SONLU KAPASTE ZELGELEME retim planlama yazlm denince biroumuzun aklna ilk gelen, MRP/ERP grubundaki yazlmlardr.

Genellikle retim Planlama isimli modllere sahip olan bu yazlmlar gerekten orta ve byk lekli btn retim sistemlerinin operasyonel bazda tm planlama ihtiyalarn karlayabilir mi? retim Planlama konusunda bir yazlm kullanarak, sistemini daha verimli kullanmak ve kontrol altnda tutmak isteyenlerin bavuraca tek adres acaba MRP/ERP yazlm gelitiren irketler midir? Bu soruya bir cevap verebilmek iin ncelikle iki konuyu net bir ekilde anlamak gerekir; 1) retim Planlama nedir? 2) MRP/ERP yazlmlar retim plann neye gre ve nasl olutururlar? ERP/MRP yazlmlarnn fiyatlarn, eitim ve donanm maliyetlerini, uygulamaya gei sresini deerlendirecek olursak, bu iki konunun nemi ortaya daha net kacaktr. retim planlamay, detaya girmeden, sipari ve/veya sat tahminlerine gre hangi rnn ne zaman ne kadar retilmesi gerektiinin belirlenmesi olarak tanmlamak mmkndr. Eer, sisteminize ait zmek istediiniz sorunlar ya da zorluklar arasnda, herhangi bir rne ve/veya iparie ait her bir operasyonun ne zaman hangi kaynak tarafndan yaplacan, operasyonun ne zaman balayp ne zaman biteceini, iler ve/veya operasyonlar hangi srada yaplrsa setup saysnn minimum olacan belirleyebilmek, yeni verilen bir sipariin ne zaman tamamlanabileceini mterinize net ve gereki bir ekilde syleyebilmek varsa konuyu biraz daha irdelemek gerekir.

Tipik bir Gantt emas (ekil...) hangi operasyonun ne zaman hangi kaynak kaynak tarafndan yaplacan, operasyonun balang ve biti zamanlarn gsterir. ERP/MRP yazlmlarnn retim planlama modlleri de, sistem tanmlarnza, sipari ve/veya sat tahminlerinize gre, retimi operasyonel bazda takip etmenizi salayan Gantt emalarn olutururlar. Fakat bu yazlmlarn rettii Gantt emasna, dolaysyla i emirlerine, bire bir olmasa bile yksek oranda uyabilmek ok mmkn deildir. Bunun sebebi, ERP/MRP yazlmlarnn Gantt emas oluturma mantnda yatmaktadr. ERP/MRP yazlmlarnn, Gantt emasn olutururken kullandklar, i olmas durumunda kaynaklar mevcuttur eklinde zetlenebilecek bir nkabul, sistemin gerek durumunu yanstmaktan uzak olduu iin ERP/MRP kullanan iletmelerin bu plana uyabilmeleri fazlasyla zordur. Tek sorun sadece bu da deildir; yeni bir sipari girilmesi, i nceliklerinin ve nemlerinin deimesi, makina arzalar ve malzeme teminindeki aksaklklar gibi her zaman karlalan durumlar sz konusu olduunda nceden oluturulan Gantt emasnn ok ksa bir srede gncellenmesi gerekir ki, piyasadaki mevcut ERP/MRP yazlmlarnn u anki haliyle bu okta kolay bir ilem deildir. Her ne kadar birok ERP/MRP reticisi firmann son yllarda bu konuda zm araylar olsa da bu problem aslnda bir izelgeleme problemidir. Planlama daha ok, hangi rnn ne zaman ne kadar retilmesi gerektii ile ilgilenir. Operasyonlarn veya ilerin kaynaklara atanmas ve bunlarn sralanmas, hedeflenen bir kritere gre deiik sralama algoritmalarnn analizi daha ok izelgelemeyi ilgilendirir. izelgeleme, operasyonlarn, belli bir hedef kritere gre (ge kalan i saysn minimumda tutmak, setup saysn minimumda tutmak gibi), kstlar gz nnde bulundurularak kaynaklar zerinde sralanmas ve atanan operasyonlarn balang ve biti zamanlarnn belirlenmesi olarak tanmlanabilir. Kstlarn gznne alnmas (kaynak kstlar, malzeme teminindeki aksamalar, dzenli bakmlar, arzalar vs.) oluturulan Gantt emasn daha uyulabilir hale getirir. Sistem kstlarn gznne alarak yaplan bu ilem sonlu kapasite izelgeleme olarak adlandrlr. Herhangi bir sonlu kapasite yazlm, ERP/MRPye gre daha gereki izelgeler retse de, planlanan ile gerekleen retim arasndaki farklar grp, gerekiyorsa ksa bir srede deiiklik yapabilmek, sistemi kontrol altnda tutabilmek iin operasyonlara ait bilgilerin yeterli aralklarla sisteme girilmesi gerekir. Yeni bir sipari ve/veya rn girilmesi, makina arzalar, vardiya deiiklikleri, malzeme teminindeki aksaklklar, deien i ncelikleri gibi durumlara ait veriler izelgeleme yazlmna yeter sklkta girildii taktirde ksa bir srede gncellenecek olan Gantt emas sistemi bire bir takip edebilmeyi kolaylatracaktr. Gnmzdeki birok sonlu kapasite izelgeleme yazlm tek bana alabilecei gibi, dier birok uygulama ile de entegre olarak alabilmektedir. ActiveX veya dier standartlara uyumluluk, ASCII veri transferi ve kabulu, ak veritaban yaps, otomatik veri toplama sistemlerine entere edilebilme yetenei bir izelgeleme yazlmda olmas gereken en

nemli zelliklerden biridir. izelgeleme yazlmlar, retim sisteminin yapsna gre mevcut ERP/MRP sistemine farkl metodlarla entegre edilebilir. Genel olarak kullanlan yntem, sipari veya sat tahminlerinin, rn aac yapsnn, stok bilgilerinin ERP/MRP sisteminden okunmas, bu bilgilere gre kstlar gznne alarak bir izelge kartlmas ve oluan sonularn tekrar ERP/MRP sistemine aktarlmasdr. Buradaki temel hedef, ERP/MRP sisteminin oluturaca izelge yerine, sonlu kapasite izelgeleme yazlmnn retecei daha gereki izelgeyi kullanmak ve oluan bilgileri ERP/MRP yazlmna aktarmaktr.

Gnmzde kullanlan birok ERP/MRP reticisi, izelgeleme alanndaki taleplere cevap verebilmekte zorlanmaktadr. Bunun en byk sebebi, bu yazlmlarn yap itibariyle konfigre edilebilmesinin zor olmas ve bu deiikliklerin ksa srede dk maliyetle yaplamyor olmasdr. retim sisteminde gnlk hatta saatlik bazda gerekleen deiiklikleri sisteme tantp gerekli gncellemeleri hzl bir ekilde yapabilme yeteneine sahip olan izelgeleme yazlmlar, bu zellikleriyle ERP/MRP yazlmlarnn planlama konusundaki eksikliklerini kapatabilirler. Mteri taleplerine daha abuk cevap verebilmek ve esnek olabilmek isteyen reticilerin talepleri dorultusunda izelgeleme yazlmlar da deiiklikler gstermektedir. lk kan izelgeleme yazlmlarnn birou sadece i tabanl algoritmik kurallar (EDD, SPT, kritik oran vs gibi) destekliyordu. Son yllardaki eilim bu yazlmlarn sadece sonlu kapasite izelgeleme (Finite Capacity Scheduling, FCS) arac olmaktan kp ileri planlama ve izelgeleme (Advanced Planning and Scheduling, APS) yazlm haline geldiklerini gstermektedir.