cada Ne Gerek

rnekler Var!

Nureddin YILDIZn SOSYAL DOKU DERNEndeki 25.05.2008 Tarihli Dersidir

www.sosyaldoku.com

Mukallidiz
Dnyaya geldiimizde, yrmeyi, konumay, bardakla su imeyi bilmiyorduk. Yryenleri grerek yrmeyi, konumalar dinleyerek konumay, bardakla su ienleri grerek bardak kullanmay rendik. nmzdekiler, bilerek veya bilmeyerek muallimimiz oldular. Belki biz de bir bardak mucidi olurduk. Ama bu asrlar alabilirdi. Bizden ncekilerin birikimleri, bizim asrlar sren bir keif srecini bir rpda elde etmemizi salad. Kolay bir hayat yaamamz salayan en byk nimetlerden biri phesiz taklit yeteneimizdir. Taklit yeteneimiz kadar dil reniyor ve konuuyoruz. Grg kurallarn, ilikilerimizi uygun grlm kalplara benzeterek uygulamaya alyoruz. aresiz mukallitleriz. Biz ncekilerin mukallidi, sonrakiler bizim mukallidimiz olmaya mahkm yaratldk. Annenin ocuu nndeki durumunu, emzirmeyle snrlayamayz. Babann durumu da eve yiyecek getirmekle snrlandrlamaz. Anne de baba da ocuklarnn ilk taklit ettikleri rneklerdir. l gz dolgulardr. retmen de sadece alfabe reten biri olarak grlemez. Ayn eyleri, bir mahalle camisindeki imam iin syleyebiliriz. Bir mezzin iin syleyebiliriz. Bakalarnn nnde duran hi kimse, sadece grevini uygulamakla biten bir sre yrtmez. Alttakilerin sttekileri kendileri iin rnek grd bir sreci istesek veya istemesek zerimizde uygulanr buluyoruz. Haber okuyan bir spikerden top peinde kouturan bir futbolcuya kadar, grlen herkes izlenmektedir. zlenmenin doal sonucu da etki etmektir. Kimi grp izlediimiz netice de kimden etkilendiimizi gsterecektir. Gzler grdke, kulaklar duyduka kalp grlene ve duyulana doru kayacak, beynimizde idealler oluacaktr. man dairesinde yaayp lmeye alan bir mmin elbette, istedii ideal bir evre edinemeyebilir. Nefretinin younlat ortamlarda yaamak zorunda olabilir. Gzn amaya, kulayla duymaya cesaret edemedii ortamlara esir olabilir. Kaacak da ba, gizlenecek orman arayabilir. Bulunmak zorunda olduu ortamn byle olmas, idealinin ykseklerde olmasna mani olmamaldr. Mmin ucuz yiyeceklerle karnn doyurduu bir zamanda da lks yiyecekleri hayal ettii gibi, iman asndan uygun olmayan ortamlarda imanyla uyumlu hedefler ve rneklerle bezenmi bir beyin sahibi olabilir. Olmaldr da. Ameliyat masasna yatarken huzurlu bir hayat dledii gibi, en bozuk ortamlarda dahi ideali, rnei byk bir ahsiyet sahibi olmak gerekmektedir. zellikle ocuk yetitirmede, insan eitmede rneklerin etkisini kmseyemeyiz. yi bir rnein nnde, zayf bnyelerden nemli ahsiyetler kabilecei gibi, nice deerli bnyeler zayf rneklerin nnde heder olup gitmitir. yi bir ustann elindeki raktan usta yetiebilir. badeti ve zhd gzel rnek oluturan bir dervi Allaha davette baarl olup, iyi insanlar yetitirebilir. Bir muallim, insani ve vicdani kimliiyle bilgisinden nce etki edip ynlendirebilir. Anne ve baba gzel rnek olarak sze gerek brakmadan eitebilirler.

Byk insanlar, byk hizmetler hayal ettiimiz srece iki gerei gz ard etmemeliyiz: rnekleri stadyumlardan, film sahnelerinden karamayz. En iyiler gerilere gittike daha youn olarak bulunmaktadr. Bize yaklatka iyilik kalite kaybetmektedir.
(rnekleri izlemenin nemini vurgulayan ayetler iin, Enam, 90; Nahl,123; Mmtehine, 4, 6; Ahzab, 21. ayetler incelenebilir.)

rnek Kim Olmaldr?

Mslman hayata, ahireti de kapsayan geni bir adan bakar. Topran st kadar altn da hesap eder. Bu bak tarz ile deerlendirirken de ailesinde, iinde, eitiminde onun rnei olabilecekler bu geni aya uygun olan isimlerden oluur. Bir alann sivrilmileri ideal rnekler retmez. Dnyamz ve ahiretimizi kuatan hayat anlaymz iin tartmasz nderimiz ve rneimiz Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemdir. Aile dzenimizde Onu esas alan bir yap olutururuz. Ona benzeterek ocuk bytmeye alrz. Onun yediini yer, Onun itiinden ieriz. Sevdiini sever, sevmediinden uzak dururuz. Onun etki alannda kalmaya hayat deriz. nk O, Allahn bize gzel bir rnek olmas iin gnderdii Peygamberidir. Onu sevmemiz, beraberinde rneimizin de O olmasn gerektirir. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin bize rnek olmasyla, Onun dndakilerin rnek olmas arasnda en ak fark, Onun rnekliinin tartmasz ve nihai lleri ihtiva etmesidir. Herhangi bir mmin, Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemi rnekler arasnda iyi bir rnek olarak gremez. O rnekler arasnda bir rnek deil; tartmasz ve esiz bir rnektir. Onun bo brakt alanlarda baka rnekler arasndan iyi bir rnek bulabiliriz. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin dndaki rnekler, her eyin en iyi rnekleri deildirler. Yzde yz taklit edilebilir, masum ve kmil bir rnek yoktur. nsanln en iyileri olan sahabiler iin bile geerli bir kuraldan sz ediyoruz. Peygamberlerden sonra en iyi mmin olduu naslarla sabit olan Ebu Bekir radyallahu anh bile kmil deildir. Masum da deildir. Ondan sadakati, dierinden adaleti, bir dierinden hayy, bakasndan ecaati rnekleyebiliriz. Onda bulduumuz baz zellikleri baka bir insanda bulamyor olabiliriz. Ama bu onun, beeri kimliini ap meleklemesini, hatadan arnmln, alamaz oluunu gstermez. Yiidin yiitliini, limin ilmini, mmete ilim yolunda hizmet etmi limler, meydanlarda kvlcmlar sam mcahidler de byledir. lme dknlklerini, yiitliklerini kendimize rnek alrz. Taklit edip, yakaladklar fazileti yakalamaya alrz. Ancak, ilimlerindeki veya ecaatlerindeki stnlklerinden dolay, yzde yz ideal rneimiz olan Reslullah sallallahu aleyhi ve selleme uymayan ynlerini de kendimize rnek alamayz. lmiyle bize rnek oluturan birinin, mesela ailevi ilikilerindeki perianl, bizim onun ilmi ahsiyetini yok saymamz gerektirmeyecei gibi, onun o alandaki yanln kr krne taklidimize de izin oluturmaz. Ar gibi, o iekten bu iee koar, bal olandan bal alr, gerisini brakrz. Sadece Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem hari! O, yzde yzdr. O, Allahn resmi rneidir. O, masumdur.

Abartmann da tesine gidip, ideal grdklerimizin hatalarn grmeyen, hatta o hatalarda dahi kerametler arayan dzeye geldiimizde bir elikiye dm oluruz. Bu elikide u sorunun cevab bulunamaz hale gelir:

infak eden zenginin sehavetini, bidin ibadet titizliini, derviin geceyi ihya etmesini, vaizin nasihatlerini, muallimin becerilerini, davetinin Allaha armadaki meziyetlerini, Hasan Basrinin gzyalarn gpta ile izleriz. Bizde eksik olanlar onlardan tamamlamaya alr, onlar kendimiz iin o meziyetlerinde idealler grrz. Alabildiklerimizi alr, alamadklarmz hedef haline getiririz. Kendimiz ve sorumluluklarn tadklarmz iin onlar, rnek ahsiyetler olarak zihnimize nakederiz. Bunun tesine gidip abartmayz.

Melekle, insan arasnda; masum peygamberle ismet vasf bulunmayan insan arasnda ne fark var? Cebrailin gelip gittii ve ynlendirdii biri ile amellerinin hesab Mizana braklm biri arasnda fark yok mudur? 3

Genel Kurallar:
1- man hayati deer tar. Mmin olmayann, mminin nazarnda rneklik tekil etmesi kabullenilemez. Bilim, teknoloji, sanat gibi bir alanda stn yeteneklerden istifade etmemizle, sahiplerinin ideallerimiz olmas arasnda fark grmeliyiz. 2- rnek insann temel yaps, iman, salih amel sahibi olma, gzel ahlak ve menhiyattan uzak durmaktr. 3- rnek insanda aranan en belirgin ahlaki vasflar doruluk, ecaat, sabr, tevazu ve merhamettir. 4- rnek olmak byk bir ibadet trdr. nk iyi bir ie nclk eden, onun yaplmasna delalet eden, o iin yaplmasndan hsl olacak sevabn aynsn kazanmaktadr. rneklik byle bir kazancn kaps olarak, mminin nnde durmaktadr. Byk bir erevede rnek olunaMevcut iyi rnekbilecei gibi, iyi olduu dinen bildirilen tek bir alanda da rnek olunabilir, o da bir kazan yolu olur. zellikle leri rten bulutlar: ebeveyn, retmen, imam, memur gibi muhakkak izlenilen bir konum sahibi olanlar nlerindeki frsat ve o - Toplumsal detler, gelefrsatn hesabn iyi idrak etmelidirler. nekler, slam anlayn d5- rnekte sreklilik esastr. rnek girdii yoldan dnmemeli, kendisini muhasebe etmesini bilmelidir. 6- rnek insanda szle davran arasnda bir eliki bulunmaz. Bu noktada, vaaz eden bir vaizle, rneklik tekil eden bir mmin arasndaki fark kavram oluruz. Konumay meslek edinip onu icra edenle, rnek olup, insan kazanmak isteyen arasndaki fark ok byktr. Ancak burada u hususu dikkatimizden karamayz: a- Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin dnda hatasz insan yoktur. lmi ve kimlii ne olursa olsun herkes hata edebilir. nemli olan hatalarn en aza indirilmesi iin gayret etmek, hatada inatlamamaktr. b- rnek birinin baka bir noktadaki hatas, onu dlamamz iin yeterli bir sebep olmamaldr. c- Bir hatamz ve eksiimiz veya yanl ihtimalimiz bizi gizlenmeye sevk etmemelidir. 7- Temel lmz udur: Doruyu insanlara lerek bulamayz. nsanlar doruya gre lp salkl sonulara ulaabiliriz. Bu ise asgari dzeyde de olsa temel bilgilere vakf olmamz gerektirmektedir. 8- zellikle Kuran ve hadis ilimlerinde mesafe kat edenler, rnek olarak bilinecekleri iin, bir kenara ekilme, emekli olma gibi haklara sahip deildirler. Peygamberlik makamna veklet anlam tayan noktalarda bulunanlar, kendilerini sfrlama hakkna sahip olmadklar gibi, mubahlar bile diledikleri ekilde kullanamayacaklar bir titizlii gstermek ve kollamak zorundadrlar. Kuran gibi muazzam bir ilmin kapsnda bulunmakla ereflendirilenlerin giyimden yemee kadar pek ok alanda gzlenip, rnek alndklarn bilmeleri arttr. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin mihrabnda namaz kldrp, papaz filmi izlemek, krslerde merin zhdn anlatp parklarda elenmek savunulamaz hatalardr. 4

ndaki telakkiler. - man zayfl, ihtiya hissetmeme, parac ve karc anlay. - rnekteki elikiler veya eliki grntsnn verilmesi. - Riya veya benzeri bir endieden tr, iyi rneklerin kendilerini gizlemeleri. - rnek durumdakilerin ahsi menfaatlerinin etkisinde hareket etmeleri.

merin zerinden Uygulama

Ashabn byklerinden mer bin Hattab radyallahu anhn Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemi nasl rnek aldn tahlil ederek, rnek almann ve rnek olmann ieriini renebiliriz.

- Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin getirdii din, sadece namaz ve hac gibi ibadetleri emreden, ikiyi yasaklayan bir din deildi. Hayat neredeyse orada bir hkm bulunan, insan hibir ekilde kendi bana brakmayan din slam dinidir. mer radyallahu anh her eyden nce Reslullah sallallahu aleyhi ve selleme bu gzle bakt. nce bakarken a bakmad. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem de kendisini tam tantt. Tavizsiz ve eksiksiz bir tantm yapt. Mevsimlik deiiklikler gstermedi. - merin hayatnda Kuran her eydi. Onu yle bytt ki gznde, hadis okumay bile neredeyse yasaklayacakt. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem gelirken Kuran getirdi, mer de Onun geliindeki ana maksad yakalad. Kuranla balayan ve sren bir hayat yaad, yaatmaya alt. - Ashabn arasnda Neden? sorusunu en ok soranlardan biri mer radyallahu anhtr. Hem Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin salnda benzer sorular sordu, hem lmnden sonra. Ama bunun yannda kr krne denebilecek teslimiyetlerde de onun isminin ne ktn gryoruz. Hacerulesvedi perken onun bir ta olduunu, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemi perken grd iin sadece onu ptn sylediinde bu ay nasl yakaladn anlam oluyoruz. Soru sorulabilecek yerlerde soruyor, teslimiyet gerektiren yerlerde ise tam teslim oluyor. - mer radyallahu anh, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin aile hayatna, yolculuklarna, ibadetine, ticaretine, savalarna ait pek ok alanda onunla beraberlii vardr. meri mer yapan meziyetlere baktmzda, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemi her alanda taklit etmeye alrken gryoruz. Gece ibadetini rnek alp cihadn ihmal ederken, ticari faaliyetini taklit edip ahlkn ihmal ederken grmyoruz. Peygamberine bir btn olarak sarldn hem sylyor, hem uyguluyor. Bizim kadar tarihi gzel

rneklerle dolu bir mmet - Gerek merde ve gerekse dier sahabilerde u nokta dikkatimizi ekmektedir. Btn sahabiler, canlaryyoktur. Bata ashab olmak la ve mallaryla, bu iki eyden de nce beyinleriyle zere Hasan Basriler, mer Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin peinde olmak, bin Abdlazizler, Onu kmilen izlemek iin uramlardr. Fakat bu uraSalahaddinler, Nevevilerle da istediklerini elde ettiklerini ya da bize bunu yanstadolu bir gemiimiz var. bildiklerini gremiyoruz. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yryen bir Kurand. Onlar da Onu taklit etme- Hibiri de hayali isimler deye altlar; ancak tam bir yryen Kuran olabildikleri il. Hibiri meleklerden desylenemez. Kimini ecaatte iyi bir rnek; kimini ilimde; il. Bizim gibi kuru ekmek kimini ahlkta, kimini ailevi ilikilerde iyi bir rnek gyiyen kadnlarn ocuklar ryoruz. Tam olmak istedilerse de istedikleri kadar olahepsi! madlar. Bu da onlar iin ayplanmay gerektirecek bir kayt olarak gemedi. nk onlar, tam taklit etmek istediler; belli alanlarda becerebildiler. Hepsine bakldnda Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin onlara yansdn, tek tek incelendiinde ise btn zelliklerini yanstamadklarn gryoruz. Bu da onlarn, byk niyetlerle byk ecirler kazandnn gstergesidir.
5

rnek Olacaksan
1- Kendin iin sevdiini mmin kardein iin de sev. 2- Bugnn iini yarna erteleme. 3- Bo konuma. Tek kelime bile yalan syleme. 4- Cemaat ehli ol. 5- nce kendini dzeltmeyi hedef edin. 6- Emn ol. 7- Senden ncekilerden iyi rnekler se. 8- Mtevaz ol. 9- Seni ilgilendirmeyen ile urama. 10- Zaman iyi kullan. 11- badette kusur etme. hlssz ibadet yapma. 12- Sabrsz olma. 13- Kr takliti olma. 14- Sosyal ol, hayrda nc ol. 15- Ayet ve hadis bilgini taze tut. Selefi salihinin hayatndan malumatn olsun. Kaynakl bilgilerle mcehhez ol. 16- k grn, nazik ol; ama bu iki eyi abartma. 17- Haram ve pheli yeme ki zerinden bereket gitmesin. 18- Allah kstrp insanlar memnun etme elikisine dme. 19- Slay rahimi ihmal etme. Ebeveyninin duasn alm olmay unutma. Onlarn duasn almadan yaadn hayatn bereketini grmen mmkn deildir. 20- Ailevi ilikilerinde adn ktye kmasn. yi bir e, iyi bir baba, iyi bir evlat, iyi bir karde, iyi bir hsm olarak bilin. 21- rnek alndn yerde seni rnek alanlarn anlay seviyelerine dikkat et. Yaptnn doru bir i olmas kadar, doru anlalmasnn da nemli olduunu unutma. Khne bir anlayla mr geirmi insanlarn seni takdir etmelerini bekleme. 22- Sakn cimri olarak bilinme. 23- yiye veya ktye rnek olmay sakn kmseme. Akamdan sabaha, sabahtan akama insanlarn din deitirecei gnlerden sz edilmektedir. Bir insann bir anlk dalgnl veya dikkati, bir hayat kurtarmak, ebedi cennet veya ebedi cehennem olabilir. Ne kendini, ne yaptn bir ii basit grme. Ezan duyar duymaz hemen mescide komanla, sonra uygun bir anda namaza gemenin seni izleyenler arasnda ne kadar etkili olduunu ve etkinin yllar sonraya bile nasl yansyacan iyi dn. Sigara iilen bir yerde sessiz kalmann, oradakilerden birini ona mptela edebileceini dn.