2006-2007 Eitim- retim Yl Gz Dnemi Diferansiyel Denklemler alma Sorular 2

d2y dy 1) (1+x ) 2 + ( ) 2 + 1 = 0 diferansiyel denklemini znz dx dx 2 d y dy diferansiyel denklemini znz. 2) x 2 = 1 + ( ) 2 dx dx

2

3) y '' + 6 y = 0 diferansiyel denkleminin genel zmn bulunuz ve diferansiyel denklemin zmlerinin temel cmlesi olup olmadn aratrnz. 4) y '' + 3 y '+2 y = 0

y (0) = 2 y ' (0) = 1 balang deer problemini znz.

diferansiyel denkleminin genel zmn bulunuz.

5) y '' 7 y ' + 10 y = 6t + 8e 2t

6) y '' + 7 y ' + 12 y = sin 2 x + e 3 x + 4 diferansiyel denklemini znz. 7) y '' 5 y ' + 4 y = 4( x 2 + 1)e 3 x diferansiyel denklemini znz. 8) y '' + y = sin x diferansiyel denklemini parametrelerin deiimi metodunu kullnarak znz

9) (2 t ) y ''' + (2t 3) y '' ty + y = 0

diferansiyel denkleminin bir zm y1 (t ) = e t olduuna gre, mertebe drme metodunu kullanarak y 2 (t ) yi hesaplaynz. 10) y ''' + y ' =

1 0<x< diferansiyel denklemini parametrelerin deiimi sin x metodunu kullanarak znz

11) y ''' 4 y '' + y ' + 6 y = sin 4 x diferansiyel denkleminin genel zmn belirsiz katsaylar metodunu kullanarak bulunuz. 12) y ''' 2 y '' + 17 = 8 + e 2 x cos 5 x + x 2 e x sin 4 x + ( x + 1) diferansiyel denkleminin homojen ksmn zmn elde ediniz. Sa taraf iin belirsiz katsaylar yntemiyle zel zmn katsaylar hesaplamadan znz

SORU) (1+x2)

d 2 y dy 2 + ( ) + 1 = 0 diferansiyel denklemini znz. dx 2 dx

zm:
1 d2y dy = (( ) 2 ) + 1) 2 2 (1 + x ) dx dx

y '' = f ( x, y ' ) tipi dp ifadeleri dif. denklemde yerlerine konulursa dx 1 dp = dx 2 ( p + 1) (1 + x 2 )

dy = y' = p dx

y '' =

dp 1 = ( p 2 + 1) 2 dx (1 + x )

Arctanp=-Arctanx/arctanc

p=-x/c

dy = y' = p dx

idi.

dy x = dx c

y=

x2 + c1 2c

Soru2 )

d2y dy = 1 + ( )2 2 dx dx

diferansiyel denklemini znz.

zm: 1+ (

d y = dx 2

dy 2 ) dx x y '' =

y '' = f ( x, y ' ) tipi dp ifadeleri dif. denklemde yerlerine konulursa dx

dy = y' = p dx

1 + p2 dp = dx x

dx dp = x 1 + p2

Hatrlatma:

dx a +x
2 2

= ln x + a 2 + x 2

[(

)]
cx-p= 1 + p 2 2 tarafn karesi alnrsa p=

Lnx+lnc=ln(p+ 1 + p 2 )

cx= p+ 1 + p 2

c 2 x 2 2cxp + p 2 = 1 + p 2 dy dy cx 1 idi. = dx dx 2 2cx

c 2 x 2 1 = 2cxp cx 1 dx 2 2cx

c 2 x 2 1 cx 1 = 2cx 2 2cx

p=

dy =

cx 2 ln x + c1 4 2c SORU3) y '' + 6 y = 0 diferansiyel denkleminin genel zmn bulunuz ve diferansiyel denklemin zmlerinin temel cmlesi olup olmadn aratrnz.
y=

y '' = r 2 y' = r

yazlarak
b = =0 2a

r2 + 6 = 0

karakteristik denklemden kompleks kk

4ac b 2 = 6 2a

y =1

r1 = 0 + i 6

r2 = 0 i 6

yh=ex (c2Cosx+c3Sinx) yh= (c1Cos 6 x+c2Sin 6 x)

cos 6 x W = 6 sin 6 x
4) y '' + 3 y '+2 y = 0

sin 6 x = 6 0 zmlerin temel cmlesidir. 6 cos 6 x y (0) = 2 y ' (0) = 1 balang deer problemini znz.

y '' + 3 y ' + 2 y = 0

ile homojen zm yaplarak

y '' = r 2 y' = r y =1

yazlarak

r 2 + 3r + 2 = 0 karakteristik denklemden

r 2 + 3r + 2 = 0

r1 = 1

r2 = 2 2 farkl reel kk
yhom ojen = c1e x + c2 e 2 x

y = c1e x 2c2 e2 x y (0) = 2 iin y (0) = 1 iin

'

c1 + c2 = 2 c1 2c2 = 1 y = c1e x + c2 e2 x y = 5e x 3e2 x

c1=5 c2=-3

Soru5) y"-7y'+10y=6t+8e2t diferansiyel denkleminin genel zmn bulunuz. zm:

nce denklem 0 a eitlenerek homojen ksmn zm bulunur.

r2-7r+10=0 karakteristik denklem (r-2)(r-5)=0 r1=2 , r2=5 yhomogen= c1e2t+c2e5t

Eitliin sa taraf doru denklemi ve stel fonksiyonun toplam olduundan zel zm olarak doru denklemi ve stel fonksiyon iin ayr ayr zel zmler seilir.

0 karakteristik denklemin kk olmadndan yzel1=At+B y= A

seilerek trevler( y ve y) alnr, verilen denklemde yerlerine konularak katsaylar hesaplanr.

y=0

-7 A+10(At+B)=6t 10At+10 B--7 A=6t 10At=6t= 10 B--7 A=0 A= 6/10=3/5 B=21/50 yzel1=3/5t+21/50 Verilen stel fonksiyonda (8e2t) t nin katsays 2 karakteristik denklemin basit bir kk olduundan yzel2=tDe2t y=2tDe2t+De2t y=2De2t+4tDe2t+2De2t

2De2t+4tDe2t+2De2t-7(2tDe2t+De2t)+10tDe2t=8 e2t 4De2t==8 e2t D=2 yzel2=tDe2t=2te2t genel zm; ygenel= yhomogen+yzel ygenel= c1e2t+c2e5t+2te2t+3/5t+21/50

Soru 6) y '' + 7 y ' + 12 y = sin 2 x + e3 x + 4 diferansiyel denklemini znz. zm:

y '' + 7 y ' + 12 y = 0 ile homojen zm yaplarak y '' = r 2 y' = r y =1

yazlarak

r 2 + 7r + 12 = 0 karakteristik denklemden

r 2 + 7r + 12 = 0

r1 = 3

r2 = 4 2 farkl reel kk yhom ojen = c1e 3 x + c2e 4 x

bulunur. zel zmler Sin2x iin

i2 karakteristik denklemin kk olmadndan

yzel1 = A cos 2 x + B sin 2 x

seilerek
yzel1 = A cos 2 x + B sin 2 x y 'zel1 = 2 A sin 2 x + 2 B cos 2 x y ''zel1 = 4 A cos 2 x 4 B sin 2 x

ile

sin 2 x(14 A + 8B) + cos 2 x(8 A + 14 B) = sin 2 x

 14 A + 8 B = 1 8 A + 14 B =0

A=-7/30 , B=4/30 7 4 cos 2 x + sin 2 x 30 30

yzel1 =

e-3x iin zel zm

stel fonksiyonda xin katsays (-3), karakteristik denklemin kk olduundan

Ae-3x

seilerek

yzel 2 = Axe3 x y 'zel 2 = Ae 3 x 3 Axe3 x y ''zel 2 = 6 Ae3 x + 9 Axe3 x diferansiyel denklemde yerlerine konularak
Ae-3x= e-3x den A=1 ve

yzel 2 = xe3 x bulunur.

Sabit say (4) iin,

y ifade olduundan sabit say y nin katsaysna oranlanr. yzel 3 = 4 / 12 = 1 / 3 y genel = yh + yzel1 + yzel 2 + yzel 3 y genel = c1e 3 x + c2e 4 x elde edilir. 7 4 cos 2 x + sin 2 x + xe3 x +1/3 30 30

7) y '' 5 y ' + 4 y = 4( x 2 + 1)e 3 x diferansiyel denklemini znz.

y '' = r 2 y' = r y =1

yazlarak

r 2 5r + 4 = 0

karakteristik denklemden

r 2 5r + 4 = 0

r1 = 1

r2 = 4 2 farkl reel kk

y hom ojen = c1e x + c 2 e 4 x

stel fonksiyonnda x in katsays olan 3 deeri karakteristik denklemin kk olmadndan

y zel = ( Ax 2 + Bx + C )e 3 x seilerek trevler alnr ve verilen diferansiyel

denklemde yerlerine konarak A,B ve C katsaylar belirlenir. -2 ( Ax 2 + Bx + C ) + 2 Ax + B + 2 A = 4( x 2 + 1) den A=2 , B=2 ve C=5 elde edilir.
y zel = (2 x 2 + 2 x + 5)e 3 x

y genel = y h + y zel = c1e x + c 2 e 4 x + (2 x 2 + 2 x + 5)e 3 x

8) y '' + y = sin x diferansiyel denklemini parametrelerin deiimi metodunu kullanarak znz

y + y = 0 denkleminin karakteristik denklemi r +1=0 ve kkleri r=i olup genel

zm y= et (c1Cosx+c2Sinx) den

W.u =n

y= c1Cosx+c2Sinx

sistemini yazarsak

cos x sin x u1' 0 sin x cos x u ' = sin x 2

u1 Cosx+u2 Sinx=0 -u1 Sinx+u2 Cosx=sinx u2= Sinx cosx u1= -Sin2x

/*Sinx /*Cosx ile arparsak u2=-(cos2x)/2+K2 u1= -(x/2-(sin2x)/4 )+K1

Hatrlatma:sin2xdx= x/2-(sin2x)/4 u1, u2 (y= u1Cosx+u2Sinx) yerlerine konarak yani(Y=W.u) ile ygenel=K1cosx+K2sinx- (x/2)cosx-((cos2x)/2)sinx-(sin2x*cosx)/4 9) (2 t ) y ''' + (2t 3) y '' ty + y = 0
diferansiyel denkleminin bir zm y1 (t ) = e t olduuna gre, mertebe drme metodunu kullanarak y 2 (t ) yi hesaplaynz.

10) y ''' + y ' =

1 sin x

0<x< diferansiyel denklemini znz.

y ''' = r 3 y '' = r 2 y' = r

yazlarak r 3 + r = 0 karakteristik denklemden r (r 2 + 1) = 0 r1 = 0 r2,3 = 0 i1 reel ve kompleks

yh=c1er1x +ex (c2Cosx+c3Sinx) yh=c1 +c2Cosx+c3Sinx Parametrelerin deiimi yntemine gre; yzel=u1 +u2Cosx+u3Sinx yazlarak (1) (2) (3)
u1 = ln(csc x + cot x)

u1+u2 Cosx+u3Sinx=0 - u2 Sinx+u3 Cosx=0 - u2 Cosx-u3 Sinx=1/sinx (1) ve (3) den (2) ve (3) den (2) den
u1' =
1 sin x

' u 3 = 1

u3 = x
cos x sin x
u 2 = ln(sin x)

' ' u 2 = u 3 cot x = cot x =

yzel=u1 +u2Cosx+u3Sinx

de yerlerine yazlarak

yzel=-Ln(cscx+cotx)-CosxLnsinx-xSinx y genel =yh+ yzel =c1 +c2Cosx+c3Sinx-Ln(cscx+cotx)-CosxLnsinx-xSinx Hatrlatma:(1/sinax)dx= 1/a ln(csc(ax)+cot(ax))

11) y ''' 4 y '' + y ' + 6 y = sin 4 x diferansiyel denkleminin genel zmn belirsiz katsaylar metodunu kullanarak bulunuz.

y ''' = r 3 y '' = r 2 y' = r

yazlarak r 3 4r 2 + r + 6 = 0 karakteristik denklemden (r + 1)(r 2 5r + 6) = 0 r1 = 1 , r2 = 2 , r3 = 3 reel vefarkl 3 kk

yhom ojen = c1e t + c2 e 2t + c3e3t

sin4x iin ( sin x de i4 karakteristik denklemin kk olmadndan) yzel=Acos4x+Bsin4x olarak seilir.

y = 4 A sin 4 x + 4 B cos 4 x y = 16 A cos 4 x 16 B sin 4 x y = 64 A sin 4 x 64 B cos 4 x ifadeleri verilen diferansiyel denklemde yerlerine konursa

A=12/1565 ; B=13/1565 yzel=12/1565 cos4x+13/1565 sin4x

y genel = yhom ojen + yzel

ygenel= c1e t + c2e 2t + c3e3t +12/1565 cos4x+13/1565 sin4x 12) y ''' 2 y '' + 17 y = 8 + e2 x cos 5 x + x 2e x sin 4 x + ( x + 1) diferansiyel denkleminin
homojen ksmnn zmn elde ediniz. Sa taraf iin belirsiz katsaylar yntemiyle zel zmn katsaylar hesaplamadan znz

y ''' = r 3 y '' = r 2 y' = r

yazlarak r 3 2r 2 + 17r = 0 r (r 2 2r + 17) = 0 r1 = 0

karakteristik denklemden r2,3 = 1 i 4 reel ve kompleks

yh=c1er1x +ex (c2Cosx+c3Sinx) yh=c1 + ex (c2Cos4x+c3Sin4x)

iin zel zm: (0 karakteristik denklemin BAST kk olduu iin)

y zel1 = Ax

e 2 x cos 5 x iin zel zm: ( e x cos x de, ( ( i ) ; ( 2 i5) ) karakteristik denklemin KK OLMADII iin) y zel 2 = e x ( B cos x + C sin x) = e 2 x ( B cos 5 x + C sin 5 x) olarak seilir.

x2exsin4x iin zel zm: ( x n e x sin x de, ( ( i ) ; ( 1 i 4) ) karakteristik denklemin basit KK olduu iin
iin) y zel 3 = xex cos x( Dx 2 + Fx + G ) + e x sin x( Hx 2 + Ix + J ) olarak seilir.

y zel 3 = xe x cos 4 x( Dx 2 + Fx + G ) + e x sin 4 x( Hx 2 + Ix + J )

x+1 iin zel zm: ((0 karakteristik denklemin BAST kk olduu iin)
y zel 4 = x( Kx + L) y genel = yh + yzel1 + yzel 2 + yzel 3 + y zel 4