz olay bytrlerse, o yuva cehenneme dner. Hemen her eye abuk kzmak, ksmek are deil, bir defa ksmeyi aklnzdan silin. Bilakis de kadnlar abuk kzmasnlar ve

Firaset-l Mminin

125

ksmesinler. Kocalar kzdklar zaman kendileri de kzmasnlar, kendileri sanki hibir ey olmam gibi konumalarna devam etsinler. nsan fkelenince akl gidiyor. Shhatli dnemiyor, adeta insan deli oluyor. Ebu Mslim Havlani (rh.a) kadnla geinmenin yolunu yle anlatyor: te biz hanmla geinme hususunda yle anlap dedik ki: nsana fke gelince akl gidiyor, insan delinin teki haline geliyor, yle ise kim fkelenirse o delidir. Deliye kar ise bir veli lzmdr. Ben fkelenirsem hemen farkna varacaksn, sabr gsterip ters cevap vermeyecek, veli rol oynayacaksn. ayet fkelenir de sen deli durumuna girersen bu defa ben veli durumuna girerek sabredeceim. ou ailelerde gryoruz; kar ve koca en ufak durumlarda birbirlerine kzyorlar. Birbirleriyle konumuyorlar. Hlbuki byle durumlarda iki taraf ta fedakr olmal, biri kzdysa, en azndan dieri kzmamal. ki taraftan birisi olay yattrmaldr. En gzeli her ikisinin de bu gibi durumlarda duyarl olmalardr. Her ikisi de dikkatli davranmyorsa, en azndan biri gayret sarf etmelidir. Her ikisi de anlaysz, kavgac ve huysuz ise, vay o ailenin haline! Byle anne ve babalar kendilerine acmyorlarsa, bari kendilerinden olana acsnlar, evltlarna acsnlar. ocuklarn ruh yapsn bozmasnlar. ocuklar anne ve babalarnn sevinli olduklarn grdklerinde, en byk mutluluk onlarn oluyor. Onlar kavgal, fkeli grdkleri zaman da ocuklar ok zlyorlar. Onun iin iki gnlk dnyada o aile yuvasn ate emberine dndrmeyelim. Gzelce geinmeye alalm. Evde yersiz kzmalar, yersiz dvmeler insanlarn birbirleriyle yz gz olmalarna sebep olur. Artk aralarndan utanma perdesi kalkar. Bu defa daha kt durumlar ortaya kabilir. Ama kar ve kocann her ikisi de normal huylu olurlarsa, niin geinmesinler ki, u iki gnlk dnyada birbirimizle kavga etmenin ne anlam var. ou kar koca hayatta iken dnyay birbirilerine zindan ediyorlar. ldkten sonra da birbirlerine acyorlar, geimsiz bir hayat srdrdkleri iin piman oluyorlar; ama artk ok ge! Bir de artk eskisi gibi boanp yeniden evlenmeler kolay deil, o yzden iyi geinebilmenin arelerini arayn. Edepsiz, ahlksz, fkeli, her ie karan huysuz insanlara bakp ibret aln. Ahlksz olmann, geimsiz olmann ne kadar kt bir ey olduunu grn. Yanz ilerledike ok daha gzel ahlkl, geimli, bakalarnn iine karmayan, kendi halinde, dilini tutan, ibadetiyle megul olan bir kii olunuz. Her eye kararak geimsiz biri olup, evde istenilmeyen, keke biran evvel lseydi de kurtulsaydk denilecek kii haline siz sizi getirmeyin. Bir de imdiki insanlarn zerlerine ok gitmeyin, yoksa o evde barnamazsnz. Bazlar ya ilerlemi olduu halde, halen eski gnlerinde olduu gibi her ie karp, her hususta sznn olmasn istiyor. Elbette sayg iyidir; ama her istediin konuda gelini zorlayamazsnz ve bu ii arya gtrrseniz evde huzursuzluk balar. Sizler yznden bakalarnn huzuru

126

Firaset-l Mminin

kamasn. Bunun zdrabn kalbinizde duyun. Zaten aile yuvalarnda kar koca zorbel geiniyorlar. Huzuru yakalamak iin ha bire eytanla mcadele ediyorlar. Durum byle olmakla beraber bizlerin eytana yardmc olup, huzursuzluklara sebep olacak davranlarda bulunmamz doru olur mu? Bir de evde sevilen bir dede, bir nine olmak iin kendinizi sevdirmesini bilin. ocuklarnz, torunlarnz can gnlden sevin, ok cimri olmayn, ara sra kznza, gelininize, torunlarnza hediyeler aln. Bazsna verip bazsna vermezlik gibi ayrmcla girmeyin. zellikle hangi evde kalyorsanz onlar zecek davranlardan uzak durunuz. Bir de evltlar arasnda ayrmclk, evld anne ve babasndan ok soutuyor. Bazlar da kendilerine kt olan evlda bir ey demeyip, iyi olann da stne fazla gidiyorlar. Bazlar da zengin olan evld tutup fakir olan evlda kymet vermiyorlar. Bazlar da gelinler ve torunlar arasnda ayrmclk yapyor. Byle adaletsiz davranp gelininin huzurunu karanlar, ileride yardma muhta olduklar zaman hangi yzle gelinlerinin yzne, bakacaklar. ou anne ve babalar da evltlar arasnda sevgi, ilgi, yardm ve mal paylamnda ok ayrmclk yapyor. Hatta bazlar kendilerinin yardmna koan evlda kymet bile vermiyor, onlar ha bire dier evltlarn vyorlar. nsan iyilikleri de inkr etmemelidir. yiliklerin inkr edilmesi insanlarn ok arna gider. yleyse buna benzer yanllardan uzak duralm. Bir evldmz veya torunumuzu baka bir evldmzn veya torunumuzun yannda vmeyelim. Byle yanllklar anne babayla, evlt arasn at gibi, meydana gelen kalp krlmalar ve adaletsizlikten dolay kardelerin arasda alyor. Byle davranlar gnahtr ve anne ve babalara hi yakmaz. Onun iin ayrmclk yapmamak lzmdr. Ama maalesef bazlar ayrmclk yapt gibi, bir de sevgi ve saygdaki farkl davrann hemen belirtiyor. Bakyorsunuz birine ok sevgi gsterip kymet veriyor, yannda olan dier oluna ve kzna hi yz vermiyor. Bu hareketler ok ok yanltr. Her eyi yerinde ve adalet zere yapabilenlere ne mutlu! Her kim ne ederse kendine eder demiler. Yaplan yanllklar anlatmaya kalksak konu uzar gider. O yzden olaylara ibret gzyle bakp hatalarmz dzeltmeye alalm. Bizim anlattklarmz birer numunedir. Rabbim uyanmamza vesile klsn. Baz yallar var; bir olunun veya kznn yannda kalyor; ama bakalarna daha ok kymet veriyor. Evinde kald kii de bu davrana ok kzyor ve yle dnyor: Hem yanmda kalyor, hem de bakalarna benden daha fazla kymet veriyor. te bu gibi sebeplerden dolay hareketlerimize ok dikkat edelim. Az sevgi ve saygya raz olup, her eyi ok incelemeyip, geimli olalm. te kar kocalar da birbirleriyle iyi geinmenin yollarn arasnlar. Evinde huzursuzluk olan kar koca oturup konusunlar dertlesinler. yle desinler: Bizler akll olan insanlarz, aramzda huzursuzluk neden oluyor, ona bir are bulalm. Bu durumda herkes kendi kendini hakl karmaya uramamal, ne

Firaset-l Mminin

127

yaparsak geinebiliriz deyip onun aresini aramaldrlar. Ama kendi yanllarn gremeyen veya grmek istemeyen, kendi yanllarn fark edebilme gayreti iersinde olmayanlarn dzelmeleri imknszdr. Eer ikisi de normal huylu insanlar iseler; aresi kolay, yok ikisi de irkin huylu iseler aresi zordur. Huzursuzluklar neden kaynaklanr: Ya hanm ok huysuzdur diye geim olmaz. ayet bu kadn kendi kendini dzeltmezse, bunlar huzuru ok zor bulurlar. ayet hanm az huysuzsa, kocas da onun baz hatalarn affetmeli ki, huzuru yakalayabilsin. Hatasz hi bir insan olmayacan dnsn. ayet koca ok huysuzsa ya bu koca dzelmeli veya bu kadn ok sabrl ve ok gzel ahlkl olmal ki, huzuru zor da olsa yakalaya bilsinler. Ama koca az huysuzsa, artk evin hanm da kocay idare etmeli, hatasz insan olmayacan bilmeli, kocasna kar saygda kusur etmemelidir. nk koca da ailesinin geimi iin, i yerinde binlerce kiinin skntsn, derdini ekiyor, evin hanm da kocasnn skntlarn, yanllarn, ailenin huzuru iin, gzel ahlkl hanmlarn safna girip Rabbini raz edenlerden olabilmek iin ho karlamaldr. ayet ikisi de ok huysuz iseler geinmeleri imknszdr. Onlarn evleri zindan gibidir. aresi; ya dzelecekler veya en az biri dzelmeli ki, belki huzur zor da olsa salanr. Veya bunlar ayrlmaldrlar. nk ikisi de huysuz ve birbirleri ile geinemiyorlar. Tecrbe ile anladlar ki, dzelmeleri imknsz olduu gibi, huysuzluklarn devam ettirmeye kararl iseler, iyi bir ey olmamakla beraber ayrlmaktan baka are yoktur. Veya o hayat yle huzursuz bir ekilde devam ettirmeye raz olacaklar. Aile demek, huzur demektir. Bir mr boyu cehennem gibi bir yuva srdrmesinin de bir anlam yoktur. Peygamber efendimizin bir hadislerinde: Allaha en sevimsiz olan hell, boanmadr.24 diye buyrulmutur. ayet her ikisi gzel ahlkl ise, zaten o yuva cennet misali, fakat her ikisi de hatalar olmakla beraber normal huylu insanlar iseler, oturup dertlesinler, hatalarn anlamak maksad ile istiare etsinler. Bir birlerinin sevip, sevmedikleri huylar tespit etsinler, birbirlerinden ne istiyorlar onu belirlesinler. Birbirlerinden istediklerine dikkat ederlerse, baz hatalar da ho karlanrsa geinmemek iin hibir neden yoktur. O gzelim aile yuvasn zindan etmesinler. Gzel ahlkl, geimli birer insan olmaya alsnlar, irkin ahlkl insanlara bakp ibret alsnlar. ayet gzel ahlk yakalayabilirlerse her ey kendiliinden hallolur. Ve bu konuda hanm kardelerimizden daha ok gayret ve fedakrlk bekliyoruz. Kendileri kocalarnn huzursuzluklarna sabredip, gzel ahlkl, geimli olurlarsa Peygamber (s.a.v) Efendimizin vd saliha kadnlar arasna girerler ve cennetin hangi kapsndan girmek isterlerse oradan girdirilirler, inallah Bir de evin huzurunun olumas iin eitli ekiller ve metotlar hazrlanabilir. Mesel kar koca gzel ahlkl olma yarmasna girebilirler.
24

Ebu Davud, Talak, 3

128

Firaset-l Mminin

Gerekirse ortaya bir hediye koyulur. te hangimiz ok daha gzel ahlklyz veya hangimiz daha gzel ahlkl olabiliriz? Kim daha ok fkeleniyor; kim fkelenmiyor? Kim zerine den grevi yapyor; kim yapmyor? Kadnn dikkat etmesi ve erkein dikkat etmesi gerekenler nelerdir? Diye baz kaideler hazrlanr. O kaidelere uymayan, huzursuzluk, sabrszlk yapan, yersiz yere fkelenen ve abuk kzp, kzmayanlar belirlenir. O zaman kimin ne olduu ortaya kabilir. Yani kadn m daha geimli; yoksa erkek mi? Tabi gerekirse ev halkndan hakemler, ahitler de tayn edilir. Ama ahitler olmasa da tarafsz davranlmaldr. Kim abuk kzarsa eksi (-), kim sert konuursa eksi (-), kim kalp krarsa eksi (-), kim dikkat etmesi gerekenlere dikkat etmese bu ekilde art ve eksiler ile deerlendirilir. Ve daha sonra da hatal olan kimseye gzellikle yle denir: Bak hanm veya kocacm! Sen evde daha ok huzursuzluk yapyorsun, kendine ltfen dikkat et denilir. Baz kadnlar kocalarn zecek davranlarda bulunuyorlar. Mesel: Koca hanm tarafndan sevilen ve saylan olmak istiyor. Fakat koca evde saylp saylmad m, bu defa koca yle dnyor: Nasl olsa bu kadn beni sevmiyor, bana kymet vermiyor, o halde ben ona ne diye kymet vereyim ki. Hlbuki o kadn kocann dediklerini yapsa; ev daha huzurlu olacak, koca da ona daha fazla kymet verecektir. rnein: Koca hanmyla konutuunda hanm onu doru dzgn dinlemiyorsa, gz kula baka eylerle megul ise veya koca bazen bir soruyu , drt defa sorduu halde kadn kocasna cevap vermiyorsa veya kocasyla konutuunda yksek sesle, kzarak konuuyorsa bu davranlar kocay ok zer ve ok arna gider. Bazen de koca hanmndan hemen yapmas iin bir eyler istiyor. Evin hanm da kocann isteini hemen yapmyor, kendi gnlnn istedii bir zamanda yapyor. Kocann szn evde nemsememek, kocann istediini zamannda yapmamak ta, yuvada huzursuzlua sebep olur. Koca evde sz dinlenilmedii zaman kalbi krlr ve o hanma kendisi de kymet vermez. imdi hrmet ve sayg tek tarafl olmaz. Sen kocann szn yere drme, onu sev ve say ki; o da sana kymet versin. Bir de kocan senden byle eyler bekliyorsa daha da dikkat etmen gerekir. yleyse gzel huylu, dini eitimini alm, bilgili kzlar yetitirelim. Gzel ahlk olursa evde geimin olmamas iin hibir sebep yoktur. slm kardeliinin ihyas, aile yuvalarnn mutluluu gzel ahlka baldr. Ahlkmz Kur'an ahlk olursa, bu hususta Peygamberimizi rnek alrsak iler kendiliinden dzelecektir. Ailenin gerek mutluluu yakalayamay, Mslmanlarn birbirleriyle hakik manada kaynaamamas bizlerin ahlknda derin yaralar olduu iindir. O kt huylarmz tedavi edilirse her yerde sevgi, sayg ve kaynama olur. yleyse yetien genlerimize, kzlarmza bilgi verdiimiz gibi edep, terbiye, ahlk dersi de vermemiz lzmdr. Byklere kar saygl olmalar, kklerini sevmeleri, hocaya kar edep ve terbiyeli olmalar, kadnlarn kocalarna, arkadalarn birbirlerine, evldn da anne ve babaya kar saygl

Firaset-l Mminin

129

olmasnn gerektiini ve bu hususlarda dikkat edilmesi gereken eyler nelerdir? Bunlar da retmek lzmdr. lim, gzel ahlkla sslenirse gzel olur. Kzlarmzn dindar, bilgili ve edepli yetimeleri iin, onlara o eitimi veren kurululara yardmc olmalm. leriki zamanlarda evlendirdiimiz bu kzlarmz da ahlklaryla gzel rnek olsunlar. nk ahlk olunca ok kusurlar da artk grnmez olduu gibi, o aile yuvas da huzurlu oluveriyor. Buna yaanm bir olay rnek verelim: Normal yata olan bir amca, kendi meslei zere bir aann iini yapmas iin arlr. Bu Mslim ismindeki amca da, aayla anlar ve balar onun ev ilerini yapmaya, gnlerce o ie devam eder. Tabi bu ustann her gn yemei gelir. Yemei getiren hatun da gya biraz irkinmi. Aradan gnler geer yine bir gn aayla usta sohbet ederlerken, o hatun yine yemeklerini getirir. Yemeklerini yiyip, ay da yudumladklar bir srada, usta aaya yle bir soru yneltir. Aabey, kusura bakma her gn bize bu yemekleri getiren kadn senin hizmetin midir? O srada aann rengi sararr, bu sual onun hi houna gitmez. Ve yle der: Mslim usta benim kalbimi ok krdn. O hizmeti dediin benim hanmmdr. Usta hatasn anlar ve: Aam, kusura bakma ben bilmedim hanmndr. Senin gibi bir aann daha gzel simal bir hanm olacan dndmden hi hanmn olacan akl edemedim. Hakkn hell et. der. Aa tekrar: Mslim usta, sen benim hanmmn d grnne bakma. Onun ok gzel ahlk, terbiyesi olduu iin benim yanmda onun ok deeri vardr. Allah ondan raz olsun. Senin ona hizmeti diye hitap etmen beni gerekten ok zd. der. Usta da tekrardan zr diler. Madem gzel ahlk bu kadar nemlidir onu elde etmeye her Mslman gayret sarf etmelidir. Ve evlenecek olanlar zellikle dindar ve gzel ahlkl hanmlar tercih etmelidirler. 14) Evlenecek olan eler birbirlerine denk olmaldrlar. Bata ahlkta, malda, soyda, gzellikte, dindarlkta, det ve rfte birbirlerine yakn olup uymaldrlar. Birbirlerine uymayanlar. Mesel: Kz ok zengin, koca ok fakir olup evini geindirmekten acizse, Kz ok temiz ve asaletli bir soydan olup, koca da ok dk bir aileye mensupsa, Kzn babasnn meslei erefli bir i olup, olann meslei ise ok adi olursa,

130

Firaset-l Mminin

Veya kadn ok dindar, ahlkl olup koca ise ahlksz, dinden uzak yayorsa, o zaman aralarnda tam denge salanamam demektir. Bu saydmz maddelerin bazlar fkhta kefet (denklik) blmnde zikredilmitir. Fkhta denklik olarak istenilen artlar her ne kadar nikhn shhat artlarndan deilse de bunlara dikkat etmek daha salkl ve huzurlu bir aile yuvasnn kurulmasna neden olur. Baz zellikler denklikte esas alnmam; ama yine de dikkat edilmesinde fayda vardr. Mesel: Kadn ve erkein gzellikte birbirlerine yakn olmalar da sevgilerinin devamna fayda salar. Bazlar var evlenirken ok nemsemiyor; ama daha sonralar nefis ve eytan aklna giriyor. Bu defa da gzel olan gzelliiyle vnyor. Kocasn veya hanmn beenmiyor. Bu gibi aksaklklar olmamas iin gzellikte de birbirlerine yakn olurlarsa daha iyi olur. Bazen, ya kadn ok gzel olup, kocada ise ok kusurlar oluyor. Bazen de koca ok gzel olup, kadnda ok kusurlar oluyor. Bu kusurlar da ilerde sorun olabiliyor. Bu yzden evlenen kiiler birbirlerini beenmelidirler. Zaten evlenen insanlarn alaca kz gidip grmesi hadis-i erifte tevik edilmitir. Muire bin ube (r.a.) bir kadnla evlenmek istiyordu. Resulullah (s.a.v): Git onu gr. nk grmek, birbirinize snmanz iin daha iyidir. buyurdu.25 nk insanlar evlenecei zaman birbirlerini grrlerse daha sonra eytan ve nefis onlara ok vesvese veremez. Evlenecek olan erkek, kz grdnde ben bunu sevebilir miyim, sevemez miyim diye dnr. Ona gre kararn verir. Alnacak olan kzn ok gzel olmas art deil; ama normal bir simaya sahip olmas veya kocasnn kendisini sevebilecei bir yapya sahip olmas aile yuvasnda huzurun olumasna fayda salar. Eer kar koca birbirlerini sevemiyorsa sorunlar meydana gelir. Ve beenmemenin aresi de zordur. nk insan baz huylarn gayret sarf edip engelleyebilir; ama yzn deitiremez ya! Bunu nlemek iin de nceden birbirlerini grp ona gre kararlarn versinler. Bu kaideye aileler riayet etmelidirler. Genler birbirini grmeden evlendirilmemelidirler. nk insanlarn kalbi herkese snamaz. Baz aileler, kz veya olu kusurluysa veya biri dierinin dengi deilse hemen gstermeden evlendirmeye alyorlar. Diyelim ki, pek ok hilelerle evlendirdiniz, ileride huzursuzluklar balarsa zarar sana ve senin ocuuna da olmaz m? Bir yuva ki onda huzur yoksa o evlenmenin ne kymeti var! O yzden genlerimize yazk etmeyelim. Ey genler, birbirinizi grn. Eer birbirinizi sevebilecekseniz evlenin, nk bir mr boyu beraber hayat sreceksiniz! Hem zahiri grnm olarak birbirine yakn olup birbirlerini beenebildiler mi, bunun yannda ahlklar ve dindarlklar da birbirine yakn olursa inallah o aile yuvas huzurlu olur. Yani, huylarn, mizalarn birbirine yakn olmas ok nemli, nsanlar ftraten kendi mizacna uyanlarla rahat geiniyor; ama farkl
25

Mslim, nikh,74,75-Tirmizi,nikh,5-bn Mace,nikh,9 -A. b. Hanbel,4,245,246

Firaset-l Mminin

131

dnyalarn, insan; huylar, ruh yaplar bir birine uymayanlar kaynama ve geinme konusunda ok sknt ekiyorlar. imdi baz insanlar gryoruz, oluna dindar kz aryor. Ama olu faskn, ikicinin birisi, byle ok farkl yapda olan kar kocalarn birbirlerini raz etmeleri zordur. Veya kz hi dindar deil, dindarlar da istemiyor, bunun anne ve babas da kzn dindar diye tutup veriyor. Bu konuda riayet edilecek durum udur. Dindar hanm arayan birine kzm ok dindardr deyip verilmemeli. -Buras yanl anlalmasn, kznz dindar deilse, sizde kznz dinden haberi olmayan birine verin demek istemiyoruz. Sadece ok dini kaidelere hassas olup takva zere yaayan birisine, bunun kadar takval olmayann ona ayak uydurmas zor olur anlamnda sylyoruz- Yani, iki taraf ta ahlklarn, dindarlk derecelerini birbirlerine aka sylemelidirler. O zaman herkes kendi kararn verir. Bir de bazlarmz gzel bir yuva kurmak iin einin dindar olmasn istiyor. Bu dnce elbette ok gzeldir. Ama nemli olan bizler dindar deyince ne anlyoruz. Dindarlk sadece bilmek midir veya sadece gzel ahlkl olmak mdr? Bazlar yle dnyor: Aldm kadn dini eitim alm, bilgili olsun der. Bilgili bir kz aldnda her eyin hallolacana inanr. Evlenir ondan sonra o bilginin yannda salih ameli bulamaynca veya gzel ahlk gremeyince hayal krklna uruyor. imdi unu kabul etmek gerekir: Dini eitim almak, bilgili olmak, insann ahlknn da gzellemesine byk lde destek salar. Ama mutlak anlamda her okumu olan gzel ahlkldr anlamna gelmez. Ahlk ayr bir ey; bilgili olmak ta apayr bir eydir. ok bilgili olup ta, gzel ahlkl olmayan insan da oktur. Ahlk biraz da insanlarn yaratlyla, ftratyla ve yetitii ortamla alkal bir durumdur. lim sadece insanlarn iyiyi, kty ayrmasn, daha shhatli ve akllca dnmesini, dolaysyla gzel ahlkl olunmasn salar. nsan rendii bilgilerle amel etmezse, rendiklerini ahlknda, yaaynda uygulamazsa, ilimden nasibini almam demektir. Demek ki; dindarlk demek sadece bilmek veya sadece gzel ahlkl olmak demek de deildir. Dindar kii: Dinden kendisine gerekli olan bilgileri renip hayatna tatbik eden, ilmin gzelliini zerinde gsteren, gzel ahlkl, rnek insandr. Gzel ahlkl; ama ilmi yoksa her zaman yanllar yapabilir. limli; ama gzel ahlkl deilse bunlar da her an yanllara debilir. Ama hem bilgisi var, hem ahlk gzel olanlar dnyann en hayrl nimetidirler. Bylesi kadnlar, kocalarn hep iyilie gtren kadnlardr. yleyse yetitirdiimiz kzlarmz; hem dini ilimler renip bununla kendilerini gnahlardan koruyan, hem de gzel ahlk edinip, bununla da evinin huzurunu salayan kzlar olarak yetitirelim. Dini eitim verdiimiz kzlarmza, edep ve terbiye dersi de vermeliyiz. Yani: nsanlarla nasl geinilir, gzel ahlkn dindeki nemi nedir? Bunun yannda hakszlklara kar sabretmenin mkfatn ve kendisini gurur ve gsteriten uzaklatrp, gzel ahlkl klacak dersleri de retmemiz gerekmektedir.

132

Firaset-l Mminin

limle beraber amel olursa, ilmin faydasn grebiliriz. Aksi takdirde yanl rnek oluruz, dine ve ilme sz getirmi oluruz. Hlbuki bata bizler rnek olmalyz. Bir de zlerek belirtelim ki: imdiki, dindar geinen genlerimizin bir ksm, dindar ve ahlkl gen kzlar istemiyorlar. Bu genlerin ounu konutursan okumu olsun, alan olsun deyip dindar ve ahlkl oluuna fazla bakmyorlar. imdi bu konuyu biraz aalm, bakalm bu niyetlerin altnda neler yatyor: Genlerimiz okumu olsun derken neyi kastediyorlar. Mutlu bir aile yuvas kurmak iin tek bana okumu olmak yeterli midir? yle kzlar var ki, belki okumu; ama kendisinde ahlk ve edep denen hibir ey yok. Bununla beraber okumu olduu eyler faydal m, zararl mdr? Nasl bir eitim almtr? Oras ok nemlidir. Okuduumuz eyler Allah ve Reslnn istedii bilgilerse veya insanln faydasna olan bilgilerse o zaman okuma insana fayda verir. ayet okunan eyler insanlarn dnya ve ahiretine yaramayacak bilgilerse orada durup dnmek gerekir. imdiki genler aile yuvasnda mutluluu salayacak artlara bakmyorlar. ou kimseler, bakalarna gsteri yapmak iin, ite benim hanmm okumu, kltrldr demek iin veya maandan istifade etmek iin, kaynvalide de insanlara hava atmak iin okumu gelin almak istiyor. Diyelim okumu; ama okuduklar faydal bilgiler olmad iin hep zehirlenmise veya ahlk ve edep denilen bir ey renmemise veya okurken ahlknda pek ok tahribatlar olumusa, senin o kadnla mutlu olman mmkn mdr? unu anlatmak istiyoruz. Okumak tek bana yeterli deil. Nice kzlar var ki, belki yksek tahsili yok; ama bilgide, ilimde, ahlkta kendini tam olarak yetitirmitir. Ama imdiki genlerin bazlar bilgiye, kltre, ahlka bakmyor, mevkiine veya maana bakyor. Daha dorusu bu zihniyette olan insanlar alacaklar hanmn kendilerine gerek manada itaat etmeyeceklerini biliyorlar; ama onlarn bazlarnn zihniyeti yle: Ben o kadnn arzularna uyarm. Parasndan da faydalanrm. Evlenirken hanmnn srtndan geinmeyi dnenin, paras iin onu tercih edenin, hanm sevgisinden bahsetmeleri ne kadar inandrcdr. Gerek mmin ben alp yorulaym hanmm, ailem rahat etsin diye dnendir! Byle dnya menfaati zerine kurulan yuvada huzurlu olmak kolay olmamaktadr. Anlatmak istediimiz yanl anlalmasn, elbette ki; evlenilecek olan kzn ahlknn gzellii yannda, bilgili, kltrl, olmas da nemlidir. Ben demiyorum gidip tamamen bilgisiz birini aln; ama bazlarnn niyetinin ve maksadnn yanlln sylemek istiyorum. Pek ok kii kzn ilminin, ahlknn olup olmadna bakmyor. Onun maana, parasna bakyor. Baz kzlar da: Genler evlenmek iin yksek diplomamzn olup olmadna bakyorlar. diyerekten, dinime, imanma zarar var m, yok mu? demeden onu almaya kouyorlar. Maksatlarnda insanlara faydal olaym gibi bir dnce bile yok. O yzden onlarn da niyeti yanl. Velev ki; okuduu dal veya yer, slma uymasa da, orada haramlar ileniyor olsa da, setii blm

Firaset-l Mminin

133

insanlarn faydasna olan bir dal olmayp; bilakis gnaha ynelikse, yani; ne pahasna olursa olsun, yine de yksek dereceli belge istiyorlar. Byle yapmak ne kadar dorudur? imdi bilgi edinmenin yollar sadece yksek diplomal olmak mdr? Dininden taviz vererek, ban aarak, erkeklerle ayn srada oturarak, ayn zamanda mini etek giyme, tenini gsteren ince gmlek giyme pahasna da olsa, yurt dnda ahlk ve kltrmz kaybetme, seilen meslekler haramlara girdirici ve slm tesettr kabul etmeyen yerlerde olsa, yksek tahsil diplomasnn ve almann lzm olduunu sylemek ok dndrcdr? Yani, ba rtsn verip diplomay almak alimlerin izah etmesi gereken bir konudur! Romanyal bayanlardan biri, Mslman olunca hemen Allah-u Tealann tesettr emrini yerine getiriyor. Akam olduunda annesi bandaki bartsn alp paralad iin yannda yedeini bulundurur, sabahleyin de annesi bartsn yrtmasn diye erkenden ie gidermi. te bu bayan Mslman oluunu anlatrken yle diyor: Bu yl Marmara niversitesini okumak iin ba vurdum beni kabul ettiler; ancak ba rtl renci kabul etmediklerini renince gidemedim. Ve bu bayan unu da diyor: Ben ilk maam alr almaz Mertere kotum. O gn iki tunik ve barts almtm, hl da duruyor. nallah onlar torunlarmn torunlarna brakacam! O gnden sonra bir daha da bam amadm. Mslman olduum iin en sevdiim insanlar bile bana yz dndler. Ama onlara: Eer sizinle Allah arasnda seim yapmamam istiyorsanz, pheniz olmasn ki ben Allah setim dedim. Eitim yaparken dahi dinimizin emirlerini gz nnde bulundurmamz gerekir. Dinin nerdii artlar inenirse yasaklar da ona gre ne kar. Ona gre herkes bulunduu artlar, ortam gz nnde bulundurarak kararn vermelidir. imdi ben unu demek istiyorum: lk nce niyetler ve maksatlar yanl, srf erkekler maal ve diplomal kz istiyorlar diye okumak yanl, gsteri yapaym diye veya para sevdasyla okumak yanl. Okumak her eyden nce gnahlara girmemek artyla, vatana, millete, dine faydal birer ahs olmak iin okunmaldr. Maalesef eitim iin okuyoruz deseler de, faydal olmak iin deseler de, pek ounun para iin, ekonomik zgrle kavumak iin okuduklar herkese bilinen ve grnen bir gerektir. Btn manev deerlerimizi kaybedip, gnahlara girme pahasna da olsa kzlar okumaldr, tartmas yaplacana; kzlarn slma uygun bir ekilde eitim alabilmelerinin arelerini arasnlar ve bu hususta mcadele etsinler, haklarn arasnlar, acaba ne yapabiliriz deyip alternatif sunsunlar. Hlbuki pek ok kz okumaya tevik eden dncelerden biri de udur: Ben okuyaym maa sahibi olaym ve evlendiim zaman kocama minnet etmeyeyim, kocamn eline bakmayaym, kocama kar bam dik olsun. Bu dnceyle okumak da ailede istenen samimiyete aykrdr. Burada niyetler ktdr. Bir kadn ekonomi ynden her ne kadar kocaya baml halde olmasa

134

Firaset-l Mminin

bile kocann hell emirlerine itaat etmelidir. Kocamda olsa kimse bana karamaz demeye hakk yoktur. Aslnda hibir koca, hanmna bakyor diye baa kakmamaldr. Baz istisnalar olur; ama onun baa kakmas bile ok nemli deildir. nk her koca kendi hanmna, kendi oluk ocuuna bakmakla mkelleftir. Allah-u Teala kocaya ocuklarnn nafakasnn teminini emretmitir. Zaten kadnlar iin en minnetsiz ekmeklerden birisi de hi phesiz kocann kazancdr. Kadn kocasnn kazancn minnetsiz olarak kullanr, kimseden ekinmez. Bu yzden kadn evlendikten sonra babasnn ekmeini yemesi bile, ou zaman onun arna gider. Evldnn evinde rahatlkla bir eyler alp kullanamaz. Ama kocasnnkini ok rahat bir ekilde kullanabilir. O malda kendisinin de hakk vardr. nk koca ona bakmakla ykmldr. Ayn zamanda kadnlar evlerde o kadar alp hizmette bulunuyorlar ki, o hizmeti kime yapsalar karln fazlasyla alrlar. O yzden hibir kocann, rzknz getiriyorum deyip hanmnn bana kakmaya hakk yoktur. Yani: Hanmnda, kocannda birbirlerine yaptklar hizmetleri, iyilikleri baa kalmalar yanltr, edeb kurallarnada, dini kaidelere uymamaktadr. imdi bu aile yuvalar yle bir ey ki, kadn minnet etmez, kocasna hi boyun emezse, koca da onun hareketlerini ho karlamazsa, o evde huzurun olmas zor olur. ki taraftan biri anlayl olmaldr. Her ikisi de benim sana ihtiyacm yoktur, benim maam vardr derse huzurun olmas mmkn olur mu? Aslnda insanlarn ftratnda iyilie kar iyilik yapma vardr. Veya insanlar birilerine muhta olduklar zaman daha da geimli oluyorlar. Nasl ki, birilerine iimiz dt zaman ona kar ok daha iyi olup ona hrmet ediyoruz. nk ona ihtiyacmz var. imdi kadnlar da kocalarna ihtiyalar olduu zaman veya kocalarndan iyilikler grdkleri zaman, kocalarnn kendilerinin rzk ve geimleri iin ne kadar meakkat ektiklerini hissettikleri zaman, kocalarna kar daha merhametli oluyorlar. Daha geimli ve gzel huylu oluyorlar. Yani kadnn parasnn olmas her zaman evin huzuru iin ok da faydal olmuyor. Bilakis zararlar da olabiliyor. imdi biz olaylarn faydal ve zararl ynlerinin tartmasn yapmyoruz. Bize faydal gibi grnen olaylarn baka boyutlarnn da olduunu belirtiyoruz ki, insanlar neyi niin yaptklarn bilsinler. *Baz kadnlar da kocalarnn iyiliklerini hi grmezler. nk baz kadnlarn yapsnda iyilikleri inkr etme ve nankrlk var. Kocas her gn kendisine istediklerini alsa, bir gn almasa, her zaman bir yerlere gitmek iin izin verse, bir gn vermezse, hemen kzp kser. Bu gibi huylar ok irkin huyladr. bn-i Abbas (r.a) yle anlatyor: Bir kadn Peygamber Efendimize gelerek dedi ki: Ya Reslallah! Ben kadnlarn elisi ve szcs olarak sana gelmi bulunuyorum. u cihad Allah-u Teala erkelere farz kld. Savap hizmet verirlerse ecir kazanrlar. Biz kadnlara gelince, onlara hizmet ediyoruz, bu hususta bizlere neler var?

Firaset-l Mminin

135

Reslullah (s.a.v) ona yle buyurdu: Kadnlardan rastladna unu tebli et ki: Kocaya itaat ve onun hakkn itiraf, Allah yolunda cihada denktir. Ama sizden pek az onun hakkn itiraf eder.26

Baz kadnlar var ki, bir gvencesi olduu zaman veya maa, paras, olduu zaman kocasna kar davranlarnda ok farkllklar oluyor. Kocasn dinlemiyor bile nk maana gveniyor. Yani kadnn paras olursa hep kocasna kar dik bal m olmal? Evinin huzuru iin bir aba harcamas lzm gelmez mi? Parann varl evin huzurunu karmamal, maa da olsa kocasna kar iyi huylu olmak zorundadr. Ama baz kadnlar kocasna kar kuvvet elde edince ahlknda, sevgi ve saygsnda ok deiikler oluyor. Mesela bir kadn evlenmeden nce kendisini alacak olan gence kar ok iyi davranyor. Evlenince eski gzel huyunu devam ettirmiyor. lk zamanlar kocam beni boar korkusuyla yine iyi geinmeye alyor, daha sonra karnna bir ocuk dnce kocam beni boamaz deyip ahlknda biraz daha dmeler oluyor. ocuk dounca biraz daha cesaretleniyor. ocuklar byynce veya biraz mal olunca biraz daha ahlknda deimeler oluyor. Yani belleri kuvvetlenince kocalarna kar daha dik bal oluyorlar. Yumuak huylarnn yerini katlk alyor, bu da kocay ok zen durumlardr. Hepsi byledir demiyorum; ama byleleri de var diyorum. Hanmlar kocalarna byle eyler yapmasnlar, lene kadar fedakr olsunlar. Kocalarnn memnuniyetini kazanan kadnlar cennete daha abuk gireceklerini ve her eyin para ve mal olmadn bilsinler. Kocalarn sevip sayg duyan pek ok kadn var. Bunlar paralar yok diye mi itaat ediyorlar? in iersinde Allah-u Tealann rzas var diye. Allah-u Tealann rzasn kazanmak iin kocasna itaatte kusur etmemeye alan hanmlar iin hadis-i erifte u mjde verilmitir: Kadn be vakit namazn klar, Ramazan orucunu tutar, rzn korur ve kocasna itaat ederse, kendisine: Hangi kapdan istersen cennete gir denilir.27 O halde kocalarmza kar vefal olalm. ster kocamza ihtiyacmz olsun; ister olmasn. Ona Allah iin yardmc olalm. Allah iin evin huzurunu salayalm. Yuvamz menfaat zerine bina edilmesin. Fedakrlk zerine bina edilsin. (Bir eyler anlatmak istiyoruz; ama tam olarak dile getiremiyoruz yine de devam edelim.) Demek ki: Kocalarmza minnet etmeyelim. Bizler onlarn emrine girmeyelim, maamz olsun ki, ne zaman bizlere bir eyler sylerlerse ayrlrz gibi dncelerle okul okuyanlar veya bu dnceyle bir i yerinde alanlar rk temeller zerine yuva kuran kiilerdir. Bu dncede olanlar daha evlenmeden boanmann, ayrln hesabn yapyorlar. Byle kadnlarla nasl gerek huzura kavuulabilinir ki? Daha nceki annelerimiz evlenirken ayrlmay
26 27

Et-Tergib vet- Terhib, 3,53, Bezzar Et-Terib Vet Terhib, 3:52 - Ahmed ve Tabernden- bn Hibban

136

Firaset-l Mminin

hi akllarna bile getirmezlerdi. Yuvann huzuruna alrlard. Ayrlmann are olmadn bilirlerdi. O eitimi almlard. Baz dindar geinenlerden de byle dnenler oluyor. Onlara soruyorum, byle her iimize gelmediinde, kzdmzda kocamza ayrlma, boama teklifi yapma hakkn nereden alyorsunuz. Hlbuki kadnn ok nemli sebepler olmaynca en ufak bir eyde sebepsiz olarak kocaya kendisini boamasn sylemesi gnahtr. Bir hadis-i erifte:

Meru mazeret olmakszn, kocasndan, kendisini boamasn isteyen kadna cennet kokusu haramdr.diye buyurmutur.28

Ayn zamanda dinimizde kadna boama hakk verilmemitir. Boama yetkisi kocanndr. Tabi bunun ayr hikmetleri var biz onlara fazla deinmeyeceiz. En azndan kadna da boama yetkisi verilseydi, onlar duygusal olduklar iin en ufak bir tartmada kocalarn boarlard. Bylece yuvalar dalr giderdi. Bu ve buna benzer nedenlerden kadnlara boama yetkisi verilmemitir. Ama bir kadn bende de boama yetkisi olmasn istiyorum diyorsa: Kadnn bunu nikh akdinde art komas gerekir. rnein: Boama hakk elimde olmak zere seninle evlendim, erkek de o ekilde seni karla kabul ettim. derse, bu boama yetkisi gereklemi olur.

alan Kadn Almak

Yukardaki dnce ekillerinin sakncal yanlarnn da olduunu belirttikten sonra, bir de evleneceim kadn alan olmaldr, diye dnenlerin dncesinde ne kadar yanllklar var onu belirtelim. Biz bu gibi dncelerin sakncalarn zikredelim. Karlatrmay kendileri yapsnlar almann faydalar derken de slm llere uygun almay kastediyorum, iyi anlala! ncelikle evlenirken alan kadn olmasn tercih eden kiilerin ounun maksatlar kt. Aslnda yuva kurarken huzur ve mutluluu nasl yakalayabilirim? Ben bu kadnla mutlu olabilir miyim? deyip areler aranmaldr. Kim bana para getirir, evin geinmesinde kim bana destek salayabilir dnceleri en son dnlmesi gereken eylerdir. imdi bu konuyu hell ve haram ynden yani dini adan ele almadan sadece fayda ve zarar bakmndan dndmz zaman ne gibi durumlar karmza kacak ona bir bakalm: Bazlarn gryoruz alan kadn alyor. Akamleyin eve dndklerinde hem koca yorgun hem kadn yorgun, bu bitkin olan kar koca birbirlerine durup bakyorlar. kisi de yorgun, bunlara hizmet edecek nc bir ahs lzm. Byle olunca hem beslenmeleri dzenli olmad gibi, ya kalkp evin iini beraber yapyorlar veya koca beceremediinden evin ii de zavall kadnn zerine yklyor. Gndz i yerinde, gece de evde almak zorunda kalan kadn ister istemez ypranyor. Sinir sistemleri bozuluyor. Zaten bir evin iini
28

Tirmizi, Talk,11

Firaset-l Mminin

137

yapmak hi almayan kadnlar iin bile ne kadar zordur. Bunu herkes bilir. Daha nceki tarihlerde evlerde hizmetiler bulunurdu. Onlar evin hanmna yardmc olurlard. imdi o gibi durumlar yok. Olsa dahi her ailenin gc zaten yle eylere yetmez. ok kr gnmzde amar makinesi, bulak makinesi km evin iinin ounu makinelerle yaptmz halde kadnlarn ev ileri bitmiyor. Bir de bu makineler olmasayd, zavall kadnlarn halleri ne kadar perian olacakt. Bir de bu kadnn ocuklarnn da olduunu dnn hem ev ii, hem ocuklarn bakm, hem de gndzleri almak bu kadn kleletirmek deil de ya nedir? Bunun yannda kk ocuklarna bakacak biri olmad iin ou aileler gzelim yavrularn krelere veya baka kadnlara bakmaya veriyorlar. O ocuklar byyene kadar o kocayla kadn deta perian oluyorlar. Onlarn perianln gzlerimizle gryoruz. imdi anne kendi evldna dzenli anne st vermeli, ie gittiinde bu beslenmede aksaklklar oluyor. ocuu ya erken stten kesiyorlar. Bu da ocuk iin hi de iyi bir ey deil. Ve bu ocuu tanmadklar yabanc kadnlarn eitimine brakyorlar. Bir annenin evldna bakmas, ona gzel eitim vermesi ile yabanc bir kadnn bakmas ve eitimi hi bir olur mu? Aslnda bir kadn hi almasa, hi ev iine de bakmasa, srf grevi ocuklara bakmak olsa bile iinin ne kadar zor olduunu biliyorsunuz. Bir kadn dnn ki; hem ocuklara bakyor, hem evinin iini yapyor, hem de gndz i yerinde alyor. Allah-u Teala bunlar uyandrsn, ben anlamyorum. Bu kadar skntlar, bu kadar ocuklarn yetitirilmesindeki aksaklklar acaba neyin uruna yaplyor. Srf azck bir maa iin deer mi? Maa iin yuvamzn dzenini bozmaya, her akam eve yorgun gelmeye, ocuklarmz ihmal etmeye deer mi acaba? Zorla zenginlik oluyor mu? Nice skntlarla biriktirdiiniz paralar bir hastalk durumunda hepsi elinizden bir anda uup gidebilir. Yani binlerce zorluklarla kazandnz paranzn bir garantisi dahi yok, bir musibetle yok olup gidebilir. Bunun rnekleri ok olmaktadr. yle ise kanaatkr olup kocamzn maayla geinmeye alp, a gzllk yapmazsak daha rahat etmez miyiz? Hem de ocuklarmzla gzel bir ekilde ilgilenmi olmaz myz? alt iin ocuunu ihmal eden bir bayan bandan geenleri yle anlatyor: Ben kzm okula gnderdim. Ama kzm okulda bir trl baarl olamyordu. Bir gn kzm karma alp ona: Kzm bak derslerin zayf, almamakla kendini arkadalarnn arasnda kk dryorsun, byle yapma dedim. O ha bire, ben okumak istemiyorum diyordu. Onun srar beni yle kzdrmt ki, farknda olmayarak onun gl yanana hzlca bir tokat vurmuum; ama o, gzyalarn aktarak yzme yle haykryordu: Ben okumayacam, senin gibi alp ocuunu brakan deil; ben anne olacam. Demek ki kzm ok ihmal etmi, onu ok skntlara sokmuum. Ben greve gittiim zaman, evin pek ok yerine, iecek ve yiyecek brakyordum ki kalktnda sknt ekmesin. Yine de evldm pek ok skntlara maruz kalm. Hatta bir gn iten eve gelip kapy aldmda, ieriden kzmn alama sesini

138

Firaset-l Mminin

duydum. Kapy amasn syledim; ama amad, bir eylerden korkmu olmalyd ki, kapy a kzm, ben annenim dediim de, o ha bire anne deyip alyor ve kapy amam, kurt gelip beni yiyecek diyordu. Ne dedimse kzm ikna edemedim. Dardan bin bir glkle ieriye girdim. Kapnn arkasna km olup alayan kzm kucama aldm ve onu sakinletirmeye baladm. Sakinletikten sonra ona okuma ve yazma renmesi gerektiini anlattm. O da bunu kabul etti, eve geldiimde kitaplar okuduunu grdm. Demek ki, kzm oktan okumay zm; ama srf gzel bir anne olmak iin, benim yaptm yanllara dmemek iin okumama karar alm! Bu da bize gsteriyor ki, annelik grevi almadan da nemliymi. alanlardan birisi de yle anlatyor: Bir gn dinlenme odasnda oturduum bir zamanda hanm grevlilerden birisi yorgun bir ekilde gelip sandalyeye oturdu ve bana yle dedi: Ah Osman karde, emeklime iki ylm kald. Onu da bir tamamlasaydm da biraz rahat edebilseydim. Bu kadar altm; ama elime hibir ey gemedi. ok perian oldum. Her gn sabah kalkp komulara ocua bakmalar iin rica ediyorum. Kazandm maam giysime, yoluma ve kree ye gidiyor. Bu kadar altm; ama geri dnp baktmda elimde hibir ey yok. Ama ne kocama hanmlk, nede evltlarma doru dzgn annelik yapabildim. mrmzn son birka gnnde rahat edelim diye gzelim, genliimizi, yuvamz harap ediyoruz. Zaten para iin yuva kuranlarn yuvas da sorunludur. ou insanlar para iin alan hanm alyor. Hanmn kazancnn bir ksm kadnn annesine, babasna veya kardelerine gidiyor. Bir ksm da ocuklarn bakcsna gidiyor. Kmsenmeyecek bir ksm da onun ssne, giyimine gidiyor. Yine elde bir ey yok. Gerekten maaa tamah edip evlenenler, hem ellerine para gemiyor, hem de hanm alt iin ne kendisiyle, ne eviyle, ne de ocuuyla ilgilenebiliyor. Daha dorusu kendisi o kadna, eve, ocuklara hizmet ediyor. Enteresan olan o ki: Paras iin bir kadn al. Ne paras eline gesin, ne evine baklsn, ne doru drst ocuklara baklsn, o da yetmez, evde de alan da sen ol. Byle insanlarn dncesi ne kadar dorudur? Ben kadnlarn paralarn anne ve babalarna vermelerine, onlara yardmc olmalarna karmyorum. Bu kendi aralarnda konuulacak eylerdir. Muhtalara yardmc olmak sevaptr. Lkin ou kiiler var, yardm edelim de sevap kazanalm, Allahn rzasn kazanaym diye dnmyor. Byle, Allah rzas gzetilmeyen yardmlarda sevap, mkfat olmaz. Bazlarnn da kendi anne babas ekmee muhta, o ha bire bakalarna yaranmaya alyor. Hlbuki insan ilk nce kendi anne babasna bakmakla mkelleftir. Sray gzetmek gerekir. unu anlatmaya alyorum. ayet hanmn kendi parasn muhta olan anne ve babasna vermi, sen de bunu Allah rzasn kazanmak iin kabul etmisin bir ey demem. Bu gzel bir davrantr. (Kadnn alt yerler slm llere uyup uymad ayr bir konu, biz henz onu hesaba katmadan konuuyoruz.) Ama yuvanda mutlu olmak istiyorsan, ocuklarnn bakm ve

Firaset-l Mminin

139

eitiminin gzel olmasn istiyorsan, eve geldiinde evin tertemiz, gler yzl, yorgun olmayan, din bir hanm karnda grmek istiyorsan. Kuracan yuvay para ve maa zerine dnyalk menfaat zerine kurma. Senin huzurunun her eyden daha nemli olduunu bil. Zaten iki maa alanlar tek maal insanlardan daha ok alyorlar. Paralarnn yetmediinden ikyet ediyorlar. ok maa alann da masraf ok oluyor. Yani deien bir ey yok, ok para geldike, ok da masraf kyor. Bir de daha nceleri bir kii alrd tm ev halkna bakard. imdi ise be kii alyor yine bir eve bakyorlar. nk imdi gnmzde kadn ve kzlar ok czi bir para karlnda altryorlar. Bu insanlarn kanaatkr olmadklarn gsteriyor. Hlbuki en byk zenginlik kanaatkr olmaktr. Peygamber Efendimiz (s.a.v) yle buyurmutur:

Zenginlik ok malla deil. Bilakis zenginlik gz tokluuyladr.29

Daha dorusu insanlar hep menfaati olmu hep kendilerini dnen olmular. ki kii alt halde dert yananlar, acaba tek maa alanlar veya hi maa almayanlar ne yapyorlar, onlar dnmyorlar m? ylesi var ki, onlarn birisinin ald maan yarsn bile almyor. Ama onlar da eve bakp evin ihtiyalarn gryorlar. nsanlar biraz da yle dnseler: Biz iki kii alyoruz, tek kii alsaydk da birimizin yerine bota olan bir Mmin kardeimiz alsayd. O da bir ev besleseydi daha iyi olmaz myd deseler ne olur? Veya be alt ii birden yapan kii, bir ii de bakalarna brakp onlar altrsa, kendisi bir ii eksik yapsa ne olur? Daha nceki Mslmanlar birine bir eya sattklar zaman ben bugn alveriimi epeyce yaptm. Kardaki komum bugn hi siftah etmedi, dierlerini de ondan aln derlermi. Bu gn bizler: Hep bana, hep bana diyoruz. Hep daha fazla oaltmann arelerini aryoruz. Bu fani olacak dnyay imar etme yar ne zaman sona erecek, ne zaman ahirete alacaz? Dnyalmz ne zaman ahireti kazanmak iin basamak edineceiz. Dnya isteklerinin sonunun geleceini zannedersin. Bir koturmacadr gidersin. Para ve mal hrs kendisini kaplayan insanlar gryoruz, yerinde duramyor. Ban kayacak zaman bulamyor. Ancak Azrail (a.s) karsna ktnda lm hatrlayabiliyor. O zaman da i iten gemi oluyor. Ahirette de hell maln hesab, haramn azab kendisinden sorulacak. Bu kadar koturmakla veya mal ymakla gzmzn doyacan zannediyorsak, yanlyoruz. nk demolunun gz doymaz. Allah Resl (s.a.v) yle buyurmutur:

29

Buhari, Rikak 15; Mslim, Zekt 120; Tirmizi, Zhd 40 (2374)

140

Firaset-l Mminin

demolunun iki vadi dolusu altn olsayd, muhakkak nc bir vadiyi daha talep edecektir. demolunun karnn ancak toprak doyurur. Tevbe edenin tevbesini Allah kabul eder.30 O halde doymayacaksa neyin peinde kouyoruz. O uurda ibadetlerimizi, grevlerimizi aksatyoruz. Rabbimize kulluu dnya mal uruna terk ediyoruz. ou insanlar gryoruz, namaz bile klmyor. Hlbuki bizler u dnyaya gelmiiz ahireti kazanmak iin; yoksa dnyalk uruna ahireti satmak iin deil. Dnyalmz nefsi arzularmza harcadmz gibi din iin, kaliteli neslin yetimesi iin harcayalm ki Rabbimizin rzasn kazanabilelim.

GZEL GENLN YETMESNDE ZENGNLERE OK GREVLER DYOR.

Ne hikmetse zenginlikle cmertliin bir arada olmas her kula nasip olmuyor. Ya adam cmerttir paras yoktur veya paras var; ama o da cimridir. Onun iin bu insanlardan faydalanlamyor. Hizmetlerin gzel yrmesi iin hem paras olan, hem de cmert Mslmanlara ihtiya vardr. Cimriler de parann ne kadar mesuliyetinin olduunu bilselerdi, o paralar datmadan rahat edemezlerdi. Hlbuki bizler geici zevklerimiz, shhatimiz ve dnyalmz iin nice harcamalar yaptmz halde, imanmzn, dinimizin ve ahiretimizin selmeti iin ayn harcamalar yapamyoruz. Bu konuda da uyank olmak lzmdr. Bir de genlerin dini eitim aldklar ortamlar skc olmamal, yemek yeme yerleri ayr ve saatleri de belli olmaldr. Dzenli ve kaliteli eitim ortamlar hazrlanmaldr. Mslmanlarn, evltlarn rahatlkla teslim edebilecekleri gvenli yerler olmaldr. alkan talebelere ayr snfta zel eitim vermeli, onlar tam olarak yetitirmeli, ok kabiliyetli rencilere mmknse dnyalklar iin de yardmc olup gelecekleri de garanti altna alnmaldr. Onlara da, gzel eitim verecekleri ortamlar hazrlanmal, siz dine hizmet sunup ileri seviyede limler yetitirin, tm ihtiyalarnz biz karlarz denilmelidir. Gerekirse onlara fazlasyla maa balanmaldr. Hi phesiz ki ehil limlerin yetimesi ok nemlidir. Medrese ortamnda okuyan rencileri hava almalar iin ara sra, ak ve temiz alanlara gtrmeler de ok faydaldr. Yemeklerini yapanlar a,
30

Buhari, Rikak: 10, No: 6072, 5/2364

Firaset-l Mminin

141

elbiselerini de amarc ykarsa, onlar da ilim iin daha geni zaman bulurlar. nk bu gibi eyler ilim talebesinin ok zamann alyor. Ayn zamanda rencilerin dinlenecekleri bahe gibi bir yer olmaldr. Bir de medrese ortam, ne ok skc, ne de ok rahat olup rencileri tembellie itmemeli, ne ar disiplin, ne de geveklik olmamaldr. Vasat bir ekil de olmas uygundur. zellikle dzenli ve temiz olunmaya byk nem verilmeli, eyalar, yataklar rasgele yerlere konulmamal, bulunulan ortamn fakir oluu ayr bir ey; dank olmak apayr bir ey. Eyalarmz, yataklarmz modern olmayp eskide olsa temiz, dzenli, her eyin yerli yerinde olmas ok nemlidir. Ayn zamanda bu rencilere ksa srede Arapa retme metotlar belirlenmeli, bu konuda uzmanlarn fikirlerinden istifade edilmelidir. Az yazp ok bilgi veren zet halinde ki kitaplardan da istifade edilmeli ki, zaman kayb yaanmasn. Yani zaman gzel kullanalm, az zamanda ok ey renelim. Bunun iinde ilimde nem srasn gzetelim. Durumu iyi olan kardelerimiz de ihtiyaca gre hizmet sunmaldrlar. Mesel: lim yuvalarna, camilere, Kur'an kurslarna, Allah yolunda yaplan tm almalara ihtiyaca gre el atsnlar. Genlere evler kiralasnlar veya alsnlar ve o evleri okul okuyan genlere versinler. O evlere de dini eitim vermeleri iin bilinli genler yerletirsinler. O evlerde kalan genlerin hem dnyalarnn, hem de ahiretlerinin kurtulmas iin onlara yardmc olsunlar. Bunu yaparken de rencileri farz ibadetlerin haricinde ar ibadet yk altna koyup ders almalar engellenmemeli, farzn haricindeki ibadetlerde vasat bir yol tutulmal, insanlarn yaplar ve gnll olup; olmadklar gz nnde bulundurulmal ki uygun olmayan ortamlara kaymasnlar. Okul okuyan genlerimizin ahlklarnda, dini yaamalarnda byk aksaklklar oluyor. Onlar kendi hallerine braklrsa o genlerimiz, sigaraya, ikiye ve uyuturucuya mptel olabilirler. Ama genlerimiz bulunduklar evlerde, her akam manev bir hava teneffs edebilirlerse, onlarn gzel insanlarla arkadalk etmelerini salayabilirsek, o zaman kolay kolay bozulmazlar. Arkada kt olanlar ok abuk bozulurlar; ama arkadalar iyi olanlar da Allahn izniyle kolay kolay bozulmazlar. Bu yzden kt huylu, kt alkanlklar olan arkadalar terk edip onlardan uzak duralm. Ama onu doru yola, hidayet yoluna armay da ihmal etmeyelim. Onlar bizim ardmz doru yola gelmezlerse, bizler onlarn heveslerine sakn uymayalm. yle bir tehlike sz konusu olursa onlarn arkadalklarn brakmakta bir saknca yoktur. Ancak dzelmeleri iin dua ederiz, faydal olacana inanyorsak ara sra yine tebli grevini yaparz. Evet, genlerin her akam manev bir havay teneffs etmeleri iin manev ortamlar hazrlayalm. Babo gezen genleri o yerlere gtrelim. Herkes birka tane arkadan gittii cemaatlere gtrrse, yeni gelenler de kendi arkadalarndan bir ka tane getirirse, her gn genlerimizin saysnda artmalar olur, dzelmeler olur. Yeter ki oraya gelen genlerle ilgilenilsin. Eer geldii toplumda kendisiyle ilgilenilmese, insanlar oraya bir daha da gelmezler. Onun iin de baz genleri grevlendirmeli ki, gelen genlerle ilgilensinler,

142

Firaset-l Mminin

onlara ho geldiniz deyip hal ve hatrlarn sorsunlar. O gler yz gren, o samim scak havay teneffs edenler yarn bir daha gelirler. Yeter ki genlerimize faydal eyler retelim. Arclktan uzak duralm. Tartmalardan uzak duralm. Bulunduumuz ortamlara anneler, babalar kalp huzuruyla ocuklarn gnderebilsinler. Bir cemaat dnn ki: Oraya gelen genlere Kuran- Kerim retilmiyor, dini eitim doru dzgn verilmiyor, edep ve terbiyesindeki eksiklikler giderilmiyorsa, orada sigaraya, dedikoduya alp, okul derslerini aksatyorsa, aktif, alkan, olaca yerde; tembel, psrk oluveriyorsa, o ortamn faydal olduunu ne derece syleyebiliriz? Bizler evltlarmzn oralara gitmesini ister miyiz? Baz insanlar gryoruz, arkadalaryla toplanyor. Yani devaml sra geziyorlar. Toplantlarnda da be on dakika ders yapp, ondan sonra da balyorlar; birbirlerine laf atmaya, akalamaya, dedikoduya. Ardndan ha bire yemeler, imeler. mmet-i Muhammed bu tr insanlardan ne kadar faydalanabilir? Yanmza gelen insanlara dini eitimlerini vermiyorsak, onlarn dertleriyle, sorunlaryla ilgilenmiyorsak, oray dedikodu yuvas yapyorsak, acaba orann kahvehaneden fark nedir? Yaplan dedikodu ve gybet gnahnn ne kadar ok olduunu biliyor muyuz? Gya dnya ve ahiretimizi kurtarmak iin orada toplanmz. Zatn biri yle anlatyor. Her gece babamla kalkar ibadet ederdim. Bir gece Kuran- Kerimi kucamda tutuyordum, ev halk da uykuya dalmlard. Babama dedim ki: Ne olurdu bunlardan biri kalkp da, Allah yolunda iki rekt namaz klsayd. l gibi uyuyorlar. Babam u cevab verdi: Canm olum! Keke sende uyusaydn da, onlarn gybetini yapmasaydn. yleyse toplant odalarmz dedikodu, gybet yuvas haline getirmeyelim. Orada Kuran ve dini dersler verip dnya ve ahiretimize yarayacak faydal hizmetler sunalm. Kaliteli genlik yetitirmek ok nemlidir. Onlar iyi olursa, gelecek te iyi demektir. O yzden bulunduumuz toplum, Allah (c.c)nun emirlerinin uyguland, zikrinin yapld yerler olsun. nk yle yerler cennet bahesi gibidir. mann tadn, ibadetin, zikrin, hizmetin, cihadn tadn alanlar, orann cennet bahesi olduunu anlamlardr. Onun iin Allah dostlar ar ibadet yk altna girmilerdirler, hep ibadetle, ilimle, hizmetle megul olmulardr. nk ondan byk bir manev haz(lezzet) almlar ve o zevki muhafaza etmeye almlardr. Bizlerin toplantlar da faydal birer hizmet eklinde gereklemelidir. Oralara gelen genlik rnek olmaldr. ou genleri gryoruz, haylaz biri olmasna ramen bir cemaate devam edince bakyorsunuz ki, onun ahlknda yzde yz bir deiiklik olmu. Anne ve babasna kar, topluma kar ok daha saygl, terbiyeli bir gen olmu. Daha dorusu artk kendi kendinde bir sorumluluk hissediyor. Ben Mslman genciyim, ahlkmla rnek olmalym diye dnyor.

Firaset-l Mminin

143

Baz genler de baz cemaatlere gidiyorlar; ama orada tam bir dini terbiye almad gibi, son derecede huysuzlayorlar. Anne ve babasna kar gelmeye balyorlar. imdi slm genleri bu hususta ok dikkatli olmal, anne ve babalarnn rzasn almadan cennete girmelerinin imknsz denilecek kadar zor bir ey olduunu bilmelidirler. Anne ve babasn zenler, azlaryla ku tutsalar dahi Allah-u Tealann rzasn kazanmalar ok zordur. imdi bir yerlere din dersi, eitimi almaya gidiyorsun; ama annen ve baban senden raz deiller. Bir bakyorsun, Allah-u Tealann emirlerini bilmeyen, senin kadar ibadete komayan bir gen senden daha fazla anne ve babasna saygl, bu olacak bir ey midir? Bylesi genler, her zaman kendi kendilerini hep hakl sanrlar, anne ve babalarn; anne ve babalktan atacak yetkiyi kendilerinde grrler. imdi anne ve babamz bize yanl yapyorsa, onlara kar gelmemiz, onlarla sert konumamz, onlarn kalplerini krp hakknz hell etmiyorsanz etmeyin deyip, onlara barmamz hell midir? Ey gen kardeim! Belki kendi konumunda hakl olabilirsin. Hakl da olsak anne ve babalarmza kar gelme, onlara barma yetkisini dinimiz bize vermemitir. Bu gibi durumlarda onlarn yetitii ortam, onlarn bilgi seviyelerini gz nnde bulundur. Onlar bilmeyerek, benim iyiliimi dnerek byle sylyorlar diye dnmelisin. Madem onlar seni anlayacak bilgiden, kltrden yoksunlar, o halde sen onlarn seviyesine in, sen onlarn anlayabildikleri seviyede konu. Onlara akllarna gre hitap et. nk onlar da akllarnca seni dnyorlar. Yalnz u yazdm ifadeler yanl anlalmasn. te anne ve babamzn raz olmalar iin gnah da emretseler yapalm demek istemiyoruz. nk sizler de biliyorsunuz ki: Hakka isyan konusunda mahlka itaat olunmaz. Haram ve gnah olan hususlarda sadece Allah-u Tealann emri dinlenir, kimsenin szne baklmaz. Bizim vurgulamak istediimiz ey: Anne ve babalar haramlar emretmedike onlar zmeyelim. Syledikleri ey Allah-u Tealann emirlerine ters deilse, mmkn mertebe yerine getirelim. imdi diyeceksiniz benim derse gitmemi engelliyorlar. Bana dini yaama da engel oluyorlar. Elbette ki, kii dinini renmelidir; ama burada bu konular hakknda kesin bir eyler sylemek ok zor. nk herkesin yaad durum ok farkl, her gencin anne ve babasnn niyetleri farkldr. Her ne durumda olursak olalm, anne ve babann dinde ok byk bir nemi var. Kur'an- Kerime ve Hadis-i eriflere bakanlar bunu kolaylkla anlayabilirler. Anne ve babalarmz haksz da olsalar, ite ben haklym, onlar dinlemeyebilirim, onlara ben de kzabilirim. ster benden raz olsunlar, ister olmasnlar, benim ibadetlerimi yapmam bana yeterlidir gibi dncelere girilmemelidir. Zaten ou insann aya burada kayyor. Ben haklym diyerekten anne ve babasna ksyor, yllarca gidip onlar ziyaret etmiyor. Hakl da olsak, biz onlarn etrafnda dolamak mecburiyetindeyiz. Kapdan kovsalar, pencereden girmek mecburiyetindeyiz. Anne ve babay

144

Firaset-l Mminin

dier insanlar gibi dnemeyiz. Ykc, krc olamayz. Onlar tatl dille, gler yzle, ricayla, yumuatmalyz. ayet babamzla aramzda sorun varsa, gerekirse annemizi devreye sokarak ii gzellikle halletmeye almalyz. Eb Berke Nfey b. Hris (r.a)den Resl Ekrem (s.a.v): Byk gnahlardan size haber vereyim mi? buyurdular. Ve bu cmleyi defa tekrar ettiler. Evet, Ya Reslallah dedik. Allah Resl:

Allaha irk komak, anne ve babaya asi olmak buyurdu.1

Ge saatlere kadar eve gelmemezlik yapmamalyz. Derslerimizi ksa srede alp evimize dnmeliyiz. Bu hususta anne ve babamzn tepkisine yol amamalyz. Baz genler yle diyor: Ben derse gidiyorum, beni engelleyemezsiniz deyip ekip gidiyor. Byle ge saatlerde eve gelmeye ailemizin rzas yoksa mmknse derslerimizi gndz alalm veya akamlar ge saatlere kalmayalm. ou gen ge saatlere kadar kalyor, hem de kald yerde dersten daha ziyade faydasz eylerle zaman ldryor, belki gybete bile giriyor. ayet derse gelen gencin gecikmesine anne ve babasnn rzas yoksa, o genci, ders aldktan sonra orada ge saatlere kadar tutmann bir anlam yoktur. O cemaatten sorumlu olan kardeimiz, bunlar gz nnde bulundurmaldr. Yanlarna gelen genlere: Siz buraya gelin anne ve babanz ne derse desinler, nemli deildir. demesinler. Ailelerin huzurunu karmasnlar. Cemaate devam eden genler huysuz biri deil de; daha gzel ahlkl olduklarn anne ve babalarna ispatlasnlar. Derse gelen genlere: Anne ve babanz sizlere ne deseler de onlara sert karlk vermeyiniz, onlara gzel ahlknzla rnek olup, sabrediniz. Onlarda bir gn sizi anlayacaklardr. desinler. Anne ve baba hakknn ok nemli olduunu retsinler. Ben burada her hlkrda anne ve babalar hakldr demiyorum. Yalnz sertlikle deil; gzellikle onlar yola getirmeye aln. Gzel ahlknz grsnler de dncelerinin yanlln anlasnlar. Siz onlara tepki gsterirseniz, onlar hep kendilerini hakl sanacaklardr. Evin annesi, ayet olu din eitimi iin derslere, cemaatlere gidiyorsa, kocasna: Elhamdlillh bizim olann kt alkanlklar yok, derse gittii iin kahvehaneye, kumarhaneye gitmiyor, iki imiyor, yleyse bizler de halimize kredelim deyip dier ocuklarn ok daha kt durumlarda olduklarn ona hatrlatmal ve sze yle devam etmelidir: O halde olumuzu ok skmayalm, daha gentir bizi ileride daha iyi anlayacaktr diyelim. Yani evldmzn dini cemaatlere katlmalar iin bu izni babadan alalm, yoksa kahvehaneye, zararl yerlere gidebilirler.

Buhari, ehadet,10 - Mslim, iman,143

Firaset-l Mminin

145

te ocuklarmz ok skmayalm, dini eitim veren bir cemaati sevmi, orada kendi kendine arkadalar edinmise ona engel olmayalm. Ona yardmc olalm. Kt yerlere deil de, dini eitim veren cemaatlere gittii iin aferin diyelim. Bu konudaki yanllarnz ocuklarn bozulmasna sebep olabilir. ou anne ve baba, ocuu dini derslere katld iin hep zerine gidiyor. O gen te yle diyor: Ben eskiden kt biriydim, benden ok skntlar ekiyordunuz. imdi ikiyi, kahveyi braktm, Allahn yoluna girdim yine halinize kretmeyip bana kar geliyorsunuz, beni engellemeye alyorsunuz. Ve o gen bakyorsunuz eytann kandrmasna aldanp: Ha ite ben eski pisliklerime dnyorum, tekrar iki iip gelip eskisi gibi sizleri perian edeceim. yi olmam sizlere yaramad deyip nceki gnahlarna dnyor. Bazs da hanmndan kzd zaman eski gnah ve yanllarna dnyor. te byle yapan gen eytann tuzana dm demektir. eytan byle hilelerle nice insanlar eski gnahlarna ekmitir. Onun iin evltlar derslere devam eden anne ve babalar hallerine kretsinler ki, evltlar dindardr. Allahn rzasna kouyor, dier genler gibi gidip kahvehanelerde gece yarlarna kadar gezip, iki iip, daha sonra da bakalaryla kavga ederek ban belya koymuyor. Anne babalar da Allahn kendilerine verdii saygnln kymetini bilip onu ktye kullanmasnlar. Sadece onlar unu yapabilirler: Evltlarnn gittii cemaatleri fazla uygun bulmazlar, orada retilenleri ok faydal grmezlerse, o zaman ocuunu gzellikle uyarp baka faydal cemaatlere katlmasn sylerler. Evlt ta onlarn iyi niyetini suiistimal etmemeli, derse gidiyorum diyerekten okul derslerini, iini aksatmamal, kendi kendini tembellie brakmamal, bilakis daha alkan, topluma daha faydal bir gen olmaldr. Ge saatlere kadar kalp, anne ve babasn meraka sokmamaldr. Her iki taraf ta zerine den grevi gzellikle yerine getirmelidir. Allah yoluna girmi olan genlerimizde, anne ve babalarnn basklarndan dolay eski gnahlarna, yanllarna dnmemeli, Allah-u Tealadan yardm istemelidir. Akllca hareket etmeli, eytana kanmamal, imtihandan gemekte olduunu bilmelidir. te genlerimizin gzel bir ekilde yetimesi iin herkes zerine den grevleri yerine getirmeli, onlara faydal eyler retilmelidir. Bu yzden olaylar deerlendirirken sadece kendi aklmz ve duygularmzla deerlendirmeyelim. Din neyi emrediyor, onu doru olarak anlamamz ok nemlidir. Dini doru olarak anlayabilmemiz iin de faydal eserlerden bol bol okumal, ehil limlerle de istiare etmeyi ihmal etmemeliyiz. stiarenin doruyu bulmada ok faydas vardr. Daha ncede belirttiimiz gibi, gen yavrularmzn bozulmamalar iin ilim adamlarna ve cmert zenginlere ihtiyacmz vardr. lim ehli ilmini esirgemeyip genlere faydal olacak, zenginlerde madd yardmlarn esirgemeyip yardmc olmaldrlar.

146

Firaset-l Mminin

Bu yce dine kimileri kalemiyle, kimileri malyla, kimileri klcyla, kimileri de cann vermekle yardm eder. Din dmanlar alrken bizlerin oturup olaylar seyretmemiz doru olmaz. Acaba u insanlarn cehennemden kurtulup cennete girebilmeleri iin ne yapabilirim diye bir derdimiz olmaldr. Bu hizmet iin oturup arkadalarmzla istiare etmeliyiz. Hepimiz din hizmetinde seferber olmalyz. Din, iman bizim iin her eyden nemli olmal ve kalbimizde hep hizmet ak bulunmaldr. Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in davasna devaml sahip kp, onun dinine hizmet etmeliyiz. Bu konuda mitsiz olmamalyz. Meyveli aa gibi herkes bizden faydalanmaldr. Temsili olarak anlatlan u menkbe bizlere mit vermelidir. Gnn birinde topal karncann biri Peygamber ve Kbenin akndan dolay yollara der. Onu grenler yle der: Sen u topal ayanla byle nereye gidiyorsun? Karnca: Hacca gidiyorum der. nsanlar ona: Sen bu halinle nasl olurda u yksek dalar, uzun yollar ap ta hacca gideceksin? Sen en iyisi u sevdandan vazge derler. Topal karnca onlara u cevab verir: Ben de biliyorum, bu halimle yksek tepeleri ap ta hacca gidemem; ama bu yolda ve bu uurda da lemem mi? yleyse Allah yoluna hizmette mitvar olalm. nsanlara dnyaya geli gayelerini, grevlerini anlatalm. u insanlara Allah-u Tealay, Hz. Peygamberi anlattnz zaman, o insanlar eskisi gibi gnahlar rahatlkla ileyemezler. Sizin anlattklarnz, onlarn kalplerinde, akllarnda yer yapar. Gnah iledii zaman vicdan azab hissetmeye balar. Bunlar ileride yaplacak olan tevbenin habercisidir. Gnahlara zlmek te ok nemlidir. Allah-u Tealann en sevmedii insanlardan biriside gnahna vnp sevinenlerdir. te insanlara iledikleri gnahlarn acsn kalplerinde hissettirici almalarda bulunalm. nsanlarn ahiretlerinin kurtuluu iin alanlara ne mutlu! Sevgili Peygamber Efendimizin: nsanlarn hayrls, insanlara faydal olandr. Hadis-i erifini kendimize iar edinelim. Bu dnyada insanlarn imanlarnn kurtuluuna komayp, bunu kendine dert edinmeyen insanlar yanl yapyorlar. Ben insanlarn cehennemde yanmasn istemiyorum, onlarnda cennete girmesini istiyorum, yani, slm dinine hizmet eden bir fert olmak istiyorum, diyen kardelerime yle bir hizmet ekli sunabilir: Her eyden nce bizler, slmn ne kadar yce bir din olduunu, Hz. Muhammed (aleyhissaltu vesselm)n ne kadar yce bir insan, Kurann ne kadar esiz bir eser olduunu anlamamz lzm. Bu hususta kalbimizde imann tadn hissedebilmeliyiz. nsan kendisinin ne kadar byk bir nimetin, hazinenin iersinde olduunu anlamazsa, elindeki nimetlerin kadrini bilemez. O yzden ahirete grr gibi inanmal, hakik iman elde edilmelidir. Bu zellie ulaabilmek iin slmn, Kurann ve Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in zelliklerini, stnln anlatan eserler okunmal, limle beraber salih amellere akla, ihlsla sarlmal, gnahlardan son derece uzaklalmal ki,

Firaset-l Mminin

147

imann tad alnabilsin. Bir de din, iman, ahiret ve insanlarn kurtuluu dert edinilmeli ve ilk nce insanlara imann nemi anlatlmaldr. Ey slm davasna gnl vermi olan kardelerim! Gzel hizmet sunabilmemiz iin cemaatlemek arttr. nk birlikten kuvvet doar. Tek bana yaplan hizmetler, cemaat hizmeti kadar faydal olmaz. O yzden gzel hizmetlerde bulanan cemaatlere katlp onlarla beraber hizmet sunulmaldr. ayet bir cemaat oluturursak bamzda bilirkiiler olmal, herkes kafasna gre iler yapmamal, o cemaatte istiare esas olmaldr. slma hizmet etmek iin cemaatlere katlan kardelerimiz aadaki kaidelere kesin uymaldrlar: 1) Her eyden nce kendi nefsini terbiye etmekle urap iinden gururu, kibiri, hasetlii atmaya almaldr. Bunlar atamayan veya kontrol altna alamayan insanlar Mslman kardelerine her an zarar verebilirler.
Nefsini islah etmeyen, bakasn islah edemez. Szler, 269

2) O cemaatte kimselerin hatalarn aramamal, hep kendi hatalarn arayp onlar dzetmekle uramaldr. Kendi kusurlarn dzeltmekle uratndan, bakalarnn kusurlarn aratrmaya zaman bulamamaldr. 3) slmn, Kurann gzel ahlkn elde etmeye almaldr. nk gzel ahlkl olmayan insanlarn cemaatlerinde huzuru bulmak, hizmet ehli olmak imknszdr. 4) Hizmetinde samim ve ihlsl olmal, oraya dnyev menfaatler iin deil de Allahn rzasn kazanabilmek iin gitmelidir. hls ve samimiyeti elde edemeyen cemaatler muvaffak olamazlar. hls olmad zaman yaplan hizmetlere riya, gsteri ve desinler karr, o tr almalarn da Allah-u Tealann yannda bir kymeti yoktur. 5) Cemaate gelen kiiler ba olmak iin deil; gerekirse er olmak iin, hizmet sunmak iin gelmelidir. O cemaati kendi nefsi arzular dorultusunda ynetmeye almamaldr. Orann hizmetiyle sorumlu kardeini kk drc davranlara girmemeli, onu devre d brakp oradaki genleri kendine ekmeye almamaldr. Bilakis byle davranlarda bulunanlar ikaz etmelidirler. 6) Mmin kardelerine kar tatl dilli, gler yzl olmaldrlar. Yani: Bakalarn seven, cana yakn insanlar olmal ve aralarnda selm yaymaldrlar. 7) Cemaatte mmin kardelerinin derdiyle ilgilenmelidirler. Hep kendi dertlerini dile getirip mmin kardelerini skntya sokmamaldrlar. 8) Kalp krc davranlardan son derece uzak durulmal, bakalarn zc, kk drc hareketlerden saknlmaldr. Ayn zamanda hrmet ve sayg, insanlarn para ve makamna gre deil de; insanlarn ilmine, takvasna gre ayarlanmaldr.

148

Firaset-l Mminin

9) ahs menfaatlerden nce dinin menfaati nde tutulmaldr. Dnyalk karlar uruna din satlmamaldr. 10) Yeri gelince mmin kardeleri nefsimize tercih edebilmeliyiz. Kck dnyalk menfaatler iin dostluklar harcamamalyz. 11) Srf Allah iin birbirimizi sevmeliyiz. 12) abuk kzp kalbi krlan deil de; ge kzan olmalyz. Kk yanllklar byltmemeli, geimli bir Mslman olmalyz. 13) Bizlerde iddet deil de efkat, merhamet esas olmal, insanlarn dnya ve ahiretlerinin kurtuluu iin gzya dken Mminlerden olunmaldr. 14) Dine hizmet iin kurulmu olan cemaatlerde hizmet, dzen ve disiplin ierisinde srdrlmelidir. Herkes kafasna gre i yapmamaldr. Byle davranlar cemaate zarar verir. Bir bakan tayin edilir ve orada iler, istiareler yaplarak ileme konur. O mecliste dedikoduya, gybete msaade edilmemeli, ar akalar yaplarak orann ciddiyeti bozulmamaldr. Hep ona buna laf atarak aka yapanlar sonra bu davranlar huy ediniyorlar. Ar akalarla zaman geirmeye almak ok yanltr. Hibir eyin ars iyi deildir. Ar akalar kalbi ldrr, kalplerin krlmasna neden olur, ayn zamanda cemaatin ciddiyetini bozar. O yzden yaplan akalar dine uygun olup, haram akalar olmamal, ihtiya kadar, yerinde ve zamannda yaplmaldr. Alkanlk haline de getirilmemelidir. 15) Bir de cemaatler kendi kendilerine yle bir prensip edinmelidirler: Bizler hibir zaman dier cemaatlerin aleyhinde konumayacaz, baka cemaatlerde yanllar ve kusurlar aramayp kendi kusurlarmzla uraacaz. Zaten hatasz insan ve cemaat olmaz ki, muhakkak bizlerin yanllar olduu gibi onlarnda hatalar vardr. Bizler birbirlerimizi hatalarmzla beraber kabul etmeye almalyz. Onlarn gzel hizmet ekillerinden bizler de istifade edelim. Sylenmesi gereken ok nemli yanllar, ortalkta ok yaygara yapmadan, uygun bir yer ve zamanda gzellikle sylemeliyiz. Birbirimize kstek deil de; destek olmalyz. Mminler kardetir kaidesini unutmamalyz. Dine hizmet sunan cemaatleri eletirmek deil de; takdir etmeli ve onlar evltlarmzn kurtuluu iin altklar iin onlara dualar etmeliyiz. Yaplan hizmetleri kskanmamal; bilakis sevinmeliyiz. Dine hizmet edilsin de velev ki bir bakalarnn elinde gereklesin. nemli olan bizlerin deil dinin glenmesi, genlerimizin kurtuluudur. 16) Cemaatlere gelen insanlara kesinkes Kuran- Kerim retmeli, bunun yannda farz- ayn ilimler de retilmelidir. lme, lime ve hizmet yapmaya ok nem verilmelidir. Yalnz unu bilelim ki: Cimrilikle beraber hizmet sunulamaz. Bu uurda cann, maln veremeyen insanlar muvaffak olamazlar. yleyse o cemaate gelen herkes, gcne gre gnl rzalyla her ay belli bir miktar yardmda bulunmaldr. stenilmedii zaman kendisi getirip vermelidir. Ama gnmzde ou Mslmann cann al parasn alma. Bir iki ay aidat verip sonra kesiyorlar. Hlbuki dzenli bir ekilde her ay yardmlar

Firaset-l Mminin

149

yaplmal, o cemaatten sorumlu olan insanlarda yaplan yardmlar sorumsuzca harcamamal, onu deerlendirmeli, gerekirse aidat verenlerle istiareler yaplp hell ekillerde ticarette kullanmaldrlar. Satlan rnlerden cemaat mensuplar da alp, o hizmetleri daha da ileriye gtrmelidirler. Zekt paralarn, vakf olarak verilen eyleri fkh kaidelere uygun olarak kullanmaldrlar. Yaplan yardmlar ne niyetle verilmise, o maksatlara harcanmaldr. Bu iler ok mesuliyet gerektirdii iin, bu hizmetin bana bilgili, takval, Allahtan korkan, dil, ald grevin arln iinde hisseden, belki geceleri uykular kaan limler getirilmelidir. Yoksa kurdun azna kuyruu asarlarsa her ey bozulur. Ayn zamanda yaplan yardmlar dnyev yardmlardan daha ok dini hizmetlerde, insan yetitirmekte kullanlmal, genlerimize sahip klmal ve onlara iman hakikatleri anlatlmaldr. zellikle kzlarmza dini eitim, gzel ahlk ve edeb dersi vermeye alalm. Kadnlarmz gzel ahlkl, dindar ve uurlu olurlarsa ok ey hal edilmi demektir. Mesela: Kzlarn dini eitim almalar iin Kur'an kurslarnn olmad mahalleleri tespit edip hemen orada bir ev kiralayalm ve bir hoca hanmn maan da verelim, gelsin orada o mahallenin gen kzlarna dinlerini retsin. Ve orada gzel ders programlar hazrlanp, o kzlara: Alak gnll, yumuak huylu, geimli olmalar, ksacas: slmn gzel ahlk ve edebi uygulamal olarak retilmeli, bunun yannda kibir, gurur, gsteriten uzak olmalar, darlarda dikkat ekmeyecek tesettr ekilleri nasl olmaldr. Tm bunlar retilmelidir. te eittiimiz kzlarmza gerekli olan ilimleri verdiimiz gibi, ilimlerine lyk olacak ahlk ve edeb derslerini de verelim. lmi var; ama ahlk yoksa, sokaklara da erkeklerin dikkatini ekecek ekilde ve gzellikte kyorsa bu onlar iin bir kusurdur. te gzel eitim ekilleriyle bu aksaklklarn nn almaya alalm. Bir de televizyonun zararl programlar hakknda o kzlarmz uyarp uurlandralm. nk gnmzde televizyon programlarnn ou ahlk d olduu gibi, aile mefhumunu da yok etmeye ynelik almalardr. Eer hizmet konusunda hepimiz zerimize den grevleri yaparsak yava yava toplumumuzda slm hava esmeye balar inallah. Eer bizler grevlerimizi yapmasak misyonerler kendi yanl fikirlerini ocuklarmza empoze ederler. Hatta kreiler ap Mslman evltlarnn kafalarn kk yata yanl fikirlerle dolduruyorlar. yleyse Mslmanlar kk ocuklarnn eitimi iin dini kaidelere nem veren kreleri, eitim yuvalarn sesinler. O kk yavrular, fikri ne olduu belli olmayan, dini eitime nem vermeyen yerlere teslim etmesinler. Daha bu konular hakknda sylenecek ok eyler var, bu konularn her biri hakknda bir kitap bile yazlr. Biz kitab ok uzatmak istemediimiz iin birka balk zikrettik, bu maddeleri daha da artrmak mmkndr. Dnya durduka din hizmeti devam edecektir. Yeter ki bizler de bu erefli hizmette grev alalm, yeter ki ihlsl, samim, olalm; gurur, kibir ve hasetlik gibi

150

Firaset-l Mminin

huylardan uzak olalm. Niyetimiz Allah-u Tealann rzasn kazanmak olsun. Bizler hizmete devam etmeliyiz. Zengin olan kardelerimiz; ilim yuvalarna, hizmet sunan cemaatlere, bu hususta gayret sarf eden limlere yardmc olmaldrlar. Yaplacak hizmet ekline bir misal daha zikredelim. Mesel: Mslman zengin gidecek, ocuklara dinini retmeye gayret sarf eden yatl Kur'an kurslar veya ilim yuvalar varsa, orann sorumlusunu grecek, kardeim, bu ilim yuvasnda u ocuklarmzn geimleri iin yaptnz harcamalar ben karlayacam. Bir baka zengin, ilim okunan evin kirasn ben vereceim veya burada okuyanlara gerekli olan ilmi eserleri ben alacam desin. Bu yardm yaplrken, faydal olan kim olursa olsun, cemaat ayrm yaplmadan ihtiyaca gre ayarlanmaldr. Gerekirse dnyann br uundaki Mslmanlarn yardmna koulmal, onlarn hizmetine seferber olunmal, onlarn skntlarnn giderilmesine allmaldr. Dnyadaki tm Mslmanlar kardetir. Sadece benim cemaatimdeki veya benim memleketimdeki veya benim lkemdeki kardetir, dierleri beni ilgilendirmez demek dini anlamamaktr. Nefsi arzularmza gre hareket etmektir. Mslmanlarn skntlar bizi rahatsz etmelidir, yoksa kmil imana kavuamayz. Bir de hizmet ekilleri oktur. Neye ihtiya varsa oturulup konuulmal, ona gre kararlar alnp, ona gre hizmetler sunulmaldr. zellikle de genlerin oturup dinlenebilecekleri, dini bilgilerini temin edebilecekleri ortamlarn oluturulmas ok nemlidir. Okul okuyan genlere kalacak yerler temin edip, orada genlere gereken dini eitim verilmesi gibi ortamlar kendilerine salamazsanz, bakalar salar ve kendi yanl fikirlerini alar. O zaman genlerimiz elden kar. Birde faydal eserlerden oluan ktphaneler temin edilmeli ki, bilgilerini artrsnlar. Kahvehanelere gideceklerine; ktphanelere gitsinler. Ftrat olarak insanlarn dinlenmeye, okumaya gezmeye ihtiyalar vardr. Her gnah yerine kar, bir alternatif olarak hell yerlerin olmas gerekir. rnein camiler yaptrlrken camilerin byk olmas ok nemlidir. Zamannda hep kck camiler yaptrlm. Daha sonra insanlar oalabilir diyerekten ilerisi dnlmemi veya o anki imknlar yleymi. Bu defa da camiler Mslmanlara kfi gelmiyor. Cuma gnleri, ramazan gnleri, bayramlarda Mslmanlar yamurun altnda darlarda kalmak zorunda kalyor. Camiler yaptrlrken ocuklarn dini eitim alabilmeleri iin, camilerin yannda kzlar iin ayr, erkekler iin ayr yerler yaplmal, ayn zamanda o kurslarn baheleri, oyun yerleri olmaldr. Okullarda olduu gibi! Ayr odalar, mstakil baheler ve dinlenme yerleri olmaynca ocuklar sklyor. ou hoca efendi ocuklar caminin iinde okutmak zorunda kalyor. Cami bu i iin ok uygun olmuyor. Hem camilerde ok grlt oluyor, bir de ocuklar caminin temizliine riayet edemiyorlar, hatta baz ocuklar altn dahi slatyor. Byle necis olan

Firaset-l Mminin

151

hal zerinde namaz bile caiz olmaz. En gzeli camilerimizin yannda klliye gibi, eitime uygun yerler yaplmal ve ocuklarmz rahatlkla teneffse kabilmelidirler. yle olmaynca caminin avlusuna teneffs iin ktklarnda yakn bina sakinleri grltden rahatsz olabiliyor veya hastas olabiliyor. Camiye bitiik mstakil ortamlarn olmas zarurdir ve cami hizmetinin en gzel ekilde srdrlmesi iin cami yannda hoca efendilerin evlerinin yaplmas da ok nemlidir. ki hoca varsa birine yapp; dierine yapmazlk olmamaldr. ou camilerde hoca efendilerin lojman yok. Olsa da ou uygunsuz bir yerde veya ekilde yaplm, bu yzden doru dzgn gne grmyor veya hava almyor. Ey Mslman kardelerim, limlerinizin kymetini biliniz. Sizler en gzel evlerde oturduunuz halde nasl vicdannz, din gayretiniz limlerinizin skntl yerlerde yaamasna msaade ediyor? Bu mahalle sakinleri iin bir ardr. Din limlerine ne hizmet yapsanz da azdr. nk onlar buna lyktrlar. Bir de limlerin lojmanlar camiye yakn olursa daha gzel hizmetler sunulur, onlardan daha ok istifade edilir ve sabah namazlarnda uykuda kalnma durumunda hoca efendi hemen uyandrlr. Ve hibir din grevlisi ya baka cami yok mu, ben kalkamadm zaman beni rahatsz etmeyin baka camilere gidin deyip de cemaate kzamaz. ayet kendisi gelemeyecekse bile anahtar verip camiyi atrmaldr. Kzp ta camiyi atrmayan din grevlisi gnaha girer. Zaten grev uurunda olan hibir sorumlu kii byle davranmaz. Bu konulara deinmiken u konuyu da belirtmekte fayda vardr: (Mftlkler gzel cami projeleri izdirmeli, ona gre hareket etmelidirler. Mesel: Abdest alnacak yerler nasl olursa daha gzel olur ve Mslmanlar daha rahat bir ekilde abdest alrlar. Bunun projesini bir mhendise izdirtip ve onda her ey gzelce dnlmelidir. Abdest alnacak yerlere gidiyoruz: Ya musluklar ok yukar konulmu su akt zaman her tarafa sryor. Ya musluun ba duvara ok yaklatrlm ayan ykamak iin nne koyamyorsun. Veya suyun akt zemin ok dar, kollar ykarken dirseklerinden yere akan sular tekrar zerine geliyor. Veya ortaya ayak konulmas iin bir demir konulmu, o demir tamamen akan musluun suyuna denk geliyor, bu yzden demire deen sular tekrar zerine sryor. Hlbuki o demire kimileri de ayakkabyla basyor. Demek ki; yle bir abdest yeri yapmalyz ki: Oturuu rahat olmal, kullandmz sular bir yerlere arpp tekrar zerimize gelmemeli, musluklar ona gre ayarlanmal, abdest iin kazlan ukurlar normal derinlikte ve genilikte olmaldr. Ayn zamanda cami tuvaletlerinde de pek ok sorunlar var. Onlar da incelenmelidir. En azndan; az tamamen ak olan ok ksa boylu kaplar kullanlmamaldr. nk tuvalet dbna riayet etmeyen nice insanlar kaplar necis hale getiriyorlar.)

152

Firaset-l Mminin

Dini konularda da hassas olalm ve dine, imana Mslmana hizmet etmeyi, o uurda malmz harcamay bir grev bilelim. Mallarmzn zektn, rn, vermeyi ihmal etmeyelim. Sadakalar vererek, muhtalara, yetimlere, borlulara, Allah yolunda yaplan hizmetlere yardm ederek kurtulmaya alalm. nsan malnn hakkn veremezse, cmert davranamazsa, o mal kendisi iin ate olup onlarla dalanr. Allah-u Tealann en sevdii insanlardan birisi cmertler, en sevmedii insanlardan birisi de cimrilerdir. nsanlar dahi cmertleri sever, cimrileri sevmezler. Anlayacamz cimrinin ne dnyada yeri var; ne ahirette yeri var. Yani ne dnya erefi var; ne ahiret erefi var. mam- Gazl Hazretleri de yle buyurmutur: Cimrilik dnyaya balanmann meyvesi; cmertlik ise zhdn yani; dnyaya kymet vermemenin meyvesidir. Cmert kii hep insanlarn duasn alr. ldkten sonra da ona dualar edilir. Cimriye dua eden, dahi olmaz. Cmert olan maln dnyada ilim meclislerine, camilere, yetimlere ve Allah yoluna hizmete harcar ldkten sonra o hayrl iin mkfat kendisine gelmeye devam eder. Cimrinin ld gibi ne hayr devam eder, nede dua edeni olur. Miraslar Har vurup harman savururlar. Kendisi yemesini bilmedi. imdi kendisi kabir ateinde yanyor, varisleri de sefa sryor. Bu akla aarm dorusu. Cimrilik yle kt, yle kt bir huy ki, deta bir hastalk gibi, Allah (c.c) da baz insanlar da cimrilikle imtihan ediyor. Rabbim bizleri byle imtihanlara tabi tutmasn. nk cimrilerin ou imtihan baaramayan kiilerdir. Cimri olan kii bilse ki, lecek yine harcamyor, biliyor ki o irkin huyu sebebiyle atee gidiyor yine harcayamyor. Ey mmin kardeim! Kendimize yazk etmeyelim. Nefsimiz istemese de biz Rabbimizin emrine bakalm, nefisle deil, aklla hareket edelim. Malmz hayrl eylerde kullanalm. Gerek manada cmert olamasak da, olmaya alalm. Dine hizmet iin alanlara madd yardm elini uzatp, onlarn davasna yardmc olmay da ihmal etmeyelim. Az da olsa yardmlarna koalm ki, onlar da hizmetlerini srdrebilsinler. Hayrda yarmak lzmdr. Bizlerden dine hizmet veya hayrl bir durum iin yardm istedikleri zaman, o hayrl iten nasiplenmeye alalm. Yapacamz o yardm, Allah-u Tealann rzasn kazanp, dnya ve ahiret skntlarndan kurtulmak iin bir frsat bilelim. Yaptmz yardmlarn faydas kendi nefsimize olduunu bilelim. Ve her zaman bakalar yardm etsin demeyelim. Bizlerin de hayrlara ihtiyacmzn olduunu ve Allah yolunda verilenlerin gerek malmz oluunu unutmayalm. Allah yoluna verilenler, sanki boa gidiyormu gibi duygulara sevk eden eytan vesveselere kulak vermeyelim. Allah-u Teala kimsenin iyiliini zayi etmez. Bilakis fazlasyla verir. Bu hususta da Allah Resl (s.a.v)i ve Ashab- gzini kendimize rnek alalm.

Firaset-l Mminin

153

Yce Rabbimiz Kuran- Kerimde: O halde gcnz yettiince Allahtan korkun, buyruklarn dinleyin, itaat edin ve kendi iyiliinize olarak Allah yolunda harcayn. Kim nefsinin cimriliinden korunursa, ite onlar kurtulua erenlerdir.2 diye buyurmutur. Allah dostlar da bizlere yle bir yol gstermilerdir: Cimrilik huyu olan insanlar, bol bol sadaka versinler ki, elleri vermeye alp cimrilikten kurtulsunlar. Yani cimrilikten kurtulmann yolu vermektir. Nasl ki insanlarda kibir, gurur, fke hasetlik gibi irkin huylar atlmalysa, cimrilik de atlmaldr. Baz kullar var: Zektn, rn vermekten kanyor, hatta kendisinin zekt almas caiz olmad halde, zekt malndan alp fakirin, yetimin hakkn boynuna geiriyor. Haram mal almaya alnca da, artk devaml olarak alyor. Ey Mmin kardeim! Byle cimrilik yapmakla zengin olunmaz. Cimrilik daha beter fakirletirir. Cimri olan insanlarn ounun o mallar; ya bir hastala gidiyor veya baka bir sebeple yok olup gidiyor. Azck daha fazla dnyalk biriktirmek iin, yllarca skntl bir hayat yayorlar. ou, o malndan kendisi bile bir fayda grmyor. Bunlar ahiretlik olarak bir hayr da bulunmadklar gibi, hi kimseler de kendilerinden bir hayr da grmez. Byle mallar dnya ve ahiret skntdr. Cmertlik ise insan zenginletirir. nk sadaka pek ok bel ve musibetleri giderdii gibi, mal da artrr. Ve o maldan kendisi faydaland gibi, pek ok Mslman da faydalanr. Daha nemlisi ahirette maln hesabndan kolay kurtulup cennete girer. Mal, mlk kullarna veren Cenab- Hakk, zaman gelince yine alan O. Nice zenginlere mal vererek deneyip, sonra da fakir eden yine O. Durum byle olmakla beraber, terazinin az bir gramna dahi tenezzl eden tccarlar var. Eksik tartmakla, hile yapmakla, cimrilik yapmakla zengin olunmaz. Byle yapmakla zengin olanlarn malnda hayr yoktur. O sadece mesuliyettir. Zengin olmak isteyen: Drst olmal, yemin billahla, yalanla mal satmamal, namazn klp, her gn iine erken gitmeli, alt yerde i olmaynca ksmetini baka yerde aramal, sadakalarla fakirleri, yetimleri, hayr kurumlarn desteklemeli ve haline kretmelidir. Tm bu tedbirleri aldktan sonra dnyalk size verilmezse zlmeyin, demek ki, hakknzda yle hayrldr. Parann deitirmedii kimse var m? Cmertlikle beraber, para ka kiide bir araya gelebilmitir? yleyse cimrilikten kurtulmaya, malmz Allah yolunda, din hizmetinde kullanmaya alalm. Kfirlerin madd imknlar yerinde olduu iin yayn vastalaryla batl olan dinlerini hak gibi gstermeye alyorlar. Basn yoluyla, televizyonlarla, yayn organlaryla karay ak gibi gsteriyorlar, bunda da irkin emellerine byk lde kavuuyorlar. Bizler de onlara frsat vermeyelim. Hak olan dinimizi malmzla, canmzla destekleyelim. Dine hizmet etmek derdimiz, davamz olsun. Bu uurda madd yatrmlar olmad zaman, din hizmetleri aksyor, genlerimiz
2

Teabun sresi, ayet:16

154

Firaset-l Mminin

bozuluyor. Bunlara sahip kmalyz. Burada zenginlere ok byk grevler dyor. Nefsimize, elencemize milyarlar harcayp din yoluna gelince en kk miktarda elimiz titrese vay bizim halimize, maalesef oumuzda bu hastalk var. Bunun da aresine bakmalyz. aresi de Allah Resl (s.a.v) e benzemek, onun gibi cmert olmaktr.
O hayr yolunda n ak rzgrdan daha cmertti.3

O bize daha nceki kavimlerin helk olmalarnn sebeplerinden birisinin de cimrilik olduunu haber vermitir. Zengin olan kardelerimize tavsiyemiz. Zektlarn, rlerini eksiksiz kesinkes versinler. nk zekt vermemek ok byk gnahtr. Ahiretteki azab da ok elim olduu hadis-i eriflerde bildirilmitir. Onun iin sadakalar verip, fakir fukaralara, yetimlere, borlulara yardmc olmaya alsnlar. zellikle din hizmeti yapan yerlere destek ksnlar. Genlerin oturup ders alabilecekleri, dini eitim alabilecekleri, yerler ve evler bulsunlar. Gerekirse kiraya tutsunlar. Bunun yannda o genlere din eitimi verecek hocalar ve kitaplar temin etsinler. Bu hususta alan Kur'an kurslarna, ilim okutulan yerlere yardmlar yapsnlar ve camiler yaptrsnlar. Yani hizmet ekilleri oktur. Bizler onlarn ihtiyalarn karlayalm. Bir bakalar da hizmet sunsunlar. Her mahallede bir ilim meclisi olsun ve o mahallenin genlerinin her gece gidip Kuran- Kerim ve dinini renecei bir yerler olmaldr. Baz kardelerimiz haftada bir toplanp ders okuyorlar. Bu her gece toplanp dzenli ve devaml ders yapanlar kadar faydal olmaz. Bu her gece olursa ok daha faydal olur. Hem o mahalle genleri baka bir yerlere gitmemi olurlar. kincisi insanlar her gece bir araya gelip ders okumazlarsa eytan onu dersten soutabilir. nk az da olsa devaml olan eyler daha faydal ve dzenli oluyor. Yeter ki meclisimizi faydal eylerle deerlendirelim. ayet dedikodularla, gybetlerle, grgrla, akayla geirirsek o zaman kahvede oturan adamlardan bir farkmz kalmaz. Kadnlar olsun, erkekler olsun dini toplantlarda gybetten, dedikodudan, bo eylerden son derece uzak durmaldrlar. Birisi bir hata ederse, dieri onu tatl bir dille uyarmal: kardeim buraya sevap kazanmak iin, faydal bir eyler renmek iin geldik. Gnahlara girmek iin deil demelidir. Bizler gnahlarla eytana kar yardmc olmayalm. eytan o mecliste kendisine bir pay karamasn. Toplantdan kalkarken de gnahlarmz ve hatalarmzn aff iin dua ve istifar etmeyi de unutmamalyz. Zaten bu zaman da sevap ilemek zor; gnah ilemek ise kolay olmu. Bari zor artlarda kazandmz sevaplar eytana kaptrmayalm. Toplantlarmzda faydal eyler konuursak, zikirle ilimle urap dini yndeki eksiklerimizi tamamlamaya alrsak veya bir Mmin kardeimizin skntsn halletmeyle urarsak, o ortammz rahmet ortam olur. Oraya melekler dahi itirak eder. Bu hususta da hadis-i erifler oktur.

Sfat's safve c.1 s.69 (Buhari ve Mslim)den

Firaset-l Mminin

155

Baz kardelerimizi gryoruz, yanlarna yllarca birileri gidip geliyor, ona bir Kur'an- Kerim dahi retmiyorlar. Hangi cemaat olursa olsun, yllarca kendi yanlarna gidip gelen Mslman kardelere Kuran- Kerim retme ortam hazrlanmyorsa o eitimde bir eksiklik var demektir. Her Mslman Kuran bilmeli. Namazlarnda okuduu sreleri yanlsz olarak bilmelidir. Bu grev de daha ok o meclisten sorumlu kardeimize dmektedir. Kurtuluumuz cemaatlemeye, gzel arkadalar edinmeye, din derslerine devam etmeye baldr. Genler kendi mahallelerinde her gece gidip ders okuyacaklar bir yer bulamazlarsa, kahvehanelere gidip bozulurlar. Ama bir cemaate devam edip orada Kuran- Kerim renip, dini dersler grp gzel arkadalar edinirlerse, onlarn bozulmalar zor olur. eytan o insanlara yaklaamaz. Ama genlerimiz babo braklrsa, cemaatlere geldii zaman ilgi grmezse, o zaman baka zararl yerlere gider. yleyse gelen genlerle ilgilenelim, onlara kar gler yzl, tatl dilli olalm. Onlara yardm elimizi uzatp skntlarn giderelim. Onlar vatana, millete, topluma faydal birer gen yetitirelim. Genlerimizi slma hizmet eden cemaatlerle tantralm, onlara madd manev yardmlarda bulunalm. Dine ve insanlara en gzel hizmet cemaatlemeyle, birlik ve beraberlikle olur. Demek ki; bizlerin ve evltlarmzn dnya ve ahiret kurtuluu, vatan ve milletin korunmas, Dinimizin glenmesi, ocuklarmzn ve genlerimizin gzel eitim almalarna baldr. Her Mslman bata kendini yetitirecek, sonra da faydal bilgilerle genleri donatacaktr. Bu tr hizmetleri basite almayn. Eer bir kii kkken az bir dini eitim almsa, o kii ileride ne kadar bozulsa da, kolay kolay vicdann ve imann atmaz, eski duygular kendisini hep hidayete arr. En azndan herkes kendi ailesinin dini ve dnyev eitimini gzel yaparsa pek ok sorunlar kendiliinden halledilir. Dnya bizimle mi dzelir demeyin. nsanlarn gnahlardan korunmalar iin ne yapabilirsek o krdr. lenen gnahlara zlmeleri bile ok nemlidir. nsanlara dini konularda nasihatler yapld zaman, artk gnahlar rahatlkla ileyemezler. O hatasnn zdrabn kalbinde duymaya balar. O duygular ileride onun tevbe etmesine sebep olabilir. Gzel sonular elde edebilmemiz iin her Mslman hizmet ehli ve uurlu olmaldr. ster ii, memur, esnaf, tccar, retmen, lim v.b her ne olursa olsun her Mslmann dine, millete, vatana, topluma, insanlara faydal bir kii olaym diye bir derdi, davas olmaldr. Dnyada faydal bir kii olmadan gelip gidenlerden olunmamaldr. lmden sonrada faydalanlabilecek hizmetler braklmaldr.
nsana arad eye bakarak deer biilir. (Mevlna)

Onun iin mitvar olunmal, mitsiz olup da hizmet braklmamaldr. Nice insanlar mitsizlik yznden dine, Mslmanlara hizmeti, eitimi brakmtr. Dini eitim verenler, bu uurda irad grevi yapanlar, baarl olabilmeleri iin, her eyden nce:

156

Firaset-l Mminin

mitvar olmaldrlar. nsanlarn cehennem ateinden kurtulmalarn kendilerine dert edinmeli, bu uurda gayret sarf etmeli, hatta bu konu uykularn karabilmelidir. Anlattklarna kendileri kalben inanmaldrlar. Anlattklarn tesirli hale getirebilmeleri iin, kendilerini anlattklarna kaptrabilmeli, etkilenmeli, yani; konuya, olaya konsantre olabilmelidirler. zellikle ilmiyle amel eden olmaldrlar. Anlatrken riya, gsteri ve insanlar beensinler gibi dncelerden de uzak olunmaldr. Hizmetlerimizde ihls, samimiyeti yakalayamazsak sevaptan, Allah-u Tealann rzasndan mahrum oluruz. Bir eyler anlatacaklar zaman, Mslmanlarn yaptklar yanllar nelerdir, hangi konularda bilgi eksikleri var, bunu tesbit etmeli, ayn zamanda imana zarar veren davranlar hakknda onlar bilinlendirmeli, namazn dindeki nemini belirtmelidir. Yani; hastalk neyse bir tabip gibi onu bulmal, ona gre areler sylemelidir. Din hangi konular zerinde ciddiyetle durmusa, bizler de o konular zerinde ciddiyetle duralm. Dinleyiciyi tefekkre sevk etmeye, dikkatini konuya ekmeye alalm. Birde anlatlan konuyu datmadan gzel bir ekilde ele alp ileyelim. Anlatan kii akla anlatmal, yerine gre comaldr. Hep ayn tonajda, ksk bir sesle ve gnlsz anlatmamaldr. Gzel bir slpla anlatlmaldr. Anlataca konularda elinde dokman bol olmaldr. Neleri anlatacan daha nce kafasnda tasarlamal, gerekirse hangi hususlara deineceini balklar halinde not almaldr. Anlatrken ayet unutmalar olursa, o zaman balklara bakp hatrlamaldr. Mmkn mertebe ezbere anlatmaldr. nk kda bakmadan yaplan anlatmlar, dinleyiciyi daha da etkiliyor. Bu tr hizmetlerle bulunduumuz ortamlar ve toplumlar dini konularda bilinlendirelim. Dine hizmeti kendimizden sonra devam ettirecek gnll erler yetitirelim. Baz toplanmalar var ki, hep akalama ve yemekle geiyor. Oraya gelen genler ne dnyaya ne de ahirete alyor. Miskin ve tembel bir ekilde gnlerini geiriyorlar. Hlbuki Mslman genler aktif, alkan, okulunda baarl ve topluma faydal olmal, ksacas hizmet ehli olmaldrlar. Onlara bu konularda yardmc olunmal, eitimleri en gzel ekilde verilmelidir. manl, inanl genler en gzel makamlara lyktrlar. te bu genlere yardm ederken veya din hizmeti sunan bir cemaate yardm edeceimiz zaman, ite bunlar benim cemaatimden deiller, bunlara yardm etmeyeyim diye dnlmemelidir. Kendi cemaatimizin de, baka cemaatlerin de ders yerlerinin yardmna koalm. Bir semtte kendi dncemizde kimseler yoksa orada baka birileri faydal hizmetler sunuyorsa oraya yardm etmeyecek miyiz? Hizmette kendi dncemde olana yardm ederim, dierlerine etmem demek shhatli bir dnce deildir. Bylesi durumlarda hizmet ihtiyac

Firaset-l Mminin

157

nerelerde varsa, o gz nnde bulundurulmaldr. htiyaca gre yardma komalyz. Zaten bizlerin her zaman her yere, her hizmete ulamamz kolay olmayabilir. O zaman da oralarda hizmet sunan baka kardelerimize yardmc olmaya alalm. Kim bu din iin hizmet sunuyorsa Allah (c.c) onlardan raz olsun. Yeter ki faydal hizmetler olsun. Dier nemli olan husus: Bir mmin olarak din hizmetinde eli ak; dnyalk hususunda da kanaatkr olup, a gzl olmamaktr. nk insanlarn gzleri doymaz. Buna bir misal arz edelim: Bir gn iki arkada yolda gidiyorlarm. kisi de ok fakir olduundan arkadalardan birisi dierine yle der: Ey arkada, sen ok fakirsin, ben de fakirim o yzden sana yardmc olamyorum. Sana bir teklifim var; gel beraber pazara gidelim. Orada beni kle diye sat, kazandn parayla borlarn verir, kalanla da ihtiyalarn karlarsn. Adam arkadana: Hi yle bir ey olur mu, ben seni nasl satarm? der. Arkada ona: Baka aremiz yok. Beni satmasan bu yabanc yerde kim sana yardm edecek. aresiz kalan arkada zlerek ona yle der: Ey karde, sen beni sat diyorsun; ama seni pazarda ne diyerek satacam. Senin zelliklerin nelerdir. O da yle der: Beni satarken yle syle: Attan anlar, insandan anlar, tatan anlar. ki arkada bylelikle pazarn yolunu tutarlar. Ve pazarda arkada yle barmaya balar: Bu adam alan yok mu? Attan anlar, insandan anlar, tatan anlar, alan yok mu? Oradan askerleriyle geen padiah bunlar iitir de, vezirine bu ahs alp saraya gtrn, belki gn gelir iimize yarar. Alrlar adam saraya gtrrler. Gn gelir padiahn atna bir eyler olur. Serkeleir, artk zapt edilemez olur. Padiah adamlarna yle der. Yahu u pazardan birini almtk. O attan, tatan, insandan anlard, hele bir onu arn da bu ata bir baksn. Adam tutar getirirler. Ata bakmasn sylerler, adam ata bakar onu gezdirir, tmarn yapar velhsl at sakinleir. Padiah ta onu dllendirir. Yllar geer bir gn padiahn askerleri bir yerde elmas gibi parlayan bir ta bulurlar. Hemen ok kymetlidir diyerekten padiaha getirirler. Padiah ta o tan deerini renmek iin tartlmasn emreder. Terazinin bir kefesine o ta korlar; onun karsna da neyi koysalar. O ta daha ar basar. Sarayn btn hazinelerini getirip terazinin dier kefesine koyarlar yine ta ar basar. Bu durumdan ok hayretlerde kalan padiah yle der. Yahu bizim u pazardan aldmz bir adammz vard, o tatan anladn sylyordu, hele onu bir arn da bu taa bir baksn, bu ne itir anlayalm. Askerler gidip adam alp saraya getirirler. Ona meseleyi anlatrlar. O da ta eline alr bir saa, bir sola evirip inceler ve yle der: Padiahm, sizin bu ta dediiniz eyin karsna dnyann hazinelerini de koysanz, yine de bu ta

158

Firaset-l Mminin

daha ar gelir. nk bu ta deil, bu gzdr, gz padiahm. Gz hazineler doyuramaz; gz ancak bir avu toprak doyurur. Bana biraz toprak getirin der ve kendisine biraz toprak getirirler. O da ald topra o gzn zerine serpitirir ve ondan sonra sarayn hazineleri ar basar. te bu olay bir temsildir. Ama bu olay bir ey anlatmakta, nemli bir gerei ifade etmektedir. Gerekten insanolunun gz doymuyor. stekleri bitmiyor. Ne versen daha yok mu? diyor. te nefislerimiz hep bizleri dnyaya, hrsa, tamaha aryor. Dikkatli olmadmz zaman da bizleri aldatyor. Zaten nefsimizin arzular bitmiyor. Bir de buna dnya sevgisi eklenirse, Allahn rzasna kavumak ok zor olur.
Cenab- Hak bir abdini severse, Dnyay ona kstrr, irkin gsterir. Mektubat-278 Dnya btn aaasyle Ahirete nisbeten bir zindan hkmndedir. Szler- 204 O halde ecel arkamzdan son srat gelirken bizim ebedi kalacakmasna almamz neyin nesi, hep dnya mal peinde koup ahiretimizi ihmal etmemiz neyin nesi? ou insan konutursan yle der: Peygamber Efendimiz buyurmutur: Ebedi yaayacakmsn gibi dnyaya, yarn lecekmisin gibi de ahiret iin al.4 Onun iin dnyaya da, ahirete de almamz gerekir derler. Ama byle diyenlerin ounu son srat dnyaya dalm grrsn.

Ey zavall kardeim, sen hadis dediin szn hi lmeyecekmiesine dnyaya aln ksmn alyorsun, yarn lecekmisin gibi ahirete al ksmn brakyorsun. Herkes iine geleni alyor. Bizler gerekten yarn lecekmi gibi ahirete alyor muyuz? Bu szn ne demek istediini bizler iyi anlam myz? Sahabelerde buna benzer hadisleri dinliyorlard. Ama onlar bizim gibi mi, dnyaya meylediyorlard. Bizler yanllarmza hep fetva aryoruz, delil aryoruz. Dnyaya alp ahireti ihmal etmek, hep cepleri doldurup din hizmetine harcamamak, zektn, rn dahi verirken elinin titremesi bu hadisi ne kadar yanl anladmz, ne kadar nefs arzularmza alet ettiimizi bize gstermektedir. Bir kii ki, hep bana zihniyetini brakmaz, dnyaln, dinini kurtarmak iin seferber etmez, dnyal onu ahiretlik ilerden alkor, ibadetlerini de aksatrsa aldanm demektir! Bu gibi kiiler hi lmeyecekmi gibi yaarlar; ancak hi yaamam gibi de lrler. yleyse, ahiretimizi dnyalmza yama etmeyelim. Ama dnyamz ahiretimize yama yapalm. Dnya ile ahiretin iki kuma gibi olduunu unutmayalm. Birini raz etsen, dierini kzdrrsn. Ama oumuz bu dnya ve ahiret dengesini salayamyoruz. Ha bire dnyala daha da nem
4

bn-i Asakir

Firaset-l Mminin

159

veriyoruz. Ahireti ihmal ediyoruz. Dnyada ebedi davranyoruz. leceimizi aklmza bile getirmiyoruz.
Elbette en bahtiyar odur ki: Dnya iin ahireti unutmasn; Ahiretini dnyaya feda etmesin Mektubat, 71

kalacakmz

gibi

Zatn biri Mslmanlarn ahireti unutup hep dnyaya olan almalarna bakm ve dnya hrs had safhada olduunu grm. Onlara yle demi kardelerim farz- misal bizlere yle denilse: Artk bundan sonra siz dnyada ebedi kalacaksnz. Acaba bizim hayatmzdan bir ey deiir mi? Yani bundan sonra madem ebediyiz. Biraz daha fazla bir ey biriktirelim ve dnyaya alalm, gayretine girer miyiz? Kimseden ses kmaynca, o zat yle devam eder: Bizim hayatmzdan hibir ey deimez. nk zaten bizler ebedi kalclar gibi mal biriktiriyoruz, zaten ebedi kalclar gibi dnyaya drt elle sarlmz. Ekleyecek bir eyimiz kalmam ki! te bu bizim dnyaya olan meylimizi, ahirete nem vermeyiimizi gsteriyor. Bizler her zaman u dnya iin; lml dnya diyoruz; ama bildiklerimizden de hi mi, hi geri kalmyoruz. Sadece dnyann lml olduunu bilmek yetmiyor. Madem dnya fanidir. Bizler de ksa bir sre sonra leceiz, o halde ahiretimizin kurtulmasna en az dnyamz kadar nem vermeliyiz. Fakat bizler maalesef lml dnya diyoruz; ama yine de gayret ve abamz dnyalk artrmak iin. Bizim halimizi zatn biri ok gzel bir misalle izah etmi: Adamn birine ne i yapyorsun diye sormular. Adam da kardeim, sabah evden kyorum leye kadar ticaretle urayorum. leden sonra da bir i yerinde akama kadar hizmet sunuyorum. Bu yzden ibadetlerimde aksama da oluyor. Ne yapalm lml dnya. Akamleyin de ek gelir olsun diye ge saatlere kadar bir eyler satyorum ne yapalm lml dnya. Yani rzkm iin 24 saatin 19 saatini alyorum 5 saatini ancak uyuyabiliyorum. Onda dahi yarn yapacam baka iler var mdr, diye plnlar yapyorum, ne yapalm ite lml dnya. Bunlar dinleyen zat ona yle demi: Kardeim! lml dnyadr bu kadar alyorsun, ayet, ebedi olsayd ne yapardn.akik-i Belhi (rh.a) yle der: nsanlar u sz sylerler; ama davranlar szlerine ters der. Birincisi: Biz Allahn kuluyuz. derler; fakat babolar gibi davranrlar. kincisi: Allah bizim rzkmza kefildir. derler; fakat kalpleri yalnz dnya ile dnya mal biriktirmekle tatmin olur. ncs: lmden kurtulu yoktur. derler: fakat hi lmeyecekmi gibi hareket ederler. Bu durumlar hi phesiz szlerine ters der. Evet, dnyann bizleri aldatmasna frsat vermeyelim. Dnyay ahiretimiz iin kpr yapalm. Dnya hrs, sevgisi, insan deta sarho ediyor. Kii ancak Azraili grdnde aylabiliyor.
lm sekerat uyandrmadan evvel uyan!

160

Firaset-l Mminin Mesnevi, 130

Bilakis bu dnyaya meyletmeme konusunda kadnlara byk grevler dyor. nk kadnlarda da ar bir dnyalk biriktirme sevgisi, gsteri hastal mevcut, ylesi var ki ha bire evin eyalarn deitiriyor. Biraz kullanyor daha sonra yenisini alyor. sraf ediyor, lzumsuz eylerle evi dolduruyor. steklerinin olmas iin kocalarn borca, harama sevk ediyorlar. Bu sevda neyin nesidir? Koca olan ahs, ha bire hanmnn isteklerini tamamlamak iin ok para kazanma peinde, bu defa da hell ve haram demeden zengin olmaya alyor. Daha nceki hanmlar kocalarn ie uurlarken yle derlermi: Bize az getir; ama hellinden getir. oluk ocuumuzun boazna haram lokma koymayalm. imdiki kadnlardan bylesi ka tane var acaba, imdikiler getir de nereden, nasl getirirsen getir diyorlar. Ama dnyada mreffeh (rahat) bir hayat yaamamzn ahiretimize zarar vereceini unutmayalm. nk rahatla alan artk ibadetlerini gzel ve dzenli bir ekilde yapamyor. Ve dnya nimetlerinden de hesaba ekileceimizi bilelim. Bu kadar nimetin iinde haline kretmeyenler, hayatnn hep perian ekilde getiini syleyenler de var. Bu kiiler Kinatn Efendisinin, onun ashabnn, ne kadar sade bir ekilde hayat srdklerinden habersizler mi? bret alacamz ok eyler ve olaylar var; ama ders alan acaba ka kii, lmeden nce aylan ka kii? Evet, bu konu da uyank olan Mmin kardelerimiz de var; ama gaflette mrn geiren de ok. Demek ki, nefislerimiz doymak bilmiyor, hep bizleri dnya sevgisine aryor. Hlbuki bizler, unu da alsak artk nefsimiz bizden baka bir ey istemez zannediyoruz. Hlbuki yanlyoruz. Adamn biri yle anlatr: Bir gn nefsimi karma aldm konutum. Ey nefsim! Acaba benden bir daha bir ey istememen iin sana ne kadar para lzm. Nefsim bana dedi ki: 500 milyar olsa idare eder dedi. Ben de ona bu kadar ok paray ne yapacam dedim. Bana yle dedi: Drt odal bir ev alrsn, hem senin dostlarn gelip gidiyor, senin de bir odan olmu olur. Ben de tamam dedim. Sonra ne istiyorsun: Gzel bir araba alrsn ki, yollarda abuk arza vermesin. Daha sonra ne almam lzm? Sonra da yaz gn gidip ibadetini yapmak iin bir ba alrsn. Scak gnlerde orada hem serinlenir, hem de ibadetini yaparsn. Ve nefis onun aln nedenini de ibadet olarak gsterdi. Sonra: Bir de oluk ocuun var, onlara da birer ev, birer i yeri aarsn vs. nefsinden bunlar dinleyen adam, kendi kendine de yle dnr: Ben zannediyordum ki, bir drt odal ev alrsam nefsim benden artk baka bir ey istemez. Hlbuki yanlmm, aldanmm. Nefsin istekleri bitmez, tkenmez,

Firaset-l Mminin

161

onun istediklerini yerine getirmek iin mr boyu alsam, hibir ey yiyip imeden mal biriktirsem, yine de benim maam ona denk gelmiyor ve mrmde nefsin istediklerini tamamlamaya kfi gelmez. yleyse, nefsin arzular uruna ahiretimi ykmayaym, nefsin ve eytann hilelerine kar uyank olmalym der. Tabi insan ticaret yapar, baka sebeplere yapr bylelikle ksa zamanda ok zengin olabilir de, olmaya bilir de. O nasip meselesi. Burada anlatlmak istenilen o kadar maln temin edilmesinin mmkn olup, olmamas deil, bilakis nefsin isteklerinin arkasnn kesilmemesidir. Madem nefis doymayan bir eydir. O halde onu doyurmakla urap ahiretimizi, ibadetlerimizi, grevlerimizi ihmal etmeyelim. Dzenli ve programl bir hayatmz olsun. Dzensiz yaamayalm. badet, zikir ve Kuran okuma saatimiz, alma saatimiz, kitap okuma ve eve dn saatimiz hepsi bir dzen iersinde olsun. Az da olsa dzenli, programl yaayp vaktimizi gzel kullanmamz pek ok baarlara ve gzel hizmetlere sebep olabilir. Vaktimizi dzenli kullanmazsak, genlik ve shhat nimetinden gzel istifade edemezsek dnya ve ahiret pimanl kanlmaz olur. Yalnz yukarda anlatlanlar yanl anlalmasn. te slmiyet almayn, ticaret yapmayn hep ibadet yapn diyor demek istemiyoruz. Zaten insanlar yanl anlamaya ok yatkn, Hlbuki kitap okurken, mellif neyi vurgulamak istiyor onu anlamaya almak gerekir. nk yazlarla, kelimelerle insanlarn meramlarn tam olarak anlatmas ok zordur. Bizim anlatmaya altmz husus: Dnya ya olan abamz bize kulluumuzu, ahiretimizi, unutturmasn. Kazandmz mallarn hakkn verip ahirette onun mesuliyetinden kurtulmamzdr. Elbette Mslman almal, elbette kendi rnn kendisi yapmal, yabanclara bu hususta frsat verilmemelidir. Bizler, marketlerimizde, i yerlerimizde gayrimslimlerin deil Mslmanlarn rettii mallar grmemiz, onlar almamz bizleri ok sevindirir. Sanayide, teknolojide, silhta, zamann tm tekniinde din dmanlarndan nde olmamz gerekir. Yeter ki, dnyadaki tm abamz Allahn emirleri dorultusunda olsun. Cenab- Hakkn rzasn kazanmamza vesile olsun. Hep nefsimiz iin deil de, insanln faydasna olacak hizmetler sunmay bizlere alasn. Zaten Allah iin yaptmz hizmetler bizlere kalacaktr. Nefis namna yaplan dnyalk iler dnyada kalacaktr. Hizmet adna dnyada eserler brakanlara ne mutlu. Bakalar iin nefsini unutanlar, devaml bakalar tarafndan hatrlanacaklardr. Dnya gelip geicidir. Ahiret ise ebedidir. O halde ebedi hayata nem verelim. Dnyalmz bizi ahirete almaktan alkoymasn. Cenab- Haktan bata iman, daha sonra, shhat ve afiyet isteyelim. Ciddi bir hastalkla karlatmzda veya baka bir musibetle karlatmzda dnyann ne kadar deersiz olduu ortaya kverir.
u ksa, fni mrn Bki eylere sarf et ki, bki kalsn. Mesnevi, 182

162

Firaset-l Mminin Acaba, srf dnya iin mi yaratlmsn ki, Btn vaktini ona sarf ediyorsun! Szler, 271

***

EVLENDKTEN SONRA HUZURLU BR YUVAYA KAVUMAK N DKKAT EDLMES GEREKENLER:

1) Bata kadnlar kocalarn sevmelidirler. Kocasn sevmeyen bir kadn evde huzursuzlua sebep olur. Zaten kadnlar kocalarn sevmek zorundadrlar. Bir kadn kocasn niin sevmez ki, eer kendisine kar hatalar oluyorsa. Onun da kocasna kar baz hatalar vardr. yleyse kocamz hatalaryla beraber kabul etmeliyiz. Zaten hatasz bir koca, hatasz bir insan bulmak mmkn deildir. Sevmeyi baaranlar, sevilmeye de are bulurlar. Kadnlar kocalarnn gzel yanlarn, huylarn dnmeli, dier yanllarnn da dzeltmesi iin Cenab- Hakka dua etmelidir, kocasna da kt huylarn brakmas iin de yardmc olmaldr. Nice gzel huylu kadnlar, gzel ahlklaryla, takdire ayan gayretleriyle kocalarn kt alkanlklardan uzaklatrmlar, ayn zamanda onlarn namaz klan, evine bal birer koca haline gelmelerine sebep olmulardr. Kocalarn dzelmesinde gerekten saliha kadnlarn ok byk rol vardr. Bu inkr edilmeyen gerektir. Ama baz kadnlar da vardr ki, kocalarnn dzelmelerine yardmc olmadklar gibi, onlarn daha da kt alkanlklara girmelerine sebep oluyorlar. Kocas nereye gitse hi aldrmyorlar. Hlbuki kadnlar da kocalarn kendi balarna brakmamal, kt arkadalarla arkadalk etmelerini engellemelidirler. Kahveye gidiyorlarsa, iki ve kumar gibi alkanlklar varsa onlar terk ettirmeye almal, onlara Allah-u Tealann yolunu anlatmaldrlar. Onlar evde tutmaya almaldrlar. Kadnlar kocalarn eve, yuvaya balayabilmelidirler. Gler yzyle, tatl diliyle, gzel ahlkyla onlar etkilemelidirler. Baz kadnlar var, ne kavgas, ne de istekleri biter. Devaml kocasn zer, o evi ona zindan eder. Hatta bazlar kocalarnn evde kalmasn bile istemez. Koca olan ahs evinde bile rahatlkla oturamaz. Hele bir de koca evini hanmn adna tapulamsa daha hi kymeti yok demektir. Evde ilgi grmeyen koca nereye gidecek, bu defa areyi kahveye gitmekte bulacak. Orada kumara, gybete duar olacak. te kocann bu gibi kt alkanlklara dmesinde kadnn da sorumluluu vardr. Demek ki kadnlar kocalarn hatalar da olsa sevmelidirler. O yanl alkanlklarnn terki iin aba sarf etmeli, kocasn eve balamann yollarn

Firaset-l Mminin

163

aramaldrlar. ayet kocasnda sabredilmeyecek kadar kt alkanlklar olursa, o zaman baka arelere bavurulur. Kocann ok nemli olmayan huylar olursa, onu da huzursuzluk kmasna sebep yapmamalyz. Koca da ayn metodu uygulamaldr. O da hanmnn ok nemli olmayan hatalarn grmemelidir. ki taraf birbirlerinin huylarn bilir ona gre msamahakr davranrlarsa, o zaman aile ortamnda gzel sonular elde edilir. Tabi ou kadnlar hep kocalarna kt bir koca gzyle bakar, sanki her gn vuruyor, sanki her gn hakaretler ediyormu gibi alglar. imdi byle dnen kadnlar bilmelidir ki: Bu adam kendisinin kocasdr, bakas deil. yleyse kaderlerine raz olmaldrlar. Kocasndan daha iyi kocalara deil de; kendi kocasndan daha kt olan kocalara bakmal, hallerine kretmesini bilmelidirler. Kadnlarn gzel olmayan huylarndan birisi de: Hep bakalarnn kocalarn vmeleridir. te bak filann kocas ne iyi, hanm ne dese yapyor veya filanlarn her eyi var. Sen bana ne alyorsun. Benim genliim yoklukla geti deyip kocalarna sitem ederler. te bu huylar tayan kadnlar kocalarn zmekle gnaha girmektedirler. Bir defa insan kendisinden yksee deil; aada olana bakmaldr. Fakir olan bir kadn nasl olur da zenginlerle boy lr. Senin kocan fakirse, elinin emeine bakyorsa, ondan nasl olurda zenginlerin ald eyleri istersin? Ne var; ne yoku biliyorsun? Yani bu kocann zerine byle yklendiin zaman, adam ne yapacak belki para kazanmak iin haram yollara bavuracak. O zaman da kadnlarda gnaha girecektir. Bir de kadnlar kocalarnn yannda baka kiilerin kocalarn methetmemelidirler. Filan ne kadar iyi bir kocadr veya filann kocas ne kadar yakkldr. Byle szler kocalar ok zer ve evlerde huzurun kamasna sebep olur. Edep ve terbiyelerini amamaldrlar. Ey hanmefendi kardeim! Sen bakalarnn kocasn yakinen tanmadn halde niin o yabancy, kocann yannda vyorsun. O vdn kiinin hanm belki de ondan ikyetidir. yleyse eletiri huyundan vazgeiniz. Kocasn dnyalara deitirmeyen sadakatli birer hanmefendi olunuz. Baz kadnlar var, kymyorsun kocasna bakmaya, halen o kocasn beenmeyip bakalarn vyor. Hatta yleleri var ki, kocasna sen irkinsin diyor. Onunla evlendii iin pimanlk davranlar gsteriyor. Bylesi kadnlar evlenirken gzleri kr deildi ya! Grp beendi de evlendi. Artk bundan sonra byle lflar kullanmann ne anlam var? Mslman hanmlar byle irkin davran ve szlerden uzaktrlar. Onlar iffetlidirler, terbiyelidirler, kocalarna kar nasl davranmalar gerektiini bilen kiilerdir. Demek ki kadnlar kocalarn sevmeli, onlarn iyiliklerini unutmamaldrlar. Devaml evine kar iyi olan koca, bir gn bir yanl yaparsa veya kocas isteklerinden bazlarn yapmazsa kzmamaldrlar. yle kadnlar var ki, kocalarndan ne isterlerse kocalar istediklerini kendilerine alyor. Ne zaman bir yerlere gitmek iin izin isterlerse gitmelerine izin veriyor. Ama bir

164

Firaset-l Mminin

gn almasa, bir gn izin vermese hemen yzn ekitiyor, kocasyla doru drst konumuyor ve eve hemen huzursuzluk koyuyor. Ey Mslman hanmefendi, kocan senin her istediklerine evet demek mecburiyetinde midir? Bir istein olmad zaman kzma yetkisini, konumama yetkisini nerden alyorsun? Ben Allah Resln tanmayan, dini emirleri nemsemeyenlere bir ey demiyorum. Ama ben gzel bir slm hanm olmak istiyorum diyen bir kadnn byle durumlarda hemen tepkisini gstermesi uygun mudur? Dindar olmaya alan, ilmiyle amel edip gzel ahlkl olmaya alan baclarma benim tavsiyem udur: Dier kadnlardan giyiminizle, tesettrnzle, inancnzla ayrldnz gibi ahlk ynnde de onlardan ayrln. Ltfen bizim onlardan bir farkmz olsun, olmaldr da. O yzden amel ve gzel ahlkta dier sradan kadnlarla kendimizi bir kyaslayalm. limsiz ve amelsiz olanlar bizden daha gzel ahlkl ve geimliyse kendimizi tekrardan bir hesaba ekelim. Aile ocaklarnda veya bakalaryla olan ilikilerinizde devaml insanlara kar efkatli merhametli, gzel ahlkl olunuz ki, size kar hakszlk edenler sizin iyiliinizin yannda mahcup olsunlar. Sizlere hakszlk edenler gnahlarndan dolay cehennemde yanacaklar. O halde onlara acyp Allahtan onlarn da gzel ahlkl olmalar iin dua ediniz. Eer insanlara gnahlarndan dolay acrsanz kzacanz kimse kalmaz. Bu Allah dostlarnn huylarndandr. Onlar kendi nefislerine zulm ve hakszlk edenleri balamlar. Onlarn cehenneme gitmemeleri iin Cenab- Haktan balanmalarn istemilerdir. Allah dostu olmak iin fedakr olunmal, svene dilsiz, dvene elsiz olunmaldr. Sana kar hakszlk yapld zaman, hakretlere maruz kaldn zaman dahi o cahil insanlarn seviyesine inme. Ben haklym diyerek davay, tartmay bytme, kocanla olan durumlar olsun, akrabalarla olan durumlar olsun, yaplan yanllar olgunlukla karla, tartmaya girme, o bilinsiz kiiler gibi sen de davranrsan o tartmalar daha da byr, n alnamaz. Tartmalara karlk verildike, haksz olanlar da kendilerini hakl sanacaklar. Zaten gzel vasftaki insanlar olmasa saysz kavgalar olur. Onlarn gzel davranlaryla nice olaylar sakinlemitir. Zaten dindar ve gzel ahlkl insanlar, akrabalar arasndaki yanllklar olgunlukla karlamazlarsa, akrabalk balar da kopar gider. Yani unu anlatmak istiyoruz: Gen kzlarmz ilimleriyle beraber hilimleri (yumuak, nazik) ve gzel huylar olursa Cenab- Hakkn rzasn kazanabilirler. Siz bir Mslman kzn dnn ki: Tertemiz, eref kisvesi olan rtsne brnm deta melek misali. Ayn zamanda ilim tahsil etmi; ama ilmiyle amil deil veya o gzelim rtnn altnda ok irkin huylu bir kz olduunu dnn. Yani: kendisinde gurur, gsteri, hasetlik, fke var. Bir de gzelliiyle vnen bir kiiyse, o zaman siz bu hasletleri o tesettre, o ilme lyk grr msnz? Hlbuki herkes o gzelim rtnn altnda melek huylu bir kadn hayal ediyor. Onlarla evlenen kocalar da o hayallerle evlendi. yleyse onlar hayal krklna uratmayalm. lmimize, tesettrmze sz getirmeyelim. Onlara lyk olmaya alalm. Demesinler ki, unun ilmine,

Firaset-l Mminin

165

rtsne bakn, bir de ona uymayan irkin ahlkna bakn. yleyse bizler kocamza kar da dier insanlara kar da gzel ahlkl olmaya almalyz. Hakszla urasak da sabretmesini bilelim. Olaylar yattran olalm ve bu amellerimizin mkfatn Rabbimizden bekleyelim. Konumuza geri dnelim. Demek ki, kadn kocasn kt huylarndan dolay sevemiyorsa kocasn dzeltmeye almal, o benim kocamdr deyip hatalaryla beraber onu kabullenmeli, onun gzel yanlarn gz nnde bulundurmaya almaldr. ayet kocasn sevememesi onun simasndan (d grnmnden) kaynaklanyorsa, kimseyi sulamamaldr. nk evlenirken birbirlerini grdler de aldlar, grmeden almsa. Su yine kendisinindir. nk grme hakkn kullanmalyd. Yani daha nce yapt yanlln faturasn kocasnn huzurunu karmakla dememelidir. Byle bir kadn kaderine sabretmeli, yle dnceleri hi aklna bile getirmemelidir. Koca dahi yle dncelere girmemelidir. Bir de insann kocas dnyann en gzel insan olacak diye bir kaide yok ki! nemli olan kocas onun kymetini biliyor mu, bilmiyor mu? Gzellikler kadnlarda dahi ncelikle tercih edilen artlardan deildir. Kadnlarda bile en nemli olan onun dindar ve ahlkl olmasdr. yleyse gzellik art erkekte ok aranmaz. Beendiiniz olsayd daha iyiydi. Ama artk olup biten eylerin arkasna dmeyin. Huzurunuzu bozan eyleri aklnza ok takmayn. Demek ki, kadnlarn kocalarna kar gzellikleriyle, vnmeleri ok sakncal ve irkin davranlardr. Zaten bu gibi durumlarda tek kocaya kar deil, dier insanlara, kadnlara kar da vnmek yasaklanmtr. nk o davranlar gurura girmektedir. Bazlar var ki, boyuyla, aklyla, zenginliiyle, gzelliiyle bakalarna kar vnyor. Hlbuki bunlar veren Cenab- Allahtr. Acaba bunlarn ne kadar bizimdir ki? vnyoruz. Zaten bunlar geici nimetlerdir. O halde kadnlar kocalarnn simasn sorun yapmamaldrlar. Ve u misaldeki kadn rnek almaldrlar: Adamn birisi, bir gn gezerken yolu bir kye der, orada gnlerce kalr. Yalnz orada dikkatini eken bir olayla karlar. O kabilenin reisi nedense dnyann en irkin adam, onun kars da dnyann en gzel hanm, bu aradaki byk fark gren adam dayanamayp o kadna sorar: Senin gibi dnyann en gzeli olan bir kadn, dnyann en irkin adamnn yannda. Acaba bu duruma nasl raz olursun? O hanm yle der: Byle dnmekle ok yanl etmisin. Ben senin gibi dnmyorum. Ben yle diyorum: Belki benim gnahlarm oktur. Gnahlarmn aff iin Rabbim beni bu adama vermitir. Benim manev derecemi ykseltmek istiyor. Belki de benim kocam Allah indinde ok makbul bir adamdr. Rabbim beni ona mkfat olarak vermitir. O kadndan bu cevab alan adam dncesinden dolay piman olur ve o kadn takdir edip ayrlr.

166

Firaset-l Mminin

te her Mslman hanm kocas hakknda iyi dnmelidir. Kocasnn ktlklerini bir tarafa brakp onun kendisine olan iyiliklerine bakmaldr. Nankr olmamaldrlar. Peygamber Efendimiz (s.a.v) kadnlarn cehenneme girmelerinin sebepleri arasnda; oka lnet etmeleri ve kocalarna kar nankrlk yapmalarn zikretmitir.1 bn Abbastan (r.a) rivayet edildiine gre peygamber (s.a.v.) yle buyurmutur: Bana ate gsterildi. ounluunun kadnlar olduunu grdm. Zira onlar inkr edenlerdir. Peygambere (s.a.v.) soruldu: Allah m inkr ederler? Peygamber (s.a.v.) yle buyurdu: Kocalarn(n hakkn) inkr ederler, iyiliini inkr ederler. Onlardan birine uzun zaman iyilikte bulunsan, sonra senden (holanmad) bir ey grse hemen, zaten senden hibir iyilik grmedim der.2 Abdullah b. Amr b. s (r.a)da u hikmetli sz syler: Bir kadnn varlkl zamannda kocasnn yzne glmesi; fakirlii zamanndada yz evirmesi cehennemlik olduunun almetidir. Ama maalesef kocalarnn iyiliklerini inkr eden kadnlar da oktur. Hep bakalarn vp kocasn ktlemektedirler. Bu trl kadnlara her ne iyilik yapsan yine de onlar bakalarn iyi olarak grrler. Hatta bu gibiler iin yle bir hikye anlatrlar:

Adamn birisinin haline kretmeyen bir hanm varm. Bu hanm hep kocasnn yannda yle dermi: Ya filann kocas hanmna ne kadar iyidir, hanmnn hibir eyde gzn koymuyor. Onlarn kocalar ne iyi adamlar, belki velidirler deyip yaknr. Artk kocas hanmnn bu szlerinden bkar ve kendi kendine benim de temiz bir adam olduumu bu kadna gstermem gerekir. Yalnz buna inandrmam iin bir keramet gstermem lzmdr der. Ve hanmnn damnn zerinden umaya karar verir. Damn zerin de ku gibi umaya balayan adam. Birka tur attktan sonra yere iner. Akam olunca evine dner. Hanm hemen ona: Bey, sen kendi kendine hep iyi insanm diyorsun. Dnyada ne iyi adamlar varm. Ben bugn baktm adamn biri havada uuyordu der. Adam hemen: Hanm bu gn havada utuunu grdn zat bendim. Bu defa hep kocasn kk gren kadn ne cevap verse iyi: Ben baktm uuun yamuk, yamuktu. Yani uuyordun; ama uuun da iyi deildi der. Bu misali zikreden zat, nankr kadnlara ne yapsan da hallerine hi kretmediklerini ve kocalarna hep kt bir koca olarak bakanlarn yanlln ifade etmek istiyor. imdi kocasna iyi demeyen kadnlar zannediyorlar ki; byle yapmakla kocalar kendilerine daha iyi olacak? Hlbuki kocalar daha da ktleiyorlar. nk koca olan zat bakyor ki, ne yapsa hanm kendisinden
1 2

Buhari, Hayz:6; Mslim, man: 132 Sahih-i Buhri Muhtasar, H. No: 585

Firaset-l Mminin

167

raz olmuyor. Bir kez olsun Allah raz olsun demiyor. Bu defa koca da, madem ne yapsam iyilie gemiyor. O zaman ben de bundan byle bir daha iyilik yapmayacam diye dnyor. Kadnlar da ok gayret gsterdikleri halde, kocalar memnun olmaynca onlarn da almalar, gayretleri geviyor. nk yle dnyorlar: Nasl olsa; ne yapsam da kocam benden raz olmuyor. O halde ok gayret gstermeyeyim. Bu gibi skntlara dmemek iin ar tenkitlerden saknalm. Srekli tenkit edilen, hibir yapt beenilmeyen e giderek kendine gvenini kaybeder. Eine kar olan sevgi ve saygsn yitirir. Ya bitkin ve bezgin hale gelir; ya da sylenenlere aldrmayp bildii gibi davranr. Her iki durum da aileyi byk lde ypratr. Hi kimse kendisini srekli eletiren ve kusur arayan bir insanla birlikte yaamaktan huzur duymaz; bilakis rahatsz olur. yleyse ou zaman bize kar iyi olan bir koca veya hanm ara sra yanllklar yaptnda, velev ki haksz da olsa hemen huysuzlamayalm. Bu eim bana kar ou zaman iyidir, onun iyi hasletleri; kt olanlara gre daha oktur. Baz aksakllar varsa da evimin, ocuklarmn huzuru iin, Rabbimin rzasn kazanmam iin ben de sabredeyim, gzel ahlk neyi gerektiriyorsa onu yapaym diye dnelim. nk eler kendisine kt bir hanm veya kt bir koca gznde baklmaktan son derece rahatsz olup kalpleri krlr. Demek ki; ister kadn ister, koca olsun birbirlerinin iyiliini inkr etmesinler. Ar tenkitlerde bulunmasnlar. Ve sen bana ne yaptn, ben yanna geldiim gnden beri iledeyim gibi szler sylemeleri ok yanltr. Birbirlerinin fedakrlklarn, gzelliklerini dile getirmelidirler, birbirlerine teekkr etmelidirler. Bu szler her iki tarafa moral verir. Yaplan iyiliklerin, fedakrlklarn boa gitmediini grrler ve iyi olmak iin daha da gayret gsterirler. Elerden biri dierini zer ve mutsuz ederse, kendisi de mutlu olamaz. Rabbim Mmin erkek ve kadnlar gzel ahlkla donatsn. 2) Kadn evin huzurunun salanmasnda en byk etkendir. Evin hanmnn, aile mutluluu iin dikkat etmesi gereken pek ok hususlar vardr. zellikle evin hanm kocasn kzdrmamaya ok nem vermelidir. nk erkekler fkelenince ok yanl eyler yapyorlar, imanlarna, nikhlarna zarar verecek davranlara ve szlere kadar gidiyorlar. Nice kocalar var ki, bu fke yznden hanmlarn bain talkla boadklar halde nikh dahi kydrmadan hayatlarn o ekilde devam ettirmektedirler. Evin hanm, hele kocas kzd zaman boamay, talk azna alan biriyse, o kocay kzdrmamaya ok dikkat etsin. nk kzma annda onu defa boarsa ayrlmalar icap eder. Ayrlmazlarsa byk gnaha girmi olurlar ve bu konularda kocalarn uyarsnlar. Bir de genlerin nikhlarn kyan hoca kardelerimiz, o genlere kzma annda nikh azlarna alp hanmlarn boamamalarn tembih etsinler. ayet kzma durumlarnda hanmlarn defa boarlarsa hanmlarna dnmeleri mmkn olmaz. Bir defa boad zaman tekrar nikh kysa dahi

168

Firaset-l Mminin

hakkndan biri gitmi olur. Onun iin kzma anlarnda kesinlikle boamay azlarna almasnlar. Boama niyetiyle sen bana lzm deilsin, kalk babanlara git gibi lflar kullanmasnlar. Bu konularda nikh kyan hocalarmz o genleri bilinlendirsinler. nk ou kiinin bilmeyerek nikhlar gidiyor, sonra dn de mmkn olmuyor. Nice kocalar var ki, fke annda hanmlarn defa boamlar. Sonra da hanmna tekrar dnmenin arelerini aramlar. Hlbuki defa boayan bir kiinin hanmna dnmesi mmkn olmuyor. Onun iin genlerimiz fke anlarnda boamay azlarna almamal, akllarna bile getirmemelidirler. fke akl rtyor. nsan ne yaptn shhatli bir ekilde dnemiyor. fkeli insanlar ancak eytan sevindirirler. Onun tuzaklarna dmemek gerekir. Mslman Hanm, ayet kocas bir eylere kzarsa onu sakinletirmeye almaldr. Ona gler yzle, tatl dille yaklap fkesini dindirmelidir. Baz kadnlar gryoruz kocas kznca, kendisi de hemen kocasndan nce kzveriyor veya konumayp kzgnln belirterek oturuyor. Bu hareket kocann daha da arna gidiyor. Bu defa evde huzursuzluk balyor. Anne ve babasnn darlmalarn gren ocuklar da ok huzursuz oluyorlar. Onun iin hanmlardan ricamz kocanz bir hata yapt zaman, bo yere kzd zaman dahi siz kzmayn, sanki hibir ey olmam gibi konumalarnza devam edin. Biraz sonra koca hatasn anlar fkesinden vazgeer. Onun haksz yere yapm olduu taknla siz gzellikle karlk verdiiniz zaman o da hatasn anlayacak, sizin terbiye ve gzel ahlknzdan dolay hay edip dzelmeye alacaktr. Veya evin huzuru iin gsterdiiniz fedakrlnz grecek kendisi de dzelmeye alacaktr. yilikten alanlar iin bu forml ok faydal ve tesirlidir. Prensibiniz darlma deil; dayanma olsun. ayet siz ona szle veya hareketinizle karlk verinseniz, o hep kendini hakl grecek ve taknlklarna devam edecektir. O kzd zaman siz de kzarsanz, koca olan ahs daha da huzursuzluklar karabilir. nk kocalar hanmlarndan ok sevgi ve sayg bekliyor. Hanm kendisine bir saygszlk ettii zaman ok arna gidiyor. Nasl ki bir evlt anne ve babasna kar geldiinde, anne ve babann ok arna gidiyor. Aynen kocalar da yledir. Onun iin evin hanm gzel ahlkyla eve rnek olmaldr. Kocas nelerden kzyor, neleri seviyor bunlar ok iyi tespit etmeli. Senin ne kadar gzel huylarn varsa da, kocann kzd eyleri tespit edip dikkat etmezsen, o gzelliklerin grnmez olur. Demek ki mutluluun temel sebebi, kocann kzd eyleri bilip onun kzmasna, huysuzlamasna frsat vermemektir. Daha da huzurlu olmak istiyorsak onun sevdii eylere de dikkat etmeliyiz. Bu sylediklerimiz kocasn seven, evinin huzurlu olmasn, kocasnn memnun olmasn isteyenler ve kocann duasn alp Cenab- Hakkn rzasna kovumak isteyenler iindir. Yoksa yle bir derdi olmayanlar ve benim ne mecburiyetim var ki bu kadar onu memnun etmeye alaym diyenlere iin deildir. Her kocann sevip, sevmedii eyler ayr ayrdr. Baz kocalar var ki, hanmnn temiz olmasn ister, pejmrde olmasn istemez. Bazlar

Firaset-l Mminin

169

yemeklerinin vaktinde hazr olmasn ister. Bazlar hanmnn yksek sesle, fkeli bir ekilde konuan deil de, tatl dilli, gler yzl olmasn ister. O halde konumalarmzla insanlar okuyor muyuz; yoksa dvyor muyuz ona dikkat edelim. Konuurken candan, samim ve scak bir ses tonu kullanalm. nk sesiniz ayn zamanda duygularnz iletir. Kuran- Kerimde gzel szn nemine yle vurgu yaplmaktadr. Grmedin mi Allah nasl bir benzetme yapt: Gzel sz, kk (yerde) sabit, dallar gkte olan gzel bir aa gibidir.3 u kadnlar, kocalar eve geldiinde onlar gzel yzle karlayp, tatl bir dille ho geldin deyip oturmalar iin onlara yer gsterseler, yani karlamay gzel yapp, onunla biraz ilgilendikten sonra, yapaca ilerini yapsa veya mmknse koca eve gelmeden nce ilerini bitirse, kocalarn ou yumuar ve geimli bir koca oluverirler. Ey hanmlar! Ltfen bir gler yz, bir tatl dili kocanza ok grmeyin. Bu onlarn hakkdr. Ama maalesef gnmz hanmlarnn ou byle eylere dikkat etmiyorlar, sanki paralar gidiyormu gibi bu hususta cimrilik yapyorlar. Sonra da huzursuzluklar balyor. Bu dediklerimize riayet edildii halde yumuamayan bir kocada cidd mahiyette ahlk sorunu var demektir. te her Mslman hanmnn; acaba benim kocam en ok nelerden kzyor veya en ok neleri seviyor onlar tespit etmesi ok nemlidir. Tabi ailenin huzur ve mutluluu iin koca da bu davranlara dikkat etmelidir. Her zaman fedakrlk tek taraftan beklenilmemelidir. Bir de evde en ok huzursuzluklara sebep olan eylerden biriside: Kocann isteklerinin yerine getirilmemesidir. Koca, hanmndan baz istek ve arzularna dikkat edilmesini ister. Mesel: Hanm benden habersiz dar kma, ben eve geldiimde tm ilerin bitmi olsun, ok fuzul israflarda bulunma, beni dank, pejmrde olarak karlama, yemekleri ok ge saatlerde hazrlama, elbiselerim tl olsun gibi buna benzer istekler ou kocalarda olur. Evin hanm, kocasnn kendisinden istediklerine dikkat ederse evde huzursuzluk fazla olmayacak. ayet hanm, kocasnn kzd ve sevdii eylere dikkat etmezse veya dikkat etmeye gayret sarf ettiini kocasna belli ettirmese, koca yle dnr: Ben ne desem bu hanmm yapmyor, yapmaya gayret de gstermiyor. Hlbuki ben, hanmmn benim isteklerimi nemsemesini, beni sevip saymasn ne kadar da istiyorum. te evin hanm kocasnn isteklerini yerine getirse veya getirmeye alrsa baz aksaklklar olsa da koca kzmaz. nk neticede evin hanm da insandr. Kurulmu saat veya robot deildir. Baz aksaklklar da koca idare etmelidir. Ama hanm kocasnn isteklerini nemsemez, ayn hatalar sk sk yaparsa, o zaman da koca: Bu hanm beni hi hesaba almyor diye evde huzursuzluk karacak. Benim kocalara tavsiyem udur:
brhim sresi, yet: 24

170

Firaset-l Mminin

Hanmlarnzn sizin her dediinizi yapmamasn ahsnza yaplm saygszlk olarak dnmeyin. Hep sylyorum; ama sylediklerim hi yaplmyor demeyin. nk ou kadnlar, kocalarnn istedikleri gibi bir hanm olmak istiyorlar, onun iin gayret de ediyorlar; ama istemeyerek de olsa baz aksaklklar oluyor. Yani ou kadnn maksad saygszlk etmek deil, gc kadar baarabiliyor. Bu durumda koca yle dnmeli: u hanmm bana kar yapt yanllklar istemeyerek yapyor. Bir kast yok. Madem hanmmn gc, kabiliyeti bu kadar yleyse onu ok zora sokmayaym. Baz kocalar yle dnyor: Ben bunca insann derdini ekiyorum, ailem iin insanlara yaltaklk edip onlara iyi oluyorum, bari hanmm da bana kar iyi ve saygl olsun. imdi koca dncesinde hakldr; ama kadnlarnz istediiniz gibi olamyorlarsa veya yapmak istiyorlar; ama beceremiyorlarsa ho karlaynz. Madem o kadar insana kar iyisiniz ve onlarla iyi geiniyorsunuz, bunlarn ierisine hanmlarnz da ekleyin, onunla da iyi geinin. Bu senin olgunluunu gsterir. Yani onu da siz idare edin, bu sizin iin ar deildir. nk kadnlarndan duygularyla hareket edenler de oktur. Zaten zorla hanmn dzene sokmaya alanlar genelde hanmyla aras alyor. deta yz gz oluyorlar. Aralarndaki sevginin yerini buz alyor. Baz kocalar var; yalanncaya kadar veya lene kadar hanmna sylenip durur. unu niin byle yapmadn, niin hi dzelmiyorsun deyip kendisine gre hep hanmnn yanllarn dzeltmeyle urayor. Belki de kendisi hakszdr. Ey kardeim, sen hanmn 510 yldr ikaz ediyorsun, istediin gibi bir hanm olmasna alyorsun. imdi 510 yldr ikaz ettiin halde yanllarn dzeltmeyip, ayn yanllara devam ediyorsa, demek ki bu hanmn dzelmesi zordur. Dzelseydi bu kadar zaman ierisinde senin kzp sevmediin eyleri anlard, ona gre dikkat ederdi. Yani unu demek istiyorum: Hanmlarmz dediimiz gibi bir hanm yapmak iin 5060 yl sylenmenin anlam yok. Daha beter kendini kt adam edersin. Herkes senin ikazlarndan bkar artk. Sana da geimsiz bir insan gznde ve tartmak iin bahane arayan biri olarak bakarlar. yleyse benim hanmm budur, bundan fazla dzelemiyor. Onun iin hanmm hatalaryla beraber kabul edeyim deyip evde huzuru salamaya al. ok sylenmek, ok ikaz etmek, ok dzeltmek demek deildir. Hatta yaplan aratrmalara gre boanmaya sebep olan davranlarn banda ok sylenmek geliyor. nemli olan insann kendi hatasn grebilmesidir. Ama hatasn grp de dzeltmek isteyen ok azdr. ayet insanlar hatalarn grebilseydiler, bu kadar sorunlarda olmayacakt. ou insan hakl olmad halde kendini hakl sanr. Bu insanlarn ftratnda var, byle ftratlar amal, bazen de kendimizi karmzdakinin yerine koyup yle dnmeliyiz. Birde insanlarn kendi huylarn deitirmesi ok zordur. Bu yzden can kar huy kmaz demiler. yleyse eimizi istediimiz gibi biri yapmaktan vazgeelim. Onu kusurlaryla beraber kabul edelim ki, u lml dnyada piman olmayalm, keke hatalarna sabredeydim de onu zmeyeydim deyip vicdan azab ekmeyelim. Bu anlatlanlar, bayanlar iinde

Firaset-l Mminin

171

geerlidir. Onlarda kocalarn hatalaryla beraber kabul edip evde dargnla, zntye msaade etmemelidirler. Her hatada ksp konumayan, kalbi abuk krlan olmamaldrlar. Evin huzurunu karan en kt davranlardan biride, bir hata karsnda hanmn veya kocann hemen darlmalar ve bunu da yzlerinde belirtmeleridir. Hanmlarmza hatalarn syleyeceimiz zaman da onu bakalarnn yannda ikaz edip, onu mahcup duruma drmemeliyiz. Byle davranlar evin huzurunun daha da kamasna sebep olur. Peygamber (s.a.v.):

Bir kimse kadnna buz etmesin; zira holanmad huylar varsa ona mukabil memnun olaca huylar da vardr.4 diye buyurmulardr.

yleyse sevdiiniz huylarnn hatrna, sevmediklerinizi de siz hogrn. Bir de hanmlarmz namaz klyor, namus ve iffetine nem veriyorsa, ahsmza yaptklar baz yanllar da bizler ho grelim. Belki bu hanmm benim hakkma daha hayrldr. Ahiretim iin daha iyidir diye dnelim. Zaten dnya hanm olup ta kusursuz olduklarn dnmek ok yanltr. Bir huriden beklediimizi onlardan beklemeyelim. Neticede onlar da beerdir. Beer de aar. Baz kaynvalideler de; kznn evine ok karyor. Baz kzlar da anneleri haksz bile olsa annelerinin szne bakp yuvasn bile datyor. Onun iin kaynvalideler de kznn evinin iine ok karmamal, her zaman bize geleceksin, gelip bizim evin yannda ev tutun veya abuk gel gezmeye gidelim gibi tekliflerde bulunmamaldr. Baz zarur durumlar olabilir, o zaman da gzellikle baz tekliflerde bulunulur; ama zorlamamaldr. nk buna hakk yoktur. Evin hanm kocasna itaat etmeli, annesinin keyfi ve nefsi isteklerine bakp da yuvasn datmamaldr. Burada koca hakk deyip gemeyelim. Anne, baba hakk dinimizde o kadar nemli olduu halde, pek ok yerde de kocaya itaat istenmektedir. yleyse hanmlar grevlerinin ciddiyetini bilsinler. Hz. Aie (r.a) diyor ki: Reslullah (a.s) efendimizden sordum: nsanlardan daha ok kimin kadn zerinde hakk vardr? Buyurdu ki: Kocasnn. Dedim ki: nsanlardan kimin erkek zerinde daha ok hakk vardr? Buyurdu ki: Annesinin! 5 Ama kadnn ailede ok nemli bir yeri olduu ve yuvann mutluluu iin gzel ahlkl kadnn ok nemli olmas mnasebetiyle kadnlar zerinde arlkla duruyoruz. Ayn zamanda dinimizde Allahu Tealann rzasn kazanma da, kocann hanmndan raz olmasnn ok nemli olmas sebebiyle, kadnlarn dikkat etmesi gereken durumlar anlatyoruz. ayet kadnlar erkeklerin hibir sznn altnda kalmayp, devaml onlara kar dururlarsa, o yuvada mutluluk sz konusu olamaz.
Mslim, Rad, 61 Heysemi, Mecmeuz - Zevid, 4: 308; Cmis Sagir, 2:5, Hadis No: 1186; Bezzar, Hkim,
4 5

172

Firaset-l Mminin

Mslman kadnlarnn dikkat edecei hususlardan bazlar unlardr: 1) Kocasnn sevip sevmedii eylere dikkat etmeli. 2) Kocasnn yannda yabanclarn kocalarn vmemeli, bakalarnn mallar var diye kocasna kmamal, haline kretmeli. 3) Yabanc erkelerle lubal olmamal, son derece cidd ve iffetli olmal. 4) Her istedii olmuyor diye kocasna kzmamal. 5) Kocasndan izinsiz darlara kmamal, gitmesini istemedii yerlere gitmemelidir. Yine baz hanmlar var, her gn gezmelere gider, kocas bir gn gitme dese kzar. Arkadamzn birisi bize yle anlatt: Ben bizim hanm ou zaman istedii yerlere gtryorum veya bir baka tandkla beraber gitmesine izin veriyorum. Bir gn baz sebeplerden dolay gitme desem yzn asyor, o kzgnl iki gn kadar hareketlerinden belli oluyor. Ey Mslman hanmlar, kendinize geliniz! Byle hareketlerden uzak durunuz. Gzel ahlkl hanmlarn iersinde yer almaya alnz. Sizler byle davranlar doru buluyor musunuz? Veya sizler, her istediimizde kocalar bizleri brakmaldrlar diye mi inanyorsunuz? Eer sizler byle kk meseleleri evde byltr, ailenin huzurunu karrsanz, o evde huzurun olmas mmkn mdr? Haksz olduu halde ailenin huzurunu karanlar gnaha girmektedirler. Bir kadnn irkin huylu olarak tannmas kadar utan verici ne vardr? ayet koca senin her istediinde seni darya brakmaya mecbursa daha senin ondan izin almana ne gerek var? Hlbuki Mslman hanmlar darlara karken kocalarndan izin almaldrlar. Bazs izinsiz antasn alp gidiyor; ama nereye gidiyor, kendisine sorsan canm sklyor der. ou dindar geinen hanmlarda byle yapyor. Evinde televizyonu, bilgisayar her trl vakit geirecek letleri var, halen ok sklmaktan bahsediyor. Eski hanmlar nasld? Onlar bu kadar rahat yaamyorlard, yine de canlar bu kadar sklmyordu. Can sknts iin gezmek are mi? Can sklmasn diye ssn, psn yapp areyi sokaklarda gezmede bulmaya alanlar yanlyorlar. Zaten bu zamanda kadnlarn says ok fazla, bir de evde oturan yok. Bu defa sokaklarda kadnlardan geilmiyor. Bunun yannda giyimleri ve ssleriyle erkeklerin dikkatlerini zerlerine topluyorlar, o da ayr bir sorun. Onlar erkeklerin haram nazarlarna sebep oluyorlar. Hlbuki kadnlar iin en hayrl yer evleridir. Sebepsiz olarak, yersiz yere sokaklarda gezmeleri doru deildir. htiya iin, sla-i rahm iin kmalarnda bir engel yoktur. Ayn zamanda kadnlar ktklar zaman erkeklerin ok olduu yerleri deil de; az olduu yerleri tercih etmeleri kendileri iin daha iyidir. Hlbuki Mslman hanmlar can skntlarn sokaklarda geireceklerine kendi kendilerine bir program yaparlarsa daha iyi olur. Zaten her kadnn ev ileri oluyor. Onlar yaptktan sonra, kalan zamanlarnda kitap okusalar, komular arasnda dini dersler, sohbetler yaparsalar, oluk ocuklarnn eitimiyle,

Firaset-l Mminin

173

terbiyesiyle urasalar bylelikle vakitlerini faydal eylerde geirmi olurlar. Herkesin bir program olmal. Bir yerlere gidecei zaman kocasn haberdar etmeli. Baz kadnlara kocas, hanm nereye gittiinden haberim olsun dedii zaman kzyorlar. Canm kim izin alyor ki, ben de izin alaym diyorlar. Bylelikle kendi kendilerini hakl, kocay haksz karmaya alyorlar. Bakalar bizleri ilgilendirmez, bizler Mslman hanmlarna ne uygunsa onlar yapmaya alalm. 6) Kadnlar kocasn sevdiini, ona kar fedakr olduunu ispat etmelidir. Kocasnn gvenini kazanmaldr, kocann hastalnda, dar gnnde onun yardmna komaldr. Onun skntl zamanlarnda fedakrlk yaparsa, hizmetine can gnlden koarsa, koca da onun ne kadar iyi bir hanm olduunu anlar ve bundan byle ona kar tavr deiir. Ona ok daha kymetler verir. Kadn yle davranmazsa kocas ona kar kt bir hanm gznde bakar. Ona kar souk davranr. Demek ki: Bu hanm fedakr bir hanm deilmi, beni dar gnmde kendi halime brakyor, yleyse ben ona niin ok iyi olaym ki diye dnr. Gerekten baz hanmlar var kocalar hasta olduunda geceleri uykusu kayor, kocasnn yardmna kouyor, bu hizmeti sunarken kalbini dar etmiyor, of bile demiyor. te her Mslman Hanm byle olmaldr. Bir kadnla Reslullah (s.a.v) arasnda yle bir konuma geer: Evli misin? Evet. Kocana kar hizmetin nasl? Gcm yettii kadar hizmetinde kusur etmiyorum. Ona kar hizmetine dikkat et. nk cennete girmen de cehenneme girmen de ona yapacan hizmete baldr.6 Bazlar da var ki, yznden den bin para oluyor. Kocasna bakyor; ama minnetle, bana kakarak bakyor. Bu da kocalar ok zmektedir. Ayn zamanda yllarca kendisine mit balayp gvendii hanmnn byle yapmas onun iin bir lmdr. Hlbuki evin hanm kocasna istemeyerek, baa kakarak bakp, bunu da davranlar ve szleriyle belli ettirip kocasn zd zaman, bu hizmetinden dolay sevap alamad gibi gnahkr da olur. Cenneti karp cehennemlik te olur. Nice kocalar hasta dtkleri zaman hanmlarnn byle irkin davranlarn grdkleri zaman, haklarn bile hell etmeden lp gidiyorlar. Geni gnde kocanla vnyordun, imdi ise kocan istemiyorsun. Hlbuki nikhnz kylrken sevinli ve zntl gnde beraber olacaz diye sz vermitiniz. Ltfen hep kendini dnen geni gn dostu olmaynz. Sen kocana byle kt davranrsan, ileriki gnlerde kocan iyileip ayaa kalkarda, bu defa sen hasta dersen, o koca sana nasl baksn, baksa da gnl holuuyla bakabilir mi? Hlbuki bu kadnlar isteseler de, istemeseler de kocalarna bakacaklar, bari gnllerini daraltmadan, cangnlden baksalar, bu hususta fedakrlk rnei gsterip dier kadnlara da
6

Msned, 4: 341- Hakim

174

Firaset-l Mminin

rnek olsalar, hem kocalarnn binlerce defa duasn alp cenneti ve Cenab- Hakkn rzasn kazansalar, ektikleri ilelerin sevabn eytana kaptrp yele vermezlerse daha iyi, daha akllca olmaz m? Anlattklarmza ancak Allah-u Tealann rzasn kazanmaya, cennete girmeye aday olanlar dikkat ederler. Peygamber Efendimiz (s.a.v) bir kadna yle demitir: Kocana hizmetin sadakadr.7

Bazlar da kocalarn hasta bir ekilde evde yalnz brakp gidiyor. Niin byle yaptn sorsan, kocasnn huysuz olduunu syler. Koca huysuz olunca onu hasta ve perian bir halde brakmak m lzm? Bylesi kadnlarn cenneti kazanmas ok zordur. Bazen insann ok zor durumda kald olur, son are olarak kocasndan ayrlmak zorunda kalr. Bu istisna durumlardr. Ama maalesef ou kadnlar, hi de yle nemli olmayan sebeplerden dolay kocasndan yz dnyor. Hi skntya gelmiyor. Hani fedakr olacaktnz, hani dar ve geni gnde beraber olacaktnz? yi gnde beraber oluyorsunuz, koca biraz fakirleince veya hastalanp biraz huysuzlanca onu terk ediyorsunuz. Bunlar ok yanltr ve slm hanmna yakmayan davranlardr. Hlbuki senin kocann skntlarna katlanman gerekir. Gzel ahlkl, fedakr, cennete aday bir hanm olduunu ispat etmen lzmdr. nk kocann skntlarna sabretmekle, gnahlarnn dklp cennete hazrlandn bil. Ahirette Allah-u Tealann rahmeti sizin gibi sabreden, merhamet eden kiileri fazlasyla kuatacaktr. Hibirinizin iyilii boa gitmeyecektir. Ne mutlu Allah iin skntlara sabredip cenneti kazananlara! yleyse dnyann geici skntlarna sabret, ebedi hayatn kurtulsun! Sen kocann skntsna komazsan, yarn br gn sen de ayn skntlara debilirsin. O zaman da kocan sana yz dner. yleyse hanmlar byle durumlarda geni olup, sabrl olmaldrlar. Skntlarn kocalarna belli ettirmemelidirler. Hasta olan kocalarnn duasn alan kadnlar, cennete aday hanmlardr. Mslman hanmlara tavsiyem: Ltfen kocalarnz size kar ok iyi olmasa da, siz onlara kar iyi olmaya aln. Kocanz size yanllar yapp, kocalk grevini tam olarak yapamad diye, ona yz dnmeyin. Kocanz hatasyla beraber kabul edin. Baz aileleri gryoruz: Kocalar grevlerini tam olarak yapmadklar iin, hanm ondan yz dnyor. Evet, bu kardelerimiz her ne kadar hakszlklara uramlarsa bile, yine de Allah-u Tealann hatr iin kocann eziyetlerine lene kadar sabretsinler. Bu sabrn karlnn cennet olduunu bilsinler. Nasl ki; bir evlt anne ve babas kendisine iyi olmasa dahi onlar atamyor. Annelik hakk zerinde vardr. Kadn da kocas her ne kadar haksz da olsa onu atmamal, Allah-u Tealann rzas iin onun yanllarna sabretmelidir. ok ar durumlar oluyorsa, onlar da ayr bir durumda deerlendirmek, ne yaplmas gerektiini limlerden sormak gerekir.

Camis-Sair, 3:431.

Firaset-l Mminin

175

7) Kadn kocasnn hatalarn, yanllarn frsat bulduka ha bire yzne vurmamaldr. Sylenmesi, uyarlmas gereken nemli eyler gzellikle sylenir. Ama ona kzarak, azarlayarak sylenmemelidir. Baz kadnlar kocalar kendilerine bir yanl yapmsa, o kocann hatasn her frsat bulduka syler, hatta yllar geer yine syler. Mesel yle der: Ben yeni gelin geldiimde sen bana sevgini belirtmedin, senden filan eyi istedim almadn, sen bana u skntlar ektirdin. Sen bana hi altn almadn, hasretimi gzmde koydun. Buna benzer lflar tekrarlar durur. Koca ona: Hanm eski gnleri unut artk, imdiki halimize bak. Elhamdlillh durumumuz iyidir. imdi rahat ediyoruz. Hanm yine kocasnn eski durumlarn syler. Kocas kendisine imdi sana altn alaym dese. Bana ilk zamanlar almadn imdi ne yapacam der. Daha nce kocann alacak gc var myd, yok muydu? dnmez. Halbuki eler arasndaki durum: Gemie dnk sulamalar, krgnlklar deil; gelecee ynelik planlar ve mitler olmaldr. Yani: Mslman hanm kindar olmamal, yaplan bir yanll yllar getikten sonra hatrlayp kzmamaldr. Zaten gerek Mminler kendilerine yaplan iyilii hi unutmazlar, yaplan ktl ise hemen unutuverirler. Hele evin hanmlar kocalarna kar daha da bu kaideye uymaldrlar. Kocann yanllarn sk sk kendisine sylememelidir veya koca bir yanl yaptnda frsat kollayp ikaz ann yakaladnda kocaya lflar atmamaldr. Bu gibi davranlar kocay ok zer. Koca kendisinin yanllarn affediyor. O ise hibirini affetmiyor. Yeri geldiinde hemen syleyiveriyor. Byle davranlar o kocay kadndan soutur. Koca olan ahsn, her hareketinde gzetilmesi, eletirilmesi elbette ki zoruna gider. O evde sknt oluur. Bu anlattklarmz ahsmza yaplan yanllklar iindir. Yoksa bir hanm kocasn Allah-u Tealann yoluna gelmesi iin dini konulardaki eksikliklerini haber vermesi, byk gayretler gstererek onu gnahlardan uzaklatrmaya almas gzeldir. Takdire ayan bir davrantr. Her Mslman hanm kocasnn doru yola gelmesi ii ona yardmc olmaldr. Evde olan arln ortaya koymaldr. Mslman hanm frsat olduka, yer ve zaman uygun bulduka kocasna gzel telkinlerde bulunmal, onu dine, imana armaldr. Yoksa her frsatta nefsine yaplan yanllar hatrlatmak bir eye are olmaz. 8) Evin hanm mmkn mertebe yabanc erkeklere grnmemelidir. Grnmek ve konumak mecburiyetinde kalrsa cidd ve edepli bir ekilde ihtiyacn dile getirecek kadar olmal, yabanc erkeklerle akalamamal, mesafeli davranmaldr. Scak samim konumalara girmemelidir. Baz kadnlar bu yanl hareketlerini kocalarnn yannda dahi yapyor. Kocasnn yannda baka erkeklerle konuup sohbet ediyor. Bunlar caiz olmayan davranlardr. Baz aileler var kadn erkek beraber oturuyorlar, hem de slm tesettre ve oturma adabna uymadklar iin gnahlara giriyorlar. Bir bakyorsun evin hanm, kocas yannda olduu halde o gelen erkek misafirle ene alyor, samim havalara giriyorlar. Bunlar slm hanmna yakmayan davranlardr. Bu gibi hareketler gayretli kocalar zer, onun

176

Firaset-l Mminin

aklna yanl eyler gelmeye balar. Acaba benim hanmm beni sevmiyor mu ki, baka erkeklerle konuup samim havalara giriyor der. Onun iin kadnlar byle davranlardan kocas yannda olsun olmasn kanmaldr. Bir de kocasnn yannda bu yanllarna daha da dikkat etmelidir. Aksi takdirde koca, hanm hakknda deiik dncelere girebilir. zellikle kadn yabanc erkeklerle gz gze gelmemelidir. Kendisi iyi niyetli olsa da, erkek iyi niyetle bakmayabilir. Genelde de yledir, nk nefislerin insanlar ne zaman gnahlara girdirecei belli olmaz. yleyse gzel bir Mslman hanm olmaya gayret sarf edelim. 9) Evin hanm, kocasnn yaknlarna da kocasnn hatr iin kymet vermelidir. Kocasnn annesi, babas, kardeleri geldiinde onlara yz vermemezlik yapmamaldr. nk kocasnn yaknlar kendisinden ilgi grmedikleri zaman, bu defa hanm kocasna karalamaya, o hanm kocann gznden drmeye alyorlar. Kocay da eletiriyorlar, sen nasl erkeksin, hanmn seni hi saymyor ve sevmiyor. Eer seni sayp sevseydi bize bu hakretleri yapamazd diyorlar. Bu szlerin tesirinde kalan koca bu defa hanmna kar ilgisiz davranyor. Bylelikle hem o yuvann huzuru kayor, hem de akrabalar birbirlerine kar souk davranyorlar. Akrabalk balar kopuyor. Bu da dinimizde iddetle reddedilmektedir. Tabi ki kadn kocann yaknlarna kar iyi huylu olmas gerektii gibi, kocann da hanmnn yaknlarna kar iyi olmaldr. O zaman ailedeki denge salanm olur. En iyisi byle dedikodulara frsat vermemektir. te evlerine gittik de bizimle hi ilgilenmediler demesinler. Onlara kar misafirperverliimizi iyi yapalm, mmkn mertebe onlarn memnun ayrlmalarn salayalm. Gelen akrabalarn huylarn tespit edelim. Ona gre onlara davranalm. Bizlerden ne gibi bir ilgi bekliyorlar. Onu gstermeye alalm. nsanlarla geinebilme, cana yakn, sevecen olabilme bunlar ok gzel hasletlerdir. Bu gibi durumlarda hakkmda sylenen szler gerekten doru mu; deil mi? gerekten bana gelen misafirlere kar ok ilgisiz mi davranyorum? Acaba bu konularda benim hatam var mdr; yok mudur? Diye dnmeliyiz. Hatasn yanln aramayan, nerede hata ettiini bulamaz. Bizler gzel ahlka kavuabilmemiz iin aleyhimizde sylenen szlere kulak verelim. Gerekten hakkmda sylenen bu yanllklar bende var mdr? diye nefislerimizi sorguya ekelim. Gelen misafirler kocann yaknlar deil de yabanc dahi olsalar, onlarla ilgilenmek, a iseler karnlarn doyurmamz, elimizden geldii kadar onlar memnun etmeye almamz gerekir. Hele gelen misafirler kocann veya hanmn akrabalar iseler onlara daha da zen gsterilmelidir. Yani: Kim olursa olsun kalp krmak, insanlar zmek hi ho olmayan bir durumdur. Haksz olarak birilerinin kalbini krdmz zaman, hakszlmz kabul edip, zr dilemesini de bilmeliyiz. Baz hanmlar var, kendi akrabalar geldii zaman bilmiyor ki nasl ikramlar yapa. Ama kocasnn anne ve babas veya akrabalar geldiinde hi morali yok, doru drst konutuu yok, gelenleri deta kovar gibi hareketler sergiliyor, neye geldiniz der gibi oluyor.

Firaset-l Mminin

177

imdi insan yz grmedii eve hi gitmek ister mi? Bazlar var ylda bir defa gelininin evine gidiyor. O da yz grmyor. El insaf! Mslman hanm bu kadar m sabrsz olur, geimsiz olur. Aslnda gerei konuursak, bir gelinin kocasnn anne ve babasn eve koymamazlk veya yz vermemezlik hakkna hi sahip deildir. Hibir kadn, kiiyi olunun evine gelmekten engelleyemez. Kiinin anne ve babas rahatlkla olunun evine gelebilmelidir. Benim annem babam benim evime gelemiyorsa veya gelecekleri zaman hanmdan izin almak gerekiyorsa, bu hanm nasl bir hanmdr ki kocasn bu kadar zor durumda brakyor. yle kadnlar gryoruz ki, en ufak mesele yznden kocann anne babasna kar cephe alyor. Kadn haklar ayrdr, anne ve baba haklar ayrdr. Ama bir evldn cenneti kazanmas anne ve babasnn rzasna balanm. Dinimizde anne ve babann pozisyonu bu kadar nemli iken nasl kocalarnza anne ve babanz haline brakn diye bilirisiniz veya nasl olur da ben evimde grmek istemem diyebilirisiniz veya geldikleri zaman onlar srer gibi yapabilirsiniz. Bu huyda olan kadnlar kusura bakmasnlar, onlarn yannda ne Allahn hatr, ne de kocalarnn hatr vardr. Onlar hep kendi rahatn dnen sorumsuz kiilerdir. Anne ve babay memnun etmek onlarn rzasn kazanmak Allah-u Tealann emridir. Hanma da kocasnn rzasn kazanmak emredilmitir. Yani bir evlttan anne ve babasn atmas istenilemez. Ya ben, ya annen baban denilemez. Anne ve babasn atan bir gen cehennemi satn alm demektir. Durum bu kadar nemli olduu halde, nasl olur da kocaya bu konuda yardmc olunmaz. Baz kadnlar, kocasnn anne ve babasna kymet veriini kaldramyor, kskanyor. Zannediyor ki, kendisini atyor, kymet vermiyor. Hlbuki bir kiinin anne ve babasna hrmet etmesinin, hanm atmakla ne alkas var. yleyse, Mslman hanmlar yle dnmemeli, yle dnmelidir. Bunlar benim kocamn anne ve babasdr. Rabbimiz Teala anne ve babaya hrmeti emretmi, kocam bunlar zerse Allah-u Tealann rzasn kaybedecek, kocam Rabbine asi olmamak iin, onun emirlerine uyan bir kul olabilmek iin anne ve babasna ikramlar ediyor, onlar zmemeye alyor. Ben de bu konuda ona yardmc olaym, sabrl olaym, umulur ki Rabbim beni de cennete kor, beni de cehennem ateinden korur. Baz kadnlar diyor ki: Anne ve babana beni ezdiriyorsun, imdi birilerini memnun edelim diye bir bakalarna zulm etmek, hakszlk etmek hell olmaz. Onun ayarlamas ok iyi yaplmal, birilerini sevindirelim diye, bir bakalarn zmeyelim, hakszlk yapmayalm. Yalnz bu konular ok hassas konulardr. Nerede nasl davranlmaldr, onu tespit etmek ok ince bir itir. yleyse mmkn mertebe fedakr davranalm, haksz isem kendimi dzeltmeliyim, hanmm haksz ise o da kendini dzeltmeye almaldr. Hakl da olsak baz eyleri ho grelim. Onun iin kk meseleleri byltmeyelim.

178

Firaset-l Mminin

yle kadn var ki, kocasnn anne ve babasn eve koymuyor. Bir de kendi kendini hakl karmaya alr. Yani daha dorusu herkes haddini bilmeli, kendi hakkndan, yetkisinden fazla eyler istememelidir. imdi hakl olana yardmc olunur. Ama insan hakszlklara, gnahlara aran bir hanmn sz de dinlenilmez ki. Bazlar kocay kendi isteklerinde tamamen kullanmadka ona kt koca gzyle bakyor. deta kocay kleletirmeye alyor. Zaten gnmzde kadn haklar diye diye artk koca haklar, anne baba haklar inenmeye baland. Sanki kadn raz edersen velev ki, annen baban senden raz olmasa da cennete girebilirsin gibi bir duruma getirdiler. Ey Mslman hanmlar! Kadnlarnda hak ve hukuklar, yetkileri ve grevleri din-i mbin slmda belirtilmitir. yleyse sizler de hakknz, yetkinizi bilin. Ama yetkinizin, hrriyetinizin snrsz olmadn da bilin. Kendi nefsi arzularnda kocay koturup, hi haline kretmeyen. Her eyi evde sorun eden kadnlardan olmayn. Baz kadnlar, kocas kendi anne ve babasn ziyarete gittiinde ona dahi kzyor. Bir Mslman hanm byle zalim ve dncesiz olamaz. Bazlar da, kocalar ziyarete gitmezse, kendileri yle diyor: Git anne ve baban ziyaret et, gerekirse beraber gidelim, onlar ihmal etmemiz gnah olur. te Mslman hanmlar byle olmadr. nk cenneti kazananlar bunlardr. Bir koca anne babasn ziyarete gidecei zaman hanmndan izin mi almaldr? ou koca var ki, hanmndan gizli olarak anne ve babasnn ziyaretine gidiyor. Bylesi kadnlar ahlklarndan utanmalar lzmdr. Onun iin her Mslman hanm kendi edebini, terbiyesini bilmeli, kendisini ilgilendirmeyen ilere girip kendi deerini drmemeli, gnahkr etmemelidir. Benim u konularda kocama karma hakkm yoktur diyebilmelidir. Kocalar da annelerinin haksz yere yapm olduklar ikyetlerinden dolay gelip evin huzurunu karmamal, sorunlar karlkl konuma ve anlama iersinde tatllkla halletmeye almaldrlar. Ey Mmin kardeim, hanmnn nefsi arzularna bakp anne ve baban terk ediyorsan yazk sana. yle insanlar gryoruz ki, aylarca, yllarca ayn ehirde olduklar halde gidip anne babasn grmyor. Hasta olduklar halde onlarn yardmna komuyor. Hatta yleleri var ki ksldr, konumuyor. Hi anne ve babadan kslr m? Allahtan korkan bunu yapar m? Anne ve babas baz durumlarda haksz dahi olsa, Allah rzas iin onlar grp gzetler. Anne ve babasna iyi olmayan insanlarn bir ksm, hanmlarnn szne bakyor. Hlbuki bunlarn hanmlar iyi hanm olsalard, kocalarn ziyaret iin zorlarlard. Bu tr insanlardan yleleri var ki, senelerce anne babasn grmez. Ama belki her gn kaynvalide ve kaynbabasnn ziyaretine gider. Onlarn yardmna koar. Bir gn yolda yal bir amcay grdm. Bana hocam bak kaynvalidem filan yerdedir ona yemek gtryorum dedi ben de espri olsun diye inallah annene de byle gtryordun dedim. Bana evet evet ona da gtryordum dedi. Ben unu anlatmaya alyorum: ou insan hanmnn hatr iin pek ok skntlara katlanyor. Kaynvalidesine, kaynbabasna, kaynbiraderlerine,

Firaset-l Mminin

179

baldzlarnn yardmlarna, onlarn hatrlar iin bacanaklarnn yardmlarna kouyorlar. Ben bu yaplan eylere bir ey demiyorum. Bunlar ok gzel, takdire yaraan davranladr. Ama ben diyorum ki: "Ne yaparsanz Allah-u Tealann hatr iin yapn. Allahn emirlerinin hatr da, en azndan hanmnzn hatr kadar olsun. (Hatta daha fazla olmal) Hanmn iin pek ok skntlara giriyorsun; ama Allah-u Tealann emirleri iin anne ve babann yardmna komuyorsun, onlara yardmc olmuyorsun. u anlattklarmz yanl anlalmasn. Hanmnzn da yaknlarnn yardmna koun, ama nce yardmc olmanz gerekenleri ihmal ettiiniz zaman, sizin gstermi olduunuz abalarnzn Allah iin olmadn dnyorum. Vicdan olan herkes bilir ki, anne ve baba hukuku herkesinkinden daha ndedir. Baz hanmlar duyuyoruz ki, kocas sofrada oturan annesinin nne yemek verse, ekmek indirse ona dahi kzyor. imdi bu hanm acaba niin kzyor, ben anlayamyorum. Bir evlt, annesinin nnde ekmek veya yemek yoksa veya eli bir yerlere uzanmyorsa, onu annesinin yanna yaklatrmasnda ne zarar olabilir ki. Byle yapt iin, ite kocam benden daha fazla annesini seviyor, ona kymet veriyor diye dnmenin ne anlam var? Bir ahs annesini ok sevse veya ok hrmet etse ne olacak ki? Hanmn, kocam beni sevmiyor diye dnmesinin bununla alkas yoktur. Anne sevgisi ayrdr, hanm sevgisi ayrdr, evlt sevgisi ayrdr. Bir de anneler her ne kadar evltlarnn evinde olsalar dahi her eyi rahata yapamyorlar, orada dahi utanp ekinebiliyorlar veya sofrada elini oraya buraya uzatmak houna gitmeyebiliyor. O yzden bir evldn annesinin nne bir eyler koymasnda hibir saknca yoktur. Bunu sorun eden hanmlar kendi kendilerine eki dzen vermelidirler. Deil annemiz; baka bir mmin kardeimiz dahi bize misafir olsa onun nne bakp; acaba nnde eksik bir eyler var m; yok mu? Yemei bitmi mi; bitmemi mi? diye konrol etmemiz lzmdr. Evin hanmnn, bu kadar kk meseleleri bytmesi doru deildir. Byle kiiler evde huzuru yakalayamazlar. Aile hayatlar kavgayla geer. nk en kk meseleyi bile bytyorlar. Bir de evin hanmnn, kocasnn annesini kuma gznde grmesi, onu kskanmas, ok yanltr. ayet kuma olsalar deriz ki, hakszlk oluyor diye byle yaplmamaldr. Ama kocann annesi kuma deildir. Allah annelere itaati emretmitir. Anneler de gelinlerine kuma gznde bakmamaldrlar. Gelinlerini de kzlar gibi grmelidirler. Evet her Mslman, anne ve babasna sahip kmal, onlara yardmc olmaldr. Mslman hanmlar da bu konuda kocalarna yardmc olmaldr. Baz eylerin u dnyada mecbur olduunu bilmelidirler. imdi tarafsz dnelim: Siz olunuzu evlendirdiiniz zaman, onun evine gidemezseniz, gelininiz size yz vermezse, oullarnz sizi atp; hanmlarn tutarlarsa, bunlara iyi yapyorlar diyebilir misiniz? Nefsimiz iin istemediimiz eyleri; bakalar iin de istemeyelim. Nasl ki, olunun seninle ilgilenmemesine, senin skntlarnda sana yardmc olmamasna kzyorsun. O halde kocan da kendi annesine kar yle sorumsuz davranrsa ona da raz olmamalsn.

180

Firaset-l Mminin

Sende istersin ki: Gelinin de sana kar iyi olsun. Sana kymet versin. O halde bakalar da bu sevgi ve ilgiyi senden bekliyor demektir. Kocalarmza deta yle diyoruz: Anneni, baban brak, onlarla ok ilgilenme yoksa kzarm. Oluna da diyorsun ki: Hanmna ok yz verip bizi brakyorsun? imdi mert olalm her zaman hakk tutup kaldralm. Her zaman menfaatimize nasl geliyorsa yle yapmayalm. Keke nefislerimize istediimiz eyleri bakalarna da isteyebilseydik. Keke hakk tutup kaldrsaydk, keke iki gnlk dnya rahatl iin ahiretimizi heder etmeseydik, gnl krmasaydk. imdi diyelim ki: Kocanzn annesi, babas hastaland onu eve almayacak msnz? Onun sokaklarda kalmasna sizin vicdannz raz olur mu? Eer oluyorsa sizin merhametinizde sorun var demektir. Ahirette merhamet edene merhamet edilir. Merhametten yoksun olana merhamet edilmez. Bir de evltlar, anne ve babalarn hanmlarnn szne bakp ta huzurevlerine atmamaldrlar. Onlara hizmet etmeyi, onlarn gnln ho edip rzalarn almay cenneti kazanmak iin bir frsat bilmelidirler. Bazlar anne ve babalarn huzurevine atyorlar, gidip ziyaret bile etmiyorlar. Bu merhametsiz insanlar byk gnah ilemektedirler. Bunlar dnya ve ahirette piman ve perian olacaklardr. leride kendi evltlar da kendilerini huzurevlerine terk edip ilgilenmedikleri zaman, yapm olduklar hatann bykln anlayacaklar; ama i iten gemi olacak. O yzden karlatmz olaylardan ibret alalm, bakalarnn yaptklar yanllara bizler dmeyelim. Yalnz sz gelip atmken bir hususa deinmeden geemeyeceim. (u huzurevlerinde olan baz kiileri gryoruz. Skntlarn unutmak iin saz alp ark trk sylyorlar. Hatta ou kadnn sa ba ak olduu halde beraber eleniyorlar. Belki bunlarn ou namaz bile klmyor. Kabir ukurunun bana gelmi olan bu insanlarn ahiret hazrl byle mi olmal? Bunlar ahiretin zorluklarn, lm hi akllarna bile getirmek istemiyorlar. Ama grnen o ki, bunlarn ahiretleri de hi i ac deil. Bu dnyadaki son gnlerini yaayan bu insanlarn Allah-u Tealann emirlerine uymalar, kadnlarn balarn rtmeleri, namaz klmayanlarn namaz klmalar, Kuran- Kerim okuyup, dini dersler, sohbetler yapp bulunduklar yerde manev havay teneffs etmeleri gerekmez mi? Byle yaptklar takdirde bulunduklar ev huzurlu olur. Aksi takdirde dnya ve ahiret skntlarna maruz kalrlar. Ya Rabbi iman ne gzel, seni tanmak ne gzel, seni tanmayan saraylarda da olsa yalnzdr. Seni tanyan zindanlarda da olsa mutlu ve bahtiyardr. Bir hocamz vaazlarnda unu sylerdi: Asl yetim ve ksz anne ve babas len deil; asl ksz Allah-u Tealay tanmayandr. Rabbim ona merhamet etsin ne kadar doru sylemi. Ya Rabbi, seni tanmayan, senin emirlerini yerine getirmeyenler ne kadar zavall, ne kadar yalnz insanlardr!) Evet, bu konuda syleyeceimiz ok eyler var; ama biz konumuza dnmek zorundayz. Bir gn bir yerde kadn haklarn anlatrken iimden yle dndm: imdi buradaki insanlar derler ki, kadnlar hep savundun da bizlerin hi hakk

Firaset-l Mminin

181

yok mu? Tabi kadn haklarn anlatrken anne ve babalarmz da atmamamz gerektiini syledik. Bunun yannda anne ve babalar sahipsiz kalsa bile, onlara yardmc olup sahiplenmek, evlerimize almak iin hanmlarndan izin kmasn beklemenin yanllna deindik. Konumadan sonra birisi benimle grmek istedi. Hastanede batabipmi. Aramzda u manaya yakn bir konuma geti. Bana dedi ki: Sen diyorsun ki: Anne ve babalar bakma muhta olunca baklmaldr. Hlbuki hanmlar anne ve babaya bakmakla grevli deil, niin bunu sylemedin? Ona yle dedim: Doktor bey, ben sana demedim ki, anne ve banana hanmn bakmaya mecbur. Ben dedim ki, onlarn evld onlara yardmc olmaya, bakmaya mecburdur. Ama hanm da bu konuda kocasna yardmc olursa kendi stn karakterini ortaya koymu olur. nk gerek dost dar gnde yannda olandr. Bana dedi ki: Sen dedin ki, anne ve baba bakma muhta olunca gerekirse eve alp ilgilenmek icap eder. Hlbuki yle yapacana evlt, anne babasn evine koymasn, ona bir ev, bir de bir bakc tutsun tamam olur. Ben de ona: Doktor bey, insann annesi ve babas zor durumda kald zaman belki senin gibiler ev de tutabilir, bakc da tutabilir. Bunu yapabiliyorsa ve kendisi de anne ve babasyla cidd bir ekilde ilgileniyorsa problemin byk ounluu halledilmi olabilir. Ama herkesin acaba buna gc var mdr, herkesin madd imknlar buna yeterli midir? Yani: bu gibi imknlarn olmad zamanlar da gz nnde bulunduralm. ayet ihtiya hsl olmuyorsa yani: Anne ve babalar kendi kendilerine ihtiyalarn grebiliyorlarsa, hanmlarn kendilerine has meskenlerinin olmas onlarn da hakkdr, dedim. Doktor: Evet, doru diyorsun dedi. Tabi daha sonra pek ok konular zerinde konutuk gitti. Baz durumlarda mahkemece verilecek kararla, diyneten gerekli sorumluluk farkl olabiliyor. Baz durumlarda belki kad, hkim seni zorlayamaz; ama sen dince yine bir baka ynden gnahkr olabiliyorsun. Bu gibi durumlarn ayrm iyi yaplmaldr. Her zaman ben hukuken, kazaen mecbur deilim demek, manev sorumluluktan kurtulmamz anlamna gelmiyor. imdi hanm kardelerim beni knamasnlar, ben bildiim ve anladm kadar sylemeye alyorum. Yani bu dnyada her trl olaylar baa gelebiliyor. nsann anne ve babas bakma muhta olabiliyor ve evltlar, ayr ev ve bakc tutamaya gleri yetmeyebiliyor. Ayn zamanda evltlar onlarla ilgilenmeye mecbur kalyor. Byle durumlarda yaknlk derecesine gre herkes zerine den grevi yapmakla mkelleftir. Biz insanlara kar iyi ve yardmc olalm ki, bizlerin evltlar ve gelinleri de bizlere kar iyi olsunlar. Ktlk yapmak insana fayda salamaz. Daha beter gnaha girmeye sebep olur.

182

Firaset-l Mminin

Demek ki, insan oluk ocuuna, hanmna rahmet kanatlarn gerdii gibi anne ve babasna da rahmet kanadn germelidir. Evlendikleri zaman anne ve babalarn unutmamaldrlar. ou kii evlendikten sonra hi onlar hatrlamyor bile. Bir kocann kendi anne ve babasyla ilgilenmesi, hangi Mslman hanm zer? Bir kocann anne ve babasna olan ilgisinden dolay, ayet hanm kzyorsa o ok ayp etmektedir. Peygamber (a.s) Efendimizin vd kadnlarn arasna girmekten mahrumdur. imdi hangimiz isteriz ki oullarmz bizleri terk etsin. Bu davrana kzan hanm kardeimizin kendi olu da kendisiyle ilgilenmese, hanmndan bakasn bilmese, bu onun gcne gitmez mi veya kalbi krlmaz m? Nice zahmet ve fedakrlklarla ou geceler uykularn bozup, rahatn bir kenara brakp, evldnn yardmna koan anneyi, evld evlenince unutmas, onunla ilgilenmemesi elbette zer. Onun iin yanl yanltr, kim yaparsa yapsn. Kendi nefsimize istemediimiz eyleri ltfen bir bakalarna reva grmeyelim. 10) Evde huzurun salamas iin, kadnlarn ok srarc olmamalar gerekir. Hadisi erifte: Bir eyi istediinde srarla isteyen, kendisine bir ey verilince ona teekkr etmeyen kadnlarn cehennem ehlinden olduu beyan edilmektedir.8 Bazlar bir eyin alnmasn veya olmasn istedii zaman, kocasnn paras var m, yok mu? O istediini kocas istiyor mu, istemiyor mu? Ona hi bakmyor. u eya eve alnmaldr diye tutturuyor veya filanlarn u, u eyalar var bizim ki niye yok diyor. te bu gibi srarlar da kocayla hanmn arasnn almasna sebep oluyor. Evin hanm, kendi evine, oluk ocuuna, kocasnn durumuna bakmaldr. Bizler bakalarn rnek almamalyz. Bakalar zengin olabilir, durumu daha iyi olabilir, herkesin rzkn farkl farkl ekillerde veren Allah (c.c)dur. Kocadan, zenginlerin aldklar eyleri istersek, zenginler ile boy lrsek, kocay skntya sokmu oluruz. Ar isteklerimizden dolay kocalarmzn haramlara, gnahlara girmelerine sebep oluruz. Allahtan korkan hanmlar byle yanllar yapmazlar. Maldan mlkten ok daha nemli eylerin olduunu unutmayalm. manmz olsun, oluk ocuklarmzla shhat ve afiyet iersinde olalm dierleri kolaydr. imdi bizler veya oluk ocuklarmz hasta olsalar, her gn hastane kelerinde dolasak bunlar kolay eyler mi? Sen hasta olduktan sonra ehrin hepsi senin olsa veya evin altndan olsa ne kymeti var. Maln var; ama yiyemedikten ve shhatli bir ekilde istifade edemedikten sonra ne kymeti var. ok byk zenginleri gryoruz, ya kendisi veya ocuu hasta ve yle diyor: Keke hi malm olmasayd; ama evldm shhatli olsayd. Arabalarm var; ama olum binemiyor, mallarm var; ama olum istifade edemiyor. Nice Mmin kardelerimiz var hastadr, evin iinde dolaa bilmenin hasretini ekiyor. Demek ki maldan, mlkten daha nemli eyler vardr. Mal her
8

Msned, 3/353

Firaset-l Mminin

183

eyi getirmiyor, her eye deva olmuyor, ou zaman sana shhat ve huzur getirmiyor. ou zenginler var, evlerinde hi huzur yok, nk ocuklar her zaman mal kavgasndalar. Ama evin sorumlusu olan koca elbette almal, oluk ocuunu, hanmn kimseye muhta etmemelidir. Bu onun grevidir. almaz da ailesini perian ederse gnaha girer. Baz kocalar gryoruz ailesi perian olmu, o halen almayp kahvehanede oturuyor. Bir insann hanmn, oluk ocuunu bakalarna muhta duruma drmesi bir zillettir. Baz hanmlar kocas almyor diye, kaynvalidesinin, kaynbabasnn yannda kalyor. O hanm onlarn yemeklerini dahi rahatlkla yiyemiyor, oluk ocuuna da rahatlkla yediremiyor. Ne kadar olsa da ekiniyor. Ama kocas alp kazansayd, kocasnn maln rahatlkla yerdi ve kullanrd. nk o zaman kimse kendisine bir ey diyemezdi. nk o mallar kocasnn kazancdr. nsann minnetsiz olarak kulland mal kocann maldr. yleyse kocalar u ii yapmam, u ii yapmaktan utanyorum gibi dncelerden vazgesinler. almak ayp deildir, ayp olan bir ey varsa; o da kendi oluk ocuunu ona buna muhta duruma drmektir. Bazlar da devlet dairesi olursa alrm diyor. imdi devlet dairesi veya byle temiz bir i olmazsa almamak m lzmdr? Bu dnce ok yanltr. Olur ki, hi de mit ettiimiz ilere giremedik, hep bo mu gezeceiz? Byle yaparsak perianlklar birbirini kovalar. nsanlara muhta olup onlara el amak kadar zor bir ey var m dr? Bu perianlklara dmeden nce gcmze gre bir iler yapalm. Kimsenin bizleri knamasna aldr etmeyelim. Yeter ki kazancmz hellinden olsun. 11) Bir de Mslman hanmlarnn dikkat etmesi gereken durumlardan birisi de: Kocalarnn meru emirlerine itaat etmeyi, onun rzasn kazanmay bir ibadet gibi grmeleridir. Biraz da meseleye dini adan yaklamaldrlar. En azndan Mslman hanm yle dnmelidir: Ben kocamn meru emirlerine uymaya alaym. Bunun yannda kocamn sevdii eylere dikkat edeyim, sevmedii eylerden uzak duraym. Kocam benden raz olursa, kocalk hakkndan korunmu olurum. Ayn zamanda kocann hanmndan memnun oluunun arkasnda cennet mjdesi, Cenab- Hakkn raz olma mjdesi vardr. Madem dinimizde koca hakk nemli kabul edilmi, o halde bu konuda ok dikkatli davranaym umulur ki, hads-i erifte methedilip vlen saliha kadnlar zmresine bende dhil olurum. Baz kadnlar yle dnyor: Ben dini emirleri ve ibadetlerimi yaptktan sonra kocam benden ister raz olsun ister olmasn, ite bu dnce ok yanltr. Mslman kadnlar her ne kadar dier ibadetlerini yapsalar da, kocalarnn kendilerinden memnun olmas da cennete girmeleri iin byk bir sebeptir. Anne ve babas hakkn hell etmeyen evltlarn cennete girmeleri nasl ki zorsa, kocas da hakkn hell etmeyen hanmlarnda cennete girmeleri zordur.

184

Firaset-l Mminin

Peygamber Efendimiz (s.a.v) yle buyurmu:

Hangi kadn, kocas kendisinden raz olduu halde lrse cennete girer.9

Bu hads-i erif iin nemini dile getirmektedir. Tabi bizim anlattmz konular kocalarnz size gnah emretmedikleri srece onlar memnun etmeye almanzdr. Kocann gnah emirlerine kesinlikle uyulmaz. Koca, Allah-u Tealann emirlerinden vazgetiimiz de bizden raz olacaksa o konularda kocalara uyulmaz. O zaman da kzarsa kzsn. nk baz kocalar, hanmndan namaz klmamasn, sokakta tesettrsz ak olarak gezmesini istiyor, byle emirlere kesinlikle itaat edilmez. Bizim deinmek istediimiz kocalarn raz ve memnun olmalarnn nemli oluudur. Dini bir yn vardr. Yani bir kadn kocam ister benden raz olsun; ister olmasn deyip atamayacak kadar nemlidir. Peygamber Efendimiz (s.a.v) de yle buyurmutur: Bir kimsenin bir kimseye secde etmesini emretseydim, her halde kadnn kocasna secde etmesini emrederdim.10 yleyse mmkn mertebe kocalarmz memnun etmeye alalm. Onun baz hatalarn byltmeyelim, hatalarn yzlerine vurmayalm. Her zaman kendi sz ve dncemizi, onunkinden ne karmayalm. Bir iki lfmz ve isteimiz onunkinden eksik olsun. Kk meseleleri bytmeyelim. Eer bir yanl varsa gzellikle syleyelim, kavga ederek sylemek fayda yerine zarar getirir. Onu dine doru, Allah ve Reslnn emirlerine doru ekmeye alalm. Kendi hanmnn bu gzel gayretlerini gren koca da duyarsz kalmamal, onun kymetini daha ok bilmelidir. nk bu huydaki kadnlar herkese nasip olmaz. Bir de kadn evin huzuru iin una dikkat etmelidir: Koca konutuu zaman kocay dinlemelidir. Kocay dinlemeyip oluk ocuuyla ilgilenmemelidir. Kocay dinlememek onu saymamak sayldndan bu, kocalar zer ve huzursuzluklar balar. Kadn kocayla ilgilendiini, onu sevip saydn belirtmelidir. Baz kadnlar var kocas kendisiyle konuuyor, o ha bire baka ile veya ocuklaryla megul. Sanki koca bakasna konuuyor. Veya baz kadnlardan kocas bir eyler soruyor, o sorusunu birka defa tekrarlad halde hanmndan zor cevap alyor. Veya hanmndan bir eyler istiyor, be defa istedikten sonra veya gnl istedii zaman yapyor. Bunlar hep kocalar zen eylerdir. Bir insan bylesi kadndan ne anlayabilir? Yeterli ilgiyi grmeyen koca da konumaktan vazgeip kzyor. Hlbuki hanm kocasyla gzel bir ekilde ilgilenmelidir. Sen kocana kymet verirsen o da sana kymet verir. Sen vermezsen o da vermez. Dier insanlarn kalbini krc davranlardan saknmamz gerektiini dinimiz emrederken, artk kocann kalbini krmak ne kadar sakncaldr ona siz karar verin.
9

10

Tirmizi, Rad,10 -bn Mce,1854 Tirmizi, Rad, 10 - Ebu Davud, Hakim

Firaset-l Mminin

185

ou kii yapt davranlarn yanlln dnmez. Yanllar kendisine normal gelir. Hlbuki Mslman kii kalp krma hususunda en kk ihtimalleri bile dnmelidir. Hele karndaki anne, baba veya kocas olursa daha da dikkatli olunmak icab eder. Bazen nefsinizi karnzdaki insann yerine koyun. Siz bir dostunuzla konutuunuz zaman, sizi doru dzgn dinlemeyip bakalaryla veya baka ilerle megul olursa veya kendisinden bir eyler renmek iin bir soruyu be defa sorarsanz, bir ey istediinizde saatler sonra o da sizin srar etmenizden dolay yaparsa, arnza gider mi; gitmez mi? Hele size byle kymet vermeyen kii sizin samim dostunuzsa, siz bir daha onun yanna gider misiniz? Byle insanlarn yanna bir defa gitmek istemediiniz halde, acaba hanmndan bu ilgisizlii gren koca, bu hanmnn yanna her gn nasl isteyerek gelsin? Sonra da kocamz bizimle ilgilenmiyor diyorsunuz. nsan olan, insana deer verir. Bu anlatlanlara dikkat etmek kendini bilenler iin zor deildir. 12) Gzel bir aile yuvasnn temini iin Mslman hanmlara den grevlerden birisi de: Kocalarnn evlerine sahip kmalardr. Onlarn istemedii kimseleri eve almamaldrlar. imdi baz yrelerde dini emirler inenmektedir. Bakyorsunuz ki: Eve gelen akrabalar, ister erkek olsun, ister kadn olsun hibir ayrm gzetilmeden eve alnmaktadr. Bunlar ok kt, ok irkin ve tehlikeli hareketlerdir. imdi dinimizde nikh birbirine den, yani evlenmeleri birbirine hell olanlarn akraba da olsa bir evde yalnz kalmalar haramdr. Allah Resl (s.a.v) ifadeleriyle lmdr. Kadnlarn yanna girmekten saknnz! (Orada bulunanlar yle) dediler: Ey Allahn elisi! Kayn birader hakknda ne buyurursunuz? yle buyurdular: Kayn birader lmdr. Yani bu bir helk nedenidir.11 Bazlar var kendi ailelerinden utandklar iin erkek kardelerini yanlarna alyorlar ve yllarca beraber kalyorlar. Bu durum kadn ok skntya sokuyor. nk kadn evde rahat hareket edemiyor, banyo yapamyor, rahat uzanamyor, kocasyla ilgilenemiyor. ou zaman da o erkek kardeiyle yengesi yalnz evde kalyor, bunlar ok sakncal eylerdir. Bu gibi durumlarda onlarn yalnz kalmamalarnn arelerini arayalm. Eve beraber gidelim ve beraber evden ayrlalm. Gerekirse o kardelerimizin eitimlerini uygun yurtlarda veya cemaatlerde salayalm. Dinimizin emirleri neyse gzellikle ailelerimize anlatalm. Her eyin bir aresi vardr, mitsiz olmayalm. imdi ister koca izin versin, ister vermesin bir kadn evde yalnzken kendisine nikh den bir erkei ieri alamaz. Bu ieri alnan kii ister kocasnn kardei, ister amcaolu, ister teyze olu olsun fark etmez. Ama kocas veya babas gibi, misafirle ilgilenecek birileri varsa o zaman olur. Hatta kadnn yannda bakalar varken bile mmkn mertebe yabanc erkeklerin karsna kmamaldr. Karma oturmalardan kanmaldrlar. ou evlerde erkek ve kadnlar hep beraber oturuyorlar. ou zaman slm kurallara da
11

Buhr, Nikh, 3; Mslim, Selam, 20; Tirmiz, Rad16

186

Firaset-l Mminin

uymuyorlar. Kapanmas gereken yerlerini de gzelce kapatmyorlar. Bu defa da gnahlara giriliyor. Evet, dediimiz gibi Mslman hanmlar yabanclar evlerine alamazlar, bu benzinle atei yan yana koymaya benzer, buna dikkat etmedikleri iin nice kiiler byk gnahlara girmiler, yuvalar dalm, kimileri lm, kimileri de hapishanelere gitmitir. Hatta bazen akrabalardan kimileri gelip kendi evlerinde kalyor. Koca sabah ie gidiyor, bu defa o erkek misafirle gen hanmn evde yalnz brakyor. Sonra da olanlar oluyor. Gya, misafire sen de benimle gel demeye utanyor. Byle durumlarda utanma olur mu, sen nasl olur da, gen hanmn nikh den erkekle veya kardeinle evde yalnz brakrsn? nsanlarda eytan ve nefis denilen iki dman var. Bunlarn ne zaman insanlar saptraca belli olmuyor. Onun iin koca da, kadn da byle eylere kar ok titiz ve duyarl davranmaldr. nsanlarn dnceleri ve knamalar byle durumlarda nem arz etmez, hibir kymeti yoktur. nemli olan ailemizin emniyeti, mutluluu ve Rabbimizin emirlerine uymamzdr. Uymadmz zaman ok irkin olaylarla kar karya kalabiliriz, yuvalarmz dalabilir. nsanlar namuslarn kimseye gvenip te teslim edemezler. Namus ve rz biz Mslmanlarn yannda en nemli deerlerden birisidir. Byle nemli bir deer hakknda sorumsuz davranmak, tedbirsiz davranmak ne kadar yanltr. Ama maalesef d mihraplar slm genliinin iffet ve namusa verdikleri deeri grdkleri iin, bu kutsal duygular yok etmeye alyorlar. Yayn organlarndan da yararlanarak genleri iffetsizlie, hayszla doru srklyorlar. lk nce akl ok normal bir eymi gibi gstermeye altlar. Bu almalarnda baarl oldular. imdi de zinay, fuhu bir ihtiya gibidir dncesinden hareketle, o irkin fiili de normalmi gibi gstermeye alyorlar. Bunda da epeyce bir mesafe aldlar. te bu insanlarn tuzaklarna slm genlii dmemelidir. Bu irkin fiillerin dnya ve ahiret zararlar saymakla bitmez. Onun iin genlerimiz dini emirlere kar duyarl olmaldrlar. Hay ve iffeti elden brakmamaldrlar. nk hay imanla alkaldr. manla alkal olan bir eyin de ne kadar nemli olduunu siz dnn. Baz zamanlar da, hanmn kz kardei gelip enitesinin evinde kalyor. Bu gibi durumlarda ok dikkatli davranlmaldr. En azndan evde hanmn kz kardeiyle, enitesi yalnz kalmamal, yalnz kalmalar ok tehlikeli ve haramdr. Bu nedenle evin hanm, kz kardeini evinde kocasyla yalnz brakmamal veya kzn kendisi, ablas evde olmadan enitesinin yanna gelmemelidir. Buna dikkat edilmesi gerektii gibi, kadnlar da kocalarnn yetikin erkek kardeiyle yalnz kalmamaya ok dikkat etmelidirler. Onlarnda yalnz kalmalar haramdr. Bunlar yalnz kaldklar zaman ncleri eytandr. Bu konuda dini emirlere riayet etmeyen nice insanlar ok byk gnahlara girmiler, yuvalar dalm, ocuklar perian olmutur. O yzden namuslarmz kskanalm, gayretsiz olmayalm. Bu gibi eylerde hatra deil, emre dikkat edelim.

Firaset-l Mminin

187

13) Mslman hanmlarn dikkat etmeleri gereken durumlardan birisi de: Kocasnn maln muhafaza etmesi, onu bo yerlerde harcamamasdr. ayet kocasnn malnda harcamalarda bulunacaksa ona danmaldr. Baz hanmlar evde ok byk israflarda bulunuyorlar. Kocasnn maln ondan habersiz kendi yaknlarna veriyor. Her gn ihtiyatan fazla yemekler yapp, kalan yemekleri de plere dkyor. Kocasndan habersiz eyalar alp bor altna giriyor. Borcunu deyemeyince eitli yollarla kocasndan para almaya alyor. Byle sorumsuz davranlar, israfta bulunmalar kiiyi gnaha girdirir. Bu durumlar kocay perian eder. Ne de kazansa hanmna yetitiremez. Onun iin hanmlar kocalarna acmal, onun maln ondan habersiz heder etmemelidir. Tutumlu olmal, yemek israfndan da saknmaldr. A olan insanlar dnmelidir. ou insan alktan lrken bizler nasl olur da yemekleri, ekmekleri plere atarz, Fazla olan yemeklerimizi fakirlere verelim. Fakirleri, yetimleri evlerimize misafir edip ikramlar edelim. Kocann maln israftan saknalm. Byle davranan kadn, kocasnn gvenini kazanr. O ailenin daha dzenli ve huzurlu olmasn salar. Peygamber Efendimiz bir hadislerinde kocann maln muhafaza hususunda en dikkatli olan kadnlar, kadnlarn en hayrls olarak vasflandrmtr.12 srafn ve mal hakkn rzas dnda harcamann irkinliini yce Rabbimiz yle ifade ediyor: phesiz, sap savuranlar, eytanlarla karde olmulardr. eytan ise Rabbine kar ok nankrdr.13 Dier bir yeti kerimede:

Yeyin, iin israf etmeyin, zira Allah israf edenleri sevmez.14

Hz. Ali (r.a)da u nemli kaideye dikkatimizi ekiyor: ktisat az mal oaltr; israf ise ok mal azaltr. Buraya kadar anlattklarmza elbette kocalar da ok dikkat etmelidirler. Hep fedakrl tek taraftan beklemek doru deildir. Hep ben bildiimi yapaym. Kar taraf iyi olsun demek ok yanltr. Tek tarafn fedakrlyla veya iyi olmasyla bir yere kadar devam eder; ama eninde sonunda ileride bir patlaklk verir. Aile yuvasnn huzurlu olabilmesi iin kar koca birbirleriyle yardmlarlarsa, bazen kar, bazen de koca fedakrlk yaparlarsa o zaman o yuva eytann aldatmasndan kurtulur. Hi phesiz kocann hanm zerinde haklar olduu gibi hanmnda kocas zerinde pek ok haklar vardr. Allah Resl (s.a.v) bu gerei veda hutbesinde yle dile getirmitir: Ey nas! Kadnlarn haklarn gzetmenizi ve bu konuda Allahtan korkmanz tavsiye ederim. Siz kadnlar Allahn emaneti olarak aldnz. Onlarn namus ve ismetlerini Allah adna sz vererek hell edindiniz. Siz kadnlar zerinde hakknz, onlarn da sizin zeriniz de haklar vardr.15
Buhar, Nikh: 11 Mslim, fezails- Sahabe: 201 sr sresi, yet: 27 14 Araf sresi, yet: 31 15 Tirmizi, 3/ 467 Ebu Davut/442
12 13

188

Firaset-l Mminin

Biz arlkl olarak Mslman hanmlarnn dikkat edecei eyleri belirtmeye altk. Belki de biraz ar syledik. Ama ben yle dndm. Dost ac syler diyerekten, ac da olsa anladmz kadar gerekleri sylemeye altm. Tabi her konuda, her dncemde ben haklym diye iddiada da bulunmuyorum. Ama inallah insaf ehli hanmlar da hakk haklya verme fedakrlnda bulunurlar. Bir de hanmlarn nerede nasl davranacaklarn bilip, gzel bir ahlka sahip olmalar, kocalarnn ve ocuklarnn dzelmeleri demek olduundan kadnlara arlk verdik. Bir dier sebep dinimizde Mslman hanmlarnn kocalarnn rzasn kazanmalar ayr bir nem arz ettiinden, anlattklarmz arlkl olarak hanm kardelerime ynelttim. Tabi her anlattm durumda kadnlar muhakkak onu yapmakla mkellef olmayabilir. Ama saliha kadnlardan olabilmemiz, en gzel ahlka sahip olabilmemiz iin hakszla urasak dahi baz yerlerde sabra sarlmamz gerekir. Biz en gzel ahlka kavuma, Peygamber Efendimizin vd hanmlardan olma yollarn belirtiyoruz. Ey Mslman hanm! Eer ben gzel ahlkl Peygamber Efendimizin methedip vd saliha kadnlarn arasna girmek istiyorum diyorsan, sana pek ok grevler dmektedir. Bata yanl ahlklarn gzelletireceksin, hased eden olmayacaksn, gzelliinle bakalarna kar, ne de kocana kar vnmeyeceksin, gybet, dedikodulara girmeyeceksin, sinirli ve fkeli deil de, yumuak huylu, tatl dilli, gler yzl olacaksn, kibirli deil de, alak gnll, mtevaz olacaksn. Kocan sana kzsa sen kzmayacaksn, vurana elsiz, svene dilsiz olacaksn, haline kredeceksin ve insanlar senden incinmeyecek. Gzel ahlkn herkese rnek olacaktr. Bu anlatlanlara her zaman uymaya mecbur olmayabilirsin; ama ahlk- hamideye (vlen ahlka) kavumak iin bunlara da dikkat etmek lzmdr. Hanm gzel ahlkl olmayan insanlar dnyada iken diri diri kabre giren kiiye benzerler. O yuva deta cehennemdir. Benim kanaatim o ki: Koca kzd zaman evin hanm onu yumuaklkla karlamayp o da fkeyle kocann szlerine daha fazlasyla karlk veriyorsa, ben o kadna gzel ahlkl kadn diyemem. Onlar zannediyorlar ki; kocann yanllarna bizler tepki gsterirsek kocamz iyi olacak. Hlbuki tam tersine koca daha da fkelenir. Koca iyilik yapar yapar, beer olarak bir hata yaptnda veya haksz yere kzdnda evin hanm tm iyiliklerini inkr edip ona sert szlerle karlk verirse, bu kadn mtevaziliin ne olduunu bilmiyor demektir. Eer koca kzdnda Mslman hanm fkesine sahip olup kocann yanlln yumuaklkla karlayabilirse, koca o kadnn edep ve terbiyesinden hay edecek bir daha da ona bu yanll yapmamaya alacaktr. En azndan gzel ahlka nem veren kocalar var. Eer sen ona gzel ahlkl olsan, o sana daha iyi olacak; ama sen onun yanllarn hep ac dille eletirirsen o hi iyi olmaz. En azndan bu huyda olan kocalara kar daha dikkatli olunmal ki huzursuzluklar kmasn. Cneyd-i Badad hazretlerine sabr nedir? diye sorduklarnda u cevab vermi: Yzn ekitmeden, acy yudumlamaktr.

Firaset-l Mminin

189

Bir de imdiki hanmlarn ounun iyi olmas kocasndan grd iyilik nispetindedir. Koca her dediini yapyorsa, ona kar hep iyiyse o da iyi oluyor. Bu tr kocayla kt ahlkl kadnlarda geinebilir. Ben bu ahlkta olan kadnlarn tamamen gzel ahlkl olduklarn syleyemem. nk kocas onu kzdracak hibir davranta bulunmuyor ki kzsn, yani byleleri kendisi ok gzel ahlkldr diye ev huzurlu deil, kocas kendisine kar ok iyi diye o da iyi. Yani bunlar kocasnn iyilii sebebiyle iyi olanlardr. Hlbuki bu tr kadnlar kocalarndan bir yanl grseler hemen fkeleniyorlar. Kocalaryla tartmaya giriyorlar. Zaten bir insann gzel ahlkl olup olmad baz denemelerden getikten sonra belli oluyor. Denenmeyene kadar insanlar onu gzel ahlkl zannediyor. Hlbuki asl gzel ahlkl, Peygamber (a.s) methettii kadnlar, kocas ona kar okta iyi olmad halde, kendi gzel ahlkyla, geimliliiyle o evi, o kocay idare edendir. Kocas taknlk yapt zaman gler yzyle, tatl diliyle ortal sakinletirendir. Kocas kzd diye kendisi de edep ve terbiyesini bozmuyor. Bylesi hanmlar baa ta edilmeye lyk hanmlardr. Dierleri ok ok iyilie kar iyilik yapyorlar. Bu hanmlar ise ktle kar iyilikle karlk veriyorlar. Allah bunlardan raz olsun. Yerlerini cennet eylesin. (min). Evlerimizin daha huzurlu bir yuva olas iin yukarda anlatlanlar da gz nnde bulundurarak u sorular zerinde bayanlar biraz dnsnler: 1) Kocan eve gelmezden btn ilerini bitirmi misin? 2) Kocan eve geldiinde gler yzle kapy sen kendin ayor musun? 3) Kocan pejmrdemi; yoksa gzel bir kyafetle mi karlyorsun? 4) Kocann yemeini vaktinde hazr edebiliyor musun? 5) Yemeklerde hangi yemekle neyi sevip yiyor veya sofrada her zaman bulunmasn istedii eylere dikkat edebiliyor musun? 6) Onu kzd eyleri bilip onlara dikkat ediyor musun? 7) Kocan konutuu zaman onu can gnlden dinleye biliyor musun; yoksa dikkatin sk sk baka ynlere mi kayyor? 8) Kocann karsnda tatl dilli, gler yzl msn? 9) Kocan kzd zaman sende hemen kzyor musun; yoksa hibir ey olmam gibi devam m ediyorsun? 10) Kocanla sohbet ederken yannda abuk uyukluyor musun? 11) Kocan eve geldiinde ev temiz ve dzenli mi, ortalktan lzumsuz eyler kaldrlm m? 12) Kocann yannda ou zaman hasta gibi misin, yani ona sk sk hastalklarndan ikyet ediyor musun? 13) Kocana kar seven, cana yakn msn; yoksa duygusuz, canndan bezmi biri misin?

190

Firaset-l Mminin

14) Kocann anne ve babas evinize sk sk geliyorlar m, geldikleri zaman onlar gzel bir ekilde arlaya biliyor musun, yani senden memnunlar m? 15) Kocan bir ey istediinde, isteklerini nemsiyor musun? 16) Senden bir eyler sorduunda cevapsz braktn oluyor mu? 17) Kzdn zaman kocann iyiliklerini silip atyor musun? 18) Daha dorusu sen kendini sevdire biliyor musun? Bir de mutlu ve huzurlu bir yuva iin kadn da, koca da, kaynvalide, gelinin annesi de zerlerine den grevleri yerine getirsinler. Nefis namna, duygularyla hareket etmesinler, hep hakkn, haklnn arkasn tutsunlar, yerine gre fedakr olsunlar. Gelinin annesi; kz haksz ise, kzna kzm sen hakszsn diyebilmeli, haksz yere kzna arka verip ailenin huzurunu karmaya sebep olmamal, olaylar krklemek deil, sakinletirmelidir. Ayn ekilde gelinin kaynvalidesi de adaletin arkasn tutmal, yuvann mutluluuna yardmc olmaldr. Tm bu anlatlanlara dikkat ettikten sonra evlerimizi gnah yuvas haline getirmemeliyiz. Evlerimizde Rabbimizin bize emrettii namaz ibadetini yapalm. Evlerimiz de bol bol Kuran okuyup zikirler yapalm ki, o yuvamza rahmet ve bereket yasn. Kuran bizlere ikyeti deil; efaati olsun. Melekler evimizi kuatsn, eytanlar o evde barnamasn. Namaz ibadetimizi yaparken de ihlsla, huu iersinde yapmaya alalm. Gafletle namazn eda edenlerden olmayalm. Namazda gafletten kurtulabilmemiz iin, namazn ok nemli bir ibadet olduunu ve ok yce bir yaratcya kar ibadet grevimizi yerine getirdiimizi dnmemiz gerekir. Namazda aklmza gelen hibir nemli eyin, namaz kadar nemli olmadn dnp kendimizi dncelerden uzaklatrmamz, namaz zevk alarak klmaya almamz gerekmektedir. stenilen bir ekilde klnan namaz, insan pek ok gnahlardan ve ktlklerden korur. Namazn gaflet iersinde klanlar iin yle bir olay anlatlr: Adamn biri heybesini kaybetmi, kime verdiini bir trl hatrlayamam, bu dnce iinde namaza durmu ve namazda iken heybeyi kime verdiini hatrlam. Selm verince klesini yanna arm, falan olu filana git, heybemizi geri al demi. Kle: Onda olduu ne zaman aklna geldi? diye sormu. Adam: Namaz da iken diye cevap vermi. Bunun zerine kle ona yle demi: Efendim demek ki sen Allahn rzas peinde deil, heybenin peinde imisin Adam da salam itikadna hrmet ederek kleyi derhl azat etmi. Bir baka menkbe ise yledir: Harun Reit bir Ramazan gn Behlle yle tembih etti: Akam namaznda camiye git, namaza gelen herkesi iftara davet et.

Firaset-l Mminin

191

Akam oldu, namaz klnd, namazdan sonra Behll 5-10 kiilik bir gurupla ka geldi. Harun Reit ard: Behll bunlar kim? Ben sana namaza gelen herkesi saraya iftara ar diye tembih etmedim mi? Sen o kadar cemaatin arasndan bir sofralk bile adam getirmemisin. Efendimiz, siz bana camiye gelenleri deil, namaza gelenleri iftara arn dediniz. Namazdan sonra bendeniz cami kapsnda durdum, kan herkese hocann namaz kldrrken hangi sureyi okuduunu sordum. Onu da yalnz bu getirdiim kiiler bildi. Camiye gelen oktu; ama namaza gelen demek ki bunlarm.

EVLT, ANNE VE BABA ARASINDA DKKAT EDLMES GEREKENLER

Evet, daha nceki konumuzda tavsiyelerimiz daha ok kadnlara ynelikti. nk kocann kadndan raz ve memnun olmas kadnn ahireti iin gzel puandr. te evldn da anne ve baba zerinde hakk vardr. Ama anne ve babann haklarna dikkat etmek daha ok nem arz ettii iin burada da tavsiyelerimizin ou evlt zerinde younlaacaktr. Madem anne ve babnn bir evlttan raz olmas o evldn ahireti kazanmasna byk sebeptir. O halde her evldn anne ve babasn memnun edip onlarn rzalarn kazanmalar zarurdir. Bu nedenle evltlarn dikkat etmeleri gereken durumlar zikredelim: Evltlar Allah-u Tealann rzasn, anne ve babann rzasnda aramaldrlar. Onlar memnun etmeden Cenab- Hakkn rzasn kazanmalar ok zordur. O yzden anne ve babalara itaat edilmeli, onlar zecek davranlardan, saknlmaldr. Baz evltlar gryoruz: Anne ve babalarna kar ok saygsz davranlarda bulunuyorlar, onlarla konuurken kzp baryorlar, hep onlara kt anne, kt baba gzyle bakyorlar, kendi ailelerinin madd ynden durumlarnn iyi olmadklarn bildikleri halde, zengin ocuklarnn istedikleri eyleri istiyorlar. Bylece ailelerini skntya sokup, madd durumlarn hi gz nnde bulundurmadan, lsz harcamalara girip israf ediyorlar. stedikleri eyler aileleri tarafndan yerine getirilmeyince fkeler savurup, anne ve babalarndan ksyorlar. Bu kadar taknla ramen konutursan kendi kendilerini hakl karmaya alrlar. Ey Mslman evld! Kendine gel, akln bana al, anne ve baban zme, kendi kendini de hakl karmaya alma, kendi kendini dindar gsterip de anne ve babasyla ksl olanlardan olma. Onlar ister hakl; ister haksz olsunlar onlara saygszlk etme hakkmz yoktur. Bu konuda dinimizin

192

Firaset-l Mminin

emirlerini doru olarak anlayalm. Hads-i erifte anne ve babaya asi olmak en byk gnahlardan biri olarak zikredilmitir.1 Bir hads-i erif te yledir:

Allahn rzas, babann rzasnda; Allahn gazab da babann fkesindedir.2 Anne ve baba bizlere gnah emrederlerse, o zaman onlara itaat sz konusu olmaz. nk gnahta kimseye itaat olunmaz. Baz anne ve babalar evltlarn Allah-u Tealann yolundan alkoymak isterler, kzna alp salmay emredip, oluna da ktl alamak isterler. O zaman onlara uyulmaz. ayet yle durumlar sz konusu deilse, onlarn haklarna riayet edelim. Bizim nasl bir kii olmamz istiyorlarsa, istedikleri gibi olmaya alalm. Onlarn sevdikleri eyleri yapalm, sevmedikleri davranlardan da uzak duralm. Onlara kar edep ve terbiyemizi muhafaza edelim. Onlar zmeyelim bir skntya dtkleri zaman tm gcmzle onlarn yardmna koalm. Onlar sk sk ziyaret edelim ve hayrl dualarn alalm. Ama maalesef ou genci gryoruz anne ve babasna kan kusturuyor, hep onlara bel getiriyor. ine krna doru drst bakmyor. Ya kumar oynuyor, ya iki, sigara gibi kt alkanlklar ediniyor, ya da ondan bundan bor para alp, nlerine gelenle kavga ediyorlar. Bu defa pek ok sknt anne ve babann zerine de geliyor. Bu skntlar anne ve babalar zmekten baka bir ie yaramyor. Bu yanllarn brakmas iin kendilerine nasihat etsen, seni haksz karmaya alrlar. Nice anne ve babalar, evltlarnn yanl hareketleri yznden balar belya girmi, evsiz barksz kalmlardr. Mslman evldnn anne ve babasn bu kadar zmeye, incitmeye hakk yoktur. ou evlt paras bittii zaman anne ve babasn hatrlyor. Aradan aylar geiyor, gidip anne ve babasn grmyor. Bunlar ok yanl davranlardr. Mslman genler anne ve babalarn balarna ta etmelidirler. Muhammed bin Mnkedir (r.a) gecelerini ibadetle geirirdi. Ama annesi kendisinden ayaklarn ovmasn istediinde namazn brakp annesinin isteini yerine getirirdi ve bu hareketi nafile namazndan daha stn sayard.3 Bazlar anne ve babasndan bir hakszlk grse hemen onlardan ksyor. Onlarn yanna bile gitmiyor. Bu insanlar anne ve baba haklarnn ne kadar nemli olduunu bilmeyen kiilerdir. Din bize bu yetkiyi vermemitir: Annen ve baban sana iyi olmazlarsa, onlar brakabilirsin denilmemitir. Onlar isterse bizi sevmesinler veya dier evltlarn, torunlarn daha fazla sevip ayrmclk da yapsalar, sen Allah rzas
Buhar, Edeb,6 Mslim, man,38-Tirmizi, Birr,4. Buhar, Edebl Mfred,2-Tirmiz, Birr,3 -Tirmizi 3 Eb Nuaym, Hilye,3/150
1 2

Firaset-l Mminin

193

iin: Onlar benim atamdr, beer olduklar iin hata edebilirler deyip onlar hatalaryla beraber kabul etmen ve onlar iin dua etmen gerekir. Onlar yanllk yapsalar da bunlar, dini iyi bilmiyorlar, bilselerdi byle yapmazlard deyip olgunluk gstermelisin. ayet annelerimiz kzlarn daha fazla tutarlarsa, onlarn o hareketini ho karlayalm. nk annenin kzna kar, kznda anneye kar kalplerine byk bir efkat ve sevgi konulmu. Bazen dindar geinen genleri gryoruz annesi ve babas kendisinden hite raz deil. O da buna nem vermiyor. Hlbuki bir slm genci anne ve babas kendisinden raz deilse tir tir titremelidir. Anne ve baba hakk deyip gememek lzmdr. slm dini bu hakka ok nem vermitir. imdi genlerin ou yle dnyor: Ben dinimi yayorum annem babam bana engel oluyor. O yzden ben onlara saygszlk edebilirim. Kimileri de saygszlkta ok ileri gidiyor. Ben dindar kardelerime unu tavsiye ediyorum: Sen her hlkrda hakl da olsan anne ve babana kar bararak konuma, onlar zecek sz ve davranlardan sakn, baz durumlarda annen ve baban hakl da olabilir. Onun iin bilirkiilerle aranzdaki olaylar istiare edip olumlu kararlar almaya almalsnz. Ykc deil, yapc olmalyz. Karmzda konutuumuz sradan bir insan deil, anne ve babamz olduunu bilmemiz gerekir. Baz anne ve babalar var deta dpedz din dmanl yapyor. Olunun namaz klmasn istemiyor. Kuran okumasna kar, hep olunu, kzn ktle tevik ediyor. Byle anne ve babalarn bu istekleri elbette dinlenilmez. Ama baz babalar var ki, Mslmandr. Mslmanl sevdiini, kabul ettiini itiraf ediyor. Ama olunun dini emirleri kendi inand gibi yaamasn istiyor veya oluna yle diyor: Olum akamlar eve ge gelme, her gece derslere gitme ara sra git, ok derinlere dalma. Bu gibi anne ve babalar dine dmanlk edenler gibi deillerdir. Bunlar kendi bildikleri kadar konuuyorlar. Dine kar bir cephe aldklar yok. yleyse bu gibi anne ve babalara kar gelerek, onlar bir din dmanym gibi gstererek onlara kar gelmek yanl. Onlara kar gelen pek ok evlt, anne babalarnn da gnaha girmelerine sebep olmulardr. Onlara gzellikle anlatalm. Bizim iin tedirgin olmamalarn, emin yerlere gittiimizi onlara anlatmalyz. Zaten bu tr anne ve babalar evltlarndan endie ettikleri iin byle yapyorlar. Onlara gittiimiz cemaatin, yaptmz derslerin ok faydal olduunu gzellikle izah edelim. Onlarn u kanaate sahip olmalarna almalyz. Gerekten olum derslere gideli ok daha gzel ahlkl olmu. Eskiden hep bize kar gelip kalbimizi krard. imdi kalbimizin krlmamas iin dahi ok gayretler gsteriyor. Demek ki olumuzun gittii cemaat, topluma faydal eyler retiyor. Evet, bir genci dnn ki, bir derse, bir cemaate gider de anne ve babasna kar daha sert, daha krc olursa, bana karamazsnz ben dilediimi yaparm derse, siz o cemaat hakknda ne dnrsnz. Elbette iyi eyler dnmezsiniz. yleyse anne ve babamza akl vermeye kalkmayalm. Bu durum onlarn arna gider. Onlarn bilgilerine gre onlara yaklap onlarla

194

Firaset-l Mminin

konualm. Eve ge gelme diyorlarsa ona zellikle dikkat edelim. Siz merak etmeyin, kzmayn ben abuk gelirim anneciim diyelim. unu anlatmak istiyorum: Belki sizler dncenizde hakl olabilirsiniz. Haklyz diye anne ve babamzla kar karya gelmeyelim. Onlara kar sert ve kat olmayalm. Gzellikle, yumuaklkla, onlar incitmeden, rzalar dorultusunda grevlerimizi yapmaya alalm. Gzel ahlkl ve sabr ehli olduumuzu byle zor durumlarda ispat edelim. Baz genler var; babalar kendilerine kzd zaman kendileri de onlara kzyorlar, onlara ters cevaplar veriyorlar. Bunlar yanl davranlardr. yleyse babalarmz tanyalm, onu huylaryla beraber kabul edelim. Benim babam byle bir yapya sahiptir, ben bunu hatasyla beraber kabul edip sevmeliyim diyelim. nk onlar bizim byklerimiz, atalarmzlar. Nefislerimize yaptklar yanllar sebebiyle onlar terk etmeye hakkmz yoktur. Onlar bizlere kzarlar; ama biz onlara kzamayz. O an sesimizi karmayz, bir daha olmaz baba deriz. i gzellikle halletmeye alrz. Bir evldn anne ve babaya kzmas ok zordur, bu onlar ok zer. Bizler onlara ne kadar iyilik te yapsak, onlarn iyiliklerini deyemeyiz. Hele anne hakkn kimse deyemez. Ne kymetler vererek bytt, ne zdraplar ekerek yetitirdii evld byynce ona kar geliyor. Gerekten ok zor bir durum. O kar gelen insanlar kendileri de baba olunca yaptklar yanllklar anlarlar; ama o zamanda faydas olmaz. Nice insanlar sonrada yle diyor: Keke annem babam sa olsayd da her gn bana kzsaydlar. Anne baba evldn bytmek iin cann ortaya koyuyor. Gece gndz onun rahatl iin durup dinlenmeden alyor. O evltta evlenince ne annesini, ne de babasn hatrlyor. Hanm izin verirse onlar ziyarete gidiyor, vermezse gitmiyor. Hanm eve gelsinler dediinde aryor, gelmesinler dediinde armyor. Anne ve babasna para verecei zaman, hanm ver dese veriyor, verme dese vermiyor. Byle evltlar nasl evlttrlar, dorusu ben anlayamyorum. nsann hanm hakl olduu durumlarda sen haklsn denir. Ama kadnlar nefsi arzularna gre kocay ynlendirirlerse, onlara anne ve babalarn brakmalarn sylerlerse onlara uyulmaz ki! yle zamanlar oluyor ki, yabanclar anne ve babasnn yardmna koup onlara yardmc oluyor; ama kendisi anne ve babasnn yardmna komuyor. Evde oturmu rahatna bakyor. Byle kiilerin byk ihtimal kendi evltlar da onlara buna benzer zulmler yaparlar, onun sorumsuz davran yanna kalmaz. Ahirette de Allahu Tealann elim azabna duar olur. Bizler bazen ok byk yanllklar yapyoruz. Mesel: ou kiileri gryoruz kendi anne ve babas veya kocas hastalannca onlara bakmyorlar, baksalar da doru dzgn bakmyorlar. Ksacas gnlsz bakyorlar. Ama o kiilerin maa, paras varsa o zaman daha kymet veriyorlar. Hatta paras olana yabanclar bile bakyor. Paras olmayana evld bile doru dzgn bakmyor. Hele bir de gelin de anlaysz biriyse, o zaman o kiinin ii daha da

Firaset-l Mminin

195

zorlayor. ounu huzurevlerine atyorlar. Paras, maa olmayan huzur evlerine bile yerletirmek zor oluyor. Benim anlamadm husus: u insanlarn ou para iin anne ve babasna bakyor; ama Allah iin bakmyor. Hlbuki onlara bakmak dinen onun grevidir. Ne hikmetse insanlarn ounun sonu ucuz oluyor, yani kymetsiz oluyor. yleyse mrnn sonlarnda perian olmak, insanlara fazla yk olmak istemeyen batayken baz tedbirler alsn. O tedbirleri yle sralayalm: 1) Elinizde olan mal varlnz bo yerlerde harcayp tketmeyin. En azndan mrnzn sonunda kimseye muhta olmayacak kadar mal elinizde bulunsun. Az olan malnz da hanmnza, ocuklarnza tapulamaynz; ama maln ok olmu o zaman adaleti de gzetlemen artyla ocuklarna yardmc olmusun ona bir ey diyemem. Baz insanlar gryoruz; adnda bir evi, birazckta paras var. Onu da gtrp oluna veya hanmna veriyor. Bu defa kendisi parasz ortada kalyor. Ondan sonra da kimseler kendisine kymet vermiyor. Sonunda da ya huzurevine atlyor veya evde ona fazla biriymi gznde baklyor. ayet paras olsayd bu durumlar bu kadar olmazd. Evini oluna veren kii yle dnyor: Benim olumdur, beni hi atar m? Hlbuki ocuklar da zamanla deiiyor veya hanmnn basklaryla gereken hizmeti sunamyor. ou iyi niyetlerle, evldna gvenerek maln veriyor, sonunda da perian oluyor. Hem sen maln, evini ocuklarna veriyorsun; ama olunun senden nce lmeyeceine garantin var m? ayet olun senden nce vefat ederse hanmn da, sen de gelininizin eli altnda kalrsnz. O zaman da gelinin vicdanna kalm, ya bakar; ya da bakmaz. Maanza gvenip de byle hatalar yapmayn. nk ou zaman ev kiras, hastalk gibi sebeplerden maalarnz dahi yetersiz kalyor. Benim bu anlattklarm ayet deil, hadis deil kabul edip etmemekte serbestsisiniz. Ama hayattaki olaylar gsteriyor ki; paranz varsa kymetiniz var; paranz yoksa kymetiniz de yok! Onun iin: Bir baba krk evlda bakm, krk evlt bir babaya bakamam demiler. Onun iin dikkatli olun, tedbiri elden brakmayn. Yani malnz sizin adnzda kalsn. Zaten lseniz yine malnz ocuunuzun ve hanmnzndr. Bu anlatlanlara dikkat etmek sadece erkekler iin deil, hanm kardelerimiz iin de geerlidir. Bir de insanlar, hanmlar ldnde ok perian oluyorlar. deta o baba oca dalveriyor. Anne olmaynca evltlarda artk eskisi gibi gidip gelmiyorlar. Bu defa o kii ok byk bir yalnzla itilmi oluyor. Birbirleriyle gzelce geinemeyen, yaarken birbirlerini hep zntlere sokan kar kocadan biri lnce, birbirlerinin kymetini anlyorlar; ama o zaman da ok ge kalnm olunuyor. Zaten ou byle oluyor. Fakat dnyada iken bana gn gstermedikten sonra, arkamdan zlp alamsn ben ne yapaym! Onun iin hanm lm veya geinemeyip hanmndan ayrlm olan kardelerime tavsiyem: nemli sebepler yoksa yeniden evlensinler. Bu durumda olan baz kardelerimizi gryorum, hanm olmad iin byk bir perianlk ekiyor, belki gnahlara da giriyor. Yine de evlenmeyi geciktiriyor.

196

Firaset-l Mminin

Bu durumda olanlarn zaten genellikle ya, orta veya biraz daha ilerlemi oluyor, o yata iken kendisine gzel vasfta olan kzlar verdikleri halde, ya biraz daha ilerleyince artk vermez oluyorlar veya ocuklar biraz daha byynce engel olmaya alyorlar. O yzden evlenmeyi geciktirmemelidirler. Bir kii dnn ki: Hanm olmad iin sknt ekiyorsa, gnahlara girme, haramlara bakma gibi tehlikelerle kar karya kalyorsa, bu kiinin evlenmesi ok doru olur. Belki imdilik hanmn olmad iin sknt ekmeyebilirsin; ama ileride hanmn olmayndan dolay ne gibi skntlarla ba baa kalabileceini imdiden dnp tedbirini alman gerekir. Baz evltlar gryoruz: Babalarnn hanm lm veya boanp ayrlmlar, izin vermiyorlar ki babalar evlensin. Veya evlendii takdirde ok huzursuzluklar karyorlar. Gelen hanma hakaretler, zulmler ediyorlar. Byle yapanlar ok gnaha giriyorlar. Herkes bu engellemenin sebepleri iin birer bahane bulmu. Kimileri: Bu yata evlenilir mi? Bu yata evlilii ne yapacaksn ayptr, utanmyor musun? diyor. Kimileri de: Babamz evlenirse bize kalacak mallardan gelecek hanmda alr endiesini tayorlar. imdi ey Mslman kardeim, bir eyler yapacan zaman, sen her eyi kendi aklna gre yorumlama, bu hususta dinimiz ne diyor, bu bahanelerin dinen geerlimidir ona bir bak! Her eyden nce babann istedii ey haram m? ayet haram deilse kimsenin onu knamaya hakk yoktur. Allah-u Tealann hell kldn bizlerin yasak etmeye hakkmz yoktur. Hell bir davrantan dolay knayanlar dnsn. ayet baban evlenmeye ihtiya duyuyorsa senin onu engellemeye ne hakkn var ki, bu hususlardan dolay ona kar gelmeye, onu azarlayp kzmaya hakkn yok ki, ayet senin baban hell yollara deil de; haram yollara bavursa, o zaman sizin iin daha da utan verici olmaz m? Eer nemli ve geerli sebeplerin varsa babana saygszlk yaparak deil de; holukla: Babacm, yanl anlama u, u sebeplerden dolay evlenmemen daha doru olur. deyip tercihi ona brakmalsn. Baz evltlar babalar lnce kendilerine den hisse azalmasn diye srarla babasnn evlenmesini engellemeye alyor. Hem babanz sa iken onun malnda ne hakknz var ki, ona bask yapyorsunuz. Hatta bu yzden dolay babasn kandrarak ssz bir yere gtrp arkadan bana tala vurup tepeden aalara atana rastladk. El insaf, el insaf! Hayatta iken babalarnn evlenmesine kar kan, evlendii iin gelen hanma hakaretler edip evde huzursuzluk karan nice insanlar gryoruz. leriki zamanlarda onlarn da hanmlar elden gidince, hanm olmamann zorluunu grnce hemen evlenmeye kalkyorlar. Hani bu hususta dnyay babana zindan etmitin. Baban yapnca yanl; sen yapnca dorumu oluyor? lk zamanlar babasnn evlenmesine kar olanlar, ileriki zamanlarda hakkyla babasyla ilgine meyince veya aileleri huzursuzluk karnca, keke daha nce babam evlendirseydim de ne babam nede biz bu ailevi skntlarla karlamasaydk diyenleri ok duyuyoruz.

Firaset-l Mminin

197

Tabi bu sonradan evlenenlerde baz eylere dikkat edip evltlarn kendilerinden kstrmemelidirler. nk byleleriyle ou kadn paras iin evleniyor, doru dzgn ona hanmlk yapmyor. Kimileri parasn alp kayor o yzden ok dikkatli olunmal, mnasip hanmlar tercih edilmelidir. Baz babalar da hanm grnce evltlarn atyor, maln mlkn gelen hanma verip ocuklarn mahrum ediyorlar. Bunlar da ok yanl davranlardr. O yzden adaleti, merhameti elden brakmayn, duygularnzla deil; dini emirlere gre hareket edin. leride piman olacanz eyleri yapmayn. Baz yrelerde: Kznn gen yata kocas lyor, baba da kzna evlenmek isteyip; istemediini hi sormuyor. Kz da evlenme isteini utanyor demeye, bylece kz iin baz skntlar balyor. Hlbuki baba kzna evlenmek isteyip; istemediini mnasip bir dille sormal, istiyorsa uygun birisiyle evlendirmelidir. Yani herkes muhakkak evlensin veya evlenmesin demiyoruz. Herkes kendi durumunu deerlendirsin, bu anlatlanlar da gz nnde bulundursunlar diyoruz. Bazlar da evlenmek istiyor; ama baz sebeplerden dolay ok korkuyor. ok ta korkmamak lzm, bize den tedbirimizi gzelce alp ondan sonra kaderimize sabretmemizdir. Allah yardmcnz olsun. 2) Yallnzda sevilen ve hrmet edilen biri olmak istiyorsanz: Anne ve babalk grevinizi iyi yapn. ocuklarnzn dini eitim almalarn salaynz. Dini eitim alan, Allah korkusunu bilen ocuklar kolay kolay anne ve babalarn atmazlar. Bir de sizler evltlarnz arasnda sevgide, mal datmnda adaletli davrann ki; sizden buz etmesinler. Onlara kar efkatli ve merhametli olun ki, ileride de onlar da size kar yle olmaya alsnlar. Daha baka sebepler var; ama konulara detayl bir ekilde deil de; zet olarak deinmeyi uygun bulduk. Baz babalar, dedeler ve bykler hep kendi szlerinin olmasn isterler. Yaplmazsa kzar ve kserler. Hlbuki anne ve babalar gen olan evltlarnn tam haylaz ve her eyi iyi dnemedikleri bir dnemde olduklarn gz nnde bulundurmal, onlar ho grp zerlerine ok gitmemelidirler. Bazlar kck yata olan ocuklar dahi hata edince dvyorlar. Zaten bu ocuklar onu dnebilse o hatalar yapmaz ki. Kk ocuklar dvseniz de, o ocuk ok gemeden yine ayn hatalar yapyor. Demek ki ocuk iyiyi ktden ayracak yata deil. yleyse onlar ho grelim, kkken, genken bizlerin de ayn yanllklar yaptmz unutmayalm. O nedenle evltlarn yzne ne kt evltsn, senden iyi biri olmaz deyip hay perdelerini kaldrmayalm. zerlerine ok gidildii zaman daha da ktleebilirler. Veya haddin fazla yz verip ocuu martmamalyz. Ailesinden ar ilgi gren ocuklarda da normal olmayan davranlar sklkla grlebiliyor. yleyse ocuk eitiminde dikkatli olalm, ne yaplmalysa onu yapalm. yle bir eitim vermeliyiz ki, ocuk anne ve babasn sevdii gibi, cidd bir su iledii zaman da onlardan korkmaldr. Yani sevgiyle, korku arasnda bir hl olmal ki, ocuk renmesi gerekenleri rensin. Bir de her ocuun

198

Firaset-l Mminin

ftrat ve huylar deiik olduu iin herkeste ayn eitim eklini kullanmak doru olmaz. Mesel: ocuk grevlerini, derslerini gzellikle yapyorsa, iyilikle sylenildii zaman kt alkanlklarn terk ediyorsa, onlara kzmak, onlar korkutmaya almak doru olmam olur. Ama baz ocuklar ve genler var ki, eer anne ve babadan biraz ekinmezse ne bir eyler reniyor, ne de kt alkanlklarn terk ediyorlar. yleyse arya gitmemek kaydyla onlara kar vasat disiplinli olmak faydal olabilir dncesindeyim. Yine de herkes kendi ocuu zerindeki tecrbelerini gz nnde bulundurup, en doru davran neyse onu yapmas daha iyi olur. Bu konunun uzmanlarndan istifade etmek, onlarn grne de bavurmak faydal olur. Ve ii biraz da zamana brakalm. Yani bizler gereken tedbirimizi aldktan sonra salih bir insan olmalar iin de Rabbimize dua edelim. Bakyorsunuz bazlar, oullar bym kmil insan olmular, halen onlara karyorlar. Hele haksz yere karyorlarsa, bu gibi davranlar huzursuzluk meydana getirmeye balyor. Elbette ki byklerin kendi grlerini sylemeleri iyidir. Ama her zaman bask yapmalar hite iyi sonular dourmuyor. Her zaman kendi kendilerini hatasz grp bask yaptklar zaman evltlar onlar sevmez oluyor. Zaten insanlarn birbirlerinden ayrlma sebeplerinden birisi de herkesin kendini hakl grmesinden dolaydr. Ve ou insan hakl veya haksz oluunu dini kstaslara gre ayarlamyor. Kendi dnce ve alm olduu eitime gre deerlendiriyor. Keke insanlar: Bende beerim, yanl dnebilirim deyip bakasna da ara sra hak vermeye alsalard. Ben bu adamn yerinde olsaydm, acaba ben ne yapardm diyebilseydiler. Bazen de kendimizi karmzdaki insann yerine koyup yle dnelim. Bakalarndan beklediimiz ilgiyi, yardm acaba bizler bakalarna gsteriyor muyuz? Yoksa hep kendi menfaatimiz asndan m dnyoruz? Hep bakalarn sulayan nice insanlar var ki; kendi sulad insanlarn yapt yanllar kendisi fazlasyla yapyor farknda bile deil veya iine gelmiyor. Mesel: Bazlar akraba ve arkadalar tarafndan sorulmay ve ziyaret edilmeyi isterler. Ama kendisi hibir zaman kimseyi sormaz ve ziyaret etmez. Aslnda her olay byltmeyip insanlar ho grmek lzm. Her zaman kar taraf ktdr, kt dncelidir diye dnmeyelim. Herkes nefsimden stndr, bir gnahkr varsa o da benim diye dnlmelidir. Evltlar da kendi kendilerine ekidzen vermelidir. yleleri var ki anne ve babasndan ksl. Din-i mbin-i slm; dier Mslmanlarla dahi gnden fazla ks durmay kabul etmezken, nasl olur da anne ve babadan kslr? ster annemiz, babamz hakl olsun, ister haksz olsun. Anne ve babayla hibir hlkrda ksmek caiz deildir. Baz Mslmanlar gryoruz hacca gidiyor. Anne ve babasndan ksl olarak gidiyor. Gelip de onlarla helllemiyor bile. Bunlar anne ve babasnn kendi ayaklarna gelmesini bekliyorlar. Kendisini Allah-u Tealann rahmetine muhta hisseden gelip anne ve babasnn gnln ho etmelidir. Allah-u Tealann kendisini affetmesini

Firaset-l Mminin

199

umursamayan, cehennemden korkmayan kibirli insanlarda cahilce hareketlerine devam ederler. Peygamber Efendimiz (s.a.v.): Onlar senin hem cennetin, hem de cehennemindir. (yani onlar sebebiyle cennete de cehenneme de girebilirsin)4 buyururlar. Sradan insanlarn kalbini krmak o kadar kt bir davran iken, anne ve babann kalbini krmak ne kadar gnahtr onu varn siz dnn. Baka insanlara dnyalk menfaatler iin yaptmz hizmetlerin, yardakln, saygnn zerresini anne ve babamza yapsak onlar da memnun etmi olacaz. Cenab- Hakkn da rzasn kazanm olacaz. Zaten anne ve babalarmz bizden ok eyler istemiyorlar ki, o istedikleri azck bir sevgi ve saygy da onlara ok grrsek acaba bizlerdeki kalp midir, ta mdr? Bilemiyorum. yleyse cehennemden kurtulup cennete girmek iin. Anne ve babalarmzn rzasn kazanmaya alalm. Onlar zmeyelim. Onlar kzdrmayalm. Onlar bize kzdklar zaman gzellikle karlk verelim. Onlar hatalaryla beraber sevip kabul edelim. Gzel hasletlere kavumalar iin dua edelim. Onlarn zlmemeleri iin kt alkanlklardan uzak duralm. Onlarn bizlere yapacaklar nasihatlere kulak verelim. Her zaman onlar bir ey bilmiyorlar, ben daha iyi biliyorum, ben haklym demeyelim. nk onlar da tecrbeli insanlardr. Onun iin bizlerin faydasna olan nasihatlerini iyice dnelim. Umulur ki bu konuda annem babam daha hakl olabilir diye dnelim. Evleneceimiz zaman dahi onlarn da grlerini, rzalarn almadan evlenmeyelim. imdiki genler evlenirken anne ve babasna hi danmyor. Kendi bildikleri gibi evleniyorlar daha sonra da ou piman oluyor. Hlbuki evlenirken anne ve babasyla istiare edip, onlarn da rzas alnd zaman o evlilikler Allahn izniyle daha bereketli, daha huzurlu olur. Bazen anne ve babalar, filan kz alma diyorlar o gen te almak istiyor. Byle bir durumda ne yaplmaldr? Benim tavsiyem odur ki: Byle bir durumda anne ve babalarn grlerine baklr. Niin almamam sylyor? Eer gerekelerinde haklysalar onlar muhakkak dinlenmelidir. Ama gerekeleri geersizse onlara baklmaz. Ayn zamanda onlarn gerekeleri kayda deer mi; demez mi? Onu da bilirkiiye, ilim ehline sormak lzmdr. Diyelim ki: Sen dindar, kapal, asil bir kadn almak istiyorsun, annen baban da ak sak, dinden uzak birini almay sylyorsa onlar dinlenilmez. Ama onlar iffetli, gzel ahlkl dindar birini sana sylyorlar. Sen de kendi nefsine uyup bu ahlklarn zddn tayan birini almak istiyorsan sen hakszsn demektir. Anneler ou zaman oluna herkesi lyk grmyor, bu yzden oluna lyk birini almak istiyor. Anne kendi kendini ldryor yine de evlt bildiini yapyor. Bazen annenin kendisine tavsiye ettii kz; gzellikte, ahlkta, dindarlkta, asalette, kendisinin setiinden ok daha nde olduu halde, o
4

Mkefetl Kulb Fezail-i Amal

200

Firaset-l Mminin

yine de gidip daha irkin, daha ahlk dk birini alyor. Sonra da piman oluyor; ama o zaman da i iten gemi oluyor. nsanlar genelde bir defa evleniyor. O yzden iyice dnmeli, kararn iyi vermelidir. ou kzlar evlenene kadar o gencin huyuna gre hareket ediyor: Yz gler, dili tatl, ahlk mtevaz; ama evlendikten sonra, deta ii bitmi gibi, ate oluyor. Karnzda fke saan birini gryorsunuz ve hi hatasn da kabul etmiyor. Sanki o kadn gitmi baka biri gelmi. Evlenmeden nce ok gzel ahlk rnekleri sergileyen, deta gzel ahlkyla insanlar kendisine hayran brakan bu kadnlar, acaba niin evlendikten sonra da bu gzel hasleti srdrmyorlar. Kocalarn hayretler iersinde brakyorlar. Aslnda kadnlar yle dnmeli: u kocam benim dindarlma, gzel ahlkma, d grnme gvendi beni ald, ne hayallerle benimle evlendi. Bende yle biri olaym ki, onu bu dncesinde hayal krklna, uratmayaym, mahcup etmeyeyim. Hatta daha nceki halimden daha gzel huylu, sabrl bir kadn olaym ki, kocam benimle evlendiine piman olmasn. Birilerine bizleri vp de veriyorlar; ama sonra da o vglerin hepsi boa kyor. Bu, kendini bilen kiiler iin ok mahcup olunacak, znt duyulacak bir durumdur. Gerek Allah dostlarn, ayet birileri kendilerinde olmayan hasletlerle vdkleri zaman, onlar da ok gayret gsterirlermi ki, insanlar kendilerini nasl zannediyorlarsa yle olsunlar diye. Evlilik olay ok nemli bir eydir. yleyse evlenen genler aldklar kzlarn tesettrl olup olmadna, dinini bilip amel edip etmediine, kendisinin sevebilecei bir simaya (gzellie) sahip olup olmadna, ailesinin de ahlk durumuna bakmaldr. Gzel bir aile ortamnda yetimeyen ocuklar da genellikle o ahlk zere yetiirler. ayet orada hi dini bir sohbet, dini bir ders, edep, terbiye yoksa anne ve babas hep svyorlarsa, onlarn kzlar da genelde onlar gibi olur. O yzden onlardan da uzak durun. Bylesi kt ahlaklardan uzak olmak iin anne, baba, dede ve dier bykler kklere rnek olmaldrlar. imdi bir evi de dnn ki: O evde baba kzd zaman devaml ocuklarna ve bakalarna sver ise, onun olu da kendisini rnek alacak, byynce o da sven ve kfreden biri olacak. Bu kiiden olacak olan evltlar da kfreden olacak. Bylece nesilden nesile bu kt huy devam edip gidecek. Svmeyi adet haline getiren evlere, i yerlerine, mahallelere ve ailelere bakyorsunuz oralarda yetien ocuklar da ok kfrbaz. Byle irkin lflar o kadar ok kullanyorlar ki, artk alkanlk olmu, kfretmezlerse rahat edemiyorlar. ki lf kullanyorlar drdncs muhakkak kfrdr. in daha kts kendi kendini byle svmeye altranlar ou zaman kutsal deerler olan: Allaha, kitaba, dine de svyorlar. Zaten kutsal deerlere dil uzatanlarn iman da nikh da gider. Bir insandan iman gitti mi imdiye kadar yapm olduu ibadetlerinin sevaplar boa gittii gibi, hanmyla olan nikh bada kopacandan byk gnaha girer. Svmeyi byle sk sk yapanlar artk svmek kendilerine normal geliyor. Kfretmenin gnah olduunu bile unutuyorlar.

Firaset-l Mminin

201

Baz ailelerde evin hanm, kzna svp sayyor, ne az, ne de gz kalyor, bu da yetmez beddualar savuruyor. Byle kadnlar ne kt kadn, ne kt rnek, ne kt anne! Byle kadnlarn yannda yetien kzlar da kendileri gibi kt ahlkl olacak. Bu zarar, toplumu da kt ynde etkiler. Ayn zamanda ok sven bir kadnn kzn da, ok yakinen tanmadka almamak gerekir. nk insanlar genelde bulunduklar ortamlardan etkilenirler. u ocuklarna sk sk beddualar edenler; ocuklarna bir bel geldiinde balyorlar: Ahu figana! Hlbuki bilmiyorlar ki, gelen bel beddualar yznden gelmitir. Ltfen kt huylarmzla evltlarmza yanl rnek olmayalm. Evltlarmz bozuldu mu, toplumumuz da bozulur, ahlk denen bir ey kalmaz. te ahlknda byk sorunlar olan toplumlar ve aileler, mutluluu ve huzuru bulamazlar, onlardan sonra gelen nesiller de, aileler de huzuru yakalayamazlar. Huysuz, geimsiz bir ailede yetien bir ocuu dnn: ocuk gzn am annesi babas hep kavga ediyor, kk meseleler yznden huzursuzluk yaplyor, kzdklar zaman da hemen kfrleri savuruyorlarsa, bu huzursuzluklar, o ocuk byynce onun evinde de olaca gibi, nesilden nesile de bu huzursuzluklar devam edip gidecektir. Bizden sonrakiler de huzuru yakalayamayacaklardr. nk onlar da byklerinden grdkleri huzursuzluklar aynen devam ettireceklerdir. ayet onlardan kadna zulm, hakszlk, evde geimsizlik, kk meselelerden dolay kavga karmak grmse, bu kii ileride yapaca yanllklara, hakszlklara doru diye bakp kendini hep hakl sanacaktr. Ama bu ailelerde slm ahlk olsayd, geimlilik ve kzmamak olsayd, alak gnlllk, tatl dillilik olsayd, o aile yuvasnda gurura, kibre, iddet ve fkeye yer verilmemi olsayd, onlardan sonra gelen aileler de huzurlu, mutlu, dil drst, merhametli, yardmsever olurlard, insanca, islamca yaam olurlard. Demek ki, her iyiliin ve ktln kayna bizleriz. ayet bizler gzel ahlkl olabilirsek, ailelerde ve toplumda huzur oluur, kaliteli nesiller devam eder. Her konuda bizden sonra gelen evltlarmza gzel rnekler olursak, devlet de kendi toplumunu ahlk bozucu, ciddiyetten uzak ve iddete sevk edici yaynlardan korursa, o vatan slmn istedii gzel ahlk ihya etmesinden dolay huzurlu olduu gibi skntlar da yok olacaktr. Dert belli deva belli uygulayacak olanlar nerede? lca bakmakla hasta iyi olmaz ki? Hlbuki biz Mslmanlar gzel ahlk ve edebimizle bakalarna rnek olmalyz. nk kendisine tabi olduumuz Peygamberimiz Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) gzel ahlk tamamlamak iin gnderilmitir. Ona lyk olmalyz. Baz yrelerin insanlarna bakyoruz: Kendilerinde kibir, gurur, cehalet, hasetlik ve svme son haddinde, hatta cezaevinde yatm olmay, erkeklik, stnlk olarak gryorlar. Hlbuki gerek slm toplumunda hilim, tevazu, alak gnlllk, hogr, gzel ahlk ve ilim esastr. Huylarmz dinimize

202

Firaset-l Mminin

gre ayarlayalm, nefsimize gre deil. Bu huylar anlatrsak konu ok uzar gider. (steyenler Uyar adl eserimizden okuyabilirler.) Bir de evleneceiniz zaman, anne ve kz kardelerinizden edep ve terbiyeden anlayanlar, istediiniz kzla gidip biraz oturup konusunlar. Onun edebine, terbiyesine, oturup kalkna, konumasna, byklere kar olan saygsna bir baksnlar. Gzel ahlkl kzla, gzel ahlkl olmayan az ok kendini belli ettirir. Bunun yannda onlar tanyanlardan, o ailenin ve kzn ahlk durumlar sorulur. ayet iyi haber alr isen o ie giriirsin. Sen tedbirini al gerisini Cenab- Hakka brak. Ve sana hayrl bir e nasip etmesi iin Allah-u Tealaya dua et. Senin yapabilecein bu gibi tedbirlerdir. Bu gibi konularda anne ve babalarmzn da grlerini alalm. zellikle kzlar buna ok dikkat etmelidir. Anne ve babasndan izin almadan evlenen bir kzdan, yaplan tavsiye yledir: Ben okul okuyan gen bir kzdm. Okulumun bitmesine az kalmt ki bir genle tantm. Onunla birbirimizi sevdik ve netice okul bitince evlenmeyi plnladk. Ben durumu anneme anlattm. Babam duyunca olan aratrm olacak ki izin vermek istemedi. Kzarak gitmesi hi umurumda bile deildi. nk sevdiim genle evlenecektim. Onun rzasn almadan sevdiim genle dn hazrlklarna baladk. Evlendiim zaman anne ve babama geldik, babam hi te memnun deildi. Rzas olmad iin kzgnl belli oluyordu; ama benim hi umurumda deildi. Daha sonra evlendik, ben de retmen oldum; ama bu sevip te evlendiim gen ksa zaman sonra yava yava deimeye balad. Ben alyorum, o gidip kahvehane de bo yere zaman geiriyor. Bir ey desem beni azarlyor. Artk dayanamaz oldum. Meseleyi kaynvalideme anlattm. O da evliliktir deyip aldr etmedi. Daha sonra bir ocuum oldu; ama hani o babalk yapacak baba. nk kocam evi iyicene ihmal etmeye balad. Artk dayanamadm alayarak olay anneme anlattm. Anne ve baba efkati; hemen iki saat sonra bir baktm yanmdalar. Gelip kaynvalidemle, kaynbabamla ne konutular bilmiyorum hemen beni alp gtrmeye karar verdiler. Ve mahkemeye ktk tek celsede ayrldk. Babam benim halime ok zld iin bir yan fel oldu. imdi benim yzmden fel olan babama m, babasz yetiecek evldma m yanaym. Onun iin ey kzlar: Siz olun bir ka tatl sze kanp da anne ve babanzdan, byklerinizden, ailenizden habersiz, onlarn iznini, rzasn almadan evlenmeyiniz. nk onlar tecrbeli insanlar yoksa benim durumuma dersiniz. O zaman da ok ge kalnm olunur. yleyse mmkn olduka bizimle onlarn rzalarn birletirmeye alalm. Onlar bizlere evlenmeyi teklif ettikleri zaman da bo yere yllarca evlilii geciktirmeyelim.

Firaset-l Mminin

203

EVLENMENN NEM VE EVLENMEY GECKTRMENN FAYDA VE ZARARLARI

Baz gen kardelerimiz var ki, evlenmeyi sebepsiz olarak geciktiriyorlar. Gnmzde de her ey insan fuha, zinaya harama aryor. Bu devirde evlenmeyi geciktirmek hite uygun deil. Zaten bu gecikmeden dolay gnaha girenler veya gnaha dme tehlikesi olanlar muhakkak bir an evvel evlenmelidirler. ehveti kendisini zorlamayan, gnahlara, haram nazarlara sevk etmeyen kiinin de bir an evlenmesi daha uygundur. Allah Resl (s.a.v) yle buyurdular: Dindarln ve ahlkn beendiiniz kimse, ailenizden birisiyle evlenmek isterse, onlar evlendirin. ayet bunu yapmazsanz yeryznde fitne ve fesat kar.1 Bir baka hads-i erifte: ey vardr ki geciktirilmez: Vakti geldiinde namaz, hazr olduunda cenaze, dengi bulunduunda bekr evlendirmek.2 Ayn zamanda evlilik beer iin bir ihtiyatr, ehvetlerin teskini iin lzmdr. ehvet insanda da, baka canllarda da, yalsnda da, gencinde de var. Evlenmeyip insann kendi kendini skntya koymasna gerek yok. Evlenmek insann can skntsn giderir, neeli ve huzurlu olmasn salar. nk yalnz yaamak inann ftratna uymamaktadr. Bir de evlenen kiiler stresini hanmyla giderdii gibi, yzleri de gzelleiyor. Evlenen kii zerinde sorumluluk hissettii iin olaylar karsnda, zaten kimsem yok deyip kendi kendini hemen bolua brakmyor. Kendini ayakta tutmak zorunda hissediyor. Yani ok dzenli bir hayat oluyor. Ruhi bunalmlara kolay kolay dmedii gibi, iki, kumar gibi kt alkanlklardan da byk ihtimal korunmu oluyor. En azndan evine, iine dzenli bir ekilde gidip geliyor. Bekrlar gibi nerede akam orada sabah demiyor. Sorumsuzca yaamyor. Demek ki, evlenmek toplum asndan da ok faydal. nk evlilik, topluma sorumluluk duygusu tayan, dzenli ekilde iine bakp, bellardan saknan insanlarn yetimesine sebep oluyor. Ayn zamanda bu kiiler, vatana, millete, dine daha faydal evltlar yetitiriyorlar. Salih evltlar yetitiren insanlarn amel defterleri ldkten sonra bile kapanmayp ak kalyor. Ksacas: Evlilik, neslin devamn salad, fuhu kapsn kapad, dini ve namusu koruduu, znt ve sevinci paylaacak bir arkada salad, yallkta himaye edilmeyi, aile ortamnn devamn salad, kiiyi gnahtan, hayszlktan ve toplumu ahlk kntden koruduu, kadnlar himaye ettii ve baba efkatinden,
1 2

Tirmiz, Nikh: 3 Tirmiz, Salt: 13, No:171, 1/320

204

Firaset-l Mminin

terbiyesinden mahrum gayr meru ocuklarn oalmasn engelledii iin faydas inkr edilemez. Eitimini tam alamayan ocuklar toplum iin bir tehlikedir. Daha nice faydalardan dolay dinimiz evlilii tevik etmitir. O yzden evlilikler zorlatrlmamal; kolaylatrlmaldr. Bir hads-i erifte en kolay evliliin en hayrl evlilik olduu bildirilmitir.3 Evlenmek mi; yoksa evlenmemek mi daha iyidir? Ona kesin cevap vermek herkes iin geerli olmayabilir. Genelde ou insan iin evlilik bekrla nazaran daha iyidir. Az insan iin de evlenmemek daha iyi olabilir. te bizler o aznlkta myz, yoksa ounlukta myz? Benim iin evlenmek mi, evlenmemek mi daha iyi, ona ancak evlenecek kii karar verebilir. Biz kimsenin hakknda karar veremeyiz. Yalnz bizler evlenmenin fayda ve zararlarn belirtelim ki, herkes ne kadar fayda ve ne kadar zararda olduunun tercihini kendisi yapsn. limler evlenmenin faydalarn da, zararlarn da belirtmiler. Baz limler kendilerini ilme verdikleri iin hi evlenmemiler. imdi bizler evlilii tavsiye ederken, ilim renmek veya ilmini tamamlamak iin veya zel ve geerli bir sebepten dolay ge evlenmenin gerektiine inananlara bir ey demiyoruz. Bir kiiyi dnn ki: Kendini ilmini tamamlamaya, ilimde derinlemeye ve nefsini slah etmeye adam, ayn zamanda evlendii zaman manev yolda ve ilimde ok aksamalar olacana kanaat getiriyorsa, bu kii kendi bulunduu durumu farkl deerlendirebilir. Bir ahs da dnn ki, ilim yapyor; ama gz ok ilerlemede yok, renecei ilim ok ta zor deil, bunun yannda nefis tezkiyesiyle cidd bir ekilde uramyor. Yani evlilik hari dnyann her trl hell zevklerinden istifade ediyor. Veya evlense dahi, elde etmek istediklerini kolayca ve ksa bir zamanda elde edebiliyorsa, bu kiinin ok nemli olmayan mazeretler ileri srerek, bu zamanda evlilii geciktirmesi ok doru olmasa gerek. Anlatmak istediimi, sz fazla uzatmak istemediimden dolay tam olarak yazya dkemiyorum. nallah okuyucu ne demek istediimizi anlar. Veya baz limler; kendini tamamen ilme, dine hizmete verdii iin ve bulunduu ortam ve durum da evlenmeye elverili olmad iin evlenmemi, onlar da ayr dnelim. Bazlar da; bulunduklar ehirde ok pahallk olduunu, geim ve kirann ok sorun olduunu dile getirip, bir alt yapnn gerekliliini sylyorlar. Bunlar da gzel dnyorlar. Herkes kendi durumunu, evlilie duyduu ihtiyac, gnahlara dp dmeme durumuna gre gzel bir ekilde ayarlamaldr. una da dikkat etmek lzmdr. Burada durumu iyi olanlar iin sorun yok, durumu zayf olanlar da bir an evvel bir alt yap hazrlamaya almaldrlar. Alt yap hazrlyorum diyerekten ar mal biriktirmeye girilmemelidir. Normal bir ekilde asl ihtiyalarmz grebilirsek, evlenmede engel yok demektir. Tabi evlenmememiz veya evlenmeyi geciktirmemiz, haram
3

Eb Davud, Nikh: 31

Firaset-l Mminin

205

nazarlara, ehvetle ilgili gnahlara girmemek artyladr. ayet evlenmediimiz takdirde gnahlara girmeler oluyorsa bir an evvel evlenmenin arelerine baklmaldr. Bizim hatrlatmalarmz; ok geerli bir sebep olmad halde veya ben hizmet ediyorum diyerekten evlenmeyi bir hayli geciktirip sonra evlenenleredir. limler u gerein altn izmiler. Evlenmekle insan ok byk bir meguliyete giriyor. oluk ocukla, aileyle, geimle uraanlar, eskisi gibi bo vakit bulamyorlar. Ben de diyorum ki: Madem evlilik ok meguliyeti beraberinde getiriyor, o halde bu meguliyetimizi, gen yata evlenerek atlatalm. Yamz ilerledii zaman bu meguliyet, bizleri ok eylerden alkor. Bir insan genliinde hizmet edip yallna doru ibadet ve hizmetten uzaklamas m; yoksa biran evvel gerekli olan ilimleri bitirip, gen yata evlenip, evliliin getirmi olduu meguliyetlerle ilgilenip, yalla doru giderken de dini hizmete kendini vermesi mi daha iyi? Bence; ok zarur hizmetleri, ilimleri ve almalar bitirdikten sonra evlenip bu hususta gelecek engelleri de gen yata gsleyip, lme doru yaklatka da hizmete, ibadete arlk verilmesi daha faydaldr. Bir de erken evlenen kiinin ocuklar byynce kendisi ok daha gzel hizmetler sunabilir. Ama ge evlendiinden dolay ocuklar kk olanlarn meguliyeti ok olacandan hizmette bulunmas zordur. Gnbegn daha ok zorluklarla karlaverir. nemli olan evliliimiz, srf nefsimiz ve ehvetimiz iin olmasn. ehvete, kadna esir dp hizmetten, ilimden uzaklamayalm. Evlilik insan haram kazanlara sevk ederse, hizmeti, ilmi brakp ehvetin esiri ederse veya kadna zulm edilirse faydal olmaz. Bizler evlilik nimetinden, dine daha fazla hizmet iin faydalanalm. Kadnlarn bu konuda pek ok hizmetleri de olmaktadr. Bizler evlenmekle, dinimiz de ve hizmetimizde bizlere salayaca faydalar elde etmeye alalm. Bizlere verecei zararlardan da uzak duralm. Zaten sorun evlilikte deil; sorun bizlerin ahsnda. Evliliin zararlar belli; faydalar da belli. Bir insan evlendii iin ilmi, hizmeti brakp ehvete, dnyala dalarsa elbette yanl; ama evin hanm, kendisine ev ilerinde yardmc olup, kendiside ilimle, hizmetle ve dnyalk ihtiyalaryla urarsa elbette evlilik gzeldir. Bir de bizler evlilik hususunda baka zatlara bakmayalm. Onlarn durumu ayrdr, seninki ayrdr. Sen nefsinden sorumlusun. Baz zatlar ilimle, hizmetle urat iin, bulunduu zaman ve ortam evlilie uygun olmad iin ve daha fazla hizmet iin evlilikten uzaklamlar. ehvetleri de onlar rahatsz etmemi. yleyse onlarn durumlaryla kendimizi kyaslamayalm. Onlarn zamannda gnmzdeki gibi ak saklk, gnaha srkleyen sebepler bu kadar ok deildi. Onlar ilimle itigal ediyorlard. Bir de onlar manev ynden ok kuvvetliydiler. Sizler ayn kuvvette deilseniz, evlenmelisiniz. Baz kiiler var ilimle uramyor; urasa da urat ilmi elde etmek ok zor olmad iin evlilik, onun ilmine ve yapaca hizmete hi de engel deildir. Bunun yannda ortam ve zaman da msait olup, ayn zamanda ehvet

206

Firaset-l Mminin

de onu rahatsz ediyorsa bu insanlar evlenmelidirler. Evlenmek elbette baz skntlar beraberinde getirecektir. Ama bu aksaklklar oluyor diye evlenmekten kanlmaz. nemli olan grebileceimiz manev zararlar asgarye indirip, evliliin faydalarndan istifade etmeye almamzdr. imdi baz mazeretler veya baz istisna durumlar olabilir. O zaman evlenmenin geciktirilmesi daha faydal olabilir. Ama yle ok nemli durumlar sz konusu deilse, evlenilsin. Tabi herkes kendine gre baz sebepler bulmu. Ama sebepler ou zaman pek de tatmin edici olmamaktadr. Onlardan bazs yle dnyor: Ben evimin tm eksiklerini tamamlayaym, devlet dairesine gireyim veya zengin olaym sonra evlenirim. Tabi baz genlerin alt ie bakyorsun, oradan ald parayla, 10-15 ylda evinin eksiklerini kendi dnd ekilde tamamlayamaz. Bu gen ihtiyac olan zarur eyalarn alp, dierlerini de evlendikten sonra yava yava tamamlasa, bence daha yerinde bir i yapm olur. Devlet dairesine girmeyi, zengin olmay bekleyen genler, gelecekte ne olacaklarn nereden bilecekler? Belki daha fakir olabilir, belki hi de devlet dairesine giremezler. O zaman bu genler yllarca bekr olarak bekleyecek. Bu da yanltr. Bizim rzkmz veren devlet deil, Allah-u Tealadr. Nice, devlet dairesinde olmad halde durumu zengin olan insanlar var. Evlenmek iin zengin olmann art olduuna inananlarn anlayna gre; o zaman zavall fakirler hi evlenmesin. Zaten gnmzde ouna bakyorsun; adamn evinde pek ok eyas var, iinde alyor, belli bir geliri var. Halen kendi kendini fakir gryor. Bu konuda ok korkak ta olmamak lzmdr. Nice fakirleri gryoruz, evlenince rzklar bollam, durumlar daha iyi olmu. Yani evlenmek fakir dmek demek deildir.

Kuran- Kerimde yce Rabbimiz yle buyurmutur: inizden bekrlar ve kle ve cariyelerinizden iyileri evlendirin. Eer yoksul iseler, Allah, lutfuyla onlar zengin eder. Allah geni (nimet ve ltuf sahibi)dir, (her eyi) bilendir.4 Tabi baz sorumluluklar, baz klfetler insann zerine yklenecek. O kadar da olacak, gl seven dikenine katlanr. Birde durumu iyi olup evlenenlerin, ileride fakir dmeyeceklerinin garantisi de yoktur. Bazlar var ki, ben hizmet ediyorum diye evlenmiyor. imdi baz hizmetlerde insan evlenmemek zorunda kalabilir. Gnlerinin ou savalarda, hapishanelerde geen bir insan gibi. Ama her trl hizmet ekline evlilik zarar vermez ki! ou zaman evlilik hizmetin daha da verimli olmasn salyor. nk evin hanm kocasnn her trl iini gryor. Elbisesini ykyor, yemeini yapyor, bunlar hep zaman alan eyler. Evin hanm bunlar yapnca, kocas da
4

Nur sresi, ayet:32

Firaset-l Mminin

207

hizmetini, dersini daha gzel bir ekilde yrtr. Bunun yannda insann kendi hanm da hizmet etse, gen kzlara ve hanmlara dinlerini retse, o zaman da hem koca, hem de hanm gayret etmi olup, hizmette ift kanattan yaplm olur. Daha gzel sonular elde edilir. Bu evlenmeyen insanlarn ou ileride zaten evleniyorlar. Ben de diyorum ki, madem ileride evleneceksiniz, o halde imdi evlenin. Hizmet ediyorum, diyerekten evlenmeyi ok geciktiriyorsun. Daha sonra da dnya ilerine dyorsun. Erken evlen, sonrada hizmete daha arlk ver. nk erken evlenenler pek ok skntlardan kurtulduklar iin, ileride hizmet imknlar da daha fazla oluyor.

Evlilii Geciktirmenin Sakncalarndan Bazlar unlardr:

1) Gzelliin gidiyor gelmiyor. Hlbuki insann ya gen iken evlendii zaman istedii vasfta bir kz alabilir. Ama ya biraz ilerleyince her istedii kz vermiyorlar. Ya gemi, evde kalm ve ilimden mahrum kzlar almak zorunda kalyor. Onlardan bazlar; kusurlar olduu iin evde kalmlar. Ya hastadr, ya ok irkindir veya baka sorunlar vardr. Tabi her evde kalan byledir demiyoruz. Ama en azndan bir ksm byledir. ou genleri gryoruz evliliini geciktiriyor. Tabi geciktirmenin sebepleri herkeste farkl farkl oluyor. Kimileri var, kimseyi beenmiyor veya kendisi beeniyor bu defa da onun annesi, kz kardeleri beenmiyor veya sunduu artlar ok ar. Mesel yle diyor: Alacam kz dindar olsun, gzel olsun, ahlkl olsun, asil soydan olsun, mavi gzl, sar sal, uzun boylu, beyaz tenli olsun. deta huri aryor. Bir kardeimiz vard. Bu artlarda kz arayan arkadalarna aka yaparak yle diyordu: Kardeim sen byle misin ki, huri gibi kz aryorsun. Evet, bu sznde hakikat yn ok. yleyse bizler kendimize uygun olan bulalm. Baz anneleri gryorsun kusursuz gelin aryor. Oluna bakyorsun, olunun her yn kusur. Yani; gerek ekilde olsun, gerek huylarda olsun birbirine yakn insanlar sein, aralarnda byk farkllklar oldu mu, bu defa biri dierini beenmez olur. Veya biri dierini hor grmeye balar. Bir hoca hanm vard; kendi Kuran kursunda byle kusursuz gelin arayanlara yle diyordu: Ancak byle bir gelin bulmanz iin yaptrmaya vermeniz lzmdr. Hazrda istediiniz trden yoktur. te Mslman genlere tavsiyemiz byle artlarnz ok ar olduunda, kimseyi beenmediinizde evlenmeniz de zor oluyor. ou zaman byle artlarla kz arayanlar yle birilerine dyorlar ki istediklerinin tamamen zdd bir durumda. Byle ok oluyor. Veya istediini buluyor; ama bu defa huzuru bulamayp ksa srede ayrlyorlar. nk bunlar sadece gzellie nem veriyorlar. stedikleri gzel de gzelliiyle marurlanp kendilerini beenmiyor veya hi boyun emiyor. te ahlk, terbiye, dini eitim olmadktan sonra tek bana gzellik pek ok sorunlar da beraberinde getiriyor. lk nce dindar oluuna, edepli, terbiyeli, gzel ahlkl oluuna dikkat edin. Sonra da gzellii de normal ise, senin sevebilecein bir yapya sahipse,

208

Firaset-l Mminin

yok deme. Yani ok ar gzel deil diye, o dindar olan da elinden karma. Gzellik geici eylerdir ve her zaman tek bana mutluluk, huzur getirmez. Bu szmz, alacanz bayan istersen irkin olsun, ister sevemeyeceiniz olsun aln getirin demek deildir. Yani; bu gibi durumlarda her eyin normali tercih edilse gzel olur. te artlarn ar tutan bu genler evlilii geciktiriyorlar, bu defa da bir bakyorsunuz ki, salarna aklar dm. Zaten bu zaman ki genlerin sa, sakal genken aaryor, abuk ypranyorlar. Bu defa da her kz kendisine vermiyorlar. Bazlar da; alacam kz muhakkak yabanc olmaldr diyor. lk balarda akrabalar kendisine kzlarn veriyorlar; ama o istemiyor. Yabanclar da istedii kz kendisine vermiyorlar. Bu defa olann annesi; akrabadan almadn, bari yabancdan alacamz kz, gzellik ynnden akrabann bize teklif ettiinden daha gzel olsun ki, akrabalar: Bizim kzmz istemediniz, bari aldnz gelin bizim size vereceimizden gzel mi ki, demesinler diye kusursuz gelin bulmaya alyor. Bu defa da, ou zaman istedikleri kz da yabanclar vermiyor. nk istedikleri vasftaki kzlarn da isteyeni ok oluyor. Yani anlayacanz ii nefse dkveriyorlar. Bir iin iine de nefis girince hakk bulmak, uygulamak zor olur. Gnmzde yabanc olma artn koyuyorlar; ama bu art ok ta lzumlu bir art deil. Bakyorsunuz, akrabalar iersinde dindarl, ahlk, edebi ve gzelliiyle tannm bir kz var. Onu akraba diye almyor. Hi ahlkn, dindarln bilmedii yabanc birini alyor. Bu defa ayr sorunlar kyor. imdi akrabada sana sunulan kz gerekten senin alacandan ok daha gzel hasletlere sahipse, akraba da olsa onu tercih etmen; dindar olmayan veya huyunu hi bilmediin yabancy almandan daha iyidir. Yok ayet senin setiinin edebi, ahlk dindarl, gzellii akrabadaki kzdan daha stnse onu semen daha yerinde olur. Yani kzn kendi ahsiyetine baknz. Akraba olup olmamas fazla nemli deildir. Baz akrabalarn aile yapsnda ahlk sorunlar oluyor. Mesel akrabadr; ama ailece dindar deiller, kavgac, dedikoducu olduklar gibi bir de fitneyi seviyorlar. Byle ahlken ve dinen dk bir yapya sahipseler, onlarla geinmek zor ise, akraba da olsalar onlar tercih edilmemelidir. Ama aile mnasip, kzlar mnasip ise ille de yabanc olmas art deildir. 2) Evlilii geciktiren insanlar, gten kuvvetten dyorlar. Hlbuki evlenen insanlarn gl olmalar gerekir. Zaten imdiki insanlar gten, kuvvetten ve cinsi iktidardan da ok abuk dyorlar, abuk ypranyorlar. Yani gzelim genliini, gzelliini bekr olarak geiriyor. Solmu, kuvvetten dmeye yaklam bir zamanda evleniyor. Bazlar da tamamen yalanyor sonra evleniyor. imdi, madem evlenecektin o halde niye bu kadar geciktirdin? Bir de bakyorsunuz ki, gen bir hanm alm, birka yl sonra kendisi kuvvetten dyor tamamen yalanyor. Bu defa ald hanm dahi kendisini beenmiyor. Bir de byle ya ilerlemi olanlar, evlenmek isteyince eer zenginlerse evlenebiliyorlar, O da normal yata ve vasfta bir hanm zor bel alabiliyorlar.

Firaset-l Mminin

209

Eer paras yoksa zengin de deilse, bekr bir kz bulmas veya zrsz bir kadn bulmas imknsz oluyor. Zaten kusuru olmayan gzel bir kz da ya gemi birine vermezler. Verseler dahi almak bile uygun bir davran deildir. Ailesi verse de kz kabul etmez. Hizmet edeceim diye, kusursuz bir kz bulaym diye veya zengin olaym diye evlenmeyi geciktirenler, yalar ilerledikten sonra pek ok sorunlarla karlayorlar. imdi insanlar gen yata evlenirlerse, kar koca arasndaki sevgi ve kaynama daha fazla olur. Gen bir kii ailesiyle, ocuklaryla daha iyi ilgilenir. Ya ilerlemi bir insann ocuklar olduu zaman onlarla hastane hastane dolamas, onlarla ilgilenmesi bir gen gibi olamaz. O abuk yorulur, abuk bkar. Hayatnn sonuna doru daha sakin bir kafayla hizmet sunabilme frsatn kaybeder. nk yeni evlenip oluk ocuklar kk olan kiilerin pek ok ileri var demektir. Gen yata evlenen kiilerin ailesinin yardmna, onun anne ve babas koar. Kendisi bulunmad zaman hanmyla, ocuuyla onlar ilgilenir. Ama ge yata evlenen insanlarn byk ihtimal anne ve babalar belli bir sre sonra vefat ediyor veya bakma muhta hale geliyorlar. Bylece onlarn yardmndan da mahrum kalyorlar. Bu defa gen hanmn evde yalnz brakamyor. Ama gen yata evlenseydi onun yardmna hem anne ve babas koard, hem de evle ilgilenecek yetikin ocuklar olurdu. O zaman hizmet edecei zaman akl evde kalmazd. Nasl olsa kzm olum bym derdi. Genken evlenseydi Allah gstermesin lm erken gelip attnda hi olmazsa evine bakacak ocuklar olacakt. Ge yalarda evlenen insanlar biraz daha lme yakn kiilerdir. Onlar lnce geride gen hanm ve kk ocuklar kalyor. O zaman da skntlar douyor. Ama gen yata evlenen insanlar ld zaman, evle ilgilenecek yetikin ocuklarn olma ans ok daha fazladr. Yani ben unu vurgulamak istiyorum: lk nce hizmete dp sonra da birok meguliyete gireceimize, ilk nce o meguliyetin youn olduu devreyi atlatp daha sonra da hizmete daha fazla arlk verelim. Tabi buras yanl anlalmasn; genken ilmi brakn, hizmet etmeyin demek istemiyorum. Tabi ki genken ilim de, hizmet de edeceiz, lkin kendisine lzm olan bilgileri ald halde, ok geerli olmayan bahanelerle evlilii bir hayli geciktirmenin cidd sakncalarnn olduunu hatrlatmak istiyoruz. Bir de evlilik, insanlara ok meguliyet karyor. te bu meguliyetin ilk dnemlere alnmasn uygun gryoruz! Hatta bazlarnn evltlar ok asi oluyor, asi bir evltla yal bir babann uramas ne kadar zordur; ama ya gen olsa, o evldn taknlklarn azda olsa enleyebilir. En azndan elinde oyuncak olmaz. Evlenmek iin zengin olmay bekleyenlerde yanl ediyorlar. ou insan var zengin evleniyor, sonralar fakir dyor. Zenginliin garantisi yok ki. O halde normal bir durumda olduumuz zaman hemen evlenelim, eksiklerimizi daha sonralar tamamlarz. Evlenene Allah-u Teala yardm eder. Bizler evlenirken evimizin pek ok eksikleri vard. imdi Elhamdlillh durumumuz eskisinden ok daha iyidir. ou tandm kiiler var, yalar bir hayli ilerledii halde halen eksiklerini tamamlayp zengin olmay bekliyor. Rabbim vermezse

210

Firaset-l Mminin

zorla zengin olunmaz ki. Tabi o ya ilerlemi olan kii kendisini hep gen gryor. Hlbuki genlik son srat elden gidiyor. abuk evlenmek insann gnaha girmesini engeller, iffet ve namusunu korumasna yardmc olur. Evlenen insanlar hanmyla huzur bulur. Daha dzenli bir hayat olur. Nice takn genler var ki, evlenince dzeliyor. nk evlenen insanlar daha da sorumluluk duygusu hissediyorlar. Mslman genler ge evlenince, yani 3040 yalarnda evlenince, bu ya da evlilik iin normal grrlerse, bu defa kzlar da ge yalara kadar evlenemez. Hlbuki kadnlar ok daha abuk olgunlayorlar. ok daha abuk kyorlar. Mesela 30-40 yana gelen bir kadn artk pek gen saylmaz. Birka yl sonra ondan yardm beklemeyi brakn; belki siz ona hizmet etmek zorunda kalrsnz. Genliin hali bakadr. Zaten hi evlenmemek doru bir ey deildir. ayet insanlar, evlenmeyi umum olarak byk kitlelere denk gelecek ekilde terk ederlerse gnah ilemi olurlar. O zaman evlerde kalan kzlar da madur olur. Gnah kaplar alr, slm nesli azalr. Bat lkeleri kendi halkn ocuk yapmalar iin tevik ediyor. Onlara pek ok madd yardmlarda bulunuyor. Bizlere de nfus plnlamasn dayatyor. Onlar kendi yaptklar yanllar grdler ve ondan uzaklayorlar. Gen nfuslarn artrmaya alyorlar. Halknn gen ve dinamik kiilerden olumasn istiyorlar. Nfuslarnn artndan dolay kutlamalar yapyorlar. Daha nceleri nfus plnlamasna gittikleri iin halklarnn byk ounluu yallardan olumaya balad, ocuk yerine kadnlar kucaklarnda kpek gezdirmeye baladlar. te imdide Mslmanlar bu yanllara dyorlar. ayet Mslmanlar byle devam ederlerse, ksa bir zaman sonra Mslman lkelerinin ounun halk yallardan oluacak, gen nfus yok olacak bu da en byk afettir. Baz lkeler nfus oalrsa onlara i salayamayz diye korkuyorlar. Hlbuki insanlarn rzkn veren Cenab- Haktr. Yeter ki insanlar tembel olmasnlar, alkan ve retken olsunlar, yani sebeplere yapsnlar. Daha nceleri insanlarn says ok azd; ama ok alk ve skntlar ektiler, imdi ise insanlarn says ok fazla olmakla beraber yinede insanlarn pek ou refah bir hayat yayor. Demek ki rzk, insanlarn okluundan ziyade alp sebeplere yapmakla, Allah-u Tealya gvenmekle alkaldr. Yce Rabbimizin hazineleri tkenmez. ok nfuslu lkeler var, onlar bizden 15- 20 kat daha fazla olmalarna ramen ekonomileri bizimkinden daha iyi ve halknn pek ou da i imknlarna sahipler. Bu hususta da uyank olup batnn oyununa gelmeyelim. imdi baz fertler, eer gnaha girmemeleri kaydyla, nemli baz sebeplerden dolay evlenmezlerse onlara bizim bir ey deme hakkmz yoktur. Ama yle geerli olmayan sebeplerle evlenmemek veya evlenmeyi topluluklar halinde terk etmek yanltr. Veya evleniyorlar; ama ge evleniyorlar. Bunlar da yanl ediyorlar. Onda da ok nemli sebepler yoksa evlenmeyi ok geciktirmek uygun deildir. nemli sebeplerin neler olduu ahslara, zaman ve durumlara ve niyetlere gre deimektedir. Zaten ileride evleneceksiniz, o

Firaset-l Mminin

211

zaman genken evlenin. Bu zamanda istisnalar hari ehvet beni hi rahatsz etmiyor diyen insanlarn szleri ok inandrc gelmiyor. Baz insanlar da var evlenmekten korkuyor, cesaret edemiyor. Ya iyi bir hanma dmesem diyor. imdi korkunun ecele faydas yoktur. Sen evlenirken yukarda anlattmz tedbirleri alacaksn. Yani dindarlna bakacaksn, sevecein bir simaya sahip mi ona bakacaksn, ahlkn edebini soruturacaksn, annenler onunla gidip konuacaklar edebine, terbiyesine, konumasna bakacaklar, aile yaplarna bakacaklar. Bu gibi tedbirleri aldktan sonra Cenab- Hakka saliha bir e nasip etmesi iin dua edeceksin. Senin yapabilecein baka bir ey yok. Sen ok ok sebeplere yapacaksn. Korkmak iin aresi deil. Allah-u Teala bizleri kt ahlkl kadnla, evltla imtihan etmesin. (min) Bir de baz kardelerimiz, anne ve babas evlenmeleri iin srar ediyor. Bunlar hi aldr etmeyip hizmette olduklarn sylyorlar. imdi bu hizmette olduklarn syleyen kardelerimizin ou nasl olsa ilerde evlenecekler, yleyse ok fazla geirmeden evlenseler, anne ve babalarn da zmezlerse daha yerinde olur. nk her anne ve baba ister ki, dnya gzyle oullarnn evliliini, yuva kurduunu grsnler, torunlarn grsnler, bu isteklerinden onlar mahrum etmemiz, yamz epeyce ilerledii halde evlenmememiz acaba ne kadar isabetli bir davrantr? Bir de her evlenen hizmetten uzaklaacak diye bir kaide mi var? ou evli insanlar gryoruz ok gzel hizmetlerde bulunuyorlar. Hem kendileri, hem de hanmlar Allah iin alyorlar. Bakyorsun adamn bir ocuu var, o da evlenmiyor. Bir ksm da anne ve babas ldkten sonra evleniyor. Bir ka yl nce evlenip o mutluluu anne ve babalarna da tattrsalard kt m olurdu? Baz genleri de gryoruz, hizmet ediyorum diyerekten baka ehirlerde yllarca kalyor. Anne ve babasn ne hatrlyor ne, de soruyor? Hizmet sunan kardelerimizi takdirle karlyoruz. Onlara minnettarz. Ama anne ve babalarn ziyaret etmeyi de ihmal etmemelidirler. Onlarla haberlemelidirler, hasta veya sknt iersinde iseler onlarn yanlarna gidip hizmetlerinde bulunsunlar. Gerekirse dini hizmetlerini de kendi memleketlerinde srdrsnler. Anne ve baba srarla oullarnn hizmetini kendi memleketlerinde srdrmelerini istiyorlarsa onlarn istekleri de nemle dnlmelidir. Bir de bu asrmzda evlenen insanlar, dininin yarsn fitne ve fesattan korumu olurlar. ou insan iin evlenmek daha faydaldr. Hem hanm saliha olanlar, dinin emirlerini yaamada kendilerine bir yardmc bulmu olurlar.

Allah Resl (s.a.v) yle buyurmutur: Dnya bir meta(elde olan varlk, fayda) dr. Dnya metann en hayrls ise sliha (iyi) kadndr.5
5

Mslim, Kitabur Rad 64 - Nesai ve Ahmed

212

Firaset-l Mminin

Amerikada 67 bin kii iindeki yaplan bir aratrmada evli olanlarn mrnn; evli olmayanlara nazaran daha uzun oluudur. 3) Bir de tp alannda yaplan aratrmalara gre 35 ya zerinde evlenenlerin ocuklarnda salk ve zek sorunlar daha ok olmaktadr. Bir gazete haberinde u bilgiler veriliyordu: Trkiye de evlilik ya 40 a dayand. 25 yandan aa evlenen ok azald. Trkiye de son yedi ylda 30-44 ya aras evlilik yzde 70 artt. Psikologlara gre ge kurulan yuvalar, huzur ve mutluluk yerine sknt getiriyor. statistiklerde bunu kantlyor. 30 ya st evliliklerde boanma oran daha yksek. 28 yatan sonra kadnda dourganlk orannn dtne dikkat eken uzmanlar, erkeklerinde reme hcrelerinde sorun kabildiini vurguluyorlar. Kendine gre belli bir yaam tarzna alan bireyler, ya 40a yaklatktan sonra hayatn birileriyle paylamaya kaplarn kapatabiliyor. 4) Birde imdi ki genlerin pek ou abuk yaland gibi ksa zamanda da ok imanlyorlar veya shhatlerini kaybediyorlar. Yalar ilerledii iin gnbegn daha fazla kilo alyor ve bu yzden kendilerini isteyenler dahi olmuyor veya imanlk byk engel tekil ediyor. Ya ilerledi zaman hastalklar, imanlamalar, irkinlemeler ve yalanmalar da beraberinde geliyor. Bu gibi skntlar bayanlar iin daha byk sorun oluyor. Otuz yanda evlenen bir bayanda, birka yl sonra yallk, hastalk ve gzelliini yitirme aka grlecektir. Bu da yeni evlenen insanlar iin hite istenilen eyler deildir. Yani ge evlenenler, genlii fark etmeden yallk dnemine gireceklerdir. Zaten genlik dnemi birka ylk bir ey erkek olsun, kz olsun evlenmede abuk davranmad zaman, ya biraz ilerleyince erkekte kzda evlenme ansn kaybedebiliyor veya ok zorlayor. artlarmz ok ar tutmadan nmze kan ilk frsatlar gzel deerlendirmeye alalm. 5) Bir dier husus ya ilerledii halde evlenmeyenler, bir zaman sonra ailesine yk olmaya balyor. Annesi onun hizmetini devam ettiremiyor. Evlense de kurtulsam diyor. nk o da yalannca kendisi hizmete muhta oluyor. Ayn zamanda hanm olmad iin akrabalara gittii zaman utanarak gidiyor. Ksacas: Evlilik ftr bir ihtiyatr, kadn ve erkek bir btn gibidir. Bunu Peygamber Efendimiz en veciz bir ifadeyle yle ifade ediyor: Kadnlar, bir btnn yarm paras olan erkeklerin dier yarm parasdrlar.6 Genlerimizin bozulmamalar, tevbelerinde sebat edebilmeleri iin evlenmelerinin faydalar pek oktur. O da biline!

Eb Dvud, tahret 94; Tirmizi, tahret 82; Drimi, vud 76; Msned 6- 256, 377

Firaset-l Mminin

213

TEVBE
Hev ve hevesten kamak isterim, Beni bana koymaz divane nefsim, yiyi ktden semek isterim, Beni bana koymaz divane nefsim. *** zm dzene koymak isterim, Hayrm errimi bilmek isterim. Aklm bama dermek isterim, Beni bana koymaz divane nefsim. *** Dnyaya her gelen, gitmekte dim, Yolcuya deni, derim yapaym. Gelenden gidenden ibret alaym, Beni bana koymaz, divne nefsim. air

imdiki insanlarmzn sorunlarndan birisi de udur: Kii tevbe ediyor. Gnahlarna piman oluyor; ama sabah olunca yine ayn gnahlara devam ediyor. Netice ouna hakik tevbe nasip olmadan ahirete g edip gidiyor. Bakyorsunuz insanlar ok gzel sohbetler dinliyorlar, ok ibret verici olaylarla karlayorlar, bazlar da kendini ahirete sevk edecek bir filmi seyrediyor veya bir limin vaazn dinliyor. O an ok etkileniyor, alyor gzlerinden yalar aktyor, gnahlarna piman oluyor, bir daha ayn hatalar yapmayacam deyip tevbe ediyor; ama sabah kalkp iine gidince bir daha gnahlara giriyor. yleleri var ki yapt tevbenin arkasndan dakikalar gemeden gnahlara dyor. Rbiatl-Adeviyye annemizin dedii gibi bizim tevbemize de bir tevbe lzm. nk bizler tevbelerimizde sebat etmiyoruz. nk ihlsl, daha cangnlden tevbede bulunamyoruz da ondan. Bu tevbelerimiz de duramaymz nasl olacak, acaba ona are dnen yok mu? Daha nceleri tevbe eden insanlar tevbelerinde sebat edebilirlerdi. Bir defa kendisini etkileyecek bir olayla karlanca, tevbe ediyor ve bir daha da eski gnahlarna genelde dnmyorlard. nk onlar tevbe ettikten sonra onlar yoldan karacak sebepler bu kadar ok deildi, onun iin kalplerinin konsantresi kolay kolay bozulmuyordu. mann, tevbenin zevklerini uzun zaman kalplerinde hissedebiliyorlard. Allah korkusu kalplerinde kalyordu.

214

Firaset-l Mminin

imdi ok ibretli din bir filmi televizyonda seyrediyorsun etkileniyorsun, tylerin diken diken oluyor. Alayp szlyorsun, kalbine ahiret korkusu, Allah korkusu, cehennem endiesi giriyor ve tevbe etmeye niyetleniyorsun. O filmden sonra baka kanallarda yle fahi programlar oluyor ki, kimisi glyor, kimisi oynuyor, kimisi insanlar gldrmek iin ne rezillikler yapyor. Ak sak kadnlar hemen o insann kalbinde ne varsa hepsini silip gtryor. Daha nceleri, Allah dostlarna bakanlar ahireti hatrlarm. imdiki insanlarn ebedlermi gibi yaamalarn gryorsun. Sana ahireti, Allah korkusunu unutturuyorlar. Yani insan Allahn yolundan uzaklatran dmanlar bir tane deil; bin tane olmu. Nefsin, eytann ve dnya, sana dman olduklar gibi, stelik bir gnde karlatn binlerce ak gezen kadnlar, televizyonlarn, gazetelerin, dergilerin ve internetin ktye kullan, genleri zehirlemekte, ahiret imtihann daha da zorlatrmaktadr. Daha nceleri tevbe eden insanlar hep salih insanlarla karlar, onlarla sohbet ederlerdi. Ak kadn hi grmezlerdi. Kapaly dahi ok az grrlerdi. Ama imdiki insanlar bir gnde binlerce ak, sak kadn gryor. Hepside en gzel elbiselerle, makyajlarla, geziyor, insanlarn ou bunlara bakyor. Gz zinasna dyor. Bu haram nazarlar adamn kalbinde kirli lekeler oluturuyor, kalpte yaralar ayor. nsanlar ehvetin esiri olmaktan kurtulmadka Allah-u Tealann rzasn kazanmas ok zordur. Yani: Nefsinin burnunu krmakszn Allah sevdiini ileri sren kii aldanmtr. Bir hads-i erifte Peygamber Efendimiz (s.a.v) yle buyuruyorlar: Dnyadan saknnz. Kadnlardan da saknnz. nk eytan hcum etmek iin pusuda bekler. eytann takva sahiplerini avlamak iin kadnlardan daha salam a yoktur.1 Baka bir hadislerinde de evliliin gz haramdan daha ok koruyacan, namusu en iyi ekilde muhafaza edeceini bildirmitir.2 O halde ey genler! Haram nazarlarla, ak ve saklkla kar karya kaldnz zaman gnaha girmemek iin; karnzdaki kadna kt dnceyle bakmayn, nefsiniz gnaha kar hasret ekmesin. Gnaha denlerin ac sonunu dnp onlara acynz, onlara rahmet nazaryla bakp dzelmeleri iin dua ediniz. ayet bu kadar kadndan birka tanesi senin kalbini rahatsz etse, yine o gnlk gnahtan nasibini alm olursun. yleyse gnahlarn byle ok olduu yerlerde ihtiya kadar durmak lzm, sebepsiz yere byle gnah ortamlarna girilmemelidir. Gzleri haramlardan korumak lzmdr. Bazlar, en ok ak kadnlarn getii yerlere gidip oturuyorlar. Onlara, buralarda harama debilirsiniz dediin zaman, ey olum, bu aklk beni etkilemiyor, insann kalbinin temiz olmas nemlidir diyorlar. Bu insanlarn byle nefislerini temize karmalar da pek inandrc deildir. nk Yusuf (a.s) bir Peygamber olduu halde yle buyurmutur:

1 2

Camis Sair, 1: 132 Mslim, Nikh: 3

Firaset-l Mminin

215

Ben (byle yapmakla) nefsimi temize karmyorum. nk nefis, daima ktl emreder. Meer Rabbimin esirgedii (bir) nefis ola. Rabbim ok balayan ok merhamet edendir.3

Bir de ou zaman insanlar nefsin gizli hilelerini anlayamyorlar. Yaptklar hareketlerde nefsin pay karyor mu, karmyor mu? Fark edemiyorlar. Mesel: ou insan televizyonda kadn spikerleri seyrettiklerinde veya dinlediklerinde kalbinde nefsin olup olmadn anlamaz. Hlbuki ou zaman nefis, gizliden az da olsa kendisine baz hisseler karr. imdi kadn spikere bakan veya ondan haber dinleyen bir insan, erkek spiker kt zaman kalbini yoklasn. Eer kalbinde kadn spiker daha gzel konuuyordu, keke kadn devaml haber verseydi diyorsa, o zaman kadn sesinden bile nefsin bir pay karp zevk alyor demektir. Bunlarda gizli nefis saylyor. Bunlara da dikkat edilmelidir.
Senin hakkn medih deil; istifardr, nedmettir. Szler, 230

yleyse her Mslman gzn harama bakmaktan korumaldr. Haram baklar insann kalbini kirletir. Gnmzde haram nazarlardan korunmak ok zor olmu. Onun iin kendimizi korumaya almal, gnah ortamlarndan mmkn mertebe uzak durmalyz. Gzele bakmak sevap deyip haram baklardan saknmayp, dnya kadnlarna bakmak, bylesi laflarla iman tehlikeye atmak, cennet hurilerini karmak demektir. nsan zinaya srkleyen sebeplerin art u gnmz ortamnda, gnde binlerce defa Allah-u Tealadan korktuu iin zinaya yok diyenler, arn glgesini ve cennet hurilerini kazanan kiilerdir. Onlara mjdeler olsun! Ey Mmin karde! eytann vesveselerine kulak verip de nefsimize uymayalm. Nefse uymann arkasnda pimanlklar vardr. yleyse piman olacamz eyleri yapmayalm. Haram ve hell snrlarna dikkat edelim. Nefislerimize unu diyelim: Ey nefsim! stemesen de Rabbimin bana emrettii ibadetleri yapacaksn. ayet haram zevklere girmeyi ok istesen de girmeyeceksin. Yapacan zevkler hell dairesinde olacaktr. deyip srat- mstakime devam edelim. Nefsimizle olan cihatta sahabeleri kendimize rnek alalm. Mute savanda Cafer (r.a.) ehit dtkten sonra Abdullah bin Revaha (r.a.) bayra alp atn srd ve biraz durakladktan sonra Ey nefis, yemin etmiimdir ineceksin, istesen de istemesen de ineceksin. Millet toplanp hengme balam ve cennet kapya gelmiken ne diye cenneti geri tepiyorsun? Sen uzun zamandr ki u beden kalbnda rahat rahat duruyorsun, sen rm bir tulum iinde duran bir su damlasndan baka bir ey deilsin. Ey nefis, sen ldrlmezsen de leceksin, ite lm bel kemiklerini
3

Yusuf sresi, ayet: 53

216

Firaset-l Mminin

vurmaktadr. Ve Allahtan istediini Allah sana vermitir. Eer senden nceki iki arkadan gibi davranrsan hidayete ermi olursun. Baka bir rivayette yle dedii de nakledilir:

Ey nefsim! Seni cennet(e sokacak olan mukatele)den holanmyor gryorum. Allaha yemin ederim ki sen istesen de istemesen de savaacaksn. Bizler de hakik tevbe etmek iin hep bugn; yarn diyoruz. Acaba bu nefse hizmet ne zaman bitecek! Nefislerinize bu kadar istediklerini verdinizde ne oldu, bari doydu mu? Yoksa yine de daha yok mu diyor? Doymak bilmeyen nefisleri doyurmaya alanlarn nefisleri hep zdrap ekiyor. nk ne de verseler nefisleri kendilerinden baka eyler istiyor. Bir de veremedikleri zaman nefisleri daha da azgnlayor. Madem ne versek nefislerimiz doymuyor, o halde nefislerimizi terbiye etmeye alalm. Haram snrlar amamas iin onu ibadetlerle dizginleyelim. Yoksa azgn at gibi kendini de bizi de helk edecek. airin biri nefsinin elinden yle dert yanyor:
Esirem nefs elinden, zevkim olmaz taate yarab Yzm bir hayra dnsem, dnderir masiyete yarab! Varlmaz bu hacletle huzuru izzete yarab! efaatknn gnder bu asi mmete yarab! *** Ne bir halis amel ne Hakka lyk hsn-i halim var Ne ahlk- hamidem, ne hakik bir kemalim var Nihayetsiz gnahm, crm- isyanm, vebalim var efaatknn gnder bu asi mmete yarab! *** bade zulmeder mi smme h Hakim-i Mutlak! Bizim amelimizin mahsuldr her bir bel ancak Yine senden olur bir are olsa, eleman ey Hak! efaatknn gnder bu asi mmete yarab! *** Vcudum gitti elden hb-i gflet gitmedi hl Cehalet a geti, nefse hizmet bitmedi hl Ah hitame erdi mrm, kizb-i gybet yetmedi hl efaatknn gnder bu asi mmete yarab! *** lh, maksadmz ancak nur-u imandr Senin hfzn myesser olmasa haller periandr Gnahkr olmasa affn kime mahsus-u ayandr

Firaset-l Mminin efaatknn gnder bu asi mmete yarab!

217

imdi gnmz ortamnda tevbemizde sebat edebilmenin arelerini bulmaya alalm. Buna bir are bulmazsak cehennem ateinde azaba duar olacaz. Dnyaya bir daha gelip ikinci bir imtihan hakkmz yok. Bir hakkmz var, bu hakkmz iyi deerlendirirsek kurtulacaz, deerlendirmezsek ebedi hayatmz mahv perian olacak. Nasl edelim? Allahm, bizlere yardm eyle. Gnahlara kar bize g ver Allahm.

Tevbemizde Devam Edebilmemiz in u Tavsiyelerde Bulunabiliriz

1) Bata gnahlardan korunabilmemiz iin: Allah-u Tealay iyi tanmamz lzm. Kime kar geldiimizi iyice dnp, onun yceliini kalbimizde hissetmemiz gerekir. Allah-u Tealann ycelini anlayan kullar byle korkusuzca gnah ileyemezler. Kuran- Kerimde yle buyrulmaktadr:

O, yle Allahtr ki Ondan baka ilh yoktur. Grlmeyeni ve grleni bilendir. O Rahmndr, Rahmdir. O, yle Allahtr ki kendinden baka hibir ilh yoktur. O mlkn sahibidir, eksiklikten mnezzehtir. Selmet verendir, emniyete kavuturandr, gzetip koruyandr, stndr, dilediini zorla yaptran, byklkte ei olmayandr. Allah mriklerin ortak kotuklar eylerden mnezzehtir.4

Ey iman edenler! Allahtan korkun ve herkes yarna ne hazrladna baksn. Allahtan korkun, nk Allah, yaptklarnzdan haberdardr. Allah unutan ve bu yzden Allahn da onlara kendilerini unutturduu kimseler gibi olmayn, onlar yoldan kan kimselerdir.5

imdiki insanlarn inanlar, imanlar o kadar zayflam, o kadar darbe alm ki en byk gnahlar korkusuzca iliyor. nk adamda lm, kabir, maher, cehennem korkusu yok ki, ahireti kendine dert edinmemi ki, o kiiler iin dnya daha nemli. Geici dnyann aldatc cilvelerine hayran olan bu kullar, acaba cenneti kardklar zaman halleri nicedir? Keke cenneti biraz olsun anlayabilselerdi. Gerek Mminler, ahirette kurtulanlardan olabilmek iin, Allah-u Tealann rzas iin dnya kendilerinin olsa, hepsini gzlerini krpmadan verilerdi. man zayf olanlar da dnya iin ahiretlerini feda ediyorlar. imdi bu kullar lm, ahireti umursamamakla, nemli eyler nemsiz oluyor mu? Olmuyor. Bu gaflet uykusunda olan bu insanlarn uyanp nlerindeki tehlikeleri
4 5

Har sresi, yet: 22-23 Har sresi, yet: 18-19

218

Firaset-l Mminin

grebilmeleri iin, dnya sevdasndan, sarholuundan kurtulup imanlarn, inanlarn kuvvetlendirmeleri gerekir. Bunun iin de nefs arzular, eytan vesveseleri brakp; aklla hareket etmeli, ilim, amel ve tefekkre devam etmeli, ahireti de nemsemeli ki gznn nn grebilsin. Ne yazk cehennemlik olana; ne mutlu cennetlik olana! 2) Bir de nefsi tam bir dman olarak karna alacaksn. Onu ibadetle yorman sana zevk vermeli ve yle demelisin: Ey nefsim, imdiye kadar sana pek ok iyilikler yaptm. Yedirdim, iirdim, istirahat ettirdim, en gzel yerlere gtrdm. Sen hi doymadn, hep beni gnahlara srkleyip Rabbime isyana sevk ettin. Bundan byle sen ve eytan benim dmanmsnz. Sizleri ibadetlerle terbiye etmek bana zevk verecek. stesen de, istemesen de seni ibadete gtreceim. Bunca yldr beni oyaladnz, mrm bo yerlerde tkettiniz. Bundan byle sizleri deil; aklmn sesini, Rabbimin emirlerini dinleyeceim. Rabbimi raz etmek iin, sizleri kzdrmak bana zevk verecek. Sizlere muhalefet benim prensibim olacak. Akll durmazsan helllerden dahi seni mahrum edeceim. Zaten yle demiler: Nefsini memnun eden, Rabbini kzdrr; Rabbini raz eden de nefsini kzdrr. Rabbimizin rzasn nefse, eytana muhalefette arayalm. Hellleri dahi ll verelim. nk her hell zevki ona tattrrsan, bu defa senden haram zevkleri ister. Onu terbiye asndan bazen helllerden de ksalm ki, bizlere hellleri yaptrmakla urasn; haramlar deil. yleyse nefsin kt arzularndan vazgemeden, Rabbimizin rzasna kavumamz mmkn olmayacaktr. O yzden Allah dostlar nefsin irkin arzularn brakmlardr. Nefis hakknda yle temsili bir olay anlatlr: Gnlerden bir gn Mecnun Leylasnn kyne gitmek iin, dii bir deveye biner. Bir sre yol alr. Mecnunun tek derdi, bir an nce Leylasna kavumakt. Dii deve ise geride brakt yavrusunu dnmekteydi. Mecnun bir an dalp gitse, elinden yular gevetse, deve bunu hisseder ve geldikleri kye geri dner. Yani yavrusunun olduu yere doru giderdi. Mecnun Kendine gelip baktnda, bulunduklar yerden ok daha geriye gittiklerini fark ediyordu. Bu yolculuk iki- gn byle srd. Mecnun yllardr yollardaym gibi arp kalmt. Bakt ki bu yol byle bitmeyecek deveden indi ve: Ey deve! dedi. kimiz de az. Fakat aklarmz birbirine zt, birbirine aykr! Demek ki biz, birbirimizle yol arkadal yapmaya uygun deiliz. Senin sevgin de yularn da bana uymuyor. O halde en iyisi ayrlalm! diyerek deveyi brakt. Bu hikyede geen Mecnun insan ruhunu temsil ediyor. Ve ruh, ezeli bir sevgiliye yani Rabbine muhta ve mtaktr. Deve ise nefistir. Madd arzularn semboldr. O da, yavrular olan heveslerin ardndan komaktadr. ibli (rh.a) yle diyor: Allah (c.c) ile nsiyet (ballk) istersen, nefsinle yoldal kes.

Firaset-l Mminin

219

Diyeceksiniz ki, nefsin de hakk yok mu? Biz diyoruz ki: Nefsin hakk neyse onu verin yeter. Bazlar hep nefse hizmet ediyor, artk haram snrna gelmi, hatta onu da gemi halen nefis hakk diyor. Cenab- Hakkn hakkn iniyor haberi yok. ou insan eytan bu tr hilelerle aldatyor. Alkame bin Kays nefsi ile ok mcadele ederdi. Kendisine: Nefsine neden bu kadar azap ediyorsun? diye sorulduunda u cevab verirdi: Onu ok sevdiim ve cehennemden korumak iin! Yalnz nefsin zerine giderken dikkatli olunmal, herkes gcne gre amel etmeli, nefsin zerine bir defadan gidip onu ibadetten, ilimden bktrmamaldr. Baz insanlar gryoruz: Nefsini ok yoruyor sonra da ksa zaman sonra ibadeti, ilmi brakyor. Bu durumda olan insanlar ok dikkatli olmaldrlar. Avlanmaya giderken avlanmamaldrlar. badetler az da olsa devaml olmas nemlidir. imdi nefse ok yklenip daha sonra da ibadetler brakld zaman yanl olur. Allah dostlar nefislerine yklendikleri zaman, onlarda geveme olmuyordu. O yzden herkes kendi dayanma gcn de gz nnde bulundurarak hareket etmelidirler. ayet zayf yapl veya iradeliyse ara sra nefsin ykn hafifletmelidir. mam- Ali (r.a): Kalpleri zaman zaman dinlendiriniz. nk usan duyduklar zaman krelirler. Buradaki nefisleri dinlendirin demekten maksat farz olan ibadetleri de ara sra brakn anlamnda kesinlikle deildir. Buradaki anlam nafile ibadetlerde dinlenme, azaltma yapabilirsiniz anlamndadr. bnu At (rh.a) da yle der: Bkknlk almeti ortaya kt zaman, taatleri eitlendir. Nefsin dnyaya meylettiine dair almetler ortaya knca, onu gemle. En ok nem vermen gereken husus: Namaz hakkyla ed etmendir. Bir de yaplan ibadetler nefse ar gelmemesi iin ibadetleri zevkle yapmak ok nemlidir. O yzden kendinizi ibadete verdiinizde konsantrenizi gzel yapn, ibadetin zevkini almaya aln. Hibir zaman tefekkr elden brakmayn. Olaylardan ibret almaya aln. Ve Allah-u Tealaya cangnlden, yardm greceinize inanarak snn, o zaman pek ok ilh yardmlar greceksinizdir.
Bir saat tefekkr, bir sene ibadeti nafile hkmndedir. Kastamonu, 10

3) Gnahlarmza tevbe ettiimiz zaman bir daha dnmemek zere, ihlsla, samim bir ekilde tevbe edelim. Cenab- Haktan bize yardm etmesi iin yalvaralm, gzya dkelim. Nefislerimiz azgnlatka ona lm, kabrin yalnzln, cehennemin iddetini hatrlatalm. Yine de azgnlk ederse cennet gibi bir yeri karmann ok zarar olacan hatrlatalm. Nefsimizi ve eytan

220

Firaset-l Mminin

dman bilip onlara muhalefet etmeyi kendimize prensip edinelim. Nefsimizin isteklerinin tersini yaptklarmzda zevk duyalm. ok azgnlatnda onu cezalandralm. nk nefse ne zaman iyilik etsek ktlk gryoruz. Biz onu cennete aryoruz. O bizi cehenneme aryor. O yle bir mahlk ki ona iyilik eden ktlk bulur. Ktlk eden de iyilik bulur. yleyse grnmeyen dmandan kendimizi korumaya bakalm. Baz insanlar, tembellik edip kulluunu yapmaz. Namazn klmaz. Uykuyu namaza tercih eder. Hlbuki namaz uykudan hayrldr. kincisi Allah-u Tealaya namaz klp ibadette bulunmak bir ereftir, bir nimettir. Byle bunun gibi nimetler ve eref te her kula nasip olmuyor. Biz Mminler yce yaratc iin alnmz yere koyduumuzda eref duyuyoruz. Kulluktan ar(utanan) edip imandan yz dnen kullar lnce tm haklarn kaybediyorlar. te bu kullar dnyann en bahtsz zavall kullardr. Biz onlarn haline gerekten acyoruz. Rabbim onlar da uyandrsn, imann tadn, kulluun lezzetini tattrsn. Belki onlar da iman edip, haram zevklerden kendimizi korumaya altmz iin bizlere acyor. Ey insan, siz Allah-u Tealaya kulluk yapanlara niin acyorsunuz? Onlarn ne kayb var ki, dnyann en huzurlu insanlar imanl olup ibadetlerini yerine getirenlerdir. Ama sen kendini ok akll, kurnaz zannedip imanszl, dnyann geici zevklerine tercih ediyorsun. Seni bekleyen lm, Azrail ve kabir var, cehennem var. Bunlar inkr etsen de var. Sen haksz isen (ki, zaten hakszsn) o maher gn halin ne kadar perian olacak bir bilebilseydin? Ama Rabbinin hidayetinden yz dnersen nereden bileceksin ki! Bir de tembellikten dolay ibadetlerini yapmayp uykuyu namaza tercih edenler bilsinler ki! ldler mi ok yatacaklar. Bu dnya ya yatmak iin, gaflete dalmak iin gelmedik, kulluk iin, ibadet iin gelmiiz, anlayn artk! Nefsimize ahiret azabnn dnyadakine benzemediini de hatrlatalm. imdi dnya imtihanlarn kaybedenler, ikinci ve nc defa belki de daha fazla deneme hakkna sahipler. Ama ahiret imtihann karann ikinci bir ans daha yok. Dnyada herhangi bir imtihan kaybettiin zaman yle kaybedecein fazla bir ey yoktur. Nice kiiler var ki, niversite snavn kazanmad iin ticarete atlyor, daha ok para kazanyor. Ama ahiret imtihann kaybeden kiinin bu ans yoktur, onun azab atetir. Dnyada bir su ileyen kii hapishaneye giriyor, orada arkadalar, yemei, televizyonu var. Hi ummad bir zamanda affolma midi var. Yine de hapse dtne zlyor, dayanamyor bile. Ama dnyada kulluk imtihann kazanamayanlar, zerine alm olduu emirleri yerine getirmeyenler, cehennem ateinde yanacaklar. Bunlarn dnlmesi gerekmez mi? Onun iin tedbirler alnmaz m? Ksack dnya hayatnda yaplan zevkler hatrlanmayacak bile. 50-60 yllk bir mr iin, kimileri o yaa da ulaamyor, deer mi cenneti karmaya, cehennemlik olmaya?

Firaset-l Mminin

221

yleyse bunlar lmeden nce bu dnyada iken dnelim. Sonra da: Ya Rabbi dnyaya geri dnp sana kul olaym demeyelim. nk o gn kimseden o tr istekler kabul edilmez. Yani bu zamanda dinimize drt elle sarlmamz gerekir. Dinin emirlerini nemsizmi gibi grerek dinimizi yaamamz zor olur. Madem asrmzda kulluk zor olmu, ona gre daha cidd bir ekilde almalyz. Yoksa ayaklarmz kayar. Ayaklarmz kaymamas iin her admmz yere bastmzda yerin alt var diyelim. lmden gafil olmayalm.
Hep, bu dnya'ya altn; ahiretin oldu ziyn. Ddn bedenin peine, kalbini eyledin viran. Akla, ilme hi uymadn; nefs oldu, sana kumandan, Geti genlik, hep gafletle; dnya hrsndasn elan. *** Nasihat hi dinlemedin; yoldan ktn sanki sekrn. Dnya zevklerine daldn; imdi hlin hu fin. Hainler aldatt seni; sandn sonsuz, bu devern. Didinmeler, boa gitti; yr olmad, servet smn! *** slmiyet ktlenir, haram ilenir her yandan. Mslmanlk lafta kalr, ses iin dinlenir Kuran. Mmine gerici denir, kayrlr mrted olan. Bunlarn hepsi muhakkak, olur kyamet kopmadan. ***

4) Yapm olduumuz tevbemizde kalabilmemiz iin kt arkadalarmz brakp yeni dindar arkadalar edinmemiz gerektii belirtilmitir. Bu konuyu biraz daha aalm. Evet, arkadalar iyi olmayan insanlar dzelemezler, gnbegn daha ktye doru giderler. Sen tevbe edersin onlar gelir seni yolundan evirirler. Hele paran varsa senin yakan hi brakmazlar. O yzden seni cehenneme aran arkadalarndan uzaklamalsn. Kendilerine aka yle dersin: Artk ben bundan byle Rabbimin emirlerini yerine getireceim. Bunca gn ona asi oldum, bundan sonra olmayacam. Eer siz de tevbe ederseniz dostluumuz devam eder. Yok eer siz yine eski yanl yolunuza devam edecekseniz bundan byle ben aranzda yokum. Yolunuza bensiz devam edersiniz. Byle dedikten sonra gzel arkadalar edinirsin, onlarla dertleirsin. Onlar senin Allah-u Tealann emirlerini yerine getirmende sana son derece yardmc olurlar. Arkadalarn iyi seen insanlar kolay kolay bozulmazlar. eytana, nefse uymazlar. O iyi arkadalardan hep fayda gelir, zarar gelmez. ou insanlarn bozulmas arkadalar yznden, ou insanlarn dzelmesi de arkadalar yznden olmutur.

222

Firaset-l Mminin

Onun iin evltlarmzn kimlerle arkadalk ettiklerine bakalm. Kt arkadalardan uzak durmalarn tembih edelim. nk insan sigaraya, ikiye, kumara altran, haram yollara aran arkadalardr. Onun iin byle kt huylu arkadalardan uzak duralm. Eer ara sra onlarla grp onlara ilh emirleri anlatman faydal olacaksa ve sana da zararlar dokunmayacaksa, onlar gnahlarla ba baa brakma. Onlara yardmc olmaya al. yi arkadan dini yaamadaki nemi herkese bilinen bir gerektir. Tabi baz genler de arkadalar tarafndan doldurua getiriliyor.Efendim sen korkaksn, sen filan ii yapamazsn diye onu aldatmaya alyorlar. O da bunlara kanyor. Bazlar da arkadalarnn kendisini knamalarndan ekindii iin tevbe ediini aklamak istemiyor. Ey gen kardeim! Sen Allah-u Tealann emirlerini yaparken hi kimseden ekinme, utanma, seni knamalarna aldrma. Biz Mminler Yce Rabbimize kulluk ederken eref duyarz. Bu hususta kimsenin bizleri knamasndan korkmayz. Sen doru yolunda sebat et. Allah-u Teala yardmlarn sana ulatracaktr. Peygamber Efendimiz (s.a.v) iyilerle arkadaln nemini yle haber veriyor:

nsan dostunun dini zerindedir. Binaenaleyh, sizden herhangi biriniz kiminle dostluk yaptna dikkat etsin. 5) Tevbemizde sebat edebilmemiz iin dikkat edeceimiz dier bir eyde; dini eitim veren bir cemaate devam etmemizdir. Cemaatlere, onlarn yaptklar sohbetlere katlan insanlar orada yeni yeni gzel arkadalar ediniyorlar. Orann manev havasn teneffs ediyorlar. Bu defa kolay kolay bozulmalar olmuyor. Cemaatten ayrlan kuzuyu kurt yer. Onun iin genlerimiz, dini dersler yaplan cemaatlere gidip katlsnlar, oralara baka genler ve arkadalarn gtrsnler, onlarn da o ortamdan faydalanmalarn salasnlar. Burada dikkat edeceimiz husus: Yeter ki; gittiimiz cemaatler dine aykr anlatmlarda bulanmayp, gerek slm limlerinin yolunda olsunlar, ifrat ve tefritten uzak dursunlar. Baz cemaatlere gidiyorsun, eriata uymayan ey batldr diyorlar. Ama kendileri eriatn emirlerini bilmiyorlar. ncelikle bizler dinimizin emirlerini iyice bileceiz ki yaptmz davranlar eriata, dine uyuyor mu, uymuyor mu? ona gre karar verelim. Yanllar bulmann yolu da ilimden geer. Din limlerimizin bizlere rettikleri kaideleri bilmekten geer. Dindeki kaideler iyice bilinmeyince yanl, dorudan ayrt etmek ok zordur. En azndan faydal ikazlara ak olalm. Birileri bizleri uyarr da yanlmz sylerse ona kzmayalm. Teekkr etmesini bilelim. Zaten insanlarn kendilerini hatasz grmeleri bata yaplan ilk yanllktr. Arclktan uzak olalm, nk din vasattr. Zaten hibir cemaatin masum oluuna dair bir ey yoktur. Her cemaat hata edebilir. Yeter ki, o hatalarmz byk ve nemli yanllklar olmasn.

Firaset-l Mminin

223

Zaten bizler hangi cemaate gitsek de, onlardan bize gelen emirler dine uygunsa kabul ederiz, deilse kabul etmeyiz. Hlka asi olunacak durumlarda, mahlka itaat olunmaz. Ama cemaatte bizlerin yanl olarak grdmz her ey yanl demek deildir. Kimi zaman bize gre yanltr; ama aslnda dorudur. Bizler de yanlyor olabiliriz. Onu anlamak iin gzel bir dini bilgiye sahip olmalyz. Bir de yaplan yanlla slm limleri, mctehidler nasl aklk getirmiler, ona bakmamz gerekir. Bir emir ki, dinimizin kesin emirlerine muhalifse yani, Kurana, hadislere, icmaya, cumhur-u ulemaya (limlerin ouna) muhalifse, yle emirler kimden gelirse gelsin alnmaz. Ama o konu hakknda limler farkl grler ileri srmlerse, o zaman kimselerle tartmaya girmeyiz. Bir de bizler bir cemaate gittiimiz zaman onlarn yanln, hatasn bulaym gibi dncelere girmemeliyiz. Onlarn faydal yanlarndan istifade etmeye almalyz. Herkese eletiri gzyle bakmak, hata aramak yanltr. Sadece dinin ak seik ve kesin emirlerine muhalif bilgiler sylenirse o zaman dikkatli olunmal, syleyen kardeimiz de tatl dille uyarlmaldr. Zaten hibirimiz hatasz deiliz, beer hata edebilir. Evet, cemaate devam etmek ou insan iin zarurdir. Aksi takdirde abuk bozulur. zellikle genler, iyi insanlarn cemaatlerine gidip derslerine katlmaldrlar. Cemaate gitme imknlar olmazsa, kendi aralarnda terbiyeli, imanl, namazl genlerle bir araya gelip bir ev tutmaldrlar ve evlerinde her gn biraz da din dersleri yaplmal, bylece Allaha kul olma hususunda birbirlerine yardmc olmaldrlar. Ama sizin gidip kaldnz odalarda veya evlerde arkadalarnz hell ve harama dikkat etmiyorlarsa, sizin orada dininizi yaamanz imknszdr. Ve sizi hemen bozarlar, oralarda kalmayn. Siz kendinize dini deerlere nem veren arkadalar ve cemaatler bulunuz.
Kalbi mnevver olmak isteyenler az yemeli ve sefihlerin (dk ahlakl kimselerin) yanlarnda bulunmamaldr. (mam- afii)

Bir gn tbb kazanan bir gen kardeimiz gelip bana dedi ki. Hocam, ben zmir Tp Fakltesini kazandm. Benim hangi cemaate gitmemi tavsiye edersiniz. Ben de renci olanlar iin uygun bir cemaati kafamda tasarladm. Ama ona yle dedim: Kardeim zmire gidersen orada gzel dindar cemaatler vardr. Gider onlarn derslerini dinlersin, onlarn ortamna bakarsn, hangisi senin houna giderse orada kalrsn. Gen kardeimiz gitmi oradaki cemaatlerin derslerine katlm kendisine uygun olan bir cemaatte kalmaya karar vermi. Orada beraberce hem dnyalarna, hem de ahiretlerine almlar. imdi insanlarn ftratlar farkl farkl yaratlm. Herkes ayr ayr ortamlar seviyor. Onun iin herkes benim cemaatime gelmeli, yoksa kurtulamazlar demek doru deildir. Ehlisnnet dncesinde olup hayrl iler ve hizmetler zerinde alan cemaatler iyidir; ama cemaatilik, taassupuluk yapmak iyi deildir. Sen btn insanlar Nurcu, Nak, Rufa, Kadiri veya Sleymanc

224

Firaset-l Mminin

yapamazsn. Ancak insanlar slm mmeti olarak bir at altnda toplanabilir. Yani: Elhamdlillh Kuran izgisindeki tm cemaatler Mslman kardelerdir. Yeter ki, nan ve amellerimiz Kurana, snnete, sahabelerin yoluna, ehlisnnete uygun olsun. Byle olunca artk cemaatlere konulan isimleri sorun yapmayalm. simler yznden birbirimizi slmdan ayr olarak dnmeyelim. Konulan isimler, knyeler birlememize, birbirimizi sevmemize engel olmasn. Btn mminler mezhep ve tarikat taassubundan uzak olup birbirlerine slm kardelii prensibiyle yaklamaldrlar. Teferruata ait farkllklar kin, dmanlk ve tefrika nedeni olmamaldr. Bizler mslmanlar arasna tefrika ve fitnenin girmesine msaade etmeyelim. Ayn zamanda birbirlerimizin yanllarn, hatalarn aratrmayalm. Birbirlerimizin ayana ba olmayalm. Hepsini sevelim ve sayalm.
Biz muhabbet fedaileriyiz, husumete vaktimiz yoktur!... Tarihey-i Hayat-59

Tabi insan dostunun nemli grd yanln hatasn syler. yle zaman olur ki, sylemek farz olur. unu demek istiyoruz: nemli olmayan eyleri olduundan daha fazla byltp ortal kartrmayalm. nemli olanlar da gzellikle, kalp krmadan syleyelim. Buna da gerek kimse kzmaya artk. Kzan olursa da onda bir problem var demektir. nemli grlen bir hatay sylemek ayr bir ey, kar taraf rtmek iin ayp, kusur ve yanl aramak ayr bir ey, bunlar bilelim ve dikkat edelim. Cemaatler olarak hizmet eklimiz farkl olsa da umumun ve dinin menfaatine olan durumlarda ortak kararlar alalm. nemli meseslerimizde ortak zmler ararsak sesimizi daha iyi duyurmu oluruz. Danklmz Mslmanlarn ezilmesine sebep oluyor. Daha nce de belirttiimiz gibi devam ettiimiz cemaatler salam bir inan zerinde yryorlarsa, tm hareketlerini slma uygun bir ekilde yapmaya alyorlarsa, onlar faydal cemaattirler. Bizlerin de onlara yardmc olmamz, almalarn takdirle karlamamz gerekir. Allah-u Teala bu dinin ycelmesi, bu genlerin cehennemden kurtulmalar iin alan tm cemaatlerden raz olsun. te byle genleri alp barndran cemaatlere zenginler yardmc olmaldrlar. Bu hususta cimri olmamaldrlar. Zaten cemaatlerde cmert zenginler olmazsa o cemaatlerin muvaffak olmalar zordur. Peygamber Efendimiz (s.a.v) yle buyurmu: Cimrilikten kannz! nk sizden nce gelen milletleri helk eden cimrilik olmutur.6 Yardmlar ola ki hizmet de devam etsin. Allah-u Tealann en sevmedii insanlardan biri de cimrilerdir. Bir de yardm hususunda her zaman zenginler yardm etsin demeyelim. Herkes gcne gre yardmc olmaldr. Bu toplanan paralar da hak ettii yerde, cidd eitimlerde, faydal yerlerde kullanlmaldr. Gereksiz yerlerde harcanmamaldr. Byle davranmak mesuliyeti gerektirir veya toplanan paralar hell bir ekilde iletilip devaml bir gelir kayna haline getirilir. Onunla da din hizmetleri srdrlr.
6

Ebu Davud, Nesai, Mslim Birr,56(2578)

Firaset-l Mminin

225

Baz cemaatler de ok tutucu ve ok taassupu kardelerimiz oluyor. Onlar zannediyorlar ki byle davranmakla o cemaate daha faydal oluyorlar. Hlbuki arclk, bir cemaate fayda getirmez; bilakis zarar getirir. yleyse her eyde olduu gibi ll olmak lzmdr. Kendi bulunduu cemaati vmek iin yalan sylemeyi caiz grenler, o cemaate zarar verenlerdir. Doruluk zerine kurulan grler ilelebet nur gibi parlayacaktr. nk doruluk yz akldr. Saydmz artlara dikkat eden pek ok slm cemaatler mevcuttur. Bunlarn derslerine itirak eden kardelerimize eytan ve nefis kolay kolay yaklaamaz, o genci kandramazlar. Ama cemaatten ayrlan insanlarn ou bozulmu, gnah ukurlarna yuvarlanmlardr. yleyse oluk ocuklarmza da faydal cemaatlere gtrelim. Orann feyzinden istifade etsinler, gerekirse ailelerimize, ocuklarmza evlerimizde her akam kitap okuyalm, onlar dini konularda aydnlatalm. Her gn belli bir saatimizi ocuklarmzn eitimine, Kuran renmelerine ayralm. Nasl ki dnyalk derslerine nem veriyoruz, ahiretlik eitimlerini de ihmal etmememiz gerekir. Evltlarmz hem dnyada iyilik grsnler; hem ahirette iyilik grsnler inallah. Bir de genlerimiz manen yle olgunlamal ki, kendi gcyle ayakta durabilmelidir. nk her zaman cemaat bulamaya biliriz, kt ortamlarda dinimizi yaamak zorunda kalabiliriz. Onun iin imanmz gl olsun. Her trl fitne karsnda ayakta durabilmeliyiz. Her zaman iyi arkadalar arkamzda gezemezler ki! 6) Bu dnyann fitne ve fesadna kanmamak, tevbelerimizde sebat edebilmemiz iin bir dier are de ilimle itigal etmektir. Bir limin ders halkalarna devam etmeli, ondan Kuran renmeli, onu rendikten sonra tecvid renmeli, bunlar bitirince benim iim bitti dememelidir. lmini arttrmak iin Arapa okumaldr. Nice insanlar ilmin lezzeti, gnahlara ve dnya ehvet ve ziynetlerine dalmaktan, aldanmaktan alkoymutur. lim okumann gerekten ok sevab vardr: Melekler ilme talip olana kanatlarn gererler. Yerde ve gkte olan varlklar, hatta sudaki balklara varncaya kadar hepsi alim iin Allahtan af ve mafiret dilerler. Bu kadar dua alan insann bozulmas mmkn m? : yleyse Ya lim ya talebe ya da dinleyici olalm. Hz. Ali (r.a) yle buyuruyor:
lim isteyen kiiyi cennet, gnah isteyeni de cehennem ister.

Cennetin yolu ilim renmekle kolaylar. Mslman kii ya okutan veya okuyan olmaldr. Zamanlarn boa geirmemelidir. Bir de okumayan insanlar yalannca abuk bunaklayorlar, deta ocuk gibi oluyorlar, bazlar akln da yitiriyor. Ama srekli ilimle, okumayla uraanlarda byle sorunlar fazla grlmyor. ok okumayn deli olursunuz diyenler ne kadar Mslmanlara zarar vermiler bir bilselerdi. Baz Mslman kadn ve erkekler var. Kuran okumasn bilmedii gibi dini bilgilerden de habersiz, Namaz srelerinin ounu bilmiyorlar; bilseler de ou yanl. Ve bu kiiler yanllarn da dzeltmekle uramyorlar. Hep yanl olarak ibadet yapyorlar. Kendilerine dini konulardaki bilgi eksikliklerinizi tamamlamanz lzm dediin zaman, bu kadar bana yeter, Allah kabul eder

226

Firaset-l Mminin

diyorlar. Hlbuki bunlar namaz nasl klnr, namaz bozan eyler nelerdir, namaz srelerinin doru okunu ekli nasldr? Onu dahi bilmiyorlar. Bunlarn namazla, orula, hacla, zektla ilgili dini bilgilerini, hell ve haram hususlarn renmeleri lzm gelmez mi? Bunlar gn boyu ne yapyorlar. Gnde bir kelime renseler, zamanla pek ok eyler renmi olacaklar. Bu kiiler eytann aldatt zavalllardr. Bunlar cehenneme doru gidiyorlar. Bir an evvel aylp bir hocadan ders almal, her eksiini tamamlayp doru bir ekilde ibadetlerini yapmaldrlar. Ben artk yapamam, renemem demek mazeret deildir. Bunlarn iersinde yleleri var ki, Kelime-i ehadeti doru olarak getirmesini bilmiyor. ou yanl getiriyor. Ey zavall Mslman! Sen u mrn iinde bir kelime-i ehadeti doru dzgn renememi isen, sen bu mr iersinde ne yapmsn, sen nasl Mslmansn? Kelime-i ehadeti getirmesini bilmeyen acaba ne kadar Mslmandr, hi dndn m? Bu insanlarn ou fatihay bile doru olarak okumasn bilmiyor. Hep yanl okuduklarndan dolay ok tehlikeli manalar oluuyor. Bunlar mrlerini faydal eylerle geirmeyip bo eylerle, onun bunun gybetini yaparak geirmiler. Lokman ne gzel demitir: Hi yaamamak, yllarca yaayp da gnah ilemekten daha iyidir. Bir hoca da rencisine yle demi: Bir i grmedik, vakit de geti. te faydasz eylerle uraanlar ahirete nem vermeyen insanlardr. Uyan ey Mslman uyan! Cehenneme doru gidiyorsun. Rabbinin sana verdii grevleri yapmamsn, bilmen gerekenleri renmemisin, halin nice olacak? Senin ilk yapacan ey Kuran renmen, Namaz srelerini doru bir ekilde renip gnbegn eksiklerini tamamlamandr, Baka aren de yoktur. zellikle kelime-i ehadeti, amenty manalaryla beraber renip dilin ile ikrar edip kalp ile tasdik edeceksin. Zararn neresinden dnsen krdr. Dnya ve ahiretin kurtuluu ilme balanmtr. Bo durmak dinimizde knanmtr. yle buyrulmu:
Sen nefsini megul etmesen; nefsin seni megul eder.

mam- afi (rh.a) de yle der:

Kendini hakla megul etmezsen, batl seni kaplar.

te faydal bir meguliyet olarak ilim okumaktan, daha gzel bir ey olamaz. lim okuyup da bozulan insanlar ok azdr. lmin feyiz ve bereketi onu gnahlardan korumaktadr. Baz ilim okuyup da yanl yolda olanlar ilmini dnya menfaati iin yapanlardr. Allah-u Tealann rzasn kazanmak iin ilim yapanlar, Allahtan en ok korkan salih insanlardr. Maalesef baz insanlar gryoruz, dinlerini iyi bilmedikleri gibi renmeye de almyorlar. Cami gibi

Firaset-l Mminin

227

yerlerde yaplan be on dakikalk gece derslerine bile katlmyorlar. O gecenin uzununda gidip televizyon karsna oturanlar, ders bir iki dakika uzadnda saa sola deprenmeye balayanlar, azck daha uzatsan dersin ortasnda kalkp gidenler. Bunlar ilmin, ilim meclisinde oturmann mkfatn bilmeyen nasipsiz insanlardr. Dinini bilmedii halde azck sabredip dinini renmeyen bu insanlar Allah-u Tealaya nasl cevap verecekler? Hlbuki insan anlatlanlar bilse dahi ilim meclisinde oturanlar rahmet melekleri kuatyor. O gibi yerlere cennet ehli bile gpta ediyor. Allah Resl (s.a.v) o gibi yerleri cennet bahesi diye tarif etmitir. Hlbuki yaplan dersler zevkle, dikkatlice dinlenildii zaman ilim ehl de daha ok cemaatine faydal olmaya alr. Alc gnlsz olursa dersten kamak iin bir iki dakikann hesabn yaparsa, kim hizmet sunmak ister. Ne yazk ki, bu gibi yanllklar yapanlarn ou dinini iyi bilmeyip, ilme muhta olanlardr. Rabbim bunlara ilmin ve ilim meclislerinin kymetini anlama uuru versin. Zatn biri bandan geen bir olay yle anlatyor: Balebek camiinde vaaz yollu birka sz sylyordum. Karmda yle bir topluluk vard ki, donmu kalm, gnlleri lm, zahiri lemde kalm, mana lemine erimemiti. Baktm ki, nefesim onlara tesir etmiyor ve hararetli ateim onlarn ya odunlarn yakmyor. Esef ettim. Kendi kendime yle dedim: Sanki hayvanlar terbiye ediyor ve krler mahallesinde ayna satyorum. Fakat mana kaps ak ve szn zinciri uzundu. te ilim okumak ve okutmann, sevab gerekten dillerle ifade edilemez. yleyse bu sevaptan mahrum olmayalm. ster esnaf, ister renci olalm, ister bir baka bir ey olalm. Yinede, az da olsa her gn ilimden nasibimizi alalm. Ya okutan veya okuyan olalm. ncs olmayalm. Bunu da beceremeyenler en azndan ilmi dinleyenlerden ve ilmi sevenlerden olsunlar. limle uraan kiiler, gptaya deer insanlardr. lim okuyan insanlarn az da olsa devam etmeleri ve ders gnlerinde aksaklk yapmamalar ok nemlidir. Byle gevek davranan insanlar eytan hemen kandrveriyor. Gnmz genleri biraz devam edince ilmi brakyor, devam etmiyor. Veya az bir ey renince bu kadar bana yeter diyor. Hlbuki lene kadar, ya renen veya reten olmalyz. lme, ilmi renmeye doymamalyz. Tpk topran yamura doymad gibi. Gnn birinde talebelerden birisi hocasna yle der: Hocam, keke biz sizin yarnz kadar olabilsek. Hocas da ona kzarak unu demi: Ey olum! Sen benim yarm, senin taleben de senin yarn olursa, sonra da ortada bir ey kalmaz. Sen beni gemelisin. Hi phesiz ilimden bir eyler elde edenler, ilme devamla, sabrla elde etmilerdir. airin biri yle der:
nsanlarn mutluluu, elbise giyinmektedir.

228

Firaset-l Mminin lmi toplamak uykuyu terk etmektedir.

Baka bir beyitte:

Ey ilim taleb eden kii, gece kalk. Umulur ki sen, irad olunursun. Daha ne zamana kadar uyuyacaksn. Hlbuki mr ise geiyor. ***

Denildi ki: Her kim ki bir ey talep ederse ve nem verip alrsa, o eyi bulur. Her kim ki talep ettii kapy alarsa ve srar edip oradan ayrlmazsa, ieri girer. Bir baka manidar szde yledir:
lmin ba soan gibi acdr Sonu da bal gibi tatldr.

*** Yahya bni Muaz Er-Raziden:

Gece uzundur. O geceyi uykuyla ksaltma. Gndz parlaklk sahibidir, Onu gnahlarn ile bulandrma.

Evet kardeim, dnya ve ahiret kurtuluumuz ilme baldr. O halde sen de ilimden nasibini almaya, ilmin zevkini almaya al. Bu uurda gayret sarf et, rendiklerinle amel etmeyi de ihmal etme, ilmini dnyalk iin, makam, an ve hret iin kullanma, yoksa helk olursun. lim renmek iin ge kalma, genliinden istifade et. yle demiler: Kkken renilen eyler taa yazlan gibi, sonradan renilen eyler suya yazlan gibidir. Beikten mezara kadar ilme muhtacz. En azndan her Mslman kendisine ncelikle lzm olan bilgileri renmek zorundadr. Zaten mr ksa, eksiklerimiz ise oktur. ncelikle renmemiz gereken bilgilerden birkan zikredelim: a) Her Mslman, ilk nce kendisini yanl inanlardan koruyacak kadar itikat bilgilerini renmesi gerekir. Ehlisnnet inancn doru renmemiz gerektii gibi, imanmz tehlikeye girdirecek sz ve davranlar da bilmeliyiz. Tabi en doru bilgiye ulamamz iin; en bata kaynamz Kuran- Kerim, Peygamber Efendimizin hadisleri ve Sahabe-i Gzin hazretlerinin yolu olmaldr. Bu kaynaklardan gzel bir ekilde istifade edebilmemiz iin de

Firaset-l Mminin

229

mctehid olan imamlarn ve Ehlisnnet limlerinin dini nasl anladklarna da nem vermeliyiz. Dini sadece kendi arzumuza gre anlamamalyz. b) Kuran- Kerimi ve tefsir ilmini gzel bir ekilde renmemiz lzm geldii gibi, ibadetlerimizi dzgn ve doru bir ekilde yapabilmemiz, gnlk hayatmzda hell ve haram hususlarn birbirinden gzelce ayrt edebilecek kadar fkh bilgilerini de renmemiz gerekir. Bunun yannda Usul ilimlerinden de bilmemiz gerekenleri renmeliyiz. c) Daha sonra kalple ilgili olan ahlk ilmini de renmemiz gerekir ki, nerede gurura, nerede kibir ve riyaya, gsterie girdiimizi bilelim. Bylece eytann hilelerine dmeyelim. nk kendini beenen bely bulur, zahmete der. Kendini beenmeyen sefay bulur, rahmete gider. Bu hususta sahabeleri, Allah dostlarn kendimize rnek alalm. Onlarn hayatn okuyup, onlar kendimize rehber yaparak hasetlik, cimrilik, fke, kibir ve riya gibi kt huylardan kurtulup slm ahlkn elde edelim. Bu hususlarda Peygamber Efendimizin gzelim hads-i eriflerini kendimize k ve klavuz yapalm. Tavus kuu nasl ki, tylerinin gzelliine deil de; ayann karasna bakp kendini kusurlu ve irkin sayarsa, bizler de kusurlarmza bakp, onlar dzeltmekle uraalm. ) Ondan sonrada dier faydal ilimlerden de gcmz nispetinde nasibimizi alalm, dmanlarn, Mslmanlar zerinde gerekletirmeye altklar oyunlardan da haberimiz olsun ki, Mminleri onlarn erlerinden korumaya alalm. Bu hususta tarihi de bilelim ki, benzer hatalara bizlerde dmeyelim. d) Mslman kardelerin faydasna olacak, onlar ileri seviyelere gtrecek dnyev ve uhrev ilimler renilmelidir. Mslmanlar arasndan bu grevleri yklenecek kabiliyetli kiiler kmaldr. Her Mslman, kendi gcne ve kabiliyetine gre bu dinin ve Mslmanlarn izzeti iin ihtiya hissedilen konulara el atmal, madd ve manev ynden din dmanlarndan geri kalnmamaldr. Her ne yapsak da bir grev, dier grevimizi aksatmamal, hell snrlar almamaldr. Bazlar da kendisine lazm olan dier ilimleri ihmal edip tek bir ilimde ihtisas sahibi olmak maksadyla btn mrn tek bir ilimde geiriyor bu da uygun olmuyor. nk bize lazm olan dier ilimlerden de nasiplenmemiz gerekiyor. Baz kardelerimizi gryoruz, kendilerine ncelikle gerekli olan bilgileri deil de, en sonda renmesi gerekeni en bata renmeye alyor. Bylelikle ok zaman kaybediyor. Buna da dikkat edile! Zaten renilecek ey ok; ama mr ok ksa, o yzden en nemli ve faydal olanlardan, yani bizleri yanl inanlardan koruyacak, hell ve haram hususlarn bize gsterecek ilimleri bir an nce renelim ki, bilmeyerek gnahlara girmeyelim. lim renmemiz srf bir bilgi olsun diye olmamal, onunla amelde etmemiz de ok nemlidir. Zaten insanlar her eyi bilemezler, her eyi bilen Cenab- Haktr. Yeter ki bilmediklerimize ben bilmiyorum diyebilelim. Yoksa vereceimiz yanl fetvalar yznden cehennemi hak

230

Firaset-l Mminin

ederiz. Ama maalesef gnmzde ok ilmi olmad halde ben bilmiyorum diyenler ok azalm. Demek ki, insanlarda Allah korkusu azalm, dine sayg azalm. Cehennem hafife alnyor. Rabbim kalplerimizi byle talamaktan korusun, iin ciddiyetini anlamay nasip etsin. Bizlerden ok daha bilgili olan mctehid imamlarmz dahi bilmedikleri sorulara ben bilmiyorum diyebilmilerdir. Gnn birinde adamn birisi kadlk yapan Ebu Yusuf Hazretlerine gelip birka soru surmu. Ebu Yusuf hazretleri bildiklerini cevaplam, bilmediklerine de ben bilmiyorum demi. Adam kzarak: Sen bu devletten maa alyorsun, nasl olur da sorduklarma ben bilmiyorum dersin. Ebu Yusuf hazretleri ona yle cevap verir: Kardeim ben bildiklerimin karlnda maa alyorum. ayet bilmediklerim karln da maa alm olsaydm sizin hazineleriniz yetmezdi. Bu zatlar bize rnek olmal, bu kadar ilimlerinin okluuyla beraber ben bilmiyorum dedikleri halde, bizim gibi acizler ne kadar dikkatli olmal onu varn siz dnn. Bilmediklerine La edri (Ben bilmiyorum) diye bilen kii dinini korumutur. yle ise dilimizi La edri demeye de altralm.
Bilmiyorum demek ilmin yarsdr. (mam Malik)

7) Allah-u Tealann emirlerini yaayabilmemiz, tevbelerimizde devam edebilmemiz iin mitsiz olmamalyz. Kendimize gvenmeliyiz, eytana ve nefse kar kolay kolay teslim olmamalyz. Gnahlar da dnmemek lzmdr. nk gnahlar dnmek gnahlara istek uyandrabilir. Ayn zaman da gnah ilemek rzktan mahrum olmann sebeplerindendir. eytan insanlar aldatmak iin her trl areye bavurur. Baz insanlar var gnah iliyor, tevbe ediyor bir daha gnaha dnce mitsiz oluyor ve kendi kendine, senden iyi bir kul olmaz deyip tamamen kendisini gnahlara kaptryor. Bunlar da eytann oyunlardr. mitsizlik veren anlaylardan biri de: Ya hep ya hi anlaydr. Baz kimseler ya hep ya hi diyorlar. Hepsini yapamaynca, yapabileceklerini de terk ediyorlar. Byle dnmek ok yanltr. Dinde yle bir kaide vardr: Tamam yaplamayan bir hayrn, tamamnn terk edilmesi gerekmez. O yzden Mminler ifrat ve tefritten uzak olup, geleceklerine mitle bakmaldrlar. yle sylemiler: Servetini kaybeden yine kazanr. Sava kaybeden yine zafer elde edebilir. Ama midini kaybeden her eyini kaybeder. nk bunlar kazanmak mitle olur. midini yitirmi insan balama azmini ve iradesini kendinde bulamaz ki, kaybettiklerini tekrardan kazanmaya ynelsin. Ey kardeim! Gnmzde hepimiz gnahlarla yz yzeyiz. Tevbemizde duramadmz zaman yine de tevbe edelim. Ta ki eytan yenilinceye kadar. Bu dnya byledir ite. Bazen eytan bizi yener, bazen de biz onu yeneriz. Ama mitsiz olmamalyz. Velev ki ilediimiz gnahlar byk gnahlar olsun. nk onun rahmet kapsna snmaktan baka aremiz yok. eytanla olan

Firaset-l Mminin

231

mcadelemiz lene kadar devam edecektir. Beer olarak gnahlara dtmz zaman kendimizi tamamen gnahlara brakmamz doru mudur? Gnahn ne kadar arttrrsan ahirette o kadar zor duruma dersin. Gnah ileyip de tevbe etmemek o da ayr bir sutur. Bin defa da tevbe edip tekrar gnaha dsek yine de mitsiz olmamal tekrardan tevbe etmeliyiz. Baka aremiz yok. Gnaha dyoruz diyerekten tevbeyi brakacamza, tevbede sebat edebilmenin arelerini arayalm. Yce Rabbimizin u yetleri bizlere mitsiz olmamz yasaklyor: (Benim tarafmdan onlara) de ki: Ey nefislerine kar ar giden kullarm! Allahn rahmetinden midinizi kesmeyin. Allah btn gnahlar balar. nk O, ok balayan, ok merhamet edendir .7 Daha nce de belirttiimiz gibi samim ve halisane olarak tevbe ettiimizde, kendimize gzel arkadalar edinip, gnah ortamlarndan uzaklarsak, ilim meclislerine devam edersek, ilimle itigal edersek tevbemizde durmamamz iin hibir sebep yoktur. Beer olarak bazen kaymalarmz olduu zaman da tevbeye sarlmamz gerekir. Yeter ki gnahlarmzda srar etmeyelim, yeter ki gnahlarmza zlelim. Gnahlara zlmek te insan tevbeye sevk eder. Cenab- Hakkn o kulu balamasna sebep olur. Mmin gnahn da gibi grr; kfir ise ok kk grr. Haris ibni Sveyd, Abdullah ibn Mesud(r.a)n yle dediini rivayet etmitir: Mmin kii gnahn yle grr: Gya o Mmin bir dan eteinde oturuyor ve dan zerine kmesinden korkuyor. Fcir kii de burnunun zerine konan bir sinek gibi sanr.8 Hatta salih kullar hangi belya dseler de, dinle ilgili bellara dmediklerine krederler: Ve zatn biri yle anlatr: Bir deniz kenarnda kendini Allah yoluna vermi birini grdm. Kaplan yaras alm, hibir il bu yaray iyiletiremiyordu: ama kendisi durmadan haline krediyor ve yle diyordu: Hamd olsun ki, byle bir yaraya tutuldum da, gnah ilemek gibi bir felkete dmedim. nsann gnahna zlp alamas takdire ayan bir durum. Gnahlarla vnmek de ok knanacak bir durumdur. Hadis-i erifte:

yiliin seni sevindirir ve ktln zerse, (gerek) bir Mminsin, diye buyrulmutur.9

Zmer sresi, ayet: 53 Buhar, c.12. s.336 9 Tirmiz, Fiten:7; . Ahmed/ Msned, 5/252; Tabern Muceml-Kebir, 8/117; Hakim Mstedrek, 1/14
7 8

232

Firaset-l Mminin

te biz Mminler gnahlarmza zlecek ve ondan af dileyeceiz. Salih amel yaptmz zaman da sevineceiz; ama gurur ve kibre kaplp amellerimizle vnp nefislerimizi temize karmamalyz. Salih amellerimizi ona buna anlatmamalyz. Anlattmz zaman amellerimize riya, gsteri karp hepsi heder olup gidebilir. Baz insanlara eytan sen ne temiz adamsn, bak senin gibi kimse ibadet yapmyor. Bak yamur yayor muhakkak bu senin dualarn hatrna yamtr diyerek onu ibadette gsterie, kibre, irke girdirmeye alyor. ou insan da eytann bu telkinlerine kulak veriyor. Her ne kadar ben yle deilim dese de yava yava eytann vesveselerine inanmaya balyor. te byle vesveselere aldrmayp azimle, mitvar bir ekilde Rabbimize kul olmaya devam etmeli, tevbemizde sadk olmaya gayret sarf etmeliyiz ve Cenab- Hakka kar yaptmz amellerden dolay bir karlk beklememeliyiz. Baz insanlar ibadet ediyor karln da bu dnyada bekliyor veya keramet peinde ve bir eyler grmeye alyor. Bazlarna eytan yle diyor: Sen yllarca Allaha kulluk ettin. Bak! Hibir manev dereceye kavumadn, ne kendini o kadar yoruyorsun, yava al deyip o kiiyi tembelletirmek istiyor. Ama bizler ibadetlerimizi yaparken ister bu dnyada baz ikramlara kavualm; istersen kavumayalm. Ama una yle inanalm. Yaplan hibir gzel amel Rabbimizin yannda boa gitmez. Rabbim iyilerin iyiliklerini zayi etmeyendir. Onlarn karln muhakkak ahirette fazlasyla verecektir. Zaten bizler yaptmz ahirette karmza ksn diye yapyoruz. Yoksa mkfatn dnyada alalm diye deil. Byle dnrsek eytan bizi tembellie sevk edemez. eytan baz insanlara: Sen aciz bir kulsun, Allah sana hidayet etmezse, sana kuvvet vermezse sen ne yapabilirsin. Allah sana kuvvet versin ki, sen de daha iyi ibadet edesin. En iyisi sen Allahn yardmn bekle, yardm gelince ok iyi bir ekilde kulluuna alrsn. ou insan da bu telkinlere kanyor. Tembel tembel Allah-u Tealann yardmn bekliyor. Amenna, Allah-u Teala bizlere hidayet etmezse bizler hidayete eremeyiz. Bize kuvvet vermezse bizler bir ey yapamayz. Ama bu dnceler bir kulu tembellie itmemelidir. Bir kul ilimle urap salih ameller yaparsa, bu uurda aba harcarsa Cenab- Hak yapmam diyecek? Gece namazna kalkan bir insana kalkma, yat m diyecek? una yle inanmalyz: Bizler gayret sarf edersek, alrsak Yce Allah bizlere yardm edecektir. Rabbimizin yardm kullarn gayreti lsnde olacaktr. Yani sabrla, mitle Allah yolunda abalarsak emekler zayi olmayacaktr. Zatn biri yle diyor: Beni kedinin biri irad etti. deyip yle anlatr: Bir gn baktm ki bir kedi fareyi kovalyor. Fare kap bir delie girince, o kedi o deliin nnde gn, gece kln bile kprdatmadan kulaklarn dikip sabrla bekler. Kedinin gittiini hisseden fare delikten knca, kedi hemen onu yakalayverir. Bylelikle muradna ermi olur. Bu manzaray gren zat. Kendi kendine yle dnr: Eer ben de bu kedi gibi Rabbimin rahmet kaps

Firaset-l Mminin

233

nnde sabrla bekleyip yalvarrsam, Rabbim beni de affeder. Manev derecelere ykselirim inallah. Byle dedikten sonra o zat sabrla, mitle salih amellerine devam eder. Ve pek ok manev mertebelere mahzar olur. te bizler de alp gayret sarf etmeden bir eylere kavumay dnmeyelim. Allah yolunda alkan olalm. mitle, azimle beraber pek ok faydalara kavuacamz unutmayalm. Zorlu yksek dalar sabrla alr. ou insan da Rabbim affedicidir deyip tembel tembel oturuyor. zerine den grevi yerine getirmiyor. Hasan- Basr Hazretleri yle buyurmu eytan sizleri Allah affeder szyle kandrmasn. Hibir kimse cehennemi kendi nefsine yaktrmyor. Hep Allah affeder diyorlar. En gnahkr insan da Allah affeder diyor. Amenna Rabbimiz affedicidir, affetmeyi sevendir. Ama bu inancn bizi gnahlara kar cesaretli klmas doru mudur? Bizler elimizden gelen gayreti sarf etmeli, gnahlardan uzaklap, verilen emirleri yaptktan sonra da Rabbimizin rahmetini beklemeliyiz. Allahn rahmetine gvenip de gnahlara srar etmek, bizleri eytann tuzana drr. Ona da dikkat edelim. Bir hadisi erifte u tarif yaplr. Aciz olan; nefsini, hevsnn peine takan ve Allahtan temennide bulunan kimsedir.10 Bazlar da yle dnp kendi kedini temize karmaya alyor: Ya ne yapmz, adam m ldrmz, yol mu kesmiiz, kime ne zararmz dokunmu? Bizler iyiyiz, bizden ok daha ktleri var. Byle dnen insanlarn ou da zerlerine farz olan ibadetleri dahi yapmayan kiilerdir. Bunlar kendi kendilerini gnahkrlara, kfirlere gre kyas ettikleri iin kendi kendilerini ok iyi gryorlar. Hlbuki iyi insanlara gre kyas etseler ne kadar kusurlu olduklarn anlarlard. Zaten dnya musibetlerinde kendimizden beterlerine bakp halimize kretmemiz, ahiretlik hususunda da bizden yukardakilere bakp da kusurlarmz grmemiz esastr. imdi bir Mmin kardeimiz dese ki: Bu zamanda ben gzm haram nazarndan koruyamyorum. Gnmzde ilenen gnahlarn ou harama nazardan oluyor. ster istemez kalbimiz kirleniyor. nk darlara kyorsun kadnlardan geilmiyor. Kadnlarn saylar ok fazla olduu gibi, bir de en gzel elbiseleri giyen, ssn yapan darlarda. Aklk saklk zirve noktasnda, darlarda bu kadar haram grmemiz yetmiyor; bu defa televizyon, internet ve dier gayri ahlk yayn organlar deta toplumu kertiyor. Bir slm genci haramdan korunmak iin ne yapmal? Bu zamanda haram nazardan, zina gnahndan korunmak zor olmu; ama bu acizin tavsiyeleri yledir: a) slm genci Allah-u Teala'nn ve Resl Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in hatrn nefsi arzularndan nde tutmaldr. Nasl ki: k bir gencin gz sevdiinden bakasn grmyor, onun yanndan huriler gese belki dnp bakmaz. Sevdii kz kendisini grmedii halde, onun hatrna gz
10

Tirmiz, kyamet 26, (2461)

234

Firaset-l Mminin

hi kimseyi grmyor. Bizim de yanmzda gerek manada Allah ve Reslnn hatr olsayd, biz de o gen gibi haramlara bakmazdk. yleyse kalplerimize Allah ve Reslnn sevgisini yerletirmeye alalm. b) Gnahlara kar gl olabilmek iin ilim ve ameli beraber yapmamz gerekir. Abdlkadir Geylani (rh.a)) yle diyor: Kendi bilgin ve amelin sana yle seslenir: Benimle amel edersen senden yanaym; yapmasan da sana karym. Nice lim var, ameli olmad iin, yani ilmiyle amel etmedii iin, rendikleri ilim kendilerini Hakkn rzasna yaklatrmam bilakis uzaklatrmtr. limden gaye doruyu, yanl birbirinden ayrp, gzel ahlkl, alak gnll bir kul olup Allah-u Tealann rzasn kazanabilmektir. Nice insanlar var ilim reniyor; ama o ilmiyle daha da manev mesuliyet altna giriyor. nsanlara yanl fetvalar veriyor. O fetvalarnda hep limlerin cumhuruna muhalefet edip farkl grler sunuyor. sabet edemedii durumlarda insanlarn gnahn zerine alm oluyor. nsanlar o zayf fetvalarla gidip rahatna bakyor, hesabn da ahirette hoca efendi verecek. Ve nice ilim okuyan var, daha mtevaz olacana daha da kibirli, kendini beenmi oluyor. Bunlar ilimden iyi ynde nasiplenmeyen insanlardr. yleyse ilim bizleri kibre sevk etmemeli, takvadan uzaklatrmamal, sorumluluk duygusunu kalbimizden silip fetva vermeye kar cretkr klmamal, Allahtan en ok korkan limler olmaldr. Ehil olmadmz halde fetvaya verip bakalar iin srtmz cehenneme kpr yapmayalm. limsiz amel insan kurtarmaya yetmedii gibi, amelsiz ilim de insan kurtarmaya yetmemektedir. En azndan her Mslman kendisini yanl inanlardan koruyacak ve kendisine hell ve haram hususlar gsterecek kadar ilimden istifade etmesi farzdr. Aksi takdirde yaptmz hayrl amellerimiz boa gidebilir. lmin yol gsterici olmadan nmz grmemiz, hidayete ulamamz mmkn deildir. Bunun yannda ihls ve takva zere dini yaamak ta ok nemlidir. nk insan rendiini hayatna uygulad zaman ilminin, imannn tadn almaya balar. Gece namazlarna da kalkmamz lzm. O zaman nefis zorluklarla yapt ibadetleri gnahlarla heba (yok) etmek istemez. Geceleri az uyuyup ilimle, ibadetle geirmenin nemini arzeden bir rivayet yledir: Geceleri uyumak kiiyi ahirette fakir brakr!11 Allah Resul (s.a.v.) Abdullah b. mer hakknda yle buyurdular: Abdullah ne ho, ne iyi adam! Ah bir de geceleri namaz klsa!12 Hz. Muaz (r.a)a Allah Resul (s.a.v.) u tavsiyede bulunur: Sana hayr kaplarn gstereyim mi? Oru kalkandr. Sadaka, suyun atei sndrd gibi, hatalar sndrr. Gece namaz da Salih kullarn almetidir.13
bn Mace, kame 174 Sahih-i Buhar Muhtasar, Teheccd, s. 348, H. 612; Mslim, Fezils-Sahabe:140 13 Msned, 5:231; Tirmiz, Menakb: 8
11 12

Firaset-l Mminin

235

Alimler, gece namazna kalkabilmek iin tevbe etmek gerektiini, gnahlar oaldka gece namazna kalmann zorlatn, gece namazna kalmaya g yettiremiyorum diyenlere; gndz Rabbine asi olma ki, O da gece namazn sana nasip etsin. nk o en byk ereftir, asi kullarda bu erefi hak edemezler diye aklamada bulunmular. Ayn zamanda gece namaznn yz, kalbi ve kabri nurlandrd belirtmilerdir. Nefislerimiz azdka lm, hesaba ekileceimizi hatrlayalm. badetlerle nefsimizi cezalandralm. Kime kar geldiimizi tefekkr edelim. Haram zevklerin arkasnda azap olduunu, daha da kts cennet gibi bir diyar karmamz olduunu dnelim. c) Gnah ortamlarndan mmkn mertebe uzak duralm. Gnahlara kar, ibadetlere kar sabra yapalm. Nefse muhalefet etmeyi alalm. Bu dnyada gnahlara kar sabretmek, itaate kar sabretmek bize zor gelse de, ac verse de meyvesi tatldr. Sonu gzeldir. ki tercihten baka ansmz yok: Ya zevklere dalp cehennem atein de yanmay kabul edeceiz. Yalnz kabul etmeden nce elinizi bir atee tutunuz ondan sonra kararnz veriniz. Ya da bu dnyada haram zevkleri brakp hell zevklerle nefsimi tatmin edip ebedi olan, mutluluklar diyar cennete gireceiz. Bu dnyann zevk ve sefasndan eli olmayan kiiler; nasl olurda cennet hurilerinden eli olur, cenneti karmaya raz olur? Keke cennetin nasl bir yer olduunu az da olsa anlayabilseydik. Ne kadar yanl ettiimizi anlardk. Zaten bu dnyada insan haram zevklere muhta ettirmeyecek kadar hell zevkler vardr. Evet kardeim, gnahlarn ok bol olduu bu asrda ciddiyetle dinine, imanna sarlman lzm, i cidddir. Ahiretin hususunda gevek davranrsan bu fitnenin nnde duramazsn. nk her taraftan kalbe zehirli oklar gelmektedir. Allah-u Teala cmlemizin yardmcs olsun. Ama sen mitsiz olma, manev yara alsan da ayakta dimdik durmaya al. Bu anlatlan artlar yerine getir. Tevbende samim ol. Seni gnaha srkleyen yer ve meknlar terk et. Oradan mmkn mertebe kendini uzak tut. Televizyonun, internetin mstehcen programlarndan uzakla. nternet ortamnda nefsinle ba baa kalma, yalnz kaldnda nefsine yeniliyorsan, interneti faydal eylerde kullanamyorsan onu evden karman gerek. Kadnlar vastasyla ilenen gnahlardan da kendini koru. Harama nazar etme. Kt arkadalar brak; salih arkadalar edin. nallah zafere kavuursun. Bir de gnahlardan uzak olmak iin genlerimiz oru tutsun. ehvet gnahndan korunabilmek iin evlenemeyen genlerimizin oru tutmalar Peygamber Efendimizin bize olan tavsiyesidir! Ey Mmin karde! Dier insanlar imandan, Allah, Peygamberi tanmaktan mahrumlar. Ya size ne olmu ki, byle inanszlar gibi, hatta onlardan daha sorumsuz bir ekilde yayorsunuz? Sizlerin maher gn Allah-u Tealaya sunacanz hibir mazeretiniz yoktur. Bu gafletin cezas olarak cehennemde yanacaksnz! Gafletten uyanmaya hi niyetiniz yok. Halinizden memnunsunuz. Ama bu ryann ok ksa sreceini biliniz! Bir an

236

Firaset-l Mminin

evvel gafletten uyanmazsanz, bu ihmalkrln cezasn ok ar deyeceksiniz. Bakalarnn senin gnahna alamasnn sana hibir faydas yoktur. nemli olan sen kendi gnahna alamandr! Her nefis ister ki: Gezip elensin, hell haram demeden istedii zevklere kavusun. erefi, hreti olsun, gzel gzel yemekler yesin, gzel yerlere gidip gezsin. Ama haram snrlar iersinde olan zevk ve sefalarn arkasnda cehennem ateinin oluu Mminleri her istediini yapmaktan alkoymutur. Kabrin oluu, Mnker ve Nekirin, lmn, maherin oluu Mminleri sorumsuzca yaamaktan engellemitir.
Izdrb dolu, ryadr bu hayat, Domuuz lmek zere, deil mi? Zevk ile geerse de, birka saat, Dert kovalar, zevklerin her birini!

Bu nmzdeki tehlikeler sadece dnyada Allah (c.c) ya kulluk yapmaya alanlara mdr? Gnahlara dalm olan insanlar, lmeyecekler mi? Azraili grmeyecekler mi? Kabre girmeyecekler mi? Orada Mnker ve Nekirin sualine duar olmayacaklar m? Bu geitten iyiler de ktler de geecektir. Ben bunlara inanmyorum demekle bu gereklerden kanlamaz! Var olan ve ileride olacak olan eylere ben inanmyorum demekle yok olmaz. Gz kapamakla gece olmaz. Bir insan binlerce defa desin: Ben lmeyeceim onun demesi hi nemli deildir. O yle dese de muhakkak lecektir. Binlerce defa ben kabre girmeyeceim desin, oraya muhakkak girecektir. u ahireti inkr edenler hi dnmyorlar m? u inkr ettikleri kabir, maher, cennet, cehennem, ayet varsa (ki zaten var) o zaman bu insanlar Allah-u Tealann azabndan nasl kurtulacaklar? O azap karsnda nasl rpnacaklar, nereye kaacaklar? Bunu dnmek bile insann tylerini rpertiyor. Onlar inanmay ar (ayp) saydlar. manszl ilericilik kabul ettiler. Onlarn ahiretteki feryatlarn, aresizliklerini, ie yaramayan yalvar ve yakarlarn bir dn de ibret al!
Zamann geti kabirden baka meknn var m? Mesnevi, 96

Bazlar da var inanyor, iman ediyor; ama iin ciddiyetinden habersiz, lm diyorsun ok uzak gryor. Kabir, maher, cennet cehennem diyorsun fazla nemsemiyor. man zayf olunca cidd meseleler bile nemsenmiyor. Ey dnya karlar, menfaatleri iin uykusu kaan adam! lm nemsenmez mi, yalnzlk ukuru olan kabir nemsenmez mi, cehennemde yanmak, cennet gibi bir yeri karmak nemsenmez mi? bunlardan daha nemle dnlmesi gereken bir ey mi var ki? bunlar nemsemiyorsun? Bunlar ister nemseyelim ister, glp geelim, hepimiz bu zorlu geitlerden geeceiz. Orada yaptklarmzdan hesaba ekileceiz. Hell haram demeden Allah-u Tealann emirlerini ineyen kullarn, yaptklar zevklerin sonu azapla neticelendirilecektir.

Firaset-l Mminin

237

Ey insanlar! Arkasnda cehennem azab olacak zevkleri ne yapacaksnz. Arkasnda znt, keder, gzya olacak zevkleri brakn. Kimsenin yapt yanna kr kalmayacaktr! Ama maalesef geici, aldatc zevklere aldanan ok insan var. Buras yle bir ar ki: Elmasa rabet yok, ama pskm eylere rabet ok. Diyeceksiniz ki: Bu zamanda gnahlardan korunmak ok zor olmu. Ne yapsam da tevbemde duramyorum. Bu yzden yanllarma devam ediyorum. Evet kardeim, gnahlardan kamak sadece senin iin deil, hepimiz iin zor olmu, hatta baz insanlar iin daha da zor olmu. u imtihan dnyasnda her insan, her millet farkl ekillerde imtihan edilmektedir. Her insann zayf noktalar farkl farkldr. eytan herkesin zayf yanlarn bulmaya alr ki o kulu gnaha girdirsin. imdi gnahlardan kamak zor olmusa, gnah ilemek serbest oluyor mu? Ahirette Ya Rabbi, benim zamanm ok zordu. im oktu diye mazeretler geerli midir? Elbette zor artlarda ve zamanlarda imtihan olanlarn durumu biraz farkl deerlendirilebilir. Ama zerimize den grevleri yapp, elimizden geldii kadar gnahlardan uzak durmaya alp, ondan sonra cenneti isteyelim. Kullar bazen gnahlara debilir; ama gnahlarda srar etmemek lzmdr. Gnahtan kurtulmann arelerini aramal, gerekirse gnah ortamlarndan hicret etmelidir. Ey Mmin kardeim! Belki bir kitap okuyup etkilenebilirsin, belki ibretli bir film seyredip veya ibretli bir olayla karlap duygulanabilirsin. O anlk gerei grp aylabilirsin ve bunun zerine tevbe edebilirsin. imdi sorunumuz tevbe etmekten ziyade, tevbede duramama, tevbeyi kabir kapsna kadar gtrememe. Zaten gnmzde ou insann sorunu bilgisizlikten ziyade, bildiklerini hayatna tatbik edememesidir. Bunun arelerini bulmamz lzmdr. Gnmzn gnahndan, fitne ve fesadndan kurtulmak iin nasl bir iman ve nasl bir Allah korkusu lzmsa, onlar elde etmemiz gerekir. imdi ben birka tavsiye daha sayacam, tevbesinde durmak isteyen kardelerimiz biraz daha gayret sarf etsinler inallah olur: 1) Her eyden nce bu dnyaya geli gayemizi, bizlere verilen baz grevlerin olduunu dnelim. Bu grevleri yapmadmz zaman urayacamz cezalar dnelim. Bunun yannda mutluluklar diyar olan cenneti karmann ok byk bir zarar ve kayp olacan dnelim. Bu dnyada cz bir menfaati karp, gnlerce uykular kaanlar hatrlayalm ve eer gerekten cennete, cehenneme inanyorsak babo ve sorumsuz yaayamayacamz nefsimize kabul ettirelim. Mminler inanszlar gibi sorumsuz bir ekilde yaayamaz. Dnya hayatnn ok ksa olduunu, gn gelip biteceini bilir. Yaplan haram zevklerin, grevleri aksatmann arkasnda cehennemde yanmann olduunu aklndan karmaz. imdi lm olanlarn ikinci bir defa dnyaya dnme haklarnn olmadn dnelim. Bu imtihan hakkmz bir defadr, onu

238

Firaset-l Mminin

deerlendiremezsek ok piman olacaz. Dnyada kendini zevk ve sefada sananlarn bir oyalanma ve bocalama iersinde olduklarn dnelim. Dnyada yaplan haram zevklerin, dakikalar hesaplansa mrmzn acaba ne kadarna denk gelir. nsanlarn mr boyu hep zevk iinde yaamalar mmkn deil ki! mrmzn ou uyumakla, almakla, yorgunlukla, hastalkla, keder ve zntyle gemektedir. Byle kederli, dnya iin kedersiz ve huzur diyar olan cenneti karanlara ne demeli. Dnyay ve gnahlar ahirete tercih edenlerin imanlarnda zayflk var demektir. Gerek manada iman elde eden adam, ne pahasna olursa olsun. Cehennemi gze alamaz, cenneti kaybetmeye raz olamaz! Bunun yannda genliimizin, shhatimizin, gzelliimizin, kuvvetimizin son srat elimizden gittiini dnelim. Allah Resl (s.a.v) hads-i eriflerinde yle buyurduklarn dnelim: Yedi ey gelip atmadan evvel almaya bakn. Yoksa siz insana kendini unutturan fakirlii mi yahut isyan ettiren zenginlii mi veya vcudu harap eden bir hastalk m veya akl gideren ihtiyarl m veya alp gtren lm m veya fenal grlmeyen deccal m yahut da ackl ve ac olan kyamet gnn m (neyi) bekliyorsunuz? (Neyi)14 Baka bir hads-i erifte ise:

Zevkleri ve az tadn bozan lm ok hatrlaynz.15

te lm hatrlayp her admmz yere bastmzda yerin altnn var olduunu hatrlayabilirsek, belki bu kadar gnahlara koamazdk. Ahirette erefli insanlarn safna girip, yzne baklmayan insanlardan olmak istemiyorsak gnahlardan elimizi, ayamz ekelim. Nefsimizin dmanmz olduunu unutmayalm. Nefsin istekleri peinde koanlar. Bouna yorulur. nk nefse neyi versen baka yok mu der. Nefsi doyurmak mmkn deildir. yleyse doymayan bir eyi doyurmaya, tatmin etmeye almayalm. Ona ne versen, o baka bir eyin zdrabn eker. Zaten nefse ve eytana uyan insanlar dnya ve ahirette perian olan kiilerdir. Bu zamanda bizleri ilh yoldan saptrp gnahlara aran dman bir tane deil bin tanedir. Ona gre hazrlmz yapalm. Ona gre tedbirimizi alalm. Genliin keyfini ihtiyarlkta aramayalm, akan su artk rmaa geri dnmez. Heves devri oktan geti, yeniden heveslenmenin de manas yoktur. imdi gzn varken gzyan yadr. Aznda dilin varken kusurlarn iin zr dile. nk her vakit can bedende bulunmaz ve dil her zaman aznda dnmez. Ey kemikten kafes! Bilir misin? Can, senin iinde bir kutur. Ad da nefestir. Ku bir defa kafesten uup gitti mi, bir daha onu ele geiremezsin. Frsat elden karma.

14 15

Tirmiz, Zhd, 3 Tirmiz, Zhd, 4 bn-i Mce, Zhd, 31

Firaset-l Mminin

239

lem bir dem (nefes) den ibarettir. limlerin yannda bir dem, bir lemden daha kymetlidir. skender dnyaya hkmediyordu. Dnyay brakp gitti. Bir an bile kalmas mmkn olmad. Mmkn olsayd, bir nefes mhlet iin dnyay verirdi. Gittiler Herkes ektiini biti. yi kt bir addan baka bir ey kalmad. Ne diye bu kervansaraya gnl balayaym? Dostlar gittiler, biz de gidi yolu zerindeyiz! Varsa zrn bu gn af dile. nk yarn mazeret dinlemezler! Mezarda gecelerinin gndz olmasn istiyorsan, amel ran dnyada iken tututur. Ey alamay unutmu! Sen ayrlk kargasn (salara den ak) grdn. Oturup esef gzyalar dkmen lzm. Fakat hani gzyalarn? Hlbuki salarn aarm ve lm kuu beyaz kllarn bittii yerlere yuva yapp yumurtlamtr. Artk senin iin tabuta ykletilmekten, ta ve topran altna konulmaktan baka bir i kalmamtr. Dnya mlkne gvenip bel balama. nk bu dnya senin gibi biroklarn besleyip, sonunda ldrmtr. Deil mi ki, en sonunda lm vardr ve bu temiz can g yolunu tutacaktr. 16 2) Evet, gnahlara den kardelerimiz, o gnahlarna zlmeyi unutmasnlar. Baz insanlar var, gnah iliyor, bir de gnahna sevinip gururlanyor. Cenab- Hak en ok bu kullardan kzar. Gnahlarna zlen kullar bilsinler ki: Allah (c.c)nun yardm kendilerine ulaacaktr. Mmin gnahndan dolay korku ve vicdan azab hisseder. Fcir ve kfir ise basite alr, nemsemez. Gnahlar Mminleri zer, iyilikler yapmak ta onlar sevindirir. 3) Gnaha den kul gnahna tevbe etmeyi aklndan karmamaldrlar. Baz insanlar var yle diyor: Ben genliimi gnahlarla geirip sonra da ihtiyarlmda tevbe etsem olur mu? Onun iin ihtiyarladmda da tevbe etmeyeceim. Bu ok yanl bir dncedir. Tevbe kaps, bir kul can ekimeye balamadka, yani; hayattan mit kesilmeyinceye kadar aktr. Allahn rahmetinden mitsiz olmak Mminlere yasaklanmtr. Allah (c.c) ben genliini gnahta geiren yal kulumu af etmem demiyor ki? Allah (c.c) samim olarak tevbe eden her kulun tevbesini kabul eder. 4) Bazlar da var daha gencim, daha ilerim ok deyip yall emeklilii, iinin bitmesini bekliyor. Ecel arkasndan son srat onu kovalyor, halen o neyin hazrlnda, sanki ecel onun iini bitimine gre ayarlanm. te byle genliini sefahatte geirip ihtiyarl bekleyenler ok aldanm insanlardr. mrmzn garantisi yok ki, ou insan yalanacan zannediyordu; ama ecel yeli onlar alp gen yata kabre koydu. Gidin mezar talarn bir okuyun. ou sizin olunuz yanda gencecik insanlar! Bizler hesaplar yapyoruz; ama Rabbimizin hesab bir baka. eytan tevbeyi geciktirelim, gnahlara devam edelim diye yle hileler yapyor ki, ou insan bunlardan habersiz. Sonra, sonra yaparm diyenler helk olan insanlardr.
16

Glistan, (eyh Sdi)

240

Firaset-l Mminin

Ahiretteki barlarn ou: Ah keke yle, yle yapsaydm. olacaktr. Her gelecek yakndr; ama lm ondan daha yakndr.
Beyit: Bu gn dnrm, dn geti. Yarn var m? Genlie gvenmem, len hep ihtiyar m?

5) Bir de daha nce belirttiimiz gibi gnaha den kardelerimiz mitsiz olmamaldrlar. eytan ou insan mitsizlik ukuruna atmaya almaktadr. nsan manen mahveden ey, gnah sebebiyle mitsizlie kaplmas benden adam olmaz deyip kendini bolua brakmasdr. Bundan daha kt ve zararl bir k olamaz. Baz insanlar gryoruz bir gnah iliyor morali bozulunca kendi kendini dier gnahlara brakyor. Bir vakit namaz karyor bu defa kzp dier vakitleri de brakyor. Veya iyi insanlarn iinde ise ben bunlara lyk deilim deyip, onlar brakyor. Daha kt insanlarla arkadalk yapyor. Bunlarn hepsi eytann hileleri ve vesveseleridir. Zaten eytan da yle yapman istiyordu. imdi biz kullardan, gnahlar meydana gelebilir. ayet gnahlara dersek hemen piman olup tevbe edelim, arkasndan iyilikler yapalm, Allahu Tealann rahmetine snmaktan baka ne yapabiliriz ki, bir gnah ettik diye dier gnahlara da girmenin ne anlam var ki? Adamn birisi sk sk gnaha dnce bir gn Hz. Ali (r.a) geliyor: Ya imam, ben ok gayret sarf ediyorum, gnah ilememek istiyorum; ama yine de o gnaha maruz kalyorum, ne yapaym? Tevbe et! Tekrar iliyorum! Tekrar tevbe et! Ne zamana kadar bu tevbe? Hz. mam u cevab verir?

17

.Ta ki eytan yenilinceye kadar

Zaten biz kullarn ahirette sevaplarmz da gnahlarmz da tartlacak. O zaman amel terazimizde hi hayrlarn olmayp hepsinin gnah olmasn ister miyiz? Allah-u Tealann huzuruna bir, iki gnahla m; yoksa yzlerce gnahla m kmak isteriz? Bir gnah iledin mi bir gnah yazlr. On tane ilersen on gnah yazlr. Cenab- Hakkn huzuruna ne kadar az gnahla karsak, bizim iin ok daha iyidir. yleyse bir gnah ilediimiz zaman, mitsiz olup kendimizi gnah bataklna atmayalm. Biz bu dnyada imtihandayz. eytan ve nefisle olan bu sava, bu mcadele lene kadar devam edip gider. Savalar
17

Mzekkin Nufus s.469

Firaset-l Mminin

241

da byledir. nsan kazansa bile yine de yara alr, kayplar da olur; ama nemli olan yaralansak da, kayplarmz da olsa, dmana da kayplar verdirip zaferle neticelenmesidir. En gzel o ki, keke hi gnah ilemesek, Rabbimize hakik kul olabilsek. Fakat onu gerek manada baaramasak da, kulluu tamamen brakmann da bir anlam yoktur. nemli olan Rabbimizin bizim bir gayret ve mcadele iersinde olduumuzu, gnahlarmza zldmz grmesidir. Baz gnahlar var ki, ancak gnahlara zlmekle af olunuyor. Rabbim gnahkrlarn inlemesini, tevbe ediini ok seviyor. Gzlerinden akan pimanlk gzyalaryla belki cehennemi sndryor. Rabbimizin merhameti gazabn gemitir. mitsiz olmann anlam yoktur. Allah irkten hari tm gnahlar affedebilir. Kendimizi irkten, imanszlktan koruyalm. Gnahlarda srar etmeyelim. Rabbimizin rahmetinin ok geni olduunu bilelim. Ama bazlarnn yapt gibi Allah-u Teala merhametlidir deyip gnahlara dalmayalm. Elimizden geldii kadar gnahlardan uzaklamamz gerektiini bilelim. Ona gre hareket edelim. Lokman Hekime sormular: nsanlarn en aal kimlerdir? Cevap vermi: duymayanlardr. ledii gnahlar hatrlaynca pimanlk

6) Zaten bu zamanda gnahlardan uzaklaabilmemiz iin iyi insanlarla oturup kalkmamz, dini eitim veren cemaatlere gidip gelmemiz, dini toplantlara katlmamz gerekir. Kuran- Kerim renmekle, ilimle itigal edip Nefsimizi faydal eylerle megul etmeliyiz. Biz nefsimizi megul etmezsek, o bizi gnahlarla megul eder. Kalplerimize Allah korkusunu, sevgisini yerletirelim. Allahtan korkan bir kul artk gnah ileyemez, onun tm azalar hakka teslim olur. Ebul Leys Hazretleri Allahtan hakkyla korkmann belirtilerini yedi maddede zikreder: a) Dilinde belli olur. Dilini yalandan, gybetten, fuzul szlerden korumaya, cidd gayret gsteren insanda Allah korkusunun hakkyla varl anlalr. Byle kimse dilini, dini mevzularla megul eder. Kuran okur, zikir yapar, ilme itiyak duyar. b) Midesiyle belli olur. Haram yemekten korkar. Haram kazanmaktan titrer. Hatta haramdan, ylandan kaar gibi kaar. c) Gzyle belli olur. Harama bakmaktan rahatsz olur, hell ona kfi gelir. d) Ayayla gittii yerlerde belli olur. Haram ilenen yere doru adm bile atmaz, o yerlere yaklamaz bile. Bilmeyerek yaklamas halinde bundan rahatszlk duyar. e) Kalbiyle belli olur. Kalbinden korku ve endie eksik olmaz. Bu korku ve endie iledir ki, yapt ite daima kendini kontrol etme ihtiyac duyar, haram m hell mi diyerek ilediini incelemeye alr.

242

Firaset-l Mminin

f) badet ve sevaplarnda korku ve mit arasnda oluuyla da belli olur. badetine, hayrlarna bakp da kendine gvenme hissi duymaz. Mminler gnah hususunda Allahtan korkarlar. Bu da azda sylemekle belli olmaz; tam aksine, fiille, hareketle belli olur. Yani saydmz yedi hususla anlalr. sterseniz kendimizi bu yedi hususla kontrol edelim. Dilimizde, midemizde, gzmzde, elimizde, ayamzda, ibadetlerimizde ne hal ve durumdayz? te Allah (c.c)dan hakkyla korkan kullar. Tm azalarn gnahta deil, iyilikte, hayrda kullanrlar. Devaml nefisle ve eytanla mcadele ierisinde bulunurlar. Bu mcadele iersinde olanlardan biri de akik-i Belhinin talebesi, mehur Hatem-i Asam Hazretleridir. Tasavvuf kitaplar onun nefsiyle, eytanyla verdii mcadeleyi anlatrken u olay naklederler: Bir gn oturmu tefekkr halinde iken anszn bard duyulur: lm yiyeceim, kefen giyeceim, mezarda yatacam var m bir diyecein? Yanndakiler arrlar. Neler sylyor kendi kendine diye merak ederler. lerinden biri Hateme sormadan edemez. Byle kiminle konuuyorsun ki, lm yiyeceim, kefen giyeceim, mezarda yatacam! diye kyorsun? yle anlatr Hatem: Ben tefekkrde iken eytan yanma yaklat. Beni dini hayattan uzaklatrmak istiyor, iine gcne bak, oturup da tefekkr edeceksin de ne olacak sanki diye srar ediyordu. Ben aldr etmeyince bu defa da yle sktrmaya balad. Burada oturup tefekkre dalyorsun, sana geim lzm deil mi, ne yiyeceksin gelecekte? Ben de kzdm ve gelecekte lm yiyeceim lm! diye cevap verdim. Bu defa: Ne giyeceksin? diye sordu. Ben de: Kefen giyeceim kefen! dedim. Nerede yatacaksn diye sorunca da Mezarda yatacam mezarda dedim. Bundan sonra midini kesmi olacak ki bir baka zayf zamanmda beni yakalamak zere def olup gitti. Duyduunuz szler byle bir kavgada sylenen szlerdir. Evet, onlar nefis ve eytanla byle mcadele etmilerdi. Kendi dnyasnda bylesine i mcadele ve mcahedeler yapan Hatemi Asamn kld namazlardaki mcadelesi de farklyd. Namaza farkl niyetlerle balar, farkl yorumlarla devam ederdi. Nitekim bir gn ona sordular: Namaz nasl klmalyz, ne tavsiye edersin. yle izah etti bunu: nce temiz bir kalple niyet ederek abdestini al. Dn su ile temizlerken iini de tevbe, istifarla temizle. Sonra da seccadeye ge, Kbeyi iki kann arasna al. Bundan sonra cenneti sanda, cehennemi de solunda tasavvur et. Srat kprsn ise ayann altnda bil. Azrail (a.s)m da arkada kabul et. Bunlardan sonra Allah-u Ekber de hrmetle Fatiha ve zamm sreyi oku, sonra tevazu ile rkua eil, tesbihleri tekrar et. Daha sonra tezelll ile secdeye in, yzn yerlere sr. Tefekkrle tahiyyat ve salvatlar oku, hamd ve kr duygularyla selmn ver, ibadetini tamamla. Hatem-i Asam bundan sonra: te der, bu namazdr seni ktlklerden koruyacak namaz.18

18

Gncel Sorunlara zmler sayfa: 433,434

Firaset-l Mminin

243

Evet kullar, mcadele edip, gnahlarna tevbe ederlerse Cenab- Hak onlara yardm eder. Onlar niyetlerini iyi yaparlarsa onlara pek ok sevap kazanma yollar alr. Bizim nefsimizle, eytanla, dier gnahlarla mcadelemiz lene kadar srecektir. Kulluumuz birka gnlk deildir. Onun iin ettiimiz tevbeler kabir kapsna kadar devam etmelidir. Allah (c.c) tevbeye acele eden kullarn sever. Ya ilerledike gnahlarn arttran kullar da eytan sever, onlarn gzlerinden per. 7) Bir de gnahlardan uzak olmak isteyen kardelerimize u tavsiyeyi uygun gryoruz. ayet evli deillerse, saliha bir e bulup ok geciktirmeden evlensinler. Evlenmek gnmzde insan bir kaleye snmak gibi korur. ou saliha hanmlar kocalarn gnahlardan engellemiler. Yani sebep olmulardr. Herhangi bir kii gen yata iken evlenirse, eytan yle lk atar: Vay bama gelene! Bu benden dinini korudu.19 Bu zamanda evlenmek ou insana farzdr. Peygamber Efendimiz (s.a.v) yle buyurdular: Kul evlenince, dinin yarsn tamamlam olur; geri kalan yars hakknda da, Allahtan korkup fenalklardan saknn.20 Bu konuda Allahtan korkup gnahtan saknan bir genci misal verelim: Kn souunun bile ate gibi yakt bir geceydi. te byle bir gecenin yarsndan sonra iki katl ahap bir evde yangn balamt. Ksa zamanda etraf saran alevlerin iinden sokaa frlayan gen kzcaz da cann zor kurtaranlardan biriydi. Ne yapp nereye gideceini arnca, ehzade Camiinin medreselerinden birinin camlarndan grlen bir k mit vermiti. Dilerini akrdatan bu soua daha fazla dayanamayp medresenin kapsna kadar geldi, can havliyle kapy itip ieri girdi. Diz km vaziyette rahle zerinde Kur'an tefsiri mtala eden dalgn talebe ban kaldrnca, grd manzaraya bir mana veremedi. arm vaziyette sordu: n misin, cin misin? Gecenin bu saatinde ne iin var burada? Ben in, cin de ilim, din kardelerinden biriyim. Mahallemizde kan yangn bizi de alevlerin iine ald, canm zor kurtarp, n grndm medresenize sndm! Olmaz! Ben u anda tefsir okuyan bir talebeyim. aibeli hareketlerden uzak kalmam lzm. Seni burada grrlerse dedikodunun n alnmaz. Hem de burada tek bana bulunman mahremiyet llerine aykrdr. Burasn hemen terk et! Gecenin bu saatinde nereye ksam donarm!... Tefsir talebesi dnmeye balar. Hayrdr inallah! Her halde bir imtihana tabi tutuluyorum? der. yleyse, duvarn dibindeki kilime sarl ve orada kendini korumaya bak! Gzlerini tekrar kitabna dikip, Beyzav tefsirini mtalaya devam eden talebe, dakikalar ilerledike eytan ile mcadeleye balar. Bir ara:
19 20

Cmis Sir,3:141 Beyhak

244

Firaset-l Mminin

Hayr, hayr! Diye haykrarak parman lmbann isli alevine tutar, derisi bzlnceye kadar ateten ekmemekte srar eder. Mcadele sabaha kadar srer. Birka defa atee tutulan parmak iyice yanar ve uunda bir yara bile meydana gelir. afak skmek zeredir. Sabah ezanyla birlikte odasn terk edip camiye gider. Dnte odasnda kimsenin kalmadn grnce rahat bir nefes alr. Ortalk aydnlannca yangn yerine koan kzcaz ise, babas ile anasnn feryatlar iersinde kendisini aradklarn grnce barr: Babacm, anneciim, benim iin asla zlmeyin. te uradaki medresenin odasnda, bir talebenin yanndaydm. Ve kzcaz olanlar aynen anlatr. Bu defa Osmanl paas baba, kzn yanna alarak ehzade Camiinde tefsir dersi veren hoca efendinin huzuruna kar ve talebelerini toplamasn rica eder. Hoca zgn, mollalar hayrette. Bir talebenin iffete aykr davranta bulunduu endiesi iindeler. Toplanan mollalar bir bir gzden geiren kzcaz birini iaret eder: te babacm, parmann ucu sarl olan gen! der. Tefsir hocas hayretler iinde sorar: Abdurrahman! Senden hi beklemezdim. Nasl oldu da, byle bir ikyete sebebiyet verdin? Abdurrahman, ban nne eer ve utancndan hocasna tek kelime bile sylemeye muktedir olamazken, kzn babas mdahale eder. Muhterem hocam, deerli talebenizi hrpalamayn ltfen! Biz onu ikyet iin deil, takdir ve tebrik iin aramaktayz. Siz, parmann uunu niin sardn bir sorun ona! Ve mahcup talebe srara dayanamaz anlatr: eytan bana vesvese verdike ben de parmam lmbann ateine tutuyor, buna tahamml etmeyi gze alyor musun? diye soruyordum. te bu srada parmam yand, sarmak zorunda kaldm! Bu aklama karsnda bir Osmanl paas olan baba, hemen orada kararn aklar: Muhterem Hocam, der bu rencinin mezun oluncaya kadar btn masraflarn stlenmekle kalmyor, ayrca kabul ederse kzm kendisine verip onu damat edinme erefine de talip bulunuyorum! Artk Osmanl Paasnn ilgisiyle okuyarak byk bir fkh limi olan yaral parman sahibi Abdurrahman (1700)lerde Mltekaya iki ciltlik ok kymetli bir erh yazar. Ancak kitabn ismini deil de yazarn vasfn ne karanlar, kitaba Damat adn koyarlar. Damat hoca diye de yd etmeyi daha deerli bulurlar. Bylece bu olay, nesilden nesile bu sebeple intikal ederek

Firaset-l Mminin

245

gnmze kadar tatl ve ibretli bir hatra olarak gelir. Bu ok deerli tarihi olay karsnda bugn dilimizden dklen tek cmleden bakas deildir Zaman olur ki hayali cihan deer! Tabii, o gnk paamzla, o gnk hocamzla, o gnk renci olumuz ve kzmzla!21 Gnahtan sakndrc bir baka misalde udur: Belhin gnl sultan brahim (bin) Edheme gelen biri, halinden ikyette bulunarak der ki: Efendim nefsimden ikyetiyim. Gnah ilememe konusunda karar alyorum; ama yine de kararmda duramayp gnaha giriyorum. Sonra da iimden feryatlarm ara ykseliyor, vicdan azab ekiyorum. Bana birazck nasihatte bulunsanz da u vicdan azab ektiim gnahlarmdan kurtulsam, bir daha girmesem bana azap veren bu gnahlara. brahim Edhem gnaha girmemesi iin adam dndrmek ister. Ancak bu dnceyi salamak iin yle bir yntemi tercih eder, der ki: Fazla zlmene gerek yoktur. artlarn yerine getirirsen gnah da ileyebilirsin, bir sakncas olmaz. Yeter ki artlarn yerine getir, ondan sonra ile gnahlarn. Adam arr. O gne kadar kimseden duymad bir sz. Hayretle sorar: Ne demek gnah ilemenin artlarn yerine getirmek? Byle art olur mu? artlarn yerine getireceksin, sonra gnah ileyeceksin, olabilir mi byle bir kolaylk? brahim Edhem tebessm ederek garanti verir: Sen, artlarn yerine getir, gerisine karma. leyecein gnahn vebalini ben zerime alyorum. Yeter ki artlarn yerine getir! Adam iyice heyecanlanr, sormadan edemez: Neymi gnah ilemenin artlar? unu bir anlat da renelim, ondan sonra rahata ileyelim gnahlarmz yleyse. brahim Edhem de anlatr gnah ilemenin vazgeilmez artn. Der ki: inde gnah ileme duygusu balaynca iyice dn: Kendisine kar gnaha girecein zatn bana verdii rzk da yemeyeceim de! Adam dnmeye balar: Bu mmkn m? Ben Allahn ihsan ettii rzk yemezsem neyle yaayacam?
21

Gncel Sorunlara zmler. A. ahin

246

Firaset-l Mminin

brahim Edhem: yleyse, hem verdii rzk yiyeceksin hem de rzkn yediin Zata kar gnah ileyeceksin, reva m bu? Adam ac tebessmle sylenir: Sen de teki gnah ileme artn syle der, bu art yerine getirmem mmkn deil. brahim Edhem de anlatr: inden gnah ileme duygusu geirirken Onun mlknden darya kp da gnah orada ile. Sonra onun mlkne dn. Adam: Bu mmkn m? der. Her yer Onun mlkdr. Dars yoktur ki! brahim de hatrlatma yapar: yle ise, hem verdii rzk yiyeceksin, hem mlknde oturacaksn, hem de rzkn yiyip, mlknde oturduun Zata kar gelerek, isyan edeceksin, mert adama yakr m bu? Adam ban sallayarak: Sen, teki art syle de, bir de ona bakalm. O da yle der: inden gnah ileme arzusu geirirken hemen dn ve: Onun grmedii bir yere gitmeli, bu gnah grmedii bir yerde ilemeliyim de. Adam mitsizce, dudaklarn bkp omuzlarn silker: Bu da, tekilerden farksz bir art der. Onun grmedii bir yer var m ki gidip de gnah orada ileyeyim de sonra dnp Onun mlkne geleyim. brahim de sorularn yle sralar: Peki, hem verdii rzk yemeden yaayamayacaksn, hem mlknden darya kamayacaksn, hem de grmedii bir yer bulamayacaksn, btn bunlara ramen yine de ona kar gelerek gnah ileyip isyan etmekten vazgemeyeceksin, mert adama yakr m bu? Syle bakalm? Adam daha fazla bekleyemez iki elini birden yukar kaldrarak barmaya balar: Teslim oldum ey brahim, teslim! der. Ben bu gnah ileme artlarnn hibirini yerine getiremem. yle ise gnaha hi niyetlenmemeli, byle bir nankrle girmemeliyim. Vazgeiyorum, ilediim bunca gnahlardan. Tevbe estafirullah! diyerek balar tevbe, istifara.

Firaset-l Mminin

247

Ne dersiniz, bu artlar kadn-erkek tm insanlar iin de geerli mi? Biz de ska tevbe, istifar etmeli miyiz? 22

8) Nefislerimizi yenebilmemiz iin kendimizi rahatla ok altrmamamz gerekir. Dnya rahatlna, nimetlerine kavutuka dini yaamaktan uzaklayoruz. Nefislerimizi ibadetle, zikirle, okumakla, lm, kabri ve cehennemi hatrlatmakla biraz terbiye etmeliyiz. Hep rahat ve bollua alan nefislerle uramak imknszdr. Onun iin nefislerimizi ok rahatla altrmamalyz. Dnya nimetlerinden kstl verelim. Nefsini ok beslersen bu defa da g yettiremezsin. Dnya rahatl, kadnlarn fitnesi ortal deta atee vermi. Her taraftan fitne gnah yayor. Nefsini gnahtan korumak isteyen dnya rahatlna kendini ok kaptrmayacak, hell zevkler de olsa ihtiya kadar istifade edecektir. ar pazarlarda ok gezmeyecek, kadnlardan dolay gnaha ok girmemeye alacaktr. Haram nazarlardan kendini koruyan dininin byk bir ksmn tehlikelerden korumu demektir. Kul hakkndan, faizden, iki, kumar, zina, rvet gibi byk gnahlardan uzak olunmaldr. Yani unu vurgulamak istiyorum: Bu dnyada Allah iin biraz yorulmal ve fedakrlklar gsterilmelidir. nk rahatlkla dnya ve ahiret nimetlerine, Cenab- Hakkn rzasna kavuulmuyor! Denildi ki:
ektiin meakkat miktarnca yksek mertebeleri kazanrsn. *** Her kim ki, yksek makam talep ederse, Geceleri uykuyu terk etsin. Sen stn olmay istiyorsun, Sonrada gecede uyuyorsun. *** ncileri talep eden kii denize dalar. erefin ykseklii, yksek himmetlerledir. *** Her kim ki, meakkat olmakszn yksek mertebeleri talep ederse, mrn muhal (imknsz) olan talep etmede zi eder. ***

Denildi ki:
Geceyi deve (gibi) edin, onunla emeline ularsn. Nasl ki deve zahiren seni gidecein yere ulatryorsa, geceyi deve gibi kullanp, (o gecede ok alrsan)onunla maksuduna ularsn. *** Yemeini azalt, bu sebeple uykusuzluktan nasiplenesin. ***
22

Yeni Aile lmihli, A.ahin

248

Firaset-l Mminin

mam- afi (rh. a) u iiri okurdu:

almak uzak olan her ii yakn eder. almak her kapal olan kapy aar. ***

Nefsi yenmenin, tevbeye devam edebilmenin areleri belli, nemli olan uygulayabilmek, hastalk belli, il da belli; ama il kullanlmazsa ifa bulmak sz konusu mu? Bizler nefislerimizin Allah-u Tealann yoluna gnll girmesini istiyoruz. Nefis devaml haramlar ister, allp nefsi terbiye etmeden, nefsin kendi kendine gnll olarak doru yola gireceini beklemeyelim. Eer nefis haramlara kotuu gibi ilh emirlere de kosayd imtihan olmazd. Nefis devaml ktl emreder. Bizler onu terbiye etmekle mkellefiz. Terbiye edip cennete girilmesi iin de bu dnyada baz zorluklara nefsimizi altrmamz lzm. Nefsin arzular snrszdr; ama lh emirler ona snrsz serbestlik tanmamtr. Evet, nefis her ey ister; ama her dediini yapacak myz? Dnyada bile pek ok yasaklar ve kanunlar var. Eer herkes her istediini yapmakta serbest olsayd, dnya yaanmaz olurdu. O zaman can, mal, namus emniyeti kalmazd. Demek ki: Cenab- Hak ne yasaklar koymusa bizlerin faydasnadr. yleyse, nefislerimize yle diyelim:
Ben arkasnda cehennem atei olan haram zevkleri istemiyorum.

Eski zatlar nefislerine muhalefet ederlerdi. Gnah ileyecekleri zaman nefislerini cezalandrrlard. Dman istersen nefis yeter derlerdi. Onlar her helli dahi nefislerine vermezlerdi, bilirlerdi ki, her helli versek, bu defa haram bizden ister, nefis doymak bilmez, hep daha yok mu der. Fakat nefis Allah adamlarna yle seslenir. Sen haramlar ilemiyorsun, bari hellleri yap. Zaten Allah dostlar nefislerinin her dediini yapmadklar gibi, ibadetle zikirle onu terbiye etmeye alrlar. Artk yle olur ki, nefis ve eytan gsz kalp gnah iletemezler. Zatn birine eytan yle seslenir: Ben senin yanna geldiimde besili deve gibiydim. Allahn zikrini yapa yapa, ibadete devam ede ede beni ku kadar braktn. Bizler de nefislerimizin her dediini yapmakla yle bir besledik ki, ku kadar iken, besili deve oluverdi. imdi de gcmz yetmiyor. Bizler kulluu anlayamamz. Her zaman nefsimizin istekli olarak ibadetlere komasn bekliyoruz. Gnahlardan kamak bizlere zor gelmesin diyoruz. Hlbuki yle olsa, imtihann anlam kalmaz. Bizler nefse muhalefet etmeyi alkanlk haline getirelim. Nefis hep ktl emreder. Burada aclara sabredeceiz, gerekirse uyuz ilcn sreceiz ki cennete girelim. Gnlerden bir gn adamn birisi yolculuk yaparken gzne ok gzel bir saray iliir. O sarayn gzelliine dayanamayarak gidip sarayn bekisine msaadeniz varsa bu saraya ben de girmek istiyorum der. Fakat ne kadar rica ederse de sarayn bekisi onu ieri almaz. Ve ona yle der:

Firaset-l Mminin

249

Karde bu saraya yle her isteyen giremez Bu saraya girmenin artlar var. Adam: Bu saraya girmenin artlar nedir? bana syle yapaym der. Beki: Bu saraya girecek insanlarda uyuz gibi veya dier hastalklardan herhangi bir hastaln olmamas gerekir. Hastalkl olanlar bu saraya giremezler. Adam: Ben de uyuz hastal var. Ben ne yapaym ki bu saraya girebileyim der. Beki: O halde giremezsiniz der. Adam: Ben muhakkak bu saraya girmeliyim. Buraya girmenin bir yolu olmal, Beki: Yolu var; ama sen ona g yettiremezsin. Ama istersen sana uyuz hastalnn ilcn vereyim, fakat korkarm ki dayanamazsn. nk bu il ok yakcdr, sana zdrap verir. Uyuzlu olan fakir adam: Sen ver kardeim, bylesi bir baheye girmek iin varsn yaksn, ben bu aclara zdraplara katlanrm. Byle gzel bir baheye girmek iin birka gnlk ac ve zdrabn laf m olur? der. Ve uyuz ilcn alr, kullanr, gerekten de ok yakar ve zdrap verir. Adam o sarayn, o bahenin sevdasndan ve oray dndnden ektii zahmete hi aldrmaz. Netice olarak, iyileip tertemiz shhatli olup saray bekisinin yanna gelir. Ve ben vermi olduunuz illar gzelce kullandm, imdi grdnz gibi ben iyilemiim, msaade ederseniz u saraynza girmek istiyorum. O srada sarayn bekisi onu kontrol eder, bakar ki gerekten iyilemi. Bylece o adamn baheye girmeyi hak ettiini syler. te ey aziz kardeim, bu misali veren zatn o baheden maksad cennettir. Yakc olan iltan maksat da gnahlarn terkine ve ibadetlere kar sabr gstermektir. ylesi cennete girebilmek iin; insann bu dnya hayatnda ibadete kar devam etmesi, gnahlardan uzak durmas, Allah (c.c) ya hakik bir kul olmas lzmdr.23 Buharnin rivayetindeki bir hads-i erif ise yledir:

Cehennem nefsin arzu ettii eylerle, cennetse nefsin sevmedii eylerle kuatlmtr.24

Benim nefsime gcm yetmiyor demek, dnya rahatl ve zevklerinin oalmas, gnah ilemenin kolaylamas, gnah ilememize mazeret saylr m? Ahirette bunlar bahane etsek kurtulmamza yeter mi? Bazlarna niin namaz klmyorsun diyoruz? Bize, vakit bulamyorum, iim ok, hastaym gibi pek ok bahaneler sylyor. Ona yle diyorum:
23 24

Miftah-ul Kulub s. 308,309 El-Cemus-Sahiheyn Buhar, Mslim, cz.3 s.160 (2466)

250

Firaset-l Mminin

Bu mazeretler ahirette seni kurtarr m? Yok kurtarmaz diyorlar. Ben de yle diyorum: O halde bana bir ey sylemeyin. Allah-u Tealann kabul edecei mazeretleri bulun. Herkes elenmek, zevklenmek, rahat etmek ister. Ama Allah-u Tealann emirleri ve hatr her eyden daha nde tutulmaldr. Kimilerine de, niin namaza ve camiye gelmediini soruyoruz. Bizlere: Filan kiiden veya hocadan kzdm diye, namaz, camiyi ve Kuran okumay braktm. diyorlar. Byle yapanlar da kendi hatalarn bakalarna yklemeye alanlardr. Bunlar akllaryla deil de; nefisleriyle hareket edenlerdir. Bir ahstan kzld zaman, sanki Cenab- Hakka da kzyormu gibi davranlara girmenin izah var m? Sen birilerine kzdn zaman, lahi emirleri niin brakyorsun ki? Bakalarnn yanln kimlerde aryorsun? Hem namaz, orucu Kuran brakman, kime ne kazandracak? Byle yapmakla, seni kzdrana bir zarar vermi olmuyorsun; bilakis kendi ahiretini elinle ykyorsun! Byle geersiz bahanelerle Allah-u Tealann huzuruna kmayn. Ahirette Ya Rabbi ben filan kuluna kzdm, onun iin sana olan kulluumu yapmadm m diyeceksin? leriye srdn sebeplerin, bo bahaneler olduunu sen de biliyorsun. yleyse fkenle deil; aklnla hareket et. Yanl davranlarla eytan, nefsi ve dman sevindirme! Bir de ey kardeim! Nefsini gnahlardan uzaklatrmak iin yle syle: Ey nefsim! Bak tp ilerliyor; ama insanlarn mr ksalyor. imdi pek ok organlar deitirilip organ nakli yaplyor; ama ne lme are oluyor, ne de ecel engelleniyor. Bu neslin mr ok ksa. Yaayanlar 60-70 yl iersinde lp gidiyor. Onun iin bu ksa mrde gnahlara girmeye demez. Biraz sabret lnce cennet nimetlerine kavu. Buradaki gnah zevklerden elin olmuyor. Onlardan uzak durmak nefsine ar geliyor; ama cennet gibi gzel bir diyar karp o gzelliklerden mahrum kalmak nefsine daha da ar gelecek. Byle ksa bir mr iin gnahlara dalp cenneti karp cehenneme girmeye demez. Ey Mmin kardeim, ben de sana hak veriyorum. Gnahlar etrafmz sarm, gnahtan korunmak gerekten ok zor olmu, hele bir de iradesi zayf olup gnaha kar zafiyeti olanlar, bu imtihanda daha da zorlanacaklar. Ama bu zorluun arkasnda kolaylklar, mutluluklar var. Kavuulan tm nimetler belli bir zorluktan sonra elde edilmitir. imdi sorumsuzca yaamann arkasnda da aclar ve zdraplar var. Madem bizler inanl insanlarz yleyse, akln setii tarafta gayretimizi harcayalm. Akl haktan yana, kulluktan yana, nefis ise hep ktlkten yana, tercihimizi bu dnyada yapmak zorundayz. Ya iki gnlk dnyada gnahlardan kamann vermi olduu skntlara sabredip cennetlik olacaz veya u yalanc dnyada sorumsuzca gnahlara dalp cehennemlik olacaz.

Firaset-l Mminin

251

Hem ben gnah zevkleri de yapaym, hem de cennetlik olaym dncesi eytann hilesine kanmak demektir. Cehenneme adayz demektir. yleyse zevklerimizi gnahlarla deil, hell yollarla tatmine alalm. Haramda hayr olmadn bilelim. Haramlarn sonu pimanlklar ve aclardr. Rabbim sizlerin de, bizlerin de yardmcs olsun. Ahiret inancmz kuvvetlendirsin, bizlere u dnyaya niin geldiimizi anlama uuru versin. Gnahlardan uzaklamak hemencecik olacak bir ey deil. Atlacak bir ey de deil ki, iinden nefsi, eytan tutup atasn. Satn alnp deitirilecek, bir ey deil ki, iyilie aran bir nefis alp kendi iine yerletiresin. Gnahlardan uzaklaabilmek lene kadar nefsin arzularna muhalefet etmekle, aclara sabretmekle mmkn olmaktadr. imdi temsili olarak gnahkr insan ile cennette alan insann bir benzetmesini yapmaya alalm. Bir kul dnn ki: Dnyaya niin geldiini unutmu, aldatc zevklere kanm, nefsi onu gnahtan bir baka gnaha srklyor. Bu cehennemlik insan her zaman gen, gzel ve shhatli kalacan zannediyor. lmn habercisi olan hastalktan ve etrafnda lenlerden hi ders almyor. Bu gaflet ierisindeyken pek ok ibretli olaylarla karlayor; ama kalbi talam ibret alamyor. te bu kul bakyor ki, bitmez dedikleri mr hzla tkenmeye balyor. Hzla gzelliini, genliini, shhatini yitiriyor. Bunlarn elinden gitmesine ok zlyor, her zaman kahroluyor, durdurmak istiyor; ama durduramyor. Yzn ektirip her gn makyajlar yapyor. Yalln kapatmaya, hep kendini gen grmeye ve hissetmeye alyor. Ama yle bir zaman geliyor ki; artk yzn ektirmeler, zel makyajlar bile yalln, irkinliini gizleyemiyor. Eskisi gibi insanlardan ilgi de grmyor. Hayranlar yzne bile bakmyor. Hayranlarm dedii insanlar artk onun skntsn gideremiyor. nk o yaarken hep kullar memnun etmeye alt. Mevlsn memnun ve raz etmek aklna bile gelmedi. Akl ve iinde ki rahman bir duygu ona yle sesleniyor: Ey insan bak! Gentin imdi ise salarna aklar dm, glydn gsz dtn, gzeldin irkin oldun, seni sevenler imdi yzne bile bakmyor. Bir zamanlar gzelliinle insanlar deta bylyordun, imdi ise insanlar sana baktklarnda tiksinir gibi oluyorlar. mrn gnahlarda geiriyorsun. u lmn habercisi olan hastalk ve yallktan, etrafnda senin yatlarndan lenlerden ibret al. Ben daha ge lrm deme, lme daha ok var diyenler de ld. Bak kabre yalnz gireceksin, orada salih amellerin yoksa halin nice olacak? te bu dnceleri gnahkr kii aklna bile getirmek istemiyor. Gelse bile kovmaya alyor. nne serilen tm ibret alnacak olaylar bir kenara itip eytan ve nefsinin vesveselerine kanyor. Her cidd olay, eytan ve nefis birer basit cevaplarla geitiriyor.

252

Firaset-l Mminin

Gnahlarda srar edip nefsine g yettiremeyen bu kii, artk mrnn sonuna doru yaklayor. Fakat farknda deil. Gafletlerine, gnahlarna zevkle devam ediyor. Tabi arkasnda lm meleini unutmu, nerde gece orda sabah ediyor. te bir gn yine elencesini yapm ge saatlerde evine geliyor, ev sessiz ve sakin olduu halde gelip yatana uzanyor. Biraz uyuyunca iddetli bir kalp sancsyla uyanveriyor. Bir de bakyor ki kalbi skm, nefes dahi zor alyor. Hemen glkle ocuklarna haber veriyor. O srada evin iinde gzne siyah renkli, vcudu dikenli olan ok heybetli biri grnveriyor. Aaa bu da ne, acaba gzme grnen yoksa Azrail mi, lm melei mi? Ama daha ben ok yalanmadm, hani ben tevbe edecektim, hani ben daha namaz klp salih amellerde bulunacaktm. Biraz nce gzme grnen nereye gitti? Allahm, bana zaman tan, msaade et, iyi ameller yapaym diye iinden geirir. Ama bu kanc yalvar, daha nceleri de byle tehlikeler geirdiinde ayn isteklerde bulunmutu da yine bildiine devam etmiti bu kul. Ama bu defa hakk kalmamt. nk Azraili grmt. nk lecek kullar lm meleini amellerine gre greceklerdir. te bu kul da kt surette grmt. Bu hi iyi deildi. O, bu korku ve zdraplar ierisinde yere yklmken ocuklar ieri giriverir. Eyvah! Babacm diye barmaya balarlar. Onu boyunlarna alp hasta haneye kotururlar. Orada durumu daha da arlam, nc kalp krizi geirmi, artk kurtuluu zor demi tabipler. Artk konuan dili konuamyor, yryen ayaklar yryemiyor, tutan elleri tutmuyor, Allahn ferman karsnda boynu bklm, acizliini anlayarak etrafna bakyor. Shhatliyken hi yklacan aklna getirmiyordu. Hep byle din ve gzel kalacan zannediyordu. Ama aldanmt, aldanmt. te bu haldeyken tekrar lm melei gzne grnverir. Aman Allahm, bu korkun suret yine karma kt. Bundan ok korkuyorum. Ama kendini daha nce ok cesaretli sanrdn. Fakat nnden bir kedi frlasayd rkerdin. Ama u Azraili grme ann aklna bile getirmezdin. O korkak yrein Azraili grmeye nasl dayanacak? O srada bir lm meleine bakyor, bir de banda aresiz olarak bekleyen evltlarna bakyor. Hal diliyle deta yle diyor: Evltlarm beni kurtarn, doktorlar beni kurtarn, ben evltlarmdan, dnyadan ayrlmak istemiyorum. Bilmediim diyarlara gitmeyi istemiyorum. Ben ahirete hazrlk yapmadm nasl giderim, nasl? Ve o srada lm melei kendisine korkun bir suretle yaklaveriyor. Onun heybetine yrek dayanmyor. O kii canm alma, canm alma dese de, o grevli melek grevini yerine getirmeye mecbur. Ve ona yle sesleniyor: Sen ki, benimle karlaacan hi aklna getirmedin, hep ebedi yaayacan sandn, artk zamann dolmu, benim elimden kurtuluun yoktur. Yarn gzn cehennem ukurlarndan birinde aacaksn deyip, o kulun cann yle iddetli bir ekilde alr ki, acsn tadan bilir. Etrafnda oluk ocuklar alap feryat ediyorlar; ama artk ona kim fayda verebilir ki, artk o emre teslim olmu. Her nefis gibi o da lm acsn tadvermiti.

Firaset-l Mminin

253

Eceli tamam olan bir insana dnyann ordularn, dnyann tabiplerini bana toplasanz yine gidecektir, gitti de. Ama geride yz kzartc ameller brakarak gitti. O insan ha yaam, ha yaamam oldu. Evim, barkm, oluk ocuum, elencem, zevkim deyip glen insan, imdi yere yklm kimsesiz, aresiz yardma ve duaya muhta. Kim bilecek ki, filan yerde bir gnahkr garip yatyor. Kimin umurunda. O yaarken kendini bile umursamyordu. Cann cehenneme atacak ameller iliyordu. Tam bu srada len kiiye iki melek yaklar. O iki melek hayat boyunca sa ve sol omuzunda gzetleyicilik yapan iki grevliydi. Ve ona yle sesleniverirler: Ey kt insan! Allah seni kahretsin dnyada hi iyi amellerde ve iyi yerlerde bulunmadn. Bizleri hep sevmediimiz yerlere gtrdn. Allahn evleri olan camilere gtrmedin. Sen bizi zdn, sen bize eziyet ettin. Allah ta sana eziyet etsin deyip yukarlara doru kmaya balarlar. len kii, ikinci olarak karlat mahlklardan da iyi szler iitmemi ve gzleri onlara takl kalvermiti. len kiinin etrafnda cenazeyi defin hazrlna balarlar. len kii evinden ayrlmak istemiyor. Etrafna sanki akn akn baknyor, lm acsn yreinde en iddetli bir ekilde hissediyor. Ama oluk ocuu bir aba ierisine girmi, onu bir an evvel kabir ukuruna atacaklar. Ama len hi gitmek istemiyor, deta feryatlar ediyor. len kii bir bakyor ki, bir kefen getiriverdiler. Kendisini dnyadayken hi sevmedii, tiksindii, cepsiz, yakasz, dikisiz elbiseye saryorlar. yice sktrverdiler. len sanki: Bunlar bana ne yapyorlar, ben lmemiim ryadaym, bunlar bana niin l muamelesi yapyorlar. diye dnyor. Bir de ne grsn dnyada hi mi, hi sevmedii, grdnde korkup kat tahtadan at olan tabutu getiriverdiler. stemese de kendisini onun iersine koyuverdiler. Bir de son srat insanlarn srtnda ilerlediini hissediverdi. Tam tabuttan kap kurtulmak istercesine aba harcyorken bakyor ki, ne elini depretebiliyor, ne de konuabiliyor. Kirpiklerini bile kmldatamyor. Tam bu tel ierisindeyken aman Allahm, dedirten bir manzara grverir. Aman Allahm bu da ne! Hayal mi gryorum, bu insanlar iddetle yanan bir ate ukuruna beni sratle yaklatryorlar, bunlar beni atee gtryorlar. Ve o srada len gnahkr sanki yle feryat ediyor: Ey insanlar beni nereye byle sratli gtryorsunuz? nmde ate yanyor, oraya beni nasl atvereceksiniz? Olum Ahmet, olum Mustafa! Beni nereye gtryorsunuz? Beni kurtarn, beni kurtarn ben oraya gitmek istemiyorum. Orada beni yakacaklar, ben nasl dayanrm, oullarm bana acyn. Ama maalesef kimseler onun feryadn duymuyor, duysalar ellerinden ne gelir ki, dnyada ilemi olduu amelleri nereye gitse karsna kacak. Zaten insanlar lenin feryadn duyuverseler hepsi dp baylrlard. Ve onu ukura atacaklar zaman beni oraya atmayn, atmayn, atmayn diye barsa da atverdiler. Ve zerini talarla, topraklarla rtverdiler. Bir de len kiinin tm

254

Firaset-l Mminin

sevenleri kendisini brakp gzyalarn dkerek ekip gittiler. lem buna alasa ne are! Herkes gzelim yuvasna dnd; ama kendisi kabir ukurunda kalverdi. len kii bir de korkun suretli kiileri karsnda grverir ve onlara yle seslenir: Ey rktc mahlklar sizlerde kimsiniz? Ben burada zaten can skntsndan patlyorum sizleri grnce skntm daha da artverdi, deyince; Onlarda yle cevap verirler: Bizler senin dnyada yapm olduun kt amelleriniz, kyamete dein senden ayrlmayacaz, ancak sana eziyet edeceiz. Onlarn sknts yetmezmi gibi, o srada korkun bir ses duymaya balar. Aman Allahm, bunlarda ne korkun ey! Acaba dnyada sual melikeleri dedikleri Mnker Nekir mi bunlar? Evet, onlar len kiiye yaklap ona: Rabbin kim, Peygamberin kim, Kitabn ne? gibi sorular yneltirler. Dnyada mrn hep gnahlarla geiren u kul, bu kolay sorular da cevaplayamaz. Korkudan dili tutuluverir ve onlar da len kiiye bilmeliydin deyip yle bir demir topuzu vururlar ki yerin dibine giriverir. Ve o gnahkr kulun ruhu kt kokulu bir beze sarlr ve kyamete kadar azap ierisinde kalaca bir yere brakverirler. Artk bu gnahkr kul maherde perian olaca gibi, son dura da cehennem olacak. Cennetlik kullar da zevk ve sefa ierisinde yaayacaklardr. u kul iki gnlk dnyada gnahlara girmeyip ibadetlere sabretseydi, daha iyi olmaz myd? Daha iyi olurdu diyen bunun durumuna dmesin, eytana ve nefsine kanmasn. air:
Geti yllar, gnler gnahlar retmekte Geldi lm habercisi, fakat kalp gafil Dnyadan nasibin aldanmak ve pimanlk Dnyada kalman ise imknsz ve bo kuruntu!

*Ey karde! Sen de otur ban iki elinin arasna al. Hi yoktun var oldun. Anne karnnda dokuz ay bekledin, orada rzkn verildi ve dnyaya geldin. Burada birka gn kalp, herkes gibi sen de yok olup gideceksin. Tabi tm bunlar senin iraden ve istein dnda gerekleiyor. Dnyada olan olaylara bak ibret al. Dnyaya niin gnderildiini, grevlerinin neler olduunu anlamaya al. u dnyann 60-70 yl ierisinde dolup boaldn dn. Ksack mrn aldatc zevklere adayp, gnahkr kullara bakp ta aldanma! nk onlarn sonu pimanlk ve hsrandr. Ksack, dert ve keder yeri olan dnyay; ebedi zevk ve sefa yeri olan cennetle deime! Dnyada bulunuumuz; zevk ve sefas ksa olan bir rya gibidir. Ryalar brak, dnyann hilesini anla. Nefis ve eytana uyma. Rabbine kul olamaya al. nk ykn ok ar, yolun ok uzak. Salih amellere yapp gnahn arln zerinden at. Ykn hafif, yolun ksa olsun. nk yk hafif olanlar, srat dahi imek gibi, nur saarak geecekler. Ne yaparsan yap, nefsin penesinden, eytann drtmesinden, dnyann aldatmasndan kurtulmaya bak. Kendine iyi arkadalar edin. Kadnlarn fitnesinden uzak dur.

Firaset-l Mminin

255

Kii kendini kadnlarla ilgili gnahlardan, gz zinasndan koruyabilirse, dininin byk bir ksmn kurtarm demektir. Peygamber Efendimiz (s.a.v) bizleri yle uyaryor: Kadnlardan korunun. nk srailoullarnn ilk fitneye dmeleri kadnlar yznden olmutur.25 Ktlklerden korunmak iin salih arkadalar arttr. Dostlar iyi olanlar da dininin byk bir ksmn tehlikelerden koruyabilirler. Bunun yannda gzlerini kapayarak lm rabtasn (lm dnme) da bir yapver. Belki sorumluluunun ciddiyetini biraz olsun anlarsn. Keke u dnyaya bir daha dnm olsayd da ok hayrlar yapardm diye dndn andan itibaren gzlerini a ve Rabbine kul olmaya al! Ey karde! Bizler acizliimizi anlayalm artk. Kime kar geldiimizi iyi dnelim. Bizler ssz yerlerde dahi yalnz kalmaya korktuumuz gibi, insanlarn huzuruna kp hesap vermeye de korkuyoruz. Acaba lemlerin Rabbinin huzuruna hangi cesaretle kp hesap vereceiz. Gnahsz bir kul olsak dahi korkuyoruz. deta yreimiz azmza geliyor. Ya bir de gnahkr bir kul isek, halimiz o gn nicedir? Hangi akl kabre hazrlksz girmeyi kabul eder. Hangi akl ahirete, mahere hazrlksz gitmeyi tasdik eder? u gnaha dalanlar, ne zaman u gaflet uykusundan uyanacaklar. u aldatc ve rya misali olan dnyadan kendilerini ne zaman kurtaracaklar? Acaba dnyaya bir daha dnleri mi var? u bir ve pir olan haklarn niin iyi deerlendirmiyorlar? Bir daha u imtihan dnyasna geli hakkmz yok. Bu hakkn gnahlardan uzak, Allah(c.c)nun emri dorultusunda kullananlara ne mutlu! Heder edenlere ise ne yazk! nsan olmann sorumluluu ve mesuliyetimizin bu kadar ar oluu yannda, bizim de bu kadar gaflete dalmz nedendir acaba? Bizler lm acaba ne zannediyoruz? lmn zorluunu az da olsa hissedebiliyor muyuz? Bazen ryalarmzda lm tehlikesiyle karlayoruz. Kalktmzda bakyoruz ki, korkudan kalplerimiz son srat atveriyor. Rya olduu iin hemen Allah-u Tealaya krediyoruz. Bir rya bizleri byle korkutursa, acaba gerek lm geldiinde halimiz nice olur? Cenab- Hak lmn iddetini ve korkudan ayaklarn birbirine getiini yle haber veriyor:

25

Mslim. Rikak: 99

256

Firaset-l Mminin

Hayr, can boaza gelip kprck kemiine dayand zaman, (yannda bulunanlar tarafndan) Bunu tedavi edebilecek kim var?denilir. Ve kendisi bunun ayrlk zaman olduunu anlar. Ve bacak bacaa dolar, ite o gn dn ancak Rabbinedir.26

Tek bamza bilmediimiz, grmediimiz korkun durumlarn olduu haber verilen yerlere gitmek kolay m? Bu dnyada azck zorluklarla karlama tehlikesinde dahi bizleri tel ve merak alyor. Ya imtihan baaryla veremeyip cehennem ateine aday olmak gibi bir tehlike varsa, nasl olur da korkmayz? mirlerin huzuruna kmaktan korkuyoruz. lemlerin Rabbi olan Allahn huzuruna kmaktan niin korkmayz? Yarn maher meydannda salih amellerin olmazsa, bu dnyada en ok korkup katn lm dahi arayacaksn; ama eline gemeyecek. Dnya zevkine aldanp, cehenneme raz olmak neyi neyle deitirmektir? u keder dnyasnda zevklenmek mmkn m? imdi zevk ve sefa yapsan da biraz sonra ne aclarla karlaacan belli deil. Bir bakyorsun sevdiklerinden biri lvermi veya hastalanm veya ocuun kaybolmu. Byle kt haber alnmas mmkn olan u keder dnyasn cennetle deitirmek akl kr mdr? Nice insan var ki, akamleyin evinde glp konuuyor; Hlbuki sabah gzn cehennemde aacandan habersizdir. Bir de nedense biz kullar ibadete kar ok gevek davranyoruz. badet yapamadmz, zayflmz iddia ediyoruz. Hlbuki bu ok yanl bir dncedir. nk ibadetlerimizin zevkle yapamaymzn altnda iman zayfl ve nefsin arzularna tabi oluumuz yatmaktadr. Gerekten bizler Allah ve Resln hakiki manada sevebilseydik, hi phesiz ibadetler bize kolay gelirdi. Ne hikmetse gnahlara kar ok istekli ve glyz; ama ibadete kar yle deiliz. Nefis namna nice zorluklara katlanyoruz. Allah adna en kk yorgunlua bile dayanamyoruz. Niceleri var sabahlara kadar vaktini sinemalarda, diskoteklerde uykusu gelmeden geiriyor. Ama maalesef bazlar da hayrl bir i yapaca zaman, uykusunun geldiini sylyor. yle ise bizler de Allah yolunu akla yaayalm. Kulluumuzu ve ibadetlerimizi severek yapalm. badetler severek ve zevk alnarak yaplmaya allrsa insanlara ar ve zor gelmez. Ama isteksiz yaplrsa sknt oluur, o da bir kusurdur. yleyse ibadetlere kar kuvvetli, gnahlara kar isteksiz olalm. Bu uurda istenen seviyeye gelmemiz iin pek ok zorluklara gs germeliyiz. Nasl ki; dnyalk uruna insanlar durup dinlenmeden alyorlar, sonunda da pek ok dnyalk isteklerine kavuuyorlar. Aynen ylede, bizler de Allah yolunda sabr ve gayret gstererek, Allah-u Tealann sevdii kullarn arasna girmeye almalyz. Ey Mmin kardeler! Bizler lm dnmemekle, kabri, maheri, cehennemi aklmza getirmemekle, olacak olan gerekleri engelleyebiliyor muyuz? nemle dnlmesi gereken meseleleri nemsememek are oluyor mu? Bizler lm kendi nefislerimizden ne kadar uzak grsek de, lm bize bir gz ap kapama gibi yakn. Kabir kapsn kapatabiliyor muyuz? Ahirete olan
26

Kymet sresi, ayet:26...30

Firaset-l Mminin

257

bu seferberlii durdurabiliyor muyuz? yle ise zerimizde ok cidd bir sorumluluk var. O da Cenab- Hakka kulluktur. Kulluun gereklemesi de gnahlardan kanmak, ibadetlerle ilgili emirleri yapmakla mmkndr. Sadece benim kalbim temizdir, demekle kulluk sz konusu deildir. Zaten kalpler szle deil; ancak gnahlardan kap, ibadetleri yapmakla temizlenir. Allah dostlar kalbi bir havuza, ona bal azalar da bir kanala benzetmilerdir. ayet el, ayak, dil ve gz gibi azalarmzdan gnahlar sdr olursa, oraya kirli eyler akp o havuzu yani kalbi kirletir. Ama o azalarla, ibadetler ve gzel eyler yaplrsa oras tertemiz olur. yle bir hale gelir ki, pek ok manev srlara ve nimetlere mazhar olur. Gnahlara devam edenlerin kalpleri de gnah lekeleriyle yle bir hale gelir ki, deta ta gibi olur. bretli olaylardan ders almaz, hakk anlamaz olur. Ve gnahlarn zdrabn kalbinde hissetmedii iin tevbe etmeyi de aklna getirmez, artk gnahlar ona normal bir eymi gibi gelir. Bu da onun helki demektir. Allah Resl (s.a.v)in ifadesiyle: Kalp iyi olursa tm beden iyi olur. Ama iyi ve temiz saylan kalp: Allahtan korkan, gnahlarla karlatnda rperen, Allahn ayetleri okunduunda iman bakmndan kuvvetlenen kalptir. Yoksa gnahlara kar duyarsz olan kalpler deildir. Nice gnahlara dalm, hell ve haramlara dikkat etmeyip, yapmas gereken ibadetleri de yapmadklar halde benim kalbim temizdir diyen insanlar var. Bu insanlar eytan ve nefisleri aldatm farknda deiller. Onlar kalp temizlii denince sadece insanlara kar merhametli, iyi niyetli olmay anlyorlar. Hlbuki bu haslet gzel olmakla beraber tek bana kalbi temizlemeye yetmiyor. Eer sadece kalp temizliinden maksat; iyi niyetli ve merhametli olunmaksa, bu efkat ve merhamet ou kfirde de var. Ormanda yaayp ta vah dediimiz hayvanlarda da var, onlarda kendi yavrularna kar merhametlidirler. Ama Allah-u Tealann bizlere verdii emir ve grevleri yapmayp, sadece ben iyi niyetli ve merhametliyim deyip de gnahlara dalp, sonra da kurtuluu ve cenneti istemek kendi kendimizi aldatmadan baka bir ey midir? Nice Allah dostlar hayatlar boyunca iyi niyeti, merhameti elden brakmadklar gibi, ibadetlerde de son derece gayretli olduklar halde, yine de benim kalbim temiz oldu, artk ben kurtuldum deme cesaretini kendilerinde grememilerdir. Onlar nefislerini temize karmaktan hay etmiler, hep kendilerini gnahkr ve rahmete muhta hissetmilerdir. Durum byle olmakla beraber, hayatlar hep gnahlarla geen insanlar kalplerinin temizliini nasl iddia edebilirler, nasl ibadetleri brakabilirler? Heyhat heyhat! Dnya ilerimizde nemli ve cidd bir sorunla karlatmzda, nasl ki onu halletmek iin var gcmzle alyoruz, aynen ylede ahiret skntlarmzn giderilmesi iin de daha fazla gayret gsterip canmz cehennem ateinden kurtarmalyz. Dnyaya o kadar ok alyoruz ki, onun azck menfaati iin genliimizi, shhatimizi, kuvvetimizi, ksacas canmz veriyoruz; ama o bize hibir ey vermiyor. Daha beter shhatimizi, kuvvetimizi, genliimizi ve sevdiklerimizi alp bizi kederden, kedere girdiriyor. Dnya bu kadar vefasz ve kalle olmasna ramen yinede dnyaya nem verip

258

Firaset-l Mminin

ahiretimizi ihmal ediyoruz. u dnyada ou insan karn tokluuna alyor. Dnyadan nasibi pek az. yleyse cz krlarn deil byk karlarn verildii ahirete nem verelim. Allah-u Tealann sevip koruduu kullar dnyann sevisinden, hilesinden korunanlardr. Tm dnya bizim olsa yine de gerek huzura kavuamayz. Dnya ve ahirette mutlu olmak isteyen ahirete nem vesin, dnya ve ahiret dengesini dinin istedii ekilde ayarlasn. Ali bnu Ebi Talib (r.a) yle buyurdular: Dnya arkasn dnm gidiyor; ahiret ise ynelmi geliyor. Bunlarn her ikisinin de kendisine has evltlar var. Sizler ahiretin evltlar olun. Sakn dnyann evltlar olmayn. Zira bugn amel var hesap yok; yarn ise hesap var amel yok! En ok yaplan yanl udur: nsanlar Allah (c.c)nun emirlerini yerine getirmek iin nefislerine danyorlar. Nefislerinin gnahlardan ald zevki, ibadet ve taatten de almasn bekliyorlar. ayet nefislerimiz gnahlara, yasaklara kotuu gibi, ibadete de kosayd, o zaman da imtihan oluumuzun bir anlam olmazd. unu demek istiyoruz: Allah-u Tealaya kulluk iin nefsinin severek, zevkle ibadetlere koaca an bekleyenler, bouna bekliyorlar. nk nefisler devaml ktl emrederler. Bu gerek Kuran- Kerimde de belirtilmitir. yleyse bizler nefislerimize gre deil, akllarmza gre hareket etmeliyiz. Nefislerimiz istemese de Allah-u Tealaya itaate zorlamalyz. Eer insan uzun yllar gnahlardan uzaklap ibadete devam edip, bu uurdaki skntlara katlanp sabrederse, gn gelip artk o azgn nefsi kendisine boyun eer, ruhu ibadetten zevk almaya balar. Demek ki; aba harcanmadan nefislerimizin hemen camiye, ibadete koacan beklemeyelim. stemese de onu Allah (c.c)nun emrine girdirmeye alalm. Ve kendimize yle bir kaide koyalm: Bu gn ben nefsime muhalefet edeceim. Bu gnme gnahla balamayacak, bilakis hayrlarda bulunacam ve ibadetlerimi aksatmayacam. Akam eve dndmde gnahsz bir gn geirmenin manev zevkini kalbimde hissedeceim. Byle bir karar aldktan sonra her gn gnahsz bir gn geirebilme gayretiyle evden kalm. Ve kararmzda sebat edelim. ou insanlar ahiretle ilgili meseleleri hikye dinler gibi dinliyorlar. Ey Mmin kardeler! Bizler acaba neyi umursamyoruz?
lm m umursamyoruz?

Gerekten lm ok zor bir ey! lm acs yz kl darbesine bedel veya gkle yer arasda skma gibi veya bir koyunun canl canl derisini yzer gibidir demiler. lm melei umursamyoruz? olan Azrail (a.s) ile karlamay m

Hlbuki Azrail (a.s) insanlarn canlarn amellerine gre gelip alr. Gnlerden bir gn: brahim (a.s) Azraile yle der:

Firaset-l Mminin

259

Ey Azrail! Gnahkr insanlarn canlarn ne surette gelip alyorsun. Onlara grndn gibi bir de bana grnver. lm melei: Ey brahim, ben sana o ekilde grnrsem takat getiremezsin der. brahim (a.s)n srar etmesi zerine ona kapkara, vcudu dikenli olarak, ok korkun bir srette grnverir. brahim (a.s) bir peygamber iken ona dayanamayp dp baylr. Ayldktan sonra yle der: Ey Azrail, bir insan hi bir azap grmezse, seni byle grmesi ona azap olarak yeter bile! air yle der:
O demdeki perdeler kalkar, perdeler iner, Azraile ho geldin diyebilmekte hner!

Acaba bizler yalnzlk yurdu olan kabir ukuruna girmeyi mi umursamyoruz? Hi phesiz oras amel sanddr. Kt amelli insanlar iin bir cehennem ukuru; iyi insanlar iin de cennet bahelerinden bir bahe. Allah Resl (s.a.v) her namazdan sonra kabir azabndan Allaha snmtr. Hz. Aie (r. a) der ki: Allah Reslnn namaz klp da kabir azabndan Allaha snmadn grmedim.27 Hz. Osman bin Affan (r.a)n azatl klesi olan Hni yle anlatyor: Hz. Osman (r.a) bir kabrin zerinde durup sakal slanncaya kadar alad. Kendisine: Cenneti, cehennemi hatrlaynca alamyorsun; fakat kabri hatrlaynca alyorsun. dediler. Bunun zerine: nk Reslullah (s.a.v)in yle dediini iittim: Kabir ahiret menzilinin birinci menzilidir. Kii ondan kurtulabilirse, ondan sonrakiler daha kolaydr. Ondan kurtulamazsa, ondan sonrakiler bundan daha zordur, daha iddetlidir. Hz. Osman devamla Reslullah (s.a.v)in u szn de nakletti: (Ahiret leminden grdm) manzaralarn hibiri kabir kadar korkutucu ve rktc deildi. Rezin u ziyadeyi de kaydetti. Hni der ki: Hz. Osman (r.a)n u beyti sylediini iittim: Eer ondan necat buldunsa byk musibetten kurtuldun; aksi halde senin kurtulacan hayal etmem.28 Allah dostlarndan bir zat her cenaze olduunda, dier Mmin kardeleriyle beraber gidip onu defnederlermi. Ama her ne zaman ly kabre indirdiklerinde dp baylrm. Ve kendisini arkadalar srtlar eve getirirlermi. Gnlerden bir gn arkadalar ona:
27 28

Buhari, Cenaiz 89 - Mslim, Nesi Tirmiz, Zhd 5 (2309) - Feyzl Kadir, c. 2 s. 379

260

Firaset-l Mminin

Ey karde, her ne zaman cenazeyi kabre indirsek sen dp baylyorsun, acaba bunun hikmeti ne ola? diye sormular. O zat da onlara yle cevap verir: ly her kabre koyduklarnda, sanki beni oraya koyuyorlarm gibi dnyorum. O zaman da kendimden gemi oluyorum. Hak yolun aklarndan biri yle der:
Yunus kabre vardkta Mnker, Nekir geldikte Bana sual sordukta Dilim dnemi Yarab.

Baka bir beyitinde de yle der:

Yalanc dnyaya konup genler Ne sylerler, ne haber verirler. zerinde trl otlar biterler Ne sylerler, ne bir haber verirler. *** Kimisinin stnde biter otlar Kimisinin banda sra serviler Kimi masum, kimi gzel yiitler. Ne sylerler, ne haber verirler. *** Toraa gark olmu nazik tenleri Sylemeden kalm tatl dilleri Gelin, duadan unutman bunlar Ne sylerler, ne haber verirler. *** Yunus der ki gr takdirin ileri Dklmtr kirpikleri kalar Balar ucunda hece talar Ne sylerler, ne bir haber verirler. *** Evet, kabir yalnzlk yurdu olup orada k ve yatak yoktur. Peygamberimiz (s.a.v.):

Akll kimse, kendisini hesaba eken ve lmden hazrlanandr. diye buyurmutur.29 Yoksa bizler maher meydann m umursamyoruz? sonras iin

29

Tirmiz, Kyamet 26; bn.Mce, Zhd 31

Firaset-l Mminin

261

O gn insanlar rlplak harolunurlar. Kimse kimsenin bir yerlerine bakamazlar. te o maher gn herkes kendi nefsini dnecek, peygamberler de nefsi diyeceklerdir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) dahi baz yerlerde kimseyi hatrlamayacaktr. Hz. Aie (r.a) anlatyor: Atei hatrlayp aladm. Reslullah (s.a.v.): Niye alyorsun? Diye sordu. Cehennemi hatrladm da onun iin aladm! Siz, kyamet gn, ailenizi hatrlayacak msnz? dedim. yerde kimse kimseyi hatrlamaz: Mizann yannda; tarts ar m geldi, hafif mi? reninceye kadar. Sahifelerin uutuu zaman; kendi defteri nereye decek, reninceye kadar; Sana m, soluma m, yoksa arkasna m? Sratn yannda; (yani) cehennemin iki yakas ortasna kurulunca; bunu geinceye kadar.30 te tm insanlar Cenab- Hakkn huzurunda o gn toplanacaktr. O gn her yer dzlktr. Gne onlara yaklam, gam ve keder insanlarn tahamml edemeyecekleri ve takat getiremeyecekleri dereceye ulamtr. yle ki insanlar artk kendilerini bu skntdan kurtaracak efaati aramaya balarlar. lk olarak Hz. dem (a.s.)a geleceklerdir. Ondan olumlu bir cevap alamaynca Hz. Nuh (a.s.)a, daha sonra brahim (a.s.)a ve sonra Hz. Musa (a.s.)a gideceklerdir. Bu insanlar (peygamberler): Rabbimiz bugn ok fkeli, daha nce bu kadar fkelenmedi diyerek kendilerini ehil grmeyecekler ve Hz. Musa: Muhammed (a.s.)a gidin diyecek. nsanlar: Ya Muhammed! Sen Allahn son peygamberisin. Allah senin gemi gelecek gnahlarn mafiret buyurmu. Bize efaatte bulun. u iinde bulunduumuz sknty gryorsun diyecekler. Hz. Muhammed Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem) arn altna gidip secdeye kapanacak. Allah-u Aziman: Ey Muhammed ban kaldr ve iste, sana verilecek, efaatin yerine gelecektir. diyecek ve Allah Resl ban kaldrp: Ey Rabbim! mmetim. Ey Rabbim! mmetim. Ey Rabbim! mmetim, diyecektir.31 te bu gnde Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in mmeti olarak harolunup onun Livl hamd sanca altnda olmak isteyen, anl peygamberin efaatine mazhar olup o kavurucu scan olduu gnde arn glgesinde glgelenmek isteyen, Hatem-l Enbiya olan Hz. Muhammed (s.a.v.)in getirdiklerine kaytsz artsz iman etsin ve getirdikleri emirleri, ibadetleri yapmaya alsn. Aksi halde son pimanlk fayda vermez. Bylesi bir gnn hazrln yapmamak imann ne kadar snk olduunu gstermektedir. Orada arn glgesi altna girmeyi hak edemeyen kullar gnahlarna gre tere boulacaklardr. Namaz klmayan, caminin yolunu tanmayanlar, zinaya gidenler, nerede arn glgesine gireceklerdir? O maher gnn Kuran- Kerim yle tasvir ediyor:
30 31

Ebu Davud, Snen 28, (4755) Bu hadis: Buhari, Tevhid 36, Mslim, man 3221 (193) zet olarak alnmtr.

262

Firaset-l Mminin

Ama kyamet geldii vakit (ne olacak): O gn kii; kardeinden, anasndan, babasndan, karsndan ve ocuklarndan kaacak, o gn herkesin bandan aar ii (derdi) vardr. O gn bir takm yzler parlak, gle ve sevinlidir. Yine o gn bir takm yzleri de keder brmtr. Hznden kapkara kesilmitir. te bunlar kfirlerdir, gnahkrlardr.32 Yoksa srattan gemeyi mi umursamyoruz? Hads-i erifte yle buyruldu: Srat cehennemin zerine konur. Peygamberlerden mmeti ile oradan ilk geen ben olurum. O gn peygamberlerden baka hi kimse konuamaz: O gn Peygamberlerin sz, Allahmme sellim, Allahmme sellim Allahm, bizi selmete ulatr. Allahm bizi selmete ulatr olur. Cehennemde sadan dikeni gibi demirden engeller vardr. Onun ne kadar byk olduunu Allahtan baka kimse bilemez. nsanlar amelleri sebebiyle yakalar.33

Srat, cehennem zerine bilenmi kl gibi keskin ve kaygandr. zerinden geenlere taklan ateten engelleri vardr. Bunlara taklanlar yz st cehenneme kapaklanr. Cehennem zerine kurulacak olan srat kprsnden herkes geecektir. Cennete girebilmek iin ondan baka bir yol yoktur. Ey kendisine akl nimeti verilmekle sorumluluk altna giren insan! Maherin zorluklarn zalim nefsine sk sk hatrlat ki, belki insafa gelir, gnahlarndan vazgeer, tevbe edersin. O gn hasret gndr, o gn pimanlk gndr, o gn muhasebe gndr, o gn felket ve iddet gndr, o gn hesap ve alama gndr, o gn hkm gndr. O gn ka gndr, o gn ksas gndr, o gn korku gndr. Ey gnaha dalm karde! Maher gn eer yer ve gk ehli senin haline alasalar azdr, lyktr. Hz. mer (r.a.) yle buyurmutur: Hesaba ekilmeden evvel nefislerinizi hesaba ekiniz. Amelleriniz tartlmadan evvel amellerinizi tartnz. Kim ki, u dnya leminde mstakim kpr zerinde bulunursa, ahiret kprs zerinde de hafif olup kurtulur. Dnyada istikametten ayrlan, ykn gnahlarla arlatrp isyan eden, kprye ilk att admda kayar ve helk olur. u an kpry ve inceliini grdnde kalbine gelecek korkuyu dn. Kpry grdkten sonra, gzn kprnn altndaki simsiyah cehenneme iliir. Sonra kulana atein iddetli sesi, fkesi gelir. O srada sen gnahlarla, srtnn arlamasna ramen, kpr zerinde yrmeye zorlanmsn. Acaba, bir ayan kprnn zerine koyduunda keskinliini hissettiin, nnde
32 33

Abese sresi, ayet: 34-42 Buhari, Rikak: 52, Mslim, Tirmiz

Firaset-l Mminin

263

insanlarn kayp dtkleri ve cehennem zebanleri tarafndan engellerle ekildikleri halde ikinci ayan da kaldrmaya mecbur olduun ve onlara baktn halde durumun ne olacaktr? Onlarn atee ba aa nasl dtklerini, ayaklarnn havada nasl kaldn mahede ettiinde durumun ne olacaktr? Bu manzara korkun bir manzaradr. Ne zahmetli bir yoku, ne dar bir geittir oras! yle ise kpr zerinde, srtnda gnahlarn arl olduu halde yrdn, kprye ktn ve nereye bakarsan halkn cehenneme yuvarlandklarn mahede ettiini dn. Reslullah (s.a.v.)in: Ya Rabbi! Selmet kl! Selmet kl! dediini, insanlarn cehennemin derinliinden azap ve helk istemeleri kulana ykselip geldiini, keza kpr zerinden birok insanlarn kayp dn grdn haldeki durumu dn. Acaba ayan kayarsa, pimanln sana menfaat vermezse azab ile helki isteyip: te benim korktuum buydu! Keke hayatm iin tedbir alsaydm. Keke peygamberlerle beraber yol edinseydim! Vay halimize! Keke falanca adam dost edinmeseydim. Keke toprak olsaydm. Keke unutulmu olsaydm. Annem beni dourmasayd dediinde halin ne olur? Oras insanlarn yreinin azna geldii korkun bir manzaradr. O yzden Allah dostlar srattan korkmular ve orann dehetinden Allaha snmlardr. Allah dostlarnn talebelerinden birisi ilgin bir rya grr. Ve sabahleyin derse geldiinde hocasna yle seslenir: Hocam, dn akam ilgin bir rya grdm. Msaade ederseniz ryam sizlere anlatmak istiyorum. Hoca efendi anlat evldm der. Bunun zerine talebe anlatmaya balar: Hocam, ryamda grdm ki kyamet kopmu ve tm insanlar maher meydannda sratn nnde toplanvermi. Ve insanlar ok byk bir tel iersinde rpnd bir anda, dnyada iyi bilinen insanlardan birisi srattan gemesi iin arld. Ve srattan gemesi emredildi. Birinci admn atm, ikinci admn atmama gibi bir seenei yok. Gnahkr kullar gzlerinin nnde cehennem engellerine taklp dveriyor. Byle bir ortamda o kii de srattan gemeye alt; ama geemeyip cehenneme dverdi. Daha sonra bir bakasn ardlar o da geemeyip cehenneme dverdi. Byle birka kii arldktan sonra baktm ki hocam seni ardlar. Sana srattan gemen emredildi. Talebe bunlar anlatmaya devam ettii srada hocas dp baylverdi. Ve o srada talebesi yle haykrr: Hocam! Sen getin, hocam! Sen getin! Hocas ayldktan sonra yle der: Ey olum sandm ki, hocam sende dtn diyeceksin.
Yoksa cehennemlik olmay m umursamyoruz?

Cehennem ki; yakt insanlar ve talardr. Onun biraz dnyaya braklsa dnyay yakp kl eder. Nebe sresinde yle haber verilmitir:

264

Firaset-l Mminin

Orada ne bir serinlik tadacaklar ne de iilecek bir ey, sadece kaynam su ve irin iecekler.34 Rabbinin azab muhakkak vaki bulacaktr. Onu geri evirecek bir ey yoktur. O gn gkyz bir alkalan alkalanr! Dalar da bir yry yrr! Vay o gn, o yalanlayanlarn haline! Ki onlar daldklar bir bataklkta oynayp dururlar. O gn onlar cehennem ateine itilip kaklacaklardr. (Kendilerine) te yalan saymakta olduunuz ate budur! denilecektir.35 (Ey Reslm) sen biliyor musun, sakar (cehennem) nedir? O (insanlarn bedenlerinde) ne (et) kor ne (sinir) brakr. O sakar (cehennem) derileri yakan kavuran(dr.)36 Tirmizinin rivayetindeki hadis-i erifte yle buyrulmutur: Cehennem bin sene yakld ve kpkrmz oldu. Sonra bin sene daha yakld ve bembeyaz oldu. Daha sonra bin sene daha yakld da simsiyah oldu. O imdi simsiyahtr.37 Ey kardeim cehennemi ciddiyetle dn, Atee can m, ten mi, yrek mi dayanr, Demir bile atein iinde eriyor. Bizlerin nazik tenleri nasl dayanr. Yoksa cenneti mi umursamyoruz?

Hlbuki cennet istek ve arzularn gerekletii, bela ve musibetlerin, hastalklarn ve yalln, lmn olmad gzellik yurdudur. Cenab- Hak cenneti vm, hurileri vm, yaranlar cennet iin yarsnlar buyurmu. Kuran- Kerimde yle buyrulmutur:

Orada canlarn ektii gzlerin zevk alaca her ey vardr.38

Ebu Hureyre (r.a) Reslullah (a.s)den yle rivayet ediyor.

Kim ki cennete girerse nimetlenir, hastalanmaz, elbisesi rmez, genlii tkenmez. Cennette hibir gzn grmedii, hibir kulan iitmedii ve hibir beerin kalbinden gemeyen nimetler vardr39

Allah-u Teala dnyaya sivrisinein kanad kadar kymet vermemi. Bizler ise bu dnyaya ne kadar kymet veriyoruz? Ahireti dnyaya deiiyoruz. Ahiretle ilgili konular nemsemiyoruz.
Nebe sresi, ayet: 24-25 Tur sresi, ayet: 7-14 36 Mddesir sresi, ayet: 27,28,29 37 Tirmizi Cehennem 8, (2594); Muvatta 38 Zuhruf sresi, ayet: 71 39 el- Cemu-Beynes-Sahiheyn Mslim ve Buhari, cz.3 s.209 (2622)
34 35

Firaset-l Mminin

265

Hlbuki dnyada en kk bel ve musibeti, tehlikeyi bile nemsiyoruz, gnler ncesinden uykularmz kayor. areler aryoruz, bamz tatan taa vurup almadk kap brakmyoruz. Beni kurtaran yok mu, beni kurtaran yok mu? diyoruz. Bir de dnyada en kk skntya girmemek iin yllarca nceden onun hazrln yapyoruz. Mesela 5-10 yllk yallmzda rahat bir hayat srelim diye yllarca nceden onun hazrln yapyoruz. Hlbuki ne kadar yaayacamz bile belli deil. Yalansak bile sknt ekip ekmeyeceimiz bilinmiyor. Skntmz olsa dahi biriktirdiimiz dnya malyla, parasyla halledilecek bir sknt olup; olmayacan bilemiyoruz. Bir musibet gelip aresiz bir hastala tutulsak durup dinlenmeden biriktirdiimiz dnyalmz are olamyor. Dnyann tm tabipleri bana toplansalar yinede are olamyorlar. nk sen gidicisin, yani yolcusun artk. Mevlann sana tand vakit doluyor. O zaman yapm olduun iyi ve kt tm amellerin gznn nne geliverir. Dnyada karlaacamz henz belli olmayan skntlar iin bile bu kadar tedbirler alan insanolu! Acaba niin ahiretini nemsemez? nnde bu kadar zorlu geitler var iken, acaba niin bu kadar marurlanr, kibirlenirde acizliini anlamaz? Hlbuki bir gn Allah Tealann nimetini yemese, suyunu imese srngenler gibi yerde srnyor. Gzle grnmeyen bir mikrop bile kendisini yerden yere vurduu halde, yine de marurlanyor. Demek ki, acizliimizi anlayp ebedi hayatmz olan ahirete almamz lzmdr. Dnyada insanlarn haline bakyoruz; en kk bir olayla karlatklarnda korkudan perian oluyorlar. Adeta yrekleri azlarna gelip, gzleri fal ta gibi alyor. Yksek bir ses duyduklarnda kimileri yerlere yatyor, kimileri darlara kouyor, herkes kendi nefsini kurtarmak iin birbirlerini eziyorlar. u en kk bir grlt ve hadise karsnda bu kadar rkp, telalanan insanolu, acaba niin ahiretin zorluklarnn hesabn yapmaz, cehennemin grltsnn dehetini dnmez? Dnyadaki btn korku ve zdraplar lnce son buluyor. Ama ahirette lm olaynn olmay, gnahkrlarn korkudan belini attrtacak kadar zor bir hadisedir. Ahirette nice insan keke lp kurtulsaydm diyecektir. u nmzde lm, kabir, maher, mizan, srattan gemek ve cehennem gibi durumlar varken, insan nasl olur da tedirgin ve endieli olmaz ki, hep hayat ibadetlerle gemi insanlar ahiretin korkusunu kalbinden atamazken, ya u mrn gnahlarla geirip kendisine emredilen ibadetleri yapmayan insanlar neden ahiretin korkusunu kalplerinde hissetmezler? Kendileri de Allahn kulu deiller mi? Kendileri de imanla, ibadet yapmakla mkellef deiller mi? Yoksa dnyaya kulluk iin gnderildiklerini unutmular m? Bu anlatlanlar inceden inceye gzyalaryla dnlmesi gereken nemli hadislerdir. Ama kalpler hakka kapal olunca, kii cehennemin aday olunca, ne de anlatsan kendisine hikye gelir. Maalesef anlatnlar hikye deil;

266

Firaset-l Mminin

gerein, bamza geleceklerin ta kendisi. Eyvah, eyvah sorumluluun arlna! Madem ahiret olay ciddi ve nemli bir hadisedir. yleyse bizlerin de ona ciddi bir ekilde almamz lzm. Olsa da; olmasa da olur gibi davranlara girmeyelim. Ahireti ikinci plna atmayalm. Cehennemden kurtulup, cennete girebilmemiz, dnyalk uykularmz karan olaylardan yz binlerce kat daha nemlidir. Yce Rabbimiz Kuran- Kerimde yle buyuruyor: Ey insan! Seni engin kerem sahibi Rabbine kar ne aldatp isyna srkledi?40 Bir Allah dostu da bizlere u tavsiyede bulunuyor: Ey evlt! Sen dnyaya geldiinde alayarak geliyorsun; ama etrafnda annen baban ve akrabalarn glyorlar, seviniyorlar. yleyse; u misafir olduumuz imtihan dnyasnda, Allah-u Tealann emri dorultusunda yle bir al ki, eytan ve nefisle yle bir mcadele ver ki, sen sekratl mevte (lm deine) geldiin zaman etrafnda oluk ocuun, dostun, senin zerinde alarken sen o srada glm olasn. yleyse bir an nce aklmz bamza alalm. Uyanmak iin kendi lmmz beklemeyelim. nk o zamanki uyann faydas yoktur insanoluna! Dnyaya plak geldik, plak ta gideceiz. Kimseler yannda bir eyler gtrmeye kadir olmayacaktr. Zaten orada salih amellerden baka bir ey ie yaramayacaktr. Durum byle olmakla beraber, hell haram demeden dnya mal peinde koanlar, dnyalar iin ahiretlerini feda edenler ne kadar aldanyorlar, siz karar verin! O yzden biz Mminler, ehli dnya gibi sorumsuz yaayamayz. Biz Mminlerin asl gayesi; dnyay gzel bir ekilde deerlendirip, sonsuz olan ebedi hayatta cehennemden kurtulup, cennet yurduna girebilmektir. Byle bir gayesi olan insanlar bu dnyada ahireti hesaba katmadan yaayamazlar. Dier insanlar gibi gnahlara dalamaz, her ne hata yaparlarsa onun acsn, pimanln kalplerinin derinliklerinde hissederler. Onlar Rablerinin kendilerini her an grdne inanrlar ve gnah ilerken hay ederler. nk bizlerin ahireti kazanma gibi bir derdimiz var. Bu yzden gnahlarn frtna gibi zerimize geldii u devirde ayakta durabilmek iin gayret sarf etmeliyiz. Zaman zorda olsa ben Rabbime kul olmak istiyorum diyen yiitler bizlere lzm, insanln kurtuluu iin alan fedakrlar bizlere lzm. Allah-u Tealaya kul olmak en byk ereftir. Allah-u Tealann emirlerini yerine getirmek insan dnya ve ahirette yceltir. Ondan yz dnenler de dnya ve ahirette alalrlar. Dnyann en bahtl insanlar Rabbine boyun eendir. Onun raz olduu genlere, mminlere mjdeler olsun. Hz. Ali (k.v):

40

nfitar sresi, ayet: 6

Firaset-l Mminin (Ey Rabbim!) Bana eref olarak sana kul oluum yeter. ftihar olarak senin bana Rab oluun yeter. Beni sevdiin gibi kl. (nk) Sen benim tam sevdiim gibisin.

267

Bu dnyada iken dzelmeyen, dzelmek iin gayret sarf etmeyenler, dzelmek zorunda olduklarn bilmelidirler. Burada dzelmezsek, kendimizi gnahlardan korumazsak ahirette cehennem ateinde dzelmek zorunda kalacaz. u camilere gidip vaizleri dinleyenler, ahiretin ciddiyetini anlamal, anlatlanlar hayatlarnda uygulamak niyetiyle pr dikkat dinlemelidirler. Camilere sadece dinlemek olsun diye gidilmemeli, iin ciddiyetini kavramaya almal, bedeni camide; ama kalbi ve akl baka yerlerde olanlardan olunmamaldr. Maalesef insanlk byk bir aldanma iersinde, grevinin arlndan habersiz bir ekilde yaamaktadr! Zaten gnmz insannn en byk sorunu; gnahlarn okluundan dolay imannn yara alp zayflam olmasdr. man zayflaynca, ahirete hazrlk ta o lde azalyor. nemle tefekkr edilmesi gereken eyler nemsiz grlmeye balanyor. Dnyaya niin geldiini, grevlerinin neler olduunu unutuyor. Batla, dalanlarla birlikte gnaha, dnyaya dalyor. bret alnmas gereken olaylardan ibret almyor. Her Mslman kendi kendine:
Ben bu dnyaya niin geldim? Buraya beni gnderen zat benden ne istiyor? u insanlarn ha bire lp de, dn olmayan bu yola gitmeleri nedir? Acaba neden geleceim hakknda tefekkr edemiyorum? Acaba neden olaylardan, lenlerden ibret almyorum? Alsam da neden tevbe edemiyorum. Tevbe etsem de, neden tevbemde duramyorum? lmden sonras iin, ahiretim iin ne hazrladm, ne olacak benim halim?

Ben kabre hazrlksz girmek istemiyorum, Rabbimin huzuruna yz kara kmak istemiyorum, diye dnmelidir. Bir kul ki, dnyaya kulluk iin gnderilsin; ama namaz klmasn, Kuran renmesin, dinini renmesin, gnahlar terk etmesin, sonrada cenneti istesin! te bunlar hep aldanan kullardr. Yarn bunlar gzlerini cehennemde aacak olanlardr. ayet Rabbin sana: Kulum, niin emrettiim namaz klmadn, Kurann renmedin? Niin dininin hell ve haram hususlarn bilmedin? Ahiretle ilgili hususlar limlerden hi duymadn m derse, ne dersin? Bu sorulara cevabn hazrlam msn? Orada geersiz bahaneler ie yaramyor. Belki amenty bilmiyorsun, belki kelimeyi ahadeti doru dzgn getirip manasn bilmiyorsun. Ey Allah affeder deyip eytann aldatt insan! Cehenneme gidiyorsun, haberin var m? Ama iman zayflara ne desen de fayda vermez. Namazsz, Kurandan habersiz yaayan Mslman, acaba bu dnyaya gezmeye mi gelmi? Sadece ibadetleri limler mi yapacak, kendileri de Allahn kulu deiller

268

Firaset-l Mminin

mi? Gnaha kar ok kuvvetliyiz; ama ahiret ilerine kar ok zayfz. Hlbuki gerek hayat ahirettir. Bamz elimizin arasna alalm cidd olarak tefekkr edelim, lenlerden, olaylardan ibret almaya alalm. Kurtulu iin ciddi kararlar alalm. Sorumluluumuzun ciddiyetini anlamaya alalm. Bu dnyada bize verilen vazifeleri yapmaktan baka arenin olmadn dnelim. Ahireti, iman kurtarmay kendine dert edinenlere ne mutlu! leride piman olmak istemiyorsak, dnyaya kulluk iin gnderildiimizi, yapmamz gereken emirler ve saknmamz gereken grevlerimizin olduunu bilelim. Bizler babo yaratlmadk ve grev sorumluluumuz ok ar. O yzden bu skntlar kolaylkla atlatabileceimiz salih ameller hazrlayalm. Nefsimize ben Rabbime asi olamam, ben cehenneme dayanamam. Ben cenneti karamam diyelim. Ve nefse muhalefeti kendimize prensip edinelim. limle, salih amellerle imanmz kuvvetlendirelim. nk iman zayf oldu mu bu fitnelerin nnde durmak zor olur. nancmz yaayalm ki kurtulua erebilelim. Beyit:
Kl tevbe seyyiatna (gnahna) gzler kapanmadan Vaktiyle gr hesabini defter kapanmadan!

Yarabbi, biz aciz kullarn senin yardmna, rahmetine muhtacz. Senden baka snamz, yardm isteyeceimiz yoktur. u ahiretin zorlu gnlerinde bize ac, bize merhamet eyle. Ey merhametlilerin en merhametlisi olan Allahm. Gnahlarma, yzmn karasna bakma. O gn bizleri zelil ve perian etme. Biz cenneti hak edemedik, sana laykyla kulluk edemedik, Resln hazreti Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)e hakiki mmet olamadk. Ama ya Rabbi, af olunmay senden mit ediyoruz, mitlerimizi boa karma Allahm. Seni hep af edici, affetmeyi sevici olarak tandk. Seni bildiimiz gibi bizleri rahmetinle karla Allahm. mr, dine hizmette gemi olan bir Hak a Rabbine nasl yalvaryor bir bakn; ondan sonra da bizim gibi gnahkrlarn nasl yakarmas gerektiine siz karar verin. Ey Rabbi Rahmim ve ey Hlk- Kerimim! Gelecek yakndr srayla ben imdiden gryorum ki, yakn bir zamanda, ben kefenimi giydim, tabutuma bindim, dostlarma veda eyledim. Kabrime tevecch edip giderken senin dergh- rahmetinde, cenazemin lisan- haliyle, ruhumun lisan kaliyle bararak derim: El-eman, el-eman! Ya Hannan, ya Mennan! Beni gnahlarmn hacaletinden kurtar. te kabrimin bana ulatm, boynuma kefenimi takp kabrimin banda uzanan cismimin zerinde durdum. Bam dergh- rahmetine kaldrp btn kuvvetimle feryat edip nida ediyorum:

Firaset-l Mminin

269

El-eman, el eman! Ya Hannan, ya Mennan! Beni gnahlarmn ar yklerinden hals eyle. te kabrime girdim. Kefenime sarldm. Teyiciler(uurlayanlar) beni brakp gittiler. Senin aff rahmetini intizar ediyorum. (bekliyorum) Ve bilmahede grdm ki, senden baka melce ve mence(snak ve kurtulu yeri) yok. Gnahlarn irkin yznden ve msiyetin vahi eklinden ve meknn darlndan, btn kuvvetimle nida edip diyorum: El-eman, el-eman! Ya Rahman, ya Hannan, ya Mennan, ya Deyyan! Beni irkin gnahlarmn arkadalklarndan kurtar. Yerimi genilettir. lahi! Senin rahmetin melceim (snam) dir. Ve rahmeten lilalemin olan Habibin,(Hz. Muhammed Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem) Senin rahmetine yetimek iin vesilemdir. Senden ekv(ikyet) deil, belki nefsimi ve halimi sana ekv ediyorum Bedizzaman Said Nurs (rh.a) 9) Gnahlardan korunmamz iin ok yememeye dikkat etmeliyiz. Ar yemek dinimizde hell deildir. Ar yemek hem shhate hem maneviyata zarar verir. Midesi tka basa dolu olan insanlar ibadete kar tembel olup vakitlerinin ounu yatmakla geirirler. Ayn zamanda gnaha kar ok istekli olurlar. ok yiyen insann ehveti artar, ehveti artnca da gnahlara srklenir. Onun iin ihtiya kadar yenilmeli, fazla yiyip nefsi azdrmamaldr. Ara sra oru tutarak onu zayflatmaya alalm. Allah adamlarnn vazgeilmez kaideleri: Az yemek, az konumak, az uyumaktr. brahim Nehai (rh.a) yle buyurmutur: Sizden ncekiler ancak eyle helk olmulardr: Bo ve yersiz konumakla- Fazla yemekle- Fazla uyumakla! Ubu Sleymen Dran (rh.a) de: Dnyann buyurmutur. anahtar tokluk, ahiretin anahtar da alktr diye

Az yiyen insanlar hem shhatli olur, hem ibadete kar gl olur, uykusu da ok gelmez. Ayn zamanda yedii nimetlerin hesabn ahirette daha kolay verir. Onun iin ihtiya kadar yemee alp yemeklerden kalkarken de gnlmz iinde kalsn. Midemizde hava ve su yeri brakalm. ok yiyen insanlar ibadete kar gevek; gnahlara kar kuvvetlidirler. Muz- Rzinin olu yahyadan: ok yiyenin eti ok olur. Eti ok olann ehveti ok olur. ehveti ok olann gnah ok olur. Gnah ok olann kalbi katlar. Kalbi katlaan ise dnyann afet ve sslerine boulur.

270

Firaset-l Mminin

Az yiyenler ibadete kar gayretli; gnaha kar gevek olurlar, ibadetin zevkini de alabilirler. badetleri zevk alarak yapmak ok nemlidir. nsan kendisine verilen grevleri gnlsz yaparsa kendisine ok ar gelir ve uzun zaman devam ettiremez. O yzden badetlerden zevk alarak yapmaya alalm. mann lezzetini kalbimizde, ruhumuzda hissedelim. Bunu elde etmek zor olsa da imknsz deildir. Bizler de Allah dostlar gibi yemenin, ehvetin, ok uykunun esiri olmaktan kurtulup ilme ve amele nem verelim. Yani; dinimizi renmeye, rendiklerimizle amel etmeye alalm. nsan inancn gzelce yaayp, gnahlardan saknrsa, zamanla manev yolda g sahibi olur. Yeter ki ahireti kazanmay kendimize dert edinelim, yeter ki, mitsiz olmayalm. Bir de nefsimizi Allahn emrine zorlayalm. Nefsimize uymayp Rabbimizin emirlerini tutalm. Dmanmz olan nefis ve eytan yendiimizde sevinelim. Yorulmadan, rahatlmzdan, yememizden fedakrlk etmeden nimetlere kavuamayacamz bilelim. Rahat, zahmette; zahmet, rahattadr kaidesini unutmayalm. Farz ibadetler haricinde ibadetlerle, ilimle, zikirle, nafile namazlarla, Kur'an okumalarla, hayrl ilerde bulunmakla, ksacas rahatlmzdan fedakrlk ederek nefsimizi slah yoluna gidelim. zellikle gece namazlarn klmaya alalm. Gece namazna kalkmamak bizler iin byk bir kusurdur. Bunun yannda Mminlerin halleriyle hallenmemek, onlarn skntlarna canmzla, malmzla yardmc olmamamz, onlara zlmememiz, Allah dmanlarna buz etmememiz, Allah dostlarn hakkyla sevmememiz de byk bir kusurdur. Mmin kardeler iin canmz vermiyoruz; bari malmz verelim cimrilikten kurtulmaya alalm. Cimrilikten kurtulmak iin devaml vermek gerekir. Allah-u Tealann en sevmedii kullardan biri de cimrilerdir. Cimrilerin cennete girmesi ok zordur. Cimrileri insanlar da Allah-u Teala da, Onun Resl de ve cimrinin ailesi de, dostlar da onu sevmezler. Cimrinin malndan kendisi hayr grmedii gibi, kimseye de gstermez. O malndan dolay cehennemde yanacak. Cimrinin mal dert cmerdin mal ifadr. Dnyada Mslmanlar alk sknt ekerken malnn derdine den cimri Allah-u Tealaya nasl hesap verecek? Onu bir dnversin. O mal kendisi iin bir atetir, bir huzursuzluk ve imtihandr. Bu cimri insanlar yle kt insanlar ki cann verir, parasn vermez. Ne kendisi yer ne yedirir. Mslmanlar yanlarnda alktan da lseler yardmc olmazlar. Sonra da Yarabbi beni affet, cennetine koy derler. Sen Allah iin, Allah yoluna en kk paran vermiyorsun. Rabbin ne diye cretle alnamayacak cenneti sana versin ki? Daha nce belirttiimiz gibi, bize verilen mallar her zaman bizlerin hakkna hayrldr anlamna gelmez. Mal bizler iin bir fitnedir. Bizler onunla imtihan oluyoruz. Elinde bulunan dnyaln hakkn vermeyenler azaba urayacaklardr. Maln hakkn vermek yle kolay bir ey deildir. Baz insanlar var: Nefsine yz milyonlar harcar gzne gelmez, Allah yoluna gelince devede

Firaset-l Mminin

271

kula vermeyi ok grr, eli titrer, onu verse sanki fakir decek. Ne hikmetse iman zayf olan insanlar; Allah yoluna harcad zaman sanki o paray atyormu gibi arna gidiyor. Hlbuki bizim gerek malmz Allah yoluna harcadklarmzdr. Maln ahirete gtren var m? imdiye kadar nefisimiz iin harcadklarmzdan elimizde bir ey kald m? Acaba malmzn hakkn gerekten verebiliyor muyuz, hi dndk m? Allah yoluna diyince acaba en iyi mallarmzdan m; yoksa en ktlerden mi veriyoruz? Acaba imdiye kadar ka fakire yardmc olup skntlarn gidermiiz, ka borluya el uzatmz, Allah yolunda cihad eden mcahitlere ne gibi yardmlarda bulunmuuz, Mslmanlar alk susuzluk, strap ekerken acaba ka defa itiimiz su, yediimiz yemekler boazmza tkanverdi, acaba kebaplar yelleyip, su kenarlarnda, televizyon karlarnda, yan gelip yatarken acaba ka defa a olan Mmin kardelerimizin straplarn hatrladk? Kendi sevdii takm kaybettii zaman gnlerce zlen Mslmanlar! Bir gn olsun Mslman kardelerinin zdrabna ortak olmular m? Bu hususta da zlebilmiler mi? Futbola verdiiniz nem kadar Mslman kardeinize ve dini deerlerinize nem vermiyorsanz, bilin ki: Rabbiniz de size deer vermiyor ve vermeyecektir. Haramn azabnn, hell nimetlerin de hesabnn olacan unutmayalm. imdi gnmzde insanlar bolluk iersinde yaad halde verilen grevleri yapmayan insanlar var. Hlbuki verilen u nimetlerin karl olarak kulluumuzu yapmaya almamz lzm gelmez mi? Peygamber Efendimiz (a.s) ve onun ashab bizlere nazaran ok daha temiz insanlar olduklar halde, bizler kadar rahat yaamadlar. Nice defa yzlerce ashap bir kiiyi misafir edip doyuramamtr. imdi gnmzde bir kii binlerce kiiye yemek yapp doyuracak gte. Yine de ashap haline krediyordu; ama gnmz Mslman da hep yokluktan dert yanyor. ounda kr yok. Dnya hrs, nasl daha fazla zengin olabilirim dncesi kendilerini adeta esir alm. Hlbuki dnya kendilerini aldatyor faknda deiller. Dnya sarholuklar ve gafleti lmle fark ediliyor, o zaman da o uyann, o eyvahn ve kekemin faydas olmuyor onlara! Bu dnya musibetlerinin her zaman bakalarna geleceini zannetmeyelim. Bir gn bizler de kffarn zulm altnda inim inim inlersek halimiz nice olur? Bizim yardmmza sesiz kalan Mminlere o zaman ne deriz? Hlbuki bizler de onlar sknt ve zdrap ierisindeyken zevkimize bakyorduk. Birlik beraberlik olmamak bizlere ok pahalya mal olacak. Artk dnya klm, haberleme kolaylam, yani biz dnya Mslmanlar bir aile gibi olmalyz. Birbirimizin zdrabna ortak olmal, dnyann en cra kesinde olan bir kardeimizin znts bizim zntmz olmaldr. Mslmanlarn madd yardmna komayanlar; maln kendileri iin bir imtihan olduunu unutmasnlar. imdiki Mslmanlara te Mmin kardelere yardm edelim, filan ilim yuvasnn yardma ihtiyac var diyemiyoruz. nk Allah yoluna dediin zaman binlerce bahane ortaya atyorlar. ou yokluktan, tan dert yanar. Bu insanlar zannediyorlar ki dnyay sanki kendileri imar

272

Firaset-l Mminin

edecek. Hlbuki dnyann kendilerini aldattndan haberleri bile yok! Ne insanolunun gz doyar, nede dnyann ihtiyac biter. Ey mal stne mal koymak iin hep borlu yaayan kardeim! Acaba dnyann seni aldattn ne zaman fark edeceksin? u kendini yorduun, onun iin ahireti ihmal ettiin, kulluunu aksatp cehennemi gze aldn u dnyaln garantisi bile yok. Nice zenginlerin mal bir anda yok olup gitmi. Yllarca hell haram demeden alp ym olduumuz dnyalk ifls edip batmaktan emin deil, bir sel basknnda, bir depremde, bir yangnda, bir hrsza kurban gitmekten emin deil. u cimrilik edip Allah yoluna harcamadmz mallar bir hastala da kurban gidebilir. Tandk bir arkadamzn bir hastas vard, onu ameliyat ettirmek iin o zamann parasyla doktora 100 milyar veriyorlar. O doktor da herkese gitmiyor, araya araclar koyuyorlar. Art hastann kurtulma ans yzde yirmi! te Allah-u Teala bizlere veya oluk ocuumuza hastalklar verse, yllarca ydmz malmz bir anda elimizden gidiverse ne yapabiliriz? yleyse byle garantisi olmayan ve bizim olmayan dnyalk iin ahiretimizi ihmal etmeyelim. Malmz Allah yolunda harcamaktan ekinmeyelim, yersiz bahaneler bulmayalm. unu yle bilin: Mal az iken vermeyen; okken de vermez. Fakirken vermeyen zenginken de veremez. Onun iin hayr kurumlarna ve Mslmanlara yardmc olmamz gerektii bir zamanda borcumuzun bitmesini bahane etmeyelim. Borcumuz bitmiyor diye hi bir yardmda bulunmayacak myz? Herkes haline gre Allah yolunda harcamalarda bulunsun. Hep zenginler yardm etsin deyip kendimizi uzak tutmayalm. Bizim de hayra ihtiyacmzn olduunu bilelim. Zengin bin verir, sen de on verirsin. Yani herkes gcne gre yardma komaldr. Bu anlatlanlara u olay gzel bir rnektir: Hz. Ali aabeyi Cafer bin Ebi Talibin olu Abdullah, scak bir gnde, bir kabilenin hurmalna inmiti. Abdullah burada dinlenirken, hurmalkta alan kleye, yemek vakti iin para ekmek geldiini grd. Adam, ekmeklerden birini azna gtrmek zereydi ki, birden nne al her halinden belli bir kpek belirdi. Kle elindeki ekmei kpein nne att. Kpek ekmei derhal yedi. Kle ekmein ikinci parasn da att. Kpek bunu da bir kerede sildi sprd. Kle bunun zerene nc paray da kpein nne verdi. Kalkp yeniden iinin bana dnmek zereydi ki, olup biteni uzaktan seyreden Abdullah, yaklap sordu. Ey kle, bugnk yiyecein ne kadard? Kle sklarak cevap verdi: te bu para ekmek O halde neden kendine hi ayrmadn? Baktm ki hayvan ok a. O halde brakmak istemedim.

Firaset-l Mminin

273

Peki, sen ne yiyeceksin imdi? Oru tutacam. Bunun zerine Abdullah bin Cafer, kleden, sahibinin evinin nerede olduunu sordu. Sonra da gidip bu hurmal kleyle birlikte satn ald. Sonra dnd, kleye, bu tarlay ve onu sahibinden satn aldn syledi ve ekledi: Ben seni azat ediyorum ve bu hurmal sana hediye ediyorum. Cmertlii ile mehur Abdullah bin Cafer, kendinden daha cmert birini tanyp tanmadn sorulduunda, bu olay anlatr ve: Ama o kpee topu topu ekmek vermi: sen ise ona koskoca bir hurmal ve hrriyetini vermisin dediklerinde, u karl verdi: Ama o elindeki her eyini verdi; ben ise elimdekinin bir ksmn Ben o kimselere ayorum ki: Yalanm, Azrail son srat arkasnda, lmesine ok az bir zaman kalm, o halen maln artrmak peinde. Bu gibi insanlar yemeyecei mallar biriktiriyor, oturamayaca evler yapyorlar. Bu insanlarn ahirete hazrlanmalar, mallarnn belli bir miktarn Allah yoluna harcamalar gerekmez mi? Kendilerinin kurtuluu iin elleriyle nden hayr gndermeleri gerekmez mi? Elbette gerekir; ama i ki lmeden evvel gafletten uyanla biline! Bir hadis rivayeti yledir:

Muhakkak ki sadaka, tasadduk edenin kabir hararetini sndrr. phesiz mmin, kyamet gnnde ancak sadakasnn glgesinde glgelenir.41 Hasan- Basr (rh. a): Ben lmden korkuyor ve onu sevmiyorum diyen birine u cevab verir: Maln geride braktn iin lm sevmiyorsun. Eer maln ileriye (ahirete)gnderseydin, peinden gitmek isteyecektin. mam- abi, sadaka konusunda yle diyor: Bir insan, verdii sadakann sevabna, fakirin sadakaya duyduu ihtiyatan daha fazla muhtatr. Ey Mmin kardeim, varlmaz bu hacaletle huzuru izzete! (bu gnahlarla Cenab- Hakkn huzuruna)! yleyse bir an evvel kendimizi dzeltmemiz lzm, yoksa ebedi hayatmz helak olacak. eytann hileleri pek oktur. 21. Asrn Mslmannn hali u ki: Hi lmeyecekmi gibi yayor, yarn lecekmi gibi hazrlk yapmay unutuyor. Karnn tka basa doldurup gaflet uykusuna dalyor. mrnn ounu yatmakla geiriyor. Dnmyor ki, lnce ok yatacak. Akl fikri; dnyalm nasl arttraym ki anm, erefim olsun. ehvet onu esir
41

Taberan, Mucemul-Kebir: 18/286 (788)

274

Firaset-l Mminin

alm, konutursan kendini cennetlik grr. Hi bir Mslmann derdiyle dertlenmez, yardm iin eli cebine gitmez. Ama nefis iin, desinler diye gzn krpmadan verir. Hasetlik, kibir, kendini beenme fke gibi irkin hasletlerin esiri! Herkes vay nefsim diyor, faizden, kul hakkndan kanmyor. Anlalan o ki: Gnmz Mslman yakasn gnahlardan, kt hasletlerden kurtaramyor. Hayatnn ou lokantayla tuvalet arasnda geiyor. Ku ty yataklarda mevlay aryor, biraz zor bulur. nk: Tm nimetler, yorulmakla zorluklara katlanmakla, gerekirse uykularmzdan, rahatmzdan, malmzdan fedakrlk etmekle elde edilir. Ama ou Mslmann hayat, abas: Yemek, yatmak ve ehvet zerine younlam. Bu kadar nimetlerin hesabn nasl vereceini dnmez! Kzn ak sak gezdirmekten ekinmez. Mslman kzlarnn ar pazarlarda dolamalarna, hayszca alp salmalarna bir bakn! slm diyar demeye bin ahit lzm. Bu fitnenin, bu gnahlarn hesab bizlere sorulmayacak m? Bizler hell ve harama dikkat etmediimiz halde hem bu dnyada rahatlk istiyor, hem de ahiretin rahatln istiyoruz. Emirlere uyulmad halde sadece istemek yetmiyor. Herkesin her istedii verilmeyecektir. air yle demi:
Kurtulmay umar da, onun yolunda yrmez. Gerekten gemi karada seyretmez.

Ben unu anlatmak istiyorum: Bu dnya rahatlna, tembelliine kendimizi ok kaptrmayalm. Hep aklmz, fikrimiz yemede, imede, rahatlkta, zenginlikte, ehvette olmasn. Biraz nefsimizi ibadete, zora altralm. Rahatlkla, elenceyle ve zevklerle maksadmza ulaamayz. Dnyada Mminlerin haliyle ilgilenelim, hep kendimizi dnmeyelim. Bakalarnn mutluluuna alalm, onlarn rahatl iin kendi rahatlmz terk edelim. Zaten rahatla fazla dkn olmamz bizi dinin emirlerini yerine getirmekten engelliyor. Gnmz Mslman rahatl iin bakalarna eziyet etmeyi bile gze alyor. Hlbuki gerek rahatlk ve mutluluk diyar buras deil; cennettir. Gerek mutlulua ve rahata kavumak isteyen cenneti kazanmaya baksn. Ahireti kazanmak iin uykusundan, istirahatndan, yemesinden fedakrlk etsin. Hep fetvayla deil; takvayla amel etsin. Gnmzde fetvayla bile amel edenler azalm. Hlbuki takvayla amel etmek en gzelidir. nk Allah (c.c) takval kullarn seviyor. Yeri gelince insanlarn ruhsatlarla amel etmesi de gzeldir. Ama takval bir kul olmaya almay da unutmamaldrlar. Elhamdulillah gnmzde bilirkiiler oalm; ama maalesef amel edenler azalm. Takvaya nem veren gnl ehli azalm. Bir kuldan istenilen hem bilgili, hem de amelli olmasdr. lmiyle amel etmeyen insanlar da ahirette azaba urayacaklardr.
lim o dur ki, kalpte yerlesin. Yalnz aklda olsa insana mal olmuyor. Asar- Bediiye- 634

Firaset-l Mminin

275

yleyse ilmimizi hayatmza tatbik edelim, pheli eylerden saknp takva ehli, gnl ehli kiilerden olamaya alalm. Gnl ykmayalm; gnl yapalm. irkin ahlkl, irkin szl deil; tatl dilli, gzel ahlkl olalm. frat ve tefritten, taassuptan uzaklap vasat yolu tutalm. Gnmzde slm kardeliini engelleyen sebeplerden birisi de orta yoldan gidemeyiimizdendir. ou insan kendini ifrat, tefrit ve taassuptan uzak olup orta yolda yrdn zanneder; Ama orta yolda yrmek herkese nasip olmuyor. yleyse hep kendimizi hakl; bakalarn haksz grmeyelim. Bakalarnn da fikirlerine sayg duyalm. Kendimiz de insanz hata edebiliriz ihtimalini de gz nnde bulunduralm. Ey kardeler! Dnya menfaati iin birbirilerimizi zmeyelim, birbirilerimizi aldatmayalm. Dnyay kazanmak iin, zengin olmak iin hell ve haram snrlarn amayalm. Faizden, rvetten, yalandan, szde durmamaktan, emanete hyanet etmekten, dedikodu ve gybetten uzak duralm. Gerek Mminler gvenilir insanlardr. En gzel hasletler onlardadr. Onlar rnek insanlardr. Dnyann hatr iin ahireti harcamazlar. Onlarn yannda Allahn rzas her menfaatten daha ndedir. Dnyalar iin ahiretlerinden koparp yama yapmazlar. Maalesef gnmz Mslman hell ve harama riayet etmiyor. Para gelsin de nereden gelirse gelsin diyorlar. Parann her eyi halledeceine inanyorlar. Hlbuki para her eyi yapar diyen insanlar, bir mddet sonra para iin her eyi yapmaya balarlar.
Dnya iin Din feda olunmaz. Hutbey-i amiye,86

Bir de faiz gibi byk gnahlardan kanmyorlar, ba skan faize kouyor, ticaretinde hell ve haram ekiller nasldr bilmiyor, dinini de sormuyor. ou zaman bilerek veya bilmeyerek faiz gnahna dyorlar. slm hell ticaret eklini bilmeyenler faize de dtklerinde haberleri olmuyor. ou zaman szlerinde durmayp emanete de riayet etmiyorlar. Konumalarna yalan kartrp ticaretlerinde yemin billah ediyorlar. Para iin Mmin kardeleriyle aralarn ayorlar, svmekten saknmyorlar. Bunlar slm toplumunu kerten ok irkin davranlardr. Bir an evvel dnya sarholuundan aylalm, kendimize eki dzen verelim. Takva bizim yolumuz olsun ocuklarmza genlerimize gzel rnek olalm. Onlarn yanlarnda yalandan, svmekten, aldatmaktan, szde durmamaktan, gybetten, gereksiz yeminlerden, barp armaktan, ailede huzursuzluklar yapmaktan, sigara ve iki gibi alkanlklardan uzak duralm. nk ocuklar ne grseler onu ekiyorlar, bunlar kt olsayd annem ve babam yapmazd diyorlar, yani bizi rnek alyorlar. Bu saylanlara dikkat etmezsek onlar da bizi rnek alp bozulurlar. Bylelikle toplum da byk yaralar alr. Bu yaralara bir de Mslman kznn tesettrden uzak ak sak gezmesi eklenince, toplum daha da bozulmaya yz tutar. Herkes kendi kabrine girecek. yleyse ya dzeliriz, ya da dnyadaki kt davranlarmz bize azap oluverir. ll dzelmeliyiz, illa dzelmeliyiz.

276

Firaset-l Mminin

Bizler nasl Mslmanz? Allah-u Tealaya inanyoruz; ama inandmz Rabbimizi tanmakta zorlanyoruz. Kurana inanyoruz; ama emirlerini tutmuyoruz. Peygambere inanyoruz, onun yolundan gitmiyoruz. lme inanyoruz; bir tedbir almyoruz. Cennet, cehenneme inanyoruz cehennemden kurtulmak iin gnahlar terk etmiyoruz. Cennete kavumak iin salih amellere yapmyoruz. slm kardelii gereklesin diyoruz; ama gurur, kibir, hasetlik, irkin ahlklar atp, yerine hilmi, tevazuyu, sevgiyi, gzel ahlk koymuyoruz. Gnmzde yaplan nasihatler, vaizler, kitap, cd, hangi devirde bu kadar olmu? Bir radyoda drt kanalda birden din dersleri yaplyor. imdiki insanlar bilgili; ama bu asrmz kadar gnahn ok olduu hangi devir olmu? Demek ki imdiki Mslmanlar yaptn bilerek yapyor, gnah iledii zaman bilerek iliyor. unu anlatmak istiyorum: Bu genlii, nesli, gnahtan kurtarmak iin sadece anlatmak yetmiyor. Dnya nimetleri nlerine serilmi, gnah ilemek ok kolay olmu, bunlarn gnahlardan uzaklap, tevbelerinde devam etmeleri iin areler arayalm. Benim grm o ki: nsanlar bilgilendirdiimiz gibi, onlar tefekkre sevk edici eserler de hazrlayalm. Cemaatlere devam etmelerini salayalm. lme tevik edelim, Okul okuyanlara gzel ortamlar hazrlayalm. Her semte kurslar aalm. Sohbet odalar olsun, genlerle ilgilenelim, kahvehaneye gitmelerine frsat vermeyelim. Bu hususta madd yardmlar esirgemeyelim. zellikle niversite genlerine sahip kalm. Onlar iin evler, yurtlar yaptrp gerekirse parasz hizmetler sunup hem dnyalarna, hem ahiretlerine yardmc olalm. Gnah ortamlarndan, programlardan uzak tutalm. Onlara uur alayalm, onlara dinlerini de yaayabilecekleri i sahalar aalm. Aslnda Rabbimize, ahirete, cennet ve cehenneme yle bir inancmz olmal ki, tm dnya ziynetlerini elimizin tersiyle itebilmeliyiz. Bizi hidayet yolundan alkoymak isteyen tm engelleri aabilmeliyiz. Bu hususta Peygamberler, Ashab- Gzin ve Allah dostlar bizlere rnek olmaldr. brahim Edhem Hazretleri Allah (c.c)un rzasn kazanmak iin dnyada tac taht brakt, Allah-u Tealaya kul olmaya alt. Dnya lezzetlerinden uzaklanca nefsi sklmaya balad. eytan da ona yle vesvese vermeye balad: Sen sarayn, tacn tahtn braktn, orada leziz yemekler, gzel cariyeler, senin erefin vard. Nedir? imdiki halin tekrar sarayna dn. O zaman brahim Edhem Hazretleri iinden gelen o sese yle cevap verdi: Eer nme dnyann tm lezzetlerini, gzelliklerini serseler, ellerinde Ab- Hayat suyuyla gelip bunu i ebedi yaayacaksn deseler yine de ben bu yolumdan dnmem demitir. Kesin kararlln anlayan nefis artk yava yava dzelme yoluna girer. O sultanlk tacn, tahtna srf Allah (c.c)nun rzasn kazanmak iin terk etti. Cenab- Hak ta onu kyamete kadar gnller sultan kld. Hlbuki tahtn brakmam olsayd, yine de o taht imdiye kadar oktan yok olup gitmiti. Ama onun azim ve karar kendisinin kyamete kadar dillerde ve gnllerde anlmasna sebep oldu. te bizlere byle azim ve kararllk lzmdr. nmzdeki byk engelleri amamz lzmdr. nk engeli aamazsak

Firaset-l Mminin

277

cehenneme yuvarlanacaz. Cehenneme yuvarlanmaktansa engelleri aarz daha iyi. Kurtulu iin amak zorundayz. stikbalinin kurtulmas iin gece gndz alan niversite talebeleri bizlere rnek olmal, bizler de ahirete yle alabilirsek gzel sonular bizi bekliyor demektir. Gerek istikbal ahirettir. Oray da unutmayalm. Nice Allah dostlar gerek istikbal olan ahireti kazanmak iin nefisleri kendilerini gnaha zorlad zaman nefislerini ibadetle cezalandrmlar. Gnahla kar karya geldikleri zaman tir tir titremiler. Allahn azabndan korkmulardr. Gnaha dtkleri zaman lmle de olsa cezam bu dnya da verin, ahirete kalmasn demilerdir. En ok, yce yaratcdan hay etmilerdir. Ya u gnmzde gnahlar korkusuzca ileyenler, Yce Yaratcnn mlknde kendisine ba kaldran u aciz gnahkr kullarn yaptklar yanlarna kr m kalacak. Para iin genleri eroine, esrara, fuha altranlar, para iin namusunu satanlar Yce Allah (c.c) mahkemesi karsnda ne cevap verecekler? O yaptklar gnahlarn zdrabn kalbinde hissetmeyen, adeta gnahlaryla vnenler bu yaptklarndan hesaba ekilip, cehenneme duar olacaklardr. ster inansnlar, ister inanmasnlar bu zorluklarla karlaacaklardr. Onlarn inkr olacaklarn nn alamayacaktr. Hele inanszlar, inanmadklar iin gnahlara dalyorlar. Ya ben Allaha, Peygambere, ldkten sonra dirilmeye, gnahkrlarn cehenneme, iyilerin cennete gireceklerine inanmyorum diyenler, nasl olurda bu kadar sorumsuzca, hi bunlarn hesabn yapmadan, cesaretle gnahlara dalabiliyorlar. Bazen insan gnah iler; ama gnaha srar etmek, tevbeyi geciktirmek yanltr. Ben inanlym deyip de gnahlar korkusuzca ileyenler, Kur'an- Kerimdeki, Hadis-i eriflerdeki azab haberlerini hi duymuyorlar m? nmzde bu kadar engeller varken, cehenneme dme tehlikesi varken, gnbegn gnah bataklna batanlar imanlarn yeniden bir gzden geirsinler. O zaman imanlarnn gnahlar sebebiyle ne kadar derin yaralar aldn fark edeceklerdir. Bir de gnmzde ilenen gnahlarn byk ounluu kadnlar yzndendir. Kadnlar kendi kendilerini cehenneme attklar yetmiyor. Bir de arkalarndan binlerce insan da cehenneme srklyorlar. Adeta kadnlar gnah makinesi! Mslman genliinin imannda yaralar ap, toplumun ahlkn bozmak isteyenler, para kazanmak isteyenler kadnlar kullanyorlar. yerlerinin byk bir ksm, kadnlar reklmlarnda kullanp, onun vcudunu teir etmekle tannmak istiyor. Hangi i yerine baksan kadnlar kendi menfaatlerine alet etmiler. Darlarda en gzel ziynetlerini taknp gezen kadnlar, binlerce erkein dikkatini zerlerine ekiyorlar. Onlarn harama girmelerine, gz zinasna dmelerine sebep oluyorlar. Ssl gzel kadnlar sokaklarda gren erkekler, belki artk hanmlarn beenmez oluyorlar. Aile huzuru sarslyor. Hlbuki herkes gzelliini kocasna yapsa, dier erkeklerin

278

Firaset-l Mminin

dikkatini zerinde toplamasa ne kadar iyi olur. Zaten kadnlar sebebiyle gz zinas gnmzde ok ileniyor. nsanlar her zaman gzlerine hkim olamyor. Demek ki; ilenen gnahlarn ou kadnlar sebebiyle, kadn gnahndan kurtulan, dier gnahlardan kurtulmas daha kolaydr. Kadnlarn alp salmalar, yayn organlarnda mstehcen yaynlarn olmas, genleri en byk gnah olan zinaya srklyor. Bunlarn errinden Rabbim bizleri ve genlerimizi korusun, onlara yardm etsin. (min) 10) Gnah ortamlar tek edilmeli, iyilerin bulunduu, gnahlarn ilenmedii ortamlara gidilmeli, gayri meru, mstehcen olan yaynlardan uzak durulmaldr. Daha fazla para kazanmak uruna gnah bataklna girmemelidirler. Gnaha girdikleri yerlerde veya girme ihtimalinin yksek olduu yerlerde allmamaldr. Dnyamz kurtaralm diye ahiretimizi de ykmayalm. Kt ortamlardan uzaklatmz zaman iyi ortamlara ynelmeliyiz. Bilakis Mminlerin gnde be defa buluup kaynatklar camiler bizlerin meskeni olmaldr. Camiyle ili dl olmalyz. Mmkn mertebe be vakit namaz camide klmalyz. Gnl camiye bal genler arn altnda glgeleneceklerdir. Mminin camideki durumu sudaki balk gibi olmaldr. Nasl ki balk sudan knca lr, Mmin de camiden uzaklanca kendini yle hissetmelidir. Mmin camiden kopamaz, nk yeryznn en hayrl ve rahmetli yeri Allahn evleri olan camilerdir. Onun iin camide klnan namaza 27 derece sevap verilmektedir. Byle bir yerde Mminler kaynamal birbirlerinin skntlaryla ilgilenmeli adeta buluma yerimiz olmaldr. nk camiler bizim hayatmzn bir parasdr. Mmin onsuz olamaz. nemli olan orada kardelik balarmz kuvvetlendirmemizdir. nk: Camiye gelen seviir, kahveye giden dvr. Yeter ki cami adabna riayet edelim. Yersiz ve faydasz konumalar yapmayalm. O gzelim yerlerde gybet ve dedikodudan uzak duralm. Kimsenin kalbini krmayalm; bilakis gnl yapalm, cemaatimizle muhabbeti, kaynamay salayalm, onlara kar ok mesafeli durmayalm, ilerine girip hal hatr soralm, zellikle selamlamaya byk nem verelim, hasta olan, camiye gelmeyeni soralm. Bizi ilgilendirmeyen ilere karp ta huzursuzluk kartmayalm. Edep ve terbiyemize riayet ederek gelip gzelce namaz klp, ibadetimizi yapalm. Baz insanlar camiye geliyor: Ya bu caminin ierisi ok souk, hoca niin klimay, kapatmam deyip klimay kapatyor. Bir bakas geliyor: Ya ierisi ok scak, bu hoca klimay niin altrmyor. Bir bakas: Ben hastaym u bahaneler buluyor. pencereleri kapatn. Bir bakas da baka

imdi bylesi davranlar Mminlere yakmayan davranlardr. Herkes kendi menfaatini, nefsini dnyor. Gerek Mminler: Mmin kardeini kendi nefsinden daha ok dnr. imdi ben hastaym diye, scak bir memlekette

Firaset-l Mminin

279

klimay kapatp, yaz gn yzlerce Mslman scakta brakmaya hakkm var m? Bir kii iin binlerce kiiyi eziyete sokamayz ki. Hasta olup da klima kendisini rahatsz eden kiiler daha uygun yerlerde namazlarn klsnlar. imdi caminin ierisi ok ar scak veya ok souk olup Mslmanlarn ou rahatsz olursa, o zaman isteimizi orann grevlisine syleriz. Ama her ey normal olduu halde kimisi scaktr, kimisi de souktur deyip cami iine karlrsa, hep kendi nefsimizi dnp Mmin kardelerimizi dnmezsek ok yanl etmi oluruz ve gzelim camilerin huzurunu bozmu oluruz. Camilerde huzurun kamasna sebep olan yanllardan biriside cep telefonlarn kapatmamamzdr. Bu konuda duyarl olalm. Mmin kardelerin namazdaki huzurlarn bozup gnaha girmeyelim. Ara sra unutmalar af edilse de devaml bu gibi yanllara dmek bizi dini adan sorumlu klar. Kimileri var, hem telefonu kapatmyor, hem koyduu mzik ok rahatsz edici hatta kimileri kadn sesini ieren yabanc mzikler koymu. Hlbuki en azndan konulan alrmlar mnasip olsun, unutulsa dahi insanlar rahatsz etmesin. Camiden kmadan da, gelen telefonlara yksek sesle cevap vermeyelim. badet edenlere kar saygl olalm, hayy elden brakmayalm. Aksi takdirde gnahkr oluruz. Demek ki, her Mslman caminin edeb kuralarna uymal, camiye dinde olmayan yeni yeni adetler, bidatler koymamal, canm bunda ne var ki demeyelim. Her ne yaparsak doru olup olmadn bir lime soralm, kafamza gre ibadet ekilleri karmayalm. Sesli olarak Kuran bile okusan, bir bakasnn namazn artyorsa msaade edilmemi. Kimileri, imam camide Kuran okurken, vaaz verirken elini ap dua ediyor, kimisi koku datyor, kimileri eker hurma datyor, bunlar hem Kurana saygszlk, hem de vaaz veren alimin dikkatini bozan eyler. O yzden caminin grevlisine veya bir alime sormadan kendi kafamza buyruk iler yapmayalm. Biri ibadet ad altnda dine uygun olmayan bir hareket yapt zaman, dier Mslmanlarda ona bakp ayn yanl devam ettiriyorlar. Caminin huzuruna halel getirmeyelim. Camide grevli olan limin szn dinleyelim. Onunla ztlamayalm. O grevlinin kusurlarn, yanllarn aratrmayalm. Hakl olduumuz durumlarda ona gzellikle syleyelim. Caminin huzurunu haksz yere karanlar varsa, cami cemaati, ona biz camide hocamza tabiyiz. Din adamna kar saygszlk etmememiz gerekir deyip o insan gzellikle uyarmalyz. unu anlatmak istiyoruz: Yeryznn en gzel yerleri olan camilerimizin huzurunu karmayalm, camilerde herkes baa buyruk iler yapmasnlar. Herkes her eyin kendi keyfine gre olmasn isterse camilerin huzuru kaar. O zaman da gnaha girmi oluruz. Yani, ok mecbur olmadka cami ilerine karmayalm. Orann grevlisine ii brakalm. Bazlarnn yapt gibi; evde sesi sedas kmaz, camiye geldi mi aslan kesilir, byle olmayalm. Ama pek ok Mslman cami kurallarn bilmiyor, bir din adamna kar nasl davranmal, nasl konumal bilmiyor. Pek ok davranyla hocay skntya sokuyor. Hoca her gn grevini yapsa bir gn bir aksilik olsa hemen

280

Firaset-l Mminin

huzursuzluk karyor. Bazlar var namazn snnetlerini abucak klp etrafna bakmaya balyor, hoca efendi biraz gecikse hemen mrldanyor. Hlbuki hoca efendi abdestini yetitirememi olabilir, cemaatin namazlarn bitirmesini beklemi olabilir veya aniden bir yerlerinden kan gelmi olabilir. O yzden bu konuda ho grl olmalyz. Bazlar var ezan bir dakika gecikse hemen kzarak tepki gsteriyor. Hoca hangi durumdadr umurunda bile deil, baz camiler ezan vakit girmeden okusa bile hemen filan camiler bitirdi deyip huzursuzluk karyor. Gnde be defa olan bir ibadette hocay kurulu saat gibi, programlanm bir robot gibi dnmeyelim. Onunda bir insan olduunu unutmayalm. Bu gibi konularda geni olalm saniyelerin hesabn yapmayalm. Camilerdeki cemaat, hi memnun olmayan bir topluluk olursa din adamlar o topluma faydal olamazlar. Bir de ey kardelerim, buras dnyadr. Cennet deildir. Bazen yle eyler istiyoruz ki, ancak cennette var. Cenneti de size getirecek halleri yok ki! yleyse halimize kredelim. Camiye gelirken kibirli ve ask yzle deil de; gler yzl ve mtevazi bir ekilde gelelim. Tatl dilli olalm. Cz dinlemeye geldiimiz zamanda; kzarak bu benim yerim, rahlem deyip mmin kardeleri incitmeyelim. Aksi takdirde sevap kazanacamza gnaha girmi oluruz. Gayret sizden, yardm Rabbimden Allah (c.c) yar ve yardmcmz olsun. Bir de camilerde rahat bir ibadet ortam bulabilmemiz iin camiye yardmdan ekinmememiz gerekir. Ama maalesef i yardma, paraya gelince herkes kendini bir kenara ekiyor. Ama her eyin gzelini istiyoruz. 11) Bir de gnahlardan korunmak iin dinimizi reneceiz, haramlardan uzaklaacaz. Her eyden nce imanmz muhafaza edeceiz. manmz muhafaza edebilmemiz iin, ilim ve amel lzm, samimiyet ve hlas lzm. Nerelerde imanmz tehlikeye giriyor. Onu bilmemiz lzmdr. imdi konu buraya gelmiken gnmzde yaplan baz yanllar zikredelim. Umulur ki daha dikkatli oluruz. Hi phesiz eytan ve aveneleri en ok insanlarn imanlarn almakla urayorlar. man her eyden daha nemlidir. man olmadan hibir salih amel kabul deildir. manszlk kadar da hibir gnah yoktur. mann kaybedenin ahirette kurtuluu sz konusu deildir. Bir insan her ne kadar gnahkr da olsa, ayet imansz deilse, Allah (c.c) onu af da edebilir. Gnah kadar azap da edebilir. Yani en kk bir k, bir mitte olsa gnahkr iin vardr. Ama iman olmayanlar iin en kk bir mit ve k maalesef yoktur. man madem bu kadar nemlidir, yleyse onu ciddiyetle koruyalm, kutsal deerlere dil uzatmayalm. Ama zlerek belirtelim ki, gnmz Mslman imannn kymetini bilmiyor. Nerede imann gittiini bile anlamyor. ou zaman eytann hilelerine kanyor. imdi bir insann imanl olabilmesi iin Allah-u Tealadan gelen tm emirlere ve hkmlere kalbinde hibir tereddt hissetmeden inanmas lzmdr. man pheyi, acabay kabul etmez. nanlmas gereken bir eyde phe etmek de kfrdr. manszlk sadece

Firaset-l Mminin

281

Allaha irk komak deildir. nsann imannn gitmesine pek ok sebepler vardr. nsan bir szle imanl da, imansz da olabilir. Bir kii Kuran- Kerimin tm hkmlerine inand halde, inanlmas gereken hkmlerden birini inkr etse, sanki Kuran- Kerimin tmn inkr etmi gibi imansz saylr. Bir kii dese ki: Ben Kurann tm emirlerine inanyorum; ama faiz helldir, iki(arap) helldir. Zekt ta neymi, hrszn elini kesmek, zina eden evli ahs cezalandrmak ta neymi, mirasta kadn da, erkek gibi ayn hisseyi almaldr. rtnme emri Kuranda yoktur derse kfir olur.42 Allah-u Tealann koyduu hkmlerde ahslarn karlar deil de; toplumun huzuru esas alnmtr. Onun iin bir eyin doruluuna karar vereceimiz zaman sadece kendi aklmz l olarak almayalm. Akllar farkl farkldr. Birine doru gelen bir ey; bir bakasna yanl gelebilir. yleyse bir eyin doruluuna hkm vereceimiz zaman, benim aklma uyarsa dorudur; uymazsa yanltr demeyelim. Ben aklma uyarsa kabul ederim. Aklma uymazsa Kuranda da, Peygamberin hadisinde de sylense kabul etmem demek iman atmak demektir. Herkes byle derse dnyada imanl adam bulmak mmkn olmaz. Zaten din-i mbin slmda aklla, nakil rtmtr. Akl gzel kullanld zaman bizlerin hakk bulmamza yardmc olmaktadr. Yeter ki nefislerimiz akllarmz rtmesin. Nice insanlar, akllarna ve bilgilerine gvenip marurlandlar, kendilerine akl ve ilmi veren Rablerini bile inkra yeltendiler, inanszl dahi ilericilik olarak grmeye baladlar. Allah-u Teala da kendilerine iman nasip etmedi. (u akllarna gvenip inanszl seen insanlar kendi acizliklerini grmeyip Allah-u Tealann ilmiyle boy lmeleri ne kadar byk bir gaflettir. Hlbuki bu insanlarn ou bir eyler anlatacaklar zaman kda bakyorlar, bilgilerini tekrar etmezlerse hemen unutuyorlar. Daha neye gururlanyorlar? Bunlar ok biliyorlarsa hastalklarn engellesinler, yallklarn durdursunlar. Bu insanlarn yoktan var ettikleri bir ey yok; sadece var olanlar zerinde alma yapabiliyorlar.) nsanlar nakli bir tarafa brakp sadece aklyla hareket ederlerse doruyu bulmalar mmkn mdr? Kurann emirlerini brakp sadece aklmza bakmamz yanltr. nk akl da yaratan Cenab- Haktr Yani: Bir Mslman ben: slamdan u u emirleri kabul ediyorum; ama u emirler de aklma yatmyor diye kabul etmiyorum. diyemez. Bu tr kiiler deta akln ilh edinmi kiilerdir. Hlbuki akllar Allah (c.c)un ilmi karsnda ne ki? Maalesef gnmzde namaz klp, oru tutup da dinin pek ok emrini bilerek veya bilmeyerek inkr eden insanlar var. Ben bu insanlarn aklna ayorum! Hem ibadet ediyor, hem gnahlardan kayor, hem de dinde ahkm kesilip ben unu kabul ediyorum, unu kabul etmiyorum diyorlar.

(Bu hkmlerin akl izahn ve hikmetlerini Uyar adl eserimizde akladk, yeniden aklarsak konu ok uzayp gider.)
42

282

Firaset-l Mminin

imdi bazlar var iin ehemmiyetinden habersiz olduu iin byle konuuyor: Ama bilmiyorlarsa dillerini tutmalar lzmdr. Her Mslman, Allahu Tealadan gelen emirlere inanmal, aklnn alamayaca hususlar hemen inkr etmemelidir. O hkmn hikmetini, akla uygunluunu aratrmaldr. Bir de inkr edilen ey, dinde inanlmas zarur olan konulardan m, yoksa inanmak mecburiyetinde olmadmz konulardan m, farkl dnlrse bir sakncas var m? Bunlar ok iyi bilmemiz lzmdr. Bunu da anlamak iin slm mctehidlerinin grlerine bakmamz, dinimizi iyice renmemiz gerekmektedir. En azndan dini konuda bir fikir ortaya atldnda hemen inkr etmemeliyiz. ayet o hkm ayetle sabit olmusa veya tevatr hadislerle sabit olmusa ona inanmamz lzmdr. nk tevatrle sabit olan hadisler: Yalan zerine birlemeleri mmkn olmayacak kadar ok saydaki topluluun rivayet ettikleri hadislerdir. Tevatr olan hadisleri inkr etmek te kfrdr. nk onu inkr etmek Peygamberimizin szn inkr demektir. Hlbuki bizler Peygamber Efendimizin szlerine inanmakla mkellefiz. Yce Rabbimiz yle buyurmaktadr: Allah ve Resl bir ie hkm verdii zaman, artk inanm bir erkek ve kadna o ii kendi isteklerine gre seme hakk yoktur. Kim Allaha ve Reslne kar gelirse, apak bir sapkla dm olur.43 Baka bir ayet-i celile de: Hayr, Rabbine and olsun ki aralarnda kan anlamazlk hususunda seni hakem klp sonra da verdiin hkmden ilerinde hibir sknt duymakszn (onu) tam manasyla kabullenmedike iman etmi olmazlar.44 Bir dier ayet-i celile de: Kim Resle itaat ederse Allaha itaat etmi olur. Kim de yz evirirse (evirsin), biz seni onlarn zerine beki gndermedik. 45 l-i mran sresinde:

Allaha ve Peygambere itaat edin ki, size de merhamet edilsin.46 Har sresinde: Peygamber size ne verdiyse onu aln, size neyi yasakladysa ondan saknn ve Allahtan korkun. nk Allahn azab iddetlidir.47

te daha pek ok ayet-i celilede Peygamber Efendimize itaat etmemiz emredilmektedir. Bize den emre uymaktr. Ayn zamanda dini bir konuda, tm slm mctehidleri ayn hkm vermilerse o meselede icma var demektir. cmay da kabul etmek lzmdr. slm dini her eye inanacaksn diye bir mkellefiyetlik getirmemitir. Ama her aklmza yatmayan eyleri inkr etme yetkisini de bize vermemitir. Farkna varmadan bir eyi aklnza yatmyor diye inkr edersiniz. O inkr edilen ey de dinde ayet ve sahih hadislerle sabit olmu ve inanlmas zarur
Ahzab sresi, ayet:36 Nisa sresi, ayet:65 45 Nisa sresi, 80 46 l-i mran sresi, ayet:132 47 Har sresi, ayet:7
43 44

Firaset-l Mminin

283

olan konulardan ise, farknda olmadan imanmz da gider. yleyse yaptmz, konutuumuz eyleri bilinli yapalm, cehaletin kurban olmayalm. Bir hadis-i erif iitildiinde, hemen, byle olmaz, hangi hadis kitabnda yazarsa yazsn kabul etmem demek ok yanl. Hlbuki byle sylemeden nce; byle bir hadis gerekten var m, yok mu? Varsa sahih mi, zayf m veyahut uydurma m? onu anlamak lzm. Onu rendikten sonra bir de limler, bu hadisleri nasl aklamlar? Bu hadisten maksat nedir? Onu bilmek, ona gre davranmak gerekir. Buna ehil deil isen, bu ii ehline sorman lzmdr. Ksacas imanmz koruyalm. Dinimizi aklmza gre yorumlamayalm. slm mctehidleri bizlerin nelere ve nasl inanmamz gerektiini aklamlar. Onlar her Mslman bilmek zorundadr. nancnda yanllk olan insanlar, ya bir ayete veyahut Peygamber Efendimizin getirdii emirlerden birine muhalif inanyor demektir. nancmz dzeltmeden yol kat edemeyiz. Byk gnahlara girebiliriz. Eski zatlar ilk nce inanlarn dzeltirler, sonra ibadete arlk verirlermi. Yanl inanla ilerlemeyi brakn, imanl lmek bile gtr. Bir de unu belirtelim ki, bir insann iman giderse yapm olduu ibadetler, hayrlar da hepsi boa gider. nk Kuran- Kerimde yle buyrulmaktadr: Sizden kim dininden dner ve kfir olarak lrse, ite onlarn btn yaptklar dnyada da, ahirette de boa kmtr. Ve onlar, ate halkdr, orada ebedi kalacaklardr.48 Muhammed sresinde ise: nkr edenlere (gelince): Ykm onlara! (Allah) onlarn ilerini boa karmtr. Byledir, nk onlar, Allahn indirdiinden holanmamlar, Allah da onlarn amellerini boa karmtr.49 Artk her Mmin azndan kana dikkat edip yle konumal, dinini iyi bilip ona gre hareket etmelidir. man etmek, nasl ki gemi gnahlar siliyor. manszlk da yaplan iyilikleri boa gtryor. 12) Tevbemizde sebat edebilmemiz iin dikkat etmemiz gereken durumlardan birisi de, bekr olanlar evlenme ana geldiklerinde ok geciktirmeden evlenmelidirler. Evlenmek insann pek ok gnahlardan korunmasna sebep olur. Gnmzde yayn organlar vastasyla, baka yollarla genlerimizi zina gnahna girdirmeye alyorlar. Zina gibi byk bir gnah normal gryorlar. te bu irkin gnahlardan korunmann yollarndan en nemlisi evlenmektir. Evlenme insann iffetinin, izzetinin korunmasna destek salar. Ve gnahlardan koruna bilmen iin nefsine yle dersin: u gz ap kapama gibi abuk geen dnya hayatna aldanma, bir bakarsn ki bitivermi. Ksack bir mr iin cehenneme girmene, ebedi bir hayat harcamana demez. Zaten ka yl yaayacan da belli deil, bir saniye sonrasna garantin yok. Zatn biride mrn ksaln u beyitle ifade etmitir:
Ana rahminden geldim pazara
48 49

Bakara sresi, ayet:217 Muhammed sresi, ayet:8,9

284

Firaset-l Mminin Bir kefen alp girdim mezara! Yunus Emre

Nice yalanrm diyen kiiler, gen yata dnyaya elveda edip gitmilerdir. Allah-u Tealaya ibadet zere lenler imdi rahatlk iersindeler. Ama gnah zere lenlerle, imandan mahrum olarak lenler ise; imdi azab iersindeler. Bu gnahkr insanlar neyi neye sattlar? Alverileri ne de zarardr! u dnya mrnn hepsi zevk-i sefa olsun ne kar. Ahireti satmaya deer mi? Zaten kendini bu dnyada gnaha verip 5060 yl yaayan bir kulu dnn: Bunlar her an m zevk ve sefa iersindeler? Bunlarn mrnn yardan fazlas yatmakla geiyor. Bu mrn bir ksm hastalkla, dertle kederle geiyor. Byk bir ksm rzk peinde komakla, onun bunun emrinde iilik yapmakla geiyor. Bir ksm da tuvalette geiyor. Zaten dnyada ilenen gnahlar, yaplan zevkler ve sefalar saniyelik, dakikalk gnahlar. Bir insan gnah iledii zaman saatlerce, gnlerce gnah ilemiyor ki! Bir insan zina etse, iki ise veya bir gnah ilese bunlar hep dakikalk gnahlardr. Bu, zevk yaptklarn zanneden insanlar, o gnah iledikleri dakikalar zamana vursalar, bir mr boyu yaplan zevkler ancak birka aya veya en fazla birka yla ya mukabil gelir, ya gelmez. Byle zevki az, keder ve zdrab ok olan u dnya hayat iin ahireti brakmaya deer mi? Byle zevk, sefa elence deyip durduumuz u dnyada insanlarn nasibi bu kadar. Bunun iin ahireti ihmal edenlerin aklna aarm! Zaten dnyann hamuru dert ve kederle yorulmu. Dnyann en gzel yerlerine gitsen, en gzel zevklerini tatsan nefsini doyuramazsn ve cannn skntsn gideremezsin. En gzel saraylarda olsan dahi gerek mutluluu yakalayamasn. u ibret verici menkbeye de kulak verelim: Padiahn biri ok emekler vererek, ok masraflar yaparak muhteem bir saray yaptrr. Onun bu sarayn grenler hayran olur. Onda bir kusur bulamazlar. Padiahn byle kusursuz bir saray yaptrmas, insanlarn onda bir eksiklik bulamamas onu daha ok memnun etmiti. Gnlerden bir gn padiah tahtna kurulup, kusursuz sand sarayna bakp neelenirken garibann birisinin sarayna girdiini grr. O adam artp ona da saray nasl bulduunu sormak ister. Ve o adama saray iyice gezdirirler. Sonunda da padiahn yanna getirirler. Padiah o garibana sorar: Ey adam sen u saraym nasl grdn? Acaba bir kusur bula bildin mi? Adam: Biraz dnr ve yle der: Padiahm saraynz gerekten ok gzel olmu. Yalnz onun iki tane ok byk kusuru var. Padiah hayretler iersinde kalp, biraz da fkeli bir ekilde: Nasl benim saraymda kusur alabilir. Ben onu kusursuz, eksiksiz yaptrmak iin ne emekler, ne paralar harcadm. Adam yle der:

Firaset-l Mminin

285

Padiahm saraynz ok gzel olmu; ama o da bir gn gelecek hem eskiyip harap olacak, hem de yklverecektir. Dier kusuru da: Onun sahibi de onun iinde devaml kalamayp yakn bir zaman sonra yok olup gidecektir. Padiah bu ibretli szleri duyunca ban nne eip dnverir ve garibana o gzel nasihatinden dolay pek ok ikramlarda bulunur. Demek ki: nsanlarn sevdii eyler aslnda gerek manada kendisinin deil, onlar geici olarak verilmi olan nimetlerdir. Onun iin yle demiler: nsanolu eyi ok sever, aslnda de kendisinin deildir. Mal, can ve dnyay ok sever; ama onun n de zaman gelince brakp gidecektir.
Aldanma nefsin tadna, Agudur sunma balna. Dp onun hayalne, Dalma gzm imdenger!

Dnyada hibir derdin olmasa bile yine gerek mutluluu yakalayamazsn. nk biz kullarda can sknts diye bir ey var. Hlbuki insan cennette kara tan zerinde otursa orada can sknts diye bir ey olmayacak. Cenab- Hak cennette kullardan sklma duygusunu alp atacak. Dnyada en ok sevindiin n hatrla, sevinten iin iine smad o anlardan binlerce kat daha fazla sevinci sen cennete her an yaayacaksn. Dnyannki gibi bir anlk, geici sevinler deildir. Bunun yannda dnyada herkese sefa srmekte nasip olmuyor. Kimilerinin hayat hep almakla, yoksullukla, hastalkla geiyor. Dnyada bu kadar sknt ektii halde ahireti hi aklna getirmeyenler var. Hlbuki bu gibi insanlarn yle dnmeleri gerekmez mi? Zaten benim dnyam gitmi. Ben dnyada rahat yz dahi gremiyorum. Bari ahiretle ilgili grevlerimi ihmal etmeyeyim. Bu dnyam ileyle geti, bari ahiretim kurtulsun. Nefsiyle mcadele etmeye alanlardan birisi de yle diyor:
Ey beni gnahlara aran nefsim! Senin u cehennem ateinden haberin var m? Cenneti karmaya raz msn? Son pimanln fayda vermeyeceini bilmez misin? Aceb, niin uslanmazsn? Beni Rabbime kar isyana zorlarsn. Hlbuki benimle beraber sen de helk olacaksn. Ey Rabbime kar yzm kara eden nefsim! Hakik mmet olmaya lyk klmayan nefsim! nsanlar iersinde beni mahcup eden nefsim! Vazge u gnah sevdasndan. Evet, gnaha armak senin grevin; ama Ben senin, beni saptrmandan lemlerin Rabbine snyorum.

286

Firaset-l Mminin Kinatn Efendisi gibi nefsimle ba baa kalmaktan Rabbime snyorum.

Ey Rabbim doymayan nefisten beni koru. u gnahlarn sel gibi zerimize akt bu devirde, gnahkra aferin denildii u zamanda, u aciz kulunu yardmsz brakma. Her gn binlerce gnahn iersinde bir gnah ta bana isabet ederse beni rahmetinden kovma Allahm. Karmda alevler iinde evldm yanyor, onu kurtarmaya koarken diyen zat gibi, nereye koacam bilemiyorum. Ben kendi gnahma m alayaym, aileme, anne ve babama m alayaym. Ben nefsimi cehennemden kurtaramazken, u cehenneme koan insanlarn yardmna nasl koaym. lhi, sen kullarn slamla, Hz. Muhammed (sallalahu aleyhi ve sellem)le tantr. Onlar cehennem ateinden koru. Sen ki, kullarnn tevbe edilerini seversin. Biz de tevbe ediyoruz, tevbelerimizi kabul eyle ve onda sebat etmeyi nasip eyle. (min) Nefsim beni harb etti, midimi trb etti, hislerimi serab etti, nefis elinden kurtar Rabbim! imde doymaz ejder, beni her n yutmak ister. Hayatm etti heder, nefis elinden kurtar Rabbim! Gerek bana oldu hayal, korkutuyor beni bu hl. Kararmakta her gn ikbl, nefis elinden kurtar Rabbim.

Firaset-l Mminin

287

MMNLER NTHAR EDEMEZLER!

ou zaman, dnyada rahatlk yz grmeyen insanlara bakyoruz, hi de ahirete nem vermiyorlar. Hatta bazlar dnyada istediklerini bulamaynca, znt ve kederlerinden dolay intihara bile kalkyorlar. Yeri gelmiken bu davrann yanlln anlatalm: Ey Mmin kardeim! u dnya hayatnda her ne kadar skntlara, zntlere maruz kalsan da hi bir zaman intihar etmeyi aklna bile getirme. nk intihar etmek skntlardan kurtulmak iin are deil. Sen intihar etmekle Cenab- Hakkn sana verdii can almaya sebep olduun iin, ahirette ok daha byk azaplara duar olacaksn. Senin dnyada keder, sknt dediin zdraplar, ahiretin zdrab karsnda bir hitir. ntihar edenin ahiretteki azab yle haber veriliyor: Hz. Ebu Hureyre (r.a) anlatyor, Reslullah (s.a.v) buyurdular ki: Kim kendisini dadan atarak intihar ederse o cehennemlik olur. Orada ebedi olarak kendini dadan atar. Kim zehir ierek intihar ederse, cehennem ateinin iinde elinde zehir olduu halde ebedi olarak ondan ier. Kim de kendisine demir saplayarak intihar ederse, cehennemde ebedi olarak o demiri karnna saplar.1 u intihar suu bu kadar cidd iken Mminler intihara nasl kalkr! Burann acsna dayanamyorsak; ahirettekine nasl dayanacaz? Hele intihardan dolay imanmz da kaybedersek hi kurtulu ansmz olmaz. ntihara kalkan kii demek ki; hakik manada iman edememitir. imdi intihar edenler yerin altndaki skntlar grdkleri iin dnyadaki skntlara raz olmulardr; ama artk dnleri yok. ntihar yle bir lm ekli ki; artk tevbe etme frsatn da yok. nk hemen lveriyorsun. Bu yzden dinimiz intihar iddetle yasaklam, azabnn, gnahnn byk olduunu haber vermitir. Hatta aclar iinde kvranan bir hastann dahi, kendisini ldrmesine msaade etmemitir. u intihar edenler, u dnyada neyi aryorlar? u dnyann dert ve keder yeri olduunu bilmiyorlar m? Dnyaya gelip de skntdan kederden tamamen kurtulan kim var ki? Padiah ta olsan, tm dnya seninde olsa, yine de sknt ve kederlerden kurtulamazsn. nk dnyann hamuru kederle yorulmu. Herkes az veya ok nasibini alacaktr. Herkes zannediyor ki, dnyada kendisinden daha kederli bir insan yok. Hlbuki bakalarn konutursan kendi derdini unutursun. Adamn biri yle demi: Acaba u dnyada benden daha kederli biri var m? Kendisine evet, senden daha kederli olan kiiler var. Onlar da filan kyde yaamaktadrlar derler. O adam da onlar ok merak eder ve gidip onlar
1

Buhari,Tbb 56 - Mslim,man 175 -Tirmizi,Tbb 7 - Nesai - Ebu Davud.

288

Firaset-l Mminin

grmeye karar verir. Gnlerce sora sora o ky buluverir. Orada karlat kiilere sizin u kynzde ok dertli birileri varm diye sorar. Onlar da falan eve git, orada dertli insanlar grrsn derler. Adam merakla gider o evi bulur ve kapy alar. O srada kendisine, srt birbirine yapk olan iki karde kapy averir. Onlara selm verdikten sonra, bu evde ok dertli kiiler varm, onlarn derdini renmek iin geldim der. ki karde ona yle cevap verirler: Grdn gibi biz ikimiz bitiik yaratlmz ve ok zor artlarda yayoruz. Bu kadar skntyla beraber halimize kr ve sabrediyoruz. Rabbimize de yle dua ediyoruz: Ya Rabbi, birimizin cann aldnda, ikimizinkini beraber al. ayet birimiz yaar, birimiz lrsek, sa kalanmz len kardeini yllarca srtnda tamak zorunda kalacak. Bu da bizim iin ok zor olacaktr. Adam onlara yle der: Kardeim gerekten sizin derdiniz benim derdimden ok ok daha byk. Hlbuki ben zannediyordum ki, dnyann en dertli insan benim. Sizler ise benden daha dertli, hem de benden daha ok haline kr ve sabredensiniz der ve oradan ayrlr. Demek ki: Herkesin kendine gre skntlar vardr. Peygamberler dahi nice skntlarla karlamlar. Peygamber Efendimiz dahi Allah yolunda nice skntlara ve eziyetlere maruz kalmtr. Dnyann en gzde insan, kinatn efendisi Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) bu kadar skntlara, kederlere maruz kalrsa, sen ve ben kim oluyoruz ki, dertsiz ve kedersiz bir dnya istiyoruz! yle bir yeri istiyorsan cenneti kazanmaya bak. Ama cennet intihar edenlere verilmiyor. ntihar o kadar byk gnah ki namaz klnmaz diyen mctehidler bile var. Hem sen bilmiyor musun ki; bela ve musibetler kullar iin bir imtihandr, bir denemedir. Kuran- Kerimde yle buyrulmutur:

Andolsun, sizi korku, alk, mallardan, canlardan ve rnlerden eksiltme gibi eylerle deneriz; sabredenleri mjdele.2

nemli olan skntlara gs germek, imtihan baaryla verebilmektir. te gerek yiitler onlardr. Hem sen bilmiyor musun? Dnyadaki skntlar kullarn gnahlarn giderip onu cennete hazrlar. Eer sen o skntlardan dolay ne kadar mkfat kazandn bilseydin, belki hi gitmesini istemezdin. Yeter ki Allah-u Tealaya asi olmayalm, niye verdin demeyelim. nk byle laflar isyana girer. syan da imann gitmesine sebep olur. O yzden bela ve musibetlere kar Cenab- Haktan sabr, afiyet ve kuvvet isteyelim. Hem u skntlara maruz kalmann sebepleri belki de senin nefsinden dolaydr. Madem bir yanl yapmsn, o yanlna, hatana intiharla deil; tevbe ve istifarla are ara. Hem sen neyi isteyip de, elde edemediinden dolay sknt ekiyorsun? Acaba istediin arzular senin hakknda hayrlmdr? Belki de ileride, iyi ki istediklerim olmam demeyecein ne malm! Bizle ou zaman hakkmzda neyin daha hayrl olacan bilemiyoruz. er zannettiimiz
2

Bakara sresi, ayet: 155

Firaset-l Mminin

289

eyler bazen bizim uyanmamza, tevbe etmemize bile sebep olabiliyor. yle bir olay anlatlr: Adamn birisisi denizde yolculuk yaparken anden byk bir frtna kopar. Kocaman dalgalara dayanmayan gemi ikiye ayrlp batmaya balar. Gemideki herkes boularak lr, ama kendisini dalgalar ssz bir adaya srkler. Orada tek bana kalnca, vah hayvanlardan korunmak ve hayatta kalabilmek iin areler arar. Kendisini kurtarmas iinde Allah-u Tealaya hep dua eder. Oradan kurtulmann zor olduunu anlayan adam, toplad aalardan kendine kk bir kulbe yapar. Gemiden karaya atlan konserve kutularn da yanna alr. Bir yandan yaam mcadelesi verirken, bir yandan da kurtulmak iin hep dualar eder. Gnler, aylar geer; ama ne gelen nede giden var. Bu sknt iersinde aday gezerken birde bakyor ki, kulbesinden dumanlar ykseliyor. Koarak geldiinde kulbesinden eser kalmadn grr. ok zlr, kalbinden de yle gemesine engel olamaz: Bu kadar dualar ettim, ne gelen oldu ne de giden, steli kulbemde yanp kl oldu deyip kara kara dnmeye balar. Bu halde uykuya dal verir. Sabah olunca birde bakar ki kendisini kurtarmak iin bir geminin yaklatn grr. Adam akn baklarla yle sorar siz benim burada olduumu nerden fark ettiniz? Kaptan: Senin dn gece yaktn atein dumanndan fark ettik. Demek ki, er zannettiimiz pek ok eylerde baka hikmetlerde olabiliyormu. Nice insanlara bakyorsunuz: Bir kz uruna veya bir erkek uruna intihar ediyor. Acaba istediiniz erkek veya kz hakknza hayrl mdr? Yok mu ondan daha iyisi ve gzeli? Sen onu sevmisin; ama nice sevenler piman olmu, keke olmasayd demiler. Bir eyi zorla yapmaya kalkmayn, her eyin hayrlsn isteyin, her olay ok byltmeyin. Sevecekseniz sevilmeye en layk olan Allah ve Resln sevin. Leyladan vazgeip Mevlay bulun. Dindar, temiz ve gzel ahlkl olanlarla evlenin. Onun size ou dertlerinizi unutturacana emin olun. Siz kendinizi aciz ve acnacak duruma drmeyin. Dnyada Allaha kul olup namaza, dine sarln. nk kurtulu dinde ve imandadr. Bu dnyada sevdiklerine kavuamasan da, ahirette cenneti kazannca isteklerinin fazlasyla olacan bil. Sevdan ahirete kaldr. Zaten dnya hayat geicidir. Bazen genler, yle kzlar iin intihara kalkyorlar ki, o kz iin hi de demez. Bir haberde rastladm: Adam kendini stanbul Boaz kprsnden aa att; fakat adam lmedi. Kendisi iin intihar etmeye kalkt kz geldi, keke lseydin diye barp gitti. imdi ey aklsz gen! Seni istemeyen, intihara kalktn halde kalbinde yumuama olmayan, d insan, ii canavar olan biri iin ne diye kendini atp da dnya ve ahiretini zindan ediyorsun, arkanda anne ve baban, kardelerini aclar iersinde, gzleri yal olarak brakyorsun.

290

Firaset-l Mminin

Bir ara lkemiz de ekonomi ynden kriz olunca dolarlar, marklar, altnlar ok ykseliverdi. Borcu olan insanlardan kimileri intihar ettiler. Byle yapmakla hem cehennemi hak ettiler, hem de arkada ailelerini zntlere bodular. Daha sonralar o dolar ve marklar eski deerinden daha aalara dt. Ama bu intihar eden insanlar eytann vesveselerine kanp sabr terk ettiler. Ne byk zarar, ne byk gaflet! Byle borcundan dolay intihara kalkan insanlar ok oluyor. O yzden onlara yle diyorum: Ey Mmin kardeim! Sakn ha, sakn, aklna byle irkin davranlar getirme, yoksa hem ahiretini, hem de dnyan elinle ykm olursun. Ne olursa olsun deme. Ahiretin sknts atete yanmaktr. Dnyann hangi sknts atete yanmadan daha zordur. Hi te yanarsam yanaym diyen ahmaklar gibi sen de syleme. Atee girdiin an, eyvah dnyann tm dertleri bana gelseydi de u cehennem ateine girmeyeydim dersin; ama o zaman da ok ge kalm olursun. Yine de ben intihar ederim diyorsan, yleyse mutfaa git, dnya ateinden en kk ate olan akman veya tpn ateini yandr ve nefsine syle ki: Ey nefsim! Sen u dnya skntlaryla m yaamay; yoksa u atete elini ekmeden be dakika yanmay m kabul ediyorsun, deyip elini atee koy. Veya nefsine yle syle: Elini u atete be dakika ekmeden yakabilirsen tm skntlarn gidecek. Tm dnya skntlarnn gitmesi pahasna, bak nefsin atete be dakika yanmaya dayana bilecek mi? Ondan sonra ne yapacana kararn ver. Bir de ey kardeim! Dnya skntlar gelip geicidir. Bu gn ifls edip fakir dersin, baka bir zaman tekrar zengin olabilirsin veya ou insan zenginken fakir debiliyor, bunlarn rnekleri saylmayacak kadar oktur. Borta, fakirlikte, zenginlikte, hastalkta hepsi birer imtihandr. Benim borcum bitecek gibi deil deme. Borcun bitmiyorsa elinden gelen ne var ki. Bunun iin intihar edipte kendini, oluk ocuunu niin perian ediyorsun ki? Allahn dedii olur syle ge gitsin. imdi sen borcunu demeye al, ayet gayret gsterip altn halde veremiyor isen elinde bir ey yok demektir. ayet paran olduu halde vermezsen gnaha girersin. Ama tm abana ramen veremiyor isen. Artk sana sabretmek der. Eer veremezsem beni ldrecekler diyorsan. Bu defa da alacakl gnaha girer. Sen lm korkusundan intihara kalkma, Velev ki seni ldrecek olsalar bile, sen kendini ldrp intihar gnahna girme. Seni ldrenler gnaha girerler. Bu gibi durumlarda alacakl olan kardelerimiz de borluyu ok sktrmasnlar, Allah iin kolaylk gstersinler, gerekirse hakknzdan vazgemeniz ok sevaptr. imdi sizler de byk bir imtihandan geiyorsunuz. Malnzdan vazgeemediiniz iin haklsnz; ama kardaki adam batmsa, ifls etmise nasl verecek. Gerekten veremiyorsa siz de kaderinize sabredin. ayet o adam ldrrseniz, hem gnaha girersiniz, hem de Allahn verdii cana kydnz iin katil olursunuz.

Firaset-l Mminin

291

imdi slm hukukunda borluya uygulanacak hkmler bellidir. Ama cezalar lm deildir. Hele veremiyorsa ona lm reva grenlerde hi vicdan yok mu? Onun da oluk ocuu var. Bir yuvay niin datp, ocuklarn ksz, hanmn dul brakyorsunuz ki? Bunlar Mslmana hi yakmayan davranlardr. Farz edelim ki ldrdn, hem gnahkr oldun, hem hapishaneye dtn, ocuklarn, hanmn perian oldu. Hem malndan oldun, hem de dnyan karard. O da yetmezmi gibi bir de katil oldun ve kan davas balattn, ocuklarnn da hayatn tehlikeye attn. Byle durumlarda nefsinize gre hareket etmeyin, eytan sevindirmeyin. Dinimizin emri neyse ona gre hareket edin. limlere danmadan kesinlikle kafanza gre i yapmayn. Evet, borlu olan kii var olduu halde vermiyorsa ok byk gnaha giriyor. ayet vermek iin rpnd halde veremiyorsa, alacakl da ona msaade etmeli, hatta yapabiliyorsa Allah iin af etmelidir. Her kim bir Mminin skntsn giderirse, Allah-u Teala da onun dnya ve ahiret skntlarn giderip onu cehennemden azad edileceine dair mjdeler, haberlerde oka gelmitir. Bu mkfatlar da az deildir. Allahn rzas her eyden daha nemlidir. Allah verirken, alrken kolaylk gsterenleri sever. Sz daha da uzatmayalm. Sonunda piman olacanz eyleri yapmayn. Yapacanz hareketlerin krn, zararn, sonunu iyice dnn. Akllca hareket edin. Bazlarn yapt gibi ok czi paralarn arkasna ok dmeyin. Borcunuz ister ahslara, ister daima zerine faiz vuran bankalara olsun, zlp de intihar gibi yanllara girmeyin Elinizden geleni yaptktan sonra nerde incelirse orada kopsun syleyin. Siz kendinizi Allah-u Tealaya havale edin. Allah-u Tealann bin bir kaps vardr, inallah bir kar yol aar. Hi phesiz Allahn dedii olur. Her zorluun arkasnda bir kolayln olacan unutmayn, dnyada dertsiz insann olmadn dnn, sizden daha kt durumda olana bakp ibret aln. Nefsinizle bark olun, dnyaya hep karamsar bir tablo izerek bakmayn, biraz da iyi dncelerle bakn. nsanlar sevmeye ve faydal biri olmaya aln. Sabr acdr; ama meyvesi tatldr. Sabredenler hibir zaman piman olmamlardr. Ey intihar aklna getiren kardeim, kendine gel, kendine gel. Kadere rza gster, kadere kar gelen ban rse vurup krar. u dnyada insanlarn her istedii olacak diye bir kaide yoktur. Olan olur, olmayana da sabredilir. Mkfatn Rabbinden bekle. Hi bir zaman Rabbine asi olma. badetlerle ura, dindar cemaatlere git. yi arkadalar edin. Dn geri! Dn geri! Dnyaya geli gayeni bil. Cann cehennem ateinden koru. Allah yar ve yardmcn olsun. Demek ki, intihara yeltenen insanlarn imannda byk yaralar var. Bazlarnn imanlar dahi yok. Ben imanlym diyen mmin, hibir sebepten dolay intihara ynelemez, bu konuda hibir mazeret geerli deildir. ster dnyalk skntlar, ister kar koca arasndaki ailev geimsizlikler olsun, bizlerin intihara ynelmemize gereke olamaz. ntihara yeltenen pek ok insan,

292

Firaset-l Mminin

lmn heybetiyle karlanca beni kurtarn lklar atmlar; ama kurtarlamamlardr. Yani intihara ynelip de piman olmam bir kii grlmemitir. Senin skntlarn ok fazla, Allah senin zrn kabul eder, Allah, ne iin intihar ettiini biliyor gibi vesveselerin eytandan olduunu unutmayn. eytan sevindiren, Rabbinin emrini brakp; eytann szn dinleyeninde piman ve perian olaca kesindir. Rabbim cmlemize skntlara sabredebilecek iman kuvveti nasip etsin. (min)
Gzel gren, gzel dnr. Gzel dnen, hayatndan lezzet alr. (Mektubat)

Firaset-l Mminin

293

ALEVLK ve LK
Gnmzde ou kii Alevlii farkl ekilde anlyor ve tarif ediyor. O yzden gerek Alevlik nasldr, iersinde slma uymayan grler var mdr, varsa nelerdir? Bunlar ok iyi belirlenip, bu konular hakknda aklayc eserler yazlmaldr. Pek ok yremizde Alevlik farkl ekilde tarif ediliyor. Bu da yanl anlalmalara sebep oluyor. Bu ihtilflarn ortadan kalkmas iin, Alevi vatandalarn ileri gelenlerine ve bu konuda bilgi sahibi olanlarna pek ok grevler dmektedir. Yani amentmz belirlemeliyiz. Bir insann ne olduu onun inancyla belli olur. man esaslarmzn ne olduu belirlenip inancmz aklanrsa herkes kendi konumunu belirlemi olur. slamn aments, inanlmas gereken esaslar apak bellidir. Bu esaslar kabul etmeyenleri zorla mslman sayma gayreti iersine girmenin anlam yoktur. Farkl dnmek her zaman dmanlk demek deildir. Sorun, ne olduumuzu belirleyemeyiimizdir. ayet bizler kendi inan esaslarmz ak olarak belirleyemezsek, o zaman bir bakalar bizim admza aklamada bulunur. Ona frsat verilmemelidir. Aleviyim diyen kii slamn amentsne inanyorsa Mslmandr; yok inanmyorsa o zaman Mslmanm demekle Mslman olunmuyor. nk Hristiyan olmann, Yahudi veya Budist olmann artlar olduu gibi Mslman olmann da kendine has artlar vardr. Bir insann kendi fikriyle vnmesi doruya isabet ettii takdirde bir anlam kazana bilir; yok eer hakka isabet edememise batlla vnmenin bir anlam yoktur. yleyse soyumuzla, kimliimizle vnmeyelim. Hakla, dorularla sevinelim. Irkmz iin kendimizi cehenneme atmayalm. Her eyden nce ne olduumuzu belirleyelim. Mslmanm diyorsak slamn inan artlar bellidir onlara inanmak gerekir. Yok inanmyorsak kendimize Mslman demeyelim. Art niyetli insanlarn genlerimizi kendi yanl ideolojilerinde kullanmalarna da frsat vermeyelim. Salam temeller zerinde inanlarn belirlemeyenler bir bakalarnn dncesine hizmet etmek zorunda kalrlar. Alevlik hakknda pek ok izahlar yaplp kitaplar yazlyor. Bizler, Alevi olduunu syleyen genlere, slam inancn ve artlarn benimseyen Alevilik dncesini retelim. slam inancn reddedip benimsemeyen kiilerin fikirlerine kar uyaralm, bilgilendirelim. Hac Bekta Veli Hazretleri u hikmetli sz sylemitir: lim, hakikate giden yollar aydnlatan ktr. imdi hangimiz yanl inan tamak isteriz, hangimiz yanl inanlar yznden evltlarmzn cehennemde yanmasn isteriz? Her eyden nce hangi gurup ve merep olursa olsun, bizde hi hata yok diyen yanl demi olur. Hepimizde hata ve yanllklar olabilir. Zaten, bizlerde hi yanl yok diye dnen insanlar, hibir zaman kendi kendilerini dzeltemezler. Kendileri

294

Firaset-l Mminin

yanl inanlaryla beraber ldkleri gibi, onlarn evltlar da ayn yanllklar srdryorlar. nemli olan yanllarmz grebilmemiz, her gn biraz daha doruya ve hakka yaklaabilmemizdir. Doruyu bulmak isteyen kendi merebini, cemaatini savunmaktan ziyade hakkn, dorunun olmal, doru nerede ise onun yannda yer almaldr. Tabi doruyu bulmay sadece kendi aklmza gre ayarlamamalyz. Her zaman benim dncem dorudur, herkes benim gibi dnlmelidir denilmemelidir. nk bizlerde insanz hata yapabiliriz. Her eyin en dorusunu bilen Yce Allahtr. Madem bizleri ve aklmz yaratan Allah-u Tealadr, yleyse dorular da onun emirlerinde arayalm. O yzden Alevi bykleri ve ileri gelen bilirkiiler toplanp baz faydal kararlar almaldrlar. En azndan Alevlii gzel bir ekilde anlatan eserler yazlmaldr. Gizlilikler ortadan kalkmal, herkes neye nasl inandn aka sylemeli ki hakka varla bilsin. Derdini sylemeyen derman bulamaz demilerdir. Her ey aka yazlp anlatlnca, genler farkl dncelerde deil de; belirli bir inan iinde olmu olurlar. Madem inanlarmzn doru olduuna inanyoruz, o halde hi ekinmeden, alnmz ak olarak inanlarmz syleyebilmeliyiz. Yaplmas gereken bir dier ey de: Alevi olduunu iddia ettii halde, slm inancna uymayan inanlar tayanlarn, yanl fikirleri tespit edilip, doru inan ekilleri belirtilmeli ve onlara kitapklar datlmaldr. slm doru bir ekilde salam eserlerden renmeli, gerek olarak Kurann bizlerden istedii inan ekilleri nasldr, onlar bilinmelidir. ou mezhepler Mslman olduunu sylyorlar; ama pek ok konuda yanl inanlara saplanmlardr. slm inancna gre; kesin delillerle sabit olmu hkmlerden birini inkr eden, Kurann tmn inkr etmi olur. Zaten bir insan Yarabbi ben senin u emirlerine inanyorum; ama u emrine de inanmyorum diyemez. O yzden inanmamz gereken emirler neyse hepsini bilip iman etmemiz gerekir. slm inancna gre: Bir insan ne kadar gnahkrda olsa, ahirette ya af edilir veya gnah kadar azap grp sonra cehennemden kar. Ama inanszsa veya Allah-u Tealann emirlerinden inanlmas gerekenlerden birini inkr ediyorsa, o kii ebedi cehennemliktir. Demek ki: slmda inancn doru olmas ok nemli, herkes inancn kendi arzusuna gre ayarlayamaz. Allah-u Tealann istedii ekilde ayarlamak zorundadr. imdi admz, ister Snn, ister Vehhb, ister ia, ister Alev... Her ne olursa osun, insan sadece isim ve knye ile Mslman olmuyor. Nice insan var kimliinde Mslman yazyor, ad Mslman ad; ama kendisi ya slma inanmyor veya inancnda kfr gerektirecek yanllklar olduu iin kfir saylmaktadr. Allah-u Tealann Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve selem) vastasyla bizlere gnderdii Kuran- Kerimde slm diniyle ilgili hkmler belirtilmitir. slm mtehidleri de, Kuran ve hadislerden dini hkmlerin neler olduklarn ve inanmamz gereken hususlar belirlemilerdir. Bizler de slm limlerinin dini anladklar ekilde anlamamz lzmdr. Bir konu, dinde Kuran ayetleriyle, tevatr hadislerle sabit olmusa onlara inanmamz gerekir; aksi takdirde ayetleri ve hadisleri inkr durumuna dm

Firaset-l Mminin

295

oluruz. Bir de bizler devaml limlerin icmana, sz birliine bakalm. Eer bir meselede tm slm limleri delillere bakp ayn manay anlamlarsa artk farkl dnen aznln szne baklmaz. Ayn zamanda slm dininde ki emirler, hell ve haramlar ak olarak belirlenmitir. Bunlar kabul etmeyen kiilerin ad ne olursa olsun Mslman saylmazlar. Farziyeti kesin delillerle sabit olan hkmleri inkr kfrdr. yleyse gnahkr da olsak imanmz atmayalm. nemli olan, ben Mslmanm demenin yannda, acaba benim inancm nasl? Acaba slm doru olarak anlayabilmi miyim? Diye dnebilmektir. Bunu anlamak iinde slm temel kaynak eserlerden aratrp renmeliyiz. Kulaktan dolma haberlerle bu iin zlemeyeceini bilelim. Benim bu sylediklerim,ben de Mslmanm diyen kardelerimiz iindir yoksa slma inanmayan, slmn emirlerinden birini inkr eden kiilerin ad ne olursa olsun, Mslman deildirler. Onlar bata slm, Kuran aratrp iman etmelidirler. yleyse evltlarmza salam ve doru bilgiler ve inanlar retelim. slmn emirlerini doru anlayp onlara da anlatalm ki, kendi elimizle evltlarmz cehenneme atmayalm. Onlara sunduumuz bilgiler salam temellere dayanmal, atalarmzdan grdmz ekilde olmamal, devaml daha gzele doru gitmeye almalyz. Yanl kim sylerse sylesin kabul etmemeli, devaml dorunun yannda yer almalyz. u iyi bilinsin ki: slm diyarnda yaayp da Hakk bulamamann gnah ok daha byktr. nan esaslarndan birinde farkl dnlrse mesela: Ben Hz. Muhammede, Kurana inanyorum; ama namaz klmaya, oru tutmaya, hacca gitmeye, zekt vermeye gerek yoktur. deniliyorsa, byle inananlar tm slam limlerinin sz birliiyle kfir olur. slm dininde kaide udur: nanlmas art olduu kesin delillerle sabit olmu dini hkmlerden birini inkr edip kabul etmemek, dinin tmn inkr etmek demektir. Namazn, orucun, zektn haccn farziyetinden birini inkr etmek veya ikiyi (arab), faizi, zinay hell saymak gibi. Daha nce de belirttiimiz gibi; slm dininde, bir gnahn gnah olduunu kabul edip ilemek ayr bir ey; gnah olduunu inkr edip ilemek apayr bir ey! Mesela: kinin (arabn), faizin, kumar ve zinann haram olduuna inand halde o gnahlar ileyenler gnahkrdr. Ama niin haram olsun ki deyip kabul etmeyerek ileyenler de kfir olmutur. Zaten bu ekilde dnenlerin ahiretteki durumlar da ok farkl olacaktr. Gnahkrlar iin af olma midi varsa da; inanszlar, inanc bozuk ve yanl olanlar ve slmdan baka inan tayanlar iin kurtulu midi yoktur. Keke u imana nem vermeyen insanlar ahiretin zorluunu, cehennemin iddetini azck anlayabilselerdi. unu unutmayalm: Gerek hayat ahirettir, dnya ise ksack bir oyalanma ve aldanmadr. Bir insann inan ve itikadnda iman giderecek yanllk varsa, bin defa da kendi kendine ben Mslmanm dese de, o kii Mslman deildir. Yani, inanc slm inancna gre doruysa onun ad: ia da, Vehhb de, Alevi de olsa o tam bir

296

Firaset-l Mminin

Mslmandr. Eer inancnda kfr gerektiren yanllklar varsa, kendisine Mslman da denilse, Snn de denilse o kii kfirdir. Mslmanlk isimle deil; kalpte tanan inanla, imanla alkaldr. O yzden her Mslman itikatla, inanla, imanla ilgili bilgileri, akaid kitaplarndan veya dini eserlerden renmelidir. Kimde slm inancna uymayan yanllklar varsa onlar dzeltmeli, Mslmanlklarn salam temellere oturtmaldr. imdi bir kii Hz. Aliyi sevdii iin ben aleviyim dese bir sakncas yoktur. Tm Mslmanlar Aliyi sever ve sayar. O nasl yaamsa yle yaamaya alrlar. Ben Aliyi seviyorum; ama onun inanc ve yaay gibi yaamay doru bulmuyorum veya yaamyorum demenin izah var m? Hz Ali (r.a) ve Ehl-i beyt imamlarnn hepsi slm kurallara gre dinlerini yaamlardr. Onlarn hayatlar kitaplarda apak bir ekilde belirtilmitir. Ehl-i beyt sevgisinin gerei, onlar gibi inanp yaamaktr. Seven sevdiine tabi olur. Aliyi seven Ali gibi yaar. Onun gibi namaz klp oru tutar, onun gibi haramlardan kap, onun gibi dnr ve slmiyeti onun gibi anlar. slmn temel kaidelerini kabul etmeyen kiiler, Alevi de veya baka bir gre mensup ta olsalar, baz ynden kitap ehli olan gayrimslimlerden daha kt durumdadrlar. nk Ehl-i kitap olan bir kz almak hell olduu halde, ehli kitap olmayan inanszlarla evlenmek caiz bile deildir. Ben Hz. Alinin bal olduu dine balym diyenler, Alinin dinini kendi anladklar gibi deil; onun anlad ekilde yaamaldrlar. Yoksa dncelerinde ztlklara, elikilere dm olurlar. Hz. Ali (r.a) sevdiini iddia eden baz kiiler de: Hz. Ebu Bekir, Hz. mer ve Hz. Osmana buzedip sevmiyorlar. Bizler inan ve hareketlerimizde vasat olmay elden brakmayalm. u immet konusunda da ok dikkatli olalm. Bu konunun yanl anlalmas ve bu konuda ar dnceler yznden nice dmanlklar ve tartmalar olmu, halende olmaktadr. Yeri gelmiken u Hulefa-y ridin ve hilfet hakknda baz aklamalarda bulunalm: (Nasl ki: Hz. Alinin (r.a) daha faziletli olduuna inananlara kfirdir demeye hakkmz yoksa; Hz. Ebu Bekir ve Hz. merin(r. anhuma) daha faziletli olduuna inananlara da kfir demeye kimsenin hakk yoktur. Hi phesiz Hz. Ali (r.a) hakknda da, Hz. Ebu Bekir ve mer ve Osman (r.anhum) hakknda da pek ok gzel haberler hadislerde bildirilmitir. Halifelik hususunda ortaya kan anlamazlk, ahs menfaatler sebebiyle ayet ve hadisleri hie saymak gibi durumlar yznden deil; gelen haberleri farkl yorumlamak sebebiyledir. Yoksa bir konu hakknda kesin ve ak emirler olsun da yz binlerce sahabe korkularndan veya baka sebeplerden dolay onlarla amel etmesinler veya hakszla ses karmasnlar, bunlar hi inandrc eyler deildir. Hz. Peygamberden, kendisinden sonra Hz. Alinin halife olaca konusunda kesin ve ak bir nas gelseydi, Muhacir ve Ensr mutlaka Hz. Peygamberin szne gre hareket ederlerdi.

Firaset-l Mminin

297

Bu halife seimi, tam bir hrriyet havas iersinde tartlm, sonrada kendilerine gre en doru olan kabul edilmitir. Bu seimin hrriyet vasatnda gerekletiini insafl msteriklerde kabul ederler. Prof. Mac Donald bu seimi ada yntemlerle tartmann srd bir siyas kongre diye tanmlamtr.1 Gelen haberleri senin inandn ekilde yorumlamadklar iin, yz binlerce sahabeyi, tabini veya gnmzdeki milyonlarca limi sapklkla sulamak, ondan sonra sahabelerin nde gelenlerini gasplkla ve hainlikle sulayp, onlara beddualar ettirmek, onlara buz etmeyi imanla alkalandrmak bunlar da kabul edilecek gibi deildir. Normal insanlarn grlerine sayg duyduumuz halde, acaba niin sahabelerin alm olduklar kararlara sayg duymayz? Her gr sahibinin, kendine gre delilleri hi phesiz vardr. imdi sahabeler ellerine geen delillere binaen, o zamandaki artlara ve duruma gre Hz. Aliyi deil de; Hz. Ebu Bekir ve merin halifeliine karar vermilerse, onlar tekfire kadar gidip, onlara buz etmek, onlara svp, lnetler okumak ne kadar dorudur, ne kadar slm edebine uygundur? ayet halifelik konusunda hata edilmi diyerekten sahabelere buz edilip lnetler okunuyorsa, bu da grev kabul ediliyorsa, burada bir arlk grlmyor mu? Faraza Reslullahn ashabnn halife seiminde yanld farz edilse dahi, onlar her gn kldklar be vakit namazda hatalarndan piman olup tevbe etmediler mi? Bir hatadan dolay lene kadar hibir iyilikleri makbul deil, tevbeleri kabul edilmemitir nasl denilebilir. Tevbenin kabul iin hakkn iade edilmesi gerekir diyorsanz, velev ki yle dnseniz bile bir yanltan dolay hi af olunmazlar nasl denilebilir. Kim diyor: Allah filan kulunu af etmez. Allah sadece irki af etmez. Hata edenin tevbesinin kabul olunmayacan dnmek acaba Allahn rahmetiyle nasl badatrabiliyorsunuz? Onlar kendi ictihatlar sebebiyle halifelik seimledir demilerdir. Bundan dolay tekfire ynelmek, bu konuda Ehlisnnete dman olmak doru mudur? Kuran, byk gnahkra bile mmin diye sesleniyor. Kuran- Kerimin pek ok ayetlerinde Allah-u Teala, tevbe edenlerin tevbelerini kabul edeceini haber vermitir. Hem bu konuda yaplan hatann hkm kfir olmaktr veya kyamete kadar buz edilmektir eklindeki hkm neye gre veriyorlar? Nass bilerek uygulamadlar denilse bile bu konuda sahabeleri tekfire yeltenmeye kimsenin hakk bile yoktur. nk Hilafetle ilgili nassn olduu dnlse bile, nas kabul edip uygulamayanlar, Amel imandan bir cz deildir diye dnen zatlarn daha isabet ettiklerini dndmzde tekfire kadar gitmek yanl olan bir dncedir. Bu konudaki haberler hibir tevile msaade edilmeyecek kadar aksa, nasl olur da o kadar sahabe bir tek ahsn halife olmas uruna ayetleri ve peygamberin szlerini iptale ynelip ylarca gayret sarf ettikleri imanlarn bir kii hatrn tehlikeye atverirler.
1

Mac Donald Development of Mslim Theoloy ... s. 13

298

Firaset-l Mminin

Demek ki: Baz haberler; ya sahabelerin bazlarna ulamam veya sahabeler o haberlerin emir mahiyetinde olmadna veya yle bir emrin bulunmadna hkmetmiler veya baka manalara yorumlamlardr. Bu gibi tevillerle ve yorumlarla farkl hkmlere varmak, bir insan imandan karmaz, kyamete kadar lnet edilmeyi gerektirmez. Beer olarak baz duygularn onlara ar bast dnlse bile, onlarn aldklar kararlarda, ayetleri ve peygamberi inkr ettikleri ve onlar kabul etmedikleri iin byle yaptklar nasl dnlebilir? Bu konuda onlarn delilerinin, tevillerinin ve niyetlerinin olduunu da her insaf ehli kabul eder. Bir de; bu kadar nemli ve cidd bir meselede hep kt dnp fitneler karlacana, biraz da iyi dnlp fitneler engellense daha iyi olmaz m? Bir de yle dnmeleri gerekmez mi: Bu konuda bu kadar arlklara giderek sahabelere pek ok hakaretler savuruyoruz. ayet dncelerimizde isabet edemediimiz takdirde Allaha ne hesap vereceiz? O kadar sahabeyi tekfir edip, lnetler okuyarak Allah-u Tealann huzuruna gidileceine, sahabelerin alm olduklar kararlara sayg duyarak, hsn zanda bulunarak Allah-u Tealann huzuruna gitmeyi tercih etmek en salam ve akllca bir tercihtir. Her ne kadar bazlarna garip gelse de! Demek ki, konu farkl anlamlar karmaya msait. Her meselede hibir yoruma, niyete ve delile bakmadan hemen kfr hkmn basanlara gre; imansz olmak ne kadar kolay, imana kavumak ise ne kadar zor! Bu insanlara gre: slm tanmayan bir insan, cann cehennemden kurtarp cennete girebilmek iin, fikirlerin arpt bu asrda, Arapay renip slm aratracak, ondan sonra dinin tm hkmlerini en ince noktasna kadar renecek, Milyonlarca limin immet hususunda dt gibi bir hataya dmeyecek. Yani bizim mezhebimizi, cemaatimizi, bizim inancmz bulamazsa cennete giremeyip cehennemlik olacak, bu insanlara gcnn stnde grev yklemek deil midir? Kaynaklarda yle bir haber geer, konumuza rnek olsun diye zikredelim: Nadir ah, i alimlere sorar: Yahudiler, Hristiyanlar ve Mecusiler, (dier kitapsz kfirler) cennete mi, cehenneme mi girecekler? Hepsi cehenneme girecek dediler. Ya Ehli-Snnet nereye girecek? diye sordu. Bunlarda cehenneme gidecek dediler. ah bunlara kzarak, Cenab- Hak sekiz cenneti, yalnz rann bir ksm halk iin mi yaratt? dedi. Ben unu vurgulamak istiyorum: Milyonlarca lim dini doru olarak anlayamyorsa, gelen haberlere bakp edindikleri hkmlerde isabet edemediklerinden dolay kfir, fsk veya dallet ehli oluyorlarsa, avm kesimi nasl doruyu bulacak? Nasl olur da bu kadar lim, farkl yorumlanmas mmkn olan haberlerden dolay delletle itham edilebilir? Hele aldklar kararlar, ayet ve hadislere dayandryorlarsa, onlar kfirlikle, zalimlikle, dalletle sulamak ar bir sulama deil midir? Bu limlerin hepsi mi taraf tutuyor, bunlarda hi mi, Hak yok? ayet, haberler ve deliller ok ak olduu halde, ilk halifeler ve onlara destek veren sahabeler ve onlar takip

Firaset-l Mminin

299

eden Ehlisnnet limleri o haberleri kabul etmediler diyorsanz, ayet bu konu sz gtrmeyecek kadar ak diyorsanz, o halde bu kadar ihtilf, bu kadar farkl anlamalar nedendir? ia gurubu, her ne kadar halifelik meselesi ak nasla belli olmu, Allah Resl bu konuyu aklam deseler de, bu konu da yle bir netlik yoktur. ayet ok net ve ak olsayd, mmet bu kadar ihtilfa dmezdi. Hatta bazlar daha da ileri gidip bu konular hakkndaki ayetler, Kurana konulmam, gerek Kuran bundan ok daha fazlayd diyorlar. Bu iddialar msterikleri, misyonerleri sevindiriyor. Byle zc iddialar Hz Ali (r.a)a hakaret deil mi? ayet eksik ayetler varsa niin Hz. Ali (r.a) halife iken Kurana koydurtmad ve bu gibi giriimlerde bulunmad. Byle iddialar: phesiz Kuran biz indirdik, onu koruyacak olanda elbette biziz.2 Ayetine ters deil mi? Birde dinimizde kfire ve eytana svp, lnet okuma mecburiyeti yokken, ya bu haklarnda pek ok vgler bulunan sahabelere dil uzatmay hangi vicdan ehli tasvip eder? nsanlarn, vahiy alyorlarm gibi hep kendi fikirlerinin doruluunda diretip, bakalarna hi fikir hakk vermemeleri pek ok sorunlar da beraberinde getiriyor. u immetliin Hz. Alinin hakk olduunu ileri srp, ona inanmayanlar tekfire kadar gidip dallet ehli demek, halifelik yapan Hz. Ebu Bekir, mer ve Osmana da uygun olmayan lflar sylemek insaf elden atmak demektir. O devirde o zatlar bu kadar birbirlerine dmanlk ettiler mi ki, bizler ok daha ileriye gidip Mslmanlar arasna fitne tohumlar atyoruz. Hz Ali (r.a.) ve dier Ehlibeyt imamlar dahi, mmet iersinde fitne kmasn diye biat etmeye raz oluyorlard. ayet bu konuda nass olsayd ehli beyt buna msaade etmezdi, Hz Hasan (r.a) emrinde savamaya hazr on iki bin askeri olduu halde Hz. Muaviyeye hilafeti brakt. mmetin menfaati, fitneye dmemesi bu kadar nemli iken, her zaman bu hilfet meselesini dile getirip mmetin arasna fitne tohumlar ekmek dorumudur? Ama nedense, ia grubunda, ayn gayreti gstermeyip sahabelere dil uzatmakla fitneyi krkleyenler oluyor. Bu konudaki her dnce iman konusu olsayd veya bu halifelik konusunda ak nass olsayd; Hz. Ali (r.a) hi Hz. Ebu Bekir ve mere (r. anhuma) biat edip, onlarn arkasnda namaz klar myd? Pek ok konuda onlara yardmc olur muydu? Birinci halife seiminde, kendi hakknda nass olduunu belirtip arln baz sebeplerden dolay koyamad diyelim, ya ikinci halife seiminde, ya nc halife seiminde neden onlara frsat verip de onlara biat etti? nc halifeden sonra halifeliin kendi hakk olduuna inannca binlerce mslmann lmesi pahasna yine de Muaviye ile savap hilafeti Muaviyeye brakmad. Demek ki nass olsayd bu davran lk halifelerde de sergileyecekti. Hatta Muaviyenin karsndaki gibi dik durabilseydi, o makama dkn olmayan ilk halifelerden hilafeti daha kolay
Hicr sresi, ayet:9

300

Firaset-l Mminin

alabilirdi. Hem nassn olduu kesin ve ak olsayd halkta fazlasyla kendisine destek verirdi. Demek ki bu konuda ok ak ve kesin nass yok. ayet olsayd ilk halife seimlerinde hem ashab kiram, hem dier halk bu konunun zeride ciddi bir ekilde durur gndeme getirirdi; ama hem sahabeler arasndaki istiarelerde, hem de halkn fikirleri alndnda dier halifelerin seilmesi daha tercih edilmitir. Kendisinin imametlii ayet ve hadisle sabit olduu halde onlara biat etmesi Allah-u Tealann emrine kar gelmek olduu gibi ayn zamanda byk gnah ilemi olur! Hz Ali (r.a) niin onlara biat etti? Korktuu iin mi biat etti? yle bir kahramana korktuu iin demek inandrc olur mu? Ortada gzle grnr bir aksaklk var. Onu grmek isteyen grr. En gzel dnce; iinde arclk olmayp vasat olandr. Hlbuki Hz. Ali (r.a) bu zatlara byle dmanlk etmemi, bilakis onlara yardmc olup, biat etmitir. Hz. Ebu Bekre (r.a) Allah Resulnn halifesi diye hitap etmitir. Hz. Osmann (r.a) evi asiler tarafndan kuatlnca, Hz. Ali, oullar Hz. Hasan ve Hz. Hseyine (r.anhum) Hz. Osmann (r.a) kaps nnde nbet tutturarak canlar bahasna onu korumalar grevini vermitir.3 Hatta oullarna Ebu Bekir, mer ve Osman isimlerini koymutur. Olu Hz. Hasann bir ocuunun ismi Ebu Bekirdir. 4. mam Zeynelbidinin bir olunun ad da merdir. nsan sevmedii kiilerin isimlerini kendi ocuklarna veya torunlarna koyar m? Bu gibi davranlar nefrete deil; sevgiye, dostlua teviktir. Bu da yetmez, Hz. Ali kz mm Glsm Hz mere nikhlamtr. Hatta Hz. mer (r.a) vefat edince onu Hz. Ali (r.a) ykayp kefenledi. Sonra da: Ey insanlar, bu mer bin Hattabtr, Allah ondan raz olsun. O Rabbine kavutu. O, hakk batldan ayrt edendi. Allah yolundaki ilerinde knayann knamasndan ekinmezdi... O, mminlere kar efkatli, kfirlere kar ise iddetliydi.4 Hz. Alinin, Hz. merin zerine aladn grenler, niin alyorsunuz? diye sorarlar. Hz Ali u cevab verir: merin lmne alyorum. merin lm slm iin yle bir gediktir ki, kyamete kadar kapatlamaz.5 O zatlar byle davranrken, acaba bazlar neden dmanlk tohumlar ekip, Mslmanlar sapklkla sularlar. Drt halife hakknda da hadislerde vgler vardr. Byle Peygamber Efendimiz tarafndan vlen insanlara buz etmek doru olur mu? Hayatta iken Peygamber Efendimizin imamlk yaptrp kendi makamna geirdii ve namazda ona tabi olduu bir insana dmanlk etmek ok yanltr. Sahabe-i kirama hakareti ibadet sayanlarn; maalesef Kurann, peygamberin, Hz. Alinin en byk dman olan Ebu Cehil ve emsali kfirlere sahabeler kadar dil uzattklar grlmemitir. Buras gerekten dndrcdr! Dndren dier bir husus:
Mesud, Murcuz Zeheb, 2:343 El- Ftuh, 1-2: 330 5 El- Ftuhatl,slmiye,2:429 dan Ebul- Hasan en- Nedvi, Hz. Ali el-Murtez s. 143
3 4

Firaset-l Mminin

301

slm Dinine hizmet hususunda, dnyann en samim insanlar olan ashabn byk ounluunu, Allah Resulnn vefatndan sonra bir Hilfet meselesinden dolay byk gnahlarla, dalletle sulanmalardr! Kendi dinine hizmet eden bu kadar samim insanlar hilfet konusundaki yanltan Cenab Hak niin korumad? Bu kadar samim ashab, madem seim sebebiyle dellete gidecektiyse, Hz. Alinin (r.a) birinci halife seilmesi bu kadar nemliydiyse, Acaba, Allah Resulu niin daha nceden halifeyi pheye mahal brakmayacak ekilde belirlemedi. Hlbuki bundan daha az nemde olan meseleler hakknda haberler sunmutur. Belirledi deseniz bile, halife seiminde o kadar tartmalar oldu ve kimileri, seilecek halifenin kendi kavminden olmasn istedi. Ama kimseler, Peygamber Efendimiz Aliyi nasla semitir ona biat edelim tartmasn dile getirmedi ve cidd bir ekilde tartma konusu yaplmad? Hatta Hz. Eb Bekir (r.a), insanlarn biatlerini kabul ederken, nce Allaha ve Alahn kitabna, sonra da halifeye biat ediyor musunuz? diye sorduktan sonra evet dedikleri takdirde onlardan biat alyordu.6 Durum byleyken nasl olurda o kadar insan hilfet konusunda ki Allahn hkmn inerler. Hi birisi kp ta, Sen Allahn adna biat alyorsun; ama Allahn imametle ilgili emrini iniyorsun demiyor. Bu halifeler kendi yanllar ikaz edildii zaman kzmayp bilakis memnun olan insanlar. ou zaman hilfetin ar yknden dert yanmlardr. Yanl yaparsak bizi ikaz edin ve gnah hususlarda da bize uymayn. Biz Allah ve Resulne itaat ettike sizde bize itaat ediniz. Allah ve Resulne isyan ettiimizde bize itaat etmeniz gerekmez demiler.7 Bir yanllar ikaz edildiinde: Ya Rabbi ok kr sapacak olursam, u milletin iersinde beni klcyla dorultacak kimseler var deyip kreden insanlar. Yani: Kendilerine itaat edilmesini, Allaha itaat etmeleri artna balamlardr. Drt halifede de bu tr davranlar grmek mmkndr. Hayatlarnda, koltuk merakls olmadklarn, onlar iin Allahn rzasnn her eyden daha nemli olduunu yaaylaryla ispat etmilerdir. Ve devleti en gzel bir ekilde ynetmilerdir. Bu yzden bu mmet bu halifelerin zamannda daha rahat etmi ve daha istifade etmilerdir. Onlardan sonra skntlar mmetin bandan eksik olmamtr. Kyamete kadar mmetin yapt iyiliklerde onlarnda hissesi vardr. Eer bu konuda ak ve kesin bir nass olsayd, bata Hz. Ali, Allahn bu konudaki emrinin inenmesine raz olmazd. Hatta Hz Ali (r.a) yaraland vakit ona: Bizim iin bir halife semeyecek misin? diye sorduklarnda, u cevab vermitir: Resulullah halife semedi ki ben de seeyim8
Kenzl Ummal, 5: 653; bn Hiam, es-Sire, c.4, s.340; Tber Trih, c.3 s.203 8 Msned, 1:141: el- Bidye, 5-6: 263: Murcuz Zehep, 2:408
6 7

302

Firaset-l Mminin

Resulullahn halifelikle ilgili bir ahdi var myd? eklinde ki sualinize cevabm Hayr, yoktur eklindedir. Vallahi ben Resulullah ilk tasdik ve iman eden kimseyim, onun adna ilk yalan syleyen kii ben olamam. Eer Resululahn halifelii bana braktna dair nass olsayd, Eb Bekrin de, merinde onun minberine kmasna izin vermezdim. Onlara kar koyacak hibir gcm olmasa, ellerimle mcadele ederdim.9 Bu konuda ak ve kesin nassn olmadna u vakalarda delalet etmektedir: Birinin Hz. mere niin kendinden sonra halife tayin etmiyorsun? eklindeki sorusuna o, u cevab vermitir: Ben kendimden sonra halife tayin etsem ki bunu benden hayrls (Hz. Ebu Bekr) yapmtr. Yok, eer tayn etmezsem de bunu benden hayrls Resulllah (s.a.v.) yapmtr.10 Hz. Aienin yannda Hz. Alinin (halifelie) vasiyet edildii zikredilince o: Hz. Peygamber onu ne zaman vasiyet etti. Ben onu (vefat annda) gsme dayamtm, benden leen istedikten sonra kucama dt de vefatn hissetmedim. O halde nasl onu halife seti? dedi11 ayet bu konuda kesin emir ve nass olsayd ashab kiramn iinden de cidd mahiyette kar kanlar olurdu. nk bir konuda nass varsa ashab son derece sayg duyard. Sakife gn Ensar ve muhacirler arasnda halife seimi konusunda ba gsteren ihtilafta Hz. Ebu Bekr (r.a)n halifelerin Kureten olacana dair haberi vahidi nakletmesi zerine hemen ihtilaf kesilmi Ensar bir halife bizden, bir halife sizden olsun demelerine ramen itiraz etmeden halifeliin Kureten olmasn kabullenmilerdir.12 Bir haberi vahide kar Eshabn hali byle olursa, iann Hz. Alinin hilafetini vurguladna inand Velyet hadisi gibi tevatrle nakledildii iddia edilen bir haberi kabul etmemeleri mmkn m? Onlar, Allah Resulne vefatndan sonrada muhalefet etmekten son derece saknrlard. Hz. Ebubekir (r.a) zamannda vuku bulan Yemme savanda yedi yz sahbinin ehit dmesi sebebiyle, Kuran Kerimin akbetinden endie duymaya balayan Hz. mer (r.a.) Kuran ayetlerinin toplatlmasn teklif edince, Hz. Ebubekir (r.a): Allahn Resulnn yapmadn biz nasl yaparz dedi. Daha sonra Hz. mer (r.a), halifeyi buna ikna edince, Hz. Ebubekir (r.a) bu i iin Zeyd ibn Sbiti arp ve ona Kuran aratr ve bir araya topla deyince, Hz. Zeyd (r.a):

mam Suyti, Tarihl Hlefa, s. 155; nsanl-Uyn, 3: 339 (Benzer ifadeler Nehcl Belagada); Haleb, c.3 s.274; Filebel, c.1 s.275 10 Buhar, hkam 50, 8.126; Mslim, mre N: 11(1823) II. 1454; Ahmed b. Hanbel, Msned I. 43 11 Mslim, Vasiyet N: 19 (1636), 3. 1257 12 ehristan, s. 490; Zeydan Corci, slm Medeniyeti Tarihi, I. 78
9

Firaset-l Mminin

303

Vallahi bana, herhangi bir da yerinden kaldrp baka bir yere nakletmeyi nerselerdi, Kuran toplamay emretmeleri kadar ar gelmezdi13 deyip yle karlk verir: Allah Elisinin yapmad eyi siz nasl yaparsnz? Hz Ebubekir (r.a) Vallahi bu hayrl bir itir, dedi. Nihayet o da iin ciddiyetini anladktan sonra toplama iini balad. Bu olaydan unu anlyoruz: Allah Resulnn yapmad bir ey, velev ki, yaplmas zarur ve ok nemli de olsa, Ashab kiram o ii yapmaktan korkuyor. Durum byle olmakla beraber, nasl olurda Allah Resulnn halife konusunda emrettii bir eyi uygulamazlar ve farkl davranta bulunanlara ses getirecek cidd bir muhalefette bulunmazlar. Hele bu konuda emir varsa daha da tepkilerinin ok olmas gerekmez mi? Allah Resulnn yapmadn, yapmaktan ekinen bir mmet, Allahn (c.c.) bir konudaki emrini, ayetini nasl olurda uygulamazlar! ddia edildii gibi ayet bu konuda kesin ve ak bir ekilde nass varsa, Hz. Ali (r.a) niin gerek bir mcadele gstermeden onlara biat edip onlarn hizmetinde bulundu? Eer, fitne kmasn, mmet zarar grmesin diye - bu konuda nassn olmasna ramen - bakalarnn hilfetini kabul etti deyip Hz Aliye hak veriyorlarsa; ayn gerekeden dolay, yani halifelii kabul etmeseydim, mmetin ihtilfa dp helk olmasndan korktum14 diyen Hz Eb Bekire de Hak vermek lzm gelmez mi? Her iki zatn dnce ve davrannda peygamber szn dlama gibi bir maksat yoktur. Hilfete ehli beytin daha hak sahibi ve lyk olduklarn sylemekle, iann: Hz. Ali ve ocuklarn hilfete Allah ve Resul tayn etmitir demeleri arasnda ok byk fark vardr. ayet Allah Resl (s.a.v) son anlarnda kimin halife olacan yazdracakt; ama kalem kat getirilmesini istemeyenler oldu. O yzden yazlmad demeleri de u alardan doru deil: *Ashaptan bazlarnn kalem kt getirilmesindeki tereddtleri, halife taynndan dolay deil; Peygamber efendimizden hastaln etkisinin gemesini istemeleri, gerekirse tekrardan Allah Reslne meramn sorup isteinden farkl bir ey yapmayalm endiesi sebebiyledir. Bu durumdayken ecel tamam olurda, yazlan yarm kalrsa fitnelere sebep olabilir gibi dnceler yznden olmutur. * Krtas hdisesi, iler tarafndan yanl yorumlanmaktadr. Madem ilere gre bu konuda ayet indi. Peygamber (a.s) Gadirihumda Hz. Aliyi Allahn emri ile halife tayn etti ise, tekrardan niin halife tayn iin kalem kat istesin ki? Bylesi nemli konuda, yazm iini son zorlu anlara braksn ki?

13 14

Buhar, Fezaill-Kuran: 2 Taberi,3: 198; Tabakt, 2:269; Msned, 1:56

304

Firaset-l Mminin

* Kalem kt getirilseydi, Hz. Alinin halife olaca yazlacakt demek, ayptan haber vermek demektir. Hem bu olaydan sonra Allah Resul drt gn daha yaad. Bu gnlerde hastalnn iddeti eskisi gibi kalmamt. Hem bu drt gn iersinde Reslullah Mescidi Nebevye gtrme ve sahabelere konuma frsat da olmutu. ayet yazlmas zorunlu bir ey olsayd, onu yazdrr veya szl olarak belirtirdi. Zaten daha sonraki konumalarnda baka tavsiyelerde bulunduu hadisi eriflerde belirtilmektedir. * ilere gre dinin aslndan saylan imameti halletmeden vefat eden Peygamber, grevini tamamlamadan gitmi saylyor. Hlbuki Allahu Teala Kuran Kerimde: Bu gn, dininizi tamamladm15 buyuruyor. kemale erdirdim, zerinizdeki nimetlerimi

Allahn Reslu, vefat anna kadar ashabndan raz olarak, onlara vgler yadrarak, onlara dualar ederek bu dnyadan ayrld. Kuranda ve Hadisi eriflerde sekin mmet diye belirlenenler, ne oldu da bir defadan tamamen tersine bir dn yaptlar. O zaman siz bu zatlar, man etmeyip Allah Resulunn lmesini bekleyen Mrtedlere benzetiyorsunuz. (H) Hlbuki o zatlar, Allah Resulunn vefatndan nce de; sonrada dine en byk hizmetleri yaptlar. Bu zatlar, bizden ok daha iyi biliyorlar ki, Allah Resulunn vahiyle halife seilmesini belirledii insan kabul etmemek, (Allah muhafaza) imann gitmesi, yaplan hizmetlerin fayda vermemesi demektir. Hlbuki onlar, son nefese kadar ahiret endiesi tamlardr. Hatta Hz. Ebu Bekir (r.a) Allah Resulunn tayn ettigi bir orduyu dahi srf o belirlemi diye sefere gndermitir. Peygamber Efendimiz, vefat etmeden nce am tarafna gnderilmek zere bir ordu hazrlamt. Komutan olarak ta Zeyd bin Hrisenin olu smeyi (r.a) tayn etmiti. Sanca kendi eliyle balayp Haydi, Allahn emriyle yr buyurmutu. Allah Resul anden hastalannca ordu hareket edememi Crf mevkiinde konaklamt.16 Peygamberimizin vefatndan sonra, Hz Eb Bekir (r.a) Usmenin ordusunu gnderme hazrlna giriti. Sanca Usmeye gndererek, Resulullahn gitmeni istedii tarafa hareket et dedi. Ancak, o srada yalanc peygamberlerin kmas, baz Arap kabilelerinin tekrar irke dnmesi Medineyi ve Mslmanlar tehdit ediyordu. Bunun iin sahabelerin pek ou bu ordunun gnderilmesini istemiyordu. Ordunun komutan Usme (r.a) da ayn fikirdeydi. Usme (r.a), Hz. mer (r.a) u tavsiyelerle Halifeye gnderdi: Halifeye git ve ordunun Medine de kalmas iin ondan izin iste. nk ashabn ileri gelenleri orduda bulunuyorlar. Ben, Onlar yokken Peygamberimizin hanmlarna, kadnlara ve Halifeye mriklerin zarar vermesinden endie ediyorum. Ensar da Hz merden u ricada bulundu:

15 16

Mide sresi, yet: 3 bni Esir, el- Kmil, 2:16: el- Bidye, 5-6:695: Zehebi, Tarihl slm,2:19

Firaset-l Mminin

305

ayet Halife teklifi kabul etmeyip ordunun mutlaka gnderilmesini isterse, Usamenin yerine yal bir komandan bize tayn etmesini iste dediler. Hz. mer biraz sonra Hz. Eb Bekrin huzuruna kp Usmenin ricasn bildirir. Hz. Eb Bekrin aniden ehresi deiir. nk onun en bariz vasf Resulullahn emrine smsk sarlmakt. Bu ball yle ifade eder: Allaha yemin ederim ki, eer kaplanlar ve kurtlarn Medineye gelip beni paralayacan bilsem, Medinenin etrafnda yrtc mahlklar dolasa, kpekler mminlerin annelerini ayaklarnda srklese bile Reslullahn vermi olduu bir karar yerine getirmekten vazgemem17 Bir kartaln beni kapp gtrmesi, Reslulahn emrettii bir ii yapmamamdan benim iin daha hayrldr.18 Hz. Ebu Bekrin bu kesin kararndan sonra, Hz. mer, Ensarn ordunun bana daha yal birinin kumandan tayn edilmesini istediini syledi. Ebu Bekir (r.a.) yerinden kalkp Hz. merin sakaln tutarak yine ayn hiddetle Ey annesi ac haberini alasca! Ey Hattabn olu! Usmeyi Reslullah komutan tayn etti. imdi sen kalkm onu grevden almam istersin ha? diye kt.19 Hz. Eb Bekir (r.a), Allah Resulunn hayatta iken yaplmasn istedii eylerden hi taviz vermemitir. Allah Resulne verdikleri ahdi bozanlarla savamtr. Byle dnen bir kii nasl olurda, Allah Resulunn ve Cenab Hakkn tayn ettii bir zat halife semez! Ak olan nas inkr etmek kfrdr. Bu insanlar nas inkar ediyorlarsa daha niin o kadar ibadet edip ahiret endiesi ekiyorlar. Demek ki, bu zatlar inkr etmemiler. Faraza bu konuda nass olduu dnlse bile, nas inkr ayr bir ey, uygulamamak veya deiik tevillerle farkl anlamak daha ayr bir ey! yleyse bu durumdaki zatlar tekfire kadar giden zihniyet dellet zeredir. Zaten bu durum iman konusu olsayd, Hz Ali (r.a) bunlarn arkasnda namaz klmazd. Onlara yardmc da olmazd. Madem Hz. Ali arkasnda namaz klm demek ki mmindir. Bir mmine de kyamete kadar buzedilemez! Hz. Ali (r.a)n immetini de iman konusu yapmak doru deildir. i limlerinden Nasreddn-i Ts, Tecrid kitabnda, Alinin imametini inkr eden kfir olmaz. nk Hz. Alinin torunlar da birbirlerini inkr ettiler. mamlar inkr peygamberlii inkr etmek gibi kfr olsayd, bu imamlara da kfir demek lazm olurdu. Hz. Alinin torunlar, birbirlerinin imamln inkr edince, kfir olmuyor. Bakalar inkr edince, kfir olur denilemez. Seninle harb, benimle harbdir. Hadisini ileri srp Hz. Alinin karsnda savaan ashab tekfirle itham etmek de ok yanltr. nk Emir ile harb, tamamen Resulllah ile harb gibidir denilemez. Bu hadisi erif, Hz. Ali ile harb etmenin irkin ve kt olduunu gsterir. Kfir olmay gstermiyor. Birbirine benzetilen iki eyin, her bakmdan benzemeleri lazm gelmez. Mesela: KuranTaber, Tarih, 3:212; Beyhak, 6/305; el- Kmil, 2:17; el, Bidye, 5-6:695 Suyut, Tarihl-Hlefa, s. 69 19 Taberi, 3:212: el-Kmil, 2:170
17 18

306

Firaset-l Mminin

kerimde, yol kesiciler iin (Allah ve Resul ile harb edenlerin ve yeryznde bozgunculuk yapmaya alanlarn cezas)20 melinde yeti kerime vardr. Hlbuki yol kesicilerin kfir olmad szbirliiyle bildirilmitir. Faiz yiyenler iin de, byle yeti kerime vardr. Hlbuki faiz yiyenlerinde, kfir olmadklarnda sz birlii vardr. Grld gibi, Seninle harb, benimle harbdir hadisini ileri srerek, Hz. Ali (r.a)la harb yapm olan ashab-kirama kfir demek slmla badamaz. i limlerinden Kd Nurullah- ter, bu incelikleri anlad iin Mecalisl Mminn adl kitabnda: iler halifeye lanet etmez. ilerin cahilleri lanet ediyorlarsa, bunlarn kymeti yoktur. diyor. i limlerden, molla Abdullah Mehed ve benzerleri yle diyorlar: Hz. Ali ile harb edenler, kfir olmazlar, nk onlar hadisi inkr etmiyorlar; hadisi tevil ediyorlar. Yani: Hz. Ali ile yaplan savata bir hakkn ortaya karlmas, fitnecilerin Mslmanlar birbirlerine drmesi veya farkl ictihadlarn olmas gibi sebeplerle, dine dmanlk kasd edilmeden, ciddiye alnmas geren teviller ve niyetler sebebiyle yaplmtr. O yzden aralarndaki muharebe keyfi olmad iin, yaplan davranlar peygambere dmanlk eklinde anlamamak gerekir. Ashab arasndaki baz olaylar hakknda lmz mam- afi Hazretlerinin u sz olsun: Ashab- Kirm arasndaki kanlara, ellerimizin bulamasndan, Allah Teala bizleri koruduu gibi, bizde dillerimizi kartrmaktan koruyalm. Demek ki, meseleyi iman asndan dnmemek lzm. Gasp ynnden dnmekte yanl, nk bu konu pek ok farkl haberlerle dolu, hem de bu zatlar hilfet merakls olmadklarn hayatlarnda gstermiler. Hz. Eb Bekrin (r.a) hilfet makamna merakl olmadn ia limlerde itiraf ediyor. Makama dkn olan bir kii hilfeti niin ister, onun parasndan, anndan istifade etmek iin ister. Hlbuki ilk halifeler hilfet yknn arl altnda ezilen insanlar, halifeyken ihtiyalar kadar Beytl Maldan istifade etmilerdir. Onu da kabul etmeleri hilfet grevi aksamasn diyedir. Yaadklar sade hayat, kendilerinin dnyaya ve makama nem vermediklerini ispat etmeye kfidir. Srf fitne kmasn diye halifelii kabul edip, mmetin menfaatini dnmlerdir. Bu konuda o kadar tarafsz dnmler ki, istendii halde, ne Hz. Eb Bekir (r.a), ne Hz. mer (r.a), ne de Hz. Ali (r.a) kendilerinden sonra oullarn halife olarak brakmamlardr. Byle davranmalarnn sebeplerinden biriside: Halifelik sorumluluunu lmden sonrada ekmek istememeleridir. Olunu hilafete aday gster diyenlere Hz. mer (r.a) u cevab vermitir: Bir evden bir kurban yeter. Hz. mer, oluna halifeyi seecek olan uraya katlmasn; ancak aday olmamasn tavsiye etmitir.21 Bu da o zatlarn halifelik merakls olmadn bizlere gstermektedir. Hatta ou
20 21

Maide sresi, yet:33 bnl Esr, el-Kmil fit-Tarih, 111, 65

Firaset-l Mminin

307

zaman halifelii brakmak istemilerdir. Eer, Ehlibeyt hakknda nass olsayd en azndan Hz. Ali (r.a) eline imkn gemiken olunu halife brakrd. ayet, Reslullahtan (s.a.v.) hemen sonra Hz. Ali halife olsayd, byk bir ihtimalle hilfet messesi, Emevlerde olduu gibi, babadan ola geen bir ynetim ekli olurdu. Yok, onlar gasp, gnahkr grp bu yzden, dalletle itham edip lanetler savuranlar, ylarca beddualar, buuzlar edip mmetin sayg duyduu bu zatlara dil uzatanlar unu da dnmezler mi: Baka din mensuplarna sayg duyup, onlarn batl inanlarna dil uzatmay, onlarn mensuplarna kfrleri, hakaretleri doru bulmayan slm olmasna ramen, nasl olurda ehlisnnetin halifelik konundaki fikrine ia mezhebi sayg duymaz ve bu konuda sukut edip onlarn kutsallarna dil uzatmaktan vazgemez. En azndan bu konuda edebini bozmayp skt eden ve bu konudaki tartmalar Mahkemeyi Kbraya brakp mmetin birlik ve berberlii iin alan olmak en akllca i olsa gerek. Bu konuyu limlere brakp onlar uzlasnlar. Sradan bakkaln, frncnn zemeyecei bir konu olduu halde, ne hikmetse avam tabakas bu konular gndemde tutuyor. Bylesi konular halkn tartmas doru deildir. Bu meselede limlere byk grevler dyor. Allah Resul (s.a.v.) mmeti hakknda kalbine iyi olmayan dnceler gelmesin, onlar hakknda hep gzel dnsn diye kt haberleri, dedikodular hi duymak istemiyordu. Madem bu hilfet tartmalaryla konuyu iinden klmaz hale getirdiler. yleyse dilini tutan kurtuldu. Kendi yanllaryla uraan kurtuldu. Bu konuda, zerine den grevi hakkyla yapmayan limler ve insanlar yanl ynlendirenler mesuldr. En azndan bu konunun neresi iman konusuna giriyor; neresi girmiyor kesin delillerle izgileri belirlensin. Birilerini hep delletle sulamann mmete bir fayda getirmeyeceini, bu konu farkl anlamalara msait olduundan kar taraf tekfire, hakaretlere hakkmzn olmadn bilelim! Allah Resul (s.a.v.) ashabn vefat edene kadarda seviyordu. zellikle imamet meselesinden dolay bazlarnn kalplerini dar ettikleri Hulefa-y Ridini (lk drt slm halifesini) ok seviyordu. Onlar dnyada iken cennetle mjdelemitir. Allah Resulnn, vefatna kadar sevip yanndan ayrmad en yakn arkadalarn srf immet meselesi yznden ar ithamlarda bulunmann sebepleri zerinde ok ciddi dnmek gerek! Peygamber efendimizin (s.a.v.) vefat anlar yaklanca, Hz. Eb Bekir (r.a) alyordu. Peygamber Efendimiz ona alama ey Eb Bekir dedikten sonra u iltifatta bulunur: Eb Bekir arkadal ve malyla en ok gvenip minnettar olduum birisidir. Eer Allahtan baka dost edinecek olsaydm. Eb Bekri dost

308

Firaset-l Mminin

edinirdim. Fakat slm kardelii ve sevgisi ahs dostluklarn zerindedir. Eb Bekirinkinden baka, mescide alan btn kaplar kapatlsn. buyurdular.22 Hz Ali (r.a.) 24 yl kendisinden nceki halifelere yardmc oldu. Onlarla istiarelerde bulundu. Fikirleri her zaman kabul grd. lk halifeyi seven Hz. Ali, onlara lnet edilmesine kar km, onlar gelip getiler. Allaha yemin ederim ki, ok uzaklara gittiler. Onlardan sonra gelenler bizi ok yordular. Onlara lnet etmek mmet iin znt, imamlar yaralamaktr demitir.23 Ali eriat, Hz. Alinin kendisinden nceki halifeleri nasl methettiini eserinde yle belirtiyor: Aferin mere eriyi dorultu, derde derman buldu. Resln snnetini ayakta tuttu, fitneye yz evirdi. Temiz olarak az aypla gitti. Hilfetin hayrn elde edip, errinden kand. Allaha itaati yerine getirdi, hakknca takvaya sarld. Vefat etti ve insanlar para para yollarda brakt. yle ki onda kaybolan yolunu bulamaz. nsan yolda direnli deildir.24 ia ile Ehlisnnet arasnda uzun ylardan beri, u halifelik konusunda tartmalar srp gitmektedir. Bu konuda her iki taraf da deliller sunup birbirlerini ikna etmeye almlardr. Her eyden nce, iki taraf arasnda kaynak sorunu var. Birinin kaynak kabul ettiini dieri kabul etmiyor; dierinin kabul ettiini de br kabul etmiyor. Bunlar arasndaki sorun, bilgi azlndan deildir. Bunlar bu konular bizden daha iyi aratrm olan insanlar. Sorun bilgi azlndan ziyade dini doru olarak anlayamamaktadr. Her iki gurupta Kuran temel kaynak kabul hususunda birleirler. Ancak Kurandan sonra gelen temel kaynak olan hadiste ayrrlar. Hadis anlaylar farkllanca Kuran anlamada farkllayor. Demek ki, ya elimizdeki hadislerin shhatinde veya bizim onlar anlamamzda bir sorun var. ayet bizim elimizdeki hadisler hepsi muteber hadislerdir diyorsak o zaman onlar doru bir ekilde anlamaya alalm. Elbette birileri ar gidiyor. Bu halifelik konusu ylarca iki gurubu birbirinden olduka uzaklatrmtr. Doruyu bulmak iin sadece bilgi okluu yetmiyor. ok bilgiyle beraber ok yanl yapanlar da vardr. Bu limler bu kadar bilgili olduklar halde, acaba bu kadar anlamazlklar nedendir? Buras herkesi ara sra dndrr durur. Demek ki her zaman ok bilgili olan, her zaman hakldr anlamna gelmiyor. Doruyu bulmada ilim bir sebep, bu sebeplerin yannda, tarafsz olmak, ihlsl, samim ve Allahtan korkan olmak, bulunulan evrenin ve okunulan kitaplarn tesiri altnda kalnmamas gerektii gibi,25 hakk, doruyu bulmaya
Buhri, Fezill Ashab:3: Mslim, Fezils Sahabe:2-3 Trmizi, Menkb:15 Prof. Dr. Muhammed Eb Zehr, mam Cfer-i Sdk, s.57 24 Ali erait, Ali ias Safev ias, s.89 25 Kitaplarn tesirinde kalnmamasndan maksat, okuduum kitaplardaki tm bilgiler masumdur, dier bilgiler doru deildir dememektir. Yoksa ehliyetli slam alimlerinin fikrinden elbette istifade edilecektir.
22 23

Firaset-l Mminin

309

kar da son derece istekli olunmaldr. Ayn zamanda bu gr benim houma gidiyor veya aklma daha iyi yatyor eklinde olmamaldr. Yani sadece aklmza gvenmemeliyiz, dier slm limleri nasl dnyor, belki onlar daha hakldr, bu yzden onlarn da delillerini tarafsz aratraym eklinde dnlmelidir. Her zaman kendimizi tarafsz davranan zannederiz; ama hite yle olmuyor. Beer olarak hepimiz bulunduumuz konumdan ve ftratmzn etkisinden az veya ok etkileniyoruz. Yeri geldii zaman n yarglardan kurtulup, vasat yolu yakalamak, dncelerde ifrat ve tefritten uzak olabilmek ok nemlidir. Anlatlan konu hakknda birka hatrlatma daha yapacak olursak: a) Ehlisnnet ile iann birleebilecekleri, kendilerini ahiret mesuliyetinden kurtaracak ortak bir nokta yok mudur? Bu tartmay kyamete kadar devam ettirmeye kararl myz? b) Bu konuda limler zerlerine den grevleri hakkyla yapyorlar m? c) Her iki tarafn kutsal saydklar eylere dil uzatlmasa ne olur? d) Hakknda ak nas olduu ifade edilen bir konu hakknda bu kadar tartma ve ihtilf olur mu? ia olanlar: Hz. Ali (r.a) birinci halife olmalyd, nk o hepsinden daha faziletli, hem de onun halifelii nasla sabit olmutur derler; ama byle bir dnce pek ok soruyu da beraberinde getirmektedir. Hz. Ali (r.a)n halifelii ak nasla sabit olmusa! O halde onu kabul etmeyenler, dini hkmleri kabul etmedikleri iin doruluktan ve haktan ayrlmlar demek gerekir. Ehlisnnet bu iddiay kabul etmiyor. Hayatlar boyunca canlaryla, mallaryla korumaya altklar bir dini, nasl olurda bir rpda hkmsz klarlar. Kuranda ve hadislerde vlen ashabn ounluu nasl olur da bir anda deiip dine cephe alrlar. Ebu Bekiri semekte onlarn ne menfaati vard. Birde niin Allah Resl (s.a.v) daha ak ve net ifadelerle Hz. Alinin halifeliini iln etmedi de yirmiye yakn manas olan Mevl kelimesiyle onun faziletini ifade etti? Mevl kelimesinin farkl anlamlarndan dolay Ehl-i snnet limleri: Ben kimin mevls isem Ali de onun mevlsdr hadisindeki Mevl kelimesinin otorite sahibi, halife, lider, anlamnda kullanlmadn; bilakis dost, arkada, sevgili anlamlarnda kullanldn ve hadisi erifin syleni gayesinin de Hz. Aliye yaplan saygszl, honutsuzluu ortadan kaldrmak iin sylenildiini ifade etmilerdir. Gvenilir kaynaklarn; Hz Ebu Bekrin halife seildii ilk zamanlarda Velyet hadisine bal olarak hilafetin Hz. Alinin hakk olduunun savunulduunu gstermemeleri, hadisin veliyyl-emr anlamna gelmediini gstermektedir. Madem bu konu iman meselesi edilecek kadar nemliydi, yleyse niin Allah Resl (s.a.v) hayatta ve shhatli iken bu konuyu tartmaya mahal

310

Firaset-l Mminin

brakmayacak ekilde halletmedi de; pheye mahal brakacak davranlarda bulundu. En nemli olan namaz imamlna Hz. Aliyi deil de; Hz. Ebu Bekirin gemesini srar etti? Bir de bu halifelik konusu bu kadar aksa, acaba niin binlerce sahabe ve gelip gemi olan milyonlarca lim, bu konular aratrdklar halde gerektende bu konuda ak nass varm demediler. Yoksa bunlarn hepsi delilleri grdler de kasten mi gizlediler? Bu insanlar ne diye dinlerinin emirlerini bu mesele iin deitirsinler. Yoksa bir ey bilmiyorlar myd? Yoksa hepsi taassupu muydu? Veya bu limler delillere bakp, ellerinden geldii kadar delilleri aratrp ondan sonra halife seimini normal grmlerse, yani halifeliin nassla tayin edildiine kesin kanaatleri gelmemise bunlar da m saptmlar? Doru olan gr, Mslman nfusun % 90 n akn kitlesini temsil eden Ehlisnnet limleri bulamazsa, dier insanlar nasl doruyu bulacaklar? Doruyu, iman bulmak bu kadar m zor? Kfr, irki ve iman birbirinden ayrmak bu kadar zorsa, Allah-u Teala insanlarn gcnn stnde emirler mi yklyor acaba! Hlbuki Allah Resl (s.a.v): Benim mmetim dallet (btl) zerinde toplanmaz. Bir ihtilf grdnz zaman siz ounluu iltizam edin buyurmutur. slam limleri mmetim dallette toplanmaz26 hadisini pek ok meselenin hallinde genel bir prensip yapmtr. htilfl bir meselede, ulemann ounluunun ittifak ettii gr, sevaba kavumu kabul edilir. Zayf bir rivayet, limlerin kabul edip fiilen amel etmeleriyle daha ok itibar kazanr. Kaidemiz, ittifak edilen fikirlerin veya limlerin ou ne demilerse, onlarn yannda yer almak olsa, aznlkta yer almaktan daha iyi deil mi? Ahirette Ya Rabbi sen dininizi limlerden sorun dedin, biz de onlara sorduk, onlarn ou bizleri byle ynlendirdiler deseler, bu insanlar ahirette mesul m olacaklar? ayet aznla gre amel edilirse, her gn yeni yeni fikirler kyor, o zaman da fikirlerde sebat etmek ok zor olur. Bir yeti celilede : Kim de kendisine doru yol belli olduktan sonra peygambere kar gelir ve mminlerin yolundan baka bir yola uyarsa, onu dnd yolda brakrz ve cehenneme atarz. Oras ne kt bir gidi yeridir!27 yeti kerimede geen mminlerin yolundan maksat; sahabelerin, ictihad ehliyetine sahip limlerin ittifakla benimsedikleri yoldur. Demek ki, bu konuda birileri arla gidiyor ve olay olduundan daha fazla bytlyor. En azndan bu meselenin her ynne iman asndan baklmasa, herkesi amelleriyle ba baa brakp, slamn ycelmesi ve slm kardeliinin ihyas iin alrsak, dnp dolap bu konuyu gndeme getirip konuyu sulandrmazsak, dinimizde kusur aramamann ve hsn zan etmenin nemine bakp sahabelere ar ithamlardan saknrsak, vasat davrana biraz
26 27

bni Mce, Fiten:8 Nis sresi, yet:115

Firaset-l Mminin

311

daha yaklam oluruz. Ne hikmetse sahabeleri karalayacak olan, onlar ven kuvvetli haberlere bakmyor; ama karalamak iin en zayf haberleri deerlendiriyor. Bizler olaya tarafsz bir ekilde baktmzda, arcl Ehlisnnetten ziyade; ia grubunda gryoruz. nk Ehlisnnet sahabe hata yapmaz demiyor, sadece onlar hatalaryla beraber kabul ediyor. Sahabeler hakknda ki gelen vc haberlere bakyorlar. Bu zatlar ayette vlmler, hadiste vlmler. Ayn zamanda dine, imana o kadar fedakrlklarda bulunmular ki, bu kadar fedakrl ehlisnnet hemen silip atmyor. Byle davranmalar da Allah Reslne olan sayglarndan dolaydr. Her ne de olsa bunlar Reslullahn ashabdr, yanllkla bir saygszlk yapmayalm diye dnmler. Birde Allah-u Teala ahirette insanlara, niin sahabelere buz etmedin, lnet okumadn m diyecek. Allah-u Teala eytana lnet okumayana bile niye okumadn demeyecek. Ama bazlar sahabelere buzu, lneti kendine bir grev biliyor. ayet ilk halifeler, halifelikle ilgili naslar gizlediler, halifelii gasp ettiler dersek, bunun yannda sahabelerin byk ounluunu hakszlkla, hainlikle sularsak dine ne kadar zarar verdiimizi dne biliyor muyuz? ayet onlar gvenilir kiiler deillerse, acaba onlarn bize getirdikleri dine nasl inanacaz. nk dini bize getiren onlar, Kuran cem edip oaltan onlar! Ne hikmetse pek ok kesim, kendi kendini Frka-i Nciye sayyor, kendisi gibi dnmeyeni ebedi cehenneme reva gryor. Bu konuda devletler gayret etseler, limlerde halka vasat dnceleri alasalar halk dzelir. Ama her konuya iman, kfr penceresinden baklrsa, kar taraf kfir bilip cehennemlik klmaktan baka yol kalmyor. Ehlisnnet, hibir kt kast olmadan kendi dini kaynaklarn aratrm bu konuda ak nassn olmadna karar verip halifelik konusundaki sahabelerin kararna da saygl olunmas gerektiini belirtmitir. Bu konuyu tartma konusu yapp Mslmanlar blmeyi uygun bulmam ve dierlerine de ou konuda sayg duymutur. Ehlisnnet, sahabelerin dine ve Reslullah a olan hizmetlerine bakp onlar hakknda kfrlere, lnetlere ve buza girilmesini yanl kabul ediyor. ia ekolu ise, bir tartmal konudan dolay onlarn tm iyi yanlarn yok sayp, insanlar da onlara buza nefrete, lnete aryor. Hlbuki bata Hz. Ali (r.a) ve Ehl-i Beyte mensup olanlar ashaba dil uzatmamlar. Vasat dnce hangisidir? Okuyucunun insafna brakyorum! Baz kitaplarda u rivayet geer:

nsaf, dinin yarsdr. Hz Ali (r.a) faziletli kabul etmeleri ayr dnlse de, ya bu svmeler, lnetler, buz etmeler, kfrler neyin nesi, bu davranlar normal insanlar iin bile irkin kabul edilirken, bunu kendilerine grev bilenler, hangi dnceye hizmet ediyorlar onu anlamak ok zor. Yani mmin veya kmil mmin olmak iin sahabelere buz etmek mi lzm? Bunlar vasat grler deillerdir. nk

312

Firaset-l Mminin

bir Mslman hakknda kt sz sylemek (svmek) mmetin icm ile haramdr ve Mslman ahlkna yakmamaktadr. Biz byle arlklar doru bulmuyoruz. Bir mesele iin sahabeleri kfrle, dalletle, gasplkla itham etmeyi de doru bulmayz. nk hakkn yannda yer almak ve hsn zan bizim iin esastr. Peygamber Efendimiz (s.a.v) yle buyurmaktadr: Sahabelerime svmeyin! Nefsimi elinde tutan Zata yemin ederim ki: Eer sizden birisi, (sadaka olarak) Uhud da kadar altn datsa (datlan) bu (altn) onlardan birinin bir mdd(lk sadakasnn sevab)na ya da yarsna ulaamaz.28 Mslman bir kimseye svmek, hakknda kt konumak fasklktr...29 Ashabm sz konusu olduunda dilinizi tutunuz ..30 Ashabma dil uzatmaynz! Ashabma dil uzatana Allah lnet etsin.31 Ashabm hakknda Allahtan korkun! Benden sonra onlar hedef haline getirmeyin. Kim onlar sevmise bana olan sevgisi sebebiyle sevmitir. Kim de onlara buz etmise bana olan buzu sebebiyle etmitir. Kim onlara eziyet etmise bana eziyet etmitir. Bana eziyet edende Allaha eziyet etmi demektir. Kim ki Allaha eziyet etmise Allahn onu alvermesi yakndr.32 mmetimin en hayrls benim asrmdakilerdir...33

Ashabm mmetim iin bir emniyettir.34

Ayn zamanda Kuran- Kerimin pek ok yerinde sahabelerden vgyle bahsedilmektedir. Bu ayetlerden bir ka unlardr: Muhammed Allahn Resuldr. Onunla beraber bulunanlar kfirlere kar pek etin, kendi aralarnda ise pek merhametlidirler. Onlar rk ve secde halinde Allahtan ltuf ve rza dilerken grrsn. aretleri yzlerindeki secde izleridir. Bu onlarn Tevrattaki zellikleridir. ncildeki zellikleri ise yledir: (Onlar) filizini karp da onu glendiren, kalnlap gvdesi zerine dikilen, iftilerin houna giden bir ekin gibidir. (Onlarn buna benzetilmesi) onlarla kfirleri kzdrmas iindir. Allah onlardan iman edip iyi iler yapanlara bir ba ve byk bir mkfat vadetmitir.35

Buhri Fezilu Ashabin Nebi 5; Mslim, Fezilus-Sahabe 222 (2541); Ebu Dvud, Snnet 10 (4658); Tirmizi Menkb, 58 (3861);Nesa (el-Kbra), Menkb, 5/84 (8308); bn Mce, Mukaddime 11(161); Ahmed b. Hanbel, 3/11, 54, 63-64 29 Buhari, man, 35; Mslim, man, 28 30 Taberani, el- Muceml Kebir, No: 4771 31 Taberani, el- Muceml Kebir, No: 10448 32 Tirmizi, Menakb,59; Msned/Ahmed, c.4 s.87 N0:20578; bni Hibban, No:7256 33 Buhar, c.2 s.938; Mslim, Fedil, 211; Tirmiz, Menkib, 57; bnu Hacaer ve Badadi (Bu hadis 13 tarikten rivayet edilmitir.) 34 Mslim, Fedilus- Sahbe 207, (2531) 35 Fetih sresi, yet: 29
28

Firaset-l Mminin

313

Andolsun ki, sana aacn altnda biat eden mminlerden Allah raz olmutur. Allah onlarn gnllerindekini bilmi, onun iin zerlerine huzur ve gven indirmi ve onlar yakn bir zaferle mkfatlandrmtr.36 Muhcir ve Ensrdan (slma girmekle) ilk ne geenler ile bunlara gzelce tabi olanlar... Allah onlardan rz olmutur, onlar da Ondan rz olmulardr. Allah onlara, atlarndan rmaklar akan, iinde ebedi kalacaklar cennetler hazrlamtr. te byk kurtulu budur.37 man edip de, Allah yolunda hicret ve cihad edenler, muhacirleri barndrp onlara yardmda bulunanlar, ite onlar gerek mminlerdir. Onlar iin mafiret ve bol rzk vardr.38 Siz insanlar iin karlm en hayrl bir mmet oldunuz...39 Bu haberlere binaen ashab kiram hakknda dikkatli olalm ki ahiretimize zarar vermeyelim. Baz ia grubundaki en byk arclk: Hz. Ali (r.a) en bilgili ve en faziletli olandr, hilfet ehli beytin hakkdr demelerinden daha ziyade; sahabelere zalim, gasp, deyip onlara kfrler, hakaretler, lnetler savurup dman bilip tekfire kadar ynelmeler ve kendileri gibi dnmeyeni mmin saymamaktr. Bunlar gzle grlen arlklardr. Bu gibi davranlar slm mmetini paralayan davranlardr. Saknlmas bir vecibedir. Allah Resulu (s.a.v), ashab ve Hz. Ali (r.anhum) hepsi tekfirden saknmlardr. slm toplumu iinde belki yze yakn mnafk bulunuyordu. Bizzat Hz. Peygamber kesin olarak biliyordu. Ashabn bykleri de gl ihtimalle bu gerekten haberdar idiler. Buna ramen hi kimse mnafklar tekfir etmemitir. Hz Ali (r.a) kendisine kar gelip ayaklananlar bile tekfir etmeyip b (si) kardelerimiz diye hitap etmitir. Cemel ve Sffn sava sonrasnda sadece kendi askerlerinden lenlerin deil, her iki tarafn lleri zerine bizzat kendisi namaz kldrmtr.40 Esir denlere lm cezas vermedii gibi, tutsak edilmelerine bile kar kmtr. Konuyu toparlamaya alrsak: imamet meselesi yznde sahabelere ilimemeli, nk bu konu hakknda ehlisnnetinde elinde cidd deliller mevcut. Bu halifelik konusunda ia Mezhebinin grleri vasat olmad iin kendi aralarnda bile bu konuda farkl guruplara ayrlmlar. Kimisi mamet meselesini imann aslndan, kimisi kemalinden sayyor. iann Zeydiyye kolundan olanlar ise, ilk halifenin hilfetini kabul ettikleri gibi, sahabelere dil uzatmay da haram sayyorlar.

Fetih sresi, yet: 18 Tevbe sresi, yet: 100 38 Enfl sresi, yet: 74 39 l-i mran, yet: 110 40 Kalaci, Ali, 132
36 37

314

Firaset-l Mminin

Bir dier husus: Ashab arasnda vuku bulan olaylar (savalar) sebebiyle de ashaba dil uzatlmamaldr. nk bu konularla ilgili haberlerin yazya geirilmesi ge bir dneme denk gelir. Bu olaylar tedvin edenlerin geneli bidat ehli ve tarihilerdir. Bu haberler iersinde pek ok uydurma olanlar vardr. Baz yazarlar ne duymularsa herhangi bir tetkike tabi tutmadan aktarmlar ve bunu kendileri de kitaplarnda belirtmilerdir. Tarihi haberler, bir hadisin sened zincirinde olduu gibi salam bilgiler deildir. Pek ou birinci derece kaynaklar grmemezlikten gelip, tarih, siyer ve tabakat gibi ikincil derecede olan kaynaklarla konuyu ele alp neticeye varmak istemilerdir. Hlbuki tarih ve tabakat kitaplar bu konuda birincil derece kaynaklar deillerdir. Dinin esaslar, tarihilerin sz zerine kurulamaz. Ve sened olarak kabul edilemez. Birde ashab kiram, iyi niyetle sorunlar halletmeye altlar, ama fitneciler devreye girerek olaylarn akn kendi kt arzularna gre cereyan etmesini baarmlardr. Hatta Mslman guruplara saldrp kar tarafn kendilerine saldrd izlenimlerini verebilmilerdir. Ve ashabn pek ou bu olaylara karmamlardr. bn Teymiye (rh.a) u tespiti yapmtr: Sahabeler hususunda nakledilen ktlk ve onlar ayplayan haberlerin ou yalandr. Ya o nakledilenlerin tamam yalandr veya tahriftir. Onlara fazlalk ve eksiklik katlmtr. Bu ekilde yalan ve tahkir ifade eder hale gelmilerdir.41 Biz yle diyoruz: Madem Kuran Kerimde, Tevratta, ncilde, Hadisi eriflerde ashab kiram vlm hatta onlar hakknda krc szlerden saknlmas peygamber diliyle istenmi, slm limleri onlara saygszlk yapmann yasaklanm olduunu belirtmiler, yleyse dikkatli olalm, bu konu hakknda ileri geri lflar etmek atele oynamaya benzer. Eer ashap hakkndaki vc haberler doru deil, tevile muhta diyorlarsa, ashap hakknda dili tutmay gerektirecek kadar haberlerin bir ciddiyetinin olduunu da unutmasnlar. Ashab ktlemekle Rfizilerin durumuna dmesinler. abinin yle dedii rivayet olunmutur: Yahudilere soruldu ki: Sizin dininizin en hayrls kimlerdir? Onlarda: Musann ashab dediler. Ayn soru Hristiyanlara da soruldu. Onlarda: sann ashab dediler. Rfizilere de, sizin dininizin en ktleri kimlerdir? diye soruldu. Muhammedin ashab diye cevap verdiler. Rfizilere, Peygamber (a.s.)in ashab iin balanma talebinde bulunun diye emredildii halde, onlar sahabeye svdler. Kyamete kadar onlara kl ekilmitir.42 Ashab- kiram hayrla yd etme, onlara dil uzatmama ve kin beslememe konusunda aadaki ayet bizler iin l olsun.

41 42

Mihacus Sne, c.3 s.19 Beyzvi Hiyesi, 3- 477

Firaset-l Mminin

315

Onlardan (Muhacir ve Ensardan) sonra gelenler derler ki: Rabbimiz, bizi ve bizden nce iman eden kardelerimizi bala, kalplerimizde iman edenlere kar bir kin brakma! Rabbimiz sen ok efkatli, ok merhametlisin.43 Baz rakllar, Muhammed Bkr hazretlerinin huzurunda halifeyi ktleyince, Muhammed Bkr (r.a), onlara nce Har sresi 8. yeti okuyarak u soruyu sormutu: Siz yurtlarndan ve mallarndan uzaklatrlm olan muhcirlerden misiniz? Hayr diye cevap verilince, bu sefer ayn srenin 9. yetini okuyarak unu sordu: Peki daha nceden Medineyi yurt edinmi ve gnllerine iman yerletirmi olanlardan (ensrdan) msnz? Yine hayr dediler. Bunun zerine imam, 10. ayetle ykc darbeyi indirir: O halde bunlarn arkasndan gelip de Rabbimiz, bizi ve bizden nce gelip gemi imanl kardelerimizi bala diyenlerden de mi olamyorsunuz? Kalkn yanmdan, Allah ilerinizi yoluna koymasn; Mslman olduunuzu sylyorsunuz; ama slama ehil insanlar deilsiniz.44 Sahabeye svmenin, onlardan herhangi birinin kfir ya da fsk olduunu sylemenin haraml, Ehl-i Beyt imamlarnn icmsyla sabittir.45 Pek ok alimde ashaba svp dil uzatmann byk gnah olduunu, onlara svmeyi helal sayarak svmenin kfr olduunu sylemilerdir. Sahabeye svmek fasllktr, bidattr. Sahabeyi tekfir ederek onlarn mmin olmadklarn sylemek ise kfrdr.46 Baz hanif fkhlar ise fetva kitaplarndan el-Hulsada zikredildii gibi, Hz. Eb Bekr ve Hz.mere sven, onlara lnet ve hakaret edenin kfir olacan sylemitir.47 Netice: Ashaba svp hakaret etmek, onlar tekfir etmek, fasklk, sapklk, bidat, kfr ve zndklk, kapsamnda deerlendirilmitir. zellikle ilk halifelere dil uzatmak ok tehlikeli kabul edilmitir. Bu fetvalar bize iin ciddiyetini gstermesi asndan ok nemlidir! Suyut, mam Cafer es-Sdkn: Eb Bekir ve meri hayrla anmayan kimseden uzam dediini nakleder. Allahn Resulunn (s.a.v) irtihalinden nce son kez minbere ktnda Ensr hakknda sarf ettii szler, ashaba kar nasl davranmamz ve dnmemiz gerektiini en gzel ekilde ifade ediyor: Size, Ensra iyi davranmanz tavsiye ederim. nk onlar benim kursam ve heybemdir (yakn dostlarm ve gvendiim srdalarmdr). Onlar zerine den vazifeyi ve ahidlerini yerine getirdiler. imdiyse geriye, bu
Har sresi, yet: 10 Muhammed Eb Zehra, Eb Hanife: Haytuh ve Asruh, ruhu ve Fkhuh, s.79, 1. Blm, 61. madde. 45 evkn, radl abiyy il Mezhebi Ehl-i Beyti fi Sahbin-Nebiyy, Amman 2006, s.51. 46 Al el-Kari, erhu-if c.2 s.521; bn bidn Mecmatur-Resail, c. s.359 47 bn bidn, Raddul-Muhtr c.3 s.293; Mecmatur-Resil c.1 s.359
43 44

316

Firaset-l Mminin

yaptklar karlnda alacak haklar kalmtr. u halde siz onlarn iyilerinin iyiliklerini aln kabul edin; ktlerinin ise kusurlarn affedin. 48 Hccetl slm mam Gazali, btn aratrmaclarn kendi eseri olduunda ittifak ettikleri tikadda ktisat adl kitabnda (zetleyecek olursak) yle der: Sahabe ve Hulefa-i Raidn (r.anhum) hakknda ehl-i snnet akidesinin beyan: Sahabe ve Hulefa-i Raidin hakknda israftan israfa girmilerdir. Kimi ar derecede ver. Kimi de ktleme cihetine giderek sahabenin aleyhinde dil dker. Sakn sen bu iki frkadan olma ve itikatta iktisat yolunu tut! Bilmi ol ki, Allah-u Telnn kitabnda Muhacir ve Ensar vg ile anlmlar ve Peygamber (s.a.v.) tarafndan da tezkiye olularna ( temize karldklarna) dair muhtelif lafzlarda mtevatir haberler varit olmutur. Nitekim peygamber (s.a.v.). nsanlarn en hayrls benim asrm (n insanlar) dr ve sonra onlarn ardndan gelenlerdir diye buyurmutur.49 Sahabenin her biri hakknda zel vme varit olmutur ki, bunun nakli uzar. te bu itikattan ayrlmamalsn. Sahabe hakknda anlatlan ve kt zann davet eden durumlarn tesiri altnda kalarak, onlara su-i zan yapmaktan sakn! Bu tr rivayetlerin ou taassubun icad olup, asl yoktur. Asl olan da tevil etmek mmkndr. Akln uygun grmedii bir rivayet ise, kendisinde hata ve sehvin (yanlmann) mmkn olmas sebebiyle kabul edilemez. Sahabenin fiilleri netice itibariyle hayra varmam olsa da hayr ileme kastna hamledilir. Bilmi ol ki sen, bu makamda bir mslmana ya kt zan yaparak onu yerecek ve yalanc olacaksn veya hsn- zan yaparak onu yermekten ekinecek ve mesel hataya dm olacaksn. Ne var ki mslmana kar hsn- zanda yanlmak, s-i zanda doru olmaktan daha selmettir. yle ki, bir insan blise veya Ebu Cehile veya Ebu Lehebe veya kt kiilerden diledii kimseye lnet okumaktan hayat boyunca dilini tutsa, onun bu sktu kendisine bir zarar vermez. Fakat bir mslman, Allah katnda beri olduu bir meseleden tr bir kerecik yerse, phesiz helke maruz kalr. Hatta eriat, gybeti iddetle men ettii iin insanlar hakknda bilinenlerin ounu dile almak bile doru deildir te bu incelikleri gz nnde tutan ve tabiatnda boboaz olmayan kii, devaml olarak sktu, Mslmanlarn tmn hsn- zann ve selef-i salihinin cmlesini vg ile anmay tercih eder. Btn Sahabenin hkm budur.50 Mehur eseri hy-i Ulmiddn eserinde de bu konu hakknda yle der: Reslllahtan sonra hak imam (Halife) Ebubekir Sdktr, sonra mer, sonra Osman, sonra Ali (r.anhum) dur. Reslllahn, muayyen bir ahsn halife olmasna dair kesin bir emir yoktur. nk byle bir emir olsayd vali ve emirleri tayin ettii gibi, byk imam da tayn etmesi ve bildirmesi daha evla olurdu ve bunu gizlemezdi. Herhangi bir vali ve emiri gizlemeden tayn eden
Buhr, Sahih, Menkbl-Ensr 11, IV, 226; Mslim, Sahih, II, 1949, hadis no: 2510. Buhar, c.2 s.938; Mslim, Fedil, 211; Tirmiz, Menkib, 57 50 mam Gazali, tikadda iktisad s. 276
48 49

Firaset-l Mminin

317

Reslllah (s.a.v.) nasl olur da, halifeyi gizli brakr. Eer byle olsayd neden bu aklk ortadan kaldrlm ve bize ulamamtr. Binaenaleyh, Ebubekir-isSddk, eshab- kiramn semesi ve kendisine biat edilmesiyle imam olmutur. ayet Reslllah, Ebubekin dnda, iddia edildii gibi, baka bir sahabe iin Hilafet onun hakkdr demi olsayd ve sahabe-i kiramda Resulllahn bu szn dinlemeyip Ebubekri halife seseydi, o zaman btn sahabenin Reslllaha ihanet etmi olmas demektir ki, bu da btn sahabeyi ihanete nisbet etmek ve sahabenin icman ykmak manasna gelir. Byle bir saygszl iddia etmek cesaretine ancak Rafzler yeltenebilir. Snnet ve Cemaat Ehlinin inancna gre, hibir fert istisna olmakszn, btn sahabe-i kirm temizdir. Allah ve Resl onlar vd gibi, onlar vmek, her mslmann bata gelen vazifeleri cmlesindendir.51 Netice: Hilafet meselesinde ki bu tartmalar, ister gelen haberleri farkl anlamalar ve yorumlamalar sebebiyle olsun, ister bu konudaki bilgilerden tam haberdar olamama, ister beer duygularnn karmas gibi her ne sebepten olursa olsun. Yanl olan; bu konudan dolay her iki tarafn tekfirle (kafirlikle) itham edilmesi, bu konu sebebiyle sahabelere dil uzatlp saygda kusur edilmesi, bu meseleyi gndemde tutup Mslmanlarn arasna fitne tohumlarnn ekilmesi, farkl anlamalara olmasndan daha fazla yersiz tepkiler gsterilmesidir. En iyisi dinimizin emirlerini yerine getirelim. Bylesi tartmalar Mahkeme-i Kbraya brakp yersiz konuma ve tartmalardan dilimizi tutalm. zellikle avam kesiminin bylesi konular tartmalarnn fayda yerine zarar getireceini bilelim! Bazen yle dnyorum: Bir ksm Mslman, her meseleye hemen iman kfr ynnden bakyor. Bu yzden de birbirlerini tekfir ediyorlar. Sadece kendilerini cennet ehli, nect frka olarak gryorlar. Bu yzden bazlar neye nasl inanacan aryor. Hangi tarafa admn atsan birileri seni imandan karp ebedi cehenneme atyor. Ya Rabbi, senin rahmetin kullarnkinden daha ok, bu kullara kalsa kimseler cennete giremeyecek. Sen Mminleri koru. Kanaatimiz o ki, en ihtiyatl yol: slm limlerinin ounluunun dnd gibi dnmek, icmann yannda yer almaktr. Ya Rabbi hatalarmz af eyle, bizlere yanllarmz gster, hidayet eden ancak sensin. min) Bu aklamalardan sonra Alevlikle ilgili konumuza geri dnelim. Bazlar da Hz. Ali (r.a.)nn camide veya camiye giderken ldrln bahane ederek, camiye gitmiyorlar. Hlbuki Hz. Ali (r.a.) vurulduu zaman, o yaral haliyle bile Cade bin Hbeyreye namaz kldrmasn emretmitir. Bata Hz. Hasan ve Hseyin efendilerimiz olmak zere tm Mminler camide namaz klmaya devam etmilerdir. Demek ki; maksadmz hakk doruyu bulmaksa i kolay; yok eer yle deilse bahane bulmak da ok kolay! Hz. Aliyi ve Ehli Beyti sevmek zerimizden kulluk grevini ve ibadet mkellefiyetini kaldrmyor! Ben bir tek tavsiyede bulunuyorum:
hy-i Ulmiddn, (Hilfet zinciri) c.1 s. 395

51

318

Firaset-l Mminin

Beer olarak herkes gibi bizlerde gnah ileyebiliriz; ama gnahta srar etmemeli ve imannz atmamalyz. Namazn, orucun, haccn farziyetini inkr etmek, ikiye hell demek gibi, oruca gerek yok demek gibi bir yanlla da dlmemeli, ayn zamanda alg ve arklarla ibadet yaplamayaca da bilinmelidir. Ve Hz. Peygamber (s.a.v)in getirdii tm emirlere cangnlden inanp, ahiretle ilgili haberler nemsenmelidir. ayet umursamazsak elimizle ahiretimizi ykm oluruz. Hele Mslmanlar arasnda yaayp hi dini sorup aratrmamak, hep yanllarda gitmek, hi dzelme gayreti gstermemek cehenneme gitmek demektir. ayet slm inancna uymayan yanllklar tayan Alevi merebine bal kimseler varsa, Alevlii doru olarak anlayan bykler ve bilirkiiler onlar uyarmaldrlar. Ve simlerimiz Alevi de, Snn de olsa inanlarmzn slma zt olmamas gerektiini sylesinler. Evltlarmz yanl inanlardan koruyalm ki, dnya ve ahiretleri kurtulsun. slm renip aratralm; ama ne yaparsak bilerek yapalm. Byle kulaktan dolma szlerin ve atalarmzdan grm olduumuz yanllklarn arkasndan gitmeyelim. Tarif ettiimiz ekliyle slm kabul edenler Mslmandr. Yok, namazsz, ezansz, orusuz, guslsz, camisiz, Kuransz, Muhammedsiz; ikili, sazl, cazl bir Mslmanlk dnenler varsa veya slmdaki ibadetlerin yapl eklini slm mmetinin icmasndan farkl anlayp yorumlayanlar varsa onun ad Mslmanlk deil, bir baka eydir. Dnyaya gelip imtihan olma hakkmz bir defa onu da gnahta ve inkrda geirmeyelim. Herkes kendi kafasna gre bir Alevlik karamaz. Alevi de, Snn de olsa kardetirler, yeter ki slamn esaslarna inanp uyalm. slam kendimize uydurmayalm. Gerek Alevi Allah, Peygamberi ve Ehl-i Beyti sevendir. yleyse Aleviyim diyenler: Hz. Ali ve On ki mamn inand ve yaad gibi dini anlamal ve yaamaldr. Hz. Ali de, On ki mamda Hz. Muhammed (s.a.v)in inand ve yaad gibi kulluk grevlerini yapmlardr. Aleviler, On iki mama benzemeli, btn yaaylarn, rf ve adetlerini, gelenek ve greneklerini slm terazisiyle On ki mamn yaad halis ve saf slamiyetle tartmal, o mihenge vurmal, aykr olanlar ayklamaldr. Ortada phe gtrmeyen gerek u ki: O Ehl-i Beytin ncleri, Kinatn Efendisi olan dedelerinin yolundan zere miktar ayrlmamlar, gerekirse bu uurda canlarn feda etmilerdir. Gayri Mslimler birlik olup bizleri Snn, Alevi, Krt, Trk deyip mezhepilikle, rklkla birbirimize drp aramza tefrika tohumlar atarken uyank olalm. Kutsal deerlerimize beraberce sahip kalm. Hi phesiz ayrln acsn yine bizler ve evltlarmz ekecekler. Allah-u Teala cmlemizi, evltlarmz, genlerimizi yanl inantan, arclktan, ifrat ve tefritten, taassuptan korusun. Bizleri hidayet ettiklerinin yoluna girdirsin. min Bu konulara deinmiken Ehl-i Beytten olan 12 mama nispet edilen hikmetli szlerden birkan teberrken zikredelim. Peygamber Efendimiz

Firaset-l Mminin

319

(s.a.v.) bizden Ehl-i Beyti sevip saymamz istemi. Bir hadisi eriflerinde de yle buyurmular: Haberiniz olsun! Ben size iki nemli ey brakyorum. Bunlardan biri Allah-u Tealann kitabdr. O, Allahn ipi olup, kim ona tutunursa hidayet zere olur, kim de onu terk ederse dellete der. kincisi de Ehl-i Beytimdir.52

1) Hz. ALi (R.A):

Kadnn cihad kocasyla iyi geinmesidir. Kul midini yalnz Rabbine balamal ve yalnz gnahlar kendisini korkutmaldr. Mslmann hayrls, Mslmanlara faydal olandr. Her fenalktan uzak kalmann yolu, dili tutmaktr. Hayra niyet ettiinde acele et ki, nefsin seni yenip de caydrmasn. ki ey akl ve tedbiri bozar. Biri acele etmek, biri olmayacak eyi istemek Akl gibi mal, iyi huy gibi dost, edep gibi miras, ilim gibi eref olmaz. Danmadan (istiare etmeden) doruya ulalmaz. Tefekkr ediniz. Tefekkr etmek, uyank insanlarn gnln diriltir. Sizin t almanz engelleyen ey, kendinizi byk grmenizdir.

2) Hz. HASAN (R.A):

nsanlarn helaki sebeptendir. Kibir, hrs ve hased. Kibir, dini yok eder. nk iblis o yzden dergh- izzetten kovuldu. Hrs, nefsin helakine yol aar, nk, Adem (a.s) o yzden cennetten kartld. Hased, ktln tuzadr. Kabilin Habili ldrmesi hasedi yzndendir.

3) Hz. HSEYN (R.A):

Bil ki, Allahn (c.c.) emrine uyman, hamd etmeyi gerektiren en byk nimettir. Ey insanlar, cmert olan efendi olur. nsanlarn en cmerdi, istemeden verendir.
52

En ok affeden kii, gl iken intikam almayandr. nsanlarn en iyi kalplisi, insanlar ona yan izdiinde onlar ziyaret edendir. Gzel ahlk insann ssdr.
Mslim, Fezilus Sahbe 37, (2408)

320

Firaset-l Mminin

Mrvvetin en by vefakrlktr. Acelecilik ahmaklktr. Byklk taslamak ise byk bir tehlikedir.

Her kim, bir mminin bir skntsn girdirse, Allah-u Tela da onun dnya ve ahiret skntlarn giderir.

4) ZEYNEL ABDN (R.A):

Zararl yemeklerden saknan insann, sonu ate olan gnahlardan saknmamasna hayret ederim. Mminin mmin kardeinin yzne sevgi ve muhabbetle bakmas ibadettir. Cimri ile arkada olma, kendisine en muhta olduun zaman, sana yardm etmeyip yalnz brakr.

5) MUHAMMED BAKIR (R.A):

Bir gz Allah korkusundan gzya dkerse, Allah onun yzn cehenneme haram eder. Gzyalar yanaklarndan dklrse, kyamet gn Allah o yz rezil, perian etmez. Ya Rabbi, bana emrettin, emrettiklerini yerine getiremedim. Nehyettiklerinden saknamadm. Aciz kulun olarak huzuruna geldim, gnahlarm itiraf ediyorum. Rzkn azalnca bil ki kusurlarndandr. Estafirullah de. Bir kimsenin kalbine kibir girerse, illa aklnda az veya ok noksanlk var demektir. Bir alimin lmesi, eytana 70 bidin lmesinden daha sevimlidir. Olu Caferi Sadka yle demitir: Allahu Teala rzasn ibadette, taatte gizledi. Onun iin hibir ibadeti, hayr kmseme! Belki onunla Allah senden raz olur. Gazabn gnahlarda gizledi. Hibir gnah kmseme. Olur ki, o kmsediin gnah sebebiyle Allah (c.c) gazap edip seni cehenneme gnderir. Allah (c.c) evliyasn da insanlar ierisinde gizlemitir. Hibir mmini kmseme, hor grme! Belki kmsediin kii, Hakkn veli kulu olabilir. Dnya uykuda grdn ryaya benzer. Uyandn zaman hibir ey kalmamtr.

Firaset-l Mminin

321

Bir kimsenin seni ne kadar ok sevdiini anlamak istersen, senin o kimseyi ne kadar sevdiine dikkat et. Yani sen onu ne kadar seviyorsan, o da seni o kadar seviyor demektir.

6) CAFER- SADIK (R.A):

Vefatndan az nce olu Musa Kzm yanna ararak ona yle nasihatte bulunur: Ey oulcuum, Allahn verdiine kanaat edeni Allah zengin eder. Bakasnn eline gz diken fakir olarak lr. Sfyan- Servi yle der: Cafer-i Sadkn yle dediini duydum: Zamanmzda kurtuluu bulmak ok zordur. Kurtulu, olsa olsa, gururu ve benlii atmakta olur. Eer kurtuluu yine bulamazsan onu dnyadan uzaklaarak bulabilirsin. Eer rzknda daralma olursa, Ona oka istifarda bulun. Amelsiz dua eden, yaysz ok atan gibidir. Akl kadar bereketli, zenginlik yoktur. Ahmaklk kadar deersiz yoksulluk yoktur. Fikir edinmek, konuup grmek kadar gl yardm olamaz.

nsanlar helk oldular. nk sormadlar. Bu ilmin kilidi vardr. Onun anahtar sormaktr. Deerli olmak istiyorsan yumuak ol; rsvay olmak istiyorsan sert ol. nsann bencillii onun aklnn zayflna delildir. Cahiller arasnda yaayan limler garip saylr.

7) MS KZIM (R.A):
Tenhada bir kiiye t veren, onu kazanm olur. Halk arasnda t veren onu knam olur. Ahireti seven, dnyadan gelen bellar sabrla karlar. Acelecilii terk etmek, yapaca ilerde bakalarna danmak ve azmettiinde Allaha tevekkl etmek, kiiye yakan stn hasletlerdir. Ziraat yumuak toprakta olur. Tan zerinde deil. Bylece ilim ve hikmet de alak gnlllerde olur. Kibirlilerin kalbinde deil.

8) AL RIZA (R.A):
Herkesi dostu akldr; cehalet de dmandr. nsanlara sevgi beslemek akln yarsdr.

322

Firaset-l Mminin

Akll kii, yeterinden daha az ile yaayan ve her an lme hazr olan kiidir. Kanaat insan koruyan bir zrhtr. almak ise dnya ehline kul olmaktan insan kurtarr. Kerim insan, alaklara el amayandr. Bir yudum su ile bile olsa akrabalk ban koparma. Akrabalk ban korumann en stn derecesi onu zmemektir. Sabrl olmak ve susmak dini anlamann almetlerindendir.

9) MUHAMMED CEVD (TAKYY) (R.A):

kr anlatmann ss, gnl alak olmak, ilmin ss, gzel ahlk da akln ssdr. Gzel ahlkl olan, tatl dili ve aklnn kemaliyle bilinir. Tevbenin geciktirilmesi gaflettir. i sonraya brakmak, yarn yaparm demek aknlktr. limsiz amel edenin, bozduklar, yaptklarndan fazladr. nsan Allah (c.c) katnda ykselten ey, onun takvasdr. Frsatlar bir ganimettir. Mminlerin amel defterlerinin gzellii, gzel ahlkna baldr. Allaha ihtiyacn arz edene, insanlar ihtiyalarn arzeder. Allahtan korkan insanlar sever. Zulmle amel eden, zalime yardm eden, zulme raz olan, hepsi ortaktr. ey kimde olursa piman olmaz. Aceleyi terk eden, meveret yapan, Allaha tevekkl eden. nsann gnahlarla manen lmesi, hakik lmden daha byk bir lmdr.

nsann mrnn Salih amellerle bereketlenmesi, mrn uzun olmasndan hayrldr.

10) AL HD (NAKYY) (R.A):

Nerede aile halkn? Nerede srmal elbiselerin, yaldzl talarn? Nerede tllerle rtlp altn peelerle korunan yzn? imdi o yzlerin zerine mekte bcekler. Evleri bombo, iindekilerse mezarlarnda yatyorlar. Gtler, gtler.

11) HASAN- ASKER (R.A):

Btn dnya ve dnyada ne varsa hepsi bir lokma olsa, bende o bir lokmay alp, iman ve irfan sahibinden birine versem yinede onun hakkn deyememekten korkarm. Sana t verir gibi grnse de, cahillerin sohbetinden uzak dur.

Firaset-l Mminin

323

12) MUHAMMED MEHD (R.A):

Muhammed Mehd Hasan Askerinin oludur. H. 255 ylnda domu. Annesi Nercis hatundur.53

***
Genlerimiz Hakknda zerimize Den Grevler:

Biraz da dinimizin selmeti, toplumumuzun huzura kavumas iin nemli olduuna inandmz hizmet ekillerinden bahsedelim: zellikle genlerimizin gzel bir dini eitim almalarn salayalm. Yetien genliin kalbine Allah korkusu yerletirilmezse, vatan ve milleti korkun gnler bekliyor demektir. Gayrimslim lkeler dahi su orann drmek iin kendi genlerine din eitimi vermeye alyorlar. Onlar dahi biliyorlar ki Allahtan korkandan zarar gelmez. Onlarn bana polis dikmeye gerek yoktur. Allah beni gryor dncesi onu ktlklerden alkoymaya yetiyor. Allahtan korkmayan insanlar deta su makinesidirler. Geree baklrsa dnyada biraz huzur ve sknet varsa o da Allahtan korkup ahiret inanc tayan insanlar sebebiyledir. Bu sebeple genlerimizi eitirken sadece dnyalk bilgiler verilip din, iman, edeb, terbiye alanmazsa topluma, vatana faydal deil zararl bir fert olurlar. Okuyup ta terr estiren pek ok insan var. Kimyay, fizii reniyor faydal hizmetlerde bulunacana bomba yapyor. Ama Manevi bilgilerle de donatlrsa o zaman bilgisini gzel gayelerde kullanma bilinci yerleir. ou zaman televizyon haberlerinde niversite genlerinin svmelerini, birbirleriyle olan kavgalarn, birbirlerine olan nefretlerini gryoruz. slami terbiyeyi iyi bir ekilde almam olan bu genlerimiz acaba kendi rencilerini nasl edeplendirecekler, nasl toplumun birlik, beraberlik iersinde kardee yaamalarna faydal olacaklar? diye dnmekten kendimizi alkoyamyoruz. Nedense bazlar yine de dindar insanlarn oalmasn istemiyorlar. Acaba u: Allah, Peygamberi tanmayan, elinde ikisi olup her yere dehet saan genleri yetitirmeye alanlar ne dnyorlar? Gnmzde her gn iddet ve su oranlarnn artmas, ahlken byk bir kntnn olu sebebi: Manev boluun doldurulamay ve dinsizlii pompalayan zihniyettir. u inkrc olup dini istemeyenlerin aklna alr dorusu! Bunlara kalsa tm genleri Allah inancndan uzaklatrp bir boluun ierisine atverirler. Hlbuki bunlar dnmyorlar ki, insanlarn kalbinden Allah inanc, Allah korkusu karsa, dine, peygambere sayg olmazsa o lke yaanmaz hale gelir. Herkes birbirini krp geer. Kendileri bile evlerinde rahat uyuyamazlar!

53

Alevilik ( Burhan Bozgeyik)

324

Firaset-l Mminin

nanl insanlardan topluma hi bir zaman zarar gelmez. nansz kiilerden de her trl ktlk beklenir. Onun iin yle demiler: Kork Allahtan korkmayandan; korkma Allahtan korkandan. Radyo haberlerinde yle bir olay anlatld: Adamn birisi Trkiyenin pek ok ehirlerinde yllarca hrszlk yapm olduu halde iken, gnn birinde ibret verici bir rya grr. Ve o rya, o ahsn yapm olduu yanllar anlayp, piman olmasna ve sonunda da ciddi bir ekilde tevbe etmesine sebep olur. Artk gerekleri anlayan bu kulun kalbine Allah sevgisi ve gnahlarndan dolay da Allah korkusu girer. Ve bu gen geceleri rahat bir ekilde uyuyamaz olur. Mallarn ald kiileri skntya sokup, kullarn hakkn boynuna geirdii iin hep rahatszlk duyar. Ve daha sonra alp kazand paralar ehir, ehir, sokak, sokak gezip, kimlerinin maln almsa onlar geri demeye balar. Karlarnda byle bir ahs gren mal sahipleri duygulanm, kimileri de paray almayp haklarn hell edivermiler. te bir insan Allah-u Tealay tanyp, onun Reslne tabi olduktan sonra kimseyi incitemez. O ancak insanln faydasna alabilir. Genleri dini eitim almayan lkelerde adam ldrme, hrszlk, iki, kumar, zina, faiz, zulm gibi gnahlar son safhada. Halen genleri dinden, imandan uzaklatrmak isteyen insanlar hangi akla hizmet ediyorlar? Allah-u Tealann mlknde, ona kar geliyorlar, onu inkr ediyorlar. Cenab- Hakkn yaratt kinatta yayorlar, onun suyunu iip havasn teneffs ediyorlar. Onun nimetlerini yiyorlar, sonra da kendilerini yaratan inkr ediyorlar. Bu kullar acizliklerini grmyorlar. Acaba Cenab- Hak havasn kesse, suyunu yerin derinliklerine ekse, yamuru yadrmayp yeryzn le evirse bunlar ne yapabilirler? Acaba yerde fel olsalar, yrmekten aciz kalsalar ne yapabilirler? Keke acizliklerini anlayabilseydiler! Kinattaki her canl Allah-u Tealaya muhtatr. Evet, genlerimizin dini bir eitim almalarna yardmc olalm. Hem dnyay, hem ahireti ihya eden genler olsunlar. Vatana, millete faydal birer fert olsunlar. Gen Osmanlar gibi genler yetisinler. Davullar vuruyor, tellallar, sadrazam (babakan) Hsrev paann emrini herkese duyuruyordu: Ey mmeti Muhammed! duyduk duymadk demeyin. Badata sefer var. Sadrazam efendimiz gn grm, devran srm olanlarn orduya katlmalarn emir buyuruyorlar. Bynda tarak durmayanlar orduya giremeyecekler. Girerlerse sonras kt olacak. Duyduk duymadk demeyin. Gen Osman da duymutu bunu, duymutu; ama muharebeye katlmak istiyordu. Gizlice orduya girdi. Derken, bir gn sadrazam onu grd. At stnde bir ahin gibi duruyor. Dmana gz atrmyordu. u yiit kimdir? diye sordu. Gen Osmandr, dediler. Byk kahramanlklar gsterir. Hsrev Paa kalarn att:

Firaset-l Mminin

325

Ne sz dinlemez eydir bre! Biz bynda tarak durmayan orduya girmesin diye ferman etmedik mi, tellallar bartmadk m? Cenk (sava) durunca tez bana getirin. Sava akama doru durdu. Gen Osmana haber salnd: gelsin sadrazam paa kendisi ile grecek. Gen Osman geldi. Paa ile etrafndaki kumandanlar selamlad sonra dimdik ayakta durdu. Hsrev Paa: Adn nedir? Diye sordu. Gen Osman derler efendimiz. Peki, byn da tarak durmayanlar, orduya katlmasn diye ferman ettiimizi duymadn m? Duydum efendim. Paa hiddetle ayaa frlad: Hay bre! Duydun da ne diye katldn? Paa hazretleri, benim bymda tarak durur. Paa hayretler ierisinde baka kald. Delikanlnn by yoktu, gencecikti daha. Glmseyerek sert kemikten yaplm taran gen Osmana uzatt. Al sana tarak, grelim bynda duracak m? Gen Osman hi duraksamadan tara ald ve sert bir hareketle st dudana saplad. Kan aznn iki yanndan akarken paaya glmsedi: Grdnz gibi bymda tarak duruyor paam. Emrinize kar gelmi deilim. Btn dileim vatanma, milletime hizmet etmektir. Hsrev Paa ile btn beylerin, paalarn gzleri bu manzara karsn da yaarmt. Hsrev Paa delikanly kucaklad ve alnndan pt. Bu orduda senin gibi yiitler olduktan sonra elbette Badat bizim olacaktr, dedi. Ruhsat verdim gidebilirsin. Ertesi gn sava btn iddetiyle tekrar balad. Gen Osman en nlerdeydi. Allah Allah!sesleri ile atlyor, dman krp geiyordu. Birden sancaktarn vurulduunu grd. Sanca kapt gibi, Allah Allah!diye naralar atarak kaleye trmand. Sanca burca dikti. O da can yerine saplanan hain bir kurunla ehit oldu. Ama nam yzyllar boyu dillere destan oldu. te bu dncede olan genler yetitirelim. Ve onlar daha baka faydasz ve yanl inan ve dncelerden korumaya alalm. Genlerimizi fala, burlara bakarak gaybi (gelecekle ilgili) bilgiler elde edebileceklerine, ayn zamanda gaybtan haber verdiini iddia eden falclara, cindarlara inandrmaya alyorlar. Bylelikle inanlarn bozmak istiyorlar. Her Mslman bilmeli ki, gayb (gelecekte ne olacan) sadece Cenab- Hak bilir. Onun iin genlerimiz; byle gayptan haber verdiini iddia edip milletin srtndan para kazanmaya alan cindar, khin, falc gibi kiilerden uzak dursunlar. Bunlara

326

Firaset-l Mminin

inanmann dinimizde yasaklandn bilsinler, kendi kendilerini faydal eserler okuyarak yanl inanlardan korusunlar. Ayn zamanda genlerimiz dinimizde ruh armakla ilgili bir inancn olmadn bilsinler. Byle yalanlara inanmasnlar. Ruhlarla grtklerini syleyenler, eytann ve cinlerin hilesine kanyorlar. slamda kabul edilmeyen bir dier inan ekilde, eski ilkel kavimlerde ortaya km olan tenshtr. Tensh, (ldkten sonra ruhun tekrar bir baka bedende dnyaya dnmesine inanma) gibi batl ve sama bir inantr. Hlbuki, tenshe, inanan ahireti, kabir azabnn ve sualinin hak oluunu, oradaki nimetlenmeyi inkr etmi olur. Bu inan doru olsayd, insan nfusunun hi artmamas icap ederdi. Hlbuki dnya nfusu durmadan artmaktadr. Byle len ruhlarn tekrardan geri dnmesi mmkn olsayd, o zaman herkes kendi sevdiklerini aramakla urard. Geri dnmek olsayd, insanlar nasl olsa geri geleceim deyip gnahlara devem ederdi. Birde bu dnyasnda imtihan olduumuz iin gizlilik esastr, ldkten sonra dnyaya gelen iin artk gizliliin, gabya inanmann bir anlam kalmaz. Bu inan, Ayet54 ve Hadisi eriflerde aka belirtildii zere slmn kesinlikle reddettii bir inan eklidir. Dier semav dinlerde de bu inan ekli yoktur. Mslmanlar byle batl inanlardan kendi kendilerini korumaldrlar. Bir de gelerimizi loto, toto, at yarlar ve milli piyango gibi kumar oyunlaryla ypratmak istiyorlar. Bunlar hem haram ve hayrsz paralardr. Dnyada bela, ahirette azaptr. Mslmanm diyen genler byle haram ve kirli paralara tenezzl etmemelidirler. Kumarlarla elde edilen paralar haksz kazanlardr. nk kumarlarda, bu tr ekililerde birileri kazanr; birileri de kaybeder. Tembellikle para kazanp zengin olmay aklnzdan silin. nsanlara faydal olarak kazann; zarar vererek deil, parann her zaman huzur ve mutluluk getirmeyeceini bilin. Bu yollarla para kazanan insanlarn pek ounun ba bellardan kurtulmamtr. Hatta bazlar da niin haram olsun ki, diyor. Byle diyen kii harama hell dediklerinden, Allah korusun imanlarndan da olurlar. Onun iin dinimizi iyi renelim, nerede gnaha girdiimizi, nerede imana zarar geldiini bilelim, azmzdan kan lflar dnerek kullanalm. Bazlar da eytann hilelerine kanp yle diyor: ayet bana milli piyangodan, totodan, lotodan para karsa: Hacca giderim, cami yaptrrm, fakirlere yardm ederim. Hlbuki byle dnen ve konuan kii gnaha girer. nk haram malla sevap kazanacan uman kiilerin imanlarnn gittii fetva kitaplarnda aka belirtilmitir. yleyse genlerimizi gnah ukuruna yuvarlanmalarn engelleyelim. Bu hususta yayn vastalarndan da istifade edelim. Din dmanlarnn almalarna kar bir alternatif oluturalm. Onlarn silhyla kendilerine
Secde sresi, yet: 12,13; Enm sresi, yet: 27-30

54

Firaset-l Mminin

327

karlk verelim. Genlerin zihinlerini batl inanlardan uzak tutalm. nk zihinlerin igali toprak igalinden daha tehlikelidir. Bizler insanlarn gnahtan korunmalarna alrken bir de imandan mahrum olanlara ne gibi bir hizmet sunabiliriz onun da arelerini arayalm. Bu konuda dini eitim alm genlere ok grevler dmektedir. Bu genler dinlerinin emirlerini cidd bir ekilde yaayp arkadalarna gzel rnek olmal, onlar da Hakkn yoluna armaldrlar. Bizler dinini gzel yaayan Mslmanlar olursak, hareketlerimizle gayrimslimlere rnek olursak belki onlara da iman nasip olur. Bilakis yurt dnda yaayan insanlar gayrimslimlere gzel rnek olmaldrlar ki, onlar da bu gzel dini aratrsnlar da hidayete ersinler.
Eer biz ahlak- slmiyenin ve hakaik-i imaniyenin Kemaltn eflimizle izhar etsek, Sair dinlerin tbileri elbette cemaatlerle slmiyete girecekler. Belki, kre-i arzn baz ktalar ve devletleri de slmiyete dehalet edecekler. Risale-i Nurdan Vecizeler

Hlihazrda Mslmanlara byk bir vazife ve sorumluluk dmektedir. slamiyeti gzel temsil edemeyenler, slamn gzelliine perde olmaktadrlar. Hlbuki Mslmann vazifesi, slama perde olmak deil; ayna olmaktr. Zira en gzel tantm szle deil; yaamakladr. Nice gayrimslimler slama girdikten sonra canla bala slama hizmete ve insanln kurtuluuna alyorlar. Bizler de slamn kymetini anlayp onu insanln istifadesine sunmaya alalm. Hizmet ehli olmak, en gzel fedakrlk rneidir. Hizmet konularnda da almalar yapmaldr. Bilakis Diyanet leri Bakanlna byk grevler dmektedir. En azndan yaynlanmam olan dilerde Kuran- Kerim mealleri yazlp internette yaynlanmal, bunun yannda Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem)i ve slam tantan eserler mmkn olduu kadar tm dillerde yazlp internet kanallaryla tm insanlarn istifadesine sunulmaldr. Sadece ounluu ngilizce olan eserler kfi gelmemektedir. Bunun yannda Diyanet leri Bakanlndan daha pek ok hizmetler bekliyoruz: Mesel: a) niversite genlerine sahip ksnlar. Onlarn hem dinlerini yaayp hem de eitimlerini devam ettirebilmeleri iin uygun barnma yerleri temin etsinler. Bylelikle haramdan saknan, insanlar doru yola aran genler olsunlar. Yani bunu yapmakla genlerin uurlu, faydal ve hizmet ehli bir insan olmalarn salam olurlar. b) lkemizdeki Alevi vatandalara ve gebe eklinde yaayan insanlara dini eitimlerini doru olarak alabilmeleri iin yardmc olsunlar. c) Televizyondaki ahlk bozucu yaynlara kar; kendileri de gzel ve ilmi yaynlar yapsnlar. Bir alternatif olutursunlar.

328

Firaset-l Mminin

) Kz Kuran kurslarna ok nem verip, yetien kzlara dine hizmet etme uuru alasnlar. ok k ve dar mantolar giyinip erkeklerin dikkatlerini zerlerine ekmelerinin caiz olmadn, earplarnn altnda salarn topuz edip belirtmelerinin yanl olduunu sylesinler. zellikle Hoca hanmlar, onlara giyimleriyle, bilgileriyle, gzel ahlklaryla rnek olmaldrlar. Bu tesettr konusunda byk yanllklar yaplyor. slmn bizden istedii giyim ekline okta dikkat edilmiyor. Baz bayanlar mantoda giyse ok k giyiniyor, giydikleri earplar ok dikkat ekiyor. slmda belli bir giyim art getirilmemi; ama bu konuda dikkat edilmesi gereken kaideler konulmu. Tesettrde vcut hatlar belli olmamal denilmi; ama vcut hatlarmz belli oluyor, ok k olup erkeklerin dikkatlerini zerlerine ekmemeli denilmi; ama renkli earplar, k mantolar dikkat ekiyor. Bazlar; gzel giyinelim ki tesettre zensinler diye dnseler bile bu dnce okta shhatli deil. yle bir durum olumu ki; kapal bayanlar aklardan ok daha dikkat eker hale gelmiler. Bayan hocalarmzdan bile bunlara dikkat etmeyenler oluyor. Bu hususa bata bayan hocalarmz dikkat etsinler, kzlarmza gzel rnek olsunlar. Bu gibi konularda hep tavizlerle, ruhsatlarla amel etmeyelim. Taviz verdike dier tavizlerin arkas geliyor. Her konuda hell deil mi deyip azameti veya en gzeli terk etmeyelim. Takva neyi gerektiriyorsa ona gre yaayalm. Sade giyimleri tercih edelim. Yani en gzel neyse onu yapmaya gayret sarf edelim.
Kk gnahlar kmseme, nk onlardan byk gnahlar dallanr, budaklanr. (Sfyan- Sevri)

Bir de yetien kzlarmzn Peygamber (a.s)n vd hanmlardan olabilmeleri iin; ilimle beraber, gzel ahlkn, geimli ve mtevaz olmann, bunun yannda kocann, anne ve baba hakknn nemini de retmeyi ihmal etmeyelim. Bir baka husus: Artk hocalarn toplantlar da ou zaman bayan ve erkek eklinde karma oluyor. Bu da ok uygun deil, ona da dikkat edilmesini ve bu konu zerinde de dnlmesini rica ediyoruz. En azndan Kuran Kursu hocalarmzn sade, geni ve mat renkler tercih etmelerini istiyoruz. Rengrenk earplardan ziyade hepsinin ayn renk ve ayn sadelikte dikkat ekmeyen bartleri kullanmalarn, bartlerinin de omuzlarnn zerine dklmesini ve bu sadeliin nemini dier bayanlara da retmelerini istiyoruz. Bir din muallimesi, bir Mslman hanm olduklar hareketlerinde belirdii gibi, giyimlerinde de belirsin. d) Temel dini eserleri bastrp uygun fiyatlarla halkmzn istifadesine sunsunlar. zellikle halkmzn oka sorduklar sorulara verilen cevaplar sorulu cevapl bir kitap haline getirip grevlilerin istifadesine sunsunlar. Bu konuda kk kitapklar hari ciddi bir ekilde hazrlanm bir eser gremedim. Bir de diyanete halkmz soru sorduklar zaman, sorulara cevap veren kardelerimizin fetvann heybetini, onun sorumluluunu kalplerinde hissetmelerini istiyoruz. Bu hassasiyetin devam etmesi iin bir gnde sorulan yzlerce, binlerce sorulara cevap vermekten ziyade; belli sayda sorulara

Firaset-l Mminin

329

cevap verilse daha doru olur. Her gn yzlerce soruya cevap veren lim kardeimiz yoruluyor, yorulunca da sorulan sorulara ciddiyetle ynelemiyor. Birde her soruya ayn limler cevap vereceine, ehil kiiler arasnda konu taksimi yaplsa, sorulan sorular hangi alana giriyorsa o konunun uzmanna kii ynlendirilse daha shhatli cevaplar alnm olunur. nk bir limin her konuyu ok iyi bilmesi veya konular kartrmadan aklnda tutabilmesi her alimin yapabilecei bir ey deildir. Gerekirse baka alimlerin bilgisine de mracaat edilir. Onlardan da baz konularda aratrma yapp fikirlerini bizimle paylamalarn isteye biliriz. e) Mslman kardeleri birbirlerine yaklatrc almalarda bulunsunlar. mtihan yaparken adaleti elden brakmasnlar. Trk makamnda Kuran ve ezan okuyana daha fazla puan verip dier makamlarla okuyanlara dk puanlar verilmesine msaade etmesinler. Bu gibi davranlar rkla sevk eder dikkat edilmelidir. f) zellikle mamlarn yetimesinde onlara yardmc olsunlar. Ehil, ihlsl ve samimi insanlar bu grevlere alsnlar. Srf maa iin bu greve girenler hem baarl olamazlar, hem de manen ok mesul duruma derler. Hazr hutbeler vererek onlar tembellie sevk etmesinler. mamlar kendi hazrladklar konularla cemaatine vaaz edip, hutbe okurlarsa, hem kendileri yetimekle birlikte, aratrc da olmu olurlar. Hem de daha akla vaaz ederler. nk insanlar kendi hazrladklar almalarn gzel olduuna inandklar iin daha iten anlatrlar.
Kalpten kan sz kalbe tesir eder. (Molla Cami)

Bir de, konuyu kendileri hazrladklar zaman konunun ciddiyetini daha iyi anlyorlar, bu anlayta onlar amele, ihlsl bir insan olmaya sevk ediyor. Ayn zamanda her ehrin ve blgenin kltr, bilgi seviyesi farkl olduu gibi, her yrenin dini konulardaki eksiklikleri ve yanllar da ok farkldr. ayet konular hatip kendisi hazrlarsa, cemaatinin eksiklerini ve yanllarn da gz nnde bulundurarak hazrlar. Bylelikle Mslmanlarda yanllarn dzeltmi olurlar g) Bir dier husus: mamlk ve vaizlik grevi yapan kardelerimize gzel konuma ve hitabet dersleri verilmelidir. nk bir kii ne kadar bilgilide olsa hitabeti yoksa insanlara ok faydal olamaz, konunun gzelliini ve nemini dile getiremez. Gzel ezan okuma kadar, gzel konua bilmede nemlidir. Bunun iinde kurslar dzenlenmelidir. Bir hadisi erifte yle buyrulur:

Beyann bazs sihir gibidir. iirin bir ksm da hikmet gibidir.55 ) Mslman; ama fakirlikten veya dnya saltanatndan dolay slmdan habersiz olarak yaayan Mslman lkelere irad ekipleri sk sk gndersinler.
55

Buhr, Edebl-Mfred s.292 (875)

330

Firaset-l Mminin

Fakirlikten dolay slamdan hi haberi olmayan pek ok lke, yle bir durumdalar ki; azck dnyalk yardmla onlarn gnlnde yer alabiliyorsun. yle yerlere de el atmal, onlar misyonerlere kurban etmemelidirler. h) Eskiyen Kuran- Kerimlere sahip kmalarn, bu hususta mftlkleri grevlendirmelerini istiyoruz. Vatandalar eskiyen Kuranlar nereye gtrseler, kimseler almyor. Bu defa eskiyen Kuranlar rastgele yerlere brakyorlar. Zaten eskiyen Kuranlar camilerde bile biriktirmek mmkn olmamaktadr. Eskisi gibi ayak baslmayan toprak yerlerde yok ki gtrp oraya gmsnler. Bu konuda yaplacak ey: Mftlkler baz yerler belirlemeli, eskiyen Kuranlar orada toplanp ondan sonra gereken neyse o yaplmaldr. Kuran- Kerimlerin ayaklar altnda kalmasna msaade edilmemelidir. Bir Mslman olarak buna gnlmz raz olur mu? Veya Kuranlar muhafaza etmemiz dini bir vecibe deil midir? I) Bir de mftlkler kanalyla okutulan mevlitlerde anlamlarna nem verelim. Baz mevlid okuyanlar dinliyoruz. Okuyan kii sylediklerinin ne anlama geldiini hi dnmyor. yle diyor: Gnahlarm bala ya Allah ya Resulallah hlbuki gnahlarm bala ya Resulallah demek veya Allah-u Tealann peygamber efendimizi sevdiini ifade etmek iin Gel habibim, ben sana k olmuam demek doru oluyor mu? Bunlar zerinde de dnlsn. Aslnda M minler syledikleri ve okuduklar eylerin, zikirlerin ve dualarn ne anlama geldiini renmeli, manasnn doruluunda phelendii zaman ehil bir alime sorup dorusunu renmelidir. Bunlardan baka Diyanet yetkililerinden daha ok gzel hizmetler bekliyoruz. Zaten onlar bunlar biliyorlar. Bizlerden tekrardan bir hatrlatma! Ama maalesef bizler genlerimize, gayrimslimlere hakkyla gzel rnek olamadk. Dinimizin gzelliini onlara gsteremedik. Rabbim bizleri affeylesin. man yolundaki hizmetin dnyann her yerine ulamas iin slam lkeleri ekonomik bakmdan gl olmaldr. Mslmanlar, devlet olarak gayrimslim lkelerden ekonomik bakmdan, teknoloji ve silh bakmndan, yayn bakmndan geride kalrsa dinimizi dnyaya iyi tantamayz, hep kt tantlrz. Gl olan devletler batl olan dinlerini dahi hak din gibi gsteriyorlar. Yani madd ynden gl olmaynca dinin dahi savunmasn yapamyorsun, yleyse Mslmanlar devlet olarak gl bir ekonomiye sahip olmal, teknolojiye ayak uydurmal, gayrimslim lkelerden geri kalmamaldrlar. Aksi takdirde dinini de, rzn da, vatann da korumaktan aciz kalrlar. slm dnyaya duyurmay, yaymay bir yana brakn, gnbegn kan kaybederler. Mslmanlar devlet olarak gl olmal ki dinleri de glensin, dal budak salsn. Tabi ki, Mslmanlar yaadklar lkelerde balarna imanl, Allahtan korkan, bilgili ve gvenilir yneticiler getirmeye almaldrlar. Baz lkelerde gryoruz: yi bir tahsil ve eitim almam olan insanlar dahi milletvekili yapyorlar. Tahsiline ve bilgisine baklmayp; insanlarn anna, hretine, parasna bakp, esnaf, sanaty, iftiyi devletin idaresine getirirseniz verimli gelimeler olur mu? Milletvekillerinde dahi yksek tahsil, iyi

Firaset-l Mminin

331

bir eitim alm olma, bilgili, kltrl, drst ve dine saygl olma gibi artlar aranmaldr. Yani dnya ve ahiret dengesini salaya bilenler olmaldrlar. Mslmanlarn buna da dikkat etmeleri gerektii gibi, mallarn da din yolunda, hizmet yolunda harcayabilmelidirler. Hep nefsi menfaatlerini dnmemelidirler. Baz bilinsiz ve uursuz Mslmanlar var, kendi dnyalk menfaatleri iin inansz, din dmanl yapan insanlara destek veriyorlar. Dini deerler yanmzda nem arz etmezse, dnyalk menfaatler iin dinimizi satarsak, elbette zayflarz, elbette keriz. Bu konular zerinde de kafalar yorulmal, abalar harcanmaldr. Zaten misyonerler madd ynden gl olduklar iin, fakir lkelerin halkn parayla, dnyalk yardmlarla topyekn Hristiyanlatryorlar. Hlbuki bu insanlarn yardmna bizler komal, slamn nurunu onlara ulatrmalyz. Onlar batl din mensuplarnn kurban etmemeliyiz. Bu hizmetler iin dahi maddi ynden gl olunmaldr. nsanlara imann ulamamasnda biz Mslmanlarn suu hi yok mudur? Onu varn siz dnn!

332

Firaset-l Mminin

KAYINVALDE VE GELN ARASINDAK HUZURSUZLUKLAR VE ARELER:

u kaynana gelin davas insanlkla beraber var olan bir husustur. Eskiden beri kaynana ile gelin bartrlamad. 21. asrda halen bunlar bartrlamamtr. Dinimizin bize emrettii llere uymadmz takdirde kyamete kadar devam edecek bir meseledir. Bu kaynana ve gelin arasndaki huzursuzluklar yznden nice nice gzelim aile yuvalar zindana dnmtr. Nice yuvalar bunlarn kavgalar sebebiyle dalp, boanmalar olmutur. imdi bu olaylar neden olmaktadr. Bunlarn sebepleri nelerdir. Hangisi hakldr? Bu kavgann, bu geimsizliin nn almak mmkn mdr? gibi konular aklayalm. Ondan sonra herkes kendi grevini bilsin. Zaten insanlar kendilerine verilen yetkiyi amazlarsa, herkes kendi grevini bilip, yerine getirirse mesele kendiliinden halledilmi olacaktr Bir de ayet evltlar anneye saygl ise, baz anneler bunu frsat bilip gelinlerini eziyorlar. Anne her zaman gelinini oluna, karalayp huzur kard zaman, evlt annesini eskisi gibi sevemez oluyor. Bu durumlara gelinmemek iin, kary kocasna ikyet edip her aybn ve hatasn yzne vurmayalm. Annelerin gelinlerini oullarna ok sk ikyet etmeleri evltlar ok zmektedir. Hele anne hakszsa annesini grmek bile istemez. Huzur karmamak lzmdr, yoksa evltlarnz kaybedersiniz. Bazen kaynvalide: Gelin benimle ilgilenmedi, evine geldim bana kymet vermedi. diyor. Evet, ayet gelin kymet vermiyorsa ok ayp ediyor. nsan yabanc olsa bile kymet verir. Hlbuki insan kocasnn annesine daha fazla kymet vermelidir. Byle olursa kocas kendisinden ok daha raz olur. Yalnz kaynana her eyi ok incelememeli, gelinin yapt davranlar her zaman kt alglamamal, her davran kendine yaplan hakaret olarak grmemelidir. Baz gelinler var, maksad hakaret deil, huyu yledir veya kendini ok sevdirmesini beceremiyor. unu iyi bilelim ki: ster gelin, ister kaynvalide olsun insanlar dzeltmek ok zordur. nk insanlarn huylar ok zor deiiyor. O yzden ok ince hesaplara girilmemeli, ou hatalar grmemezlikten gelip yaplan yanllklar affedelim. Karmzdaki kt ahlkl da olsa, biz gzel ahlkl olalm. nsanlardan ok eyler beklemeyelim. ok ince hesaplar yapp insanlar bizim gibi davranmaya, bizim gibi dnmeye, bizim istediimiz gibi olmaya zorlarsak dnyada hibir insanla geinemeyiz. Gzel ahlkl insanda olsalar ou zaman bize tahamml edemez skntya derler. Onun iin Kusursuz

Firaset-l Mminin

333

dost arayan dostsuz kalr demiler. Bununla ok gzel bir gerei dile getirmilerdir. Karmzda beenmediimiz insanlarn hi mi gzel hasletleri yok! Onlarn tm huylarm kt? Acaba sende hi kt huylar yok mu? Hep kendini hakl, bakalarn haksz grmeler ne zaman sona erecek? Sen bakalarndan istediin eyleri, acaba sen ne kadarn bakalarna uyguluyorsun? Zamannda sen de ayn yanllar yapmyor muydun acaba? Karlalan zorlular sabrla, metanetle, karlkl konuarak, gzellikle halledelim. Ktlkle halletmek kolaydr. Biz istiyoruz ki sorunlar gzellikle, kimseleri incitmeden, kalp krmadan halledelim. Tm skntlara Allah rzas iin sabredelim, bu skntlarn arkasnda pek ok mkfatlarn olacan bilelim. O yzden dinimizin emirleri dorultusunda her iki taraf da anlayl ve yapc davranarak meseleleri zmelidirler. ou aileyi gryoruz; zaten huzuru yakalayamyorlar. Bir de isizlik, fakirlik, bor, hastalklar veya kaynvalideyle geimsizlik gibi skntlar da eklenince imtihan baaryla vermek ve evin huzurunu salamak daha da zorlamaktadr. Byle bir durumda sabr, gzel ahlk kendimize dstur edinelim. Rabbimizin bizi mkfatsz brakmayacan bilelim. Byle bir aile ortamnda aile fertleri birbirlerinin kalbini krmamaya azam gayret gstermeli ve her ie karan olmamaldrlar. Evdeki yallar da ev ilerine ok karmamal, faydal ilerle uramal, ibadetiyle megul olmal, insanlara yk olmak deil de; faydal olmaya allmaldr. ok konuan deil de; dilini tutan olmaldr. Zaten imdiki insanlar ok sabrszlar. O yzden onlardan ok ey beklenmemeli, onlara sknt verilmemelidir. Hep yanmda otursunlar, hep benimle konusunlar denilmemeli, gelirlerse de gelmezlerse de Allah raz olsun denilmelidir. ayet evde anne baba hastaysa, evin hanm, hakaret edilerek veya dvlerek bakmaya zorlanmamaldr. Byle bir durumda olan kii hanmna ok iyi olmaldr ki; hanm da onun iyiliinden dolay onlara bakp ilgilensin. Yoksa hem hanm vurup, hem de hakaret ederek anne babaya bakmaya zorlamak are olamaz. areyi gzellikte aramak gerekir. Bir de baz kaynvalideler kendi olundan, kzndan istemedii sayg ve sevgiyi gelininden istiyor. imdi bu huyda olan kaynvalidelere yle seslenmek istiyorum: Sizin ahsnza kar gelinleriniz bir hata yapsa ok kzyorsunuz. Ama hatann daha byn kznz yapsa hi aldr etmiyorsunuz. Yeri geldiinde de gelinlerimiz de kzlarmz gibidir szn ok sylersiniz. Ama ou zaman hi te yle davranmyorsunuz. Sana kar bir yanl yaptnda hemen yle diyorsun: Gryor musunuz saygsz, hi bilmiyor ki biz var myz; yok muyuz deyip gazap rzgrlar estiriyorsun. Senin yardmna, skntna komas, sana sevgi ve sayg gstermesi gereken ncelikle senin kzn mdr, yoksa senin gelinin midir? Senin evltlarn seni bilmedikleri halde, acaba gelininden niin ok eyler istiyorsun? stediklerini sana yapmaya gelin mecbur mudur? Hlbuki yeri gelince o yabancdr. Sana

334

Firaset-l Mminin

bakmaya mecbur deildir. Allah rzas iin kendi edep ve stnlnden dolay bakm ayr bir ey! unu belirtmek istiyorum: Elbette ki insann gelini gzel ahlkl, terbiyeli olmas gzeldir. yle olmaldr da. Ama bizim onlara bask yaparak, korkutarak, tehdit ederek hizmetimize sokmaya, bize kzmzdan daha ok yakn olmaya zorlayamayz. nk buna hakkmz yoktur. Sen bata sevgi ve saygy, yardm ocuklarndan bekle. Sen adaletli, arbal gzel ahlkl olur isen seni herkes sever ve sayar. Kimseyi ktlkle yola getirmeye almayp, hatalar da kavgalarla deil; gzellikle halletmeye alalm. nsanlardan ok eyler de beklemeyelim. Kaidemiz u olsun: nsanlara ok iyilikler yapalm; ama az karla raz olalm. Hatta iyiliklerimizi karlk beklemeden yapalm. Karmzdaki ahlksz da olsa, bizler onlar yznden edebimizi bozmayalm. Gelini, kocasna karalamayalm. Yoksa gelin senden hi memnun olmaz. Sana devaml dman gznde bakar. Ayn zamanda sen onun gznde yuvasnn huzurunu karan bir cani olursun. Sen ona kt davranrsan, ileride frsat onun eline geince, sen de yalanp ona muhta olduunda artk o sana nasl yardmc olacak? Sen de onun yzne nasl bakacaksn? O halde her eyi ilk nceden dnp tedbir almak gerekir. Yani yz gz olunmamaldr. u dnyada her zaman yetki ve kuvvet bizim elimizde olmaz, gn gelir bakalarnn eline geer. Zaten yle de oluyor. Bir de huzurumuzun kamamas iin baz eylere dikkat etmeliyiz. Baz aileler, ayn evde gelinle beraber oturuyorlar. Bu beraber oturmann faydalar olduu gibi sakncalar da pek oktur. Hele evde baka erkek kardeler de varsa, o zaman sakncalar daha da artmaktadr. O yzden baz mhim sebepler yoksa ayr evlerde oturmak huzuru yakalamak asndan ok daha uygundur. Ama ayr ev tutmaya gleri yoksa veya bakma muhta kiiler varsa veya gelinin yalnz kalmasndan dolay baz uygunsuz davranlar ve durumlar olacandan korkuluyorsa, o zaman durumlar farkl ekillerde deerlendirilebilir. Ev iinde beraber oturulduu zaman kimse rahat edemiyor. nk birbirlerini uygunsuz zaman ve ekillerde grebiliyorlar. Ayn tuvaleti, ayn banyoyu kullanmak zorunda kalyorlar. Bu da ayr skntlar oluturuyor. zellikle yeni evli olan iftler bu konuda ok daha byk skntlara maruz kalyorlar. Baz yrelerde yeni evlenenleri gryoruz ayr ev tutulmu olsa bile her gn hanmn alp annesigile brakyor, akam olunca da eve dnyorlar. Cidd bir sebep yokken byle her gn hanm annemizgile gtrp, gidip gelene hizmet ettirmek ok ta doru deil. Bir de gittii yerde kymet grmeyip te azar iitiyorsa, gelinler arasnda adalet gzetilmeyip, ayn zamanda gybetler yaplp bo eyler konuuluyorsa o kadna Allah yardm etsin. nsan bazen hasta olabilir, bazen bir misafiri, arkada, komusu gelebilir veya gnlsz olabilir. O yzden bir ey farz gibi art kouldu mu sknt verir. Byle eyler gnl rzasyla yaplrsa gzeldir. Gnll olmasa o evde her gn huzursuzluk ve kavga olur. Hatta baz kaynana ve kaynbaba gelinleri her gelip gittiinde ellerini pmese terbiyesiz gelin diye ad koyup tatszlk karyorlar. Sanki elleri

Firaset-l Mminin

335

Hacerl Esved tadr. Bayram deil seyran deil. El ptrmenin de bir usul var. Vakitli vakitsiz el mi plr. Zaten kendini bilen, olur olmaz yerde el ptrmez. Hele bu gelin dinini bilen, dininin emirlerini yaamaya alan biriyse, o gelin dini ortamn olmayp; dedikodunun olduu yerde nasl sabredebilir. Bir de kadn gn boyu kaynvalideye, kaynbabaya hizmet sunmak zorunda deildir. Ev ayrld zaman da, kaynvalide: te olumu benden ayrd. deyip geline dmanlk beslememelidir. Ayn evde, kocasnn yetikin erkek kardeleri de varsa gelinin onlarla yalnz kalmas haramdr. Ve Allah Resl (s.a.v)in ifadesiyle lmdr. Ayn zamanda gelin ve kaynana veli kullar gibi gzel ahlkl olsalar bile, beraber olunca muhakkak baz kalp krlmalar oluyor. nk insanlarn yllarca birbirlerinin kalplerini krmadan yaamalar gerekten ok zordur. Bazen biz hata ederiz, bazen de onlar hata eder. Yani tatszlklar az veya ok olsun muhakkak oluverir. Bir gn adamn biri Hasan- Basr hazretlerine beraberce hacca gitmeyi teklif eder. O da ona yle der: Ey kardeim sen kendin git, ben de kendim gideyim. Belki yolculuk esnasnda sen benim baz kusarlarm veya ben senin baz kusurlarn grrm, bylece kalplerimiz krla bilir der ve tek bana hacca gidiverir. Bir Allah dostu bile kendine gvenemeyip yolculuk esnasnda kalp krmaktan korkuyor. Beraber oturanlarn bazlarnn dncesi yle: Ben yalannca, hasta, belki de fel olurum da bana bakan olmaz. O zaman bana gelinim bakar, temizliimi yapar. Hlbuki salam iken birbirleri ile hep kavga halindeler, yllarca birbirlerinin huzurunu karp ondan sonra da vay efendim gelinim bana baksn deniliyor. Ey hanm kardeim! Sana bakmas iin bir sevgi brakm isen tamam. Yok, eer gnlerinizi kavga ile geirmiseniz kim o fedakrl yapacak? Bir de bu kadar karamsar dnmemek lzmdr. Her yal fel olup onun bunun elinde mi kalyor? Allah-u Tealadan shhat ve afiyet isteyelim. Bir de acaba sen mi hasta olacaksn; yoksa gelinin mi hasta olup bakma muhta olacak? Belli deildir. Belki sen deil de, gelinin hasta olup fel olur da bu defa sen ona bakmak zorunda kalrsn. Belki gelinin senden nce lverir. Kimse kimsenin sonunun ne olacan bilemez, gayb (gelecei) bilen sadece yce Allahtr. O halde beraber oturmalarda iki taraf ta birbirlerinden raz, gzel gzel geiniyor olsalar mesele yok. Ama gzel geinmediiniz halde beraber yaamanzn bir anlam da yoktur. stenilmeyen evde bulunmak insan iin byk bir yktr. Hrriyetin kstlanmasdr. ayet ben torunlarmdan ayrlmak istemiyorum, yallmda beraber kalmak istiyorum derseniz, o halde gzel gzel geinmeniz gerekir. O evde huzursuzlua sebep olabileceimiz tm davranlardan uzak durmalyz. Bir Mmin olarak kalp krmaktan son derece saknmal ve kimselerin evinin huzuru bizler yznden kamamaldr. Ama maalesef pek ok insan evlerde huzur karyor, deta o evi sava meydanna eviriyor. Hi te vicdan

336

Firaset-l Mminin

szlamyor. Bu yanln da sk sk tekrarlyor. Evet, bir Mmin byle huysuz ve geimsiz olamaz ve olmamaldr da. Allah-u Tealann en sevdii kullardan biri de hi phesiz yumuak, geimli ve gzel ahlkl olanlardr. En sevmedii kullardan biriside kat kalpli, geimsiz ve irkin ahlkllardr. Ayn evde yaayp kalpler krlacana, birbirlerine yakn olsa da ayr evler tutulmas daha uygun olur. Ayr evler tutulunca da anne babayla ilgilenmezlik byk gnah olur. Bu yzden onlarla ilgilenmeli, gerekirse onlarn hizmetlerini grmeleri iin torunlarndan bazlar yanlarnda kalr. Ve onlara gidip ziyaret edilir, sk sk hal ve hatrlar sorulur, ihtiyalar ne ise yerine getirilir. Bu artlara dikkat etmeden anne babay ayrp ve onlar uzaklara atp, bir daha gidilip gelinmezse, onlarla ilgilenilmezse ok byk vebal altna girilir. Anne ve babann ayr evlerde barnmalarn sylememizdeki maksat; geinmede zorluklar yaand ve kalp krlmalar olduu zamanlardr. Ayn zamanda onlar yardmsz brakmamak artyladr. Hele baba yoksa bir tek anneyi de ayr bir evde yalnz brakmak, onun yannda kimseleri brakmamak, onunla ilgilenmemek kesinlikle yanltr, manev sorumluluk gerektirir. Anne babay ayr evlerde oturttuumuz zaman yle bir sorun ortaya kyor. Yllarca yalnz kalm bir gelin bir gn kaynana ve kayn babayla beraber kalmak zorunda kalnca sknt ekmeye balyor. Daha nceleri hep batan beri beraber olduklar iin zamanla beraber yaamaya alyorlard bu kadar sknt olmuyordu. Bu anlattklarmza dikkat edile, yanl anlalmaya! ayet anne yalnzsa, evde huzursuzluklar da olmuyorsa annemizin yanmzda kalmas bir rahmet ve bir berekettir. Ve de ok gzeldir. Her ne yaplacaksa, anne ve babalarn kalpleri krlmadan, holukla yapmal, hem onlarn, hem de ailenin menfaati dnlerek, hell ve haram kaidelere uyularak yaplmaldr. Bu konular ok hassas ve nemli konulardr. O yzden dikkatli davranla ve limlerin fikirleri dorultusunda amel edile! Allah yar ve yardmcnz olsun. Gerekten bir gelinin kaynvalideye yz vermemesi, onu eve almamaya almas ok kt bir durumdur. Hele bir de gelin hakszsa bu ok daha ktdr. Hibir gelinin buna hakk yoktur ve ok gnahtr. Gelin hanm buna ok dikkat etmelidir. ayet kaynvalide ok yersiz konuan olup huzur karan biri ise; onu gzel ahlkyla idare yoluna gitmeli, sabretmeli sonunda da iyi neticeler alr inallah. in zor yan; hi kimse kendini sulu kabul etmiyor. Herkes kendini hakl karmaya alyor. Zaten insanlar biraz da ben sulu olabilirim diye dne bilseydiler, bu kadar sorunlar da olmazd. Bata Dikkat Edilecek Hususlar unlardr: Kaynvalide olsun, gelin olsun, evlilik olay gereklemeden nce birbirlerinin aile yaplarn, birbirlerinin huylarn gz nnde bulundurmaldrlar. ayet ahlklar birbirlerine tamamen zt iseler veya kaynvalide, gelin olacak kzla uyuamayacana kanaat getiriyorsa, o zaman birbirleriyle uyuabilecekleri aileyi semek, geinebilecekleri gelin ve kaynvalideleri semek gerekir. Yani bu hususu da gz nnde bulundurmakta da ok faydalar vardr.

Firaset-l Mminin

337

imdi kaynvalide gidip kz istiyor, gidip gelini beeniyor evlilik gereklemeden nce aralarnda uzun bir sre pek ok diyaloglar oluyor. Beraber oturuyorlar, beraber alveri yapyorlar; ama kaynana olacak kii, o gelinin hibir davrann beenmiyor. ou zaman kendisini azarlyor. Yine de o gelini oluyla evlendirmeye alyor. Sen byle huyunu, ahlkn beenmediin bir kz niin oluna alyorsun? Oluna aldktan sonra niin o gelini oluna ikyet ediyorsun? Sen bu gelini bu huylara sahip olduunu bile bile aldn. Onu oluna aldn zaman, onun gzelliini grdn halde daha sonra da bu gelin irkindir diye bana kakyorsun. Eer desen ki, ben istemedim olum ald. O zaman da olunla onu ba baa brak, sen aralarna girme, ou yrelerde gelin ve kaynvalide beraber oturuyorlar, beraber oturanlar bu anlatlanlara daha da dikkat etmelidirler. Veya ou zamanlar beraber oturma mecburiyetinde kalyorlar. Onun iin ayet oullar, kz bulma iini kendilerine brakmsa, geinebilecekleri gelini semeleri daha uygun olur. Diyeceksiniz ki, kzla evlenen kaynana m ki? Niin kaynana kendi geinebilecei gelini sesin? Evet, beraber hayat srdrecek olan oludur, kaynvalide deildir. Ama bunlar birbirleriyle ok ili dl olduklarndan dolay, ileride huzursuzluklar kmasn diye kaynvalide kendinin ve olunun huyuna uygun gelin seerse daha faydal olur veya oluna evlenmeden nce bu bize uygun olmaz diye tavsiyede bulunabilir. Bir de, kocann annesini hemen zen bir gelinin, olunu da zmeyeceine kim garanti verebilir. Elbette olan kendi huyuna uygun bir gelini alr, o seer. Ama annesinin evlenmeden nce o gelin hakkndaki eletirilerini de dikkate alsn. Aa yukar gelin olacak kzn huyunu renmi olup ona gre kararn verir. Ben unu anlatmak istiyorum: Bazen kaynvalide olacak kadn, oluna istedii kzn her trl ahlkn kefediyor. Onunla geinemeyeceini anlyor. Yine de onu oluna almakta diretiyor. Olmamas iin hibir giriimde bulunmuyor. Daha sonrada her eyi bile bile ald gelinle dillemeye balyor. Ey kardeim, bunlar bile bile bu ii gerekletiriyorsun. Daha sonra sana ne oluyor da gelinle geinmiyorsun? Evde huzursuzluk kartp oluna ikyet ediyorsun. Evin dalmasn bile istiyorsun. Bire kadn! Ne yapacaktnsa evlilik gereklemeden nce yapsaydn ya! Evlendikten sonra niin sabretmez de huzur karrsn. Senin burada huzur karmaya hakknn olmadn bil. Zaten aile yuvalarndaki huzuru karmak isteyen nefis ve eytan var. Bir de sen eytana yardmc olup olunun huzurunu karma. Gerekten iyi anne isen haksz tartmalarla olunu zntlere sokma. Ne hikmetse baz anneler: Olu hanmyla iyi geinmezse oluyla aras ok iyi; ayet olunun hanmyla aras iyiyse, balyor oluna kzmaya! Anlamakta zorlandmz husus udur: Anne olacak kadn, olunun hanmyla aras iyi olunca niin kzyor? ayet senin olun huzursuz olsa bu seni sevindirir mi? Yabanclar bile huzursuz olan ailelerin haline zlrken bir anne

338

Firaset-l Mminin

nasl evldnn hanmyla arasnn iyi olmasn ekemez? bu ahlk dkldr. Bizim yle dnmemiz lzm gelmez mi: ok kr olumun ailesiyle bir sorunu yok; ayet geinemez olsalard, bana da pek ok skntlar ulaacakt. Onlar huzurlu olsunlar da ben bir ey istemiyorum. Olunun huzurlu yaamasn ekemeyen kaynana, ayet olu hanmn her gn dvse veya kzsa kendisine ne faydas var? u geimsizlik sebebiyle yuva dalsa, olu da ocuklarn getirip anne al u ocuklarma bak ve ilgilen, zaten sen de o kadn istemiyordun dese senin iin perianlk balamaz m? unu demek istiyorum: Onlar birbirleriyle geinsinler benim arzularm ok ta nemli deil. Olum zlmesin, huzursuz bir hayat yaamasn bana yeter, diyelim. Gelin olacak kz da, kaynanasnn olumsuz davranlarn, geimsizliini gryor. Bu kadnn daha sonra huzurunu karacan biliyor. Yine de o evlilie evet diyor. Hatta bazlar biliyor ki; bu kaynvalideyle ayn evde beraber yaayacak, yine de o evlilie evet diyor. Bunlar bilindii halde evet diyerek bir evlilie giren gelin kzmzn da o kaynvalidenin taknlklarna sabretmesi gerekmez mi? Onun en kk hatasn byltp evin huzurunu karmaya, kocasn zmeye hakk var m? En azndan bu gelin, evlenmeden nce ben ayr ev isterim, benim annenle geinmem zordur demesi lzm gelmez miydi? Bir insan annesini atamaz ya! O halde o gelin en azndan bata ayr bir ev isteyebilirdi. Ama annen benim evime gelmesin gibi artlar ileri srmeye hakk yoktur. Evler ayr veya mahalleler ayr olsa da, ben bu kaynanayla geinemem, bu kadn benim evimin huzurunu karr, dncesine sahip olduun halde ve madem bunlara sabredecek gc de kendinde gremiyordun ise, acaba bu evlilie niin evet dedin? Evet dediin iin biraz da su sende yok mu? O halde tatszlklar bertaraf edecek gzel ahlka, sabra sarlman lzm gelmez mi? ayet kaynana veya gelin, bizler elimizden geldii kadar aratrdk ta kar tarafn huylarn zemedik. lk nce bizlere kar ok tatl dilli, gler yzlydler kt ahlklar evlendikten sonra ortaya kt diyorsanz, onlar iin de baka areler vardr. Diyelim ki: Bir kz bir eve gelin geldi. O evde de kaynvalidesiyle beraber yaamak zorunda. imdi her ikisi de birbirlerini sevip anne kz gibi geiniyorlarsa zaten mesele yok demektir. ayet gelin iyi, kaynana ona kar iyi deilse durum nasl olacaktr? Bu durumda gelin kzmza den grev elinden geldii kadar o kaynanasnn huyunu kefetmesidir. Acaba bu kadn niin benden kzyor. Kzd eylerde gerekten hakl mdr? ayet haklysa o yanllarm terk etmeliyim; yok haksz yere kzyorsa o zaman onun kzd eyler nelerdir? Evimin huzuru iin, tatszlklar kmamas iin onlar terk edeyim, sevdii eyler nelerdir? Onlar da yapmaya alaym. Tabi burada bizden istenilen eyler gnah eyler olmamak kaydyla onlara dikkat ederiz. Gnah emrediyorsa ona baklmaz. nsanlarn huylarn bir doktor gibi kefedip onlarla geinmeye almamz, nsanlarla gzel geinmek iin kendimizi, onlara sevdirebilmemiz, ara sra kaynvalidemize

Firaset-l Mminin

339

aka yaparak gnln alabilmemiz veya bazen onun sevecei szleri syleyip onu memnun edici hareketlerle aradaki buzlar eritmeye almamz gerekir. Yani insanlarla geinebilmek de ayr bir kabiliyettir. Zaten Mslman kii geimli, sevecen olur; sert ve kat olmaz. Gzel ahlkmzla, tatl dilimizle, ktle kar iyilik yapmakla onunla geinmemiz bizim ne kadar gzel bir ahlka sahip olduumuzu gsterir. nsanlarla iletiim kurabilmek byk bir meziyettir. oumuz bu iletiimi baaramadmz iin ailemizde de, toplumda da byk skntlar karlayoruz. Bir arkadamz vard, insanlarla yle gzel geinirdi ki: nsanlar gzel ahlkndan, mtevaziliinden dolay onu sever ve sayarlard. Bir kiinin ondan ne kzdn, ne de sevmediini grmedim. Bizden kk olmasna ramen biz de onu seviyorduk ve sayyorduk. Halende ok seviyoruz ve sayyoruz. Hatta ok gzel bir sz vard: Karde beni kobra ylannn yanna koysanz onunla da geinirim. Ona da abimsin, aamsn deyip ona da boyun eerim. Allah-u Teala da, kim tevazu gsterirse onun dnya ve ahirette eref ve saygnln arttryor. Kibirleneni de eninde sonunda alaltyor. Kibir hakknda yle sylenmi:
Kibir, bele balanm taa benzer, onunla ne denizde yzebilir, ne de havada uabilirsin. Hac Bekta Veli

Ey gelin kardeim! Sen de iyiliklerle, o kaynvalideyi dzeltmeye al, dzeltemezsen ondan gelen eziyetlere sabret. Kaynvalide de gelininin bu gayretlerine kar nankr olmamal, huzursuzluk karmak iin, atmak iin bahaneler aramamaldr. Bunlar ok gnah olan davranlardr, zulm etmemek gerekir. Allah Teala mazlumun hakkn zalime brakmaz. Eninde sonunda Cenab- Hak onun intikamn zulm edenden alr. nsan iyiliklere kar nankr olmamaldr. Birileri bize Allah iin, iyi olmaya alyorsa onun efendiliini suiistimal etmemeliyiz. O gelinin ne mecburiyeti var ki, sana bu kadar yaclk etsin. Ama onu sana kar byle iyi klan ok kutsal bir inanc var. O yle dnyor: Rabbim Teala bana gzel ahlkl, geimli biri olmam emretmi, bakalar sebebiyle kocam zmememi ve evin huzuruna yardmc olmam istemi, benden ktle kar edebimi bozmamam, iyilik yapmam istemi. Mmin cehalet gsteren kiiye kar cahillikle karlk veremez. Ben de biliyorum, senin yaptn ktle karlk ben daha fazlasn yapabilirim ve gcm de yeter. Ve ne pahasna olursa olsun senin hakszlklarna boyun emezdim. Gel grelim ki, benim dini terbiyem, edebim senin yaptklarn gibi yapmay bana msaade etmiyor. Ben bu sabrmdan dolay Rabbimin benden raz olmasn mit ediyorum. Her ey onun gzel hatr iindir.
Merhametsizlerin klcn eken kii, Merhametsizlerin klc ile lr. (Molla Cami)

340

Firaset-l Mminin

te bu inan zere olan insanlar bamza ta etmemiz lzm gelmez mi? Sen de biliyorsun ki: Edeb ve terbiyenin ne olduunu bilmeyen, Cenab- Hakkn rzasn dnmeyen bir gelinin olsayd, bu ktlkleri, hakszlklar ona yapamazdn. Belki sen ona yaranmak iin neler yapardn. Belki etrafnda pervane olurdun. Zaten insanlarn davranlarna alyor. ou insan var gc yettii biri olursa onu eziyor, ona stnlk taslyor. Gc yetmedii, ahlksz birine de ne hrmetler ediyorlar. Bunlar yanl eyler, iyiliin karl ancak iyilik olmaldr. Baz gelinler var ok iyidir; ama kendi kendisini sevdirmesini bilmez, bazlar da var ki ok iyi olmad halde kendisini sevdirmesini bilir. Onun iin kaynvalide bu kendi kendini sevdiremeyeni ho grmeli, hemen alnmamaldr. imdi gelin hanm yle dnebilir: Sen bunlar anlattn; ama benim bu kaynanaya bu kadar iyi olmam iin ne mecburiyetim var. Evet, gelin olan kzmz bu soruyu yneltmekte hakldr. Ama biz Mminler ykc deil de yapc olursak, ktle kar iyilik yaparsak, kocamz zmekten kanrsak bu konuda zerimize den grevi yaparsak, Allah-u Tealann rzasn kazanm ve Peygamber Efendimiz (s.a.v)in mjdeleyip vd saliha kadnlardan oluruz. O zaman sizden vebal kalkm olur. ayet siz zerinize den grevi yaptnz halde kaynana olan bayanda nefsi arzularna uyup size kar sava amsa, o zaman beraber oturuyorsanz, ayr bir ev tutmanz gerekir. Ayr bir ev olunca biraz daha mesafeli davranrsnz. Baz aksaklklara da gs gerersiniz olur biter. Baz yanllklarda bu dnyada olur, onlara da almalsnz. Mminler beladan kat halde bela zerine geliyorsa, sabredecek ve mkfatn da Allah-u Tealadan bekleyecektir. Bizler de onunla imtihan oluyoruz demektir. O halde imtihan baaryla tamamlamaya alalm. Bakalarnn yanl davranlar yznden gnahlara girmeyelim. Baz durumlar olur ki, sabrdan ve beklemekten baka are olmaz. Zaten insan kocasna diyemez ki; anneni at kocaya byle teklifler yaplamaz. nk anne atlamaz. Bylesi durumlarda kadn bata Cenab- Hakkn rzasn kazanmak iin, daha sonra da kocasnn ve ailesinin huzuru iin kaynvalidenin hatalarn ho grmelidir. ayet eletirilere hakszlklara maruz kalan gelin deil de kaynvalide ise, yani zulm yapan gelin ise: O zaman da kaynvalide gelininden gelen eletirilere bakmal, eer hakllk pay varsa onlara dikkat etmeli. Yok gelin tamamen kaynvalideye ktlk ediyorsa, o zaman da kaynvalide daha yal, daha olgun, daha tecrbeli olduu iin, o gelin hakknda yle dnmelidir. Bu gelinim bana hakszlk ediyor, daha henz gentir, iyiyi kty tam olarak dnemeyip duygularyla hareket ediyor. Ben bunlara olgunlukla karlk vereyim, umulur ki ileride dzelir, hatasn anlar inallah. Tabii kaynvalidenin ahsna yaplan hatalar affetmesi onun bykldr. Yok, gelini byk hatalar yapyorsa, darlara alp salarak, sslenerek, kocasndan habersizce kyorsa,

Firaset-l Mminin

341

iffetine, ahlkna dikkat etmiyorsa, o zaman o gibi konularda gelini uyarmal, gerekirse kocasn haberdar etmelidir. Bizim deindiimiz konu imdi bunlar deil. Biz gelinin kaynvalidenin ahsna yapt hatalar anlatyoruz. Evet, hakszlklara urayan kaynvalide iyilikle, gzellikle karlk verip o gelini dzeltmeye alr. Buna yaanm bir olay misal verelim: Annenin birisi olunu evlendirir. Tabi ki kendisi alt katta, gelin de st katta oturuyor. Ne mitlerle getirdii gelinini bir gn ziyaret etmek iin yukar kp kapy alar; fakat gelin kapy anca bakar ki kaynvalidesi karsnda. Ne istiyorsun der? Kaynvalide, hi beklemedii bir davranla karlanca hi kendini bozuntuya vermeden: Hi, dedim kzm soraym bir ihtiyac var m? dr. Yoksa yannda biraz sohbet edeyim der. Gelin hanm: Kusura bakma imdi msait deilim, sonra gel der. Kapy kaynvalidenin yzne kapatr. Kadncaz ok olur. Gelinin evine baka bir zaman gider. Bu defa kadn ieri alr; ama hi onunla konumaz. Kaynvalide de grd ilgisizlii oluna hi sylemez. Aradan zaman geer bu gelin doum yapar, kaynvalidesi gelir onun hizmetini o yal haliyle grr. Kzn annesinin, kz kardelerinin yapmad hizmeti o gelinine yapar. Tabi bu iyilii, fedakrl gren gelin artk yava yava yumuamaya balar. Yapt yanllklar kocasna sylemedii iin kaynvalidesini daha da sever. O kadn yle anlatr. Artk samimiyetimiz yle oldu ki, ben gitmesem gelin gelir bana anne gel oturalm demeye balad. Yani ister gelinin dzeltilmesi, ister kaynvalidenin dzeltilmesi olsun. lk nce iyilikle, holukla, sabrla dzeltmeye almalyz. Ktlk, fke, iddet daha kt sonular dourabilir. imdi anlattmz gibi bu kaynvalide gelinin yanl hareketlerine sert karlk verseydi, olumsuz davranlarn hemen oluna ulatrsayd, o zaman ok daha kt sonular kabilirdi. Bir de nemli olan meseleleri ktlkle halletmeye almak deil de; iyilikle halletmeye almamzdr. Ktlk yapmak kolaydr, nemli olan ktle kar iyilik yapa bilenlerden olabilmemizdir. imdi burada kaynvalidelere ok grevler dyor: Bir defa gelininden grd her yanl akam olunca olunun avucuna koymamaldr. ok nemli durumlar olmadka o yanllklar iinde saklamaldr. Baz kaynanalar var, gelini ne yapsa hemen oluna ulatryor. Olu da gidip hanmna sylyor. Bu defa hanmla kocann aras alyor, kavga dahi ediliyor. Bu fitnecilii yapan kaynvalideye gelin dman oluyor. nk kocasyla arasnn almasna, evinin huzurunun kamasna sebep olan kaynvalidedir. Siz de olsanz buna kzarsnz. Bu defa da birbirlerine dmanlklar balyor. ou zaman da gelin akam olunca kocasna kaynvalidesini ktlyor. Evltla anne arasn amaya alyor. Burada fitnecilii yapan ister kaynvalide olsun, ister gelin olsun, her ikisi de yanl yapmaktalar. Bu yaptklar ey kendilerine bir ey kazandrmaz. Daha beter dmanl arttrr. Bir de Allah korusun yalan ve iftira atp haksz

342

Firaset-l Mminin

yere sulamalar ve fitnecilik yaplyorsa, onun gnah ok daha byktr. Dedikoducularn gnah herkese bilinen bir eydir. Anlattklarmzda hakl olsak bile fitnecilik yapmak bizlere ne kazandrr. Kaynvalide oluna gelinini karalyor. Hlbuki gelini eletirmende hakl olsan bile bunun kr nedir? Olunla, karsnn arasn aman, evlerindeki huzuru karman sana ne kazandrr? Fedakr bir anne olsaydn olunu zecek davranlardan kanrdn. Gelin olan kii de kocasna annesini karalayp ktlerse bu kendisine ne kazandrr? Kocan annesine kar gelip gnaha girse sana da gnah saylmaz m? Sen olsan, olunla senin aran aan geline ne dersin? Dinimiz fitnecilii, dedikoduyu, gybeti haram klm ve yasaklamtr. Onun iin bu gibi irkin davranlardan uzak duralm. Din-i Mbin slm iki insann barmas iin yalana dahi msaade ederken, insanlarn arasnn almas iin fitnecilik edene ne demeli. Hele bir de kar ile koca veya evlt ve anne arasn amak olursa gnah daha da arlar. Bir de kaynvalide olan kardeimiz una da dikkat etmeli: Gelinin aleyhinde orada, burada konumamaldr. Birilerine gelini ktleyip; gelinim temizlie riayet etmez, ok pasakldr, irkindir, olumun lay deildir deyip ortalkta konumas ok yanltr. Netice birileri tarafndan bu szler gelinin kulana gidiyor. O da, kaynvalideye kar artk daha da saygsz davranyor. Bu gibi laflar ne darda, ne gelinin yzne kar, ne de kadnn kocasna sylenmemelidir. Bu davranlar gelinle, kaynvalideyi birbirine dman eder. Baz kaynvalideler var, gelini ne yapsa ayplyor. O hareketi kz yapsa iyi yaptn diyor. Bu ne samalk! Yanl yanltr. Gelin yapnca edepsiz, kz yaptysa aferin iyi ettin, kimseye kendini ezdirme demek yanl telkinlerdir. Madem kendimizi hep hakl gryoruz, o halde gelinimizin yapt yanll, saygszl kzmz da yapsa ona: Kzm bu yaptn yanltr, byklerine kar saygszlktr. Bu sana yakmaz, bir daha byle eyler yapma denilmelidir. Devaml hakkn arkasn tutmalyz. Olaylar nefsimizin arzusuna gre deil, Rabbimizin emrine gre deerlendirelim. Kaynvalidelerin haksz da olsalar hep kzlarnn arkasn tutup; gelinleri sulamalar yanltr. Hakl kimse ister gelinimiz ister, kzmz, ister yabanc olsun adaletli davranalm, adaletli davranan Allah (c.c) sever. Kzlarmza neyi istiyorsak, gelinlerimize de onu istemeliyiz. Bir gn bizlerin kzlar da bakalarnn gelini olacan unutmayalm. Bakalarnn kzmza nasl muamele etmelerini istiyorsak, bizler de gelinlerimize yle davranalm. urada anlamadm yle bir durum var: Baz gelinler kaynvalidelerinin elinden ok ektiini, onun kendisine kar ok yanllklar, hakszlklar yaptn iddia ediyor. O kaynvalidesinin hep yanllarn anlatr da dert yanar. Ama ne hikmetse ileride kendiside kaynana olunca ayn yanllklar, ayn hakszlklar kendisi gelinine yapmaya balyor. Hani sen kaynvalidenin davranlarn beenmiyordun. Hani evinin huzurunu bozduu iin gnlerce alyor, ona zalim diye hitap ediyordun? Ama imdi de

Firaset-l Mminin

343

sen bakalarnn huzurunu, karyorsun, dnyay ona zindan ediyorsun. Bana gelen olaylardan bir ders karman gerekmez miydi? Madem senin kaynvalidenin sana yaptklar yanltr, bari imdi de sen o yanllara dme. Kaynana yaptnda yanl olan eyler, sen kaynana olunca doru mu oldu yoksa? Hatta baz cahiller yle dnyor: Ben kaynvalidemden ok ektim, bende gelinime tam bir kaynanalk yapacam. Yani ayn eyleri yapacam. Bu insanlarn iine akl ermiyor. Herkes gc yeten yetene. Yine bazlar var ki: Kendi kznn kaynanas kzna bir ey yapsa veya sylese hemen kzp, kzma nasl byle yapar diyor. Ama bir bakyorsun ayn yanll kendisi gelinine yapyor. unu dzeltmemiz gerekir. Eer ben hatalysam, ben hatalym diyebilmeliyim. Gerekirse zr dileyip helllemeliyim. Hep iyilii, fedakrl, dzelmeyi kar taraftan beklemeyelim. Kendi ahlkmz da slma uyduralm. Din-i mbin slm nasl bir Mslman olmamz istiyorsa yle olalm. Yaptmz tm amellerden hesaba ekileceimizi unutmayalm. Eer hareketlerimizi ahireti de hesaba katarak yaparsak, inallah o zaman taknlklar yapmayz. Zaten yerin altn dnmeyen, hesaptan, maherden, Allahtan korkmayandan her ktlk beklenir. Bazlarn da konutursan, lmden, Allahtan korktuunu syler; ama bildiinden geri kalmaz. Allahtan korkuyorsun bu kadar ktlk yapyorsun, ahlknda bozukluklar var. Acaba korkmasaydn her taraf atee verirdin herhlde! Hatim-i Esm (rh.a) yle diyor: Allah sevgisini iddia edipte, yasaklarndan saknmayann iddias ile ateten korktuunu iddia edip de gnahtan saknmayann iddias yalandr. Allahtan korkan zulm ve hakszlk yapamaz. Eer yapanlar varsa onun inancnda, imannda bir zafiyet var demektir. Kmil manada iman etmi olsaydlar bu aksaklklar olmazd. Baz kaynvalidelerde yle inanyor: te ben olumu evlendirdim, gelinim de bana bakmal, benim iimi grp bana hizmet etmelidir. Byle inanan kaynvalide gelininden bu hizmetleri grmeyince kzyor. Hlbuki anne ve babaya bakmakla, onun hizmetini grmekle bata evlt ykmldr; gelin deil. Ama gelin de Allah rzas iin, sonra da kocasn zmemek iin kaynbabasna, kaynvalidesine bakmas, bu hususta kocasna yardmc olmas ok gzel bir eydir. imdi insanlar birbirlerine kar iyi olurlarsa, ileride de yardma muhta olduklar bir zamanda niin birbirlerine yardmc olmasnlar ki! Bizler de yalanacaz, yardma, efkate muhta olacaz. imdi bizler yallarmza yardmc olmazsak, ok yanl yapm oluruz. Bir gn bizler de yalannca, bazlar da bizi terk edip yardmsz brakrlarsa kimseye kzmayalm. nk sen dknlere yardmc olmay aklnca lzumsuz gryordun. Kendi anne babasna dahi yardmc olmayanlar, onlar huzurevlerine atp hi gidip ziyaret etmeyenler, acaba ne yzle evltlarndan yardm ve ilgi bekleyecekler? stersen yardma muhta olan kaynbabamz

344

Firaset-l Mminin

veya kaynvalidemiz olsun onlara yardmc olmay kendimize bir bor bilelim. ou zaman Allah rzas iin insann yabanclara dahi yardmc olmas ok gzel bir eydir. Yalnz kaynvalidelerden ricam bu gnlerin de hesabn yapsnlar. Gelinleriyle yz gz olmasnlar. Baz kaynvalideler, gelinin evine bir eyler alnd zaman kzmn ki yok deyip hased ediyor, hayrl olsun demeye bile dili varmyor. ou zaman olu evine annesinden gizli eya alyor. Bazen de kaynvalide gelininden grd eyleri hemen oluna haber veriyor. Anlayacan shhatli iken hep o gelinin aleyhinde alyor. imdi sizlere soruyorum byle davranan kaynvalide Allah akna doru mu yapyor? ayet doru yapmyor diyorsanz, kaynvalidelere ve buna aday olanlara sesleniyorum: Sizler byle yapmayn ve byle olmayn. Siz sizi ar tutun. Sizi ilgilendirmeyen ilere burnunuzu sokmayn. Geline hep akl verirseniz, kendinizi gzden drm olursunuz. Nice tandmz kaynvalideler var ki, kzlar onun gelini olmak iin can atyorlar. nk tm gelinleri kendisinden raz, hepsi ile kz gibi geinmi, gelinin ilerine karmam. imdi halende dediimiz kadn bir baka geliniyle beraber oturuyor. O da ondan raz! Demek, ahlk gzel olursa her ey kendiliinden halloluyor. Onun iin kaynvalide gelinine insanst bir varlk gzyle bakmamal, netice o da bir insandr, hata edebilir. Muhakkak kendisi de gelinken nice kere hata etmitir. Hatasz insan olmaz ki. Geline zulmedip hayat ona zindan eden bir kaynvalide yalanp yardma muhta olunca, o gelinin kendisine bakmasn ne yzle isteyebilir. Bu gelinini ezen, ona hakretler eden kaynvalideler hi mi dnmyorlar? Ben imdi bu geline byle davranyorum; ama ileride yalannca byk ihtimal buna muhta olacam, o zaman ben hangi yzle bana yardmc ol diyebilirim. Zaten byle davranan kaynvalidelere gelinler ya bakmyor, baksa da gnlsz olarak, yz vermeden bakyor. te bugnleri de dnmek lzmdr. Bu dnya etme bulma dnyasdr. Kader her zaman senden yana olmaz. Yine de gelin kzlarmza tavsiyemiz: Sizler kaynvalidenize ve kaynbabanza Allah iin gnl rzalyla bakn, onlara kar kalbinizi dar etmeyin, onlar huzurevlerine yalnz olarak atmayn, bunlara bakmann ok sevap olduunu, onlara olan hizmetiniz sebebiyle cehennemden kurtulup cennete gireceinizi unutmayn. Cehennemden kurtulmak iin ne yaplmaz ki, cennet gibi bir yere girmek iin hangi meakkate katlanlmaz ki ve bir gn sizlerin de yardma muhta olacanz unutmayn, merhamet ediniz ki, merhamet olunasnz. Bu konuda kocanza yardmc olunuz. Ben anne ve baban bu evde istemiyorum demeyiniz. Kocan kendi evinde muhta olan anne ve babasna hizmet ettii iin: Aman ha! Ne yzn ekit, ne de kalbini daralt, buna hakknn olmadn bil. nk her evlt muhta olan anne ve babasna bakmakla mkelleftir.

Firaset-l Mminin

345

Onlar evden karttrrsan hem sen byk gnaha girersin, hem de kocan cehennemlik etmi olursun. Bu gibi irkin davranlar Mslman hanmna ve evldna yakmaz. Velev ki kaynvaliden zamannda sana iyi davranmam olsa bile sen ona iyilik yap. Birileri bize ktlk yapt diye biz de ona ktlkle karlk vermemiz gerekmez. Balayc olmak Peygamber ahlakdr. Ktle kar iyilik yapmak, Allah rzas iin intikamdan vazgemek insann manev derecesini ykseltir. O kul Allah indinde gzel kullardan olur. Bize diken atana biz gl atalm. Mslman hanmna yaraan da zaten budur. Daha nce yaananlar gndeme tamayn, olumsuzluklar seslendirmeyin, yaralar kamayn. leriye dnk dnn, hep gelecei planlayn. Gemie taklp kalmayn. Eskiden grdnz hakszlklar unutun, kin ve intikam hrsyla yaamayn, kendinizi zmeyin. Rabbimiz Teala ektiin skntlarn karln fazlasyla verecektir. Sana muhta olan kaynvalide dahi hatasn oktan anlamtr bile. nsanlarn hatalarn dzeltmeleri iin alalm. nk insan yaptklar yanllklar sebebiyle cehenneme yaklayor. Zaten herkes dnyada yaptnn hesabn ahirette verecektir. Ya Rabbi bana bu dnyada u zalim kulunun cezasn gster dememizin bir anlam yoktur. Ve gelin kardelerimden ricam, kocalarna kar bir iyilikte bulunduklar zaman balarna kakmasnlar. te ben anne ve babana bakyorum, daha ne yapaym demen, o hizmetinden dolay hep fkeli davranman, kimseyle ilgilenmemen ok yanltr. Allah iin bir ey yaptmz zaman sevinmeliyiz, fkelenmemeliyiz, minnetli i yapmamalyz. Kocann bana ok kakp huzursuzluk karrsan, kocan da huzursuz olacak. Brak yapma, hayrn kapnda kalsn diyecek. Yaptmz yardm ve hayrdan dolay birilerinin bana kakarsak, o iyiliin bir anlam olmaz ki. O yzden kocalarnza yardmc olunuz. Eer siz yardmc olmazsanz, onlar tek bana bu ykn altndan kalkamazlar. Hatta hac gibi kutsal bir yolculua ktklarnda dahi hanm anlayl davranmasa koca iin pek ok skntlar oluuyor. Onun iin anne ve hanmn beraber hacca gtrenler bazen piman oluyorlar. Adam annesine kymet verse hanm kzyor, hanma verse anne kzyor. Bylesi durumlarda mmkn mertebe her ikisini de zmeyip, her ikisinin de haklarna riayet etmek gerekir. Ama beer olarak baz hatalar olursa hemen kzlmamaldr. nk o adamn elinde l aleti yok ki, ona gre ayarlasn. Bilakis hanm, baz kk kusurlar idare etmelidir. Kii annesine hrmet ettii zaman, ite kocam beni hep atm annesiyle ilgileniyor deyip suizan etmemelidir. Bilakis anneye itaati Rabbimiz emretmi, onun iin kocam gnaha girmemeye alyor. yleyse, bu konuda eytann bana verecei vesveseye aldanmamam gerekir diye dnlmelidir. Baz kiiler var; kocasnn annesi sanki kendisinin kumasym gzyle bakyor. nsann iki hanm olsa birini tutsa, dierini atsa burada hakszla urayan kadn fkelense hakldr. Ama kocas annesine biraz fazla zen

346

Firaset-l Mminin

gsterirse bunu farkl alglamaldr. nk anne ve babaya itaati Rabbimiz emrediyor. Yeter ki birilerine hizmet ederken bir bakasna zulm etmeyelim. Evet, kaynvalide olsun, gelin olsun bunlarn gzelce geinebilmeleri iin, ncelikle slmn gzel ahlkn alp; ilerindeki kt huylar da atmalar gerekir. Eer atamazlarsa dnyada huzuru yakalayamazlar, o kt huylar sebebiyle ahirette de azap grrler. nsan fkelenmemeli, fkelendii zaman bo yere deil; Allah rzas iin olmaldr. Hased edici olmamal, hasetlii bakasna zulm yapmaya, sevk etmemelidir. Gururlu ve kibirli olmamal, bunlar sebebiyle bakalarn da hor grmemelidir. Dilini gybet ve dedikodudan, fitnecilikten korumaldr. nsanlara zarar veren deil; faydal olan olmal. nsanlarn gnaha girmelerine deil; gnahtan kurtulmalarna sebep olmaldr. Gnahkr Mminlerin ahsna deil, onlarn gnahna buz etmelidir. Ahlkmz dzeltirsek, bu irkin huylar iimizden atarsak, ktlklere sabredip, bize ktlk edene de iyilik edebilirsek, ykc deil de yapc olabilirsek, intikam alc deil de; affedici olabilirsek, ''dvene elsiz, svene dilsiz olabilirsek, cahillerin cahillii karsnda edep ve terbiyemizi koruyabilirsek, insanlara rnek ahlkmzla ite Mslman dedirtebilirsek, gelinle kaynanann birlikte yaamasn brakn kurtla kuzu bile birbiriyle yaar. Yeter ki nefsimizle deil de; aklmzla hareket edelim. imdi gelin de, kaynana da zerlerine den grevleri yapp, geimli olurlarsa, her ikisi de biraz idareci ve fedakr olurlarsa her ey gllk glistanlk olur. Buraya kadar zikrettiklerimize dikkat ederlerse, bunun yannda kaynvalide geliniyle iyi geinir, ayet baka gelinleri de varsa, aralarnda adaletli davranrsa, yanlarnda onlarn ocuklarn eit sever, kalp krc davranlardan uzak durursa geim olur gider. Gelin hanmda: Biraz sabrl olursa, kk olaylar byltmezse, kaynvalide evine geldii zaman onunla ilgilenirse, kovar gibi yapmazsa, geinmek daha kolaylar. Baz gelinler, kaynvalide olunun evine gelince o gn gelinin yz yeri spryor. Bu ok irkin bir davrantr. Mslman kznn edebine bu hi yakmaz. nsanlk ld m? edep terbiyemiz nereye gitti. Gelinin kendi akrabalar gelsin sonsuz ikramlar, kocann annesi gelsin dudak bkmeler bu gibi davranlar insan kovmaktr. Hem kimi kimin evinden kovuyoruz. Hibir gelin kocann annesini olunun evine gelmekten engelleyemez. Buna ne gelinin yetkisi, ne de olunun yetkisi var. Allah, evlda anne ve babaya itaati, onlar zc davranlardan uzaklamay emretmitir. u gerei de belirtelim, hibir kimsenin hakk anne ve babann hakkndan daha nemli olamaz. Baz gelinler var, onlar da zulm ediyor. Kaynvalidenin hakszlk yapmas nasl ki yanlsa, gelinin de zulm yanltr. Kaynvalidesinin kendisine hibir zarar olmad, bilakis iyilii olduu halde yine de kadncaz evine bile almak istemiyor. Byle ahlk dk gelinler varsa, kocasnn annesine zulm ediyorsa, kocasnn anne ve babasnn ziyaretine gidiini, onlarn yardmna, doktoruna komasn dahi sz ediyorsa,

Firaset-l Mminin

347

iine sindiremiyorsa o kadnn ruhunda, ahlknda, vicdannda, insanlnda bir sorun var demektir. Gelin hanmn byle davranmas, yetkisini ayor demektir. Zulm eden bir kadn tercih edileceine, anne tercih edilmelidir. Bu gibi durumda anneden deil, yardan geilmelidir. Byle zulm eden gelinlerin yannda ne Allah-u Tealann, ne de kocalarnn hatr var. Bunlar srf kendini dnen bencil insanlardr. Bir de u konuya bir aklk getirelim, Kaynvalideler bir gelin istemeye gittikleri zaman o gelinlerini ilk nce kzlarndan dahi ok seviyorlar. Evlilik olay gerekletikten sonra sanki kaynvalidenin zerine kuma gelmi gibi kzyor, hased ediyor. Adeta o gelinin yanllarn aryor. Tabi bu her kaynvalide iin geerli deil. Ama biz byle yapanlar kastediyoruz. Acaba bu niin byle oluyor? imdi bunun pek ok sebepleri vardr. Biz una deinelim: Anneler evltlarn ok seviyorlar, onlarn tm zorluklara ramen onlar en gzel bir ekilde yetitiriyorlar. Dnyada onlardan daha ok sevdikleri, fedakrlk ettikleri baka bir ey yok. Evlt anne iin her ey. Anne evldn bu kadar sevince, ona kar bu kadar fedakr olunca. Ayn sevgi ve fedakrl anne evldndan da bekliyor. Ama maalesef ou evltlar evlenince artk anneleri akllarna bile gelmiyor. Ama hanmlarn bir gngrmezlerse hemen zlyorlar. En azndan ap hanmyla telefonla konuuyor. Bu ilgisizlii gren anne, bu defa evldn elinden alan geline kar hasetlie balyor. Ona kar cephe alyor. Bu sorun, annesini unutmayanlarda bu kadar olmuyor. Onun iin burada evlda pek ok grevler dyor. Evlendi diye annesini ihmal etmemelidir. Onu en az eskisi kadar sevmeli, ziyaretine gitmelidir. Gelin hanm da kocas annesini ziyarete gitmese bile kendisi kocasna haydi annenleri de ziyaret edelim, onlar ihmal etmemiz doru olmaz demelidir. Yani bu konuda kocasna yardmc olmal, kaynanasnn, kayn babasnn hayr dualarn almaya almaldr. Byle yapmayp kocas, annemlere gidelim dediinde yzn asp bahaneler uydurursa, annenlere gidilim dedii zamanda kanatlanr uarsa, kaynvalidesine gitmemek iin onlar kocasna karalayp; hep kendi ailesinin iyiliklerini sayp dkerse, bu davranlarla aile huzurunu byk lde zedelemi olur. Bylesi davranlar kocada ters etki yapabilir. Pek ok aile yuvalar kocann ailesine gereken ilginin gsterilmeyi sebebiyle dalmtr. Koca yle dnyor: Bu hanm, benim hatrm iin ailemin kusurlarn ho karlamyor, demek ki bana olan sevgisinde ve saygsnda samimi deil, o halde ben ne diye ona ve ailesine kymet vereyim deyip zamanla huysuzlap hanmn ailesine kar olumsuz davranlar sergilemeye balyor. Evinde huzurun olmasn isteyen hanm, kocann yaknlarna mesafeli durmayacak, onlarla kaynaacak, kendisini onlara sevdirecek. Hatta kendi ocuklarna bile onlar sevip saymalarn tembih edecek, nk ocuklar babaanneye, dedeye uzak durduklar zaman, ou kii anneyi suluyor, ocuklara bizi sevdirmiyor diye dnyor. Bu gibi hususlara dikkat etmenin neticesi olarak kaynvalide gelininden memnun olunca, kocada hanmndan

348

Firaset-l Mminin

iftiharla vnecek ve dier hatalarn grmeyecektir. ayet kocann annesine mesafeli davranp, ortada muhabbet ortam olumaz, sayg ve sayg iten deil de; yzden olursa ailevi huzursuzluklar ba gsterir. Bu defa koca da, hanmnn dier gzel hasletlerini grmez olur. Haramlara girmemek artyla kocann yaknlaryla, zellikle annesiyle iyi geinmeli, kendini ona sevdire bilmeli, gidip haln hatrn sormal, ziyaret edemezse zr dileyip gnln almaldr. Ne mecburiyetim var deyip uzak durursak aile huzurumuz zarar grr. Baz eylerde, bir baka gzellie kavuma adna veya koca hatrna yaplr. Tecrbeler bize gstermi ki, kocann ailesiyle iyi geinen hanmlar, kocalar tarafndan daha ok sevilip saylmlar. Geinemeyenlerin ailelerinde de genelde huzur olmamtr. Hatta nice kocalar kendi ahsna yaplan hatalar af edebildii halde; ailesine yaplan hatalar af edememitir. Ben ok aba harcadm halde kocamn ailesi raz olmuyor ben ne yapaym deniliyorsa yine de mitsiz olunmamaldr. Her insann muhakkak holanaca bir yan vardr. Bazlar kardaki insan neden holanyor onu ok iyi biliyor. Genelde insanlar koltua vermekten yani kendisini bir bakasnn vmesinden ok holand iin, ona vc laflar kullandn zaman sana kar hemen muhabbeti oluuyor. Bazlar bir hocas veya bir mdryle karlat zaman mdrm bu gn ne kadarda ksnz, ok yakm dedii zaman hemen houna gidiyor. Mesela bir gelinde kaynanasna, anne bu elbiseler sana ne kadar da yakm, ama gzele ne yakmaz ki dese veya anne sen ne kadar maharetlesin senin yemeklerin ne kadar gzel veya sen ne kadar hogrl, ahlakl kaynanasn, dier kaynanalar gelinlerini kocasna kesip zulmettii halde sen gelinlerine iyi davranyorsun. Allah sen den raz olsun dese o kaynana ona ktlk dnemez olur. Hatta bazlar byle iltifatlar veya akalar yle gzel ayarlyorlar ki, kardakine kzarak sylese, hatta ar ifadelerle de sylese de kardaki kzmyor. Dini adan insanlar yzne kar vmek ok doru olmasa da aradaki dmanlklarn gitmesi adna baz vasat ve uygun iltifatlarn ho karlanaca mit edilir. Bizim yakinen tandmz bir gelin var; kaynanas gelmese telefon ap yle diyor, anne bu gn nerdesin? Kaynanas gelmese bir bakyoruz kendisi kalkp gidiyor. Babaannesi; kzm kaynanan size sk sk neye geliyor veya sen sk sk niin gidiyorsun dediinde, anne evde yalnz oturup ta ne yapacam diyor. Kaynanas hakknda olumsuz konumalar yapldnda hemen kaynanasnn arkasn tutuyor. Kaynanas hasta olsa herkesten nce hemen alp evine getirip gereken bakm, hizmeti yapyor. ster istemez bu cana yaknl gren kaynanada ona kar iyi olmak zorunda kalyor. Bazlar onun kaynanas herhalde iyidir diyebilir; ama bu gibi davranlar karsnda yumuamayan kaynana da ok azdr. Byle davranmamakta ounun hakl gerekeleri, cevaplar olabilir; ama insanlarn ilgi karsnda yumuamasnn mmkn olacna bir misal olsun diye syledik. Kendimizi sevdirmeyi beceremediimiz zamanda azda olsa bizde de eksiklikler vardr demektir. Ben elimden geleni yapyorum; ama kocamn ailesi raz olmuyor diyenler varsa. Siz zerinize den grevleri yapn slamn

Firaset-l Mminin

349

istedii gzel ahlak, sabr ve fedakrl gsterin hem vicdanen rahat edersiniz, hem de insanlar o iyiliklere nankrlk etse de Rabbimiz onlar karlksz koymayacaktr. Kocasn sevip saydn iddia edipte onun hatr iin ailesinin kusurlarn ho karlamayan bayan, sevgisini ispat edememi demektir. Kocann ailesine gereken samimi ilgiyi gsteren bayan, hem ailenin huzurunu salar, hem de kocasn sevip saydn ispatlam olur. Tabii kocada hanmnn ailesine gereken ilgiyi elbette gstermesi gerekir, deil onlara; her insana gereken ilgi gsterilip kalp krc davranlardan kanlmaldr. Ama rfn ve ftratn getirdii nedenlerden dolay kocalar, kendi yaknlarnn, hanm tarafndan ilgiyle karlanmasn ok arzu ediyorlar. O yzden bu arzular dikkate alnmaldr diyoruz. Konumuza geri dnecek olursak, evlt annesinin yannda hanmn daha ok sevdii izlenimini vermemeli, ar ikramlar, annesinin huzurunda hanmna yapmamaldr. nk bu tr davranlar baz ince ruhlu anneleri zebilir. Gelin hanm da kocas annesine sevgi ve saygda bulunursa o da alnmamaldr. Baz gelinler anneye gsterilen ilgiden rahatsz oluyor. Hlbuki o gelin olan hanm yle dnmeli: Bu yal kadn kocamn annesidir, kocamn onu memnun etmesi dinimizin emridir. Bu hrmetleri ona Allah iin yapyor. Benimde Allah iin yaplan eylere kzmamam gerekir. eytan bu arada bo durmuyor. Geline yle vesvese veriyor: Bak! Kocan sana gck vermek iin annesine hrmet ediyor, onu senden ok seviyor. te byle vesveselere Mslman hanmlar hi aldrmamal, elinin tersiyle itivermeli, byle eyleri hi aklna bile getirmemelidir. Byle dnmek ok yanltr. Bir de bir hanmn, kendisini kocann annesiyle kyas etmesi ok yanl. Anneye olan sevgi sayg ayrdr, hanm sevgisi ayr bir eydir. Bunlar ayr olarak dnmek gerekir. Ve kocay da zor durumda brakmamak lzmdr. En gzeli her iki tarafn da byle eylere kar anlayl olmalardr. Veya en azndan ya hanm, ya da anne, olaylar olgunlukla karlamaldr. Her ikisi de olaycysa, anlayl deillerse huzursuzluklar hazr demektir. Bazen kocalar yle zor durumda kalyor ki hanmn raz ediyor, annesi kzyor, annesini raz ediyor hanm kzyor. Yukar tkr byk, aa tkr sakal, bu adam ne yapacak. Birileri ona yardmc olmal. te burada hanm fedakr olsa, hakkndan vazgese, olaylar gzellikle karlasa ne olur, dnya m yklr? Bu gibi hususlarda kocaya destek olmak; ona kstek olmamak lzmdr. Yoksa gzel ahlkmz, saliha bir kadn oluumuzu ne zaman ispat edeceiz? Kaynvalide de iyi olmal, iyilikle gelini dzeltmeye almaldr. Elinden gelen tm eyleri yapt halde gelin halen serkeliine, yanllarna devam ediyorsa, burada yaplacak ey: ayet beraber oturuyorlarsa onlardan ayr oturmal, mesafeli bir ekilde hareket emelidir. Olumuzun evinin huzuru iin yine de mmkn mertebe yapc olalm, ykc olmayalm. Yani gelinin

350

Firaset-l Mminin

yanllarn syleyip kendimizi gnaha girdirmeyelim. Biz kendi halimize bakalm, onlarn da huzurlu bir yuva olmalar iin dua edelim. Baz kaynvalidelerin syledii gibi: Canm kocasnn kymetini bilsin de ben nemli deilim diyelim. Baz kaynvalideler gryoruz, yllarca gelinini syleyip duruyor. Gelini kendi istedii gibi yapmaya alyor. imdi yllarca uratn halde dzelmiyorsa bunun arkasna dp de kendi kendini heder etme. Onun gybetini yapp gnaha girme. Gelinin huyu neyse onu yle kabul et gitsin. Onun yanllaryla uraacana kendi yanllarnla ura. Bak yalanmsn, ahirete gn yakndr. Onunla, bununla urama. zlerek belirtelim ki: Bazen bakyoruz, gelinin dahi ya ilerlemi, artk onun da ocuklar bym, belki o da kaynvalide olmu. Halen kocann annesi o gelinle urayor. Halen onun yanllarn aryor. El insaf, bu kadar da olmamal! Bu gibi davranlarmzla insanlar da gnahlara girdirmeyelim. abuk alnan, abuk kzan olmayalm. Allah Resl (s.a.v) yle buyurmular: nsanlar derece derece yaratlmlardr. Baz insanlar ge kzar ve ge barr. Bazlar da abuk kzar ve abuk barr. Bu brnn kartdr. Sizin en iyiniz ge kzp abuk barannzdr. En ktnzde abuk kzp ge barandr.1 yleyse abuk kzan, abuk alnan, abuk kalbi krlan olmayalm. Bunlar irkin huylardr. Ve kimsenin aybn aratrmayalm. Kendi yanllarmz dzeltmekle uraalm. Bir hadis rivayeti yledir: Allah, kulunun iyiliini isterse, onu dinde anlayl ve dnyaya ar derecede balanmaz klar, kusurlarn da ona gsterir.2 Bizlerin yanl bakalarndan daha oktur. O kii ne gzeldir ki: Kendi kusurlaryla uramas, bakalarnn kusurlarn grmekten onu alkoymutur. Hep kendimizi hakl, bakalarn haksz grmekten vazgeelim. Bakalarnn bize yapt yanllara kzdmz halde, ayn yanllar biz bakasna yapmayalm. ou insan var, her ynyle kusurlu; ama kendi kendini hep iyi grr. Kendi kendini iyi grenlerin de kendi kendilerini dzeltmeleri imknszdr. nk adam kendini hatasz olarak gryor. Kendinde kusur olduuna inanmayan dzelmek iin aba harcayamaz. Bu da ayr bir afettir. Yani kaynvalidelere unu diyoruz: Siz gelininizle uramayn, kendi ahiretinize aln. Ama gelinlerin iffete, hayya, namusa dair dikkatsizliine gz yumulamaz. O konular kocasna bildirilir. Kocas ona gre ikazlarda bulunur. ok byk yanllara yol almadan tedbirler alnr. are: Hem gelin, hem de kaynvalide gzel ahlkl olmaya almal, kini, gururu, hasetlii, nefsi bir kenara brakmal, birbirlerinin hatalarn affetmeli, birbirlerinin iine ok karmamal, gelin kaynvalidesini sevmeli,

1 2

Felahs Salihin s.747 (Tirmizi) Beyhak, uabul-man 7/347

Firaset-l Mminin

351

saymal. Kaynvalide de gelinini kz gibi sevmelidir. Gelinin her iine karrsan, onu kocasna karalarsan elbette seni istemez. Anne olunun huzuru iin gelininin kusurlarna gz yumacak. Kadn da kocasnn hatr iin kaynvalidesinin yanllarn ho karlayacak. Tabi bunlar yaparken de Allah-u Tealann rzasn gzetecek. Bylelikle huzurlu ortamlar oluacak, insanlar birbirlerini sevecek inallah. Son olarak u ksa aklamay da belirtelim: ayet bir annenin dier oullarnn hanmlar da varsa, bu gelinler de birbirlerine kar ok nezaketli, saygl olmaldrlar. Birbirlerini zc davranlardan, kendilerini byk grmekten, gzellikleriyle bir bakasna stnlk taslamaktan son derece uzak durmaldrlar. Bu gibi kendini beenmeler Allah-u Tealann gazabna sebep olur. nemli olan d gzellikten daha ziyade ahlak gzelliidir, insan olabilmektir!
Sen iine dn, yalnz dnla megul olma. nk sen cisminle deil ruhunla insansn. (bn Arabi)

352

Firaset-l Mminin

TALEBE VE HOCA ARASINDA DKKAT EDLMES GEREKEN EDEB KURALLARI:

Bilmemiz gereken hususlardan birisi de hoca, talebe arasndaki davranlardr. Her zaman bu iki snf insan bulunacaktr. Kyamete kadar da devam edecektir. Talebe olan kardeimiz kendisine faydal bilgiler reten hocasna kar son derece saygl olmal ve onu sevmelidir. retilen ey ister dnyamz iin, ister ahiretimiz iin olsun, o bilgileri bize sunan zata hrmette kusur etmemeliyiz. Hocalar zmek onlarn kalplerini krmak ta caiz deildir. Yeter ki bize retilen bilgiler faydal ilim olsun. Bilakis lim olan zatlar bizim hem dnyamzn, hem de ahiretimizin kurtuluu iin aba harcyorlar. Onlar olmazsa insanlar cennetin yolunu arrlar, cehenneme doru srklenirler. Ama maalesef baa ta edilmesi gereken limler, bazen Mslmanlarn konumalarnda dahi alay konusu ediliyor. Hocalar hakknda fkralar anlatlp glmeler oluyor. Ve yle iftiralar atyorlar: Vay efendim hocalar cimridir, hocalar ok yer gibi lflar edip glyorlar. Onun iin Mslmanlar byle konumalardan, hocalar fkralarna let etmekten, onlar drc karikatr izimlerinden son derece uzak durmaldrlar. Din deerlerle, din adamlaryla alay etmeler insann imannn gitmesine sebep olur, iman gidince nikhta gider. te yaplan akalarn durumuna gre gnaha da girilebilir, kfrede girilebilir. Onun iin her Mslman, byle toplantlarda oradakileri gzellikle ikaz edip, onlar uyarmal, hocalar alay konusu edip glmeler din dmanlarnn oyunlar olduunu, bu yzden onlarn irkin oyunlarna gelmememiz gerektiini sylemelidir. Bu konu hakknda daha pek ok fkralar dzlmtr. Ama ben onlar anlatmayacam. Ben sadece hangi konuma ki, onda din adamlaryla alay edilme, onlar ktleme ve hafife alma, hakret varsa o davranlarn caiz olmadn bildiriyorum. Sevgili Peygamberimiz (s.a.v) yle buyurarak biz mmetini uyardlar:

:
kimse var ki, onlar ancak mnafk kmseyip hafife alr: San sakaln slm da aartan, ilim sahibi ve adaletli hkmdar.1

lim ehline hrmet etmek onlarn dualarn almamz gerekir. lim ehlinin kadir ve kymeti toplumda herkesinkinden fazla olmaldr. Ama yle insanlar var ki, ilim ehline gereken sayg ve hrmeti gstermiyor. Bu onun dine olan gevekliini gstermektedir. Onlarla konuurken edep ve terbiye ile yanlarnda szlerimizi lerek, huzurlarnda barmadan konumalyz. Yetien genlikte
1

Tabern el Kebir

Firaset-l Mminin

353

maalesef bu hususlara dikkat etmiyorlar. Bakyorsunuz ders almaya geliyor. Gya hoca efendiye talebe olmu. Hocann yannda barmalar, tartmalar, ayak uzatmalar, hocasyla konuurken ellerini arkasna koymalar. Hocasna hocam deil de hoca diye hitap etmeler. Bu davranlar ilmi ve ilim ehlini, hocay hafife almadr. limleri zen davranlardr. Bazen bu yanllar yapanlar hakknda hoca efendi yle dnyor: Bu insanlar edeb konusunda ince dnemiyorlar. Onlarn hareketlerini ho karlayaym. Tam bu dnce iersinde iken ayn ahslar dnyalk menfaatler iin baka insanlarla karlatklarnda son derece saygl oluyorlar, en kk hareketlerine dahi ne kadar dikkat ediyorlar. Bu davranlar gren hoca efendinin kalbi daha ok krlyor ve yle dnyor: Bu insanlar benim ahsma kar byk yanllklar yaptklarnda bilmiyorlar diyorum; ama dnya menfaati uruna bu insanlar ne kadar da edepli terbiyeli oluyorlar. Hlbuki bir Mslmann yannda ahiret menfaati her eyin stnde olmaldr. Ey Mslman genler! Edep ve terbiyenizi muhafaza ediniz. Nerede nasl davranacanz ok iyi dnnz. Hareketlerinizle birilerinin kalplerini krmaynz. Hele bu kalbini krdn kii sana ilim reten biriyse veya din limiyse senin iin zarar ok olur. Hem dnyalk zarara, hem de uhrev zarara urarsn. Kiinin talebeleri ne kadar ok terbiyeli ve saygl olurlarsa, hocalar da onlara daha ok faydal olmaya alr. Edepten yoksun olan bir kiiye kim ders vermeyi sever. Zaten hocasna saygda kusur edenlere gerek manada ilim nasip olmuyor. Manen ok zarar gryorlar. Ellerine geen nimetin kadrini bilmeyenden o nimetler tekrardan geri alnyor. Madem bizler onlara muhtacz o halde saygda kusur etmemeliyiz. Allah Resl (s.a.v)in u szlerine gnmz Mslman ve genleri kulak vermelidirler: lim renin, ilim iin yumuakl ve vakar (izzeti) da renin. Ve kendisinden ilim rendiniz zata saygyla tevazu gsterin.2 Dier hadis-i erifte,. lim adamlarmzn kymetini bilmeyen kimse benim mmetimden deildir.3 imdiki insanlardan yleleri oluyor ki, hocadan hem ders alyor, hem de sanki hoca ders vermeye mecburmu gibi davranlara giriyor. Aklnca hocay hesaba almyor, limler insanlara faydal olmaya, onlara bir eyler vermeye alr. Ama insanlar ona gereken hrmeti gstermezlerse o zat da onlarn iine girmekten saknr ve onlara bir eyler retmek iinden gelmez. Onun iin yle demiler: Muhakkak ki hoca ve doktorun her ikisi(biri talebe iin, dieri hasta iin) ikram olunmadklar takdirde hayr(iyilii) istemezler.
Hastalnn doktoruna cefa edersen ac ve elemine sabret. Hocaya cefa edersen (saygl olmazsan) cahilliine raz ol.

2 3

Tabern el-Evsatta Ahmed b. Hanbel; Tabern; Hakim

354

Firaset-l Mminin

Bir limi dnn ki, genleri toplayp onlara faydal bilgiler vermek istiyor. Ama o genler hocann szlerini ok nemsemiyorlar. Onun koyduu kaidelere uymuyorlar. lerinde o meclisin huzurunu karanlar oluyor. Bu yanlla dier insanlar da mdahale etmiyorlar, adeta hocay yalnz ve yardmcsz brakyorlar. Hlbuki o mecliste bulunanlar huzuru karanlara yle demelidirler: Kardeim senin burada yaptn hareketler yanltr. Burann bir hocas var, bizler kendi bamza hareket edemeyiz. Hocamz ne derse burada o geerlidir. ayet byle ikazlar yapmadklarndan dolay o ehliyetsiz insanlar o mecliste hocalk yapmaya, oray kendi arzularna gre ynetmeye alrlarsa, orada hizmetin devam etmesi mmkn mdr? Yani o mecliste hocay diskalife (devre d) etmeye alanlar uyarlmaldr. Bazlarnda kendi hocalarna kar sayg denen bir ey yok; ama kendilerini konutursan sana edep dersi verirler. Hocayla konuurken hocadan ok konuup, belki hocaya frsat vermezler. Hlbuki genelde hoca konuur talebe dinler. Daha nceleri limler, hocalar yanlarna gelince ders dahi vermeyip biz hocalarmzn yannda azmz amayz derlermi. Edebine riayet etmek artyla, ara sra o da konumalara itirak eder. Ama ne hikmetse, bazlar konumada hocaya hi frsat vermez, adeta hocaya akl verir ve hocann yannda yksek sesle konuur, yolda yrrken hocann nnde yrr. Hocasnn yannda hocasnn ocuuna hakaret eder. Gizli yerde frsat bulsa hocann ocuunu dver. Bu gibi kiiler ilme ve lime kymet vermeyenlerdir. lmin ve limin nemini anlayamayana nerde ilim nasip olacak ki, lme kavumann sebeplerinden biriside ilme ve lime sayg duymaktr. Buhara limlerinden bir kii ders meclisinde oturuyordu. Ve o kii ders esnasnda zaman zaman ayaa kalkyordu. Orada bulunanlar bu ekilde kalknn sebebini sordular. O kii de yle dedi: Hocamn olu ocuklarla beraber sokakta oynuyordu ve hocamn olu zaman zaman ders meclisinin kapsna geliyordu, onu grdm zaman ayaa kalkyorum. Bunu da hocama hrmetimden dolay yapyorum. nk hocann oluna tazim (hrmet) hocaya tazimdir. Her kim ki, hocas kendisinden eziyet grrse, ilim bereketinden mahrum kalr ve o ilimden ancak az olarak faydalanr.
lmi renmeden nce edebi ren. (imam- Malik) Kazanan kazandn dba riyetle kazand; Kaybeden kaybettiini edebi terk etmekle kaybetti. Ali b. Eb Talb (r.a) Ehl-i irfan arasnda aradm kldm taleb Her hner makbul imi ill edeb, ill edeb. (La Edr)

Firaset-l Mminin Edeb bir tc imi nr-i Huddan Giy ol tc emin ol her beldan

355

Abdl Aziz ed-Debba Hazretleri de yle buyurur: Ulemay sevmek imann kuvvetlenmesine vesile olur. Baka bir sznde: Eer halk, eriat limlerinin hakik kymetlerini bilseydi, yerde yrmelerine mani olurlar, her kabile aralarnda bulunan limi omuzlarna alp gezdireceklerdi.4 Zatn biri yle buyurdu:
Cahiller lmlerinden nce ldrler. limler her ne kadar lseler bile diridirler.

Bazlar da baka hocalarn yanna gider gelir. Hocasnn yannda bakalarn ver. Hlbuki insan hocasnn yannda baka hocalar methetmesi kendi hocasn kk gryormu izlenimi dourur, bu da hocay zer. Bazlar var: Birileri hocann meclisine geldii zaman, hoca kalkmadan kendileri hemen kalkp gelene hrmet ederler. Hlbuki hoca kalkmadan kendileri kalkmamaldrlar. nk gelen kim olursa olsun, belki gelen kiiye hoca kalkp o kadar hrmet etmek istemiyor. Belki ok hrmete lyk biri deil. Sen yle yapnca hocay da o kiiye kar kyama, hrmete zorluyorsun. Hlbuki sen hocay kendine tabi klma, sen hocana tabi ol. O ne yaparsa sen de onu yap. Baz yerlerde yle de yaplyor. Dnya ehli biri geliyor hepsi ayaa kalkp hrmetler ediyorlar. Hocalar ieri girince kimse o hocaya sayg gstermiyor. Bu durumu gren hoca onlarn terbiyesine zlyor. nsann kendi hocasna daha ok hrmet etmesi lzm gelmez mi? Hocann kimsenin saygsna ihtiyac yoktur. Onlarn hrmetiyle hocann ne eti artar, nede eksilir. Ama edep, terbiye azizdir. Bazlar: Hocalar oturduu bir zamanda, hocann baka talebelerinden birisi ieri giriyor, hoca kalkmadan onlar kalkyor. Hocann talebesine de hocadan fazla sayg gstermemek gerekir. te ister talebe olsun, ister bakalar olsun birileri ieri girdiinde hocanz kalkmadan sizler kalkmayn. Siz kalksanz, hocanz kalkmasa gelen kt eyler dnecektir. Bazlar da yle yapyor: Hocann bulunduu bir yerde hocann talebesine seydam, eyhim, bir emrin var m deyip onun eline atlyorlar. imdi byle yapan ahsa soruyorum: Talebe olan kii senin arkadan da olsa, hocann yannda talebesine ar hrmetler edip orada oturan limi hi hesaba almyormu gibi tavrlar sergilemen doru mudur? Bunlar irkin ve kalp krc davranlardr. Hocann yannda talebeye hocadan fazla hrmet gstermek hocaya gck vermek sayldndan yanltr. Bundan da saknlmaldr.
4

Basirets- Slikn. sh.136-137

356

Firaset-l Mminin

Bir de, genelde bir cemaatte sorumlu kii olarak iki veya hoca olmaz. Bir yeri bir hocann dzenlemesi daha gzel olur. nk bilirkii ok olunca her biri farkl bir ekilde ynetmek, hizmet sunmak ister. O zaman da eitimden tam bir sonu alnamaz. Bir de birka limin bir arada olmas, genelde limler arasnda bir sorun olmuyor. Onlar nerede ne yapacaklarn ok iyi bilen inanlardr. Sorun cemaatteki insanlarn hoca efendilere kar olan tavrlarnda. Bakyorsunuz ki, tm talebeler bir hocaya ynelmiler. Onu daha ok sevip sayyorlar, dier hoca efendiye de sradan biriymi gibi davranyorlar. Bekli o hoca efendi dier muhteremden de daha bilgili ve takvaldr da, belki ondan daha da yaldr. te burada insanlarn her iki hocaya kar eit davranmamalar, birini tutup; dierini atmalar, sradan bir kii gibi muamele etmeleri, belki de o iki hocann arasnn almasna sebep olur. Bizler fazla olan sevgi ve saygy iimizde gizli tutmal, iki hoca efendinin olduu yerlerde ikisine hrmet ve sevgide kusur etmemeli, en azndan gayret sarf etmeliyiz. Diyeceksiniz hi te dier hoca hased etmesin. imdi o ayr bir konudur. nemli olan bizler zerimize den grevleri yapmamz, yanllarmz gidermemizdir. Bir de hocalarn bizlerin lsz ve yanl davranlarmzdan dolay her zaman kalplerinin krlmasn hasetlik ve kibir diye alglamayalm. nk insan olarak bizler olaylardan etkilenip kalplerimiz krlabilir. imdi bir kursta ders veren hoca hanm dnn: Baka bir kardeimiz geliyor diyor ki, hocam ben de size yardmc olmak istiyorum. O hoca hanm da buyurun siz de okutun diyor. Buraya kadar hibir problem yok. Bu defa oradaki renciler kendilerine yllarca ders veren hocalarn brakyorlar, yeni gelen hocann etrafnda kilitleniyorlar. Artk hocalarn fazla umursamyorlar. Hlbuki gelen hoca hanm bilgi bakmndan nce ki hocadan dk olduu gibi, yaa da ondan dk. ayet bilgide, amelde yata ondan ileride olsa belki nceki hoca yle diyebilir: Bu talebelerim benden daha ok ona hrmet gstermekte hakldrlar. nk o benden daha lim, daha takval veya daha yaldr. Ama durum onun tam tersiyse o hoca hanmn kalbi krlr. O talebeleri artk onun gznden derler. Hlbuki her hoca talebelerinden sayg bekler, vefakrlk bekler. Onlarn yle davranmalar ok yanltr, velev ki yeni gelen hoca hanm daha st seviye de ve daha yal da olsa bile. Yani her hlkrda eski hocalarn rencide (drc) edici davranlardan saknmaldrlar. Ayn zamanda oraya okutmaya yardm iin gelen hanm kzmz da yanl ediyor. O nceki hocaya kar kendisi saygl olmal ki, dierleri de olsun. Bir baka hocann kursuna gelip orada hocalk taslamas veya eski hocay talebelerinin yannda ikinci plna itmesi yanltr. Hatta yeri gedii zaman arkadalar, sizin asl hocanz eski hocanzdr. O size yllarca emek vermi. Onun yannda bana ondan daha ok hrmet gstermeyiniz. Onu artk hesaba almyormu gibi davranmanz onu zer, kalbini krar. Buna ne sizin ne de benim hakkm var. Hatta o sizin yannzda iken ben gelince aya bile kalkmayn deyip edebini koruyabilse her ey hallolacak; ama herkes bu fedakrl yapamyor. Bunlara benzer davranlar ok oluyor.

Firaset-l Mminin

357

Baz insanlar da kendi hocalarn brakp bir baka birine veya hocasnn talebesine hoca muamelesi yapyorlar. Veya bakalarnn szn kendi hocalarndan daha ok dinliyorlar. Madem byle yapacaktnz, o halde hocanz deil de, bir bakasn banza bakan seseydiniz. Tabi kendisine hrmet edilip sz dinlenen kii de halinden raz, o da bir bilgilik taslyor. Demiyor ki: Burada hocanz var, onun etrafnda toplanalm onun ilminden istifade edelim. Baz talebelerin yle yanllklar yaptklarn gryoruz: Arkadalarndan birisi elektrikli sprgeyi alp camiyi temizliyor. Dier arkadalar da ona hrmet olsun diye: Sen brak biz yaparz deyip elinden almak iin srar ediyorlar. Ama biraz sonra; hocalar elektrikli sprgeyi eline alp camiyi temizlemeye balyor, talebeleri gidip demiyor ki: Hocam sen otur biz yaparz. Tabi bunlarn bu davranlarn hoca gryor. Ayrmclk yaptklarn anlyor ve onlarn edep ve terbiyesinin azlna zlyor. Yani insan hocasnn yardmna m komal; yoksa arkadalarnkine mi? Bir de yaplan yanllklardan dolay kalbi krlan insanlara, ite ne de dar kalpli adam, hep sevilip saylmay istiyor diyemeyiz. nk gurur, hased ayr bir ey; kalp krlmas ayr bir eydir. u anlattklarmz da yanl anlalmasn! Bizim anlatmaya altmz; hareketlerimize dikkat edelim. Birilerini memnun ederken bir bakalarn da zmeyelim. Bulunduumuz durum nasl davranmamz gerektiriyorsa, yle davranalm. Artk bym insanlarsnz; ocuk deilsiniz. Hi bir ey bilmiyorsanz, bari kendinizi o hoca efendinin yerine koyun ve yle syleyin; acaba bana byle yaplsayd, ben ho karlar mydm? Kendimizi dier insanlarn yannda da byle hesaba ekelim. Bylelikle birilerini memnun ederken, bir bakalarn da kzdrmam oluruz. Elbette baz lime daha fazla sayg gsterilecei yerler ve zamanlar olur. Bunu gzel ayarladmz zaman hocamzn kalbi krlmaz, bilakis sevinir bile. Veya en azndan sevgi saygmz birilerine gstereceksek, zaten gstermek te lzmdr. Bir bakalarnn incinip alnaca yer ve zamanlarda deil de; yalnzken veya byle bir durum sz konusu deilken yapalm. Bizim anlattmz yeri ve zaman gzelce ayarlayamamak, lsz davranlarda bulunmak demektir. Onlarnda neler olduunu sizler tespit etmeye aln, yoksa konu uzadka uzuyor. imizdekileri sayfalara tam olarak dkemiyoruz; ama inallah anlatmaya altmz eyler anlalr. Baz talebe geinen kiiler var, hepsi bir ba ekiyorlar. Hocann kendilerine verdii emirler dorultusunda hareket etmiyorlar. Bu gibi grevleri suiistimal edenler olursa veya dnyalk menfaatler uruna pek ok kiiye her trl hrmeti edip te din adamn hesaba almazlarsa, lim olan kii bunlara ne verebilir ki? Her eyden nce bunlara bir edep ve terbiye dersi lzm. Hocaya kar, byklere kar nasl davranlmal, onlara retilmelidir. Geri bunlar onlar da biliyorlar; ama kibirleri onlar hocaya saygdan alkoyuyor. ou bilgili insanlar srf genlerin, insanlarn bu dzensiz ve yersiz hareketleri yznden

358

Firaset-l Mminin

onlar kendi hallerine brakm. Onlar da yanllaryla ba baa kalm ve gnbegn hidayetten uzaklamlardr. unu beynimizin bir kesine yazalm. Bir yerde disiplin yoksa edep ve terbiye yoksa bye kar sayg, ke sevgi yoksa o cemaatten hayr beklemeyin. O cemaatteki zenginler, makam ehli olanlar, oradaki limden daha ok sayg ve sevgi gryorlarsa orada da hayr yoktur. Bu insanlara yanllarn sylesen belki dersi dahi brakrlar. Bir hadisi erifte yle buyrulur:

Kklerimize efkat, byklerimize sayg gstermeyen bizden deildir.5 Bir de hizmette muvaffak olan cemaatlere bakn, onlar baarl klan: Hocalarna, byklerine olan sayg, sevgi, birbirlerine kar alak gnl, sevecen ve ihlsl olular, baa buyruk i yapmaylardr. Ben unu anlatmak istiyorum: Herkes haddini bilmelidir. Bizler hizmete komal, babo olmamalyz. Ders aldmz insanlara kar saygda kusur etmemeli, ona kar saygszlkta bulunanlar ikaz etmeliyiz. Hocamz devaml daha fazla sevmeli ve saymalyz. Baka hocalar grnce onu terk etmemeliyiz. Daha bilgili hocadan insan elbette gider istifade eder. Bizim ikaz ettiimiz husus eski hocasn rencide edici, zc davranlarda bulunulmamasdr. Bu anlatlanlar oaltrsak ciltler dolusu kitaplar oluur. Evet, slm genleri ders aldklar hocalarna kar saygl ve edepli olmaldrlar! En azndan hocamz bizden ne istiyor, neden kzyor; neden kzmyor? Onlar ok iyi tespit edip ona gre davranlarmz kontrol etmeliyiz. nk her insann huylar farkldr, sevdikleri, sevmedikleri, kzp kzmayacaklar eyler ayr ayrdr. Daha dorusu Mslman genleri ferasetli olmaldr. Byle eyleri hemen kefetmelidir. ou zaman hoca efendi, kendi ahsna kar yaplan yanllklar dile getirmek istemiyor. Fakat imdiki genlerin ouna, hocaya kar yaplan yanllarn sylemezsen anlamyorlar veya umursamyorlar. Ama bunlar nasl dzelecek? Hocann birisi; talebelerinin yanllarna artk dayanamaz olunca, talebeler de abucak hatalarn anlamadklarndan dolay, talebelerin hatalarn yzlerine aka sylemek zorunda kalm. Kendisinin yanna okumaya gelenlere yle dermi: Kardeim, ben u edep d davranlardan holanmyorum, eer beni saygsz davranlarla zmeyip, ahlk kurallarna uyacak isen okumaya gel. Eer beni hocanz olmaya layk grmeyip, beni beenmiyorsanz, bu yzden de bana kar kalp krc davranlarda bulunacaksanz; o halde benden baka hocalar ok var. Orada okuyunuz. Daha nceleri ilmi dahi herkese retmezlermi. lmi ihlsl, samimi, takval, srf Allah iin okuyup hizmet etmek isteyen edepli, terbiyeli insanlara retirlermi. slm edebini, terbiyesini, ahlkn almam olan kiilerin srf Allah iin mi; yoksa dnyalk iin mi okuduu nereden bilinecek? Ve bir Allah dostu talebesine u tavsiyeyi yapyor:
5

Tirmiz. Birr:15

Firaset-l Mminin

359

Ey oul, sen ilminle amel etmezsen ilmin faydas sana olmaz. ayet hastalansan, hastalnn ilac da yannda olsa onu kullanmadka iyilemen mmkn m? lim elde etmek iin o kadar yoruldun ve nice geceler uykusuz kaldn. ayet bundan maksadn mal, makam, an hret ise yazk sana! Yok, eer Muhammed (alehissalt vesselm)n dinine hizmet, insanlara faydal olmak ise mjdeler olsun sana! lim; amelle, hilmle (yumuak huylulukla), gzel ahlk ve mtevaz olmakla gzeldir. Gnmzde ilmini ktye kullanan, edepten uzak kibirli insanlar da oktur. Yani bir hocann talebesinden terbiyeli, saygl olmasn istemesi, her zaman gururlu, kibirli anlamnda dnlmemelidir. nk gerekten edep ve terbiye gzel bir eydir. Yani; hem gel zamann harcayp birilerine bir eyler retmeye al, o da sana kar saygszlk saylan davranlarda bulunsun, hocay zecek davranlarda bulunsun. Bunlar ok irkin olan eylerdir. Edep ve terbiyenin dinimizde zel bir yeri vardr. Bir de imdiki insanlar ara sra deil de, hatalarn ok sk sk tekrarlyorlar. Aka sylemezsen ou kii hata yaptnn farknda bile deil. Hatta bazen hoca efendi yanna gelen insanlara kar mtevaz, alak gnll davranyor. Onlarla ilgileniyor, gnlleri ho olsun diye onlara espri yapyor. Onlarda hocann kendilerine gsterdii ilgiden cesaret alarak ok abuk bozuluyorlar. Hocalarmz bizlere kar aka da yapsa, bize arkada gibi davransa da; biz onlara kar arkada gibi davranmayalm, ciddiyetimizi bozmayalm saygda kusur etmeyelim. imdi ou insann yzne glmeye korkuyorsun, gldn grse, hemen balyor edep ve terbiyeden tavizler vermeye. Hoca olan ahs, bizlerin gnl ho olsun diye baz zamanlar dine uygun akalar yapp yzmze glse de ona kar gerek edebimiz, gerek sevgi ve saygmz daha fazla olmal, eksilmemelidir. Bulunduumuz yerin ciddiyetini bozmamalyz. Orasn grgr yeri, gybet yeri haline getirmemeliyiz. Yani bir yerin disiplinini salamak iin ters yzl olup, devaml kzmak m lzmdr. Karlkl hogr ile kzlmadan, kalpler krlmadan olmaz m? Olur; ama yeter ki gnllerimiz istesin, yeter ki biz edep ve terbiyemizi bilelim. Ahlknda sorun olanlar; ilmine ve salih amellerine yazk etmektedirler. Bir de bizler genelde limleri hocalar misal verdik; ama rencilerin gsterecekleri saygya sadece onlar dhil deil. Sana faydal bilgiler reten tm retmenler ve hocalar bu hrmet ve sevgiye layktrlar. Onlar dahi zmek, onlara kar gelmek onlarla alay etmeye kalkmak, ksacas her trl saygszlk caiz deil, gnahtr. renciler bunlar bilip, buna gre davranlarn ayarlamaldrlar. Bir de renciler hocalarnn kalplerinin cilasdrlar. retmenler, limler rencileriyle neelenir, kalpleri huzur bulur. Onlar evltlar gibi severler; ama edep ve terbiyeden uzak olan talebeler acaba retmenlerinin kalbinin cilas olurlar m? Bilakis onlar daha da zerler. te byle olunmamal bilakis onlarn kalplerinde yer almaldrlar.

360

Firaset-l Mminin

Bazlar da hocadan hep ilgi ve sevgi bekliyor. limin yanna veya camisine gider kede oturur. Kendisi hocay, hoca efendi de kendisini tand iin hocadan ilgi bekliyor, bu yzden yerinde oturup kalkmyor. Sanki hoca efendinin ayana gelmesini bekliyor. Hlbuki senin gidip hocann halini hatrn sorman gerekir. Hocann yanna gittiinde o da seninle ilgilenir elbette. Yalnz, limlerin, bilgisi olmayan yallarn elini pmeleri de doru deildir. Baz limler, bilgisiz belki doru drst namaz klmayan, dini emirlere dahi riayet etmeyen yallarn elini pyorlar, bu da ilmin vermi olduu izzete ve vakara uymuyor. Unutulmamaldr ki:
Chil, yal da olsa kk; lim, gen de olsa byktr.

Birde hocalar, insanlarla olan ilikilerde ok dikkatli olmaldr. Mesela: Birisi Allah iin hocaya ilgi ve sayg gsterdii halde, o hoca da o adamn halini ve hatrn dahi sormay ona ok gryorsa, bu davran da yanltr. Hoca zengine ilgi ok gsterip; dierine gstermezse, o da yle dnr: Ben bu hoca efendiyi Allah iin seviyorum. Ona ok hrmetler edip her yolda grdmde yanna gelip halini, hatrn soruyorum. O ise hep kendini ok ar tutuyor. Benimle konumaya bile tenezzl etmiyor. Yanmdan ayrlrken bakalarndan msaade isteyip gidiyor, benim yzme bile bakmyor. Bu davran o kiiyi hoca efendiden uzaklatrmaya sebep oluyor. Bundan byle daha nceki hrmetini de artk yapamyor. Bu ilgisizlii gren hoca efendi de: Artk hi halimizi sormuyorsun, gelip gitmiyorsun deyip sitem ediyor. Hlbuki bu gencin ondan uzaklamasna sebep olan ey kendisinin ilgisizliidir. Zengine ve makam ehline gsterdigi saygnn az bir ksmn dahi slm gencine gstermeyiidir. imdi birilerine kymetler veriyoruz, bazlarna da tepeden bakyoruz. O zaman kymet vermediimiz kii bizim yanmza gelmedii zaman ona kzmayalm, ona kar kalbimiz dargn olmasn. Bazen de hata ve yanllar ahsmzda arayalm. En azndan yle dnelim: Bu gence gereken ilgiyi geerli olmayan baz sebeplerden dolay gsteremedin. O zaman onun bana eskisi gibi yakn olmamasna kzmaman gerekir. nk buna sebep olan benim. Hizmet olsun, hrmet olsun yapmak ho da, o ahsn bu kadar bize olan sayg ve sevgisinin karl, ona ikinci snf insan muamelesi yapmak mdr? Hele sana bu sevgi ve saygy besleyen ahsn da dinde bilgisi, takvas iyiyse, ona deer vermeyip, dnya ehline deer verilirse, o ayrmcl yapan zattan, o kii yava yava uzaklar. Ne hikmetse biz insanlar bize kar iyi olan, bizi seven ve sayan bir kiiye kar daha mtevaz olacamza, ona kar kendimizi daha ar tutuyoruz. Ona yz vermediimiz halde ondan ok sevgi ve hrmet bekliyoruz, yapmad zaman da kzyoruz. Birileri bizlere kar mtevaz olunca, ona kar bizlerin de alak gnll olmamz lzm gelmez mi?

Firaset-l Mminin

361

Bazen bakyorsunuz, bir makam ehli veya zengin biri geliyor, o gelen kii bizi hi hesaba bile almad halde, yine de ona hrmetler ediyoruz. Bunun yannda bize iyilik edene, alak gnlllk gsterene biraz daha stten bakyor, onu ahs ilerimizde kullanyoruz. Bizi hi saymayan kibirli adamlara o kadar hrmetler edip, bize deer veren mtevaz insanlara kymet vermememiz doru mudur? imdi burada bir incelik var! Bazlar yanna gelen dnya ehline geici olarak misafirdir diye byle hrmetli davranyor. Ama aslnda en ok sevdii ve yannda bulunmasn istedii kii, mtevaz ve takval olan kiidir. Ben byle dnene bir ey demiyorum. Benim eletirdiim husus; hem dnya ehline ok yaknlk gsterip, hem de onlara olan sevgi ve hrmetimizin, dier dindar, takval olan fakirden ok daha fazla olmasdr. Bir insan sevmek ayrdr, bir kiiyi zenginliinden dolay sevmek apayr bir eydir. Veya birilerini sevmemiz iin hep kar taraftan ilgi ve hrmet beklememiz art mdr? Birilerinin kendilerini bizlere sevdirmeleri iin hep bizleri grdklerinde iki bklm olup elimizi pmeleri art mdr? Bazlar var elinin plmemesini saygszlk olarak alglyor. Yani sayg ve sevgi sadece el pmek midir? nmzde eilmek midir? Yani birilerini sevip saymamz iin hep etrafmzda dnp bize yardaklk yapmalar m gerekir? Bazlar var, hep benim yardmma ko, her beni grdnde elimi p, yanma geldiinde hizmetimde bulun, bir de benden bir ilgi de, sevgi de bekleme seni o zaman biraz severim der gibi davranyor. Bir de talebenin hocaya soru sormas, baz konularda ondan farkl gr sunmas her zaman saygszlk olarak alglanmamal, bu durum talebeye gre deiir. Bir talebe dnn ki, dinini aratryor her eyin en dorusunu renmeye alyor veya dini konu da belli bir seviyeye gelmi bir kiinin sormasyla; dini bilgisi olmayp i olsun diye soran arasnda fark konulmaldr. mam- afi hazretleri de kendi hocas olan mam- Malikten ayrlp ondan farkl hkmler vermitir; ama bu farkl gr sunmas hibir zaman saygszlk olarak alglanmamtr. mamdan farkl ictihadlarda bulunmakla beraber hocasna sayg ve hrmette kusur etmemitir. mam Muhammed (rh.a) de talebesi mam- afii hakknda yle demitir: Bize muhalefet edipte muhalefeti bizce kabul gren biri varsa, o da mam- afiidir. te mctehid imamlar nasl ki farkl grte de olsalar birbirilerinin grlerine sayg duymularsa, bizler de bizden farkl dnen Mmin kardelerimizi hemen dlamayalm. Ortaya atlan grler, kendi dncemize zt oluundan dolay deil de, slma ve mctehid imamlarnn grlerine, dinin kesin ve ak emirlerine ztsa, o zaman onlarn gr reddedilir. BR NSANDAN NN KIZILIR? imdi diyeceksiniz ki: Ya u sevgi ve sayg elde olmayan bir ey! Baz kiileri gryoruz, bize hibir iyilii dokunmam, bize kar ok bir saygs da yok; ama Cenab- Hak ona yle bir sima vermi ki; hem onu seviyorsun, hem de sayyorsun. Yce Allah onu insanlarn gznde saygn grlecek bir halde

362

Firaset-l Mminin

yaratm. Baz insanlar da gryoruz, bizlere kar son derece saygldr; ama onun da simas hi sevilmeyip, saygn bir ekli de olmad iin onu fazla sevemiyor ve sayamyoruz. Bunu hissedince, o da bizden souyor. Hatta bazen kendi kendimize soruyoruz: Ya u karmdaki insan ok temiz ve terbiyeli bir kiidir. Bana hi saygszl olmam, acaba bu kiiyi niin fazla sevemiyorum? Kalbimde niin ona kar kin gibi bir ey var? Bunun yannda kimilerini de gryoruz. Bize kar iyi biri olmasa dahi, onun simasna bakyoruz, Rabbimiz sevecen yaratm diye biz de onu seviyor ve sayyoruz. imdi bunlar kalple alakal olup elde olmayan eylerdir. Byle elimizde olmayan yanllklardan dolay Cenab- Haktan bizleri affetmesini dilemeliyiz. Bu gerektir; baz insanlar hem seviliyor, hem de saylyor. Kimileri hem fazla sevilmiyor, hem de hi kimse de onlar saymyor. Tabi insanlar tarafndan sevilen ve saylan kii asndan bir problem yok; ama eklinden dolay insanlar tarafndan hor grlen ahsn kalbi krlyor. nsanlar onu sevmedii, ona fazla yz vermedikleri iin, o da ister istemez insanlardan uzaklap kendisine ilgi gstermeyenlerden yz dnyor. te bir Mminin dier Mmin kardeini sevip saymakla mkellef olduunu bildiimiz halde, bazen baz kiileri sevemiyoruz acaba bu yanllklarmz nasl giderilebilir? lk nce bir insandan niin kzdmza bakmalyz. nsanlar sevememe sebepleri herkeste ayn deildir. Diyelim ki; baz insanlar ok ksa boyludur, bu konumda olan insanlar; uzun bir insan grdnde onu ya sever, nk kendisinin arzusunda hep uzun boylu bir kii olma istei vardr; ya da grd uzun boyludan kzar, nk kendisinde olmayan bir haslet, bakalarnda olduundan dolay hasetlik duygular kabarr. Bu tr dnceler, deiik kusurlar tayanlarda da olabilir. Bu gibi eylerden etkilenen zayf iradeli kiiler, duygularyla deil; akllaryla hareket etmelidirler. Kendileriyle bark olmaldrlar. Kendisi ile bark olmayanlar evresiyle bark olamazlar. En nemli olan eyin i gzellik olduunu bilmelidirler. imdi biz bir insandan niin kzlr. Onlar belirtmeye alalm: 1-) Ya onun eklini beenmediin iin kann ona snmaz. Yani sevimli bir yaps yoktur diye! Belki bylesi durumda, seninle beraber dier insanlarnda pek ou o kiiyi tam olarak sevemez. Burada bize den grev, nefsimizi o kiiyi sevmeye zorlamamzdr. nsanlar sevmek iin d grnmn ok nemli olmad, nemli olan onun karakteri ve ahlkdr. Nice insanlar var, d gzel; ama ii bir canavar. Nice d grnm gzel olmayan insanlar da var ki, i lemi melek gibi. Cenab- Hak ta insanlarn dna, soyuna, makamna, an ve hretine gre insanlar deerlendirmiyor. nsanlarn kalbine, takvasna bakyor. Bir de her insan ister ki; dnyann en gzeli kendisi olsun. Madem bu ekli, cemali ona lyk gren Allah-u Tealadr. O halde Cenab- Hakkn uygun grdn biz de uygun grelim. Bir de yce Allah seni de o beenmedin

Firaset-l Mminin

363

insann ekline koyabilirdi. O halde haline kret! Bu gibi dncelerle nefsini karndaki Mmin kardeini sevmeye zorla. 2-) Veya bir insandan irkin olduu iin deil de; gzel olduu iin kzarlar. Bu da hasetlie girdii iin manev kalp hastal saylmaktadr. Baz kiiler tarafndan gzel simal olan insanlar da d grnlerinden dolay ya sevilir veya hased edildikleri iin kzlrlar. Cenab- Hak baz insanlar gzel yaratm diye hased edip kzlmamaldr. Bilakis sevmelidir. Bu gibi konularda duygularmza hkim olup aklmzla hareket etmeliyiz. Rabbim ne gzel yaratm deyip Allahn kudretini dnmeliyiz. i hasedlie getirmemeliyiz. Bakalarnn gzellii bizi rahatsz edip dmanlklara sebep olmamal, bilakis halimize kredip sabretmeli ve bizden daha aadakilere bakmalyz. Allahn, nice veli kullar dahi, zahiren ok gzel olmadklar halde, hallerine ikyet etmemiler. Cenab- Hakkn kendilerine bahettii kalp ve ahlk gzelliine bakmlardr. Nice gzeller var ki; gzellileri haklarnda hi te iyi olmam. Kendilerini gurura, kibre, gnaha ve huzursuzlua sevk etmitir. Zaten tm d gzellikler birka yl ierisinde yok olup gitmekte ve yerini irkinlie brakmaktadr. nemli olan i ve ahlk gzelliidir. O yzden gzellii ile marur olanlarn yanna ok gitmeyiniz ki, kzmayasnz. Ve onlara acyp dua ediniz ki, doru yolu bulsunlar. 3-) Veya bir insandan; zengin, makam ve eref sahibidir diye kzarlar. Bu kzma da hasetlikten kaynaklanan bir kzmadr. Bu da nefis namnadr. Hlbuki Mminler nefis iin kzmamal; Allah iin kzmaldr. Zengin olan, mal ve hret sahipleri hased edilmemelidir. Yaptmz hased zaten onlara zarar vermez; bilakis bize zarar verir.
Hased, hased edeni yakar. Uhuvvet-38 Hased eden daima hastadr, cimri insanda daima fakirdir. Hz. Ali (r.a)

Zenginlik, makam, an ve hret ou insan hakknda hayrl olmamtr. Daha beter afet olmu, Allah-u Tealann yolundan da uzaklatrmtr. Allah rzasn kaybeden bylesi insanlara hased edilmez; acnr. Onun iin Allah dostlar, hayrda, hizmette kullanlmayan mal ve hretten uzak durmulardr. Bu yzden dnyalk sebeplerden dolay Mminlerden kzmayalm, nefsimizi terbiye ve slah edip her eyin hayrl olann isteyelim. 4-) Baz kiiler de, u nedenlerden dolay insanlar sevmezler. Diyelim ki: Kendisinin zerinde sevmedii baz hasletler var. Mesela kendisi esmer veya ksa ise, bu yzden de kendisini beenmiyorsa; her ne zaman baka bir esmer veya ksa birini grdnde kendi kusurlarn hatrladndan dolay, grd kiiyi de sevmiyor. nk kendinde beenmedii zellikleri onda grp

364

Firaset-l Mminin

rahatsz oluyor. Veya fizik yapsnda kusurlar olanlar; kusuru olmayanlar hased ettiklerinden dolay onlar sevmiyorlar. Kendini kusurlu sanan bu kardelerimiz toplumda sevilmeyen, saylmayan bir duruma dmemek iin kendini topluma kabul ettirebilme abalarna giriyor. Bunu beceremeyince dklk kompleksine girip toplumdan uzaklayor. Bu durumda olan kardelerimiz unu bilmelidirler: Ksa olmak, esmer olmak her zaman irkin olmak anlamna gelmez. Nice uzun boylu, beyaz tenli, mavi gzl vardr; ama hi te gzel deildirler. O yzden ben niin byle deilim, bu yzden toplumda sevilip saylmyorum dememeliyiz. ster gzel olalm; ister olmayalm, her ne olursak olalm, yeter ki halimize kredelim. u dnya hayatnda tm isteklerimizin gereklemesi mmkn deildir. Rabbimiz bizi sevimli, sayg deer yaratm veya yaratmam; her ne halde isek hakkmzda hayrlsn isteyelim. nsanlara kendimizi beendireceimize; Rabbimizin rzasn talep edelim. Zaten kusursuz, dertsiz insan yoktur. O yzden ne bizler d grnmden dolay zlelim, ne de gzelliimizden dolay kibre kaplalm. nk tm gzellikler ksa bir zaman sonra yerini irkinlie, yalla brakacaktr. Bir de herkesi yaratann Cenab- Hak olduunu unutmayalm. Dnya bir araya gelse o beenmediiniz insann bir kln yaratabilir mi? yleyse haddimizi bilelim, kimseyi hor ve hakir grme gibi bir gaflete dmeyelim. Bu huylar da birer manev hastalktr. Bunlar da gzel dnmekle, Allah-u Tealann takdirine rza gstererek yava yava tedavi edilmelidir. Demek ki: Birilerini sevemememizin sebeplerinin byk ounluu hasetlik yzndendir. Hasetlik gibi kt duygularmz engelleyip kaderimize rza gsterebilirsek, kibir ve gururu atp alak gnll, hogrl olup, gzel ahlkla da bezene bilirsek, ou sorunlar kendiliinden halledilmi olurdu. Beer olarak baz aksaklklar da ho grebilirsek, u iki gnlk dnyada kardee yaarz. Hi phesiz huzur slm kardeliinin ihyasnda, slm ahlkn elde etmededir. Bir de bazen insan kendi kendine bile kzyor. Buna bir misal verecek olursak: Bazlar irkin olduu halde kendi kendini beendii iin kendi kendine kzmyor. Baz kiiler de var, irkin olduu iin veya kendini yle kusurlu sand iin kendi kendini beenmeyip nefsinde kzmalar, zlmeler oluyor. Yani vcudundaki kusurlar hatrladka zlr. Mesela: Kendisi uzun boylu, beyaz, sarn veya mavi gzl olmak istiyor; ama bu zellikler kendisinde yoksa i dnyasnda sorunlar balyor. Kendi kendini yle bir duruma koyuyor ki; bu defa kendi kendinden nefret eder hale geliyor. Bu kardeimiz de eytann vesveselerine kanmamal, byle eyleri sorun etmemeli, her insanda az ok baz kusurlar olabilir diye dnmelidir. Ayn zamanda bu dnyada haline kredip sabreden kullarn ahirette her istedikleri fazlasyla olacaktr. Mminler sabrettikleri takdirde, hissetmi olduklar tm skntlara kar mkfat alacaklardr. Ve yle dnlmeli: Hi phesiz benden ok daha kusurlu insanlar var ve hastalar var. ok kr ben

Firaset-l Mminin

365

onlara gre daha iyiyim deyip kendimizden yukardakilere deil de; kendimizden aadakilere bakp moral bulalm. Ve her eyin hakkmzda hayrl olann isteyelim. Belki bulunduumuz durum bizler iin ok daha hayrldr. Bir de tm skntlar geicidir. nemli olan halimize kredip Rabbimize kulluumu yapabilmemizdir. Kimileri yle bir soru sorabilirler: Bizler istiyoruz ki: nsanlar birbirlerini sevip kaynasnlar. ayet sevgi ve sayg byle elde olmayp, bilakis kalple ve insanlarn birbirlerine sna bilmesiyle, ruhlarn nsiyet edebilmesiyle alakal ise nasl birbirlerimizi seveceiz, nasl birbirlerimizle kaynaacaz? imdi bu sevginin tamamen salanmas kolay deildir. nk insanlar hep farkl farkldr. Herkes kendi, sevdii kiileri bulup kaynayor. Yani, dost olabilmenin art insanlarn birbirlerini sevmesidir. imdi burada birbirlerini sevebilenler iin bir sorun yok. nk birbirlerini seven insanlar kaynaabiliyor. yleyse, ncelikle birbirlerini seven insanlarn kendileri birlik olsunlar, kaynasnlar bunlar hallolunca geriye sevemediimiz insanlar nasl sevmeli, onlar rencide etmemeyi, onlar dlamamay, nasl becereceiz bunun arelerini arayalm. Yani ne yapalm ki, tm Mslmanlar kaynap birbirlerini sevsinler, ne yapalm ki, bizler her Mslman sevip sayalm. Onun ekline, emiline deil de; takvasna gre davranalm. Bu nasl olacak, kalplerimizi nasl kontrol edeceiz? Evet, herkese kar sevgimizin eit olmas imknsz bir eydir. Muhakkak o farkl olacak; ama en azndan hi bir Mslman hor grmeyelim, hepsini sevelim, bunu nasl baarabileceimizin gayreti iersinde olalm. Baz Mslman kardelerimizin sevememe sebepleri pek oktur. O sebeplerden bazlarn bertaraf etmek mmkn, bazlarn etmek mmkn deildir. Baz insanlar iin kolay halledilecek bir ey, bir bakas iin zordur. imdi kar tarafa olan kinimiz, eer hasetlikten, kibirden ise onun aresi; iimizdeki kt huylar atp yerine gzel huylar koymamzla mmkn olur. nsanlar bunun zerine alrlarsa zor da olsa tedavisi mmkndr. nsanlar sevmeye alr, onlara kar mtevaz olur, kimseden kendisini stn grmez veya kar taraftan baz iyilikler grse o duygular zamanla eriyebilir. Yok eer Mmin kardei sevememe, onun ekil ve emasyla alakalysa, bunun nn almak ok kolay deilse de, ou insan iin mmkn olabilir. Ve yle dnmemiz gerekir: ekil nemli deildir. nemli olan insann kalbidir, takvasdr. Zaten Cenab- Hak insanlarn ekline deil de takvasna bakyor. Nice dardan gzel grnen kii ii ylan gibi. Nice dtan gzel grnmeyen kii var ki, ii ayna gibi temizdir. Bir de yle dnmeliyiz: Ben naka (ekle) mi kzyorum; yoksa nakkaa (ekli yapana) m? nk o ekli veren Cenab- Haktr. eklinden dolay birine buz etmem, onu beenmemem, ona o ekli veren Cenab- Hakka kzmam demek olur. Onun iin byle davranlar ok tehlikelidir. Dikkatli olmalyz, kim istemez ki; en gzel boy, en gzel yz, en gzel gz, yani tm gzellikler kendinde olmasn, elbette herkes bunu ister. Ama bunlar biz takdir etmiyoruz. Cenab- Hak takdir ediyor.

366

Firaset-l Mminin

Her yeni eskiyecek, her gzel irkinleecektir. Nice gzel deyip sevip saydmz insanlarn Allah indinde hibir kymetleri yok. nemli olan Cenab- Hakkn sevmesi ve raz olmasdr. Nice Allah dostlar var ki dtan zahiri grntsne bakyorsunuz ok da ilgi ekici deil. Ama Rabbim onu sevmi, onu kendisine dost edinmi. unu hepimiz uygulamalyz: Bizim sevgi ve saygmz nefsimizin arzusuna gre olmamal, Rabbimizin arzusuna gre olmaldr. Rabbimiz kimi seviyorsa biz de onlar sevelim. nsanlarn ekil ve emasna gre deil de; onun ilmine, takvasna, samimiyetine gre kymet verelim. Bu dnya imtihan dnyas olduu iin herkes hak ettii deeri her zaman bulamaya biliyor. Bir bakyorsunuz ki: Biri okuyup lim olmu, takvas, hls ile tam bir Mslman, yanndaki insanda belki fask bir insan olmasna ramen niye ki, lim olann d grn ok gsterili olmadndan insanlar ona hi aldr etmiyor. Onun yanndaki fask adamnda d grn daha gsterili olduu iin insanlar ona, o limden daha ok hrmet ediyorlar. Bunlar birer aldanmadr. Demek ki herkes bir eylerle imtihan oluyor. Ama bizlerin ls d grnmler deil de, insanlarn ilmi ve ameli olsun. Daha nce de deindiimiz gibi; baz insanlarn d grnmnde, ok esmer veya boyu ok ksa olmak gibi baz kusurlar oluyor. Kendisi gibi ayn zellii tayan baka birini grd zaman, ayet onun d grnm de insanlara ho gelmiyorsa, bu defa o kiiyi gren kendisini de ona gre kyas edip yle dnyor: Bak, bu adam ok esmer veya boyu ksa diye hi ho grnmyor. Bu kusurlar bende de var, demek ki ben de bunun gibi ho deilim diye vesvese yapyor. Bu defa da her o kiiyi grdnde kendi kusurlarn dnp bu yzden de rahatsz oluyor. Hatta o adama iinden kzyor. Hlbuki yle dnmemek gerekir. nk birinin d grnm ho deil diye, onun vasfnda olan herkes ho grnmyor anlamna gelmez ki. Nice esmerler var, beyaz olandan daha ok seviliyor. Nice ksalar var, uzundan daha gzel simaya sahip. Yani byle eyleri bizler sorun yapmamalyz veya bizden daha gzel yapl insanlar hased etmemeliyiz. Herkesi beenmeli, sevmeli ve hak ettii deeri ona vermeye almalyz. ekil ve emalar bizim iin l olmasn. Cenab- Hakkn yaratt her ey gzeldir demeliyiz. yleyse muhterem varlk olan insanlar, ekilleri ne olursa olsun sevelim. Burada bize den d grnm itibariyle ok sevilmeyen ve saylmayan insanlar da sevip saymamzdr. Onlara kar kibirden uzak olmamzdr. Hatta ylelerine daha fazla ilgi gsterelim ki kalplerine yanl eyler gelmesin, zlmesinler. Tabi bir insann birine gre sevimsiz gelmesi, herkese gre yledir anlamna gelmez. Her insann muhakkak seveni de, sevmeyeni de vardr. D grnm sebebiyle insanlardan bekledii sevgi ve saygy grmeyen kardelerimiz de insanlardan ar hrmet ve sayg beklemesinler. nk insanlarn kalpleri d grnmlerden de ister istemez etkileniyor. O

Firaset-l Mminin

367

kendini her ne kadar saygn klmaya alsa da bakarsnz ki, insanlar onu hesaba almayabilir. Bu defa da ok hrmet ve sevgi bekledii iin insanlardan kzmaya balyor. ncelikle insanlarn bizleri sevip saymas iin ok aba harcamayalm. nemli olan yce Rabbimizin bizleri sevmesi ve raz olmasdr. abamz bunun zerine younlamaldr. Tabi yukarda anlattmz hususlardan maksadmz, bu gibi durumlarn toplumumuzda yaandn vurgulamak istiyoruz. Bunlar da kalbi etkiliyor diyoruz. Yoksa her d grnmnde sorun olan kii sevilmiyor, saylmyor demek istemiyoruz. Bir de baz insanlar d grnm ok gzel grnmyor; ama ok sevimli, bazlar da ekli ok gzel; ama sevilmiyor. Yani: Her gzellik sevimlilik olmad gibi, her zaman da irkinlik sevilmezlik demek deildir. yle insanlar gryoruz ki; d grnm asndan hi te hrmetlik yan yok; ama insanlar onu baa ta edip bakan yapm. Bu kii ya aklyla, ilmiyle, cesaret veya kahramanlyla ya da alkanlyla bir yerlere gelip insanlarn kalplerine taht kurmutur. Yani unu anlatmaya alyorum: Birileri toplumda ok sayg ve sevgi grmyorsa, bunu ok bytmesin. nsanlar tarafndan sevilmek ve saylmak an ve hret sahibi olmak da onlar iin bir imtihandr. Bize den insanlk namna grevlerimiz neyse onlar yapmamzdr. an ve hret deildir. Hi phesiz her insan bir baka trl imtihan olmaktadr. ki kumay dnn birisi ok gzel; dieri ok irkin, kocas gzele yneliyor ve irkin hanmn ihmal ediyor. Burada birisi gzelliiyle imtihan oluyor, nk ona sevgi ve saygda bulunuluyor. Bu yzden kibre, gurura decek mi, eytann aldatmasna kanacak m, gzelliini iyilikte mi, ktlkte mi kullanacak? diye deneniyor. irkin kuma da kendisine yz verilmedii iin, tam olarak sevilip saylmad iin haline sabr m? edecek; yoksa o gzel kumay kskanp ona kt planlar m yapacak? diye deneniyor. Koca da; gzel hanmyla, irkin hanmna ayn adaleti uygulayacak m diye imtihan olunuyor. u dnyada her birimiz bir eylerle imtihan oluyoruz. Ama nemli olan halimize kretmemiz, bizden yukardakilere deil de; aadakilere bakmamzdr. nsanlarn sevgilerini kazanmak deil de, Rabbimizin rzas bizim iin hepsinden daha nemli olmaldr. Her ne hakkmzda hayrlysa onu Rabbimizden isteyelim. Bizi azdran zenginlikten, bizi gurura, kibre, gsterie sevk eden gzellikten ve bizleri Rabbimizin rzasndan uzaklatran makam ve mevkiden yine Rabbimize snyoruz. Kendilerine baz nimetler bahedilip de gznn nn grmeyenler bilsinler ki; ellerinde olan nimetler, gzellikler geicidir. nsanlarla olan diyalogumuzda nerede nasl davranacamza ve nasl ve ne ekilde hareket edeceimize dair elimizde belli ve kesin bir izelge

368

Firaset-l Mminin

yoktur. O yzden O an ki durum nedir, karmz da kimlerle muhatabz, bunlar gz nnde bulundurmamz gerektii gibi, bir de bulunduumuz ortamda ne yaparsam daha gzel olur dncesiyle hareket etmeliyiz. Dinimizin lleri bellidir. Yapacanz hareketleri bu llere gre ayarlarsanz. Ksacas: Krc deil de; yapc bir ekilde herkesi memnun etmeye, kimseleri zmemeye alrsnz. Sz buraya kadar gelmiken, imdi de toplumda huzurun, sevgi ve saygnn salanabilmesi iin dikkat edilmesi gereken hususlardan bazlarn belirtelim. Bu dnya hayatnda insanlar birbiriyle i ie yaamak mecburiyetindedirler. Birbirlerine muhta bir ekilde yaratlmlardr. Huzurlu bir ortamn olumas iin bata ailelerimiz iersinde huzura ve mutlulua kavumalyz. Bazlarnn yapt gibi mutsuzluu kendimizi huy edinmemeliyiz. Bu tr insanlar ne kadar gzelliklere kavusalar da kendilerini zecek bir bahane bulurlar. Ailesinde huzurlu ve mutlu olmayan insanlarn darya faydal olmalar ok zordur. Ailelerin dikkat etmeleri gereken eylere az da olsa deindik. Ailelerin mutluluu gzel geinmeye ve iyi iletiim kurabilmeye baldr. Yani geimli biri olup ahlkmz gzelletirmeliyiz. Olaylar ok byltmeyip birbirimizi hatalarmzla beraber kabul etmeliyiz. abuk kzan deil de; ge kzan olmalyz, ge baran deil abuk baran olmalyz. Bazen koca fkelendiinde hanm onu gzellikle sakinletirme yoluna gidip onu kzdracak davranlardan uzak dursun. Hanm kzd zaman bazen de koca hanmn ho karlasn. O zaman eytan aranza giremez. Bizler insanz hata edebiliriz, hakszlk edebiliriz, onun iin birbirimize yardmc olalm. fkelenmek bize bir kr getirmez, zarar getirir. Bir anlk bir fke, dnyamz da, ahiretimizi de ykabilir. eytan fkelenen insan ok abuk kandrr, onu ok abuk gnaha girdirir. Allah-u Tealann sevdii insanlar eytan kzdran insanlardr, fkesini yenenlerdir. Baz insanlar gryoruz fkelendii zaman azndan kan kula dahi iitmiyor. Dine, imana, kitaba, Peygambere hatta Cenab- Hakka kadar svenler, dil uzatanlar oluyor. Bu aklsz insanlar kendilerini kzdran eytana svmyorlar da, acaba niin Allaha, Peygambere, Kitaba, Dine svyorlar? Hlbuki insann burnuna fren, onu fkelendiren eytan, kardaki insann kendisine kar yanl yapmasn salayan yine eytan. Yani her ktln arkasnda eytan yatt halde, bizleri bakalar vastasyla kzdran ve gnaha sokan eytan olduu halde, neden gnahkr insanlar, eytana deil de; kendilerini yaratan ve kendilerine binlerce nimetler veren Allah Tealaya ve kutsal deerlere svyorlar? Dini deerleri aznda sakz gibi ineyip sven bu insanlar, acaba neden eytana svmezler. Sizler hi eytana sveni duydunuz mu? Bundan dolay imanlar gidiyor, kfir oluyorlar, tevbe etmeden bu kfr hali zere lrlerse ebedi cehennemde kalacaklar ve hi klar da olmayacaktr. Azaplar da hafiflemeyecektir.

Firaset-l Mminin

369

Bunlarn imdiye kadar yaptklar salih amelleri, yapm olduklar tm hayr ve hasenatlar silinip hepsi boa gitmitir. Kuran- Kerim'de yle buyrulmaktadr:

Kim (slm hkmlere) inanmay kabul etmezse onun ameli boa gitmitir. O, ahirette de ziyana urayanlardandr.6 nanc, syledi bir sz veya iledii bir fiili sebebiyle kfre den ve bu hal zere len kimsenin, Mslmanken yapt amellerinin boa gittiinden limler ittifak halindedir.7

manlar gittii iin direk olarak nikhlar da gitmektedir. ayet yeniden bir nikh kydrmazlarsa hanmlaryla yapm olduklar ilikiler gayri meru saylacaktr. Ayn zamanda kadnlar da fkelendikleri zaman kfr kelime yani insan imandan karacak isyan ierikli cmleler kullandklarnda veya kadere isyan edip, irk ieren cmleler kullandklarnda kocayla olan nikh balar kopar. Yeni bir nikh kydrmayncaya kadar ilikileri haramdr. yleyse dnya ve ahiretimizi ykan fke ve kzmalardan uzak duralm. Hemen her olayda abucak kzmazsak, olaylara akllca ve sabrlca yaklarsak ok bela ve musibetlerden, huzursuzluklardan kurtulmu oluruz. Bizler bazen bu hanmla niin evlendim? Veya u kocayla niin evlendim diyoruz? Hlbuki byle diyeceimize: Bu hanm hayrl grmyorum; ama belki de bu hanm benim iin daha hayrldr diye dnelim. nk eytan vesveselerle nsanlar gnaha sokmak ister. Bizler olmu eylerle uramayalm. Bundan sonra ki hayatmzda huzuru yakalamaya, ona areler aramaya bakalm. Gideni artk kimse geri dndremez. Huzurun da kilit noktas kzmamak, kzmamak, kzmamaktr. Buharinin rivayetinde bir adam: Ya Reslallah bana bir ey tavsiye buyur dedi. Reslullah (s.a.v.): Hiddet etme (gazablanma) buyurdu. Adamcaz szn birka defa tekrarlad. Peygamber Efendimiz her defasnda Hiddet etme buyurdu. Bir baka hadisi erifte:

fkelenme ki, cennet senin iindir.
8

fkelenmeyen bir insan, ben artk kzmayacam diyen bir insan huzurun % 50sini yakalam demektir. Halime kredeceim sabredeceim diyen de % 50yi yakalam demektir. Bir kul ki, hep kendisinden daha ktsne bakp haline krederse, bir de fkesine hkim olursa daha ne kald ki? Artk mutlu olmamak iin hibir sebep yoktur. Her ne kadar baka etkenler varsa da, bu ikisine ok dikkat edelim.

Maide sresi, ayet:5 bn Teymiye,es-Srimu'l Mesll,s. 54 vd;Mecm'atu'r Resilil Kbr,c. 1,s. 229 8 Tabern
6 7

370

Firaset-l Mminin

Bazen de ailelerimizin huzuru hanm ve kocadan dolay deil de ocuklarmz yznden veya bir bakalarnn sebebiyle kayor. Bu aksaklklarn da arelerini bulup olaylar gzellikle halletmeye alalm. O konuda gzel ahlk neyi gerektiriyorsa onu yapalm. Bir de byle eylere canmz ok skmayalm. Bu dnyada byle eyler olabilir, buras imtihan dnyasdr. mtihanlar da sabrla baaryla gemeye alalm. Evlt dahi bizim iin bir imtihandr. Evlt yetitirme hususunda elimizden gelen areleri uyguladktan sonra Rabbimize her eyin normale dnmesi iin dua edelim. Bizim Ondan baka snamz yoktur. Bu konu da bal bana bir konudur ve ok uzundur. Ben burada yaplan her yanl zikredip aresini sylersem konu ok ok uzar gider. Bu gibi durumlarda, evltlarmzn ve bakalarnn yaptklar yanllklar nelerdir, tespit edilir. Ona gre uygulamalara geilir. Bir de bilirkiilerle istiareler edilip ona gre areler aranr. Rabbim cmle Mminlerin yardmcs olsun. Onlarn evltlarn salih evltlar eylesin. (min) Ey Mminler: Evltlarmza, ailelerimize slami uur alayalm. Niin dnyaya geldiimizi, bu dnyadaki vazifelerimizin neler olduunu, Mminlerin karde olduunu retelim. uursuz Mslman olmayalm. Biz Mslmanlara hem dtan, hem iten saldryorlar. Mslmanlar yeryznden silmek istiyorlar. Onlar bu uurda plnlar ve hileler yaparken, sizlerin elence yerlerinde, kahvehanelerde, vakit geirmeniz veya ibadetleri aksatp hep nefsan arzular iin para peinde komanz doru mudur? Hlbuki vakit nakitten (paradan) hayrldr. nk vakitle para kazanabilirsin; ama nakitle vakiti geri getiremezsin. O halde vakitlerimizi; ilim ve salih amellerle, hell rzk peinde komakla, dine, insanlara faydal olacak genler yetitirmekle, geirelim. Ksacas ileride piman olacamz davranlardan uzak olup, ebedi hayatmzda bize yarayacak amellerle uraalm. Allah Resl (s.a.v) yle buyurdular:

ki nimet vardr ki, insanlarn ou onlarda aldanmtr. Biri shhat, dieri de bo vakittir.9 Hasan- Basr (rh.a) de yle der:
Ben yle kimselere yetitim ki; onlar sizin paranz harcamaktan korktuunuz gibi, onlar da vakitlerini harcamaktan korkuyorlard.

imdiki Mslmanlarn ounun vakitleri elenmekte, gezmekte, yemekte geiyor. Ve yle dnyor: Hangi ormana gideyim, hangi denize gireyim, ne yiyeyim? Ama dinimi, imanm nasl koruyaym diye dnmyor. Dnyev menfaatlerimizi dinimizden nce dnrsek, bir gn ok ac bir ekilde faturasn deriz. Kffar birbirilerinin dostudurlar. Zaman zaman bu gerei siz de gryorsunuz. O yzden Mslmanlarn ileri seviyede silh gc ve dzenli ordusu olmal ve dnya slam birlii kurulmaldr. Bazen
9

Buhri, Rikak,1; Tirmizi, Zhd,1

Firaset-l Mminin

371

avamdan (dini bilgisi az) olan Mslmanlar gryoruz. Niin dnyaya geldiini dnmyor, grevlerini bilmiyor, o hep kendi nefsini dnyor, deta ot gibi yayor. Mslmanlarn dertleriyle dertlenmez, gznn nnde Mslman kardeleri ldrlr, vatan topraklar elinden alnr, o sadece kendini ve ocuklarn dnr. Bu insanlar bir gn bela ve musibetlerin kendi ocuklarna da geleceini dnmezler. Hlbuki Mslman kii duyarl olmal, Mminlerin zdraplarna ortak olmal, Allah iin din dmanlarna kzmal, Mminleri de sevmelidir. Yoksa imann tadn ve faydasn alamaz. O yzden Mslman alkan, retken olmal, miskinlii atmal ve sorumluluunu bilmelidir. Yoksa ahirette ok zorlanacaktr. Nice Mslman hep gezip tozmada, yiyip imede, hi Mslmanlarn zdrabn umursamamakta, gnahlarna zlmeyip vnmektedir. Hlbuki:
Her kim bu dnyada glerek ilerse gnah, Atlr yarn maher gn cehenneme alayarak! Kuran- Kerim kulluk grevimizi bize yle hatrlatyor: Biz g, yeri ve ikisi arasndakileri oyun olsun diye yaratmadk.10

Ne zaman uurlanp biraz da Mminleri dneceiz? Kendi nefsan menfaatlerimizden vazgemeyene kadar muvaffak olamayz. Ne zaman, bana dokunmayan ylan bin yl yaasn zihniyetinden vazgeeceiz? Herkes vay nefsim diyor. Dman bir ehrin gneyine bombalar yadryor; kuzeyindekiler pljlarda, barlarda eleniyorlar. Byle hep nefsini dnen olursak elbette kfirlere yeniliriz. Dnya atete yansa adamn umurunda deil. Baz Mslmana filan yerde sava var, Mslman evltlar ldrlyor diyorsun, hi umurunda deil. Bu defa, dman oray aldktan sonra, bizim lkeye de gelecek diyorsun o zaman hemen tedirginleiyor. Mslmanlk bu mu? uur bu mu? El insaf! Din dmanlar, slm ypratmak iin var gleriyle alp hep hileler dnrken bizlerin bo durmas doru olur mu? Namazm klyorum ite, daha ne yapaym deyipte kffarn zulm altnda ezilen Mslmanlara bir eyler yapmaya almamak, yle bir zdrab duymamak reva mdr? Din bir btndr. Dinin emirlerinden birini yapp; dierini yapmamak olmaz. Mslmanlarn skntlarna ortak olmamz da dinimizin nemli emirlerindendir. Siz kendinizi o Mslman kardelerinizin yerine koyunuz. ayet sizin topraklarnz din dmanlar tarafndan igal edilse, gznzn nnde evltlarnz ldrlse, namus ve rznz inense, alk ve sefalete terk edilseniz. O zaman, ben Mslmanm deyip de sadece baz ibadetleri yapp size yardmc olmaya almayan Mslmanlar hakknda ne dnrdnz? Sizin perianlnza duyarl davranmasalar siz onlardan raz m olursunuz? Yoksa onlar Mevlaya ikyet mi ederdiniz? Belki de; din sadece namazn
10

Enbiy sresi, yet:16

372

Firaset-l Mminin

klp, ondan sonra da televizyonun karsnda keyifle ayn yudumlayp Mslmanlarn zulmn televizyonda seyretmek midir? derdiniz. te imdi bizler bu durumdayz. Baz ibadetleri yapyoruz; ama dier konularda hi hassasiyetimiz ve uurlamamz yok, bu gerek bir mmin iin byk bir kusurdur. nsanlar bir yanltan dolay da gnaha girip cehennemlik olabilirler. yleyse bu gibi konulara kar da duyarl olalm; uursuz Mslman olmaktan Rabbimize snp dine hizmete koalm. Hem uurlu hem de gayretli olalm, tek bana uur veya tek bana gayret ii halletmiyor. O yzden bunlar cemetmek lazm. Byle kopmamzn, zayflamamzn sebeplerinden birisi de kendi nefsimizi nde tutmamz ve Mmin kardelerimizi nefsimize tercih etmeyiimizdir. Hep ben rahat edeyim, hep ben zengin olaym, Mminler ne olursa olsun zihniyetine sahip olduk diye aramza tefrika girdi. Herkes kendi nefsini, menfaatini n plnda tuttu. Dinin izzetini Mminlerin geleceini dnen olmad. Bilmedi ki, bu yanl dnce ve hareketinin acsn bir gn kendisi ve evltlar da ekecektir. ayet her Mslman olunu ie koymak iin din dmanlarn desteklerse, rvet verirse, kyme yol yaplsn diyerekten din dmanlarn desteklerse dinin yklmas uruna da olsa herkes kendinin, olunun, kynn menfaatini dnrse bir teneke yaa, bir yemee dini menfaatleri deiirse sonumuzun bu olaca bellidir. Ey Mslmanlar! Menfaatimizden nce dini dnelim. Koltuumuzu ve makammz deil. Maa iin hanmn ap danslara gtrenlerin, iki iip namaz klmayanlarn acaba ilh kim? Size rzk veren miriniz mi; yoksa yce Allah m? Allah (c.c) suyunu yerin derinliine ekse, rzk vermezse kim sizi doyurabilir? Dnya menfaatleri iin dini satanlarn vay haline. Mslman kii, Mmin kardeinin hakkn yiyerek, onlar skntya sokarak, zulm yaparak ykselmeyi kabul edemez. Kendi menfaati iin rvetler verip ehil insanlar devre d brakamaz. Gerek Mmin: Bu kardeim benden daha ehildir. Bu makam onun hakkdr. O bu makamda dine, Mminlere daha faydal olur. diye dnr. Bu acizliimiz nedir? Mslman Mslmana yardm edemiyor. nk silh yok, gc yok. Zor gnlerin hazrln yapmam. Mslmanlar vuruluyor, yine de kfir devletlerden yardm isteniliyor. Atalarmz bu slm diyarlar iin, namus ve iffet iin kanlarn dktler. imdi Mslman kz ban rtmyor veya rtemiyor. Dmann hilesi Mslman Mslmana krdrmaktr. Maalesef bu oyunlara dlyor. Kendi asl dmanlarn unutup Mminlerle arpyorlar. Hlbuki ncelik din dmanlar olmal, kfirler olmaldr. Bazlar var, asl dman brakp gnahkr da olsa, hatal da olsa Mslman hedef seiyor. Bylece kfirlerin Mslman Mslmana krdrma oyununa gelmi oluyorlar. Bunlar gnbegn kan kaybedip zayflarken, hem dman daha da kuvvetleniyor, hem de istediine kavumu oluyor.

Firaset-l Mminin

373

Karndaki Mslman kardein gnahkr ve hatal da olsa, ayet kalbinde zerre kadar iman varsa yine de kfirden stndr. Bir de her hata ve yanlta Mslmanlar kfir iln edip katledilmelerini hell saymak ta ok sakncaldr. Onun iin insan neyle kfir saylr, ne zaman katli hell olur, bunlar ok iyi bilinmelidir. Buna karar verecek olan ahslar deil, ehil limler topluluu karar vermeli, kesin delillere dayanmal, kar tarafn durumu, niyetleri de gznnde bulundurulmal, ayn zamanda tevili mmknse, davranlar tevil edilmeli ve mmkn mertebe iman dhilinde kabul edilmelidir. Zaten Mminleri birbirine kkrtan din dmanlardr. Onlarn fitneleri engellenmedike, bizleri hep Mslman kardelerle kar karya getireceklerdir. yleyse ne yaptmz iyi bilelim. Zlimlerin zulmne ses karmayanlar, mazluma yardmc olmayanlar; bilsinler ki bir gn zalimin atei kendilerine de ulaacaktr. Sen bugn Mslman kardeine zl ki, onun yardmna ko ki; baka bir zamanda sen dara dtnde onlarda senin yardmna kosunlar. Bu dnyada hep bakalar alayacak; bizler gleceiz diye bir kaide yok. Gerek Mminler Mslmana gelen musibetlerden dolay hep zlrler, sevinmezler. Bir gn Allah dostlarndan biri olan mam- Sekkk Hazretlerine, adamn birisi koarak gelir, o zata i yerinde yangn ktn, herkesin dkknnn yanp kl olduunu, haber verdikten sonra, o zata senin dkknna bir ey olmad diyince o zat da: Elhamdulillah ok kr ya Rabbi dedi. Daha sonra o kelimesinden dolay otuz yl her hatrladnda tevbe ve istifar etti. Kendisine Elhamdulillah demekten dolay insan tevbe eder mi? diyenlere yle cevap verir: Tm Mmin kardelerimin dkkn yand halde benimkinin yanmayna sevinip Elhamdulillah demem Mminlerin dertleriyle ortak olmamam, sadece nefsimi dnm olmam benim iin bir hatadr. air:
ki ey vardr ki, bunlarn hasreti, Kimler olursa olsun, yakar herkesi, Gz kan alasa, haklarn deyemez, Birisi genlik, biri de din kardei!

374

Firaset-l Mminin

KOMU VE AKRABA ARASINDA DKKAT EDLMES GEREKEN HUSUSLAR:

Evet, aile hayatnda huzurumuz, evltlarmzn uurlu olmas nemli olduu gibi komularmzla da iyi geinmemiz bir o kadar nemlidir. Komunun komu zerinde de pek ok haklar vardr. Peygamber Efendimiz (s.a.v) yle buyurmutur: Cibril bana durmadan iyilik yapmay tavsiye etti. Bu sk tavsiyeden, komuyu komuya varis klacan zannettim.1

Komuya eziyet etmek, onlar incitmek, onlarn kalplerini krmak caiz deildir. imdi gnmzde apartman hayat yaand iin komular birbirlerinin haklarna ok daha dikkat etmeli, onlara eziyet vermekten saknmaldr. Bazlar var st katta oturuyor; ama yukarda ok grlt yapyor. Halsn, tozunu, kirini alt komusunun balkonuna veya bahesine silkeliyor. Aadaki komu amarlarn yeni sermise dahi yine de eline geleni aa atyor veya yukardan aaya bir ey dkyor veya teybinin sesini fazla ayor. Bunlar hep komuya zarardr kul hakkdr. Onun iin byle eylerle komularmz incitmeyelim, onlar rahatsz edip zmeyelim. Bu hususlara riayet etmenin nemini sevgili peygamberimiz (s.a.v) yle aklyor:

, , . :
Vallahi iman etmi olmaz, vallahi iman etmi olmaz, vallahi iman etmi olmaz! Bunun zerine kim iman etmi olmaz? Ya Reslallah diye sorulunca: Komusu onun tehlike ve fenalklarndan emin olmad kimse.2 Hlbuki komuya den grev komuya eziyet etmek deil; ona yardmc olmak, onun skntsn gidermeye almak, hasta ise ilgilenmektir. Onlarla iyi geinilmelidir. Bu yzden limler yle demiler: yi komu, komusuna sadece zarar dokunmayan veya ona iyi olan deildir. Gerek iyi komu, komusundan gelen eziyetlere de sabredendir. Zaten bu kaideyi hayatmza uygulayabilirsek, komularmzdan gelen eziyetlere, yanllara sabredebilirsek, mesele hallolmu demektir. imdi ou kardelerimiz bu konuda ok hatalar ediyorlar. Komularndan en kk bir yanllk grseler hemen kavgaya, dillemeye balyorlar. Bazen de olaylar ok kt sonular douruyor. Her iki taraf da ok piman oluyorlar; ama i iten oktan gemi oluyor. Meydana gelen zarar da
1 2

Buhari, c. 7. s. 78 -Mslim, Ebu Davud,Tirmizi Buhari,Edeb 29 Mslim,73

Firaset-l Mminin

375

telfi etmek mmkn olmuyor. Onun iin kk meseleler ve ocuk kavgalar yznden komularn zerine gidilmesin, bu gn onun ocuu dver, yarn da seninki dver. Her olay byltmeyin, anlayl olun, fke annda lsz hareketlerden saknn. kazlarnz da kzarak deil; gzellikle yapn. Sorunlar efendilikle halletmeye aln. Komulardan birisi, ha bire alt katta oturan komunun zerine eyalarn silkeliyormu. Alt katta oturanlar bu komunun yanllarndan bkmlar. Ve frsatn bulduklar bir anda ikyetlerini bildirmiler. Mmknse eyalarnz aaya silkelemeyin demiler. Adam hemen; kibre kaplp silkeleriz kimse bize karamaz demi. Alt komuda; tamam karde, sen silkelemene devam et demi. ayet alt katn kocas da; nasl silkelersin, erkeksen silkele de grelim deseydi, kavga kanlmaz olurdu. Daha sonra steki komu kulland kelimenin yanlln anlam olacak ki, sonra o hareketinden vazgemi. O yzden uygunsuz davranlarda bulunanlarn seviyesine dmemeliyiz. Bir defa unu prensip edinmeliyiz: Bizim komularmz iersinde iyi de olabilir, kt de olabilir. Onlar bizim insanmz. Onlar ben idare etmezsem, sen idare etmezsen kim idare edecek. Bir babann da; itaatkr evld da; asi evld da olabilir. imdi bir baba asi olan evldn hemen atyor mu? Onun pek ok hatalarna gz yumuyor. imdi huysuzluk eden komularmza da bir baba gibi davranmalyz. O bir cahillik yapt zaman bizler de kendimizi onlarn seviyesine indirip, bizler de onlar gibi huysuzluk yapmamalyz. Biz ona iyi davranrsak, o da zamanla bizim iyi niyetimizi anlayacak ve hatasn telafi etmeye alacaktr. Binalarda genelde para toplama ileri oluyor. Bakyorsunuz, birileri de bir eyden kzm diye ben para vermiyorum diyor. Bizler byle insanlara gzellikle durumu izah edelim. Onlara kolaylk tanyalm. Bu ay veremezse, gelecek ay vermesini syleyelim. ayet ok bir para deilse, bizden gitse ne olacak? Byle cz alacaklar iin kavgalar, tatszlklar karmalar ok yanltr. Bazlar huzursuzluk karyorsa, ahs olarak meseleyi halletmemelisiniz. Bina sakinleriyle beraber uygun bir karar alrsnz, resmi yollarla halletmeye alrsnz. ayet komumuz fakirdir diye veremiyorsa, ona yardmc olmamz gerekirse, onun verecei paray aramzda temin edelim. Allah-u Teala kolaylk gsterenleri sever, zorluk karanlar sevmez. Yani iyilikten iyisi yoktur. nsanlarla kk meseleler yznden veya kk paralar iin dillemeyelim, kalpler krmayalm. nsanlarla iyi geinelim. nsanlar yanllk yapsalar da biz yapmayalm. Olur ki bir derdi, bir sorunu vardr. Bu yzden ne dediini bilmiyor diye dnelim. Nasl bana byle der deyip kibre, gurura kaplmayalm. Nefsimiz rencide edildii iin aklmz bir kenara atmayalm. nsanlar meseleleri baskyla halletmemeli, holukla halletmelidirler veya davamzda hakl olabiliriz; ama her hakl olduumuzda bela karacaz veya

376

Firaset-l Mminin

karabiliriz diye bir hkm m var? Zaten dinimiz, hakl olduu halde, gc de yettii halde fkesini yutanlar medh sen edip vmektedir. Dinimizin istedii gibi bir ahlka sahip olursak her ey dzelecek, insanlar kardee yaayacaklardr. Hele bizler daha bilgili, daha yal, insanlar isek hareketlerimize daha dikkat etmeliyiz. Genlerin kusurlarn ho karlamalyz. Yal olarak insanlara rnek olmalyz. Ailemiz iinde dahi yamz ilerleyince artk biraz daha sabrl ve halim olmalyz, geimli olmalyz. nk insan yalandka hareketleri biraz daha insanlara ar geliyor. O yzden kimsenin ilerine karmamal, kimseyle yz gz olunmamal, evdekilere de yk olmamalyz. Yalandmz halde ahlkmz dzelmezse, insanlarn, ailelerimizin bizden yz dnmelerine sebep oluruz. Bizler yalannca hanmmz da yalanyor, o da gten, kuvvetten dyor. Onu karmzda yeni bir gelin gibi grp ona ahs ilerimizi ok sylemeyelim. Ona kar sert ve kat olmayalm. Ksacas; yamz ilerledike bizler daha halim ve mtevaz olup kimseyi kendimizden bktrmamalyz. Bizler ahiretimize arlk vermeli, salih amellerde bulunmalyz. Komulara iyi olmamz emreden Cenab- Hak, akrabalara kar da iyi olmay, onlarla da iyi geinmeyi emretmitir. Dinimizde ok nemli ve geerli sebepler olmadka akrabalarla ilgiyi kesmek yasaklanmtr. Yersiz sebeplerle ksp ilgilenmemek haramdr. Dinimizde akraba hak ve hukukunun ayr bir yeri vardr. Akrabayla ilgiyi kesmek Allah-u Tealann rahmetinden mahrum olmak demektir. Onlara kar pek ok grevlerimiz vardr. Onlarn sevinlerine ortak olmamz, skntlarnda yardmc olmamz, onlar ziyaret edip hal ve hatrlarn sormamz gerekmektedir. ou insan var akraba hukukunu hi umursamamakta, hatta onlardan ksmektedir. Bunlar hell olmamaktadr. imdi Mslmanlarla ksmek nasl ki caiz deildir, akrabayla ksmek de hi caiz deildir. Ama ne hikmetse dinimiz akrabalarla balarn kuvvetlenmesini zellikle emrettii halde, akrabayla ilikiyi kesmemeyi de iddetle emrettii halde yine de Mslmanlar akrabayla ilgilenmiyor. Sla-i rahmi kesiyorlar. Akrabalk ilikileri yok denilecek kadar gevemi, bakalaryla dostluk yapyoruz; ama akrabayla yapmyoruz. Bu grevi ihmal etmemiz de bizi her gn cehenneme biraz daha yaklatryor. Dinimizdeki sla-i rahmin nemini renmek isteyen, ayet-i kerimelere ve hadis-i eriflere baksnlar, anlarlar. te bu soukluun da pek ok sebepleri vardr. Bata dinimizin emirlerinden uzaklatmz iin bu emri de yerine getirmiyoruz. Kalplerimizde Allah korkusu azald iin Cenab- Hakkn emirlerini de korkusuzca iniyoruz. Allah-u Tealadan hakkyla korkan Mminlerden olsaydk, onun emirlerini inemezdik, onun emirlerini yerine getirmek iin akrabalarla ilgimizi kesmezdik. Bir de ou insan dinin emirlerini iyi bilmedii iin, ben haklym deyip hemen ilgiyi kesiyor. Her hakl oluumuzda akrabalk balarn koparmamz

Firaset-l Mminin

377

caiz deildir. Nasl ki anne ve babasndan kzan bir kii hakl da olsa anne ve babasn atamazsa, onlarla irtibat koparamazsa, ok nemli meseleler olmadka akrabalarla da irtibatlarmz tamamen koparamayz. Akrabayla olan ilikilerimiz, onlardan bize gelen fayda ve zarara gre ayarlanr. Onlardan uzak durmamz onlarn bize ne gibi madd ve manev zarar veriiyle alkaldr. Yani onlarla tamamen ilikiyi kesmemiz doru olmaz. ayet onlar bizim dnyamza ve dinimize ok zarar veriyorlarsa, bizlerin ok byk gnahlara girmemize sebep oluyorlarsa o zaman bize zararlar dokunamayaca bir ekilde mesafeli davranrz. Baz kardelerimizi gryoruz; en ufak bir krlma durumunda tamamen ilikiyi kesiyor. O kesmesine de pek ok bahaneler buluyor, bulduu bahanelerin ou geersiz bahaneler, geerli bahaneleri de vardr; ama o geerli bahanelerin ou da tamamen irtibat kesmeyi gerektirmiyor. yle durumlar olur ki, kap nnde akrabann hatrn sorarsn, yle durum olur ki, yolda sorman icap eder. yle olur ki, telefonla sorarsn, yle olur ki ksmezsin; ama ilgilenmezsin de, bunun ayarlamasn nasl yapacaz. Gnahlara giriyor muyuz, girmiyor muyuz? Ona gre ayarlamalyz. Evine girdiimizde muhakkak gnaha giriyorsak, kap nnde veya ar pazarda veya telefonla durumlarn sormamz gerekir. ou zaman akrabalarla ilikilerin kesilmesinin sebeplerine bakyoruz, ou nefsi arzular yznden, Allah iin deil, gnaha giriyorum diye deil. Akrabalarn aralarnn almalarnn en byk sebeplerinden biri de birbirlerini hased etmeleridir. Bu hasetlik yznden birbirlerinin iyiliine almayp birbirlerinin ktlne alyorlar. Akrabadan birilerinin madd ynden durumu iyi olsa, ocuklar itaatkr olsa, ocuklar okusa veya kzlar iyi yerlere gelin gitseler dier akrabalar bunu ekemiyorlar. Veya kimileri dier akrabalarna kar stnlk taslyorlar. Benim iim iyi, olum okuyor, kzm iyi yerlere gelin gitti diyerek onu kzdrmaya alyor. Bu gibi szleri aktan sylemese de hareketleriyle yle belirtiyor. imdi byle irkin davranlar Mslmana hi yakmayan davranlardr. Biz Mslmana den grev; huylarmz nefsi arzularmza gre deil, Rabbimizin emrine gre dzenlememizdir. Dinimiz bu hasetlii iddetle yasaklad halde, bu huy sebebiyle dnya ve ahirette skntlara maruz kaldmz halde acaba bu huydan kurtulmann arelerini niin aratrmyoruz. Birilerini hased ettiimiz zaman o ahsa zarar gelmez, daha beter bize zarar gelir. Hem bu dnyada kendinizi kederlendirmi, hem de ahirette azaba duar olursunuz.
Dnyada en huzursuz kimse, gnlnde hased ve kin tutandr. (mam- afii)

Akrabalarmzn durumlar iyi olduu iin nefsimizde bir eyler hissettiimiz zaman ona yle demeliyiz: Ey nefsim! Sen akrabalar hased ediyorsun. Onlarn ilerlemesini iine sindiremiyorsun. Akrabalarn fakir dseler, aclar ve zdrablar iersinde yaasalar veya kzlar gelin gittii yerde perian olsa, acaba sana ne faydas

378

Firaset-l Mminin

vardr? Acaba onlarn zdrab sana zevk mi veriyor? Eer sana zevk veriyorsa kendinden utanman lzm. Bu kt huyla Rabbinin huzuruna ne yzle kacaksn, ondan ne yzle rahmet dileyeceksin. nk ahirette merhamet edene merhamet edilecek. Merhamet etmeyene, insanlarn perianln isteyene merhamet olunmayacaktr. Bir de akrabalarn skntya dmesinin gn gelecek zarar bana da dokunacak, yine de onu kskanman, onun heder olmasn istemen nedendir? Demek ki Allah-u Tealann sevmedii bu huydan kurtulmalym. nsanlarn zdraplara dmesi beni sevindirmemeli; bilakis zmelidir. Zaten bir insann nefsine istedii eyleri, Mslman kardeine istememesi onun imannn olgunlamadn gsterir. Gerek Mminler Mslmanlarn zdrabna zlr ve uykusu kaar. Hele bu zdraba urayan akrabamz ise ona daha da ok zlmeli, yardmna komalyz. Zaten akrabalarmza kar gzel ahlkl olursak, onlarn iyiliini istediimizi onlara hissettirirsek onlar da bizlerin yardmna koar, bizlere iyi olmaya alrlar. nsanlar birbirlerine kar samimi olurlarsa arada niye dargnlk, niye hasetlik olsun ki. u beer duygular olaylardan abuk etkileniyor. nsanlar da dini iyi bilmeyen kiiler olunca eytan onlar ok daha abuk kandryor. Ama eytann hilelerini bilen gerek Mmin eytann hilelerine aldanmaz. Akrabas kendisine iyi olmasa bile o, Allah-u Tealann rzasn kazanmak iin ona yaklar. Zaten birilerimiz yapc olmaldr. Her iki taraf ta ykc olurlarsa o zaman akrabalk balar kopar. Ama bir taraf devaml akrabalarn hatalarn ho grrse, onlar gelmediinde o giderse, onlar ktlk ettiinde o iyilik ederse, zamanla onlar da hatalarn anlar ve ona kar iyi olmaya alrlar. Dini bilenler kadar yapamazlarsa da, en azndan aralarda kin ve nefret olmaz, ksmeler olmaz. Ama her iki taraf da anlayl insanlar olurlarsa o zaman geim daha gzel ve ho olur. imdi akrabalar ou zaman eletiriyoruz. Ama bamz bir skntya bir belya girse yine en bata akrabalar yardmmza kouyor. Yine de akrabalar yabanclardan daha iyidirler. Yani akrabalarmzla iyi geinelim, onlar hased etmeyelim, bir nimete kavutuklar zaman Allah hayrl eylesin diyelim, onlarn hatalarn ok byltmeyelim, onlarn yardmna koalm. O zaman onlar da bize kar zamanla iyi olurlar. Dedikodu yaparak akrabalar arasnda sz getirip gtrmeyelim, gybetlerini yapmayalm. Birileri onlar hakknda bizlere sz tarlarsa onlara inanmayalm. Bakalarnn kusurlarn gelip sana anlatanlar, senin hatalarn da bakalarnn yannda anlatrlar. Bylelerinin yannda dilini tut her eyi ak konuma. Bir sz iittiimiz zaman sanki hi onu iitmemiiz gibi davranalm, ona gidip de bu sz sen mi syledin, nasl sylersin deyip hesaba ekmeyelim. Byle davranlar, yzlemeler olaylar daha da byltr. Eer birileri bizim hakkmzda bir eyler sylemilerse, gybetimizi yapp gnahmz kaldrmlar demektir. yle dnelim: O da insandr belki istemeyerek bu sz azndan kam olabilir. Bazen bizlerin de istemeyerek baz szler azmzdan kayor ve sonra piman oluyoruz ve kendi kendimize gybet yaptm, bir de u szm

Firaset-l Mminin

379

onun kulana gitse hi ho olmaz, hlbuki o bize ne kadar da gveniyordu. Keke bu yanll yapmasaydm diyoruz. Veya yle dnelim: Bu haberi bana getiren adam belki yanl anlamtr veya aramz amak istiyor. Bana den bu adamn szne itibar etmemem ve bunun yannda bir eyler sylemememdir. Bakasnn szn bana getiren, benim szm de bakasna ulatrabilir. Bir de akrabalarn aralarnn almasna sebep olan durumlardan birisi de, birbirlerini hi arayp sormamalar, birbirlerine kar ilgisiz kalmalarndan dolaydr. Gz grmedi mi, gnl de uzak oluyor. Onun iin akrabalar birbirlerini ara sra grmeli, birbirleriyle haberlemelidirler. Onlar gelmezlerse, sormazlarsa bizler onlar soralm, gelmeyene gidelim. Akrabalarmz bizlerin inancn, fikrini, haramlara kar taviz vermeyeceimizi bilmelidirler. Eer davranlarmzda samim olursak onlar da kzmazlar, mesel bizleri gnah ierikli bir dne ardklar zaman sen: u dnlerde baz gnah durumlar olduu iin kusura bakmayn ben gelemem desen belki kimse sana kzmaz. Ama diyelim ki birilerinkine gnahtr deyip gitmiyorsun, bir bakas ayn gnahlarla dn yapyor sen ona katlyorsun. Gnah olan bir ey birinde gnah, dierinde deil mi ki. Demek ki sen Allah iin yapmyorsun ve davranlarnda akrabalar arasnda ayrmclk yapyorsun bu yzden onlarda kzyor. imdi akrabalarmz baz hatalar yapt zaman, onlara da gzellikle iyilii emredip ktlkten menedelim. Bazlar akrabalarn yapt hatalar sylerken yle krc bir ekilde sylyor ki, sanki dnyada bir tek kendisi Mslmandr. Ar bir ekilde eletirilen akraba da ou zaman fkeleniyor. mann dahi atacak szler sarf ediyor. imdi tebli yaptn iddia eden bu insanlar gnaha dm, batakla dm birini kurtarmaya m alyorlar; yoksa den adama onlar da m bir tekme vuruyorlar. El insaf, birilerini gnahtan kurtaraym derken, onu kfir etmenin ne anlam var? yilii emretmenin de, ktlkten men etmeninde bir usul var. Byle yanl tebli yapanlarda o gnaha ortaktrlar. Bazen yle oluyor ki, hi de nemli olmayan, hatta gnah olup olmad dahi kesin olmayan konularda akrabayla tartp onlarla dilleiyorlar, yle bir tartma meydana getiriliyor ki, kimileri de gnaha girip imanlarn tehlikeye atacak szler sarf ediyor. Bu gibi insanlarn zerine fazla gidilmemelidir. yilii emredip gnahtan men etmeye alrken, kar taraf da daha byk gnahlara girdirmemeliyiz. Dini emirleri gzellikle ve onlarn anlayabilecekleri bir dille anlatmalyz. bni Mesud (r.a) buyuruyor: nsanlarn akllarnn yetmeyecei bir sz sylersen, bu onlarn bir ksm iin fitne olur.3 Akrabalarmz ziyaret ederken onlarla grme hususunda dinimizin emri bellidir. Onlara riayet edelim ki, gnahlara girmeyelim. Onlar senin
3

Mslim, Mukaddime 1, 10

380

Firaset-l Mminin

maksadnn Allah iin olduunu anladklar zaman genelde kzmazlar, artlarna uyarlar. nk gnahkr da olsalar netice onlarda Mslman evlddrlar. Yeter ki samim olalm. ok aba gsterdiin halde onlar dzelmiyorlarsa, onlara gittiin zaman seni gnahlara girdiriyorlarsa, o zaman onlarla mesafeli bir ekilde ilikide bulunursun. Ksacas hell hususlar yaparsn, haram olan hususlarda onlarn isteklerine uymazsn. lmz bellidir; ama dini adan onlara ne kadar faydal olursak o kadar iyidir. ok mecbur kalmadka onlar hata ve gnahlaryla ba baa brakmayalm, onlarla ilgilenmeyi terk etmeyelim. Onlarn da dnya ve ahiretlerinin kurtuluuna alalm. Bizlerin yolu insanlarn huzuru, mutluluu, iyilii ve cehennemden kurtulmalar olacaktr. almamz bunlar zerinde younlatrmalyz. nsanlara faydasz olanlar, meyvesiz aa gibidirler. nsanlara fayda yerine zarar dokunanlarn da temsilini varn siz dnn. Baz yrelerde akrabalarn birbirleriyle aralarnn almasna sebep olan hususlardan birisi de, sen benim kzm almadn veya sen kzn benim olana vermedin gibi meseleler yzndendir. Ey Mminler! Bu konular da aranzda dargnlk meselesi yapmaynz. Bu gibi ilerde kaderin de payn unutmaynz. Bir de hakknza hayrlsn isteyiniz. Bazen istenilen evlilikler gereklemiyor, ileride baz tatsz durumlar olunca da yle diyorlar: yi ki bizim kzmz istememiler, iyi ki filan oluma almm. Veya evlilik gerekletikten sonra her iki taraf ta keke bu evlilik gereklemeseydi diyebiliyorlar. Onun iin bata her eyin hayrlsn Cenab- Haktan isteyelim. Belki hakkmza byle hayrldr diyelim. nemli olan aile yuvalarnn mutluluudur. imdi kz ve olan ayet birbirlerini istemiyorlarsa, sevmiyorlarsa bunlar akrabadr diye zorla evlendirmenin bir anlam yoktur. Zaten babann kzn zorla evlendirme hakk da yoktur. unu yle dnelim: Akrabalarmz bizim kzmz istemedi; fakat baba ve annesinin elinde bir ey yok ki, olu istemiyorsa zorla kzm alamazlar ki. Kar taraf ta ayet kz olumu istemiyorsa anne babas zorla veremez ki diye dnmelidir. Yani hep kt deil de biraz da iyi ekilde dnmeye alalm. Belki bu evliliklerin gereklememesinde anne ve babalarn tesiri olabilir. Fakat bu onlarn bilecei bir eydir. Bekli onlarn da hakl yanlar olabilir veya bir bildikleri vardr. Yani olan ve kz davalar yznden ksmeler caiz deildir. Olursa tamam, olmadysa da meseleyi ok byltmemeli, Allahtan hayrls istenmelidir. Daha dorusu bir akrabadan kz istediimiz zaman vermezlerse hemen kzmamalyz. lk nce bu akrabam bana acaba niin vermiyor. Onun sebepleri aratrlmaldr. ayet adamn kz dindar, bilgili, ahlkl, gzel ise; kar tarafn olu da kumarc, ikici, namazsz, isiz ve Allah yolunu bilmiyorsa, o baba nasl olur da kzn byle atee atabilir? Byle bir durumda kim kzarsa kzsn, akraba hatr iin de kzmzn dnya ve ahiretini de ykamayz ki. Daha nceki yllarda birisinin kzn akrabas isteseydi, kz onu istiyor mu, istemiyor mu? Olan, kzn dengi midir deil midir? Olan namaz klyor mu, klmyor mu, deli mi, akll m? demeden hemen tutup veriyor ve yle de diyordu: Akrabam,

Firaset-l Mminin

381

kylm kapma gelmi onu nasl reddedebilirim. Kzm onlara kurban olsun. Bu nasl bir anlaytr. O kzn dnya ve ahiretini ykan babalar kzn diri diri topraa gmen babalar gibidirler. Bir baba, kznn menfaatini dnmelidir. Kzm seni filanlar istiyorlar senin grn nedir? demelidir. yi kt demeden tutup vermenin anlam nedir? Bir de kzla olan birbirlerine uymuyorlarsa, onlarn huzuru olmayacaksa, anne ve baba da bu evlilii uygun bulmadklarndan dolay vermedilerse onlara kzmamak gerekir. Baz aileler de: Filanlar niin gelip kzmz istemediler. deyip kzyorlar. Hlbuki: Acaba niin istemediler? Belki istememekte kendi alarndan hakldrlar. ayet hakl iseler kzmaya hakkm yoktur, diye dnlmelidir. Eer olan kendisine uygun olmayan bir kz almak istemiyorsa, ailenin onu zorlamaya hakk yoktur. Bakyorsunuz: Olan dindar, ahlkl, bilgili, gzel tesettrl birini istiyor, ailesi de bu vasflardan hibiri kendisinde olmayan bir kzla evlendirmek istiyor. ayet o gencin ailesi, oullarna o kz alsalar veya olan alsa o kzla geinebilir mi? Elbette geinemez. nemli olan evlenmek deil, nemli olan kurulan yuvann huzur ve mutluluudur. Yani unu demek istiyorum: Akraba da olsalar. ayet kz ve olan birbirlerini istemiyorlarsa, birbirlerine denk deillerse, ahlklar, huylar birbirine uymuyorlarsa bunlar evlendirmeye kalkmann, zorlamann bir faydas yoktur. Eer zorlarsanz ileride huzursuzluklar balayacak. Belki olan ve kz bu evlilie sebep olan anne ve babalarn lnetleyecektir. Ama birbirlerine eit ve uygun iseler, birbirlerini de istiyorlarsa o zaman evlenmelerini engellememek gerekir. Baz aileler de; kendi akrabalar iersinde edepli ve dindar olan kz istemiyor. Ondan sonra balyorlar baka kz aramaya; fakat o akraba olan kzdan iyisini bulamyorlar. Veya kimse kendilerine kz vermiyor. Ondan sonra gelip akrabann kzn istiyorlar. Onlar da, bu davranlarndan dolay vermezlerse kzyorlar. Veya bazlar da yle yapyor: Olunun gzel bir ii varsa, akraba kz ok dindar, terbiyeli, gzelde olsa almyor. Onun kz gelip rahat etmesin diye dnyor. ayet olu isiz krsz veya kusurludur diye kimse kz vermiyorsa, sonra gelip akraba kzn istiyor. Bu gibi davranlarda kt niyetler yatyor. Akrabalar sanki dlyormuuz gibi hareketler yapyoruz. Yani akrabann menfaatine bir ey varsa onu yapmyoruz. Mecbur kaldmzda akrabann kapsn alyoruz. Hlbuki kz ve olan birbirlerini istiyorlarsa, bu evlilikte de bir menfaat sz konusuysa, akrabalar o menfaate bakalarndan daha hak sahibidir. Bir bakyorsunuz ki: Akraba olan kz da, olan da birbirlerine denkler, birbirlerini istiyorlar, o zaman da bu konuda akrabalar zorluk kardklar zaman, ister istemez dier akrabann arna gidiyor. nk ortada hibir sebep yok, srf nefislerine uyuyorlar. Byle durumlarda her ne kadar kalplerimiz krlsa da, dinimizde ksmek ve darlmak caiz olmad iin onlarla ilgimizi kesmeyelim. Allah rzas iin akraba hukukuna yine de riayet edelim.

382

Firaset-l Mminin

Bir de gnmzde akraba evliliine ok kt bir gzle bakld iin, ou kii; kz dindar ve gzel ahlkl da olsa kimse akraba evliliine yanamyor. Bu defa ou gen kz ve erkekler yalar bir hayli ilerlemesine ramen evlenemiyorlar. Bakyorsunuz, evlenecek yata olan gen, ilk balarda akraba kz istemiyor, yabanc olanlar da tanmad bir gence vermeye korktuu iin, ok inceliyor veya artlar ok ar tutuyorlar. Bu defa da genlerin evlenmeleri zorlayor. Evlenmekte byle zorluk eken genler de kzarak: Bir daha da ben evlenmeyeceim. diyorlar. Bylece gurura kaplp nefse uyuyorlar. leriki zamanlarda yalar bir hayli ilerleyince, daha nce beenmeyip istemedii akraba kzndan daha dk vasfta olanlara raz oluyorlar, bu defa o da ellerine gemiyor. Onun iin genler byle durumlarda nefisleriyle hareket etmesinler. Akllaryla hareket etsinler. Bilirkiilere, zellikle tecrbeli limlere danp yle hareket etsinler. Onun iin akrabada kendisine denk ve ahlk gzel kzlar varsa, bunun yannda ok cidd sebepler de olmad halde ben akraba almam, yabanc alrm diyenler de; deindiimiz sorunlardan bazlaryla kar karya kalabiliyorlar. Yine de tercih sizindir. Bulunduunuz artlar deerlendirecek olacak olan sizsiniz. nk hkm artlara gre deiebilir. Gayb (gelecei) bilen yce Allahtr. Biz belli bir konunun iddiasn yapmyoruz, kesinkes yle olacak demiyoruz. Akraba evlilii arttr veya her halkrda daha iyidir de demek istemiyoruz. Biz sadece olaylarn farkl boyutlarnn da olduunu hatrlatmak istiyoruz. Akraba evliliinde kz ile olan razlarsa bir avantajlar var. Bu akrabalar hem kz, hem olan tandklar gibi, hem de aileler birbirlerini yakinen tanyorlar, kendilerine uygun mu, deil mi? biliyorlar. Ama yabancda bu ans yok. Senden senin ansna! Diyeceksin akrabalarla evlenmelerde sorunlar olmuyor mu? Elbette onlarda da oluyor. Ama ben niyetlerimiz iyi olsun diyorum. Olan ve kzn birbirlerini isteyip, istemediklerine, birbirlerine denk olup olmadna, aile yaplarnn, rf ve adetlerinin birbirlerine uygun olup olmadna baklsn diyorum! Akraba evliliinde shh ynden herhangi bir sorun var m; yok mu? Onu da evleneceiniz kzla beraber bir tahlil yaptrrsnz, bir mahzur yoksa problem yok demektir. Her hastalkl doan ocuu da akraba evliliine balamamak lzmdr. nk yabanc olduu halde ocuu sakat olan pek ok aileler var. Akraba evlilii yapt halde ocuklar sapa salam nice aileler var. Aslnda kar koca yabanc da olsa, onlarnda bir kontrolden geip birbirleriyle evlenmelerinde shh ynden bir saknca var mdr? bilinse daha iyi olur. nk ciddi olan ayn hastal tayan iki hastann yabancda olsalar evlenmelerinde sakncalar daha fazla olur. Bizler akraba evlilii de mmkndr derken herhangi bir sorun olmad zaman kastediyoruz, ayet kz ahlkl ve dindarsa, anne babas geimli biriyse olabilir diyoruz. Yoksa kzn ailesi veya annesi huysuz biriyse, onlarla geinemeyeceinize kanaat getiriyorsanz, bu ie girimeyiniz. nk nice kaynvalideler, huysuzluuyla kznn yuvasn datmtr. Hele kz da kocasn

Firaset-l Mminin

383

atp annesinin haksz szlerine uyuyorsa, o zaman huzuru bulmak zor olur artk. Demek ki, kz ve oullarmz evlendirirken onlarn da rzalarn alalm. Birbirlerine uygun olanlar bulmaya alalm. Kzlarmz evlenmeyi istemedii, dengi olmayan kiilerle evlendirmekten saknalm. Baz ailelere bakyorsunuz, kzn fazla zorluyor. Hlbuki kz da bakasyla evlenmek istiyor. stedii kiinin ailesi gelip kz istiyorlar. Onlar da vermiyorlar. Bu yzden evden kaanlar oluyor ve bu ailelerden bazlar da evden kaan kzlarn ldryorlar. imdi ok nemli sebepler yoksa kzn istedii olan da, kzn dengi olup, aile de mnasip ise ve kz verilmedii zaman evden kamay bile gze almsa, bu kz, istedii genle evlendirmek en yerinde hareket olsa gerek. imdi ben her gelene kznz verin demiyorum. Yalnz una deinmek istiyorum, ayet bir kz evden kaar da baka birisiyle nikh kyp evlenirse dahi, baz yrelerde kz ldryorlar. Ben bunun dinen haram olduunu anlatmak istiyorum. imdi bir kzn anne babasndan izinsiz evlenmek iin evden kamas caiz deildir, ok yanltr. Ama genlik aklna uyup byle bir yanl yapmsa, onun cezas lm deildir. nk Hanef mezhebine gre; anne ve baba, kzn rzas olmadan evlendirme hakkna sahip deildir. Hanef mezhebine gre; bir kz, kendisinin istedii biriyle evlense onun nikh geerlidir. Bu kaan kz aslnda kamam; istedii bir adamla nikh kyp evlenmi. Bu kadn eran geerli bir nikh yapmtr. Zaten dini nikhlarmz kyarken, sadece kzn iznini alp yle kymyor muyuz? Bu kaanlarn pek ou da kendi rzalaryla nikhn kydryorlar. Hibir insann, kap ta nikh kydrarak evlenenlere fahie ve zinakr gzyle bakmaya hakk yoktur. Onu ldren baba, anne ve karde susuz bir insann kann akttklarndan Allah indinde katildirler. Zaten dinimizde bekr kii zina etse dahi cezas lm deildir. Bu kzn ldren insanlar, Allah ve Allahn Reslnden daha m gayretli ve namuslu oldular? Allah bizleri uurlandrsn cehaletten korusun. (min) Haberlerde byle ldrme olaylarn duyuyoruz, iimiz paralanyor. Yakn zamanda, bir kz olan taraf gelip istemi, kz taraf da vermemi. Vermeyince bu genler kaarak, gidip nikh kyp evlenmiler. Olann akrabalar bartrmak iin araya girmiler. Kz tarafn raz ettikten sonra, kzla, kocas anne ve babasndan helllik almak iin eve gelirken, o srada kzn kardei onlar evde silhla bekliyormu, ablas ieri girince hem ablasn, hem de enitesini vurup ldrm. ki kii mezara, olan da hapse dvermi. te genlere, bu gibi durumlar gzelce anlatmalyz. Yoksa byle tatsz olaylar olur. Ben demiyorum kz serbesttir, kaabilir. Kamak haramdr, gnahtr. Ayn zamanda hibir kzn, kendi ailesini toplumda rencide etmeye hakk yoktur. Zaten anne ve babann rzas olmadan evlenenlerin ou perian olup, huzura kavuamamlardr. Ben unu vurgulamak istiyorum: ayet genlerimiz byle bir yanla derlerse dinen cezas lm deildir.

384

Firaset-l Mminin

Buradan genlere yle sesleniyorum. Sakn ha! Kaarak, ailelerinizi toplumda perian duruma drmeyiniz. Kaarak evlenmek caiz deil; gnahtr. Hele bir de katklar halde nikh kydrmamlarsa, ok byk gnah olan zinaya girmi olurlar. Hatta dinimizde, nikh birbirine denlerin, nikh kylmadan yalnz olarak beraber kalmalar bile haramdr. Madem kendine hanm yapmak iin karmsn, yleyse niin nikh kydrmayp gnahnz daha da artryorsunuz ki? Byle kaarak evlenmek gibi yanllardan uzak durunuz. Her eyin hakkma hayrls deyip kaderinize rza gsteriniz. Bu dnyada kimin her dedii oluyor ki? Kz kaanlar kzlarn ldrmekle gya namuslarn temizliyorlar. yle diyorlar: Alnmz ak olsun, erefle gezelim. Bununla, onun ne alakas var. Zamannda adamn birisinin kz evden kam. O da demi ki: Ben namusumu temizlemeliyim, yoksa memleketimde aln ak olarak gezemem. Ve gitmi kzn ldrm. Yllar sonra adamn biriyle tartrken, o kardaki adam ona yle demi: Sen iyi bir adam olsaydn, filan zamanda kzn kamazd. Kzn ldren kii bu laf duyunca eyvah demi. u alnmdaki kara leke, kzm ldrdm halde benden gitmemi. Halen beni onun kamasyla itham ediyorlar. O zaman zavall kzm niin ldrdm ki? Bouna ldrmm. Keke yapmam olsaydm demi. te her Mslman byle konularda aklna gre i yapmamal, ehil bir lime dindeki hkmn sormal, yoksa ok byk gnahlara girdiimiz gibi, mr boyu da vicdan azab ekeriz. Bir de katli hell olmayan insan ldrmek, hell olmad gibi, bazlarnn da, katli hell olmayan bir adam iin, unun katli helldir demeleri de gnahtr. Burada haram olan bir eye hell demekle, iman da tehlikeye atlmaktadr.

Firaset-l Mminin

385

SLM KARDEL: 1
Ey Mmin kardeim! Buraya kadar anlatp izah ettiimiz rnekler, anlattmz konular genellikle kalp krmakla alkal olan konulardr. Bizlerin en byk istei slm kardelii gereklein, Mslmanlar birbirlerini sevip saysnlar, birbirlerinin yardmna kosunlar, aramzdan kin ve nefret kalksn. Yunus Emre (rh.a) yle diyor:
Gelin tan olalm, i kolay klalm, Sevelim sevilelim, Dnya kimseye kalmaz.

*** Baka bir drtlnde ise: Bir baheye giremezsen, Durup seyran eyleme, Bir gnl yapamazsan, Ykp viran eyleme. *** Hep birleelim ve tek kuvvet, tek mmet olalm. Bu Allah-u Tealann, onun Resl Hz. Muhammed Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem)in bizden isteyip emrettii eydir. yet-i Kerimede:

nkr edenler, birbirlerinin velisidirler. (Ne siz onlara vris olabilirsiniz, nede onlar size vris olabilirler.) Eer bunu yapmazsanz. (Allahn bu emirlerini tutup, birbirlerinizi desteklemezseniz.)Yeryzn de fitne ve byk bir kargaalk olur.1 diye buyrulmutur.

Tm Mslmanlar gibi, bizlerde slm kardeliinin nemini belirtiyoruz. Bu konunun nemi hakknda ittifak vardr. Her iman ehli, Mslmanlarn birbirlerini sevmeleri, birlemeleri, deta karde olmalarnn gerektiini belirtmektedir. Madem bunun byle olmas, kitap, snnet ve limlerin icmaliyle belirtilmise, acaba biz Mslmanlar niin Allah-u Tealann bu emrini yerine getirmiyoruz? Bizlerin bir araya gelmemizi, birbirimizi sevmemizi istemeyen din dmanlar bunu engellemek iin her trl oyun ve hilelere bavuruyorlar. Bizlerin arasna tefrika girdirmekle bizleri paralyorlar. Byk lokmalar yutmak
1

Enfl sres, ayet: 73

386

Firaset-l Mminin

ancak paralamakla mmkn olmaktadr. Yani zerimizde hep oyunlar oynanmaktadr, hatta ilerimize szp temiz akidelerimizi bozmaya alyorlar. Mslmanlar da bu d mihraplarn oyunlarna gelmemelidirler. Ama maalesef kardeler bile birbirleriyle geinemiyor. Arkadalar da birbirlerine kar olan grevlerini yerine getirmiyorlar. Dostluklar menfaat zerine bina edilmekte. Evlt anne arasnda, kar koca arasnda, kaynvalide gelin arasnda, komular ve akrabalar arasnda, hep sorunlar var. ayet bizler slm kardeliinin ne demek olduunu bilseydik, dinimizin iyi geinmeye, birlemeye verdii nemi hakkyla alsaydk, aramzda bu kadar problemler olmazd. Bu konunun nemini bilmek ayr bir ey, onunla amel etmeye alp, hakkn vermek ayr bir ey. Yani uygulamada aksaklk var. Ben de, aramzda kardeliin gereklemesi iin ne lzmdr? Bu konu, bu kadar nemli olmakla beraber, ayn zamanda hepimizde kardeliin gereklemesini istediimiz halde, niin gerekletiremediimizi dndm. Ve bunun gereklememe sebebinin de yzde doksan bizlerin nefsimizin arzularna gre hareket edip, slmn bizden istedii gzel ahlk elde edemeyiimizden olduuna karar verdim. ou zaman yaptmz eyin iyi olmadn bildiimiz halde, nefsimize uyup onu yapyoruz. Hlbuki gerek Mmin nefsi arzularna gre hareket etmez. Nefsini Cenab- Hakkn emrine uydurur. Biz Mminlerin kardeliini, birbirlerini sevmelerini engelleyen, birbirlerinden ayrlmalarna sebep olan en nemli sebeplerden birisi de: Mminlerin birbirlerini zc, kalp krc davranlarda bulunmalardr. Kalp krlnca ister istemez, ayrlklar oluyor, kzmalar oluyor. ayet Mslman kii Mmin kardeinin kalbini krmasa, birbirlerini sevmemeleri iin hi bir sebep yok ki. Arkada, arkadan kalbini krp zyor. Evlt, anne ve babasnn, talebe hocasnn, kar ile koca, akraba ve komular, gelinler ve kaynanalar birbirlerinin kalplerini krp, birbirlerini zyorlar. Bu kalp krmalar da birbirlerinden yz dnmelere, ksmelere sebep oluyor. Bunlarda hep gnah olan davranlardr. Daha nceleri gerek Mminler bir Mslmann kalbini krmay, Kbeyi ykmak gibi dnrlermi. Ama imdikiler en ufak bir eyde Mmin kardeine hakaret edip kalbini kryor. bn-i Abbas (r.a) anlatr: Reslullah (s.a.v) Kbeye bakt ve: Senin hrmetin ne kadar byktr. Mminin Allah katndaki hrmeti senden daha byktr.2 buyurdu. Bizler kendi aramzda geinemezsek, kaynaamazsak nasl olur da bakalarna rnek oluruz? Din hizmetini Mslman olmayan diyarlara nasl tayabiliriz? Eer birbirlerimizle urarsak baarsz olacamz muhakkaktr. Zaten gayrimslimlerin ekemedikleri husus Mslmanlarn birbirlerini sevmeleri, birbirleriyle kaynamalar ve samim havalardr. Nice gayrimslimler, Mslmanlardaki kaynamay, kardelii grm, bu onlarn houna gittii iin, Mslman olmutur. Onun iin kardelik balarn
2

Beyhak, uabul-man, 7/296-297

Firaset-l Mminin

387

glendirmeli, zayflatc eylerden uzaklalmaldr. Bu yzden kendi nefsimizden balamak zere eksiklerimizi tamamlamal, kimseye nefsimiz namna kzmamalyz. Kzdmzda Allah iin kzmal, haksz olduumuz zaman hakszlmz kabul etmeliyiz. Bu konuda herkes zerine den grevleri yaparsa, Mminleri incitici hareketlerden kanrsa, huzur ortam hkim olacaktr inallah. te biz Mminlerin dikkat etmesi gereken konular rnekler vererek yaptmz yanllklar belirtip ve bu yanllarmzn telfisi mmkn m, aresi var m? Ve bu gibi konularda kimler hakldr, kimler hakszdr? Onlar anlatmaya altk. Tabi bu konular anlatrken genelde dinimiz bizlerden neler istiyor? Nerede nasl davranmamz emrediyor? Anladmz kadar onlar belirtmeye altk. Netice: Her mkltn halli ve huzursuzluun kalkmas tek bir noktada topland. Onu baarrsan slm kardelii gerekleecek, kimse kimseyi incitmeyecek, huzursuzluk olmayacak, herkes mutlu olacaktr. O da: nsanlarn gzel ahlkl olmalardr. Bir insan gzel ahlk elde etti mi, ondan hi kimse kzmaz, o da kimseden kzmaz! Zaten her Mslmann gzel ahlkl, edepli, terbiyeli, nerede ne yapacan, nasl konuacan bilen, rnek bir insan olmas lzm gelmez mi? O halde genlerimize ilimle beraber, gzel ahlk da alamalyz. Gzel ahlkl insan bo yere kzmaz, kimseyi kolay kolay incitmez. Gzel ahlkl olmak iin, iimizdeki kibri, gururu atp, mtevaz, alak gnll olmal, hasetlii atp, insanlarn iyiliini istemeli, fkeyi atp, hilmi (yumuakl) almal, cimrilii atp cmertlii koymal, sert konumay brakp, tatl dilli olunmaldr. ersinden nefsan duygular atp, rahman duygular yerletiren gzel ahlkl insanlardan herkes raz olur. Gzel ahlkl olursak arkadalarmz bizlerden darlrlar m? Nereye gitsek gelip bulurlar. Ama irkin ahlkl, geimsiz olursak, hi bizi sormazlar bile. Gzel ahlkl olan evlttan anne ve babas kzar m, gzel ahlkl kadndan kocas kzar m, gzel ahlkl olduklar takdirde gelin ve kaynvalide birbirlerine buz ederler mi? gzel ahlkl insanlardan ne komular, ne de akrabalar kzar, bilakis onunla hep grmek isterler. nk gzel ahlkl insanlarn yannda insan huzur buluyor. Kendisini emniyette hissediyor. Baz ahlk gzel olmayan, abuk kzan dostlarmzla karlayoruz. ok skntya dyoruz. nk her an kzp, kalbi krlabilir korkusuyla rahatsz oluyoruz. Hemen hayrlsyla yanmzdan gitmesini istiyoruz. Yani anlayacanz gzel ahlkl insan Allah (c.c) sever, onun Resl sever, insanlar sever. irkin huylu insan da ne Rabbi sever, ne onun Resl Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) sever, ne de insanlar sever. Hatta onun oluk ocuu, hanm, anne ve babas ve arkadalar dahi sevmez. yleyse irkin ahlklarmz varsa, onu bir an nce atalm. Yerine gzel ahlk yerletirelim. nk: Ahlk dinin kabdr. diye buyrulmutur.

388

Firaset-l Mminin

Diyeceksiniz ki, ok eyler syledin, ben bunlar aklmda tutamam. Gzel ahlkl olmam, hatalarm anlayp dzeltmem iin tm bu anlattklarn iinde toplayacak bir bilgi vermen mmkn m? nsanlarn hatalarn grp gzel ahlka sahip olmalarnn areleri nedir? diyenlere Allah dostlarndan biri u reeteyi sunuyor: Her ey o reetenin iinde mevcuttur. O da u misaldir: ok gzel ahlkl bir Allah dostu varm, insanlar da onu ok beendikleri iin bir gn o zata yle bir soru yneltmiler. Ey karde, senin ok gzel huylarn, ahlkn var, biz de senin gibi olmak istiyoruz. Acaba sen bu gzel ahlk kimlerden aldn. O zat ta u ilgin cevab verir. Ben bu gzel ahlk ahlkszlardan aldm. demi. Onlar da nasl olur, ahlkszlarda gzel ahlk ne gezer? demiler. O zat: Ben insanlarn ahlklarna baktm, sevmediim, irkin grdm her davranta nefsime yle dedim: Bak u insann yapt hareket ok yanl, sakn ha sen byle bir ey yapma! Evet, bizler insanlarn davranlarndan ho grmediklerimizi bari kendimiz yapmayalm. Mesel: Sen para yatrmak iin kuyrukta bekliyorsun, o anda birileri gelip senin nne geip parasn yatrp ekip gidiyor. Sen o adamn o hareketini hi beenmedin, houna gitmedi. O halde bundan sonra ben kimsenin nne gemeyeceim. nk imdi benim kzdm gibi, baka zaman da bu davran ben yaparsam bir bakalar kzacaktr ve bunlar gnah olan kul hakk ieren konulardr diye dn. Yani her olaydan kendimize bir hisse karmalyz. Houmuza gitmeyen eyleri Mmin kardelerimize kar yapmamalyz. Ancak gzel ahlka byle kavuabiliriz. Evet, bu anlatlanlara dikkat edip, birbirlerimizi sevmeye ve kalplerimizi krmamaya, kimseleri zmemeye gayret edersek bu konuda ok yol kat edileceine inanyoruz. Bazlar var hep kendini hakl bakalarn sulu grr. Kendi yanllarn grmez ki, gzel ahlka kavumak iin gayret sarf etsin. Derdimizin ilac gzel ahlka kavumaktr. O zaman Mmin kardeler bir binann talar gibi olurlar. Bu slm kardeliinin gereklemesi iin daha pek ok dikkat etmemiz gereken hususlar var. Bunlardan biraz daha bahsedelim: Bata birbirimize kar drst olmalyz, birbirlerimizi aldatmamalyz. yle bir hale gelmeliyiz ki, szmz senet olabilmelidir. Ama maalesef gnmzde gven ortam kalmam. Kii kendi, kardeine, babasna gvenemez hale gelmi. nk insanlar altlarndan kalkamayacaklar yklerin altna giriyorlar. Bu defa da verdikleri szlerinde duramyorlar. Daha ok kazanma uruna yalanlar sylyorlar. Bu hrs insanlar yle bir hale getiriyor ki, artk para kazanmak iin yalan, aldatma vade muhalefet gibi her kt eyi yapyorlar. Bunlar da Mslmanlar arasnda gveni sarsyor. Birileri bor para istiyor, paras olan kii vermeye cesaret edemiyor. nk paray veriyorsun bir daha da alamyorsun. Alrken de kt oluyorsun. Burada zararl kan ihtiya sahibidir. nk birisinden bor para aldnda sznde durup paray istenilen zamannda getirirse, o yardm edenin gvenini kazanm olacak. Ama para vereni yorduumuz zaman, o da bir daha yardmc

Firaset-l Mminin

389

olmay dnmez. Burada borlanp da istenildiinde getirmeyen kii daha ok zarar eder, hem de bu zarar bakalarna da ular. Zaten, sz verip szde durmamak, emanete hyanet etmek, yalan sylemek, Mslmana hi yakmayan ok irkin huylardr. Her kimde bu mnafklk almetinden varsa, bir an evvel kendine ekidzen versin. Bu gibi davranlarla Mslmanlar zmeyelim, onlarn kalplerini krmayalm ve onlar korkutucu davranlardan uzak duralm. Aramzda gvenin olumas iin, birbirlerimize kar samimi ve sadk olalm. Gnde bir gnah iler veya bir Mslmann kalbini krarsak lene kadar gnahlarmzn says nereye ular. Az gibi, nemsiz gibi grnen ok yanllklar zamanla artmakta ve ok nemli zararlar verdii ortaya kmaktadr. te yanl hareketlerimiz Mslmanlar birletirmiyor. Bilakis aralarna nefret ve kin koyuyor. yleyse bu ve buna benzer davranlardan uzak duralm. Mslman kardeleri birbirlerine yaklatrc areler bulalm. Bata slm cemaatlere bu hususta ok grevler dmektedir. D mihraplarn en ok zerinde durduklar hususlardan birisi de Mslman cemaatler arasna tefrika koymak, Mslman kardeleri birbirine krdrmaktr. Sanki Mslman cemaatler, slmdan ayr birer paraym gibi gsteriyorlar. Hlbuki Srat- Mstakimde olan cemaatler de insanlar iyilie gtren yollardr. Kimisi belki daha abuk gtrr, kimisi belki biraz daha ge ulatrr. Ama netice insan Cenab- Hakkn rzasna ulatrrlar. Bir de insanlarn Allah-u Tealann rzasna abuk kavumas sadece cemaatine bal bir ey deildir. Belki bulunduu cemaat ok gzeldir, ok gzel almalar ve hizmetleri vardr; ama ona katlan fert tembeldir. O zaman baka cemaatte olup da gayret sarf eden insanlar dierinden daha abuk menziline ular. Yeter ki gittiimiz cemaatler Kuran ve snnet izgisinden ayrlmasnlar. yleyse slma hizmet sunan cemaatlerle, onlarn hatalarn aratrmakla uramayalm. ok nemli yanllklar grrsek bir karde olarak gzellikle uyaralm. Yeter ki, ikazlarmz nefis namna, bakalarn rtme ve yenme adna olmasn. Bir de herkesin hizmetlerini takdirle karlayalm. Onu bunu eletirmeyi kendimize huy edinmeyelim. Gerekirse onlara yardmc olalm. Konumalarmzda filan cemaat byle yapyor, filanlar yle yapyor demeyelim. Yani her oturuumuzda sanki baka bir konu yokmu gibi filan cemaat yle, filan cemaat byle yapyor sylemeyelim. Onu bunu konuacamza, laf yapacamza, hizmet sunalm. Salam grl insanlar yetitirelim. Cemaatlerin ok nemli olmayan yanllaryla uramayalm ve bizlerin de hatadan masum olmadmz bilelim. ayet slm cemaatler olmasayd bu kadar genlerimize kim sahip kabilirdi. Bizler herkesin manev ihtiyacn giderebilir miyiz? Byle hizmetler slm cemaatlerle, birlik ve beraberlikle mmkn olabiliyor. Tm Mminler kardetir. Onlar sevip ve sayalm. nk Allaha, Peygambere inanan, din iin bir eyler yapmaya alanlar buna fazlasyla layktrlar.

390

Firaset-l Mminin

Bir de yetitirdiim gen veya lim benim fikirlerimi savunsun diye yetitirmeyelim. Bir lim de yetitii cemaatin her trl fikrini yanl ta olsa hakl karmak iin aba harcamamaldr. Dikkat edilmesi gereken dier bir husus: Kendi fikrimizi, dncemizi bakalarna anlatacamz zaman, bir baka fikri veya cemaati karalayarak anlatmayalm. Kendi dncemizin daha faydal olduunu izah edelim; ama bunu yaparken bir bakasn haksz yere eletirmeyelim. Mesel adam kendi okuduu ilmi vmek istiyor; bunu da, tasavvufun ve dier ilimlerin gzelliklerini insanlarn gznde drerek yapmaya alyor. Veya adam, tasavvufu veya lednni ilmi vecek; zahir ilmini ve limleri yerle bir ediyor. Yani, eriat ilimlerini ve limlerin nemini insanlarn gznde drerek fikrini ispata alyor. Hlbuki eriat ilimlerinin ve limlerin nemi hibir zaman inkr edilemez. Anlatann niyeti yle olmasa da, halk kesimi bu gibi anlatmlar ok yanl anlayp ilmi ve limleri hor gryor. Farz olan ilimlerle bile uramyor. ayet senin dncen iyi ve faydalysa ona devaml sahip kanlar olacaktr. Baka ilimleri ve hizmetleri ktlemeye gerek yoktur. Ayn zamanda lim olan kii baka bir lime reddiye yazaca zaman, ayet ihtilf edilen mesele dinin asl olan konularndan deilse, onu yerden yere vurmayp yle dese: u kardeimiz byle dnmekle dinine bir zarar gelmemektedir, buna inanmak mecburiyetinde de deildir. Ama bizler yle dnlmesini daha doru buluyoruz deseler daha yerinde olur. nk limlerimiz dinin asl olmayan, yani inanlmas zarur olan iman konularndan olmayan meseleler hakknda birbirlerine ar ithamlarda bulunduklarnda, avam kesimi daha yanl anlyor, meseleye iman gzyle bakp daha iddet, daha byk ihtilflar karyorlar. O yzden halkn seviyesine inelim. Onlarn anlayacaklar dilden konualm. Gzel izahlar yapp onlarn yanl anlamalarn engelleyelim. Baz hocalarmz konuurken avamn seviyesine inmiyor. Onlar da hocann anlatmak istediini yanl anlyorlar. Bu defa ihtilflar balyor. Sz yanl anlalan hoca efendi yarn halkn huzuruna kp, ben yle kast etmedim deyip dncesini gzelce aklyor. Ve halkn aklna taklan sorular giderilmi oluyor. Ben de diyorum ki: kinci gn yaplan gzel aklama birinci gn yaplsayd pek ok skntlar engellenmi olacakt. Bu nedenle konumalarmzda yanl anlamalar en askariye indirmek hedefimiz olmaldr. Bir insann her eyi bilmesi, her konuda hakl olmas mmkn deildir. O yzden her zaman kendim her eyi bilirim gibi davranmak veya hataszm gibi pozisyonlara girmek ok yanltr. Bazen ok bilgili ve zeki insanlar gryoruz. Onlarn yapt yanllklar normal vatandalar bile yapmyor. Bu insanlarn doruyu bulamaylar dndrcdr. Herkes kendini hakl karmak iin kendine gre akl aklamalarda bulunuyor. Ama herkesin her zaman hakk bulmas mmkn olmuyor. Kii ok zeki ve bilgili olmakla beraber ayann kayd yerler de olabiliyor ve Allah-u Tealann rzasn yakalayamyor. nemli olan zekilikle beraber; akl- selim, olgun, bilgili, ferasetli, Allahtan korkan ve marifet ehl olmaktr.

Firaset-l Mminin

391

Bir gn: Cneyd-i Badad hazretlerine: Marifet nedir? diye sorduklarnda u cevab vermi: Marifet, yce Allahn ilmi yannda, insann kendi cehaletini bilmesidir. Hi phesiz bilgi, doruyu bulmada bir ktr; ama bunun yannda; akl gzel kullanma, bilirkiilerle istiare edip farkl fikirlerden istifade etme, ferasetli ve Allahtan korkup gnahlardan saknan olmak, ifrat ve tefritten, taassuptan uzak olup gerekleri bulmaya kar ok ihlsl, samim, takval ve orta izgide gitmeye alan olunmas da ok nemlidir. in ierisine an, eref, makam, nefis ve dnya menfaati girerse, hatr gnl girerse hakk bulmamz zor olur. Aklmz ehil olmayanlarn cebinde olmasn. Hakk bulmada akl ve nakil birleirse ok gzel sonular elde edilir. Gerek lime yakan o ki, her zaman ve her yerde hakk tutup kaldrmasdr. Ben yanl yapyorsam, beni uyarmas gerektii gibi, baka birileri de dine uymayan bir yanl yaptnda onu da uyarmaldr. Yani lim olan bir yerlerin tesiri altnda kalmamal, taassuptan uzak olmaldr. mam- Gazali (rh.a.) yle der: nk taassub, gnllerde inanlar kkletiren bir afettir. Bunun msebbipleri ise kt limlerdir. Haktan yana ar derecede taassub gstermeleri, muarzlarn kmseyerek ve hakaret gzyle bakmalar, kar tarafta aksi tesir ve tepki uyandrr. Batl savunmak iin seferber olmalarna ve mensub klndklar davaya smsk sarlmalarna sebebiyet verir. Taassub ve tahkir ynnden deil de; ltuf, rahmet ve gizli nasihat tarafndan gelmi olsalard, bidatlar davalarnda baar gsteremezlerdi elbet3 Ama maalesef bazlarn gryoruz. limde, zekda ok ileri seviyede olmalarna ramen yetitikleri ortamn tesiri altnda kalyorlar. ster istemez etkileniyorlar, bu insanolunun ftratnda var. limler byle olmamaya gayret sarf etmelidirler. nk limler kayd m hepimiz kayarz. Bakyorsunuz, baz ilim ehli tasavvufun iersinde yetimi, bu defa hep o grleri hakl karmaya alyor. Bazs da, tasavvuftan uzak bir ortam iinde yetimi diye tasavvufa kar alerjisi var. Veya baka cemaatlerin aralarnda kalm olan da onlardan etkileniyor. in enteresan taraf birbirlerimizi eletirdiimiz konularn ou dinin asl olmayan konulardr. Yani Kuran ile mtevatir hadisle, icma ile sabit olmu konular olmad gibi, farkl anlamlarda alnabilinecek konulardr. Bir de ilenen her konu hakknda din, sadece bu ekilde inanacaksnz diye bir emir koymam. Ayn zamanda limler pek ok konu hakknda farkl grler sunmulardr. nk dinde, kesin olmayan konularda farkl dnme yasakl getirilmemitir. Onun iin bizden farkl dncede olan cemaatleri kfrle, irkle, dalletle itham etmemiz ok tehlikelidir.
3

hya-u Ulumid-din, c.1 s. 68

392

Firaset-l Mminin

Bakyorsunuz bazlar yle diyor: Filanlar saptm, onlar cennete giremez, kurtulamazlar. imdi byle dnceler ileri srp Mslmanlar arasna tefrika sokmann ne anlam var. Bunlar sylerken neye dayanarak sylyoruz? lk nce bizden farkl dnen cemaatlerin dncesine bakmalyz. Bunlarn dncesinde olmak dine, imana zarar veriyor mu; yoksa vermiyor mu? O konu hakknda limler ne demiler? Onu ok iyi bilmemiz lzmdr. Bir de ortaya atlan grlerin yanll Kuranla m, snnetle mi, icmayla m, yoksa kyasla m sabit olmu ona bakmalyz. Ortaya atlan grn yanll Kuran ile sabit deilse, mtevatir hadislerle, icmayla sabit deilse, o konu hakknda limler farkl eyler sylemise, artk herkes bizim gibi dnsn demeye hakkmz yoktur. Fakat kimileri kp yle diyor: Bizim tabi olduumuz lim yle diyor; ama filanlar bu limin szn kabul etmiyorlar. Onun iin dallettedirler. imdi byle dnen kii neye dayanarak byle sylyor? Bir defa o zatn o sz sylediine dair delil nedir? ou zaman bir lime bir sz nispet ediliyor. O sz o limin olduu dahi kesin deil. Hadisler bile kuvvetli olmaynca, senedinde sakatlk varsa, Allah Resl (s.a.v)e ait oluu kesin bilinemiyorsa, Mslmanlar onu bile dini konularda kullanmakla mkellef klnmyorlar. Kuvvet derecesine gre kullanlyorlar. Ve o zata nispet edilen sz ondan bize kimler aktarm. Aktaranlar belli mi? Kendi eliyle yazd kitap da yazdn dnelim. O zatn szne btn Mslmanlar inanmal diye bir art dinimizde getirilmemi ki? nk bir bakyorsunuz, bir baka lim de ondan farkl sylyor. Bu neyi gsteriyor, ehil limler dinden anladn rahatlkla syleyebilir. Eer limlerin farkl grler ortaya koymalar sakncal olsayd, hi kimse azn aamazd. Ama bir limin syledii sz, ayet ve kuvvetli hadislerle destekleniyorsa, slm limleri de buna byle inanlmaldr, baka trl inanmak caiz deildir derlerse veya o konuda hakknda icma (fikir birlii) varsa o zaman aynen o zatn dedii gibi kabul ederiz. Zaten byle durumda, iddia edilen gr o zatn deil, slm limlerinin ortak gr olmu olur. Ama yle deil de, limler deiik grler ortaya koymularsa, o zaman farkl dnenleri dalletle, sapklkla itham etmeye hakkmz yoktur. Buna bir misal arz edelim. Mesel bir konu hakknda Ahmed-i Ruf Hazretleri bir ey syledi. mam- Rabbn Hazretleri de ondan daha farkl bir gr ortaya att. O zaman Mslmanlar niin hepiniz mam- Rabbn Hazretleri gibi dnmyorsunuz diyebilir miyiz? Bazlar da Ahmed-i Ruf Hazretleri gibi dnebilir. Onun iin bir limin szn alp dier insanlara cephe almayalm. O lim masum deil ki, o da hata edebilir. Bir de dinde mctehid saylan limler isabet edemezse yine Cenab- Hak onlara sevap veriyor. Grnde isabet edene iki, etmeyene de bir sevap vermektedir. Dinimiz bizlere kolaylklar tanyor, onu bizler zorlatrmayalm. Benim anlattklarm genellikle dinde asl olmayan konular hakkndaki farkl grlere sahip olan cemaatleri anlatyorum. Yoksa mezheplerdeki

Firaset-l Mminin

393

amelle ilgili farkllklara deinmiyorum. Zaten inan konularnda kesin ve asl olanlarda grlerimiz hepsi birdir. Bizim dncedeki farkllklarn bir sakncas yok dediimiz konular, dinin asl olmayan meseleleridir. Mesel: Namazn, orucun farziyeti; ikinin, faizin haraml gibi dinin kesin emirleri ister inan konusu olsun, ister amel konusu olsun. Hepimiz ayn ekilde inanmak zorundayz. Ama teferruatnda ve uygulannda farkl yorumlar ve dnceler olabilir. Onun iin cemaatlerde ar taassupu olanlar cemaate fayda yerine zarar verir. Ben haklym, bu ekilden baka dnce ve hizmet olmaz denilmemelidir. Onun iin hadis-i erifte yle buyrulmutur: Az ilim ok ibadetten hayrldr. Kiinin Allaha ibadet etmesi, bilgi ve anlay olarak yeter. Kendi grn beenen kiiye de cehalet yeter.4 Byk lim Yahya b. Muaz da yle diyor: Doru dnp dnmediinizi mi anlamak istiyorsunuz? yleyse kendinize baknz. ayet sizi venle, (hakl yere) yeren sizce birse, siz doru dnyorsunuz demektir. veni seviyor, yerene kzyorsanz, siz henz doru dnceye kavuamamsnz. Evet, senin gittiin yol daha faydal olabilir. Ama az faydal olan yollarla veya uzun srecek ekillerle hizmet sunan insann hi faydas olmuyor diyebilir miyiz? Hizmet ekilleri yer ve zamana gre, ihtiyaca gre deiebilir. Onun iin sadece benim cemaatimin dnce ve davran dorudur deyip dierlerine hor bakmayalm, bakalarnn hizmetini kmsemeyelim, bu gibi davranlar Mslmanlar arasna ayrlk kor. nsanlarn farkl dncelere ve grlere sahip olmalarn her zaman ktye yorumlamayalm. ayet tm insanlar ayn ekilde dnseydiler, dnyadaki bu denge kurulamazd. imdi herkes doktorluu sevip, en gzel meslein doktorluk olduuna inansayd, ihtiyacmz olan dier hizmetlerden mahrum kalrdk. Bunun yannda btn herkes, kraat ilminin en stn ilim olduuna inanp onunla urasayd, dier ilim dallarndan istifade edemezdik, btn herkes yaplan hizmetlerin ayn ekilde olmasn isteseydi, dier hizmet ekillerinden mahrum olurduk. O yzden herkes bizim gibi dnsn, bizim gibi hizmet sunsun demeyelim; bilakis insanlarn grlerine sayg duyalm. ayet her insan ayn dnp ayn eyleri sevseydi yaamak ok skc olurdu ve insanlarn robottan fark kalmazd. Bazen de farkl dnmenin, farkl hizmet ekillerinin rahmet olabileceini de unutmayalm. Yeter ki ortak deerlerde, herkesin ayn inanmas gereken konularda ayr dnmeyelim. Farkl dnmemizde dince bir mahzur olmayan konularda Mslmanlar serbest brakalm. Onlar ok skntya sokmayalm. Birlik ve beraberlik havas iersinde gzelce yaamann arelerini arayalm.
ok iyiler var ki, iyilik zannyla fenalk yapyorlar.
4

Tabern el Evsatta

394

Firaset-l Mminin Munazarat-16

Birde iersinde bulunduumuz cemaati sevmemiz tabii bir ey; ama cemaatlemeyi de taassuptan, n yarglardan, pein fikirlerden, ahsi menfaatlerden uzak tutmazsak, ii guruplamaya dndrp dier mmin kardelerle aramz aacak prensipler getirip ve bu gibi meselelerde iyi niyetle farkna varmadan taassuba ve arcla gidersek slam kardeliini salayamayz. Cemaat rahmettir, onu blnmeye sebep yapmayalm, kaynamaya vesile klalm. Yani, her faydal bir almann arkasndan gelebilecek olumsuzluklara karda dikkatli olalm. Benim dikkatimi eken, cemaatlerde bilgisiz kiiler ok tutucu oluyorlar. limler yle deiller. Ama cahillerin propagandas limleri susturuyor, tesirsiz klyor. Bir gn bir lime yle dedim: Hocam, siz filan cemaate gidiyorsunuz, onlar da sana ok hrmet ediyorlar. Senin ilminle vnyorlar. Bir ey olsa gidin filana sorun diyorlar. Senin filan konular hakknda inancn nasldr? dedim. Bana: Ben bu konular hakknda yle yle dnyorum. dedi. Onun inan ekli dine tamamen uygundu. Kendisine hocam sizin cemaatine gittiiniz kiiler dini fazla bilmediklerinden senin gibi dnmyorlar, siz mi haklsnz; yoksa onlar m hakllar? ayet siz haklysanz, niin doruyu onlara retmiyorsunuz? Onlarn yanllar sizin dorunuzdan daha ok tutuluyor, destek buluyor. nk onlar limlerin szlerine gre inanlarn ayarlamyorlar, ou zaman onlarn dncelerine nefis karyor. Hoca efendi yle cevap verdi: Biz her eyi ak sylediimizde fitne karp dedi kodu yapyorlar. yleyse, inancmz nefsimizin isteine gre deil, dinimizin emrine gre ayarlayalm. Cemaatler de limlere sayg gstermelidir. Dinimizin emirlerini onlarn grlerinden istifade ederek renmeliyiz. nk limlerin nderliinde olmayan yollar kmaz yollardr. Rabbim bizleri gerek limlerin yolundan ayrmasn. Bir de bazlarna: Birilerini eletirirken lmz nasl olmaldr? Onu neye gre deerlendirmeliyiz? diye soruyoruz. Adam hemen: Kuran ve snnete gre deerlendirmeliyiz diyor. Tamam; ama sen Kuran ve snneti bilmiyorsun ki, ona gre deerlendiresin. Belki ou zaman aklna gre atp tutuyorsun. Dinde ehil deil isen, Kuran ve snnete gre sen deerlendiremezsin. Onu mctehidler deerlendirir, bizler de onlarn dinden anladklaryla amel ederiz. Ama byle diyenlerin ou mctehidlerin ve limlerin ne dediklerinden haberleri bile yok. Eer birileri haram iliyorlarsa onlar eletirebiliriz. Ama o eletirdiimiz eyin dinde yanl ve haram oluunu neye gre tespit ediyoruz? Veya hell dediimiz eye, neye gre hell diyoruz? Bunlar ok iyi bilmemiz gerekir. ayet bir cemaati eletirdiimizde o konunun hell ve haram oluu kesin belli deilse onlara gnahkr gzyle bakmayalm.

Firaset-l Mminin

395

Bazlar eletirilerini u dnceyle yapyorlar: Biz onu haram diye ikaz etmiyoruz. Biz diyoruz ki, byle olursa daha faydal olur. ayet bizim birilerini eletirimiz daha faydaly bulmak iinse, o zaman o kadar ok kzp barmaya, ortala dmanlk havas estirmeye gerek yok ki. Bu durumlarda senin yapacan ey, sadece kendi grn belirtirsin, alan alr, almayan almaz. nk bizlerin grlerinin doruluuna garanti yok ki! Vahiy almyoruz ki, bir bakalarnn gr daha faydal olabilir. Bu gibi konularda limlere pek ok grevler dmektedir. Onlardan zr dileyerek u ricada bulunuyorum. limler bulunduklar ortamn tesirinde kalmadan, ifrat ve terfide dmeden, duygularn, taassubu bir tarafa brakp, hakk bulmaya, Allah-u Tealann emirlerini doru olarak anlamaya almaldrlar. Mslmanlara faydas olmayacak konular gndeme getirip Mslmanlarn kafalarn kartrmamaya dikkat etmelidirler. Konumalarnda veya kitaplarnda aklen izah edilmesi gereken konularn akl izahn da eksiksiz ve tatmin edici bir ekilde yapmaldrlar. Bazen yle konular kitaplarna alanlar oluyor ki, aklen izah edilmesi, kabul edilmesi zor. Hem de kitabnda ilemi olduu konunun akl izahn da yapmyor. Bir de syledii eyler insanlarn akllarnda sorular ve pheler oluturduu gibi, o konular dinde muhakkak sylenmesi, bilinmesi ve yle inanlmas gereken kesin konulardan bile deil. Bir Mslman, o olaya ister inanr, ister inanmaz. Ama kitapta yazlanlar okuyan kii, bilmiyor ki, bu konu dinde inanlmas gereken asl konulardan deildir. Konularn akl izah iyi yaplmad zaman okuyucunun kalbinde baz kutsal saydmz deerlere kar bir zayflama oluyor. unu anlatmak istiyorum: Baz eyler yazlyor, insanlarn imannda yaralar, pheler oluturacak eyler ve bunlara yeterli aklamalar da yaplmyor. Yazan kii aklnca birilerini methediyor veya bilgi veriyor. Hlbuki o misaliyle ou kutsal deerleri gzde hafifletiyor farknda deil. Sahabeyi vdn zannediyor; br taraftan da ktlyor haberi yok. Ben unu diyorum: Belki sizler her eye inanabilirsiniz; ama herkesin iman sizinki kadar kuvvetli olmayabilir. Size gre normal gelmesi, herkese gre normal geliyor anlamna gelmez. imdi ben ou eye inanyorum; ama bakalarnn buna inanmas zor olabilir. O yzden phelere drc yazlardan saknmalyz. Hz. Ali (r.a) yle demitir:

nsanlara onlarn anlaya bilecekleri ekilde konuun. Allah ve Resulnn yalanlanmasn hi ister misiniz?5 Baz eyleri okuyoruz, ister istemez aklmza yle geliyor: Acaba bu kitab yazan kii u kutsal deerleri vyor mu, yoksa karalyor mu? Onun iin verdiimiz bilgiler iersinde Mslmanlara lzm olmayanlar, akli aklamasn herkesin anlayamayaca konular, her yerde, her kitapta anlatmayalm. Eer
5

Sahih-i Buhari Muhtasar, Kitabl-lim s.119 H. 105

396

Firaset-l Mminin

herkesin bilmesi gereken bir konuysa, sizden ricam o konularn akl izahn, aklamasn sadece kendi aklmz gz nnde bulundurarak deil de; dier insanlarn da akllarn gz nnde bulundurarak aklamalar yapalm. Bu anlattklarmz yanl anlalmasn. Ben demiyorum; dinde bilinmesi gereken konular gizleyin, dini insanlarn aklna, keyfine gre deitirin, sylenmesi ve bilinmesi gereken hkmler elbette aka sylenecektir. Bizim kastmz dinde kesin olmayan konular iindir. Kesin olanlarn da tatmin edici bir ekilde izah edilmesidir. Yani yle bir aklama olsun ki, okuyan kiiler gerekten bu daha dorudur diyebilsinler. Ne hikmetse her zaman ok bilgili olmak, ok doruya isabet etmek olmuyor. Bazen ok bilen de yanlp; az bilen ise isabet edebiliyor. nsann dnce yaps ok nemlidir. Her zaman zeki olmak, ok bilgili olmak tek bana hakk, doruyu bulmaya yetmiyor. Kendilerinden daha az bilgili olan da bazen isabet edebiliyor. Cenab- Hakkn doruyu, hidayeti kimin kalbine koyaca belli olmuyor. O yzden ben ok biliyorum deyip de kimselerle istiare etmeye tenezzl etmemek yanl olur. Bizler istiarenin nemini anlayalm. Bir hadisi erifte yle buyrulmu:

stiare de bulunan piman olmaz.6 Hasan Basri (rh.a) yle der: Meveret eden bir topluluk, mutlaka iin en dorusunu bulur. Bu yzden slamda ra prensibi ok nemlidir. Danma mminlerin vasflar arasnda saylmtr. lim de, hakk bulmada bize yardmc olma asndan ok nemli bir ktr. limsiz hakk, doruyu bulmak imknsz denilecek kadar zordur. Ama doruyu, hakk bulmada ilmin yannda ihls, samimiyet ve ferasetin olmas gerektii gibi ifrat ve tefritten, taassuptan uzak olup vasat dne bilmekte ok nemlidir. hls ve samimiyeti olmad iin veya kalplam baz dnceler akln rtt iin, baz kiiler ilmi ok olmakla beraber hakk, doruyu ou zaman bulamyor. Allahu Tealaya itaat edip, gnahlardan saknmann; doruyu bulmada ok nemli olduunu da u ayeti kerimeden reniyoruz. Ey iman edenler, eer Allahtan korkarsanz, O size iyi ile kty ayrd edecek bir anlay verir, ktlklerinizi rter ve sizi balar. Allah byk ltf sahibidir.7 Bir eyin doru veya yanllna karar verilecei zaman; o konu hakknda tam bir bilgiye sahip olunmal, ayet bilgide eksiimiz varsa incelenip tamamlanmal, o konu hakknda ayet ve hadisler var m, varsa slm mctehitleri onlar nasl anlayp aklamlar, slm ulemas iinde en ok kabul edilen gr hangisi, farkl dnenler var m? Bunlar iyi tespit edilmeli. Ayn zamanda bu konudaki deliller ve Ehlisnnetin grleri iyi bilinsin ki insanlara
6 7

Tabern, Mucemul-Kebir 10/108 Enfl sresi, yet: 29

Firaset-l Mminin

397

bir eyler anlatabilelim. slm limlerinin ounluunun kabul ettikleri grleri bilmeden sadece kendi houmuza giden grlere sarlrsak, o zaman da herkes Mslman genleri bir yerlere eker. nemli olan ey dini iyi bilmek ve doru anlayabilmektir. Hepimiz biz haklyz diyoruz, i ki Allah-u Tealann yannda hakl olabilmektir. Devaml icmann, cumhuru ulemann yannda yer almaya alalm, az grler hakknda ise dikkatli olalm. Bir hadisi erifte: Allah-u Tealann yedi kudreti, tevfik ve teyidi cemaat zerindedir.

398

Firaset-l Mminin

TASAVVUFTA DKKAT EDLMES GEREKENLER:

Hi phesiz gerek ehli tasavvuf olan limler, meayhlar yz yllarca bu dine hizmet etmiler, saysz insanlarn Mslmanca, takva zere yaamalarna sebep olmular, halende olmaktadrlar. Onlar manev yolun nderliini yapmlardr. nk azalarn amellerini Fkh- Zahir dediimiz fkh ilmi; kalbi amellerini de Fkh- Batn dediimiz Tasavvuf ilmi ekillendirmektedir. Gerek tasavvufu yaamann faydalar saylmayacak kadar oktur. Biz faydalarn sayarsak konu ok uzar. Yalnz burada gerek tasavvufu doru olarak anlayamam olan kiilerin yanl bildiimiz hareketlerine deineceiz. Bu demek deil ki, her tasavvuf ehli byle yapyor. Bu anlattklarmz velev ki bir kiide yapyorsa saknsn. Tasavvufun gzelliinden istifade etsin. Belki de baz kardelerimiz bizleri yanl anlayabilirler; ama bizlerin maksad kesinlikle tasavvufu eletirmek deildir. Ben sadece doru olduuna inandm eyleri sylyorum. Aslnda hibir ey sylemeyip kimseleri kendime kzdrmaya bilirdim. Ama ben yanl bildiim eylerde mmin kardelerimi uyarmaynca vicdanen rahatsz oldum. Onlar doruyu bulup mesuliyetten kurtulsunlar da, velev ki bana kzsnlar, beni sevmesinler diye dndm. Bir de Gerek dost ac syler atasz de bana cesaret verdi. Tabi her sylediimiz grte hakl olmayabiliriz, o yzden gerek ilim ehline sorup doru dediklerimizi aln, olmayanlar brakn. Hatasz Cenab- Haktr. Rabbim istemeyerek yapm olduumuz hatalarmz affedip, bizlere hakk, doruyu gstersin. Meayhlarmz, limlerimiz bizim byklerimizler, onlara akl verip, saygszlk yapmaktan Rabbime snyorum. Sadece syleyeceim birka hususta onlardan ricamz olacak. Onlar uygun gryorlar m, grmyorlar m? Kendilerinin tercihine brakyorum. Bata mridlerin inan ekilleri kontrol edilmeli, din-i mbin slma uymayan inanlar var mdr, yok mudur? Eer yanl inanlar varsa, onlara kk kitapklar datlmal, onlara dini meselelere nasl inanmalar gerektii retilmelidir. Mridler de meayhlar haddinden fazla vp, Peygambere verilmeyen vasflar onlara vermemelidirler. Ar vmeler, bilmeyerek de olsa onlara ilhlk vasf vermeye kadar gidiyor. Ar dncelerde Mslmanlar arasnda blnmelere neden oluyor. Hlbuki dinimizin emirlerine gre anlatlan tasavvufu kabul etmemek mmkn deildir. Her Mslman kabul eder. Kimileri var: Tasavvufu yle bir ekilde anlatyor ki, dinleyen kii tasavvufa yaklamaya korkuyor. Bir de yle eyler anlatyorlar ki, o anlattklar eylerin belli bir ksmnn ne senedi var, ne de sepeti. Bir de o anlattklarna inanmazsan seni mnkir kabul ediyorlar.

Firaset-l Mminin

399

Hlbuki onun anlattklar eylerin ouna din-i mbin slm inanma mkellefiyeti getirmemitir. Dinimizde inanmamz gereken eyler belirtilmitir. Bir sofnin ryasna veya birilerinin delilsiz, ahitsiz olarak anlattklar kerametlere her Mslman inanmak mecburiyetinde midir? Evliyalardan bazlar: Ben kerameti Kitap ve Snnet gibi iki dil ahid olmadka kabul etmem diye buyurmulardr. dab Fethullah kitabnn 39. maddesinde yle geer: Fkh (ibadet ve iman esaslar) meseleleri renilmelidir. Sofilerin cahilleri ile sohbet srasnda onlarn dediklerini hemen kabul etmemeli, eriat ve ilim mihengine vurmaldr. Durum byle olmakla beraber bazlarnn yapt gibi kendi cemaatinde her kim ne sylerse sadakte (sen doru sylyorsun) demeleri ne derece dorudur? Karsndaki adam yalan yanl demeden, dine aykr olaylar anlatyor. O ha bire srarla doru diyorsun diyor. Bu davran da teslimiyet adna yapyor. imdi bizim cemaatimizde olan insanlarn masum, gnahsz, hata etmez olduuna dair bir nas (ayet, hadis) m var? Bylesi insanlara diyorsun ki: Kardeim sana anlatlan eylerin hepsine doru deyip kabul ediyorsun; ama anlatlan eyler dine uymayan, haram eyler. O da sana yle cevap veriyor: Senin zaten teslimiyetin yok, sen de bir eye inanmyorsun ki. Hlbuki byle davranan kiiler. O cemaate de, tasavvufa da, meayha da, dine de zarar veriyorlar; ama farknda deiller, yanllarn da kabul etmiyorlar. Elbette keramet haktr. Biz keramet olmaz veya olamaz demiyoruz. Ama her dini bilip, bilmeden konuan insanlara, Mslmanlar inanmakla mkellef deildirler. Bir lim de kalkp yaplan yanllklar syledii zaman, zaten siz limlerin teslimiyeti yoktur demek ne kadar dorudur? limin grevi nedir? Dine uygun olmayan yanllar sylemektir. Bazlar da karlarndaki; tasavvuf ehli lim de olsa ona, siz batndan ne anlarsnz diye kr. Hlbuki: ster batn, ister zahir olsun btn davranmz Kurana, snnete, icmaya, uymaldr. Uymasa dinde bir kymet arz etmez. Yani birileri keifler grse, Mslmanlar onlara inanmak mecburiyetinde midir? Pek ok insanlar keifler gryor; ama eriata uygun keifler kabul edilir, uymayan reddedilir. Zaten dinimizde delil kaynaklar olarak kitap, snnet, icma ve kyas kabul edilmitir. Bu drt kaynan iersinde keif yoktur. Zaten grlen keifler bunlara uymazsa ona itibar edilmez. Yani keifler, ryalar dinde kesin delil olarak kabul edilmemitir. Beyit:
tikad salam edip; sonra eriata balan!

400

Firaset-l Mminin slmn be artn yap; haramlardan sakn hemn!

***
Bir gnah iler isen, tevbe et, karma zaman Kim ki uymaz eriata, bir gn olur, elbet piman!

*** Bazlar ilme hi nem vermiyor, Hlbuki ilimsiz kurtulu hayaldir. mam Malik (rh.a)n u cmlelerine dikkat edelim: Bir kimse, fkh ilmini renir, tasavvuf (ahlak ve takva) ilmini renmezse, fasklk etmi olur. Bir kimse de, tasavvuf ilmini renip; fakat fkh ilmini renmezse, zndklk yapar. Ve bir kimse, fkh ve tasavvuf ilmini renirse, ite bu kimse, hakikate eren kimse olur.1 Seyyid Muhammed Raid (rh.a) Hazretleri, ilim tahsil eden ve ilim retenleri ok severdi. lim tahsili hususunda kiinin kendi cemaatinden olup olmamasna bakmazd. Bir defasnda talebelerinden birine yle syledi: Ey Allahn kulu! Bir talebe yetitirmek bin kiiyi sof yapmaktan efdaldir. Hele o talebe varisul enbiya olursa! Siz dininizi beldenizde bulunan en byk limlerden reniniz. Herkesten fetva sormayn. nk memlekette fetva verecek kimse ok azdr. limle megul olan kimse dnyada en gzel i ile megul oluyor. lim olmad zaman cehalet olur. Cahilin bidi de, sofsi de hsrandadr. Eb Yezid el-Bistamiye Sf kimdir? diye sorulunca yle cevap verir: Kitab sa elinde; Rasln snnetini sol elinde tutan kimsedir.2 Muhamed Bahaddin en-Nakibendi Hazretleri de ulemya sonsuz hrmet edip tzim ederdi. Ve Biz eriata balyz, siz limlerde bizim nderlerimizsiniz, bizim kusurlarmzda bizi ikaz ediniz derdi.3 Bazlar da: Tarikata girenlerin imanlarnn kesinkes kurtulacan sylyorlar. Hatta bazlarnn, eyhi bir defa gren veya orbasn bir defa ienin iman kurtulmutur demeleri de yanltr. Her ne kadar baz tasavvuf kitaplarnda, baz st kapal ibarelere rastlyorlarsa da, onlar o ibarelerin ne kast ettiini, ne maksatla sylendiini yanl anlyorlar. Bu ekildeki bir inan Ehlisnnet Velcemaatin inancna aykrdr. Allah dostlar insanlarn imanlarnn kurtulmalarna sebep olabilirler. Ama bu kesinkes her tarikata giren imanl lecekler diye bir inan, ne eriatte ne de tarikatta yoktur. Ehli tasavvuf olan meayhlar da yle diyor: man iin her an tehlike mevcuttur. lim de olsa, manev rtbe sahibi velide olsa, yani: Gavs, Kutbl rifn de olsa, yine de iman iin tehlike vardr. nsan hibir ekilde hibir eyine gvenmemeli, son nefesine kadar imanm kurtarabilir miyim diye endie
Ali el-Kr, Mirktl-Mefth, I, 335; Aynu ilim, c.1 s. 33 Rhle Dergisi, Tasavvuf-1 s.102 3 Basirets- Slikn. sh. 131
1 2

Firaset-l Mminin

401

duymaldr. Yine de gzel son, hsn hatime, yzn Allaha evirenler ve salih ameller ileyenler iindir.4

Ahmed bin Hadrevey lecei zaman, kendisinden bir sual soruldu. Gzlerinden yalar akmaya balayp sorana hitaben: Ey oul! Doksan be seneden beri dvdm bir kap ite u saatte benim iin alyor. Bilmem ki, saadetle mi alacaktr; yoksa ekavetle mi? Binaenaleyh u anda cevap verme imkn benim iin nerede? dedi. te slm bykleri, hep byle son nefeslerinden korkmular, devaml korku ve mit arasnda olmulardr. Allahn rahmetinden mit kesmek ve Allahn azabndan emin olmak kfr kabul edilmitir.5 Bazlar yle dnyor: Siz bizim efendiye balann artk imannz garantidir. te bu gibi insanlar iyi niyetli de olsalar etraflarndaki insanlara doru bilgi sunmam oluyorlar. man garantisi Ehlisnnet inancnda yoktur. Mminler imansz lmekten korkmulardr. Mminlerin inanc: Korku ve mit arasnda olmutur. Ne Allah-u Tealann azabndan emin olmular, ne de kendi kendilerini cehennemlik grmemilerdir. Rabbim rahmet ederse cennete girerim, etmezse azaba duar olabilirim diye dnmler ve devaml iman ve salih amel zerinde olmaya azam gayret gstermilerdir. eyhimin nazar bana yeter deyip ibadetlerde geveklik yapmamlardr. nk takva ve gayret yolunu semeyenler eyhlerinden tam olarak istifade edemezler. Bir Allah dostu yle diyor: Bir mrid, kmil bir eyhe kendisini eitmesi iin intisap etse, eyh tohumu topraa eken gibidir, o tohumun sulanp yetitirilmesi mride aittir. ayet mrit bu konuda geveklik yaparsa maksadna ulaamaz. Her kim ki: Ben filan yere balandm imanm garantidir. lrken imanl leceim derse Ehlisnnet inancna muhalefet etmi olur. Evliyalar dahi makamlar her ne kadar yksek olsa da, yine de son nefeslerinden korkmular, Allaha snmlardr. Hatta yle demiler: Akbetinden korkmayann, akbetinden korkulur. Btn tarikat ehlinin ve slm limlerinin gr byledir. Ben kesin cehennemliim veya ben kesin cennetliimdir szleri insan eytann tuzana drr. Mmin korku ve mit arasnda olmal, Rabbim beni af da edebilir, azap da edebilir, manl da, imansz da lebilirim demeli ve Allah-u Tealadan hakkyla korkmaldr.6 Ama bu, Allah dostlarnn bir insann slmca yaayp imanl lmesine hi bir faydalar olmaz demek deildir. Bilakis bir Allah dostu Allahn izniyle pek ok faydalarda bulunabilir. Keramet nevinden baz ikramlara, hayrlara vesile olabilir. Ama bu dnce kesinlikle imanl lrm eklinde olmamaldr. Korku ve mit arasnda olunmaldr.
Kitabul kaid, Seyda Diyor ki! Kitab-l Akaid, Seyda diyor ki: Fkh- Ekber erhi (erheden Allame Aliyyl kari, Essabun, el-Kifaye, Taftazani (Yusuf sresi; 88, Araf; 99)) 6 Geni bilgi iin hya-i Ulumiddin c.1 s.429,430 da nifak blm, Sohbetler isimli kitapta Seyyid Abdulhakim el Hseyni (rh.a.)in 53. sohbeti ve dier itikad kitaplarna baknz.
4 5

402

Firaset-l Mminin

Tm veli kullar son nefeslerinden korkmular. manl olarak lebilmek iin hayatlar boyunca Cenab- Hakka yalvarmlardr. Baz soflere tasavvuftaki inan byledir dediin zaman sana dman oluyorlar. Sanki sen tasavvuf dmanymsn gibi gsteriyorlar. Ben yle dnyorum: Allah dostlarnn, mridlerinin onlar uurmalarna veya yalanlarla onlar vmelerine ihtiyalar yoktur. Rabbimin onlara verdii eref onlara yeter. eyh Ebul Abbas (rh.a) yle der: Mrid, eyhiyle vnen kimse deildir. Asl mrid, gzel hli ve takvasndan dolay mridinin kendisiyle vnd kimsedir.7. Bir bakalar da baz olaylar anlatyor. Onunla tasavvufu ve eyhi vdn zannediyor, Hlbuki onu dinleyen bilirkii ise, tasavvufa ne kadar zarar verdiini hemen anlar. Mslman kii, eyhi vmek iin de olsa yalan syleyemez veya her duyduu olay tasavvufa mal edemez. Yalanlarla kurulan vgler yok olmaya mahkmdur. Dinin kabul etmeyecei vgler, vleni ykselmez, ancak veni kltr. Bazlar yle dnyor: Anlattklarmz ok delilli ve isabetli olmasa bile, biz eyhi insanlarn gzlerinde byk gsterelim ki, onlar da oraya balansnlar da istifade etsinler. Bu gr de shhatli deildir. imdi vgmz eriatn msaade ettii lleri amyorsa tamam. Ama birilerini beer stne karan vgler yaplyorsa orada sakncalar balam demektir. Baz toplantlarda eyhi her eyden fazla, hatta Allah ve Reslnden daha fazla sevmelisiniz diyenler olmu. Bu konumasn da bir cemaate yapt halde, konumasndan ne kastettiini aklamam bile. El insaf. Tm cemaatler kendi yanlarna gelenlerden sorumludurlar. Onlar imanlarn bize gvenip teslim etmiler. yleyse onlar yanl inanlardan koruyacak itikad konular retelim. Bu konuda kk ve zl kitapklar hazrlayalm. Onlara hell ve haram hususlar retelim. Kuran- Kerimi renmelerini salayalm. Herkese lzm olan ilimleri renmelerinin gerektiini belirtelim. Bu grevler iin bilgili insanlar veya bilgili vekiller tayin edelim. Vekil tayininde hassas davranalm, zellikle inan hususlarn iyi bilen olmaldrlar. Rastgele insanlara vekillik verilmesi, ona tabi olanlar iin felket oluyor. Vekil olan kii dini iyi bilmezse insanlara nasl faydal olacaktr. Baz vekiller mritlere yle eyler anlatyorlar ki, hep yanl anlalabilecek eyler. Onu dinleyenler de duyduklarn darlarda anlatyorlar, bu defa da insanlar tasavvuftan souyorlar. Onun iin insanlarn anlayabilecekleri faydal bilgiler verelim. Dini, eriat retelim, gnmzde insanlar okuyorlar, aratryorlar, anlattklarmz eyler salam temeller zerine kurulmu bilgiler deilse inkr ediyorlar. Tasavvuftan da uzaklayorlar. Acaba gnmz insanlarnn tasavvufa fazla meyletmemelerinde bizim davranlarmzn, ar dncelerimizin de etkisi yok mudur? Din vasattr, her eyin ortas salam yoldur. ok u fikirlerde olanlar, kesin bilgileri brakp,
7

arani el- Envarul Kudsiyye, 200

Firaset-l Mminin

403

pheli bilgilerle uraanlar bir gn yanllara debilirler. Orta yolda yrmeye alanlar bence tehlikeden en uzak olan insanlardr. mam- Gazali (rh.a) yle der: Muallim renciye nasihatte kusur etmemeli, aikr ilmi tamamlamadan gizli ilim ile uramasna mani olmal, rencinin anlay seviyesini amamaldr. Ayn zamanda renciye aklnn eremeyecei hususlar telkin etmemelidir. Aksi halde onu ilimden soutur veya zihnini kartrr. Yetikin olmayan bir renciye de, ancak yana uygun olan aikr bilgileri telkin etmek muallimin kanlmaz vazifesidir.8 Bir de eyhin mutlak anlamda gayb bildiini dnenler olduu gibi, eyh sanki gemite ve gelecekte olacak olan her eyi biliyormu gibi inananlar da oluyor. Hlbuki Allah Resl (s.a.v) de gaybi olan eyleri Allah-u Teala bildirmeyince bilmiyordu. Kuran- Kerimi ve hadis-i erifleri okuyanlar bunun rneklerini ok grrler. Asr- Saadette meydana gelen bir takm olaylar da, Allah c.c bildirmezse peygamberlerin gayb bilmediklerini gstermektedir. Bunun rnei ifk hadisesinde olduu gibi Hz. Aie (r.ah.)a iftira atanlarn dedikodularyla bir aya yakn ortalk alkalanm, vahiy gelmedii iin iin i yz anlalamamt.9 Sahabeden Abdullah bn Sehl Hayberde ldrlm ve katili bulunamamt. Allah c.c tarafndan vahiy ile katilin kim olduu bildirilmedii iin, Abdullahn yaknlarna diyetini Allah Resul (s.a.v) kendi malndan demiti.10 Medinede bir eve toplanan gen kzlar def alarak Bedirde ehid olan yaknlarnn iyiliklerini dile getiriyorlard. lerinden biri: imizde peygamber var; yarn ne olacan bilir dedi. Bunu duyan Hz. Peygamber (a.s) mdahale edip: Byle syleme!..11 dedi. Kinatn Efendisi dahi Allah-u Teala bildirmeyince gaybi olan eyleri bilemeyince bir meayha her eyi bilir demek doru mudur? Kur'an- Kerimde Peygamber (s.a.v) hakknda yle haber verilir: De ki: Ben kendime, Allahnn dilediinden baka ne bir fayda, ne de bir zarar verme gcne sahip deilim. Eer gayb bilseydim, elbette ok hayr elde ederdim ve bana ktlk dokunmazd. Ben sadece inanan bir kavim iin bir uyarc ve mjdeleyiciyim.12 Bir baka ayette de yle geer: O,gayb (grlmeyeni) bilendir. Gaybe dair bilgilerini de kimseye amaz. Ancak raz olduu elilere gsterir. nk O,(raz olduu kimselerin) nne ve arkasna gzetleyiciler koyar.13 Bu konuda da limlerimizden pek ou, tasavvuf limleri de buna dhil, bizlere yle sylyorlar: Allah dostlarnn kerameti haktr. Ama gayb bilmezler. Gayb ve her eyi bilen Cenab- Haktr. Allah-u Teala baz eyleri bildirirse onu bilirler, bildirmezse bilmezler.14 Yani Allah-u Tealann bildirdii eyleri bilebilirler. Tabi Allah-u Tealann bu bildirmesi de vahiy anlamnda
hy-u Ulumid-id-din c.1 s.94 bn Kesir, Tefsir, V.61 10 Buhr, Ahkam, 38; el-Ayni, Umdetul-Kari,24, 265 11 Buhr, Megaz: 12; Tirmiz Nikh: 6; Eb Davd, Edeb: 59 12 Araf sresi, ayet: 188 13 Cin sresi, ayet: 26- 27
8 9

404

Firaset-l Mminin

deildir, ilham veya keif anlamndadr. Onlar da eriata uymad takdirde balayc bilgiler deillerdir. Bu konuda da arlklara gitmemek gerekir. mam- Rabbn (rh.a) yle diyor: Keif ve ilhamn sahih olduklarnn belirtisi, Ehlisnnet Velcemaat limlerinin ilimlerine uygunluklardr. Buna gre eer bir ty kadar dahi farkllk sz konusu olursa isbet (sevap) emberinden klm demektir. te doru ilim ve ak gerek budur.15 Bir de o zat bizleri yle uyaryor: Salikin (tasavvuf yoluna girenin), iin knhne ulancaya kadar, Hak ehli limleri taklid etmesi, bunu kendisi iin gerekli grmesi, kefine ve ilhamna da muhalefet etmesi gerekir. Bu konuda limlerin hakl olduunu, kendisinin ise hata ettiini kabullenmelidir. nk limlerin dayana, vahiy ile desteklenen, hata ve yanltan korunan peygamberlerdir. Onun kefi ve ilham sabit hkmlere muhalif olmas halinde hatadr, yanltr. Binaenaleyh, kefi limlerin grlerinden nde tutmak, gerekte onu Allah (c.c)in indirdii kesin hkmlere tercih etmek demektir ki bu, hsrann ve sapkln ta kendisidir.16 Bir de baz kiiler var: Dinde ak olarak belirlenmi kaideleri, inanlar brakp, tasavvuf kitaplarnda zikredilen st kapal, belki zahiren kfr gerektiren szlerin arkasna dyorlar. Dini bilgisi az olan insanlarn yanl anlayp inanlarnn bozulabilecei ibareleri yaymann ve yeni yazlan tasavvuf kitaplarna tekrardan aktarmann hibir faydas yoktur. Sekir halinde mi, cezbe halinde mi, hangi durumda sylenildii belli olmayan szlerin arkasna dmek, o szlerin haklln savunmak gereksiz bir almadr. Bir szn izahn, tevilini yapp ve onun kullan sebeplerini aklayp insanlarn suizanna girmelerini engellemek ayr bir ey; ama yanl bir szn haklln ispata almak gibi davranlara girmek daha ayr bir eydir. Eer bir szn zahiri kfr gerektiriyorsa, o szleri desteklememek gerekir. nk halk byle szleri ok yanl anlyor. manlarn bile tehlikeye atyorlar. Her ne kadar bizler o szlerin tevilini biliyor isek de, niyetimiz ve inancmz doru olsa da, yinede zahiren elfz- kfr saylan szlerden uzak duralm. Bu gibi durumlarda Mctehid imamlar kendimize rehber edinelim. mam- Rabbn (rh.a) yle buyuruyor: Biz ibliyi, sevriyi taklid etmiyoruz. eriat babnda onlarn konumalarnn bizim iin bir balaycl yoktur. Biz ancak Ebu Hanife, Ebu Yusuf ve mam- Muhammedi taklid ediyoruz. Baz tasavvuf adna karlan dergilere ve kitaplara bakyoruz, orada yle konulardan bahsediliyor ki, o konular ne inanlmas art olan konulardan, ne de onun bilinmesinde okuyucuya bir faydas var. Ama okuyucunun ondan ok yanl manalar karmas msait olan konular. Ne hikmetse insanlar
El Hac Mehmed Nuri emseddin El-Nakibendnin Kalplerin Anahtar sh. 388 Mnir Tefsiri, ifa Tefsiri ve dier Tefsirler Cin sresi, ayet: 26-27 15 mam- Rabbn, Mektbat, No: 112 (1/116) 16 mam- Rabbn, Mektbat. No:186 (1/313); M. Sabri Efendi, a.g.e,1/265.
14

Firaset-l Mminin

405

kendisini ilgilendirmeyen konulara daha ok merak saryor. Benim bu tr hizmetler sunan kardelerimden ricam, ltfen mmete acyn! Mslman kardeler, ihlsl olarak size hizmete kouyorlar. Onlarn yanl anlayp inanlarna zarar verecek konulardan bahsetmeyelim, Bilakis dinin ak olan hkmlerinden, farz, vacip ve snnetlerinden bahsedelim. Zann bilgilerle akidelerimizi belirlemeyelim. limlerin aklamalarn nemseyelim. Onlar gibi dini anlamaya alalm. Fena fillh, Beka billh, Vahdeti vcut gibi konular karmak bir halde sunmayalm. Bu gibi konular hakknda bilgilendirmek icap ederse, ok ak ve net bir ekilde yanl anlalabilecek anlatmlara girmeden, slm dininin akaid konusunda koymu olduu llere uygun bir ekilde anlatalm. Baz sofler de yle dnmektedir: eyhimiz her eyi grr, bilir, kinatn idaresi onun elindedir, hi bir ey ona gizli deildir, o imanmz kesin kurtaracaktr, mutlak anlamda dilediine yardm edendir. Btn bunlar delili olmayan szlerdir. Byk veli ah Nakibend (rh.a) velilerin asl grevlerini yle aklyor: Bizim vazifemiz, bize gelenleri Allah-u Tealaya sevk etmek ve gzel ahlka kavuturmaktr. Biz kalplerin ihyas iin varz, halk ise bizden dnyalarn iyi etmek iin yardm istiyorlar.17 imdi ben mrid-i kmillere verilecek kerametlerin, ikram ve yetkilerin miktarn belirleyecek durumda deilim. Onu en iyi bilen Yce Allahtr. yleyse bu tr konularda ok arya gitmeyin. Bilmediiniz ilimlerin arkasna dmeyin, pheli eylerden uzak durmayanlar dinlerini muhafaza etmeleri zordur. nan konularnda ar gidip de doruya isabet edemediimizden dolay bir tehlikeye girersek tm emeklerimiz boa gider. Allah-u Teala ahirette bu konular sana sormaz; ama isabet edemezsen sana sorar. O yzden pheli konularla uramayn. Bildiinizi yapn; bilmediklerinizi de Rabbim nasl murat etmise ben yle inandm deyip fikir belirtmeyin. Rabbim bizleri kaymaktan korusun. imdi baz tasavvuf kaideleri iyi niyetle db olarak konulmu; ama soflerin bazlar dbla, itikad birbirine kartrmlar. db ayrdr, itikadmz ayrdr. Baz db kurallar sylenir ki, ondan bir fayda grlsn diye; yoksa dblar, kesin olan akide kurallar olarak alnsn diye deildir. imdi tasavvufta: Sana bir iyilik gelirse veya iyi bir ey yaptnda, sana nefis, kibir gelmesin diye! Hsn zanda bulunarak Ben kim, bunu yapmak kim, bu her halde eyhimin duasyla veya iyi kullarn dualar sebebiyle olmutur demen tavsiye edilir. ayet byle bir db konulmusa insanlar kibirlenmesinler diyedir. Baz kiiler bu tr dblar yle bir hale getiriyorlar ki, mutlak anlamda her eyi eyhten biliyorlar. Rzk veren o, hasta eden o, her trl iyilikleri veren o, kurtaran o, fayda ve zarar veren o, yani; o db sylendi ki, nefis aradan karlsn diye; ama baz kiiler; bu konularda arya giderek, nefsi aradan karacana Allah-u Tealann kullar zerindeki
17

ah- Nakibend, 119 (Semerkand,2001)

406

Firaset-l Mminin

tasarrufunu dahi iptal ediyorlar. ok yerde eyhi mutlak tasarruf sahibi gibi dnme tehlikesine dyorlar. Her ne kadar niyetlerimiz yle olmasa da, sz ve hareketlerimize daha dikkat edelim. eyh Fethullah (k.s.) yle diyor: Buna dair mam Rabbaninin yazd gibi sofiler eyleri iin: Bunu bize sen verdin, bizden bunu sen aldn, u belay bizden sen kaldrdn, sen bizim dnyamza ve dinimize maliksin, her ne kadar bunlarn tevili mmknse de yle szler etmemek lazmdr.18 Bu gibi dncelerde arya gidildike haktan uzaklap tehlikeli inanlara giriliyor. imdi birini dnn ki: Rzkn eyhinden istiyor, ifay ondan istiyor, her geleni eyhinden biliyor, ba dara dtnde hi Allah-u Tealay aklna getirmeyip her zaman ve her yerde eyhe yneliyor, namazn iinde dahi rabta yapp yardm istiyor veya zikir ekerken eyhini karsnda dnp yle Allah diyorsa, eyhini her yerde hazr nazr biliyorsa imdi btn bunlar bir arada dnld zaman, her ne kadar eyh bir arac, bir sebep olarak dnlyorsa da Allah-u Tealann kullar zerinde olan tasarrufunu hi hesaba katmyormuasna gibi davranlara girmek, tevhid dini asndan tehlikenin habercisi olmuyor mu? Yani bu hususlarda dengeyi salayamamak, avamn daha da arla gidii bizi gerekten endielendiriyor. Vasat yolda yrmeyi, pheli hususlarda ihtiyatl davranmay tavsiye ediyoruz. imdi pek ok konular, bir limin anlayyla, bir avamn ayn anladn dnmeyelim. Ben unu demek istiyorum: Tasavvuf kitaplarnda geen adaplardan avamn yanl anlayaca, arcla gidebilecei durumlarda onlar uyaralm veya o adaplar hi onlara sylemeyelim. Bunun yannda Tevessl ve stimdat (istiase) arasndaki fark onlara retelim. zellikle inan konularnda tedbiri elden brakmayalm. Konulmu olan baz adaplarda arcla gidip de eyhi bir vesile, bir sebep olmaktan karp mutlak yetki sahibi olarak grmesinler. Her ne kadar ben yle yapmyorum deyip, niyetlerine gvenseler dahi, eytan ou zaman insana tuzaklar kuruyor. i maksadndan darya karyor. Ben, u adap tasavvufta var, o da eriata uygundur veya deildir konularna girmiyorum. Yani, dorudur; yanltr tartmasn yapmak istemiyorum, unu demek istiyorum: Tasavvuf limlerinin koymu olduklar db ve kaideleri doru ve eriata uygun ekilde anlayalm. O zatlar ne maksatla onu sylemilerse onu bilelim. Kaideleri maksadndan saptrmayalm. ayet arya gittiin iin baz yanllara dtn zaman: Ya Rabbi filan veli kulun byle demiti deyip kendini kurtaramazsn. nk sen Allah dostlarnn anlattklarn yanl anlamsn, yanl uygulamsn, dinini bilmen ve sorman gerekirdi. Ksacas: Rabbimizi unutmayalm, tm mahlkat ona muhtatr. Baz limlerimiz iyi niyetle yanl anlala bilecek dblar savunuyorlar. Bunlar doruyu, hakk ortaya karmaya alyorlar, Allah onlardan raz olsun.
18

db Fethullah (eviren Molla Yahya Paki) sh. 37-38

Firaset-l Mminin

407

Onlar lim olduklar iin o dblardan maksad nedir? Onu doru olarak anlyorlar; ama avam kesimi o dblar kendileri gibi dnmyorlar, arcla gidiyorlar. O yzden yanl anlalmalara yol aabilecek adaplar anlatrken, o adaplarn doru olarak anlala bilmesi iin onlar uyarsnlar. Bir dba sahip kalm diyerekten, insanlarn daha byk tehlikelere girmelerine sebep olmayalm. Zaten limler de biliyor ki, ou adaplar dinde inanlmas farz olmayan konulardr. Bir de Defi mefasid, celbi meslihten daha iyidir. Yani: Fesatlklar kaldrmak, menfaatleri getirmekten daha evldr. Abdlvahhab arani (k.s) El- Bahrul Mevrd adl eserinde yle diyor: Bizden tam sz alnd ki, biz arkadalarmza sofularn mezhebi zerine akaid kitaplarn okutmayalm. Ancak onlara kalplerinin aynasn cilalandrmay emredelim. Ta ki, iin eriatta mkil bulunan ahkm ve akaid vuzuha kavusun. Muvaffak klan Allah dr.19 Evet, Allah-u Tealann bizden inanmamz istedii konular bellidir, hell ve haramlar belirlenmitir. Artk yeni yeni inan ekilleri getirmeye bizlerin yetkisi yoktur. Bize den grev bunlar doru olarak renip amel etmemizdir. Bizler, dinde inanlmas gereken kesin ve ak emirleri Ehlisnnet limleri nasl aklamlarsa yle inanalm. Bilmediimiz pheli eylerin arkasnda gitmeyelim. imdi baz konularla karlayoruz. O konunun asl doru eklini en iyi bilen Allah (c.c)dur. O konu zerinde limlerimiz anladklar kadar fikirlerini aklamlardr. Bylece farkl grler ortaya kmtr. Ama hangi limin fikri daha isabetli olduu ahirette belli olacaktr. Durum byle olmakla beraber, bazlar da kp kesinkes una byle inanacaksnz diyor. Bu kii dini iyi bilseydi herkesi yle zorlamazd. nk dinimiz inanlmas gereken konular aklamtr. O yzden ihtilf edilmi, nasl olacana dair kesin delil olmayan konularda da herkese byle inanmalsnz diyemeyiz. En iyisi, kesin olarak doru bildiklerimizi yapalm, doruluunda phelendiimiz meselelerin en dorusunu Allah-u Teala bilir, O ne murat etmise ben yle inandm diyelim. Yani, bilmediimiz konularn arkasnda gitmeyelim. Kesinlik kazanmam konular akla kavuturmakla veya ona inanmakla mkellef tutulmamz. O halde bu gibi konularda insanlar inanlarnda serbest brakp ehlisnnet inancn tayan limlerin fikirleriyle amel etsinler. imdi baz tarikatlar da dikkatimizi u nokta ekmekte: eyh hazretlerine dinimizin inanlaryla ilgili birka soru soruyorsun, sana verdii cevap Ehlisnnet ulemasnn inancnn ayns; ama kendi mridleri daha farkl inanyor. O zata u davran hakkndaki grn nedir? diye soruyorsun: irktir diyor. Hlbuki belki de irk deildir. Ama kendisi irk diye inanyor! Ayn zamanda kendisinin irk diye inand mesele mridlerinin ounun inancnda var. Burada bir ztlk yok mudur? Ben bir eye irk diye inanaym. Onu da benim mridlerim yapsn! Bu konularda onlar uyarmamz, irk tehlikesi ieren konularda aydnlatmamz lzm gelmez mi? Bu gibi yanllarn nn almak
19

Basirets- Slikn. sh. 414

408

Firaset-l Mminin

iin ehil ve bilgili vekiller tayin edilmeli ki, mridlere dinlerini gzelce retsinler. Bir de yanl manalar karabilecek anlatmlar yaplmamal, insanlarn seviyesine gre konuulmal. Dini bilip bilmeden konuan her kiinin szne inanmayalm. Velev ki bunu anlatan sof de olsa, yani her sofnin anlattna inanacaksn diye tasavvufta bir kaide yoktur. Bunun teslimiyetle de bir alkas yoktur. Bakyorsunuz dine uymayan konumalar yapyor, ona da ryasn veya grd bir olay delil gsteriyor. ayet anlatlanlar dine uymuyorsa, ltfen bilirkiiler ikaz etsinler. yle kiiler bakalarna da zarar vermesinler. mam- Rabbn (rh.a) bir mektuplarnda tasavvuf yolunun banda da, sonunda da eriate uymak lzm olduunu bildirmekte ve u gerekleri ifade etmektedir: eriat, btn bu yce makamlarn temelidir. Btn kazanlarn sermayesidir. Aa ne kadar dal budak verse de ve duvar ne kadar ykselse ve zerine yksek binalar yaplsa da, kksz ve temelsiz olamaz. Kke, temele her zaman muhta olurlar. Bir binada ne kadar ok kat ykselirse ykselsin, aadaki katlara hep muhtatr. Hibir kat, altndaki kata olan ihtiyalarndan kurtulamaz. Aadaki katlardan biri rk olursa, yukardaki katlarn hepsi de kk saylr. Onlardan biri yklnca, yukardakiler de yklr. Demek ki, eriat her zaman ve her makamda lzmdr. Hangi makamda olursa olsun, herkes eriate uymaya muhtatr.20 Baz insanlar var, limlerin kendilerini uyarmalar holarna gitmiyor. O limi tasavvuf dman olarak gsteriyorlar. imdi kasten bir Allah dostuna dmanlk yapmak elbette ok tehlikelidir. Ama bir din limi u yaplan davran dinimizce doru deil diyorsa ve bu eletirilerinde samim ise, dinden anlad kadar o davran doru bulmad iin fikrini belirtiyorsa ve bu fikrini ayete, hadise ve slm limlerine dayandrp delilli konuuyorsa ve bunun maksad eyhlere dmanlk etmek deilse, bu lim niin tasavvuf dman olsun ki? Bu lim imansz gidebilir denilsin ki? Zaten din limi dinin emirlerini sylemekle mkellef, sylemezse Allah indinde mesul olur. Bakyorsunuz dinde ehil olan bir lim, baz meseleleri aratrp, onun dinen uygun olup olmadn haber veriyor. Bir bakas: Filan aabey bundan farkl syledi, o aabeyimiz de eski sofdir diye cevap veriyor. imdi o aabey dini bilen bir kiiyse elbette onun fikrine de sayg duyulur; ama dini bilen deilse, o zaman dinde ehil olan limlerin szlerine gre dinimizi yaamalyz. Yeter ki; limler Tasavvuf hakknda bir eyler sylerken edeblerini bozmasnlar, nefis namna yersiz eletirilerde bulunmasnlar, kendilerinin de hata edebileceklerini ve nefis namna yaplan eletirilerinde ok byk bir vebal olduunu unutmasnlar. (nk baz insanlar devaml Allah dostlarnda kusur ararlar. Bunu yaparken de dinin kesin yasaklad hkmlere gre deil de; hell saylan hususlarda bile eletirirler. Hatta, filan zat niin yumuak yerde oturuyor, niin yasta yaslanp ayan uzatyor, niin kendisi, oullar ve torunlar
20

mam- Rabbn, c.2, 50. Mektup

Firaset-l Mminin

409

zengindir... derler. Allah dostlarnn da bir insan olduklarn unutmayalm. Onlarda hasta olabilirler, dinlenme ihtiyalar olur. Zenginlik su deil; su olan o maln zektn, rn ve hakkn vermemektir. Peygamberlerden de, ashab kiramdan da zenginler vard. Her zengin gnahkrdr veya velilerin olu hata yapmaz diyebilir miyiz? Peygamber oullarndan bile yanl yapanlar oluyordu. Bu yzden o peygamber olamaz diye bilir miyiz? unu demek istiyorum: Haram olmayan hususlarda kt zanda bulunarak birilerini eletirmeyelim. Hell hususlarda kimseyi knamayalm. Hsn zann esas alalm. nk hakik lim ve salih zatlara dil uzatanlar da manen zehirlenirler ve kalpleri lr. Peygamber (s.a.v) yle buyurmutur: Her kim benim veli kuluma dmanlk ederse, muhakkak ben ona harb aarm.21) Bazlarna da dini konularda birka ikazda bulunsan, onlar da sana yle diyorlar: Ya sen onlar brak, her ey kitapta yazmaz, bizlerin ilmi kalp iidir ve bu ayr bir ilimdir derler. Ama bizler inancmz, bilgilerimizi Kuran ve snnete uydurmalyz. Senin kalben aldn bilgin, kefin eriata uymazsa, sen o bilgilerle amel edemezsin. Bu yolun nderleri saylan ah- Nakibendiler ve mam- Rabbnler dahi keiflerinin dini emirlere uymasn art komulardr. ayet her keif ehli, grdkleri keifleriyle amel edip, dini emirlere uygun olup olmadna bakmasayd, milyonlarca farkl inan ekilleri ortaya kard. Bazlar var kendilerini hakl karmak iin Hz. Musa (a.s) ile Hz. Hzr (a.s) rnek verirler. Bak! Hzr (a.s)n yaptklar da zahirde, eriata uymuyordu diyorlar. Hlbuki Hzr (a.s)n yaptklarnn hepsi Allah-u Tealann emriyle yapld, eytann hibir mdahalesinin olmas kesinlikle sz konusu olamazd. Ve onun yaptklarnn i yznde pek ok anlaml ve hikmetli anlaylar vard. O hi bir kulu gnaha armad, Allahn emirlerini yapmasanz olur demedi. Elbette Lednni lim (batn ilmi) vardr. Ama hibir Ehlisnnet limi lednni ilim vardr diye. Zahiri emirlere muhalif hkmler, inanlar sylememilerdir. lk nce, her konuda Hzr (a.s) rnek verip de, ite gizli ilimler var, eriata uymasa da olur demek ne kadar yanltr. Bir defa o olay, Musa (a.s.)a kendisinden baz konularda daha bilgili insanlarn olduunu, her eyi en iyi bilen Allah-u Teala olduunu bildirmek iin gsterilmi bir olaydr. Bir de limlerin byk bir ksmna gre: Hzr (a.s) Peygamberdir. Bir Peygamberlik bilgisiyle, velinin kefini bir tutmayn. Peygamberin bilgisi kesin dorudur. Ama velinin kefinde yanlmayacann garantisi yoktur. Bir de hibir slm limi: ster fakih olsun, ister tasavvuf ehli olsun. Musa (a.s) ile Hzr (a.s)n olayna bakp da ite keiften aldnz bilgiler, dinin zahiri emirlerine uymasa dahi siz kefinize bakn dememitirler. Tasavvuf ehlinin kabul ettikleri prensip yledir: Kuran ve snnete uymayan her batini hl ve ilim batldr.22 mam- Rabbn (rh.a) de yle buyurmutur:
21 22

Buhari; Rikak 38 Risale-i Kueyri, 140; Shreverdi, Gerek Tasavvuf, 63.

410

Firaset-l Mminin

Maneviyat ilminin shhatli oluunun alameti, dinin aka ortaya koymu olduu ilimlere uymasdr. Zerre kadar aar ve uymazsa o, manev sarholuk halinde sylenmitir. Ona itibar edilmez. Bu tr szlerle amel edilmez. Hak olan, Ehlisnnet Velcemaat limlerinin syledikleridir.23

mam- Gazl hazretleri de yle der: eriat sahibinden bir haber olmakszn ve akln icap ettirdii bir zaruret bulunmadan, lfzlarn manalarn deitirmek, naslara olan gveni rtr. O zaman Allah-u Tealann da, onun Reslnn sznn de bir faydas kalmaz. Szlerin zahir manalar atld m, batnn bir ls yoktur. Herkes aklna eseni syler ve bir sr eliki ortaya kar. te bu da, slm dinine byk zararlar dokunan bidatlerdendir. Bu yolda olanlar, garip eyler peindedirler. nk nefisler garip eylere meyyaldir. Bir de gerek meayh dini emirlere uymayan emirler kesinlikle vermez. slm dininin douundan bu gnmze kadar hibir gerek lim ve meayh haram ve dine uymayan emirler mridlerine ve talebelerine emretmemilerdir. Onlar hep iyiyi, doruyu, helli emretmilerdir. Onun iin bazlarnn teslimiyeti ifade etmek iin: eyhim bana namaz klma derse klmam, olunu ldr derse ldrrm, ve eyhimin byle demesinde bir hikmet var derim diye dnyor. Bu gibi szler kullanmak ok sakncaldr. Teslimiyeti ifade etmek iin bu gibi laflar sylemenin faydas yok; zarar var. Byle dnenler bouna beklemesinler. Allah adamlarndan byle dine uymayan emirler kmaz. Zaten din limleri ve meayhlarn btn abalar insanlar kurtulua, doruya, namaza ve dine armaktr. Kalkp da amelleri iptal edecek emirler verecekleri hi dnlmemelidir. Hlbuki ihls ve teslimiyeti ifade etmek iin byle misaller verileceine; yle denilse: Hibir Allah dostu namaz brakabilirsiniz demezler, Allah dostlar Kuran, snnet ve icmayla sabit olmu bir eyi nasl olur da kaldrabilir ve teklif edebilirler. Byle eyler asla sylemez ve Allaha asi olacak hususlar teklif etmezler. Birde Allaha asi olunacak hususlarda mahlka itaat olunmaz. denilse daha doru olmaz m? Zaten ou insanlar bu gibi misaller sebebiyle hakik eyhle; sahte eyhleri ayramaz oldular. Ktye, yanla, gnaha bir klf, bir bahane buldular. te bu iin bir de batn var, gizlisi var dediler. imdi ister batn (gizli) olsun, ister ak olsun; her eyimiz eriata uymak zorundadr. Batn bilgiler eriata uymasa da amel edebilirsin diye bir kaide mi var? Keiflerle, ryalarla renilen bilgilerin zaten dier insanlar bir balaycl yoktur. Dinde delil olarak kullanlamaz. Allah dostunun biri yle demitir: Bana gsterilen keiflerimde eriata uygunsuzluk grdm zaman oturup alyordum. Cenab- Haktan bana eriata uygun olann, dorusunu gstermesini istiyordum. Ondan sonraki keiflerimde eriata uygun olann grmeye balyordum. mam Rabban (k.s.) de yle buyurur: Hakik olarak
23

Mektbat- Rabban c.1, 30. Mektup

Firaset-l Mminin

411

velyet derecesine kan eyhler, btnn (i mana ve srrn) tamamen eriatn zahirne mutabk olduunu grr.24 zellikle haram lokmalarn oald u gnmzde seyr-i slk yapanlarn keiflerinde yanlmamalar iin ne kadar gzya dkmeleri gerektiini varn siz dnn! Hell lokmann nemi hakknda yle denilmi: Gnahlar terk edenin kalbi incelir. Haram terk edip hell yiyenin de fikri berraklar. Arkasndan gidilen Allah dostlarnn anlayamadmz davranlar olabilir. Onlarn daha baka hikmetli iler yapt dnlebilir. Ama hibir Allah dostu dinin kesin emirlerine muhalefet etmez. Ve bu gibi tekliflerde bulunmazlar. Namaz klmayabilirsiniz, iki iebilirsiniz demezler. Onlar Kuran ve snnet izgisi zeredirler. Harama hell diyen, farzlar ineyenler zaten Allah dostlar olamazlar. Baz saf olan kardelerimiz de, tasavvufu hep kendilerine i veya kl vuran, kerametler gsteren olarak alglyorlar. Bu dnceden dolay bazen de ehil olmayan insanlarn eline dyorlar. Orada ne dinlerini, ne de Kuran reniyorlar. imdi her eyden nce, sadece keramete benzer eyler gstermek veliliin artlarndan olmad gibi, elinde olaanst olaylar gerekleen herkes de veli deildir. Nice veli kullar vardr ki, elinde olaanst eyler grlmedii gibi, kendisinin veli olduunu dahi bilmez. O yzden Peygamber Efendimizin snnetine uygun bir ekilde yaamay brakp; keramet ve keif peinde komak doru deildir. Ama kii, Kuran- Kerimin emirlerini, Peygamber Efendimizin snnet-i seniyyesini takva zere yaad iin Cenab- Hak ona manev haller ve keifler ikram etmise, o da Yce Rabbimizin bir ltfdr. Tasavvufta esas ve nemli olan keramet ve keifler elde etmek deil; slm takva zere yaayabilmektir. Temel hedef Allah-u Tealann rzasn kazanmak olmaldr. Bu dnyada ibadetler yaplrken karlksz yaplmaldr. Arkasndan keif, keramet, cezbe hali ve manev haller beklenmemelidir. Bizler kulluumuza sabrla devam edelim, tm emeklerin karlnn ahirette fazlasyla verileceini bilelim. Allah-u Tealann yannda iyilerin iyilii boa gitmez. Bir de her eyin hakkmzda hayrl olann isteyelim. Manev hallere maruz kalan nice insan, gurura kaplm, ibadetlere kar gevemi ve netice yanl inanlara sapanlar bile olmutur. Hatta grdkleri keiflere kanp Mehdi olduunu, Peygamber olduunu iddia edenler bile olmutur. Bir de her insan, kalbine gelen ilhamlarn Rabban ilham m, yoksa eytan ve nefsan ilhamlar m olduunu anlayamaz ki, onu ancak ilim ve amelde kmil olan mritler anlayabilir. yleyse asl hedef neyse onun iin alalm, bizden istenilmeyen eylerle zaman kaybetmeyelim. Sehl b. Abdullah Tusterinin (rh.a) belirttii gibi; kerametlerin en by: Kt ahlktan birini terk edip, onun yerine iyi ahlk sahibi olmaktr.25
24 25

Basirets- Slikn. sh. 130 Kueyri Risalesi, 2, 679

412

Firaset-l Mminin

Baz insanlar yle soruyorlar: Filanlarn tekkelerinde yle yle kerametler gsteriyorlar, onlar iin ne dersiniz? Aziz kardeim, bakalarn eletirmek bize dmez, ou insan bizim nefsimizden stndr. Hz. Ali Efendimize sormular: Hangi millet iyi millettir? O da yle cevap vermitir: Her milletin iyisi iyidir. Burada unu belirtelim ki; sadece olaanst durumlar grmek, o cemaatin Hak zere bir cemaat olduuna delil olmuyor. Onun iin bu gibi durumlarda; ehli tasavvuf olan ve olmayan limlerimizin u kaidesini hatrlatmak istiyorum: Eer olaanst haller baz insanlarda grrseniz, onlarn Kurana, snnete, dini emirlere verdikleri neme ve yaaylarna baknz. Eer o insanlar dini emirlere kar son derece titiz, salih amelli insanlar iseler, onlarn elinde zuhur eden olaanst eyler keramettir. ayet o insanlar dini emirleri nemsemiyorlarsa, Kuran ve snnete smsk sarlmamlarsa, hell ve harama, namaz gibi ibadetlere ok dikkat etmiyorlarsa, sonra da ellerinde olaanst haller grlyor ise bunlarn yapt eyler istidractr. Yani; bo, aldatma, aldanma ve sonu helk ve felket olan eylerdir. Demek ki, bunlar Hak yoldan uzak cemaatlerdir. Tabi kardaki insanlar, dine gre deerlendirecek olan insanlarn da dini iyi bilmeleri gerekir. Dini bilmiyorlarsa, onlarn hareketlerini neye gre kyas edecekler, elbette edemezler. Bir de yukarda da belirttiimiz gibi tarikat ve tasavvufta nemli olan dini emirlere, snnet-i seniyyeye uymaktr. Yoksa keramet gsterip havada umak, suda yrmek, demek deildir. Gnn birinde birileri Bayazid-i Bestami Hazretlerine gelip: Filan kii bir gecede Mekkeye gidiyor diyorlar, sen ne dersin? diye sordular. O zat da u karl verdi: eytan da, Allah-u Tealann lnetine urad halde bir anda doudan batya gidiyor. Bunda alacak ne var? Tekrardan: Filan suyun zerinde yryor dediler. O suale de: Balk da suda yryor, ku da havada uuyor diye karlk verdi. Baka bir defasnda da yle demitir: Bir adam grseniz suyun zerine seccde sermi, gk yznde bada kurup oturmu, ayet davranlar eriatn emir ve yasaklarna uymuyorsa ona aldrmayn. Allahn rzasn kazanmada nemli olan onun Reslne, onun snnetine hakkyla tabi olmaktr. stikamet zere olmaktr. Cneyd-i Badadi (rh.a)in yle der: Bizim yolumuz Kitap ve Snnetin esaslaryla snrldr.26
26

Avriful-Merif, s.50

Firaset-l Mminin

413

Abdurahman Thi (rh.a) bir risalesinde yle der: Yolumuzun esas eriat- Garrya dayanmaktadr. eriata muhalefet edenler; gnei ve ay yeryzne indirecek kadar harikuladelikler sahibi olsalar da tarikatla alakalar yoktur. Gerek manada tarikat ehli, hibir hl sahibi olmasa bile eriata uyandr.27 Velilerin ilmi, eriat dairesinden kmaz. kmas da mmkn deildir. Zira bu velileri Allaha yaklatran ey eriatn ta kendisidir. Kendilerini Allaha yaklatran eriata muhalif harekette bulunmalar dnlemez.28 Byk veliler dediler ki: Allah yolunda istikamet, bin trl kerametten daha hayrldr. Sen Allah yolunda doruluu ve istikameti iste, keramet arama, zira senin nefsin seni keramet aramaya zorlar. Rabbin ise senden istikamet ister. Esas keramet, istikamettir. Yani Allah yolunda dosdoru olmaktr. Shreverdi Avrifinde yle der: Nice gayretli bid insanlar vardr ki, Selef-i salihine keramet ve harikuldeliklerden bir ey verilmediini duymalarna ramen, bir para keramete nail olabilmek iin yanp tutuurlar, can atarlar. Hatta kalplerine gelen mitsizlikten dolay, olaanst bir hal grmedii iin, amelinin shhatinden phe edenler bile olur. Eer iin srrn bilmi olsalard, bunu hi umursamazlard. Ali el- Kri de der ki: Velhasl, insana eri ilimleri bilme yolunun almas, kinatn gizli ynlerine ait ilmin almasndan daha iyidir. stelik birincinin yokluu veya eksiklii dine zarar verir. Oysa ikinci yle deildir. Hatta olmamas onun iin bazen daha hayrldr.29 Sahabelerden dahi sahih yollarla keramet olarak nakledilen olaylarn says ok azdr. Hlbuki sahabenin en k dahi, dier evliyalardan daha byktr. Bu bile keramet ve kefin gaye olmadn gstermeye kfidir. Dini iyi bilmeyen insanlar ise stnl istikamette deil de; keramette aradklarndan eyhlerinde ha bire keramet gzetleyip dururlar. Bazlarda biraz fazla zikir ektii iin kendisinin kalple ilgili makamlar atna inanyor. Hlbuki zikrin saysn ykselten her insana kalple ilgili makamlar da gemitir diyemezsin. yle insan var ki, binlerce zikir ekiyor; ama yaayn Kurana, snnete uyduramam. Halen haramlarla urayor. Bylelerinin mertebe sahibi olmalar bir yana; bu kiiler zikirden nasip alamayp, zikirlerini gafletle yapanlardr. Hatta bazlar mrid-i kmillerden halifelik izni almadan eyhlik yapyorlar. Kendileri ehil olmadklar iin pek ok Mslman evldna da zarar vermi oluyorlar. Bu insanlarn hakk grp uyanmalar ok zordur. Hep kendilerini hakl sanrlar, ounun ilmi de yoktur. Hep insanlarn srtndan geinirler. eytan yaptklar amelleri kendilerine gzel gstermitir.
Abdurahmn et-Th, el-Kelimt, s. 261 Rhle Dergisi, Tasavvuf-1 s.103 29 Ali el- Kri erhul Fkhl Ekber, 114-115
27 28

414

Firaset-l Mminin

Hatta bazs kendisinin eyh soyundan geldiini, bu nedenle kendisinin de eyh olduunu sylyor. eyh olduunu demese bile eyhlik yapyor. Halbuki bu kii yanna gelenlere ben bu manevi grevi almamm, ben bu i iin ehil deilim deyip yanna gelenleri ehil mridlerin, alimlerin terbiyesine gndermelidir. Bazs da filan kii lrken bana elini verdi deyip eyhlik havasna giriyor. El verenin mrid olup; olmadna bakmad gibi ne maksatla elini uzattna da bakmyor. Bu grev iin ehil olup; olmadn aklna bile getirmiyor. Halkn bir ksm da bunlara inanyor. Hlbuki soyumuzda veli kullarn olmas, bizimde veli olduumuz anlamna gelmedii gibi, gerek mrid olmayandan el almakta eyhlik yapabilmenin delili olamaz. Miridlik yapanlar belli bir eitimden getikten sonra o grevi almlardr. Yoksa o uurda almadan hemen bir eyhin elini tutmakla eyh olmamlardr. Bu yzden ehil olmad halde eyhlik yapanlardan uzak durulmaldr. Bunlar ok sakncal davranlardr. Allah Teala bizleri riya ve gsteriten korusun. zlerek belirtelim ki: Gnmzde ehil olmad halde eyhlik yapanlar var. eyhlik koltuuna oturmak iin can atanlar var. Daha nceleri nice veliler, eyhlik yapmaya ehil olduklar halde o makamn mesuliyetinden korkmular, bu uurda yaplan teklifleri reddetmilerdir. nk hrette afet olduunu bilmilerdir. eyhlik yapmak gerekten ok sorumluluk gerektiren bir eydir. Sen kayarsan binlerce insan da senin arkanda cehenneme kayar. O yzden zahiri ve manev ilimlerin yannda bir de amel ve takvada, gzel ahlkta kmil olmam insanlara halifelik, eyhlik verilmemeli, bu durumlarda hatr ve yaknlk sz konusu olmamaldr. Karmzdaki evldmz da olsa, halifelii lyk olana vermeliyiz. Bir insana eyhlik verilmesi iin gereken artlar neyse onlar kesinlikle tamamlanmaldr. Halife olacak kiinin ilmi, ameli, takvas, ihls, samimiyeti, gzel ahlk ve sadk ryalarla ve keiflerle alnan iaretler hepsi gz nnde bulundurulmaldr. Nedense biz insanlar biraz ilim ve amelle uranca hemen veli olduumuzu zannediyoruz. Biraz da gzel ryalar grrsek artk kanatlanp uuyoruz. nsanlara bir iyilik gelse veya onlardan bir ktlk uzaklasa, bunlarn bizim duamz sebebiyle olduuna inanmaya balyoruz. Bu gibi durumlara eytan ve nefsin karacan veya byle eylerle imtihandan getiimizi aklmza getirmeyiz. eytann bize sadan yanamasna kanp gideriz. lim ve amel bize nur olup hidayete gtreceine, bizleri gurura sevk edip helke gtrmesine msaade etmemeliyiz. Bazlarnn yapt gibi, eyhlik koltuu iin birbirimize saldrmamalyz. nemli olan insanlarn gznde ycelmek deil de; Allah indinde ykselmektir. Dnya makamlar hepsi birer oyalama ve aldatmadr. Gelip geicidir. O yzden bizden daha ehil olan

Firaset-l Mminin

415

insanlar varsa, biz o hizmeti severek onlara devredelim. Gerekirse bizler hizmeti olalm. Ama maalesef baz eyh olduunu iddia edenlerin birbirlerini hased ettiini, birbirlerinin mridlerini almakla uratklarn gryoruz. Hatta kendisine gelip tevbe almayan, kendisine mrid olmayan en yakn da olsa ona kzp, onu dlyor. Bykler byle yaparsa mridler arasnda daha byk dmanlk tohumlar ekilmez mi? Dinimizde byle zorlama var m? Herkesin ayn eyhe, ayn tarikata girmesi dinen art mdr? nsann, olu da, kardei de bir baka eyhe gidip mrit olabilir. eyhlik peygamberlik deil ki, herkes ona iman edip balansn. Tasavvuf gnl iidir. nsann birine kalbi snmazsa babas da olsa ona balanmas art deildir. Zaten gnlden, isteyerek bir tarikattan ders almayanlar oradan istifade edemezler ki. Bir de baka bir meayha mrid olmay tercih eden bir insana; Allah sana baarlar nasip etsin dememiz lzm gelmez mi? Kendi mridlerimiz, bizlerin bu olgunluunu grdkleri zaman, onlar da kimselere dmanlk beslemeyecek, byle hareketlerin ok normal olduunu dnp din kardeleriyle arasn amayacaktr. Dinimizi zorlatrmayalm. Din herkes ayn meayhn terbiyesi altnda yetiecek diye bir zorlama getirmemi. yleyse eytann hilelerine, sadan yanamasna kanmayalm. nsanlarn istedii ve sevdii bir zatn terbiyesi altnda yetimesini normal karlayalm. nk bu onun en tabi hakkdr. Yeter ki terbiyesi altna girdiimiz zat dini bilen ehil limlerden olsun. Bazlar da eriata uymaya fazla nem vermiyorlar. Akllar fikirleri keramette, bir eyler grmek veya bir eyler yapabilmede. Hlbuki her yeri faiz ve haram lokmann sard bu devirde haramlarla beslenen kiilerden ve kendini haram lokmalardan koruyamayanlardan sdr olan keiflere acaba ne kadar gvenilebilir. Ubul Hasan e azeli (rh.a) yle demitir: Devaml keramet isteyen ve ona ulamak iin kendini zorlayana keramet verilmez. Abdullah el Kurei (rh.a) de yle dediler: Kim keramet ve hrikulade hadiselerin zuhurunu, kendinden sadr olan ktlkler gibi karlamazsa, bu durum o kimse iin manevi ykseliine mani bir perde olur. Kerameti gizlemek rahmettir. Aklmz bamza alalm. Gerek eyhlerle, gerek olmayanlar ayralm. Gnah emirlerde hi kimseye itaat olunmayacan bilelim. Peygamber Efendimiz bir hadis-i eriflerinde yle buyurmulardr: Allaha isyan hususunda hi kimsenin sz dinlenmez ve emrine itaat edilmez.30

30

Taberi,Camiul Beyan, 4, 150; Hakim, Mstedrek, 3, 123

416

Firaset-l Mminin

Gerek Allah dostlar kendi mridlerine ancak Allahn hell ve haram kldn sylerler. Helli haram, haram da hell klma yetkisini kendilerinde grmezler. yle yapanlarn kfirler olduunu bilirler. Zaten bizler gerek eyhle, gerek olmayan eyhi nasl tanyacaz. Alnnda yazmyor ki! lmz tabi olduumuz meayhn dini emirlere, eriata olan ballna, snnete olan uygunluuna, yaayna bakp ona gre karar vermemizdir. Rabbimizin emirlerine muhalif emirler veriyorsa, haram hell; hell da haram klyorsa, o kiiden uzaklamak gerekir. Bu gerekleri de ancak dinini bilen, hakk batldan ayrabilecek kiiler anlayabilir. Ama tarikata girdiin zaman, doru yanl demeden, verilen emirler dinin kesin emirlerine uymasa da her eyi kabul et, yoksa arplrsn diyenlerin bu gerekleri bilmeleri ok zordur. imdi birileri teslimiyeti ifade etmek iin; eyhim bana namaz brak, orucu brak, iki i, faiz yap, hatta kfir ol dese olurum demesi bunun teslimiyetle ne alkas var. Byle faydasz irkin lflar aklmza bile getirmemeliyiz. Gerek Allah dostlar mridine hi byle emirler verir mi? Byle telkinlerde bulunan kii bunlar hell sayarak sylyorsa zaten dinden km kfirdir. Bize den yle dememizdir: Gerek eyhler mridlerine haram eyler telkin etmezler. Onlar hep gzeli, doruyu sylerler. lim ve amelde kmil olan mrid-i kmillere insan teslim olur. Onlara hizmeti olmay eref bilir. Ama yle olmayanlara teslim olacaksn diye bir kaidenin olduunu sylemek sz konusu olamaz. Yanll dinin kesin emirleriyle sabit olmam olan durumlardan dolay Allah dostlarnda kusur aranmas nasl ki yanlsa; dinen yanl olduu kesin delillerle belirlenmi olan durumlarda da teslim olduunu syleyip haramlarn inenmesi de yanltr ve sorumluluu gerektirir. imdi bir insan dnn ki: Dince haraml kesin belli olan ikiyi ise, sonra da ya Rabbi, ben bir eyhe teslim olmutum. Onun tekkesinde iki imek serbesti diye itim dese, bu adam Allah indinde mesuliyetten kurtulabilir mi? Elbette kurtulamaz. O halde Tasavvuf da ki, teslim olunacaklardan maksat; ilimde ve amelde kmil olan mrid-i kmillerdir. Haramlnda ittifak edilmi konularn hell klnmasna alanlara deildir. Ama gerek kmil-i mritler de baz anlamadmz veya aklmza yatmayan davranlar grdmz zamanda hemen ktye yorumlamamalyz. Onun hikmetini anlamaya almalyz. Kimilerini de duyuyoruz teslimiyetini ifade etmek iin: Ya sizin eyhinize teslimiyetiniz yok. Sizler nasl sofsiniz? Vallahi bizler imanl leceiz ve eyhimiz bizi alp srattan kesin geirecektir diyor. Tabi dinleyenlerin nefsinin houna gidiyor. Evet, Allahn veli kullar da efaati olacaklar; ama hibir slm limi kesinlik ifade eden szlerle mridlerine bana balandnzda imannzdan korkmaynz, garantidir, srattan geeceksiniz dememi ve diyemez de, sadece bizim yolumuz Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in yoludur. Ona smsk sarlrsanz Allahn izniyle kurtulursunuz demilerdir.

Firaset-l Mminin

417

Kesin kurtulu, kesin imanl lmek kendi nefisleri iin dahi dnememiler. mit ve korku arasnda yaamlardr. Ey sof karde! Bu acizin tavsiyesi: Tasavvufu bilerek, dini emirlere uygun bir ekilde yaa, inan konularn iyi bil, pheli konularn da arkasna dme. nk Rabbim her eyi bileceksin diye seni mkellef klmam. Tasavvufu, dini bilmeyen kiilerden renme, her sylenen sz alma, eriata uyuyorsa al, uymuyorsa alma. eriata uyup uymadn anlaman iin de dini konularda kendini yetitirmen lzm. Dinini iyi bilmeden, yanl doruyu nereden bileceksin? Tasavvufu nefsine let etmi, onunla makam, mevki ve eref arayanlardan uzak ol. eriat yaamadan, tasavvufu yaayamazsn. Bazlar var dini emirleri hell haram demeden iniyor. Byk gnahlara, kul hakkna giriyor hi umurunda deil. Ama bir db yapmazsan hiddetleniyor. Bu gibi insanlar, tasavvufun (T)siyle dahi alkalar olmayan, tasavvufun yz karasdrlar. Dini emirlere riayet etmeden, tasavvufun yaanabileceini syleyen bir din limi var mdr? Tasavvuf ehli; dini konularda kl krk yarandr. Allahn emirleri hususunda ok titiz davranandr. Allah deyince kalbi rperen insandr. Bu hassasiyeti gstermeyen kiiler nefislerine gre hareket ediyorlar demektir. Nefsiyle hareket eden insanlar da helk olurlar. Allah dostlarndan birisi nefsi yle tarif etmitir: Nefis aynen azgn ata benzer, dizginleri zapt edilmeyen azgn at gibi sahibini yere vurup paralar. Belki kendisi de paralanr. te nefsinin irkin arzularndan kurtulmayan, kibir ve gurura kaplan insanlar kendi kendilerini helk ederler, bulunduklar cemaatlere de tefrika sokarlar. Gerek manada hizmet eden olursa onu kskanrlar, engellemeye alrlar, ileri krlar tartmadr, i yapma deildir. Bu cemaatler arasnda samim olmayan insanlara nemli grevler verilmemelidir. nk bu tr insanlar, Allah iin hizmet sunamazlar. Onlarn hasetlii, kibri buna msaade etmez. Ben yle diyorum: Ben bir yanl yaptmda beni ikaz edin, gerekirse kzn. Ama bu kzmanz Allah iin olsun, bana nefsi arzularnzdan dolay kzmayn. Dine hizmeti, cemaate hizmeti, nefsi karlarmzdan nde tutalm. Yaplan almada, cemaate ve din hizmetine fayda varsa onu yapan bakalar da olsa ona yardmc olalm. Hizmetinden dolay ona teekkr edelim. Yapan ben deilim diye hizmeti engellemeye almayalm. Herkes din ilimlerde ehil olan kendi nderini doru anlarsa sorun kalmayacak. Onlardan sdr olan baz szleri kyamete kadar yle almak, o zatn istei midir? O zat o sz niin sylemi? O ortam ve durum onu gerektirdii iin mi; yoksa kyamete kadar yle olmasn istedii iin mi sylemi? Bu hususta o zatn maksad ve niyetine iyi baklmaldr. Onlarn eserlerinde taassup, arclk knanyor. Ama ona tabi olanlar taassubun, arcln iersine giriyorlar. Hatta bazlar yle ileriye gidiyor ki: Namazda hep eyhinin suretini karsnda dnp Seyda, Gavs diye barp medet umuyor. Bu barlar namaz bozduu halde ka kii namazn batan klyor. Bu davranlar inan asndan ok sakncaldr, uzak durula!

418

Firaset-l Mminin

Hatta bir defasnda yle bir olaya rastladm. yi bilinen bir zat insanlar gidip grmek isterler. Namaz vakti girince oradaki sof kardeler kbleyi aratrmaya balarlar. O anda adamn birisi eyhin tarafn iaret ederek: Ya kbleyi ne aryorsunuz kble u tarafta, u tarafta der. Allah akna bu tr davranlarn teslimiyetle, sevgiyle ne alkas var. Bunlar cehaletin ta kendisi. Bunlar izah olmayan davranlardr. Baz dini iyi bilmeyen insanlar da, tasavvufu yanl anlyorlar. nsanlarn belli bir riyazet ve nefis tezkiyesinden sonra beer vasflarndan syrlp ilh vasflara kavutuunu zannederler. Kimileri Fen fillh szn de yanl anlarlar. Zannederler ki: O makama ulaan eyhleri, beer perdesinden syrlp ilh vasflara kavumu, Allah-u Tealann zatnda erimi, onunla birlemi. Byle inanlar insan Mmin olmaktan karr. Bir kii ne kadar makam ilerlerse ilerlesin hibir zaman kul olmaktan kmaz, daima beerdir, ilh vasflar onda dnlemez. Peygamberler velilerden ok stn mertebede olduklar halde, onlarda dahi ilh vasflar dnmek insan imandan eder. Hristiyanlar Hz. sa (a.s) ar yceltmekten dolay onu kulluktan karp onda da ilh vasflarn olduuna inandlar, bylece sapttlar. mam- Rabbn (rh.a) Mektbatnda yle der: Allahn vcuduna girdiini sylemek (hulul) veyahut kendisinin Allahn zatnda kaybolduunu dnmek zndklktr, insan dinden karr.31 Bu tehlikelerden korunmak iin dinimizi ve tasavvufu doru bir ekilde anlayalm. Ar dncelere girmeyelim. eyhim her gn Allah-u Tealayla grp onunla konuuyor gibi lflardan da uzak duralm. Hi phesiz arya kaanlar helk oldular. Peygamber Efendimiz (s.a.v) biz mmetini daha nceki milletler gibi ar vme ve kutsamalardan sakndrm ve yle buyurmutur: Hristiyanlar Meryem olu say ar ekilde vdkleri gibi, beni de ar ekilde vmeyin. Ben ancak Allahn kulu ve elisiyim.32 Ayn zamanda her Mslmann gzel ahlka ok nem vermesi gerektii gibi, tasavvuf ehli olan kardelerimiz gzel ahlka daha fazla nem vermelidirler. nk tasavvuf denilince gzel ahlk akla geliyor. Bazen tasavvuf ehli kardelerime syle diyorum: Sizlerin herkese rnek olmas gerektii gibi, bir de sizler en gzel ahlka sahip olmalsnz. nk tasavvuf slmn ahlk blmn de iine alyor. Tasavvuf denilince akla kibirden, hasetlikten, riyadan, gsteriten, fkeden, a gzllkten uzak, mtevaz, halim, kanaatkr, gzel, edepli ve terbiyeli bir insan akla geliyor. Kt ve irkin hasletleri iinden atamam, nefis namna fkelenen, hased eden bir kii tasavvuftan nasibini alamam demektir. Tasavvufla ilgisi olmayan veya onu bilmeyen bir insan, bizlerden daha gzel ahlka sahip olursa, artk bizim tasavvuf ehli oluumuzun ne anlam kalr! Eb Muhammed
31 32

mam- Rabbn, Mektbat, 29.Mektup el-Cemu-Beyns-Sahiheyn Buhari,Mslim, c.1 s.28

Firaset-l Mminin

419

Cerrin beyn ile tasavvuf: Her zaman kt huylara kar tavr almak ve ahlk haseneyi avlamaktr. Bir de dinini gzel bir ekilde yaamaya nem veren kardelerimiz, haram saylan alg tr ilahilerden de uzak dursunlar. Gnmzde nice insanlar para kazanmak iin haram saylan alg ekillerini ilahilerinde kullanyorlar. Hatta yle bir hale gelmi ki, ou zaman ilahi alglaryla, pop mziini kartryoruz. Ancak szlerini dinlemekle ayrabiliyoruz. Buna da dikkat edip arla gitmeyelim. lahilerimiz hell snrlar dhilinde olsun. Sevap kazanalm derken gnahlara girmeyelim. Ayn zamanda yabanc kadnlarla, erkeklerin ili dl olduu ortamlardan da uzak duralm. Zatn biri Tasavvufu bizlere yle tarif ediyor: Tasavvufun gayesi iman pekitirmektir. hls, iman pekitirmektir. Gaye, harikulde eyler grmek deildir. lemin grd bize de yeter. Shhatli dnmenin yegne yolu nefsaniyetten arnp akl ve kalple dnmektir. Tasavvuf: slm zevkle yaamamn addr. Mkellefiyetleri yerine getirmek, ite o zaman insana ar gelmez. Zevkle, sevinle, srurla karlanr. Yapmamz icap eden mesuliyet ve mkellefiyetler kurtulunmas gereken bir yk gibi deil; gnlleri kanatlandran ve her trl karartc nefsaniyet alkalarndan syrlp gerek hrriyete eritiren bir mazhariyet halini alr. frat da, tefrit gibi adaletten uzaktr. Hallerin orta derecede olmas her ite gzeldir. stikamet en byk mazhariyettir. lim olmazsa istikamet olmaz. Saffet korunmaz. Akmayan suyun bulanmas gibi sapmalar, kokumalar, kirlenmeler meydana gelir. Tasavvufa; hal sahibi, iddia sahibi keramet sahibi olmak iin girilmez. O niyetle girilirse netice de ona gre olur. Tasavvuf ubudiyet, tevazu, sabr ve muhabbet yoludur. Asl ller ahsa gre deimez. Tasavvuf anlaylar farkl olabilir. Fakat bu farkllklar eriatn lleri ile snrlanan saha dhilindeki merep ve metot farklarndan ibaret klmak icap eder. Daha tedeki farkllk Ehlisnnet tasavvufunun dndadr. Meru olan farkllklar, temel esaslar zerindeki mutabakatlar zedelemez. Din ilmi, her asl ubesi ile lmi Muhammediye dhildir. Beyit:
Bu dnyann cefasndan sefasna sra gelmez. Gafil olma ilme al.

S. H. Tunahan.(rh.a) Baz limler de bize u aklamay yapmlardr: eriat ksmdan ibarettir:

lim, amel, ihls

Tarikat ve hakikat, eriatn nc ksm olan ihls ikmal ederler.

420

Firaset-l Mminin

eyh Ahmed Zerrk (rh.a), Kavidt-Tasavvuf adl eserinde: Tasavvufun asl, ihsn makamdr. Bunun delili de Cibril hadisidir ki; Efendimiz (s.a.v.) orada ihsn Allah gryormuasna ibadet etmendir; sen Onu grmesen de hi phesiz O seni grmektedir diye aklamtr. eyh Zerrk (rh.a) bir baka tarifinde yle der: Tasavvufun yaklak iki bin farkl tanm yaplmtr. Ancak bu tanmlarn ortak noktas udur: Tasavvuf, Allahu Tealaya sdk ile tevecch etmektir. Buraya kadar deindiimiz, konular tasavvufun gzellikleri hakknda deil de; tasavvufta dikkat edilmesi gerekenler ve bilmediimiz konularda ar dncelere girmemek hakkndadr. Belki diyebilirsiniz ki: Senin sakncal grdn hususlarn bazlar tasavvufta adap olarak syleniyor. Siz onlara kar m kyorsunuz? Daha nce belirttiim gibi, ben adaplarn dindeki hkmlerini belirtmekle uramyorum. Ben sadece konulan adaplar doru olarak anlamaya almay, onlar koyanlarn ne maksatla koyduklarn bilmemiz lzm geldiini ve meselenin i yzn bilemediimiz konularda ar dncelere girip, inanlarmz tehlikeye koymayalm diyorum. Her eyin arsnda yanllara gidilebilir. O yzden orta yolda yrmeye alalm. Kuran- Kerimde yle buyrulur: Hakknda bilgi sahibi olmadn eyin ardna dme33 Tasavvuf, ince ve uzun olduu kadar, dikkatli olunmas gereken bir yoldur. Eb Ali Rzbri bu yolun ciddiyetini u szlerle dile getirmitir: Biz bu yolda ban srt gibi bir noktaya ulatk, azck saa sola meyletsek cehenneme deceiz. Hi phesiz kr ok olan bir iin, ona gre riski de oktur. Onun iin tasavvufa giren kimse, eytann hilelerine, nefsin drtmelerine kar dikkatli olmas gerektii gibi, riya, gsteri, benlik, hret, makam, gurur ve menfaat gibi tehlikelere kar da uyank olmaldr. Ksacas tasavvuf, dini kaidelere riayet etmek artyla yaanrsa tadna doyum olmayan bir meyvedir. Kuran ve Snnete mutbk olan gerek tasavvufu redde kalkmak, meyve veren aacn dallarn krmaya almak gibi ar bir vebl yklenmektir.34 Kmil-i mritler insanlar iin yol gsteren bir ktr, onlarn ilminden ve manev ortamlarndan istifade etmeye almak gerekir. Yeter ki tasavvufu ahs karlarmza let etmeyelim. Dinin menfaatini her eyden nde tutalm. Her ne kadar yukardaki anlatmlarda tasavvufun gzelliklerini dile getiremedikse de, gerek tasavvufu gerek manada yaayan veli kullar bu mmet iin bir rahmettir. Onlarn gzel hizmetleri sebebiyle pek ok insan hidayete kavuup dinin gzelliklerini yaayarak gstermilerdir. Kmil-i
33 34

sr sresi, yet:36 Rhle, Tasavvuf -1 s.130

Firaset-l Mminin

421

mritlerin insanlar zerindeki tesirleri inkr edilemeyecek kadar aktr. Onlarn yolu: lim, ibadet, mtevazlk, muhabbet, kaynama, ihls, samimiyet ve Allah-u Tealann rzasdr.
Bir zerre ihlsl amel, Batmanlarla halis olmayana mreccahtr. Lemalar-133 badetin ruhu, ihlstr. hls ise, Yaplan ibadetin yalnz emredildii iin yaplmasdr. . caz-85

Rabbim bizleri kendi sevdikleriyle dnya ahiret beraber eylesin, onlara kar saygszlk yapmaktan, onlarn yoluna engel olmaktan bizleri korusun. Bu son ksmda da: Tevessl ve istimdat/istiase, yani eyhi yardma arma konusunda Rhle Dergisine gnderdiim bir yazy buraya koymak istiyorum. Yalnz bu anlatlanlar fetva olarak deil de; sadece tasavvuf ehli kardelerle bu konunun istiaresini yapmak istiyorum. Yanl temaslarmz ve anlatmlarmz veya haddimizi atmz durumlar olabilir. Rabbim mminleri krmaktan, onlara yanl telkinlerde bulunmaktan bizleri korusun ve hatalarmz affetsin ve bizlere doruyu gstersin. (Amin) Talha Hakan Alp hocamn dikkatine! Szlerime balamadan nce tm Rhle Dergisi hocalarma ve alanlarna selam eder, hizmetlerinin devamn Rabbimden niyaz ederim. Sayn hocam, stiase/ istimdat/eyhi yardma armak hakknda yazm olduunuz yazy okudum. Meseleye tarafsz yaklamanz beni ok memnun etti. imdiye kadar bu konu hakknda yazlan yazlarn en gzellerinden biri diye dndm. Bu konuyu okumakla iimde kanayan bir yara tekrardan kanam oldu. Ben de bu konuyu kendi gcm nispetinde okudum ve aratrdm. Kendi nefsim asndan kendimi tatmin edecek bir karara vardm. Ama benim endiem dier mmin kardeler hakkndadr. Ben ftraten bilmediim ve pheli olan meseleleri yapmyorum. zellikle konu bazlar tarafndan akide meselesi olarak dnlyorsa tedirginliim daha da artyor. Ben bu konudaki fetva kararn limlerimize, meayhlarmza brakp sadece kendi kanaatimi sizinle paylama adna endiemin sebebini belirtmek istiyorum: u istimdat/istiase yani eyhi yardma arma konusunda; Vehhabilerin veya bu konuda onlar gibi dnen ehl-i snnet limlerinin dedikleri gibi; akideyi ilgilendirip, yapan iin irk tehlikesi varsa, o samimi olan ehl-i tasavvuf kardelerimizin durumu nasl olacak? Sofi bir kardeimiz zinay, ikiyi, faizi yani tm gnahlar terk edip cann cehennemden kurtarmak iin tarikata girerken, bu defa istimdat yapmakla irk uurumuna dme tehlikesiyle mi kar karya kalyor? Bazlarnn irk dedikleri istimdad, bir bakyorsunuz pek ok ehli tasavvuf lim veya fakih normal gryor. Bir irki ayrmak, tanmak bu kadar zorsa, limler kendi kendilerini koruyamyorlarsa, o zaman avam sofi kardeler nasl korunacaklar?

422

Firaset-l Mminin

Bu meselede kimlerin hakl olduu ahirette belli olacak. Yalnz burada akla taklan udur: ayet bu konuda; Vehhabilerin veya onlar gibi dnen limlerin dedikleri gibi irk tehlikesi varsa, zerinde ciddi olarak dnlmesi gerekmektedir! Kimileri istimdad tevesslle ayn dnd iin bir saknca grmyor. Ama istimdadn tevesslden farkl olduunu syleyen limler de var. Mesela: mam Birgiv (rh.a): Bir insann Meded y Reslallah demesi dahi tehlikelidir der.35 Zaten ehl-i snnette tevessl yapmakta ok bir sknt yok. Her ne kadar ahsla tevesslde farkl dnenler varsa da normalde ehl-i snnet ulemasnn cumhuru tevessl caiz gryor. Cevap verilmesi gereken soru, istimdad tevesslle ayn deerlendirmek doru oluyor mu? Sahabe-i kiramda da tevessl rnekleri grlm; ama gnmzdeki istimdat anlayndan ziyade tevessl anlam ieren ibareler kullanlmtr. Yani Yarabbi, filan hrmetine veya onun salih amelleri hrmetine bana yardmc ol demekle; ya filan bana yeti, yardm et demek arasnsa farklar grlmektedir. Yani limler tevessle rahatlkla fetva verdikleri halde; istimdat konusunda yani eyhi direk yardma arma konusunda ok rahat deiller. Trkiyede saygn limlerinden birisine bu istimdad soruyorlar. Tevessln caiz olduunu sylyor. stimdada gelince: Seleften byle bir ey varid olmamtr. dedikten sonra, ehl-i tasavvuf bunu kabul ediyor diyor. Bu konuda bir alimin, ehl-i tasavvufun hepsi kabul ediyor sz beni dndrd. O kitabn yeni basklar knca acaba bu konudaki fikrinden dnm mdr diyerekten hemen istiase konusuna yeniden baktm. Grdm ki bu zat szn, ehli tasavvuf deil de; bugnk tarikatlara gre ibaresiyle deitirmi. u neticeye vardm. Bu konuda limler kalp rahatlyla fetva veremiyor. Manevi mesuliyeti slenmekten saknyorlar.36 imdi alimler, gnmz insanna: Gidin dara dtnzde veya manevi yardm talep ettiinizde rahatlkla eyhlerinize, salih kullara ynelebilirsiniz. diyebiliyorlar m? Hele bu konularda arlklara gidenler varsa, Rabbini hatrlamayacak kadar eyhine ynelenler varsa, bu konuda rahat fetva verilebilir mi? Gvendiimiz bir zatn kitabnda baz konularn helalliine dair yazlar grmemiz, o davrann helal olmas iin yeteli midir? Baz konulara bizim gvendiimiz zatlar kar olmasa bile, ciddi sayda kar olan limler de kyor. Bir de bizler, limlerin istimdat konusundaki sakncal davranlardan kendilerini koruduklar gibi bizler kendimizi koruyabilir miyiz? Tevessl snrlarn onlar gibi belirleye bilir miyiz? Bir molla kardele bu konuyu konutuumuzda: Dnyann btn ilahiyatlar toplansa ben inancmdan dnmem. dedi. Ben de bir konuda bir yanlmz varsa dneriz ne olacak dedim. Yani ilahiyat olunca hi dorular olanlar olamaz m? Veya bizlerin dinde asl olmayan konularda bu kadar kesin kararl olmamz ne kadar dorudur? Acaba bizler her okuduumuzu doru olarak anlyor muyuz? Veya sayg duyduumuz limler yanlmazlar veya kitaplarnda eklemeler olamaz
35 36

Asrn Getirdii Tereddtler, c.2 s. 195 ( M. Fethullah Glen) Gnmz Meselelerine Fetvalar, c.1 s.102

Firaset-l Mminin

423

garantileri var mdr? Mesela: mam araninin (rh.a) Envarl-Kudsiyye Fi Merifeti Kavaidis-Sufiyye adl eserinde zikrin adaplarn anlatrken, en etkili adabn; zikir esnasn da eyhi dnmek yani Allah zikrini yaparken eyhi iki gznn arasnda hayal etmek37 olarak belirliyor. Bir de eyhten izin almann edebleri ve mridin kurtulu alametleri konularnda ise: Mrid, eyhim dncelerimi ve ayplarm benden daha iyi biliyor diye inanmas gerektii gibi, bir de mridin, eyhim benim aklndan geenleri bilmiyor diye dnmesi ne ktdr38 diye ifade ediliyor. Buna benzer baka ibarelere tasavvuf kitaplarda rastlamak mmkndr. Mesela: Sana gelen iyilikleri eyhinden bileceksin. eyhinin ruhaniyeti her zaman yanndadr gibi daha baka ibarelere rastlamak da mmkn. imdi biz bu gibi kaidelerin doruluu veya yanllyla uramyoruz. Bu gibi anlatmlar niyetlerle farkl hkmler alabilir. Yalnz unu belirtmek istiyorum. Tarikata giren kardelerimiz bu gibi adaplar akideyle kartryorlar. Akide ayrdr; adab apayrdr. Buna benzer ibareleri yanl anlayabiliyorlar veya ifrat saylan ar davran ve dncelere, akidelere girebiliyorlar. Bu gibi sebeplerden dolay baz insanlara tasavvufa girip orann gzelliklerinden istifade edin demeye korkuyoruz. mam- Malikin (rh.a) Kim fkhla (din ilimleriyle) megul olur da, tasavvuf terbiye grmezse fsk olur. Kim tasavvufla megul olur da dini ilimleri bilmezse zndk olur. Her kim de bu ikisini cem ederse, hakikate nail olur.39 Szndeki duruma dmelerinden endie ediyoruz. imdi tasavvufa girenlere hep unu diyoruz: Aman bu konuda arya gitme irke dersin, bunda ar gitme imann tehlikede olur. Yani hangi adabn bir adm ilerisine gitse tehlike anlar almaya balyor. Zaten tasavvufa giren insanlar arasnda okumam, dini ilimleri aratrmam insanlar da pek ok, kimisi de teslimiyet ad altnda meseleleri ok da incelemiyor. Madem durum byledir, yleyse tasavvufa giren kardelerimize, zellikle avam olanlara sade bir tasavvuf anlay sunulsa daha iyi ve faydal olmaz m? Madem tasavvuftaki kaideler byle hassas konular; yleyse tasavvufa girenlerin lim olmalar daha uygun. ayet avam olanlarnda tasavvuftan istifade etmelerini istiyorsak; onlar iinde sade, zl, yanl anlalmaya msait olmayan kaideler sunulmas daha uygun. Zaten daha nceleri tasavvufa alim olmayanlar kolay kolay almyorlard. zellikle tarikatlardaki bu istiase/istimdat/eyhi yardma armak bana gre en hassas konulardan biri, nk dier adaplarda baz yanl anlamalar ve uygulamaklar olsa o anlk yaplyor veya uygun bir tevili bulunabiliyor. Mesela: Rabta yapan: Ben rabtay tehlikeli boyuta getirmiyorum. Ben sadece eyhimin muhabbetini kalbime yerletirmek iin yapyorum. Veya rabta yaptmz zaman kadn, kz gibi gnah eyler dnmekten uzak oluyoruz. Veya ben rabta yaptm zaman eyhim ayb
37 38 39

Envar. l-kudsiyye Fi Merifeti Kavaidis-Sufiyye, cz: 1, s.22-23 Envarl-kudsiyye Fi Merifeti Kavaidis-Sufiyye, cz: 2, s.16-34 Ali el-Kr, Mirktl-Mefth, 1, 335

424

Firaset-l Mminin

biliyor, yanmda hazrdr demiyorum, ben sadece faraza kendimi veli kulun yannda hissedip o manevi atmosferi teneffs etmek istiyorum. Veya Hanzala (r.a)a Allah Resulnn: Nefsim (kudret) elinde bulunan (Allah)a and olsun ki, huzurumda olduunuz hal zerine ve zikre devam edebilmi olsaydnz, yataklarnzn zerinde bulunurken ve yollarnzda (yrrken) melekler sizinle msafaha ederlerdi.40 Szne bakp ite burada devaml huzurda olmay becermeden bahsediliyor deyip rabtaya iaret var denilebilir. Veya Mevdudinin (rh.a) rabta hakknda: Bir kadna haram nazarla bakarsan haramdr; ama almak iin bakarsan helaldir szne bakp rabta niyetlerle farkl hkmler alabilir sylenebilir. Ama istimdat/ eyhi dorudan yardma arma bu kadar kolay izah edilememektedir. Bir de pek ok kii sekaratl mevtte (lm annda) iman kurtulsun diye eyhi yardma aryor. nk zaten imann kurtarmas veya kurtulmasna sebep olsun diye eyhine balanm. Bu dncede olan birinin lm annda eyhinden istimdat isteyecei kesin. Zaten yapyorlar da! ayet Vehhabi limlerinin veya onlar gibi dnen Ehl-i snnet limlerinin dedii gibi bu davranta irk tehlikesi varsa veya bu meselede onlar daha isabet etmilerse; bu samimi niyetlerle eyhe istimdat eden kardeimiz, imann kurtarma adna en tehlikeli zamanda en tehlikeli bir hareketi yapm olmuyor mu? O yzden istimdat/istiase eyhi yardma arma zerinde ciddiyetle dnlmesi gereken bir mesele! Acaba bu yapmak istediimiz tevessl istimdat eklinde deil de; alimlerin nerdii tevessl eklinde yapmamz daha iyi olmaz m? Bazen Vehhabileri knyoruz; ama Vehhabilerin,- isdimdat yapan ehli tasavvufu irkle itham etme yanllarn ayr tutarsak- onlar iin bir tehlike yok. nk Allahu Teala ahirette bir Vehhabiye: Niin istimdat yapmadn, eyhleri yardma armadn diye sormayacak. Yok, eer bizler bu konuda isabet edememi veya baz durumlarda arlklara gitmi isek bizlere soracaktr. tikattaki yanllklar da amelde yaplan yanllklar gibi dnlmemektedir. Benim ahsma, ftratma kalrsa, samimi insanlar olarak grdm sofi kardeler: eyhlere ilahlk vasf vermiyorlar, istimdat yapsalar da tevessl kastederek yapyorlar, onlarda irk davranlar olamaz, onlar tevhid ehlidirler rahatlkla derim. Ama her ey ahsi kanaatlerimizle hallolmuyor. unu kabul edelim ki: u istimdat/istiase konusu ciddi manada tartlyor ve bu tartma da kyamete kadar devam edecektir. Kimin daha hakl olduu da ahirette belli olacaktr. Kimi konutursan sana delil sunabiliyor. imdi ben o delileri burada zikretmeyeceim, zaten aratranlar biliyor. Bu istimdadn yaplmas m; yaplmamas m daha iyi, ona ehli karar versin. Ama benim ahsi kanaatim o ki, madem bu konu bu kadar tartlyor ve bazlar da arlklara gidiyor, yleyse ihtiyatl davranmak adna salih insanlar direk olarak maddi, manevi yardma armaktan ziyade Ya Rabb filan salih kulunun hatrna veya onun salih amelleri hatrna bana yardmc ol. demeyi daha ihtiyatl buluyorum.
40

Mslim, c. 8 s. 94-95

Firaset-l Mminin

425

Tasavvuf konusunda Said Havvann (rh.a) Ruh Terbiyesi adndaki eserindeki anlatmlar ile Halil Gnen hocamzn anlatmlar bana ok vasat geldi. Zaten Vehhabiler bu istimdada/istiaseye irk deyip tamamen karlar. Ehl-i snnet dediimiz limlerin bir ksm da Vehhabiler gibi; bir ksm da tarikat ehli gibi dnyor. Bu isdimdat/istiase/eyhi yardma arma genelde tarikat ehlinde yaplmakta, yaplrken de; uzak da olsa sesli veya kalben yardm istenmektedir. Bu konuda alim olanla olmayan arasnda ok fark olmuyor. lim de olsa tarikata girince byle eyler yapyorlar. Hatta lim yetitirdiimiz zaman, bize hatalarmz sylemelerinden ziyade; bizim fikirlerimizin savunucusu olsunlar diye yetitiriyoruz. Bir de gnmzdeki gibi istimdat yapl eklerini sahabelerde, mctehid imamlarda ok rastlamyoruz, rastlansa bile tevessl kapsamnda olan davranlar. Direk olarak Yeti ey filan eklinde olmamaktadr. Alim birisine istimdad sorduklarnda yle bir cevap verir: Bu konuda aratrrsanz istimdadn caizliine yzde krk veya yzde elli civarnda delil bulup caiz diyebilirsiniz. Ama burada caiz olmadna dair de yzde yetmi veya yzde seksen civarlarnda delil bulunabilir. yleyse yaplmamas gerekir diyor. Gerekten istimdat konu dndrc. Madem bu konu bu kadar tartlyor, madem bu konuda arla gidip suiistimal edenler olabiliyor, madem inan konusu olarak dnp irkle alakalandran alimler de kabiliyorsa, acaba istimdatsz (yani direk yardma arma eklinde deil de; tevessl eklinde) bir tarikatn, tasavvufun olmas dnlemez mi? Yoksa tarikatn olmazsa olmaz mdr? Tasavvuf alimlerine veya eyhlere gidip; stadm u istimdat konusunda baz ar gitmelerden dolay bundan byle mritleriniz sizi yardma armayacaklar, sktklar zaman Allah-u Tealay yardma aracak, sizin hakknzda ok ok eyhimin hatrna veya salih amelleri hatrna bana yardmc ol diyecekler denilse, o tasavvuf alimleri ve eyhleri yok beni yardma armasalar mridim olamazlar, beni arsnlar ki iyi sofi, iyi tasavvuf ehli olabilsinler mi diyecekler? Tasavvuf limleriyle veya eyhleriyle Rhle dergisi bir anket yapp, onlara istimdat hakknda ne diyorsunuz denilse, ou tevessl kapsamnda dnp caizdir bir mahsuru yoktur, tarikat ehli yapyor diyebilirler. Ama soruyu masumane halden karp stadm bu istimdat konusu limler arasnda ok tartlyor, baz sofilerde bu konuda ok arlklara gidebiliyorlar, bundan byle sizi deil de; Cenab- Hakk yardma arsalar. Veya dorudan sizden himmet isteme eklinde deil de; eyhimin hatrna veya onun salih amelleri hatrna deyip bu ekilde tevessl etseler, mridler iin daha iyi olmaz m? denilse istimdat/istiase konusunda da tasavvuf ehli arasnda ittifakn olmad grlecektir. Tasavvuf ehli her konuda takvay seip, pheli konulardan kat halde; bu konuda da pheden kanlmas veya Fukahann fesadn def edilmesi, menfaatn celbinden evladr szne binaen velev ki, bu istimdatda maddi manevi faydalar olsa da, bunun yannda ciddi tehlikeler sz konusuysa direk eyhe ynelmek yerine eriata uygun tevessl ekli yaplsa daha iyi

426

Firaset-l Mminin

olamaz m? Zaten istimdat yapanlara sorsanz: Biz byle demekle direk eyhten istemiyoruz, biz onu arac klarak tevessl ediyoruz derler. Madem istimdattan kastmz tevessldr. yleyse sahabenin yapt tevessl ekillerini kullanalm. Baka anlamlara gelebilecek istimdat/istiase/direk eyhi yardma arma eklini kullanmayalm. Yani kullandmz lafzlar, niyetlerimize uygun olsun. Niyetim iyi veya niyet nemlidir deyip; azmzdan kan lafzlar nemsememek uygun olmaz. nk niyetlerimiz kadar, lafzlarmzda nemlidir. Lafzlara da dikkat edilince, hem niyetlerimizden baka manalara kaymam, ayn zamanda bakalarnn da yanl anlamlar karma ihtimalini engellemi oluruz. Bir de byle hakknda kesin nass bulunmayan konularda amel yapma zarureti de yoktur! Rabbim tasavvuf ehli kardelerimizi fikirlerinde hakka isabet ettirsin, onlar da bizleri de niyetlerimize gre hakl karsn. Cmlemize ahirete imanla g etmeyi nasip etsin. Mmin kardeleri de iyi niyetle yaptklar davranlarndan dolay irkle itham etmekten bizleri korusun. Kullara kalrsa Mslman kardeler imanlarn bile kurtaramayacak. nk pek ok kii, dini konularn byk bir ksmn iman konusu, itikat konusu olmad halde iman konusu sayp mmin kardeini irkle itham ediyor. Bunlar ifrat ve tefritin arasn ayarlayamamlardr. Rabbimizin rahmetinin kullar susturacak kadar geni olduuna inanyoruz. Cmlelerime son verirken Rhle Dergisi hocalarm saygyla selamlar ve ustalkla istiase konusunu ele alp okurlarnn istifadesine sunan Talha Hakan Alp hocama teekkrlerimi arz ederim. Rabbim cmlenizden raz olsun. Amin.

ahs Menfaatlerini Dinin Menfaatinden nce Dnenlere Ksa Bir Sesleni:

Ey kardeim! Din elden gidiyor. Mslman evld cehenneme doru srkleniyor. Sen halen nefsinin tatmini peindesin, sen eref peindesin, hasetlik yapyorsun. Neyi hased ediyoruz. Dine hizmet edeni mi hased ediyoruz? Onun almasn m ekemiyoruz? Byle dncelerden uzak olmaya alalm. Dine hizmet edenler, kskanlmaz, n engellenmez onlara sadece gpta edilir. Baz insanlar gryoruz: Dine hizmet edip insanlarn dnya ve ahiretlerinin kurtuluu iin alyorlar. O hizmette kendisi veya cemaati muvaffak olamaynca, kendilerinin gerekletirmek istedikleri hizmetleri baka cemaatler baarnca, bu defa onlar beenmeyip knyorlar. Hani bizlerin davas din idi? Evltlarmzn kurtuluuydu? te bunu bakalar baardlar. Onlar tebrik edip barmza basmamz lzm gelmez mi? Demek ki, bu insanlar dinin menfaatini n plnda tutmuyorlar, bunlar nefisleri iin almlar,

Firaset-l Mminin

427

Allah iin almamlar. Ama yllarca Allah iin hizmet ettiklerini zannediyorlard. Gizli riyadan haberleri yoktu. unu ak olarak syleyeyim: Her kim hasetlii brakmazsa, almasnda samim deilse, dini menfaatleri ahs menfaatlerinden nde tutmazsa, yani: Nefsan duygularla hareket ederlerse, cemaatlerinin muvaffak olmalar imknszdr. Bazlarn gryoruz yle dnyorlar: Biz filanlar destekleyelim, onlar da bizim cemaatteki arkadalarmza yardmc olsunlar veya ie alsnlar. Siz kendinize ve cemaatinize az bir menfaat iin, din dmanlarna kuvvet veriyorsunuz; ama onlar dine ve dier Mslman kardelere binlerce zarar veriyorlar. imdi byle durumlarda cemaatlerimize yardmc olsunlar veya ie alsnlar diye, dine zarar veren kiileri desteklemek ne kadar dorudur? Zaten byle eyler yapanlarn ou dinin menfaati iin yapmyorlar. imdikilerin ou, ahslarn dnyalk ilerini grdrmek iin dinden uzak olan insanlar destekliyorlar. Bazlar da kendi olunu ie koymak iin din dmanlarna alyorlar. Bunlar dinlerini para iin satan insanlardr. Sen birka kiinin ahs menfaati iin lem-i slm atee veriyorsun. Bu nasl bir vicdan ve zihniyettir. Sen kendi cemaatin veya ahs karlarn iin dinden uzak olan insanlar desteklediin zaman, sen onlardan bir fayda gryor isen, bunun yannda onlar dine ve dier Mslman kardelerine binlerce kat daha fazla zarar veriyorlar. Bunlar byle yaptklar iin destekledikleri insanlarn da gnahlarna ortaktrlar. Bu insanlar Mslman evldn dininden uzaklatrmakta, onlara pek ok zararlar vermektedirler. Birilerine dnyalk fayda salayalm diye, dier Mslmana zarar vermeye hakkmz var m? Dier Mslmanlar da bizlerin kardeleri deil mi? Hep bana, hep bana zihniyeti braklmadka, Allah iin, nefs kar ve isteklerimiz bir kenara atlmadka baarya ulamak, Allah-u Tealann rzasn kazanmak mmkn deildir. Madem hepimiz yok olup gideceiz, yaptklarmzdan hesaba ekileceiz yleyse, nefis namna i yapmay brakalm. Gururu, kibri, ahs menfaati, an, erefi, saylmay bir tarafa brakp dine, Mslmana hizmete alalm. Birlik beraberlik iersinde olalm. Sevgimiz Allah iin olsun, fkemiz Allah iin olsun; nefsimiz iin olmasn. Yeri geldii zaman Mslmanla hizmet uruna mevkiyi, makam, erefi, bir tarafa brakp, bizden daha ehil, daha layk insanlar varsa onlara devredelim. an ve erefimizi, mevkimizi korumak iin insanlar kullanmayalm. Herkes elinin altndaki insanlardan sorumludur. Onun iin dinimizi doru olarak renelim ve onlara da retelim. Onlar cehenneme srkleyecek tehlikeli inanlara, yollara sevk etmeyelim. Tm an ve hretler, saltanatlar geicidir. nsanlar yolcudur sadece yaplan iyi ameller kalcdr. Beyit:
Hangi gzel yanak ki, toprak olmad. Hangi gzel gzdr ki yere akmad

428

Firaset-l Mminin

Rabbim bizleri lm, ahireti dnerek ilerini yapanlardan ve hizmetlerini de Allah iin yapanlardan eylesin. Zaten nefisle hareket eden insanlarn ve cemaatlerin baarya ulamas mmkn deildir. nk o insanlar senin yaptn hizmetleri hep engellemeye alr. nk seni Allah iin deil; nefsinden dolay eletirir. Bunun aresi nefsi Allahn emrine girdirmek, aksi takdirde hep sorun olur. Bu fitne devrinde dinimize ciddi olarak drt elle sarlmazsak grevlerimizi yerine getiremeyiz. Kendisini cangnlden bu yola koymu, canyla, malyla, ocuklaryla Allah yolunu yaamaya son derece gayret gsterenler bile bu frtnadan etkileniyor. ou zaman gnahlara giriyor, ha bire manev yaralar alyor. Acaba, dini emirleri umursamayan, ahireti, lm aklna getirmeyen, dnyaya niin geldiini bilmeyen, dnyay hep bir gezme ve yeme yeri olarak gren insanlar eytann ve nefsin elinden nasl kurtulacaklar? Diyeceksiniz ki: Bizim nefislerimiz de bu zamann dnya cazibelerinden, ssnden ok etkileniyor. Nasl yapmalyz ki? gnahlardan uzak olalm. Yapacamz ey udur: Bu dnyada baz zorluklara katlanmalyz ki, ahiretteki nimetlerden mahrum olmayalm. Dnyann buradaki zevk ve sefalarndan mahrum olduumuz iin, nefislerimiz ezilip, bzlyor. Kendisi de o zevk ve sefalara kavuamamann hasretini ekiyor. Belki de bakalarna imreniyor. Ama bir de yle dnelim: Bu yalanc ve geici dnya zevklerinden uzaklamaya nefislerimiz raz olmayp kendimizi gnahlara brakrsak, ya cennette insanlar zevk ve sefalara koarken, bizler de o zevklerden mahrum olup, cehennemlik olursak, o zaman nefsimizin ekecei hasret nasl olur? Burada baz eylere kavuamad iin o kadar zdrab eken, acaba cennet nimetlerini karnca ne kadar zdrab ekecek varn siz dnn! Yce Rabbimi Kuran- Kerimde yle buyurmaktadr:

yiler elbette nimet iindedirler. Koltuklar zerinde oturup bakarlar. Yzlerinde nimetin sevin ve prltsn sezersiniz. Onlara mhrl, halis bir araptan iirilir ki sonu misktir. (iildikten sonra misk gibi kokar) ite yaranlar, bunun iin yarsnlar.41

Mminlerin gerek mutluluu ahirettedir. Onun iin Mmin olan; cennet rahatlna kavumak iin bu dnyada iken haram zevklerden uzak durup sabretsin. Onun zevki hell snrlar iersinde ve ibadetlerden zevk alarak olsun, grevlerini de severek yerine getirsin. Allah (c.c) yar ve yardmcs olsun.
41

Mutaffifin sresi, ayet: 22...26

Firaset-l Mminin

429

430

Firaset-l Mminin

SLM KARDEL: 2
Ey Mmin kardelerim! Buraya kadar anlatlanlardan anladnz ki Mminleri sevmek ve onlarn dertlerine ortak olmak lzmdr. Bu Mmin kardeler, sadece lkemizde olanlar deil, dnyann her neresinde olursa olsun onlar bizim kardelerimizdirler. Bir skntlar olunca burada hissetmemizin gerektii dinimizin emridir. Btn skntlarmzn kayna gerek slm kardeliinin gereklememesi, aralarmzda tefrikalarn ve zc hdiselerin olmasdr. D mihraplar da Mslman kardelerin birlemelerini, birbirlerine destek olmalarn istemiyorlar. Onun iin yayn vastalaryla aramza fitne tohumu atmaya, bizleri birbirimize drmeye, krdrmaya alyorlar. Zaten hep uyguladklar metot: Mslmanlar birbirleriyle urasnlar da ben yerimde rahat edeyim. Artk Mslmanlar, din dmanlarnn kendilerine dost olmayacaklarn yava yava anlyorlar ve artk onlarn oyunlarna gelmemeye alyorlar. Gnmzde haberleme imknlar kolaylat iin herkes kimin ne dncede olduunu kolay anlayabiliyor. Gayrimslimler Mslmanlar istemezler, Mslmanlarn glenmesini de istemezler. Bizler eer birlik ve beraberlik iersinde olmazsak onlara yem oluruz. Irz ve namusumuz, vatanmz onlarn pis izmeleri altnda eziliverir. Bu dnyada Mslman lkeler olsun, Mslman olmayan lkeler olsun. Herkes kendi menfaatini dnyor. Herkesin kendine gre yanl olsun doru olsun birer fikirleri ve davalar var. Her millet kendi vatan iin, fikri iin alyor. Bu dnyann kanunudur. yleyse Mslmanlar da kendi vatanna, milletine, dinine, imanna sahip kmaldr. Kendi kendini korumak iin de kaliteli genler yetitirmeli, o genlere din, iman, vatan, millet, hizmet uuru alanmaldr. Ayn zamanda Mslman lkeler ekonomi bakmndan bilgi bakmndan, teknik ve teknoloji bakmndan her sahada dierlerinden ilerde ve nde olmaldr. Bu gibi hususlarda geri kalmann faturasn gnmzde ok ac bir ekilde dyoruz. ou slm lkelerindeki Mslmanlarn ektikleri ilelerin, su gibi aktlan Mslman kanlarnn sebeplerinden birisi de: Silh ve kuvvette, ekonomide gayrimslimlerden geri kalmzdr. Yoksa vatana ve millete ballkta hibir milletin genci Mslman genci gibi fedakr olamaz, gslerini kurunlara siper ediyorlar yine de kfirlerin zulmnden kurtulamyorlar. nk kuvvet ve silh bakmndan ok byk bir dengesizlik var. Baz kardelerimiz eskisi gibi bilek savann olduunu zannediyorlar ve yle diyorlar: Ya bir sava ksayd da u kfirlere hadlerini bildirseydik. Hlbuki eskisi gibi hi de yle kolay olmadn bilmiyorlar. imdi dman yle silhlar karm ki, o silh atmakla bir ehri yok edebiliyor. yle kimyasal

Firaset-l Mminin

431

maddeler karm ki, onu bir yere attklar zaman o lkedeki tm insanlarn hayat tehlikeye giriyor. Onun iin tm Mslman lkeler kendi silhn, teknolojisini darya baml kalmadan yapabilmelidir. Kendi iindeki kabiliyetli ilim adamlarna, yeni bulular yapanlara sahip kmaldr. Dmana muhta olmamaldr, bir tehlike zamannda kendi dinini, topraklarn koruyacak gce ve kudrete sahip olmaldr. Zaten Rabbimiz Teala bizlere almay, bo durmamay emretmitir. yleyse Mslmanlar dnya ve ahiretlerinin kurtuluu iin almaldr, devlet olup kuvvetlenmelidir. Zayf olan slm lkeleri dini hizmetlerini dahi doru drst srdremiyorlar. nsanlar perian olup zerlerine fakirlik, isizlik knce, kendilerine dnyalk imknlar salayan milletlerin tuzaklarna dyorlar. nk onlara eitli vadlerde bulunuyorlar: Gelin bizim dinimize girin sizlere u, u imknlar tanyoruz. diyorlar. imdi eskisi gibi insanlarn imanlar gl deil. Din, iman fazla umurlarnda deil. Bunun yan sra fakirlik isizlik, oluk ocuun perianl bastrnca, dnya menfaati uruna batl dnce sahiplerinin kurban olabiliyorlar. Buna nedeni; geri kalmlk, gl olamama, dinin propagandasn iyi yapmama, dini hizmetleri insanlara gzel sunamamadr. Yani dinin glenmesi iin dahi madd g lzm, gl slm devletlerinin olmas lzmdr. Tarihteki pek ok mezhepler devlet destei ile gnmzde halen ayakta durmay baarmtr. Eer zamannda o mezheplerin yaylmas ve kuvvetlendirilmesinde devlet destei, madd destekler olmasayd, belki gnmze kadar o mezhepler gelemeyecekti. Onun iin Mslmanlar madd ve manev gl olsunlar. Ticareti, sanayiyi kfirlerin eline brakmasnlar. Ylarca Mslmanlar smrp onlarn srtndan zengin olan gayrimslimlere, lke kaynaklarmz kaptrmayalm. nk Modern Kapitalizm smrgecilikle ykseldi. Bizleri geim sknts, borlarla, isizlikle megul ettirip daha nemli eyleri dnmemizi engellemelerine daha fazla msaade etmeyelim. Onlarn Mslmanlar zerinde oynadklar oyunlara kar dikkatli olalm. Kendi rnlerimizi kendimiz karalm ki, gayrimslimler kazanacaklarna Mslmanlar kazansnlar, Mslmanlar glensinler. Kfirlerin kazandklar ou zaman bizlere kurun olup geri dnyor. Mslmanlarn kazandklar da genlerimize hizmet olarak geri dnsn. Mslman genleri niin gidip gayrimslim lkelerde para iin en ad ilerde alsnlar ki. Bizler gl olsak genlerimize i imknlarn kendi lkemizde salasak kt m olur? Hep da baml yaarsak gn gelir gayrimslimler ihtiya duyduumuz mallar bize satmazlarsa, halimiz ne olacak. Onun iin bazlarnn dedii gibi, dnyay brakn, almayn, ahirete aln, demeleri dini iyi anlamamaktr. Din almay, gelimeyi engellemez ki. Din; insanlarn bencil, cimri, hep kendi menfaatini dnp, hep kendi cebini dolduran insanlarn davrann kabul etmez.

432

Firaset-l Mminin

Eer, Mslmanlarn ayakta durmalar iin bir eyler yaplmaya ihtiya varsa, Mslmanlardan bir ksm bu grevi yklenmelidir. Herkes neyime lzm diyemez. Zaten bu neyime lzm demeler bizleri bu perianla srkledi. Kfir alyor, Rabbim de alana veriyor. Kfir ekonomisini, tekniini, silhn gelitiriyor. Kendini koruyacak gcn hazrlyor. Kimi Mslman da, sadece bileine gveniyor. imdi bilek zaman m kald; imdi akl zaman, ilim zaman! Kfir, bir sava olduunda savaa bile gelmiyor. Oturduu yerde sava uaklarn gnderiyor. yle sava uaklar var ki, radara bile yakalanmyor, yle sava uaklar var ki iinde pilotu dahi yok, uzaktan kumandal, oturduu yerde dmeyle ii hallediyor. Yz binlerce insan bir anda ldrecek gce sahip. Hatta sana satt sava uaklaryla kendi uaklarn vuramyorsun, yani sen istediini deil; onlarn istediini vurabiliyorsun. Ve sattklar aralara istedikleri zaman mdahale edip diskalifiye edebiliyorlar. Yani bu zamanda dman karnda yok ki savaasn. Bu g karsnda yle genlerimizi kaybediyoruz ki, gslerinden iman fkryor. Bizler dmana kolay kolay yem olmamalyz. Bu szm, ehitlikle kyaslamayn, elbette ki ehit olmak gzel ve yksek bir mertebedir. Ve herkese de nasip olmamaktadr. Yeri ve zaman geldii zaman her Mslman da cihad ruhu comaldr. Allah Resl (s.a.v) cihad yapmadan ve iinde cihad ruhu tamadan lenlerin bir eit nifak zere leceklerini haber vermilerdir.1 Bizim maksadmz: Mslman evltlarmz kfirin hain kurunlarndan korumak iin gereken tedbirleri almaktr. Zaten dinimiz; ehit olaym diye insann sebepsiz olarak kendi kendini hemen lme atmasn doru bulmaz. Bir de biz istiyoruz ki, ihlsl Mslmanlarn says yeryznde azalmasn artsn. Gcmz gzelce hazrlamadmz zaman yeryznde ihlsl genler azalyor, geriye hizmet ak olmayanlar kalyor. Yani unu diyoruz: mannzla beraber, dmana kar siz de silh ve madd ynden de gl olun, her zaman onun da hesabn yapn. Rahat gnlerimizde dar gnlerimizin de hesabn yapalm ki, dmana kar ezilmeyelim. Bizler de kuvvetlensek, silhmz kendimiz yaparsak, ilim ve teknikte dman gesek, din bunu yasaklar m; yoksa tevik mi eder? Halen baz zihniyet sahipleri tembel tembel oturuyor. Bir sava ta olsa: Ya Abdlkadir Geylani! Kalk bizi kurtar, bize yardm et. diyorlar. Sen ilimde, teknikte kendini gelitirme, eyhler sana yardma gelsin. Allah Resl (s.a.v) dahi hayatta iken g hazrlyordu, savata yaralanyordu. Bir duayla her ey olsayd veya bir kiinin yardmyla olsayd Allah Resl (s.a.v) yerinde otururdu, dua ederdi de dmanlar helak olurdu veya eyhlerden ok daha faziletli olan sahabeler vard. Yine de onlar da savatlar, yaralandlar, ldrdler, ldrldler. Kuran kerimde savaa hazrlk yaplmas yle emrediliyor.

Mslim, imara 33.

Firaset-l Mminin

433

Onlara kar gcnz yettii kadar kuvvet ve (sava iin) balanan atlar hazrlayn.2 Dmanlarla savamak iin her trl madd ve manev hazrlk yaplmaldr. E-ihab yle der: Mslmanlar Bedir savana tam hazrlkl gelmedikleri iin burada kuvvet hazrlamalar emredildi ve hazrlksz olarak her zaman zafer kazanlamayacana dair uyarldlar.3 Allah-u Teala yeryznde baz kaideler koymu onlara uymak lzmdr. lim ve teknikte ilerlemeyip kuvvet ve kudret hazrlamayp, filan eyh bize yeter demek, insanlar tembellie sevk eden bir inantr. Dman o zatlarn kabirlerini, bombalyor. Mslman kzlarn rzn, namusunu kirletiyor. Bizler halen almyor, yapmamz gereken grevleri bakalarna yklyoruz.
Oturup dil dkecek yerde alp ter dkmeli. (M. Akif Ersoy)

Adamn biri, Reslullah (s.a.v)in huzurunda bir bakasn malp etmiti. Yenilen ahs: Allah bana kfidir dediinde Reslullah(s.a.v) adamn bu sznden dolay sinirlenip ona u uyarda bulunmutur: Allah, acizlii knar. Akln bana topla,(tm gcn kullandktan sonra) bir duruma yenik dersen (o zaman) deki: Allah bana kfidir.4 Beyit:
Allaha dayan saye sarl, hikmete rm ol, Yol varsa budur, bilmiyorum baka kar yol.

Ayn zamanda savap cihad ederken gcmz gz nnde bulunduralm. O anki durum neyi gerektiriyorsa ona gre tedbirler alalm. Dmanla aramzda g bakmndan ok byk bir dengesizlik varsa anlamay salamaya alalm. Mslmanlarn kann ok nemli bilelim. Onlar dman zulmnde ezdirmeyelim. Zaten gnmzde yaplan savalar eskisi gibi deil. imdi savalarda g dengesi, silh dengesi, yani eitlik yok. Hak ve adalet yok. Zulm n plnda. yle silhlar icat etmiler ki, ksa srede milyonlarca insan; oluk ocuk, yal, kadn demeden ldrveriyorlar. Hi phesiz adaletin yeryznde hkim olmas iin dillerin gl olmas gerekir. Bir de imdiki savalar eskisi gibi ksa srede neticelenmiyor. Uzun yllar sryor. Bu defa madd ynden, silh ynnden zayf olan Mslmanlar ok skntya giriyorlar. Yetien ocuklarn eitimi de imknszlayor. Buna benzer sebeplerden dolay sava son are olmal. Hemen kendimizi savan iine atmamalyz, hele g dengesi kurulamamsa bar zorlamalyz. Bu hususta yanl bir karar milyonlarca Mslmann lmne, perianlna sebep olabilir. Zaten batl lkeler madd glerine gvendikleri iin, binlerce hileler ve
Enfl sresi, yet: 60 Ksimi, Mehsinut-tevil, 8/3024 4 Ebu Davud
2 3

434

Firaset-l Mminin

bahaneler buluyorlar ki, Mslmanlar savan iersine eksinler. Bu yzden, onlarn oyunlarna gelmeyelim. Gayrimslim lkelere bakyoruz; teknolojide, sanayide, silhta en ileri seviyede olmalarna ramen fakir bir kasabaya saldraca zaman bile gnlerce dnyor, dier gl devletlerin desteini de alp ondan sonra savayor. Ben zaten glym diyerek hemen kendini savan iersine atmyor. ok dikkatli davranyor. Ama bizler savamak iin silhmz dahi onlardan aldmz halde, bize silh satmazlarsa kendimizi koruyamadmz halde, onlar kadar tedbirli davranmyoruz. Elbette Mslmanlar cesur olup lmden korkmamal, hep cihad ruhlu olmal ve yeri geldii zaman dini, vatan, milleti iin ehitlik arzusuyla yanp tutumaldr; ama tedbiri de elden brakmamaldr. yleyse, ey Mminler karde olun, birlein, bir vcut gibi olun. slm kardeliinin gereklemesi iin elinizden geleni yapn. Bu uurda cannz, malnz esirgemeyin. u hususlara da dikkat edilsin: a) slm kardeliinin gereklemesi iin ilk nce, nefsimizden balamalyz. imizdeki kibri, gururu, hasetlii, fke gibi irkin huylar atmalyz. b) Ondan sonra Mmin kardelerimizin kalbini kracak davranlardan uzak durmalyz. Kalp krmalar Mslmanlar birbirinden uzaklatran en nemli etkendir. Onun iin Mslmanlar kalp krmamak iin nelere dikkat etmelidir. Onlarn bir ksmn belirttik. c) nsan ailesiyle, anne ve babasyla, hocasyla, geliniyle, nasl geinmeli, bu hususta nelere dikkat etmeli onlarn da bir ksmn belirttik. nsan kendi ailesiyle, anne ve babasyla, kocasyla geinemezse, kendi evinde gerek huzuru ve mutluluu yakalayamazsa, nasl olur da dier Mslmanlara birlik ve beraberlik, huzur ve mutluluk gtrebilir? Elbette gtremez. yleyse en azndan kendi iimizdeki sorunlar halletmeli, birbirlerimizle gzel geinmeliyiz ki slm kardelii gereklesin. Bunun da nasl gerekleeceini sizlere syledik, o da: slm ahlkn elde etmekledir. nsan Kuran ahlkn yani: Gzel ahlk elde ederse insanlarla geinmemesi iin hibir sebep yoktur. Bizlerin birbirlerimize yaklamamamzn sebebi: Nerede ne yapacamz, nasl davranacamz bilmediimiz ve ahlkmzda aksaklklar olduu iindir. nk gzel ahlkl insan herkes sever ve sayar. Onu sevmeyen ve saymayan nefsine tabi olmu demektir. Gzel ahlk, mtevazilii ve ktle gzellikle karlk vermeyi, kendimize huy edinmediimiz mddete, yani nefsan arzularmza gre hareket etmeyi brakmadmz mddete, gerek kardelii yakalamamz sz konusu olamaz. Kendi nefsimizde ailemizde, evremizde slm kardeliinin ihyasna almamz gerektii gibi, tm slm dnyasndaki Mslman kardelerimiz arasndaki kardeliin kuvvetlenmesi iin de almal ve bizleri birbirimizden koparan sebepleri tespit edip onlarn izalesine gayret sarf etmeliyiz.

Firaset-l Mminin Kardeliimizin Pekimesi in unlara da Dikkat Etmeliyiz:

435

Mslman kardelerimizin skntlarnda yanlarnda olmalyz, onlarn dertlerine ortak olduumuzu gstermeliyiz. Bu gibi fedakrlklar Mslman kardeliini kuvvetlendiriyor. Sevginin, samimiyetin artmasna sebep oluyor. Baka bir zaman da bizler skntya dtmzde onlar da bizim yardmmza koarlar. Demek ki Mmin kardelerimize kar cmert olursak bu aramzda muhabbet ve sevginin artmasn salar. Allah Resl (s.a.v) insanlarn en cmerdi idi. stenip de yok dedii grlmemitir. yleyse her zaman ve her yerde cmert olalm. Dini hizmetlerde bulunalm. ou Mslman var nefsi arzular iin gzn krpmadan, milyarlar harcar; ama kendisine bir kitap aldramazsn veya bir hayra tevik edemezsin. Bunlar nasipsiz insanlardr. Demek ki Mminlerin birbirlerini sevmeleri cmertlikle ok alkaldr. Gerekten bir Mslmann, kendi rahatn dnp Mslmanlarn ektii skntlar iinde duymamas byk bir eksikliktir. Kmil imana kavuamam demektir. Dnyada pek ok Mslman susuz yere ldrlrken, kanlar su gibi akp, hanmlar dul, ocuklar yetim kalrken bizlerin seyirci kalmas, elimizden bir eyler geliyorsa yapmamamz ok byk bir merhametsizliktir. Hibir ey yapamyorsak en azndan onlarn zntlerini bizler de iimizde hissetmeye alalm, Madd yardmlar gndermeye alalm. Baz insanlar var sadece kendi cemaatindeki Mslmanlar karde bilir. Dier cemaatlerdeki, baka yerlerde ki Mslmanlara hi aldr etmez. Hlbuki Cenab- Hak ve onun Resl Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) Mslmanlarn karde olduunu ilan ederken: Bunu sadece herkes kendi iinde bulunduu Mslmanlar karde edinsinler veya kendi memleketindekileri karde olarak alsnlar diye sylememi ki. Bu kardeliin iersine

La ilahe illallah Muhammedn Reslullah diyen herkes girmektedir. Tm dnya Mslmanlar kardetir. ster beyaz, ister siyah, ister sarn hepsi kardetirler. te bu kardelik bizler zerine ok sorumluluk yklemitir. Bu konuda herkes zerine den grevi yapmaldr. Onun iin kardelerin arasn aacak, fitne tohumlar ekecek sz ve davranlardan uzak duralm. Mslman hakknda sz gtrp getirmeyelim. nk dedikoduculuk yapmak byk gnahtr.

Bu Konuda Tekfirin (Kfir demenin) Zararlar:1

Tm dnya Mslmanlar arasnda kardeliin gereklemesi iin kendi aramzda, kendi memleketlerimizde Mslmanlar, Mslman cemaatleri kfrle, irkle itham etmekten saknmamz gerektii gibi, dnya Mslmanlarn da irkle, kfrle itham etmekten saknmalyz. nk sen Mslman kardeini irkle, kfrle itham edersen, sen onun kfir olduunu

436

Firaset-l Mminin

kabul ediyorsun demektir. imdi Mslman kfirle kardelik yapabilir mi? elbette yapamaz. Peygamber Efendimiz (s.a.v) Mslmanlar kfrle itham etmekten bizleri iddetle sakndrmtr. Hatta bir Mslmana kfir sylendii zaman o kfir deilse, kendisinin kfir olacan bildirmitir. Durum bu kadar cidd iken Mslmanlar kfrle, irkle itham etmekte ne? Hadis-i erifte bildirildi ki: Mslman kardeine kfir diyen, ya doru sylemi veya yalan sylemitir. Doru sylemi ise tekfir ettii ahs kfirdir. Yalan sylemise Mslman olan kardeini tekfir ettiinden dolay kfr kendisine dner ve kendisi kfir olur.5 Bir zamanlar Mslmanlarn birbirlerini kfrle, irkle itham etmeleri deta bir hastalk halini almt. Bir, iki tevhid kitab veya elfaz- kfrle ilgili birka satr bir eyler okuyan kii; balyordu Mslman kardeini kfrle itham etmeye, onun niyetine maksadna hi nem verilmiyordu. Hlbuki bir insan kfir etmek Mslmana bir fayda salamaz, nemli olan mmkn mertebe insanlar Mslman dairesinde dnmektir. Kfirlik ok byk bir ithamdr. Onun iin kfr saylan lfzlara ve davranlara bakp insanlara hemen kfir demek ok sakncaldr. nk kfr olan lfzlar ve davranlar iersinde, niyetler ile alkal olanlarda ok vardr. Bir zamanlar bazlar kendi grnde olmayan, kendi safna ekmek iin, bize yardmc olmak farzdr, bizleri desteklemeyenler kfir olurlar diyorlard. Bazlar da; filanlar destekleyenler kfir olur diyorlard. Tabi olur veya olmaz o ayr bir konu; ama herkes birilerini kendi safna ekmek iin ha bire irk ve kfr ithamlarnda bulunuyorlard. nsan bunlarn haline baknca diyor ki: yi ki imanmz bunlara bal deil, bunlara kalsa insanlarn ounu hemen kfir iln edip ebedi cehenneme yollayacaklar. deta cehennemin kapsnda durmu bilet kesiyorlar. Ey Mmin kardeler! Burada biraz durup dnelim. Bu birbirlerimizi kfrlkle, irkle, imanszlkla damgalamamz ne zamana kadar devam edecek? Sizler de biliyorsunuz ki, din dmanlar istiyorlar ki, bizleri birbirimize krdrsnlar, birbirimize drsnler. Eer sizler her nnze gelen Mslman en ufak bir hata veya yanlta kfir, mrik ederseniz. Kfirlerin oyununa gelmi, onlarn ekmeine ya srm olursunuz. Zaten onlar da bizden bunu istiyorlar. Ama kinatn Efendisi Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) bizlerin birlemesini, tefrikaya dmememizi istiyor. Siz hangisinin szne bakacaksnz. Eer bizler Mslmanlara kfir dersek, mrik dersek nasl birleeceiz, nasl kaynaacaz? Bir zamanlar slm cemaatlerin durumuna baktm. Bazlar birbirlerini irkle, kfrle itham ediyorlar veya sadece kendi fikrinde olanlarn cennete gireceine ve imanl olduuna inanyorlar. Kendi kendime dedim ki: Bu kullara kalrsa cennete girecek bir tek cemaat bile yok. nk herkes ancak kendi cemaatine cenneti lyk gryor. Dnyada bu kadar
el-Buhar, el-Edeb, B.73; Mslim, el-man, B. 26; el-Tirmizi, el-man, B.16; Ahmed bin Hanbel, 18, 44, 47
5

Firaset-l Mminin

437

Mslman var, her birisi bir bahaneyle slm d kabul edilirse, acaba cennete kim girecek? Cenab- Hakkn Rahman ve Rahm sfatlarn nasl aklayacaz? Hem Erhamurrahimin (Merhamet edenlerin en merhamet edeni diyoruz) sonra da kimseyi cennete almayacak gibi bir tavr taknyoruz. Hlbuki Cenab- Hak, cehennemi dolduracan haber verdii gibi, cenneti de dolduracan haber vermitir. 6 Bir de benim aklma u geliyor: Bir ehrin en byk limi mrn ilimde geirmi, bir bakyorsunuz onu da bir hareketinden dolay irkle, kfrle itham ediyorlar. Yeryznde pek ok farkl dnen lim var, ou da dncelerini yete ve hadise dayandryorlar. Herhangi bir nass, tevatr ve icmay da inkr etmiyorlar. Yine de bakyorsunuz bunlar da fikirlerinden dolay kfirlikle, irkle itham edenler var. Yani bu irki anlamak bu kadar m zor? Mmin olmak bu kadar m zor? Binlerce kitap okuyan limler kendilerini irkten, kfrden koruyamayp hemen en kk yanlta irke dyorlarsa bizim gibi zavalllarn hali nice olacak? Elbette ilmi olup da kfr ve irk ieren inanca den limler olmutur, halende olacaktr. O yzden olamaz demiyoruz. Bizim anlatmaya altmz husus: Kii Ehlisnnet cemaatinden bir lim de olsa en ufak bir hatasnda irkle, kfrle itham ediliyor. Bu irk itham ok sakncaldr ve tehlikelidir. Bu irkle itham etme yanllna bazen limler de debiliyor. Bakyorsunuz; dnya Mslmanlarnn byk ounluu kendisinin irk dedii eye helldir diyor. Hatta Peygamber Efendimizin uygulamasnda olduunu delillerle ispat ediyorlar. Halen o lim, kendisi gibi dnmeyenleri azna nasl syorsa, irkle itham ediyor. Cumhuru oluturan bir lim kitlesi irki bulamyorlarsa, avam nasl kendini irkten koruyacaktr? ok merak ediyorum. Zaten herhangi bir konuda cumhurun gryle amel etmek shhatli bir davrantr. Ehlisnnetin dnda olan mezheplerden baz frkalarda, kendileri gibi dnmeyen Mslmanlarn imanl olmadklarn dnyorlar. manla alkas olmayan konular iman meselesi yapmlar. Bu yzden dnyann byk ounluunu oluturan limleri ve Mslmanlar kfrle itham ediyorlar. Hlbuki birilerini kfrle itham etmek iin ok ak delillerin olmas gerekir. Veya mctehid limler kendi bilgileri ile yet ve hadisten anladklar hkm belirtiliyorlar. Bu hkm kendi inanlarna uymad iin onlara dahi Mmin gzyle bakmayan zavalllar kabiliyor. Onlara gre dinin filan konusu iman meselesidir. Herkes byle kabul etmeli, yoksa Mmin olamazlar diyorlar. Delillerle yola kan bir mctehide veya nerdeyse icm olarak kabul edilmi bir mesele hakknda, nasl olur da mctehidlere, limlere ve Mslmanlara, srf kendileri gibi dnmedikleri iin Mmin olarak bakmazlar. Bunlara gre Mmin olmak ne de zor bir eymi? Hlbuki Allah (c.c) insanlara gcnn stnde grevler yklemez.
6

Buhari, Tefsiri Kf, Tevhid 25 - Mslim, cennet,35, (2846) ,Tirmizi cennet 22 (2564)

438

Firaset-l Mminin

Hlbuki bir insan, ak olan yetlerin kesin hkmlerini ve tevatr hadislerle sabit olan hkmleri inkr etmedike kfir olur mu? Sizler bu kfir ve Mslman ayrt edilecek lleri neye gre ayarlyoruz? Eer sizler ak delillerin olduunu sylyorsanz, onlar da en az sizin kadar ak deliller getiriyorlar. Byle nefsan maksatlarla yola kmayp srf delillerden anladn ortaya koyan limlere nasl olurda yle irkin ithamlarda bulunursunuz. Sizler delillere bakp yle inanmsnz, onlarda delilere bakp bir baka trl hkm karmlar. Onlar sizleri kfrle itham etmedikleri halde, siz niin kfrle itham ediyorsunuz. Byle ar dnenler Mslmanlar arasna tefrika ve fitne koymaktadrlar. Bununda dinimizde ne kadar byk gnah olduunu biliyorsunuzdur. Yani Mslmanlarn karde olabilmeleri iin u irk ve kfrn kesin hatlar, izgileri belli olmaldr. Geri bu izgiler limler tarafndan belirlenmitir. Ama yine de insanlar bu konularda iyice aydnlatlmaldr. Bu konuda limlere byk grevler dmektedir. ster Vehhb, ister ia, ister baka bir mezhebin grleri sylensin. limler birbirleriyle istiareler dzenlemeli, yersiz kfr ithamlarnn ortadan kalkmas iin birbirlerini ikna etmelidirler. nsanlarn yanl ve faydasz inanlardan korunmas, imana zarar vermeyecek izgilerde karar klnmas iin bu uzlamaya Mslman devletlerinin de el atmas ok daha faydal olur. Yani iman ve kfrn snrlar kesin hatlaryla iyice belirlenmelidir. ou zaman kfr dediimiz meseleler, neden kfrdr, bunlar kfrse deliller nelerdir? Kfr deildir diyenlerin delilleri nelerdir? Bunlar tarafsz ve taassuptan uzak olarak hakk bulmak iin belirlenmeli ve yaplmaldr. Hakk hak sahibine vermeliyiz. Daha nceleri bu kadar ulam ve haberleme sz konusu deildi. imdi bu imknlar ok fazla olmu. Farkl fikirler ortaya atan limlerden fikri sorulmakta delilleri istenmektedir. Bunlar ok gzel gelimelerdir. imdi dnya limleri toplanp Mslmanlar ilgilendiren meseleleri ele alyorlar. Bir lim bir ey deyince dier lim kalkp o grn doru olup olmadn sylyor. Yanlsa delillerini getiriyor. Oradaki limler birbirlerini bir kardelik havas iersinde ikaz ediyorlar. Tabi bu davran stnlk, bilgilik taslamak olmadktan sonra ok gzel bir almadr. ou da manev mesuliyetten korunmak iin birbirlerine yardmc oluyor. nallah Rabbim samim olan limlerimizin hatalarn da affeder. te ehil limlerimiz bu gibi toplantlarda Mslmanlarn arasn aan konular ve byle birbirlerini kfrle itham etmelerinin yanlln dile getirseler aramzdaki buzlar az da olsa yava yava erimeye balayabilir. limlerimizde eletiriye ak olmaldrlar. Bu gibi toplantlar madem Allah rzas iin yaplyor, gerek ki kimseler kzmaya. Daha nceleri bir lim yanl bir ey sylese haberleme mmkn olmad iin, dier limler tarafndan ikaz edilemiyordu. Adam o yanl dncesiyle beraber lyordu. imdi ise haberlemenin kolaylamas nedeniyle ok kr hatalarmz bize syleyen kardelerimiz var. Bu nedenle slm kardeliinin ihyas iin, bu kfr ve irk olarak, iman

Firaset-l Mminin

439

meselesi olarak kabul edilen konularn, iman ve kfr izgileri kesin olarak belirlensin. yle bir noktada buluulsun ki, her insan yersiz kfr ve irk tehdidinden kurtulabilsin. Tabi bunu mmkn olan konular iin sylyorum. Yoksa kesin hkmlerle sabit olmu meselelerin ucundan, kenarndan krpp ondan sonra kabul etmenin bir faydas olmaz. Her eyin bir aresi vardr. Yeter ki, niyetlerimiz iyi olsun, yeter ki hak olalm. O zaman Mslmanlar da kfr ithamlarndan kurtulurlar. Ehlisnnet limleri, ehli kble olanlar kolay kolay kfrle itham etmezler. Onlarn ouna Mmin olarak bakarlar, biraz da kar taraflar yumuasalar mesele hallolacaktr. Bir de her konuyu imanla alkalandrmak bizlere ne kazandrr? Byle yapma, kfir olursun, byle inanma irke girersin deyip Mslmanlar kprdamaz hale getirmek doru mudur? Dinimizde insanlarn imanlar ne zaman ve nasl gider bunlar belirtilmitir. yleyse her bilen bilmeyen Mslmanlar kfrle itham etmesinler. Byle diyenlerin de, imanlarnn tehlikede olduunu bilsinler. stelik birilerine Mslman veya kfir demek herkesin ii deildir. Ona lim olanlar veya limler cemaati karar verir. Elhamdlillh Mslmanlarn ou imdi hatalarn anlamlar veya okuduka bilgilenmiler. Eskisi gibi artk irk ve kfr ithamlar olmuyor. Bu konuda kfirlerin oyunlarna gelmiyorlar. Rabbim insanlar imandan mahrum etmesin. Biz diyoruz ki: Nasl yapalm da kfirler de iman edip Mmin olsunlar da, cehennem ateinden kurtulsunlar. ayet iimizde olan Mminleri de imanl saymazsak bizlerin hali ne olur? En azndan kfr olduu kesin olmayan konularda, pheli olan meselelerde azmz kfre altrmayalm. Mmknse yaplan hareketi haram ve gnah erevesi iersinde deerlendirelim. Kfr olup; olmad pheliyse, bu hareket gnahtr veya haramdr diyelim. Daha dorusu insanlarn imanlarnn kurtulmas uruna dava adam, zdrab adam olalm. Zorluklar karsnda Allah dostlar gibi: Davam! diyelim. Baz insanlar var ki: Bir gen imansz ld haberini alnca, kalpleri atlayacakm gibi oluyor. O gencin imdadna yetiemedii iin kendini sulu hissediyor. te bu ruh haleti hepimizde olmaldr. nsanlara faydal olamamann, gerek manada hizmet sunamamann zdrabn iinde hissedebilenler, elbette faydal olup hizmet sunacak bir eyler de bulabilirler. Allah-u Teala onlarn yardmcsdr. Yeter ki insanlarn kurtuluunu kendimize dert edinelim. Hz. Eb Bekir (r.a), olu Abdulahn lmne sebep olan oku kaldrmt. Sonradan Mslman olarak medineye gelen Sakif heyetine gsterip bunu tanyannz var m? diye sordu. Said b. Ubeyde (r.a), Bu oku ben yontum, ucunuda ben keskinleyip ona attm dedi. Hz. Eb Bekir (r.a) yle devam etti: Bu ok Eb Bekirin olunu ehit eden oktur. Ona senin elinle ehitlik veren, seni de onun eliyle kfr zere ldrmeyen Allaha hamd olsun Onun rahmeti ve ikram ikinizi de kuatt. dedi.

440

Firaset-l Mminin

Hz. Said de o savata mrik olarak ldrlmediine sevinip kretti.7 Bazlarna bakyorsunuz; kendi cemaatinde olmayp, kendisi gibi dnmeyenleri sapklkla itham ediyor. Kendisini de cennetlik gryor. Kar taraf eletirdii konulara bakyorsunuz. Dinde inanlmas zarur olan meselelerden bile deil. Yani Cenab- Hak yarn maher gn o kulu yakalayp kulum niin byle inanmadn, yle yapmadn demeyecei konular. Ama ayet kendisi isabet edememise, grnde kendisi hatada ise, Cenab- Hak ahirette ey kulum sen niin bu yanl inanlara girdin diyecektir. Yani, kar taraf eletirdiimiz konulara dinen inanma mecburiyetinin olmad kesin, nk dinde asl konulardan deil. Ama kendisi hakl deilse; hakknda verilecek hkm belli deil. Yani bizlerin durumu kar taraftakinden dahi kritik olmakla beraber yine de biz kendi hatalarmzla deil de; bakalarnn hatalaryla urayoruz. Buna da dikkat edilmelidir. Ayn zamanda bizler, dnce yapmz, yaaymz dinimize gre ayarlayalm, dini kendi dnce ve duygularmza, yaaymza uydurmaya almayalm. Din tabi olmaz; ancak ona tabi olunur. Demek ki slm kardeliinin gereklemesi iin daha pek ok sebepler vardr. En azndan cemaatler olarak birbirlerimizin grlerine saygl olalm. Hep ben haklym, sadece benim cemaatim cennete gidebilir demeyelim. Bizlerin de imanlarnn tehlikede olduunu bilelim. Dinde inanlmas zarur olmayan konulardan dolay birbirlerimizi yanllkla, sapklkla itham etmeyelim. Sorun farkl dnmeden ziyade; farkl fikirlere sayg duymayp, herkesi kendimiz gibi dnmeye zorlamaya almamz olduunu unutmayalm. Ashab kiram yeri gelmi bir ocuun fikrine bile sayg duymutur. Ashb arasnda yann kk olmasndan dolay bn Abbasn konumadan ekindiini hisseden Hz. mer (r.a) ona yle demitir: Yann kk oluu konumana engel olmasn, haydi konu dinleyelim. Peygamber Efendimiz (s.a.v) yle buyurdular: (Kendini beenip bakalarn hie sayarak) insanlar helk oldu, bozuldu, diyen kimse halkn en ziyade helke maruz kalanlarndandr.8 Birbirlerimizi cehenneme atmak iin deil de, el ele tutuup beraber cennet girmek iin yardmlaalm. Bir insann cehennemden kurtuluu bizler iin en byk mutluluktur. Hangimiz isteriz ki bizden farkl dnen cemaatteki kardelerimiz cehenneme girsinler, yansnlar. Kimin vicdan buna raz olabilir. Madem buna raz olmuyoruz. yleyse onlar hakknda da hayr dnelim. Zaten cemaatler kendi aplarnda hizmetler sunuyorlar, Rabbim hayrlarn, hizmetlerini kabul eylesin, emeklerini zayi etmesin. Yeter ki dncelerimizde vasat olalm, orta yolda yryelim. Bir de Mminler, beraberce ayn derslere katlan kardeini daha fazla sevebilir. Sevgide herkes eit olmal diye bir zorlama yoktur. Yeter ki, dier
7 8

Beyhak, Snen, 9:98; Mstedrek, 3:478 Mslim, Birr 139

Firaset-l Mminin

441

Mmin kardeleri de sevelim, onlara buzetmeyelim. Karde olmak, birbirlerimizi sevmek ve birbirlerimizin yardmna komak zorundayz. Bir de alverilerimizde mmkn olduka Mslmanlarn mallarn alalm. Bakalar gleneceine Mmin kardelerimiz glensinler. Bizler gl olmazsak, dmanlar gleniyorlar. Onlar da bizleri sevmezler ve bizlere ok tehlikeli gzyle bakarlar. nk dnyay saracak olan slm nurundan korkuyorlar. Korksalar da korkmasalar da Allah (c.c) nurunu tamamlayacaktr. Muhammed Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem)in nuru kyamete kadar parlayacak, snmeyecektir. O yzden kfirlerin ellerine frsat gese Mslmanlar yok etmek isterler. Tarihte bunlarn rneklerini ok grdk. Tarihten ibret almamz gerekir. Birlemenin nemi belli olduktan sonra, o halde d mihraplarn bizleri birbirlerimize drmelerine frsat vermeyelim, onlarn hilelerine kanmayalm. Kfirler ou zaman baka grup ve fikirdeki Mslman kardeleri kandrp zerimize salyorlar. Byle durumlarda bizim hedefimiz din dmanlar olmaldr. Mcadelemiz onlara kar olmaldr. Bize kar cephe alan kardelerimizi de uyarmal, bilgilendirmeli, din dmanlarnn oyununa gelmemeleri gerektii sylenmelidir. Ne zaman ki birbirimize der, birbirimizi yok etmeye alrsak, kfir kazanm, muradna ermi demektir. Buna ok dikkat edilsin. Bizler hep Mslmann arkasnda, safnda yer alalm. Yardmlarmz onlardan yana yapalm. Dnya menfaati iin, makam mevki iin, ahslarn karlar iin veya cemaatimize yaplacak kck hizmetler iin din dmanlarn, mnafklar desteklemeyelim. Geersiz bahane ve menfaatler iin Mslmanlar heder etmeyelim. Birka kiinin karlar ve kck menfaatler iin kfre alk tutmayalm. Mslmanlarn tmne ve dine zarar vermeyelim. Bu gibi yanllklar yapp din dmanlarn destekleyenler de mesuldrler. Bu konulardaki yapacamz yanllarn acsn, bizden sonra ki evltlarmz ve torunlarmz ekecektir. Onlar iin zorlu gnler deil de; mutlu gnler hazrlayalm. Bir de onlarn dine, Mslmana verdikleri zararlarn yannda, yaplacak menfaatlerin laf bile olmaz. Rabbim bizleri uyandrsn, hakk hak gsterip ona sarlmay, batl batl gsterip ondan saknmay nasip eylesin. Bir eye bizim haktr dememizle o ey hak veya doru olmaz. Din bizden neyi istiyor, nasl inanmamz istiyor? Onu yet ve hadislerden, mctehid limlerin grlerinden istifade ederek bulmaya alalm. Baz insanlar var hep dorular kendi aklna gre ayarlyor. Kendisi kabul ediyorsa dorudur, akl kabul etmiyorsa yanltr. Sanki onun aklndan baka akl yok, sanki onun aklnn yanlmazlna garanti var. Herkes aklna gre gerekleri bulmaya alsa, o zaman milyonlarca din ortaya kar. Onun iin aklmz, Kurana, snnete, mctehidlerin anlayna aykr hkmler koymamal. Dinimizi slm ulemasnn anlad gibi anlamamz lzmdr.

442

Firaset-l Mminin

Ey Mmin kardelerim! Buraya kadar anlattklarmzdan, ayrln, Mminleri incitmenin ne kadar kt bir ey olduunu anladn. Sen de incitilmek istemiyorsan kendine gzel ahlkl salih arkadalar edin. Onlar bu hususlara riayet ederler ve bu anlatlanlardan kendimize de bir hisse karalm. Bu kitapta anlattklarmzdan maksat bizler ok hassas olup, ince dnp insanlarn yanllarn, aratrp bulmak iin deildir. nk her eyi ok inceden inceye dnp insanlarn yanl davranlarn bulup eletirmek kt bir eydir. Mminlerde esas olan: nsanlarn yanln, aybn aratrmak deil; onlar rtmektir. Bakalarnn yanllarn ok bytmememiz, nefsimize dahi yaplsa kzmayp affedici ve idareci olmamz gerekir. Dinimizde abuk fkelenmek ktlenmi; ge kzmak ise vlmtr. Baran olmak, ksc olmamak gerekir. Baz insanlar grrsnz her eyden abuk alnp kzar veya kser, yani kalbi ok abuk krlr. Bu huylar dinde hi sevilmeyen huylardr. Bylesi ahslar da, toplumda sevilmeyen insanlardr. nk insanlar onlarn yannda rahat edemiyor. nk ne zaman kzaca belli deil. Bizlerin bu kalp krc, Mslmanlar zc davranlar belirtmemizdeki gaye insanlar kendi kendilerini bir yoklasnlar, bylesi yanllar Mmin kardelerine kar yapyorlar m; yapmyorlar m? Ona baksnlar. ayet yapyorlarsa bundan byle dikkat etsinler diyedir. Ltfen Mminleri zmeyin, kalplerini krmayn. Sizlerin kalpleri bakalar tarafndan krlsa nasl zlyorsunuz. yleyse senin kalbini kran davranlar aklna yaz. O irkin davranlar sen bakalarna yapma. Gerek Mminler bu iki gnlk dnyada kalp krmazlar; bilakis gnl yaparlar. Bu kederli dnyada insanlar zaten znt iersinde yayorlar, bir de biz onlar zmeyelim. Dnyalk karlarmz iin insanlar incitmeyelim. Bir gn leceiz ve Mminlere yaptklarmzdan da hesaba ekileceiz. yleyse dzelmemiz icap etmez mi? acaba bizler lm, hesab ne zannediyoruz. Tatile kma gibi mi zannediyoruz?

Firaset-l Mminin

443

TEFEKKR:2
Ey Mminler keke kulluk sorumluluumuzu, dnyaya niin geldiimizi, lmn ciddiyetini bir anlayabilseydik. O zaman lsz davranlarda bulanamazdk. Birisinin kalbini haksz yere krsaydk, onun affetmesi iin belki kapsna kle olurduk. Onun iin yaptklarmza tevbe edelim. Hakkn yediimiz, kalbini krdmz Mmin kardelerimizden helllik dileyelim. Bu kalp krma gibi yanllklar kul hakk sayldklarndan ok nemlidir. Rabbimizin huzuruna insanlarn haklar boynumuzda olduu halde kmayalm. nk ahirette kullarn elinden kurtulmak zordur. Onun iin kul hakk ieren davranlardan, gybet, dedikodudan uzak duralm. Ve tevbe etme ve helllemede acele edelim. Ecel bizim tevbe ediimizi beklemiyor. lm son srat arkamzdan geliyor. Eer bir an evvel dnyaya geli gayemizi idrak edip tevbe etmezsek ebedi bir hayatmz perian olacak. Kendimize yazk etmeyelim. Bazlarnn dedii gibi: Ben tevbe edip camiye geleceim, yle bir gelme ki, kimsenin geldii gibi olmayacak, tam bir tevbe ederek, bir daha gnahlara dnmemek zere geleceim. Evet, byle deyip de tevbeyi geciktirenler dedikleri gibi, hi kimsenin gelmedii gibi camiye geldiler. Ama nasl? Bakalar gibi ayaklaryla yryerek deil de, drt kiinin srtnda, tahtadan tabutun stnde geldiler. Byle geliin kime ne faydas var? Daha nice byle aldananlar, ahiretten, hesaptan, azaptan habersiz yaayanlar var. Bunlar nasl bir aldanma iersinde olduklarnn farknda bile deiller. Ama kabir onlar bekliyor. Mnker, Nekir, cehennem onlar bekliyor. Ne zararl bir mr bitiri, ne krsz bir gidi! Gafletle geirilen ksack bir dnya hayat, bir hayal gibidir. Zaten imdiki insanlarn mrleri ok ksa. Tp ilerlemi; ama insanlarn mr ksalm. nsanlarn kalbini, bbreini, pek ok organn deitirip yenisini takyorlar. Yine de mr uzamyor ksalyor. Daha nceki alarda insanlarn ya ortalamalar bizimkinden fazlayd. Hlbuki o zaman tp ok geride idi. Bir de imdiki insanlar gnlk ihtiyarlyorlar. Bir dostunuzu bir ay grmeyin, ikinci ayda ne kadar deitiini, sana, sakalna, ha bire beyaz karlar yadn grrsnz. Hele bu ahs krk civarlarnda ise. Ondan sonra mrn ne kadar abuk getiini, genliin, gzelliin, shhatin son srat elden gittiini daha iyi grr ve bilir. Bir de ne zaman leceimizde belli deil. ou insan gen yata dnyaya elveda etmitir. Onlar da bizim gibi lm ok uzak gryorlard. ok hayaller kuruyorlard; ama ecel yeli onlar silip sprd. Byle ne zaman tkenecei belli olmayan bir mr varken, nasl olurda ahirete hazrlksz yaarz. Oras iin tedbir almayz. Bylesi insanlarn cesaretine alr dorusu. Uyan kardeim uyan, gaflet uykusundan uyan! Kinatn

444

Firaset-l Mminin

Efendisi Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) dahi kendi kzna yle sesleniyor:

Ey (kzm) Ftma! Kendini cehennem ateinden kurtar. nk sizi Allahn azabndan kurtarmaya benim gcm yetmez.1

Beyit:
Geirme mrn Mmin, sakn ki, kil kal zre! Szn manasn anla, ne yrrsn hayl zre? Bu dnyann sslerine, amn aldanma ey gfil! Buna her kim gnl verse, geer mr mell zre.

***
Bir dikkatli nazar etsen, bu dnya ehline canm, Kazanrlar para daim, bunlar cenk ve cidal zre. Bu dnyaya neler geldi, ben diyenler gp gitti. Bilmeli, bu fani mlk, yaratt Hak zeval zre.

*** Bu keder dnyasndan sana hayr olmayacan anla artk. Bu dnyada mutlu olamazsn. Gerek mutluluk ahirettedir. ou insana yle diyoruz: u dnyada mutlu musun? O da mutlu olmadn sylyor. Ona kardeim, imdi bu halinle dnyada mutlu deilsen, ileriki gnlerinde hi mutlu olamasn. nk imdi genliin, gzelliin, shhatin, kuvvetin hepsi yerinde, bu nimetler parayla alnamayacak nimetlerdir. Sen bu kadar nimetin iersinde haline alarsan, ileriki gnlerde genliin, gzelliin, shhatin, kuvvetin hepsi elinden alnacak. Sevdiklerinin ounu kaybedip yalnz kalacaksn. Belki aclar iersinde kvranp, yardma muhta olacaksn. O zaman bu dnyadan memnun olman mmkn mdr? Bamza gelebilecek dier musibetleri de saymadm. Bu musibetlere ldrlmek, hasta olmak, deprem, yangn, evlt acs, fakirlemek gibi daha bunlardan birka da eklenirse bu dnyann derdi ekilir mi? Anlayacan: u dnyaya gelirken alayarak geliyoruz, lp giderken de alayarak gidiyoruz. Halen bu dnya iin ahireti deitirmeye deer mi? yleyse, bu dnyann bir elence yeri olmadn, burada bizlere verilen grevlerin olduunu bilelim. Ve genliimizi, shhatimizi Allah yolunda geirmeye alalm. O zaman dnya kederlerinin bizi fazla zemeyeceini hissedeceiz, huzurlu bir ekilde yaam olacaz. Bu kadar dertli, ileli dnyaya bizi drt elle balayan nedir? Ne zaman dnyann gelip geici oyalama yeri olduunu anlayacaz. Ne zaman uyanacaz? Yce Rabbimiz bu gerei Kuran- Kerimde yle haber veriyor:

Mslim, man: 348

Firaset-l Mminin

445

Dnya hayat, bir oyun ve elenceden baka bir ey deildir. Elbette ahiret yurdu, takva sahipleri (Allahtan korkanlar) iin daha hayrldr. Hla dnmyor musunuz? 2 Baka bir yet-i celilede: Bu dnya hayat, ancak bir elence ve bir oyundan ibarettir. Ahiret yurdu, ite asl hayat odur (asl yaanacak yer orasdr.) keke bilselerdi!3

Uyanmaya niyeti olan Rabbim uyandrsn. Ama uyanmay hi aklna bile getirmeyenlerin hali nicedir? u hakk grmeyen insanlar nefislerinin klesi olmular. Bunlar nefislerinin her istediini yerine getirmekle nefislerinin doyacan zannediyorlar. Nefisler doymak bilmeyen mahlklardr. Aynen gz gibi, nasl ki gz bakmaktan yorulmuyor. Aynen nefis de yledir, ne versen daha yok mu? der. Onu dnyann en gzel yerlerine gtr, orada nefsin her istedii olsun, yine de baka bir aray iindedir. Birileri buradan daha gzel yerler varm dese, hemen oraya gitmek ister. Madem nefislerimiz doymak bilmiyor. Doymak bilmeyen bir eyi niin doyurmakla, tatmin etmekle urayorsun? Onu memnun etmek iin hell haram snrlarn dahi ayorsun. Yine de nefis senden bir baka bir ey istiyor. Onun iin biz kendimizi bo yere gnahlara koyup nefisimizi cehenneme atmayalm. Allah Resl (s.a.v) dahi dualarnda Allahm! Doymak bilmeyen nefisten sana snrm4 Bir baka duasnda:

derdi. Bir gz ap kapayncaya kadar da olsa beni nefsimle ba baa brakma5

te asl kahramanlar, gller nefislerini yenebilenlerdir. Hz. Ali (k.v) der ki: Nefsimle ben, koyun srs ile obana benzeriz. oban sry hangi taraftan birletirirse dier taraftan dalr. Nefsini ldren kimse rahmet kefenine sarlarak eref ve mkfat toprana gmlr. Bunun tersine kalbini ldren ise lnet kefenine sarlarak azap toprana gmlr. Kalplerin lmemesi iin be eye dikkat edilmesi istenmitir: 1) Salihlerle oturmak 2) Kuran okumak 3) Az yemek 4) Geceleyin ibadet etmek 5) Sabahlar tazarr ve niyazda bulunmak! Nefislere isteklerini vermekle madem doyuramyoruz o halde onun arzu ve isteklerini Rabbimizin istei dorultusunda ayarlayalm. lene kadar onunla mcadele edelim. Gafletten uyanp kinata ibret gzyle bakmamz iin bel ve musibetleri, Azraili beklemeyelim. Shhatin kymetini anlamak iin hasta
Enam sresi, ayet:32 Ankebut sresi, ayet:64 4 Mslim, 2722 Tirmizi, 3567 Nesi, 8/260 5 Sunenu Nesail Kbra c.6 s.167, Sunenu Ebu Davud c.13 s.283 (Buhari, Tirmizi)
2 3

446

Firaset-l Mminin

olmay, genliin kymetini anlamak iin yall, dostun nemini anlamak iin yalnzl, yardm edip hayrl hizmetlerde bulunmak iin zenginlii beklemeyelim. Biran evvel acizliimizi anlayp, Rabbimizin rahmetine muhta olduumuzu bilelim. Ve iinde bulunduumuz nimetler elimizden alnmadan onlar Allah-u Tealann yolunda kullanp istifade edelim ve hibir zaman bizleri doru yola gtrp, nmzdeki tehlikeleri bizlere gsterecek olan tefekkr elden brakmayalm. nk tefekkr eden insanlar nefsiyle hesaplap, gereklerle yzleir ve olaylardan ibret alr. Tefekkr etmeyen ise gaflet uykusundan uyanamaz. Hep pimanlk eker.
*** Kendin gaflettesin, kalbin yanlmada mr geti, gnahlar olduu gibi.

Firaset-l Mminin

447

SLM KARDEL: 3
slm limleri, slm kardeliinin kuvvetlenmesi iin, aralarnda ki kin ve dmanln kaldrlp yerini ihls ve adaletin, sevgi ve muhabbetin konmasn art komular. Bu hususta da dikkat edilmesi gereken eyler nelerdir? slm kardeliini engelleyen hastalklar nelerdir? Onlar bulmaya almlar, o hastalklara reeteler yazmlardr. Bizlere den o yazlanlar hayatmza uygulamaktr. Yazlan reeteyi binlerce defa okursak; ama iinde yazlan illar alp kullanmasak iyilememiz mmkn deildir, hayaldir. O yzden bizlere yaplan tavsiyelere uyup bu hususta nefsi ortadan karmamz lzmdr. Beer olarak iimizde nefsan isteklerin domas ayr bir ey, onu uygulamaya koymak ayr bir ey. Bizlerin en byk yanlmz nefsimizin bizden istediinin yanl eyler olduunu bildiimiz halde, bize zulm, hakszl emrettii halde bizler onun dediklerini yapyoruz. Hlbuki iimizden her ne gibi kt dnceler gese de bizler aklmza gre hareket etmeliyiz. Dinimizin emirleri ne ise onu yerine getirmemiz, her zaman hakk tutup kaldrmamz gerekir. Hased duygularmz bizi zulme, hakszla sevk ettirmemeli, fkelerimiz bizi gnaha girdirmemelidir. Yani duygularmz hakkn emrine gre ayarlamalyz. Zaten bu sebeplere deinen slm limleri bata nefsin terbiyesiyle ilgili konularda younlayorlar. Nefis namna hareket etmememizi sylyorlar. Mminleri hased etmememizi, onlara nefis namna buz etmememizi bildiriyorlar. Onlar hakl olduklar zaman onlar desteklememizi, onlara yardmc olmamz istiyorlar. Madem davamz Din-i Mbin-i slma hizmettir. Madem Muhammed yolu amaktr. Madem insanlarn cehennemden kurtulmalardr. O halde kim bu yolda daha ok hizmet sunar ve alrsa onlar takdir etmeliyiz. Ama ne yazk ki: Bazlar da nefsi arzular yznden onlar beenmiyor. Onlara destek yerine kstek oluyor. ou var, sanki yle dnyor: Kurtarrsam insanlar ben kurtarrm, kurtaran ben deil isem, varsn insanlk helk olsun, cehennemlik olsun. Bu nasl bir dncedir? imdi bizler hizmet ederken niyetlerimiz nedir? Maksadmz insanln kurtulmas m, yoksa insanl bizim kurtarmamz m? ayet insanlar bizim kurtarmamzsa demek ki; dncemizde samim deiliz. ou insan benim maksadm insanln kurtuluudur der; ama bu sz dilde kalr amele sokamaz. hls ve samimiyetini ispatlayamaz.

448

Firaset-l Mminin

Yok, eer maksadmz insanln kurtuluu ise, baka kurtarclara ayak ba olmayalm. Onlara yardmc, gerekirse hizmeti olalm. Kimin almas daha faydalysa o uygulasn. Bizim yntemlerimizden daha faydal icraatlar oluyorsa onlar uygulayalm. Yani taassuptan uzak olalm. Bu gibi vesveseler ou insann iinde vardr; ama haberi yoktur. Her zaman Allah iin hizmet sunduunu zanneder. Hlbuki ihls ve samimiyetimiz baz olaylarla karlatmzda belli oluyor. O zaman nefsimize yle diyoruz. Hani senin maksadn insanln kurtuluu, Allah (c.c)n dininin ycelmesiydi? ayet gerekten Allah iinse senin yapacan hizmetten ok daha gzelini bakalar yapyor. Onlar takdir etmen bu ie sevinmen lzm gelmez mi? Bazlar, filan hocann cemaati ne kadar ok keke biraz dalsalar da benim ki daha ok olsa diye dnyor. Bazlar da var, birileri bir eser yazdnda insanlar tarafndan ok beenilse insanlar ondan ok istifade etseler veya bir limin sohbetinden insanlar ok etkilense ve onun konumalarndan dolay insanlar hidayete kosalar hased etmeye balyor. Bu gibi hizmetler bizlerin eliyle gereklemedii iin iimizde ezilip, bzlmeler oluyorsa bizim de ihlsmzda bir sorun var demektir. Kendi iimizi tekrardan bir kontrol etmek zorundayz. nk bir Mmin olarak bu tr hizmetlere sevinmemiz gerekir. Zaten pek ok Allah dostlar insann iindeki riyay kefetmenin ok zor olduunu belirtmilerdir. Bazen Allah iin yaptmz zannettiimiz amellerin stndeki perdeler kalknca, bir bakyoruz ki altnda an, hret, makam, mevki ve desinler ki gibi dnceler yatyor. nsan davasnda ne kadar samim ve ihlsl olursa bu gibi duygular, o kadar ok azalr. Onun iin niyetimiz Allah iin olsun. Riya gsteri ve desinler ile amellerimizi boa gidermeyelim. Ben unu da vurgulamak istiyorum: Bizler beeriz bazen hakkmz olmad halde hased edip buz edebiliriz. Baz eyler nefsimize ar gelebilir. nemli olan kendi kendimize yle dememizdir. Ey nefsim! Sen karmdaki Mmin kardei hased ediyorsun. Onun baarlarn iine sindiremiyorsun. Ama hased etmekte sen hakszsn, nk o bu yolda ihlsla alm, Rabbim de onu muzaffer klp onun eliyle bu dine yardm etmitir. Onu hased etmene hi hakkn yoktur. Otur oturduun yerde haddini bil. Ayn zamanda ona sen de yardmc olmak zorundasn, aksi halde Allah (c.c) azabna urarsn. Sen hakk ve hakly nerede grrsen onun arkasn tutmak zorundasn. Hak ortaya ksn da, insanlar cehennemden kurtulsun da isterse benim nefsim yerlerde zelil olsun diye dnlmelidir. Zaten Mminler arasnda en byk hastalk hased, ekememezliktir. Hlbuki hased eden kendi kendini yakar bitirir. Bakalarna zarar veremez. Onun iin her Mslman karde, bata bu hasetlik huyundan kurtulmaldr. Onun arelerini aramaldr. Hased eden iflh olamaz. Deyim:

Kskanlkta ok ileri gitti, bu yzden kendini yedi bitirdi.

Firaset-l Mminin

449

yleyse Mslman kii iinde kin, hased, olutuu zaman bunlarn sebeplerine bakmal, ben bu adama acaba niin hased ediyorum demelidir? Eer hased edii Allah Tealann ona verdii nimetlerden, baarlardan dolay ise, o zaman haksz olduunu anlamal, Allah Tealann o kiiye verdii nimetlerden dolay da mahzun olmamaldr. Onu ona veren yce Allah olduu iin kendisi haline kretmeli, kadere kar gelmemelidir. Kaderi tenkit eden ban rse vurur. Rahmete itiraz eden, rahmetten mahrum kalr.
Kt insan bakalarnn znts ile sevinendir. (Sadi iraz) Srekli mutlu olmak istiyorsan, herkese dost ol, Kimseye kin ve haset besleme! (Hac Bektai- Veli) Dnyada haset kadar hem kendine hem de bakalarna zarar dokunan bir ey yoktur. (Mevlna)

Evet, Mminler birbirlerini hased etmemelidir. Tccarlar, esnaflar dahi birbirlerini hased etmemelidir. nk herkesin ksmeti ayrdr. Cenab- Hak birine mal veriyorsa, vermeni ben istemiyorum diyemezsin. Allah-u Tealann iine karmayalm. Ancak bizler yle dnelim. u mal vermesini istemediim insana Cenab- Hakkn mal vermesi onu seviyor anlamna gelmez. Bekli o mal onun hakknda hayrl deildir. Belki benim de param olsa hakkmda iyi olmayabilir. Belki para sebebiyle srat- mstakimden kayabilirim. Para yznden nice insanlarn rahat kam yuvas dalm, oluk ocuklar birbirlerine dman olmutur. O yzden belki benim hakkma byle hayrldr deyip paradan daha nemli eylerin olduunu dnelim. Bata iman ve shhat isteyelim. Allah-u Tealann fakirleri daha ok sevdiini unutmayalm. Bu gibi dncelerle komumuzu hased etmekten kendimizi kurtaralm. Halimize kredelim, kimsenin malmda gzmz olmasn. Ksmetimiz kuru ekmek te olsa Rabbim bunu uygun grm deyip halimize kredelim. Az maln hesab ahirette az olur. Her ey mal elde etmek demek deildir, ondan ok daha kymetli eyler vardr. arkn byk vaiz ve hatibi mehur mutasavvf Hatem-i Asam Hazretleri bir ara krsden cemaatine yle hitap eder. Der ki: Uzun zamandr beni dinliyorsunuz, syleyin bakaym bunca zamandr benden ne rendiniz? Cemaat uzun uzadya anlatr anladklarn: Hayr, hayr! der. Bunlarn hibiri mhim deildir. Asl anlamanz gerekeni anlayamamsnz hl. yle uzun uzadya anlatmaya gerek yoktur benim anlatmak istediklerimi. ki cmle, iki cmle der.

450

Firaset-l Mminin

Meraklanrlar: Senelerdir anlattklarnz iki cmle ile mi anlatacaksn bize? Evet der: Sadece iki cmle retmek istedim sizlere! Dikkat kesilirler: Hatem- Asam da zetler senelerdir anlatlarn iki cmle iinde. Bakn ne anlatr. Der ki: Benden u iki gerei renin yeter. Biri, kendinize olana kanaat etmek! teki de bakalarnda olana hased etmemek! te benim senelerdir sizlere anlattklarmn zeti: Kendinizde olana kanaat etmeniz, bakalarnda olana da hased etmemeniz. Bu iki gerek var m sizde, her ey var demektir. Bu iki dnce yok mu, hibir ey yoktur demektir. Hibir ey renmemisiniz benden. te bakalarna Allah (c.c) den gelen nimetlerden dolay zlen kii nefsini karsna alp ona yle nasihat etmeli: Ey nefsim! Sen Allah Tealann kendilerine eref, mal, gzellik, makam, baar, ilim gibi nimetler verilmi olan insanlar hased edersin. Bu hasedin ne kadar bounadr. Senin burada zlmenin zarar sadece sanadr. Hased ettiin insanlar imdi evinde rahat bir uyku iindeler; ama senin hasetliin uykularn bile karm. Allah (c.c)nun aziz ettiini sen zelil edemezsin, zelil ettiini de sen aziz edemezsin. Onu yle takdir eden Yce Allahtr. Sen yce yaratcnn iine karamazsn, sen bir kulsun, kula den kaderine rzadr. Allah Tealaya filan kulunu niin zengin yaptn, onun ocuklar hepsi makam sahibi oldu. Filanlar gzel yapl, ben ise bu nimetlerden mahrumum demeye hakkn yoktur. Kullar bu gibi durumlarda kendilerinden yksektekine deil; aadakilerine bakmal ve haline kretmelidir. Daha beterinden Allaha snmaldrlar.
Ayakkabm yok diye zlrdm, yolda karmda ayaksz bir adam grdm. (Mevlana)

Ama maalesef insanlar dini yaamada kendilerinden yukardakilerine bakp onlar rnek almalar gerekirken, kendilerinden aadakilere, ktlere bakp kendi kendilerini veli gryorlar. Dnyalk nimetler hususunda da kendilerinden aadakilere bakp hallerine kredeceklerine; kendilerinden yukardakilere bakp hallerinden ikyet ediyorlar. te bu insanlar byle yapmakla gnaha giriyorlar. ikyetleri uzarsa kfre kadar da gidebilirler. Onun iin elimizdeki nimetler de elimizden alnmadan kendimize eki dzen verelim. Kt huylardan kurtulmasnn arelerini arayalm. Kt huylardan kurtulmak kolay deil; ama aresiz de deil. nsan ihlsl, samim olursa o kt huylar onu ktle, hakszla gtremez. Kendi kesinde bzlr kalr. Eer bizim hased ediimiz dnyalk menfaatlerden dolay ise, dnyalk menfaatler gelip geicidir. Bir gn yok olup gidecektir. Ve verilen dnyalk

Firaset-l Mminin

451

nimetler her zaman hakkmzda hayrl olmayabilir. deyip hasetlikten kurtulmaya almalyz. Bir de bizi hased eden insanlarn hatalarn da ho karlayalm. Beer olarak zaman zaman byle hatalara bizlerin de dtn unutmayalm. Bir de Mmin kardelere kar olan buz ve kinimiz, fkemiz eer haksz yere ise o kt huylarmz iimizden atp, Allah iin sevmeli ve fkeden uzak olmalyz . nk nefis namna Mminlere kzmaya hibirimizin hakk yoktur. Bazlar var bir gnlk adavete, dmanla, demeyen bir ey iin, bir sene kin ve dmanlk besliyor. Bunu hangi vicdan hangi insaf kabul eder. Kk bir mesele yznden yllarca konumamak ne ekilde izah edilebilir. Bu nefislerimize ne kadar da kymetler veriyoruz. u nefis iin neler yapmyoruz ki, onun iin yaptmzn az bir ksmn Allah iin yapabilseydik. Nefsin arzularn yerine getirebilmek iin nice yorgunluklara, nice uykusuzluklara katlandk. Bu ektiimiz tm skntlar nefsi memnun etmek iin. Tm iyilikleri bir anda hie sayan nefis iin bunlar yapmaya deer mi? Hlbuki o bizi cehenneme aryor. Dmanla, tefrikaya aryor. Ne zaman nefsimizin arna kulamz tkayp Rabbimizin emirlerine aacaz? Ne zaman bu kt hasletlerden kurtulacaz? Ne zaman yersiz kzmalarn, fkelenmelerin, kibirlenmelerin, hasetliklerin, ahs menfaatlerin yerini; halimlik, mtevazlk, insanln, dinin menfaati alacak? imdiye kadarki almalarmzda, gerek ihls, samimiyeti yakalayabilseydik, hakkn, haklnn karsnda nefsimizi ayaklar altna alabilirdik. Zaten imdiye kadar bu sorunlarn hibiri kalmayacakt. Dinimizde Hak azizdir. Hakl azizdir. Baz konularda, baka Mmin kardelerimiz haklysa, artk benim nefsimin onlara ayak ba olmak istemesinin hi bir nemi olmamas gerek. Yce dinimiz slm, kfir de, dman da olsa haklnn arkasnda yer almken bizlere ne oluyor da, mmin kardeimizin davasnda hakl oluunu iimize sindiremiyoruz. Gelin, bundan byle hasetlii, yersiz fkeyi, nefsimizin ann erefini bir kenara atalm. Allah iin insanln faydasna olan hizmetleri yapalm. nsanlk cehennem ateine doru koarken, onlar durdurmamz lzm gelirken bu zalim nefsimizin, ykselmi veya alalm oluuna bakmamz dorumudur? Varsn bakalar insanlarn kurtuluuna sebep olsun. Bu kutsal davada varsn bakalar bakan olsun, bizler hizmeti olalm. Zaten kaide o ki, her ii ehline vermektir. Her makama lyk olan getirmektir. Her insann kabiliyeti ayr ayrdr. O yzden ehil olmadmz bir makama getirildiimiz zaman: Kardeim, ben bu konuda yeterli deilim. Ben burada Mmin kardelere, dinin ycelmesine yardmc olamam. Benden daha kabiliyetli kardelerimiz var. Onlar bu makamlara getirin diyebilmeliyiz. Her zaman kendi dncemizi ve menfaatimizi n plna karmamalyz. Bazen zulmler olur, haksz yere insan kan aktlr. Baz kurulularda o zulm knamak iin mitingler dzenlerler. Bu takdire ayan bir giriim. Ama bir bakyorsunuz orada dahi kendi menfaatini ne karmaya alanlar ve yakk

452

Firaset-l Mminin

olmayan eletiriler yapanlar oluyor. Hlbuki o tr toplantlarda yaplan konumalar birletirici, kaynatrc, seviyeli ve inandrc olma ki herkesime hitap edilmi olunsun. Ben Mmin kardelere ynelttiim bu szleri, aslnda ben zalim nefsime anlatyorum. nallah o da kendine bir hisse karr. slm limleri Mminleri birbirinden ayran sebeplerden biri olarak da; tarafgirlik, inad, taassupuluk yapmak olarak belirtmilerdir. Kii hep kendi grnde inat eder. Kendisi gibi dnmeyenleri hep hor grp onlara kin beslerse buna hi hakk yoktur. nk bu gibi davranlar, slm dini kabul etmemitir. Din-i Mbin-i slm nefis namna Mminlere kin beslemeyi iddetle yasaklamtr. Farkl fikirlerden dolay mmin kardeleri dlamamamz gerekir. Dinde kesin yanl kabul edilen durumlarda Mmin kardeleri gzellikle ikaz etmemiz; yanll kesin olmayan, farkl yorumlar olabilen konularda da birbirlerimizle mcadeleye girmememiz, fikirlere sayg duymamz gerekir. Bir ara gencin birine bir kitap tavsiye ettim. Bana dedi ki: Hocam bende olan kitaplar yandryorum. Benim kafam karyor. Niin dedim. Bana yle cevap verdi: lerinde farkl grler gryorum. Bana yle bir kitap gster ki; iinde hi farkl grler olmasn. O gence: Farkl dediin ve seni byle kitab yandrmaya kadar iten mesele ne ki? Bana anlatt: Baktm ki, anlatt konu dinde kesin inanlmas gereken konulardan deil. Kendisine yle dedim: Kardeim, imdi dinde asl konular vardr. Bunlarda hemfikiriz. Tm limler ayn ekilde inanr ve kabul eder. Baz konular da vardr ki, onun hakknda kesin ve ak yetler veya tevatrle sabit olmu hadisler yoktur. O yzden limler rendikleri bilgilere ve ellerine geen delillere dayanarak kanaatlerini kullanmlar. Hem, bu grlerini okuduun limler: Herkes benim verdiim hkme inanacaklar dememiler. Bu gibi konularda farkl dncelerin, yorumlarn olmas bizim fikir ve dncedeki zenginliimizi gstermektedir. Bir de, her konuda her lim ayn sz syleyecek diye bir zorlama yoktur. Onun iin ak ve kesin deliller olmayan konularda farkl yorumlar normaldir. Bu yzden o kitab yazan lime dman olmana veya senin gibi dnmeyen Mmin kardeine dman olmana gerek yok. te bu gibi hatalara dmemizin sebebi dinimizin Akaid ve Usul ilmiyle ilgili kaidelerini iyi bilmemizden gelmektedir. Onun iin her Mslman inanlmas, kabul edilmesi gerekenler nelerdir? Kabul etmekle mkellef olmad konular nelerdir. Bunlar bilirse kendisinden farkl dnen kardeini

Firaset-l Mminin

453

ona gre deerlendirir. Eer inanlmas zarur olan konularda bir yanllk varsa uyarlr. ayet yaplan yanllk inanlmas zarur olmayan konularda ise yerine gre grnde serbest braklr. Bu yzden Bedizzaman Said Nurs (rh.a) yle buyurmu: Sen, mesleini ve efkrn hak bildiin vakit: Mesleim haktr veya daha gzeldir demeye hakkn var. Fakat yalnz hak benim mesleimdir, demeye hakkn yoktur. Bu zat Mslmanlarn geri kalmasna neden olan etkenleri yle sralyor: 1. Yeis (mitsizlik) 2. Toplum hayatnda sdkn (doruluun) lmesi. 3. Dmanlk arzusu. 4. Mminleri birbirine balayan manev balar bilmemek. 5. stibdat. 6. ahs menfaat peinde koma. Bu balklarn her biri, birer mstakil konudurlar. Onun iin her Mslman bu konulardaki eksiklerini tamamlamal, mitsizlikten de uzak durmaldr. ou insan; ite daha dzelmeyiz, her ey bitmitir deyip insanlar tembellie gtren szler kullanmaktadr. Bu davada, bu yolda mitsiz olunmamaldr. Cenab- Hak alanlarn mkfatn karlksz brakmayacaktr. Hizmet kyamete kadar devam edecektir. mitsizlik fayda; deil zarar getirir. O yzden baarma hususunda genlerimiz mitli olmal, kendi kendilerine gvenmelidirler. Gven olmadan baarnn olmas mmkn deildir. Baz genlerimiz kendilerine gvenleri olmad iin okul hayatlarnda baarl olamyorlar. nk kendisine hep kafas almayan biri olarak baktndan dolay kendisini gelitirmek iin kitap ta okumuyor. Hlbuki bu konuda aratrma yapan insanlar beynin renme kapasitesinin ok geni olduunu haber veriyorlar. nemli olan beynin gcn okuyarak artrmak, onu tembelletirmemektir. Baarnn srr; insann kendine gvenip azimle almas ve bol bol okumasdr. nk okuyup beyni gzel kullanmak, insann beynini gelitirip, unutkanln azaltt gibi; okumamak ta beyni kreltiyor. Bunun yannda ar heyecan ve stresten saknlsn, ar heyecan ve skntda unutmaya, beynin zayflamasna sebep oluyor. Ayn zamanda okumak bilgiyi artrr, bilgide beynin vitaminidir. Hafzla balayan bir kiiyi dnn; ilk zamanlar gnde be satr zor ezberlerken, zaman ilerledike ayn ahs gnde on, on be sayfa ezberlemeye balyor. Demek ki, beyin altka kuvvetlenip geliiyor. O yzden beyni vcut kaslarna benzetmiler, antrenman yaplmasa kaslar gelimedii gibi, beyinde kullanlmad takdirde zayflyor.

454

Firaset-l Mminin

yleyse devaml bir eyler renerek beyni altrp, gelitirmek gerekir. nk okumak zihin sporudur. Okunan bilgilerin kalc olmas iin de, severek ve renip bilgi sahibi olmak iin okunmaldr. Yoksa okumak olsun diye okunmamaldr. nsanlar bir eyi severek ve zevk alarak yaptklar zaman daha baarl olacaklar kesindir. O yzden derslere, kitaplara sknt ve korku veren bir eymi gibi baklmamaldr. Bu, baarszln en byk sebebidir. Baarszln dier bir sebebi ise, dzenli almamak ve alma eklini bilmemekten kaynaklanyor. Bazen bu iin uzmanlar alma eklinin nemini rencilerine yle anlatyorlar: Bir derse alrken dzenli, severek aln, ezberci olmayn, konular anlamaya aln. Okuduktan sonra o konunun bir zetini aklnzda yapn ve onu ara sra tekrar edin, o bilgilerinizi ileride hatrlamak iin de baz kodlamalarda bulunun. Yani onu hatrlatacak bir eylerle balant kurun, bir de salam bilgiler edinin gibi demek ki dzenli almalar insana zaman kazandrp daha bilgili olmasn salyor. Kt hafzann sebeplerini yle belirtmiler: Dikkatsizlik, gven azl, nem vermemek, aklda tutma tekniini bilmeme, bilgileri not almama ve bilgilerin kullanlmamas! Kimi genleri gryoruz; okumay, almay sevmez, baar iin cidd gayretler gstermez. niversite imtihanlarna girecei zaman da trbelere, mezarlara koar. Bu hususlarda kimileri arlklara girip, ziyaretlerin etrafnda tavaf yapar gibi yedi defa dolar, kimileri de yatrlar adna kurbanlar keser. Bunlar iman tehlikeye atmak demektir. Hatta avam tabakas ziyaretler hususunda yeni yeni bidatlar karp, filan ziyaret ocuu olmayanlar iin, filan ziyaret romatizma iin, filan ziyaret niversite iin ok iyi diyorlar. Yani her ziyarete farkl bir grev yklyorlar. Bunlarda aslsz dncelerdir. ou insan ii maksadndan dar karyor. Hlbuki Allah-u Teala, alan ve bilen kfir de olsa kazanmay ona nasip ediyor.

Taleb eden bulur/Arayan maksuduna eriir.

Demek ki, baarl olabilmek iin, bilgi ve gayret art. O yzden gereken sebepleri yerine getirip, ondan sonra da Rabbimize dua edip, tevekkl etmemiz daha doru olur. Yce Rabbimiz bu dnyada her eyi birer sebebe balam. O sebebi yerine getirmeden, stenilenlerin normal artlarda olmas sz konusu deildir. Mesel bir kapy amak iin anahtar lzm, sen anahtar o kapnn deliine koymadan, oturup duayla o kapy amaya alrsan, belki yzyllarca beklemen icap eder. yle yapacana Rabbimizin koymu olduu sebebi yerine getir, istediin oluversin. Bir de anne ve babalar, eitimciler, kesinlikle ocuklara senin kafan almyor, sen baaramazsn dememelidirler. Yanlta syleseler fikirlerine sayg duyulmal, derse katlmas iin ona cesaret verilmeli ve ona sorular sorulmaldr. zellikle eitimciler dersi severek anlatmal, rencinin seviyesine inebilmeli, nasl anlaya bilecekse o ekilde anlatmaldr. Gven ve mit krc szler, ocuklar ve yetien genler iin ok zararldr. Ders

Firaset-l Mminin

455

verdiiniz kiilere, ders esnasnda moral ve gven verdiiniz zaman, onun anlama kabiliyetinin daha da arttn greceksiniz.
Asla kimsenin umudunu krma. Belki de sahip olduklar tek ey odur. (Mevlna)

Ayn zamanda genlerimizi, okumazsan isiz ve a kalrsn, perian olursun deyip, korkutarak okumalarn salamaya almaktan ziyade; onlara, dine, imana, vatana, millete, faydal bir insan olmak iin okumann nemini anlatalm. Onlar hep kendi menfaatini dnen, para ve makam dkn olarak yetitirmeyelim. Niyetlerimiz iyi ve her iimizde Allahn rzasn gzetmek olunca, pek ok dnyalk gayretlerimizin bile ibadet yerine geeini onlara retelim. Zaten hizmet uurunu alan bir kiinin aamayaca zorluklar yoktur. Bizler de genliin gzel bir ekilde yetimelerine nem verelim. lmi, okumay onlara sevdirelim. Okumayan bir nesil devaml din dmanlarnn oyununa, hilesine derler. Genlik en byk nimetlerden biridir. Onu da en nemli eylerde kullanmalyz. Her eyden nce bizler sorumluluk duygusu tamalyz. Bizler evltlarmzn nasl biri olmasn istiyorsak, bata bizler yle olmalyz. Evldna oku diyorsun; ama kendin okunmuyorsun. Allah-u Tealann sana farz klm olduu Kuran bile renmiyorsun. Sen yce Rabbinin emrini inediin halde, evldndan nasl itaat bekleyebilirsin! u gerek ki, anne, babas kitap okumayan, evlerinde kitapl olmayan bir ailenin ocuunun okuma alkanl edinmesi ok zordur. Her mslmann evinde faydal eserler ieren bir kitaplnn olmas lzm; ama pek ok kii nefsi namna paralar harcar, kitap almaya gelince eli titremeye balar. Hlbuki bir kitabn yazlmas ylar alyor. O kadar emei sen czi bir cret vererek alyorsun. Bir de bizler, evltlarmz okutalm, ilmi sevdirelim derken, hibir zaman sadece dnyalk menfaatler iin okusunlar demiyoruz. nk sadece dnyalar kurtulsun da; ahiretleri ok da nemli deildir gibi davranlara girmek son derece yanltr. Bizler faydal ilimden ve okumadan bahsediyoruz. limle beraber edep ve terbiyenin de olmas gerektiini sylyoruz. Baz aileleri gryoruz: Hep evldnn okumasn istiyor; ama onun ahlkna, dinine, vatanna bal olup olmadna hi nem vermiyor. ayet bir insan okurda, onun ahlknda, ahsiyetinde cidd sorunlar varsa, bu evlttan kim ne bekleye bilir. Bu tr insanlar dine, vatana ve millete faydal olmasn bir yana brakn daha beter zararl olurlar. Bu vatana, millete ve dine zararl olacak kii evldmzda olsa, nemli yerlerde grev almasn istememeliyiz. Nice insanlar, olunun niversiteyi kazanmas iin ne gayretler sarf ediyor. Ama burada insan dndren ey: Bizler iki gnlk dnyada evltlarmzn perian olmasn istemediimiz halde, acaba niin evltlarmzn ahiret hayatlarnn kurtulmasna da, dnyalar kadar nem vermeyiz? Sadece

456

Firaset-l Mminin

evldnn dnyasn dnp; ahiretlerinin derdini ekmeyen anne ve babalarn ahiret inancnda byk sorunlar var demektir. Ailelerin yapm olduklar bir dier yanl; niversiteyi kazanmalar iin evltlarna ok bask ve hakaretler yapyorlar. ocuktan gcnn stnde eyler istiyorlar. ocuklar niversiteyi kazanamazsa sanki dnyann sonu gelecek. Bu basklar sonunda nice genler ruh bunalma girip intihar bile ediyorlar. Bir de bu lkenin her trl insana ihtiyac var, herkes evldnn doktor olmasn isterse, dier iler ne olacak. Aslnda baskyla deil de, sevdirerek, hizmet ve faydal olma uuru verilerek evltlarmz okutalm. Faydal ilmin nemini, faydasz ilmin de zararlarn retelim. Nice aileler ocuk okutmu; ama sanki ekya yetitirmi. Kendi menfaati iin elinden gelse, anne ve babasna bile zarar verir. Nice aileler de evltlarnn ilimle, okumayla beraber edep ve terbiyesine de nem vermiler, onlarla gzleri ve gnlleri doluyor. unu demek istiyoruz: Okumu; ama ahlksz bir evldnz olacana, ahlkl bir meslek ehli, bir ticaret ehli evldnz olsa ondan ok daha iyidir. yleyse okumayla beraber, edep, terbiyeye, dini eitim, faydal ilimler alp insanln dnya ve ahiretlerinin kurtuluuna nem veren evltlar yetitirelim. Baz aileler de, ocuklar hakknda edep ve terbiye kurallarna nem veriyor; ama dini terbiye vermiyor. Bu defa da baka sorunlarla karlalyor. O yzden gzel hasletlerimizle Allah-u Tealann rzasn talep edelim, dini eitim almadan, dini emirleri yerine getirmeden sadece gzel hasletlerin de kfi gelmeyeceini bilelim. Birde, bir yanl dzelteyim derken bir baka yanla dmeyelim. Bir eyi verken bir baka ynden karalayp; karalamadmzn bilincinde olalm. ou zaman bir eyi vyoruz, bizi dinleyenler bylede olur mu deyip tepki gsteriyor. nk o faydal zannettiimiz anlatmn iinde bir baka ynde ktleme var farknda deiliz. Adam tasavvufu, lednni ilmini veyim derken bu defa zahir ulemas dediimiz dier din limlerin yolunu karalyor. Veya bu davrann tersi yaplyor. Hlbuki dinimizi o limlerden reniyoruz. Yani, faydal olan bir baka almay eletirerek kendi fikirlerimizi sunmayalm. Elbette yerine gre hakl eletiriler yaplr; ama bu bizi haksz ve faydasz eletirilere sevk etmemelidir. Farkna varlan bir yanlln veya eksikliin giderilmesine alrken, gelebilecek zararlarda hibir zaman gz ard edilmemelidir. Kitap okumamak nasl ki bir eksikliktir; ama o eksiklii; faydal, zararl ayrm yapmadan kitaplar vererek veya ilmin gerektirdii edep ve terbiyeyi vermeden gideremeyiz. Okusunlar diye yersiz basklar yaptmz zaman kitap okumay sevdirmi olmayz. Halk ynetenlerin: u kadar yl zaruri ve kesintisiz okuyacaksnz, okurken de banz aacaksnz demeleri, belirlediimiz sreye kadar devam etmezseniz hapse atarz, para cezas veririz demeleri veya belirlenen sreye kadar okula devam etmek istemeyen rencinin velisini hapisle, parayla tehdit etmek de yersiz basklardr, hrriyetin kstlanmasdr. nk kendi evldnzn

Firaset-l Mminin

457

geleceini siz deil de; bir bakalar belirliyor. Byle davranlarla okumak sevdirilemez. Bu gibi davranlar da eitime sevk etmedeki aksaklklardr. Bu konular zerinde de biraz dnlsn. Deyim:

Hata stne hata yapt, yanl baka bir yanlla dzeltmeye kalkt.

Bir de genlerimizi tembel altrmamalyz. Bazlarn gryoruz, nereye gitse hep yatp uzanyor, hi oturduklarn kolay kolay gremezsin. Bunlar rnek alan genler de nereye gitseler uzanyorlar. Hatta yle oluyor ki televizyona bakyor yatarak, ders alyor yatarak, yemek yiyor yatarak. Hlbuki uzanarak, yatarak yemek yemek Peygamber Efendimizin snnetine muhaliftir. yleyse genlerimizi tembellie sevk edici alkanlklardan uzak tutalm, onlara gzel rnek olalm. Biraz da oturmaya alsnlar. Baz yrelerde, zellikle kylerde bykler hep uzandklar iin ocuklar da yle alyor. Bir de maalesef kylerde yaayan kardelerimizin ou dini yaamaya fazla nem vermiyorlar. limden uzak, dnya hrs kendilerini sarm, bir de faiz gibi gnahlara bulayorlar. Doru dzgn camiye gitmiyorlar. Kye cami yapmlar; ama camiye gelmiyorlar. Kimileri ezan okunduu zaman bile gybet ve dedikoduyla urayor. Bir ky dnn ki: Orada cami var; ama cemaati yok, namaz klp, zikir yapan yok. Cami bombo. dete bu camiler bir yetim gibi boyunlar bkk, kendilerini ibadetle enlendirecek uurlu cemaati bekliyorlar. Mslman kyllerin kendi camilerine sahip kmamalar, onu cemaatsiz brakmalar Mslmanlara yakmaz. Hlbuki yeryznn en gzel ve hayrl yerleri Allahn evleri olan camilerdir. Bu insanlar Allahn evi olan camileri cemaatsiz braktklar iin Allah indinde hesap vereceklerdir. Pek ou ocuklarna gzel bir dini eitim de vermiyor, sanki bedev bir hayat yayorlar. Bunlar ok byk bir gaflet iersinde mrlerini geiriyorlar. lmin, caminin, dinin kymetini bilmiyorlar. Hlbuki kydeki insanlar, ehir hayatna nazaran gnah ortamlarndan ok daha uzaklar. O yzden namazlarn camide klsalar, hep beraber dini dersler yapsalar, deta o ky huzur ky, cennet bahesi oluverir. Keke kulluun nemini anlayabilselerdi. Bizler hem dnyamza, hem de ahiretimize altmz zaman Rabbimiz bizlere pek ok nimetler verecektir. Mslman oturup; kfir alt zaman Cenab- Hak kfire bile vermektedir. O yzden alan olalm, slmn madd manev glenmesinde yardmda bulunalm. Aramzdan kini, buzu, hasetlii karp atalm. Din dmanlarna kar karde olalm, birlik olalm. nk din dmanlarna kar en kuvvetli silh ve siperin ve kalkann: Uhuvvet-i slmiye (slm kardelii) olduu belirtilmitir. Ve Allah dostunun biri, kin ve dmanln Mminlere kar yaplmasnn yanlln u gzel szlerle dile getiriyor:

458

Firaset-l Mminin

Adavet (dmanlk)etmek istersen, kalbindeki adavete adavet (dmanlk) et; onun refine (kaldrlmasna) al. Hem, en ziyade sana zarar veren nefs-i emmrene ve heva-i nefsine adavet et, slahna al. O muzr (kt) nefsin hatr iin Mminlere adavet (dmanlk) etme. Eer dmanlk etmek istersen; kfirler, zndklar oktur; onlara adavet et. Evet, nasl ki muhabbet sfat, muhabbete layktr. yle de: Adavet hasleti, her eyden evvel kendisi adavete lyktr. Eer hasmn (dmann) malp etmek istersen, fenala kar iyilikle mukabele et. Kuran- Kerimde yle buyurmaktadr: Ve onlar ki Rablerinin yzn (rzasn) arzu ederek (nefsin gcne giden eylere) sabrederler. Namaz klarlar, kendilerine verdiimiz rzktan gizli ve ak olarak (hayr yoluna) harcarlar ve ktl iyilikle savarlar. te bu dnya yurdunun (gzel) sonucu onlarndr.1

Baka bir yet-i celilede ise Yce Rabbimiz yle buyuruyor: Onlarn gslerindeki kini karp attk; (hepsi) kardeler olarak kkler zerinde kar karya oturur (sohbet eder)ler.2

Evet, kzacamz biri varsa o da Mminler deil de kendi nefsimiz olmaldr. Zaten Mminlerin en byk dman nefsidir. Onunla mcadele kyamete kadardr. Onunla uramak zaten bal bana bir sorun, onun iin nefsimizin eksikleriyle, ayplaryla uraalm. Mmin kardelerin ayp ve kusurlarn aratrmayalm. Tm Mminleri nefsimizden aziz bilelim. Mmin kardelerde grdmz iyi olmayan bir huydan sfattan dolay onun tm iyi sfatlarna da dmanlk etmenin ok yanl olduunu bu yolun nderleri haber vermilerdir. Bir de kusursuz grnmek isteyenler, insanlarn da kusurlarn grmemelidir. Kardeimizde beenmediimiz sfatlardan bizlerde hi yok mudur? Her bir yanlmzdan dolay dostlarmz bize srt dnerse dostsuz kalrz. Ve onlara yle syleyelim: Kardeim, benden niin yz dnyorsunuz? Ben de bir beerim. Benim de hatalarm olabilir. Byle her hatada birbirimizden yz dnersek slm kardelii nasl gerekleir? Yeter ki zr dilemesini bilelim. Yeter ki hakszlmz kabul edebilelim. Burada Bedizzaman Said Nurs (rh.a)in u sesleniine kulak verelim: Her ikinizin: Haliknz bir, Malikiniz bir, Mbudunuz bir, Razknz birbir bir, bine kadar bir, bir. Hem Peygamberiniz bir, dininiz bir, kbleniz bir, bir bir yze kadar bir, bir. Sonra kynz bir, devletiniz bir, memleketiniz bir ona kadar bir bir. Bu kadar bir birler vahdet ve tevhidi, vifak ve ittifak, muhabbet ve uhuvveti iktiza ettii ve kinat ve kreleri birbirlerine balayacak manev zincirler bulunduklar halde; ikak ve nifaka; kin ve adavete sebebiyet veren rmcek a gibi ehemmiyetsiz ve sebatsz eyleri tercih edip Mmine kar hakik adavet(dmanlk) etmek ve kin balamak; ne kadar o rabta-i vahdete bir hrmetsizlik ve o esbab- muhabbete kar bir istihfaf(kmseme) ve o
1 2

Rad sresi, yet:22 Hicr sresi, yet:47

Firaset-l Mminin

459

mnasebt- uhuvvete kar ne derece bir zlm ve itisaf (hakszlk) olduunu; kalbin lmemi ise, akln snmemi ise anlarsn
EY EHL MAN!

Zillet iinde esaret altna girmemek isterseniz, aklnz banza alnz! htilfnzdan istifade eden zlimlere kar (Mminler kardetir) kala-i kudsiyesi iine giriniz; tahassun ediniz (yani snnz.) Yoksa ne hayatnz muhafaza ve ne de hukukunuzu mdafaa edebilirsiniz. Malmdur ki; iki kahraman birbirleriyle bouurken, bir ocuk, ikisini de dvebilir. Bir mizanda iki da birbirine kar muvazenede(arlkta denk olsa) bulunsa, bir kk ta, muvazenelerini bozup onlarla oynayabilir; birini yukar birini aa indirir. te ey Ehl-i iman! htiraslarnzdan ve husumetkrane tarafgirliklerinizden kuvvetiniz hie iner; az bir kuvvetle ezilebilirsiniz. Hayat- itimaiyenizle alkanz varsa,(Mmin Mmine kar: paralar birbirini destekleyen smsk kenetlemi bir bina gibidir.) dstur-u liyeyi dstur-u hayat yapnz; seflet-i dnyeviyeden ve akavet-i uhreviyeden kurtulunuz!... Evet, Mminler kuvvetlenmeleri iin birbirlerini sevmelidirler. Birbirlerine yardmc olmaldrlar. Kendi merebindekileri sevmeleri gerektii gibi tm Mslmanlar da sevmelidirler. Sevgide farkllklar olabilir; ama aralarnda sevmemezlik olmamaldr. te slm kardeliinin gereklemesi iin davamzda, hizmetimizde samim ve ihlsl olmalyz. Samim ve ihlsl olduumuz zaman Mmin kardelerle aramzda ahs ve nefsi problemler olmaz. Olsa, hakkn ortaya kmas iin istiareler olur. Mmin kardelerle olan fikir alveriinde dncemizin hakllndan ziyade; hakkn ortaya kmasna almalyz. Hak ortaya ksn da isterse dier Mmin kardelerimizin eliyle ksn. ou insan var ki, nefsini hakl karp mahcup olmamak iin, yenilgiyi iine sindiremediinden dolay kar tarafn haklln yok etmek, rtmek istiyor. Nefis namna hakk ve hakly yok etmeye almak zulmdr, cinayettir. Hlbuki hak ister bizden, ister bakalarndan ksn sevinmemiz gerekir. Baz kiiler var; Mmin kardelerini yle yanllkla itham ediyorlar ki, nsann tyleri diken diken oluyor. Baz kiiler de, baz Mslman cemaatini kfrle, irkle, bidat ehli olmakla, sapklkla suluyor. Ve davasnda hakl olduunu ispat etmeye alyor. Hlbuki davasnda hi de hakl deil. ou zaman iddialarmzda hakl olmay isteriz. Hlbuki sen davanda hakl olsan, senin szne gre milyonlarca Mslmana kfir deyip o insanlar cehennemlik grmemiz gerekecek. Yani bizim hakl kmamz uruna yz milyonlarca Mslman cehenneme reva grmemiz insaf mdr? Bazen buna benzer durumlar oluyor. yle diyorum: nallah ben fikrimde yanlyorumdur. nallah karmdaki Mmin kardeler hakldrlar. ayet ben isabet etmi olsam milyonlarca insan byk gnahlarla kar karya gelecek. Rabbim inallah bizleri, cmle Mmin kardeleri ve onlarn katld

460

Firaset-l Mminin

cemaatleri de affetsin. Hatalarmz balasn. Bilerek bilmeyerek kendi yolunun hizmetinde yaptmz yanllarmz affetsin. Rabbim kimsenin emeklerini boa gidermesin. Kendisine iman edenleri cehennemden kurtarp cennetine nail eylesin. nsanlarn cehennemlik olmas ne demektir? Hi dndk m? Ne bir servet kaybna, ne bir hapse, ne bir tokat yemeye benziyor. Yanmzda bir gayrimslimi dvseler hemen atlyoruz, dvmeyin diyoruz. Durum byleyken, nasl olurda filanlar ben irkle itham ediyorum, inallah kfrle itham hususunda ben haklymdr, diyebilirim? nsaf ehli yle dnr: Madem bu konuda kfr ve irk tehlikesi var. nallah ben hakl deilimdir. nallah dinde isabet eden onlardr der. Dncelerimi yazya dkmeye alyorum; ama tam olmuyor. Yani unu kastetmek istiyorum: Mminlerin hatal, bizlerin hakl oluu bizleri her zaman sevindirmesin. Mminlerin dnya ve ahireti iin hangisi daha iyi ise onun olmasn isteyelim. Bir de Mmin kardele aralarmzda farkl grler olduu zaman hemen her eyi kfr, irk ve sapklk erevesinde deerlendirmeyelim. Mmknse meseleleri hell haram veya gnah, mekruh snrlar erevesinde dnelim. Bizim Snn geleneimiz o ki: nsanlar mmkn mertebe iman izgisinde dnmemizdir. Hemen olur olmaz durumlarda kfir, irk gibi laflar kullanmamalyz. Madem yce Rabbimiz, Onun Resl bizlere slm kardeliini emretmi ve bu hususta yetler ve hadis-i erifler bizlere hep slm kardeliini telkin etmektedir. yleyse bunun zerinde nemle durmamz icap etmektedir. nk kffara kar durabilmemiz, dnya ve ahiretimizin kurtuluu, gerek slm kardeliinin salanmasna baldr. Bu sebepledir ki aralarmza tefrika ve nifak sokmaya alanlara kar dikkatli ve uyank olalm. Bizlerin dalmasna sebep olan yanl huylarmz hakka teslim edelim. Dmanlarn bizleri ypratmaya altklar bu devirlerde ufak tefek meselelerle Mmin kardelerle aramz amayalm. Dini menfaatleri, insanln kurtuluunu n plna alalm. Nefsi menfaatlerimizi en sonda dnelim. Nefsimin dedikleri olsun da, istersen din zarar grsn, istersen Mminler perian olsun dncelerinden vazgeelim. Zaten slm limleri de bizlere hep buna benzer uyarlarda bulunuyorlar. Bizlerin en byk problemlerimizden birisi de: Sevdiimiz, tabi olduumuz zatlarn bizlere sunduklar llere ok dikkat etmememizdir. Bizler hep kendi anladmz ekilde hizmet sunmaya alyoruz. Hlbuki o din nderlerinin neleri vurgulamak, neleri anlatmak istediklerine bakmamz gerekir. Onlar apak olarak dini kaideleri bizlere haber veriyorlar. Ama bizler ar ballktan veya taassuptan dolay onlarn anlattklarn yanl uygulamaya balyoruz. Yani hibir din limi Mslman kardelerin arasna nifak sokan davranlara evet demezler. O yzden herhangi bir davran ki: Mslmanlar arasna sevgi yerine dmanlk tohumlar ekiyorsa o davran yanl ve dinin tasvip etmedii eydir. Hakkn

Firaset-l Mminin

461

sylenmesinden dolay da hibir Mmin darlmamaldr. Srtmzdaki akrebi bize haber verenden Allah raz olsun demeliyiz. yiliimize dahi birileri bir eyler sylerse, hemen her eyi kt olarak alglamamalyz. nsanlarn niyetleri ve samimiyetlerine de baklmaldr. Dini emirler sylenildii zaman, hakk her kim sylerse sylesin, ona sayg duymal ve hakka sarlmalyz. Baz kiiler var ki, hi kendilerinde hatay kabullenmezler. Bylesi insanlar kendi kendilerini de dzeltmezler. O yzden bizler aleyhimizde sylenen szlere de nem verelim. O szler ierisinde hakllk pay varsa kendi kusurumuzu telfi edelim. Bakalarnn almalarna ibretle bakalm, bizden daha gzel hizmet sunanlar veya daha gzel hizmet ekilleri varsa onu biz de uygulayalm. Eksiklerimizi tamamlamaya alalm. Yani bazen de bizler bakalarna tabi olalm, her zaman herkes bize tabi olsun demeyelim. Demek ki kt hasletlerimizi atmaya, birbirimizin iyi yanlarn almaya almalyz. Her cemaatin kusurlar, hatalar varsa da gzel yanlar daha da oktur. Rabbim hizmetlerini kabul etsin. Bu konuda ihls ve samimiyeti bizlere nasip etsin, riya ve gsteriten korusun. hls ve samimiyetle ok zorlu dalar bile alr. Cemaatlere dini derslere giden kardelerimizden isteimiz: Kendileri gittikleri dini derslere arkadalarn da, komu ocuklarn da gtrsnler. Orann manev havasn onlar da teneffs etsinler. Onlarn devam etmeleri iin gayret sarf etsinler. Bir kiinin cehennemden kurtulmas kadar gzel bir ey var mdr? Yani hizmet etmek, birilerinin kurtuluuna sebep olmak iimizde olmal, o dnce bizi insanlara hizmete, dinin ycelmesi iin almaya sevk etmelidir. Herkes kendi gcne gre bu yanan atee bir bardak su dkmelidir. nsanla iyilii emretmek onlar ktlkten engellemeye almak hepimizin gayesi olmaldr. Hadisi erifte yle buyrulmutur:

Allahu Telnn bir kimseyi senin ellerinle hidayete erdirmesi, senin iin gnein zerine doduu ve batt eylerin cmlesinden daha hayrldr. 3 ou insanlarn ve yallarn yapt gibi bir kede miskin miskin, tembel tembel oturmak Mslmana yakmaz. Mslmanlar devaml en nde giden olmaldrlar. Mslmanlk geri kalml, zilleti kabul etmez. Ahiretimizi de unutmamalyz. Bizler grevlerimizi yapalm, baar ve hidayet Allahtandr. ster dnyalk almalarmz olsun, ister uhrev almalarmz olsun bu hizmetlerden dolay dnyalk menfaat, an, hret, makam, mevki deil de Rabbimizin rzasn gzetelim. Yaptmz dnya ileri de olsa, o iimizde Cenab- Hakkn rzasn dnrsek o dahi ibadet hkmne geer. Ve hepimiz bu hizmet kervanna katlp madd ve manev yardmlarmz esirgemeyelim. Hizmet sunan cemaatlere yardmda bulunalm. Bu iler sadece
3

el- Mucemul-Kebir, cz 1 s. 315

462

Firaset-l Mminin

duayla olmaz. Hem paramz harcayacaz, hem de hizmet edeceiz. Dini hizmet sunan insanlarn fedakrlna kar bizler de onlara madd yardmlarda bulunmalyz. Bu gibi hususlarda zengin Mminlere ok grevler dmekte; ama bazlarnn yapt gibi hep ii zenginlere brakmak ta yanl. Bir hizmet olaca zaman zenginler yardm eder diyorlar. Hlbuki bu da eytann bir hilesidir. Zengin durumuna gre, bizler de kendi gcmze gre yardmc olmalyz. Hep zenginler yapsn deyip bizlerin de cimrilik yapmamz doru deildir. Bir de din hizmetlerinde fakirlere yardmc olma durumlarnda kendi ihtiyalarmzn veya borlarmzn bitip zengin olmay beklemeyelim. Baz Mslmana filan yerde Mmin kardelerinin ihtiyalar var. Onlara yardm edelim dediin zaman gcnn olmadn sylyor. nemli olan, ihtiya iinde de olsak Mminlerin yardmna komamzdr. Bir de ey Mmin kardeim, senin ihtiyacn, borcun hi bitmiyor ki, hep dert yanyorsun, haline kretmiyorsun. Tok karnna alamaya almsn. Elbet ihtiyacn bitmez. Evin en gzelini alyorsun, ondan sonra en gzel arabay alyorsun, ondan sonra ba alyorsun, ha bire maln artryorsun. Senin gzn doymuyor ki, ne zaman Allah yoluna yardm edip harcayacaksn, yardm iin zengin olmay, borlarnn bitmesini bekliyorsan aldanyorsun. ok maln ok hesabnn olacan unutmayalm. Nefsimize harcarken gzmze gelmedii halde Allah yoluna ise en kk miktarda elimiz titrerse o maln hesabn nasl vereceiz? Bir de herkes zenginliine gre byk ilere giriyor. Bu defa da her zaman borlu olarak yayor. Ey kardeim! Sen kendini niin o kadar perian ediyorsun. Zaten iflas edenlerin ou tamahkrlk (daha ok malm olsun) dncesinden dolay iflas etmitir. Byk kazanmak iin byk oynuyorlar, riski ok olan ilere giriyorlar. Bu defa da kaybettiler mi, byk kaybediyorlar. Byle mr boyu borlu yaayp hibir hayr kurumuna, ilim yuvasna yardmda bulunmamak yanltr. Hayrlarda bulunmak iin Azrailin gelmesi mi lzm? Az bir infakla mesuliyetten kurtulacan zannetme, maln bir imtihan iin verildiini bil. ou kiiye mal verilip imtihana tabi tutuluyor maalesef yz akyla bu imtihandan kan ok az oluyor. Maln deitirmedii insan parmakla gsterilecek kadar azdr. Mal biriktirme sevdasndan dolay hep borlu yaayanlar, varlkta yokluk ekenlerdir. Barajn yannda susuzluk ekenlerdir. yleyse halimize kredelim. Allah yolunda malmz gzmz krpmadan harcayalm ki canmz cehennem ateinden kurtaralm. Ve Allah iin ne verilirse karlksz kalmaz. Allah-u Teala bizlerden ok daha cmerttir. yet-i Kerimede yle buyrulmaktadr: De ki: Rabbim kullarndan dilediine rzk yayar ve ona (tekrar rzk) ksar. Siz Allah iin ne verirseniz Allah onun yerine bakasn verir. O, rzk verenlerin en hayrlsdr.4 Az maln hesabnn da az olacan da bilelim. Peygamber Efendimiz (s.a.v) yle buyurmutur:
4

Sebe sresi, ayet: 39

Firaset-l Mminin

463

ki ey vardr ki demolu onlardan holanmaz: lmden holanmaz. Hlbuki lm (sa kalp da yapaca eitli gnah ve)fitnelerden daha hayrdr. Maln azlndan holanmaz. Hlbuki maln azl hesabn (ve sualin) daha az olmasn gerektirir.5

Bir sadaka bizleri dnyalk ve ahiretlik pek ok bel ve skntdan kurtarabilir. Cannza, malmza, evldmza, bir bela geldii zaman biraz da suu nefsimizi de arayalm. Hizmet iin toplanan paralar israf edilmemeli, ne maksatlarla verilmise oralarda kullanlmal. Bunlar kul hakkdr. Hizmet iin verilen paralar. Lzumsuz yerlerde kullanlmamaldr. Zekt parasysa, zekt den yerlere kullanlmaldr. Vakflarla ilgili hususlarn fkh yn iyi bilinmelidir. Sevap kazanalm derken bilmeyerek gnahlara girilmemelidir. Bu hizmetimizi srdrrken genlerimize sahip kalm. Onlara din eitim verelim. Genlerimizin hem dnyalk geleceini, hem de ahiretlerini dnelim. Kendilerine i imknlar salanmad zaman gelerimiz kt alkanlklar ediniyorlar. sizlik ve paraszlk yznden her trl yola bavuruyorlar. Ya kumarc, ya ikici, ya hrsz, ya da yol kesici oluyorlar. Geler din eitimi almazlarsa, bir de fakirlik ve isizlikle de kar karya kalrlarsa, bu defa misyonerler kendilerine dnyalk her trl imkn veriyorlar ki, o genleri kendi saflarna eksinler. Onun iin slm lkeleri zengin olmal, fakirlik yznden genlerinin batl yollara gitmesine sebep olmamaldrlar. Nice fakir lkeler var ki, misyonerler oraya gidip her trl dnyalk imknlar salyorlar ki, onlar kendi saflarna alabilsinler. deta bir casus gibi iimizde gezip fitnelere sebep oluyorlar. Ama biz Mslman lkeler, madd ynden gl ve zengin olsak bu fakir lkelerin yardmna bizler kosak, onlarn imanlarn muhafaza etsek veya imana gelmelerine sebep olsak daha iyi olmaz m? te bu yzden genlerimize yardmc olalm. sahalar aalm ki babo gezerek kt insanlarn kurban olmasnlar. Maalesef bizim lkelerimizde kzlar ie alnyor. Erkekler ise bo geziyor. Hlbuki ie alnma durumunda ncelik erkek evltlarna tannmaldr. nk kz ocuklar isiz kaldklar zaman erkekler gibi azgnlamyorlar. Ama erkek evld almad zaman hrszla, yol kesmeye, adam ldrmeye kadar gidiyor. Bunun n alnmaldr. Pek ok i yerinde, erkeklerle ilgili mesleklerde bile, altrmak iin kzlar tercih edip erkeklerin babo gezmelerine sebep olanlar, toplumun ve ailenin, huzurunu ve gvenini bozmaktadrlar. D mihraplarn oyununa gelmektedirler.

Msned (mam Ahmed ),c.5 s.428 (23113)

464

Firaset-l Mminin

KADININ ALIMAK STENN ARDINDA YATAN GEREKLER NELERDR?

1) Ekonomik zgrln kazanarak kocasnn minnetinden kurtulmak: Hlbuki slm terbiye ve eitim alm slm kadnnda byle dnceler kolay kolay olmaz. Gerek Mslman da, hanmna bakt iin baa kakma gibi dncelere girmez. nk her ikisi de bilirler ki: Hanma bakma grevini Cenab- Hak kocaya yklemitir. Koca kendi hanmna ve ocuklarna alp bakmak zorundadr. Bu konuda geveklik gstermek gnah olur. Toplumumuzda koca ekmei minnetsiz diye sylenir. Gerekten de yledir. Bu konuda baz haddini aanlar varsa da bu onlarn yanlldr. 2) Kendini ispat edip saygnlk duygusunu kazanma istei: almakla kadnlar bu isteklerini de elde edemiyorlar. 3) Aile btesine destek: Fakat getirdii ile gtrd birlikte hesaplandnda bunun da kadnlarn almalar iin geerli bir sebep olmad grlr. nk eer ocuk varsa, kre masraf, yol masraf ar yorgunluktan doktora gitme masraf, darlarda olduu iin daha ok ss eyas almas, altnn bir ksmn, belki hepsini bir bakalarna vermesi, ou zaman kadna da, kocaya bir ey brakmyor. Ama gzelim genliklerini, rahatlklarn para hrs veya bir ev fazla alma uruna feda ediyorlar. Koca yorgun, hanm daha yorgun bir ekilde, ocuklar da perian bir halde. Bizler baz faydalara ulamak iin aba harcarken, karlaacamz zorluklarn da hesabn yapalm. Biraz daha fazla malm olsun deyip yllarca yorulduun, kendini, kocan, ocuklarn perian ettiin dnya malnn bir gvencesi, bir garantisi var m? Yllarca yorulup biriktirdiin o azck dnyalk, bir hastalk ve musibet annda hepsi bir anda gidebilir de. Bir de u dnya malndan ok daha nemli eylerin olduunu da unutmayalm. Allah-u Tealann bizlere verdii nimetlere paha biilmez; ama ou insan bu konuda ok byk bir gaflet iersinde; lkin farknda deiller. O verilen nimetler elden gittikten sonra farkna varlyor; o zaman da bir fayda salamyor. yleyse her Mmin elindeki nimetleri iyilikte, Allah-u Tealann rzas dorultusunda kullansn ki, deerlendirmi olsun. Verilen nimetlerin kadrini anlaman iin u ibretli menkbeyi dinleyiver: Zamann birinde bir hkmdar varm, zenginlii tm dnyada bilinirmi. Hkmdar her gittii yere hazinesinin bir blmn gtrr ve bunlar sergilemekten onur duyarm. Hkmdarn hayatnda en ok gvendii, akll bir hocas varm. Gnlerden bir gn bu bilge kii ile otururken hkmdar yle bir soru sormu:

Firaset-l Mminin

465

Sen ki gn gizemine ermi, bilime yn vermi adamsn. nsanlar azdan kacak bir sz beklerler. imdi sen benim hkmdarlm ve servetim hakkn da ne dnyorsun? Bilge, bu soru karsnda hkmdarn gzlerine bakarak u szleri sylemi. Diyelim ki hkmdarm, kzgn ve usuz bir ldesiniz. lmemek iin, size uzatacam bir bardak suya servetinizin yarsn verir miydiniz? Verirdim tabi? Zaman geti diyelim, susuzluunuz artt, size uzatacam bir sonra ki bardaa servetinizin dier yarsn verir miydiniz? Hkmdar biraz dnr ve ardndan: lmemek iin evet, der. Bunun zerine bilge kii glerek u szleri syler: Madem yle, o zaman vnmeyin fazlaca. nk hametlim sizin servetiniz sadece iki bardak sudur. Bir de bazlar be on yllk yallk srecinde biraz rahat etmek iin gzelim genliini yorgunluk ve stres ierisinde geirip ocuklarn perian etmeye raz oluyor. Bu alan insanlarn yallklar ok rahat m geiyor? Bu almayan insanlarn yallklarnda muhakkak perian olacaklar diye bir kaide var m? Aslnda yllarca darlara kmaya alm bir kadn yalannca anden bir yerlerde kalmaya mahkm olunca daha ok skntlar ierisine giriyor. Bu da ayr bir zarar. 4) Bo zamanm deerlendirme dncesi: Bu da yerinde bir sebep deil nk zaten kadnlarn kendi evleriyle, ocuklaryla ilgilenmesi bile belli bir sorun. Bu ilgilenmeler kadna bo bir vakit brakmamaya yeter ve artar bile. Ev ileriyle ilgilenip ocuklara bakmak, kocasyla ilgilenmek kadna zaman brakmyor ki, bunlara g getirmeyen kadnlara baka iler de yklemek, zulmn ta kendisidir. Zaten kadnlara: Hi evle, ocuklarla ilgilenme desen dahi bu kadnlarn ftratna aykrdr. Hibir kadn evinin dzensiz, kirli olmasn istemez. ocuklarla ilgilenmemek de annelik efkatiyle badamayan bir eydir. Demek ki bo vakti deerlendireyim dncesi de yanltr. nk kadn evinin, ocuklarnn ii kendisine yeter ve artar bile. Kadnlarn i hayatna atlmas ona verilmi bir hak deil, kadn daha beter istismar etmektir. ou i yerleri kadnlarn almalarn isterken kadnlar dndkleri iin deil, onun maksad kadnlarn srtndan daha ok kazanma gayretidir. nk kadnlar erkeklere gre daha az paraya alyor. Daha nceleri bir erkek alp bir eve bakard. imdide , drt kadn alp bir eve bakyor. Anlayacanz deien bir ey yok. Veya alan erkeklerin skntlarn azaltmak iin kadnlar da bulunsun da, bazen akalar yaplsn dncesi. nk insan kar cinsiyle konutuunda daha rahatlyor. Nefsinin houna gidiyor.

466

Firaset-l Mminin

Ve kadn altrmalarnn maksatlarnn bir dieri de: Kadn hrriyete kavuturmak deil; kadnlar zahmetsiz olarak ele geirip, nefislerinin arzularna kavumak iin kadn; kadnln, gzelliini kullanarak erkek mterilerin daha ok alveri yapmalarn salamaktr. Bir erkein gen bir kz krmas daha zor gelecek dncesinden hareketle bu yaplmakta, daha nice art niyetli dnceler. Bu dnceler kadnlarn iyiliine mi ki, bunlar hep menfaate dayal karlardr. *Kadnn almasnn zararlarnn olduu da unutulmamaldr. Batl lkelerde bile kadn altrmak ne kadar dorudur? Onun aratrmas yaplmakta, nk onlar da bu alma sebebiyle pek ok sorunlarnda beraberinde geldiinin farkndalar. Kadnn kendi ayaklar zerinde durma algs, ngrld ekliyle kadn hayat karsnda hkim deil; mahkm etmitir. Kadnlar zgrlklerini yaama adna ftratlarndan koparlmtr. Kendi doal rollerini brakp erkeklerle rekabete giren kadnlar pek ok sorunlarla karlamlardr. Kapitalizm, aileyi, kadn gurbete drmekle kurban etmi, kadn adeta patronun hizmetisi yapmtr. Fabrikann dzeni; evin, ailenin dzeninden daha nemli kabul edilmitir.
Annenin almasnn ocuk Asndan Pek ok Sakncalar Vardr:

Hatta alan kadnlarn i yerinde ektii sknt ve stresin zararlar ana rahmindeki ocuun ruhunda daha olumsuz sonular dourmaktadr. hayatna atlan annenin ocuu dzenli olarak anne stnden, anne efkati ve merhametinden mahrum olarak byr. ocuklarn ok kk yata annesinden ayrlmak zorunda braklmas, bu ocuklarn kree ve bakalarna braklmas, bu ocuun salnda byk yaralar amaktadr. Batl pek ok aratrmac alan kadnlarn ocuklarnn daha sk hastalandklarn, onlarda daha iine kapanma, durguluk, ruh sorunlar olduunu orya koymulardr. Sovyet Rusya eski Devlet Bakanlarndan Gorbaov kadn altrmakla nasl hata ettiklerini yle itiraf etmitir: Yllar boyunca kadnlarmzn annelik haklarna, yuva yapclna ve ocuklarmzn vazgeilmez eitimine gereken eitimi vermedik. Kadn konusundaki hatamz, sava sonras ilediimiz politikann ac bir sonucudur. ok sayda erkeimizi kaybettiimiz iin ii bulmakta zorluk ekiyorduk. Kadn erkek eitlii slogan ile kadnlarmz alma sahasna zendirdik. Kadnlarmz, ocuklarn eitecek, evdeki gnlk ilerini yapacak ve mutlu bir aile ortam oluturacak zaman bulamad. Genlerimizde grlen bozuk davranlarn, tembelliin ve ahlkmzda, inanlarmzda, kltrmzde, retimimizde ortaya kan problemlerin ounu aile bandaki zayflktan kaynaklandn biliyoruz. Bizim iin alnacak acil tedbirlerin banda, alkolizm ile mcadele ve kadnn ailedeki roln arttrmak geliyor.1 Burada retim grevlisi bir annenin itiraflarna yer verelim:

alan kadn ve problemli ocuklar, s.105

Firaset-l Mminin

467

Kendisini ispat etmek, kariyer kazanmak iin i hayatna atlan einden boanan bir retim grevlisi, bir ders esnasnda iini anlam veremedii bir sknt kapladn, gizli bir gcn sanki kendisini eve ektiini, bu dnceden kurtulamayacan anlaynca mdrden izin alarak eve gittiini syleyen anne, szlerine yle devam ediyor: Bir taksi tuttum eve gittim. imden bir ses kapnn zilini alma anahtarla a diyordu, ben de yle yaptm yavaa kapy anahtarla ap ieri girdim, evde korku verici bir sessizlik hkimdi. Bilmediim bir duygu beni ocuk odasna ekiyordu. Kap kapalyd, kapnn koluna elimi uzatrken, heyecandan ayaklarmn titrediini hissettim. Kapy atmda grdm manzara karsnda donup kaldm. Barmak istiyordum; ama sesim kmyordu. Kadn bakcnn ayaklar plak olup bir ayann baparma ocuumun azndayd, zavall yavrum kadnn ayak parman emiyordu. Ter damlacklar yznde boncuklamt Bu renim grevlisi bayan, daha sonra bayldn, hastaneye kaldrldn, ayldnda ban annesinin dizine koyup aladn ve bir yandan da btn feministlerin can cehenneme, btn feministlerin can cehenneme diye bardn syler. ocuunun problemi iin mracaat ettii doktora: Size itirafta bulunmalym der. Ve ekler: Evvelce hafife alp kk grdm klsik ev kadnna imdi sayg duyuyorum.2 Kadn alt iin evlerde ok byk sorunlar yaanyor. Bu defa kar koca birbiriyle kavga edince bundan yine en ok etkilenip zarar gren ocuk oluyor. Ayn zamanda her gn daha ocuk uykudan gzn amadan kree braklyor ve gzn ilk atnda annesini greceine; ok yabanc bir yzle karlayor. Kadn akamleyin eve yorgun olarak geliyor. Bu defa da evde huzursuzluklar balyor ve kadnn kazand paradan doru drst bir hayr da grlmyor. Deer mi u iki gnlk dnya iin bu kadar rezilliklere katlanmaya evin huzurunu karp ocuklar perian etmeye. alan kadnlar ocuklara bakamad iin ocuk dourmuyorlar, olsa da krtaj ettiriyorlar. Bunlarda madd manev sorunlar oluturuyor. alan anneler, ocuklarn seviyorlarsa, ruh salklar bozuk asi ocuklar istemiyorlarsa tekrar dnmeli, gn boyu: Annem nerede? diyen ocuun sesine kulak vermelidirler.
Aile Hayat Asndan Mahsurlar:

Bir evde iki kii alnca evin o tm ileri ister istemez aksamaktadr. Akam eve dndklerinde yorgun argn, kimseler kendilerine yemek hazrlamam, evleri de dank. Her sabah ocuu farz gibi kree gtr, akam farz gibi git getir. Bunlar ayr sknt.
2

alan Kadn ve Problemli ocuklar, s. 44, 45

468

Firaset-l Mminin

Bir de evde kadn bakc tutulup ie gidildiinde, eve dnen koca, kadn bakcyla yalnz kalyor. Bazlarnda gndz kadn ie gidiyor. Kocas da geceleyin alt iin gndz evde uyuyan koca kadn bakcyla yalnz kalyor. Bunlar dinimizde haram, ok gnah olan eylerdir. Bir erkein yabanc biri ile evde yalnz kalmas haramdr, lmdr. Bu yzden nice irkinlikler olmutur. Allah korusun. Bu gibi insanlar dnyay kazanaym derken, dnyalarn da ahiretlerini de elleriyle ykan insanlardr. nsanlarda namus duygular da ok zedelenmi. Para uruna insan nasl olur da gen hanmn yabanc erkeklerin olduu evlere yalnz olarak, ocuk bakmaya gnderir. Hele o evin kocas gece alp gndz evde ise veya bu adam hi eve gelmiyor mu? Veya o evlerin baka yetikin erkek ocuklar yok mu? eytan bunlar gnaha sokmaya almaz m? Kadnla erkein yalnz kalmalar atele barutu, benzini yan yana getirmek demektir. O alan kadn da nasl kadn ki, evde kocasnn baka kadnla yalnz kalmasna veya kendisi evde yokken kocasnn eve gelip o kadnla yalnz kalmasna msaade ediyor. Koca eve gelmiyor denilse de bunun garantisi yoktur. Hele bakclk yapan kadn kendisinden ok daha gzelse hi mi rahatsz olmuyor, kocasna sahip kmyor? te bu gibi tedbirsizlikler yznden evde huzur diye bir ey kalmyor. alan kadn evine, kocasna ve ocuuna yeterli zaman ayramadndan pek ok kargaalklar yaanyor. Scak bir aile yuvas olmuyor. Daha dorusu: Kadnn paras, almas, zerine kurulan yuvann temeli rk oluyor. Bunlarn evlilii ekonomik bir anlamaya, evleri ise bir otele dnyor. Kadnn almasnn Toplum Asndan Zararlar: Kadnlar evlerine ikinci bir maa gtryorlar; ama erkekler de isiz kalmaktadrlar. Kadnn alp erkeklerin de tembel tembel gezmeleri, kahvehaneler de, kumarhanelerde vakit geirmeleri bile lke ekonomisi iin ne kadar zararldr. Kimisi hi i bulamyor, kimilerinin evinde de iki kii alyor. Bu defa topluma kskanlk ve kin duygular yerleiyor. Bazlar da var ki, kadn alyor koca ise evde veya kahvede oturuyor. Nasl olsa hanm bize bakyor diyor. slmda esas olan kocann alp hanmna, ocuuna bakmasdr. Hanm kocaya bakarsa, koca artk hanmnn yanllarn ikaz edebilir mi? Hanmn erkee bakmas hem zor ve ayp bir eydir. Bunlar hep yanl eyler. Her eyin belli bir tabiat, ftrat var. Bu gibi yanllar tabi eyleri bozmaktadr. Bu bozmalar hem ailelere, hem de toplumumuza zarar vermektedir. Bir de erkekler bo olduklar zaman, o vatan ve millete, topluma zararl hale geliyorlar. Bunlarn rnekleri saylmayacak kadar oktur. Hatta pek ok gen i bulamaynca ailesiyle aras alyor, toplumda hakarete uruyor bu defa areyi intihar etmede aryor. Genlerin psikolojileri bozuluyor. Ayn zamanda ak sak olarak erkekler arasnda alan kadnlar sebebiyle toplumumuzda ou zaman ahlkszlklar olmaktadr. Hep i yerinde baka kadnlarla muhatap olanlarn hanmlarna kar sevgileri daha da azalr.

Firaset-l Mminin

469

Bunlarda ayr zararlar. Kadn ve erkeklerin beraber alp, beraber, eitim grmeleri yznden baar oranlar azalmaktadr. ounun akl, fikri dersinde, iinde deil de, kzlarda kalyor. Okullarda dahi nice kavgalar kzlar yznden olmaktadr. Kadnlarn da yaratllar farkl olduu iin doum, ocuk bakm gibi durumlarda, iverenin ii aksamakta, i verimi dmektedir. Bu yzden baz sektrlerde erkek ii tercih edilmektedir. almann Bizzat Kadnn Kendisine Zararlar: Kadnn hem evin iine komas, hem ocuuyla, kocasyla ilgilenmesi, hem madd destek iin baz yerlerde almas kadnn gcn at iin, kadn abuk ypranyor ve kyor. Bu yorgunluk ve stres yznden, evde meydana gelen aksaklklar, huzursuzluklar yznden kadn ruh hastalklar yaamaya balyor. Yaplan incelemelere gre ruhsal ve fiziksel rahatszlklar sebebiyle doktora en ok bavuran kadnlarn alan kadnlar olduklar tespit edilmitir. Ve sakinletirici illar kullananlar en ok alan kadnlardr. nk alan kadnn akl, fikri evinde, kk ocuunda oluyor. Bu yzden dalgn bir ekilde iine bakyor. Bu nedenle ok hassas ilerde yanl yapld zaman byk zararlar meydana geliyor. Bu yzden kadn patrondan azar iitiyor. Bu da kadnn moralini bozuyor. Zaten ou kocalar hanmlarn altryorlar; ama kendileri de yanl yaptklarn biliyorlar. alan kadnlar arasnda yaplan ankete gre, alan kadnlarn kocalarnn dahi %74, hanmlarn yerinin evi olduunu kabul etmektedirler. imdi bu anlatlanlar, kadnn almasnda hibir saknca, hibir zarar yoktur diyenlerin grlerinin sakat olduunu gsteriyor. Bu konularda ok kitaplar yazlmtr, detayl bir ekilde renmek isteyenler o kitaplara mracaat etsinler. slmda kadnn alacaklar ortamlar ve yerler de vardr. Baz yerlerde kadnn bulanmas zarur hale gelmektedir. Mesel: Kadn doktorun bulunmas, bunun yannda doum yaptran kadn doktorlara olan ihtiyalar olduu gibi, daha baka yerlerde de kadnlara ihtiya duyulmaktadr. Yeter ki kadnlara slm kurallara uygun ortamlar hazrlansn. Bir yerlere ulamak iin byk gnahlara girilmesin. Kadnlar nerede ve nasl almaldrlar, bununla ilgili hkmler dini eserlerde belirtilmitir. Oralara baklsn. Evet, din hizmetine de kadn, erkek beraber almalyz. Bu hususta kadnlara ok byk grevler dmektedir. Kadnlar dinlerini iyi bilirlerse, evltlarn da gzel yetitirirler. nk evltlarnn yetimesinde annenin ok byk nemi vardr. Onun iin dinini bilen, dini deerlere nem veren elerle evlenilmelidir ki onlar da evltlarna gzel rnek olsunlar, onlar gzelce eitsinler. Hele annelerin kz evltlar zerinde ok etkileri olmaktadr. ayet anne uurlu, eitimli deilse dini eitim ve terbiyeden uzaksa sokaklarda ak sak geziyorsa, o kzn da kendisine benzetecei phesizdir. Ama maalesef evlt yetitirmede anne ve babalarn ou grevlerini yapmyorlar. Evltlarnn nefs arzular iin kendi kendilerini cehenneme atyorlar. Bakyorsunuz baba

470

Firaset-l Mminin

dindarlktan dem vurur. Sana dini konuda az atrmaz veya anne kendisi kapaldr. Ama kzlar aktr. Kimileri de, daha kktr deyip kzn son derece ak gezdiriyor daha sonra da kzn kapatamyor veya yllarca ak gezen bir kz kapanmaya utanyor artk. Tesettr uurunu hem szl, hem de uygulamal olarak kk yalarda vermeli, onlar bu emre uymaya gnll hale getirmeliyiz. Bazen televizyonlarda dini ilahi syleyen kz ocuklarn gryoruz hepsinin ba ak, ilerinde hi ba rtl kz yok, Kuran retirken bile ban rtmeyenler var, byle yapld zaman kz ocuklar tesettr uurunu nasl alacak? Byle yapanlar aklar dlamayalm diyerekten kapallar dlar hale geliyorlar. Ey gaflet ierisinde bocalayan Mslman! Ya dinini doru drst yaa ve yahut ben de Allahtan korkuyorum deme. Allahtan korkuyorum diyorsunuz. Kzlarn alak, her gn binlerce insann gz zinasna girmesine sebep oluyorsunuz. Acaba Allahtan korkmasaydnz ne yapardnz? Kendisi kapanp ta kzn aanlar hangi akla hizmet ediyorlar. Almak iyi ise kendileri de alsnlar. Ne gariptir ki; gnmz Mslmannda her eyi normal grme hastal olumu. Herkes meseleleri kendi karna doru yontmaya alyor. Hlbuki her zaman bizlerin dedii doru; bakalarnnki yanltr dncelerinden vazgemeliyiz. imdi ben bir yanl yaptm zaman, evet, benim yaptm yanltr; ama inallah dzelirim demek ayrdr. Fakat o yanl ben yaptm iin haram ve yasaklar merulatrmaya almam ok daha ayrdr. Ey! Bende ahirete, lme, cehenneme, cennete inanyorum diyen Mslman! Bu bozulmamz ne olacak! Ne zamana kadar byle cehenneme aday olacaz? Ne zamana kadar imanszlar gibi yaayacaz? Ben Mslmanm diyen anne babalara sesleniyorum: Dinine drt elle sarlmayan zaten bu fitnenin nnde duramaz. Evltlarnza sahip kn, zellikle kzlarnza sahip kn. Onlar bir fitne oca haline getirmeyin, gnah saan bir makine haline getirmeyin. Onlarn dini eitimini, edep ve terbiyelerini tam verip onlarn kapanmalarn emredin. Onlara yle bir uur ve eitim verin ki, kendi gnl rzalyla kapanabilsinler. u gerei hi ekinmeden sylyorum. Dnyann dzelmesi de, bozulmas da kadnlara baldr. ayet kadnlar gzel bir dini eitimden geip kendi kendilerini muhafaza ederlerse, insanlar da gnahlara girmekten kurtulurlar. imdi kadnlar gzel terbiye almazlarsa hep gnah saarlar. imdi gnmz Mslman %90 kadnlarla imtihan oluyorlar. Hep zinayla, gz zinasyla kar karyadrlar. imdi d mihraplar Mslmanlar bozmak iin kadnlar kullanyorlar. Zaten insanlar yaratl icab, ftraten kadna kar zayf yaratlmlar. Bunun yannda cdlerle sinemalarla, televizyonlarla, mstehcen yaynlarla genlerimiz zina gnahna srkleniyor. Bu da yetmezmi gibi Mslman kzlar alp salp sokaklara kyorlar. Makam, mevki, an, hret, para ve sanat iin alyorlar; ama Allah iin rtnmyorlar.

Firaset-l Mminin

471

Kimsi dar pantolon, dar badi, kimisi dizden yukar mini etek, kimisinin kolu ak, kiminin ba kapal; ama bacaklar ak, kimisinin boynu, boaz, gs ak, kimisinin giydii kazak gbeini rtmyor, kimisinin giydii etek dizini rtmyor, kimisinin giydii giysiler vcutlarn gsteriyor, kimisinin de ok dar vcuduna yapm. Kimisi de gya kapanm diyerek manto giyinmi; ama vcut hatlar hepsi belli. yle bir giyinmi, yle bir makyaj yapm ki tm gzler kendisinde. Mslmanm diyen bu kadnlar dardan ithal edilmediler ya, uzaydan gelmediler ya. Bunlar zavall Mslmanlarn kzlar, bu kzlar her gn; yal olsun, gen olsun binlerce insann kendilerine bakmalarna, gz zinasna girmelerine sebep oluyorlar. Bu gnah, alp uygunsuz olarak gezene, onun anne ve babasna ve ona bakanlara olmaktadr. Gnmzde kadnlar sayca zaten oklar. Bir de zaten evinde oturan da doru drst yok. Bu da yetmezmi gibi bir de giyimleriyle yryleriyle insanlarn baklarn zerlerine ekiyorlar. Mslman bir kadnn hay ve edepli, yryn de terk etmiler. Yollarda salna salna, krta krta, yryorlar. Byle bir ahlkszlkla, fitneyle ba baa kalan genlerimiz gnahlara girmeyecekler mi? Elbette girecekler. Kadnlarla imtihan olmak ok kt. Din dmanlar dahi bir lkeyle savamadan nce o lkenin halkn kadnlarla denerlermi kadnla bozulmayan lkelerden savamaktan vazgeerlermi. Onlarn prensibi: Kuran- kapa, kadnlar a! olmutur. Din dmanlar kt emellerine ulamak iin kadnlar bir vasta olarak kullanyorlar. 1879 ylnda Mason Bke yle diyor: Kadnlar bize katlp saflarmzda yrmedike dine kar zafer kazanm olmayz. 1899 ylnda Polonya Mason Zirvesi organizatrleri yle demilerdir: Kadn kazanmamz gerekir. O bize elini uzatt gn hedefimize ulam olacaz. te o zaman dinlere arka kan ordular bile yok etmeye muktedir olabiliriz. Pek ok batl ideolojiler kendi dncelerini gerekletirmek iin kadnlar kendi irkin emellerine let etmiler ve batl davalar iin her trl ahlkszlklar da normal grmlerdir. Hlbuki slm, kadnlar insanlarn dzelmesinde, toplumlarn huzura kavumasnda kullanyor. nk kadnlar gzel meziyet sahibi olurlarsa, onlarn yetitirecei evltlar da hi phesiz kaliteli olacaklardr. nsanln gelecei iin kadn bu kadar nemli olmakla beraber, din smrcleri kadnlarla toplumlar bozmaya, o vatan yaanmaz hale getirmeye ve slmn gzelim aile ortamn yok etmeye alyorlar. Kt amalarna ulamak iinde kadn haklar ad altnda binlerce tuzaklar kuruyorlar.

472

Firaset-l Mminin

Zaten kadnlar slmdan uzaklat zaman toplum iin bir gnah makinesi haline geliyorlar. Hibir toplum da ahlk kurallara dayanmakszn ykselemez. te gnahlarn oald, bu zamanda kty iyi; yanl doru olarak gstermeye alyorlar. Kadn haklar ad altnda slm genliini bozmaya uratklar gibi, bir de slm kt tantmaya alyorlar. Kadn bir ticaret meta gibi kullanp, onun srtndan para kazananlar, imdi de kadn haklar savunucusu olmular. Kadnlar gzelim aile yuvalarndan koparp, ar pazarlara, ana, hrete, makam ve mevkiye, hayszla iten hangi zihniyettir? Hlbuki kadna en byk deeri veren slmiyet olmutur. Daha nceki milletler kadn bir kle gibi kullanyorlard. nsanlarn hak ve hukukunu en gzel ekilde slmiyet belirlemitir.
Kadnlar size Allah-u Tealann emanetidir. En iyiniz eine kar en iyi davranandr. Dnya metann en hayrls saliha kadndr. diyen Hz. Muhammed (s.a.v) deil mi?

Hz merin (r.a) u itirafn hi unutmamalyz: Biz slmdan nce kadnlar adam yerine koymazdk. slm gelince onlara hem yetlerde hem hadislerde yer verdi. Erkekler gibi haklar anlatld. Ondan sonra biz kadnlarn da erkekler gibi haklarnn olduunu dnr olduk.3 slmn tarif ettii kadn kabul etmeyen zihniyet, kadn haklar dedii zaman unu kast ediyor: Kadnlar her hususta serbesttir, diledii gibi alp salabilir, diledii erkekle gezip zina edebilir, stedii gibi nefs arzularn yaayacak ve ona kimseler dur diyemeyecek. Byle bir dnya olur mu? Herkes her istedii gnah serbeste ilerse bu dnyada yaanr m? Bir zamanlar zina su saylsn sylenildi, yer yerinden oynad. Ama yce Allah (c.c) zinann su olduunu sylyor. Allahn haram dediine hell diyenler kfirlerdir. Bizim Rabbimiz Yce Allahtr. Onun iin bizler emirleri ondan alrz. Bir de her gnah serbeste ileyen kadnlar kim almak ister? Alan insanlar da ahlk ynden sorunlar var demektir. u kadn haklarn savunanlar sadece aklarn haklarn m savunuyorlar? Kapallar da kadn deil mi? Anneler de kadn deil mi? Kadnn giyimine karp, hepiniz bizim istediimiz gibi giyineceksiniz diyenler, nasl olurda kadn haklar savunucusu olduklarn iddia edebilirler. Kadnlar, slma uygun bir ekilde, kendi arzularna ve kocalarnn sevdii ekilde giyinebilirler ve bakalarnn arzusuna gre giyinmek zorunda deiller. slm hedef alm olan insanlar, kn souunda kadnlar, souktan lseler bile kapann demezler. Ama kapanan bir kadna hemen, bu scakta niin kendine eziyet ediyorsun? derler. Yani bunlarn kadn koruma gibi bir
3

Buhari, Mslim

Firaset-l Mminin

473

dertleri yok! Bunlarn akllar hep ktle alyor. yi dnmesini bilmiyorlar. Ey mminler! Sizler Rabbinizin emrine kulak verin, kt insanlarn kt emelleri uruna can cier evltlarnz cehenneme atmayn, dnya ve ahiretlerini ykmayn. Kadn haklarn savunuyoruz diyerekten bu defada erkekleri kleletirmemek lzmdr. Gnmzde herkes aklna gre kadn haklarn savunuyor. Hlbuki Cenab- Hak, kadnlarnda, erkeklerinde, ksacas herkesin hak ve hukuklarn belirlemitir. ou zaman kadn haklarn savunduunu iddia edenler, bu defa erkeklerin haklarn iniyorlar. Bu tr zihniyetler, evin reisi olan erkei ikinci plna itip kadn evin reisi yapmaya alyorlar. Kocay yle bir hale getiriyorlar ki, deta evde hibir yetkisi olmayan bir ocuk gibi. Hlbuki evin birinci derecede sorumlusu kocadr. Ama gnmzde kocann tm yetkilerini elinden alp hanmlara vermeye alyorlar. En azndan yle yapyorlar: ou i yerleri erkek evldn altrmyor. ou i yerleri de kadnlar az bir cret karlnda altryorlar. Ve gnlk gazetelerde yle yazlyor: Bundan byle ie alnmada kadnlara ncelik hakk tannacak. Hlbuki ncelik hakk erkeklere verilmeliydi. Bunlar bir yeri yapaym derken, baka yerleri ykyorlar. Byle yapld zaman bu defa erkekler isiz kalyorlar. O zamanda toplumda, ailelerde huzursuzluklar balyor. Bir aileyi dnn ki; orada koca almyor; ama evin hanm alyor. O koca ne kadar sknt duyacaktr. nk hanma muhta olmak kocalarn arna gider. Bunun sebebi; dinimizde evin geimini salamas gereken koca olduundan dolaydr. Kocalar, hanmlarna bakmak zorunda olduklar iin, kocalarn eve bakmas hanmlarn arna gitmez. Burada koca bakmas gerekirken, baklan duruma drlmesi kocay incitir. Byle bir evde huzur ne kadar olur? Bir de evde ocuklarla kim ilgilenecek? Bu gibi durumlarda kocalar, kadnlar gibi evi idare edemezler. Ayn zamanda ocuk her zaman anne efkatine muhtatr. Gnmzde her ey tersine dnm, kime ne anlatsan o kendine gre bir bahane buluyor. Kadnn asl yeri evi ve ocuklaryla ilgilenmesiyken, para hrs, rzk endiesi, hep bana dncesi, ailelerin dzenini bozuverdi. Zaten birilerinin evden, aileden ilgilenmesi lzmdr. Ona da en uygun eleman hanmlardr; kocalar deildir. Hanmlar hem ev iine, hem almaya koturmak, bana gre kadna deer vermemektir. Tayamayaca yk yklemektir. ocuklar perian etmektir. Beni en ok zen ey; tm bu skntlarn ekilmesi, eve iki maa girsin diyedir. Yani para iin olmasdr. Kimse, hi i bulamayanlar veya tek kii olup ta asgari cretle alanlar dnmyor. Hlbuki onlar da ev besliyorlar, onlarnda ocuklar var. Zaten ok geliri olann, ok gideri de oluyor. Hi kimse: Ben bir i az yapaymda, baka bir Mslman kardeim de bir i bulup faydalansn demiyor.

474

Firaset-l Mminin

Bu a gzllk, insanlarn dnya ve ahiretini de ykmtr. Yalnz parann garantisinin olmadn bilelim. Bir bela ve musibet sebebiyle, ylarca kazandn eyler bir anda gidebilir. Dnya mal bir imtihandr. Herkes onun hakkn verememektedir. ou insan iin para huzur getirmemi, bilakis pek ok skntlar da beraberinde getirmitir. ou fakirler, zenginlerden daha huzurludur. Parann her zaman huzur getirmeyeceini bilelim. Bileklerindeki zincirleri z, hr ol. Ne zamana kadar altnn, gmn klesi olacaksn Mevlena (rh.a) Bir de kadn haklarndan bahsetmiken, u kadnlarn miras taksiminde kadnlarn bir, erkein iki hisse almalarnn sebeplerinden bahsedelim: ou kii var, para iin mal iin, bu nasl olur diyerekten imann atyor. Bir arkadamz yle bir olay anlatt: Bu miras tartmas yapld bir ortamda kadn, erkek gibi tam hisse alabilmek iin, kzdndan dolay ben Mslman deilim demi. Bu defa tartt erkek kardei de kzp, bende Hristiyanm demi. Bu durumda erkek ve kadn, para iin imanlarn atm oldular. Bunlarn ikisinin de nikhlar gitmi oldu. Tekrardan tevbe edip nikh kydrmazlarsa, erkek karde karsyla; kz kardei de kendi kocasyla beraber yaamalar haram olur. Bir de imanlarn atm olan bu insanlarn imdiye kadar yapm olduklar btn hayrl amelleri boa gitmi oldu. Rabbim bunlara akl versin. Para iin iman atmaya, ebedi cehennem ateine girmeye deer mi? Bunlar neyi neyle deiiyorlar? man kadar daha nemli ne var ki? Daha nceleri gerek Mminler, imanlarn korumak iin atee atlmaya raz oluyorlard, imdikiler ise mal iin imanlarn atmaya raz oluyorlar. Ben Mslmanm deyip de, byle yanllklar yapan bu kiilerin, imann korumak uruna firavunun ikencelerine sabreden Asiye annemizden ve mriklerin eziyetlerine sabreden sahabe-i kiramdan (r.anhum) alacaklar pek ok dersler vardr. Bu tr tartmalarla nice insanlarn imanlarn eytan ellerinden almtr. Bu insanlar imann ne kadar nemli olduunu bilselerdi, byle yanllara para iin girmezlerdi. Deil para iin iman atmak, btn maln ve cann, imann kurtarmak iin verirdi. in garip taraf; para fazla almak isteyen kadn mahkemeye, kanuna gidelim diyor; para kaybetmek istemeyen erkekte eriata gidelim diyor. Burada erkek hakldr; ama keke menfaatimize olmad zamanlarda dahi hakkn yannda yer alabilsek, din beni destekledii iin ona gitmeyi deil de; Rabbimizin emri yle olduu iin dini emirlere teslim olmay kendimize prensip edinebilsek. Ey ilhi, imanlarmz sen koru, bizleri slamdan ayrma? Daha nce belirttiimiz gibi, yaplan bir eyin gnah olduunu kabul edip ilemek ayrdr. Ama ben bu hkm kabul etmiyorum demek daha ayrdr. Byle diyenler, slmdan km olurlar: slma gre mirasta erkeklerin kadnlarn iki katn almalarnn hikmetlerini yle sralaya biliriz:

Firaset-l Mminin

475

1) slm miras hukukunda, mkellefiyetler arasnda dengeleme esas alnmtr. Daha ok harcama mecburiyetinde olanlara daha ok, daha az harcama durumunda olanlara ise az hisse verilmitir. 2) Aile hayatnda geim yk genellikle erkein zerindedir. Erkek, hanmna, ocuklarna, anne ve babasna, gerekirse kz kardelerine bakmakla sorumludur. Ama kadnn kocaya, eve bakma sorumluluu yoktur. 3) Erkek bir kadn getirip bakacak; ama kz ise bir baka kocaya varp baklacaktr. 4) Erkek evlenirken dn masraflar yapacak, kadn ise mehrini alacaktr. 5) Bir de ayet anne ve baba hastalansa, erkek evlt bakp, doktor masraflarn karlamak zorundadr. Gidip de kzdan veya damattan madd yardm istenmez. Yani: Sknt durumlarda birinci derecede erkek evlt sorumludur. 6) Erkek evld, genelde babann servetinin artmasnda byk rol oynar. alr, kazanr babasna yardm eder. Kz ocuklar genelde madd yardmda bulunamaz. Bulunsa bile evlendii zaman bu yardm yapamaz. Erkek evlt ise, evlense de ihtiya annda babasna yardma devam eder. 7) Kz kardein kocas lr de madur duruma derse anne ve babas da hayatta deilse, erkek karde ona sahip kp bakmakla ykmldr. slm dini, miras insanlarn ihtiya ve mesuliyetine gre taksim etmitir. Yani slmiyet kadna, ailenin geim mesuliyetini yklemedii iin mirasta da erkekle eit grmemitir. 8) ayet kadnlar; erkek kardeler gibi eit pay alsalard, erkek kardeler onlara bir dman gznde bakp buz edebilirlerdi. Bylece kz kardelerine kar efkat elini uzatmazlard. Buna benzer sebeplerden dolay mirasta erkek kadnn iki katn alr. Cahiliye dneminde kadnlara hi hisse verilmezdi, slmiyet yarsn verin dediinde yinede iman etmeyen insanlarn houna gitmedi. ayet kadnlar da eit alacak deseydi ne olurdu? Mrik Arap toplumunda kadnn miras olmas bir yana, kendisi mirasa konu olmaktayd! imdi ou yrelerimizde bu cahiliye deti devam etmektedir. Hatta kadnlara hi hisse vermeyen bilinsiz Mslmanlar var. Neymi, kzn hisse istemesi aypm. Ortada ayp bir ey varsa sizin yapm olduunuz vicdanszlktr. Allah-u Tealann koyduu kanunlarda ayp olmaz. ou kii, kzlarn hissesini vermiyor. Bazlar da paylam zaman kz kardeini arp: Kardeim ne kadar hisse istiyorsun diyor. Kadn korkusundan ya hi istemiyor, istese de ok czi bir miktar istiyor. Mal taksimi yapan bencil Mslman da; bir milyar yeter mi kardeim? diyor. Kadn da korkusundan onu aldna krederek oradan ayrlyor. Kendisi de 99 milyar cebine atyor.

476

Firaset-l Mminin

Ey Mslman, sen bu kadnn hakkn doru dzgn versene, senin ocuun varsa onunki de var. Belki o senden daha fakir ve perian. Kurann belirlemi olduu bu miras taksimi kadn haklarna terstir deyip imanlarn atanlar kfir olur. imdi yle dnelim: ayet yukarda saydmz nedenlerden hibiri olmadan Allah-u Teala: Kadnlar erkeklerin pay olarak yarsn alacaklar diye emir buyursa, o zaman, Allah-u Tealaya adaletli ol mu denilecek. Mal, mlk ve kinat onun deil mi? Dilediini zengin, dilediini fakir eden deil mi? Kimisini gzel, kimisini irkin yaratt iin kimseler ona hesap sora bilir mi? sorsa elinden ne gelir. yleyse haddimizi bilelim. Verilen hkm neyse onu gnl rzalyla kabul edelim. Kadnlarn haklarn yemeyelim. Kadnlar da kendi haklarndan fazla almasnlar. Gerek Mminler, hakk olmayan bir eyi haksz bir ekilde almay brakn; kendisine verilen fazla mal dahi, benim hakkm bu kadar deil diyerek hak sahibine iade eder. Birileri: Ben kadn ve erkek hisselerinin eit datlmasnn daha doru olduuna inanyorum derse imann atm olur. Fakat Allah-u Tealann koymu olduu hkmn daha doru olduuna inanyorum. Ama ben fazla para almak istiyorum deyip eit hisse alanlar da byk gnahkr olup, kul haklarn boyunlarna geirmi olurlar. Hi phesiz en gzel hkm koyan Yce Allahtr. Kuran- Kerimde yle buyrulmaktadr: Yoksa chiliye hkmn m aryorlar? yice bilen bir toplum iin Allahtan daha gzel hkm veren kim olabilir?4 O halde para iin birbirimize dmeyelim. Paradan daha nemli eylerin olduunu bilelim. Ayn zamanda mirastan erkein iki, kzlarn bir hisse alma durumu lmden sonras iin geerlidir. Bir kimse hayatta iken ocuklarna mal hibe edecek olursa kz ve erkek ocuklarna eit datmas durumunda engellenemez. Beyit:
Amn ya Rabbi el aman; ne mkldr hr zaman, Din bilgisi unutuldu; pek azald namaz klan, *** Mason olanlar, sinsice dini ykmakta her yandan, Komnistler de ikence; Mslmana lm, zindan. *** Bugnk akn halleri, eylemi di, Resl beyan. Demi di: Bir gn gelecek; garip olur, bana uyan. *** Her evde alg alnr; iitilmez olur ezan,
4

Maide sresi, ayet: 50

Firaset-l Mminin lim bulunmaz bir yerde, cahillere kalr meydan! *** Gn, zin sanat olup kz yerine geer olan. Kadnlar dar libas giyer hep alr baldr gerdan *** Fitne kaplar her taraf adam ldrlr yoktan, Bidat yaylr her yere, kalmaz snnetlere uyan. ***

477

in garip taraf, herkes artk halini ok normal gryor. inde bulunduu gnah umursamyor. Konutursan sana din dersi verir. Hlbuki nemli olan bilmekle beraber yaamaktr. Bilip te yapmamak insan cehenneme gtrr. eytan bu gibi insanlar Allah affeder szyle aldatyor. Bu insanlarn imanlarnda byk yaralar var. Yoksa Cenab- Hakka kar gelme cesaretini kendilerinde bu kadar bulamazlard. Bir de insanlar gnah hususunda ou zaman, dier azalarna sahip kabiliyor. Ama gz zinasn insanlar her zaman engelleyemiyorlar. Bir insan ne kadar dindar, ne kadar iman kuvvetli, ne kadar Cenab- Haktan korka ki, bu fitnelerden kendini muhafaza edebilsin. Onun iin genlerimize tavsiyemiz: Kendilerini zina gnahna srkleyecek ortamlardan, mstehcen yaynlardan uzak dursunlar. Dindar arkadalar edinip dini cemaatlere devam etsinler. Ve dinlerini tam olarak yaamaya alsnlar, imanlar kale gibi olsun. Hibir zaman lm unutmasnlar, her admlarn yere bastklarnda yerin alt var desinler. lmn varln, yaptklarmzdan hesap vereceimizi nefislerine hatrlatsnlar. Ve u hadis-i erifteki mjdelenen kiilerden olmaya alsnlar: Kyamet gnn de kimse var ki, onlarn gzleri cehennem ateini grmeyecektir: Allah yolunda gzetleme yapp uyumayan gz, Allah korkusundan alayan gz, Allahn haram kld eylerden kendini alkoyan gz.5 yleyse Mslman hanmlar babo sokaklarda gezmesinler. Giydikleri tesettr ok k olmayp, sade giysileri tercih edip nsanlarn dikkatlerini zerlerine ekmesinler. Giydikleri erkek giysilerine benzemesin. Ayn zamanda giyilen tesettr, ince olmayp, vcut hatlarn belli ettirmemeli, yani dar olmamaldr. Kapal da olsa elbiselerimizle, ssmzle, klmzla erkeklerin dikkatlerini zerimize ekmemeliyiz. ayet bu insanlar dnyadaki grevlerinin, yklerinin ne kadar ar olduunu bilselerdi, kabirdeki, maherdeki, srattaki hallerini, perianlklarn bir idrak edebilselerdi. Bugn byle alp salarak, glp gezemezlerdi. Bunlar dnyay ahirete tercih etmi zavalllardr. lm gryorlar aylmyorlar, kabre gireni gryorlar aylmyorlar. Cennet ve cehennemin varln haber veren yz binlerce Peygamberin szlerine kulak tkyorlar. Dnya ibretlerle dolu, yine de ibret almyorlar. Gnbegn gzelliklerini, shhatlerini, genliklerini yitiriyorlar, her gn kabir ukuruna biraz daha yaklayorlar. O yalnzlk
5

Tabern

478

Firaset-l Mminin

yurdunda amelleriyle beraber ba baa kalacaklar. Orada ylan ve akreplere yem olup, kabir azabna duar olacaklardr. Yani: Dnyada byle insanlar yaad m, yaamad m hayal olup gidecektir. Bu insanlar bunlar dnp de rpermiyorlarsa, kendi canlarna acmyorlarsa, Allah-u Tealann emrini brakp nefislerinin arzularna tapyorlarsa, bunlara bizler ne yapabiliriz? Kalplerini ap iine iman ve hidayet koyamazsn ki. Ey Mminler! Kendimize bir ekidzen verelim. Her gn lme doru yaklarken biraz daha dzelmeye, Allah-u Tealann raz olaca bir kul olmaya alalm. Gnmzde olduu gibi; gnahlar mubah sayan zihniyetlerden olmayalm. Niceleri; alp salmay, gen kzla, gen erkein beraber gezmesini, kadnn t gsne kadar boynunun ak olmasn, mini etek giyip dizlerini amasn, gbeinin, srtnn grnmesini, bann ak olmasn normal karladklar gibi, faize ticaret deyip, ikiye de ilericilik diye bakyorlar. Kimileri de aklna yatan kabul ediyor; yatmayan kabul etmiyor. ayet sizler slm kendi aklnza ve nefsinize gre ayarlayp yle kabul ederseniz, Allah-u Teala sizin imannz kabul etmez. Dinin hkmlerinden byk bir ksm tamamen ak hkmlerdir, tevil (bilinen anlamndan baka bir anlamla yorumlama) dahi kabul etmez. Ak ve kesin olan haramlar birer teville, birer akl ve nefsi yorumla deitirirseniz, bu dini ykmaya alanlardan olursunuz. Bir de bu dini insanlarn nefsi arzularna uydurmak iin sandan solundan krparsanz. O zaman srat- mstakimden km olursunuz ve kalplerinize de hakik manada iman yerlememi demektir.

Firaset-l Mminin

479

TEFEKKR: 3
Ey bu dnyaya niin geldiini unutup ak sak gezerek insanlar gnaha aran zavall kadn! Dnyann bir oyun ve elence yeri olmadn bil. Buradaki zevklerin devaml olacan sanma. Bu dnyada bir saniye sonrasna garantin yok. Her an lebilirsin, her an fel olup yerde kalabilirsin veya evldn kaybedip yllarca aclar iinde kalabilirsin. Daha bu dnyann nesine gveniyorsun da Rabbine kar gelip lm unutuyorsun. Kalle dnya iin ahiretini ykyorsun. Ey zavall kardeim! Elindeki frsat iyi deerlendir. Bir daha dnyaya gelme hakknn olmadn bil. Allah-u Tealadan sana tevbe nasip etmesi iin yardm iste, yaptn gnahlara sevinme bilakis zl. nk onlardan dolay hesaba ekileceksin. Sen kendine bir eki dzen ver ki, bir bakalarnn da kurtulmasna sebep olasn. Kendinle beraber bakalarn da cehenneme atma, insanlar cehennemden kurtarmaya al. te bu hizmet yolunda, bata kadnlar kendi kendilerine bir eki dzen versinler. Dine drt elle sarlsnlar. Rabbim kendilerine akl vermi. Artk bundan sonray da kendileri dnsnler. Bu konular tefekkr edip umursayan kurtulur. Umursamayp kulak ard eden de nefsinden bakasn knamasn. Ey Mmin baclarm, niin kendilerinize acmazsnz? Niin u size anlatlanlar ciddiyetle dinlemezsiniz? Acaba, lm, leni, grmez misiniz? Bu mrnzn elinizden son srat aln, genliinizin elinizden gidii, her gn biraz daha kabre yaklamanz sizleri hi rpertmiyor mu? Allah iin ne yaptn, kabir iin ne hazrladn. Tek bana korkun yerlere gitmeye hazr msn? Niin dnyaya geli gayeni unuttun niin? Rabbine niin kulluk yapmyorsun? Yoksa leceine inanmyor musun? Yoksa hep byle gen ve gzel kalacan m zannediyorsun? Senden ricam birka gnde bir aynann karsna ge. Sana, yzne bir bak. Ne kadar abuk yalandn greceksin. Birka yl nce ektirdiin fotoraflarn kar da bir yenileriyle karlatr da bak. Sende ne byk deiiklikler olmu greceksin. airin biri beyitlerin de yle der:
akaklarma kar m yad ne var? Benim mi Allahm bu izgili yz? Ya gzler altndaki mor halkalar? Neden byle dman grnyor? *** Yllar yl dost bildiim aynalar? Zamanla nasl deiiyor insan! Hangi resmime baksam ben deilim.

480

Firaset-l Mminin Nerde o gler yzl adam ben deilim. *** Yalandr kaygsz olduum yalan ***

Bunlar lmn, ahirete gidiin habercileridir. Gelmi gidiyoruz. Bu dnyada ebedi kalmaya deil; gitmeye geldik. Zannetme ki gzelim evin, elbiselerin, sslerin devaml sende kalacak, bir gn gelecek evinde yeller esecek. Sen ahirete g edince, dostlarn seni ksack bir srede unutacaklar. Sen ise dnyada birka gn kalp gitmisin. Ama ebedi hayatn berbat etmisin. Acaba kalbin ta m kesilmi. Acaba beynin dnm m? Hi mi bu korkun sonu dnemiyorsun? Dnya zevkinden, hretinden elin olmuyor deil mi? Bataklkta gibisin, rpndka batyorsun. Ne kadar zor durumda olsan da kurtulmalsn. Allah-u Tealaya snmalsn. Dnya zevklerinden elin olmuyor; ama o zevklerden hesaba ekileceksin. Bu dnya zevklerinden, hretinden kopamyorum deyip gnahlara devam etmen bahane midir? Her insann nefsi gezmeyi, tozmay hibir emir kaide dinlemeden yaamay, dnya lezzetlerine koup hret bulmay ister. Sen zannediyor musun? Bu rahatln, zevk ve sefasn terk edip kendini ibadete veren insanlarn nefsi yoktur? Onlarn da elbette nefsi ve istekleri vardr. Ama onlar, nefsin arzu ve istekleri peinde koulup yce Mevlann emri inendii zaman cehennem azabnda cezalandrlacaklarn biliyorlar. Gerek hayata, huzura dnyada deil; ahirette kavuulacana inanyorlar. Dnyann en akl insanlar ite bunlardr.
Nedir bu ellere ayak, nedir bu dillere dudak. A gzn ibretle bak, lem bir temaagh imi! A.M. Hdayi

Senin dnyadaki zevklerden, rahatlktan elin olmuyorsa, ya cennet gibi bir yeri niin karyorsun? Yoksa cennete inanmyor musun? Yoksa yce Rabbimizin: (O yurt) girecekleri adn cennetleri olup, altndan rmaklar akar. Orada ne isterlerse, hep kendileri iin mevcuttur. te Allah, takva sahiplerini byle mkfatlandrr.1 ayetinden haberin yok mudur? yleyse ban iki elinin arasna al ve derinden derine dn. Bu dnyaya niin geldim. Nereye gidiyorum. Benim grevlerim nelerdir. Bu lm kervann niin kimse durduramyor diye dn? Bu kervanda kimileri cennete, kimileri de cehenneme doru gidiyorlar. Bunlardan hangi ksmdan olmak istersin. Tercihini burada yap. Yanl duymadn, kimileri cehenneme gidiyor diyorum. Cehennemde ate var, bu imtihan kaybetsen atete yanacaksn. Atete yanmay basit grenlere ben ne diyeyim ki; ama iman zayf olanlara sen ne dil dksen de o bildiini okur.

Nahl sresi, yet:31

Firaset-l Mminin

481

Senin anlattklarna belki glyor. sterdim ki, keke ldkten sonra da glseydiniz. Ama byle gafletle oraya gidilirse glmek olmayacak, alamalar olacak. Sana bu anlatlanlar ahs fikirler deil. Bilakis nmzdeki bu zorlu geitleri, kulluunu unutanlar iin ldkten sonra etin bir hayatn balayacan, Kuran- Kerim haber veriyor ve yz binlerce sadk szl peygamberler haber veriyor. Tabi eytann hileleri oktur. Kimisini Allah affeder szyle kandryor. Kimilerini de sen ouna gre iyi insansn szyle aldatyor. in garip taraf ou insan Allah-u Tealann emirlerini kendi aklna gre yorumluyor. Ve kendi kendine iyi insan diye bakyor. imdi kendi kendimize binlerce kere iyi insanm, gnahm yoktur diyelim. Allah-u Tealann yannda yle deil isek, bizim kendi kendimizi temize karmamzn bir anlam var m? Bakyorsunuz: Kadn alm salm, tm ss ve gzelliiyle erkeklerin karsna kyor, gnde be vakit namazn klmyor, oru ya tutuyor ya tutmuyor. Belki Kurann emirlerinden iine geleni kabul ediyor; iine gelmeyeni, aklna yatmayan kabul etmiyor. Belki faize, ikiye, zinaya, haram bile demiyor. Bunun yannda vcudunu tehir ederek mrn sahnelerde geiriyor. Yine de kazand paraya hell deyip, yapt gnah mesleine de sanat diyor. Bu insanlar da kendi kendilerini gnahsz grp, cennet kendilerini bekliyor zannediyorlar. Bunlara gre merhametli ol. Ara sra da baz yerlere yardmda bulunursan yeter. Heyhat! Heyhat! Ne aldanma. Yukarda anlattmz gibi dnen, Allah-u Tealann haram saydklarna haram demeyen veya hell dediklerine hell demeyen, Kurann hkmlerinden birini dahi kabul etmeyen kii kfirdir. Kfirler iin de ebedi cehennem vardr. Yce Rabbimiz Kuran- Kerimde cehennemlik olanlarn halini yle haber veriyor. Azab grdkleri zaman zlimlerin:Geriye dnmeye bir are var m? dediklerini grrsn. Onlarn, zilletten balar eilmi, gz ucuyla gizli gizli etrafa bakar vaziyette atee atldklarn grrsn2 Dier bir yet-i kerimede: phesiz yetlerimizi inkr etmi ve kfir olarak can vermi olanlar (var ya), ite Allahn, meleklerin ve btn insanlarn lneti onlarn stnedir.3 slm limlerimizden birisi yle sesleniyor: Eer lm ldrp, fani olmay dnyadan izale etmek ve acizlii ve fakirlii beeriyetten kaldrp kabir kapsn kapatmak aresi varsa syle dinleyelim. Yoksa sus! Kinat mescidinde Kuran, kinat okuyor. Onu dinleyelim. O nur ile nurlanalm. Hidayeti ile amel edelim. yleyse, dnyaya nereden ve niin geldiimizi ve nereye gideceimize cevap aramalyz.
2 3

ra sresi, yet:44, 45 Bakara sresi yet:161

482

Firaset-l Mminin

nsan, babo braklacan m sanr.4 G, yeri ve bunlarn arasndaki eyleri bo yere yaratmadk.5

Yoksa ktlkleri ileyen kimseler, kendilerini iman edip salih amellerde bulunanlar gibi klacamz m sandlar? Hayatlar ve lmleri bir mi olacak? Ne kt hkm veriyorlar. Allah, gkleri ve yeri hak olarak yaratt, t ki, her nefis kazandklaryla karlk grsn. Onlara zulm edilmez.6 Grld gibi btn bu yet-i kerimelerde gnei ay ve dier ba dndrc gzellikleri ile kinata yaplan bu kadar masrafn bo yere yaplmad ve anlamsz olmadn ve olmayaca vurgulanmtr. Peki, btn bunlar bo yere deilse insann vazifesi nedir? Gelin hep beraber bu cevab almak iin Kuran- Hakime kulak verelim: Bir zamanlar Rabbin meleklere: Ben yeryznde halife yaratacamdemiti.7 Ben, cinleri ve insanlar ancak bana kulluk etsinler diye yarattm. Ben onlardan rzk istemiyorum. Beni doyurup beslemelerini de istemiyorum.8

Ey demoullar! Ben size and vermedim mi: eytana tapmayn, o sizin iin apak dmannzdr. Bana tapn, doru yol budur. diye9

Kurandan daha onlarcasn verebileceimiz bu yetlerden, insan dnyadaki yegane vazifesini anlamaktadr. Bu vazife, hayat veren yce yaratcya kulluk dier bir ifadeyle ibadettir. Ey kardeim, Kendine yazk etme, cann cehennem ateinden kurtarmaya bak. Bak yava yava sevdiklerinden ayrlyorsun. Onlar yalnzlk yurdu olan kabre amelleri ile ba baa brakyorsun. Onlar da lme hazrlanmyorlard. imdiki hallerini bir grebilseydin. Onlar bahtsz insanlar. Onlara acyanlar da yok artk. Yoksa sen de mi cehenneme aday olan bahtszlardan msn? Onlardan olmak istemiyorsun deil mi? Ama imdi kulluunu yapmazsan sen de onlarn arasnda olacaksn. Ya Allah de, kendini bir silkele, uurumun eiinde olduunu gr ve kendine gel. Rabbine yalvar. Bana ac Allahm, beni bahtl kullarndan eyle de. Ne diyeyim ki, uyanasn, ne syleyeyim ki hidayet bulasn?
Kyamet sresi, yet:36 Sd sresi, yet:27 6 Casiye sresi yet:21-22 7 Bakara sresi, yet:30 8 Zariyat sresi yet:56-57 9 Yasin sresi yet:60,61
4 5

Firaset-l Mminin

483

Bak! te avazmn kt kadar baryorum, sesimi duysana! Uyan kardeim, uyan. Gaflet uykusundan uyan. Ahirette yle diyenlerden olma: Eer biz (onlarn szlerini) dinleseydik veya akl eder olsaydk, u kzgn atee atlanlar arasnda bulunmazdk.10 Nefsimizi gnahlardan uzaklatrmamz iin, Salih amellerle imanmz kuvvetlendirmeliyiz. ayet Cenab- Hakkn azabna kmil manada inanrsak, verilen emirleri yerine getirenlerin cennette ebedi olarak sefa sreceklerine kmil manada iman edersek, gnahlardan daha kolay uzaklaabiliriz. Nefis her zevki hemen imdi tatmak ister. Sonraki zevkleri nemsemez. Sonra ya elime gemezse gibi dncelere girer. man gl olanlar byle dncelere kolay kolay kaplmazlar. Allah-u Tealann alana mkfatn vereceini, vadine muhalefet etmeyeceini bilirler. Onun iin burann geici zevklerine deil de; Rablerinin Mmin kullar iin hazrlam olduu cennete girmeye alrlar. Bu anlattklarmz herkes biliyor; ama ne kadarmz amel edebiliyoruz. Dnyann bizleri aldatmasna ne kadar engel olabiliyoruz? Bilmek yetmiyor. Yce Rabbimiz bizlerden: Kulluk istiyor, kulluk! yeti celilede yle buyrulmutur: De ki: Eer dunz (ve ibadetiniz) olmasa, Rabbim size ne diye deer versin?11 Ey gafil nefsim! Daha ne zamana kadar beni byle tatan taa vuracaksn. Kendini de beni de, helk edeceksin. u yalanc ksack hayat iin kendini cehenneme atmaya; cenneti karmaya raz oluyorsun. Akl olan uyar m senin yanl drtmelerine, akl olan uyar m eytann kuru vesveselerine? Dnyann zevk yeri olmadn bilelim. u dnyada her an sevdiklerimizden biri lebilir, her an kaza edebilir, hasta olup fel olabilir. Bizler de ayn tehlikelerle kar karyayz. Byle her an zerimize bel ve musibetlerin sel gibi akabilecei u yalanc ve keder diyarnda zevklenmek, sorumsuzca yaayp gnahlara dalmak ne kadar dorudur? Nefislerimize bunlar hatrlatalm. Rahat etmeyi istiyorsa cennete alsn. Cennette dert, keder, hastalk, lm, ihtiyarlk gibi eziyetler yoktur. Oray Cenab- Hak vmtr. u iki gnlk dnyada gnah zevklerden uzaklamak nefsimize ar geliyorsa, cenneti kardmzda zntmz, hasretimiz ne kadar olacak acaba! Diyebilirim ki, ahirette insanlar cehennemlik olmaktan daha ok; cennet gibi bir yeri kardklarna zlecekler. Ama niin kardlar? Bir hi uruna, eytann bir kuru vesvesesi uruna kardlar. Allah-u Teala dnyada bizden ok az grevler istemiti. O azck grevleri yapsaydk, imdi ebedi bir kurtuluta olacaktk. Nefisler ok serke, ibretli bir olay hemen ksa srede unutuyor. Onun iin her zaman nefsimizi dizginlememiz lzm. pin ucunu biraz braksak kaveriyor. te lm, kabri dnmekle, cehennemin dehetini ona anlatmakla, cenneti de ona sevdirmekle durdurmaya alalm. Grevimizin kabir kapsna kadar olduunu unutmayalm.

10 11

Mlk sresi yet:10 Furkan sresi, yet:77

484

Firaset-l Mminin

Evet, bizler en byk dmanmz olan nefsi, eytan yenmek zorundayz. Benim nefsime gcm yetmiyor demek Allah katnda mazeret saylmaz. Nefsi ve eytan yenmede mitsiz olmayalm. Gayret gsterelim. Bazen baz hatalarmz ve gnahlarmz olursa da onun iinde Cenab- Haktan af dileyelim. Binlerce kere gnaha dsek dahi tevbeyi elden brakmayalm. Yeter ki, ilediimiz gnahlar bizleri sevindirmesin, bazlar var ki, iledii gnahlarla vnyor. Bunlar ok alalm insanlar. Mminler bir gnah ilediinde onun zdrabn kalbinde duymal, o hatasna zlmelidir. Cenab- Hak gnahkr kulunun gzyalaryla cehennemi dahi sndryor. Gnaha vnmek ayr bir ey; gnahna alayp zlmek ok ayr bir ey. Bunun ikisi arasnda dalar kadar fark vardr. Bazen eytan ou insan mitsizlie drerek gnahlarnda srar etmelerini salyor. Bunlar hep eytann hileleridir. Bir gnah ilendi diye, onun stne bin gnah eklemenin ne anlam var? Beer olarak hangimiz gnahszz, hepimizde bazen gnahlar ve hatalar oluyor. Dikkat edilmesi gereken gnahlarda srar etmeyip hemen tevbe etmektir. Bin defa tevbemizi bozsak yine tevbe etmeliyiz. nk tevbe kaps, yaamdan midin kesildii lm sarholuu anna kadar, gne batdan domayncaya kadar aktr. nemli olan elimizden geldii kadar gnahlardan kamak ve mizanda sevaplarmzn gnahlarmzdan daha fazla olmasdr. Yoksa tmden gnahsz olmak beer iin ok zordur. te lene kadar nefsi, eytan yenmenin yollarn bulmaya, tevbemizde sebat edebilmenin arelerini bulmaya ve uygulamaya alalm. Bizler alr ve samim olursak Rabbimiz bizlere yardm edecektir. Gerek rahatlk ve mutluluk cennettedir. Zevk ve sefamz oraya kaldralm. Burann yalanc zevklerine, rahatlna aldanmayalm. Aldananlar da uyarmaya, uyandrmaya alalm. Zaten bu zamanda bizleri Allah-u Tealann yolundan uzaklatracak sebepler ok fazla, bir yandan nefis, bir yandan eytan, bir yandan da kadnlarla insanlar yoldan karmaya almalar ve daha nice dmanlar. te byle dmanlara kar Rabbimize snalm. Ondan g ve kuvvet isteyelim. Salih amellere skca sarlalm. Dinimizin emirlerini harfiyen yerine getirmeye alalm. Dini ilimlerde kendimizi gelitirelim. rendiklerimizi dier Mmin kardelerimize de retelim. Onlarn da dnya ve ahiretlerinin kurtuluuna sebep olalm. Dini cemaatlere devam edelim. Gzel arkadalar edinip ktlerden uzak duralm. Ya reten ya renen olalm. yilik hususunda birbirimize yardmc olalm. zellikle bayan kardelerimden ricam bu asrmzda nice genlerimiz, insanmz kendileri yznden gnahlara, haram nazarlara dmektedir. Onun iin bu konuda ok duyarl olmaldrlar. Kimse benim yzmden gnaha girmesin demelidirler. Kadnlar iin en hayrl yerler kendilerinin evleridir. O yzden sebepsiz olarak her gn sslenip pslenip sokaa kmasnlar. Hadis-i erifte:

Firaset-l Mminin

485

Kocasndan bakas iin sslenip dar kan kadn, kyamet gnnde nursuz bir karanla benzer. diye buyrulmutur.12

Gnmzde kadnlar hi evde oturmuyor. deta bu bir hastalk olmu. antasn alan kzlaryla beraber bu dkkn senin, bu dkkn benim deyip dolamaktadrlar. Canm sklyor diye her gn ar pazarlarda dolamanz m lzmdr. Sizler kadar rahat eden baka bir nesil gelmi midir? Ayn zamanda her eyin en gzelini giyiyorsunuz. Her eyin en lezzetlisini yiyorsunuz. Her trl elence letleriniz evinizde var. Halen canm sklyor diyorsun. ar pazarlarda giyiminizle, yrynzle insanlarn gnahlara girmelerine sebep oluyorsunuz. El insaf. Acaba darlarda sslenip gezdiin zaman can skntn gidiyor mu? Heyhat! nerede can sknts gidecek. Elbette gitmez. Kalbine imann zevki, zikrullahn zevki, ibadetin, okumann zevki girmedike huzuru yakalaman imknszdr. Ama sen byle bu rahatlk ierisinde, nefsinin arzularn yerine getirmekle Rabbinin rzasn kazanamazsn, imann tadn alamazsn. Hep byle skntlarla, bocalamalarla mrn tketirsin. Ondan sonraki hayatta da daha byk skntlara, azaplara dersin. Mevlaya varmann yolu nefse muhalefet etmekledir. Nefsini memnun eden Rabbini kzdrr. Rabbini memnun edende nefsini kzdrr. Yani: Nefislerimizin her dediine uymayalm. Hell zevklerle haddi amadan nefsimizi tatmine alalm. Nefsin isteklerinin bitmeyeceini unutmayalm. yleyse kadnlarmz evlerinde kitaplarn okusunlar, ocuklarn eitsinler, nefislerini megul edecek faydal eylerle urasnlar. htiyalar olduu zaman darlara ksnlar, darlara ktklar zaman ok k kyafetlerle deil de; sade giyimlerle kp erkeklerin dikkatlerini zerlerine ekmekten saknsnlar. Baz kadnlar manto giydii zaman tamamen kapandn zannediyor; ama giydikleri mantoda gsleri ve kalalar ok belli, earp altnda sann topuzu belli, ssnde bir kusur brakmam, aklardan daha ok dikkat ektii kesin. O zaman bunun tesettrnde bir sorun var demektir. O halde sade ve dikkat ekmeyen vcut hatlarn belli ettirmeyen giysiler tercih etmeliyiz. Yolda krtmadan, etraflara ok bakmadan vakarl ve Mslman hanmna yakacak bir ekilde yrsnler. Ve erkeklerin ok bol olduu yerlere mmkn mertebe girmesinler. Evin alveri iini kendileri deil de; mmkn olduka kocalarna yaptrsnlar. Ama maalesef gnmzde pazara giden, alverie giden, frna giden, bakkala giden her ie koan kadn, bunlar ok yanl eylerdir. Bu grevler zellikle kocann grevleridir. ou zaman haberlerde duyuyoruz. Byle her yere giden ve yabanc erkeklerle gren kadnlardan niceleri o erkeklerin tuzana dyor. Nefsine yeniliyor. zzet ve erefini kaybedip yuvas dalyor. Bu zamann erkeklerinin pek ounda hi gayret, kskanma, kalmam. Hanm nerelere gidiyor, ne iler yapyor hi haberi yok. slm toplumu byle mi olmalyd? Bu anlattklarma dudak bkenlere sesleniyorum. Bu anlatlanlar
12

Tac, 2:351- Tirmizi

486

Firaset-l Mminin

ister nefsinizin houna gitsin, ister gitmesin Din budur! Sizler yapyorsunuz diye yanllar doru kabul edemezsiniz. Bu zamanda kalpler gnahlardan dolay yle bir katlam ki, hangi haramlar ilense hepsine normal diye, ihtiya diye, ilericilik diye bakyorlar. Yani her gnaha bir klf, bir isim uydurmular. u gnmze kadar gelmi; gemi hangi slm toplumunda, kadnlar bu kadar sorumsuzca hareketlerde bulunmular? Bu sorumsuzca yaplan hareketlere de ilericilik demiler? imdiye kadar tm Mslman lemi kapanmann farz olduuna, gzel olduuna hkmetmitir. imdi gnmzde akl, kapallktan daha iyi gstermeye almann anlam nedir? imdi gnmzde nerdeyse kapanmak ayp karlanyor. Kapananlarla alay edip, onlar hafife almakla beraber, kapanmay ayplayp; akl savunan, onu stn gren insann iman dahi yoktur. Ne demek yani: Kendi yaptklar rezillie dini de mi let etmeye alyorlar? Hele bir sokaklara kn baknz Mslman kzlar ne haldeler. Erkek evltlarnn dahi giymeye hay ettii giysileri, kzlarmz hayszca yzleri kzarmadan giye bilmekteler. Ey Mslman kzlar! Siz bunlara ne bakyorsunuz, niye bunlara alet oluyorsunuz ki? Bunlar nefislerinin arzularn, Allah-u Tealann emrinden nde tutanlardr. Daha nceki devirlerde yaam olan Mslmanlar balarn kaldrp halimizi bir grseydiler! Her eyle vnlr de, insan avret yerlerini amakla, gbeini, srtn gstermekle vnr m? Ey zavall Mslman! vneceksen, ilimle, teknolojiyle, sanayide ilerlemekle, Allaha kul olmakla vn. vnlecek eyler bellidir. Ecdadmz namus iin, vatan iin, iffet ve hay iin kanlarn su gibi akttlar. Ama gelin grn ki, bugn Mslman kzlarmz hay nedir bilmiyorlar. Geici olan gzellikleriyle vnyorlar. Bilmiyorlar ki, birka yl sonra o gzelim yzlerini krklklar alacak. Bedenleri eskiyip, pskyecek, kimseler yzlerine dahi bakmayacak. Geici nimetlere aldananlar ebedi olan cennet nimetlerinden mahrum olacaklardr. Kznn gnahlarna aldr etmeyen anne ve babalar yle devam edip dursunlar. Bunun yannda gentir biraz genliini yaasn diyenlerde, yle deyip dursunlar. Yce Allah bunlar da, can cierpare evltlarn da cehenneme atp yzlerine bakmayacak, onlara rahmet etmeyecektir. O yzden ocuklarnn sadece dnyaln dnp; ahiretlerini umursamayanlardan olmayalm. Onlarn ahiret hayatnda rahat edebilmelerini de, en az dnyalar kadar dnelim. Ahirete, cennete, cehenneme inanyorum diyen insanlarn bu hususu da ciddiyetle dnmeleri gerekir. nk gerek hayat ahirettir. Belki anlattklarmz ciddiye alp gerek manada dinleyen azdr; ama kendini ve evldn cehennemden kurtarp cennete girmek isteyende yok mudur? Evet, derdimiz ve sorumluluumuz byk! Bu anlatlanlarn hepsi bal bana aklanacak konular; ama bu eseri daha da fazla uzatmak istemiyoruz,

Firaset-l Mminin

487

herkes kendine gre bir hisse karsn. Ey Mslman hanmlar! nsanlarn gnahlara girmelerine sebep olmayn. Bana irkin demelerini istemediin iin sslenip darlara kyorum demeyin. Mslman hanmlar kendi nefislerini Allah-u Tealann emrine gre ayarlamaldrlar. nsanlarn kurtuluu iin, gnahlara girmemeleri iin, varsn bana irkin desinler diye dnmelidirler. Zaten gzel olan gzeldir. k giyimlerle, sslerle olan yapmack gzelliin ne anlam var. nemli olan kalp gzelliidir. Ne kadar sslensek de, yallk bizleri irkinletirmeyecek mi? O zaman estetik ameliyatlar, sslenmeler bizlerin irkinliini engelleye bilecek mi? Kullandmz kozmetik rnlerden yzmze zarar verenleri yok mudur? Elbette vardr. Zaten Rabbim kullarn gzel yaratm, beenmediimiz insanlarn bizler bir tyn dahi yapamayz. O ekli, nak veren madem Yce Allahtr, o halde kimse knanamaz. Knayan kii kendisi knanmaya layk olandr. Ve Mslman hanmlarnn ou, her nedense gezmeye gidecekleri zaman darlar tercih ediyorlar. Hlbuki oturduumuz binalarda pek ok komularmz var, onlarla da birbirlerimize gidip gelirsek, komuluk hakkn yerine getirmi oluruz. Ayn zamanda dini dersler dzenlersek onlara da faydal olmu oluruz. Hem bizleri arayanlar da evde bulamazlarsa, o binadaki komularda bulabilirler. imdiki kadnlar yle ok gezmeye kyorlar ki, birbirlerinin evlerine gidiyorlar; ama birbirlerini evde bulamyorlar. nk antasn alan darya km. Ya parklarda, deniz kenarlarnda, alverite, sokakta veya misafirlikte hi evinde oturan yok denilecek kadar azdr. yleyse hayatmz bir program ve dzen ierisinde geirelim ve deerlendirelim. Dnyada babo olmadmz, grevlerimizin olduunu bilelim. Bizlere yklenen bu grevler de, bir gnlk veya bir haftalk deildir. Bu grevlerimiz kabir kapsna kadardr. Tevbelerimizde sebat ediimiz lene kadar olmaldr. Baz kardelerimiz var bazen tevbe ediyor. Yce Mevlann emirlerini uygulamaya alyor; fakat birka gn sonra tekrar nefsine yeniliyor. Hem tevbesini bozuyor, hem de ibadetini brakyor. Namazn klmyor. Hlbuki dinimizde namaz ibadeti ok nemlidir. Namaz klmayan insanlarn imanlar bile tehlikededir. Durum bu kadar cidd olmakla beraber, yinede ou Mslman namaz ibadetine dikkat etmiyor. Hlbuki Allah Resl (s.a.v) yle buyuruyor: Ahirette kul ilk nce namazdan hesaba ekilir. Bu hesab iyi geerse, dier amelleriyle ilgili hesaplama da kolay olur. Bu hesapta aksaklk karsa, dier ameliyle ilgili hesaplama da zorlar.13 mannda yaralar olan, ahiretin ne olduunu bilmeyen ou Mslman namaz ibadetini yerine getirmeden kurtulmay arzuluyor. Hlbuki bu dncesinde ok yanlmaktadr. Dier gnahlara, haramlara gitmiyorsa kendini iyi zannediyor. Hlbuki zina iki, faiz nasl gnahsa, namaz klmamakta gnahtr, haramdr! (Namaz ibadetinin nemini Uyar adl eserimizden okumanz tavsiye ederim.)
Tirmizi, Mevakit 188

13

488

Firaset-l Mminin

Baz kardelerimize namaznz klnz, bu ibadet dinin temelidir. Ahirette kurtuluunuz bu ibadete baldr. Namaz kldnz zaman cehennemden kurtulacak cennete gireceksiniz diyoruz. Yine de pek ok Mslman geersiz bahaneler ileri srerek kendisini temize karmaya alyor. Ben de ona u mazeret diye ileri srdn eyler Allahn indinde geerli ise klmamaya devam et. Yok, geerli deil ise bana bahaneler ileri srme. Namaz klmamann aresi yoktur. Namaz klmamak iin: Ya deli olmak veya lmek lzmdr. Baka hi bir mazeret geerli deildir. Bir de namaz klmayan kardelerimize yle diyoruz. Kardeim, namaz ibadeti birka gnlk bir grev deil, lene kadar yapman gereken bir grevdir. Byle bir haftalk bir aylk olsayd gelip sizleri srtmza alp yine camiye, gtrrdk. Onun iin namazn ehemmiyetini sen kendin idrak edip, lene dein yapman gerektiini bilmelisin. Bizim her gn gnde be defa arkanzda dolap sizi namaza tevik etmemiz mmkn deildir. yle dnmelisin: Madem u namaz ibadeti Rabbimin bana emridir. yleyse nefsim istese de, istemese de klacam. Canm cehennemden kurtarmaya alacam. Baz kiileri gryoruz. Yalar epeyce ilerlemi artk mrnn son zamanlarn yayor, ona yle diyoruz; Bunca gn mrn namazsz geirip heder ettin, bari u kalan mrnde tevbe et, namazn dzgn ve dzenli bir ekilde kl. Umulur ki, Yce Allah seni affeder. Bak sen de aciz bir kulsun hastala, skntya, scaa, soua, arlara dayanamyorsun. Bak u namaz ibadetlerini yapmazsan ok byk skntlara, azaplara dar olacaksn. Madem skntlara dayanamyorsun, o halde kabir skntlarndan, maher skntlarndan kendini kurtarmaya bak. Yine de ou insan namaza balamyor. Abdest alp da namaz klmak nefsine ar geliyor. u yumuak hallarda namaz klmaya g yettiremeyen insanlar acaba cehennem ateine nasl takat getirecekler. Orann zorluklarna nasl dayanacaklar? Bu insanlar ahirete, cehenneme, cennete, kmil manada iman etmi olsalard bu kadar cesur olamazlard. Namaz konusunda baz kardelerimiz yle bir yanla dyorlar: gen ve shhatli iken hep namaz dzenli bir ekilde klyor. Ya ilerleyip hastalannca namaz brakyor. imdi hastalk namaz brakmak iin sebep deildir. slm inancna gre insan hasta da olsa, hastahanede de olsa namazn gcne gre klmak zorundadr. Eer oturarak, eer uzanarak, eer ba iaretiyle de olsa muhakkak klmaldr. Abdest alamyorsa ta, toprak, al, tula cinsinden bir eyle teyemmm etmelidir. Madem namaz bu kadar nemlidir, imanla alkaldr. yleyse hastalannca, lme doru yaklatmz bir zamanda namaz brakmayalm. Ruh boazdan kmadka ba iaretiyle de olsa klabiliyorsak klalm. Son zamanlarmzda namaz brakmamz ok yanl ve tehlikelidir. Zaten son anlarmzda, hastalk zamanlarmzda kulluumuzu ispat etmeliyiz. Nice insanlar gryoruz: Shhatliyken namazn klyor, hastalannca da yllarca namaz brakyor. Ve o ekilde ahirete namazsz bir kul olarak lp gidiyor.

Firaset-l Mminin

489

mrm geti yazk ki ge uyandm, Bu dnya bana ebedi sandm. (Yunus Emre)

490

Firaset-l Mminin

SLM KARDEL:4
Evet, dini yaamada biz Mminler birbirimize yardmc olalm. Aramzda slm kardeliini gerekletirelim. Birbirimizi dnya menfaati iin deil de; Allah rzas iin sevelim. Allah rzas iin birbirini sevenler o maherin kavurucu scanda hi bir glgenin olmad zaman da, onlar arn glgesinde glgelenecektir. te bu snftan olabilmek iin birbirlerimizi sevelim. Allah iin dostluk yaptmz zaman, Allah iin bir dostumuzu ziyaret ettiimiz zaman melekler dahi bizleri mjdelerler. ehitler ve nebiler onlara gpta ederler. Bundan daha gzel bir saadet olabilir mi? Rabbimiz slm kardeliine ne de nem vermi, onun Resl ne de nem vermi; ama bizler neden nemsiz davranyoruz? O Mmin kardelerimizin kalplerini krp onlar zyoruz. Hlbuki dinimizde Mminleri korkutmak, onlar zmek, onlara eziyet vermek iddetle yasaklanmtr. Onlara kar kin beslemememiz, ufak tefek meseleleri bytmememiz gerekir. Devaml hogrl ve iyi niyetli olmalyz. Kck dnya menfaatleri iin, para iin aralarmz amayalm. ou insan gryoruz azck menfaatine dokunsan seninle ksyor, kavgaya kadar giriiyor. Seninle en kk bir parann hesabn yapyor, azck bir dnyalk iin elinden geleni arkasna koymuyor. Byle bencil ve menfaat dkn olmaktan Rabbimize snalm. Ve yet-i kerimede ki, u duay yapmay da ihmal etmeyelim. Bu dua Kuran- Kerimde yle haber vermektedir:

Onlardan sonra gelenler der ki: "Rabbimiz, bizi ve bizden nce inanan kardelerimizi bala, kalplerimizde inananlara kar bir kin brakma! Rabbimiz sen ok efkatli, ok merhametlisin!1

Konumuzla ilgili u iki hadis-i erifi zikredelim. Eb Hureyre (r.a) Peygamber Efendimiz (s.a.v)den u szleri nakletmitir: Adamn biri, baka bir kyde bulunan (bir din) kardeini ziyaret etmek iin giderken Allah-u Teala da bu adamn yolunu gzetlemek iin bir melei memur etmiti. O zat melein yanna gelince melek, nereye gittiini sorar: u kyde bir kardeim var, ona gidiyorum cevabn alr. O adamn sana gemi bir iyilii var da onu devam ettirmek iin mi gidiyorsun? dedi. O da: Hayr, ben o zat srf Allah iin severim, dedi. Bunun zerine melek:

Har sresi, yet:10

Firaset-l Mminin

491

Ben Allah-u Tealann sana yollad elisiyim. Sen o adamn nasl seviyorsan Allah ta seni yle seviyor, dedi.2

Tirmiznin rivayetindeki kudsi hadiste Allah-u Teala:

Benim rzam urunda sevienler iin, nebilerin ehitlerin bile imrenecekleri derecede minberler vardr.buyurmutur.3

Mslmanlar karde olmal! Ayn zamanda ister Snn, ister ia, ister Vehhb olsun; Allaha, Peygambere Kurana inanan insanlar hangi mezhepten olursa olsunlar, birbirlerine yersiz tekfirlerde bulunmamaldrlar. ster Snn, ister ia, ister Vehhb ilim ehli limler olsun, bizim onlardan ricamz: Bu mmet sizlere bakyor. Siz ne derseniz onlar yle inanyorlar. O yzden ifrat ve tefritten, taassuptan uzak duralm. Bu mezhep mensuplarn ar dncelerle birbirine krdrmayalm. Burada limlere byk grevler dyor. Oturup istiareler yapmalar, toplantlar dzenlemeleri, birbirlerinin hatalarn gzellikle syleyip doruyu bulmaya almalar gerekir. zellikle devlet eliyle bu almalar srdrlrse daha baarl olunur. imdi birileri yanl ve ar dnyor, birileri de taassup yapyor diye bu ayrlklar oluyor. te ar dnp, taassup yapan kiiler, hangi grlerinde ardrlar, onlar iyi aratrlmal ve bu hususta birbirlerini yenmeyi deil de, hakk bulmay dnmelidirler. Benim dncem u ki: htilfl konular masaya yatrlmal, bu meselelerden imanla alkas olan ve olmayan birbirlerinden kesin izgilerle ayrt edilmelidir. Gerek manada iman konusu olmayan, farkl dneni din tekfir etmiyorsa, o konularda kiiler serbest braklmaldr. Zaten gerek slm limleri tarafndan hkmlerin hepsi belirlenmi, nemli olan ar dnenleri ikna edip onlar vasat dnceye ekmektir. Bunlar dzelmez deyip seyirci kalmak ta insan vicdanen zyor. nk insanlar yanl inanlar yznden ahiretlerine zarar veriyorlar. yleyse bir eyler yaplmaldr. En azndan, eer bir mesele kesin kfr gerektirmiyorsa, kfr ithamlarndan son derece kanlmaldr. Bir eyin kfr olmas iin gereken artlar tesbit edelim. Zaten gereksiz yere tekfir etme, kar taraf imansz sayma dncesinden uzak durulursa byk bir sorun da halledilmi demektir. ayet ia olan, Snn olana imansz gzyle veya Snn olanlar iaya, Vehhbye imansz gzyle bakarlarsa, aradaki aksaklklar nasl halledilecek. Bazen dinde asl konulardan olmayan birok konuya iman meselesi gibi baklm ve baz frkalar bu yzden birbirlerini sapklkla ve kfrle itham etmilerdir. Her Mslman yersiz tekfirlerden uzak durmaldr. Hele avam olanlar kfr ithamndan son derece saknmaldrlar. Bu nedenle itikattaki nemli aksaklklar giderilmeli, yersiz tekfirlerin nne geilmeli, orta izgide bulunmaya gayret sarf edilmelidir. Ben edebimi,
2 3

Mslim, Birr:64 Tirmizi, Zhd:53

492

Firaset-l Mminin

haddimi aarm korkusuyla bu konular amak istemiyorum. Ama vasat ve tarafsz dnmeli, iman meselesi olmayan, kfr gerektirmeyen konular iman konusu yapp tekfirlerde bulunulmamaldr. Beni dndren ey u ki: U noktalarda dnen baz insanlara bakyorsun, ciltler dolusu kitaplar okumular; ama taassubunda, dncesinde zerre miktar deime olmam. ou zaman taassup insan kr ediyor. Ar sevgi insann hakk grmesini engelliyor. Rabbim bizlere orta yolu grmeyi nasip etsin ve u noktalarda seyretmelerden bizleri korusun. Bize hakk gsterip hakka sarlmay, batl batl gsterip ondan saknmay nasip eylesin. Elhamdulillah imdiki Mslmanlar okuyor, aratryor, karde olmann nemini kavramaya alyorlar. Eer bir Snn, eer bir ia, eer bir Vehhb, birbirlerinin boynunu acmaszca vurabiliyorlarsa ben bunlara ne diyeceimi bilmiyorum. Eer bir Krt, Trk ve Arap olsun birbirlerine acmadan, rklk uruna silh skabiliyorlarsa onlarn imanlarnda bir sorun var demektir. Genlerimize rkl alayarak ve u Alev, u Vehhb, u Snn, u da ia diyerek genlerimizi birbirine drmeye alyorlar. Bu mezhepler arasnda fitne tohumlarnn atlmasna msaade edilmemelidir. Bizler birbirilerimize dersek, kfirler zaten bunu istiyorlar. Baz mezheplerin yanllar vardr; yanllarnda ok ar gidenlerde vardr. Bizler ar yanllklar tasvip etmeyiz. O konularda ikna edici delillerimizi sunar, uyarlarmza iddet gstermeden devam ederiz. Ama ehli kble olanlar, dine dmanlk eden kfir gibi dnmek ok yanltr. Eer aralarmza fitne tohumu ekilirse; ayn ilaha, ayn kitaba, ayn peygambere inananlar birbirlerini acmaszca katletmeye balarlar. yle ise ilmi oturumlar dzenlenmeli, hakkn ortaya kmasna alp sorunlarmz kardelik havas ierisinde zmeye alalm. Elbette birileri yanl yapyor, yleyse onlar gzellikle ikna etmek lzmdr. Mesel 46 lkenin katld slm Birlii Konferansnda yzlerce limin katlmasyla mezhepler arasndaki sorunlar incelenip, toplantnn sonu bildirgesinde: Herhangi bir etnik ya da mezheb fitneyi krklemek, mmetin dmanlarna hizmet etmeye, Mslmanlara kar yaptklar irkin plnlarn gerekletirmeye, igallerini kalc klmaya yarayacaktr, aklamas yapldktan sonra, konferansa katlanlar; herhangi bir tarafn sayg duyduu kii ve kutsallarna ynelik kk drc, hakaret ieren sz ve davranlarda bulunmann caiz olmadn belirtmilerdir. Bu gibi almalar sebebiyle, inallah Mslmanlar yanllarndan kurtulup, vasat bir izgide birlemeleri salanr. Cenab- Hak isterse her ey olur. Kimileri var, olaylara hep kendi penceresinden bakyor. Aklnda kalplam fikirler var. O dncelerini de slmn kesin emriymi gibi empoze ediyor. Hatta bazlar var eletiri makinesi, herkeste hatalar bulmaya alr. Bulduu o hatalar da kfrle itham etmede kullanr. Hlbuki dinimizde hemen geersiz bir hatadan dolay insanlar slmn dnda kabul etmek knanmtr. Mesel: Kendilerini desteklemedikleri iin Mslmanlar kfrle damgalamak

Firaset-l Mminin

493

ok yanl ve tehlikeli eylerdir. Ey kardelerim, siz dinin menfaatini mi dnyorsunuz; yoksa kendi annz, makamnz ve menfaatinizi mi dnyorsunuz? Veya siz insanlarn kfre dp cehennemlik olmalarn m; yoksa cehennemden kurtulmalarn m istiyorsunuz? ayet hakikaten kurtulmalarn isteseydiniz; bakalarnn irke, kfre girdiini sylemeye kolay kolay diliniz varmazd. Bakalar yersiz yere irkle, kfrle itham edildii zaman, ayet isabet edilmedii takdirde, o ar ithamlarn sana dnecei hadis-i erifte belirtilmitir. Kimin kfir; kimin deil ona karar verecek biz deiliz. Bir de kfre dtkleri kesin delillerle ispat edilemeyen kiileri imanl kabul etmek, ehlisnnet inancnn artdr. ou kiileri gryoruz; yle sz ve davrantan dolay baz kiileri kfrle itham ediyorlar ki, o kiilerin kullandklar sz ve davranlarn (10)dan fazla manas var. Veya tevili mmkn olduu halde, yine de iyiye yorumlanacak tarafn almayp; bilakis kt manalar kararak, o insanlar kfrle itham ediyorlar. Bu gibi davranlarla Mmin kardelerin arasn amayalm. Ara ac davranlardan uzak olalm. Bir bakyorsunuz: ki Mslman lke birbirlerine darlvermi. Sebep olarak da yle diyorlar: Siz bizim kartmz olan devletlerle dnyalk i alveriinde bulunuyorsunuz. Niin onlara ba kaldrmyorsunuz? diyorlar. imdi slm lkeleri ok gl lkeler olsaydlar o zaman sizin dediiniz gibi bir durum sergilenirdi. Ama slm lkeleri zerinde ok byk oyunlar oynanp ypratlmak istenmektedir. Kendine yardmc olmasn istediin lke fakir ve perian bir durumda olup, bu zayflkla beraber baka gl lkelere rest (ba kaldrp) ekip dmanlarn daha da oaltmalar pek ok skntlar da beraberinde getirebilir. Bir de baka devletlerle, lke menfaati iin bakalarna zarar vermemek ve haram davranlara girmemek kaydyla, baz antlamalar yapp kararlar alnmasnn dinen engellendiine dair ne delil var ki? ayet Mslmanlarn aleyhinde olan kararlarda dier lkelerle anlarlarsa Allah indinde en sorumlu insanlar olurlar, bunlar imanla badamayan davranlardr. Her eyi bulunduu ortama gre deerlendirmek gerekir. Bize hakkyla destek veremeyip, baka devletlerle dnyalk baz antlamalarda bulunanlar kfr ile itham etmek, onlara cephe almak doru olmaz. Mslman lkelerinin bazlar sknt ierisinde olup kendi kendilerini toparlamaya alyorlar. Elbette ok gl olmasak da, zayf ta olsak, saymz az da olsa onlar birletirip gcmz nispetinde Mmin kardelerimizin yannda yer alp, birbirimize yardmc olmak zorundayz. Sadece kendi menfaatimizi dnp Mmin kardeleri kendi hallerine terk etmek hi bir zaman caiz olmaz. Ama baz zarur durumlarda lke menfaatini dnerek dnyalk ilere girildii zamanlarda onlar sulayp balarmz koparmamalyz. Gerekten bizlere yardm edecek durumda deilseler; bilakis kendileri yardma muhta iseler, yeni yeni dmanlar edinmelerini istemek uygun dmemektedir. yle ise gcmze gre davranmalyz. Bir dmanla ba edemediimiz halde, tm dnyaya meydan okumann anlam yoktur. Ar taassup ve u

494

Firaset-l Mminin

noktalarda gezmek, kalplam dnce modelinde bulunmak, slm kardeliine zarar verir. Bu gibi durumlarda dinimizin ruhsatlarndan istifade edelim. Mslman kardelerin davranlarn her zaman ktye yorumlamayalm. Bir de Mslman lkelere veya Mslman kardelere yapm olduumuz yardmlar ve iyilikleri baa kakmayalm. Biz olmasaydk, imdi sizler periandnz gibi lflar etmeyelim. Gemite yaplan yanllar da her frsatta dile getirmeyelim. Bunlar hain millettir, bunlar tarihte bizlere u yanllklar yapmlar demeyelim. Gemite yaplan yanllklar bir kara leke gibi ondan sonraki nesillere mal etmek, Mslman lkelerinin tarihlerini, atalarn karalamak fayda deil; zarar getirir. Gemiteki yanllarla uraacamza gelecekteki slm kardeliinin temellerini atmaya alalm. Bize gelecek lzm. Bir de bu zamanda Mslmanlar, tm dallarda din dmanlaryla yarabilmeli, Mslman lkeler ekonomide, sanayide bilimde, teknik ve ticarette, zenginlikte en gelimi lke olmaldrlar. Yzyllarca ekonomiyi, sanayiyi ticareti elinde tutup Mslmanlarn zenginlemesine msaade etmeyenler; bugn de ayn gc ellerinde tutmasnlar! nk onlar kazandklaryla biz Mslmanlar smryorlar. Hlbuki Mslmanlar geliip zenginletii zaman g bizlerin elinde olmu olacak. Ekonomisi km, teknik ve bilimde geri kalm slm lkeleri nerede slma hizmet edecek? daha kendisi yardma muhta! Onun iin tm dallarda nde olalm ki; kt dnceli olanlara kar dinimizi, vatanmz koruya bilelim. Madd gc de nemsememezlik yapmayalm! Dnyada slma, Mslmanlara hizmet iin alalm; ama dnya sevgisini kalbinize koymayalm! slm kardeliinin gerekleip, kffara kar izzetli olabilmemiz: Lafla, oturmakla, aa altnda kebap yellemekle, hep kendi nefsimizi dnmekle gereklemez. Cenab- Hak bizlerden amel istiyor, amel! Bir de her lkenin cihad hususunda konumu farkl fakl farkldr. Her ekil, her lkede uygulanamayabilir. Yanl bir karar ou Mslmana zarar verir. Yapacamz davran slma fayda m; yoksa zarar m verir iyice dnlmelidir. Bazlar bir dmanla ba edemezken, baka lkeleri de kendine dman ediyor. O zaman baka lkelerdeki Mslman kardeler de zarar gryorlar. Nerede gizli, nerede, ak hizmet sunulacan, nerede taviz verip, nerede verilemeyecei ok iyi bilinmelidir. Byle eyler ok nemli olduu iin tek bana kararlar alnmamaldr. Dini ve dnyev ilimleri iyi bilen limlerin istiareleri ile kararlar alnmaldr. Bir insann tm ilimleri tam olarak bilmesi mmkn deildir. Onun iin kendi dalnda mahir ve uzman olan insanlarn dncelerine bavurulup ortak kararlar alnmaldr. Kendi bana veya dinde ehil olmayan insanlarn istiareleriyle kararlar alnmamaldr. Yanl bir karar, yanl bir fetva Mslmanlara ok zarar verebilir. Bir de bulunduumuz durum ve konum nasl bir hizmet yapmay gerektiriyorsa o ekilde hizmet sunulmaldr. Bazlar yle dnyor:

Firaset-l Mminin

495

Bu yoldan, bu ekilden baka kurtulu olamaz. Ancak bu ekilde din hayatmza hkim olur. Hlbuki daha kolay, daha faydal ve zarar daha az bir ekille maksada ulamak mmknse, niin uygulanmasn ki! Din-i Mbin slm her zaman ayn ekille hizmet sunmay farz klmam ki! artlar neyi gerektiriyorsa ona gre davranmay istemitir. Yeter ki, hell yollar olsun; haramlara saplmasn. Yeter ki, fkh kaidelere riayet edelim. Bazlar da var, kendi stadlar bir ey demise onu kyamete kadar yle alyorlar. Hlbuki o zaman ki artlar yle gerekmi diye o zat yle demeyi veya yle davranmay uygun bulmu olabilir. Ama yle zamanlar oluyor ki, o anki durumlar tamamen farkllaabiliyor. Belki o zat imdi olsayd tamamen farkl kararlar alrd. Zaten o zatlar benim azmdan kan szleri kyamete kadar farz gibi alp kabul edin dememiler ki. Peygamber Efendimizin ve Allah-u Tealann szlerinde dahi, emir mahiyetinde sylenen szlerle, tavsiye mahiyetinde sylenen szleri farkl deerlendiriyoruz. Onun iin taassup yapmayalm. Allah dostlarnn neyi ne maksatla yaptklarn iyi anlayalm. Bulunduumuz zaman ve zemini iyi deerlendirelim. Mslmanlarn faydasna neyse onu yapalm. Din bizi zora sokmuyor, bazen biz kendimizi zora sokuyoruz. Baz kardelerimizi gryoruz: Uygulamakta serbest braklm snnet ekillerini dahi farz gibi gstermeye alyorlar. Farz olmayan bir eyi farz gibi gstermeye altmz zaman, o grevi yapmayan tm Mslmanlara gnahkr olarak bakmamz gerekmektedir. Dini hizmetlerde dahi herkes bizim nerdiimiz ekilde hizmet sunmal, yoksa fayda olmaz denilmemelidir. Halbuki, yle zamanlar olur ki, be on trl hizmet etmek zorunda kalrz. Kimileri Kuran okutur, kimileri ilim retir, kimileri dnyev ilimler retir, kimileri cihad yapar, kimileri emr-i bilmarf nehy-i anilmnker (iyilii emredip ktl men etmek) yapar. Bunlar birbirlerinden kopmayan hizmetlerdir. Kalkp herkes Kuran okutsun veya herkes tebli yapsn demek de ok doru olmaz. Birde herkese ftratna uygun ve kabiliyetli olduu durumlara gre hizmet eklini vermek daha baarl olmalarn salar ve o hizmeti severek devam ettirmelerine sebep olur. Bazlar da sorunlarn hep iddetle halledileceine inanr. Biz unu demek istiyoruz: Her zaman ayn model uygulamak yerine, o anki durum neyi gerektiriyorsa o yaplmal. ayet cihad etmek icap ediyorsa cihad, sulh icap ediyorsa sulh, Mslmanlarn dier hizmetlere ihtiyac varsa o yaplr. Zaten din bir btndr. Yaplmas farz olan eyler kesin yaplmaldr. Farz olmayan durumlarda ise farkl hizmet ekilleri uygulayanlar da knama gibi bir davranta bulunmayalm. Demek ki her eyden nce; neyin farz, neyin snnet, neyin mstehab, neyin mubah neyin hell ve haram oluunu iyi belirleyelim ki, ondan sonra insanlara uyarda bulunalm. lmz bunlar olsun. Eer kendi kafamza ve arzularmza gre dini kuralar belirleyip farz mubah; mubah farz gsterme gibi bir davrana girersek orta yoldan uzaklap ifrat, tefrit veya taassuba dm oluruz.

496

Firaset-l Mminin

yleyse her ne hizmet sunulacaksa dinin, Mslmanlarn menfaatini gz nnde bulundurmamz gerektii gibi, ahs veya cemaatin faydalarn da bunlarn nne almamak gerekir. Allah-u Tealann yce ve temiz dinine en gzel hizmet nasl sunulacaksa, o yaplmaya allmaldr. Zaten neler yapmamz, nelere dikkat etmemiz gerektii mctehid imamlar tarafndan Kuran ve snnetten karlp bizlerin istifadelerine sunulmutur. yleyse bunlarn grlerine bavurulup ehil kiilerle, limlerle istiareler yaplmal ani ve ahsi kararlardan saknlmaldr. Onun iin nerede ne yapacamz ok iyi ayarlamal, zaman ve zemin ve o anki artlar ve bulunduumuz lkenin artlar hepsi gz nnde bulundurulmaldr. Hemen birilerinin tesiri altnda kalp onun yaptklarn yapmamak gerekir. O kiinin yaptklar bulunduu artlar ve ortamlara gre uygun olabilir. Ama senin yer ve zaman ve artlar ona msait olmayabilir. yle yapsan belki sen de, ailen de, Mslmanlar da, din de byk zararlar grebilir. Bir de Allah-u Teala her zaman hep ayn ekilde hizmet sunacaksnz, ayn ekilde cihad edeceksiniz diye farz klmamtr. Yani ka yapaym derken gz karmamak gerekir. Tecrbeli ilim ehli insanlarn grleri alnmadan baa buyruk iler yaplmamaldr. u metot yanlln birka misalle aklamaya alalm: Mesel: Haksz yere adam ldren kiinin katli helldir. Ama onu ahslarn yapmas olmaz. Ona devlet karar verir ve o uygular. Dini tebli etmek, haykrmak lzm; ama yle zamanlar oluyor ki, gizli olman gerekiyor, orada ak oldun mu, din ve Mslmanlar zarar gryor. Bylesi durumlarda dikkatli davranlmal. yle insan var, ben haklym deyip anne babasn dvyor. Tamam diyelim ki, sen haklsn. Ama hakl olduunda anne babana hakaret edebilir, kzabilir, dvebilirsini nereden karyorsun? Cihad etmek lzm, bu doru; ama cihadn fkh usul var. Sen onu kendi arzularna gre ayarlayamasn, her kzdn adamn bana bir kurun skamazsn. Metotlarmz fkh kaidelere uymaldr. Davamzn hak olmas gerektii gibi metodumuzun da doru olmas gerekir. Aksi takdir de dine, mminlere, vatana faydal olalm derken zarar vermi oluruz. Nice insan cihad kendi anlad ve inand ekilde uyguluyor, bu defa da sevap kazanacak yerde gnaha girebiliyor. O yzden slm dinindeki cihad usuln ok iyi bilmek, gnah ihtimali olan pheli davranlara girmemek gerekir. slm kurallara gre cihad yapmasn bilmeyenler; slm dnyaya yanl tantm olurlar. Hakl da olsalar, insanlarn gznde haksz duruma dtkleri gibi slam Dinini ktlemek isteyenlerin eline de byk kozlar, frsatlar vermi olurlar. Allah Rasulu (s.a.v.) inanmam olan munafklarn ileri gelenlerini bilmesine ramen ldrlmelerine msaade etmemesinin hikmetini Buharnin rivayet ettii u hadisi erif yle aklyor: Rasulullah (s.a.v.) Hz. mere (r.a) yle demitir:

Firaset-l Mminin

497

Araplarn, Muhammed arkadalarn ldryor, eklinde konumalarn istemem.4 Bir de baz kardelerimiz; hakszlklara, yanllklara, zulme, gnahlarn aktan ilenir hale gelmesine dayanamad iin, bir eyler yapmak istiyor. Bunlarn bu gayreti takdire ayandr. Ama dncelerini uyguladklar zaman arkasndan kabilecek fitneleri ve Mslmanlara gelebilecek zararlar iyicene dnmyorlar. Bu defa artk dn mmkn olmayan zararlar meydana geliyor. Bazen yle durumlar oluyor ki, en kk bir yanllk slmn, Mslmanlarn ok zararlar grmesine sebep oluyor. O yzden iyi niyetle de olsa bir hizmet yapacamz zaman, o iin krn, zararn iyi dnelim, kabilecek fitneleri, zararlar gz nnde bulunduralm. Hesaba katmadmz daha pek ok durumlarn olabileceini, her zaman evdeki hesabn arya uymayacan da bilelim. Bir de bu gnmzdeki artlar ok farkl, o yzden gnmzdeki artlar gz nnde bulundurulmadan alnacak kararlarda isabet etmemiz ok zordur. Olaylarn arkasnda gizli ellerin ve glerin olduunu da unutmayalm. Dikkatli ve uyank olalm. Kendi bamza kararlar almayalm. Ehil kiilerle istiareler yaplrken en nemsiz gibi grnen grleri bile nemle dnp deerlendirelim. Her zaman her konuda bizlerin dediinin doru olmas mmkn deildir. Bazlar da yle sylyor: Dine hizmet edilmelidir. Evet, bu sz dorudur; ama herkes bizim hizmet eklimizle hizmet etmelidir denilirse bu yanltr. Veya herkes benim hocama, benim eyhime tabi olmal; yoksa kurtulu yoktur demek de yanltr. Hakka giden yollar bir tane deildir. Ayn zamanda snnet olmayan bir eye snnet gibi inanmak veya snnete de farz gibi inanmakta yanltr. Bazlar var ki, belki snnet olan yolu tutmu; ama onu insanlara farz gibi zorluyor. Snnete uymayanlar tekfire kadar gidiyor. Din bu kadar zorlamam ki, sen zorluyorsun. imdi bir yanlla dinde ne hkm konulmusa, o kadar sylenmeli, din sahibinden daha da dindar olunmamaldr. Yalnz u szlerimiz yanl anlalmasn, bu ifadelerden snnetin hafife alndn veya ok nemli deilmi gibi alglamamak gerekir. Elbette ki snnetin dinimizdeki yeri ve nemi tartlmaz. Her mmin snnete sarlp, bidatlerden de son derece kanmak zorundadr. Ama farz, snneti, mstehab, hell ve haram da birbirine kartrmamak lzmdr. Her meselenin hkm hangisine giriyorsa ona gre davranlmaldr. Zaman zaman insanlar iyi niyet ve dncesinin de kurban oluyor. eytan her insanlar farkl yollar deneyerek aldatmak istiyor. Kimisine soldan, kimisine de sadan yanayor. Soldan kandramad insanlar, bu defa sadan yaklaarak kandrmaya alyor. Zor lokmalar bu yolla ok kolaylkla
4

Muhtasar- bn Kasir, I/33

498

Firaset-l Mminin

yutabiliyor. ou insana eytan gelip de adam ldrme gibi bir gnah teklif etse belki kimseler yanamaz; ama insanlara yle dncelerle yaklayor ki, binlerce kann dklmesine sebep oluyor. ou insana: Bak sen hakkn arkasn tutuyorsun, sen hakszl, zulm kabul etmediin iin byle davranyorsun, onun iin sen haklsn, yleyse ne pahasna olursa olsun, velev ki karna kan Mmin kardeinde olsa vur, ldr. Amacna ulamak iin bata sana ayak ba olan Mminleri ldrmen lzm deyip Mmini Mmine krdryor. Bunlar yok edene kadar, kendisi de bitiyor ve dman her ikisini de kolayca avlayveriyor. eytan bu gibi hilelerle ounu kandrmtr. Zaten din dmanlarnn da uyguladklar taktik eytan ekillerdir. Onlar da tm amalarna, Mslman Mslmana krdrarak ulamak istemektedirler. eytan kimisine: unlar kendi kendilerine her ne kadar biz Mslmanz deseler de sen onlara inanma. Onlar Mslman deillerdir. nk onlarn inanc bozuk, onlar irke dmlerdir. Sen onlar irkle, kfrle itham et ki, dier insanlar da o yanllara dmesinler. der. Oda eytann vesvesesine kanp balyor en ufak ve pheli durumlarda Mslmanlar kfrle sulamaya!

Firaset-l Mminin

499

Tekfirin Zararlar: 2
imdi sen Mmin kardeine kfir dersen, artk birlemek, uzlamak hayal demektir. in garip taraf dini iyi bilmeyen insanlarn azndan bu gibi sulamalar ok duyarsnz. Ama gerek bir din eitimi alm insanlardan byle laflar ok duymazsnz. nk bu limler, bir insann nerede kfre dp dmeyeceini ok iyi bilirler. Baz kfr gibi grnen eylerin niyetlerle de ok alkal olduunu dnrler ve dinimizde tekfir sulamasnda isabet edememenin mesuliyetini de ok iyi bilirler. Bir de mmkn mertebe insanlar iman dhilinde dnmenin slmn prensibi olduunu bilirler. Ama u rastgele tekfirde bulunan insanlar genelde gerek bir dini eitim almayanlardr. Bir de bu adamlarn kafalarnda kalplam fikirler var, ne desen onlar bildiini okurlar. Yanl bir hareket ve sze rastladklar zaman; artk ne niyetlere, ne bilip; bilmemeye, ne zorda kalmla bakmadan, ne de mecaz anlam var m, yok mu? demeden hemen kfr damgasn basarlar. Hlbuki baz sz ve davranlar oluyor ki, onu tevil edip iyi dnmemiz mmknken, kt ynn dnp niyetlere bakmamamz uygun mudur? Buna bir misal verelim: Dindarlyla, Allah-u Tealaya olan akyla bilinen, mr ibadetlerle gemi zatlardan biri Allah (c.c)a olan sevgisini ifade etmek iin zahiren uygun olmayan yle bir sz kullanm:
Cennet cennet dedikleri, birka kkle birka huri, steyene ver sen onu, bana seni gerek seni

imdi bu szn kfr olduunu syleyenler de olabiliyor. Biz byle bir sz kullanmann kfr olup; olmamas gibi bir tartmaya girmeyeceiz, o ayr bir konu. Ama bu szden dolay hl ehli olduuna inanlan birine kfir demek doru mudur? imdi byle bir sulamaya giren kii: Cenab- Hak cenneti vm, o air de Allah-u Tealann vd bir eyi hor grmekle onu kmsemi oluyor. Dini deerleri de hafife almak iman giderir diye bir aklamada bulunuyor. Biz de diyoruz ki: Byle dnlp kfr sulamalarna girileceine; yle dnlse: Evet, azmzdan kan szlere dikkat etmeliyiz; ama bu zatn dncesinde cennet gibi bir yeri hafife almak gibi bir niyeti yoktur. Bu zat byle demekle cenneti kmsemek istemiyor. Bu zat Allah-u Tealann cemalinin gzellii karsnda, cennet hakknda yle dnyor. Ehlisnnete gre; Cenab- Hak ahirette cennete grlecektir. O lezzeti cennetteki hibir ey vermeyecektir. Meseleye bu adan bakp tekfirden saknmak; ktye yorumlayp tekfir etmekten daha yerindedir. Byle szleri hl ehli insanlar aka gelip gayri ihtiyar kullanm olabilirler. Ama bizim gibi sradan insanlarn byle szler kullanmalar iman ynnden ok sakncal olur. nk yce Rabbimizin vd Cenneti biz kullarn hor grmeye hakk yoktur. Hatta baz kiilere rastlyoruz yle diyorlar: Ya Rabbi senin narn da (cehennemin de) ho, nurun da ho, sen benim iin neyi takdir edersen ben ona razym.

500

Firaset-l Mminin

Cehennemi istemekten, ona ho demekten Rabbime snrm. Bu sz kullanan kii burada Allah-u Tealann hor ve hakir grd cehennemi ho deme durumuna dyor. Her ne kadar niyeti yle deilse de, takdire rza anlamnda kullanlyorsa da, byle szlerden saknlmaldr. Bir de bu dnyada herkes dilediini syleyebilir; ama i ki, cehennemle karlap o manzara karsnda peygamberlerin dahi nefsi, nefsi dedii, efkat abidesi annelerin dahi evldndan kat o gnde byle lflar kullanabilmektir. O yzden buna benzer szleri baz hal ehli kiiler sylese de, onlarn kalp haletiyle biz kendimizi kyaslamayalm. nk onlarn ki, gayri ihtiyar olmu olabilir. O yzen her Mslmann niyeti iyi olmas gerektii gibi, davranlarna ve szlerine de ok dikkat etmelidir. Bu irk ve tekfir ithamlar Mslmanlarn arasna ayrlk koyar, bu yzden saknmamz icap eder. Bazlar u kfirlikle, irkle sulamalarda ok arya gittii iin ou slm cemaatlere kfir veya mrik olmu gznde bakyorlar. Byle yapanlarn bir ksm; itikadmz doru olmal, irke dmememiz lzmdr diyerekten, inan ve tevhid konusunda ok arcla gidenlerdir. imdi kfrden, irkten kurtulmak iin her olay irk ve kfr asndan deerlendirmek doru deil ki! Yani her zaman ve durumda inan konularnda ok ar dnmek demek, ok doruya isabet etmek deildir. ou zaman her eyin itidali (normali) vlmtr. Rivayet edilen bir hadiste buyrulmutur ki: Arlktan saknn. Sizden nceki (millet)leri helk eden ey, yalnzca arlktr. Baka bir rivayette de Peygamber Efendimiz (s.a.v); defa tekrarlayarak: Arla kaanlar helk oldular. demitir. imdi Mslmanlar arasndan kfr ve irk ithamlar kaldrlmadka birlemeleri mmkn deildir. Bu yzden nice zaman birbirlerinin kanlarn aktmay dahi hell kabul emilerdir. Zaten dncesinde isabet edemeyip haksz yere Mslman kan aktanlar ahirette kurtulular ok zordur. Baz insan gryoruz, dinde kfr oluu kesin olmayan sz ve davranlara da kesin gznde bakp onu bunu kfirlikle suluyor. Adamn niyetine, ne maksatla yaptna hi baklmyor. Hlbuki baz durumlarda niyet ve maksatlar insan kfrlkten kurtarp gnah veya mubah snrna getirebiliyor. yleyse insan hangi sz ve davranlarda kesin olarak kfre, irke dyor, hangisinde kesin dmyor, bunlar ok iyi bilinmeli ki, gnahkrlkla, kfirlik birbirine kartrlmasn. Ama maalesef bu ok kartrlyor. Herkes kendi aklna gre; bu davran kesin irktir veya kfrdr diye inanyor. imdi bizim kararmz ok nemli deil; nemli olan: O sz ve davran hakknda limlerin hepsi ayn hkm vermiler mi? Hi farkl dnenler olmu mu, olmam m? Bunlarn delilleri nelerdir? Ona bakmaktr. ounu gryoruz, kfr dedikleri konular hakknda, mctehidlerin, limlerin o konudaki grlerinden hi haberleri bile yok. Bakyorsun Kuran- Kerimi kendisi okuyor, ne anlarsa; eer yanl, eer doru kendi kendine kararlar veriyor. ou zamanda mctehidlerin, limlerin

Firaset-l Mminin

501

grlerine mracaat etmeyen insanlar, yanl kararlar alp, inanlarnda yanl dnenler oluuyor. Bir de tekfirde ar gidenler, kendi grlerine katlmayan slm limlerini yanllkla sulayp, kendi kendilerini mutlak mctehid gznde gryorlar. Bunlar limlerin icmana muhalefet etme yetkisine sahip olduklarn sanyorlar. Bu kendini beenmilik ve gurur insan helke srklemektedir. Bir ara bir yerde karlatm. Ders halkas kurulmu herkes kalkp kendi inancna gre Ehlisnnet olduunu iddia ederek grlerini belirtiyordu. Ama pek oklar, inan olarak Ehlisnnetin dndaki mezhepler tarafndan kabul edilmi grleri savunuyorlard; fakat haberleri yoktu. Hlbuki kii inancn belirlerken, kimler bu konular hakknda ne demi, bunlar bilinmeden nasl olurda kendi anladklarmza gre kfirliin, irkin doru tarifini yapabiliriz. in garip taraf; bu gibi ithamlarda bulunanlarn, gerek manada dini bir birikimi olmayan kiiler olduunu grrsnz. Gerek limler birilerine kfir demekten son derece korkar ve saknrlar. nk slm dininde bu ok byk bir mesuliyettir. Asrmz limlerinden olan Yusuf el- Kardavi de tekfir sulamas hakknda ar giden genler ve cemaatler hakknda u tespitte bulunuyor: Bu genlerin fkh ve fkh usul bilgisinden ana sermayeleri az olduu, slm ve dille alkal ilimlerin temeline inememi olduklar iin, naslarn bazsn almakta, bazsn almamaktadrlar. Veya mteabih olanlar alp, muhkem olanlar unutmaktadrlar. Veya teferruat nevinden olanlar alp, genel kurallardan habersiz kalmaktadrlar. Veyahut baz naslar alelcele yzeysel olarak anlamaktadrlar. Bu gibi nemli meselelerde, fetva verecekler iin gerekli hususlarda yeterli ehliyete sahip olmadan, olur olmaz hkmler vermektedirler. slm hukukuna derinlemesine vakf olmadan, hkm vermek iin sadece ihlsl olmak yeterli olmaz. Aksi takdirde hkm veren kii, daha nceleri Hariclerin dt tehlikeye decektir. O Hariciler ki, itikat ve ibadete smsk sarldklar halde, mam Ahmed bin Hanbelin de dedii gibi, onlar on bakmdan ktleyen hadisler mevcuttur. Bu nedenle selef limleri ibadet ve cihattan nce ilim talep etmeyi tavsiye ederlerdi. Ta ki bilmeden Allahn yolundan saplmasn. Hasan- Basr Hazretleri der ki: limsiz amel eden kii, yol dnda yryen kii gibidir. limsiz amel eden kiinin bozduklar, yaptklarndan fazla olur. lmi, ibadete zarar vermeyecek ekilde talep edin. badeti de, ilme zarar vermeyecek ekilde talep edin. Bir kavim, ilmi terk ederek ibadetin peine dtler. Sonunda da mmet-i Muhammede kl ektiler. Eer ilim talep etselerdi, ilim kendilerine bir yol gsterecekti.5 Bir de dinimizde esas olan, insanlar mmkn mertebe mmin saymaktr. ayet her konuda, her sz ve davranta irk ve kfr ararsak toplumumuzda bu sulamalar yaygnlatrrsak, herkes kendi dncesinde, davasnda kendi kendilerini hakl karmak iin bu kelimeye sarlrsa, dinimizin
5

ada Problemlere Fetvalar, 1

502

Firaset-l Mminin

yersiz kfr ithamlarndan saknnz emrine uymu olmamz mmkn m? Bakyorsunuz adam camiye geliyor, oru tutuyor, hacca gidiyor, zekt veriyor, kelime-i ehadet getiriyor daha yzlerce davran onun Mslman oluuna almet oluyor, kii bunlar brakp, kendi kafasnda kalplatrm kaidelere gre ona kfir, buna mrik diyor. imdi diyeceksin ki, insan Allah-u Tealann tm emrini yapp, tmne inand halde birini inkr etse yine imandan kabilir ve onun yapt ameller kendisini kurtarmaya yetmez. Evet, bu dorudur. Yalnz bu hkm dinde kfr olduunda hi phe edilmeyen, kfr olduunda limlerin icmas, fikir birlii olan konular iin geerlidir. Yani dinin kesin ve ok ak konulardaki emirlerdir. Zaten sorun kfr, irk dediimiz konularn, dinde kfrl kesin olan konulardan mdr; deil midir? Onun tespitini tam olarak yapamamaktan kaynaklanyor. Onun iin bu konuda sadece belli dncelerde skp kalmayalm. Dier slm limlerinin grleri nedir, onlar da okuyup bilmemiz gerekir. Eer senin kfr diye baktn konulara, baka limler kfr deildir, gnahtr veya helldir diyorlarsa, sen de dilini tekfir etmekten koruman lzmdr. nk byle davranman, kfirdir deyip hata etmenden daha iyidir. Sen de biliyorsun ki: Sizin kfrdr dediiniz konularda, sizin gibi dnmeyen binlerce lim var dnyada. Eer sen dnya Mslmanlarnn byk bir ksmna kfir diyorsan, orada dur dn: Ben bu kadar Mslman nasl kfir grp ebedi cehenneme reva grrm, inallah kfrle itham etmede ben yanlmmdr. Eer ben kfr ithammda hakl karsam milyonlarca Mslman ebedi cehennemde yanacak, inallah Rabbim onlarn hatalarn affeder diye dn! Ben, sadece kendi cemaatim veya bizim gibi dnenler imann kurtarp cennete gidecek, dierleri cehennem ehlidirler demekten Rabbime snyorum. Bizler kfir olanlarn dahi iman edip cehennemden kurtulmalar iin dua ediyoruz, nasl olur da ok kesin olmadka, zerinde ittifak olunmayan konularda onu, bunu kfrle itham edelim, onlar mmin saymayalm! Bir de her hususta biz haklyz diye bir garanti mi var? Bizler de beeriz. Baz konularda hata edebiliriz, duygularmzn, bulunduumuz toplumun ve okuduumuz kitaplarn tesiri altnda kalabiliriz. Tabii olduumuz liderimiz de hata edebilir. ou insan var, inand bir zatn kitabnda bir ey okusa ona Kuran gibi, hadis gibi inanyor. Din, o lim gibi inanma mecburiyeti getirmemise bile, herkesi o zat gibi inanmaya zorluyor. Hlbuki o zattan daha deiik dnen alimler de var. Yani hatasz olan Cenab- Haktr. Bir de her konuda ayn ekilde dnmek art deildir! Ey kardeim kendinize geliniz, siz atele oynadnzn farknda msnz, birine kfir dediinizde o sznzde isabet edemezseniz nasl bir tehlikeyle kar olduunuzu biliyor musunuz? imdi byle irk ithamlarn oaltrsak, insanlarn durumuna, bilgisine, niyetine ve maksatlarna bakmazsak, her kfir, mrik dediimizin, Allahn ilminde de yle olduunu nasl diyebiliriz? Eer kendimizin dndaki cemaatlerin ounun irke dtne inanrsak, yzlerce, binlerce veya yz binlerce insana kfir dersek, acaba bu hareketimizle ne

Firaset-l Mminin

503

kadarn isabet ettirebiliriz? Sen her kfirdir dediin her kiide, isabet ettiine inanyor musun? Veya isabet etmediim olmamtr diyebilir misin? nsanlarn alnnda kfir; Mslman yazmyor ki, her kfrle itham ettiimiz gidip isabet etsin. Eer sen desen ben Allah-u Tealann katndaki hkme bakmam, ben sadece yaplann zahirine ve delillere bakp hkm veririm, ok incelemem dersen. Yine de tedbirsiz davranm olursun. nk bazen kfr diye grnen davranlar, kiilerin niyetleriyle veya o ahsta tekfirin baz artlarnn yerine gelmemesinden dolay farkl hkmler sz konusu olabiliyor. Veya senin kesin kfr dediin konularda farkl hkmler vermi olan limler de olabiliyor. Bir de byle davranmakla mminlerin aras alyor, birlik olmalar engelleniyor. Bedizzaman da (rh.a) yle diyerek bizleri uyarr:
Bazen kelam kfr grnr; ama sahibi kfir olmaz.

Kimileri de dinde kfr olduu kesin belli olmayan konulardan dolay bakalarna kfir diyor, hatta kimileri daha da ileri gidip kendilerinin kfir dediklerine kfir demeyenleri de kfir kabul ediyorlar ve arkasnda namaz klmyorlar. imdi biz Allah Resuln m dinleyelim; yoksa sizlerimi dinleyelim? Peygamber Efendimiz (a.s) biz mminleri yersiz kfr ithamlarndan menediyor. Bu hususta isabet edemezsen kfrn sana dneceini bildiriyor. slm toplumunda byle kfr ithamlarn artrrsak, her zaman kfir, mrik demekte isabet etmemiz mmkn m? Siz buna inanyor musunuz? Hadis-i erifte belirtilen tehlikeli durumlara dmemek iin tek are var. Bu konuda ihtiyatl davranp, azmz byle laflara altrmamzdr. Dinde kesin olan bir hkm inkr ve alaya alma gibi durumlar hari, ou zaman birilerine kfir demezsek, Allah-u Teala bizlere niin tekfirde bulunmadn diye sormaz. Sorduu zaman da hadisi eriflerde sakndrlan duruma dmekten korktum Allahm diyebiliriz. Ama kfirlikle suladn insanlarda isabet edemezsen durum ok daha vahim olur. u irkten korunmak iin her meseleye irk asndan bakanlar, bu defa kendileri baka yanllara dyor. Hatta mctehid imamlara, mrn ilimde geirmi limlere dil uzatanlar oluyor. imdi bu zatlar sizin kfr, irk ithamlarnzdan kurtulamyorlarsa, u avam halk nasl kurtulacaklar? Hadisi erifte ey imann aslndandr diye belirtilirken, Allah Resul (s.a.v.) birinci maddeyi yle belirtiyor: Lailahe illallah diyene ilimemek, saldrmamak: ledii herhangi bir gnah sebebiyle de slmdan dar atma.6 Bir de dinde herkes doru inanc bulmak iin bir lim, bir mctehid olamaz ki. yleyse dinimizi zorlatrmayalm. Kim dini zorlatrrsa, din ona galebe alar. Her eyin ifrat ve tefritten, taassuptan uzak oluu, orta yolda oluu daha salam ve emniyetlidir. pheli davranlardan uzak olunmaldr.

Ebu Dvud, Cihad 35 (2532)

504

Firaset-l Mminin

u irk ve kfr belirlemesinde en azndan yle bir prensibimizin olmas gerekir: 1) Dinde kesin kfr kabul edilen hususlar: Bunlar dinde phe gtrmeyecek kadar kesin olan konulardr, tm limler ayn gr paylamlardr. Mesel: Dinin kesin emirlerinden olan namaz, oru, hac, zekt gibi kesin emirlerle farz klnm hususlarn farziyetini inkr eden kii dinden kar. Bir de dinde haraml kesin delillerle sabit olmu zina, iki (arap), faiz, haksz yere adam ldrmek gibi kesin delillerle sabit olmu hkmlerin haramln kabul etmeyen de kafir olur. Yani: Dinde hell olduu kesin delillerle belirlenen bir hkme haram diyen veya dinde haraml kesin delillerle sabit olmu bir harama da hell diyen kfir olur. Fakat bir kii Allah-u Tealann emirlerinin hell ve haram oluunu kabul edip inkr etmezse, o kii yasaklar inese dahi kfir sylenmez, gnahkr sylenir. Amel ayrdr, iman ayrdr. Amel imann kemlinden kabul edilmitir. Ama ou insan gryoruz amelle ilgili eyleri imandan sayyor, bu yzden bazlar bir yanl yapsa onu kfir kabul edip onunla silahl atmaya bile giriyor. Zaten Mslmana silh ekenler, karsndaki Mslman kardeinin kfir olduuna kendini inandrp ondan sonra silh ekiyor. Eer dncesinde isabet edemezse vay o kulun haline! Bu gibi konular gzel tesbit etmek iin, dinde hangileri kesin emirlerdir, hangileri kesin haramlardr bunlar ok iyi bilinmelidir. 2) Dinde kesin delillerle sabit olmayan konularda, farkl grler ileri srlen meselelerde ve bulunduu konuma gre hkm deien davranlarda veya iyiye yorumlanp, iyiye tevil edilmesi mmkn olduu durumlarda, niyet ve maksatlar da gz nnde bulundurup tercihimizi mmin kabul etmekten yana yaparsak daha ihtiyatl davranm oluruz. Bir meseleye sadece kendi andan bakman yetmiyor. Dier limler ne diyor ona da baklmaldr. ayet kt dnmeyi tercih edersen, her konu da birilerini kfrle sulayacak bahaneler bulunabilinir. yi ynden dnrsen ounu da kfr ithamndan kurtarabilirsin. Aada verilen fetvalar slm limlerinin tekfirden ne kadar sakndklarn gstermeye kfidir: Eer bir meselede kfr iin doksan dokuz ihtimal olsa ve kfrn dndaki davranlar iin ise tek ihtimal olsa, mft zerine lzm gelen, Mslmana hsn zan etmek iin kfr olmadna meyletmektir.7 bn-i bidinde Ulemnn yle dediklerini nakleder: Bir Mmini tekfire (kfrle itham etmeye) 70 rivayet ittifak etse, bir rivayet de velev ki, zayf olsun tekfirine delalet etmese, mft ve kad bu rivayetle amel eder, tekilerini brakr.8 Mslmandan kfr ithamn iptal eden her sz, (Tercihe) daha layktr, zayf bile olsa!9
Tarikat- Muhammediye erhi, Berika, 2: 463,464. bn-i bidin, 1:103 9 bn bidin, Mecmatur-Resil, c.1 s.34 (Ukdi Resmil-Mfti)
7 8

Firaset-l Mminin

505

Grld gibi slm limleri tekfirden son derece saknmlar ve kiinin niyetini, birde haram davranlar haram olduunu kabul ederek mi iliyor; yoksa haramln inkr ederek mi iliyor bunlarn hepsini gz nnde bulundurmadan karar vermemilerdir. Yalnz tekfirden saknmak gzeldir; ama her yanl veya imanszl da mubah ve normal grecek kadar da acizlememelidir. Gnmzde pek ok insan haramlar ve gnahlar normal gryor, bu da ahiret hayatnn ykl demektir. Ya Rabbi, sen kullarndan daha merhametlisin, sen Erhamurrahiminsin, sen bilmeyerek yapm olduumuz hatalarmz bala, farkna varmadan inan konusunda bir yanl yaparsak, sen nasl murat etmisen biz yle inandk, sen imanla ahirete g etmeyi bizlere nasip eyle. Bir de Mslmanlarn kalbine dnya sevgisi, daha fazla zengin olaym hrs girdike slm kardelii yara alyor. Hatta geici dnya sevdas uruna lm, kabri, maheri, cehennemi unutuyorlar. mrlerinin son srat tkendiini, arkalarndan ecelin hzla kendilerine yaklatna aldr etmiyorlar. Allah Resulu (s.a.v)e nispet edilen u rivayet gnmz insann tarif ediyor: mmetimin zerine bir zaman gelecek ki, be eyi sevip be eyi unutacaklar:
1) Dnyay sevip, ahireti unutacaklar. 2) Yaamay sevip, lm unutacaklar. 3) Kkleri sevip, kabirleri unutacaklar. 4) Mal sevip, hesab unutacaklar. 5) Halk sevip, Hlk unutacaklar. 10

Bu gibi insanlarn kalpleri yle bir katlap, imanlar yle bir zayflyor ki, artk dnyalk iin, an hret ve makam iin yapamayacaklar ktlk kalmyor. Hatta yaptklar ilerde hell ve haram gzetmez oluyorlar. Her ilerine kul hakk, faiz, rvet kartryorlar. Baz yerlerde faiz ve rvet yle yaygnlam ki, rveti alrken bile oluk ocuun rzk diyor. Byle sylemekle yapt ilemin normal olduunu vurgulamak istiyor. Bylelikle harama hell deme durumuna dtnden imann da tehlikeye atm oluyor. Hatta gzlerini dnya hrs brm olan bu insanlar yle alalyorlar ki, para iin Mslman kardeini din dmanlarna satabilecek hale geliyorlar. yleyse her Mslman uurlanmal, dnyaya geli gayesini unutmamaldr. slm kardeliini ihya etmeye almal, Mslman kardeinin yardmna komal, kfirlerin bizleri, birbirimize drmelerine kar uyank olmaldr. Pek ok zamanlar, Mslman kardelerinizi kandrp, sizinle kar karya getirmeye alrlar. O yzden bu gibi aldatlm Mslmanlar deil de, birinci hedefiniz din dmanlar olsun. Eer bizler birbirimizi vurursak, kfirler kendi isteklerini daha kolayca yerine getirirler. Nice Mslman, din dmanlarnn oyunlarna gelip birbirlerine silh skyor. Ve her iki taraf ta birbirine ate ederken Allah-u Ekber diyerek ate ediyor.
10

Mnebbiht ( bn-i Haceri Askalani)

506

Firaset-l Mminin

Bu duruma dmemek iin ilk hedefimiz hibir zaman Mslmanlar olmamaldr ve elini Mslman kanna bulatrmaktan son derece sakn. Bize arka kmamakla zaten onlar da kfir olmular deme. Yine de kfirlerle onlar arasnda fark koy. Onlarn dini bilgilerden uzaklatrlp, aldatlabilecekleri de gz nnde bulundurulmaldr! Bizler Mslman kan dkmekten Rabbimize snmalyz. eyh Ahmed Yasinin Katar da syledii u szler olduka manidardr: Filistin ynetimi bizimle savarsa, biz asla onunla savamayacaz. Bize eziyet ederlerse, asla ktle kar ktlkle karlk vermeyeceiz. demin olu Hbil gibi olacaz. Kardei ona Seni ldreceim dedii vakit, o yle dedi: Andolsun ki, eer beni ldrmek iin elini bana uzatacak olursan, ben seni ldrmek iin elimi sana uzatacak deilim. nk ben lemlerin Rabbinden korkarm.11 Yukarda belirtildii gibi Kuran- Kerimde haber verilen o gzel sz, biz mminler iin bir l olsun. Hreym b. Ftik (r.a)n Eymen isminde bir olu vard. Hem air, hem pehlivand. Vefatndan sonra kan baz fitneler srasnda, olu Eymenin Mervan b. Hakeme verdii cevap ok manidardr. Mervan b. Hakem, kendisiyle beraber savamas hususunda Eymene teklif gtrdnde u cevab alr: Babam ve amcam Bedir Harbine katlmlardr. Mslmanlara kar savamay da yasakladlar 12 Ondan sonra u iiri okur:
Ben namaz klan bir adamla savaamam. Kureyin bir dier kuvvetinin yannda yer alamam. Onun kuvveti onadr, gnah ben yklenemem. Cehalet ve taknlktan Allaha snrm. Mslman nasl ldrrm? Yaadm mddete faydasz eyden saknrm!13

Hz. Breyde bn-i Husayb (r.a) Mslmanlarla arasn amak isteyenlere u cevab verirdi: Benim klcm, mslmana kar knndan kmaz. same b. Zeyd (r.a) Lailhe illallah diyeni ldrmeyeceine dair yemin etmitir. Mslmanm diyen hibir kimse de kfirin safna geip, Mslman kardeinin aleyhinde alamaz. Bu kadar alalp eliyle ahiretini ykamaz. Nice Mslman lkelerinde kfirler gelip sava balatyorlar, ondan sonra oray terk

Mide sresi, yet:28 sdl-Gbe, 2:112 13 Tabakt, 6:38

11 12

Firaset-l Mminin

507

edip Mslmanlar birbirine brakyorlar. O yzden dmanlarn hileleri iyice tespit edilmeli ve birbirimize dmemeye ok dikkat edilmelidir. Zaten din dmanlar tm dnya Mslmanlaryla savaamaz ki! Onlarn yapt ey Mslman Mslmana vurdurmaktr. Onlar Mslmanlar arasnda sava ortam oluturmak iin tm hilelere bavuruyorlar. ki Mslman lkeyi veya cemaati dnn, baz fitnelerle bunlarn arasn atktan sonra, kar taraftaki Mslmanlarn klna, kyafetine birka kiiyi girdirip, dier taraftan birka Mslman ldryorlar. Bu defa filan cemaat bizlere saldrd diyerekten balyorlar birbirlerini ldrmeye. Bunun gibi binlerce gizli hileleri ve komplolar var. ayet Mslmanlar bunlarn oyunlarna gelip en ufak bir yanlta Mslman kardeini kfir kabul edip savarsa, kimlerin krl kaca belli! O yzden Mslmanlarla kar karya gelmekten son derece uzak durun. Gerektii zaman dmanlarla anlamay tercih edin. Savamak her zaman are olmuyor. Bir de Mslman kardelerin gcn gz nnde bulundurun, en ufak bir eyde hemen onlar atmann, savan iersine srklemeyin. Yani kaybedeceiniz savalara girmeyin. Zaten dman gl olduu zaman Mslmanlarla savamak iin, onlar savaa sokmak iin pek ok bahaneler retiyor. Onlarn bitmez tkenmez tuzaklarna kar uyank olalm, onlarn tuzaklarna dmemek iin ilme ve eitime nem verelim, onlarn entrikalarn iyi bilen limlerin fikrinden istifade edelim. Evlerindeki rahatlklarn Allah iin terk edip cihada kan kardelerimiz cihad fkhn, iman ve kfrn belirlenmesini, kimlerin katli helldir, kimlerin deildir bunlar ok iyi bilmeleri gerekir ki, sevaba girelim derken; gnaha girilmi olunmasn. Baa buyruk iler yaplmamal. Dnya genelindeki dinde ehil olan limlerden olumu Yksek mmet rs nn grleri dorultusunda hareket edilmelidir. Byle nemli konularda sadece kendimiz gibi dnen alimlerin fikirleriyle yetinmeyelim. Dier slm alimlerinin -farkl fikirleri de olsa- delillerini ve fikirlerini nemseyelim! te din iin yaplan mcadelelerde dahi ok dikkatli olunmal, yanl davranlara girilmemelidir. Her zaman niyetlerimizin iyi oluu bizi mesuliyetten kurtarmayabilir. O yzden cihad ad altnda Mslmanlara silh ekip onlar ldrmekten uzak olalm. Bazen kendi dncelerimizde isabet etmemi olabiliriz. Dinde kimler neyle kfir olur, ne zaman katli hell olur, bunlar kesin delillerle belirlenmelidir. Kfirliinde ve katlinin hell olup; olmamasnda phe olan durumlarda insan ldrmekten son derece saknlmaldr. ldrmeyerek yanl yapman; haksz yere bir insann katline sebep olmandan ok daha iyidir. Yaplan mcadelelerde yala, kuru bir yanmamaldr. Dine ve vatana saldrp dmanlk eden birini yok edeyim diyerekten, yzlerce masum insanlarn lmne de sebep olunmamaldr. Bir de her ne yaplacaksa zaman, yer, artlar ve Mslmanlarn durumu ve gc ok iyi deerlendirilmelidir. Yaplan hareketlerle din ve Mslmanlar daha da zarar grmemelidir. slm dinini yanl tantacak davranlardan da son derece saknlmaldr. slm devletinin vermesi gereken cezalar da ahslar kendi kafasna gre uygulamamaldrlar.

508

Firaset-l Mminin

Bazlar da iyi niyetle yola kp yle diyor: Hibir Mslman, kanunlar kfr olan devletlerde ( halk mslmanda olsa) grev almasn, hocalk ta yapmaslar; yoksa tautun hocaln yapm olup kfir olurlar. Buna benzer dncelerle, nice Mslman genler, camileri, cuma namazlarn terk ettiler. Hocalarn arkasnda kfirlerdir diyerekten namaz klmadlar. Camilerden uzaklatlar. imdi ben fetva vermiyorum, sadece ben sizlerle istiare ediyorum. Bizler bu gibi davranlarla kfrn ekmeine ya srmyor muyuz? Zaten kfrn istedii camilerden uzaklamamzdr. nk despot rejimlerin en ok korktuklar ey mminlerin Cuma namaznda bir araya gelmeleridir. Zaten Mminleri birletiren bir yer kalm o da camilerdir. Eer genlerimizi camilerden uzaklatrrsak ok daha byk sakncalar doacaktr. Bir de kendi dncelerimizi, her lkenin farkl artlarn gz nnde bulundurmadan uygulamaya koyarsak, ok daha kt sonular da doa bilir. Eer slmn hkim olmad lkelerde hell meslekte olsa, hi kimse grev almasn, kimseler hocalk yapmasn dersek, meydan tamamen dinsizlere brakm oluruz. O zaman da tm yetkiler, onlarn elinde olup istedikleri zulm Mslmanlara kolayca yapabilirler. Zaten dnyada eriatla ynetilen lke var m ki? Hatta slm hkmlerin icra edilmedii lkelerde hocalk yapanlara, Mslman gznde bakmayp, elinde olsa ldrmeye bile yeltenecek olanlar oluyor. Ama buralarda hocalk yapan ahslarn pek ou onlarn dnd gibi dnmyorlar. Onlarn ounun niyetinde tauta hizmet etmek kesinlikle yoktur. Onlar yle dnyorlar: Bu vatan benim, bu camileri yapan atalarmz. Mslman kardelerimiz ne masraflarla, ne emekler vererek buralar yaptrmlar. Ben bu yce makam nasl olur da ehil olmayan insanlara brakrm. Ben haram emirler, kfr savunma gibi durumlar olmayncaya kadar bu grevde kalacam. nk ehil insanlar buralara sahip kmazsa, o zaman abdestsiz ve srf para iin bu grevi yapacak olanlar, hatta inanc bozuk olanlar grevlendirip Mslman halk dininden, imanndan ettirebilirler. Onun iin elimizde olan bu imknlar bakalarna kaptrmayalm. imdi byle dnp, Allah Reslnn makamn ehil olmayan insanlara brakmak istemeyenleri, srf slam hkmlerin icra edilmedii devletin grelisi olduu iin ona kfir demek, tautun hizmetileri demek ne kadar doru? Sen ne dnyorsun, onlar ne dnyor. imdi grev alan insanlar, eer oralarda slma, Mslmanlarn faydasna almayp, para iin gelen emirleri hell, haram demeden uygulayanlar, hatta maa iin irki, kfr gerektiren sz ve davranlara girenler cehennem ehlidirler. Byle davrananlarn yanl yaptklarnda phe yoktur. Bir de her yer ve zamanda ayn kaideler ve metotlar uygulanacak diye bir zorlama yoktur. Bulunduumuz ortam ne yapmamz gerektiriyorsa o yaplmaldr diyoruz. Her lkenin artlar ve ortamlar deiik oluyor. Yeter ki, haram ekil ve dine uymayan uygulamalar olmasn. Hizmet edelim diye daha

Firaset-l Mminin

509

byk gnahlara girmeyelim. Her eyde ben haklym demek istemiyorum. Ortam ve artlar da gz nnde bulundurmann faydal olacan dnyorum. Her yer ve zaman iin benim dediklerim uygulansn demekte istemiyorum. Her eyi bizden daha gzel dnen kardelerimiz var. Sadece eytann insana sadan iyi dncelerle yaklap, sonra da onu kmaz yolara girdirip, sonunda pek ok yanllara drmesin diyorum. Dikkatli olalm. eytann ve kffarn oyunlarna gelmeyelim. una Vehhb, una i, Snn, Kfir, Mrik, Trk, Arap, Krt deyip birbirimize drmesinler. Mslmanlar kardetir, dsturunu unutmayalm. Elhamdulillah u anlattmz konularda Mslman genlik eskisi gibi ok hatalara dmyorlar. Kffarn hilesini, oyununu az da olsa anlamlar. Rabbim bizleri daha da uyandrsn. Hatalarmz bizlere gstersin. O bize hidayet etmezse hidayeti bulamazdk. Din dmanlarnn bu kadar bask ve oyunlarna ramen gnbegn slmiyetin glenmesi, o kadar yaplan propaganda ve masraflara ramen dier dinlerin zayflamas, gayrimslimleri ok dndryor. te bunlar her zaman yeni yeni plnlarla Mslmann karsna kacaklardr. Ama Allah-u Teala kendi dininin yardmcsdr. Sen de bakalarnn bana gelen hatalardan ibret al ki, bakalar senden almasn. Dorular aryorsun; ama onlar bulmak istediin yerde bulmay umuyorsun. Unutma ki dorular senin istediin yerde deil, olmas gerektii yerdedir. Ltfen Peygamberden daha dindarlk taslamayalm. Her eye kendi penceremizden bakmayalm!

510

Firaset-l Mminin

SLMYET IRKILII YASAKLAMITIR:

Evet, buraya kadar anlatlanlardan slm kardeliinin ne kadar nemli olduu az da olsa renilmi oldu. slm dini bizleri hep kardelie tevik etmi. Kardelii kuvvetlendirecek sebepleri bizlere retmitir. Bunun yannda Mminlerin arasna kin, dmanlk ve nifak tohumu koyan tm davran ve huylardan bizleri iddetle men etmitir. te Mslmanlar birbirine dren, aralarnda dmanlklar ve kin meydana getiren yanl inanlardan birisi de hi phesiz rklktr. Irklk: Kendi milletini en stn rk olarak grmesi, bakalarn srf rkndan dolay kk grmesi ve kendi rkna bal olanlarn zulmne yardmc olmasdr. Vsile b. Esk (r.a)dan yle bir hadis rivayet edilir: Resulllah (s.a.v.)e Irklk nedir? diye sordum. Zulm ve hakszlkta milletine yardmc olmandr1 buyurdu. slmiyet bizleri rklktan men etmitir. nsanlk slmiyetle tanmadan nce rklk, kavmiyetilik yznden birbirlerinin kanlarn su gibi aktyorlard. slmiyet gelince Mminler hangi rka, hangi soya bal olurlarsa olsunlar, ister siyah, ister beyaz, ister krmz olsunlar bunlara hi nem vermeden karde olduklarn belirtmitir. stnln soyda deil de; takvada olduunu belirtmitir. Biz Mslmanlar insanlarn kimliine, rengine bakmayz. Bizim iin Mmin oluu nemlidir. Allaha, Peygambere, Kurana ve bunlardan gelen haberlere inanyorsa bizim kardeimizdir. Onu bamza ta ederiz. slm tarihinde nice komutanlar klelikten azat edilmi kiilerden olumutur. Yani Mslmanlarn rklk yapmalar, kendi kavmini, rkn, milletini tutup dier soydan olan Mslman kardelerine zulmetmeleri, onlara yukardan bakp hakaret etmeleri, kendilerine verdikleri haklar onlara vermemeleri gnah olan davranlardr. ster Krt olsun, ister Arap, ister Trk, ister baka rktan olsunlar, bizler iin hi fark etmez. Bizler iin nemli olan slm dininin koymu olduu llerdir. Bizlerin gerek kardeleri iman eden Mminlerdir. Mslmanlk her eyden nce gelir. nce rklk; sonra Mslmanlk olamaz. Mslmanl rkla kurban edemeyiz. Biz Mslmanlar, kfir de olsa Mslman olduktan sonra biz o kiiye Mmin karde gzyle bakar onu barmza basarz. Artk onun atalarnn kfir veya mrik oluuna bakmayz. Ama bir kii ister Trk, Krt veya Arap olsun. man olmayp dine dmanlk ediyorsa, ister bizim rktan, bizim kavimden, bizim aileden veya ayn karndan olsunlar onlar bizim iin bir hitir. Ahirette de Allah-u Teala bize soyumuzu, rkmz sorup ta ona gre muamele etmeyecektir. Bizlerin imanmza, amelimize, takvamza bakacaktr. Ahirette Peygamber olu da olsa iman etmemise kurtuluu sz konusu deildir.
1

Eb Dvud, Edeb:113

Firaset-l Mminin

511

Kinatn Efendisi Hz. Muhammed Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem)in dahi en sevdii amcas iman etmedii iin cehennem ateine mstahak olacaktr. yleyse, ey Mmin kardeim! Irkl brak. Ben: Krdm, Trkm, Arabm, erkezim deyip gururlanmay da brak. Bu gibi eyler sana hibir ey kazandrmaz. Daha beter sana da, Mminlere de, vatan ve millete de zarar verir. Irklk, slm leminin birliini ve insanlarn huzurunu bozar, dini deerlere hrmeti krar. Birliimizi bozucu davranlardan uzak duralm. Krt olsan ne? Trk olsan ne? Arap olsan ne? ayet imann ve salih amelin yoksa dnyada da, ahirette de en perian adam sensin demektir. Onun iin bizlerin beyinlerini ykamaya alan insanlara aldanmayalm. Kfirlerin bizleri rklkla, mezhepilikle veya bir baka sebeple birbirlerimize drmelerine frsat vermeyelim. Kfire kar bir kale gibi olalm. Di mihraplar bizleri paralayarak blmek istiyorlar, bizleri birbirimize krdrmak istiyorlar. Zaten ou zaman da maksatlarna eriyorlar. Pek ok gencin beyinlerini ykayp, rklk uruna onun eline silh veriyorlar ve karsndaki Mmin kardelerini ldrtyorlar. Srf rklk uruna Mmine silh eken insanlar, acaba hangi akla hizmet ediyorlar? Neyin davasn yapyorlar? Dnyada o kadar zorlua, skntya, ileye, perianla katlanyorlar, yeri gelince canlarn verip lyorlar. Ama bunu ne iin yapyorlar? slm tarihinde savap len insanlarn niyeti, Allahn dinini yceltip, dini mbin-i slm her trl tehlikelerden koruyaym diyedir. Veya kutsal deerleri koruyup zulm, hakszl engellemek iindi, ksacas niyetleri Allah iindi. Bu insanlar kalrlarsa gazi, ldrlrlerse ehitler. ehitlerin mkfat Kuran- Kerimde, hadis-i eriflerde bildirilmitir. Bu insanlar ahirette ebedi bir nimete kavuacaklardr. Bu yzden Allah yolunda savarken lmek Mminler iin bir ereftir. En azndan ektikleri skntlar Allah iin olduundan, Ahirette Rabbimiz bu ekilen ilelere sevap ve mkfat vereceinden, Mminler ektikleri skntlar canlarna minnet bilirler. Ama srf rklk uruna skntlara katlanp lenlerin mkfatna dair bir haber var mdr? Bu rklk yapan insanlarn dncesinde: slm dininin ycelmesi, insanlar slmn nuruna, imana kavuturup da cehennemden kurtulsunlar diye bir dnce yok. Onlar kendi milletleri haksz da olsa, zulm de yapsalar, onlara arka kp yardm ediyorlar. Bu gibilere acmamak elde deil, ne yaptklarn, niin yaptklarn, neyin peinde kotuklarn, kr ve zararlarn bilmiyorlar. Din dmanlar kendi fikrini yerletirmek iin veya para ve menfaat iin bu gibi olaylara girebilirler. Ama ben Mslmanm diyen bu kiiler, hangi akla hizmet edipte rklk uruna Mmin kardelerine dmanlk edip silh ekmeye kadar gidiyorlar. nsanlar elbette haklarn ararlar. Ama bu Krt, Trk veya Arap davas olmamaldr. Hakszla urayan Mmin kardeimiz: ster Trk, ister Krt, ister Arap ister baka milletlerden olsun. Hepimiz onun arkasndayz, haksz olann arkasn tutup dierini de srf rkndan dolay atmayz.

512

Firaset-l Mminin

lerinizi bir yoklaynz. Sizin iin Mslmanlk m nemli; yoksa milletiniz mi? Eer rknz hatrna slm kurallara kar geliyorsanz sizin imannzda byk sorunlar var demektir. Ayn zamanda sizin milletten, rktan olmayana buz ediyorsanz, sizler slm kardeliinin ne olduunu anlayamamsnzdr. air
Dinsize sakn aldanma, helk olursun sende, amn! Tatl sze inanrsan; olur sonra halin yamn! kiyzller oald, d melek ii ylan, Tuzaa drmek iin; dost grnr, hem de candan. *** Herkes kendini hakl sanr; kt der, bana uymayan slmiyet terazidir, odur hakly ayran! slma uymayan bil ki; doru yoldan sapk insan. Bu sze inanr elbet; tarihi iyi anlayan.

Irkl Mslmanlarn iine koyan batdr. Batl lkeler, Mslmanlar hem silhl savalarla, hem de psikolojik savalarla ypratmak istediler. Onlar kendi dinlerine dndremeyeceklerini anlaynca, bu defa onlar Kurandan uzaklatrma gayreti iersine girdiler. Basn ve medyay kullanarak Mslmanlarn fikirlerini kendilerine benzetmeye altlar. Onlarn ahlknda byk tahribatlar yaptlar. yle bir hale geldiler ki, artk dine nem vermez oldular. Onlarn yannda din ve iman, hell, haram kavramlarnn pek nemi kalmad. Daha etkili olmak iin, rklk projesini devreye koydular ki, Mslman lkeleri blp paralayarak yutsunlar diye! Avrupada okuyan Arap genlerine, Trk dmanl aladlar, Trklere de Arap dmanl aladlar. Bunun iin slam lkelerine casuslar gnderdiler. Bir ksm Arap rkln, bir grupta Trk rkln savundular. Bylece iki kavmi birbirine dman hale getirdiler. Halbuki bu iki kavimde karde millet idiler. Benzer taktiklerle Krd ile Trkde birbirlerine krdrdlar. te Mslmanlar uyank olmal, Mslman kardeinin rkna, rengine bakmadan onu sevmelidir. Irklk Mslmanlara fayda deil; zarar getirir. Eitsizliin temel ilk tan rklk koymutur. Eitsizlikte zulm dourur. Daha nceleri yklan devletlere bakn, ykl sebeplerinin altnda rkln olduunu greceksiniz. Bu rklk yznden nice devletler kendi vatandalarna bile zulm yapmlar. Hlbuki rklktan bahseden insanlar birka yl ncesine gitseler, belki iddia ettii rktan olman grmesi kuvvetli bir ihtimaldir. Irklarn, soylarn tespitini yapmak ok zordur. nk baka rklarla beraber yaanld iin devaml karmalar mmkndr. O yzden cahiliye deti olan rklk dncesinden vazgeilmeli, insanlara, insan olduklar iin acmal, onlar rengine rkna gre deerlendirmemeli, bilakis onu Allaha olan kulluuna gre, insanlna gre deerlendirmelidir. Allah-u Teala insanlar farkl kavimler olarak yaratt ki insanlar tansnlar diye; yoksa kavga etsinler diye deil. te Mslman kardelerde her ne kadar rklar farklda olsa gzellikle kaynap Allahn dinine hizmet etmelidirler.

Firaset-l Mminin

513

Orduda bile askerlerin ayr taburlara, tugaylara, alaylara, blklere ayrlmas, daha iyi hizmet sunup dmana kar daha etkili olmak iindir; yoksa ayrlk iin deildir. Din, insanlar birletirir; rklk ise insanlar ayrr. Dinde Allah, peygamber, Kitap, Din inanc, bunun yannda Namaz iin camiye gitmek, Cuma namazlar, bayram namazlar, oru, zekt, hac ibadetleri hep Mslmanlar birletiren hkmlerdir. Peygamber Efendimiz rklkla mcadele etmi, bu mcadeleyi yeniden mminler devam ettireceklerdir. slam limleri rk yapanlarn byk gnahlara girdiklerini aka belirtmilerdir. nsan kendi milletini, dine imana, insanla faydal olduu iin sevebilir. Yoksa dine kar olmu atalarla vnmek, cehennemliklerle vnlm demektir. Baz milliyetiler kendi rkn din kabul edip slama cephe aldlar. slama hizmet eden byk kahramanlara atalarmz dememek iin, ok daha eskilere gidip mrik ve zalim atalarna kendilerini nispet ettiler. Dine cephe alan rklarn bir ksm da zannettilerdi ki, din kendilerini geri brakyor. Halbuki Hristiyanlkla Mslmanl kartryorlar. Hristiyanlk uzun yllar kilisenin baksyla ilmin nne engel olmutur. Halbuki slam ilmi aratrmay tevik etmi, ilim ehline byk kymetler vermitir. Mslmanlar dine yneldii zaman ilerlemiler, dinden uzaklatklar zaman gerilemilerdir. Kuran inananlara Ey iman edenler diye seslendiine gre rkln dinde yerinin olmayacan bilelim. Mslmanlarn birlemeleri, kuvvetlenmeleri, slam kardeliinin ihyasyla mmkn. nsanlar hem dini, hem de fen ilimlerde yetitirmekle, onlara Mslmanlar kardetir uurunu vermekle blnmenin paralanmann n alnabilir. ster Krt, Trk, erkez, Lz, olsun rkl sorun etmeyelim. Bize cephe alan Mslman bir kavim olmusa bile onlara buz edip dman olmayalm. Bir ka kiinin yanln bir milletin hepsine mal etmeyelim. Nesillerimize bu dmanlklar tamayalm. Onlara deil onlar bize kkrtana dman olalm. Irklk zehriyle bizleri blmelerine msaade etmeyelim. Mslman lkeler, rklk akmna kar tedbirlerini nceden almak zorundalar. Bu zerinde cidd kafa yorulmas gereken bir meseledir. Cidd meselelerin zerinde de cidd durmak icap eder. ou millet, daha stn rk olacaz diyerekten bir bakasnn hkimiyeti altna giriyor haberi yok! Mslman lkelere baknz! slm dmanlar mslman, mslmana krdrmlar. Afrikaya, Iraka, Pakistana bakn Mslman lkenin askerleri, n saflarda, bir dier mslman vuruyor. Sava balatanlarda onlarn daha da yok olular iin yeni yeni plnlar kuruyor.
Artk ey millet-i merhume sabah oldu uyan! Sana az geldi ezanlar, diye tsnm bu an? Ne Araplk, ne de Trklk kalacak a gzn! Dinle Peygamber-i znn szn! M. kif Ersoy

514

Firaset-l Mminin

unu anlatmak istiyoruz: slmda rklktan dolay, soydan dolay Mslmanlarn birbirlerine stnlk taslamalar, birbirlerini hor grmeleri, birbirlerine kin beslemeleri yasaklanmtr. slmda insanlarn cinsine, rengine deil; takvasna baklr. Mmin olanlar hangi rktan olursa olsun kardetirler. Rabbim Mminleri karde ilan etmitir. Bundan daha gzel ne var ki? Allah iin deil de, srf rklk iin arpp lenler cehennem ehlidirler. Onlarn Ahirette alacaklar hibir nasipleri yoktur. yleyse kt insanlarn sinsi dncelerine let olmayalm. Ne yaparsak Allah iin yapalm. nk Allah iin katlanlan skntlarn hepsinin karl bolca verilecektir. Allahn rzas gzetilmeden ekilen skntlarn hepsi bounadr. Bu rkln haraml hususunda birka tane yet ve hadis zikredelim. in nemi daha iyi anlalsn.

Mminler ancak kardetirler. yleyse kardelerinizin arasn dzeltin ve Allahtan korkun ki merhamet olunasnz.2

Hibiriniz kendi nefsi iin sevip istedii eyi din kardei iin de sevip istemedike (kmil manada) iman etmi olmaz.3

Ebu Hureyre (r.a.)in rivayet ettii bir baka hadis-i erifte: Kyamet gnnde Allah-u Teala yle buyuracak: Ey nas, size ben bir neseb (soy) tandm. Siz kendiniz iin baka bir neseb tandnz. Ben, Allah katnda en keriminiz, en muttaki olannz (Allahtan hakkyla korkannz) olsun, dedim. Siz ise falan olu falan ve falan falandan ekremdir (daha iyidir.) demekten vazgemediniz. te bu gn kendi tandm nesebi ykseltip; sizin nesebinizi alaltacam. Biliniz ki benim dostlarm muttakilerdir. Baka bir hadis-i erifte: Mslmanlar kardetirler. Hibirinin dieri zerine stnl (fazileti) yoktur. Meerki takva ile olsun. Dier bir hadis-i erifte: (Saadet caddesinde) her kimi ameli geri brakrsa, nesebi(soyu) onu ileri gtrmez. Diye buyrulmutur.4 Hucurt sresinde: Ey insanlar! Biz sizi bir erkek ile bir diiden yarattk ve birbirinizi tanmanz iin sizi milletlere ve kabilelere ayrdk. Biliniz ki, Allah katnda en stnnz, Ondan en ok korkannzdr. phesiz Allah her eyi bilir, her eyden haberdardr. 5 Allah Resl (s.a.v) veda hutbesinde yle buyurmutur: Ey Mminler! Szm iyi dinleyin, iyi belleyin. Rabbiniz birdir, babanz birdir. Hepiniz demdensiniz dem de topraktan yaratlmtr. Hi kimsenin bakalar zerinde soy sop stnl yoktur. Allah katnda stnlk ancak takva iledir.6
Hucurt sresi ayet:10 Buhari, iman:7-Mslim, iman:71 4 Mslim-Ebu Davud, lim:1-Tirmizi, Kuran:10-bn-i Mce 5 Hucurt sresi, ayet:13 6 Msned, 5/411
2 3

Firaset-l Mminin

515

Cbeyr bni Mutimin rivayetinde Allah Resl (s.a.v): Asabiyet (rklk) davasna kalkan, onu benimseyen bizden deildir. Irklk zerine kavgaya (ktale) girien de bizden deildir. Yine rklk davas zerine len de bizden deildir.7

Ebu Hureyre(r.a)den rivayeten: Her kim imama itaatten karak ve cemiyetten ayrlarak lrse, l cahiliyet zere lmdr. Her kim bir tarafa, rk gayreti gstermekten tr hiddete gelerek veya bir tarafa, rkl tercihe kalkarak veyahut bir tarafa, rk gayreti gsterenlere yardm ederek kr bir sancak altnda savar da ldrlrse, cahiliyet lm ile ldrlm olur. Keza her kim mmetime kar karak iyisine de, ktsne de saldrr, Mminden saknmaz (ekinmez), antlama yapmann ahdine riayet etmezse benden deildir.8 Yine Mslimin Ebu Hureyre (r.a)den yapt rivayette: Bu halkn elbette yle bir zamanlar olacak ki, katil ne zerine adam ldrdn bilmedii gibi, maktl de neden dolay ldrldn bilmez. (Bu nasl olur?) denilince, evet, olacak. Buna Herc Merc= karklk derler. Katil de maktl de cehennemdedir.9 Birtakm adamlar var ki, cehennem kmrnden baka bir ey olmayan kavimlerle nrler. te bunlar, ya nmelerinden vazgeerler, ya Allah katnda pislii burunlaryla kartran cual (pislik bceklerin)den daha deersiz olurlar.10 Baka bir rivayette de: Her kim, kavmine haksz olarak taraftarlk ederse, ukura dm deve gibidir. Kuyruundan tutulup ekilir diye buyrulmutur. Baka bir hadis-i erifte de: (Ey inananlar) birbirinize hased etmeyin, birbirinize buz etmeyin, birbirinize srt evirmeyin, birbirinizin satn bozmayn. Ey Allahn kullar karde olun. Mslman kii, dier Mslman kiinin (rengi, dili, doum yeri, itima durumu, cinsiyeti ne olursa olsun) kardeidir. yle ise ona zulmedemez, yardm isteini cevapsz brakamaz, onu kk gremez. (Allah sizlerin cesetlerine, malna bakmaz, fakat kalplerinize ve amellerinize bakar), defa gsne iaret ederek takva uradadr. Takva uradadr, takva uradadr buyurdu. Kiinin kt saylmas iin Mslman kardeini tahkir edip horlamas kfidir. Bir Mslmann kan, mal ve rz dier bir Mslmana haramdr.11 Bu zikredilen haberlerden baka daha pek ok rivayetler vardr. Ama bunlar dinimizde rkl yasaklamaya yetmektedir. Bizler rk, deil mmeti olmalyz. Irklk davas dinen ktdr ve benimsenemez. nk o cahiliyet davasdr. Irklk cemaatlemeyi engelleyip Mminler arasna tefrika koymaktadr. Hlbuki cemaat rahmettir. Ayrlk ise azaptr diye buyrulmutur. Demek ki; kurtuluumuz iin en nemli sebeplerden biride cemaatlemektir. Cemaatlemek, kaynamak, yardmlamak bunlar ok gzel eylerdir. Srden ayrlan koyunu kurt yer sz de cemaatin nemini ortaya koymaktadr. yleyse cemaatleelim, Allah-u Tealann ipine (Kuranna) smsk sarlalm ve onun nimetlerini unutmayalm. nk onun bizlere
Ebu Davud, Edeb:113 Mslim 9 Mslim 10 Ebu Davud, Edeb:111-Tirmizi, Menkb:75-Msned,2:361f 11 Mslim, Birr:18
7 8

516

Firaset-l Mminin

bahettii slm sebebiyle karde oluverdik. Bize den bu kardelii devam ettirmemiz ve rklk gibi sebeplerle onu sarsmamamzdr. nk yce Allah kullara soyuna gre deil, salih ameline gre deer verip onu seviyor. Allah Resl (s.a.v )de en ok takva ehlini severdi. Bizler de sevdiklerimizi srf nesepten, ereften dolay deil de, Allah iin sevelim. Buz ettiklerimize de nesepten dolay deil de, Allah iin buz edelim. Yaptmz amelleri Allah-u Tealann rzasn gzeterek yapalm. Nefis iin yapmayalm. slm limleri, yaratld asla bakarak gurur ve kibirde bulunmay, iblisin Allah-u Tealann lnetine uramasna ve cennetten kovulmasna sebep olan ameline benzettiler. Zira o Cenab- Hak tarafndan deme secde etmesi emredilince, kendi hevasna uyarak: Ben ondan (demden) hayrlym, nk beni ateten yarattn onu amurdan yarattn.dedi. Onun iin Mminler kavmi, milleti ile bakalarna kar vnmemeli, baka Mslmanlar da hor grmemelidir. Ve rklk namna da kesinlikle savamamaldr. nk slmda byk mkfatlar vad edilen ehitlik mertebesi, srf Allah rzas iin kutsal deerler urunda ldrlenlere verilmektedir. Yoksa ganimet elde etmek, hret kazanmak, kahramandr, yiittir desinler diye ve rklk gibi gayeler iin savamaktan hibiri Allah yolunda cihad saylmaz. Bu gibi gayeler iin savap lenlerin ehit olmasn brakn, bunlar byk gnahkrdr. Sadece Allahn kelmn yceltmek, kutsal deerlerin korunmas iin yaplan savalar, yani ldrld zaman dinin ehit kabul edecei deerler iin yaplan savalar Allah indinde bir deer ifade eder. Bu gayeler urunda ldrlen ehittir. Buharinin rivayetindeki bir olay mana olarak haber verelim: Kuzman isminde birisi sava srasnda ok kahramanlklar gsterir. Fakat sonunda yaralanr. lecei srada kendisine ehadetin mbarek olsun dediler. O da: Vallahi bu cengi din iin yapmadm, kavmimin erefi iin yaptm der. (ve bu kii cehennemlik olur.) Kimi kullarda var ki, niyetinde Allah-u Tealann rzasndan baka bir ey yoktur. Bir ara hallar, Akk surlarna stten hkim olmak iin, her biri be katl ve 30 metre yksekliinde, tekerlek zerinde hareket eden ahap kule yapmlar; her birine yzlerce sava, kule stne de bir mancnk koymulard. Yangn karc neft atld zaman yanmasn diye de bu kuleler sirke ve amurla sval derilerle kaplanmt. Bu i yedi ayda tamamlanmt. Bu mthi kuleler, Akknn tarafndan surlara yaklatrld. Kulelerdeki hallar surlardaki Mslmanlara hcum etti. Neredeyse Akk elden gidiyordu. Mslmanlar tellanmt. Sultan Selahattin burlar yakmak iin areler dnd. Neftileri toplad. Bu burlar yakabilene bol mkfat vereceini bildirdi. Bunlar iinde Dmkl gen bir adam bu ii stlendi. Kendi bildii usule gre neftle baka baz eczalar birbirine kartrd. Bu karm bakr kazanda kaynatt. Yakc bir madde elde etti. Sur iindeki mancnklar vastasyla, ii bu yakc maddelerle

Firaset-l Mminin

517

dolu kaplar pe pee dman burlarna frlatt. Ate alan koca burlar, iindeki birok sava ile cayr cayr yand. Akk dmandan kurtulmu, Mslmanlar da ok sevinmiti. Sultan Selahattin, bu yaman hnerli neftiye ok kymetli mkfatlar takdim etti. O ise bunlar kabul etmedi: Ben bu ii Allah rzas iin yaptm, mkfatn da ondan beklerim; sizden bir ey beklemem dedi. Zavall kullarn durumuna dmemek iin niyetlerimizi Allah iin yapalm. Tm hayatmz Allah-u Tealann emrine gre ayarlayalm. Mminlere zarar vermekten uzak duralm. Bir hadis-i erifte:

Bize silh eken bizden deildir.12

Allah Resl (s.a.v) vefatndan nce Veda Hutbesinde mmetini yle uyard: Ey insanlar! Bu gnleriniz nasl mukaddes gn, bu aylarnz nasl mukaddes bir ay, bu ehriniz Mekke nasl kutsal bir ehir ise, canlarnz, mallarnz, namus ve erefiniz de ylece mukaddestir, her trl saldrdan korunmutur.13 Mminler! Sizlere iki emanet brakyorum. Onlara smsk sarldka yolunuzu hi armazsnz. Bu emnetler, Allahn kitab Kuran ve Onun Peygamberinin snnetidir.14 Klelere gelince: Onlara kendi yediklerinizden yedirin ve giydiklerinizden giydirin. Affedemeyeceiniz bir hatay ilerlerse onlardan ayrln, onlar da Allahn kullardr ve kt muameleye lyk deildirler!15 Bu vasiyetlerimi burada bulunanlar, bulunmayanlara bildirsinler. Olabilir ki, bildirilen kimse, bura da bulunup da iitenden daha iyi anlayarak hfzetmi olur.16 Demek ki, slmiyet, insanlarn soy ve supuna, makamna, rengine deil de onlarn takvasna, insanlna bakyor. Kullarn, birbirlerinin haklarna haksz yere saldrmasn istemiyor. ster beyaz, ister siyah renkli, ister hr, ister kle olsun kullarn Allah indinde eit olduunu ifade ediyor. Bu yzden Mslmanlar arasnda nsanlar kardee yaamlar. Bunun en gzel rneini Hacda gryoruz. Orada insanlarn rengine, makamna, hr ve kle oluuna baklmadan herkes bir kardelik havas iersinde ayn sofrada oturup yemek yiyorlar, ayn kaptan su iiyorlar, ayn safta durup ibadet ediyorlar. Durum byle olmakla berber baz insanlar, slmiyet, niin klelik messesesini hemen kaldrmayp ilk nce slah yoluna gitti diyorlar? Konu insanlarn eitliine gelmiken u klelik hakknda da ksa bir aklamada bulunalm:
Buhr, fiten 7; Mslim, iman 161, Buhr, 1/24 14 Mslim, 2/889; Tirmizi, 5/662; Eb Dvd, 1/442 15 Buhari, Itk: 15 16 Buhari, 5/126 127- Mslim, 2/889
12 13

518

Firaset-l Mminin

slmiyette Klenin Durumu

slmiyet, insanlarn yaratltan hr olarak yaratldn, hrriyetin, insann vazgeilmez hakk, ayrlmaz zellii olduunu belirtmitir. Byle olmasna ramen, insanlarn hrriyet hakk hemen hemen tarihin btn devirlerinde elinde alnmtr. nsanlar, eitli sava ve basklar neticesinde hrriyetinden mahrum edilmi, bir mal gibi alnp satlr hala gelmitir. zellikle Roma Hukuku, Yunan Felsefesi klelii zarur bir ihtiya haline getirmi, insanlar bir eya gibi pazarlara dkmtr. slmiyetten nce de klelik, Araplar arasnda btn iddet ve dehetiyle devam ediyordu. Cahiliye dneminde klelik hayvanlktan daha aa telkki ediliyordu. slmiyet gelince eskiden beri devam edip gelen bu messeseyi slah edip, onu gaddarlktan ve gayet vahi bir haletten karp ona bir dzen getirip onlara hrriyetin yolunu at. Onlara yeni yeni haklar ve hukuklar koydu. Yaplan zulm, hakszl engellemek iin slmiyet onlara u hizmetleri yapt: Devlet onlar korumak iin himayesi altna ald. Hadis ve fkh kitaplarnda Kle zd diye bir blm ald. Dinimiz, hrriyetten mahrum kalan bu insanlara byk bir efkat ve merhamet gsterip tekrar hrriyetlerine kavumalar iin baz hkmler getirdi. Mesel: Bir mmin baz hata ve kusurlarna karlk gnahn affettire bilmesi iin kefaret demesi istendi. Ramazan orucunu kasten bozan, yanllkla adam ldren, yeminini bozan kiiler, gnahlarnn aff iin kefaret demeleri gerekiyordu. te bu kefaretin banda, kle ve cariye zd etmek ilk sray ald. Ve bu kefaretlerin pek ounda klenin Mslman olmal art da getirilmedi. zellikle insanlarn hrriyetlerine kavuturulmasn tevik eden Cenab- Hak ve Onun Resuludur. Bu konu hakkndaki Kuran ayetlerinden bir ka yle: Yanllkla bir mmini ldren bir kimsenin, mmin bir kle zd etmesi ve lenin ailesine bir diyet vermesi gerekir.17 ...Yeminin kefreti, ailenize yedirdiinizin ortalamasndan on yoksulu yedirmek yahut onlar giydirmek ya da bir kle azd etmektir.18 Kle zdn tevik eden dier bir esas da Muktebliktir. Bu kymet takdir edilen klenin bu paray kazanp demesi yoluyla hrriyetini kazanmasdr. Rabbimiz kullarn buna tevik iin yle buyuruyor: Eliniz altnda bulunan (kle ve cariye) lerden (hr olmak iin) yazmak isteyenlerle, eer kendilerinde bir iyilik grrseniz, onlarla yazl antlama yapn. Allahn size verdii malndan onlara verin.19 Tevbe sresi, ayet: 60da da zekt verilen snflardan biriside: (zgrln satn almaya alan) klelerdir. Bu konu hakkndaki tevik edici hadisi eriflerden bir ka da unlardr: Bir kimse, mmin bir kleyi hrriyetine kavuturursa, Allah, o klenin her zs karlnda o mminin bir zsn cehennemden zd eder.20 Nis sresi, ayet: 92 Maide sresi, ayet: 89 19 Nur sres, ayet: 33 20 Buhri, Itk: 1; Mslim, Itk:21
17 18

Firaset-l Mminin

519

Klelere iyi mumele etmek, uur ve bereket; kt mumele etmekte ktlk getirir.21 Kim klesini ldrrse biz de ksas olarak onu ldrrz. Ve her kim klesinin burnunu keserse, biz de onun burnunu keseriz.22 Klenin ailenin ferdi gibi grlmesi, efendisiyle ayn sofrada yemek yemesi tavsiyeye edilmitir. Dinimize gre: Kle sahibi, klesine yediinden yedirmeli, giydiinden giydirmeli, klesine eziyette bulunmamaldr.23 Kle sahibinin, klesinin izzet-i nefsini rencide edecek ekilde armas uygun grlmemitir. Peygamberimiz bir hadisi eriflerinde, efendinin klesini klem, criyem diye deil de; olum, kzm diye armay tavsiye etmitir.24 Hatta Allahn Resul (s.a.v) kle olan Zeyd bin Hariseyi evlatlk edinmiti. Klelerin hayvan muamelesi grd, zevk iin ldrld bir devirde bu hkmleri slmn koymas tarih boyu devam eden klelik messesesini nasl slh ettii ortadadr. Ahmed Cevdet Paa, slamn istedii artlarda kle tutabilmenin zorluunu u veciz szle ifade etmitir: Mslmanlkta kle almak, kle olmaktr! slmiyet, klelik messesini hemen tamamen kaldrmayp, ilk nce slah yolunu tutarak hrriyet yolunu amasnn hikmeti neydi? Uzun yllar kkleen bir deti bir defadan kaldrmak sorun olurdu. O gnk durum buna msait deildi. Savalarda alnan esirler hemen dmana geri verilse tekrardan oalmalar ve glenip saldrmalar sz konusu oluyordu. Dman ordusu Mslmanlardan esir etmekten geri durmad iin, dengenin salanmas iin Mslmanlarda onlardan esir almak zorunda kalyordu. Ayn zamanda kar taraftan Mslman esirleri kurtarmak veya fidye alp glenmek iin esirlerin alnmas zorunluluu douyordu. . Peygamber efendimiz savata ald esirleri her zaman kleletirmiyordu. Bedir savanda alnan esirlerden okuma yazma bilenler, Mslman ocuklarna okuma, yazma retmek artyla serbest braklmlardr. Dierleri de fidye karlnda serbest braklmlardr. Beni Mustalk Savandan sonra alnan 700 esir karlksz olarak serbest braklmtr. Mekkenin fethi, Hz. merin, Selahaddin Eyyubinin Kuds fetihlerinde, Fatihin stanbulu fethinde ve daha pek ok fetihlerde bu byle uygulanmtr. Byk paralar harcanarak alnan kleleri bir defadan insanlara serbest brakn dediiniz zaman, pek ok insann byk bir madd klfet altna gireceklerinden dolay yeni kurulan slam devleti iin sorun olurdu. Birde klelik hayatna alm o kadar insan bir defadan hayatn zor artlarna braktnz zaman, onlarn karlaacaklar skntlar, isizlikleri, cariyelerin kt yollara dmelerinin nn almak ok da kolay Eb Dvd, Edeb:124 Eb Dvd, Diyet: 7: Tirmizi, Diyt: 17: bni Mce, Diyt: 23: Nese, Kasme:11 23 Buhari, Itk: 15 24 Buhari,Itk: 15
21 22

520

Firaset-l Mminin

olmamaktadr. Bunlarn areleri dnlmeden sal verilmeleri pek ok sorunu da beraberinde getirecei de kesin. Buna benzer ve daha bizim bilmediimiz baka hikmetlere binaen slmiyet bir defadan deil de; yava yava, tevik ederek, hrriyete kavuturmann nemini anlatarak, bunun karlnda alaca byk mkfatlar dile getirerek onlara hrriyetin yolunu amtr. O gnn artlarnda slm deta, o insanlarn imdadna yetimitir. Bat asrlarca insanlar smrm, kle ticareti yaparak zengin olmaya alm. Hatta hr olan zencilere renginden dolay ikinci bir insan muamelesi yapmlardr. slamiyette ise, daha nce kle olanlar ve onlarn ocuklar bile ordularn bana komutan tayn edilmiler. Bunun rnekleri peygamber efendimizin uygulamalarnda oktur. Zeyd b. Hrise ve olu sme b. Zeyd nceleri kleydiler daha sonra ashabn en ileri gelenlerinin de iinde bulunduklar ordulara komutan oldular. Kimi zaman Zeyd b. Hariseyi Medinede kendi yerine vekil brakmas da ok manidardr. Hz Bilal (r.a) kleydi, ama peygamber efendimizin mezzini idi. Selman- Faris nceleri kleydi, ama peygamberimizin en sevdiklerindendi. u gerei de unutmayalm: nsanlar Allaha kulluklar nispetinde hrdrler. S. Nursi (rh.a) yle der: man ne kadar mkemmel olursa, o derece hrriyet parlar. Cenab- Hak bizleri, insanlar hor grp zulmedenlerden deil de; kendi kusurlarn grp insanlarn faydasna alanlardan, mminleri karde bilenlerden eylesin. Amin.

GNL NCTP KALP KIRANLAR HAKKIN RIZASINA KAVUAMAZ:

Ey Mmin karde, gel bundan byle Mminlere zarar vermemeye, onlarn kalbini krmamaya alalm. nk:

Gnl yaraland zaman gzler alar. man etmi Mminleri karde bilelim. Onlarn gnllerini alalm. Allah dostlar insanlarn kalplerini krmamaya ok nem vermiler. Allah-u Tealann rzasn gnl yapmada aramlardr. Kalp kran insanda hayr olamadn belirtmiler. eyh Sadi irazi (rh.a) yle demitir: ittim ki; Allah yolunun erleri dmanlarnn dahi gnln incitmemi, sen nasl Mslmansn ki, dostlarnn gnllerini incitiyorsun!

Firaset-l Mminin

521

Mevlana hazretleri de gnl incitmeyi u szleriyle knamtr: unu iyi bil ki, sen, Allah evi olan bir gnl incitir, krarsan yaya olarak bin defa Kbeye gitsen, Allah (c.c) bu ziyaretini kabul etmez. Sen varn, younu, maln, mlkn ver de bir gnl al. Al da, o gnl, mezarda, o kapkara gecede, sana k versin, nur versin Allahn huzuruna altn dolu binlerce keseler gtrsen, Cenab- Hak Bize bir ey getirmek istiyorsan, kazanlm bir gnl getir. diye buyurur. nk altn, gm, bizim iin hibir ey deildir. Eer bizi, bizim rzamz istiyorsan, bizim istediimiz gnlden ibarettir. Krlm iki yz para olmu, zavall bir gnl yapmak, tamir etmek Cenab- Hakkn nazarnda (nafile) Hacdan, Umreden de deerlidir. Hakkn defineleri harap gnllerdir. Harabelerde ok defineler gmldr. Mutlu olmak, manen ykselmek istiyorsan gnller almaya, gururu kibri brakmaya bak. Kazandn gnllerin yardm, seninle beraber olursa, kalbinden hikmet kaynaklar fkrr, akar. Dilinden sel gibi Ab- hayat akar. Nefesin Hz. sann nefesi gibi hastalara deva olur. Demek ki, gnl ehli insanlar ykk gnlleri yaparak, Mminleri severek gnahkr insanlara acyarak, merhamet ederek bu makamlara gelmiler. Rabbin rzasn kazanmlardr. Bence de insanlar Allah-u Tealann rzasna kavuturan en kestirme yol, zerimize farz olan emirleri yapp yasaklarndan kandktan sonra, gzel ahlk, edebi elde etmemizdir. Acaba kendimizin nasl biri olduumuzu hi dndk m? ou zaman kendilerimizi ok dindar, gzel ahlkl, yumuak huylu sanrz. Gerektende yle miyiz? yi bir insan olmak iin kendi kendimize ben iyi bir insanm dememiz yetiyor mu? ou insan kendi kendini iyi ve cennetlik biri olarak grr; ama hi te yle deildir. nemli olan Cenab- Hakkn bizden raz olmas, insanlarn da bizden ikyeti olmamasdr. Bir de yle dnelim: Ben kendi kendime dindar, ahlkl diyorum. Acaba benim dier insanlardan ne farkm var? Madem ben iyi bir kul olmak istiyorum: O halde yaaymda, ahlkmda dier insanlardan bir farkm olmal. Mevlann rzasn kazanmak iin fedakr olmalym. Ben dier insanlardan ok yatarsam, en gzel yemekleri yersem, onlardan ok fkelenir, hep aklm fikrim gezmede, dnyalk biriktirmede olursa nasl iyi bir kul olabilirim ki? Manev yolda ilerleyebilmek iin biraz rahatmzdan fedakrlk edebilmeli, Rabbimizin istedii gibi bir kul olmaya almalyz. Nice Mmin kardelerimiz pek ok skntlara maruz kalmakta, dman zulmnde ezilmekte, hastalklarla, alkla, susuzlukla mcadele etmektedir. Onlarn dnyada ektikleri zdraplar ahirette kendilerine mkfat olup Cennete girmelerine vesile olacak. Acaba bizleri cennete girdirecek ne gibi skntlarmz var? Veya halimize krediyor muyuz?

522

Firaset-l Mminin

Sknt ierisinde olan kardelerimizin haline zlyor muyuz? Veya onlara yardmc olabilmek iin areler dnyor muyuz? Bylesi konularda biraz duyarl olmaya alalm. u ibretli olay dinle ve kendine bir hisse karmaya al: Evin birinde, gzel alan televizyon bir gn anden bozuluverir. Evdekiler arzay halledemeyince servisi armak zorunda kalrlar. Tamirci, arzann nerede olduunu anlamak iin televizyonun arkasn anca bir de ne grsn, bir sr ekmek paralar, bunu bykler yapmayacana gre, su evin drt yandaki kk kzn zerine kalr. Baba kendisine yeni bir masraf ald iin kk kz azalar. Fakat anne byle yapmaz, durup dururken ocuk niin ekmei televizyonun iine atsn ki deyip kzna tatl bir dille: Yavrum ekmekleri acaba niin oraya attn? diye sorduunda, ald cevap kasn da gzyalarna hkim olamaz. Kk kz ona yle der: Anne televizyonda Afrikadaki a olan ocuklar grnce mutfamzdaki ekmeklerden onlara da vermek istedim. Bazlar Mminlere yardm elini uzatmamak iin kendi kendilerine bahaneler retip yle diyorlar: te filanlar u bel ve musibeti hak etmiler. deyip onlara yardm elini uzatmaktan uzak duruyorlar. Hlbuki Mminler bir yanl yapnca onlara acnmaz diye bir kaide mi var? Veya onlarn atalar bir yanl yapmsa onlarn evltlarnn ne suu var? Bazlar da yle diyor: u hasta olan sakata acmayn. nk layk olmasayd bu hale gelmezdi. Veya yle diyorlar: Allah bunu ona layk grm, sen Allahtan daha m merhametlisin deyip o hastaya acmyorlar. Allah(c.c) bir kuluna bir bel, musibet verdii zaman bunlar ben veriyorum onlara acmayn m diyor? Hlbuki hadis-i eriflerde hastalara, yardma muhta olanlara acmamz emredilmitir. Kader icab bazlarna baz musibetler verilmise bizlerde merhametsizlik yapmayalm.
ieklerle ho gein, bal incitme gnl, Bir kk meyve iin, dal incitme gnl. Ban olsa da yksek, gzn enginde gerek, Kibirle yryerek, yolu incitme gnl. Mevl verince azma, geri alnca kzma, Tten oca bozma, kl incitme gnl. Dokunur gayretine, karma hikmetine, Sahibi hrmetine, kulu incitme gnl. Sevmekten geri kalma, yapan ol, ykan olma, Sevene diken olma, gl incitme gnl.

Firaset-l Mminin Konumak bize mahsus, olsa da bir gzel ss, Ya hayr de, ya da sus; dili incitme gnl. (Yunus Emre) Gnl alabun taht, alab gnle bakt, ki cihan bedbaht, Kim gnl ykar ise (Yunus Emre)

523

ncinsen de incitme!
(Hac Bekta- Veli)

524

Firaset-l Mminin

GZEL AHLKIN NEM:

Gerek Mmin ibadetiyle, ahlkyla tm davranlaryla dier insanlardan farkl olmaldr. Yani: Onlar gibi sorumsuz yaamamal, onlar gibi fkelenmemelidir. Bir de dindar olmayan bir insann ahlk, insanlarla olan diyalogu, geimlilii; dindar geinen bizlerden daha gzel olursa, dindar olduunu syleyen bizler iin bir ayptr. Hlbuki gzel ahlk hususunda onlar bize deil; biz onlara rnek olmalyz. Bir kfir dahi ticaretini doru yaparsa, hakka, hukuka, adalete, sznde durmaya, bizden daha ok dikkat ederse, bizim kendimizden utanmamz gerekmez mi? Biz Mminler gzel ahlkyla farkl olmal, zalim deil mazlum olmalyz. Ktlk eden deil; iyilik eden olmalyz. Nefsimize yaplan hakszlklara boyun bkmeli, vurana elsiz svene dilsiz olmalyz. Yzmz gler, dilimiz tatl olsun. Giyimimizle, yememizle, edeb ve terbiyemizle, ksacas; tm hal ve hareketlerimizle slm en gzel ekilde temsil etmeliyiz. Uygunsuz hal ve hareketlerle slm yanl tantmamalyz. nsanlar Mslmanlara bakt zaman gpta etmeli, onlarn yannda kendini gvende hissetmelidir. nsanln hizmetine, kurtuluuna koalm, bakalarnn rahat iin kendi rahatmz terk eldim. Hep nefsim demeyelim. Dier Mmin kardelerimizi dnelim. Hep daha iyi bir kul olmaya gayret edelim. Gnahlarmzn, hatalarmzn zdraplarn kalbimiz de hissedelim. Nice gnahlar var ki, Allah iin zlmekten dolay affolunmu. Kulu, Rabbinin rzasn kazanmaya gtren en kestirme yol: Farz olan emirleri yaptktan sonra kalbinde Rabbine kar duyduu sayg, sevgi, kulluunu tam olarak yapmamann zdrabn kalbinde hissetmesi ve gzel ahlkl bir insan olmasdr. Ahlknda sorun olan kiileri ne Allah, ne Resl, ne de nsanlar sever. Gzel ahlkl insan da herkes sever. Ahlkmz Kurana uydurmamz ok gayret ister. Ben haklym, ben gzel huyluyum demekle bunlar dzelmez. yet-i Kerimede:

Artk kedinizi temize karmayn, nk o ktlkten saknan daha iyi bilir.diye buyrulmutur.1

Bizler bu dnyada slmn gzel ahlkn elde etmekle grevliyiz. yleyse her geen gn ahlkmz biraz daha dzeltmeye alalm. imizden gururu, kibri, hasetlii, fkeyi atalm. mrmz ksaldka, kabir kapsna yaklatka daha dikkatli olalm. Gnahlarmza daha samimi bir ekilde tevbe edip, gnahlardan uzaklaalm. Maalesef nice Mslman gryoruz. mrnn ounu geirmi, kabrin ukuruna girmek zere, halen eski hatalarna devam ediyor. Kt ahlknda bir dzelme olmad gibi, halen onun
1

Necm sresi, yet:32

Firaset-l Mminin

525

bunun gybetini yapp, bakalarnn kusurlaryla urayor. Her gn biraz daha yalanp lme doru giden insanlarn daha fazla dzelmeleri, kendi kusurlaryla urap, gzel ahlklaryla genlere rnek olmalar gerekmez mi? Bykler eitime, gzel ahlka nem verdikleri zaman yetien genlik de daha verimli, daha saygl, edepli olacaklardr. Zaten aileleri, toplumu ayakta tutan edep, terbiye, sayg ve gzel ahlktr. yleyse evltlar anne ve babalarna, talebe hocasna, kadn kocasna, kk byne saygl olmaldr ki, o toplum ayakta durabilsin. Hrmet ve saygnn olmad cemaatlerin baarl olmas sz konusu deildir. yle diyebiliriz: slm toplumunun dzelmesinde gzel ahlakn etkisi gz ard edilmemeli, bu sebeple bir slm limi kendi tecrbesini yle ifade ediyor: slm dnyasnda ruh terbiyesini gz ard eden btn islah projeleri baarsz olmaya mahkmdur. Yaadmz sorunlardan ve krizlerden ancak ruh terbiyesiyle kurtula biliriz. Vcudu gzel elbiselerle sslenmi; fakat ruhu bo kalm olan insanlarn dnyaya be faydas olabilir! Gzel ahlkl olup insanlar incitmeyen kiileri Cenab- Hak ta seviyor. nk kullar, bu gibi insanlara hep dua ediyorlar. Ama irkin ahlkl olup insanlarn kalbini hemen krp, onlar incitenleri de Cenab Hak ta sevmiyor. nk insanlar hep bu gibi kullara beddua ediyorlar. Allah-u Tealann rzasn kazanmak isteyen, iindeki kt ahlklar atp yerine gzel huylar yerletirsin. Peygamber Efendimizin (s.a.v) ahlkyla ahlklasn. nsanlar zerek, kalplerini krarak maksadmza ulaamayz. Zaten kalp krmak kul hakkdr. Kul hakknn nemi dinimiz de malmdur. Her gn bir iki kiinin kalbini krarsak, onu zersek biz ne kadar kul hakkyla Allah-u Tealann huzuruna kacaz? Bir de maher gn bu kullar bizden davac olurlarsa ne olur bizim halimiz? Kaidemiz yle olmal: Benim zerimde Rabbimin hakk olsa da, kullarnki olmasn. Ahirette kullarla uramak zordur. oumuz kendi kendimizi gzel ahlkl sanyoruz. Hlbuki bir insanda kt huylardan bir iki tane dahi bulunsa, o zaman her an birilerinin kalbini krp gnahlara girebilir. Yani tm huylarmz, Allah-u Tealann emrine boyun emelidir. Her huyumuz gzel olsa; ama bizde fke, hasetlik veya kibirlik gibi bir iki tane kt huy bulunsa, bunlar da bizleri gnaha girdirmeye yeter. yleyse fkemiz aklmz rtmemeli, onun bunun kalbini krdrmamaldr. Hasetliimiz ona buna ktlk yapmamza, arkalarndan konumamza sebep olmamal, gurur ve kibir duygularmz frenlenmelidir. Ahlk ve edebimizi dzeltmeyip, bu kt ahlklarmzla Mmin kardeleri zer ve kzdrrsak Cenab- Hakk da gazaplandrm oluruz. Mminlerin kalplerini inciterek Mevlaya varamayz, velev ki, ilmimiz ok ta olsa. ayet ahlkmzda sorun varsa, edebimizi muhafaza edemeyip onun bunun kalbini krarsak, ilimden hakik manada faydalanamamz demektir. Bu konuda Yunus Emre yle demektedir:
lim ilim bilmektir lim kendin bilmektir

526

Firaset-l Mminin Sen kendini bilmezsin Ya nice okumaktr. *** Okumaktan mana ne Kii Hakk bilmektir n okudun bilmezsin Ha bir kuru emektir.

Hz. Enes (r.a.)dan yaplan u rivayete de dikkat edelim: Hz. Peygamber (s.a.v) bana unu buyurdu: Evldm! Kalbinde hi kimseye kar bir ktlk bulunmadan akamlamaya ve sabahlamaya gcn yeterse byle yap(maya al). Sonrada unu (ilve ederek) dedi ki: Evldm! Bu (sylediim) benim snnetimdir. (Hadisin devamnda)

Kim benim bir snnetimi ihya ederse beni seviyor demektir. Kim beni severse cennette benimle beraber olacaktr.2

yleyse bundan byle Mmin kardelerin kadir ve kymetlerini daha da bilelim. Her kimi incitmisek onlarn bizden haklarn isteyeceklerini unutmayalm. Allah Resl (s.a.v) dahi bende hakk olan gelip benden hakkn alsn demitir. nsanlarla bu dnyada helllemitir. Bizler de insanlarn hak ve hukukuna riayet edelim, leceimizi, hesap vereceimizi unutmayalm. Nasl yaarsak yle leceimizi bilelim. Allahn emirleri dorultusunda yaayanlar imanla lrler. Dnyada iken Allah-u Tealaya asi olarak yaayanlar da gnahkr veya imansz olarak lrler. Ahiret hayatnda perian olurlar; ama mrn taatle geiren insanlar ahirete g edecekleri zaman hasret ekmeden gideceklerdir. mr boyunca hep mahzun (zntl) olan aml Mekhln lecei srada yanna gelen ziyaretiler onun gldn grnce sebebini sormulard: O da: Neden glmeyeyim ki? Sakndm ve ekindiim dnya, eytan ve nefisten kurtulma zaman yaklat. midim, emelim ve sevdiim olan, Rabbimin huzuruna hzla kmak zereyim dedi. Allah dostlar hayatlarnn her annda Allahtan gafil olmadlar, gnl ykmadlar; gnlleri yaptlar. eriatn emirlerine drt elle sarldlar. Bizler zerimize farz olan emirleri yerine getirmede zorlanrken onlar snnetleri, dinin adap ve edeplerini bile karmadlar. Onlar dahi farz gibi yapmlardr. Bunlar her zaman lme hazrlkl olarak yaamlardr. mrn gafletle geirenlere Mevlana (rh. a) u tavsiyeleri yapyor: Sen akln bana al da mrn u iinde bulunduun bu gn say. Bak bakalm, bu gn de hangi sevdalara harcyorsun? Kah czdann, keseni parayla doldurmak kaygs ile kah iyi yemek imek endiesiyle, bu aziz mr geip gitmekte, sayyla verilen her nefes te
2

Tirmiz, lim:16

Firaset-l Mminin

527

eksilmede, lm bizleri birer birer ekip alyor. Efendi ise gezip tozma sevdasnda. lm kala gz arasnda, onu hatrlatmaktan bize daha yakn; fakat gaflete dalann akl nerelere gitmede? bilmem ki Teni besleyip gelitirmeye bakma, nk o, sonunda topraa verilecek bir kurbandr. Sen gnln beslemeye bak. Ycelere gidecek ereflenecek odur. Bu lee yal, ball eyleri az ver. nk tenini besleyen, nefsan arzulara dyor, sonunda rezil olup gidiyor. Ruha manev gdalar ver. Yal ball dn, anlay, bulu yiyecekleri ver de gidecei yere gl, kuvvetli gitsin.3 Evet, lme hazrlkl olalm, her zaman Mmin kardelerin safnda yer alalm, aralarmza tefrikann girmesine msaade etmeyelim. Beyit:
Girmeden tefrika bir millette dman giremez. Toplu vurduka, yrekler top sindiremez. (M. Akif Ersoy) Ayn dili konuanlar deil, Ayn duyguyu paylaanlar anlar. (Mevlna)

Divan Kebir, cilt 2, No:823

528

Firaset-l Mminin

SLM KARDEL: 5
slm kardeliinin pekimesi, birbirimizi karde gibi, hatta kardeten daha ok sevmemiz ve kaynamamz iin en nemli sebeplerinden birisi de: Mslmanlarn birbirlerine kar gler yzl olmalardr. Bir insan karsndaki Mmin kardeinden bir gler yz grd zaman kalbine gelen tm kt zanlar, dnceler hemen silinip gidiveriyor. Gler yz grmeyen adam: u karmdaki Mmin kardeim acaba nasl bir adam, benim hakkmda ne dnyor? Ne kadar da sert ve kibirli adam, diye dnerek pek ok vesveselere kaplyor. Ama kendisine gsterilen bir gler yz sebebiyle tm dncelerin yerini gzel dnceler alyor ve yle dnyor: u Mmin kardeim ne kadar da gler yzl, cana yakn, mtevaz ve alak gnllym, ben bu kardeim hakknda yanl dnmm, demek ki, o beni seviyormu, yleyse; bundan byle ben de onu seveyim. Az ve nemsiz grdmz bir gler yz gstermede, ne paramz gidiyor, ne de yoruluyoruz. Ama slm kardeliinde ne kadar ie yaryor. Glmsememizin hibir zorluu yok, sadece dudak ularn birka santim yana ekecek veya azck dilerini gstereceksin. Bunu da Mmin kardeine ok grenler var. Ediplerden biri yle der:

Yavrucuum, iyilik etmek kolay bir eydir. Gler yz ve tatl dilden ibarettir.

Bazlarn grp, selm veriyorsun, adamn yznde glmseme yok. O zaman sen ne dnrsn? Bu adam ne de kibirli, kendini beenmi biri. Sanki beni grdne hi de memnun olmad diye dnrsn. Sevgiler karlkldr. Sen Mmin kardeini sev ki, o da seni sevsin. Sen kalbinde onun hakknda gzel eyler dn ki, o da senin hakknda gzel eyler dnsn, sen bir Mmin kardeini sevmediin zaman, bil ki, karndaki de seni byk ihtimal sevmiyor demektir. Kalpler bir ayna gibidir. yleyse, Mminleri sevelim ki, onlarda bizi sevsin, kaynama olsun. Sen Mmin kardeine kar gler yzl olmadn zaman, o da senin kendisini sevmediini veya karlamaktan memnun olmadn dnr. Sen ona kar soukkanl davrandn iin, ister istemez o da sana kar yle davranyor. Gnlk hayattan byle eylerle ok karlayoruz. Bundan byle; bir tecrbe olsun diye, karlatnz arkadanz, size kar sanki memnun olmam gibi, hibir glmseme yapmad zaman kalbinizin ona kar durumuna bir bakn! Bir de sana kar gler yzl, cana yakn davranan kiiye kar kalbinizin haline bir bakn! Bu kiiye kar kalbinde elbette muhabbet doar,

Firaset-l Mminin

529

sabretmezsin ki o dostunla bir daha karlaasn, dier somurtkan olanla hi karlamazsan aklna bile gelmez. nk adamn yznde bir sevgi ifadesi yok ki, hlbuki bir Mmin dier Mmin kardeini en gzel ekilde karlamal, ona kar cana yakn sevecen olmaldr. nsan gler yzl Mminlerin yannda dertlerini unutuyor. imdi bizler ister miyiz ki; dostlarmz bizleri grdkleri zaman yzleri gler olmasn da, somurtkan olsun, bu gibi davranlar bizlerin de houna gitmiyor. yleyse bundan byle Mslmanlara kar gler yzl olalm, onlarla karlatmz iin memnuniyetimizi belirtelim. Bunlar kalbe muhabbet tohumu ekmektedir. Zaten bizlerin istedii de odur. Cenab- Hak dahi Mmine kar gler yzl olmaya sadaka sevab yazmaktr. Gler yz ok kolay bir grev, ayn zamanda sevab ok. Ve pek ok hayrlara da vesile oluyor. Bu gler yzn yannda bir de tatl dilli olunursa, o Mslmann yanndan hi kalkmak istemezsin. Hep onunla karlap bulumak istersin. Zaten ac dil Mmini zer, bir daha da o gibi kiilerle karlamak istemez. Zaten dil ok nemlidir. Tatl dil ylan dahi deliinden karr demiler. Sevap kazanmak, sanld kadar zor ve ok arta bal deildir. Hatta denebilir ki: Niyetinizi dzeltin, ilerinizi dzgn niyetinize gre yapn, Rabbin rzasn kazanr, her eyden sevap kazanabilirsiniz. Mesel: 1) Sadaka sevab m kazanmak istiyorsun? O halde karlatn insanlara hep mtebessim (gler yzl) ol. Sadaka sevab aldn gitti, demektir. Onun iin Efendimiz (s.a.v) buyurmu: Mminin Mmine kar tebessm sadakadr! 2) Gnahlarn sararm yapraklar gibi dklmesini mi itiyorsun? Hi de zor deildir. Yeter ki yeni karlatn insanlara elini uzat, iyi niyetle musafaha (tokala) et. Bundan dolaydr ki Efendimiz (s.a.v) buyurmu: ki Mmin karlanca biri elini uzatr da musafaha ederse sararm yapraklarn dkl gibi dklr gnahlar. 3) Sadakann en ok sevaplsn vermi olmak m istiyorsun? Bu da zor deildir: Ksleri bartr, dargnlarn arasn bul. te sana en makbul sadaka sevab. Bu konuda da Efendimiz (s.a.v)in ikaz vardr. yle buyurmutur: Sadakann sevapls, dargn insanlarn arasn bulup bartrmaktr.

530

Firaset-l Mminin

4) Rabbimizin yardmn m istiyorsun? Sana hep ilahi ikram ve yardmlar durmadan gelsin mi?

yle ise sen de insanlara yardmc ol, desteini esirgeme. Bu konuda da Efendimiz (s.a.v)in hatrlatmas yledir: Allah (c.c) kulunun yardmndadr. Kul kardeinin yardmnda bulunduu mddete. 5) Kmil Mslman m olmak istiyorsun? Bu da zor deildir. Yeter ki kimseyle ks durma. Bu konuda da yle buyuruyor Efendimiz (s.a.v.): Kmil Mslmana din kardeiyle gnden fazla ks durmas hell deildir. Demek ki krlp incindiimiz kimselere en ok gn ks ve dargn olabiliriz. Daha fazlas kmil Mslmana yakmaz. Biz de kmil iman sahibi olmak istediimizden dolay gn gemez kslmz. 6) Rabbinin merhametini mi elde etmek istiyorsun? yle ise hem insanlara hem de dier canllara merhamet edin. Bu konuda da yle buyurmutur Efendimiz (s.a.v): Merhamet etmeyene merhamet edilmez. Siz bu dnyada canllara merhamet ediniz ki, Rabbiniz de ahirette size acyp merhamet etsin. Ne dersiniz bu maddelere? Bunlar yapmak ok mu zor, yoksa ok mu kolay? ok kolay deil mi? 1 Hep Mslmanlar karde olsunlar, kaynasnlar birbirlerini sevsinler. Niin birbirlerini sevmiyorlar, niin kaynamyorlar diyoruz? te sevgi ve muhabbetin olumas, birbirimizi sevip kaynamamz iin iki nemli kaideyi uygulayan yok mu? Biri gler yz, dieri tatl dil. Bu kardelik davas urunda biraz glemiyorsak, tatl dilli olamyorsak slm kardelii nasl gerekletireceiz? Bunlar olmadan Mminler birbirine yaklaamaz. Bu insann ftratnda var. Bizler gler yzl, tatl dilli insanlar seviyor, ona yaklayoruz. Sert yzl, ac dilli olandan da uzaklayoruz. Burada ev hanmlarna da unu tavsiyeyi ediyoruz: Eer kocan kendine balamak istiyorsan, seni daha ok sevmesini istiyorsan, ona kar gzel grnmeye al. Bir de gler yzl, tatl dilli, abuk fkelenmeyen olursan o eve huzur ve mutluluun girmemesi iin hibir neden yoktur?
Klla yaptrlamayan birok i
1

Gncel Sorunlara zmler. Ahmed ahin

Firaset-l Mminin Gler yz ve tatl dille kolayca yaptrlr. (mam- afi)

531

Bununla beraber halen evde huzursuzluk oluyorsa o zaman bunun altnda ruh sorunlar yatyor demektir. Kar tarafn manev yolla tedavi edilmesi gerekir. Mminlere kar gler yzl ve tatl dilli olduktan sonra, bir de onlara kar alak gnll, mtevaz olursak artk niin birbirimizi sevmeyelim ki? Biz insanlar mtevaz kiileri severiz. Kibirli ve gururlu insanlar sevmeyiz ondan uzaklarz. Kendini beenen gururlu kiilerin yannda huzur bulamayz. Ama mtevaz, gzel ahlkl insanlarn yanndan da hi kalkmak istemiyoruz. Demek ki: Mslmanlarn kaynamalar ve birbirlerini sevmeleri iin bu hasletler ok nemli. Bu hasletin yannda bir de abuk kzp fkelenen deil de; ge kzan abuk baran olursak o zaman da kaynamalar ve sevgiler daha ok olacaktr. nk bizler, ne zaman kzaca belli olmayan kiilere yaklamaktan ekiniyoruz. Ama bilsek ki, bu kardeimiz abuk kzmyor, alak gnlldr. Onun yannda daha rahat davranabiliyoruz. Bu da bizi o Mmin kardee her gn biraz daha yaklatryor. Hele bir de Mmin kardelere ka sert ve kat deil de; cana yakn, sevecen olursak, onlar sevdiimizi belirtip veya sylersek daha gzel olur. Zaten sevdiimiz kiilere sevgimizi sylememiz snnettir. Peygamber Efendimiz (s.a.v)in bize tavsiyesidir. O zaman aramzdaki kardelik balar daha kuvvetlenir. Yeter ki birbirimizi Allah iin sevelim. Mmin kardelerimizle karlatmzda memnuniyetimizi, kendilerini sevdiimizi belirtelim. Bu sevgilerimiz yzden yapmack sevgiler deil de samimi, candan, kalpten, samimi sevgiler olsun. Samimi sevgilerle, sahte sevgiler hemen belli oluyor. Samimi olmayan sevgilerde aramzda ok ta muhabbet oluturmuyor. Bir de Mmin kardelerimizin skntlarna, yardmlarna koarsak, bu da bizleri birbirimize yaklatrr. Dostluumuzu pekitirir. Yani Mmin kardelerimizin skntlarna ortak olalm, onlara zlelim. Dnyann neresinde olursa olsun Mmin kardelerin skntlar bizim skntlarmz olmaldr. Onlar a ve susuz iseler, dman zulm altnda eziliyor iseler, burada o zdrab hissetmeli ve onlarn yardmna komalyz. Byle olmazsak bizim imanmz henz kmillememi (olgunlamam) kuvvetlenmemi demektir. Mmin kardelerimiz bizlerin onlar iin zldmz onlarn yardmna kotuumuzu grdkleri zaman kardelik ve sevgi balarmz daha kuvvetlenecektir. yilikleri insanlar da, hatta ou zaman hayvanlar bile unutmazlar. Yardmlamann muhabbet balarln nasl kuvvetlendirdiini anlaman iin u temsili hikyeyi bir dinle: Vaktiyle bir kle kap ormana snm. Etrafta gezinirken, iniltiler iinde zdrap eken bir aslan grm. nce korkup kamaya yeltenmi. Fakat aslann yerinden hi kprdamadn, yalvaran gzlerle kendisine baktn grp durmu. Aslan kanayan penesini, uzatyormu ona. Kle dikkatlice

532

Firaset-l Mminin

baknca aslann penesine byk bir dikenin saplandn grm. Dikeni karp yaray temizleyen kle, gmleinden kopard bezle de iyice sarm. Rahatlayan aslan aya kalkp klenin ellerini yalamaya balam. Sonra da nne dp yaad ine gtrm. Her gn yakalad avlar, ine tayp kleye ikram ediyormu. Bu beraberlikleri uzun srmemi. Ormana gelen avclar, ikisini de yakalamlar. Ayr kafeslere kapatp gnlerce a brakmlar onlar. Kraln da hazr bulunduu bir gn kafeslerin az alm. Aslann kleyi nasl paralayacan herkes merakla bekliyormu. Byk bir itahla saldracak olan aslan, klenin yanna gelince onu tanm. nnde bir kpek sadakatiyle oturup ellerini yalamaya balam. Kral bu duruma ok arm. Kleyi yanna arp btn hikyeyi dinlemi ondan. Anlatlanlardan ok etkilenen kral, klenin affedilmesini, aslann da ormana salverilmesinin emrini vermi. Grld gibi yaplan bir yardm, bir hayvan tarafndan bile unutulmuyor. nsann hi ummad, beklemedii bir anda o iyilii karsna kveriyor. Hikyemizdeki aslanla klenin durumu, bunu ne gzel yanstyor. Kk bir yardm sonucunda kle hem gnlerce karnn doyurmu, hem cann kurtarm, hem de esaretten kurtulmutur. yleyse, bizleri birbirlerimize perinleyecek, sevgi ve muhabbetimizi gelitirecek olan yardmlama yoluna koalm. yilik ve takvada yardmlaanlardan olabilmek dileiyle. Gnlk hayatmzda bizi sormayan, skntlarmz umursamayan, ap ta bir sorma zahmetinde bulunmayan kardelerimize kar kalbimiz krlyor ve bu yanl hareket bizleri birbirimizden uzaklatryor. Bunu da yapamyorsak en azndan bir soralm. Ona teselli verelim. Buna da dikkat ettikten sonra Mmin kardelere kar samimi, ihlsl, riya ve gsteriten uzak, mtevaz olursak o zaman da ok daha iyi olur. Davasnda ihlsl insanlarn bulunduu yerlere Allah-u Tealann rahmeti yayor. O huzuru, o ortamda his edebiliyorsun. Baz slm cemaatlere rastlyoruz: Mmin kardelerine kar gler yzller, tatl dilliler, alak gnll mtevaziler, gurur ve gsteriten uzaklar. Karlatklar veya ziyaretlerine gelen Mminlerin hal ve hatrlarn soruyorlar, onlarla ilgileniyorlar. Kendileri mtevaz, giyimleri mtevaz, kibirden uzaklar, birbirlerini seviyor ve sayyorlar, davalarnda ihlsl ve samimiler. Mmin kardelerini kendi nefislerinden stn gryorlar, kendilerini de rahmete muhta ve gnahkr gryorlar. Mmin kardeine kar gsteri ve kibirden son derece uzak duruyorlar. Her Mmin karde, benim nefsimden stndr ve iyidir diye dnyorlar. Byle bir cemaatin birbirlerini sevmemeleri ve kaynamamalar iin hibir sebep yok ki, eytan bunlarn arasna giremez.

Firaset-l Mminin

533

Kendi nefsinden raz olan, aldanmtr. Ona gvenen, marur ve yolunu armtr. Hz. Ali (r.a)

Bu anlattklarmzdan birka tanesi uygulansa belki yine de pek ok skntlarmz gidecek. Hepsi uygulansa, o zaman nur ala nur olur. nemli olan bu sevgi ve kardeliimizi tm cemaatlere, tm Mminlere yayalm. Tm dnya Mslmanlar kardetir. Bu gzel vasflar sadece cemaatimize has olmasn. Herkese kar byle olalm. Ve hangi cemaatin gzel hasletleri varsa, gzel almas varsa onlar bizde alp cemaatimize yerletirelim. Doru ve gzel olan eyler dinimizin emridir. yleyse o gzel deerler tm Mslmanlarn mal olmaldr. Filan cemaat yle yapyor diye ben yapmam demeyelim. Kimin gzel yan varsa onlar almaya alalm o zaman aralarmzda ne kin, ne adavet, ne de buz kalr. u iki gnlk dnya da kardee yaar gideriz. Yaratandan tr yaratlan da sevmi oluruz. Demek ki: slm kardeliinin gereklemesini isteyen, bu fikrin de samim olanlar iin reete hazr. O da nefsimizi yenip, gururumuzu ayaklar altna alp bu hasletleri uygulamamzdr. Bu reetenin illarn maddeler halinde sunalm: 1) Mminlere kar gler yzl olunacak. 2) Tatl dilli olunacak. 3) Mtevaz ve alak gnll olup onlara kar kibir ve gururdan uzak olunacak. 4) Mminlere kar buz ve fke olmayacak, kzacak isek din dmanlarna, nefsimize kzacaz. Allah iin sevmek, Allah iin buz etmek dsturumuz olacak. Nefis iin kzmayacak, kzmalarmz Allah iin olacaktr. 5) abuk kzan deil; ge kzan ve abuk baran olmalyz. 6) Kk olaylar byltp habbeyi kubbe yapmamalyz. Her insann hatalar da, gzel huylar da vardr. Bir yanl yznden tm gzel huylarn atmamalyz. Bizler de yanllar yapyoruz. Her bir hatamzda dostlarmz bizi atarlarsa olmaz ki, zaten hatasz dost arayan dostsuz kalr. Mmin kardeleri hatalaryla beraber sevmeliyiz. 7) Mminlere kar riya ve gsteriten uzak durmal onlar nefsimizden stn grmeliyiz. Mminler hatalaryla beraber benim nefsimden iyidirler, hoturlar diyelim. 8) Onlarn skntlarna ortak olup onlarn yardmna komalyz. 9) Nefsimiz iin isteyip sevdiimiz eyleri Mmin kardelerimize kar da sevip istemeliyiz. Onlarn baarlar bizleri sevindirmelidir. 10) zellikle hasetten uzak durmalyz. Hasetlik, gurur ve kibir Mminler arasnda kardelii engelleyen en byk sebeptir. deta bir bomba gibi her patladnda Mminleri darmadan ediyor. Hased eden insan Mmin

534

Firaset-l Mminin

kardeinin baarlarn iine sindiremez. Onun nimetlere mahzar oluu kendisini rahatsz eder. Uykularn karr. Elinden gelse Mmin kardeini bir kak suda bomak ister. Bu hasetlik yle kt bir haslet ki, Mmin kardeine yardmc olmay brak hemen ona zarar vermek ister. Hasetlik duygusu tayan insanlarn kardeliine gvenilmez, yzne glmene gvenilmez. Onun dostluu cangnlden olmad iin Mminler arasnda ne kadar iyi grnmeye alsa da fayda vermez. Ey Mmin kardeler, gelin bu hasetlik duygusundan kurtulmaya alalm. Bunun zarar hased edilene olmaz, zarar hased eden bizlere olur. O rahat ederken sen de burada zdrap ekeceksin. Byle kendini heder etme. unu aklmza yazalm: Allahn aziz ettii, nimetler, makamlar, gzellikler verdii insanlar bizler zelil edemeyiz. nk Rabbim o nimetleri ona layk grm. Ama nimetler hayrna m, deil mi, onlarla imtihan m oluyor? O Rabbimin bilecei bir eydir. Bizler kendi halimize kredelim. Bakalarnn hali bizleri zmesin Rabbim daha ziyade etsin diyelim. Hayr insanlara isteyelim ki Rabbim de bizlere hayrlar versin. nsanlarn ktln istemenin hibirimize faydas olmaz, bilakis o zararlar tekrardan bize dner. Ve bu hasetlik duygular iimizden atlmad veya Allah (c.c)nun emrine teslim edilmedii mddete slm kardelii hayal olur. 11) Bir de Mminlerin kardeliini engelleyen sebeplerden biri de: nsanlarn gurur ve kibrini n plna karmalardr. Byle insanlar toplumda hep bizim dediimiz olsun, bizler sevilip saylalm derler. Sulu olsalar da zr dilemesini bilmezler. Hep kendilerini hakl ve bilgili grrler. Mtevazlk kendilerine ardr (ayptr.) Byle aklyla deil de; nefsinin arzularna gre hareket eden insanlara kim yaklamak, kaynamak ister. Bunlar slm toplumunda sorunlu insanlardr. Yani slm kardeliini salayabilmemiz iin kibir gurur ve hasetlii muhakkak brakmamz gerekir. 12) Mminlere kar cana yakn sevecen olmalyz. 13) Mminleri sevmede, davamzda samimi ve ihlsl olmalyz. Yeri geldii zaman ahs menfaatlerimizi atp, dinin, slm kardeliinin menfaatini n plnda tutabilmeliyiz. Bu iki artla ok zorlu dalar kolaylkla alr. 14) Mminler birbirlerine kar yalan sylememeli, birbirlerine kar gven iinde olmaldrlar. slm toplumunda yalan, gvensizlik yaylrsa kimse kimseye gvenmez olur. Kimse kimseye yardm elini uzatmaz, yardmlamalar olmaz. Bylelikle balar kopar gider. Mslmanlarn en nemli zellii drst ve doru szl olmasdr. Ama maalesef bu ahlk gnmzde ok byk bir yara almtr. Bunun derhal dzeltilmesi tedavi edilmesi gerekir.
Toplum sevgi ile kaynar, adaletle yaar, Drst almakla ayakta kalr.

Firaset-l Mminin (Farabi)

535

15) Mminler emanete riayet etmelidirler. Sz verdikleri zaman szlerinde durmaldrlar. Sz verip szde durmamalar, emanete hyanet etmeler, yalan sylemeler bunlar mnafklk vasflardr. Mminlerin vasflar olamaz. Bunlara riayet edilmedii zamanlarda Mminlerin aralar alyor. Bu konuda da ok tahribatlara uramz, bunun da acilen dzeltilmesi, tedavisi gerekir. Toplumun dzenini sarsan bu irkin huylardan Mminler uzak durmaldr. Konutuumuzda doruyu syleyelim. Yalanlarla gelen menfaatlerde hayr olmaz. Yalanda hayr yoktur. Ne varsa dorulukta vardr. Bunun rnekleri tarihimizde oktur. Allah Resl (s.a.v) bizleri bu irkin huylardan iddetle sakndrmtr. Acaba biz kimlere tabiyiz? Allah Reslne tabi isek, sz verdiimizde szmzde duralm. Szmz senet gibi geerli olsun. nsanlarn gvenini kazanalm. Dinimizin emirlerinden uzaklap ahs menfaatlerimizin peinde kotuka gven duygularn kaybettik. Hakl, haksz demeden kul haklarn boynumuza geirdik. Dnya hrs bizleri verdiimiz szleri inemeye sevk etti. Dzelmemiz iin verdiimiz szlerimizde duralm, emanete riayet edelim. Birilerinden aldmz eyleri zarara uratmadan zamannda geri verelim. Bunlar ok nemli hasletlerdir. Bulunduumuz toplumun dzelip huzura kavumasn, genlerimizin dine, imana, vatana, millete, topluma faydal birer kii olmalarn istiyorsak, her eyden nce bizler kendi kendimizi dzeltelim. Bizden sonraki nesillerin gzel ahlkl, kaliteli olmas bizlerin dzelmesine baldr. Daha nceleri irkin ahlk ve davranlaryla kendi ocuklarna, genlerine yanl rnek olanlar, toplumlarnda huzuru bulamamlardr. yleyse bu hususta hepimiz zerimize den grevleri yapmalyz. Bu meseleyi nemsemeliyiz. Toplum olarak dzelelim ki genlerimize gzel rnek olalm. Gazete haberlerinde yle okudum. Konyann bir kynde hi kimse herhangi bir sutan dolay adliyeye gitmemi. O kyde alkol kullanlmad gibi, hrszlk, gasp ve cinayet gibi sularda ilenmiyor. Kavga yapmyorlar, kardee yaayp gidiyorlar. Baz ufak tefek sorunlar olsa da o kyn ileri gelenleri aralarnda hallediyorlar. Demek ki; o kyn yallar genlere gzel rnek oluyorlar, baz cahil yallarn yapt gibi kendi genlerini belya srklemiyorlar. Bu nedenle huzurlu yaayabilmemiz de, ileri gelen yallarn ok byk nemi vardr. Yaland halde olgunlamayp nefsiyle hareket eden yallarda byk gnahlarn ilenmesine sebep oluyorlar. Hatta muhtarlk seimlerinde bile pek ok insann lmne ve yaralanmalarna sebep oluyorlar. Dnyalk arzular sebebiyle evltlarmzn veya dier Mslman kardelerimizin lmne sebep olmamz ne kadar yanltr! Bu gibi sebepler neticesinde balayan kan davalarnn manev sorumlular bylesi olaylara sebep olanlardr. Bunlar, elleriyle dnya ve ahretlerini ykanlardr. Kendilerini yaktklar gibi kendileriyle beraber pek ok insannda dnya ve ahretlerini karartyorlar. Rabbim bunlara akl, vicdan ve feraset versin.

536

Firaset-l Mminin

Genler kendilerini kavgaya, belya srkleyen yallarn szne bakmasnlar. Akllaryla hareket etsinler. Bu gibi konularda ehil limlerle istiare etsinler. Bylelikle ileride piman olacamz ileri yapm olmayalm. Eer toplumumuzda, gnah, szde durmama, yalan, dedikodu, svme, kfr, haksz yere kadn dvme, gurur, kibir, abuk kavga, aile ii huzursuzluk, sertlik, fuhu, gvensizlik, rvet gibi kt huylar yaygnsa, ahlkta knt varsa, yetien genlikte onlara benzeyecek. Bu genlerin yetitirilmesi sadece anne ve babalarn, hocalarn veya retmenlerin grevi deildir. Bu konuda hepimiz zerimize deni yapp birbirimize rnek olmalyz. Bir tccar, bir sanatkr dnn: Eer bunlar dzgn almazlarsa, ticaretlerine yalan, haram, faiz, hile kartrrlarsa, bunlarn raklar da ayn yanllklar yapacaklar. Onlar kfr ediyorsa, onlarn raklar da ileride svp sayacak. Onun iin retmen rencisine, hoca talebesine, anne ve baba evltlarna, byk kne, usta rana; dorulukta, drstlkte, adalette, hell gzetlemede, ksacas gzel ahlkta rnek olmaldrlar ki, toplumumuz dzelsin. nk zm zme baka baka kararr. Toplum olarak dk bir ahlka sahipsek, kavgac, kfreden, hased ve gururlu isek, bizim evltlarmz da bizim gibi dk ahlkl olacaklardr. ayet gzel ahlkl, mtevaz, tatl dilli, geimli, ksacas ykc deil yapc isek, yetien genlerimiz de bizleri rnek alacaklardr. in kt yan; bu irkin huylar nesilden nesile bir bulac hastalk gibi geecektir. Bu yanlmzn, dzelmememizin zararlar daha nice evltlarmza ulaacaktr. Ama maalesef birbirimize iyilikte, gzel davranlarda, adalette rnek olamamaktayz. Adalette bizlere rnek olabilecek bir zat misal verelim: Osmanllarn ilk eyhlislam Molla Fenari (1350-1431), eyhlislam olmadan nce Bursa kads idi. Onun kadl srasnda bir adam pazardan bir at satn ald. Fakat alveriin hemen arkasndan atn hasta olduunu fark etti. Geri vermesi gerekiyordu; ama satn ald adam zorluk kartr. Atn hastaln kabul etmez diye nce kadya gidip resmi kanaldan ii salama balamak istedi. Mahkemeye gittiinde Molla Fenariyi yerinde bulamad. ini ertesi gne brakt. Fakat at o gece ld. Adam ertesi gn olanlar kadya anlatt. Madur olduunu ve ne yapmas gerektiini sordu. Molla Fenari: Senin zararn ben deyeceim dedi. Adam hayretle kadya bakt, niin sen deyeceksin, konuyla ilgili sorumluluunuz ve suunuz yok ki dedi. Molla Fenari, evet yle grnyor; ama aslnda benim suum byk, eer sen dn makamma geldiinde ben yerimde olsaydm, hdiseye mdahale eder, at geri verdirir ve paran iade ederdim. At da sahibinin elinde lm olurdu. Bu imkn imdi yok olmutur. Senin zararna, benim makammda bulunmamam sebep olduu iin zararn ben deyeceim dedi ve dedi. 16) Ey Mminler! Ayn zamanda Mminleri zecek davranlardan, szlerden vazgeelim. Kalplerini krmayalm. Azmzdan kan szlere dikkat

Firaset-l Mminin

537

edelim. Azdan kan szler; Yaydan frlayan ok gibi artk geri dn mmkn deildir. O yzden bin dnp, bir konuulmaldr. Kl yaras geer, dil yaras gemez. Bir de atalarmz: Dil, kltan abuk ldrr. demilerdir. Onun iin dil deyip de gemeyelim. Dilin cismi kktr; ama crm byktr. Bundan byle karde olalm, birleelim. yilerin ittifak olmazsa; ktlerin ittifakna engel olunmaz. Biz Mminlerin grevi gnlleri krmak deil; krk gnllere merhem olmaktr. 17) Bir de insanlar hep beni sevsin hepsi benim gibi dnsn, benim dediim gibi hizmet etsin demek, bo yere uramak olur. nsanlarn yaratllar farkl farkldr. Sevdikleri kiiler farkl olduu gibi, dncelerde farkl farkldr. Bir insann iyi bir insan oluunu bizi sevmesine balayamayz. Kalpler herkesi sevemeyebiliyor. Sevgi ii ok farkl eylerdir onun iin bizi sevmeyen bir insana buz etmeyelim. nemli olan bizi sevmeyeni de biz sevebiliyor muyuz? Bu kardeim beni sevmese de; ben onu seviyorum. nk o benim Mmin kardeimdir, diyebiliyor muyuz? Farkl dnd iin veya bizim gibi dnmedii iin ona kzyor muyuz? Kzyorsak ona hakkmzn olmadn bilelim. Sevgi de kaidemiz yle olmal: Bizleri sevmeyenden kzmayacaz, herkes beni sevmeye mecbur deildir. Kalp her zaman insanlarn kontrolnde olmayabiliyor, diyeceiz. Ama kendimiz Mslmanm diyen herkesi seveceiz ve sayacaz. Farkl dnceli insanlara da sayg gstereceiz. Yeter ki farkl dnceler, dine gre yanl bir dnce ve inan saylmasn. Yanl olursa uyarmamz lzmdr. Kimileri de kendi dncelerinde ok srar ediyor. O yzden faydal bir eserde yazlsa, dncesine uymad iin filan eseri almayn diyebiliyor. Bazlar da yle dnyor: ''Bizim stadn kitaplarndan sonra artk baka kitap yazmaya gerek yoktur. Hlbuki her zaman yeni yeni batl fikirleri veya eskiden beri devam eden rk teorileri gndeme getirerek genlerin fikirlerini elmeye alyorlar. slm limleri de bu bozuk fikirleri rtmek iin yeni eserler yazyorlar. Bu eserler yabanc lkelerde bile yank yapyor. Bunun yannda kfirlerin, lkemiz ve Mslmanlar zerinde oynadklar oyunlar aa karan eserler yazyorlar ki Mslmanlar uyansnlar. Dinsizlii rtme adna ok faydal oluyor. Allah bu limlerden raz olsun. Bunlara yazmayn m diyelim? Elbette diyemeyiz! nk yeni ve faydal eserlere her zaman ihtiya duyulacaktr. Bu kyamete kadar devam edecektir. Yalnz eserler yazlrken hangisi para ok getirir diye dnlmemeli. Hangi konuda eksiklik varsa, neye ihtiya duyuluyorsa, o konular seilip faydal eserler yazlmal ve bu ii maksadndan karp ticarete dndrmemelidir. ok eser yazma yarna girilmemelidir, az olsun gzel ve faydal olsun. Bence acele yazlan eserlerin de istenilen randman vermesi zordur. Bir esere ne kadar ok emek verilirse, o kadar gzel olur.

538

Firaset-l Mminin

Bir eser yazld zaman bizim cemaatin eseri deilse, onun nn kesmek mi lzm, alp incelemek gerekmez mi? Eer faydalysa bu eser faydaldr, evde okuyup istifade edebilirsiniz diyebilmeliyiz. Baz kardelerimiz var kendi cemaatlerinde hep belli eserleri okuyorlar. Ben bunun ok bir sakncas olduunu sanmyorum. nk o cemaatte, o eserlerin okunmasn daha faydal grmler. Ama okuduklar eserler tm ilimleri iermeyip, ihtiyac tamamen grmedii halde, zaten tek bir eserin hibir esere ihtiya brakmadan tm bilgileri iermesi, tm ihtiyalara cevap vermesi de mmkn deildir. Denilse ki: Bu eser tm ilimleri iermi, artk fkh, tefsir, hadis, itikat, ahlk kitaplar okumanza gerek yok. Evinizde de sadece bu kitaplar okuyun, baka eserler okumayn, nk bu hepsine yeter bu yanl olur. nk insanlar her gn yeni yeni olaylarla karlayor. Yeni yeni bilgiler elde edilmesi gerekiyor. O yzden hangi konuda eksiklerimiz varsa, onlar tamamlamalyz. Elbette zararl eserlerden Mslmanlar uzak tutmalyz. Ama taassubumuzdan dolay kimseyi de faydal eserlerden mahrum etmemeliyiz. Yaptmz hareketleri bilinli yapmalyz. Biz, bu eser kyamete kadar size yeter dediimiz an, bu u anlama geliyor: Artk bundan byle limlerin yazd eserler, almalar bounadr. Daha nce ki cemaatler ve limler de byle dnp; artk filan eser var, yeni eser yazmaya ne gerek var deselerdi, imdiye kadar yazlan bu kymetli eserler gnmze kadar ulamayacakt. Zaten limler her zaman toplumun durumuna bakp htiya olan eserleri yazyorlar. Said Nurs hazretleri, mam- Rabbn (rh.a)in eserleri var, ben daha niin yazaym deseydi imdi o zatn gzel eserlerine ulaamayacaktk. Ayn zamanda hi bir zat, hibir mctehid benden sonra hibir eser yazmayn ve okumayn, benim sizlere braktklarm sizlere kfidir dememitir. Bu kap kyamete kadar aktr. nsanlar yaadka yeni yeni bilgilere ihtiya duyacaklardr. Belki yle denilebilir: Arkadalar, yeni gelen genler bilgilenmede ok zorlanmasnlar diye biz kendi cemaat ve toplantlarmzda u eserleri okuyacaz. Ama sizler evinizde faydal olan baka eserleri de okuyup eksiklerinizi tamamlamalsnz. nk insan, hell ve haram birbirinden ayran fkha ok ihtiya duyuyor. Bazen baka tefsirlere, Buhari, Mslim gibi hadis kitaplarna ihtiya duyuyor. Yeter ki okuduumuz eserler faydal olsun, tefrikaya sebep olmasn. Yani unu anlatmak istiyoruz: Bir kii kendi etbalarna rastgele kitaplar okumayn, nk kitaplardan faydal olan da; olmayan da var. Bizim size tavsiye ettiimiz eserleri okuyun diyebilir. Bu dnce ayrdr. Ama sadece taassubundan dolay faydal da olsa baka eserler okumayn demek daha ayrdr. Yani niyetlerimiz, maksatlarmz iyi olmaldr. Baz kardelerimiz, Mslmanlarn birlemesinden bahseder ve onlarla fikir al-veriinde bulunmak ister. Ama lkin hep kendi fikrini anlatp kabul ettirmeye alr.

Firaset-l Mminin

539

Kendisine istiare olarak bir gr sunduun zaman, o eklin doru olmadn saatlerce sana anlatp fikrini rtmeye alr. Bazen de sana konuma frsat vermez. O kadar fikirleri kalplam ki senin ne dediini, delillerini dinleme zahmetinde bile bulunmaz. Hem istiare edelim der; hem de kendi fikrine uymayan grler olunca hemen tepki gsterir. Bu tepkisi istiareden gzel bir netice alalm ve doru olan ortaya ksn diye deil; bilakis kendi pein fikirlerinin savunucusu. Hatta farkl grlere kar o kadar uygunsuz tepki gsteriyor ki, kardaki kii kendi fikrini sylemekten ekiniyor. Yani o kendi yanllarn doru diye rahatlkla sylerken; sen kesin dorularn bile syleyemiyorsun. Farkl fikirlere tepki gstereceimize, yle dnlmesinin sebeplerini; kendimizi bizden farkl dnenin yerine koyarak ve onun fikirlerinden azda olsa nasl faydalana bilirim dncesiyle dinleyelim.
Ben nefsimi herkesten ziyade Nasihata muhta gryorum. Szler-5

Byle farkl fikirlerden istifade edemeyen insanlarn, doruyu bulmalar, dnce ufuklarnn gelimesi ok zordur. Hlbuki istiareler yapld zaman, farkl fikirler dinlenildii zaman, insann ufku alyor. Meseleleri daha iyi analiz edip dorular daha iyi seebiliyor. ou zaman fikir al verilerinin adna istiare syleniyor; ama yava yava cedele (mnakaaya) dnyor haberimiz yok. Bir meselenin halledilmesi iin stiare eden insanlar; kendilerine sylenen grler, ister ok mkemmel olsun veya olmasn, o grler sayg duyularak alnp incelenir. ayet ihtiya duyulursa en gzel grlerin seilmesi iin, bilirkiilerin oluturduu bir cemaatle beraber istiareler yaplarak uygun grler tercih edilir. Grleri kabul edilmeyenlere kar da rencide edici davranlardan son derece saknlmaldr. 18) Mslmanlarn toplumla kaynaamamalarn sebeplerinden birisi de: nsanlardan istenilen sevgi ve saygy gremeyilerindendir. nsan toplumda sevilip saylmad m veya kendisinin ahsna kar saygszlklar yapld m, bu kendisini zyor. Ve toplumla kaynamyor. imdi bu dnya hayatnda kaderin pay olan hususlarda yapacamz pek fazla bir ey yok. yle ki, toplumda sevilip saylmak her zaman, her konuda bizim elimizde olmayabiliyor. Baz insanlar Cenab- Hak bu dnyada sevilen ve saylan olarak; bazlarn da yle fazla sevilen ve saylan olarak yaratmamtr. zzet ve eref her zaman bizim elimizde olmaya biliyor. O yzden ben toplumda sevilip saylmyorum deyip de zlmemek, sevilip saylan da hased etmemek gerekir. nk bizler nelerin hakkmza hayrl olduunu bazen bilemiyoruz. imdi baz insanlara bakyorsun. lim ynnden ok bir zellii de olmad halde, toplumda seviliyor ve saylyor. nk Cenab- Hak onun yzn gzel etmi, boyunu gzel etmi, kendisine sevilen ve saylacak bir ekil vermi. ou zaman bu tr insanlar grdn zaman sen de onu seviyorsun ve sayyorsun. Baz insanlar da gryorsun ki, onu sevemiyorsun

540

Firaset-l Mminin

da, sayamyorsun da. Bir bakma bazen duygularmz kontrol edemiyoruz. O yzden Cenab- Hak bizlere sevilecek ve saylacak bir ekil vermise bizler o meziyetimizden dolay kimseyi hor grmemeliyiz. Bilakis daha mtevaz olup Rabbimize kretmemiz ve bu nimetin hakkmzda hayrl olmasn istememiz gerekir. Toplumda d grnm iyi olmad iin hak ettii sevgi ve saygy gremeyen kardelerimizde kendi hallerine zlmemelidirler. Bu yzden dolay bir bakalarn da hased etmemelidirler. yle dnmeli: Rabbim beni byle yaratt, belki benim hakkma byle hayrldr. Beni byle yapmakla gurur ve kibirden, gsteriten korumu oldu. unu anlatmak istiyorum: Her zaman kendimizi zorla topluma sevdirip saydramayz. O yzden beni niin sevip saymyor ve hizmet etmiyorsunuz. Bakalarna daha ok tevecch ediyorsunuz demeyelim. nk hrmet verilir, istenilmez. Tm insanlarn hareketlerini bizler kontrol edemeyiz veya kendimize eviremeyiz. Zaten bizim dnyada bulunu gayemiz, insanlar bizleri sevsin ve saysnlar olmamal; bizim gayemiz Cenab- Hakkn rzas olmaldr. Bir de saydmz hususlardan dolay gelen ikram veya eziyetlerde bizlerin elinde fazla bir ey yoktur. yleyse, insanlardan her zaman ok eyler beklemeyelim. Baz durumlarda insanlar da kalplerine hkim olamyorlar. Mevla neyi uygun grmse ona rza gsterelim ve tm skntlarn karln ahirette greceimizi unutmayalm. Bir de insanlarn elinde olan sevilme ve saylmalar var. O da eer kii bilgili, akll, efendi, gzel ahlkl olursa insanlar onu severler ve sayarlar. ou zaman bu gzel vasflar zerinde bulunduranlarn yle ok saygn bir yaplar olmasa dahi, yine insanlar onlar seviyor ve sayyorlar. Bazlar da kendilerinde olan bilgisizlik, hilekrlk, yalanclk, irkin ahlk gibi kt meziyetlerden dolay, velev ki saygn bir yapya sahip te olsalar da, yine de insanlar onlar sevmiyorlar. Toplumdan dlanyorlar. Aslnda Mslmanlar olarak toplumda kaynamamz, bir birlerimizi sevip saymamz lzmdr. Ama baz sosyal sorunlar bunu engelliyor. nsan bazen dklk kompleksine giriyor. Bu defa da toplumdan, insanlardan kayor. Mesel: Adam kendisini ok irkin gryor veya yle zannettii iin yle dnyor: imdi ben filanlara gitsem bende de kusur var. O kusurlar benim sevilip, saylmam engelliyor. Bu yzden kar taraf bana ilgi gstermezse, bana yz vermezse kalbim krlr, korkusuyla ekimser kalyor. imdi bu durumda olan kii de insandr. Dostlarndan ilgi bekler. Bu da onun en tabii hakkdr. Bazen insanlar kiilerin zahiri yaratlndan etkilenebiliyor. Yaratl bakmndan sevimli ve saygdeer bir ekle sahip olan insanlar toplumda daha ok rabet grebiliyorlar. D grnm hrmete ok msait olmayan insanlarla da ok ta ilgilenilmeye biliniyor. Bu defa kendinde kusur hisseden

Firaset-l Mminin

541

kii toplumdan ok sayg beklemezse bile; toplumda ok horlanmamak iin hep kendini beendirme abalarna giriyor. Veya insanlarn en kk hatasn kendisine kar yaplan byk hata olarak kabul ediyor. nk hep dlanmak korkusu iindedir. Bunlar manev kalp hastalklardr, oumuzda buna benzer eyler olabilir. Bunun aresi: Her insann bulunduu ortama, duruma gre deimektedir. En iyisi ok gzel deilsek de dklk kompleksine kaplmamza gerek yoktur. Halimize rza gstermemiz, kendimizden daha aadakilere bakmamz, ahirette her istediimizin bizlere fazlasyla verileceine inanmamz, dnyann bir imtihan yeri olduunu, burada her isteklerimizin olamayacan bilmemiz gerekir. Baz eylerin zorlamayla olmayacan bilelim. Her eyin hakkmzda hayrl olmasn dileyelim. Tabi herkes bu gibi eyleri sorun etmiyor; ama sorun eden de ok oluyor. Rabbim cmlemize yardm eylesin duygu ve dncelerimiz altnda ezdirmesin. Anlatmak istediimizi dile getirmek zor. Ama yle diyelim: nsann kusurlu olmas veya kendini yle hissetmesi onu ok zmemeli, haline rza gstermeli insanlardan da ok byk hrmetler beklememelidir. nk ok ilgi bekleyenler, istedikleri ilgiyi gremeyince kzp zlrler. ok ilgi beklenmedii zaman bu kzmalar ok olmaz. Bu nedenlerden dolay insanlardan, toplumdan kopmamal, dklk kompleksine girmemeli, halkn sevgi ve sevgisinden ziyade Allah-u Tealann rzasn, sevgisini kazanmaya bakmaldrlar. Toplumda zahiri grmnden dolay hrmet grenlerde kibirlenmemeli, daha da tevazu sahibi olmal, kimseyi de hor grmemeli, insanlar zc davranlara girmemelidir. Daha dorusu hrmetten deil; hizmetten holanmaldr. Ve zerindeki gzelliklerin geici olduunu bilmelidir. Bizler de sevgi ve saygmz, ekil ve emadan her ne kadar etkilensek de, ilme ve takvaya gre ayarlamalyz. unu kabul edelim ki: Buras dnyadr. Her dediimiz olmaz. Kimileri horlanr, kimileri balara ta edilir. Kimileri sevilir, kimileride sevilmez. Hepimiz deiik deiik konumdayz. Bunlar insanlarn kalpleriyle alkal eylerdir. Kalbin kontrol de; ou zaman insanlarn elinde deildir. nsan bazen evltlarn dahi farkl derecede seviyor. Sevginin nn alamyor. Veya biz insanlarn kalbine hkmedemeyiz. Bizler de her zaman kalplerimize sahip deiliz. Kimi zaman bazlarn grdmz gibi seviyoruz. Kimilerine de hemen sevemiyoruz. Her ne kadar bunlarn kontrol zorsa da yinede gzel dnmeye, herkesi sevip saymaya, kalplerimizde kin ve buz tamamaya gayret sarf etmeliyiz. Madem gnl ok elde olan bir ey deil o halde bizi seveni de; sevmeyeni de ho grelim. Bu konuda insanlar zor duruma sokmayalm, serbest brakalm. Cenab- Hak bizi sevsin yeter diyelim. O bizi sevmezse tm insanlar sevse de ne kar. O sevsin velev ki dier insanlar sevmesin! u anlattklarmzdan kn sonu: a) Baz insanlarn yaratl, ekil olarak sevimli ve saygdeer yaratlmtr. Bizler bunlara gsterilen ilgilerden dolay hased etmeyelim.

542

Firaset-l Mminin

Halimize sabredelim. Ve bu adan insanlarn kalplerini hesaba ekmeyelim. Niin bana deil de bakalarna yneliyorsunuz demeyelim b) Toplumda sayg gren insanlarda gurur ve kibre kaplmamal, o da baz vasflarla imtihan olduunu bilmelidir. c) nsanlar birilerini sevip sayacaklar zaman kardaki insann eklinden ok onun ilmine, ahlkna takvasna, fedakrlna nem vermelidirler. ) Kendimizi topluma, eklimizle sevdirmeye, saydrmaya almak deil de, ilmimizle, aklmzla, gzel ahlkmzla kabul ettirmeliyiz. d) Bir de bizim amacmz toplumda sevilip saylmak deil de; Cenab- Hakkn rzas olmaldr. Baz vasflar vardr, ilim, gzel ahlk gibi bunlar bizim elimizde olan eylerdir. Baz durumlarda gzellik, sevimlilik gibi bunlar da tamamen elimizde olmayan eylerdir. Elimizde olmayan durumlarda kendimizden aalarda olanlara bakalm. Elimizde olmayan durumlardan dolay da kendimizi zorla halka kabul ettirmeye almayalm. Bakalarn da zor durumlarda brakmayalm. Gerek mutluluk, izzet ve erefin ahirette olduunu, orada sevilmenin ok daha nemli olduunu unutmayalm. Bir eyleri dile getirmeye alyoruz; ama hakkyla ifade edemiyoruz. Ne demeye altmz siz anlayn artk. Rabbim yardmcmz olsun. Ailelerimizi eytann hilelerine kar korumamz gerektii gibi, eytann bizimle, Mmin kardeler arasna girmesini de engellemeliyiz. nk Cenab- Hak Mminler kardetirler buyurarak bizleri karde ilan etmitir. slm dini, btn Mslmanlar tek bir vcut gibi kabul eder. Karde olmann nemini de Peygamber Efendimiz yle bildiriyor:

Ya Rabbi sen bizleri byle kullarndan eyle.

Btn Mminler bir kii gibidirler, birinin ba arrsa hepsinin ba arm olur, birinin gz arrsa hepsinin gzleri arm olur.2

Maalesef gnmzde acma kalmam. Kimse kimseyi sormaz olmu. Dostluklar menfaate dnm. Hepimiz o bana iyi olsun, ayama gelsin diyoruz. Acaba, bu gururumuz ne zaman snecek? Allah kibirlileri sevmez Dostlarmz bizden ksseler bile biz onlardan ksmeyelim, gelmeyene gidelim. Ktlk edene iyilik edelim. Deli olana kar akll biz olalm. dareci olalm. Kt ahlkl olup kalp krmak kolaydr. nemli olan kritik durumlarda gzel ahlkl olup insanlarla iyi geinen, cana yakn sevecen, ii d bir olan Mslman olmaktr.

El-Cemu-Beynes-Sahiheyn Buhari ve Mslim, cz1 s.309 (806); Msned, .Ahmed cz.37 s.348 (17667)
2

Firaset-l Mminin

543

nsanlarn akln, bilgisini, huylarn gz nnde bulundurup yanllklarn olgunlukla karlayalm, fstk kabuunu doldurmayacak olaylar bytp huzursuzluk karmayalm. Ahireti gzel ahlkl, alak gnll insanlar kazanacaktr. Bazlar skntya dnce sevmedii insanlara dahi candan dost oluyor. Onu dahi aryor. Tekrardan dze, genilie knca dmanla balyor. Her ufak eyden kzan insanlar gzel ahlktan mahrum insanlardr. Bu Mminlere yakmaz. yleyse bu kardelii zedeleyecek davranlardan uzak durup pekitirici nlemler almalyz. Gnmzde slm kardeliinin birlik ve beraberliin ne kadar nemli olduu anlalmaktadr. Artk dnya Mslmanlaryla bir aile gibi olmalyz. Bir ailede birilerinin sknts olsa nasl ki hepimizi rahatsz eder. Aynen dnya Mslmanlar da yle olmaldr. Nasl ki, kfr milleti Mslmanlara kar tek vcut oluyorlar. Mslmanlar ypratmak, yok etmek istiyorlar. Aynen bizlerde din dmanlarna kar tek vcut olmaya kendi kutsal deerlerimizi korumaya almalyz. Bizlerin ayrla dmesi, birbirlerimizle ekimemiz bizleri zayflatr. Dmana yem yapar. Yce Rabbimiz Kuran- Kerimde yle buyuruyor: Hepiniz birlikte Allahn ipine smsk sarln, ayrlmayn. Allahn size olan nimetini hatrlayn! Hani siz birbirinize dmandnz, O sizin kalplerinizi birletirdi. Onun nimeti sayesinde karde oldunuz. Bir ate ukurunun kenarndaydnz, sizi oradan kurtard. Allah doru yola eriesiniz diye size yetlerini byle aklyor.3 Evet, Mminler birbirleriyle kaynamal, kalpleri muhabbetle dolup tamal, kini, buzu, adaveti atmaldrlar. Mminlerle iyilik ve gnahlardan uzaklama hususunda yardmlamal, gnah ve dmanlk zerine yardmlamamaldrlar. Mmin kardelerimize kar son derece yardmc ve mtevaz olmalyz. Kaynamann art mtevazliktir. Bir Kudsi Hadis-i erifte yle buyrulmutur:

(Srf) benim rzam iin mtevaz olanlar (dnya ve ahirette) ykseltirim.4 Ykselmek iin mtevaz olmak lzmdr. Alak gnll, kibirden uzak olan insanlar bata Allah sever ve onun Resl sever, sonra da insanlar sever. Kibirli insan hi kimse sevmez. Onun iin Mslman mtevaz olmaldr. nk kalbinde zerre kadar kibri olan cennete giremez. Kibir ne irkin ey! nsanlar kendi acizliklerini bir anlayabilselerdi, ayn zamanda gzle grlemeyecek kadar kck bir mikroba bile yenilecek kadar aciz olduklarn fark edebilselerdi kibre girmezlerdi. Onun iin yle buyrulmu:

3 4

l-i mran sresi, ayet:103 Ahmed b. Hanbel, Ebu Yala, Tabern

544

Firaset-l Mminin

Toprak gibi mtevaz ol ki sende gller yetisin Toprak mtevazliin, atete kibrin simgesidir. Topraktan yaratlmz yleyse toprak gibi de mtevaz ve verimli olmalyz. Toprak gibi kendisine gelen yeermeli, hayat bulmaldr. airin biri topra gzel bir ekilde tarif ediyor:
Karnn yardm kazmaynan, belinen, Yzn yrttm trnanan, elinen, Yine beni karlad glnen, Benim sadk yrim kara topraktr. *** kence yaptka bana glerdi, Bunda yalan yoktur, herkes de grd. Bir ekirdek verdim, drt bostan verdi, Benim sadk yrim kara topraktr.

Mslmanlar da toprak gibi mtevaz olmal, birbirlerini Allah iin sevmeli, dnya menfaati iin, rklk iin birbirini sevmemelidir. Daima birlik olmaldrlar. Cemaatin rahmet, ayrln azap olduunu unutmamaldrlar. Mslman kardelerin birbirleri zerlerinde pek ok haklar vardr. Bir hadis-i erifte yle buyrulmutur: Mslmann, Mslman zerindeki hakk betir: Selmn almak, hasta ziyaretine gitmek, cenazesine katlmak, davetine icabet etmek, haprnca Yerhamkellah(Allah sana merhamet etsin demek) demek.5 Mslimin bir rivayetinde u ziyade vardr: Eer seni davet ederse icabet et, senden nasihat isterse ona nasihat et. yleyse, Mslmanlar Mmin kardelerinin haklarna riayet etmeli, aralarna nifak tohumlarnn serpilmesine msaade etmemelidir. Irk, renk, millet ayrm yapmamaldr. Bazlar var rklk uruna Mslman kardeine silh ekiyor. Bir Mslmann dier bir Mmin kardeini rklk uruna ldrmesi hell midir? Bu cesareti kimden alyorlar? Allah (c.c)nun yaratt can almaya kimin hakk vardr? Mslman kii karncay bile incitmez. Nasl olur da sebepsiz olarak cana kyarlar ve kendi kendilerini hakl karmaya alrlar? Hlbuki bir Mslman korkutmak bile haram klnmtr. Hi phesiz bir insann Krt, Trk, Arap, erkez vb. yaratlmas kendi elinde olan birey deildir. Cenab- Hak herkesi ayr ayr kavim ve milletlerde dnyaya getirmitir. nsann bunda bir etkisi, mdahalesi yoktur. yleyse hibir kul rkndan dolay kendini byk grp, dier insanlar da rkndan ve milletinden dolay horlayamaz. Beyaz olann, siyah renkliyi, sar renkliyi knamaya hakk olmad gibi, Yce Allah (c.c) da kullarn faziletli oluunda renge, ekle, rka, soya ve sopa bakmamtr. Kullarn imanna, salih ameline bakmtr. Bir insann soyu ne kadar faziletli olursa olsun, ayet onun iman, salih ameli yoksa hell ve
5

Buhari, Cenaiz 2 Mslim, Selam, 4 (2162). Ebu Davud, Tirmizi, Nesa-i

Firaset-l Mminin

545

haramlara riayet etmiyorsa, onun Allah (c.c) un katnda bir kymeti yoktur, onun soyu onu kurtarmaya yetmeyecektir. Allaha, Peygambere, Kurana inandn syleyip de, Mmin kardeine harksz yere silh ekenlerin, Mslmanlar arasna dmanlk koyanlarn imanlarnda byk yaralar var demektir. Allah Resl (s.a.v) bizlere yle sesleniyor:

Ey Allahn kullar! Karde olunuz.6 Baka bir Hadis-i erifte:

Mslman, Mslmanlarn elinden ve dilinden selmette olduu kimsedir.7

Hz. Enes (r.a)dan olan rivayette ise: Birbirinize kar buz edip kin ve nefret beslemeyiniz, hased etmeyiniz, srt evirmeyiniz, dargn bulunmaynz. Ey Allahn kullar! Karde olunuz. Bir Mslmana, din kardeiyle gnden fazla dargn durmak hell deildir.8 slm kardelii artk ne kadar nemli ki Cenab- Hak bizlerin karde olduunu haber veriyor. Onun Resl Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) de karde olmamz emrediyor. Bu konu hakknda pek ok hadis-i erifler mevcuttur. Demek ki dnya ahiret kurtuluumuz karde olmaya baldr. te Mmin kardeler iki gz gibi olmaldr. Bir gz gld m, dieri de gler. Biri alad m, dieri de alar. Yani ikisi beraber hareket ederler. Biri glp, dieri alamaz. Mminler bir binann talar gibidir. O yzden gerek Mminler kendi nefislerine istediklerini mmin kardelerine de isterler. Allah dostlarndan biri; slm kardeliinin ve yardmlamann nemini halka retmek ister. Bu dncesini gerekletirmek iin de sradan insanlar evine davete arr. Ve gelen misafirlerin nne orbalar getirir kor. orbalar imek iin de bir metre uzunluunda kaklar ellerine verir. Uzun kaklarla yemek zorunda kaldklarn anlayan misafirler balarlar yemeye; ama bir trl baaramazlar. nk kaklar ok uzun olduundan orbay azlarna getirene kadar dkyorlar. Netice hepsi de a olarak kalkp gidiyorlar. Daha sonra, yardmlamay seven salih kiileri evine davet ediyor. Onlarnda nne orbalarn ve uzun kaklarn indiriyor. Fakat o zatlar daha kendileri yemeden nce karlarndaki Mmin kardelerinin doymalarn dnerekten onlar doyurmaya balyorlar. Kaklarn uzun oluu da bunun iin daha da uygun oluyor. Bylelikle hepsi birbirini doyurmu oldular.

Mslim, Birr:18 Buhari, man 3; Mslim, c.1 s.66 H.42 8 Ebu Davud, Edeb 55 (4912) (Buhari, Mslim)
6 7

546

Firaset-l Mminin

Ve o zat yle diyor: Kendi kardeini dnmeyip sadece kendi nefsini dnen cimriler a kald. Mmin kardeini doyurmay dnenler de tok olarak kalktlar. Mminlere yardm edelim ki, yardm da grelim. Mslmanlara her trl konuda yardmc olabilmemiz iin de madd ve manev ynden gl olmalyz. Dnya kfirin olsun bize ahiret yeter. Dnyaya da almay ne yapacaksn? al al hepsi bo denilmemeli. Mslmanlar her dalda gl olsunlar ki din dmanlarna muhta olmasnlar, dine imana hizmet edebilsinler. Yeter ki parann hamal, klesi olmasnlar, yeter ki hep nefisleri iin almasnlar. nk mal Allah yolunda kullanmayan o servetin hakkn veremez. Kendisi iin mesuliyet olur. yleyse, Mslman lkeler zengin olmal, Mslman halk, yoksulluun iine drp kfire muhta ettirmemeli. Kendi lkelerini brakp gayrimslim lkelerde, inanszlarn emri altnda veya ad ilerde almaya mecbur edilmemelidirler. Mslmanlar her ynden en nde olmal, aksi takdirde din dmanlar hemen Mslmanlarn zerine yklenirler. Dman ilk nce bizleri madd, manev zayflatyor. Sonra bizleri birbirimize krdrp paralyor. Sonrada birer birer yutuyor. Bu dmann politikas, dnyada devaml gl zayf eziyor. te dinimiz, namusumuz, vatanmz elden gitmemesi iin uyank olalm, gl olalm. Zaten imdi bilek gc deil, akl ve silh gc konuuyor. O halde okumaya, ilime ok nem vermeliyiz. Nedense baz Mslman cemaatler ilme, okumaya nem vermiyorlar. limsiz dnya ve ahiret saadeti nasl kazanlacak? Allah Resl (s.a.v) yle buyurdular:

Allah kimin hakknda hayr dilerse, onu dinde fakih (anlayl ve bilgili) klar.9

Baka bir hadis de: Kim ilim elde etmek iin bir yola girip yrrse, Allah ona cennete giden yolu kolaylatrr. phesiz melekler, yaptklarna honutluklarn belirtmek iin kanatlarn ilim taliplerine indirirler. Hem phesiz ki, gklerde olanlar, yerde olanlar, hatta sudaki balklar lim iin istifarda bulunurlar. limin bid zerindeki stnl, ayn dier yldzlara olan stnl gibidir. limler gerekten Peygamberlerin varisleridir. Peygamberler ise miras olarak altn, gm ve para brakmamlardr. Artk kim ilimden bir eyler alrsa, oka bir pay alm olur.10 Dini ynden olsun dnyev ynden olsun bizlere gerekli olan faydal ilimleri almalyz. lim bizlere hakk grp; batldan saknmada k tutar. Dnyada Mslmanlar zerine oynanan oyunlardan da haberdar olmalyz. Haberdar olalm ki onu gre tedbir alalm. zellikle toplumda lider durumunda
9 10

Tecrd-i Sarh Tercemesi, c.1 s.77 H.64 (Buhari, lim 10; Mslim); Tirmiz, lim: 1 Ebu Davud; Tirmizi; bn Mce

Firaset-l Mminin

547

olan imam ve retmen kardelerim, kendi kendilerini ilimde ok gzel bir ekilde yetitirsinler ki topluma faydal olup k tutabilsinler. Bu kadar bana yeter deyip eksiklerini tamamlamayanlar kendilerine dahi yol gsteremezler; nerde kald ki bakalarna yol gstersinler. Rehber pozisyonunda olan insanlarn ilimde yetersiz olmalar o dine ve millete en byk felkettir. O yzden yle demiler: Yarm doktor insan candan, yarm hoca da imandan eder. Bazlarn gryoruz hoca olmak istiyor hizmet yapmak iin deil; srf bir maa olsun diye, bu dncede olan insanlar manev ynden ok mesul olurlar. Din grevlisi olmak isteyenler hizmet akyla yanp tutumal, maksad insanlara doruyu gsterip faydal olmak olmaldr. Ayn zamanda kendini bilgide ok gzel ekilde yetitirip her gn ilmini biraz daha artrma gayreti iersinde olmaldr. nk bu grev ancak ilimle yaplr. lmini gelitirmeyen bakalarna nasl k olabilir, doruyu gstere bilir. O yzden bu greve girenler bu grevin manev arln zerinde hissetmeli ve bu grevi severek yapp zevk almaldr. Ayn zamanda Mslman kardelerimizi unutmayalm. Onlarn hak ve hukuklarna azami dikkat gsterelim. Onlara hep faydamz ulasn; zararmz ulamasn. Eer onlara istemeyerek zarar verirsek hemen hellleelim. Dinimizde zerinde nemle durulan konulardan birisi de kul haklarna dikkat etmektir. Ama maalesef gnmz Mslman kul hakkna riayet etmiyor. Mmin kardeine madd manev zarar veriyor. Hatta yleleri var ki, terazide bile Mmin kardeinin hakkn yiyor. 3 veya 5 grama kul hakk demiyor. En kk grama kadar tenezzl eden gnmz insanlarnn ne kadar alaldn siz dnn. Haramlarla, kul haklaryla zengin olmay dnen insanlar, balarna gelebilecek bellarn hesabn yapmyorlar. Hlbuki mal da, mlk de Allahndr. Onun iin maln da, parann da hayrlsn Cenab- Haktan istemeliyiz. Maldan daha nemli olan iman ve shhat gibi nimetleri de unutmamak gerekir. Gnahlarmz ve hatalarmz sebebiyle bu nimetlerin elimizden her an alnabileceinin de hesabn yapalm. Bata Cenab- Haktan din ve iman, daha sonrada kendimiz ve ailemiz iin shhat ve afiyet isteyelim. Shhatsiz dnyann zindan olduunu unutmayalm. Bir bela geldii zaman biraz da nefsimizi hesaba ekelim. Mmin kardelerime tavsiyem, ahirete Allah (c.c)nun huzuruna kul haklarn ieren gnahlarla kmayn. O zorlu gnde insanlarla uramak ok etindir. Allah-u Teala bizi affetse de, kullar cehennemden kurtulmak iin sende olan haklarn isteyeceklerdir. Onun iin bu dnyada iken az ok demeden hak sahipleriyle hellleelim. Bizlerde alacaklar varsa onlara haklarn iade edelim. Eer lmlerse varislerine verelim. O da mmkn deilse hak sahibinin hayrna fakirlere, camilere, ilim yuvalarna verelim. Eer teraziden dolay insanlarn haklar zerimize gemise onlar bulmak ok zordur. O zaman tandklarmza haklarn verip hellleiriz; tanmadklarmzn haklarn da onlarn adna fakirlere veya hayr yollarna

548

Firaset-l Mminin

datrz. Bu anlatlanlar sana nemsiz gelmesin, bo ver canm demeyesin. Para iin cann cehenneme atma. Ahiretini elinle ykma. Peygamber Efendimiz (s.a.v) in Veda Hutbe sinde yle buyurduu nakledilmitir: Ey nsanlar! Kimin kimde hakk varsa, onu desin, ahirete brakmasn. nk ahiretin azab byktr buyurmasyla, ashaptan birisi ayaa kalkt: htiyacm vard, devlet malndan dirhem almtm, imdi iade ediyorum dedi. Peygamber Efendimiz sze yle devam etti: Ey insanlar! Kimin arkasna vurmu isem, ite arkam gelsin vursun. Kimin alaca varsa, ite malm gelip alsn dedi. Bizler kinatn efendisini rnek alalm. Onun bize yapt emirlere, tavsiyelere kulak verelim. Onun srarla zerinde durup bizi uyard husus slm kardeliinin ihyasdr. te bizler bu birlik ve beraberlik iin aba sarf etmemiz gerektii gibi, bizleri birbirimizden uzaklatracak davranlardan da uzak duralm. Din dmanlarnn oyununa, eytann hilesine kanmayalm. Maalesef zerlerimizde ok sinsi oyunlar oynanmakta Rabbim bizleri uyandrsn. Anlatlanlara dikkat ettikten sonra, Mmin kardelerle yersiz tartmalara da girmememiz gerekmektedir. Bo yere, nefis namna yaplan cedellemeler, dillemeler bizleri gnaha kor. Dinimizde esas olan tartma deil istiaredir. ou insanlar gryoruz insanlarla tartmay huy etmiler. Oturduklar toplantlarda hemen bir konu ortaya atyorlar. Bilip bilmeden zerinde fikir yrtmeye alyorlar. Tarttklar konular dini konular olsa bile bir bilene soralm demezler. Her biri birer ahkm kesiliverirler. Akllarna yatan kabul ederler, yatmayan, ilerine gelmeyeni de reddederler. te bylesi insanlar zamanlarn bo yere harcayan insanlardr. Baz insanlarda var, hep kendisini insanlarn gznde temize karmaya, kendi kendini hakl karmaya alr. Onu bunu yzletirmeye gtrr. Bu yzden ou zaman ufak olaylar dahi byyverir. Hlbuki bizler bata insanlarn deil, Allah (c.c)un katnda temiz olmaya alalm. Biz kendimizi insanlara beendirmeye almayalm. nsanlar her an bize bir leke srebilirler. yleyse insanlarla tartmalara girip de aralarmz daha da amayalm. Allah (c.c) rzasn kazanmak bizim ilk hedefimiz olsun. Mmin kardeler mal, mlk, para ve dnyalk iin bir birlerine dmemelidirler. Bu hususta eytann aldatmasna kanmamaldrlar. Nice Mslman kck bir mal iin eytan birbirine drm, kt sonularn meydana gelmesine sebep olmutur. Belaya girmek kolaydr. Belaya girdikten sonra kmak ok zordur. O yzden bata iken bela ve musibetlerden kamamz lzm. Dnyalk iin bela ve musibetlere girmek hem dnyamzda huzurumuzu karr ve maneviyatmza da zarar verir. Bizim prensibimiz: Ktle kar iyilik etmek, ileri kalp krmadan halletmek, cahille cahillememek, devaml olgunca davranmak, fke yerine yumuakl tercih etmek olmaldr. Fedakrlk elden braklmamaldr, olay ok

Firaset-l Mminin

549

byyecekse gerekirse kendi hakkndan vazgeip ahirete brakmaldr. ou zaman z kardeleri gryoruz, azck bir mal zerine kavga ediyorlar. yle belalar meydana geliyor ki, elde etmek istedikleri maln 10 katn verseler bile kutulamyorlar. Hele adam ldrmelerde olursa o zaman ok daha feci sonular meydana gelmi olur. Belki ou zaman hakl olabiliriz; ama her hakl oluumuzda kavgalar edersek, adam ldrrsek halimiz nice olur? Zaten hakl olduumuz durumlarda meseleleri gzellikle halletmek ok nemlidir. Ktlk yapmak kolaydr, nemli olan iyilik yapabilmektir. Hatta bazlar ok fakir, ok madur olan insanlardan alacan istedii zaman onlar perian ediyor. Adamn elinde bir ey olmad halde, az bir alaca karlnda adam ldrmeye bile yelteniyor. Hlbuki bu gibi durumlarda Allah (c.c) kolaylk gstereni sever. Onun iin olaylar fazla byltmeyelim. Devaml bartan yana olalm, yapc olalm, ykc olmayalm. Meseleleri daha zora sokan deil de, halleden olalm, kck dnyalk menfaatlerin arkasna dp belalar byltmeyelim. Ey Mslman evltlar karde olunuz, eytan ve nefse bakp ta birbirinizi krp gemeyiniz. Sokakta, okulda iddet olaylarna karmaynz. Aklnzla hareket ediniz, nefsiyle hareket eden insanlarn hem ahiretleri, hem de dnyalar harab olmutur. ou piman oluyor; ama i iten getikten sonra. yleyse, yersiz fkelenmelerden uzak duralm, bir ey yapacamz zaman sonunu iyice dnelim. Yanl bir karar yznden hem kendini, hem de aileni skntlara sokacan bil. leride piman olacan eyleri yapma, ani kararlar verme Allah-u Tealann emri dorultusunda hareket et. Nice insanlar eytan ve nefsinin szn dinleyip kck meseleler ve dnyalk menfaatler iin Mslman kardeiyle kavga edip bo yere kan aktm. Ve o olaylar, kan davalar yz yllarca ailelerin huzurunu karm, nice masum insanlarn kanna girilmi, kadnlar dul, ocuklar yetim kalm. Bunlar hep bir anlk yanl kararlar yznden olmu eyler. Zarara urayacak olan babanz da olsa sizler daima haklnn arkasn tutun. Eer dman haklysa, hakl syleyin bartan yana olun ve fitneye sebebiyet vermemek iinde ok dikkatli olun. unu da kendinize prensip edinin: Ufak tefek eyleri byltmeyin, davanzda siz hakl da olsanz cahil insanlarla tartmayn, nk ou insan hakszln kabul etmez. O yzden onlarla muhatap olmayn. Sizler olgun davrann. Her hakl olduunuzda insanlarla dilleip kavga ederseniz banz beladan kurtulmaz. Size yanl yapann dzelmesi iin dua edin, hatal da olsa o senin Mslman kardein olduunu unutma, ayet bir dman senin dinine, vatanna saldrsa ayn safta srt srta savaacanz unutmayn. Kavga edip kzdn kiinin de gzel yanlarnn olduunu, onun da kendisini seven ailesinin, oluk ocuunun olduunu da unutma. nsanlarla kavga edip kan dkmeyi de sakn yiitlik olarak grme, nk sertlik ormandaki vahi hayvanlarn vasfdr. Yumuaklkta en sekin insanlar olan Peygamberlerin vasfdr. Artk sen tercihini yap.

550

Firaset-l Mminin

eytan ve cahil insanlar, nice insanlara sen yiitsin, cesursun deyip koltuuna vererek bellara srklemilerdir. Akln bana al, gerek yiitliin fkeyi yenip beldan uzaklamak olduunu bil. Biriyle kavga ettiinizde, insanolu hibir ey deildir. Biriniz hapse, birinizde mezara girebilirsiniz. O zaman ikinizde ok byk bir gnaha girdiiniz gibi, ikinizin de aileleri, hanmlar, ocuklar perian olacak. Deer mi byle ani bir fke ve kzgnlk yznden bu kadar belaya girmeye, sen belalara girmemek iin elinden geleni yap, gereken tedbirini al, ondan sonra Rabbine tevekkl et. Kime nasl davranacamz, nerede mcadele edilebileceini dinimiz belirlemi. O yzden din limlerine danmadan kafamza gre iler yapmayalm. Bir de gerek Mminler merhametli, efkatli, iyi geimli olurlar. yle olur olmaz yerlerde Mslman kardelerine zarar vermezler. Kendilerinin grevlerinin insanlara zarar vermek deil de; insanln kurtuluuna almak olduunu bilirler. Ve ister okulda, ister baka yerde olsun kesinlikle iddet olaylarna karmazlar, olay karan deil, olaylar yattran olurlar. Hatta onlar yle insanlardrlar ki: Karncay bile incitmek istemezler. Bir insana zarar vermeyi bir yana brakn, kalp krmay bile Kbeyi ykmak gibi dnrler. Nerede kald ki, en gzel ekilde yaratlan insana zarar versinler. Dnya bir araya gelse insann bir tyn bile yapamaz, yleyse bizler nasl olurda haksz yere zarar verebiliriz. Kimin hakl, kimin haksz oluuna da sen deil, din karar verecektir. Rabbim Mmin kardeleri ve genlerimizi her trl bela ve musibetlerden korusun. Daha ncede belirttiimiz gibi slm kardeliinin gereklemesi iin yanllarmz, kt huylarmz terk edip yerine gzel huylar ve hasletler yerletirmemizle mmkndr. Resl Ekrem (s.a.v) yle buyurmutur: Sizin hayrlnz ahlka gzel olannzdr.11 slm kardeliinin ihyasnda gzel ahlk ok byk bir nem arz ettii iin gzel ahlk hakknda birka hadisi erif daha zikredelim: Hz. Aie (r.a) dan, Resl Ekrem (s.a.v): Bir Mmin, gzel ahlkyla gece ibadet eden, gndz oru tutan kimselerin derecelerine eriir.12 Baka bir hadis-i erifte:

Kyamet gnnde Mminin mizannda gzel ahlktan daha ar bir ey bulunmaz ve muhakkak Allah-u Teala irkin ve kt szl kimseyi sevmez.13

Dier bir hadis-i erifte ise:

Buhari, Menakb:23 Mslim, Fezail:68 Ebu Davud, Edeb:7 13 Tirmizi, Birr:61
11 12

Firaset-l Mminin man en olgun olan kimseler, en gzel ahlklardr.14

551

Enes (r.a)dan: Reslullah (s.a.v) ahlka insanlarn en gzeliydi.15 Madem dinimiz gzel ahlka bu kadar nem vermi, madem Peygamber Efendimiz ahlka insanlarn en gzeliydi, yleyse bizlerinde ona layk bir mmet olmamz, ahlkmzla, drstlmzle, edep ve terbiyemizle dier insanlara rnek olmamz gerekmez mi? Ne mutlu gzel ahlkl olana! Bir insana verilen nimetlerin en nemlilerinden birisi de o kiinin gzel ahlkl oluudur. Kt ahlkl insanlarn dnya ve ahirette kurtulua, huzura kavumalar ok zordur. Rabbim bizleri gzel ahlkl klsn. Bir Mslmann ahlknda kusurlar olmas byk bir eksikliktir. air yle sesleniyor:
Gerek kardelik nasl bilinecekti? Gerek sevgiyi kim gsterecekti? nsanlar gzel ahlk nereden renecekti? Sen olmasaydn Ya Reslallah! ***

Bazen yle dnyorum: slmiyet gibi gzel bir din bizleri dzeltmezse, daha bizleri ne dzeltebilir ki? Bu kadar gzel ibadet, bu kadar iyilii, doruluu, emreden baka din var m ki, bu kadar hell ve haram gzel belirleyen, yrynden yatna ve en ince davranna kadar dzen ve kaide getiren bir baka din var m? Elbette yok! Mslman evltlarnn tahribat zerinde o kadar ok oyunlar oynand halde, yine de bu kadar ayakta durabilmiiz. Eer bizlerin, ahlkmzn bozulmas uruna harcanan bu abalar baka milletlerde yaplsayd veya bat kendi lkelerinde bu tahribatlar yapsayd, bu gn ahlken ve madden ok daha kt durumda olacaklar gibi, onlardan hibir eser kalmazd diye dnyorum. O yzden batnn irkin ahlk bizlere rnek olamaz. Beni zen durumlardan biride baz insanlar hep baty vmeye alr. Hatta bazlar vaazlarnda onlar bize rnek verirler. Batnn birka yan iyiyse, yzlerce de kt yanlar var. Birka ynlerini ele alp onlar bamza ta edenler, onlarn pisliklerini de grmezler mi acaba! Biz Mslmanlar kutsal deerlerinden uzaklatrp genlerimizi ikiye, uyuturucuya, alp salmaya, zinaya srkleyenler kimlerdir acaba! Kendi genlerini iyi eylere ynlendirme gayretine girip, Mslman genlerini de kt alkanlklarla ypratanlar kendileri deil mi? Biz Mslmanlar hibir lkeyi byle ikiye, uyuturucuya, kadna kza drerek ykmaya almamzdr. Pek ok lkeleri smrerek onlar ala, sefalete srkleyerek zengin olmaya alanlar onlar deil mi? Kendi menfaatleri iin kadn oluk ocuk demen ldrenler ve kendi dindalarnn hatalarn rtp, Mslmanlar da haksz karanlar onlar deil mi?

14 15

Tirmizi, Rada:11 Buhari, Edeb:112-Mslim, Mesacid:267

552

Firaset-l Mminin

O Yzden bat ahlk ynnden hibir zaman Mslmanlara rnek olamaz. nk onlarda ahlk knt her zaman mevcuttur. Onlarda aile kavram gn getike yok olmaktadr. Her gn ecinseller artmakta, artk onlara evlilik czdanlar bile verilmektedir. Hatta bu ecinsellik kiliselere kadar girmi. Papazlardan pek oklarnn ecinsel olduu da tespit edilmitir. Bu kntler yznden Batda slmiyet insanlarn ilgi oda haline gelmitir. Ksacas: Biz Mslmanlar slm d ahlklara srkleyenler kendileridir. Faiz, iki, zulm, zina, inanszlk, hayszlk v.b. pek ok ktln kayna onlar. Bu kadar irkinliklerini grmeyip, onlarda medeniyet var demek bana hi doru gelmiyor. Onlarn lkelerinde baz eylerin dzenli bir ekilde yrmesi, onlarn ok iyi ahlkl oluundan ziyade; oradaki sistemle alkaldr. Buna bir misal arz edelim. Gnn birinde Mslman bir psikolog bandan geen bir olay yle anlatr: Ben iim icab Avrupa lkelerinden birine gitmek zorunda kaldm. Yanma eimi de alarak oraya gittik. Orada baladk herkes gibi otobs beklemeye, orada herhangi bir tela gsterilmeden otobsn beklenildii bir srada, otobs kageldi. Bizim hanm alelcele otobse doru yrmeye balad. Hanmn o tela dierlerinin de dikkatini ekmi olacak ki, dnp bizim hanma baktlar. Tabii orada bizim hanmda mahcup oldu. Bizim hanmn aniden yle yapmas, kendi memleketimizdeki otobsleri beklerken yaanan skntlardan ve uzun kuyruklarn olumasndan dolay olmutu. Ondan birka gn sonra yine bizim hanmla otobs beklerken, her nedense o gn otobs yolda arza yapm diye ok gecikmi ve halk uzun kuyruklar oluturmutu. Kimileri kzyor, kimileri baryordu. Tam bu srada otobs gelince, herkes birbirlerini ite kaka otobste yer bulmaya altlar. O srada Avrupa lkelerindeki dzenin, halkndan ziyade kurulan sistemin dzgn ilemesinden olduunu anladm. Onlar bir defa skntya uradklar halde o kadar huzursuzluk yaptlar. O sknt ve kalabalklar bizim lkede her gn var. Yine de kadnlara, yallara yer veren genlerimiz pek oktur. Demek ki, sorunlar her zaman Mslmanlarda, dinde aramamak lzm, biraz da bizleri bu skntlara sokup edep ve haydan uzaklatranlarda aramak lzmdr. Bizler kimselerin tesiri altnda kalmadan dinimizi yaayabilirsek, o zaman kimsenin ikyet edecei bir eyi kalmaz. nk slm tm insanln son dinidir, tm gzellikler onda mevcuttur, yeter ki o yce dinin temsilcisi Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)e layk bir mmet olalm. Mmin kardelerde yle gzel huylar var ki! En sevdiim huylar; ne kadar kzarlarsa kzsnlar, yanlarna veya evlerine gittiin zaman, hemen seni misafir ediyorlar. Kalplerindeki tm kzmalar hemen gidiveriyor. te Mminler; byle gzel ahlk sahibi olmaldrlar. Yaptklar tm ilerini, Allah-u Tealann rzasn kazanmak iin yapmaldrlar. Gsteri, riya, kibir gibi kt hasletlerden uzak durmaldrlar. ou insanlar gryoruz; ite ben geceleri u kadar az uyuyorum, gecenin ounu ibadetle geiriyorum

Firaset-l Mminin

553

der. Yani; yapt ibadetleri, hayrlar aktan syler. Bylesi insanlar; kalbimde riya ve gsteri yok deseler de, nefis yine de kendine bir pay karr. Nefsin hileleri ok gizlidir. Onun farkna herkes varamaz. Her ne kadar, iyi huylu bir insan olmadmz bilsek bile, bizi yzmze kar vdkleri zaman nefsimizin hemen houna gidiyor. Yaplan vgler yalan dahi olsa, nefis kendi kendini o yalana inandrmaya alyor. Riyadan uzaklamak zor olduu iin, Allah dostlar yaptklar ibadetleri mmkn mertebe gizlemilerdir. hls ve samimiyeti elde etmeye almlardr. Allah iin yaptmz zannettiimiz eyleri biraz dikkatlice incelersek, altnda gsteriin, kk irkin gizlendiini fark ederiz. Hayrl ilerde bu sinsiliin farkna varan Allah dostlar, yaptklar salih amellerin gsteri ve riyadan uzak, ihls ve samimiyet iersinde olmasna almlardr. Onlar nefislerinin errinden emin olmadklar halde, ya bu sradan insanlarn yapm olduklar iyi amelleri aa vurmalar ne kadar dorudur? Ne kadar, bana iyi desinler den kurtulabilmilerdir? Gnmzn gnah ortamnda zaten hayrlarmz az, onu da insanlarn aferini iin heder etmeyelim. nk insanlarn gznde iyi grnmek ve riya ve gsteri iin yaplan hayrlar Allah indinde kabul edilmeyecektir. Eller bo yzler kara olacaktr. ou insan, amellerine ne kadar kt niyetlerin kartn fark edemez. Ona anlatlmad zaman kendi kendini tam ihlsl ve samimiyet ehli sanr. Riyann almetlerini yle belirtmiler:
Yalnz kalnca tembelleir. Halk arasnda neelenir. vlnce amelini artrr. Yerilince amelini azaltr. Kyamet gnnde yaplanlar ortaya konulur. Bunlarn ierisinden, kinatn sahibi ve yaratcs olan Allahn rzas iin yaplan amelleri ayrn denilir. Bu emir zerine Allah rzas iin yaplan ameller ayrlr. Geri kalan da cehennem ateine atlr.16

Baka bir hadis-i erifte: nsanlar iin ibadet edenler nerede? Kalknz cretlerinizi kendileri iin amel ettiiniz kimselerden alnz. nk ben dnya ve insanlar iin yaplan amelleri kabul etmem.17 diye buyruldu. Bir dier hadis-i erifte de: Allah, ierisinde hardal tanesi kadar da olsa gsteri bulunan bir ameli kabul etmez.18 Ey Mmin kardeim! Gzel bir insan, gzel bir kul olmak istiyorsan bata gzel ahlkl, ihlsl ve samimi bir kul olmaya al. Dnyaya niin geldiini dn, gnahlarna bir daha dnmemek zere samimi bir ekilde tevbe et. Elindeki bu frsatlar, imknlar gzel deerlendir.
et-Tergb vet-Terhb, 1:62 (11) Msned, 5:531 18 Cml- Kebir, H.No:2476.
16 17

554

Firaset-l Mminin

NEMNE BNAEN ALE HUZURU N BR KA NEML HATIRLATMA DAHA:

Aile de gzelce geinebilmemizin sebepleri aranp bulunmaldr. Bezen her iki taraf da geinememenin sebeplerini biliyor; ama nefislerine yeniliyorlar. Mesel: Koca hanmnn gzel olmasn istiyor; ama hanm gzel deil. ayet gzel olsayd koca o kadar huzursuzluklar yapmayacakt. lk nce grerek evleniyor; ama daha sonra nefsine gzel olmayanla yaamak ar gelince huzursuzluk yapmaya balyor. Burada geimsizlik sebebi belli; ama nefsini yenmesi ayr bir olay. imdi tam istediimiz gibi bir aile yuvasnn olmas ok zordur; ama yine de kusurlaryla beraber yuvada mutlu olmann areleri de vardr. Bizler bata dnyada olduumuzu unutmayalm. Her dediimizin olmas iin cennette olmamz gerekir. Bizden baka insanlarn da, her ey dedikleri gibi olmuyor. Aile huzurunun salanmas gerekten zor oluyor. nk eytan ve yardmclar hep ailelerin huzurunu karmakla urayor. Onun iin her iki taraf da bu konuda zerlerine den grevleri yapmal eytana frsat vermemelidirler. ou insan gryoruz, darda herkes ondan raz; ama evde geimsiz biri. Bazlar da darda ok huysuz; ama evde herkes ondan raz. te bunlar niin byle oluyor, kim kimden ne bekliyor. Bunlar izah etmeye alalm. Evlenmekten maksat huzuru ve mutluluu yakalamaktr. Evlerimizde huzur yoksa o yuva cehenneme dnmse ne anlam var. Her insan hanmndan farkl eyler bekler, onun iin koca yle dnmeli: Benim evimde huzuru bulamaym nedendir? Hanmmdan ne istiyorum? Nasl olursa memnun olurum? diye dnmeli. Zaten evde kocalarn huzursuzluk yapma sebepleri farkl farkldr. Koca, ya hanmn beenmedii iin, yani onu irkin grd iin huzursuzluk yapar. Belki hanm da ok gzeldir. nk insanlardan bazlar gzele irkin; irkine gzel syler. Zevkler ve renkler farkl farkldr. 1) ayet evin huzursuzluu hamnn gzel veya irkin oluuyla, hanmn kocas tarafndan beenilmemesinden dolay kaynaklanyorsa are var mdr? imdi bata bu kocann, hanmn beenmedii iin huzursuzluklar yapp her zaman hanmn zmeye, onu hor grmeye hakk yoktur. nk evlenirken hanm grp de ald. O zaman tercihini iyi yapayd. Madem kendisinde byle gzeli arama hasleti varm ona gre dikkat edeydi. Baz insanlar, hanm irkin de olsa onu irkin grmez veya o gibi durumlar kendinde sorun yapmaz. Hanmnn dna deil de, baka zelliklerine bakar. Ama bazlar da d grnmne nem verir.

Firaset-l Mminin

555

Onun iin d gzellie nem veren insanlar evlenmeden nce hanm olacak kza iyi bakmal, annesine, kz kardeine baktrmal, onu sevebilecekse onunla evlenmelidir. Buna dikkat etmeyip ondan sonra da; vay efendim iyi gremedim, o zaman sslyd diye bahaneler ileri srmeye hakkmz yoktur. Madem bata dikkat etmedik, o halde kaderimize rza gsterelim. Nefsimiz iin hanmmz zmeyelim. imdi, bata hata yapp evlenmi; ama hanmn beenmedii iin huzuru bulamayan gen ne yapmal ki, mutlu olsun? Bata o gen nefsini terbiye etmeli ve yle dnmeli: u bana irkin grnen hanmm belki de irkin deildir. Bana yle geliyor. Belki de bir bakalar iin gzel grnyordur. Bir de yle dnmeli: Ben bunu beenmiyorum; ama acaba o beni beeniyor mu? Ben ne kadar gzelim. Ben kendime gzel diyorum; ama acaba bakalar veya hanmm bana gzel diyor mu? Evet, ou insan var, kendisi irkin biri olduu halde dnyann en gzel hanmn almak istiyor. Veya gzel olan hanmn bile beenmiyor. Bu durumda olan insanlar, gzelliin her zaman mutluluk kayna olmadn, gzellikten ok daha nemli hasletlerin olduunu bilmelidirler. ou insan gzel hanm alm, ama hi mutluluu bulamamlar. Kimi kadnlar da gzelliine aldanp kocasn beenmemi, gzelliiyle kocasna stnlk taslamtr. Hatta gzellii yznden kt yollara dmtr. Bizler bata edepli, ahlkl, dindar hanmlar tercih edelim, bu aldm hanmm ok gzel deilse de, belki bu benim hakkma daha hayrldr diye dnelim. nk Cenab- Hak yle buyurmaktadr:

Eer onlardan holanmazsanz, bilin ki sizin holanmadnz bir eye Allah, ok hayr koymu olabilir.1

Benim aldm hanm ocuklarma annelik yapacak, gzel olmu; ama evltlarm gzel yetitiremeyecek olan hanm ne yapacam diye dnelim. Bir de gzellikler ksa bir zaman sonra yok olucudur. Nice gzeller 5-10 yl iersinde irkin birer hanm oluveriyorlar. Yani gzel hanm da alsak birka yl sonra gzelliini yitirecei kesindir. nemli olan cennet hurilerini kazanabilmektir. ki gnlk dnyada yuvalarmz d gzellikler yznden huzursuz hale getirmeyelim. Bir de insan gzel hanmda alsa nefsi yine doymaz ve tatmin olmaz. Gzel dediin kadnla beraber yaayp ve yakndan grdn zaman pek ok kusurlarnn olduunu greceksin. Bir kadn ilk grdn zaman sana gzel gelebilir; ama sk sk grdn zaman ayn ekilde sana gzel grnmez. Nice gzel dediimiz kadnlarda ou zaman hastalanyor rengi, benzi sararp soluyor. Gzellii hemen kayboluyor. O da ss yapmasa ou zaman kocasnn gzne ho grnmyor.
1

Nisa sresi, yet:19

556

Firaset-l Mminin

unu demek istiyoruz: Gzel hanm da alsanz onunla devaml olunca pek ok kusurlarn greceksiniz, sandm kadar da gzel deilmi diyeceksiniz. Gzn ona alnca belki nefsin onu dahi beenmeyecek. Gzel olan her zaman gzel kalacak, her zaman sana gzel grnecek diye bir kaide yok. Bir de aldn hanmn ahlknda sorun varsa gzellik tek bana huzur getirmediini greceksin. Nice insanlar gryoruz hanm gzel; ama huzur denilen bir ey yok. Fakat insann hanm normal simal ise birde ahlk, dindarl da gzelse onunla huzura kavumamak iin hibir sebep yoktur. Ahlakn nemini u sz gzel ifade ediyor: Kendi gzele doyulur; ama ahlak gzele doyulmaz demiler. Baz insanlar gryoruz hocalara yle soruyorlar: Hocam, ben hanmm sevmiyorum veya sevemiyorum. stemediim halde bana aldlar. Ondan ayrlabilir miyim? Bu durumda olanlar, nefisleriyle; deil akllaryla hareket etmelidirler. Onu beenmemekte acaba hakl msn? Niye ki, onlar ald diye hep nefsin bir hasret iinde, sen onu brakp baka bir hanm getirsen acaba onu sevebilecek misin, onunla huzura kavuacak msn? Belki o daha kt simal ve ahlkl olabilir. O zaman bu hanmn ararsn eline gemez. Nice birbirlerini severek evlenenleri gryoruz; sonra da birbirlerine dman olmular. Huzurlar hi yok! ayet istediini alsaydn onunla mr boyu huzurla yaayacana garantin var m? Burasnn dnya olduunu unutma, hi kimse bu dnyada tm istediklerine ulaamyor. yleyse kaderimize raz olalm. Mutluluu kaderimizde arayalm. Sana gelen vesveselerde hakl olsan da; eytann ve nefsin hilelerinin olduunu da unutma. ayet hanmnda sevdiin hasletler de varsa, onun hatrna baz eylere de sabredelim, sabrn sonunun selmet olduunu unutmayalm. Byle eylerle uramaya vaktimiz yok rabbimizin rzasn bir an evvel kazanmaya bakalm. Ev hanmlar da kocam beni beenmiyor diye mitsizlie kaplmamal. Ben irkinim diye kocam beni beenmiyor gibi dncelere girmemeli ve zlmemelidir. nk hanm gzel de olsa, hanm beenmeme gibi davranlar veya gzlerinin darlarda olmas gibi davranlar ou erkeklerde grlen bir huydur. Bylesi hanmlar kocalarna gzellikle yle demelidir: Kocacm, sen beni beenmiyorsun diye bu evde huzursuzluk oluyor. Bu konuda nefsine kanma, bana bu yz veren Cenab- Haktr. Ben gidip bam kesip baka bir ba koyamam ya, bakkal da yz satlmyor ki gidip yzm senin sevdiin ekille deitireyim. Onun iin elimde olmayan, gcmn stnde olan eyleri ltfen benden isteme, ben de isterdim ki dnyann en gzel hanm olaym. Ama bunlar biz kullarn elinde olmayan eylerdir. Ben de isterim ki, kocam dnyann en yakkls olsun. Madem bunlar elimizde olmayan eylerdir. Aile hayatmzda bunlar sorun etmeyelim. Halimize raz olalm. ou ev hanmlar kocalar irkin de olsa haylarndan dolay onlara sen irkinsin demiyorlar, kaderlerine rza gsteriyorlar. yleyse kocalarda byle

Firaset-l Mminin

557

olmaldrlar. Yalnz evin hanm una dikkat etmeli: Madem kocas d gzellie nem veriyor. O halde kocasnn karsna pejmrde, st, ba dank kmamal, kocasn temiz elbiselerle, kendisine yakan earplarla karlamal, bir de gler yzl ve tatl dilli de olursa, o kocann hanmn beenmemesi diye bir sorun inallah kalmaz. ayet simamzda baz kusurlar olsa da gzel ahlkl olursak o kusurlar kocamza grnmez olur. Bizleri zemez. Bir eksiimizi, bir baka gzellikle kapatmaya alalm. Ama ahlkmzda sorunlar olursa gzel dahi olsak kocamz bizlerden nefret eder. Bunun yannda fkeli ve ask yzl olmamaya da dikkat edilmelidir. nk ask yz ve fke gzel simal kadnlar bile irkin gsteriyor. Gler yzl olmak ise, gzel olmayan dahi gzel gstermektedir. Daha nce de belirttiimiz gibi; fke ve kzma, insanlar irkinletirdii gibi, abuk yalanmalarna ve shhatlerinin bozulmasna sebep oluyor. Yani bu anlatlanlarla unu vurgulamak istiyoruz: ayet hanmlardan, kocalar kendilerine gzel grnmelerini istiyorlarsa, bizleri gzelletiren davranlara nem verelim. Gzel olmak iin hemen aklmza yzmz boyayp makyajlamak gelmesin, nk ok makyaj yapmak ok gzel olmak demek deildir. Nice bayanlar ar boya kullanp orijinal gzelliklerini rttkleri iin irkinletiklerinin farknda bile deiller. Hatta baz bayanlara makyaj yapmak yakmyor bile. Bu konuda arya gidilmeden sade yollar tercih edilmeli, zaten ar makyajlar hanmlarn cildini zamanla tahri edip o bayanlar irkinletiriyor. Kocamza gzel grnmek iin kendimize yakan gzel giysiler giyelim. Baz giysiler vardr gzeldir; ama her gzel giysi her kiiye yakmaya bilir. yleyse bize uyan tercih edelim. Bunun yannda duruumuzun, bakmzn, neeli ve gler yzl oluumuzun da gzel grnmede nemli olduunu unutmayalm. Gzel bir kadn bile yz azk, hep uyuklayan, zntl durduunda irkin grnr. Bize bakan kocamz hayatndan bezmesin; bizde hayat bulsun. zntlerimizi her zaman belirtmeyelim. Bir filme baktnzda ayn erkek veya bayan, filmin baz yerlerinde ok gzel, baz yerlerinde ise ok irkin grnyorlar. Dikkat ederseniz gzel grndkleri yerlerde, ya kendilerine yakan bir elbise giymiler, yzleri tebessml bir haldeler, irkin grndkleri sahnede de ya kendilerine yakmayan bir giysi giymiler veya yzlerinde tebessm deil de fke vardr. Demek ki gzel grnmek, sadece dmzn gzelliiyle alakal deil, bizlerin bak, duruu, tebessmyle, canl, sevecen oluumuzla da alakal. Gzel duruun gzellie etkisini u misalle izah edelim: Bir resim ektiriyorsunuz o kadar irkin kyor ki, bu ben miyim diyorsunuz. Bu defa gzel bakp yle ektiriyorsunuz, o kadar gzel kyor ki, ben bu kadar gzel miyim demek zorunda kalyorsunuz. Bir gzel duru ve baknda etkisini unutmayalm. Baklarmzda sevgimizi kocamz hissettirelim.

558

Firaset-l Mminin

Birde nice gzel vardr, kendine bakmasn bilmez, bu yzden irkin grnr. Nice ok gzel saylmayan vardr; ama kendine bakmasn bildii iin gzel grnr. Bu anlatlanlardan sonra u gerei de belirtelim: ayet koca, hanmnn bakml olmasn istiyorsa, kadn da buna nem vermedii iin, kocasnn gz darlarda kalrsa kadn da gnaha girer. Zaten gnmzde kadnlar tm gzellikleriyle darlara kyorlar. nsann hanm da bakmsz olunca, aralarndaki muhabbet duygular iyicene ypranyor. Bu defa kocalar evde huzursuzluk yapyorlar. Tabi kadnlar sslerini hell bir ekilde evde kocalarna yapmaldrlar. Darlara ssl, boyal kmamaldrlar. Ve yle dua edilmeli: Ya Rabbi beni kocama gzel gster. Kalbinden bana kar olan buzunu gider, yerine muhabbet koy. Evin hanm bu gayreti gsterdikten sonra, koca da artk huzursuzluk iin bahane aramamal, hanmn zmemelidir. 2) ayet kocann evde huzursuzluk karmasnn sebebi hanm beenip, beenmeme meselesi deilse; dier przlerin halledilmesi daha kolaydr. Koca hanmnn gzel ahlkl, gler yzl tatl dilli olmasn istiyorsa. Evin hanm kocasnn bu isteklerini yerine getirmelidir. Gerekten ahlknda sorunlar varsa onu dzeltmelidir. Her koca hanmnn gzel ahlkl, gler yzl, tatl dilli olmasn ister. Bu onlarn en tabi hakkdr. ayet kadn: Ben gzel ahlkl olmaya alyorum; ama yine de kocam benden raz olmuyor derse ne yaplmal? te burada kadnlar gerekten gzel ahlkl olma hususunda zerlerine den grevleri yapyorlar m; yapmyorlar m? ayet yapyorlarsa artk kocalarn da kk meseleleri ok bytmemeleri gerekir. Karlarndakilerin de bir insan olduklarn, onlarnda hatalarnn olabileceini unutmamaldrlar. Nasl ki kendisi de kusursuz deil; hanmdan da kusursuz olmay beklememelidir. Baheddin Nakibend Hazretleri yle buyurmutur: Eer biz dostlarn kusurlarna baksaydk dostsuz kalrdk. Yrsz kalr dnyada aypsz yr isteyen. Zira hi kimse yoktur ki, gzellik sfatndan (tamamen) uzak olsun. Dervilik odur ki, d renksiz, ii cenksiz olur. Yani kimse ile savamaz ve kimseye dmanlk beslemez, belki herkese kar merhamet ve muhabbet zere olur. Yalnz unu bilelim: Bizler kendimize gzel ahlklyz demekle gzel ahlkl olmayz. nemli olan gerekten bizler gzel ahlk yakalamak iin gayret sarf ediyor muyuz? Baz hanmlar var, kocalarn kt ahlklaryla perian etmiler. Yine de konutursan gzel ahlkl olduklarn sylerler. Hlbuki bizler gzel ahlk: Kurana gre, Peygamber Efendimizin bizlere yapm olduu tarifiyle tanmamz, ona gre amel etmeliyiz. Bir kadnn gzel ahlkl, alak gnll, abuk fkelenmeyen, kibirden uzak oluu, gler yzl, tatl dilli oluu aile yuvalarnn mutlu ve huzurlu olmasna en byk etkendir.

Firaset-l Mminin

559

Kadnn ve kocann ahlk gzel olursa bunlarn evde huzursuz olmas iin hibir sebep yoktur. Bu aile mutlu ve huzurludur. Ama bunlardan birisi gzel ahlkl; dieri deilse, o gzel ahlkl olann sebebiyle, bu ailenin baz aksaklklar olmakla beraber, yine de huzura kavumas ou zaman mmkndr. Ama hem koca huysuz, hem kadn huysuz ve geimsiz biri olursa o yuvann mutlu olmas imknszdr. O yzden bunlar bata kt ahlklarn deitirmeli, yerine gzel ahlklar koymaldrlar. Bu hususta her iki tarafta zerine den grevleri yapmaldr. Yani evde bir tatszlk olduu zaman koca da, kadn da birbirlerine kar kendi kendilerinin hakl olduunu ispat etmeye kalkmasnlar, zaten byle bir davrana girmek ou zaman fayda yerine zarar getiriyor. O uralara ramen yine de kimse hakszln kabul etmiyor. ster hakl, ister haksz olun kendinizi ispata kalkmayn. Ya kadn ya da koca ikisinden biri fedakrlk yapp ii ok bytmeden, tamam kocacm veya tamam hanm sen haklsn inallah byle tatszllar bir daha olmaz deyip huzuru salamaldr. nemli olan suu, hatay hep bakalarnda aramama, biraz da suu kendi nefsimizde aramamzdr. nsan iin en zor eylerden birisi; kiinin iindeki irkin huylar atp yerine gzel huylar koymasdr. nsanlar gzel ahlk yakalaya bilirlerse arkadalaryla da gzel geinir. Aile yuvasnda da, toplumda da huzur meydana gelir. Ksacas dnya ve ahiretin kurtuluu farz olan ibadetleri yapmakla beraber, gzel ahlk elde etmeye baldr. Gzel ahlka kavumak iin insann kendi hatasn yanln grebilmesi ok nemlidir. Yanl yaptn kabullenmeyen kii kendi hatalarn gremez ve dzelemez. Ayn zamanda evin hanm kocasnn neden kzp; neden kzmadn, kendisinden neler beklediini ok iyi tespit etmelidir. Bu tespit gzel yaplamaynca; kocann kzmalar, huzursuzluklar devam edecek, ayn zamanda bu hanmn yapt dier iyiliklerde, gzel ahlaklar da koca tarafndan grlmeyecektir. Yani bu kadar iyilikler ve gzellikler sergiliyorum yine de kocam raz olmuyordan ziyade, kzd eylere dikkat edip o konuda dikkatli olursak; ok bir klfete girmeden evin huzurunu salam olacaz. Dier gzel davranlarmz da olsun; ama bizden istenileni yapmadmz zaman dier iyilikler grlmez oluyor. Koca ayet karsnda, abuk kzmayan, mtevaz, tatl dilli, gler yzl bir hanm istiyorsa yle olmaya allmal ve yemekleri nasl istiyorsa yle yapmaldr. Baz kocalar var, yemek ok gecikince huysuzlayor veya sofrada baz eyleri devaml istiyor veya yemek zamannda hanmn iini bitirmi olup yannda oturmasn istiyor. Bu gibi isteklere de nem verilmelidir. ou ailelerde yemein vaktinde hazrlanmay veya sofraya konulmas gerekenler sk sk unutulunca huzursuzluklara sebep oluyor. Bu gibi istekler nemsenmeyince, koca olan ahs, bu hanm, benim isteklerime hi nem vermiyor deyip ona kar muhabbeti eksiliyor. Bize nemsiz gelen eyler bir bakalar iin nemli olabiliyor veya en azndan huzursuzlua sebep olabiliyor.

560

Firaset-l Mminin

Yani koca, hanmnn nasl bir kiilie sahip olmasn istiyorsa yle olmaya allmaldr. Yeter ki kocann istedikleri gnah eyler olmasn. Kadn bu konuda gayret sarf ediyorsa, koca da hanmn gayretine gzel karlk vermelidir. yilie kar nankrlk edenlerden olmamaldr. yiliin, sayg ve sevginin karsnda dzelmeyip; ktlk edildii zaman dzelen insanlarn yaplarnda byk sorunlar var demektir. Bylesi insanlar kendi kendilerine eki dzen vermelidirler. Bu yapda olan insanlar iin hanmlar yle diyebilirler: Biz onlara iyi olmaya alyoruz. Onlar da bizim iyi niyetimizi suiistimal edip bizi daha ok eziyorlar. Bu durumda olan hanmlara tavsiyem: Yinede kendi edebinizi, insanlnz bozmaynz, onlarn yanl davranlarna kar gzel ahlknzdan taviz vermeyiniz. Siz zerinize deni en gzel ekilde yapnz. O kii kadrinizi bilmese bile Allah-u Tealann yannda sevilen kullardan olursunuz. Bizim prensibimiz ktle kar ktlk deil de; iyilik olsun, ta atana gl atmak olsun, atein zerine atele, benzinle gitmek bizim yolumuzda olmasn, cahillerle biz de cahillemeyelim, edep ve vakarmz her hlkrda koruyalm, krl olan biz olacaz. nsanlar sana yanl yaptklar zaman, sende yanla yanlla karlk verdiin zaman ou zaman onlarn hatasn gstermi olmuyorsun. Belki kendilerinin hakl olduklarn dnmelerine sebep oluyorsun. yilikle karlk ver ki yaptklar yanl mahcup olarak grebilsinler. yiliimizi, gzel ahlakmz birka gn srdrp ondan sonrada bak iyilikle de dzelmiyor demek yanl olur. nk iyilikle pek ok insan dzelir. Koca sizin bu gzel vasfnzn devaml m; yoksa geici mi olduundan emin olmak iin taknlklarna, yanllarna devam edebilir. Ne zamanki sizdeki gzel olumlu davranlarn devaml olduuna karar verirse kendiside zamanla dzelecek ve sizin iyiliinize kar haya edecektir. O yzden kocamzn yanllarna kar gzel bir ekilde karlk vermemiz geici deil de; srarla devaml olmadr. Hep iyi davrandmz halde karmzdaki de iyilikten anlamyor diye, gzel vasflarmz terk etmemiz eytan sevindirir, kimseye bir ey kazandrmaz! Ksacas aile yuvalarnda geimsizlie sebep olan pek ok nedenler vardr. Evin hanm bu sebepleri uzman bir tabip gibi kefedip onlar gidermelidir. Kocasnn kendisinden istedikleri eyleri bilmeli ve yapmaya almaldr. O zaman evde huzur da, mutluluk da olur. Ama kocann kendisinden istedikleri eylere nem verilmeyip aldr edilmezse o zaman da daima huzursuzluk ve fke oluur. Bu konuda hanmlara ok grevler dmektedir. Sevilip saylmann art, karmzdakini sevip saymamzla alkal olduunu da unutmayalm. 3) Bazen de Kadn, kocasn beenmedii iin evde huzursuzluk ediyor. Kocasna kar gzelliiyle vnp onu incitici davranlarda bulunuyor. Evin hanm kendisinde byle bir zafiyetin olduunu daha nceden anlamalyd. Bu nedenle evlenmeden nce ben bu adam sevmiyorum, onunla evlenmiyorum demeliydi. Evlendikten sonra artk ben kocam beenmiyorum, sevmiyorum demeye, o tr hareketlere girmeye hi hakk yoktur. Evli olan Mslman

Firaset-l Mminin

561

hanmna, ben kocam beenmiyor deyip de evde huzursuzluk yapmas yakmayacak bir davrantr. slm hanmlar iffetli ve hayl olur. Kocalarna onu beenmediklerine dair bir izlenim asla hissettirmezler. Kaderlerine rza gsterirler. O kocann kendisi iin daha hayrl olduunu dnr. Gz darlarda olmaz, dnyann en gzel erkei olarak kocasn grr. Kocasn hibir eye deimez. Maalesef baz kendini bilmez kadnlar kocalarn baka erkeklerle aldatyorlar. Bunlar kocalarna kar nankrlk eden, vicdansz ve haysz olan kiilerdir. Kocas kendisi ve ocuklar iin binlerce skntlara katlanyor, kendisi ise kocasn aldatyor. Allahn (c.c) azab bunlaradr. Allah Teala bunlara akl, insaf ve hay versin. 4) ayet hanm kocasnn ahlkndan ikayeti olduundan dolay evde huzursuzluklar kyorsa, o halde kadn nasl ki kocasna kar dzelmeli ise, koca da hanma kar gzel ahlkl olmal, evde yersiz yere sylenip kzmamaldr. Burada yaplmas gereken ey hanm da, koca da gzel ahlkl, geimli biri olmaldrlar. Kck ve nemsiz olan meseleleri byltmemelidirler. Bir pire iin bir yorgan yakmamaldrlar. Baz kocalar yle dnyor: Ben ailem iin yorulup alyorum. Darlarda onlar iin insanlarla hep iyi geiniyorum. nsanlara kar gler yzl tatl dilliyim. Evde de ben bunlar hanmmdan bekliyorum. Kocann hanm da kendisi kadar onlar baaramaynca veya hanmndan yeteri kadar ilgiyi grmeyince evde huzursuzluklar balyor. Demek ki: ster hanm ister koca olsun, yanllarmz ve hatalarmz mmkn mertebe azaltmaya almalyz. Gerek manada ailemizin huzur ve selmeti iin fedakrlklar gsterebilmeli, her gn biraz daha ahlkmz gzelletirmeliyiz. Her ey dnp dolap gzel ahlk ta son buluyor. Kadn da koca da gzel ahlkl olurlarsa geim kesinkes olacaktr. Aile huzursuzluklarn ba nedeni ahlkmzda sorunlarn oluundandr. Koca diyor hanmm dzelsin, hanmda kocam dzelsin diyor. Hlbuki herkes kendi kendini dzeltse hibir sorun kalmayacak. Kendimize yle bir prensip edinelim: Bundan byle ben kolay kolay fkelenmeyeceim ve ev evde her eye karan olmayacam. Gnahlara girilmedii mddete herkesi haline brakacam. ayet yaplan yanllara kzmamay baarrsan hem evinde huzur olur hem sende rahat bir hayat yaam olursun. Bir de hanm olsun, koca olsun birbirlerine sevgilerini belirtmelidirler. Gnlerden bir gn Hz. Aie annemiz Allah Resl (s.a.v)e yle sorar: Ey Allahn elisi, beni nasl seviyorsun? Krdm gibi. Hz. Aie, ald cevaptan o kadar honut olur ki, ilerleyen yllarda sk sk sorusunu tekrarlar: Ey Allahn elisi! Krdm ne lemde?

562

Firaset-l Mminin

lk gnk gibi! Birbirlerinin iyiliklerini, fedakrlklarn inkr etmemelidirler. Yeri geldii zaman iyi ki seninle evlenmiim. Allah senden raz olsun denilebilmelidir. ou zaman kadn pek ok abalar harcyor. Ama koca kadnn bu gayretini hi grmyor. O ha bire hanmna ikyetlerini sunuyor. Bu defa kadn da yle dnyor. Ben bu kocamn mutluluu iin bu kadar gayret ediyorum. Ama benim abalarm bu kocamn yannda hi iyilie gemiyor diyerekten mitsiz olup, artk kocasn memnun etme gibi bir gayrete girmiyor. Aynen koca da ou zaman hanmna iyiliklerde bulunuyor. Ama hanm yine nankrlk edip bir gn Allah senden raz olsun demiyor. Koca da yle dnyor: Ben bu hanmma bu kadar iyilik ve fedakrlk ediyorum. Yine de hi iyilie gemiyor. Hep bana kt koca gznde bakyor. yleyse bundan byle ben de onu memnun etmekle uramayacam. Zaten ne yapsam da buna yaranamyorum. Onun iin koca da, hanm da birbirlerine kar hep ikyeti deil de, birbirlerine kar memnuniyetlerini belirtmeli, hallerine rza gstermelidirler. Bakalarn rnek gstermemelidirler. Kocann hanmndan dert yanmas irkin bir ey; kadnn kocadan dert yanmas daha irkin. Bir hadis-i erifte: Kadn kocasna Ben senden ne hayr grdm ki derse, iyilikleri boa gitmi olur. diye rivayet edilmektedir.2 Dert yand konulara baksan ok nemsiz konular. ou kadn kocam memnun edip te Cenab- Hakkn rzasn kazanaym diye dnmyor. Kocam ister raz olsun, ister raz olmasn diye dnyorlar bunlar ok yanl eylerdir. Ey kocacm, Allah senden raz olsun biz senden razyz, bizler iin yoruluyorsun, bizlere hakkn hell et deyip gzel szler kullanan; bylelikle kocasn memnun eden kadn grmek ok zor. Hlbuki byle syleyen kadn kocasnn yannda daha kymetli olaca kesin. Ve o koca da hi phesiz daha iyi olacaktr. Hem hatasz olan koca yok ki. Bizim Mslman kadnlarna tavsiyemiz: Kocanzdan hounuza gitmeyen lflar duysanz dahi siz onlara ayn laflar kullanmaynz. Koca kzarsa kadn gidip kocasyla barmal, ksknl devam ettirmemeli velev ki koca haksz da olsa. O zaman fedakr ve saliha kadn unvann alm olur. Yaplan yanllardan birisi de: Koca her ne de yapsa evin hanm hep bakalarnn kocasn methedip ver. Ya ite filann kocas byle alkan, o hanmna kar ok iyi, o evine ok iyi bakyor deyip byle lflarla kocasnn cann skar. Hlbuki methedip vd adamn evdeki durumundan hi haberi bile yok. O adamn hanmna gitsen, o da belki kocasndan dert yanar. Bazen de koca bakalarnn hanmn ver. Hlbuki gidip onun kocasna sorsan belki o da hanmndan ikyet eder. te bu gibi szlerle evde gerginlikler meydana getirilmemelidir. Nedense insanlar hallerine kredeceklerine, hep ikyet etmeye almlar. Kimse
2

Camis-Sair, 1: 411, Hadis No: 779

Firaset-l Mminin

563

halinden memnun deil. Hlbuki biz Mminler, halimize kretmemiz ve bizden sttekilere deil de; bizden alttakilere bakmamz lzmdr. Kocamzdan, hanmmzdan ksacas ailemizden raz olup daha ktlere dmediimiz iin kr etmeliyiz. Mutluluu kendi yuvamzda aramal ve bakalarna bakarak huzurumuzu karmamalyz. Nefsin bir eye kavutuunda, bir baka isteklerde bulunacan da unutmamalyz. Demek ki eler birbirlerini olduklar gibi kabul etmeli, bir bakalarn deitirmekten ziyade kendisi deimeye gayret sarf etmelidir. 5) Baz kocalar da hanm tahsilli deil diye huzursuzluk karyor. Hatta bakyorsunuz hanm okula gitmi, okuma yazma ve kendisine yetecek bilgileri renmi yine de kocas, hanm liseyi veya niversiteyi bitirmemi diye hanmn hor grp huzursuzluk ediyor. imdi bu insanlarn maksatlar nedir? Evlenirken byle bir artnn olduunu sylemeyip daha sonra da bu gibi meselelerle evin huzurunu karmaya haklar var m? Bir de her okuyan kii bilgili, ahlkl, edepli oluyor mu? Nice okumu kadn var; ama ahlk yok, gzellii yok. Byle bir kadn tercih edenin de skntlarla karlaaca muhakkaktr. Edep olmaynca tek bana okumann bir anlam ifade etmeini anlamak iin u ibret verici olay dinleyelim: Kadnn birisi, bir gn okumakta olan kzna bir telefon aar: Kzm bugn bir misafirimiz gelecek, sizin okulun orasn tarif ettim, bir zahmet onu okulun yanndaki parktan alver. Giydiin elbiseleri de ona tarif ettim, der. Kz: Anne bugn arkadalarmla gezmeye gidecektim, byle ileri bana niin sylyorsun? Anne Kzm, gelecei yer okuluna yaknd diye yle syledim, der. Kz istemeyerek tamam anne tamam der ve tarif edilen parka geder. Orada oturmay dahi gururuna yediremezken bir bakar ki, sade giyimli fakir bir bayan kznn elinden tutup gelir ve kzm sana bir ey sorabilir miyim? der. Kz: Ne soracaksn adres mi? Zaten senin gibiler, ya adres sorar yahut para ister. Kadn bunun szlerinden ok incinir olmal ki yzn sa yanna evirip gzyalarn gizlemek ister. Ban evirdii srda yzndeki byke yank izi de grn verir. Kz: Bak alamay da beceriyorsun, yznde kocaman bir yank izi de var, a mendilini iste. Kadn kza yle der: Kzm sen benim ne cahilliimi grdn ki, byle beni hor gryorsun. Belki sen niversite bitirmi olabilirsin; ama insanlktan snfta kalmsn. Ben kzm okutmak iin gelmitim, ama imdi okutmaktan vazgetim senin gibi olacana okumasn daha iyi. Biraz sonra kzn annesi gelip, dediim teyze halen gelmedi mi? Yannda da kk bir kz olmalyd der. Beklenenin giden bayan olduunu anlayan kz:

564

Firaset-l Mminin

Anne bizim yle fakirlerle ne iimiz olabilir ki? der. Kzm o bayann bize ok byk iyilii oldu. Bizde ona, ne istersen yapalm demitik. O da bir gn bir ihtiyacm olursa size sylerim demiti. te bu gn kzn okutmak iin yardmc olmamz istedi. Kz, bu kadnn size nasl bir iyilii olmu olabilir ki, o zaten fakir bir kadn. Annesi: Kzm zlrsn diye sana bu gne kadar anlatmadm. Madem sordun sana anlataym: Biz bu bayann kynde idik, ben su getirmek iin pnara gitmitim. O srada evimizden dumanlarn ykseldiini grdm. Hemen koarak gelip seni kurtaraym diye alevlerin iine daldm, fakat o srada bu teyzenin seni kucana alp ktn grdm, ama kadn lklar atyordu, nk seni kurtarmaya alrken yznn sa yan yanmt. Bu yzden ok aclar ekti. te bizde bu kadnn bu byk iyiliine kar kk bir yardmda bulunalm dedik. Bu srada yapt hatay anlayan gen kz gz yalarna hakim olamaz, alar, alar.. yle kzlar var ki, belki yksek tahsil yapamam; ama kendi kendini bilgide, dini eitimde, kltrde baya yetitirmi. Ayn zamanda gzel olduu gibi, ahlk da gzel. Bakyorsunuz yine de bu kz isteyen az. Bunun yannda yksek okul diplomas ve maa olup, bilgi, kltr ve ahlk terbiyeyi iyi bir ekilde almam, ayn zamanda gzellii dahi yoksa onu isteyen ok. imdi mutluluu an, eref, makam ve parada aradndan dolay ilim, ahlk, hay ve Allah korkusuyla bezenmi bir kz almamak, bence hem kendi hayatn, hem de yetitirecei ocuklarn hayatn karartmak demektir. Uygun olmayan ortamlarda yetien kzlarda bilgi olmad gibi, terbiye de doru drst olmuyor. Bir de, ou yerde kz ve erkek karma (beraber) bir ekilde eitim gryorlar. O tr bir eitimin ok verimli olmadn; ayr eitimin daha faydal olduunu batl aratrmaclar da kabul etmilerdir. Ayn zamanda erkek ve kzlarn ftratlarnn deiik oluu, karma eitimde iyi sonular alnamad ve ou zaman kzlar madur edildiklerinden dolay, Bat lkelerinin pek ok yerinde kzlarn okulunu ayr etmilerdir. (Bu konuda Sayn Ali Eren Kavakl kardeimiz 48 yabanc kaynaktan faydalanarak bir kitap hazrlamtr.) E seiminde maal olmaktan ziyade dini eitim alm, gzel ahlkl kzlar tercih edilmelidir. Yoksa bunlar tercih etmeyip, madd menfaatler n plnda tutulursa pek ok skntlarla karlalaca muhakkaktr. Bizler e seiminde dindarlna, bilgisine, ahlkna, bir de onu sevebileceimiz bir gzellie sahip mi; deil mi ona bakmalyz. Kadnn gzel ahlkl, edepli, kocasn seven ve sayan olmas da ok nemlidir. Okuyup maal olmu; ama gzel ahlkl, edepli ve terbiyeli deilse bu kadnla geinmek zordur. lim insan daha terbiyeli, daha alak gnll etmez de; daha gururlu, kibirli, kendini beenmi, dili uzun ederse, o kii ilimden nasibini almam demektir. Okumu; ama adam olmam demektir. Yerine gre bilgisi

Firaset-l Mminin

565

az; ama gzel ahlkl kadnla ok daha rahatlkla geinilir; ama bilgili olup ta kt ahlkl kadnla geinmek okta kolay olmaz. nsann hanm hem bilgili, hem de gzel ahlkl olursa ok daha gzeldir. Baz insanlar dindar e seerken sadece onun dini eitim alp almadna bakyor; onun ahlkna, gzel huylu olup olmadna bakmyor. Dini bilgiler okuyunca onun gzel ahlkl da olacan zannediyor. Evlenince ilmin yannda gzel ahlk gremeyince huzursuzluklar balyor. Elbette ilim insana gzel ahlkl olmay emreder, insana yanllarn grmesini salar. Ama hep kendini gzel ahlkl zanneden, okuduu ilim sebebiyle yanllarn grp kendi kendini dzeltmeyen, ilmine lyk olmayan insanlar da oktur. O yzden okuduumuz ilme sz getirmeyelim, onu mtevazilikle, gler yzllkle, ksacas gzel ahlkla sslemeye alalm. Aksi takdirde ilimden nasiplenmemi, slmn, Mslmanln yz karas olmu oluruz. Yksek diplomal, maal olsunda, ne olursa olsun dememeliyiz. Maa, diploma, makam her zaman mutluluu getiren eyler deildir. Onun iin bu gibi eyler yznden ailelerimizin huzurunu karmayalm. Biz her okuyan veya maal olup alan kadnlar; ahlk dk ve geimsizdir demeyi kesinlikle istemiyoruz. yle demek hakszlk olur. Biz aile kurarken, yuvamz maddiyat ve menfaat zerine deil de; ilim, sevgi, edep, gzel ahlk ve geimlilik zerine kurulsun diyoruz. ayet kadn da kocasndan ok okumusa, kocasna kar stnlk taslamamal, kocasn hor grmemelidir. Aksi halde gnaha girer. Bizler evlerimizin mutlu ve huzurlu bir ev olmasna alalm. Mutlu olabilmenin yollarn arayalm. Yoksa her eyden bir huzursuzluk karrsak, biz nerede, mutluluk nerede! 6) Baz kadnlarda kocalarnn her eye ok kartndan ikyet eder. Ama kocann yle olduuna kendisinin sebep olduunu dnmez. Kocalarn arzu ve isteklerine dikkat edersek o durumlar ok olmaz. ayet evin hanm elinden geleni yapt halde koca da kk meseleler iinde hep sylenip duruyorsa ok ayp ediyor. O yzden kendi kendini hafif etmek istemiyorsa, bu irkin huyunu braksn, hanmlarn her iine nemli, nemsiz demeden karmasn. nk bu huylar kar ve kocann arasn aar ve evde huzursuzluklar meydana getirir. Her ie karmamaldr, evin, iine ok karld zaman kocayla hanm ok yz gz oluveriyorlar, birbirlerine kar sayg ve sevgileri azalyor. Evde geimli olabilmemiz iin: ok konuan, hep hata arayan biri olmamalyz. Hanmlara sen dzelmezsin, sen on yl nce de ayn idin, imdi de aynsn gibi laflar sylenmemeli. Hanm beenmiyormuuz gibi davranlarda bulunulmamaldr. Byle szler hanm daha da hrnlatrr. Onlara sen iyisin, gzelsin, seni seviyorum deyip gnlleri alnmaldr. Filan eylere de dikkat etsen daha gzel bir hanm olacaksn diyelim. Bir insann yzne hep sen kt ahlklsn denildi mi, o kii iyi de olsa kt olmaya balar.

566

Firaset-l Mminin

Onun iin ok sylemek: kar taraf ok dzeltmek demek deildir. Az syleyelim z syleyelim. Hep bizler hakl, bakalar haksz havalarna girmeyelim. Dost, akraba ve hanmmz olsun hatalaryla beraber kabul edelim. Ykc deil yapc olalm. Fitne kavga karan deil de sabreden, huzur getiren olalm. O zaman ahlkl insanlar belli olur. Bir insann gzel ahlkl olup olmad insanlarla geimli olduu nispetindedir. Yoksa ben gzel ahlklym demekle insan gzel ahlkl olamaz. Ne hikmetse hi kimse yourduna eki demiyor. Herkes kendinden raz, nemli olan insanlarn duasn alp Cenab- Hakkn rzasn kazanmaktr. nemli olan kendi kendimizi vmek deil; bakalarnn bizi vmesidir. Onun iin atasznde: Sen kendini vme, i ki el (yabanc) seni vsn. demilerdir. Baz insanlar var, gzel ahlk hi etrafna gelmemi. Her tarafndan er (ktlk) yayor. Onlar da biz gzel ahlklyz diyorlar. Demek ki: Kendimizi temize karmamz yetmiyor. Allah-u Teala kullarnn ne olduunu en iyi bilendir. Byklerden birini bir yerde ar bir ekilde vyorlarm. Adam, ban kaldrarak demi ki: Ben kendimi tanr ve nasl bir insan olduumu ben bilirim. Anne ve babalar kendisinden raz olmayanlarn, kocalar kendilerinden eziyet gren kadnlarn Allah(c.c)nun rzasn kazanmalar hayal diyecek kadar zordur. Hele bir de Allah indinde hakszsanz o zaman kurtuluunuz daha da zorlaacaktr. Aile yuvasn cehenneme eviren kadnlarla hayat srmenin de bir anlam yoktur. Gzel ahlkl olmak cennetlik olmann; kt ahlkl biri olmak ta cehennemlik olmann alametidir. Ahlksz, geimsiz olan insanlar kendi kendilerine ben iyiyim deseler de iyi olmazlar. nk iyi olmak gzel ahlkla belli olur. Gzel ahlk olmaynca yaplan ibadetler de bizi kurtarmaya kfi gelmiyor. Bazlar yle diyor: Ahlkn gzel olmaynca namazn, ibadetin botur yapma diyorlar. Bu da doru bir sz deildir. nk insann ahlk iyi deilse bile namaz ve dier ibadetleri brakmas ok daha byk bir yanl olur. eytan ou insan buna benzer vesveselerle kandrp daha da gnahlara daldrmtr. Biz, gzel ahlk olmaynca dier ibadetler kurtarmaya yetmez derken, gzel ahlkn nemini vurgulamak istiyoruz. Yoksa ahlkn gzel deilse, namazn botur klma, baka hayrlarda bulunma demek istemiyoruz. En gzeli odur ki: badetlerimizle beraber gzel ahlk da zerimizde tamamzdr. Benim ahlkm gzeldir deyip namaza, ibadete gerek yoktur diyenler de eytann aldatt kimselerdir. Her ibadetin ayr bir yeri vardr. Namaz da klacaz, gzel ahlkl da olacaz. Bu uurda da gereken gayreti de gstereceiz. Yoksa namaz da brakp daha da gnahkr olmamalyz. Din bir btndr. Bizden ne isteniliyorsa onlar yaplmaldr. ayet baz grevlerde aksaklklar olsa da dierlerini de brakmak gibi bir yanlla girilmemelidir. Evin huzurlu olmasnda hanmlara ok grevler dyor. Her eyden nce kadn kocasn memnun edip onun rzasn ve duasn almay kendine bir grev bilmelidir. nk: Allah-u Tealann bir kadndan raz olmasnda, kocann rzas ok byk nem arz etmektedir. Baz kadnlar; koca hakkn umursamamakla ok yanl ediyorlar. Nasl ki bir evlt anne ve babasn

Firaset-l Mminin

567

zmemek ve onlarn rzasn almak zorundadr. Aynen kadn da manev yolda mesafe kat edebilmesi iin, kocasnn ondan raz olmas ok nemlidir. Baz kadnlar, kendisini kocasna kar ok itaatkr ve iyi kadn olarak grr. Ve bu hususta ki grevlerini tamamen yerine getirdiini sanr. Hlbuki kocas da kendisinden hi raz deil. Bizler kendimize iyiyiz demekle iyi olamayz. imdi koca da, kadn da kendilerini hesaba ekmelidirler. Ben bu evde huzursuzluun yzde kana sebep oluyorum. Huzur ortamn yakalayabilmek iin ne kadar gayret sarf ediyorum, huzursuzlukta benim suum ne kadar? Onu doru olarak tespit edip kendi kendini dzeltmeye almal, birbirlerini gnaha girdirmemelidirler. Nice kar koca aile geimsizlii yznden fkelenip byk gnahlara girmiler, kimileri hanmlarn bain boama ile boadklar halde nikhsz olarak hayatlarn srdrmlerdir. ayet kar koca gzel ahlkl olmayp, gzel de geinmezlerse birbirlerinin dnyalarn da, ahiretlerini de ykarlar. Bazlar: Bilgili, lim ve retici olduunu iddia eder; ama ahlk ve ameli, ilmine hi uymaz. Burada biraz durup dnmemiz gerekir. Ben bir okumu kii olmamla beraber, dardaki sradan bir vatanda benden ok daha gzel ahlkl olup bir fke annda beni teskine alp bana akl veriyor. Hlbuki olaylar karsnda benim daha sabrl ve akl verici olmam lzmdr. Bir kadn dnn ki: lim yapm; ama ahlk hi yok. Eitim almam bir oban kz dahi kendisinden ok daha ahlkl ve geimli olursa kendimizi sorgulamalyz. Taberninin rivayet ettii bir hadis bu geree yle k tutuyor: lmin, hilm (gzel huy) ile birlemesinden daha faziletli hibir eyle birlememitir. Evet, ilmimizi hilmle (yumuaklk), gzel ahlkla sslememiz ve bizlerin daha gzel ahlkl ve geimli olmamz gerekir. Yaptmz ibadetlere ve ilme acyalm, irkin ahlk sebebiyle onlar yok etmeyelim, deersiz klmayalm. Kt ahlkl, geimsiz biri olup insanlar tarafndan ho karlanp idare edilen deil de; gzel ahlkyla insanlar idare eden, ho karlayan biz olalm. Yani: dare edilen (hatalar ho karlanan) deil; idare eden (hatalar ho karlayp gz yuman) olalm. zellikle kadn gerekirse yle bir liste yapmal: Kocam nelerden kzyor, neleri seviyor, benden nelere dikkat etmemi istiyor? Bunlar ok iyi belirleyip uygulamaya almal, ayn hatalarla kocay sk sk zp kzdrmamaldr. Kaidemiz: Ne yaparsam kzlmasndan ziyade; ne yapaym ki kzdrmayaym olmaldr. Kzdracak davranlardan korunamadmz takdirde, sevdiimiz kiileri, kolay bir ekilde bizden uzaklatrmas asndan eytann eline koz vermi oluyoruz. Bylelikle bize kar iyi olmasn istediimiz ahsa deil; eytana yardmc olmu oluyoruz. Kadnn, kocas eve geldiinde temiz kyafetli, gler yzl ve kocasn karlayp kapy amas da ok nemlidir. Zaten koca eve ilk admn attnda hanmdan bunlar grmeyip ask ehre, ilerle megul olup kocayla

568

Firaset-l Mminin

ilgilenmeme, kocay ok zen ve kzdran eylerdir. Daha sonra ne yapsan da kocay memnun edemezsin. Bu saydmz esaslara dikkat edilmesi her kocann hakkdr. nsan, hanmn deil de; arkadalarn bile irkin, pejmrde, ask yzl olarak grmek istemez. Hlbuki koca eve geldiinde hanm, onu gler yzle karlayp ho geldin dese, onu yerine buyur ettikten sonra, bu gnn inallah iyi geti deyip bir hal ve hatr sorsa ne olacak, kk adam m olacak? Sen byle hrmetli olduktan sonra kocan ate mi, olup sana yapacak. Zaten ou kocalar byle bir ilgiyi hanmlarndan grseler, onlar balarna ta yaparlar. Bu ilgiden dolay yumuamayan koca ok azdr. Bylesi bir ilgiye ramen dzelmeyen insanlarn ahlaknda, kiiliinde byk sorun var demektir! Ama ou kadn bunlara hi dikkat etmiyor. Koca eve geliyor; ama sanki o evin hanm lm gibi, kimseler onu karlamyor. Kadn ya misafirlikte, ya bir ile urayor, ayn zamanda kocann yemei vaktinde de hazr olmuyor. Daha sonra da evin hanm gelip bir kede oturur, ne kocayla konuur, ne de ilgilenir. Sanki kocadan ksm gibi yz ask. Hani derler ya: Ne glyor ki glesin, ne alyor ki alayasn aynen onun gibi bir ey! Hele koca hanmndan ilgi bekleyen biriyse, bu hanmn davranlar ne kadar dorudur? nsan byle bir hanmdan ne anlayabilir, o evde huzur ne kadar olur acaba? Veya siz hanmlar! ayet sizler bir koca olsanz byle cana yakn olmayan, sevecen olmayan bir hanmnzn olmasn ister miydiniz? Veya byle bir arkadanzn olmasn ister misiniz? Bir arkadamzn dahi byle olmasn istemediimiz halde, bir koca nasl byle bir hanm ister? Bir de byle kadnlar kocalarndan ilgi beklerler. Sen kocana ne ilgi gsteriyorsun ki, neyi bekliyorsun? ayet, kocamzn istediimiz gibi biri olmasn istiyorsak, bata bizim kocamzn istedii gibi bir hanm olmamz gerekmektedir! kardan beklediimiz zellikleri bizim de tamamz gerekir. nk nefis, yaps gerei ben iyi olaym demez; kar iyi olsun, ben rahatlayaym dncesini tar! Kendinizi mutlu etmek istiyorsanz, nce einizi mutlu edin. O mutlu olduka siz de mutlu olursunuz! Bu nedenle ne yapp edin evrenize nee ve sevin datn, kary nasl grmek istiyorsanz, yle muamele edin. Einize bir gler yz, tatl dili ok grmeyin. Tebessmnz hi yznzden eksik etmeyin. Demek ki, ailede huzurun salanmas iin samim bir havann olumas ok nemli. te evinde gerek sevgi, sayg ve samimiyeti bulamayanlar bu defa huzuru, sevgiyi evinde, ailesinde deil de; baka yerlerde aramaya balyorlar. Bu da aile iin felaket demektir! Sevgi ve saygnn en iyi anlatm da; yzden deil de; iten ilgi gstermektir! Baz kardelerimizin insanlarla olan diyaloguna bakyoruz, takdir ediyoruz. Her zaman yz gler, tatl dilli, yanna gelenle son derece ilgilenir, o kadar hayat dolular ki yanlarndan kalkmak istemezsin, onlar grdnde pek ok skntlarn unutursun, hep aktif, cana yakn, kolay kaynaan bir yaplar vardr. Skntlarn ilerinde sakladklarndan zntl olduklarn pek

Firaset-l Mminin

569

gremezsin. Bazlar da var ki, tatl dil yok, gler yzden mahrum, ilgi ve alaka eksik, bu tiplerin yannda ister istemez insanlar sklmaya balyor. te hanmlarda gler yzl samimi, cana yakn ve hayat dolu olmazlarsa aile huzurunu salayamazlar! Kocasyla geinemeyen kadn biraz da suu kendi nefsinde arasn nk geinememekte bir kusurdur, bir eksikliktir. Baz kadnlar kocalaryla mr boyu beraber yaadklar iin devaml olarak saygl olamadn, devaml ona istenilen ilgiyi gsteremediini syler. Byle demek ok ta doru deil. nk bizler gnlk hayatmzda mirimizle, talebelerimizle veya i arkadalarmzla daha ok beraber oluyoruz. Yine de edep kurallarna uyuyoruz. Onlarla gzel bir ekilde geiniyoruz. ok nadiren kalp krlmalar oluyor. unu demek istiyoruz: Arkadalarmzla daha sk grtmz halde birbirlerimizi fazla zmyoruz, hatta sevdiimiz arkadamz her gn grmek iin can atyor ve birbirlerimizi zmemeye alyoruz. Ne hikmetse ailelerimizle bunlar gibi gzel geinemiyoruz. Kalp krmalar daha abuk oluyor. Bunun sebebi bizler birbirimize gereken ilgiyi, saygy gstermiyoruz. Birimiz gsterse bile; dieri gstermiyor. O yzden iki taraf ta birbirlerini sevip saydklarn belli etmeli, fedakr olmaldrlar. Bazlar var benim huyum byle ben fazla beceremiyorum diyor. Hlbuki ou kadnlar gryoruz. Evde son derece huysuz; ama bir yabancyla konutuunda yle tatl dilli, gler yzl oluyorlar ki, deta tanmyorsun. Ben de unu demek istiyorum: Yabanclara kar gsterdiimiz gler yzn ve tatl dilin yarsn ailemizin huzuru ve ahiretimizin selmeti iin kocamza gstersek dnya ve ahirette pek ok mkfatlara kavuuruz. unu unutmayalm ki: Ailemizin huzuru bakalarna iyi grnmeye almamzdan daha nemlidir. Aile huzuru ile ilgili yazlan kitaplara bakn, aile huzuru iin: Gler yz, tatl dil, edep ve terbiye, kedini sevdire bilme, sevgi ve saygy ispat edebilme, abuk kzan olmama, sevgiyle olan samimi ve scak baklarn ok nemli olduu belirtiliyor. Bunlara dikkat etmeyenlerin huzuru isteme haklar da yok, hem huzurlu olmay istiyorum deyip; sonrada huzuru karacak eylerden saknmamak szmzde samimi olmadmz gstermeye yeter ve artar bile! imdi kar kocalarn ou niin geinemiyor? nk: o diyor ben haklym; dieri diyor ben haklym. Kar kocadan pek ou: Belki de ben hakszmdr, yleyse hatalarm dzelteyim. demiyor. ou zaman kar kocadan her biri, dierini kendi huyuna girdirmeye alyor. Hibiri: Ailede huzursuzluk ve tatszlk olmasn diye, ben onun istedii gibi biri olaym, demiyor. Bu fedakrl koca yapmyorsa; bari evin hanm yapsa, cenneti de kazanm olacak. Ama hakik manada Allah-u Tealann rzasn gzeten, cenneti arzulayan ka kii var? O Yce Rabbin rzasna kavumak iin zorlu dalar aabilecek ka gnll, ka Hak var? Her ne kadar hanmlar, koca haklarn fazla nemsemezlerse de; aslnda ok nemlidir.

570

Firaset-l Mminin

Kadn da kendini kocasna kabul ettirmeli, kocasn sevip saydn, ona deer verdiini davranlaryla ispat edebilmelidir. Kocasnn iyiliini inkr etmemeli, eski skntlar unutmal, devaml eski huzursuzluklar kocasnn bana kakmamaldr. Bazlar var, evlendiinde ilk iki veya yl sknt ekmi, artk elli yl da bu kocann yannda rahat etse o ha bire o iki yl syler ve kocasna sitem eder. Byle kindar olunmamal, yaplan yanllklar abuk unutulmal, kocayla tartlmamaldr. Koca kzd zaman ona karlk vermeyip sukut etmeli, gzellikle kocay sakinletirmeye allmaldr. Gerekirse zr dileyebilmelidir. Bizim prensibimiz: Bakalar kt ahlkl olsa da, bizler Allah-u Tealann rzasn kazanp, ilmimize layk olabilmemiz iin gzel ahlkl olacaz. Hakszla urasak dahi bizler edebimizi koruyacaz. Ta atana gl atacaz. Karmzdaki kiilerin iyiliine kar iyi olan deil de; onlar bize kar kt de olsalar, bizler iyi ahlkl bir Mslman olmaya alacaz. Baz insanlar gryoruz: Hakszla, zulme urayan kendisi, yinede efendiliini, ahlkn bozmuyor, stelik o zr diliyor. Allah bylelerinden raz olsun ve byle gzel hasletleri bizlere de versin. Bir de saygl olmamz gerekenler, anne, baba veya kocamz ise daha da ahlkmza dikkat etmeliyiz. Ailedeki huzur, fedakrlkla mmkndr. Aile huzuru kadnla alkal olduu gibi, kocayla da alkaldr. Ama kadnlar biraz daha fazla dikkat etmelidirler. Bir baba evlenen kzna u tavsiyelerde bulunuyor: Kzm, kocasnn yann da tertemiz bir iek gibi ol. Evlendiin erkein senin her emrine boyun emesi iin mcadele vermekten uzak dur. Kocann kusurlarn grme, kocana baka erkeklerin zelliklerinden bahsetme, ona kar hareketlerin erkek gibi deil; kadnca olsun. Daima kocann yannda neeli olmaya al. Kzm, sev ki, sevilesin. Say ki, saylasn. Fedakr ol ki, sana kar da fedakr olununsun. Ama btn bunlar evvela kadndan gelmelidir. Yani: Bu hususlarda ilk adm daima kadn atmaldr. Tabii, kendisini kocasna sevdirmek istiyor ve saadet yolunda onunla beraber mutlu olmak istiyorsa! Bilinmesi ve dikkat edilmesi gereken bir husus ta udur: ayet kadn kocasnn karsna dikilip onunla ha bire dilleirse, ona kar dik bal ve asi olursa, bu kocalarn ok arna gider. O yzden kadn ok mecbur kalmadka, yani bak gelip kemie dayanmadka, kocasna kar olan edebini, Allahn rzasn kazanmak iin korusun. Bu haslet onu, Allah Resl (s.a.v)in methettii: Dnyann en kymetli meta saliha kadnlardr. vgsne kavuturur. stemez misiniz ki Peygamber (s.a.v)in vd kadnlardan olasnz? yle kadnlar var ki: Meleklerin lnetine maruz kalyor. ou kadn kocasna: Sen iyi ol ki, bende iyi olurum. diyor. Ama ilk nce kendisi iyi olup, ondan sonra da kocasnn iyi olmasn dnmyor. Neden ou zaman kar

Firaset-l Mminin

571

kocalar birbirlerinden dert yanarlar? Sanki ikyetle elimize ne geiyor, ne deiiyor? Her ne yaparsak, her eyin en gzelini yapalm. En gzele doru gidelim. Daha nce yaplan bir yanll her frsat bulduka kocann veya hanmn yzne vurmayn. nsanlarn yanln yzne vurmak iin zaman ve zemin kollamayn. yle bir olun ki: Size yaplan ktl hemen unutun, yaplan iyilikleri de unutmayn. Vefal olun. Kadnn, kt huylu kocasyla iyi geinmesi, edebini, ahlkn, terbiyesini korumas, kadnn deerini hem kocann, hem de Cenab- Hakkn yannda daha da artrr. Bir slm kadn kt ahlkl birinin seviyesine inmemeli, kardaki kt ve ahlkszsa, kendisi de ahlksz davranlarda bulunmamaldr. Bu gibi gzel huylar sadece kadna deil; erkee de lzmdr. Ama: Gzel ahlk Mmin kadnlarnn ssdr. Onlarda daha gzel oluyor. Yani kt olmak, kalp krmak kolay; ama nemli olan iyi olmak, iyiyi, gzeli ve zoru baarabilmektir. Esad Coan hoca efendi bir makalesinde u tavsiyede bulunuyor: zellikle yuvanza ve kocanza sahip olun, evinizin scack, sevimli ve mutlu bir aile oca olmasna itina gsterin. Kocaya hizmet ve saygnn, onun gnln ho etmenin ok sevap olduunu hi unutmayn. Byle davrannca sizinde sevgi ve sayg greceinizi bilin. Saptan kocalarn ounluu, evinde ve einde arad efkat ve anlay bulamad iin kt yola der. Baarl erkeklerin perde arkasnda da mutlaka iyi bir e ve mfik bir bayan vardr da onun iin yle muvaffak olmutur. Baz insanlar mutlu olmakta ok zorlanyorlar. nk dnyada cennet gibi bir hayat yaamay istiyorlar. Dnyann dert ve keder diyar olduunu unutuyorlar. Bu defa kendi kendilerini hep bolukta hissediyorlar. unu bilelim ki: Buras dnyadr biz de dnyada yayoruz, dnyada da dertsiz, sorunsuz insan yoktur. Mutlu olabilmek iin dnyada her istediimizin olmasnn mmkn olamayacan bilelim. Her istediimiz olsa bile, can skntsndan kurtulmak mmkn deildir. Bu nedenle cenneti dnyada aramayalm. Karamsar deil de; mitvar olalm. Manev ynden kalplerimizi, ruhlarmz tatmine alalm. Gerek mutluluk ve huzurun cennette olacan bilelim. u dnya hayatnda halimize raz olup kredelim. Bel ve musibet annda da sabretmesini renelim. Gelen bel ve musibetlerden Mminlerin gnahlarnn affolunacan, derecelerinin ykseleceini bilelim. Hanmlarmzn da cennet hurileri olmayp, dnya hanmlar olduklarn unutmayalm. Onun iin onlar da kusurlaryla beraber sevip kabul edelim. Dnyada cennet gibi bir yer, huri gibi hanm arayan mutluluu bulamaz. nk bunlar dnyada yok ki! Yok olan bir ey de aranmaz. ou insan hanmndan dolay evinin huzurunu karyor. nk ondan ok eyler bekliyor. Hlbuki dnya hanmlar namaz klsa, namuslu olsa, bir de ahlk da normal ise artk onlardan ok eyler beklenmemelidir. zellikle gnmzde bu vasftaki kadnlar bile bulmak ne kadar zorlam.

572

Firaset-l Mminin

nk onlar da beerdir hatalar olur. Yeni evlenen genlerin nikhn kydm zaman onlara u tavsiyeyi yapyorum: Aile yuvanzda mutlu olmak istiyor musunuz? Evet diyorlar. Ben de: yleyse ok erkeklik yapmamalsnz. Ufak tefek eyleri bytp huzursuzluk karmamalsnz. Bazlarnn yapt gibi; u yemek niin vaktinde hazrlanmam, niin tuzlu olmu ve niin gzel olmam? deyip kavgalar edilirse evde huzursuzluk balar. Kar taraftan istedikleriniz ve bekledikleriniz oksa huzursuzluunuz ok demektir. Aza raz olursanz, yani kar taraftan istek ve beklentileriniz az olursa daha huzurlusunuz demektir. Bu gibi durumlarda da biz kendimize Allah Resln rnek alalm. Ebu Hureyre (r.a) dedi ki: Reslullah (s.a.v) kesinlikle hibir yemeye laf etmez, kusur bulmazd. Beendii yemekse onu yer; deilse terk edip yemezdi.3 eytana frsat vermemek iin byle eyler her evde olabilir deyip olay gzellikle geirmek gerekir. Allah Resl (s.a.v)de hanmlarnn hatalarn iddet gstermeden gzellikle karlamtr. Aile yuvamzda Peygamber Efendimiz gibi hogrl olabilirsek pek ok huzursuzluklar nlemi oluruz. Her ailede ufak tefek huzursuzluklar olabilir. nemli olan meseleleri olgunlukla halletmektir. O yzden aile yuvalarnda karlkl anlay gsterilmelidir. Dnya hanmlarnn irkin huylar olduu gibi; gzel huylar da vardr. Gzel olanlarn hatrna gzel olmayanlar da siz idare edin. Bu Peygamber Efendimizin bizlere tavsiyesidir. Onlarnda hata edebileceklerini bata peinen kabul edersek, ileride fazla huzursuzluklar olmaz. Kadnlarn yapsn, ftratn, duygusalln, ruh haletlerini ve yaratltan gelen huylarn da gz nnde bulundurup yle hareket etmeliyiz. Onlar ok zorlamann anlam yoktur. Allah-u Teala bile kadnlardan ok eyler istemeyip yklerini hafif klyor. nk kadnlar namaz klar, ramazan orucunu tutar, namuslu olur, kocalarna itaat ederlerse (dier gnahlardan da kendi kendilerini korumaya alrlarsa) onlar hakknda ok mjdeler olduu hadis-i eriflerde belirtilmitir. yleyse sizler de onlarn faydal yanlarndan istifade edin, dier hususlar da ok sorun etmeyin. Ne olursa olsun onlarla gzel geinin, iddet iddeti dourur, hibir zaman huzur ve mutluluk getirmez, fayda da vermez. Koca olan kii her ne kadar kzarsa kzsn hibir zaman boamay azna almamaldr. Hele defa boamay hi aklna bile getirmemelidir. Hanmn defa boayann hanmn geri almas dinen imknszdr. Ayn zamanda ister koca, ister hanm olsun dini deerlere kesinlikle dil uzatmamal, kfr gerektiren sz ve davranlardan uzak durmaldrlar. nk iman giden kiilerin nikh da gider. Nikhsz bir hayat srmenin ne kadar gnah olduu da hepimizin malmudur. Huzursuzluk sebeplerinden biriside: Herkes yapt iyiliin karln kar taraftan beklemesidir. nk bu istediini bulamaynca ok arna gidiyor ve yle diyor: Ben buna o kadar iyilik yapp, onu zmemeye altm halde,
3

Buhari (9/477), Mslim (2064).

Firaset-l Mminin

573

bir gn bir yanl yapsam hemen ahlkn bozup huzursuzluk yapmaya balyor. Eer birileri bizlere kar iyiyse veya iyi olmaya alyorsa, bazen de bize kar baz hatalar da olsa, ona hi bir ey olmam gibi davranalm. Yaplan iyiliklere kar iyi olmak; nankr olmamak ok nemlidir. nk iyiliklerin unutulmas insanlar ok zmektedir. O yzden insanlar iyiliin klesidir. Sz de bouna sylenmemitir. Acaba! Hanmlarn ou niin kocalaryla geinemezler? Hlbuki bu hanmlar ou insanlarla ok gzel geiniyorlar. Hatta darda onlara ok gzel ahlkl insan gznde baklyor. Hlbuki kar koca herkesten nce kendi aralarnda gzel geinmelidirler. Mesel: Evltlar byynce, genelde anneler onlarla ok gzel geindikleri halde, ayn hanm evldyla geindii gibi kocasyla geinemiyor. Hlbuki kadnlarn kocalaryla iyi geinmeleri Allah-u Tealann emridir. Onlar ise evldna kar ok efkatli, hatta evld ona kzp barsa dahi onu barna basyor. Bu efkati gren evlt ta ona kar ok iyi oluyor. Hlbuki hanmlar evltlarna iyi ve efkatli olduklar gibi kocalarna da olsalar, evltlarndan azar iittiklerinde onlara gsterdikleri hogry kocalarna da gsterebilselerdi, huzur dolu bir aile yuvalar oluverirdi. Kocalar da hanmlarna kar ok sert ve abuk kzan olmazlarsa, nemsiz eyleri byltmeyip Allah Resl (s.a.v)in gzel ahlkn rnek alrlarsa, geinmemek iin hi bir sebep yoktur. Her ey dnp dolap gzel ahlka, halim, tatl dilli, gler yzl olup zorluklara sabretmeye gelip dayanyor. Zatn birine hastamza ne yedirelim diye sormular. O da: Ac sz yedirmeyin de, ne yedirirseniz olur. demi. Baz kocalar da hanma indirmeyi ar kabul ediyor. Ben kadna nasl boyun eerim, her zaman benim dediim olmal deyip ii gurur ve kibre dkyor. Kadna minnet etmem deyip hep stnlk taslyor. Bu da yetmezmi gibi bir de hanmna kzp yle derse: Sen benim hayatm mahvettin, sen zalimsin, sen ahlkszsn deyip karalarsa, o hanmn o kocaya iyi olmas dnlebilir mi? Daha byk huzursuzlua girmek istemiyorsak hanmlarn dilinden anlayalm. Baskyla, fkeyle bir yere varamayacamz bilelim. Kadna veya ocuklara kar ok sert olursak, onlara sz hakk vermezsek, hep onlar sularsak onlar da bizlere kar efkatli olmay brakp huzur karan sorunlu bir koca veya baba gznde bakarlar. 7) Baz kocalar da ok cimri olduklar iin hanmlarn ok skntya sokuyorlar. ylesi var ki: Hanmnn kz kardei veya annesi ara sra evinde yemek yese ben bunlara bakamam deyip hakaretler ediyor. Bu sebepten dolay kadn da kocasna kar sayg da kusur etmeye balyor. Ara sra hanmnn annesinin gelip evinde yemek yemesini bile kabullenemeyen koca, kendi deerini yitirir. Ar cimrilik yapp kadna en kk eylerin hesabn sorup kavgalar karmak, bu konuda hi mazeret kabul etmemek ok yanltr. sraf yanltr; ama ok cimrilik de yapp evde hanm ok skntya sokup, evi yaanmaz hale getirmenin de bir anlam yoktur.

574

Firaset-l Mminin

8) Huzursuzluk sebeplerinden bazlar da: Baz kocalar sigara kullanyor. Oru tuttuklar zaman da baz huysuzluklar yapyor. Hatta evdekiler o ahsn nafile oru tutmasn dahi istemiyorlar. Nafile oru; farz olan orucun haricinde fazladan sevap kazanmak iin tutulan orutur. Bu sevaba kavumak iin insanlarn kalplerini krmamz dorumudur? O yzden sigara kullansak da duygularmza hkim olmal, taknlklar yaplmamaldr. Yoksa gnahlara gireriz. eytana aldanmayalm. Hatta baz kocalar darda kzyor gelip evde huzursuzluk yapyor. Kimileri var paras bitince huysuzlayor. Bunlar ok yanl davranlardr. Byle kt alkanlklar olanlar bunlar bir an nce brakmaldr. Bunlar bir Mslman iin ok ayp davranlardr. 9) Bazen de erkek evld olmad iin evde huzursuzluk karanlar oluyor. Bu konuda erkein de, kaynvalidenin de, evin hanmna kzp huzursuzluk karmaya haklar yoktur. Byle durumlarda bizlere den grev; bizden daha zor durumlarda olanlara bakp halimize kretmemiz ve her eyin hayrlsn istememizdir. Nice erkek evld olan aileler var, oullarndan hep balar derttedir. Ve genelde anne ve babann en ok yardmna koanlar kz evltlardr. Pek ok erkek evlt evlenince anne ve babasn doru dzgn hatrlamyor bile. yleyse ister kz olsun, ister erkek olsun hayrl olann Cenab- Haktan isteyelim. Nice aileler var ki, erkek evltlar olmad gibi kz ocuklar da yok. yleleri de var ki, ocuklar sakat olarak domu, yllarca ona bakmak zorunda, onun iin bata ocuklarmzn erkek ve kz olmasndan ziyade, shhatli ve saliha olmalarn isteyelim. Baz cahil insanlar; hep kznn olup, erkek evldnn olmayndan dolay sitem edip imanlarn dahi giderecek lflar kullanyorlar. Byle davranlaryla mriklere benzemi oluyorlar. Onlarn davranlar KuranKerimde yle haber verilir:

Onlardan birine kz olduu mjdelendii zaman fkesinden yz simsiyah kesilir.4 Bu gibi irkin davranlar biz mminlere yakmaz. Bu yzden dolay hanmlarmza kzmayalm. Byle durumlarda kadnlarn elinde bir ey yok ki, tohumu atan sen olduun halde senin elinden bir ey gelmiyorsa, zavall hanm ne yapsn! Birde herkes senin gibi erkek evld isteseydi ve dnyada kz saysnda cidd bir azalma olsayd, hayatn dzeni bozulmaz myd? yleyse bu gibi sebeplerden dolay evinizin huzurunu karmayn. Sizin yapacanz ey: Her eyin hayrlsn istemektir. nk huysuz bir evlt sizin hem dnyanz, hem de ahiretinizi perian edebilir. Israrla erkek evladnn olmasn isteyen nice aileleri gryoruz, erkek evlatlarndan dert yanyorlar keke bu da kz olayd diyorlar! Salih bir evladnzn olmas iin siz duanz edin, fakirlere, yetimlere ve ilim talebelerine yardm ederek onlar sevindirip dualarn aln. Dua ile
4

Nahl suresi, yet: 58

Firaset-l Mminin

575

sadakann bir araya gelmesi pek ok skntlarn gitmesinde daha etkili olacan unutmayalm. Bazlar var, hep dua eder; ama sadaka konusunda cimri davranr, o zamanda tesiri az olur. Bunun yannda sk sk tevbe ve istifarda bulunmay, hamd edip salvatlar getirmeyi de ihmal etmeyelim. Gerekirse vaaz eden hoca efendilerden, Mslmanlardan kendiniz iin dua istemesini rica edin. Belki salih bir insann duasna rast gelirsiniz. Bu gibi tedbirleri aldktan sonra Rabbim senin hakknda ne murat ederse ona raz ol. Kuran-Kerimde yle buyrulur:

Gklerin ve yerin mlk Allh'ndr. (O), dilediini yaratr. Dilediine diiler baheder; dilediine de erkekler baheder. Yahut onlar ift yapar: Hem dii, hem erkek (verir). Dilediini de ksr yapar. O (her eyi) bilendir, (her eye) gc yetendir.5 Bazlar da, gn bir hayli geip canlanm olan ocuklarn dahi krtaj yaptrtyorlar, o da ok byk gnahtr. Ondan da saknmak gerekir. O yzden ok ciddi ve hayati tehikelerden dolay ocuk aldrmak zorunda kalanlar gnlerini ok geirmeden ehil bir lime durumlarn arz edip ona gre hareket etmelidirler. 10) Ayn zamanda mutlu ve huzurlu olabilmek iin kar ve koca birbirlerine kar fedakr olmal, birbirlerinin skntl gnlerinde birbirlerine gnl rzasyla yardmc olmaldrlar. Acl, zdrapl, hastalkl gnlerde birbirlerinin skntlarna katlanmalar, birbirlerine, gnl rzasyla yardmc olmalar aralarnda sevgi ve saygnn olumasna sebep olur. Ve yle dnmelerini salar: Bu kocam veya hanmm benim iin bu kadar fedakr olduunu, beni bu kadar sevdiini bilmiyordum. Bundan byle frsat elime geerse bende onun kymetini bileceim onu zmeyeceim. Evet, kar ve koca olanlar geni gn dostu olmamaldrlar, dar gnde de birbirlerinin yannda olmaldrlar. Gzel yuvay ykc deil, yapc olmaldrlar. Bu hususta nefsin ve eytann sesine deil; akln sesine kulak vermelidirler. 11) Ayn zamanda kadnlar kocalarnn cinsel arzularna yok dememelidirler. ou evlerde bu yzden huzursuzluklar oluyor. Bu nedenle det, nifas veya ok ciddi hastallar olmad mddete kocalarnn bu isteklerine yok dememelidirler, aksi takdirde gnaha girmi olurlar. 12) Bir de evin hanm devaml hastalktan ikyet etmemeli, ok ciddi olmadka kocasna hastalklardan hep dert yanmamal. Zaten dnyada hasta olmamak mmkn deil, insan yalandka, gnbegn hastalklar daha da artmaktadr. O yzden ar tedirginliklere girilmemeli, birazda hayatn
5

r suresi, yet: 49,50

576

Firaset-l Mminin

zorluklarna alalm. Bizler tedbir aldktan sonra ifay Allahtan bekleyelim. Tedbir de dahi orta yolu tutalm, ok tela kaplmayalm. Tedirginliimizle aile fertlerini de huzursuz etmeyelim. Bazlar hastalktan ikyet etmeyi huy edinmi. Hlbuki hastalktan ikyet edip dert yanmak, her gelene hastalmz sylemek, hastalktan dolay alacamz sevab yok edebilir. Bazlarna elhamdulillah iyisin, hastaln ok ileri dzeyde deil desen hemen kzveriyor. Herkesin kendisine hastasn demesini bekliyor. ou hastalar var, her nne gelene hastaln sylyor. Artk karsndaki insanlar da bktryor. Sanki dnyada herkes sapasalam; sadece kendisi hasta! Hlbuki dnyada yaayp ta hasta olmayan var m? Byle durumlarda kendimizden daha zor durumda olanlara bakp halimize kredelim, nice genlerin, hatta ocuklarn dahi pek ok hastalklara duar olduklarn dnelim. Bizler dertlerimizi kullara deil; Rabbimize arz edelim. nk bakalarnn hasta olduumuzu bilmeleri bizlere bir fayda salamaz. O halde her eyi ok sorun yapanlar deil de; haline kreden insanlar kendimize rnek edinelim. Bizim tandmz kendi halinde, elinden geldii kadar Rabbine kul olmaya alan yal bir amca vard. Hasta olduu halde, hep haline krederdi. Kendi ziyaretine gelip halini soranlara, hasta olduunu sylememek iin, sz baka konulara ekerdi. Gnlerden bir gn o yal amcayla hastahanede karlatk. Hastahaneye mecbur olmadka gelmeyi sevmezdi. Nefesini dahi almakta zorluk ektii halde kapda srasn bekliyordu. Ona hastaln sordum. Bana verdii cevap halen kulaklarmda nlyor: Evlt kimi kime ikyet edeyim, veren O, alan O! Ve arkasndan Kuran da geen Yakup (a.s)n u szn syledi:

Ben znt ve kederimi yalnz Allaha arz ederim6

13) Ayn zamanda kadnlar kocalarnn meru emirlerine uymal, ona asi olmamaldr. ayet kocas baka bir memlekete gitmek zorunda kalrsa onunla gitmemezlik yapmamaldr. Baz kadnlar kocasyla beraber gitmeyip kocasn yalnz brakyorlar. Byle davranlardan saknalm. 14) Dul olan hanmlarda evlendikleri zaman yeni kocalarnn yannda, eski kocasyla olan gzel hatralarn anlatmamal, onu vmemelidirler. 15) Baz kocalar da evde hanmnn ask yzl oluundan, gler yzl, tatl dilli olmayndan dolay huzursuzluk karr. Gerekten evin hanmnn cana yakn, gler yzl olmas, kocasn yle karlamas ok nemlidir. Koca iten eve yorgun argn geliyor. Evde ki hanmda da bir enlik, bir mutluluk grmezse, hep ask ehre, ilgisiz tavrlarla karlanmalar ou insann kalbinde
6

Yusuf sresi,yet:86

Firaset-l Mminin

577

rahatszlklar oluturur. Evin hanmnn bu gibi eylere dikkat etmesi, kocasyla konuup, ilgilenmesi, ona kar gler yzl, neeli grnmesi ailede huzurun olumasnda temel esastr. Buna da ok dikkat edile, hele kocas byle eyleri kadndan istiyorsa, evin hanm kocasnn bu isteklerini yerine getirmeye almaldr. Bir kadnn gler yzl neeli olarak kocasn kapda karlamas, koca, hanmyla konutuunda hanmn onu dinlemesi, soru sorduunda cevap vermesi bunlar erkeklerin yannda ok nemli eylerdir. Baz kadnlar, kocasnn eve geliini hi nemsemez, o geldii zaman onunla ilgilenmez bunlar yanl eylerdir. Bir annenin gelin olacak kzna yapm olduu u nasihatleri dinleyelim: Sevgili kzm! Akrabalarndan, dost veya arkadalarndan her kim olursa olsun, ona kar kocan vme. Sakn onu ikyet de etme. Aile iinde kalmas gereken mahrem veya bildik eyler de olsa anlatma. Derler ki: Syleme srrn dostuna, dostunun da dostu vardr o da gider syler dostuna. Azdan kan sz, sr olmaktan kar. Srrn ucunu ele veren arkasn getiremez. Mmknse onlarn bu tr anlatmlarna frsat verme. Bu tr sylenen veya anlatlanlar fitneye, dedikodulara ve yuvalarn yklmasna frsat ve zemin hazrlar. Aile hayatnn karlkl sevgi, sayg ve merhametle yrtlmesi temeldir. Dinimiz aile reislii vazifesini erkee vermitir. Erkek; fizik gcne, kuvvetine sahip, cesur ve mcadelecidir. Fizyolojik bakmdan daha zayf olan eini gzetip kollaycdr. Ailenin, geim ve ekonomik giderlerinin temini ncelikli olarak erkee aittir. Biz hanmlarda ise; erkekte bulunmayan anneliin verdii yce bir grev olan ocuun doumu ve bakm, terbiye ve yetitirilmesi, yuvada huzur ve sknun teminin de duygusal gayret, aileye iten ballk gibi daha birok stnlkler bulunmaktadr. Einin eve gelecei saati iyi belle. Mmkn mertebe onu kapda gler yzle, temiz pak karlamaya al. eri girer girmez elinde ki eyalar al. Velev ki, skntl ve moralsiz olsan bile. Yumuak ve tatl konu, hemen szlanma ve ikyetlere balama. Sylemen gerekenleri ona yemekten sonra onun huzurlu bir ann bularak syle. Anlayamadklarn ve meselelerini tatl bir dille hallet. Tatl dil, gler yz skntlarnn yzde doksan dokuzunu zer. Farkl bile dnseniz sen uzlamay tercih et. Hayata sk sk onun penceresin de bakmay dene. Gzyalarn asla silh olarak kullanma, bu kadnn zayfln gsterir. Bilirsin ki, evlilikte drstlk esastr. Zaman zaman espri yap. yi bir espri zor gnlerinizi kolay atlatmaz salar. Evini, kendini, ocuklarn temiz tut. Ein eve geldiinde stn pis ve pas, amar ve bulak kokusu iinde olmasn. O geldiinde mmkn mertebe mutfakta ve banyoda, bulak, amar gibi eylerle oyalanma. Yapacaklarn ya onun gelmesinden nce yap. Daima

578

Firaset-l Mminin

yannda olmaya al. Hl ve hatrn sor. Onun anlattklarn dinliyormu gibi yapma, bilakis onu can gnlden dinle. Onun derdi ile dertlen, sevincine ortak ol. Sevdiklerini sev, deer verdiklerine deer ver. Eve getirdiklerini yerinde deerlendir, pe atma. Ona sylemeden oraya buraya datma. Neyi sevip, neyi sevmediini bil. Bilmiyorsan, uygun ekilde sorarak ren. Sevdiklerini yap, sevmediklerinde kanmaya al. Can neyi ekiyorsa, onlar getir ikram et. Bazen elma, armut gibi meyveleri dilimleyip bizzat sun. zrl olmadn srece yatarken de abdest al. Azn, yrein dual olsun. Bilmediklerin varsa en ksa zamanda ren. Onun skntl gnlerine tatl szle, teselli ile yardmc ol. Bylesi anlarda zarur olmayan istediklerini ertele. kide bir hastaym deme. Halinden ikyeti olma. Srekli canl ve dinamik ol. Sabahleyin mutlaka ondan nce kalk. Eine kahvaltsn erken hazrla. Onun yemesi iin itahla ye. Ve yine tatl szlerle onu grevine yolla. Einin btn istek ve arzularn ima etmesine gerek kalmadan yerine getir. Onu ok sevip saydn syle ve hem de uygula. Her frsatta karsna bakml k. Cuma, bayram, mbarek gecelerde mutlaka zel bir hazrlk yap. Her eyinde adamn gzn de, gnln de doldur.7 ou koca u anlatlanlar hanmndan bekler. Yukarda belirtilen hususlara bir kadn ne kadar ok dikkat edebilirse, o ailenin o kadar huzuru ok demektir. Baz hanmlar kocalarn memnun edemediklerini syleyip dert yanarlar. Hlbuki ou kadnlar kocalarna bir ileri dt zaman, bakarsnz yle gzel ahlkl olmu ki deta tanyamazsnz. Sanki eski hanm gitmi; bir bakas gelmi. Yani yzde yzlk bir dn yapm. Kocasna kar gler yzl, tatl dilli, koca ne dese hi kzmadan hemen yapmaya kouyor. Bunlar niin yapyor, srf kocasndan dnyalk bir arzusunu almak iin. te burada biraz durup dnmek lzm: Hani bizler gzel ahlkl, sabrl ve kocamzn istedii gibi olamyorduk. Demek ki istenilse oluyormu. Ben de hanmlara bu tavsiyeyi yapyorum: Dnyalk menfaatleriniz kadar Rabbinizin rzasn kazanmak ta yannzda nemli olsun. te her zaman, kocanza iinizin dt zamanki gibi gzel ahlkl, tatl dili, geimli ve sabrl olun. O zaman aile huzursuzluklar diye bir ey sz konusu olmaz. Zaten bu anlatlan vasflar zerinde tayan kadndan hangi koca kzabilir ki. ayet hanm byle olmakla beraber, halen kzan bir kocann byk bir ahlk sorunu var demektir. Ve bir an evvel hatasn anlayp kendini dzeltmelidir. Bir de hanmlar, yukarda anlatlan hususlardan ka tanesini kocalarna kar uyguladklarn incelesinler. Eer ounu yapyorlarsa, imdiden onlara mjdeler olsun. Ve gzel ahlklarndan dolay Rabbim onlar cennetine koysun. Bu gzel vasflar nemsemeyenler de kendi kendilerini ok ta gzel ahlkl sanmasnlar.
7

Vakit gazetesi, 25 Mays 2007

Firaset-l Mminin

579

Gzel ahlk sebebiyle insanlar birbirleriyle kaynamakta ve dnya ve ahiretin, pek ok skntlar gzel ahlk sebebiyle bertaraf olmaktadr. Pek ok nimetlere gzel ahlk sebebiyle kavuulmaktadr. Ahlken gzel olan insanlar byk nimetlere kavuan kiilerdir. Ahlk gzel olmayanlar da pek ok zarardadrlar. Demek Mminlerin karde olmalar, ailelerin mutlu olabilmeleri, dnya ve ahirette huzura kavuabilmeleri gzel ahlka baldr. Gzel ahlkn faydalar ve gzellii saymakla bitmez. Gzel ahlk Allah-u Tealann en sevdii eylerden birisidir. Ahlk dinin kabdr. mandan sonra amel terazisine konulacak en deerli eyin gzel ahlk olduu haber verilmektedir. Hz. Ali (r.a) yle buyurmutur: yle gzel ahlkl biri ol ki, lmne dmanlarn bile zlsn. Ahlk gzel olann dindarl kuvvetlidir. slmiyet gzel ahlktr. Gzel ahlkla insann dini sslenir. Kyamet gn Allah Resl (s.a.v) e en yakn olanlardan biri de ahlk gzel olanlardr. Ahlk gzel olan imanca olgun kiilerdir. Geimsiz kimsede hayr yoktur. Kii gzel ahlk sebebiyle pek ok derecelere ykselir. Kt ahlk ibadetleri bozar, gzel ahlk ta gnahlar eritir. Kii kt huyu sebebiyle Allahtan uzaklar. Din gzel ahlktr. Gzel ahlk dinin meyvesidir. Huyu gzel olan dinden nasibini alm; huyu kt olan da dinden nasibini almamtr. Sevgili Peygamber Efendimiz (s.a.v) gzel ahlkn nemini yle anlatr: Kul, gzel ahlk ve salam karakteri sayesinde, ibadeti az da olsa, ahiret mertebelerinin en ykseine kavuur; kt huyu yznden ise, ok ibadet edenlerden de olsa, cehennemin dibini boylar.8 imdi Mslmanlarn elde etmeleri gereken huylar maddeler halinde sralayalm. Her bir madde bal bana birer konu olduu iin onlar hakkndaki yet ve hadisleri de yazarsak kitap ok daha kabaracak, o yzden Mslmana gerekli olan huylar maddeler halinde zikredelim: 1) Doruluk 2) i ehline vermek 3) Ahde vefa gstermek 4) Alak gnlllk 5) Anne babaya iyilik etmek 6) Akrabay ziyaret 7) Komuya iyilik 8) Misafire ikram 9) Herkese iyilik ve cmertlik 10) Hogr ve sabr 11) nsanlar
8

Ebu Davud, Edeb:8, mam- Malik, Muvatta:6

580

Firaset-l Mminin

arasnda slah ve arabuluculuk 12) Hay (ar, namus, utanma) 13) Merhamet 14) Adalet 15) ffet 16) Byklere sayg, kklere sevgi 17) Eine sevgi ve ballk 18) ll olmak 19) Hakinaslk 20) ecaat 21) Nefis terbiyesi 22) hls ve samimiyet 23) Temizlik 24) alkanlk 25) Sabr 26) kr 27) Hogr 28) Hsn zan 29) Yardm severlik 30) Tevazu ve vakar 31) Emanete vefa 32) Yalan ve hileden saknma 33) Dedikodu ve iftiradan saknma 34) Kin ve hasetten saknma 35) Suizandan saknma 36) Hi phesiz din-i mbin-i slm, gzel ahlka ok nem vermitir. yleyse Mslmanlar da gzel ahlkl olmaya gayret sarf etmelidir. Gzel ahlkl insanla herkes geinebilir ve herkes de onu sever. Kt ahlkl insanla da kimse geinemez. Kimse de onu sevmez. Onun iin ahlksz insan toplumda yadrganr ve dlanr. Peygamber Efendimiz (s.a.v) de gzel ahlk tamamlamak iin gnderilmitir. Kuran- Kerimde Yce Rabbimiz Peygamber Efendimize yle hitap ediyor:

uras muhakkak ki sen, pek yce bir ahlk zeresin9 Hadis-i erifte de: Ben ancak gzel ahlk tamamlamak iin gnderildim.10 diye buyrulmutur. Dier Allah elileri de hep mmetlerine ahlk kurallar retmilerdir. Hi phesiz Ahlk dinin meyvesi dir. slmiyet ahlka en zirve noktada nem vermitir. Gzel ahlk imann delil ve semeresidir. Ahlk olmadan imann tad alnamaz. Gzel ahlk elde edilmeden, gurur, kibir, hasetlik gibi kt huylar atlp yerine alak gnllk, mtevaz ve halimlik gibi gzel hasletler yerletirilmeden ne slm kardelii gerekleir, ne de evlerimizde ve toplumumuzda huzur ve mutluluk olur. Kaynamann, sevmenin, sevilmenin yolu gzel ahlktan gemektedir. Ailesinde toplumunda hasetlik, kin ve nefret olanlarn huzura kavumalar hayaldir. Peygamber Efendimiz(s.a.v) hadis-i eriflerinde yle buruyorlar: Alt eyi yapacanza dair bana sz verin. Ben de size cennete gireceinize dair sz vereyim: Sizden biri konutuu zaman yalan sylemesin, emanete hyanet etmesin, sz verdii zaman sznden caymasn, harama bakmasn, elinizden bakalarna zarar dokunmasn ve namuslarnz koruyunuz11 Demek ki biz kullarn dnyaya geli gayemiz vardr. Bu dnya hayatnda bizlere yklenilmi grevler vardr. Bu dnya hayatnda babo deiliz.
Kalem sresi, yet:4 mam- Malik, Muvatta, Husnl Huluk, 8, Ahmed b. Hanbel, Buhari 11 Tabern
9 10

Firaset-l Mminin

581

Bizlerden ibadet isteniyor, gnahlardan saknmamz ve gzel huylu bir kul olmamz isteniyor. yleyse bu dnya hayatnda bu vazifeleri yerine getirmemiz lzmdr. Bu emirlerin sradan bir yerden deil de; yce bir yerden geldiini idrak edelim. Rabbimizin yceliini anlamaya alalm. Madem biz kuluz yleyse kulluumuzu bilelim. Yce yaratcya kmil manada iman edip ona boyun eelim. mann tadn alamaya alalm. Her insann ruhu bir yaratcya inanma ihtiyac iersindedir. Yeryznde inansz bir toplum ve devir olmamtr. Her zaman insanlar bir eylere tapmlardr. Unutulmamal ki inanmak doal olandr, sorun ise inkrdadr. Nice imansz olduunu, ateist olduunu syleyen kiiler bir zorluk annda bir eylere snma, yalvarma ihtiyac hissetmiler ve ou zaman Allah ve bismillah diye bardklar grlmtr. Demek ki biz insanlar Yce Yaratcya muhtacz, ona iman etmekle, ona kulluk etmekle mkellefiz. Gzleri kapamakla gece olmaz. Gnee fkelenmekle snmez. Kuran- Kerimde bu gerek yle vurgulanyor: Ey insanlar! Allaha muhta olan sizsiniz. Allah ise O zengin ve vlmeye lyk olandr.12 Baz hakikatleri kabul etmek ve boyun emek zorundayz. Yce Yaratcy tanyan insandan kimseye zarar gelmez. O hep insanln kurtuluuna, huzuruna alr. nsanlarn sknts onu ok zer, o hep hatalarn dzeltip iyi ve gzel huylu biri olmaya alr. te biz Mminler yaaymzla, gzel ahlkmzla rnek olmalyz. Mmin kardelerle, ailemizle, akrabalarmzla, komularmzla, anne ve babalarmzla en gzel ekilde geinmeliyiz. Hi kimse bizden incinmemelidir. nsanlar arasnda kkl bir ahlk ve adalet anlay olmadan bar, huzur ve hogr ortam gereklemez bata gzel bir ahlk anlayn ailemiz arasnda, Mmin kardeler arasnda uygulamalyz. Ailelerimizle geinirken hogrl, sabrl olmalyz. En kk olaylarda kavga deil de, gzel bir ekilde geinebilmenin arelerini aratrmalyz. Kadnla erkek birbirlerinin hatalarna sabretmeli, her eye kzmak ve karmak ou zaman are olmamaktadr. 16) Baz kardelerimiz evin huzurunu salamak iin hep kzar, hep barp arr, fkelenerek isteklerini yaptrmaya alr. Hlbuki her eyi yerli yerinde, zamannda yapmak ok nemlidir. Yersiz kzmalar, ou zaman huzur getirmiyor. Daha ok o kiinin ailesiyle yz gz olmasna ve evde itibarnn dmesine sebep oluyor. yleyse, her iki taraf ta skntlarn sabrla, gzellikle, fedakrlkla gidermeye almaldrlar. Gzelim yuvalarn bir fke yznden cehenneme dndrmemelidirler. Elbette kzlacak durumlar olabilir. Ama onu gzel ayarlamak gerekir. Olur, olmaz yerde kzlmamaldr. yle bir kzma ki, Allah iin, evimizin huzur ve selmeti iin olursa msaade edilebilir.
12

Fatr sresi, yet: 15

582

Firaset-l Mminin

Hanmlar da kocalaryla iyi geinmeli, deta kocalarn memnun etmek iin yarmaldrlar. Bu konuda bakalarna rnek olmal, deta huzurlu yuvann arelerini retmelidirler. te evlenen genlerimiz evlenirken dindar, ahlkl kzlar tercih ederlerse, gzel olsun da nasl olursa olsun demezlerse, mutlu evlilii daha kolay gerekletirirler. Yz gzellii gelip geicidir. Be on yla kalmaz yava yava yok olmaya balar. Ama ahlk gzellii, dindarlk kalcdr. Tabi gidin sevemeyeceiniz irkin birini aln demiyoruz. Aldnz hanmda gzellik tek ve ilk art olmasn diyoruz. Ve kadnlar ayet kt huylu bir kocaya dmlerse Ya Rabbi ben senin rzan kazanmak iin bu kocama sabrediyorum. Beni mkfatndan mahrum etme deyip hayata sabretsinler. Onlarn varaca yer inallah cennettir. ahirette, dnya da ektikleri en ufak skntnn bile karln, mkfatn greceklerdir. Yeter ki hanmlar evlerinin huzuru iin zerlerine den grevlerin yapsnlar. Kocalarnn ahlkna gre davransnlar. Kocalarnn zayf noktalarn yakalasnlar. Neden holanyor; neden kzyor? Onu kefetmeye alsnlar. Kocalarn iyi okusunlar. nsan yz kapl bir saraya benzer. 99 kaps kapal olsa da sadece biri aksa o saraya girilebilir. nemli olan bu ak kapy bulabilmek, bulmak iinde gayret sarf edip netice o saray fethetmektir. Kocalarda hanmlarn ok zora sokmamaldr. Biraz da hallerine rza gstermelidirler. Hanmlarn beenmeli ve onlardan gelen skntlara sabretmelidirler. Kadnlar duygusal olularn dikkate alp zerlerine ok gitmemelidirler. Hep fedakrl kadnlardan beklememeli, evin huzuru iin en az onlar da hanmlar kadar fedakr olmaldrlar. Zaten evinde huzurlu olanlara bakn genelde kocas geimli ve abuk kzmayandr. Her eye abuk kzp, her eyin kendi istedii gibi olmasn isteyen kocann mutluluu yakalamas ok zordur. Tandmz bir akraba vard: Hanmnn hareketlerine kolay kolay kzmazd. Hep iyi ynden dnrd. Hanmnda hata arama gibi bir huyu yoktu. Bazen bakyorduk, hanmnn getirdii yemei yiyor, yemek hi iyi yaplmam olsa bile hanm ne kadar gzel olmu ellerine salk derdi. Bazen de u hanmm olmasa biz perian oluruz Allah ondan raz olsun diyordu. Hanm sinirli olduu anlarda bile ocuklara annenizi zmeyin o olmasa halimiz ne olur derdi. Byle davranmakla hem kzmam hem de evin huzurlu olmasna yardmc olmu oluyordu. Bizde onu kendimize rnek almaya alyorduk. Madem hanmlarmz hayatmzn bir parasdr. Madem onlarsz hayatmz zorlayor, dinimizi yaamamz zorlayor. yleyse onlarn nemli olmayan hatalarn da bizler affedelim. Onlar bizlerin ocuklarna bakyor, evimizin iini yapyorlar, amarlarmz ykayp, yemeklerimizi yapyorlar. Gnahtan uzaklamamzda bizlere yardmc oluyorlar. yleyse bu kadar faydalarnn yannda baz aksaklklarnn olmas da normaldir. Onlar da bizler ho karlayalm. Baz erkekleri konuturuyorsun hanmndan, evliliinden ikyet eder. Hlbuki evlenmeseydi daha ok perian olacakt, onu dnmyor. Bir de ou zaman hanmndan ikyeti olan kiilerden hanmn ksa bir sre elinden alsan. Hemen arkasna der hanm

Firaset-l Mminin

583

eve getirmek iin koymadk arac brakmaz. Madem hanmsz yuva olmuyor. yleyse gzel geinelim, huzursuzluklar yapmayalm. Zaten kadnlarn yle bir szleri var: Ne bizi beeniyorsunuz, ne de bizden oluyorsunuz? Madem onlardan olamyoruz yleyse, onlar beenelim, onlara sabredelim. Yersiz yere olan fkelenmekten vazgeip nefislerimizi yenersek, ailelerimizde huzur ve mutluluun olmamas iin hibir sebep yoktur. Yeter ki kar koca birbirlerine sabretsinler. Gzel huylarnn hatrna, gzel olmayanlar da kendileri ho karlasnlar. Bundan byle ben evimde geimli biri olacam. Evde istenilmeyen biri olmayacam, desinler. ayet evin huzurlu olmas iin koca elinden gelen tm fedakrl yapt halde, evin kadn hibir gayret gstermezse, kendisine yaplan iyiliklere hep ktlkle karlk verip, nankrlk yaparsa, iffetine, edebine dikkat etmeyip gnahlardan kamazsa, evdeki ocuklara yanl rnek olursa deta huzursuzluuyla evi cehenneme evirirse byle bir kadnla da hi kimse hayatn zehir etmeye mecbur deildir. Ben uray anlamyorum: Baz aileler var, her gn kavga, her gn huzursuzluk iinde. Ne kadn kocay, ne koca kadn beeniyor. yle bir yapya sahipler ki, ikisi de tamamen birbirine zt. Ve ileride de dzelecek diye hibir mit ve k yok artk, bu yuva devam etse ne olur, etmese ne olur? Yuvadan maksat huzur ve mutluluktur. Ateten ember deildir. Tabi burada eytann hilesine kanlmamal, hemen bir kzma annda ben bu hanmla edemiyorum, ben bundan ayrlacam denilmemelidir. Ev hali herkeste byle eyler olur. ou insan gryoruz. Bir fke annda hemen hanmn bouyor. Zaten eytann istedii de budur. Hatta bazs hanmn defa bouyor. Bu defa dn hakk da olmuyor. yle piman ve perian oluyorlar ki tarif edilmez. Baz kadnlarda var, fke annda azna geleni kula iitmiyor. syan edip, imannn gitmesine sebep olacak cmleler kullanyor. Kadnn iman da giderse, kocasyla olan nikh ba da zlr gider. Ondan sonra da gayri meru bir hayat yaarlar da haberleri bile olmaz. Byle gnahlara dmemeye allmal, dikkat edilmelidir. Belki diyeceksiniz sen erkeklerden daha ok kadnlar sylyorsun. Ben dinde kimin grevleri daha ok nem arz ediyorsa ona daha arlk verdim. Bir de kadnlar dzelirse sorunlarmzn byk ounluunun hallolacana inanyorum, ayet kadnlarmz dinin methedip vd saliha kadnlardan olurlarsa, kocalar da, ocuklar da kendilerinden hay edip dzeleceklerine inanyorum. Biz evlerin huzur ve mutluluu iin sizlerden daha ok fedakrlk bekliyoruz. Gzel ahlk, edep, terbiye Mslman hanmna ok daha yakyor. Bunun yannda kocalar hanmlarndan memnun olduklar takdirde, o hanm cennete aday demek, Allah Resl (s.a.v)in vd kadnlarn arasna girmeye aday demek. te bu mkfata kavuup, koca hakkndan kendinizi kolaylkla kurtarasnz diye sizlere ynelik tavsiyelerimiz daha fazla oldu. Ho

584

Firaset-l Mminin

karlana! Ancak bizim yaptmz anlatmlarn hepsi emir mahiyetinde deil; belli bir ksmda tavsiye mahiyetinde veya byle olursa ailenin huzuru daha kolay salanr anlamndadr. Ve Mmine den grev, hayattayken korku ve mit arasnda yaamal hatta korku tarafna biraz arlk vermek olmaldr. Fakat lmn geldiini hissettii anda btn bedeninde Allah-u Tealaya gzel zan beslemeli ve af edeceini mit etmelidir. Resl Ekrem (s.a.v.) vefatndan gn nce u tavsiyeyi yapmt: Sizden bir kimse Allah hakknda hsn zan beslemeden lmesin 13 Bir baka hadis-i erifte de yle buyurdular:

Kyamet gnnde halkn bana en yakn olanlar ve efaatime Hak kazananlar benim zerime en ok salvat getirenleridir.14 Bu kitabn iindeki her fikrimi yet ve hadislere dayandrmadm. Ben de beer olarak yanllar yapabilirim, hatasz Yce Allahtr. Bu anlatlanlarn bir ksm bizim tecrbelerimizdir. O yzden ahsma ait olan tm fikirlere katlmak zorunda deilsiniz. Faydal ve dinin emirlerine uyan eyleri aln; faydal ve dini delillere uymayanlar varsa onlar da brakn. Kitapta anlatlan konular hakknda daha ok misaller ve rnekler vardr. Bu anlatlanlara gre dierlerini de siz kyas ediniz. Rabbim cmlemizin yar ve yardmcs olsun. Bizlerin iinden Mmin kardelere kar olan kinimizi karp iersine sevgi ve sayg koysun. Kalplerimize lfet ve muhabbet koyup bizleri birletirsin, bizleri tefrikaya dmekten korusun. Bu hususta birbirlerimize yardmc olalm, slma, Allah Reslnn davasna sahip kalm, dine, vatana, millete hizmet edelim. Bo durmayalm, devaml meyveli aa gibi faydal olalm. slm kardeliinin ihyas iin alalm. Dostluklarmz samim ve Allah iin olsun. nk dnya menfaati iin deil de; srf Allah iin birbirini sevenler ve dostluk yapanlar arn glgesinde glgeleneceklerdir. ayet bizler blnrsek gelecek nesillere ktlk etmi oluruz. Hibir gn yoktur ki, slm ve Mslmanlar zerinde bir hile, bir tuzak dnlmesin. Ne yapalm da bu insanlar dinden, imandan uzaklatralm diye plnlar yapyorlar. ayet bizlerde insanlar nasl dine kavuturalm diye, onlar kadar endie duyarsak, dnyalmza gelebilecek zararlar iin gsterdiimiz gayreti, endieyi din iin de gstere bilirsek, o zaman ok eyler deiir. Bizim en ok ihtiya duyduumuz ey birlik ve beraberliktir. Bu da slm kardeliiyle mmkndr! Ayn zamanda dostluklar fedakrlk ve vefal olunmay ister. Aada zikredeceimiz tarihi olay da bizlerin dostluklar iin bir rnek olsun:
13 14

Mslm, Cennet 81 Et Tac c.5 s.133 Tirmizi, Salt:357 (484)

Firaset-l Mminin

585

Savan en kanl gnlerinden biriydi. Asker, en iyi arkadann az ileride kanlar iinde yere dtn grd. nsann ban bir saniye siperden karamayaca bir ate altndaydlar. Asker, temenine kotu hemen: Komutanm, bir rpda arkadam alp geleyim mi? Delirdin mi?der gibi bakt temen. Gitmeye demez olum, arkadan delik deik olmutur. Byk ihtimalle lmtr bile. Kendi hayatn da tehlikeye atma sakn! Ama asker o kadar srar etti ki, temen izin vermek zorunda kald. Peki, dene bakalm! Asker youn ate altnda frlad siperden ve byk bir gayretle, arkadann yanna kadar gitti, yaral arkadan srtland gibi tad. Birlikte siperin iine yuvarlandlar. Temen koup yaralya bir gz att ve nefes nefese bir kenara yklm olan askere dnd: Sana hayatn tehlikeye atmaya demez dememi miydim? Bu zaten lm. Dedi komutanm dedi! dedi asker. Nasl dedi; arkadan zaten lm, grmyor musun? Gene de dedi komutanm, nk yanna vardmda henz yayordu. Ve onun son szlerini duymak, dnyalara bedeldi benim iin. Ve hkrarak, arkadann son szlerini tekrarlad: Geleceini biliyordum arkadam! Rabbim bizleri Mminlere zarar vermekten, onlarn kalbini krp zmekten muhafaza eylesin. Bizleri Mminlere hizmet sunan kullarndan eylesin. Ve Rabbim istemeyerek yapm olduumuz hatalarmz affetsin. Rahmeti bol olan Rabbimin izniyle bu kitap burada tamam oldu. En doruyu ve gzeli bilen Odur. O bize hidayet etmeseydi, hidayete kavuamazdk. Peygamber Efendimiz (s.av)in u duasyla son verelim: Allahm, kalbimde nur, gzmde nur, samda nur, samda nur, solumda nur, nmde nur, arkamda nur kl.15 min
Ey bizleri yoktan var eden Allahm
15

Buhari, c.19 s.381 (5841); Mslim, c.4 s.158 (1279)

586

Firaset-l Mminin Bizlere kulluk grevini ykleyen Allahm u dnyada gnahlarmz rttn gibi Ahirette de affnla rt Allahm Sen ki, btn gnahkrlarn midi Darda kalmlarn tek sna Bizlere rahmetinle tecelli eyle Gnahlarmzn okluuna bakma Kimseler seni hakkyla tanyamaz Kimseler seni hakkyla anlatamaz Kimseler sana lykyla kulluk edemez Sen kendini vdn gibi ycesin Dnyada sana muhta bizler Yalnzlk yurdu olan kabirde rahmetine muhta Maherde affna muhta Cennete girmede ltfne muhta Amellerimize gvenmiyoruz Gnahlarmza zlyoruz Senin Cemalini Cennette grmek istiyoruz Ltfn bizlerden esirgeme Allahm.

***

Firaset-l Mminin

587

NN MUHAMMED? (A.S) NN SLM?

Bu eserde, insanolunun babo yaratlmad, kendilerini yaratan Rablerinin olduu, O yce yaratcnn da kendilerinden kulluk yapmalarn istedii, bu kulluu yaparken de gnderdii peygamberlerin gsterdii ve rettii ekilde olmas gerektii vurgulanmaktadr. Ayn zamanda kurtuluu insanlk peygamberlerin arnda aramalar gerektii, bunun yannda son kutsal kitaptan ve son peygamberden yz dnmenin, ona inanmamann tehlikeleri haber verilmektedir. Cennete girebilmek iin hangi yolun takip edilmesi gerektii ve Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in hak peygamber olduu anlatlmakta ve onu tanyann dier ideolojilerin tesirinde kalamayaca vurgulanmaktadr

588

Firaset-l Mminin

BU ESERE SAHP OLMAK STEMEZ MSNZ? Bu iki ciltlik eserde Mslmanlar ok yakndan ilgilendiren man, Allah(c.c), Muhammed (s.a.v), Namaz, Tvbe, Sabr, lim Ve lim, Dnya Sevgisi, Dil, slm Kardelii, Mbarek Gn Ve Geceler, Bu Din Kolay Gelmedi, Kt Arkada, Zina, Faiz, ki, Kumar, yilii Emr Ve Ktlkten Nehy etmek, Tesettr, lm, Kabir, Maher v.s gibi ok nemli konulardan 65 ders, deiik adan okuyucunun istifadesine sunularak iin ciddiyet ve nemi belirtilmeye alld. BU ESERN ZELLKLER: Bir Mslmann kesinlikle bilip amel etmesi gereken bilgiler bu kitapta anlatlmaya alld. Kolay ve anlalr bir dille yazld. Konular ilenirken yet ve sahih hadislerle delillendirildi. Sahabelerden ve veli kullardan misaller verildi. Okuyucuyu tefekkre sevk edici anlatmlar yapld. Aklen izah edilmesi gereken konularn izah yapld. nemli olan itikad ve fkh konulara deinildi. Anlatlan konuyu hayatmza tatbik ettiimiz zaman kazanacamz mkfatlar, yapmadmz zaman urayacamz zararlar belirtildi. Kafalarda phe brakmamaya, faydasz ihtilflara girilmemeye alld. Az yazp ok bilgi verilmeye alld. frad, tefrit ve taassuptan kanld. Vaizlik, imamlk ve irad grevi yapan kardelerimize kk bir kaynak olmasna alld. Ayn zamanda verilen bilgilerin shhat derecesinin renilmesi iin sayfalarn alt ksmna kaynaklar yerletirildi. M. Nazif Gzkara Gsm: 0537 372 84 42

Firaset-l Mminin

589

ilacn sendedir de farknda olmazsn, Derdin de sendedir; fakat ki grmezsin, Sanrsn ki sen sade kk bir cisimsin, Oysa sen drlm en byk lemsin! Hz. Ali (r.a)