Huneyn Vadisi Neresi?

Nureddin YILDIZn SOSYAL DOKU DERNEndeki 284. Dersidir

www.sosyaldoku.com

Sireti Nebi Btn alara Derstir

En Gzel rnek Olmak, izlenen ve etki eden bir hayat yaamay gerektirmektedir. Sevgili peygamberimizin hayat btn Mslmanlar iin en messir rneklerle dolu bir hayattr. Onun ve onu bir glge gibi izlemeyi baaran yakn dostlar ashabn yaam, daha sonraki nesiller iin rnek alnacak, dersler karlacak olaylarla doludur. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz, fani dnyamzda altm yl kald. Bu altm yln yirmi yln Peygamber olarak yaad. zellikle son on yln oluturan Medine dnemi, ashab tarafndan neredeyse saat saat kayt altna alnm ve bize kadar ulaacak bir sisteme oturtulmutur. Ashab, onu ok dikkatle izledi. Onlarn izlemedeki titizlii, bir yandan onlarn iyi bir Mslmanlk yaamalarn salarken, bir yandan da bizim elimizle gzmzle izler gibi takip edebileceimiz byk bir ariv ulatrmtr bize. man edenleri tarafndan bu denli titiz izlenen ve nesilden nesile ber- Andolsun ki Reslullah, sizin rak bir ekilde aktarlabilen baka bir nebi de yoktur. Allah onlardan iin, Allaha ve ahiret gnne kavumay umanlar ve Allah raz olsun. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem efendimizin hayatna ait bilgiler anlamnda kullandmz Sireti Nebinin tek kayna ashabn aktardklar da deildir. Genel izgiler onlarn aktardklarndan olumakla birlikte, Kitabmz Kuran da belli bal olaylar bize aktarmaktadr. Kuran, o dneme ait olaylar aktarrken, ayrntlardan ok bizim iin ibret oluturacak ynlere iaret etmektedir. Otuz krk bin kiilik bir ordunun bir aydan fazla sren bir hareketi olan Tebk gazvesinden sz ettii ayetlerin nemli bir blm, kiinin cihaddan geri kalmasyla ilgili ayetlerdir. nk o blmde vurgulanmas murat edilen, cihadn ayrntlar deil, cihaddan geri kalmann akbetidir. Baka bir yerde Bedirden, Uhuddan sz edildiini gryoruz. Bedirden sz edilen ayetlerin bir blmn ihtiva eden Enfal suresi, savan ayrntlaryla deil, savan sonularndan biri olan ganimetlerin datlmasyla ilgili ortaya kan soruna mdahaleyle balamaktadr. Baka bir surede ise, ashabn sava anndaki tutumlarnn tahlil edildiini, o tahlilin akndan da savan seyrinin anlaldn gryoruz. Efendimiz aleyhisselamn zel hayatna ait konulara da Kurann temas ettii olmutur. Evlenmesi, evliliinin birden ok kadnla gereklemesi, hanmlaryla olan ilikilerinden enteresan rnekler, hanmlarnn bizim amzdan nitelikleri, bizim onlara nasl muhatap olacamz gibi konular da ayetler arasna serpitirilmi gibidir. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem efendimizin ahsna ait zel durumlarndan sz eden ayetler de vardr. Her halkrda peygamberimiz bizim rneimizdir; ona bakar, onu yaarz. Sadece sakalna, sarna deil, meydanlardaki ve insanlar arasndaki kimliine de bakar ve kendimize ekil veririz. Gereken budur.
2

ok zikredenler iin gzel bir rnektir. Ahzab, 21

Tevbe Suresinin Huneyn Savana Deinen 25-26. Ayetleri

Andolsun ki Allah, birok yerde ve Huneyn savanda size yardm etmiti. Hani okluunuz size kendinizi beendirmi; fakat sizi hezimete uramaktan kurtaramamt. Yeryz btn geniliine ramen size dar gelmiti, sonunda bozguna urayarak gerisin geri dnmtnz. Sonra Allah, Resl ile mminler zerine seknetini indirdi, sizin grmediiniz ordular indirdi de kfirlere azap etti. te bu, o kfirlerin cezasdr.

Huneyn Sava: Nedenler ve Seyir

1- Mekke, Kabenin varlndan tr Araplarn en gzde yeriydi. Kurey, bu gzdelii deerlendirerek, Araplarn doal lideri gibi davranyor, Mekkeli olmay dier Arap kabilelerine kar kullanyordu. slama girmeye scak bakmayan baz Arap kabilelerinin ekinceleri arasnda Kureyin tutumunun nemli bir yeri vard. Kurey tam anlamyla bir gt. 2- Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz ve ashabnn bisetin on nc ylnda Yesribe hicrete zorlanmas aslnda Kureyin kendi kuyusunu kazmasyd. slam, hicrete srld yerde glenmi ve devlet kimlii kazanmt. nce, Medine evresindeki Yahudiler ve kk Arap kabileleri engel olmaktan karld. Peinden en gl kale olan Hayber kalesi fethedildi. Ama Kurey olgusu hal devam ediyordu. Kureyi gcendirmeye cret edebilen Arap kabilesi pek azd. Bu yzden Mekkenin Kureyin tahakkmnden, Kbenin de putlarn igalinden kurtarlmas artt. Hicretten sekiz yl sonra, Allah peygamberine Mekkeyi fethin yolunu at. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz ve ashab, on bin kiilik byk bir orduyla, birer kii ve kaak olarak hicret etmek zorunda brakldklar Mekkeye yneldiler. Hicretle fetih arasnda sekiz yl vard. 3- Fetih zor olmad. Ciddi bir insan zayiat olmadan, Allahn ltfuyla byk fetih gerekleti. Mekke mriklerden, Kbe de putlardan temizlendi. nsanlar grup grup slama girdiler. Kovan durumunda olanlar, yalvaran durumuna dtler. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz, bir iki azl mrik hari herkese umumi af ilan etti. slam glendi, Mslmanlarn says artt. 4- Fetihle beraber, Kurey olgusu da slamn lehine bozulmu oldu. Artk Kurey ekincesinden tr slama girmeme gibi bir neden yoktu. Bu ayn zamanda, slama girmekten baka are de yok gibi bir anlam tayordu. irk son gl cephesini, kendi kalesinde kaybetmiti. slam irkin tarihi kalesini ykm, ayn kaleye doal bir merkez gibi yerlemiti. Bilalin Kbenin zerinde okuduu ezan byk bir iland. irkin yerine Tevhid hakim olmutu. 5- Bata Hevazin ve Sakf olmak zere irkten menfaat uman baz kabileler, son kalenin gitmesinden sonra, yiitlii teslim etmemek gibi bir siyaset gtmeye altlar. Mekkeye en yakn kabile olan Hevazin kabilesi, evre kabilelerin de desteini alarak saldrya gemeyi planlad. On bin kii kadar bir g topladlar. Aileleri ve ocuklarn da moral g olarak beraberlerine alp, kampa ekildiler. Arafat ynnden yirmi be km. mesafede Huneyn adl vadide bulunuyorlard. Durum Reslullah sallallahu aleyhi ve selleme bildirildi. O da onlarn Mekkeye doru gelmelerinden ekinip, zerlerine yrme karar ald. 6- Mekke fethedilmi ve binlerce yeni Mslman saflara katlmt. Ordu da buna gre kalabalkt. Ancak ordu iki ayr gruptan oluuyordu. Birinci grup, Medi4

neden gelenlerin grubu; ikincisi de Mekkenin fethiyle beraber Mslman olup orduya katlanlarn grubu idi. Ordu on iki bin kiiden mteekkildi. slam, ilk defa bu kadar kalabalk bir orduya sahip olmutu. Dardan slam izleyenler iin dndrc bir kalabalkt bu kalabalk. Fakat Huneyn gazvesine mahsus ie ait zel bir sorun daha vard. Bu sorun, Huneyni konu edinen ayetlerin de zerinde durduu bir sorundu: slam ordusundaki sahabiler, ilk defa ulatklar on binle ifade edilen rakamla gururlanmlard. Gururlanmayla beraber de o gnk g dengeleri asndan, malup edilemez bir orduya sahip olduklarn dnyorlard. Byk ordunun mensuplar olarak kendilerini rahat hissettiler. Hlbuki Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz, ii onlarn grdnden daha ciddi gryor, tedbirler alyordu. Bu rahatlk psikolojisinde bir miktar da, en byk engel durumundaki Kureyin devre d braklm olmas, hicrete zorlandklar yere muzaffer bir orduyla girmeleri gibi nedenler de vard. yle veya byle, birden ok dman bulunan bir ordunun dmanlardan birini tasfiye etmekle rehavete kaplmas, sava mant asndan yanlt. Akide zerinden cihad eden bir ordu mensubunun da, olaylar azlk-okluk gibi kavramlara hasrederek deerlendirmesi ise ikinci bir hatayd. Nice kalabalklar Allahn iradesiyle helak olup giderken, nice azlklar da stn gelmitir. Bu gerek onlarn bilip kavrad bir gerekti; ama bir an gaflete dtler ve yanl bir vehme kapldlar. Kalabalk olduklar iin kimsenin onlar yenemeyeceini dnmeleri bir hatayd. 7- Dmann geceden mevzilendii Huneyne sabaha doru girdiler. Dman tepelere gizlenmi, vadiyi bo brakmt. Dman da on bine yakn kiiden oluuyordu. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem ile ashab vadiye girdiler. Dman, onlar vadiyi doldurunca birdenbire zerlerine ok yadrmaya balad. Binek hayvanlarnn zerine ve slam ordusu mensuplarna yamur gibi ok geliyordu. Develer rkt, kamaya balad. slam ordusundaki mcahidler de neye uradklarn anlayamadlar. Hayvanlarn zapt edemediler. Hayvanlar saa sola kat. Hava henz tam aydnlanmad iin neyin nereden geldiini tespit edemediler. Ne olduunu bilemeden herkes bir kenara yld kald. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yalnz kald. lk anda sadece yedi sekiz kii kald yannda. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem hi sarslmad; katrnn zerinde hareket ederek, ashabn toplamaya alt. Bir ara bineinden indi ve: Ben Allahn kulu ve Resulym! Yalan yok, ben peygamberim! Ben Abdlmuttalibin oluyum! diye bard. Sonra yanndakilerden biri olan amcas Abbasa u ekilde barmasn emretti: Ey, Ensar! Ey, aacn altnda beyat edenler!
5

Ey, Bakara suresini dinleyenler! Bu ar zerine yz kii kadar bir grup etrafnda topland. Kimi de gelmek istiyor, hayvan rkt iin onu getiremiyordu. Gelenlerle mriklerin zerine hcum edildi. leye kadar iddetli arpmalar oldu. lerleyen saatlerde ashab kiram kendilerini toparladlar. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin etrafnda yerlerini aldlar. Mriklerin ordusu, oluk ocuklarn esir, mallarn ganimet brakarak kamak zorunda kaldlar. 8- Bu olay annda, Fetihten sonra yeni Mslman olmular arasnda, kopma iaretlerinin grld de oldu. Bazlar, bedeli ar cmleler sarf edip: Muhammedin sihri bugn bozuldu! gibi szler sylediler. Byleleri kendileri bir gayret gstermedii gibi, gayretlilerin de evkini kryorlard. 9- Huneyni Kuran ayetleri arasnda zikredilirken farkl hale getiren birinci durum, ashabn kalabal tek g olarak grp gaflete dmeleriydi. Bunun sonucu olarak da ar bir bozguna uradlar. Mslmanlardan ehid olanlar oldu. Netice olarak mriklerin ordusu perian edildi, sava zaferle sonuland; ama ilk andaki ok ok ard ve gafletin eseriydi. Ashab kiram, kendileri iin gerekli dersi kardlar. Onlara bu olay hatrlatan ayetleri kendileri iin nemli bir ikaz olarak algladlar. 10- Mriklerin ileri gelenleri esirler ve byk bir ganimet brakp kat. Katklar yere kadar kovalandlar ve teslim alndlar. Mriklerden geriye kalan ganimetler hususunda farkl bir olay yaand. Huneyn gazvesini gndemde tutan bu ikinci farkllk da ashabn tutumu etrafnda dnyordu. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem ganimetleri ashab arasnda datrken yle bir metot izledi: Ganimetin ounluu yeni Mslman olmulara verildi. Yeni Mslman olanlar da Mekkelilerden oluuyordu. Onlara yz verilirken, Medineli Ensara ya verilmiyor, ya da czi bir rakam veriliyordu. Hlbuki Mekkedeki zafer ile Huneyn zaferi younluunu Ensarn oluturduu bir hamlenin rnyd. plak gzle bakldnda bir hakszlk ve kayrma gze arpyordu. eytan bu frsat iyi deerlendirdi. Ensar, kendilerine hakszlk yapldn, dlandklarn dndler ve: Allah peygamberi affetsin! Kureyi ihya ediyor. Bizim kllarmzdan hl onlarn kan damlyor. Bize ganimetten neden vermiyor? gibi szler sarf ettiler. Bir gn iinde ikinci bir imtihan geiriyordu sahabiler. Konuulanlar Reslullah sallallahu aleyhi ve selleme ulat. O da onlarn bir yere toplanmalarn emretti.

mam Buharinin Sahihinde, Maazi Kitabnn 53. blmnde konunun anlatm zetle yledir:

Enes bin Malik radyallahu anh anlatyor:

Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem Huneyne katlan baz Araplara yzer deve verdi, Ensara vermedi. Ensar toplanp: Allah peygamberi affetsin! Kureyi ihya ediyor. Bizim kllarmzdan hl onlarn kan damlyor. Bize neden vermiyor? dediler. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem bunu duydu. Onlar alandaki adrlardan birinde toplad. Dedi ki: - Ey Ensar! Sizden duyduum bu sz nedir? - Duyduun gibidir, ya Resulellah! dediler. Geri bizim byklerimiz, yallarmz byle bir ey demediler, genlerimizin szdr bu. Bunun zerine Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem konumaya balad: - Ey insanlar! Herkes beni yalanlarken siz doruladnz. nsanlar kovdu, siz beni barnza bastnz. nsanlar beni yalnz brakt, siz yardm ettiniz. Onlar da: - Allaha ve Resulne minnettarz. dediler. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem sesini ykselterek: - Siz sapklkta iken ben size geldim ve Allah sizi hidayet etmedi mi? dedi. - Evet. dediler. - Ben geldiimde siz fakirdiniz, Allah sizi benimle zengin etmedi mi? - Evet. dediler. - Ben size geldiimde birbirinizle urayordunuz. Allah benimle kalplerinizi birletirmedi mi? - Evet, Allaha ve Resulne minnettarz. dediler. Sonra sesini ykselterek yle konutu: - Ey Ensar topluluu!
7

stemez misiniz insanlar koyunlar ve develeri gtrsn, siz de evinize Reslullahla dnn? Vallahi sizinle kalan, onlarn gtrdklerinden daha hayrldr. Ey Ensar topluluu! Siz benim gmleim, insanlar yeleimdir. Vallahi, insanlar toplanp bir vadiye ynelseler, ben Ensarn bulunduu vadiye ynelirdim. Allah Ensar mafiret etsin. Allah, Ensara rahmet etsin. Allah Ensarn ocuklarna rahmet etsin. ocuklarnn ocuklarna rahmet etsin. Bundan sonra Ensarn alama sesleri ykseldi ve: Allahtan Rab olarak, Muhammedden Nebi olarak razyz. dediler.

Vadi Neredeydi?
Ashab kiram, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem efendimizin en sadk dostlarnn addr. Tarihin kaydedebildii en byk fedakrlklar yaptlar ve dinin ilk uygulayc nesli oldular. Tavizsiz ve eksiksiz bir Mslmanlk yaadlar. Onlarn bu durumuna Kuran ehadet etti. Allah onlardan raz olduunu belirtti. Sevdiler ve sevildiler. Allah hepsinden raz olsun. Ancak Huneyn olayyla ortaya kan ve sonraki nesillerin ok iyi bilmesi gereken nemli balklara dikkat edilmesi gerekmektedir: a- Ashab kiram insandlar, meleklerin ve cinlerin zelliklerinden tamyorlard. Bu yzden her insan gibi doal bir hayatlar vard. Farkllklar beeri yeteneklerinden deil, himmet ve gayretlerinin stnlnden geliyordu. O himmet ve gayret stnl ile byk makamlarn sahibi oldular. Durum bu olunca da onlarn, gnahsz ve hatasz olmalarn beklemenin bir anlam yoktur. Herkesin yapabilecei hatalar yaptlar. Hata yaptklar iin de Allah Tel onlar helak etmedi. nk byk oranda hatalaryla inatlamadlar. Bir uyar onlar iin yetti. Acil dn yollarn ok iyi kullandlar. Genellikle o acil dn taktikleri sayesinde yaptklar hatalar bile sevaba dnt onlar iin. Huneyn rneinde bu durum ok ak bir ekilde grlmtr. Bir iki saatlik gafletleri oldu. O gafletin neticesi hezimete uradlar. Ama akllar balarna gelir gelmez, hatalarn telafi edecek areye bavurdular. Allah da onlar affetti. b- Ashab kiram iin de geerli bir kural daha gryoruz: slam cemaati, iman ayn seviyeden insanlardan olumamaktadr. Yirmi yl nce Mslman olanlarla, bir ay nce Mslman olanlar arasnda mthi bir fark bulunmaktadr. Ayn fark, olgun bir hayat dnemi yaayanlarla genler arasnda da ortaya kmtr. Ashabn, Fetihten nce Mslman olanyla Fetihten sonra Mslman olan arasndaki ak fark, en kritik
10

anlarda ortaya kmtr. Allah Tel hepsinden raz olmutur, sonunda hepsi stn makamlara ermitir, o ayr bir durumdur. Ama gerekleri adm adm izlediimizde anlamak zorunda olduumuz bir hakikati beyan etmemizde bir saknca yoktur. c- Ashab, iman noktasnda skntl kimseler deildiler. lerinde, yeni iman etmi bir iki kiinin bulunmas durumu deitirmez. Allaha tevekklleri bizimle llemeyecek kadar glyd. Buna ramen akide asndan, tedip edilmeyi gerektirecek yanl fikirlere bir an iin bile olsa daldklar olmutur. Nitekim Huneyn gazvesinde Allah Telnn onlara hezimet acsn tattrmasnn nedeni byle bir hatann onlara ve onlar zerinden kyamete kadar iman edecek btn nesillere retilmesidir. Btn g ve kuvvet Allahndr. Kalabaln ve maddi varln, akidevi lleri sarsacak apta telakki edilmesi bir hatayd. Bilhassa Allah yolunda, Allah iin yaplan ilerde l hibir ekilde kalabalklar zerinden tutulamaz. l ihls ve ittibadan gemelidir. Kul, beer olarak zerine deni yapar, yorulur, terler; Allahtan yardmn bekler. Yardm edecek olan, kazandracak ve kaybettirecek olan sadece Odur. Hkm Onun hkmdr. Ashab, Mekke zaferinin sevincini fazla abarttlar. Ksa bir zamanda uyar geldi. Uyar, sevincin nedeni olan zaferin cinsinden oldu ve hezimet olarak gerekleti. phesiz, bu kural sadece ashab iin geerli deildir. Btn mminler bu durumdan kendilerine ders karmaldrlar. Baka sistemler iin mnasip grlebilecek kurallara umut balayp, kendisi dndaki btn sistemleri batl gren slam adna iyi sonular, zaferler elde etme dncesinde olanlarn hevesleri kursaklarnda kalabilir. Allah Tel, yanl bir telakkiyi ashaba bile balamad. Onlar bile, hatalarnn bedelini hemen dediler. Zaferin ertesi gnnde hezimet acsn tattlar. Huneyn, sadece Sireti Nebi iinde geen bir olayn yaand vadinin ad deildir. Kuran, bu olay corafyann tantm iin zikretmemitir. Maksat, beyinlerdeki vadilerdir. Btn mminler, bu vadinin neresinde durduklarn iyi tahlil etmeli11

dirler ki, Kurann iki ayeti onlar iin tarihi iki satra dnm olmasn. Huneyn olaynn gn yzne kard gereklerden biri de Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin yrekliliidir. Byk bir tuzaa dldn grp, etrafndan kaan on binden fazla askerinden sonra tek bana, byk bir ordunun muhkem bir tuzana kar: Yalan yok, ben Abdlmuttalibin olu Muhammedim! diyerek yrmtr. Onun bu yry iki gerei bize belgelemektedir: a- Ashab, peygamberlerinin bu byk cesareti karsnda, kendilerine eki dzen verme frsat yakalam ve cephede toparlanmlardr. Eer peygamberleri de bir aacn arkasna saklanp: Haydi genler, greyim sizi! diyecek olsayd, sonu zafer olmayacakt. On bin kii kat, o kald. rneklilii, szleriyle ve gemiiyle birleince etki abuk oldu. Lider tiplemeleri iin nemli bir ipucu olarak bu noktay tespit etmeliyiz. b- Bir kere daha grld ki, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem masa ba insan deildi. Hayatn gerekleri karsnda tabii yapsyla ortada duruyor; sadece talimatlar veren, elini tan altna sokmaktan kanan bir lider gibi deildi. O, kitap yazp insanlar ynlendiren biri deildi. Huneyn olay bir konuyu daha ortaya kard: Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem ashabn ok seviyordu. Ensar ise bir baka seviyordu. Bu da onun, kendisine yaplan iyilie kar gsterdii vefasnn belgesidir. Zaten bu olayda eytann Ensar kkrtt ey, onun baba topra olan Mekkeye sahip olduktan sonra bir daha Ensara ve Medineye dnme ihtiyac hissetmeyeceiydi. O ise, Ensara kimseyi deimiyordu. Zor zamann yardmclar Ensara yapt dua, onlara gsterdii iltifat, insanlk tarihine altn harflerle yazlacak kadar deerlidir. Dorusu Ensar da, dp kalkmalarna ramen bu sevginin iini doldurmak iin altlar. Allah onlardan raz olsun.

12