CHARTER PARTLERN UYGULAMADA SINIFLANDIRILMASI

KIRKAMBAR SZLEMES GEM TAHSS SZLEMES

GEM KRASI SZLEMES DEMISE CHARTER (CHARTER BY DEMISE)

ARTIR SZLEMELER (C/P) (NAVLUN SZLEMELER) ZAMAN ARTIRI (TIME CHARTER) SREYE TAB YOLCULUK SZLEMES (TRIP CHARTER) SEFER ARTIRI SZLEMELER (VOYAGE CHARTER) MREKKEP YOLCULUK SZLEMES MKTAR ARTIRI SZLEMES

BAREBOAT CHARTER

CHARTERIN HUKUK SINIFLANDIRMASI 1. 2. a. b. Gemi kiras szlemesi Navlun szlemesi Krk ambar szlemesi Charter szlemesi i) Zaman arter szlemesi ii) Sefer arter szlemesi

20.yy balarnda ortaya kan ihtiyalara paralel olarak gelitirilen krkambar tipi tamalarn aksine charter szlemelerinde n planda olan gemidir. ster sefer charter olsun ister zaman charter olsun charter szlemelerinde tayan, tatana gemiyi yk tamas iin navlun karlnda tahsis eder. Krkambar szlemelerinde ise geminin tahsisi sz konusu olmadan tanacak yk nem kazanmaktadr. Burada tayan belirli bir gemiyi kullanma taahhd altna girmeden sadece krkambar tatannn ykn, ou zaman tarifeli sefer yapt limanlar arasnda tamay vaat etmektedir. Charter szlemelerinde hem hukuki hemde uygulama ynnden olmak zere iki eit snflandrma mmkndr.

1. Krkambar Szlemeleri: Bu szleme trnde dorudan doruya belirli bir miktar yk, bir
yerden dierine tanmakta gemi zerinde bir iletme hakk (kullanm hakk) bulunmamaktadr.

2. Gemi Tahsis Szlemeleri: Bu szleme trnde ise dorudan doruya geminin tama
kapasitesi charter szlemesi kapsamnda tahsis edilmekte, yk ise ferdiletirilememektedir. Uygulamada 1970li yllarn balangcna kadar gemi kiras hakknda standart formlar bulunmamaktayd. Her ne kadar 2. Dnya Sava srasnda Amerikada zel amal 149 nolu form kullanlm olsada genellikle taraflar kendilerince tadil edilen zaman C/Plerini kullanmaktayd. Uygulamada ilk grlen gemi kiras standart tip szlemesi ise, Shell Petrol irketinin kulland Shell Demise formudur. Bunu takiben 1974 ylnda BIMCOnun dzenlemi olduu formlar uygulamada ok rabet grm ve sonradan bunlar temel gemi kiras tip szlemesi halini almtr.

Barecon-A: Klasik gemi kiras mahiyetindeki bu form mevcut gemiler hakknda kullanlmaktadr. Barecon-B: Bir eit gemi finans szlemesi olan bu form genellikle gemi inas hakknda kullanlmaktadr. yle ki, bir finansman kuruluu gemi yaptrmakta ve malik olarak sicile tescil ettirmekte bu srada gemiyi kiraya vermektedir. Barecon-89: Barecon-A ve Barecon-B formlarnn bir karm zelliindedir. Hem mevcut gemiler hem de yeni gemi inas ile ilgili eitli alternatifler iermektedir.

Gemi tahsisi szlemelerinde yani fiili olarak belirli bir hacmin kontrolnn devredilmesi sonucunu douran gemi kiras szlemesinde kirac, gemi malikinden zilyetliini devralm olduu gemiyi kendi adna kullanma hakkna sahip olmaktadr. Geminin hemen hemen tm kontrol kiracya gemekte hatta

Gemi letme Mteahhidi olarak donatan statsne sahip olmaktadr. Gemi kirasnda en nemli husus gemi iletme mteahhidinin hem geminin zilyetliini hem de teknik ve ticari kontroln zerine alabilmesidir.

Gemi Tahsis Szlemeleri

Uygulamada 2 tr gemi kiras szlemesi mevcuttur.

1. Bareboat Charter: Bu tr gemi kirasnda gemi iletme mteahhidi gemiyi ya personeli ile birlikte
kiralamakta ya da bunlar sonradan tahsis etmektedir. lk halde, var olan hizmet szlemeleri gemi mteahhidinin stne gemekte ikinci halde ise, hizmet szlemeleri bizzat gemi iletme mteahhidi tarafndan yaplmaktadr. rnek; Barecon-A, Barecon-B, Barecon-89

2. Charter By Demise: Bareboat Charter ile benzerlik gsterse de nemli bir fark bulunmaktadr.
Buna gre taraflar Bareboat charter formuna koyacaklar bir MANEGEMENT AGREEMENT (Ynetim Anlamas) klozu ile szlemeyi Charter By Demise ekline dntrebilmektedirler. Bu durumda gemi maliki, gemi iletme mteahhidini temsilen donatma, bakmn yapma ve mrettebatn temin etme ykml altna girmekte karlk olarak da kendisi iletme cretine (Management Fee) hak kazanmaktadr. Charter By Demise bu hali ile zaman charterna yakn bir szleme olmakta ve fiilen teknik fonksiyonlar ile ticari fonksiyonlar birbirinden ayrlmaktadr. Ancak demise charter halinde zilyetliin gemi iletme mteahhidine gemesi, bu tr zaman charterndan belirgin bir ekilde farkllatrmaktadr. Gemi iletme mteahhidi eer gemiyi deniz ticaretinde kullanmaz ise kanunen gemi iletme mteahhidi vasfn kazanmaz. Zaman Charter le Charter By Demise Arasndaki Farklar

1. Charter By Demisete gemi mteahhidi geminin zilyetliini muhafaza eder, ancak Zaman Charternda
zilyetlik gemi malikindedir.

2. Zaman Charternda ise gemi sahibi ticari ve teknik kontrol elinde tutar. Ancak Charter By Demisete
gemi mteahhidi geminin ticari kontrolne sahiptir 3. Charter By Demisete gemi satlsa bile szleme geerlidir ancak Zaman Charternda geminin yeni sahibi szlemeyi feshedebilir. 4. Demisete vergiyi gemi mteahhidi, Zaman da ise gemi sahibi der.

Navlun Szlemeleri
Time Charter (Zaman Charter): Geminin belirli bir sre iin tatana tahsis edildii charter szlemesi trdr. Voyage Charter (Sefer Charter): Geminin belirli bir sefer iin tatana tahsis edildii szleme trdr. Trip Charter (Sreye Tabi Tolculuk Szlemesi): Trip Charter Szlemelerinde gemi belirli bir seferi yapmak amacyla belirli bir sre iin tatana tahsis edilir. Mrekkep Yolculuk Szlemeleri: Mrekkep yolculuk szlemelerinde gemi belirli bir sre iin tahsis edilir. Ancak bu sre dhilinde tayandan belirli bir sefer gerekletirmesi istenir. Miktar Szlemesi: Miktar szlemesinde ise tayan mrekkep charterndaki ekilde ancak daha uzun sre dhilinde belirli miktardaki yk tamay taahht eder. rnek olarak Bir rafinerinin belirli bir srede ihtiyac olan ham petroln tanmas iine dair szleme verilebilir. Burada ayn szleme altnda birden fazla gemi kullanlabilmektedir. 1) Time Charter 1-a Trip Charter 2) Voyage Charter 2-a Consecutive Charter 2-b Contract of Affreightment

1) ZAMAN ARTER (TIME CHARTER)

Zaman arternda gemi sahibi ve kirac belirli bir sre (gn, ay, yl) zerinden anlar. Ykn miktar, cinsi, ykleme ve tahliye limanlar bu cret zerinde etkili olmaz. * Yakt masraflar, liman giderleri, ykleme ve tahliye masraflar, klavuzluk ve acente masraflar ve navlun kiracnn sorumluluundadr. * Tayann masraflar ise geminin amortisman, sigortas, personel ve kumanya giderleri vb. sabit saylabilen giderlerdir. * Masraf dalm genel olarak bu ekildedir. Her C/P ye gre farkl olabilir. * Zaman charternda szlemeye gre tatan genelinin ticari kontroln eline almaktadr. * C/P deki snrlamalar erevesinde tatann ticari bakmndan kaptana talimat verme yetkisi bulunmaktadr. * Bylece kira szlemesi sresi ve artlar dhilinde tanacak yk ile ykleme ve boaltma limanlarn tayin etme hakkna sahiptir. Time Charterda tayan asndan geminin sefer ve liman says n planda nem tamaktadr. Bu nedenle time charterlarda genelde gemi tarafnn sebep olaca zaman kayplarn dzenlemeleri nem tar. Buna gre zaman charternda tayann kusurundan kaynaklanan veya geminin elverililiinin yitirdii dier sebeplerden dolay kaybedilen sreler iin navlun demeyeceini ortaya koyan klozlara artlara yer verilmektedir. Zaman charternda tayan iin dorudan doruya srenin kymeti bulunduundan dolay geminin szlemedeki yk tama taahhdn yerine getirememesi srasnda geen zaman kendisi iin dorudan doruya zarar demektir. Gecikme riskleri asndan geminin kullanaca ve corafi snrlar nemli kriterlerdir. * Her iki tarafn kontrolleri dndaki gecikme riskleri olutuunda zaman charter tayan avantajl olup bu risklere katlanmas gereken tatandr. Zaman artrnda Geminin zelikleri Konusu Byk nem Tamaktadr: nk tatan yakttan ayrca sorumlu olduu iin geminin yakt tketimi konusunda bilgili olmak ve bununla ilgili konular ayrntl bir ekilde zaman charternda belirtilmesini salamaldr. Time charternda nem tayan bir dier nemli konu ise geminin hzdr. Geminin hz belirlenen srede sefer saysn etkiler. Zaman charter szlemelerinde en ok ihtilafa dlen konular yakt tketimi, hz ve geminin bakm tutumu ile ilgili konulardr. Zaman charternda geminin teknik fonksiyonlar el deitirmediinden dolay geminin bakm tutum sorumluluu tayandadr. Employment Klozu: Demise Charter ile Zaman Charternn karmasnn sebebi olup buna gre kaptann, gemi maliki tarafndan atanmasna ramen acenta ve dier benzerleriyle ilikisinde kiracnn talimatlarna bal olacan belirtmektedir.
Captain crew although appointed by the Owner shall be under the order and direction of the Charterer as regards employment agency and other arrangement.

Time charter ile Demise Charter Arasndaki Fark : Demise charter bir gemi kirasdr. Time charter ise ykn tanmasna dair bir szlemedir. Yani esasen time charter bir navlun szlemesidir. Demise charter szlemesinde geminin ticari ve teknik fonksiyonuna kirac/tatan sahiptir. Ancak time charterda bu zilyetlik sadece ticari fonksiyonlarda olup szlemede ngrld ekildedir. Employment klozu kiracya, tekrar nc ahslarla yk tama szlemesi yapma hakkn verir. Bu nedenle time charter demise charter ile kartrlmaktadr. Ancak bu kloz geminin teknik fonksiyonlarnn zilyetliini kiracya devretmez. C/Pde aksine bir hkm yok ise. TAIYAN => C/P => TAITAN (KRACI) => B/L => TAITAN(YK SAHB) 1-a ) Trip Charter (Sreye Tabi Yolculuk Szlemesi) Sreye tabi yolculuk szlemesinde belirli bir yolculuun seferin szlemesinde ngrlm olan sre dahilinde yaplmas sz konusudur. Yolculugun uzamas halinde alan sre iin tayan tatandan ek navlun creti isteme hakkna kavumaktadr. Szlemede aksine bir kayt yoksa alan gnler iin gn bana navlun devam ettirilebilir. Dier taraftan taraflar anlamsa farkl bir navlun kriteri de uygulayabilirler. Sreye tabi yolculuk szlemesi charter hukuku uygulamasnda ve literatrnde kalplam bir szleme tr deildir. Trip charter szlemesi uygulamada kullanl itibariyle zaman charterinin bir alt trdr. Ve hemen hemen daima bir zaman charter partinin tadil edilmesi sonucunda ortaya kmaktadr.

Bu nedenle zel bir tip forma sahip deildir. Taraflar charter partiye gerekli klozlar eklemekte ve zellikle geminin tahsis edildii srede belirli bir yolculuun gerekletirileceini ortaya koymaktadr. Bylece yakt masraflar, liman cretleri gibi kalemler tatann sorumluluunda yer almakta geminin sre dahilinde, gemi kaynakl sebebler nedeniyle tama faaliyetini yerine getiremedii gnler karl navlunun toplam navlundan indirilecei n grlmektedir. Trip charter szlemesi sefer charterinin tayan bakmndan sakncalarn ortadan kaldrmak iin yaplmaktadr. Yani zaman charteri szlemesi gecikme rizikosunu tatana devredecek ekilde deitirilmektedir. Gemi tatana belirli bir sre dahilinde ve belirli bir yolculuu gerekletirmek iin tahsis edilmektedir. Bunun anlam szleme kuruluu annda tayann pazarlk gcnn tatana kyasla daha kuvvetli olduudur. Sefer charteri ile zaman charteri arasndaki ayrmlar navlunun belirlenmesine gre ve gecikme riskinin hangi tarafta olduuna gredir. Trip charter szlemesinde her iki zellik yan yanadr. Navlun zaman zerinden belirlenir. Ve gecikme riski tayandan tatana devrolmaktadr. Ayrca sefer charterinde olmayan tayann ek navlun creti isteme hakkna kavumaktadr. 2-) VOYAGE CHARTER (SEFER ARTER) Sefer charteri szlemesinde tayan, tatana gemisinde tama kapasitesi tahsis ve buraya konacak ykleri tamay taahht etmektedir. Doal olarak tatann da alt tama szlemesi yapmas mmkndr. Sefer charterinde geminin teknik kontrol tayanda olup ticari fonksiyonlarn kontrolnde tayandadr. Sefer charteri szlemesinde tatann ticari ynde kaptana talimat verme yetkisi bulunmamaktadr. Sadece eer szlemede limanlar belirli bir blge dahilinde seilecekse bunun iinden liman veya limanlar semeyi ve navlun hesabna kriter tekil eden deerler deieceinden dolay aradaki fark vermek ve ayrca tayann onay artyla yolculuk srasnda boaltma liman deitirmeyi talep etme hakkna sahiptir. Sefer charteri szlemesinde tatann hacmi kontrol imkan asgari seviyededir. Szlemede belirlenmemi olduu takdirde kendisi sadece burada kullanlan ifade paralelinde ykn cinsi ve miktarn deitirebilmektedir. Sefer charteri szlemesinin balca ayrc unsuru srenin nemli olmamas yaplacak seferin n planda olmasdr. Szleme sresince oluacak zaman kayplar riski tayann zerinde olduundan dolay sefer charteri szlemesi yk tarafnn sebep olaca gecikmeler dzenlenmektedir. zellikle geminin limanda geirecei sreler szlemede ayrntl olarak yer almaktadr. nk tayan ile birlikte tatannda faaliyet gstermesi gerektii ykleme ve boaltma safhalarnda oluan gecikmeler szleme kuruluu srasnda navlun hesabna katlamadklarndan tayann aleyhine sonu verecek ve buna bal olarak geminin limanda faaliyetlerinin sona ermesine kadar tatana hazr olarak tutulmas tehlikeye girecektir. Sefer charterinde Off-Hire tr klozlara yer verilmemektedir. nk gecikme rizikolar tayan zerindedir. Sefer charterlerinde navlun, tanan ykn -tonaj/hacmi- zerinden hesaplanmaktadr. Ancak yine de geminin kullanld mesafe ve corafi snrlar ile gecikme riskleri nemli birer kriter tekil etmektedir. Sefer charterinde seferin beklenenden uzun srmesi durumunda navlun yke gre belirlendiinden geminin az kullanlmas sebebiyle navlundan bir indirim sz konusu olmayacaktr. Bunun yan sra navlun miktarnn gtr olarak ( lump sum ) belirlendii sefer charteri szlemelerine rastlamak mmkndr. Sefer charterinin navlununa kullanlacak yakt da dahildir. Sefer charteri szlemesinin taraflar arasnda ki masraf dalm, zaman charteri szlemesine gre ok daha farkldr. Szlemede tayan hemen hertrl masraf kaleminden sorumludur. Sigorta, iletme masraflar, genel harcamalar, gemi adam cretleri, yakt, liman ve kanal gei cretleri, ykleme ve boaltma masraflar (Fiost hali istisna olmak zere) . 2-a) Mrekkep Yolculuk Szlemesi (Consecutive Charter) Bu szleme ile tayann gemisini belirli bir sre dahilinde genellikle ard ardna birden fazla sefer yaplmas amac ile tatana tahsis etmesi anlalmaktadr. Szleme ile tayan geminin zilyetliini korumaya devam etmekte olup belirli bir tamay taahht etme sebebi ile bu szleme bir navlun szlemesidir. ki tiptir: 1. Geminin ykleme iin baka bir limandan geldii haller 2. Birden fazla yolculuu kapsayan szlemeler Mrekkep yolculuk szlemesi balangta sefer charteri szlemesine zel bir kloz ekleyerek ve daha evvelden zellikleri belirtilmi olan yolculuun kararlatrlm cins ykn tanmas iin seferin ka kere tekrarlanacana bunlar arasnda geminin boaltma limanndan ykleme limanna dn yolculuunda bo ambarlara yk alnamayacana, burada sadece safra (balast) tanacana ilikin bir kloz eklemektedirler. Uygulamada bu tr tamacla mekik seferi de denilmektedir.

En ok tanker tamaclnda ihtiyalar karlayan szlemelerdir.Yan sra demir cevheri ve kmr bata olmak zere kuruyk tamaclnda da bu tr sk kullanlmaktadr. Gnmzde byk petrol irketleri kendileri iin zel mrekkep yolculuk charter parti formlar gelitirmelerdir.Yeni tr szlemelerin konusu klasik szlemelerden farkl olarak ka seferin yaplaca belirsiz ve genel bir sre verilerek sefer says bu sre dahilinde mmkn olduu kadar fazla yolculuk eklinde ifade edilmektedir. Yukardaki bilgilerden grld gibi szleme zaman charteri ile sefer charteri arasnda bir yerdedir. Ancak szlemede gecikme rizikosu tayann zerinde olmakta, ayrca off-hire klozu veya bu paralelde bir dzenleme yoktur. Szlemede gecikme ile ilgili olarak yk tarafndan kaynaklanabilecek sebepler ile her iki tarafn kontrolleri dnda meydana gelebilecek konular bulunmaktadr. Mrekkep yolculuk charterinda gemi sadece szlemenin kuruluu annda deil belirtilen sre dahilinde yaplacak seferlerin her birinin balangta elverili ve szleme artlarna uygun olmaldr.Her ne kadar belli bir sre tayin edilmi ise de szlemeye gre navlun tanan yk zerinden hesaplanmaktadr. Pimanlk navlunu: Tatann szlemeden caymas halinde tayana denmesi gereken navlun miktardr. Tatan szlemeden caydnda eer gemi yk almak iin farkl bir limana gidecek ise pimanlk navlunu szlemedekinin 2/3 eer bu limanda bulunuyorsa pimanlk navlunu szlemeye gre hesap edilecek navlunun yars olacaktr. 2-b) MKTAR SZLEMES (Contract of Affreightment) Deniz ticaretinin gelimesi ile balantl olarak 20 yy 2.yarsnda uygulamada ki yeni ihtiyalara karlk ortaya kmtr. Miktar szlemesinin konusu hacim zerinden belirlenen navlun karlnda belirli bir belirli bir miktar ykn belirli bir sreyle birden fazla gemi ile tanmasdr. nemli olan konu szlemedeki belirli miktar ykn tanmasdr. Tamaya tahsis edilmi gemi ya da gemiler iin arada baka sefer yapmak mmkndr. Ayrca seferlerin ard arda olmas zorunlu deildir. Miktar szlemesi dorudan doruya FOB veya CIF bir sat ile balantl olup tatan ya da ilgili kurum byk bir ekonomik gce sahip olmaktadr. rnek olarak szlemeye konu miktar bir petrol rafinerisi ya da demirelik fabrikasnn 5-10 yllk ihtiyalarn karlayacak bir miktardr. Baz szlemede kesin olarak belirlenirken baz szlemelerde ise asgari ve azami snrlar belirlenmektedir. rn 1: bir tayan A limanndan B limanna 2 yl iinde 200- 250 bin ton buday tamay taahht eder. rn 2: tayan tatann 1 sene zarfnda ihra edecei tm otomobilleri tamay taahht eder. Miktar szlemeklerinde taraflar sre ve yk zerinden anlarken bazen seferlerin balanglar da belirlenmeyebilir. Eer konu yk miktar bir tayan iin fazla ise birden ok tayan ortak taahhtte bulunabilmekte veya tayan kendisi szleme yaparak ek tonaj temin edebilmektedir. * miktar szlemesinin gze arpan balca zelliklerinden birisi gemiler asndan aranan artlarn genel hatlaryla belirtilmesidir. * miktar szlemesinin tayan iin en nemli avantaj, gemilerini uzun bir sre istihdam etme imkan bulabilmesidir. * miktar szlemesinin tatana salad avantaj ise, uzun bir sre navlun piyasasndaki dalgalanmalardan uzak kalmaktr. Miktar szlemesinde tayan belli bir tamay taahht ettii ve geminin zilyetliini korumaya devam ettii iin szleme bir navlun szlemesidir. Miktar szlemeleri navlun yk zerinden hesapland ve gecikme rizikosuna tayan katland iin sefer charterinin alt tr olarak snflandrlmaktadr. Mrekkep yolculuk ve miktar szlemelerinde taraflar belli bir sre dahilinde belirli bir ykn tanmas hususunda anlamaktadr. Ancak her iki charter szlemesini ayran en nemli husus szlemeye konu geminin kendisi ile ilgilidir. Mrekkep yolculuk charterinde klasik bir sefer charteri szlemesi olmas sebebiyle gemi btn zellikleriyle ferdiletirilebilir. Bylece tayann eer szlemede ikame-subtitution klozu yok ise baka bir gemiyi kullanma imkan da yoktur. Yani bir sebeple gemi zayi olursa mrekkep yolculuk charteri imkansz hale gelir. Miktar szlemesinde ise tayan szlemedeki artlara uymas kaydyla baka bir gemi ile tama yapabilmektedir. CHARTER SZLEMESNN KURULUU Charter szlemesinin kuruluu herhangi bir ekil artna tabi deildir. Uygulamada taraflar broker firmalar bulutururlar. Genellikle standart formlar zerinde ihtiyalara gre deiiklikler yaparak szlemeleri olutururlar. C/P szlemesinde nemli olan nokta szlemenin ispat fonksiyonunun bulunmasdr. Yani ispat fonksiyonu bulunan ve hukuken her iki tarafn da talep edebilecei bu formlara C/P denilmektedir. Dolaysyla C/P szlemesi taraflarnca imzalanmam hatta yazya dklmemi olsa dahi (ispat edilebildii lde) taraflarn balayacaktr. Bu nedenle gemite teleks veya faks ile hazrlanan szlemelerin varlklar hakknda phe yoktur. Tayan ile tatann kendi aralarnda veya

broker kullanmak suretiyle szlemenin unsurlarn belirledikten sonra ortaya kan belgeye fixture ya da fixing letter ad verilmektedir. Buna karlk C/P szlemesinin meydana gelmesi bakmndan taraflarn ekil artn ortaya koymas mmkndr. rnein Subject To Contract ( Kontrata Bal ) gibi kaydn szlemede/fixture bulunmas halinde szlemenin kuruluu zerinde anlalmas standart C/Pnin ya da taraflar arasnda zel olarak hazrlanan metnin imzalanmasna kadar ertelenmi olur. Dier art eitleri: Subject To Survey - Srveye Bal Subject To Shipper Gndericiye Bal Subject To Goverment Permission Hkmet znine Bal Subject To Contract Kontrata Bal Taraflarn fixture da STEM: Subject To Enought Merchandise Being Avaible (Ykn Hazr Olmasna Tabi) artnda anlamalar halinde szlemenin kurulduu phesizdir. Szleme artn yerine gelmesi halinde ifa edilebilecektir. Bunun yannda STEM verilmezse szleme gerei bu tayana teklif iin red cevab almadan baka bir gemi tahsis edilmesi mmkn deildir. Yani tatan stem halini ortadan kaldrmak iin mmkn olduu kadar abuk bir ekilde ykleten ile temasa gemesi ve yk teyidini almas gerekmektedir. Bunun sebebi ayn anda birka tayanla temasa geip hepsini stem artna balamak ve bunlar bekletmek sureti ile en ucuz navlun birimini elde etmeye almak veya balantda olan bir gemi olmasna ramen bu geminin pozisyonu kesinleene kadar dier gemiyi de elde tutmaya almak ya da geminin yk bakmndan teknik ya da bulunduu corafi konuma hi dikkat etmeden stem artna bal olarak szleme yapmak. Ancak sonradan zellikleri ya da yeri tutmuyor gerekesi ile gemiyi drmek vb. ktye kullanlmalar engellemek iin stem artnn sresinin tayanlara mmkn olduunca ksa tutulmas tavsiye edilir (En Fazla 12 Saat). Stem artnn ktye kullanlmas halinde bu nedenle zarara urayan tayann buna sebep olan tarafa kar tazminat talebi sz konusu olmaktadr. Subject To Details : Taraflar szlemenin esasl noktalar zerinde anlam olmalarna karlk yan noktalarn eleri brakmlarsa szlemede Subject to details kayd dlr. Esasl ve yan noktalar arasnda belirginlik salamak iin BIMCO tarafndan 1969 ylnda bir tavsiye niteliinde belge yaymlanmtr. Recommended Principles For The Use Of Parties Engaged in Chartering And Ships Agengy Procedure Bu Belgeye Gre Esas Noktalar unlardr: A- Kuru Yk - Taraflarn isim ve ikametgahlar - Geminin bandras, klas, ad ve zellikleri - Ykleme ve boaltma limanlar - Bekleme sresi / Kanelo tarihi - Ykn ayrntl tarifi - Ykleme boaltma artlar - Varsa srastarya creti ve hzlandrma pirimi birimi - Navlun birimi ve deme ekli - Komisyonlar - Charter party tipi ve yaplan nemli ilaveler zaman hesaplama klozu - zel hallere gre eklenen artlar B- Petrol vb C/P - Adakiler dahil olmak zere - Bekleme sresi tahsisi (laytime allowance For all purposes) - Navlun birimi (worldscale vb bulunmas artyla) * Miktar charter szlemelerinde gemi ile ilgili detaylar yer almayabilir. C- Zaman Charter - Taraflarn isim ve ikametghlar - Geminin ad ve iade tarihi, yeri veya sresi - Tanacak yk, ticaret snrlar - Teslim ve iade annda gemide bulunacak olan yaktn tr ve miktar, fiyat - Navlun birimi deme ekli - C/P tipi ve yaplan nemli iadeler Genel olarak szlemenin ayrntlar yukardakilerin dnda olan artlardr. Eer szleme Subject to detailes artna bal ise balayc olmaz.

Gemi Sahibi ( Tayan)

(Bareboat) (Voyage ) C/P (Time/Demise)

Asl Tayan

Asl Tama Szlemesi (Head Charter)

(Disponent Owner ) Mteahhit (Tatan) (NVOCC) Non-Vessel Owning Common Carrier

(Voyage) C/P (Time) Alt Tama Szlemesi Sub-Charter Voyage C/P Time Alt Tayan

Yk Sahibi (Tatan) Alt Tatan

Alt Tayan Asl Tatan (Grnte Donatan)

ASIL VE ALT TAIMA SZLEMES

Tayan ve tatan arasnda akdedilmi C/P szlemesi asl tama szlemesidir. * Tatann yapt tama esnasnda ek tonaj ihtiyac domas durumunda bir alt tama szlemesi yaparak bu ihtiyac karlamas mmkndr. Alt Tama Szlemesi: Genel olarak alt tama szlemesi tatann fiili olarak ykle ilgili durumunda olmad buna bal olarak konimento dzenlenmesini talep hakknn 3. bir ahsa ait bulunduu navlun szlemesidir. Asl navlun szlemesi gereince denecek olan navlunlar ; Charter navlunu (Freight) alt navlun szlemesi gereince denecek olan navluna subfreight, alt tama navlunu, konimento navlunu (Bill of Lading Freight) denir. * Alt tama, konimento navlunu dierinden yksek olduundan aradaki bu fark tayann(mteahhit) kar olarak ortaya kmaktadr. Alt tama szlemesinde asl navlun szlemesine gre daha geni snrlar izilmesi mmkn deildir. Alt Tama Szlemelerinin fas Bakmndan Taraflarn Faaliyet Sahalar; a- Asl tayann faaliyet sahas a-1) Denize, yola, yke elverililiinin salanmas a-2) Geminin seyri ve geminin sahas b- Alt tayann faaliyet sahas Genellikle tatan alt tatann yke ilikin olarak verdii talimatlar. Seilen liman ve rhtmlar, szlemenin ekline gre ykn yklenmesi, istiflenmesi ve boaltlmas, gverte yk gibi konular bu sahadadr. Ek Bilgi: Incoterms (Uluslararas Teslim Terimleri) EXW = Fabrikada Teslim FOB = Bordada Teslim (hra) CIF = thalat 2010 Aralk 13 eit 2011 Ocak 11 eit FIOST = Free in, out, stowage, trimmed (Stevedore Sorumlu Armatr Deil) LINER IN LINER OUT (Armatrn Sorumluluunda) Astarya: Ykleme ve boaltma iin ngrlen sreye denir. (Laydays) Srastarya: Astarya sresinin bitiminden sonra geen ek sreye denir. Demuraj: Armatrn gemisinin gecikmesinden dolay C/Pde anlalan ekilde istedii tazminattr. Dispe: Astarya sresinin bitiminden nce ykleme ve boaltmann bitmesinden dolay armatrn kiracya verecei crete denir. Yani C/Pdeki anlamaya gre eer ykleme ve boaltma kararlatrlan sreden daha nce tamamlanrsa kirac dispe ad verilen ve genelde C/Pdeki srastarya miktarnn yarsna eit olan ve dispe ad verilen bir tazminat almaya hak kazanr. Kanello: Seferi iptal etme hakk. Standart Charter Party Formlar: Uygulamada charter szlemeleri genellikle charter party ad verilen standart formlar zerinden kurulmaktadr. Bu kullanmn uygulamada birok faydal yn vardr. Taraflar ayrntlar zerinde zaman kaybetmek yerine sakncalar gnn artlarna gre bertaraf edilmi bir metin zerine anlap gerektii lde metne ekler yapmaktadrlar. Dier bir avantaj da benzer tamalar arasnda navlun ve srastarya creti gibi konularda denge kurulmakta ve kyaslama mmkn olmaktadr.

Bir dier faydal yn de kanunlarla salanmas mmkn olmayan uluslararas hukuk birliine bu yol ile ulaabilmesidir. Genellikle belirli charter partyler belirli bir blgede yaplan ya da belirli bir yk iin gerekletirilen tm tamalar iin kullanlabilirler. Sayca sefer charter partyleri zaman charter partilerinden fazladrlar. Tm charter partyleri 3 genel halde snflandrabiliriz. 1. zel Charter Partyler Genellikle tayan birlikleri tarafndan baz hallerde de tatanlar tarafndan hazrlanm olan g dengesi ve menfaatlerin hazrlayanlarn lehine olduu tip formlardr. rnek petrol irketlerinin charter partyleridir.(TEXACO VOY, TEXACO TIME, SHELL TIME, SHELL VOY, MOBIL TIME, MOBIL VOY, RIOTINTO) 2. Sabit Blge / Sabit Yk C/P Bu tr C/Pler kurulularndan kaynaklanan menfaat dengesi nedeniyle srekli kullanm iin rabet grmlerdir. (RUSSWOOD/SOVIET WOOD/BURMA RICE/BALTIMORE BERTH GRAIN FORM C) 3. Denizcilik Kurulularnn C/Pleri Kkl denizcilik kurulular tarafndan hazrlanan gerek anlamda standart C/P gerek anlarda C/P olarak deerlendirilen formlardr. zellikle sabit formlar arayan tayanlarn daha sonra da P&I kulplerinin desteini alan Chamber Of Shipping (Uluslararas Deniz Ticaret Odas) ve BIMCO gibi kurulular iin hazrlanan bu formlar ierik asndan en tutarl ve uygulama alan en geni olan formlardr. GENCON 76 VE 94, BIMCHEMVOY, BIMCHEMTIME, BALTIME, INTERTANKVOY, INTERTANKTIME * Standart formlara taraflarca anlama ile eklenen klozlara rider klozlar denir. Charter Szlemesinde Tayan Sfat Uygulamada sklkla alt tayan szlemelerinde tayann kim olduu konusunda nemli hukuki sorunlar domaktadr. Tayann belirlenmesinde ama, konimento hamilinin zellikle ykn zya ve hasar durumunda tazminat kimden talep edeceini tespit etmektir. Tayan sfatnn belirlenmesinde konimentonun dzenlenme ekline gre u ekillerde incelenir. 1. Tayan vasfnn donatan / asl tayanda olduu haller: Genel kabule gre charter szlemesi sz konusu olduu srece kaptan ya da kaptann verdii yetkiye dayanarak ykleme liman acentesi ve tatan tarafndan imzalanan konimento (on be half of the master) donatan adna dzenlenmi saylmakta bunun sonucunda donatan ile hamili arasnda bir szlemenin meydana geldii kabul edilmektedir. 2. Tayan vasfnn tatan / alt tayanda olduu haller: Szlemede kaptann konimentoyu tatan adna imzalayaca ynnde bir art bulunduu takdirde (master to sign bills of lading as agents on be half of the charterers) bu ekilde dzenlenen bir konimento gereince tama taahhdnde bulunan ve tayan vasfna sahip olan tatandr. Buna karlk uygulamada birok halde tatan, charter szlemesi gereince sahip olduu yetkinin dna karak donatan balayacak ekilde konimento dzenlemektedir. Bunun nne gemek iin baz charter partylerde konimentoyu imzalama yetkisi sadece kaptana verilmektedir. Bu tip sorunlar nlemek iin konimentoda tayan sfatn belirlemek iin bir kloz konulur. (Identity Of CarrierTayann kimlii (IOC)) Genel olarak bu klozla ncelikle tayann, tatan/alt tatan deil donatan olduu ortaya konulmaktadr. Tayann Kimlii (Identity of Carrier)(IOC) Klozu; Bu konimentonun dzenlenmesiyle meydana gelen szleme, tatan ile donatan arasnda yaplm saylr ve donatan geminin elverililii ile ilgili olsun olmasn sadece navlun szlemesinden kaynaklanan ykmllklerin yerine getirilmemesinde ya da kusurlu olarak ifa edilmesinden ileri gelen zya veya hasardan sorumlu olur. Tayan herhangi bir ekilde donatandan baka bir ahs olsa da kanunda ya da bu konimentoda bulunan sorumluluk hakkndaki tm snrlama ve sorumluluk hallerinden yararlanlr. Bunun yannda bu konimentoyu kaptan adna dzenleyen iletme, irket ya da acente bunun ifas bakmndan bir taraf tekil etmediinden navlun szlemesi sebebiyle hibir ekilde sorumluluk altna girmez. * Tatann konimentoya IOC klozunu koyabilmesi iin ncelikle donatann, bu ynde kendisine ak olarak yetki vermi olmas gerekmektedir. nk donatan bu klozun kullanlmasyla taraf olmad alt tama szlemesi nedeniyle sorumluluk altna girmektedir.

Bir ykn tanmasna dair bir tama szlemesini 3 safhada incelemek mmkndr.

1. Ykleme Safhas: Szlemenin kuruluuyla balar ve yklemenin tamamlanmasna kadar

srer. Bu sreye, - tatann ya da onun adna ykletenin yk tedarik etmesi, - eer alt tama szlemesi sz konusu ise, tatann bu szlemeyi yapmas ve alt tatann yk tedarik etmesi, - ykn limana getirilmesi, - bu srada geminin kanello tarihine uygun olarak liman snrlarna gelmesi, - hazrlk ihbarn vermesi, - ykn gemiye alnmas (FIOST, LINER IN / GROSS TERMS artlar erevesinde) - ve burada istiflenmesi gibi hususlar dhildir. 2. Yolculuk Safhas: Yolculuk safhas ykleme faaliyetlerinin tamamlanmas zerine ilk uygun frsatta geminin yola kmasyla balar. Bu sre olaan rota zerinde seyir sonucunda boaltma limanna verilmesi ve burada hazrlk ihbar verilmesi ile son bulur. 3. Boaltma Safhas: Geminin tahliye limannda Hazrlk Mektubu(Notice of Readiness-NOR) vermesiyle balayan boaltma safhas, ykn konimento hamili gnderilene teslim edilmesiyle sona erer. Bu safhaya ykn gemiden yklemedeki artlar erevesine benzer ekilde boaltlmas faaliyetleri dhildir. GROSS TERMS (Brt artlar): Bu seenekte tatan yk gemiye kadar getirmekte tahliye limannda ise konimento hamili buradan teslim almakta ikisi arasnda kalan ykleme, istifleme, dzeltme ve boaltma gibi faaliyetlerin tamam ise tayana devredilmektedir. FIOST (Net Terms): Net artlar olarak da ifade edebileceimiz FIOST dzeninin ngrlmekte olduu dier seenekte ise, ykleme ve boaltma ile ilgili istif faaliyetlerinin tamam tatana ait olmaktadr. * Tayan ve tatan arasndaki charter szlemesinde taraflarn hangi hukuk dzenlerine tabi olacaklarn aralarnda anlaarak koyduklar kloza paramount klozu denilmektedir. rnek olarak Congenbill 94 konimentosunda kloz u ekildedir; a) Bu konimento hakknda yklemenin yapld yerde kanunlatrlm olan konimentodaki baz kurallarn birletirilmesine dair 25 Austos 1954 tarihli Brksel Konvansiyonundaki LA HAYE kurallar uygulanacaktr.

NAVLUN
Navlun charter partyye gre tayann tatann ykn belirlenmi iki liman arasnda tamasna karlk hak etmi olduu alacak mebladr. Ancak tayan asndan navlunun tamam kendisinin kar deildir. Navlun tayann karnn yan sra giderlerin de iinde bulunduu birok bileenden olumaktadr. Bu hali ile navlun, brt navlun olarak tanmlanr. Tayann net kar iinse net navlun denilebilir. * Szlemede yazl olan navlun daima brt navlundur. Bu navlunun ierisinde gider kalemi olarak balca unlar bulunur.

1. Geminin letme Masraflar (RUNNING COST- R/C): Bunlar gnlk harcamalar olup gemi ister
denizde seferde olsun, isterse ykleme boaltma iin limanda bulunsun zorunlu olarak yaplan giderlerdir. Gemi adamlarnn cretleri (Crew Fees), tekne, makine ve P&I sigortalar ve amortisman gibi giderler rnek olarak gsterilebilir. 2. Sefer Srasndaki Giderler: Bunlar her sefere gre deiiklik gsteren giderler olup deiken giderler olup; su, yakt, ya, liman, kanal, ykleme boaltma masraflar saylabilir. Kar olarak hesaba katlan net navlun kalemi ise, piyasann arz talep dengesine gre ekillenmektedir. Bilindii zere sefer charternda navlun, tanan ykn tonaj zerinden tespit edilmektedir. Navlunun belirlenme aamasnda esas alnacak yk miktarnn tayini eittir.

a. C/P de belirtilen miktar (Charter Quantity)

b. Tayana ykleme limannda teslim edilen yk (Intaken Quantity - B/L Quantity ) c. Tayann boaltma limannda teslim ettii yk (Delivered Quantity) Uygulamada ounlukla szlemede yk belirli bir opsiyon dahilinde belirlenmektedir. Bu bazen tayann bazen de tatann opsiyonundadr. rnek olarak: 50000 MT hububat %5 tayan opsiyonunda, 40000 MT nervrl demir %10 tatan opsiyonunda gibi. Bu ekildeki opsiyonel durumlarda navlun opsiyonun kullanlmasna bal olarak deiebilmektedir. MOLOOO: More Or Less Owner Option MOCPHOT: Mor Or Less Charterer Option

* Opsiyon tatandayken tayann bunun kullanmasn gereke gstererek ek navlunu tatandan talep etmesi mmkn deilken opsiyonun tatanda bulunmas ve bu hakkn kullanlmas halinde tatan belirler yk gemiye teslim edemese de opsiyon dahil tm yk gemiye teslim etmiesine navlun demek durumundadr. Zira tatann navlun borcunun yannda bata gelen ykmll gemiye tam ve yeterli yk teslim etmektir. Genel kural olarak navlunun pein ya da avans eklinde denmesi mmkndr. PREPAID : Pein Navlun ADVANCE FREIGHT : Avans Navlun Bu haller dnda navlun, boaltma limannda teslim edilen yk miktarna gre hesaplanr. Uygulamada farkl metotlar belirlenebildii gibi baz szlemelerde demenin yaplmas konusunda alternatifler mevcuttur. Navlun miktarnn ykleme limannda ykn arlnn llememesi ya da taraflarn yk miktarn szlemenin kuruluu annda tam olarak bilmemeleri durumunda navlun miktar gtr olarak hesaplanr. zellikle ktk, demir ve boru tamalarnda kullanlr. Mesafe Navlunu (Pro Rata Freight): TTK nn ilgili hkmleri gereince ; - Yolculuk baladktan sonra geminin umulmayan bir hal yznden zayi olmas nedeniyle szlemenin kanunen sona ermesi. Ve / veya - Yolculuk baladktan sonra kan engeller yznden taraflardan birinin szlemeden caymas hallerinde alan mesafenin tm yolculua oranna gre ve mallarn kurtarlm deerini amamak artyla mesafe navlunu denmesi gerekmektedir. Bu srada ayrca yaplan masraflarn harcanan zamann gze alnan rizikonun ve katlanlan zahmetlerin de dikkate alnmas lazmdr. ngiliz hukukunda mesafe navlunu yoktur. Sebebi de sefer charteri szlemesinin tayann tahsis etmi olduu geminin szlemede belirtilen yolculuu gerekletirmesi artn iermesidir. Charter Partyde Navlunun denmesine likin Terimler: Ykleme limannda tahakkuk/pein deme freight prepaid veya freight payable on shipment Teslim sonunda tahakkuk/teslimde deme freight payable on delivery veya freight to be paid at destination

KONMENTO (Bill of Lading-B/L)

Genel olarak konimento tayan veya tayann temsilcisi vasf ile kaptan yada bu husustaki yetkili bulunan acente tarafndan tek tarafl olarak ve yazl ekilde dzenlenen kymetli bir evrak olup dorudan doruya yk temsil eder. Sonu olarak; Ykn mlkiyetinin devri, konimentonun el deitirmesiyle mmkn olur. Konimentoda tayan, yk B/Lde yazl olduu ekilde ykleme limannda teslim aldn beyan etmekte ve ayn zamanda seferi tamamlayp gemi tahliye limanna vardnda konimento hamiline yk konimento veya bunun atfta bulunduu C/P szlemesindeki artlar erevesinde, konimentoda yazl olduu ekilde ve senedin iade edilmesi karlnda teslim edeceini taahht etmektir. TTK uyarnca 2 tr konimento vardr:

1. Tesellm Konimentosu: Bu konimento, tayann yk teslim almasndan sonra ancak bunun

gemiye yklenmesinden nce dzenlenmektedir. Tesellm konimentosu, genellikle ykn hangi gemiyle tanacann henz belli olmad hallerde kullanldndan C/P szlemelerinde nadiren grlmekte daha ok tarifeli tamalarda kullanlmaktadr. Ayrca ou zaman tesellm konimentosu deniz ar satlarnda akreditif artlarna ters dtnden bankalar gerekli ilemleri yapmak ve transferleri gerekletirmek iin tesellm konimentosunu kabul etmemektedirler. 2. Ykleme Konimentosu: Ykn belirli bir gemiye yklenmesinden sonra dzenlenen konimento tr olup deniz ar satlarnda bankalarn kabul ettikleri konimento eklidir. Konimento le Charter Szlemesi Arasndaki liki: Tayan ile tatan arasnda C/P sz konusu iken tatan yapt alt szlemelere dair dzenledii konimentolarla tayan alt tatan ile muhatap haline getirmektedir. Bu iki szleme arasndaki uyumazlk durumlarnn nne geebilmek iin genelde konimentolarda C/P hkmlerine atfta bulunulmaktadr. Bu atfta, biri genel ikisi zel olmak zere ama vardr. Atf klozunun genel amac, C/Pde bulunan artlar koimentoya geirmek, bir bakma bunlar tatann yerine veya tatann yannda konimento hamiline kar da kullanabilmektir. Atf klozunun zel amalarndan ilki yk teslim alm olan gnderileni navlun

10

borlusu haline getirmektedir. Klozun dier zel amac ise srastarya creti konusunda birden ok konimento hamili arasnda mteselsil sorumluluu oluturmaktr. Konimento le C/P artlar Arasndaki Farklar: Kaptann kendisine sunulan konimentoyu C/P szlemesinin artlarna gre tayan daha ar bir sorumluluk altna sokmas ve/veya daha kstl imkanlar salamas halinde imzalamakla ykml olup olmayaca ve byle bir konimento imzalanmsa bunun tayan aleyhine bir sonu meydana getirip getirmeyecei uygulamada sklkla karlalan sorunlardandr. Bunu nlemek amacyla baz C/Pler ancak belirli konimento formlarnn kullanlmasna imkan vermektedirler. Bu durumda tayann kaptana imzaya sunduu konimentolarn ihtilaf yaratmas engellenmektedir. Baz C/Pler ise belirli tr konimento olmas artn aramamakta sadece konimentonun dzenlenmesi sonucunda C/P ile kurulan dzene HALEL gelmemesini art komaktadrlar. Klozdaki arter szlemesine halel gelmemesi ifadesi ile konimentodaki artlarn, charter szlemesindeki artlara aykr olmamas kastedilmemekte, tayan ile tatan arasndaki ilikide konimentonun deil charter szlemesinin geerli olmaya devam ettiinin nemi vurgulanmaktadr. * Trk Hukukunda konimento dzenlemesi ile charter szlemesinin deitirilmi olmayaca tayan ile tatan arasnda sz konusu C/P hkmlerinin geerli olaca kabul edilmektedir.

HAZIRLIK MEKTUBU (NOTICE OF READINESS-NOR)

Gemi C/P artlar dahilinde ykleme ve boaltma faaliyetlerine hazr olmasn ve uygun bir yere ulamasn takiben hazrlk ihbarn verir. Eer szlemede aksi bir art yoksa bekleme sreleri tm hukuk sistemlerinde ve uygulamada ihbarn verilmesiyle balar. Hazrlk ihbarnn fiili amac, ykleyicilere son hazrlklarn tamamlamak iin verilen frsattr. Hukuki amac ise bekleme srelerinin balamasn salamaktr. Bu nedenle NOR un yazl veya kanunen ispatlanacak ekilde yaplmasnn gereini unutmamak gerekir. Kanuni dzenlemeye gre NOR un alma saatleri dahilinde yaplmas gerekir. Bu saatlerin dnda veya tatil gnlerinde verilmi ise, ihbar bunlar takip eden ilk i gnnde yaplm saylr. Her iki halde de TTK dzeninde starya sresi ihbarn ertesi gn balar. Ancak starya sresi alma gn sayldndan kanun hkmlerinin ihbar takip eden ilk alma gn olarak kabul edilmesi gerekir. Uygulamadaki C/P ler asndan farkl NOR verilii ve starya sresi balanglar mevcuttur ve bunlar C/Plerde ayrntl yer almaktadr. Genel olarak incelendiinde normal olan ihbarn LayCan eklinde tanmlanan ve expected ready to load ile cancelling date bilgileri arasnda bulunan bir zaman diliminde verilmesidir. hbar Sresi: Bir ok szlemede farkl ekilde dzenlenmektedir. Ancak TTK da kanun hkm emredici olmadndan kanunen bir i gnne eit olan ihbar sresi C/P de taraflarca deitirilebilmektedir.

STARYA SRES
Geminin geerli bir ihbar vermesinden ve varsa ngrlen ihbar sresi, bitiminden sonra bekleme srelerinin ilk paras olan astarya sresi yani ykleme boaltma sresi ilemeye balar. Bu srenin belirlenmesinde tanan ykn cinsi geminin ve limann elleleme ekipman kapasitesi ile taraflarn birbirine olan kudreti nemli rol oynar. Taraflar C/P ye gn veya saat olarak ykleme - boaltma srelerini yazabilirler. Starya sresi ykleme- boaltma kapasiteleri belirtilerek de belirlenebilir. Bu tr hesaplamalar uygulamada ksrl kmaktadr. Ayrca hesaplamada her ambar iin gnlk tonajda belirlenebilir. (per hatch per day) Starya srelerinde ignleri, WORKING DAYS (SHEX), kesintisiz gnler ise RUNNING DAYS (SHINC) olarak ifade edilir. alma gnleri ve ihtilaflarn ortadan kaldrmak iin de aadaki ekilde aklanr. Working day of 24 hours : 24 saatlik alma gn Working days of 24 consecutive hours: birbirini takip eden 24 saatlik alma gnleri.

SRASTARYA SRES
Szlemede belirlenmi olan starya sresinin bitiinden sonra taraflarn szlemeye srastarya kaydn koymu olmalar artyla srastarya sresi ilemeye balar.

DISPATCH MONEY (HIZLANDIRMA PRM)

11

C/Pde yer almas artyla, ykleme boaltma faaliyetlerinin starya sresi bitmeden tamamlanmas halinde ykle ilgiliye (kiracya) tayan tarafndan denen bir mebla, dier bir ifade ile geminin zamanndan evvel yola kmas ya da tahliye limannda serbest kalmas karlnda doan tatan lehine bir cret hakkdr. Genellikle az sayda C/P de dzenlenmitir. Limanlara gre farkl kullanm vardr: D.L.O : Dispetch Money for loading port(s) only D.D.O: Dispetch Money for discharging port(s) only D.B.E: Dispetch Money payable at both ends Uygulamada genellikle hzlandrma priminin yarm srastarya cretine eit olduu dzenlenmektedir. Ancak farkllklar mevcuttur. Demuraj: Srastarya durumunda kiracnn gemi sahibine dedii mebladr. C/P ve Konimentoda (B/L) Kullanlan nemli Ksaltmalar: Srastarya cretlerinin hesaplanmasnda kullanlr. SHINC: Sundays / Holiday Included SSHINC (OR SATSHINC): Saturdays/ Sundays/ Holidays Included SHEX: Sundays/Holidays Excluded SSHEX: Saturday/Sundays/Holidays Excluded *-----------* WIFPON: whether in free pratique or not WIPON: whether in port or not WIBON: whether in berth or not WCCON: whether customs cleared or not WWWW: WIBON , WCCON , WIFPON , WIPON *-----------* WP : weather permitting WPD :weather permitting day WWD :weather working day PWWD: per weather working day *** GENCON 94 C/Psinde starya sresi len 12:00ye kadar ihbar verilmesi durumunda saat 13:00 de, eer 12:00den sonra verilmise takip eden ilk i gn saat 06:00da ilemeye balamaktadr.

BROKER
CHARTERING BROKER: Broker piyasadaki artlara gre gemi yk ve yk bakmndan arz ve talebi bildiinden dolay taraflar araclk ederek bir araya getiren ve bu ekilde szlemenin oluturulmasn salayan kiidir. ki tip brokerden sz edilebilir.

1. Bamsz Broker (INDEPENDENT BROKER): Hukuken taraflardan hibirine ticari herhangi bir
sfatla daimi bir surette bal olmakszn cret karlnda ticari ilere ynelik szlemelerin akdi hususunda taraflar arasnda araclk yapan kiidir. Bu statdeki bamsz brokerin ykmll bir taraftan ald bilgi ve teklifleri dier tarafa aktarmakla snrl kalmaktadr.

2. zel Yetkili Broker (Exclusive Broker): Uygulamada baz tayanlar (gemi sahipleri) ilettikleri
gemilerin C/P balantlar iin belirli bir brokere zel yetki vermektedir. Gemi tahsisi bu brokerler araclyla yaplmaktadr. Ayn durum tatan, ykleten veya gnderilen bakmndan da sz konusu olabilmektedir. Bu tip brokerlik bal altndan dolay bir nevi acente gibi dnlebilir. Taraflarn anlaarak C/Psi akdetmelerinden sonra brokerin grevi sona erer. Ancak bu sre zarfnda brokerin, grevini gerei gibi ifa etmemesi ve ihmal gibi kusurlu hallerinde kanunen cret ve masraf talep etme hakk bulunmamakla birlikte oluabilecek zararlarn brokerin davranndan kaynakland ispatland takdirde tazminat demekle de kar karya kalabilmesi mmkndr. Brokerin creti navlun zerinden belirlenen bir yzde oran ile bulunur. C/Pye gre %1,25,%2,50 gibi oranlar genel olarak kullanlmaktadr.

12