And kondoru Vikipedi, zgr ansiklopedi

And kondoru Korunma durumu: Yakn tehdit altnda (NT)

Bilimsel snflandrma Alem: Animalia (Hayvanlar) ube: Chordata (Kordallar) Snf: Aves (Kular)

Takm: Incertae sedis (tartmal) Familya: Cathartidae

(Yeni Dnya akbabasgiller) Cins: Vultur

Rene Primevere Lesson, 1842 Tr: V. gryphus

Binominal ad Vultur gryphus Linnaeus, 1758

And kondorunun yaad blgelerin yaklak gsterimi. Sar renk yaam alann gsterir. Sinonimler Vultur fossilis Moreno & Mercerat, 1891 Vultur patruus Lnnberg, 1902 Vultur pratruus Emslie, 1988 (lapsus)

And kondoru (Vultur gryphus), Yeni Dnya akbabalar (Cathartidae) familyasndan olan ve Vultur cinsindeki tek ku trdr. Gney Amerika'ya zg olan bu yrtc ku tr And Dalar'nda ve Byk Okyanus kylarnda bulunur. Bat Yarmkre'nin en byk uan kara kuudur. And kondoru, boynunun altnda beyaz yaka tyleri ve zellikle erkek kularn kanatlarnda beyaz lekeler bulunan byk ve siyah bir akbabadr. Ba ve boyun hemen hemen tamamyla tysz ve donuk krmz renktedir. Kuun heyecan durumuna gre ba ve boyun parlak krmz renge dnebilir. Erkeklerin boynunda sarkk bir gerdan ve ban st n ksmnda koyu krmz bir ibik bulunur. Yrtc kularn ounun tersine erkek diiden daha byktr. Kondor, asl olarak hayvan lei ile beslenir, geyik ve sr gibi byk hayvan lelerini tercih eder. Cinsel olgunlua be ile alt yanda eriir ve genel olarak ulalmaz yamalarda 3.000 ile 5.000 m ykseltide yuva yapar. Normal olarak bir ya da iki yumurta yumurtlar. 50 yla kadar varan mr ile dnyann en uzun yaayan kularndan biridir. And kondoru Arjantin, Bolivya, Ekvador, Kolombiya, Peru ve ili'nin ulusal semboldr. Gney Amerika And Dalar blgesinin folklor ve mitolojisinde nemli rol oynar. And kondoru IUCN tarafndan neredeyse tehdit altnda trlerden saylmaktadr. Doal yaama alanlarnn azalmas ve avclar tarafndan ldrlen hayvan lelerinden kaynaklanan ikincil zehirlenmeler karlat tehditlerdir. eitli lkelerde doal ortam dnda reme programlar balatlmtr. Konu balklar [gizle] 1 Taksonomi 2 Fiziksel zellikleri 3 Doal yaam alanlar 4 Ekoloji ve davran 4.1 Beslenme 4.2 reme 5 nsanlar ile ilikileri 5.1 Korunma durumu 5.2 Kltrde oynad rol 6 Kaynak 7 D balantlar Taksonomi [deitir]

Peru'nun gneyinde Colca kanyonunda bir And kondoru szlrken. And kondoru Carl Linnaeus tarafndan 1758 ylnda Systema Naturae adl eserinin onuncu basmnda tanmlanmtr ve hl orijinal ikili ad olan Vultur gryphus 'u korumaktadr.[1] And kondoru bulunduu lkeye gre Arjantin kondoru, Bolivya kondoru, Ekvador kondoru, Kolombiya kondoru, Peru kondoru ya da ili kondoru olarak da adlandrlabilir. Cins ismi olarak kullanlan Vultur Latince "akbaba" anlamna gelen vultur ya da voltur szcklerinden alnmtr.[2] kili ismi ise Yunanca (grups, "engel burunlu") szcnden gelir.[3] Kondor ad ise Quechua cuntur szcnden gelmitir.[4] And kondorunun ve Yeni Dnya akbabalarnn dier alt trnn doru taksonomik yeri henz tam olarak belirlenememitir.[5] Grn olarak birbirlerine benzemelerine ve ekolojik olarak ayn grevlere sahip olmalarna ramen Yeni Dnya ve Eski Dnya akbabalar dnyann farkl blgelerinde farkl atalardan evrime urayarak gelmilerdir ve aralarnda yakn bir ba yoktur. Bu iki ailenin ne kadar farkl olduu hl tartlmaktadr. Baz otoritelerin ilk yorumlar Yeni Dnya akbabalarnn leyleklerle yakn akraba olduu ynndeydi.[6] Yakn zamanda ise otoriteler Eski Dnya akbabalar ile birlikte Gndz yrtc kular takmnda olduklar grn paylamakta,[7] ya da kendilerine ait olan Cathartiformes takmna sokmaktadrlar.[8] Gney Amerika Snflandrma Komitesi Yeni Dnya akbabalarn Leyleksiler takmndan kararak Incertae sedis yani belirsiz olarak snflandrd ama Gndz yrtc kularna ya da Cathartiformes takmna alnabilmelerinin mmkn olduunu belirtti.[5] And kondoru, Vultur cinsinde kabul edilen tek yaayan trdr.[9] Youn fosil kalntlarndan bilinen Kaliforniya kondorunun aksine And kondorunun gnmze kadar ok az fosili bulunmutur. Plio/Pleistosen dneminin Gney Amerika kondorlarnn gnmzdeki trden ok farkl olmad belirlenmitir. Ancak Bolivya'da Tarija ilinde Pliosen dnemi kalntlarnda bulunan grece kk kemiklerin daha kk bir alt tre ait olduu sanlmaktadr, V. gryphus patruus.[10] Fiziksel zellikleri [deitir]

Gagadan kuyrua ortalama boyu Kaliforniya kondorundan yaklak be cm ksa olsa da And kondorunun 274 ile 310 cm arasndaki kanat genilii daha byktr.[11] Ayn zamanda daha ardr; erkekler 11 ile 15 kg'a, diiler de 7,5 ile 11 kg'a ularlar.[12] Boylar 117 ile 135 cm arasnda deiir.[13] lmler genellikle doal hayatn dnda yetitirilen kondorlardan alnmtr.[11] Erikin kularn tyleri siyahtr ancak boyunlarnn alt ksmnda epeevre beyaz tylere ve zellikle de erkeklerin kanatlarnda, ilk ty dkmeye kadar tamamlanmayan geni beyaz kuaklar bulunur.[13] Ba ve boyun krmz ve siyaha alan krmz renktedir, ok az ty bulunur. Ba ve boyun, ku tarafndan srekli olarak temiz tutulur,[14] kellikleri hijyen iin uyum salamtr, yksek rakmlarda plak deri ultraviyole nlara ve dehidratasyona maruz kalarak sterilize olur.[12] Ban st ksm dzdr. Erkeklerde ban n ksmnda krmz bir ibik bulunur, boyun derileri katlanarak sarkk bir gerdan oluturur.[13] Kuun heyecan durumuna gre ba ve boyun derisi kzarr ve bu bireyler arasnda iletiim iin kullanlr. Gen kular genel olarak grimsi kahverengidir, ba ve boyun derileri siyahms ve boyun tyleri kahverengidir.[15]

Bir And kondoru szlrken. Orta parmaklar olduka uzundur ve arkaya dnk parmaklar ok az gelimitir. Tm parmaklarn peneleri olduka dz ve kttr. Ayaklar daha ok yrmek iin uygundur ve Eski Dnya akbabalarnn tersine silah olarak kullanmak ya da tutmak iin uygun deildir.[16] Gaga engel eklindedir ve ryen eti koparmak iin uyum salamtr.[17] Erkeklerin gzbebekleri kahverengi, diilerin ise koyu krmzdr.[18] Gzkapaklarnda kirpik yoktur.[19] Yrtc kular arasnda genel olarak rastlanann tersine diiler erkeklerden daha kktr. Doal yaam alanlar [deitir]

And Kondoru Gney Amerika'da And Dalar'nda bulunur. Doal yaam alan kuzeyde ok nadir olarak grld Venezuela ve Kolombiya'dan balar, [20] ve gneye doru Ekvador, Peru, ile ili'ye, Bolivya ve Bat Arjantin'den Tierra del Fuego'ya kadar iner.[15] 19. yzyln balarnda And kondoru bat Venezuela'dan And Dalar boyunca Tierra del Fuego'ya kadar remekteydi ancak insan varlnn etkisiyle bu alan olduka daralmtr.[21] Doal yaam alan 5.000 m. ykseltiye kadar ak dzlkler ve dalk alanlardan oluur. Genel olarak havadan aadaki leleri kolayca bulmasna olanak salayan grece ak, aasz alanlar tercih eder.[22] Ara sra Bolivya'nn dousu ve Brezilya'nn gneybatsndaki alak rakml alanlara,[6] ili ve Peru'daki alak llklere de iner, ve Patagonya'nn gney kayn ormanlarnda da bulunur.[20] Ekoloji ve davran [deitir]

Byk daireler izerek uan kondorun hareketleri dikkat ekecek kadar zariftir.[23] Kanatlar yatay olarak uzatlm ve birincil tyleri ularda yukarya doru kvrlm olarak szlr.[13] Geni uu kaslarn tutacak geni bir sternumunun olmamas And kondorunu fizyolojik olarak asl szlerek uan bir ku olarak tanmlar. Yerden kalkarken kanatlarn rpar ama orta derece bir ykseklie geldiinde nadiren kanat rpar ve havada kalabilmek iin termal akmlardan yararlanr.[24] Charles Darwin, gzlemledii kondorlarn yarm saat boyunca bir kere bile kanat rpmadklarn belirtir.[25] Genel olarak, birka kanat rpmayla uua balayabilecei yksek yerlerde tnemeyi tercih eder. And kondorlar genel olarak termal akmlarn bulunduu kayalk yamalarn yaknlarnda havada szlrken grlr.[26] Dier Yeni Dnya akbabalarnda olduu gibi And kondorlar da srad rohidroz zelliine sahiptir, yani dklarn ayaklarna boaltarak evaporasyon yoluyla serinlerler.[27] Bu alkanlklarndan tr bacaklarnda genellikle rik asitin birikmesinden kaynaklanan beyazlklar bulunur.[16] Beslenme [deitir] And kondoru lei bir kutur, asl olarak hayvan leleri lie beslenir.[24] Doal ortamlarnda byk blgelere sahiptirler, gn iinde le bulabilmek iin sklkla 200 km'den fazla bir mesafe katederler.[12] blgelerde l iftlik hayvanlar ile vahi geyikler gibi byk hayvan lelerini tercih ederken, kylarda genel olarak karaya vuran l deniz memelileri ile beslenirler. [18] Ayrca daha

kk kularn yuvalarna baskn dzenleyerek bunlarn yumurtalar ile de beslenirler.[28] Ky blgelerinde dzenli bir besin kayna bulunur ve zellikle bolluk olan blgelerde baz And kondorlar besin arama blgelerini kyda birka kilometre ile snrl tutar.[21] Hayvan lelerini ya yukardan grerek ya da kuzgun veya dier akbabalar gibi dier leileri izleyerek bulurlar.[29] Yeni Dnya akbabalarnn Cathartes trnden hindi akbabas, kk sar bal akbaba, ya da byk sar bal akbabay takip ederek lelere ular. Cathartes cinsinden akbabalar, koku yolu ile, len hayvanlarn rmesiyle oluan etil merkaptan kokusunu izleyerek leleri bulur. Bu kk akbabalar, daha byk olan kondorun yardm olmadan byk hayvanlarn sert derilerini paralayamaz. Bu trler arasndaki ibirlii ortak bamlln bir rneidir.[30] And kondorlar doal yaam alanlarnda ara sra beslenirler, bazen birka gn besin almadan geirebilirler. Besin bulduklarnda ise bazen havalanamayacak kadar kilolarca et yerler. Ayak ve peneleri, tutmak iin uygun olmadndan yerde iken beslenmek zorundadrlar.[12] Ortalkta kaldnda hastalk kayna olabilecek olan lelerden kurtulmay salad iin, dier leiler gibi ekosistem iinde nemli rol oynarlar.[31] reme [deitir]

Peru'da Colca kanyonunda gen bir kondor. And kondorlar cinsel olgunlua be ya da alt yandan nce ulamaz.[32] 50 yldan fazla yaayabilir ve mr boyu ayn ele iftleirler.[33] Kur zaman erkek kondorun boynu renk deitirerek donuk krmzdan parlak sarya dnr ve ier.[34] Erkek diiye yaklarken boynunu dar uzatarak imi boynunu ve gs lekesini ortaya karr ve slk sesi karr,[35] daha sonra kanatlarn aarak dik durur ve dilini aklatr.[18] Dier kur ritelleri slk sesi karma, kanatlar ksmen ak iken gdaklayp sramak ve dans etmek gibi eylemleri ierir.[12] And kondoru tnemek ve kulukaya yatmak iin 3.000 ile 5.000 m ykseklikleri tercih eder.[36] Yumurtalar etrafna konmu birka al rpdan oluan yuvasn ulalmas mmkn olmayan kaya yamalarnn zerine yapar. Ancak ok az yama bulunan Peru'nun ky blgelerinde baz yuvalar yalnzca tepelerin srtlarnda glgeli kuytu yerlerde bulunur.[21] Her iki ylda bir, ubat ile Mart aylarnda arl 280 g civarnda ve boyutlar 75 ile 100 mm arasnda bir veya iki mavimsi beyaz yumurta yumurtlar. Anne ve baba tarafndan kulukuya yatlr ve 54 ile 58 gn sonra yumurtalar atlar ve yavrular kar.[18] Eer yumurta ya da yavru kaybolur ya da lrse yerine baka bir yumurta yumurtlanr. Aratrmaclar ve yetitiriciler bu zellikten yararlanarak genellikle ilk yumurtay ayr bakmak zere uzaklatrarak annenin ikinci bir yumurta yumurtlamasn salar ve remeyi iki katna karr.[37] Yavrular en az ebeveynleri kadar byynceye kadar grimsi bir tyle kapldr. Ancak alt aydan sonra uabilecek konuma gelirler,[13] ama iki yana kadar, yerlerine yeni yumurta yumurtlanana kadar, ebeveynleri ile ayn yuvada kalr ve avlanrlar. Geni kondor gruplar iinde ok iyi gelimi bir sosyal yap vardr. Vcut lisan, oyunlar ve ku lklar ile belirlenen bir hiyerariye sahiptirler.[38] nsanlar ile ilikileri [deitir]

Korunma durumu [deitir]

Koruma altnda bir kondor. And kondoru IUCN tarafndan yakn tehdit altnda trler arasnda saylmaktadr. lk olarak 1970 ylnda ABD'nin tehlike altndaki trler listesine girmitir,[39] bu listeye doal yaama alannn tamamnda ya da bir ksmnda soyunun tkenmesi tehlikesi altndaki trler alnmaktayd.[40] Kondor poplasyonunun azalmasnn sebepleri le arama iin kullandklar blgenin klmesi ve avclar tarafndan ldrlen hayvanlar nedeniyle oluan ikincil zehirlenmedir.[41] Asl olarak doal yaama alannn kuzey blgesinde tehdit altndadr ve son yllarda poplasyonunun olduka azald Venezuela ve Kolombiya'da nadir olarak rastlanr.[42] ok az lm oranna ve dolaysyla da dk reme oranna uyum saladndan insanlar tarafndan verilen zarara kar olduka duyarldr,[20] bu zararn asl kaynaklarndan biri, kondorlarn sr hayvanlarna saldrdn iddia eden iftilerin verdii zarardr.[33] Doa savunucular tarafndan uygulanan eitim programlaryla bu yanl anlalmalarn nne geilmeye allmtr.[43] Kuzey Amerika'da hayvanat bahelerinde bytlen And kondorlarnn poplasyonlar artrmak iin doal hayata salnmalar programlar,[43] Arjantin, Venezuela ve Kolombiya'da uygulanmaktadr. Esaret altnda yetitirilen ilk And kondorlar 1989'da doal yaam alanlarna salnmtr.[44] Kondorlar bytrken insan temas en az seviyede tutulmaldr. Salndklar zaman insanlardan korkmamalarna dolaysyla da zarar grmelerine neden olacandan, insanlardan etkilenmemeleri iin bebek kondorlar And kondorlarna benzeyen el kuklalaryla beslenir.[45] Kondorlar salnmadan nce ku barnaklarnda ay boyunca tutularak salnacaklar evreye uyum salamalarna dikkat edilir.[45] Salnan kondorlar hareketlerini takip edebilmek ve hayatta kalp kalmadklarn anlamak amacyla uyduyla izlenir.[17] Yakn akraba olan Kaliforniya kondorlarnn doal ortamda hi kalmamasndan sonra ABD Balk ve Vahi Hayat Servisi'nin balatt bir deney sonucu Kaliforniya'da ncelikle And kondorlar salnd. Bir Gney Amerika ku trn ABD'ye kazara sokmay engellemek iin yalnzca diilerin salnd bu deneyde baarl olunduktan sonra tm kular geri topland ve Gney Amerika'da tekrar salnd. Bu deneyden sonra Kaliforniya kondoru da ABD'de doal ortamlarna tekrar salnmaya balad.[46] Kltrde oynad rol [deitir] And kondoru Arjantin, Bolivya, Ekvador, Kolombiya, Peru ve ili'nin ulusal semboldr. Bolivya, Ekvador, Kolombiya ve ili'nin ulusal kuudur.[47] Gney Amerika And Dalar blgesinin folklor ve mitolojisinde olduka nemli yer tutar.[33] Kondorlar And sanatnda yaklak M 2500 ylndan beri tasvir edilir,[48] ve And blgesine zg dinlerin bir parasdr.[49] And mitolojisinde, And kondoru gne tanrs ile badatrlr [50] ve yukardaki dnyann hkimi olduuna inanlr.[51] Birok And kltrnde And kondoru bir kudret ve salk timsalidir. Kemikleriyle organlarnn hastalklara are olduuna inanlr ve bu nedenle bazen avclar tarafndan kemik ve organlar iin avlanrlar.[17][52] Peru'da yaplan bir eit boa greinde boann srtna bir kondor balanr ve boa grei esnasnda kondor boann srtn gagalar. Kondor genel olarak hayatta kalr ve salverilir.[53] Peru'da arranque del condor diye bilinen bir trende canl bir kondor baaa asld yerde nnden geenler tarafndan lene kadar yumruklanr.[54]

And kondoru birok lkenin posta pulunda da kullanlmtr. Arjantin'de 1960'da, Bolivya'da 1985'de, Ekvador'da 1958'de, Kolombiya'da 1992'de, Peru'da 1973'de, ili'de 2001'de ve Venezuela'da 2004'de pullarda yer almtr.[55] Ayrca Kolombiya ve ili'de maden ve kt paralarda da yer almtr.[56] Kondor, And Dalar'nn bir sembol olarak, deiik And lkelerinin ulusal armalarnda da kondor bulunur.

Bolivya armas

Ekvador armas

Kolombiya armas

ili armas Kaynak [deitir]

^ Linnaeus, C (1758). Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata., 86, Holmiae. (Laurentii Salvii).. V. maximus, carncula verticali longitudine capitis. ^ Simpson, D.P. (1979). Cassell's Latin Dictionary, 5, 883, London: Cassell Ltd.. ISBN 0-304-52257-0. ^ Liddell, Henry George; Robert Scott (1980). Greek-English Lexicon, Abridged Edition. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-910207-4. ^ "Raven". Oxford English Dictionary (2nci basm). (1989). Ed. J. Simpson, E. Weiner (ed). Oxford: Clarendon Press. ISBN 0-19-861186-2. ^ a b Remsen, J. V., Jr.; C. D. Cadena; A. Jaramillo; M. Nores; J. F. Pacheco; M. B. Robbins; T. S. Schulenberg; F. G. Stiles; D. F. Stotz & K. J. Zimmer. 2007. A classification of the bird species of South America. South American Classification Committee. Eriim tarihi 2007-10-15 ^ a b Charles Sibley ve Burt L. Monroe. 1990. Distribution and Taxonomy of the Birds of the World. Yale University Press. ISBN 0-300-04969-2. Eriim tarihi 2007-04-11.

^ Charles Sibley ve Jon Edward Ahlquist. 1991. Phylogeny and Classification of Birds: A Study in Molecular Evolution. Yale University Press. ISBN 0-300-04085-7. Eriim tarihi 2007-04-11. ^ Ericson, Per G. P.; Anderson, Cajsa L.; Britton, Tom; Elanowski, Andrzej; Johansson, Ulf S.; Kallersj, Mari; Ohlson, Jan I.; Parsons, Thomas J.; Zuccon, Dario & Mayr, Gerald (2006): Diversification of Neoaves: integration of molecular sequence data and fossils. Biology Letters online: 1-5. PDF preprint Electronic Supplementary Material (PDF) ^ "Vultur gryphus". Integrated Taxonomic Information System. 2008-01-13 tarihinde eriildi. ^ Fisher, Harvey L. (1944). "The skulls of the Cathartid vultures". Condor 46 (6): 272296. ^ a b Ferguson-Lees, James; Christie, David A. (2001). Raptors of the World. Boston: Houghton Mifflin. ISBN 0-618-12762-3. ^ a b c d e Lutz, Dick; Lutz, Richard L. (2002). Patagonia: At the Bottom of the World, 7174, DIMI Press. ISBN 0931625386. ^ a b c d e Hilty, Stephen L. (1977). A Guide to the Birds of Colombia, 88, Princeton University Press. ISBN 069108372X. ^ "Behavior of the Andean Condor". Cleveland Metroparks Zoo. 2007-01-10 tarihinde eriildi. ^ a b Blake, Emmet Reid (1953). Birds of Mexico: A Guide for Field Identification, 262263, University of Chicago Press. ISBN 0226056414. ^ a b Feduccia, J. Alan (1999). The Origin and Evolution of Birds, 300, Yale University Press. ISBN 0226056414. ^ a b c "Andean Condor". Zoological Society of San Diego. 2007-01-10 tarihinde eriildi. ^ a b c d Friends of the Zoo. "Andean Condor". Smithsonian National Zoological Park. 2008-01-08 tarihinde eriildi. ^ Fisher, Harvey L. (1942). "The Pterylosis of the Andean Condor". Condor 44 (1): 3032. ^ a b c "Species factsheet: Vultur Gryphus". BirdLife International (2004). 2008-01-04 tarihinde eriildi. ^ a b c Haemig, PD (2007). "Ecology of Condors". Ecology Online Sweden. 2007-01-10 tarihinde eriildi. ^ "Habitat of the Andean Condor". Cleveland Metroparks Zoo. 2007-01-10 tarihinde eriildi. ^ Kricher, John C. (1997). A Neotropical Companion, 224, Princeton University Press. ISBN 0691009740. ^ a b Wehner, Ross; del Gaudio, Renee & Jankowski, Kazia (2007). Moon Peru, 180, Avalon Travel. ISBN 1566919835. ^ Darwin, Charles (1909). The Voyage of the Beagle, 201, P.F. Collier.

^ Benson, Sara & Paul Hellander (2007). Peru, 53, Lonely Planet Publications. ISBN 1740597494. ^ Sibley, Charles G. and Jon E. Ahlquist (1991). Phylogeny and Classification of Birds: A Study in Molecular Evolution. Yale University Press. ISBN 0-300-04085-7. ^ "Andean Condor (Vultur Gryphus)". National Geographic. 2007-01-10 tarihinde eriildi. ^ Snyder, Noel F. R. and Helen Snyder (2006). Raptors of North America: Natural History and Conservation. Voyageur Press. ISBN 0760325820. ^ Muller-Schwarze, Dietland (2006). Chemical Ecology of Vertebrates. Cambridge University Press. ISBN 0521363772. ^ Gomez, LG; Houston, DC; Cotton, P; Tye, A (1994). "The role of greater yellow-headed vultures Cathartes melambrotus as scavengers in neotropical forest". Ibis 136 (2): 193196.. 2008-01-06 tarihinde eriildi. ^ "Andean Condor (Vultur Gryphus)". The Peregrine Fund. 2007-01-10 tarihinde eriildi. ^ a b c Tait, Malcolm (2006). Going, Going, Gone: Animals and Plants on the Brink of Extinction, 22, Sterling Publishing. ISBN 1845250273. ^ Whitson, Martha A, Whitson, Paul D. (1968). "Breeding Behavior of the Andean Condor (Vultur Gryphus)". Condor 71: 7375.. 2007-01-10 tarihinde eriildi. ^ Gailey, Janet, Bolwig, Neils (1973). "Observations on the Breeding Behavior of the Andean Condor (Vultur Gryphus)". Condor 75: 6068.. 2007-01-10 tarihinde eriildi. ^ Fjelds, Jon; Krabbe, Niels (1990). Birds of the High Andes, 90, Apollo Books. ISBN 8788757161. ^ National Research Council (1992). Scientific Bases for the Preservation of the Hawaiian Crow, 74, National Academies Press. ISBN 0309047757. ^ Donazard, Jos A, Feijoo, Juan E. (2002). "Social structure of Andean Condor roosts: Influence of sex, age, and season". Condor 104 (1): 832837.. 2008-01-10 tarihinde eriildi. ^ "Species Profile: Andean Condor". United States Department of Fish and Wildlife. 2007-10-16 tarihinde eriildi. ^ "Endangered Species Program". United States Department of Fish and Wildlife. 2007-10-16 tarihinde eriildi. ^ Reading, Richard P.; Miller, Brian (2000). Endangered Animals: A Reference Guide to Conflicting Issues, 16, Greenwood Press. ISBN 0313308160. ^ Beletsky, Les (2006). Birds of the World, 70, JHU Press. ISBN 0801884292. ^ a b Roach, John (2004-07-22). "Peru's Andean Condors Are Rising Tourist Attraction". National Geographic News. National Geographic. 2007-01-10 tarihinde eriildi.

^ Conservation and Research for Endangered Species. "Andean Condor Reintroduction Program". Zoological Society of San Diego. 2007-01-10 tarihinde eriildi. ^ a b Pullin, Andrew S. (2002). Conservation Biology, 234, Cambridge University Press. ISBN 0521644828. ^ "California condor, (Gymnogyps californianus)". U.S. Fish and Wildlife Service. 2007-08-14 tarihinde eriildi. ^ MacDonald, Tina; MacDonald, Duncan. "National Birds". 2007-10-06 tarihinde eriildi. ^ Werness, Hope B. (2004). The Continuum Encyclopedia of Animal Symbolism in Art, 103, Continuum International Publishing Group. ISBN 0826415253. ^ Howard-Malverde, Rosaleen (1997). Creating Context in Andean Cultures, 16, Oxford University Press. ISBN 0195109147. ^ Mundkur, Balaji (1983). The Cult of the Serpent, 129, SUNY Press. ISBN 0873956311. ^ Mills, Alice ; Parker, Janet & Stanton, Julie (2006). Mythology: Myths, Legends and Fantasies, 493, New Holland Publishers. ISBN 1770074538. ^ "History of the Andean Condor". Cleveland Metroparks Zoo. 2007-01-10 tarihinde eriildi. ^ Kokotovic, Misha (2007). The Colonial Divide in Peruvian Narrative:Social Conflict and Transculturation, 49, Sussex Academic Press. ISBN 1845191846. ^ Mackenzie, John P.S. (1986). Birds of Prey, 30, Toronto: NorthWood, Inc. ISBN 1-55971-019-5. ^ "Andean Condor". Bird Stamps. 2008-01-15 tarihinde eriildi. ^ "A Field Guide to the Birds on Banknotes". Krause Publications. 2008-01-16 tarihinde eriildi. Full Hd Televizyon keyfini ayanza getirdik