KPSS TARH ZETLER 13 Kasm 1918de stanbula gelen Mustafa Kemal siyasi yollarla mcadele etmek, bir hkmet

kurmak ve kurulacak hkmette bakan olabilmek iin almtr. Bask altndaki stanbulda amacna ulaamayacan anlaynca Anadoluya gemek ve milli mcadeleyi balatmak istemitir. Kurtulu areleri : Aydnlar arasnda vatann kurtuluu iin u grler ileri srlmtr: - Amerikan mandasna girmek - ngiliz mandasna girmek - Blgesel kurtulu gerekletirmek - Milli iradeye dayal, tam bamsz yeni bir devlet kurmak MUSTAFA KEMALN SAMSUNA IKMASI (19 MAYIS 1919) Samsun evresindeki Trklerin silahlanmasn ve tekilatlanmasn engellemek iin 9. Ordu Mfettii olarak 19 Mays 1919da Mustafa Kemal Samsuna gnderilmitir. Samsunda yaynlad raporda Rumlarn siyasi emellerinden vazgemeleri halinde karkln kendiliinden sona ereceini belirtmitir. Not : 19 Mays 1919 Kurtulu Savann balangc kabul edilmektedir. HAVZA GENELGES (28 MAYIS 1919) Mustafa Kemal daha gvenli bir blge olan Havzaya gitmi, orada halk bilinlendirmek ve igallere kar tepkisini artrmak iin bir genelge yaynlamtr. Buna gre, - gallere kar mitingler dzenlenecek - tilaf devletleri temsilcilerine ve stanbul Hkmetine igalleri knayc telgraflar ekilecek - Mdafaa-i Hukuk Cemiyetleri yaygnlatrlacak - gallerin ciddiyeti halka anlatlacak - Btn bunlar yaplrken aznlklara iyi davranlacak Genelge etkili olmu, ilk nce Havzada daha sonra bata stanbul olmak zere birok blgede mitingler dzenlenmitir. Mustafa Kemal Harbiye Nezareti tarafndan stanbula arlmsa da dnmemi, Amasyaya hareket etmitir. AMASYA GENELGES (22 HAZRAN 1919) Kurtulu Sava'nn;amacn,gerekesini ve yntemini ortaya koyan bir ihtilal bildirgesidir. Mustafa kemal milli birlii gerekletirmek ve Kurtulu Savana arda bulunmak amacyla eitli komutanlarn da imza ve desteini alarak Amasyada yeni bir genelge yaynlamtr. (Ali Fuat, Kazm Karabekir vs.) Buna gre ; - Vatann btnl ve milletin istiklali tehlikededir. (Kurtulu Savann gerekesidir) - stanbul hkmeti zerine ald vazifenin gereini yerine getirmemekte, bu da milletimizi yok gstermektedir. - Milletin istiklalini yine milletin azim ve karar kurtaracaktr. (Kurtulu Savann ama ve yntemi) - Milletin haklarn tm dnyaya duyuracak bir kurul toplanmaldr. (Temsil heyetinden bahsediliyor.) - Her bakmdan gvenli bir blge olan Sivasta milli bir kongre toplanmaldr. (Davet) - Bunun iin yurdun her yannda 3 delege seilmeli, seimlerin yaplmad yerde halkn

gvenini kazanm 3 kii belirlenip derhal yola karlmaldr. - Delegelerin belirlenmesinde, Mdafa-i Hukuk ve Redd-i lhak Cemiyetleri ve belediyeler grevlendirilmitir. (Bylece kurtulu savan yayma ve millete maletme hedeflenmitir). - Btn bu iler byk bir gizlilik iinde yaplmal ve milli bir sr olarak saklanmaldr. - 10 Temmuzda Erzurumda dou illeri adna bir kongre toplanacaktr. Not-1: Trk inklabnn ihtilal safhas balamtr. lk kez millet egemenliine dayal bir ynetim kurulacandan bahsedilmitir. Not- 2: Halk milli mcadeleye davet edilmitir. Not-3: Sivas Kongresine ar yaplm, Erzurum Kongresinin toplanaca duyurulmutur. Not-4 : Mustafa Kemalin Amasya Genelgesi ile yetkilerini amas nce stanbul Hkmeti tarafndan daha sonra padiah tarafndan geri arlmasna sebep olmu, Mustafa Kemal, 7-8 Temmuz gecesi askerlikten istifa etmitir. ERZURUM KONGRES (23 TEMMUZ 7 AUSTOS 1919) Erzurumda 15. Kolordu Komutan Kazm Karabekir Paa Mustafa Kemale destek vermi, Erzurum Kongresine katlmasn ve bakan seilmesini salamtr. Kongrede ok nemli kararlar alnmtr. - Milli snrlar ierisinde vatan bir btndr paralanamaz. (Misak- Milliye temel tekil etmitir.) - gallere kar topyekn savunmaya geilecektir. - Osmanl hkmeti vatann btnln koruyamazsa geici bir hkmet kurulacak, bu hkmet yeleri milli kongre tarafndan seilecek, milli kongre toplanana kadar hkmet grevi yapacak olan temsil heyeti oluturulacaktr. - Milli kuvvetleri etkili, milli iradeyi hakim klmak esastr. - Aznlklara milli birliimizi ve sosyal dengemizi bozacak haklar verilemez. - Manda ve himaye kabul edilemez. (ilk kez reddedilmitir.) - Osmanl Mebusan Meclisinin bir an nce toplanmasna allacaktr. - Dou Anadoludaki cemiyetler, Dou Anadolu Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti ad altnda birletirilmitir. Not-1: Toplan ynyle blgesel, kararlar ynyle millidir. Not-2 : htilal zellii belirgindir. Not-3 : Sivas Kongresinin ve Misak- Millinin temelini oluturmutur. Not-4 : Erzurum Kongresini toplayan Dou Anadoludaki mdafaa-i hukuk cemiyetleri Trklerin blgeden izinsiz gn yasakladklar gibi kltrel faaliyetlere de nem vermilerdir. BALIKESR VE ALAEHR KONGRELER (26-31 TEMMUZ) (16 25 AUSTOS 1919) Bat Anadoluda Yunanllara kar elde edilen baz baarlar birliklerimizin desteklenmesi dncesini dourmutur. Bu amala Edirne, Balkesir, Alaehir ve Nazillide kongreler toplanmtr. Balkesir Kongresi Kararlar : - Yunanllara kar mcadele devam ettii srece seferberlik vardr. - dareyi tek elden salamak iin merkez heyeti kurulacaktr. - Sancaklarda ve kazalarda levazm birlikleri oluturulacaktr. - Ayvalk kylarndan balayan Soma, Akhisar, Salihli, Nazilli kasabalarndan geen bir hat zerinde Bat cephesi oluturulmutur. (Kurtulu Savann ilk cephesi)

Not-1 : Erzurum Kongresi kararlarndan habersizdir. Not-2 : Blgeseldir. Not-3 : Alaehir Kongresinde Balkesir Kongresi kararlar onaylanmtr. SVAS KONGRES (4-11 EYLL 1919) Amasya Genelgesinde toplanmas istenilen Sivas Kongresi yurdun her yerinden gelen delegelerin katlmyla toplanmtr. tilaf devletlerinin Sivas igal etme tehdidi ve Elaz Valisi Ali Galipin kongreyi basma giriimi sonu vermemitir. Kongrede Mustafa Kemalin bakanl, manda fikri ve Erzurum Kongresi kararlar tartlmtr. Alnan Kararlar : - Erzurum Kongresi kararlar kabul edilmi, baz konularda deiiklik yaplmtr. * Temsil Heyeti, Dou Anadoluyu temsil eder. cmlesi Temsil Heyeti btn vatan temsil eder. eklinde deitirilmitir. *Btn cemiyetler Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti ad altnda birletirilmitir. - Manda ve himaye kesin olarak reddedilmitir. - rade-i Milliye adyla bir gazete karlmaldr. - Mebusan Meclisinin almas iin yaplan almalar hzlandrlacaktr. - Yurdun blnmesi dnen, Ermeni ve Rum devleti kurmay amalayan cemiyetlerin almalarna izin verilemez. zellikleri : - Toplanmas ve ald kararlar ynyle millidir. - Mustafa Kemalin g ve otoritesi artm milli bir lider olarak ortaya kmtr. - Kurtulu Sava btn vatana yaylm, millete mal edilmitir. - Sivas Kongresinde Ali Fuat Paa Bat Cephesi Komutanlna getirilmi, bylece Temsil Heyeti yrtme gcn ilk kez kullanmtr. Sonular : - Mustafa Kemal stanbul ile haberlememe emrini vermitir. - Padiahtan Mebusan Meclisinin bir an nce toplanmasn ve Damat Feritin istifa etmesini istemitir. - Anadoludaki gelimeleri nleyemeyen Damat Ferit Paa istifa etmi ve yerine Ali Rza Paa kabinesi kurulmutur. Not : Temsil Heyetinin ilk siyasi baars Damat Feritin istifasdr. - Vatansever bir kii olan Ali Rza Paa milli mcadelecilerle iyi geinmeye alm, gnderdii temsilcilerle Amasya Grmelerini yapmtr. AMASYA GRMELER (20-22 EKM 1919) Ali Rza Paa Bahriye Nazr Salih Paay Amasyaya gndermi, Temsil heyeti ile 3 gn sren grmeler sonunda Salih Paa, ileri srlen konular ahsen kabul etmi, stanbul Hkmetine de kabul ettirmeye alacan belirtmitir. Grlen konular : - Vatann btnl, igallere izin verilmemesi gerektii - Mebusan Meclisinin stanbul dnda, gvenli bir blgede toplanmas - Temsil heyetinin haberi olmadan dmanla bar grmelerine gidilmemesi - Aznlklara dengeyi bozucu imtiyazlar verilmemesi stanbul Hkmeti meclisin toplanmas dndaki konulara scak bakmamtr. Not : Temsil heyeti bylece ilk kez stanbul Hkmeti tarafndan tannm olmaktadr. TEMSL HEYETNN ANKARAYA GEL (27 ARALIK 1919) :

Mustafa Kemal meclisin stanbul dnda toplanmasn istemise de arkadalar bile mevcut kanunlara gre bunun mmkn olmadn belirtince srarl olmam, seimlerin yaplmasn beklemeye balamtr. Bu arada Temsil heyetinin merkezi Ankaraya tanmtr. Bunun sebepleri : - Ulam ve haberleme ynnden elverili olmas - Corafi konumunun uygunluu - Bat cephesine yaknl - Gvenli bir blge olmas - stanbuldaki meclisin almalarnn daha yakndan takip edilebilmesi SON OSMANLI MEBUSAN MECLSNN TOPLANMASI (19 OCAK 1920) Seimler hibir mdahale olmadan yaplm ve genellikle Mdafaa-i Hukuk taraftarlar kazanmtr. Mustafa Kemal grmelere katlacak arkadalarndan baz nemli isteklerde bulunmutur. - Kendisinin meclis bakan seilmesi (Bylece meclis bakan sfatyla, meclisin datlmas durumunda, yeni bir meclis toplayabilecektir.) - Mdafaa-i Hukuk adl bir grup oluturmalar - Misak- Milli kararlarnn kabul edilmesi Not : stanbuldaki padiah taraftarl havasndan etkilenen mebuslar fikirlerini deitirmiler, Mustafa Kemal bakan seilmemi, Felah- Vatan adl bir grup oluturulmu, fakat Misak- Milli kararlar kabul ve ilan edilmitir. MSAK-I MLL (28 OCAK 1920) - Mondros imzaland tarihteki snrlar milli snrlarmzdr. Bu snrlar iinde vatan blnmez bir btndr. - Mondrostan nce igal edilmi olan blgede ise halk oylamasna gidilecektir. * Kars, Ardahan, Batum * Bat Trakya * Araplarn yaad blgeler - stanbul, Marmara ve Halifenin gvenliinin salanmas artyla Boazlardan gei serbest olacaktr. - Aznlklara tannan haklar, komu devletlerdeki Trklere tannan haklar kadar olacaktr. - Siyasi, adli ve ekonomik bamszlmz kstlayc ayrcalklarn varl kabul edilemez. (D borlarn denmesi de bununla ilgilidir.) nemi : - Yeni kurulacak Trk devletinin snrlarn tespit etmitir. - Erzurum ve Sivas Kongresi kararlarna dayanr. - Son Osmanl Mebuslar Meclisince belirlenmi, ilk TBMM tarafndan gerekletirilmitir. - Kabul edilebilecek askeri artlar ierdiinden bir bar program niteliindedir. - Wilson ilkeleri esas alnmtr. Sonular : - Seimlerin yaplmasna ve meclisin almalarna mdahale etmeyen itilaf devletleri, Misak-

Millinin ilann byk bir aknlk ve fke ile karlamlardr. - stanbul Hkmetine bask yapmlar, Ali Rza Paa istifa etmi, Salih Paa hkmeti kurulmutur. - stanbulu igal etmilerdir. (16 Mart 1920) Bylece Osmanl Devleti bir kez daha fiilen sona ermitir. - Meclis datlm, yelerinin bir ksm tutuklanp srgn edilmitir. - Mebuslarn bir ksm Anadoluya kaarak Milli Mcadelenin kadro ynyle glenmesini salamlardr. - stanbulun igalini knayan ve basklara ramen Milli Mcadeleye kar olduunu bildirmeyen Salih Paa istifa etmek zorunda kalmtr. Damat Ferit Paa yeniden hkmeti kurmutur. - Bylece Temsil Heyeti ile stanbul Hkmeti arasnda balayan yaknlama tekrar gerilimli bir hale dnmtr. - Mustafa Kemal kurtulu hareketinin padiah ve halifenin de kurtuluunu amaladn belirtmitir. Not : Bylece milli birlik ve btnln salanmasna allmtr. - Anadoluda yeni bir meclisin toplanmas tartmasz kabul edilir hale gelmitir. LK TBMM (23 NSAN 1920) stanbuldaki gelimeleri yakndan takip eden Mustafa Kemal 19 Martta yaynlad bir genelgeyle btn yurtta seimler yaplmasn ve Ankarada yeni bir meclis toplanmasn istemitir. Buna gre TBMM, 23 Nisan 1920de Sinop mebusu erif Beyin bakanlnda toplanmtr. stanbuldan kaan Mebusan Meclisi yeleri de TBMMye kabul edilmitir. Not : Bylece Milli radeye sayg gsterilmi, milli birlik ve btnln salanmasna allmtr. Alnan lk Kararlar : - Yeni bir hkmet kurmak zorunludur. - Geici bir hkmeti tanmak veya padiah kaymakam atamak doru deildir. (Meclisin bamszln ve devamlln salamak amalanmtr.) - TBMMnin zerinde hibir g yoktur. - Yasama, yrtme yetkileri, (gler birlii ilkesi) meclise aittir. (lerin hzl yrmesi iin byle bir karar alnmtr.) - Hkmetin yeleri meclis ierisinden seilir. Meclis bakan hkmetin de bakandr. - Padiah ve halife bask ve zorlamadan kurtulduu zaman meclisin ald karara gre uygun olan yerini alr. Yorumlar : - Amac Misak- Milliyi gerekletirmek ve vatan dman igalinden kurtarmak olan kiilerden (idealistlerden) kurulmutur. - Kurtulutan sonra yaplacak inklaplar bu meclisin gndemini oluturmayacaktr. - Bu meclisin gerekletirdii tek inklap saltanatn kaldrlmasdr. - Meclisteki subaylar askerlik mesleini de beraber yrtmlerdir. (Meclisle,cephelerin irtibatn salamak iin) - TBMMye kar kan isyanlara kar 29 Nisan 1920de Hyanet-i Vataniye kanunu karlmtr. - stiklal mahkemeleri vastasyla yarg gcn kullanmtr. - Olaanst yetkilere sahip, sert tedbirler alan ihtilalci bir meclistir. - 20 Ocak 1921de Tekilat- Esasiye adyla ilk anayasa hazrlanmtr.

- Kurucu meclis zellii tamasna ramen, Olaanst yetkilere sahip meclis adyla almtr. - Meclis hkmeti sistemi benimsenerek ilerin hzl yrmesi ve meclis ile hkmetin uyum iinde almas salanmtr. TBMMYE KARI IKAN SYANLAR Nedenleri : - tilaf devletlerinin denetimlerini devam ettirebilmek amacyla boazlarn evresinde tampon blgeler oluturmak istemeleri - eyhlislamdan alnan fetva ile Kuvay- Milliyecilerin dinsiz ilan edilmesi. - Yaplan gyabi yarglamada Mustafa Kemal ve arkadalar hakknda idam karar karlmas - Milli mcadelecilerin boleviklikle veya ittihatlkla sulanmalar - Btn bu sulamalarn ngiliz uaklaryla halka ulatrlmas - Baz zengin ve nfuz sahibi kiilerin karlarn korumak istemeleri - Aznlklarn bamsz devlet kurma amalar - Baz Kuvay- Milliyecilerin halka bask yapmas - Baz Kuvay- Milliyecilerin dzenli orduya katlmak istememeleri * stanbul Hkmetinin kard syanlar : Anzavur syan : Balkesir evresinde iki kez isyan etmi, erkez Ethem kuvvetlerince bastrlmtr. Kuvay- nzibatiye syan (Halifelik ordusu) : Geyve, Adapazar evresinde faaliyet gsteren halifelik ordusu Ali Fuat Paa birlikleri tarafndan malup edilmitir. Kuvay- nzibatiyenin bir ksm Kuvay- Milliye safna katlmlardr. * stanbul Hkmeti ile tilaf Devletlerinin kard syanlar : Bolu, Dzce, Hendek, Adapazar syanlar : tilaf devletlerinin boazlar evresinde tampon blgeler oluturmak amacyla karttklar isyanlardr. Ali Fuat Paa ve Refet bey birlikleri tarafndan bastrlmtr. Afyon syan (opur Musa) : Askerleri firara tevik eden bu isyan Kuvay- Milliye birlikleri bastrm, opur Musa Yunanllara snmtr. Yozgat syan : apanolu ailesi nfuzlarn kaybetmek endiesiyle isyan etmi, birliklerimizi uzun sre uratrmtr. erkez Ethem kuvvetlerinin de yardmyla bastrlmtr. Konya syan : Deliba Mehmet adnda birisi isyan balatm, hkmet konan basm ve isyan genilemitir. Daha sonra Refet Bey tarafndan isyan bastrlmtr. Milli Aireti syan : Urfa taraflarnda Franszlar tarafndan kkrtlan Milli Aireti, Fransz ordusuyla beraber Kuvay- Milliyecilere kar mcadele etmise de baarl olamamtr. Not : Ayrca Bayburtta eyh Eref syan, Bozkrda Zeynelabidin syan, Diyarbakrda Ali Bat syan, Yenihanda Postac Nazm isyan, Garzanda Cemil eto syan, Dersim evresinde Kokiri syan gibi isyanlar kmtr. * Aznlklarn kard syanlar : Aznlklar Wilson ilkelerine gre bulunduklar blgelerde bamsz devletler kurabilmek iin isyanlar kartmlardr. tilaf devletleri tarafndan da desteklenen bu isyanlar Kurtulu Sava nn kazanlmasyla son bulmutur. Not : En son bastrlan isyan Karadenizden yardm alabilen Pontus Rumlarnn isyandr.

* Kuvay- Milliyecilerin kard syanlar : erkez Ethem syan : Emrindeki Kuvay- Seyyare adndaki kuvvetlerle Yunanllara ve TBMMye kar kan isyanlarn bastrlmasnda nemli rol oynamtr. Fakat dzenli orduya katlmak istemeyerek isyan etmi, I. nn Savann hemen sonrasnda isyan bastrlm, erkez Ethem Yunanllara snmtr. Demirci Mehmet Efe syan : Demirci Mehmet Efe de dzenli orduya katlmayarak isyan etmi, Ali Fuat Paa tarafndan isyan bastrlmtr. TBMMNN ALDII TEDBRLER - Hyanet-i Vataniye Kanunu karlmtr. (29 Nisan 1920) - stanbul Hkmeti ile btn haberleme kesilmi, evraklar geri gnderilmitir. - Ankara mfts Rfat Efendinin bakanlnda birok alimin imzasn tayan kar fetva yaynlanmtr. - yeleri milletvekillerinden oluan stiklal Mahkemeleri kurulmutur. (11 Eyll 1920) Not : TBMMnin yarg gcn kullanmasna bir rnektir. - Gezici Nasihat Heyetleri oluturulmutur. syanlarn Sonular : - Milli mcadelenin uzamasna ve kurtuluun gecikmesine sebep olmutur. - Yunanllarn ilerlemesine zemin hazrlamtr. - Bo yere karde kan aktlm, cephane harcanmtr. - syanlarn bastrlmasyla Anadoluda TBMMnin g ve otoritesi artmtr. SEVR BARI ANTLAMASI (10 Austos 1920) Dier malup devletlerle yaplan bar antlamalarnn artlar Paris Konferansnda belirlendii halde Sevrin artlar San Remo grmelerinde ortaya konmutur. Bu gecikmenin sebebi : - Osmanly paylama konusunda anlamaya varamamalar - Geen sre ierisinde daha fazla toprak igal etmek istemeleri - Bir atekes antlamas olan Mondrosun bir bar antlamas gibi hkmler tamas Sevrdeki grmelerde artlar ok ar bulan Tevfik Paa antlamay imzalamaynca ngilizler in destekledii Yunanllar bir taraftan Edirneyi dier taraftan Balkesir ve Bursay igal etmilerdir. Bu gelimeler zerine saltanat uras toplanm ve Sevrin imzalanmasna karar verilmitir. Kararlar : - Osmanl Devleti stanbul ve Orta Anadoluda kk bir blgeyle snrlandrlacak - Boazlar Trklerin dahil olmad bir komisyon tarafndan idare edilecek - Kapitlasyonlar en geni ekli ile btn devletlere tannacak - Aznlklar vergi vermeyecek, askerlik yapmayacak - Yunanllara zmir dahil Bat Anadolu ve Midye Byk ekmece hattnn batsnda kalan btn Dou Trakya braklacak. - ngilizlere, Musul, Kerkk, Irak, Filistin ve Arabistan braklacak - Franszlara, Adana, Malatya, Sivas evresi ve Suriye braklacak - talyanlara, Antalya, Konya ve Gneybat Anadolunun ilerine kadar olan blgeler braklacak - Dou Anadoluda iki yeni devlet kurulacak (Ermenistan, Krdistan) - 50000 kii haricinde asker bulundurulmayacak, ar silahlar edinilmeyecektir.

Not-1 : Antlamann geerli olabilmesi iin meclis tarafndan onaylanmas gerekmi, Mebusan Meclisi kapatld iin bu da mmkn olmamtr. Bu yzden Sevr Hukuki geerlilii olmayan l domu bir antlama olarak kalmtr. Not-2 : TBMM antlamay onaylamam onaylayanlar da vatan haini ilan etmitir. Not-3 : Kurtulu Sava sonrasnda Sevr yerine Lozan Bar imzalanmtr 1.DOU CEPHES : 1878 Berlin Antlamasnda Rusyann Ermenilerin koruyuculuunu stlenmesiyle Ermeni sorunu ortaya kmtr. zellikle Rusyann, ayrca ngiltere ve Fransann kkrtmalar sz konusudur. Brest-Litowsk Antlamasndan sonra Kafkaslarda ilerleyie geen Osmanl ordusu Mondrostan sonra geri ekilmi, burada Ermenistan ve Grcistan devletleri kurulmutur.Ermeniler Wilson ilkelerine gre nfus ounluunda olduklarn iddia etmiler, ukurova ve Dou Anadoluyu iine alan blgede bir Ermeni devleti kurmak istemilerdir. General Harbord yaynlad raporda Ermeni iddialarnn doru olmadn aklamtr.TBMM ald srada Ermeniler saldrlarn artrm, bunun zerine Dou Cephesi komutanlna getirilen Kazm Karabekir Paaya hareket emri verilmitir. (24 Eyll 1920). Sarkam, Kars ve Gmr ele geirilmi, Ermeniler bar istemitir. Sorgulaynz:Kurtulu Sava'na Doudan balanmas bir rastlant olabilir mi? Niin ilk alan cephe dou cephesi olmutur? Gmr Antlamas (3 Aralk 1920) : * ldr gl Aras nehri snr olacak * Berlin Antlamas ile kaybedilen Kars evresi ile Ardahann bir blm TBMMye braklacak * Ermenistan TBMMnin onaylamad hibir anlamay imzalamayacak * Dou Anadoluda Ermenilerin ounlukta olmad kabul edilecektir. nemi : TBMMnin ilk askeri ve siyasi zaferidir. Notlar : * Sevrin geersizlii ilk kez belirtilmitir. * Misak- Milli ksmen gerekletirilmitir. * Dou snr belirlenmeye balanmtr. * Ermeni meselesi zme kavuturulmutur. * lk kapanan cephe Dou cephesidir. Buradaki birlikler batya kaydrlmtr. * Grcistana bir nota verilmi, Yaplan Batum Antlamasyla (23 ubat 1921) Ardahan, Batum TBMMye verilmitir. * Halkn TBMM1ye gveni artmtr. 2.GNEY CEPHES : Urfa, Antep ve Mara blgesi ngilizler, daha sonar Franszlar tarafndan igal edilmitir. ngiliz igaline ayaklanmayan halk Franszlarn Ermenileri kkrtmalar ile yaplan katliamlar karsnda direnie gemitir. Mara ve Urfa TBMM almadan kurtarlm, Antep bir yllk bir kuatmadan sonra dmtr. ukurova blgesinde de baz mcadeleler yaplmtr. Sivas Kongresinde alnan kararla gneyde Kuvay- Milliye kurulmasna allmtr. Blgenin igal altnda tutulmasnn mmkn olmadn anlayan Franszlar Sakarya Savandan sonra imzalanan Ankara Antlamasyla askerlerini ekmiler, Hatay hari Suriye snrmz belirlenmitir. Not-1: Gney Cephesindeki baarlar bir ehir halknn dzenli orduya kar kazand

baarlardr. Bu cephede dzenli ordu kurulamamtr. Not-2: Fransa , Ankara Antlamas ile TBMMyi tanyan ilk itilaf devleti olmutur. 3.GNEYBATI ANADOLU CEPHES : Sava srasnda yaplan gizli anlamalar ile Ege ve Akdeniz talyaya verilmi iken Dou Akdeniz de gl bir talyay menfaatlerine uygun bulmayan ngiltere Ege Blgesini Yunanistana verince talyann dier tilaf Devletleri ile aras alr ve Milli Mcadeleden yana tavr koyar. Her ne kadar talyanlar Antalya yresini igal etmilerse de Ankara Hkmeti ordular baarlar kazanmaya balaynca TBMM ile atmay gze alamaz ve II. nnden sonra ksmen, Sakarya Zaferinden sonra da tamamen Anadoludan ekilir. Not : talya ile silahl mcadeleye girilmemitir. 4.BATI CEPHES : Dzenli ordunun kurulmas : Yunanllarn Bursa Uak arasndaki ilerleyilerinin durdurulamamas, Gediz muharebelerinde alnan malubiyet, Kuvay- Milliye birliklerinin vatan topyekn kurtaramayacann, dzenli ordular karsnda baarl olamayacann anlalmas ve zaman zaman halka bask ve zulm yapmalar dzenli ordu kurma almalarn hzlandrmtr. Ali Fuat Paa nn yerine Bat Cephesi komutanlna getirilen smet ve Refet beylerin almalaryla dzenli ordu kurulmutur. I. NN SAVAI (6 10 OCAK 1921) Yunanllar : * Sevr-i TBMMye kabul ettirebilmek, * Eskiehiri alp Ankaraya ulaarak milli mcadeleyi sona erdirmek, * Gcn gstererek itilaf devletlerinden daha fazla yardm salamak, * erkez Ethemin isyanndan faydalanmak gibi amalarla harekete gemiler, nn mevkiinde malup olarak geri ekilmilerdir. Hemen arkasndan erkez Ethem malup edilmi, Yunanllara snmtr. Sonular : * TBMMnin kurduu dzenli ordularn ilk zaferidir. * Dzenli ordu almalar sona ermi milli birlik ve btnlk salanmtr. * Halkn kendisine ve dzenli orduya duyduu gven artmtr. * Tekilat Esasiye kabul edilmitir. (20 Ocak 1921) * Londra konferans toplanmtr (23 ubat 12 Mart 1921) * stiklal Mar kabul edilmitir. (12 Mart 1921) * Afganistan ile dostluk antlamas imzalanmtr. (1 Mart 1921) * Ruslarla Moskova Antlamas imzalanmtr. (16 Mart 1921) * smet Bey generallie ykselmitir. * stiklal mahkemeleri kaldrlmtr. LONDRA KONFERANSI (23 UBAT 12 MART 1921) TBMMnin arka arkaya ald baarlar zellikle de I. nn zaferinden sonra talya ve Fransann sraryla Londrada bir konferans toplanarak Sevrin yeniden gzden geirilmesine sebep olmutur. Amalar kk deiikliklerle Sevri TBMMye kabul ettirmek ve Yunan ordusuna zaman kazandrmaktr. kilik karmak amacyla hem stanbul Hkmeti hem de TBMM davet edilmitir. TBMMnin Amalar : * Misak- Milliyi dnya kamuoyuna duyurmak * Sava taraftar olmadklarn gstermektir.

stanbul Hkmeti temsilcisinin sz TBMM temsilcisine brakmas ikilik kmasn nlemitir. TBMM temsilcisi Bekir Sami Bey Misak- Milliyi tilaf devletleri ise Sevri savunmular, neticede konferans bir netice alnmadan dalmtr. Not-1 : Londra Konferansnn nemi TBMMnin varlnn tilaf Devletleri tarafndan resmen tannm olmasdr. Not-2 : Milli mcadelenin sava meydanlarnda kazanlacak baarlardan sonra gerekleebilecei anlalmtr. Not-3 : tilaf devletleri arasndaki gr ayrl artmtr. Not-4 : tilaf devletlerince Yunanllara bir ans daha tannarak taarruz emri verilmitir. STKLAL MARININ KABUL (12 MART 1921) TBMMnin at dll yarmaya istemeyerek de olsa katlan Mehmet Akif Kahraman Ordumuza hitaben yazd iirle birinci gelmitir. AFGANSTAN LE DOSTLUK ANTLAMASI (1 Mart 1921) : Moskovada Ruslarla grmeler srerken, Afganistan ile bir dostluk antlamas imzalanm, birbirlerini tanmlar ve yardmlama sz vermilerdir. Not : TBMMyi tanyan ilk Mslman Asya devletidir. MOSKOVA ANTLAMASI (16 Mart 1921) : Ortak dman karsnda yalnzlk politikasndan da kurtulmak isteyen Sovyet Rusya ve TBMM birbirlerine yaknlamlar ve Moskova Antlamas imzalanmtr. Buna gre : * Batum Grcistana verilmek art ile Kars, Ardahan ve Artvinin TBMMye ait olduu kabul edilmitir. (Misak- Milliden ilk taviz verilmitir.) * Osmanl Devletiyle arlk Rusya arasnda imzalanan anlamalar geersiz saylmtr. * Taraflardan birinin onaylamad bir antlamay dieri de onaylamayacaktr. * Sovyet Rusya, TBMMye yardm yapacaktr. nemi : lk kez bir Avrupa Devleti tarafndan TBMM ve Misak- Milli tannmtr. Not-1: Kapitlasyonlarn kaldrlmas ilk kez Sovyet Rusya tarafndan kabul edilmitir. Not-2 : Dou snrmz byk lde izilmitir. (Kesin olarak Karsta belirlenmitir.) II. NN SAVAI (23 MART 2 NSAN 1921) Londra Konferansnn hibir sonu alnamadan dalmasndan sonra, tilaf devletleri Yunanllar a bir ans daha tanyp taarruz emri vermilerdir. Yunanllar Trk ordusunun daha fazla glenmesini nlemek, Sevri kabul ettirebilmek, Eskiehiri ele geirip Ankaraya gemek, Milli Mcadeleyi sona erdirmek amacyla harekete gemiler fakat inn mevkiinde malup olarak geri ekilmilerdir. 8 Nisanda Afyon da Yunanllardan geri alnmtr. Sonular : * Franszlar Zonguldak, talyanlar Gneybat Anadoluyu boaltmaya balamlardr. * Bat cephesi birletirilmi ve smet Beyin emrine verilmitir. * Dzenli orduya duyulan gven artmtr. * Mustafa Kemal ektii bir telgrafla smet Paay tebrik etmitir. * Trk ordusu Dumplupnar ve Aslhanlarda bir taarruz denemesinde bulunmu, fakat yeterli taarruz gcne ulalamad iin baarl olamamtr.

KTAHYA ESKEHR MUHAREBELER (10 24 TEMMUZ 1921) : II. nn Savandan sonra taarruz iin yeterli gc olmad anlalan Trk ordusuna kar, iyi donatlm ve stn sayda bir kuvvetle saldrlmas durumunda baarl olacaklarna inanan Yunanllar, taarruza geerek Afyon, Ktahya ve Eskiehiri ele geirmilerdir. Mustafa Kemalin emri ile Trk Ordusu Sakarya Nehrinin dousuna ekilmitir. Sonular : * Yunanllar Sakarya Nehrine kadar olan yerleri igal etmi * Halkta ve mecliste bir panik balam * Meclisi Kayseriye tama ve yeniden Kuvay- Milliyeye dnme tartmalar balam. * Mustafa Kemale kar muhalefet glenmeye balam * 5 Austosta bakomutanlk Yasas karlm * 8 Austosta Tekalif-i Milliye emirleri karlm. * stiklal mahkemeleri yeniden kurulmutur. BAKOMUTANLIK YASASI (5 Austos 1921) Mustafa Kemal ileri daha hzl yrtmek ve kt gidie son vermek amacyla meclisten geni yetkiler istemi, 3 aylna bakomutanla atanmtr. Buna gre yasama, yrtme, stiklal Mahkemeleri vastasyla yarg yetkisine sahip olmutur. Birka kez uzatlan grev, 1922 Temmuzunda sresiz olarak uzatlmtr. Cumhurbakan seilinceye kadar bu grevde kalmtr. TEKALF- MLLYE EMRLER (8 Austos 1921) Orduyu Sakarya Savana hazrlamak amacyla halktan son bir kez fedakarlk istenmi, elinde bulunan yiyecek ve giyecek maddelerinin yk ve binek aralarnn bir ksmn, silah ve cephane olarak ne varsa hepsini orduya istemilerdir. llerde ve ilelerde vergi komisyonlar kurulmu, vergilerin toplanmas ve askerden kamalarn nlenmesi iin yeni stiklal Mahkemeleri kurulmutur. Not : Tekalif-i Milliye Emirlerine gre toplanan yardmlar Sakarya Savana yetimemi, daha ok Byk Taarruzda kullanlmtr. SAKARYA MEYDAN MUHAREBES (23 Austos 13 Eyll 1921) Yunanllar Sakarya Nehrinin dousuna geerek taarruza balamlar, Trk savunma hattn yer yer aarak Ankara yaknlarna kadar gelmilerdir. Mustafa Kemalin Hatt mdafaa yoktur, sath mdafaa vardr. O sath btn vatandr... szyle uygulad yeni taktik baaryla uygulanm, Yunanllar durdurulmu, sonra Sakarya Nehrinin batsna atlmlardr. Taarruz gcne ulamam olan Trk ordusu daha ileriye gitmemitir. Sonular * Bir dnm noktas niteliindedir. 1683 II. Viyana kuatmasndan beri devam eden geri ekilme son bulmutur. * Son savunma savadr. * Yunanllarn taarruz gc krlm, savunmaya ekilmitir. * Sovyet Cumhuriyetleriyle Kars Antlamas imzalanmtr. (13 Ekim 1921) * Fransa ile Ankara Antlamas imzalanmtr. (20 Ekim 1921) * Ukrayna ile dostluk Antlamas imzalanmtr.( 2 Ocak 1922) * talyanlar Anadoluyu tamamen boaltmlardr. * Mustafa Kemal e gazilik nvan ve mareallik rtbesi verilmitir.(19 Eyll 1921) * ngilizler teker teker mttefiklerince terkedilince areyi sava durdurmakta bulmular ve 22 Martta iki tarafa atekes teklifinde bulunmulardr. Trk ordusunu hareketsiz brakmak, milli hkmeti gevetmek amalarn tayan teklif TBMM tarafndan kabul edilmemi, kesin bar iin kesin zaferin lazm olduu anlalmtr.

* Yunanllar, ngiliz desteini kaybetmilerdir. * ngilizler ile Esir Mbadelesi Antlamas yaplmtr. (22 Ekim 1921) KARS ANTLAMASI (13 Ekim 1921) Sakaryadan sonar Kafkas Cumhuriyetleri ile (Ermenistan, Azerbaycan, Grcistan) imzalanmtr. Buna gre; Moskova Antlamas artlar tekrar edilmi ve Dou snrmz kesinlik kazanmtr. ANKARA ANTLAMASI (20 Ekim 1921) II. nnden sonra TBMM ile anlamak iin Ankaraya eliler gnderen Fransa, Ktahya Eskiehir yenilgisinden sonra bekleme yoluna gitmi, Sakarya Sava kazanlnca Ankara Antlamas imzalanmtr. Buna gre : * Fransa igal ettii topraklar boaltacak * Boaltlan topraklarda genel af ilan edilecek * Hataydaki Trklere geni haklar tannacak ve Hatay zerk bir blge olacak * Fransa TBMM ve Misak- Milliyi tanyacak * Caber kalesi Trk bayra altnda, Trk mlk olarak kalacaktr. Not-1: TBMMyi ve Misak- Milliyi tanyan ilk itilaf devleti Fransadr. Not-2 : Bu durum itilaf devletleri arasndaki gr ayrln arttrmtr. Gney cephesi kapanm, buradaki askerlerimiz batya kaydrlmtr. Not-3: Batumdan sonra Hatayn Fransaya braklmas Misak- Milliden verilen ikinci tavizdir. BYK TAARRUZ (26 Austos 18 Eyll 1922) Mustafa Kemalin bakomutanlndaki Trk ordusu 1 yl kadar hazrlk devresi geirmi, srenin uzamas bir ara muhalefetin younlamasna sebep olmutur. 26 Austosta taarruza geilmi, (Afyon zerinden) 4 gnde Yunan savunma hatt alm, Dumlupnar mevkiinde 20 Austosta Bakomutanlk Meydan Muharebesi ile Yunan ordusu byk lde imha edilmitir. Ordular, ilk hedefiniz Akdenizdir. leri emriyle harekete geen Trk ordusu 9 Eyllde zmiri kurtarm, 18 Eyllde btn Bat Anadolu Yunanllardan temizlenmitir.Trk ordusu kuzeye, Marmara, stanbul ve Boazlara doru ynelmi, ngilizlerle sava durumu ortaya kmtr. Fakat iki taraf da sava gze alamad iin Mudanya Atekes Antlamas imzalanmtr. MUDANYA ATEKES ANTLAMASI (11 EKM 1922) ngiltere, dominyonlarnn ve ngiliz basnnn basks ve mttefiklerinin yalnz brakmas sonucu sava gze alamayarak bar grmelerine raz olmutur. Mudanyadaki bar grmelerine ngiltere, talya, Fransa ve TBMM katlmtr. Grmelere katlmayarak Mudanya yaknlarnda bir gemide bekleyen Yunanllar ngilizler temsil etmitir. Bu antlamaya gre : * Meri Nehrine kadar olan Dou Trakya 15 gn iinde boaltlacak ve 1 ay sonra Trk ordusu buraya girebilecek * Bar imzalanncaya kadar Dou Trakyadaki Trk askeri 8 bin Jandarma kuvvetini gemeyecek * stanbul ve Boazlar TBMMnin denetimine braklacak * Bar imzalanncaya kadar stanbul tilaf devletlerinin denetiminde kalacak, Trk ordusu gsterilen snr gemeyecektir. Notlar : * Kurtulu Savann askeri safhas sona ermi, siyasi safhas balamtr. * Savalmadan Dou Trakya, Marmara ve stanbul evresi kurtarlmtr. * Mudanyada TBMMyi temsil eden smet Paa bu baarsndan dolay Lozana ba temsilci olarak gnderilmitir. *Osmanl Devleti hukuken sona ermitir.

*TBMMnin varl tilaf Devletleri tarafndan tannm, Misak- Milli byk lde gerekletirilmitir. SALTANATIN KALDIRILMASI (1 Kasm 1922) Amasya genelgesinden beri bahsedilen millet egemenlii TBMMnin almasyla gerekletirilmi ve TBMMnin stnde hibir g olmad belirtilmitir.Millet egemenliinin yannda saltanatn da devam etmesi manaszdr. stelik Lozan grmelerine tilaf Devletleri ikilik karmak iin stanbul Hkmetini de davet etmilerdir. te birlii salamak amacyla 1 Kasm 1922de saltanat hilafetten ayrlarak kaldrlmtr. Bylece Osmanl Devleti resmen sona ermitir. Vahdettin sadece halife nvann kullanarak ngilizlere mracaat etmi ve lkeyi terk etmitir. TBMM Vahdettindeki halifelik sfatndan ngilizlerin faydalanmasn engellemek iin halifelii Osmanl hanedanndan Abdlmecid Efendiye vermitir. Not-1 : Osmanl Devleti resmen sona ermitir. Not-2 : Laikliin ilk aamas gereklemitir. Not-3 : Milli egemenlik yolunda nemli bir adm atlmtr. LOZAN BARI ANTLAMASI (20 Kasm 1922 4 ubat 1923, 23 Nisan 1923-24 Temmuz 1923) TBMM bar grmelerinin yeri olarak zmiri teklif etmise de kabul edilmemi, tarafsz bir blge olan Lozanda anlalmtr. TBMMyi kimin temsil edecei tartma konusu olmu, Mudanya Atekes Antlamasndaki baarlarndan dolay smet Paa gnderilmitir. TBMM kapitlasyonlar ve Ermeni yurdu meselesinde taviz verilmemesini istemitir.Grmelere birok tilaf devletinin yannda Boazlar konusunda Sovyetler ve Bulgaristan da katlmtr. ABD ise yalnzca gzlemci gndermitir. Grmeler 20 Kasmda balam ama bir ok konuda anlalamam, 4 ubatta kesilmitir. ki tarafn ordular savaa hazr hale getirilmise de sava olmadan 23 Nisanda grmeler yeniden balamtr. Karlkl tavizlerle 24 Temmuz 1923te anlama imzalanmtr. Maddeleri : **Snrlar : * Yunanistan ile snr Mudanyada olduu gibi Meri nehri olacak * Bulgaristan ile snr stanbul ve Nyyi Antlamalarna gre olacak * Bozcaada ve Gkeada dndaki Ege adalar Yunanllara verilecek, zellikle snrlarmza yakn olan adalar silahlandrlamayacak * 12 ada talyanlara braklacak * Trkiye-Suriye snr Ankara Antlamasna gre belirlenmitir. * Trkiye-Irak snr ilgili devletlerin (Trkiye, ngiltere) ikili grmelerine braklm, Musul sorunundan dolay anlama salanamamtr. * Trkiye-ran snr 1639 Kasr- irin Antlamasndaki gibi kalm, Zaros Dalar snr kabul edilmitir. * Dou snrmz, Moskova ve Kars antlamalarna gre belirlenmitir. *Boazlar : Boazlar Trkiyenin bakan olduu bir komisyon tarafndan idare edilecek, her iki yakas askerden arndrlacaktr. **Kapitlasyonlar : Kesin olarak kaldrlmtr. **Sava Tazminat : Sava tazminat olarak Yunanllardan Karaaa kasabas alnmtr. **Aznlklar : Trkiye vatanda kabul edilerek ayrcalklar kaldrlmtr. **Nfus Mbadelesi : stanbuldaki Rumlar ile Bat Trakyadaki Trkler haricinde kalan nfus karlkl deitirilmitir.

**Patrikhane : Btn abalara ramen patrikhane yurt dna karlamamtr. Ancak yabanc kiliselerle irtibat kurmas yasaklanmtr.(Okuyucunun dikkatine...Bu link i izleyerek patrikhane sorunu hakknda bilinlenmek ulusal bir grevdir.) **D Borlar : Osmanldan kalma d borlarn denmesi isteimize gre zlm, borlar Osmanldan ayrlan devletler arasnda paylatrlm, paymza den ksm kat para olarak taksitle denmitir. Duyun-i Umumiye kaldrlmtr. **Yabanc Okullar : Milli Eitim Bakanlna balanm, bu konuda yabanc devletlerin mdahalesine izin verilmemitir. **stanbulun Boaltlmas : Lozann onayndan sonra 6 hafta iinde gideceklerdir. Not-1: I. Dnya Savann en son imzalanan bar antlamas Lozandr. Not-2 : Uluslar aras bir anlamadr ve geerliliini gnmzde de korumaktadr. Not-3 : Yabanc okullar, d borlar, nfus mbadelesi, boazlar, Musul meselesi ve Hatay sorunu sonradan tekrar gndeme gelmi ve ou lehimize zlmtr. Not-4 : Sevrin geersiz olduu kabul ettirilmitir. Not-5 : tilaf Devletleri Misak- Milliyi ve Trk Devletinin bamszln kabul etmilerdir. Not-6: Musul meselesi Lozanda zlemeyen ve sonraya braklan tek meseledir. Not-7: Trk isteklerine en fazla direnen devletler ngiltere ve Fransadr. Not-8 : Trk Kurtulu Sava smrge altndaki milletlere rnek olmutur. NKILAP ALIMALARI II. MECLSN AILMASI (11 AUSTOS 1923) 23 Nisan 1920de almalarna balayan I. TBMM, ulusal bamszl gerekletirmeyi amalayan vatansever insanlardan oluuyordu. ok zor artlarda alm ve bunu baarmt. Mustafa Kemal mecliste deiik grlerde olan insanlar bir araya getirmek iin Mdafaa-i Hukuk grubunu kurmutu. Meclisin 1 Nisanda kendin feshetmesiyle seimlerin yenilenmesine karar verildi. Seimleri ounlukla Mdafaa-i Hukuk grubu yeleri kazand. II. TBMM 11 Austos 1923te almalarna balad.23 Austos 1923te Lozan Antlamas meclis tarafndan onayland. ANKARANIN BAKENT OLMASI (13 Ekim 1923) Lozan Anlamas uyarnca anlamann TBMMde onaylanmasn takip eden alt hafta iinde stanbul tilaf devletleri askerlerince boaltld. (2 Ekim 1923). Bu durum bakent sorununu gndeme getirdi. Meclisteki uzun tartmalardan sonra Ankara bakent olarak kabul edildi. CUMHURYETN LANI (29 Ekim 1923) TBMMnin almas, arkasndan saltanatn kaldrlmasyla millet egemenlii byk lde gereklemiti. Fakat kamuoyu hazr olmad iin Cumhuriyet ad konmamt. stelik Meclis Hkmeti sistemi hkmet bunalmna yol amt. Sonunda 29 Ekim 1923de Cumhuriyet ilan edildi. Mustafa Kemal Cumhurbakan, Feti Bey TBMM bakan, smet Paa babakan oldu. Cumhuriyetin ilanyla : * Devlet rejiminin ad belirlendi * Devlet bakan sorunu halledildi * Meclis hkmeti sisteminden kabine sistemine geildi. * Yrtmeye ilerlik kazandrld.

* Mustafa Kemal Cumhurbakan, smet Paa Babakan, Fethi Bey meclis bakan seilmitir. HALFELN KALDIRILMASI (3 Mart 1924) Saltanat kaldrlrken kamuoyu hazr olmad iin halifelikten ayrlmt. Fakat Saltanat taraftarlarnn halifelik makam etrafnda toplanmas, Abdlmecid Efendinin saltanat artran davranlar, halifeliin inklaplarn ve laiklie geiin nndeki en byk engel olmas, ilevini kaybettii I. Dnya Savayla ortaya kan halifelik gibi bir kurumun ada Trkiye Cumhuriyetinde yerinin olmamas ve basnda gelien baz hadiseler yznden 3 mart 1924te halifelik kaldrlmtr. Ayn Gn ; * eriye ve Evkaf Vekaleti kaldrld (laiklik yolunda nemli bir adm). * Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edildi (Eitim ve retimin birletirilmesi saland). * Erkan- Harbiye Vekaleti kaldrld (genel Kurmayn politikayla uramas engellendi) * Osmanl hanedannn yurt dna karlmasna karar verildi. * Harbiye Nezareti kaldrld. (Yerine Savunma Bakanl Kuruldu) OK PARTL SYAS HAYATA GE DENEMELER CUMHURYET HALK PARTS (9 Austos 1923) lk TBMMde Mustafa Kemalin kurduu Mdafaa-i Hukuk grubundan baka Tesant, stiklal, Halk ve Islahat gruplar da bulunuyordu. Mustafa Kemal inklaplar yapacak kadroyu bir araya getirmek iin 9 Austos 1923te Halk Frkasn kurdu. 1950ye kadar iktidarda kalan partiye (1923 1938) yllarnda Mustafa Kemal, (1938-1950) yllarnda da smet nn bakanlk yapmtr. Bu tarihe kadar partinin bakan ayn zamanda cumhurbakan idiler. Not : Parti ekonomide Devletilik ilkesini savunmutur. TERRAKPERVER CUMHURYET FIRKASI (17 Kasm 1924) 1924 ylnda ordunun siyasetle uramas yasaklannca pek ok subay askerlik grevinden istifa ederek politikaya girdi. Kazm Karabekir, Ali Fuat Paa (Cebesoy), Rauf Bey (Orbay), Refet Bey (Bele), Adnan Bey (Advar) birleerek ayn gr paylaan kimseleri bir araya getirmek amacyla bir parti kurdular. Parti ksa zamanda rejim muhaliflerinin yuvas durumuna geldi. Partinin ilk ubesinin Urfada almas almalarnn iyi yolda olmadnn gstergesidir. Partinin yapt almalarn eyh Said syannn kmasnda etkisi grlm ve Takrir-i Skun Kanununa dayanlarak 5 Haziran 1925te parti kapatlmtr. Not : Parti ekonomide liberalizm i benimsemitir. EYH SAD AYAKLANMASI (13 ubat 1925) Nedenleri : * Terrakiperver partisinin olumsuz almalar * Trk Devletinin Musula mdahalesini engellemek isteyen ngilizlerin Gneydouda karklk karmak amacyla buradaki yerli ahaliyi devlet kurma yolunda kkrtmalar * Laik Cumhuriyete ve inklaplara kar olanlarn bir araya gelmeleri Diyarbakrn Piran kynde balayan ayaklanma ksa srede Dou Anadoluya yayld. Fethi Bey Hkmeti ayaklanmay bastrmakta baarsz olunca istifa etti. smet Paa Hkmeti 4 Mart 1925te Takrir-i Skun Kanununun karlmasn salad. stiklal Mahkemeleri yeniden

kurularak ayaklananlar cezalandrld. Musul sorununun aleyhimize zmlenmesine sebep oldu. Ayrca ok partili hayata geiin ilk denemesinin baarsz olmasna yol at. Not : Rejime kar yaplan ilk ayaklanma olmas ynyle 31 Mart Vakasna benzemektedir. ZMR SUKASTI (16 HAZRAN 1926) Rejim kartlar ve muhalifler Mustafa Kemale kar baarsz bir suikast giriiminde bulunmulardr. Rejime ynelik bu hareket de baarsz kalmtr. SERBEST CUMHURYET FIRKASI (12 Austos 1930) Nedenleri : * 1929 Dnya ekonomik buhranndan etkilenen Trkiyede bu buhrann almasn salamak amacyla deiik grlerin ortaya kmasn salamak * lkede demokratik bir ortam oluturmak * Hkmetin almalarn denetleyecek bir muhalefet partisi ortaya karmak Bu sebeplerle Mustafa Kemal, Fethi Beyden parti kurmasn istedi. 12 Austos 1930da kurulan Serbest Cumhuriyet Frkas ksa zamanda rejim muhaliflerinin yuvas durumuna geldi. Bu durumu gren Fethi Bey, 18 Aralk 1930da partiyi kapatt. Partinin kapatlmasndaki isabet ksa zaman iinde belli oldu. 23 Aralk 1930da rejim kartlar Menemende ayaklanarak Yedeksubay Kubilay ldrdler. Ayaklanma ksa srede bastrld. Sulular ar ekilde cezalandrld. Not-1: Her iki demokrasi denemesi de gsterdi ki Trk toplumu henz ok partili siyasi rejime hazr deildir. Not-2 : II. Dnya Savandan sonra 1946 ylnda Demokrat partinin kurulmasyla ok partili hayata geilebilmi, gerek demokratik seimler ise ancak 1950de yaplmtr. 1950de Demokrat Parti iktidar balamtr. TRKYEDE NKILAP HAREKETLER Atatrkn inklap anlay radikal ve kkl deiiklikler yaplmas eklindeydi. zellikle Trk milletini son yzyllarda geri braktran kurumlar kaldrmak, yerine ada kurumlar getirmek istiyordu. Zaten ulusal egemenlik anlayna uygun kurulan bir devletin de yeni kurumlara ihtiyac vard. Bundan dolay birbirini takip eden deiik alanlarda eitli inklaplar yaplmtr. SYAS ALANDA : * Saltanatn kaldrlmas (1 Kasm 1922 Laikliin ilk aamas) * Ankarann bakent olmas (13 Ekim 1923) * Cumhuriyetin ilan ( 29 Ekim 1923 Demokratiklemede nemli bir adm) * Halifeliin ilgas (3 Mart 1924 Laiklemede nemli bir adm) * Ordunun siyasetten ayrlmas (19 Aralk 1924) *Anayasadan Devletin dini slamdr ibaresinin karlmas (10 Nisan 1928) * Atatrk ilkelerinin anayasaya girmesi (1937) HUKUK ALANDA : Yenilik Yaplmasnn Nedenleri : * Osmanl Devletinde hukuki birliin olmamas * Modern hayatn ihtiyalarna cevap verememesi * Bat medeniyetine bir an nce gemek iin bat hukukuna ynelme gerei * Osmanl hukuk sisteminin, laik devletin esaslarna uygun olmamas * Osmanl hukuk sisteminde kadn haklar konusunda eksikliklerin olmas

* Mecellenin tamamlanamam olmas Medeni Kanunun Kabul (17 ubat 1926) : Medeni kanun, evlenme, boanma, miras vb. her trl ilikileri dzenlemektedir. Medeni kanun bu ynyle toplum hayatnn dzenlenmesinde nemli rol oynamtr. Trkiye laiklii benimsedii iin eri hukuka gre dzenlenen mecelleyi uygulayamazd. Yeni bir kanun hazrlanmas da ok zaman alabilirdi. Bundan dolay Japnlarn yapt gibi svire Medeni Kanununun alnmas kararlatrld. En son hazrlanan modern bir kanundu. Aklc ve pratik zmler getiriyordu. Laiklikte nemli bir adm atld. Buna gre; tek elilik, resmi nikah zorunluluu, kadnlara da boanma hakk, mirasta ve ahitlikte eitlik, kadnlarn diledii ite alabilmesi, Patrikhanenin dnya ile ilgili yetkilerinin kaldrlmas, din ve mezhep farknn kaldrlmas gerekletirilmitir. Not : Ayrca Almanyadan Ceza Mahkemeleri Usl, talyadan Ceza, Fransadan idari hukuk alnmtr. ETM VE KLTR ALANINDA : Osmanl Devletinde eitimde birliin olmamas ve dini nitelikli olmas yenilik yaplmasn zorunlu klyordu. * Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924) : Eitim ve retim birletirilerek, devlet denetimine ve Milli Eitim Bakanl emrine verildi. Bu kanun erevesinde medreseler kapatld. (Laiklikle ilgilidir.) * Maarif Tekilat Hakknda Kanun (1926) : lk ve orta retimin esaslar tespit edildi. Eitimretim hizmetleri laik eitim anlayyla modernletirildi. (Laiklikle ilgilidir.) * Harf nklab (1 Kasm 1928) : Trkler tarih boyunca Gktrk, Uygur ve Arap alfabelerini kullanmlard. Laik Trkiye Devletine en uygunu olarak grlen Latin alfabesi, yeni Trk alfabesi olarak kabul edildi. * Millet Mekteplerinin Almas (1928) : Yeni Trk Alfabesini halka retmek amacyla okullar almtr. * Trk Tarih Kurumunun Kurulmas (15 Nisan 1931) : Trk tarihini Milliyetilik ve Laiklik ilkeleri esaslarna uygun olarak ele almak, Trklerin kkenini, hizmetlerini, kurduklar devlet ve medeniyetleri aratrmak amacyla kurulmutur. * Trk Dil Kurumunun Kurulmas (12 Temmuz 1932) : Trkeyi yabanc dillerin tesirinden kurtararak gelimesini ve zenginlemesini salamak, dilde millileme ve sadeleme yoluna gitmek, Trkeyi bir bilim ve kltr dili haline getirmek amalanmtr. Not : Trk Tarih Kurumu ve Trk Dil Kurumunun kurulmas milliyetilik ilkesiyle ilgilidir. * niversite Reformunun Yaplmas (1933) : - Darlfnun kaldrlarak yerine stanbul niversitesi kurulmutur. (31 Mays 1933). Modern bilime ak olan bu niversitede Hitler Almanyasndan kaan bilim adamlar da grev aldlar. - Ankara Hukuk mektebi (1925 lk yksekokul), Yksek Ziraat Enstits (1933) - Ankara Dil, Tarih ve Corafya Fakltesi (1936 lk faklte) - Gzel Sanatlar Akademisi, Devlet Konservatuar ald. TOPLUMSAL ALANDA : *Klk Kyafet nklab :

- apka Kanunu (25 Kasm 1925) - Dini Kyafetlerle dolalmasnn yasaklanmad (3 Aralk 1934) Not-1 : adalama ile ilgili bir inklaptr. Not-2 : Diyanet leri Bakan, Patrik ve Hahamba bu kanunun dnda tutulmutur. * Tekke, Zaviye ve Trbelerin Kapatlmas (30 Kasm 1925) : karlan kanunla tekke, trbe ve zaviyeler kapatld. Yine ayn kanunla eyhlik, dedelik, dervilik, seyyitlik, elebilik, trbedarlk gibi unvanlar da kaldrld. (Laiklikle ilgilidir) * Takvim, Saat ve llerde Deiiklik : Bu alanlarda birlii salamak ve batllamak amacyla deiiklik yaplmtr. Hicri ve Rumi takvim yerine Miladi Takvim (1 Ocak 1926) kabul edildi. Arlk ve uzunluk ls olarak uluslar aras ller olan metre ve gram kullanlmaya baland (1 Nisan 1931) Devletler aras ilikilerde dzeni salayabilmek iin hafta tatili Cumadan pazara alnd. (1935). Soyad Kanununun Kabul (21 Haziran 1934) : Kiilerin sosyal hayatta kolaylkla tannmalar, karklklarn nlenmesi iin herkese Trke ve ahlaka aykr olmayan birer soyad verilmitir. TBMM Mustafa Kemale Atatrk soyadn vermitir. Bu kanunla beraber eski toplum zmrelerini belirten unvanlar kaldrld. Ayn kanunla Osmanl nian ve rtbelerini tamak da yasakland. * Kadnlara Siyasi Haklar Verilmesi (5 Aralk 1934) : Kadnlara 1930da belediye meclislerine, 1933te muhtarlklara girme hakk, 5 Aralk 1934te de milletvekili seme ve seilme hakk bir ok Avrupa devletinden nce verilmitir. EKONOMK ALANDA : Mustafa Kemal, askeri zaferlerin, siyasi ve ekonomik zaferlerle devam ettirilmesi gerektiine inanyordu. Bu gayeyle ekonomik faaliyetleri bir btn olarak deerlendirmi ve Lozan imzalanmadan nce ele almtr. * zmir ktisat Kongresi (18 ubat 4 Mart 1923) : Lozandaki bar grmelerinin kesildii bir srada, zmirde Trkiye ktisat Kongresi topland. Deiik kesimlerden 1135 temsilcinin katld bu kongrenin sonucunda Misak- ktisadi kabul edildi. Buna gre ekonomik kalknmada tam bamszlk ngrlyor, kaynaklarn en iyi ekilde deerlendirilmesi ve kendi abamzla kalknmann gerei ortaya konuluyordu. * Kapitlasyonlarn Kaldrlmas (24 Temmuz 1923) : Lozanda kesin olarak kaldrlmtr. * Bankasnn Kurulmas (1924) : zel sektre destek salamak amacyla ilk zel Trk bankas olan Bankas kuruldu. * Aar Vergisinin Kaldrlmas (17 ubat 1925) : Kylnn rahatlatlmas ve retimin artrlmas amacyla ayn zamanda eri bir vergi olan aar kaldrld. * Kabotaj Kanununun karlmas (1 Temmuz 1926) : Trkiye karasularnda Trk gemicilerin ticaret yapmasna imkan tannyor, denizcilik gelitirilmeye alyordu. (Milliyetilikle ilgilidir.) * Tevik-i Sanayi Kanunu (1926) : zel sektr sanayi alanna ekmek ve ona kredi salamak iin karlmtr. * Tarm-Kredi Kooperatiflerinin Kurulmas (1928) : iftiye kredi, ucuz alet ve makine imkan oluturmaya alld.

* Toprak Reformu (1929) : Topraksz kyly toprak sahibi yapmak hedeflenmitir. Fakat tam baarl olunamamtr. * Birinci 5 Yllk Kalknma Plan (1933 1938) : Bu dnemde devlet, temel tketim ve ara mallar salamak gayesiyle beyaz ve siyah projesine arlk vermitir. Un, eker, pamuk beyaz, kmr, demir ve akaryakt ise siyah oluturuyordu. Bu temel mallarn retilmesi ile dviz tasarrufu saland gibi, bu maddeler ile da bamllk da ortadan kalkacakt. Hazrlanan bu plana gre zel sektrn gerekletiremeyecei yatrmlar, devlet eliyle yaplmaya baland. Plan dorultusunda dokuma, demir, kat, cam ve kimya alanlarnda 1937ye kadar onalt fabrika kuruldu. Fabrikalarn iletmeye almasyla, dardan alnan mallar yzde elli orannda azald. kinci Be Yllk Plan ise kinci Dnya savandan dolay uygulanamad. Fakat, 1945 ylna kadar sren sava esnasnda Trkiye, darya muhta olmadan kendi ihtiyalarn karlayabilmitir. Smerbankn almasyla elde edilen baar, kurulularn almasn tevik etmi ve maden ileri uraacak Etibank kurulmutur. Bylece sanayide devletilik ilkesi yerletirilmeye allmtr. Not : adalamann en youn olduu dnem 1923-1934 yllar arasdr

1. Osmanl Devleti'ndeki yenileme hareketleri 17. yzyln sonundaki Karlofa Antlamas (1699) ile balamtr. 2. Osmanl mparatorluu, 17. yzyla dek dnyann byk devletlerinden biriydi. Ancak bu yzyln sonlarnda lke klmeye balad. Karlofa antlamasyla balayan toprak kayb, devlet adamlarn derin derin dnmeye yneltti. Toprak kayplarnn nedeni ordunun sava alanlarnda yenilmesiydi. Bu tespit, olgunun bir yzn, asker ynn da vuruyordu. Oysa sadece askeri rgtler deil devletin eitli kurumlan an ihtiyalarn karlamaktan uzaklamt. Ancak bunu grmek isteyenlerin says son derece azd. O nedenle Osmanl mparatorluundaki adalama hareketi asker alanda balatld. Ama imparatorluu eski gcne kavuturmakt. Tanzimat devrine gelinceye kadar lkede baz yenilik hareketlerine giriildi. Ancak bunlar planl programl almalar olmad iin, sadece yenilii balatan devlet adamnn yaamyla zdeleti. Yeniliki kiinin lm ile yenilikler de ortada kald. Paris ve Londra eliliklerinde bulunmu olan Hariciye Nazr Mustafa Reit Paa, Osmanl mparatorluu'nda Tanzimat Dnemi olarak tarihe geecek bir olay balatmtr.

3 Kasm 1839'da Glhane Hatt- Hmayunu ad verilen bir belgeyi devlet ileri gelenlerinin, yabanc elilerin, halkn nnde okumutur. "Tanzimat ", dzenlemeler demektir. Her alanda dzenlemeler yaplacann duyurulduu bu fermana Tanzimat Ferman; bu fermann ilanyla balayan dneme de Tanzimat Dnemi denir. Fermann en dikkat ekici yan, Osmanl Devleti'nin, Batl devletlerin anayasalarnda yer alan insann temel hak ve zgrlklerinin korunmas ilkesini kabul etmesi ve bunu resm bir trenle duyurmasdr. Bylece imparatorlukta hukuk devletine doru bir yneli de balamtr.

Tanzimatla gelen yenilik ve dzenlemeler, hemen hemen yaamn her alann kapsamtr. Tanzimat Ferman'nda, Batl anlamda bir dzene duyulan gereksinim aka belirtilmiti. nce ynetim merkezi olarak Babli glendirildi. II. Mahmut zamannda kurulmu olan Meclisi Ahkm- Adliye yeniden dzenlendi. Yeni meclislerin kurulmas kararlatrld. Ceza ve ticaretle ilgili yasalar kt (1840'ta Ceza Kanunnamesi, 1850'de Ticaret Kanunnamesi). Osmanl yurtta olan herkesin yasa nnde eit olduu vurgulanyordu. Ayrca yeleri arasna yabanclarn da katld karma ticaret mahkemeleri kuruldu. 1864'te Vilayet Nizamnamesi karld. lke vilayetlere, vilayetler sancaklara, sancaklar kazalara, kazalar da karyelere (kylere) ayrld. Vilayetlerin bana valiler, sancaklarn basma mutasarrflar, kazalarn bana da kaymakamlar getirildi. Ayrca kazalarda, sancaklarda ve vilayetlerde birer idare meclisi kuruldu. OSMANLININ HAKIMIYET ANLAYII Osmanl devleti dier Trk Islam devletlerinde olduu gibi ynetilirken Islam hukukunu ve IslamA ters dmeyen rf kullanrd. Devletin ynetiminde padiah mutlak hakimdi. Osmanl padiah adaylarna ehzade derdi. Bunlar belli yalara kadar sarayda eitim grdkten sonra sancaa karlard. Yanlarna verilen Lala ile birlikte o sanca ynetir bylece tecrbe kazanr ve halk tanrlard. Sancaklar genelde Anadolu'dan verilir Rumeliden sancak verilmezdi. Rumeli halknn genelde Hristiyan olmas bunda etkili idi. Sancaktan yetiip padiah olan ilk kii l. Murattr Fatih sancaa kmay kanun haline getirdi. Sancaktaki ehzadelerin normal bir validen ynetim asndan hibir farklar yoktu. Osmanlda da devlet hanedann ortak mal kabul edilir ama blnmezdi. Tahtta hanedann ortak mal kabul edilirdi. Devlet adamlarnn desteini alan ehzade tahtn sahibi olurdu. l. Murat taht padiah ve okuklarnn maldr usuln yerletirerek kardee taht yolunu bir sre iin kapad. l. Murat merkezi yapy glendirmi ll. Mehmet ise bunu tam manasyla uygulayarak Osmanly tam bir merkeziyeti devlet yapmtr. XVl.yy den itibaren devlet mutlak ve teokratik yapya kavutu. ll. Selim sultal srasnda karde katlini nlemek iin en byk ocuu sancaa kard.

Bylece en byk ocuk padiah olmaya balad. lll.Murat lll.Mehmet byle tahta getiler. l. Ahmet ise ekber ve erat sistemini getirdi. Buna gre padiah artk hanedann en yal yesi olacakt. ehzadeler artk sancaa kmayp sarayda oturacaklard. Buna kafes usul denildi ve karde katini nledi. Fakat bu sistem baa gelen padiahlar tecrbesiz ve halkn tanmayan bir hale getirdi. Padiahlar mutlak hakim olup Islam hukuku ile elimeyen her uygulamay yapabilirlerdi. XlX.yy dan itibaren padiahlarn yetkileri snrlanmaya balad.

MERKEZ TEKILATI Osmanlda ynetim her eyi ile padiaha bal olup padiahta devleti merkezden idare ederdi. Merkeze Dersaadet Asitane denirdi. Merkez tekilatnn unsurlar unlard.

SARAY Padiahn devleti ynetip zel hayatnn devam ettirdii yerdir. XlX.yy kadar Topkap saray Dolmabahe saray ve Yldz saray kullanlmtr. Saray blmden oluurdu.

BIRUN Sarayn d tekilat olup burada yaverler emir subaylar ulama snf yenieri aas alt blk halk haberleme elilik tekilat hekimlik mneccimlik inaat vs. bulunurdu.

ENDERUN Saray i tekilatdr. Padiahn gvenilir kullarnn ve yetenekli kullarnn eitildii seildii yerdir. Ayrca ehzadelerde burada eitilirdi. Bu i iin eitli odalar vard.

Padiah da devleti buradan ynetirdi. Enderunla Birun arasndaki irtibat Bab-us Saade kaps salard.

HAREM Padiahn einin ve ocuklarnn yaad yerdir. Buras ayn zamanda bir okuldur. Saray sadece devletin ynetildii yer olmayp her trl kltrel faaliyetin ekonomi moda vs. ilham kaynayd.

ISTANBUL'UN YNETIMI Istanbul merkez olduu iin kendine has bir ynetimi vard. Burada adalet ilerine taht kads bakard ve kadlarn kabilecei en st makamd. ehrin gvenlii ve korunmas yenieri aasna aitti. Asayii gndzleri suba geceleri asesba salard. Belediye ilerine ehremini bakard. Istanbul'un ihtiyalarn Divan- Hmayun ve kad salard. Mimarbann izni olmadan Istanbul'da bir tek bina yaplmazd.

DIVAN-I HMAYUN Divan bugnk manada bakanlar kuruludur. Divan her trl askeri mali siyasi eri ilere ikayet davalarna bakard. Fatihe kadar padiah bakanlnda topland iin bir karar organyd. Fatihten sonra sadrazam bakanlnda topland iin bir danma organ durumuna gelmitir. Divan devletle ilgili her trl kararn grlp karara baland yer olup ayn zamanda bir yksek mahkemedir. Divan her kesimden insana akt. Ister bizzat isterse dileke ile mracaat edilebilirdi. Divan ilk balatan Orhan bey olup son eklini Fatih vermitir. Divan sabah namazndan sonra toplanr ve grmelere balard.

Ilerin grmesi bitmeyip lenden sonraya kalrsa buna ikindi divan denirdi. Sava zamann adrda toplanr buna da ayak divan denirdi. Divan sarayda divanhane denen yerde toplanrd. Divann yeleri unlard. Padiah Vezirazam Padiahn mutlak vekili olup en yksek dereceli devlet memuru en yetkili kii,babakan ve ykselme dneminde divan bakandr. vezirler Askeri siyasi ilerden sorumlu bakanlar. Kazasker Divanda hukuk ilerine ve davalara bakan kadlarn tayinlerini yapan kii Mft Ykselme dneminde katlm ve fetva ilerine bakmtr. Defterdar Ykselme dneminde katlm ve mali ilerine bakmtr. Nianc Ykselme dneminde katlm topraklarn datm ve padiahn fermanna tura ekme ilerine bakmtr. Ayrca devletin d yazmalarna da bakard. Reis-l Kuttab Divandaki katiplerin badr. XVll.yy da d ileri bakan gibi grev yapmtr. Kaptan- Derya XVll.yy da divana girdi ve denizle ilgili her eyden sorumlu kiidir. Yenieri aas XVll.yy de katld ve ordu komutandr.

TARA YNETIMI Osmanlnn snrlar genileyince l. Murat Manastr merkez olmak art ile Rumeli Beylerbeyliini Yldrm Beyazt Ktahya merkez olmak zere Anadolu Beylerbeyliini kurdu. Bu beyliklerin bana seyfiye kaleminden bir idareci atad. Bunlar hem idareci hem de askerdi.

Osmanlda merkeze bal eyaletler blmden oluurdu.

Dorudan merkeze bal eyaletler Bu tr eyaletlerde dirlik sistemi uygulanrd. Eyaletin geliri dirliklere ayrlr maa karl askerlere ve devlet memurlarna verilirdi. Bu eyaletlere saliyanesiz (yllksz) eyalet denirdi. Rumeli Anadolu am Halep Rakka Kefe bunlara rnektir.

zel ynetimi olan eyaletler Genelde halk Mslman olan eyaletlerdir. Yneticileri ve memurlar hazineden maa alrd. Buna saliyane denir bu eyaletlere de saliyaneli (yllkl) denirdi. Vergi gelirleri de iltizama verilirdi. Mltezimler eyaletin vergisini ihale ile alr devlete pein verir sonra kendisi eyaletten toplard. Bu sistem Kanuni zamannda oluturuldu. Trablusgarp Msr Cezayir bu eyaletlere rnektir.

Bal hkmetler bal beylikler Bu tr yerlerin beylerini padiah atard. I ilerinde serbest d ilerinde merkeze bal olurlard.

Krm Eflak Bodan Hicaz bu tr yerlerdi.

Tanzimat ferman ile iltizam sistemi kaldrld. Idari yap tekrar dzenledi kazalar tekrar kuruldu. Kazalarn bana halkn istedii kiiler atanmaya baland. Eyaletlerin ynetiminde ise byk meclis adl bir meclis kuruldu. Sancaklarda bu meclis kk meclis deye adlandrld.

MAHALLI TEKILAT Osmanlda devlet tekilat yannda kendi beldesinin dzeni ve hizmetleri iin halkta tekilatlanmt. Mahalle ve ky tekilat Bu beldelerde en byk grev imam ve yiitbana derdi. Imam padiah temsil edip buyruklarn halka duyururdu. Yiitban o yre halk seer ve gvenlii salard. Kylerde ise bu ileri kad naibi ve ky kethdas grrd.

Esnaf tekilat Osmanlda esnaf ve zanaatkarlarnda lonca adl tekilatlar vard. Bu tekilat Xlll.yy kurulan Ahi tekilat ile ayn saylrd. XVll.yy kadar Mslman gayrimslim ayn loncaya ye olabilirlerdi,ama sonra bu grlmedi. Her loncann bir ynetim kurulu vard bakanna eyh denirdi. Loncalarn u grevleri vard. Fiyatlar belirleyip kaliteli mal retme Esnafla hkmet arsndaki ilikiyi salama yelerine yardm ve kredi samama Bulunduklar beldenin meselelerinin zmne yardmc olma Halka mesleki eitim verme

Cemaatler Osmanlda cemaatlerde tekilatlanmt. Yahudiler Hristiyanlar kendi aralarnda kendi hukuklarn uyguluyorlard. Ayrca Mslmanlarda tarikatlar sayesinde tekilatlanmlard.

ORDU DONANMA Osmanlda askeri snfa Seyfiye denilirdi. Osmanl ordusu kara ve deniz olmak zere ikiye ayrlrd. Osman bey zamannda eli silah tutan herkes askerden saylrd. Orhan bey Yaya ve Msellem adl iki ordu kurdu. l.Murat ise pencik sistemiyle kapkulu askerlerini tmar sistemi ile tmarl sipahileri kurdu. ll. Murat ise kapkullarn devirme sistemi ile oluturmaya balad. Osmanl kara ordusu ana blmden oluurdu. Kapkulu askerleri-hassa ordusu Tmarl sipahiler eyalet askerleri Yardmc kuvvetler

KAPIKULU ASKERLERI-HASSA ORDUSU nceleri pencik sistemi ile daha sonra devirme sistemi ile oluan askeri birliklerdir. ayda bir ulufe adl maalarn alrlard. Iki ana blmleri vard.

Kapkulu piyadeleri Acemi olanlar oca Gelibolu'da ilk defa kuruldular. Bu Ocak yenieri ocana asker yetitirirdi. Devirme sistemi ile toplanan Hristiyan ocuklar nce bir Trk ailesinin yanna verilerek TrkIslam tresi retilirdi.

Daha sonra bu ocaa gelir ve temel eitimini alrd. Buradan dier ocaklara aktarlrlard. ok zeki olanlar devlet adam ve dier alanlarda yetitirmek iin Enderun'a gnderilirdi. Yenieriler Savata ve barta padiah ve saltanatn korurlard. Evlenmez baka hibir ile megul olmazlard. Klada yatp kalkan dzenli eitim gren askerlerdi. Son zamanlara doru bu zelliklerini kaybettiler ve zararl bir hal aldlar. Cebeci oca Ordunun silahlarn yapp ve onaran ocakt Topu oca Toplar yapp kullanan blkt. Top arabaclar Toplarn tanmasn salayan blkt. Humbarac oca El bombas havan topu yapar ve kullanrlard Bu blk Fatih tarafndan kurulmutur. Lamc oca Kale surlarnn dibine lam ap fitil deyip imha ederlerdi Bu blkte Fatih tarafndan kuruldu. Saka oca Ordunun su ihtiyacn karlard. Turnaclar oca Savata ordu arasnda haberlemeyi salarlard.

Kapkulu Svarileri Bunlara alt blk haklda denirdi. l.Murat zamannda kuruldu.

 ayda bir ulufe alrlard. Blklerine bakldnda Sipahi Silahtar Bu iki blk savata padiah ve padiah adrlarn korurlard. Sa ulufeci Sol ulufeci Savata saltanat sancaklarn korurlard Sa garipler Sol garipler Savata ordunun arlklarn korurlard.

TIMARLI SIPAHILER EYALET ASKERLERI Osmanl ordusunun en nemli ksmdr. Tm ihtiyalar dirlik sahibi tarafndan karlanr. Tamam Anadolu'daki Trklerden oluur ve bunlara Cebulde denir. Sava zaman dirlik sahibi ile savaa giderlerdi. Bar zaman ise eyaletin gvenliini salarlard.

YARDIMCI KUVVETLER Aknclar Snr boylarnda yaarlar Dman taciz edip istihbarat toplayarak ordunun yolunu aarlard. Araplar ve Garipler En nde savaan yayalard Gz pek yiitlerden oluurdu Yrkler

Msellemler (atl askerler) Derbent muhafzlar Geitleri koruyan askerler Krm Eflak,Bodan beyleri gibi bal krallk ve beyliklerin askerleri.

DONANMA Osmanlnn denize kys olunca donanmas da olmutur. Bu Orhan beyin Karesi beyliini almasyla gereklemitir. Saruhan Aydn Mentee oullarnn balanmas ile Osmanlda denizcilik faaliyetleri ilerledi. Ilk deniz ssn de yine Orhan Bey at. Ilk tersaneyi Yldrm Gelibolu'da at. Ilk byk tersane ise Yavuz zamannda Hali te ald. Zaman iinde Sinop Svey ve Cezayir de tersaneler ald. Donanma ve tersanelerin banda Kaptan- Derya bulunurdu. Bu kii direk Sadrazama ve divana sorumluydu. Donanma askerleri genelde Bat Anadolu'daki gelerden oluurdu ve Levent denirdi. Osmanl ilk deniz savan l.Mehmet zamannda Venediklilerle yapt ve malup oldu. Donanma byk gelimeyi Fatih zamannda gerekletirdi. Fatihin Istanbul'un fethi iin yaptrd 400 para donanma sonradan Osmanlnn iine ok yarad. ll.Beyazt zamannda ilk ciddi zaferler kazanld. Yavuz peine Kanuni dneminde Barbaros un katlm ile donanma en muhteem an yaad. Donanma ilk byk yenilgisini Inebaht da ald. Sokuludan sonra ise gereken nem verilmedi. Donamann en son ald yer Girit oldu. Bu sefer srasnda donanmann yetersiz olduu grld. eme Inebaht Navarin ve Sinop ta yakld.

VAKIF SISTEMI Osmanl devletinde zenginler devletin ekonomik durumu iyi olduu dnemlerde hi ekinmeden mallarn bir ksmn veya tamamn hayr kurulularna toplumunun yararna vakfedebilirlerdi. Salk eitim sanat gibi alanlardaki harcamalar kurulan vakflarla,bu sistemle halledilirdi. Bu sistemle devlet hazinesine dokunmadan bir ok mesele halledilmitir. Bu vakflara padiah hanedan yeleri yksek devlet memurlar nclk etmilerdi. Vakflar yoluyla Fethedilen topraklarn Trkletirilmesi saland Anadolu ve Rumeli deki ehir ve kazalarn bymesi saland Ulan haberleme vb. alanlarda rol oynayarak canl bir hayatn olumasn salad Eitim salk gibi giderleri karlad Devletin ykn hafifletti Sosyal yardmlamay salad Devlet hazinesini rahatlatt

OSMANLI TOPLUM YAPISI DEVLETIN RESMI TASNIFINE GRE OSMANLI TOPLUMU Osmanl devletinde toplum ynetenler ve ynetilenler diye ikiye ayrlrd Bu toplumum dzenini salamada en nemli unsur adaletti.

YNETENLER DA ASKERI SINIF Padiahn kendilerine dini yetki ve ynetim yetkisi tand grevlilerdir. XV ve XVl.yy da bu snfa devirme kkenli yneticiler hakim olmutur. snfa ayrlrlar SEYFIYE EHLI RF Ynetim grevinde bulunan askeri snft. Kapkulu ve tmarl sipahilerden oluurlard. Vezirler beylerbeyleri sancak beyleri kapkulu askerleri tmarl sipahiler bu snftand. Bunlar maa olarak ya ulufe yada dirlik alrlard.

Emekli olanlara ise arpalk balanrd.

ILMIYE - EHLI ER Devlette din (ifta) adalet (kaza) eitim retim(tedris) ilerine bakanlar ve alimler bu snftand. Kazasker eyhlislam Kadlar Medrese takm bu snftand. eyhlislamlk bu snfn en st makamyd. Devlet ilerinin eriata uygun olup olmadn inceler bu konuda fetva verirdi. Bu snfn grevlileri ya maa alr yada vakf geliri balanrd.

KALEMIYE - EHLI KALEM Osmanlda divanda daha sonra Bab- Ali de ve eyaletlerde grev yapan memurlar bu snftand. Defterdar Nianc Reis-l Kttab Divan Katipleri bu snfa mensuptu. Usta rak ilikisi ierisinde yetiirlerdi. Kalem eflerine Hacegan denirdi. Dirliklerle geinirlerdi.

YNETILENLER- REAYA Devlete vergi veren halkt. Osmanlda hakim unsur Trkler olup Araplar Rumlar Ermeniler Slavlar Arnavutlar Romanlar ve Kafkas milletleri yaard. Toplum Mslman Hristiyan ve Yahudiler olarak tasnif edilirdi. Mslmanlarn ynetici ve asker olma anslar vard. Gayrimslimler askerlik yapmadklar iin cizye vergisi vermek zorunda idiler. XlX.yy da Tanzimat slahat fermanlar ile Gayrimslimler Mslmanlarla eit yaplmaya allmtr.

YERLEIM DURUMUNA GRE OSMANLI TOPLUMU EHIRLER Tccarlar yneticiler askerler memurlar esnaf ve sanatkarlar oturduu yerlerdir.

Esnaflar hem mal retip hem de satarlard. Ayrca lonca denen tekilatlar vard.

KYLLER Osmanlda en byk blm olutururlard. Tarm ve hayvanclkla urarlard. Iledikleri topraa karlk ift vergisi verirlerdi Vergilerini dirlik sahibine verirlerdi. Topra bo brakamaz terk ederlerse ift bozan vergisi derlerdi.

GERLER Bunlar hayvanclkla urarlard. Vergi olarak agman vergisi vermilerdir. Ayrca otlaklar iin yaylak ve klaklar iinde vergi verirlerdi. Rumeli nin Trklemesinde rol oynamlardr. OSMANLIDA AILE YAPISI Ailenin temel yaps eri hukuka ve Trk tresine dayanrd. Ailede erkek egemendi. Tek eli evlilik geerliydi. Kadnnda geni haklar vard.

OSMANLIDA SOSYAL HAREKETLILIK Osmanlda sosyal gruplar arasnda geiler serbesti. Ynetenlerden birisi ynetilen ynetilen birisi yneten olabilirdi. Bu gei kiinin kabiliyeti dorultusunda padiahn ferman dorultusunda olurdu. Toplumdaki sosyal hareketlilik iki ekilde olurdu.

YATAY HAREKETLILIK

Kyden ehre bir blgeden baka blgeye gidilip gelinmesi veya oraya yerleilmesi olaydr. Bu i kendiliinden oluurdu ve devletin bir zorlamas yoktu. Devletin bu ie katks iskan politikas ile olmutur. Fethedilen blgelerin Trkletirilmesinde bu politika nemli rol oynamtr. XVlll.yy kadar doudan batya bir g hareketi olmu,bu yzyldan sonra batdan douya bir g hareketi olmutur. Byle olmasnda kaybedilen savalarn ve topraklarn byk rol vardr. Bu tersine gler devleti zor durumda brakmtr.

DIKEY HAREKETLILIK Snflar aras geilerdir. Yneticinin reaya reayann ynetici olmasdr. Osmanlda ynetici olmak iin iki art aranmakta idi. Mslman olmak Liyakat sahibi olmak

OSMANLI EKONOMISI OSMANLININ IKTISAT ANLAYII Osmanl ekonomisi bata tarma dayanrd. Ite bu yzden iktisat anlay Topra en iyi ekilde ileyip En iyi ekilde vergilendirmeye dayanyordu. Snrlarn genilemesi ile ipek ve baharat yollar kontrol altna alnd. Buda Osmanlnn iktisat anlaynda baz deiikliklere neden oldu. Osmanl ekonomisinde iki hedef gzetilmitir. Halkn skntya dmeden refah iinde yaamas Avrupay ekonomik ynden kendisine baml klmak retilen mallar i piyasada yetmeyince d alm yaplrd.

XVlll.yy kadar kendi kendisine yeterli olan Osmanl ekonomisi bu yzyldan sonra ticaret yollarnn deimesi ve kapitlasyonlardan dolay kmeye balad. lll.Selim ve sonradan gelenler baz tedbirler aldlarsa da baarl olamadlar.

OSMANLI EKONOMISININ TABII KAYNAKLARI INSAN Osmanlda retici kitle reaya idi. Osmanl insann ve onun retime katksn tapu tahrir defterlerine yazarak tespit ederdi. Bylece nfus bilinir ve alnacak vergide tespit edilirdi. 1831 de yaplan ilk nfus saymna kadar bu i bu ekilde halledildi.

TOPRAK Osmanlda toprak ana blm eklinde snflandrlrd.

MLK ARAZI Bu arazinin mlkiyeti tamamen halka aitti. Iki ekilde isimlendirilirdi.

riye Fethedilmeden ncede Mslman'n elinde olan arazidir. Byle topraklardan r vergisi alnrd.

Hareciye Gayrimslimlerin elinde olan arazidir. Fetihten sonrada sahibine braklrd. Byle topraklardan hara vergisi alnrd.

VAKIF ARAZI Geliri sosyal hizmetlere ayrlan arazilerdir.

Satlamaz ve baka gayeler iin kullanlamazd.

MIRI ARAZI Devletin mlkiyetinde olan arazilerdir. Osmanlnn toprann byk kesimi bu arazilerden oluur Kullanlmas iin halka datlrd. Vergisine verilecei yere gre ve vergi miktarna gre de isimlendirilirdi. Bunlar

Has arazi Yllk geliri 100 bin akeden fazla olan yerlerdir. Padiaha ehzadelere vezirlere divan yelerine beyler beylerine sancak beylerine verilirdi. Bu kiiler topladklar bu vergiye kar cebel tmarl sipahi beslemek zoruna idiler.

Zeamet arazi Yllk geliri 20 bin ile 100 bin ake aras olan yerlerdir. Orta dereceli devlet verilirdi. Bunlarda cebel beslerlerdi.

Tmar arazi Yllk geliri 3bin ile 20 bin ake aras olan yerlerdir. Bunlarda cebel beslerdi. blme ayrlrd.

Ekinci tmar Savata yararllk gsterenlere verilirdi.

Mustahfaz tmar

Cami grevlilerine verilirdi.

Hizmet tmar Saray grevlilerine verilirdi.

DIRLIK SISTEMI Bu sistemle devlet retimi denetim altna alrd. retimde sreklilik salard. Eyalet askerlerinin domasna ve savaa hazr bir ordunun olmasn salard. lke bayndr hale gelirdi. Askeri masraflar azalrd. Gelirlerin artmasn salard. Araziden daha iyi yararlanlrd. Devlet vergi toplama klfetinden kurtulurdu. Tmarl sipahiler sayesinde i gvenlik salanlrd. Dirlik sahibi usulne gre davranmasa dirlii elinden alnrd. Dirlik sahibi ve sipahiler blgenin gvenliinden sorumlu olurdu. Sipahinin lmnden sonra devlet uygun grrse oluna miras olarak verilirdi. Dirlik arazilerin gelirleri aadaki yerlere de ayrlrd. Ocaklk : Geliri kale muhafzlarna ve tersane giderlerine ayrlan arazi. Yurtluk: Geliri snr boylarndaki askerlere ayrlan arazi. Mukataa: Geliri dorudan hazineye ayrlan arazi Pamaklk: Geliri padiah hanmlarna ve kzlarna ayrlan arazi. Malikane: Geliri devlete stn hizmet grm kiilere ayrlan arazi. Arpalk: Geliri emekli devlet memurlarna ayrlan arazi. Metruk: Tarma kapal otlak mera kullanlmayan arazi XVll.yy sonlarnda tmarlarn bir ksm kiilerin ellerinden alnmaya baland.

1854 de karlan arazi kanunnamesi ile uzun sre topra elinde bulunduran kiiye o toprak mlk olarak verildi.

OSMANLI EKONOMISINDE RETIM TARIM Ekonominin en nemli kolu tarmdr. Toplumun byk bir kesimi bu ile urard. Tarm politikasn tmar sistemi belirlerdi. Bu sistemde Topran mlkiyeti devlete Iletmesi kylye Vergisi sipahiye aitti Kylnn bu topra srekli ileyip miras brakabilmesi iin Sebepsiz terk etmememsi Topra yl bo brakmamas Vergiyi dzenli demesi gerekliydi Buna karlk sipahinin de reayaya kar grevleri vard. Kylnn gvenliini salama retim aralarn temin etme Tohum gbre ihtiyacn karlamada yardmc olma Vergiyi almakta kolaylk salama rn asndan Osmanl corafi konumundan dolay ok zengindi. rn fazlas Akdeniz lkelerine satlrd.

HAYVANCILIK Hayvanclkla genelde gebeler urard. Aman vergisi derlerdi. Hayvanclk rnleri hammadde olarakta kullanlrd. Bursa da ipek,Ankara da Tiftik, Selanik te uha Bulgaristan da aba buna rnektir.

SANAYI XVll.yy kadar Osmanl ekonomisi Avrupa ekonomisinden ok ileriydi. Her trl maln retimi ihtiyaca gre yaplrd. En gelimi sanayi dokumaclk ve dericilikti. Kuma boyamacl da ileri dzeydeydi. Tersaneler silah sanayi,dkm atlyeleri madencilik sektr devletin elinde idi. Bunlarn yannda Bursa da ipekilik Karaman Konya da pamuklu dokumaclk,tokat ta Kre de bakrclk,Ankara da sofuluk,Selanik te uhaclk,Halep am Antep te lks dokumaclk Bilecik te demir iletmeleri,Bursa da kadife dokuma rnekleri verilebilir.

TICARET Konumu itibaryla Osmanl ticarete nem verirdi. Ipek ve baharat yolu zerinde olmas Akdeniz e hakim olmas ticarete nem vermesini mecburi klmtr. Ticareti canlandra bilmek iin kapitlasyon dahi vermitir.

KAMU EKONOMISI (OSMANLI DEVLETININ BTESI ) Osmanl ilk mali tekilatn l.Murat zamannda kurdu. Ancak Tanzimat dnemine kadar gnmzdeki anlamyla gelirinin ve giderinin ayrntlaryla gsterildii bir devlet btesi yaplmamtr. Ilk resmi bteyi Tarhuncu Ahmet Paa yapmtr. Ilk denk bteyi ise Kprl Mehmet Paa yapmtr. Osmanl btn Trk Islam devletlerinde olduu gibi vergi alrken eri ve rfi olarak ayrrd.

eri vergiler r :Mslmanlardan alnan onda bir vergisi Hara :Gayrimslimlerden alnan arazi vergisi Cizye :Ba vergisi,gayrimslimlerden askerlik anda olanlardan alnan vergi.

rfi vergiler Padiahn iradesi ile toplanan vergilerdir. Bunlara Raiyet Rsumu da denir. Resmi ift:iftinin elindeki topraa gre alnan vergi toprak vergisi ift Bozan:topra terk eden veya yl ekmeyenlerden alnan vergi Adet-i Agman:Hayvan vergisi Ba- Bazar:Pazar yerlerinden alnan veri Resmi Mcerret:Bekarlardan alnan vergi Resmi Bennak:Evlilerden alnan vergi Resmi Ispence:Gayrimslimlerden resmi ift karl alnan vergi,toprak vergisi Resmi Arus:Sipahiler tarafndan tmar arazilerinde yaayan kadnlarn evlenmesi durumunda kocalarndan alnan vergi Niyabet Rsumu:Yneticilerin halktan ald vergi.Sululardan alnan Cerimelerde bu vergiye dahildir.Bunlara Bad_i Hava vergiside denir. Avarz :Olaan st hallerde alnan vergi Toplanan bu vergileri devlet eitli alanlarda kullanrd.

OSMANLIDA PARA Osmanlda ilk para Osman Gazi zamannda bastrld. Bakr olan bu paradan sonra ilk gm paray Orhan Gazi bastrd. Altn paray ise ll. Mehmet bastrmtr. Bunlara ake denirdi. Bunlarn yannda yabanc devletlere ait altn ve gm paralarda geerli olup kullanlrd. Bunun sebebi ise Osmanlda altn ve gmn az olmas 1840 ylna kadar gmten ake altndan sikke-i hasene kullanld. XVl.yy sonlarna doru Osmanl paras deer kaybetmeye balad. Bu durumun nedeni duraklamann nedenleri ile ayn idi. 1839 Kaime-i Naktiyye-i Mutebere adyla ilk kat para l. Abdlmecit zamannda bastrld. 1844 de devlet darphanesi para basmnda tek yetkili oldu.

Bu dnemde devletin para birimi Mecidiye ve Guru oldu.

OSMANLIDA KLTR VE SANAT Osmanl dneminde kltrn unsurlarna bakldnda din,tre,ahlak,dil,hukuk,sanat,edebiyat ekonomi ve mzik olarak karmza kar.

DNCE HAYATI Osmanl Anadolu'da Trk siyasi birliini salamaya alrken dnce birliini de salamaya almtr. Osmanl Snni Islam akaidini Irann tasavvufi dncesini Islam'dan ncesi Trk kltrn Anadolu'da ki mevcut kltr alnarak bir sentez yapmtr. Dnce hayat tekke ve medreselerde gelimitir. Din adamlar ve dnrler halk aydnlatmaya almlardr. Dini faaliyetler ise tarikatlar evresinde younlamlardr. Ahi ve Baba-i tarikatlar devletin kuruluunda nemli rol oynamlardr. Tarikat eyhleri devlet ilerine karmaz kltrel faaliyetlerle urarlard. Bylece din bir kltr unsuru olarak sanatn her daln etkilerdi.

BILIM VE TEKNOLOJI Kurulu dneminde nakli ve Islami ilimler medreselerde geliti. Ilk medreseyi Orhan Gazi Iznik te at. Osmanlda kurulu dneminde Molla Fenari mantk,Kadzade-i Rumi matematik astronomi Hekim Bereket tp alannda yetien alimlerdir. Fatih dneminde bilim adamlarna daha ok deer verilerek sayg gsterildi. Fikirlerini rahat bir ekilde aklamalar bilimin daha da gelimesine sebep oldu.

Sahn- Seman medreseleri ilimin gelimesinde nemli rol oynad. Ali Kuu matematik Ak Paaolu tarih dallarnda isim yapan kiilerdir. Kanuninin Sleymaniye medreseleri ise ilimde zirveye ulald yerdir. Zembilli Ali,Ebusuud,Kemal Paazade,Hoca Saadettin,dnemin nlleridir. XVll.yy den sonra ilim gerilemeye balad. Bunun balca nedeni iin ehline verilmeyii idi. Bu yzyldan sonra Katip elebi,Pecevi Ibrahim,Solakzade gibi alimler yetiti.

GZEL SANATLAR Osmanlda resim heykel pek fazla ilgi grmemitir. Bunun yannda minyatr sanat,seramikilik,oymaclk,kakmaclk,vs. sanatlar gelimitir.

MIMARI Osmanl XV.yy kadar Seluklu mimarisinin etkisinde kalmtr. Fatih zamannda mimaride gelimeler balad. Osmanl mimarisi XVl.yy de olgunluk ana eriti. Klasik Osmanl mimarisi dodu ve ilk rnei ll. Beyazt camii oldu. Osmanl mimarisi doruk noktasna Mimar Sinan la ulat. Sinan raklkta ehzade camii,kalfalkta Sleymaniye camii,ustalkta Selimiye camii yapt. Lale devrinde mimari Avrupa mimarisinden etkilendi.

OSMANLIDA ETIM Osmanlda eitim balca yerde verilirdi.

Enderun Devlet adam,idareci,komutan ve sanatkarlarn yetitirildii saray i okuludur. ll.Murat zamannda temeli atlan ve gerek kurucusu Fatih olan bu okulda ehzadelerde yetitirilmitir. 1837 de bu kurumda dzenleme yapld.

1910 da da kapatld. Devirmeler bu blmde okutulurdu.

Medreseler Temel dnceyi veren yerlerdir. Ilk basama Sbyan mektebidir. Bu okullar hemen hemen her mahallede olup temel eitimi verirdi. Bundan sonra orta dereceli okullar peine medreseler gelirdi. Medreselerde bilginler yetiirdi. Buray bitiren kad mft mderris olurdu. XVll.yy bu kurumlarda da bozulmalar balad.

Askeri eitim Bunlar kapkulu ocaklarnda verilen eitimlerdi. Bu ocaklar hem birer askeri ocak hem de birer okuldu. Osmanlda ayrca loncalar mahalle mektepleri camiler birer eitim yuvasyd.

OSMANLI KLTR VE MEDENIYETI ll MERKEZ TEKILATI Osmanl son dnemde mecburi olarak devlet tekilatnda byk deiiklikler yapmtr. Bu deiiklikleri yapanlarn banda ll. Mahmut gelir. Mahmut divan- hmayunu kaldrarak nazrlk sistemini getirmi ve Meclis-i Has (bakanlar kurulu)kurdu. Yetkiler bylece bakanlara geti. Bab- Ali dediimiz hkmet gl sadrazamlar zamannda byk nem kazand. ll. Abdlhamit dneminde hkmet pek o kadar etkili olamad. Yine bu dnemde saray eyhlislam ve hkmet etkili oldu. 1826 da yenieri oca kaldrlarak askerin devlet zerindeki etkisi krld. Fakat 1876 da Abdlaziz in tahtan indirilmesinde askerin tekrar etkili olduunu gryoruz.

Dalma dneminde btn iller merkeze sk bir ekilde baland. Tmar sistemi ile maalar halledilirken bu kaldrlm herkes maaa balanmtr. Ayan eraf ve mtegallibe (halktan zorla geinen) ortadan kaldrld. Uzaktaki eyaletler direk merkeze baland ise de baarl olunamad. Bu gibi yerlerde devletten ziyade bakalar hakim oldu.Msr gibi Son dnemlerde devlet halk ile daha yakndan ilgilendi. Buda her iki tarafn kaynamasna neden oldu. ll. Mahmut Abdlmecit Abdlaziz yurt gezilerine kt. Abdlaziz ise ilk d geziye kan padiah oldu. eyhlislamlk makamnn siyasi danmanlk durumu son dnemde azaltld. Seraskerlik (savunma bakan )makamnn nemi art. Meclis-i Vala-i Ahkam- Adliye kurularak bir st mahkeme gibi grev yapt. Bir ok ynetmelik ve tzkler hazrland. Tanzimat dnemindeki yenilikleri bu meclis hazrlad. 1854 de bu meclisin grevini Meclis-i Ali Tanzimat ald. Meclis-i Vala-i Ahkam- Adliyenin zerinde sadece yksek mahkeme yetkisi kald. 1861 de ise bu iki meclis birletirildi. 1868 de ura-i Devlet ve Divan- Ahkam- Adliye kuruldu. Byle sk sk meclislerin almas gelimelerin oturmadn gsterir.

TARA YNETIMI Tanzimat dnemi ile tara ynetiminde deiikler oldu. Iltizam sistemi kaldrlarak Muhassallk getirildi. Bylece halkn ezilmesi nlendi. Sancaklarda kanunun daha iyi ilemesi iin muhassallk meclisleri kuruldu. Bu baarl olmad mecburen kazalar kuruldu. Kazalara halkn istedii kiiler ynetici olarak atand. Bylece muhtarlardan sonra kaza yneticilerini de halk semeye balad.

Buralarn mali ileri iin ise defterdarlar atand. Buralarda zaptiye tekilatlar kuruldu ve zaptiye mirleri atand. Eyaletlerin ynetimi iin idarecilerin katld byk meclisler kuruldu. 1849 da bu meclis ad eyalet meclisi olarak deiti. 1871 den sonra kaymakamlar kazalara atanmaya balad. Sancaklardaki ise kk meclis adn ald. 1861 de karlan vilayet nizamnamesi ile tarada yine deiiklikler yapld. 1871 e kadar sancaklarda kaymakam eyaletlerde ise valiler ynetici idi. 1871 den sonra kaymakamlar kazalara atanmaya balad. Ayn yl nahiyeler kuruldu. Sancaklarda kaymakamn yerine mutasarrflar grev ald. Nahiyelerde ise nahiye mdr grev ald. Illerde belli srelerde toplanmak iin vilayet umumi meclisleri kuruldu.

TOPRAK YNETIMI Osmanl son dnemde tmar sistemini kaldrm tam mlkiyet anlayna gemitir. 1847 de miras hukuku geniletildi. 1858 de karlan arazi kanunnamesi ile topraklar yeniden dzenlendi.

MALIYE VE EKONOMI ll.Mahmut dneminde devletin btn mali konular Nezaret-i Umur-u Maliye denetimine brakld. Krm savanda ilk d bor alnd. Abdlaziz dneminde ise d borlar art. Bu art ll.Abdlhamit dneminde Duyun-u Umumiyeyi getirdi. Tazimatla herkesin gelirine gre ergi alnmas kararlatrld. Aar vergisinin toplanmas mltezimlerden alnarak devlet memurlarna verildi. Cizyenin toplanmas ve ayarlanmasn da dini kurululara brakld. karlan tapu nizamnamesi ile mlkiyet garanti altna alnd.

Toprak zerinden alnan vergiler kalkarak sadece rn zerinden aar vergisi alnmaya balad. Sanayi inklab Osmanl ekonomisine byk zarar verdi. Bu olay lonca sistemini kertti. 1820 de Avrupa mallar Osmanl pazarlarn istila etti. Osmanl bunu nlemek iin baz tedbirler ald. Bunlar Fabrikalar at Islah- Sanayi komisyonunu kurdu. irketler kuruldu. Yol yapmna nem verildi.(Aydn Turgutlu demiryolu ilk yaplan yoldur) I gmrkler kaldrld. Ithalat vergisi (amediye) ihracat vergisi (reftiye) transit ticaret vergisi (mriye) de dzenlemeler yapld. Osmanlnn tarm rnleri de ihra mallar arasnda idi. 1847 de Bank- Dersaadet adl ilk banka kuruldu. Ancak bu banka iflas etti. 1856 da Ingiliz destei ile Bank- Osmani kuruldu. Mithat Paa ise kylye kredi vermek iin Memleket Sandklarn kurdu. 1863 de ise Ziraat Bankas kuruldu. Osmanl bu dnemde kat para sistemine geti. XlX.yy Avrupallar kapitlasyonlardan yararlanarak yol kpr havagaz tramvay vs. yapmlarn ve iletmelerini aldlar. Osmanlda ise cam ini tula kiremit pamuklu dokuma sanayileri kald. Yine Avrupallar kapitlasyonlardan yararlanarak lkenin her yerinde irketler kurdular. Bunlar ekonomiye fayda yerine zarar getirdi. Fabrika mallar ile atlye mallar rekabet edemediler. 1880 de ticaret odalar ve ziraat odalar kuruldu. 1883 de ttn alm Regie adl Fransz Alman irketlerinin tekeline brakld.

1888 de Bursa da ipekilik enstits kuruldu.

ETM RETM XlX.yy eitim kurumlarna bakldnda Medreseler XVlll yy balayp nce askeri giderek sivil alanlarda alan devlet okullar. Aznlklarn okullar. Yabanc devletlerin okullar. Osmanl vatandalarnn at okullar. 1857 de ll Mahmut un kurduu Mektebi Rtiye Nezareti geniletilerek Maarif-i Umumiye Nezareti kuruldu.(genel eitim bakanl) Bylece milli eitim bakanlnn temeli atld. 1861 karlan nizamname ile harbiye ve tbbiye dnda btn okullar bakanla baland. Bylece askeri ve sivil okullar birbirinden ayrld.

ASKERI OKULLAR 1845 de harp okullarna renci yetitirmek iin askeri liseler ald. Istanbul'da Kuleli,Izmir de Maltepe,Bursa da Iklar lisesi bu dnemde ald. 1849 da Harbiye'de veteriner okulu ald. 1875 de askeri orta okullar ald. Yine ayn yllar kurmay okulu ald. SIVIL OKULLAR ll.Mahmut ilkretimi mecburi hale getirmi ama bu tarada uygulanamamt. Bu dnem okullarna bakldnda Sbyan mektepleri ana okulu Iptidaiye - ilkokul Rtiye -ortaokul Idadi - lise Sultani - lise st

Darl Funn - niversite eklinde sralanrd. 1861 de ilk kz rtiyesi ald. Abdlaziz 1867 de Mslman Gayrimslimi ayn okulda okutmaya balad. 1872 de alan idadilerin stnde eitim veren sultaniler ald. Bunlarn en belirgin rnei Galatasaray Sultanisi olup iletmesi Franszlara verilmiti. Abdlmecit zamannda 1849 da Darl Funnlerle rtiyeler arasnda eitim veren Darl Maarifler ald. Bu okulun grevi devlet memuru yetitirmekti. 1876 da zamannda Darl Muallimler ald.(kz retmen okullar) 1873 de ise yetim ocuklar iin Abdlaziz Darafakay kurdu. 1850 de Encmen-i Dani ilimler akademisi ald.

MESLEK OKULLARI 1847 de Ameli Ziraat mektebi ald. 1860 da bir bir ticaret mektebi amak istendi ise de baarlamad. 1866 da sivil tp okulu ald. 1867 de Eczaclk okulu ald. 1868 de Sanayi Mektebi ald. 1870 de Orman Mektebi Koza Okulu Kaptanlk Okulu ald. Bu okullarn almasnda Mithat paann rol byktr.

AZILIK VE YABANCILARIN OKULLARI Osmanlnn iinde yaayan aznlklara okul ama izni verilmiti. Aznlk okullar kendi din kurulular tarafndan idare ediliyorlard. Papazlar veya hahamlar bu okullarda ders veriyorlard. 1790 da ilk bamsz Ermeni okulu Kumkapda ald. 1824 de gelindiinde Ermeniler Anadolu'nun bir ok yerinde okul atlar. Yahudiler 1854 de Istanbul'da Musevi Asri Mektebini ad altnda modern bir okul atlar. Ayrca Rumlarnda bir ok okulu vard.

Kapitlasyonlardan dolay yabanclar misyonerlik faaliyetleri iin Osmanlda bir ok okul amlardr. Bu okullar kiliselere bal idiler. Daha sonra ise elilik okullar almaya balad. Osmanlda ilk yabanc okulu 1583 de Franszlar Saint Benoit ad ile atlar. Ingiltere 1857 de kz ortaokulunu 1905 de erkek lisesini at. 1830 da Amerika Osmanlda Ermeni faaliyetleri iin bir ok okul at. 1863 de Robert Koleji ald. 1904 ylnda Osmanlda 465 ABD okulu vard. Italyan ve Almanlarda birliklerini tamamladktan sonra Osmanlda okullar atlar.

HUKUK XlX.yy hukuk alanndaki gelime ve deimeler genelde Avrupa patenlidir. ll.Mahmut dneminde kurulan Nezaret-i Dava-i 1870 de Nezaret-i Adliye adn ald. Ticaret ve temyiz mahkemeleri kuruldu. 1840 Ceza Hukuku 1850 Ticaret Kanunu 1868 Deniz Ticaret Kanunu 1866 Ahmet Cevdet Paa Medeni Kanun Mecelleyi yazd. Kanun deiikleri 1865 lerde Dstr adl dergide yaynlanyordu. XlX.yy da Osmanlda 4 tip mahkeme vard. Buda Osmanlda mahkeme birliinin olmadn gsteriyordu. Bunlar Nizamiye Mahkemeleri (Adliye Nezaretine bal yeni mahkemeler) Konsolosluk Mahkemeleri (Hariciye Nezaretine bal) eri Mahkemeler (eyhlislama bal) Gayrimslim Cemaat Mahkemeleri (eyhlislama bal)

ORDU DONANMA Tanzimat ferman ile askerlik vatan hizmetine dnt. Ancak gayrimslimler bunu itiraz edince slahat fermannda bedelliye dntrld. Osmanl ordusu Nizamiye adn ald ve Seraskerlik kurularak buraya baland. Seraskere yardmc olmak zere Dar- ura-i Askeri kuruldu. 1908 de Harbiye Nezareti kuruldu. Sultan Abdlhamit dneminde gl bir donanma kuruldu. Yaklak 85 gemi ve20 de zrhl gemi yapld.

MIMARI VE GZEL SANATLAR Osmanl klasik mimarisi lale devrinde Avrupa mimarisinin etkisinde kalmtr. 1740 de 1808 tarihleri arasnda Trk Barok ve Rokoko dnemi balad. 1808 de 1860 yllar arasnda Ampir usul kabul edildi. 1860 dan sonra Semeci eklektik akm hakim oldu. 1900 de 1925 yllar aras batya tepkili Neo-Klasik dnem balad. Tanzimat dneminde Bat mzii n plana kt. Bu Trk musikisine bir darbe oldu. ll. Mahmut dneminde mimarbalk Ebriye-i Hassa Mdrlne dnt. Dolmabahe saray (Barok) Haydarpaa gar Tbbiye-i ahane Numune hastanesi Alman mimari rnekleri olup devrin eserleridir.