Yahuda ncili

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

Yahuda ncili zerine Bir Yorum

Mahmut AYDIN*
Atf/: Aydn, Mahmut, (2005-6). Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m? Yahuda ncili zerine Bir Yorum, Milel ve Nihal, 3 (1-2), 7-37. zet: National Geographic Society tarafndan zmlemesi yaptrlarak bilim dnyasna sunulan ve bu cemiyetin kard National Geographic Trkiyenin Mays 2006 kapak konusu olan Yahuda ncili, 20. yzyln sonlarnda Msrda bulunan gnostik karakterli bir ncil nshasdr. Bu ncilin ortaya knn ilk bakta Hristiyan dnyaya bomba etkisi yapt muhakkaktr. nk bu ncil, Hristiyanlk tarihinde ihaneti olarak grldnden kendisinden en ok nefret edilen bir ahsn sann on ikinci havarisi olan Yahuda skaryotun- aslnda sann rolnn gereklemesini salayan bir kahraman olduunu ortaya koymaktadr. Bu yazda bu Yahuda ncili muhtevasyla birlikte Trk okuyucusuna tantlarak deerlendirilmesi yaplmaktadr. Sonu olarak da eer Yahuda skaryot say ele vermek suretiyle ona ihanet etmemi olsayd armh ve buna bal olarak Hristiyan teolojisinin temel doktrinlerinin en nemlisi olan kefaret doktrini olmam olacakt. te bundan dolay Hristiyanlar say Yahudi yetkililere teslim ettii iin Yahudaya lanet etmemeli aksine bunu yaparak onun armhta lmn salad iin ona minnet duymaldr. Yahuda ncili de tam olarak bunu yaparak Yahuda skaryotun aslnda bir kahraman ve sann en gvenilir havarisi olduunu ilan etmektedir. Anahtar Kelimeler: Yahuda ncili, Yahuda skaryot, Gnostisizm, Hristiyanlk, nciller, Havariler.

Giri National Geographic Society tarafndan zmlemesi yaptrlarak bilim dnyasna sunulan ve bu cemiyetin kard National
*

Do. Dr., OM. lahiyat Fakltesi Dinler Tarihi retim yesi.

inan, kltr ve mitoloji aratrmalar dergisi yl 3 say 1-2 Aralk 2005 Haziran 2006

M LEL VE NHAL

Mahmut AYDIN

Geographic Trkiyenin Mays 2006 kapak konusu olan Yahuda ncili, 20. yzyln sonlarnda Msrda bulunan gnostik karakterli bir ncil nshasdr. Bu ncilin ortaya knn ilk bakta Hristiyan dnyaya bomba etkisi yapt muhakkaktr. nk bu ncil, Hristiyanlk tarihinde ihaneti olarak grldnden kendisinden en ok nefret edilen bir ahsn sann on ikinci havarisi olan Yahuda skaryotun- aslnda sann rolnn gereklemesini salayan bir kahraman olduunu ortaya koymaktadr. te Hristiyan dncesi zerindeki bu etkisinden dolay ve National Geographic Trkiyenin Mays 2006 saysnda da yaymlanmasndan dolay biz de Hristiyanlk zerine alan bir aratrmac olarak bu yazmzda Yahuda ncilini muhtevasyla birlikte okuyucuya tantp deerlendirmeye alacaz. Bunu yaparken nce nciller hakknda ksa bir bilgi vereceiz. kinci olarak Yahuda ncilinin kefedili ve deifre edili sreci zerinde duracaz. nc olarak bir Hristiyanlk aratrmacs olarak sz konusu ncilin muhtevasn geleneksel Hristiyan teolojisi asndan deerlendireceiz. Son olarak ise Geographic Cemiyeti tarafndan yaptrlan ngilizce tercmesini esas alarak metni Trkeye aktaracaz. Btn bunlar yapmadaki temel amacmz geleneksel Hristiyan dncesi iin byk bir meydan okuma olduu ileri srlen Yahuda ncilinin sa-Mesihin gkten yeryzne Ademin iledii asli gnah ortadan kaldrmak iin gelen tanrsal bir varlk olduu eklindeki geleneksel Hristiyan dncesini aklamaktan baka ie yaramadn ortaya koymaktr. ncillerin Derleni Sreci nciller, Hz. saya gelen vahiyleri ve olan olaylar, olduklar gibi deil de ncil derleyicilerinin kendi beklentilerine gre yanstt eserler olduu iin onlar Hz. Muhammede gelen vahiylerin bir araya toplayan Kuran- Kerim gibi, saya gelen vahiyleri bnyesinde toplayan kitaplar olarak grlmemektedir. Dahas Hz. saya gelen vahiyler Kuran gibi Allahtan gelir-gelmez yazya geirilmemi, szl olarak topluma iletilmi ve ne sann kendisi ne de hava-

rileri onlar yazya geirmeye teebbs etmemiti. Dahas sann

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

lmnden sonra da havarileri ve taraftarlar da onun szlerini yazya geirme kaygs tamadan, ifahi olarak dier insanlarla paylamay tercih etmiti. nk onlar sann hayatta iken mjdeledii Tanrnn krallnn ok yakn bir zaman iinde vuku bulacana ve statlarnn geri dnerek onlarla beraber yaamaya balayacana inanyorlard. Bu inan ierisinde Kudse yerleen havariler etraflarndaki insanlar statlar sann ok yaknda geri gelip Tanrnn kralln kuracak srailin Mesihi olduuna ikna etmeye almlard. Genel Hristiyan kanaatine gre nciller u ekilde ortaya kmtr: sann geldii dnemde Yahudiler kendilerini putperest Roma idaresinden kurtaracak ve Tanrnn Hz. Davuda vaat ettii ilahi devleti yeniden tesis edecek bir Mesih beklentisi ierisindeydiler. sa gelince ilkin onu byle bir Mesih olarak dndler; fakat o, bu beklentilerin tam aksine dnyev bir Tanrsal krallktan ziyade uhrev bir krall insanlara mjdeliyor ve onlar bu kralla hazrlamaya alyordu. Bundan dolay dnyev bir Mesih veya kral beklentisi iinde olanlar ounlukla hayal krklna dyorlard. zellikle de sann ok ksa bir sre zarfnda ortadan kaybolmas bu mitsizlii daha da krklyordu. te byle bir ortamda hem dnyev Mesih inancn canl tutmak hem de sann syledii ve yapt ileri sonraki nesillere anlatmak iin ncil yazarlar kendi beklentileri dorultusunda sann sz ve fiillerini yorumlayarak yeni bir sa imaj oluturmay hedeflemilerdir. Ancak yllarn gemesine ramen sa bir trl dnmeyince saylar binlere ulaan taraftarlar onun szlerini ve yaptklarn szl olarak birbirlerine anlatmann tesinde bu ifh rivayetleri ksa pasajlar halinde yazarak kendilerinden sonrakilere aktarmaya balamlard. Bunlara rnek olarak Matta ncilindeki u pasaj verebiliriz: Bir zamanlar havariler saya gelip yle derler: Tanrnn krallnda en byk kimdir? sa da onlardan bir ocuk isteyerek onu onlarn ortasna koyar ve onlara yle der: Hakikaten size sylyorum ki dnp bu ocuk gibi olmadka sizden birinin Gn krallna girmesi

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

mmkn deildir. Her kim kendini bu ocuk gibi alak gnll yaparsa, Tanrnn krallnda en byk odur.1 Yllarn gemesi ve sann kendi havarilerinin tek tek lmesi zerine baz Hristiyanlar sann szleri ve yaptklar ile ilgili bu tarz pasajlar birbirlerine ekleyerek adna ncil denen eserler oluturma yoluna gitmilerdir.2 Bu srete sann sz ve eylemlerini ieren ve yle veya byle onunla ilintili olan yzlerce ncil oluturulmutur. Bir fikir vermesi asndan bu srete oluan baz ncillerin derleni tarihleriyle ilgili aadaki tabloyu okuyucunun dikkatine sunuyoruz.

I. Aama II Aama

MS. 50-60 Q ve Tomas ncilleri, 1224 Oxyrhynchus ncili MS.70-80 Markos ncili ve Eagerton ncili

III. Aama MS. 80-90 Matta ve Luka ncilleri IV. Aama MS. 90-110 Yuhanna ncili V. Aama MS. 100-150 Petrus ncili, Meryem ncili, Yakup ve Tomasn ocukluk ncilleri, Yakubun Gizli ncili, 860 Oxyrhynchus ncili.

Bu kronolojiden de grlecei zere ncil ad altndaki Hristiyan literatrnn ortaya kmasnda doruk nokta MS. 70 ylnda Romallarn Kuds tamamen ele geirerek mabedi tamamen tahrip etmesi olaydr. Zira mabedin yklmasyla mabet klt ve buna dayal olarak da mabet brokrasisi sona erince Yahudilik yeniden yaplanma srecine girmitir. te bu yeni srete bir tarafta Yahudiliin temeli olan Rabbinik gelenek geliirken dier tarafta da say yap ta olarak kullanlarak gnmz Hristiyanlnn temellerini atan Pavlusun retisi etrafnda ekillenen yeni hareket, balarn Yahudilikten tamamyla kopararak yeni bir din olarak ortaya kmaya balamtr. te bu balam dhilinde ortaya kmaya balayan nciller ikinci yzylda olduka fazla sayya ulamt.
1 2

10

Matta 18:1-2. Bkz. Mahmut Aydn, Tarihsel sa: mann Mesihinden Tarihin sasna, Ankara: Ankara Okulu, 2002, s.s. 91.vd.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

Ortaya kan bu ncillerden Matta, Markos, Luka ve Yuhanna olarak bilinen ve Hristiyan kutsal kitab olan Yeni-Ahit klliyatna dahil edilenlerin dnda kalanlar Kilise tarafndan apokrif/sahte/uydurma olarak nitelendirilerek yasaklanm veya hasr alt edilmilerdir. Charles W. Hedrick ncillerin okluuyla ilgili u tespitte bulunmaktadr: Hristiyanln ilk iki yzylndan drt kanonik ncile ilaveten drt tam kanonik olmayan, yedi para halinde, drt bakalarnn yapt nakillerden, iki de hipotetik/farazi olmak zere toplan 21 ncil kefedilmi ve bu ilk dneme ait baka ncillerin de olduu bilinmektedir. Onlarn ounun kefedileceinden/bulunacandan eminim. rnein son gnlerde antika dnyasnda elden ele dolaan Yahuda ncili adl Kptice bir ncilin fotorafn grdm.3 te bu yazda ele alp inceleyeceimiz sann havarilerinden Yahuda skaryota atfedilen Yahuda ncili de byle bir srete kaleme alnan ve Kilise tarafndan apokrif kabul edilerek yasaklanan ncillerden biridir. Geleneksel Hristiyan Dncesinde Yahuda skaryot Tiplemesi Gnmz Hristiyanlnca otantik olarak kabul edilen drt ncile gre on ikinci havari sfatyla sann havarilerinden biri olan Yahuda skaryot sann dneminde bakahin olan Kayafas ile 30 dirhem karlnda anlaarak sann yerini onlara sylemi ve onu yakalamaya geldiklerinde de pmek suretiyle say ele vermi bir haindir. Bu dnce erevesine drt kanonik ncilin Yahuda ile ilgili verdii bilgilere baktmzda onun ilk ncil Markosdan balayarak tedrici bir ekilde eytan tarafndan ruhu esir alnm bir hain konumuna konduunu grrz. rnein Markos ncilinde sann son akam yemei srasnda havarileriyle sohbet ederken Yahudann Yahudi din bilginleri ve nde gelenleriyle onlarn ibir-

Bkz., Charles W. Hedrick, The 34 Gospels: Diversity and Division Among the Early Christians, Bible Review, Haziran 2002, ss. 20-31; Erken dnem Kilise tarafndan apokrif olarak kabul edilerek Yeni-Ahit klliyatna dahil edilmeyen baz ncillerle ilgili bkz., Ekrem Sarkolu, Dier nciller (Apokrif nciller): Metinler ve Tarihi Bilgiler, Isparta: Faklte Kitabevi, 2005.

11

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

lii iinde olduu Romal yetkililerin gnderdii silahl bir grupla sann bulunduu yere geldii ve daha nce onlarla anlat ekilde say perek tehis etmek suretiyle onlara teslim ettii ifade edilmektedir.4 kinci ncil olan Mattada Yahudann para karl saya ihanet ettii ifade edilmektedir.5 nc ncil olan Lukada ise Yahudann eytan tarafndan kandrlan biri olduunun alt izilmektedir. Lukaya gre eytan tarafndan kandrlan Yahuda bakahine giderek say onlara teslim etmesi karlnda onlarla pazarlk yapmtr.6 Markos, Matta ve Lukada Yahuda, say yakalamaya gelenlere sadece onun bulunduu yeri gstermekle kalmam bilakis olay esnasnda say perek onu tehis de etmitir. Yuhanna ncilinde ise Yahudann say yakalamaya gelenlere sann havarileriyle son akam yemeini yedii yeri gsterdii ifade edilmektedir.7 Kanonik Hristiyan ncillerinin Yahudann saya ihanetiyle ilgili verdii bu bilgileri bir btn olarak ele aldmzda ksaca unu syleyebiliriz. Yukarda ifade ettiimiz zere 70 ylndaki Yahudi isyan srasnda mabedin Romallar tarafndan tamamen tahrip edilmesinden sonra Yahudilerle Pavlusun retileri etrafnda ekillenen Hristiyanln birbirinden kesin izgilerle ayrmas srecine paralel olarak ncillerin derleyicileri de Yahudann saya ihanetini daha iddetli terimlerle ifade etme ihtiyac duymulardr. ncillerde Yahudann saya ihanetiyle ilgili anlatlan bu yknn tarihsel deeri zerinde aratrmalar yapan Yeni-Ahit uzmanlar Yahudann hayal mahsul bir kii mi yoksa gerek bir ahsiyet mi olduunun tespitinin mmkn olmadn ileri srmektedir. Ayrca onlara gre bakahin ve yetkililerin aktif olarak gezginci vaizlik yapan ve etrafnda kalabalklar toplayan say tehis etmek iin baka birine ihtiya duymalar olaan ddr. nk sa, kalabalklar tarafndan kendisine tannan ve kendisine hayranlk duyu4 5 6

12

Markos, 14: 43-45. Matta, 26: 14-15, 47-49. Luka, 22: 1-6, 47-48. Yuhanna, 18: 1-3.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

lan umumi bir figrd. Byle bir ahsiyetin Yahudi yetkililer tarafndan tannmyor olmas ihtimal ddr. Burada yle bir senaryo akla gelebilir. sa, mabet blgesinde yapt eylemler ve syledii szlerden dolay siyasi bir su ilediinin farkndayd ve yetkililer tarafndan tutuklanp cezalandrlmaktan korktuu iin havarileriyle birlikte ehir dna gidip orada saklanmt. te Yahuda da Yahudi yetkililerle anlaarak onlara sann sakland yeri bildirmitir. Nitekim Yuhanna 11:53-57de sann bakahin ve adamlarnn kendisini ldrmek iin altklarn sezince taraftarlaryla Efrahim denen le yakn bir yere gittiini ve 18: 1-3de de Yahudann Yahudi yetkilileri sann taraftarlaryla gizlice bulutuu Kidron vadisinin tesindeki Getsemani bahesine gtrd ifade edilmektedir. Kurguladmz senaryo ile Yuhanna ncilindeki bu ifadeleri bir araya getirdiimizde Yahudann say ele vermesiyle ilgili u sonuca varabiliriz. sa, Yahudi yetkililerin Roma valisi ile ibirlii iinde kendisini tutuklayp cezalandracan anlaynca Kuds dna kp saklanm ve taraftarlaryla gizlice grmeye balamt. Yahudi yetkililer onun yerini bulmak iin havarilerinden Yahuda ile veya onun yerini bilen baka bir kimseyle anlaarak ondan sann yerini renmilerdir.8 Ya da Yahuda, havarilerin sann yeni bir srail krall kurmak iin gelen Mesih olduu ynndeki giderek kuvvetlenen inanlarndan Romal ve Yahudi yetkilileri haberdar etmek suretiyle onun yakalanmasn salamtr.9 Neticede ister sann bulunduu yeri haber vermek suretiyle isterse de onun hak-

Robert Funk, & The Jesus Seminar, The Acts of Jesus: The Search for the Authentic Deeds of Jesus, SanFrancisco: HarperCollins, 1998, s.145. sann Yahuda veya bir baklas tarafndan ele verilmesi olay muhtemelen Eski-Ahitin II. Samuel kitabnda kral Davutun olu Avalom kendisine kar isyan ettiinde Kidron vadisini geip Zeytin Dana kadar kamas ve burada sadece isyan hareketini balatan olu tarafndan deil ayn zamanda bir zamanlar danman olan ve daha sonra Avalomun tarafna geen Ahithophel tarafndan da ihanete uramasn anlatan II. Samuel 15-17den esinlenerek kompoze edilmitir. Kral Davut ve sa ilikisiyle ilgili bkz., Funk, The Acts of Jesus, ss. 150-151. Marcus Borg & N.T. Wright, The Meaning of Jesus, SanFrancisco: HarperCollins, 1989, s. 87; John Marsh, Jesus in his Lifetime, London: Sidgwick & Jackson, 1981, s. 200-201.

13

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

knda beklenen siyasi Mesih olmas ve igalci Roma glerine kar bir isyan hareketi planlamas gibi gizli bilgileri igalci Roma yetkililerine ve onlarn ibirlikisi konumunda olan Yahudi yetkililere aikar klmak suretiyle olsun Yahuda skaryot Hristiyan geleneinde para karl say ele veren bir hain olarak grlmektedir. Hatta Yahudann bu ihaneti Hristiyanlk tarihinde nemli bir simge olarak kabul edilmekte ve bundan dolay da tpk Snni Mslmanlarn Emevi halifesi Yezidin Hz. Peygamberin torunu Hz. Hseyini ehit ettirmesinden dolay ocuklarna Yezid adn vermeyi uygun bulmamas gibi Hristiyanlar da ocuklarna Yahuda adn vermeyi uygun bulmamaktadr. Yine bu balamda Hayvanlarn kesim iin geici olarak bekletildii allarda dier hayvanlar kesim yerine ynlendiren keiye Yahuda keisi denmektedir. Hristiyan geleneine gre Yahuda saya ihanet edip onun yetkililer tarafndan yakalanmasna yol amasndan sonra yaptnn byk bir hata olduunu anlam ve doruca bakahine gidip say ispiyonlamas karl ald paralar geri vermi ve daha sonra da kendini asmtr. Matta ncili, saya ihanet ederek onu ele veren Yahuda skaryotun lmn rapor etmektedir. Mattaya gre Yahuda, say ele vermesi karlnda barahipden ald otuz gm sikkeyi ona geri vermekte ve daha sonra da kendini asmaktadr.10 Resullerin lerinde de Luka, say ele vermesi karlnda ald parayla Yahudann bir arazi satn aldn; mteakiben yere dtn, karnnn yarlp tm barsaklarnn dar dkldn ifade etmektedir.11

10

14

11

Bkz., Matta 27:3-10. Mattann raporuna gre Yahuda yaptna piman olup bakahin ve adamlarndan ald paralar geri verince bakahin sann kannn bedeli olan bu paralarn tekrar hazineye konamayacan ifade etmi ve bunun zerine paralarla yabanclar iin mezarlk olarak kullanlmak zere bir arazi satn alnmtr. Eski Ahit kitaplar incelendiinde Mattann bu olay kompoze ederken Zekeriya 11:12-13den esinlendii grlr. Onlarda cret olarak otuz gm verdiler. Rab bana, mlekiye/hazineye at dedi Bylece bana bitikleri yksel deerin karl olan otuz gm alp Tanrnn tapnandaki hazineye attm. Resullerin leri 1: 18.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

Yahuda ncilinin Ortaya k Serveni sann havarilerinden biri olan ve saya ihanet ederek onun muhalifleri tarafndan yakalanp idam edilmesine vesile olan Yahuda skaryota atfedilen Yahuda ncili 1970lerde (muhtemelen 1978de) orta Msrda ele geirilmitir. Bu ncil ele geen kodeks/papirste bulunan nc kitaptr. Dier kitaplar Petrusun Filipe mektubunun bir versiyonu ve Nag Hammadi yazmalarnda da bulunan Yakupun kitabdr. Yahuda ncili zerine yaplan aratrmalar onun orijinalinin MS.150180 yllarnda Yunanca yazlm olabileceini ancak daha sonra Kpticeye tercme edildiini ve elimizdeki nshann da MS.220-340 yllar aras bir tarihe ait olduunu ortaya koymaktadr. Zira deri cilt ve papirsten alnan be ayr rnek zerinde yaplan testler, kodeksin MS 220-340 yllar arasnda bir tarihe ait olduunu gstermektedir. Buna gre 1970lerin sonunda Msrda ele geen ve National Geographic Society tarafndan restorasyonu yaptrlarak ngilizceye tercme edilen ve Nisan 2006da da tm dnyaya duyurulan Yahuda ncili MS. II. Yzylda yazlm olmakla beraber 4. yzyla ait bir metindir. Hristiyanlkla ilgili ilk dnem kaynaklarna baktmzda Yahuda ncilinin erken dnem Hristiyanlar arasnda bilinen bir ncil olduunu rahatlkla syleyebiliriz. rnein ikinci yzyl Kilise Babalarndan Irenyus (Irenaeus) ve drdnc yzyl Kilise Babalarndan Epiphanyus eserlerinde bu ncili atfta bulunmaktadr. Nitekim aada ncilin muhtevasn incelerken greceimiz zere Yahuda ncili gnostik karakterli bir eserdir. Bundan dolaydr ki MS. II. yzylda erken dnem kilise ile gnostikler arasnda yaanan mcadelede Yahuda ncilinin de ad gemektedir. rnein II. yzyln nl Kilise Babalarndan Irenyus erken dnem kilise tarafndan sapkn olarak kabul edilen gnostiklere kar 180 ylnda kaleme ald Adversus Haereses adl eserinde saya ihanet eden hain Yahudaya atfedilen ncile dolaysyla da Yahudaya itibar gsterenleri iddetli bir ekilde eletirmektedir: Dierleri Kabilin varln yukardaki Gten aldn deklare etmekte ve Esau, Korah ve

15

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

Sodomlularn ve tm bu gibi kiilerin kendileriyle ilintili olduunu kabul etmektedir. Hatta onlar, bundan dolay kendilerine Yaratc tarafndan hcum edildiini ilave etmektedir. Ancak onlarn hibiri zarar ve ziyan grmemektedir Onlar Yahudann tm bu eylere aina olduunu, dierlerinin bilmedii hakikati bildiini ve bundan dolay (saya) ihanet gizemini baaryla yerine getirdiini ileri srmektedir. Onun vastasyla hem dnyevi hem de gksel her ey dzensizlie/kaosa srklenmitir. Onlar Yahuda nciline ekil vererek bu tarz bir uydurma tarihi oluturmutur.12 Ayrca drdnc yzylda Epiphanyusda eserinde Yahuda ncili ile ilgili u bilgilere yer vermektedir: Dierleri yle sylyor: Hayr, Yahuda iyi bir kii olmasna ramen srf gksel bilgiden dolay saya ihanet etmitir. Zira onlara gre arkonlar, eer Mesih ele verilip armha gerdirilirse daha zayf gcn bitirilebileceini sylemektedir. Onlar ite Yahuda bu gerein farkna vardnda, say ele vermek iin elinden geleni yapma konusunda sabrszlandn ve bunu yaparak da kurtulu iin iyi/faydal bir ey yaptn sylemektedir. Biz onu ( Yahuday) hem lanetlemeliyiz hem de ona hakkn teslim etmeliyiz. Zira armhla vuku bulan kurtulu onun sayesinde mmkn olmutur13 Aada Yahuda ncilinin muhtevasn verirken greceimiz zere Irenyus ve Epiphanyusun bu szleriyle Yahuda ncilinde Yahudann fonksiyonu ile ilgili ifade edilenler birbirine olduka benzemektedir. Bundan dolay Irenyusun bahsetmi olduu ncilin bu yazda ele alp incelediimiz Yahuda ncili ve Epiphanyusun inanlar konusunda bilgi verdii topluluun bu ncilin izleyicileri olduunu rahatlkla ifade edebiliriz. Yzyllar boyunca sava ve ayaklanmalardan hasar grmeden tarihin tozlu raflar arasnda kalan ve 1970lerin sonunda gn yz12

13

16

Irenaeus, Adversus Haereses, I, 31:1, www.ccel.org (Christian Classics, Ethereal Library). Epiphanius, Pan 37.3,4-5; 6.1-2;38.1.5 naklen James M. Robinson, From Nag Hammadi Codices to the Gospel of Mary and The Gospel of Judas, /rpearse/manuscripts/ gospel_of_judas/ http://www.tertullian.org robinson_from_NH_GMaryJudas_SBL.htm.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

ne kma ans elde eden Yahuda ncili, 1983 Maysnda Alman aratrmac Stephen Emmelin Yahuda nciline ait Kptie el yazmas metni iin svireye arlmasna kadar hi kimse tarafndan okunmamt. svirede bir otel odasnda metni inceleyen Emmel, gazete katlarna sarlarak ayakkab kutusuna yerletirilen metinleri incelemek iin kendilerine sadece yarm saat sre verildiini ve bu sre zarfnda metinlerin resmini ekmelerine bile msaade edilmediini ifade etmektedir.. Papirsler ufalanmaya baladndan Emel, onlara eliyle dokunmadan bir cmbz yardmyla yapraklar evirirken baz yapraklarda Yahudann ad gzne iliti. lk nce bu ismin Yahuda Taddeus veya Yuda olarak da adlandrlan Yahuda Tomasa iaret ettiini varsayd. Ancak ok gemeden bu metnin son derece byk neme sahip tamamyla bilinmeyen bir alma olduunun farkna vard ve metni antika satcsndan almak iin teebbste bulundu. Fakat antikac ok para isteyince sat gereklemedi. Durum byle olunca da Yahuda ncili gn yzne kaca gn beklemek iin tekrar tarihin tozlu sayfalarna kondu. Bu bekleyi Nisan 2000e kadar devam etti. Bu tarihte papirs elinde bulunduran Msrl antika tccar Hana, papirs Yunan asll Msr bilimi uzman antikac Frieda Nussberger-Tchacosa satt. Tchacosda Yale niversitesinin Beinecke Nadir Kitaplar Merkezi ve El Yazmalar Ktphanesinin alc olabileceini dnerek Tchacosun papirs ktphanenin el yazmas uzmanlarndan Profesr Robert Babcocka incelemek zere verdi. Babcock metni inceledikten sonra papirsn Yahuda skaryota ait bir ncil metnini ihtiva ettiini Tchacosa syledi. Bunun zerine Tchacos papirs nce Beinecke Nadir Kitaplar Merkezine satmay teklif etti. Ancak ktphane metni birka ay beklettikten sonra satn alamayacan ifade ederek Tchacosa iade etti. Bunun zerine Tchacos papirs ABDli Bruce Ferrini adl bir eski eser satcsna satt. Ancak evine dndkten ok ksa bir sre sonra Ferrini ile yapt sat anlamasndan dolay Tchacosn kafasnda bir takm soru iaretleri ortaya kmaya balad. Bunun zerine antika dnyasn

17

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

ok iyi bilen ve tarihi sanat eserlerini korumay ama edinmi bir vakfn bakanln yapan Mario Roberty adl bir avukat arkadandan yardm istedi. Papirsle ilgili yky dinledikten sonra Tchacosun yardm teklifini kabul eden Roberty el yazmasn Ferriniden geri almak iin antika dnyasn ve bu dnyada dnen dolaplar ok iyi bilen eski bir antika tccar Michel van Rijn devreye soktu. Byk bir okuyucu kitlesine sahip bir web sitesinin de iletmeciliini yapan van Rijn, web sitesinde Yahuda ncilin varln tm dnyaya duyurarak antika tccar Ferriniden bu ncili satn alacaklarn yasal olarak su ilemi olacaklarn ve bundan dolay da kanuni takibat altna alnacaklarn syleyerek potansiyel alclar uyard. Robertynin papirs geri almak iin van Rijnin silah olarak kullanlmas ksa srede sonu verdi ve 2001 ubatnda Tchacos Yahuda ncili kodeksini Ferriniden geri ald. Bu olaydan be ay sonra Tchacos, papirs deifre ederek Yahuda ncilini ngilizceye tercme eden Profesor Rodolphe Kasser ile tant svireye geri gtrd. svirede papirs elinde tutan Robertynin antika eserleri koruma vakf, Yahuda ncilinin eviri ve medya haklar konusunda National Geographic Society ile bir anlama imzalad. Bu anlamadan sonra National Geographic Society da metnin restorasyonunu yaptrarak deifresini tamamlayp ngilizceye tercme ettirdi. Bylece 1970lerin sonunda bulunan ncil ancak Nisan 2006da tarihin tozlu sayfalarndan gn yzne km oldu. 14 Hainlikten Kahramanla: Yahuda ncilinin Muhtevas zerine Bir Yorum Muhtevasyla ilgili bilgi vereceimiz Yahuda ncili de tpk 1945 ylnda yukar Msr blgesindeki Nag Hammadi kasabasnda ele geen el yazmas eserler gibi gnostiklere ait bir yazma olduu iin Yahuda ncilinin muhtevasnn daha iyi deerlendirilebilmesi iin gnostik dncenin ne olduunu ve genel zelliklerini ksaca okuyucunun dikkatine sunmak istiyoruz.
14

18

Yahuda ncilinin gn yzne k serveni iin bkz. National Geographic Trkiye, Mays 2006.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

Yunancadan treyen gnosis kelimesi bilgi veya bilme eylemi anlamlarna gelmektedir. Gnostikler maddi dnyann dnda, ilahi akl olarak tasavvur ettikleri, mutlak iyilik kayna bir gn bulunduuna inanmaktayd. nsan znde bu ilahi gten bir kvlcm tamakta ancak evresini saran maddi dnyadan dolay o gten irtibat koparlmaktadr. Gnostiklerin dncesine gre bu kusurlu dnya, Mutlak Tanrnn deil daha alt seviyedeki bir yaratcnn iidir. Hristiyanln ilk yzylnda gnostik terimi eitlilik arz eden yeni Hristiyan toplumunun kurulu yapsna/din anlayna kar kan ksmn ifade etmek iin kullanlyordu. sa sonras dnemde onu izleyenler arasnda Mesihe ve onun mesajna basite inanmay deil, ayn zamanda ilahi varln vahyedici tecrbesi veya zel tan olduklarn iddia ederek resmi kilise yapsndan kendilerini ayrt eden gruplar vard. te bu gruplarn banda da gnostik karakterli olanlar gelmekteydi. Gnostik Hristiyanlara gre sahip olunan gnosis/gizli bilgi/marifet Mesihin geek taraftarlarn dierlerinden ayrt etmeye yaryordu. Stephan Hoellere gre gnostik Hristiyanlar varln gerek hakikatlerinin dorudan, kiisel ve mutlak bilgisinin insanolu tarafndan elde edilebilecei ve byle bir bilgiye erimenin insan hayatnn en yce baarsn tekil ettii kanaatindedir.15 Gnostik retinin belli bal zelliklerini u ekilde sralayabiliriz: (1) nsanolu mevcudiyetin gerek hakikatlerinin dorudan, kiisel ve mutlak bilgisi ulaabilir. Bundan dolay bu bilgiyi elde etmek insan yaamnn en stn ve nemli baarsdr. Ancak bu bilgi alarak elde edilen rasyonel veya nermesel bir bilgi deil, tecrbeyle elde edilebilecek bir bilgidir. (2) Gnostisizm yaratlmam ben veya benim iindeki benin bilgisidir ve bu bilgi insan zgrle ulatrr. Bir gnostiin ulaabilecei vahyedici idraklerin en bata geleni gizli bilgiyle gelen ve kiinin iinde yaratlmam bir

15

Bkz., htto://www.webcom.com/gnosis/naghamm/nhlintro.html

19

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

ey olan derin uyantr. Gnostikler, Tanr ile ayn cevhere sahip olduunu iddia ettikleri bu yaratlmam bene ilahi tohum, inci, bilme kvlcm adn vermektedir. O, insann gerek varl, insanolunun ve benzer ekilde ilahi varln zaferdir. nsanolu bu bilgiye eritiinde o zaman artk zgr olduunun farkna varr. (3) Gnostik tecrbe mitolojik ve iirseldir. yk, metafor ve ritel kabullerde gnostikler rasyonel nerme veya dogmatik kabuller tarafndan ifade edilemeyen ince ve sezgiye ait anlamlar kefetmeye alr. (4) Gnostisizmde Tanr imaj dualist yani ikilidir. Gnostikler bir taraftan lahi Varln mutlak birlii/teklii ve tamln kabul ederken dier taraftan inanlan bu yce varln dnda maddeydi ve maddi varlklar yaratan yaratc baka bir tanr kabul edilmektedir.16 Yukarda grdmz gibi kanonik olarak kabul edilen nciller ve onlara dayanlarak gelitirilen geleneksel Hristiyan dncesinde hain olarak ilan edilen Yahuda skaryot, Yahuda ncilinde sann mesajn en iyi anlayan ve onun Tanrnn kurtulu planndaki rolnn gereklemesi iin kendini feda eden bir kahraman olarak sunulmaktadr. Yahuda ncilinin hemen banda bu ncilin Hristiyan dncesinde sann son akam yemei olarak kabul edilen Fsh kutlamasndan nceki hafta boyunca sann Yahuda skaryota naklettii/rettii gizli bilgiyi konu edindii ifade edilmektedir. ncilde en dikkat ekici olan husus sann, ncil boyunca yukarda ana zelliklerini ifade ettiimiz gnostik dnceye sahip bir retmen gibi davranmasdr. Nitekim ncilin hemen banda sa, havarilerini formel olarak kran duas yaparken bulduunda onlarn bu ibadetin ruhunu kavrayamadn sadece Eski-Ahitin Tanrsn memnun etmek iin sz konusu riteli yerine getirdiklerini ima etmektedir. Nitekim ncilin ifadesine gre sa, kran duasnda bulunan havarilerine yle demektedir: siz bunu kendi iradenizden dolay yap16

20

htto://www.webcom.com/gnosis/naghamm/nhlintro.htm; inasi Gndz, Din ve nan Szl, Ankara: Vadi Yaynlar, 1998, s. 143.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

myorsunuz? Sizin bunu yapmanzn nedeni vlmeyi arzu eden tanrnzdr. ncilin dikkat eken ikinci nemli noktas ise Yahuda dnda havarilerinin sann kim olduunu ve fonksiyonunun ne olduunu bilmediklerini ifade etmesi ve Yahuday dierlerinden ayr tutmasdr. ncile gre sa, Yahudaya dier havarilerden ayrlmasn nk kendisine Tanrnn Krallna ulamasnn mmkn olduunu bildirmektedir. Bu ifadeden sonra ncile gre sa, Yahudaya kainat, kainattaki ruh ve dzen; Adem balamnda insanolunun yaratl, kaos ve yer alt dnyas ile ilgili bilgi verdikten sonra onun dier havarilerden stn olduunu nk kendi misyonunu en iyi onun anladn ifade ederek Sen onlarn hepsine stn geldin. Zira sen beni giydireni kurban edeceksin szn sylemektedir. Bu sz, Yahudaya yklenen misyonu zetlemektedir. Buna gre sa, kendini maddi beden tarafndan tutsak edilen bir ruh olarak grmekte ve maddi bendenden kurtulma arzusuyla yanp tutumaktadr. Ancak bu kurtuluun gereklemesi iin yukarda genel zelliklerini verdiimiz gnostik dnceye gre bir aracya ihtiya duyulmaktadr. te bu arac Yahudadr. Nitekim ncilin sonunda ifade edildii Yahuda, say yakalamaya gelen Yahudi nde gelenleriyle/barahiplerle anlaarak say onlara teslim etmitir ve bylece onun armha gerilmesine vesile olarak ruhunu beden hapishanesinden kurtarmtr. Burada u hususunda altn izmekte fayda var. Yahuda ncili para karl Yahudann say Yahudi dini liderlerine teslim ettiini ifade ettikten sonra armhn vukuuna deinmeden sona ermektedir. Yani kanonik ncillerdeki gibi Yahuda ncili sann armha gerildiinden bahsetmemektedir. Ancak kanaatimizce Yahuda ncili sann yakalanmasndan sonra armha gerileceini varsayd iin ondan bahsetmemitir. nk yukarda da ifade ettiimiz gibi sa, Yahudaya sen beni giydireni kurban edeceksin derken bedeninin ortadan kalkacan ve bu ekilde ruhunun tutsaklktan kurtulacan ifade etmektedir. Buraya kadar ifade ettiklerimizi bir

21

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

btn olarak gz nne aldmzda sann Yahudaya naklettii gizli bilgiyi ihtiva eden Yahuda ncili kanonik ncillerin aksine bize ok farkl bir Yahuda portresi sunmaktadr. Zira bu nciline gre Yahuda bir hain deil, aksine bir kahramandr. Zira o dier havarilerin aksine, sa-Mesihin kim olduunu, mesajnn ve fonksiyonunun/rolnn ne olduunu hakikaten bilen ve dahas onun roln ifa etmesi iin kendini feda eden biridir. Nitekim o, sann kendisini lanetleneceksin diye uyarmasna ramen say Yahudi bakahinlerine teslim etmenin kendisine getirecei kt kaderin tam bir bilincinde olarak sann ruhunu hapseden bedenden kendisini kurtarmas ynndeki teklifini kabul ediyor ve onu yerine getirmek iin Yahudi dini yetkililerle anlaarak say onlara teslim ediyor. Eer Yahuda ncilinin ifade ettii gibi Yahuda gerekte bir hain deil de sann rolnn gereklemesi iin bilinli olarak kendini feda eden bir kahramansa o zaman geleneksel Hristiyan dncesi bundan bir zarar grr m? Veya dier bir ifadeyle eer Yahuda ncili kanonik ncillerin aksine Yahuda ile ilgili gerei sylyorsa o zaman bu gerek, Yahuday hain olarak niteleyen geleneksel Hristiyan dncesi iin bir meydan okuma olmaz m? Yahuda ncilini, asli gnah, insan neslinin sululuu, Yahudi tarihi boyunca bu gnah ve sululuun ortadan kaldrlmas iin Tanr tarafndan eitli ilahi mdahalelerin olduu, ancak bu mdahalelerin her seferinde baarszlkla sonulanmas zerine Tanrnn kendiyle ayn cevhere sahip olan say bakire Meryem araclyla dnyaya gnderdii, onun insanlarn gnahlarna kefaret olarak armhta cann verdii eklindeki geleneksel Hristiyan dncesi nda deerlendirdiimizde unu rahatlkla ileri srebiliriz. Yahuda ncili iddia edildiinin aksine sann mesaj ve fonksiyonuyla ilgili bu geleneksel anlaya meydan okumann aksine onu merulatrmaktadr. nk geleneksel Hristiyan dncesinde ileri srld gibi eer hain olarak kabul edilen Yahuda skaryot say Yahudi dini yetkililerine jurnallememi ve bu ekilde onun yakalanmasna vesile olmam

22

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

olsayd o zaman sa da armha gerilmemi olurdu. Durum byle olunca da yukarda ifade ettiimiz gibi sann armhta kann aktmak suretiyle insanln gnahna kefaret olduu ynndeki geleneksel kefaret doktrini gereklememi olurdu ki bu da mevcut Hristiyan teolojisinin en nemli dayanan kaybetmesi anlamna gelirdi. te Yahuda skaryot say ele vermek suretiyle onun armha gerilmesini salad ve bu ekilde geleneksel Hristiyan teolojisi iin byk neme sahip olan kefaret doktrine geerlilik kazandrd iin yapt eylemden dolay her ne kadar hain olarak grlse de Yahuda ncilinin ifade ettii gibi o aslnda bir kahramandr. nk yukarda da ifade ettiimiz gibi Yahuda skaryot olmasayd sa tutuklanmayacak ve insanln gnahna kefaret olarak armha gerilmemi olacakt. te bundan dolay kanaatimizce Hristiyanlar say Yahudi yetkililere teslim ettii iin Yahudaya lanet etmemeli aksine bunu yaparak onun armhta lmn salad iin ona minnet duymaldr. Yahuda ncili de tam olarak bunu yaparak Yahuda skaryotun aslnda bir kahraman ve sann en gvenilir havarisi olduunu ilan etmektedir. Yahuda ncilinin ifade ettii gibi eer Yahuda skaryot bir hain deil de sann mesajn en iyi anlayan ve tutsak edilen ruhunu bedeninden kurtarmak iin ona yardm eden bir kahramansa o zaman Yahuda skaryot ile anlaarak say yakalayp ldrenler Yahudiler de kanonik ncillerin iddiasnn aksine sulu deil, sann zndeki ilahi varl zgr klmasna yardmc olan kiiler olarak kabul edilmelidir. nk tpk Yahuda, saya ihanet etmemi olsayd tutuklanmasnn vuku bulmayabilecei gibi Yahudiler say ortadan kaldrmak iin Yahuda ile anlamam olsayd armh da vuku bulmayabilirdi. Durum byle olunca da Hristiyanln en nemli doktrinlerinden biri hatta en temel doktrini olan sann insanln gnahna kefaret olarak armhta fidye olarak kann dktn ifade eden kefaret doktrini olmam olurdu. Ksaca eer Yahuda ncilinin ifade ettii gibi eer Yahuda skaryot sann bulunduu yerin Yahudi yetkililere haber vermek suretiyle onun tu-

23

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

tuklanp idam edilmesine yol amakla sann emrini yerine getirmise o zaman say yakalayp Roma idam edilmek zere Roma valisine teslim eden Yahudiler de bu eylemlerinden dolay sulu kabul edilmemelidir. Eer durum gerekten byleyse o zaman Hristiyanlarn kanonik ncillere dayanarak gnmze kadar devam ettirdikleri Yahudi dmanlnn gerek sebebi neydi? sorusu doal olarak akla gelmektedir.17

17

24

sann armha gerilmesinin sorumluluunun kime ait olduu ve bu sorumluluun niin Yahudilere yklendiiyle ilgili bkz., Mahmut Aydn, saya Ne Oldu: sann Tutuklanmas, Yarglanmas ve armha Gerilmesiyle lgili ncil Rivayetlerinin Tarihsel Adan Deerlendirilmesi, Milel Nihal, 1/2, 2004, ss. 88-90.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

YAHUDA NCL (Metin)18

Giri: Kitap Burada Balyor Fsh bayramn kutlamadan nceki hafta boyunca sann Yahuda skaryot ile konumas esnasnda ona naklettii vahyin/ilhamn gizli hikyesi.

sann Dnyevi Grevi sa yeryznde grndnde insanln kurtuluu iin mucizeler ve byk olaanstlkler gstermitir. Bazlar iyilik yolunda yrrken bazlar da gnah ve haddi ama yolunda yrmtr. On iki havari seilmitir.

Sahne:1)

sann

Havarileriyle

Diyalogu:

kran

veya

Komnyon Duas/Ayini Bir gn sa havarileriyle Yahuda blgesindeyken onlar bir arada toplanm ve dini bir ibadet iin oturmu vaziyette buldu. Havarilerine yaklatnda (34) onlar bir araya gelerek oturmu ve ekmek zerinden kran duasnda bulunuyorlard. sa bu durumda onlar grnce gld. Havariler ona yle dedi: Ey stat/Muallim niin bizim kran duamza glyorsun? Biz doru olan eyi yapyoruz. sa onlara yle yant verdi: Ben size glyorum. nk siz bunu kendi iradenizden dolay yapmyorsunuz. Sizin bunu yapmanzn nedeni vlmeyi arzu eden tanrnzdr.

18

Metnin Trke evirisinde Rodolphe Kasser, Marvin Meyer, and Gregor Wurstin Franois Gaudardla ibirlii ile yaptklar ngilizce evirisi kullanlmtr. http://www.tertullian.org/rpearse/manuscripts/gospel_of_judas/ (Last Updated 29th April 2006)

25

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

Onlar: stat sen Bizim Tanrmzn olusun diye yant verdi. sa onlara yle dedi: Beni nasl tanyorsunuz/Benim kim olduumu nasl biliyorsunuz? Gerekten size derim ki sizin aranzdan hibir nesil benim kim olduumu bilmeyecek/beni tanmayacak.

Havariler Kzyor Havarileri bu szleri iitince kzmaya, ileden kmaya ve kalplerinden sann kfr iinde olduunu geirmeye baladlar.

sa, havarilerinin syledii eyleri anlamadn grnce onlara yle dedi: Kapldnz heyecan niin sizi kzgnla sevk etti? Tanrnz sizin iinizdedir ve () (35) o sizi ruhlarnza kzgnlk duyma konusunda kkrtmaktadr. nsanolu arasnda yeterince gl olan sizlerden biri mkemmel bir insan meydana getirsin ve o da benim karma ksn. Onlarn hepsi bir azdan biz glyz diye yant verdi. Ancak Yahuda skaryot hari onlarn ruhlar sann nnde durmaya cesaret edemedi. Ancak Yahuda sann nnde durabildi. Fakat o da sann gzlerine bakamad ve yzn ondan evirdi.

Yahuda saya yle dedi: Senin kim olduunu ve nereden geldiini biliyorum. Sen Barbelo19nun lmsz krallndansn. Ben seni gnderenin adn telaffuz etmeye layk deilim.

sa, zel Olarak Yahuda le Konuuyor

19

26

Barbelo, basiret anlamna gelen Yunanca bir terimdir. Bu balamda o ilk dnce veya gnostik yaratl yklerinde Tanrdan ilk zuhur eden varlk anlamnda kullanlmaktadr.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

Yahudann yceltilmi bir ey hakknda dncelerini ifade ettiinin farknda olarak sa ona yle dedi: Dierlerinden ayrl/onlardan uzak dur. Sana kralln gizemlerinden bahsedeceim. Senin kralla ulaman/onu elde etmen mmkndr. Ancak bunu yapnca sen ok zleceksin. (36) On iki havarinin tanrlaryla btnlemesi iin baka biri senin yerini alacak.

Yahuda saya yle dedi: Btn bunlar bana ne zaman syleyeceksin. Bu nesil iin aydnlk gn ne zaman doacak?. Ancak o bunu dediinde sa onu terk etti.

Sahne:2) sa Tekrar Havarilerine Grnyor Ertesi sabah btn bunlar olduktan sonra sa tekrar havarilerine grnyor. Havariler saya stat, bizi terk ettiinde nereye gittin ve ne yaptn? dedi. sada onlara yle karlk verdi: Baka byk/deerli ve kutsal bir neslin yanna gittim. Havariler saya yle dedi: Rab/Efendi, Bizden daha stn ve daha kutsal olan nesil hangisidir, bu krallklarda deil, deil mi? sa bunu iitince gld ve yle dedi: Kalbinizden byk ve kutsal nesil hakknda niin dnyorsunuz? (37) Hakikaten size derim ki bu kinatta dnyaya gelen hi kimse o nesli grmeyecektir. Hibir yldz topluluu melekler grubu o nesle hkmetmeyecektir. Hibir lml beer o nesille alakal olmayacaktr. nk o nesil sizin geldiiniz () gelmemektedir. Sizin aranzdaki insanlarn nesli beer neslidir. () g ki onunla dier gler () ki onunla siz hkmedersiniz.

27

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

Havarileri bunu iittiinde her biri ruhsal olarak bunald/kalpleri zntyle kapland. (saya) bir kelime bile syleyemediler.

Baka bir gn sa yine onlarn yanna geldi. Onlar saya yle dedi: stat, bir vizyonda seni grdk. Gece hepimiz byk bir rya grdk (). sa onlara Niin (ne zaman ) saklandnz dedi.

Havariler Mabedi Grd ve Onu Tartt Onlar yle dedi: inde byk bir suna olan kocaman bir ev grdk. inde iki adam hepsi de din adamyd- ve bir isim vard. Rahipler sunular alncaya kadar kalabalk bir grup sunakta bekliyordu. Biz beklemeye devam ettik. sa onlara rahipler/din adamlar nasl grnyordu/ne gibi idi dedi. Onlar da yle yant verdi. Bazlar iki hafta; bazlar kendi ocuklarn kurban ediyor, bazlar boazlama iiyle ilgileniyor; bazlar bir sr gnah iliyor ve kanunsuz i yapyordu. Sunan nnde duranlar senin adn aryordu. (39). Onlarn noksanlnn ortaya kard tm bu eylemlerde kurbanlar ifa edilmeye allyordu. () Onlar bunu syledikten sonra sessizlie gmld. nk zlmlerdi.

sa Mabetle lgili Bu Vizyonu Alegorik Olarak Yorumluyor sa onlara yle dedi: Niin zldnz? Hakikaten size derim ki sunak nnde toplanan tm rahipler benim adm aryordu. Yine size derim ki benim adm insan nesilleri vastasyla yldz ne-

28

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

silleri tarafndan () bunun zerine yazlmtr. Onlar benim adma utan verici bir ekilde meyve vermeyen aa dikmektedir.

sa onlara yle dedi: Sunakta sunular aldklarn grdkleriniz sizlersiniz. te sizin kulluk ettiiniz Tanr. Grdnz on iki kii sizlersiniz. Kurban edilmek zere sunaa getirilen kuzular/davarlar sizin saptrdnz kiilerdir. (40) (onlar) sunan nnde () toplanm benim adma bunu yapyorlar. Dindar nesiller ona bal kalacak. (Zina edenlerden) biri orada durduktan sonra, ocuklarn katillerinden biri orada durduktan sonra, insanlarla uyuyanlardan biri orada durduktan sonra, saknanlardan, kirlenen insanlardan arta kalanlardan, hukuksuzlardan ve hata iinde olanlardan biri ortada durduktan sonra biz melek gibiyiz deyenler her eyi sonulandran yldzlardr. Zira insan nesline yle denmitir: Bakn! Tanr bir rahibin hata grevlisi- ellerinden sizin kurbanlarnz almaktadr. Ancak Kyamet gn onlar utanacaklardr emrinde bulunan Kainatn Efendisi olan Rabdr. (41)

sa onlara dedi: Sunakta sunduunuz kurban sunma iine son verin Onlar sizin yldzlarn tketmektedir. Siz meleksiniz ve orada hlihazrda onlarn varaca sonuca ulam durumdasnz. Brakn onlar sizin nnzde tuzaa dsnler. Onlarn gitmesine msaade edin (15 satr kayp). Bir frnc gn altndaki tm yaratklar besleyemez. (42). Ve () onlaradr () ve bizedir.

sa onlara yle dedi: Benimle mcadele etmeye bir son verin. Her birinizin kendi yldz var ve herkes (17 satr kayp (43). Bu kralln insanlarndan aa iin bahara gelen Tanrnn cennetini sulamak iin gelmitir. O nesil (sonsuza tek) srecektir. nk o hayat yolunda bozulmayacak/ifsat olmayacaktr

29

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

Yahuda Sz Konusu Nesli ve nsan Nesillerini saya Soruyor Yahuda saya retmenim/stadm bu (bahsettiin) nesil ne tr meyveler verecek diye sorar. sada yle yant verir: Her insan neslinin ruhu lecektir. Bununla birlikte bu insanlar krallk zamann tamamladnda ve ruhlar onlar terk ettiinde onlarn benleri lecek ancak ruhlar diri kalacak ve onlar ge ykletilecektir. Yahuda yle dedi: nsan nesillerinin geri kalan ne yapacak? sada u yant verdi: Kaya zerine doum ekmek ve sonrada ondan rn harman etmek mmkn deildir. Keza bu kirlenen/bozulan neslin ve insanlarn ruhlar gkteki ebedi kralla gitsin diye Tanrnn lml insanlar yaratt eli olan ayartlr hikmetin yoludur. Hakikaten ben size derim ki (), melek () g () bu kutsal nesilleri grebilecektir ().

sa bunu syledikten sonra oradan ayrtl.

Sahne 3: Yahuda Vizyonunu Anlatmakta/Nakletmekte ve saya Yant Vermekte Yahuda dedi: stat, onlar dinlediin gibi beni de dinle. Zira mthi bir rya/vizyon grdm. sa bunu iittiinde gld ve yle dedi: Sen on nc ruh niin byle ok urayorsun? Konu, Sana tahamml edeceim. Yahuda yle dedi: Vizyonda/ryada on iki havarinin beni taladn ve bana iddetli bir ekilde eziyet ettiini grdm. Senden sonra (senin olduun) yere gelmitim. Bir ev grdm () gzlerim o evin bykln kavrayamad. Evin etrafnda hretli insanlar vard.Evin yeilimsi bir kubbesi/ats vard. Evin ortasnda bir ka-

30

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

labalk vard (iki satr kayp) ve yle diyorlard: Efendi beni bu insanlarla birlikte al.

sa yle yant verdi: Yahuda, senin yldzn seni saptracak/batan karacak. Doum itibaryla lml olan hibir kimse grdn eve girmeye layk deildir. Zira oras sadece kutsal olanlar iin ayrlmtr. Ne gne ne ay ne de gndz oraya hkmedecektir. Ancak kutsal olanlar kutsal meleklerle birlikte ebedi krallkta daima ikamet edecektir. Bak, sana kralln gizemlerini aklyor ve yldzlarn hatalarn retiyorum; ve () onu gnder ()

Yahuda Kendi Kaderini Soruyor Yahuda dedi: Efendim, benim tohumun idarecilerin kontrol altnda olabilir mi? sa ona yle deyerek yant verdi: Gel, ben (iki satr kayp). Krall ve onun neslini grdnde zlecek/kederleneceksin. Yahuda bunu iittiinde yle dedi: Ondan alacam ne iyilik var? Zira sen beni o nesilden ayrtn/ayr tuttun. sa yle diyerek yant verdi: Sen on nc olacaksn. Dier nesiller tarafndan lanet edileceksin. Onlara hkmetme pozisyonunda olacaksn. Son gnlerde onlar senin kutsal nesle (47) ykselmene lanet edecek.

sa Yahudaya Kozmoloji retiyor: Ruh ve Kendi Kendine Meydana Gelme sa dedi: (Gel), sana hi kimsenin grmedii/bilmedii srlar reteyim. Snrlarn hibir melek neslinin grmedii muhteem ve snrsz bir kainat ve onda muhteem gzle grnmez bir Ruh var.

31

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

Hibir melek gznn grmedii Hibir kalbi dncenin idrak edemedii Ve hibir ekilde herhangi bir isimle arlmayan Ve orada k saan bir bulut grnd. sa dedi: Refakatim olarak bir melein ieri girmesine msaade edelim. Aydnlanm ve kendi kendine ortaya kan byk bir melek buluttan zuhur etti. Ondan dolay dier drt melek dier bir buluttan ortaya kt. Onlarn hepsi Kendi Kendine Ortaya kan in refakati oldular. Kendi kendine husule gelen gelin ortaya kalm dedi ve onlar da meydana geldi. O, saltanat srsn diye ilk k saan yaratt ve melekler ona hizmet etmek iin meydana gelsin dedi ve sayszca melek husule geldi. Yine O, ona hizmet etsinler diye saysz melekle birlikte saltanat srsn diye iki k saan yaratt. te bu onun geri kalan aydnlanm kainatlar nasl yarattn ortaya koymaktadr. Onlar saltanat srsnler diye yaratt ve saysz melekleri de onlara yardmc olsun diye yaratt.

Ademler ve Ik Saan Varlklar Ademler ilk k saan buluttayd ve hibir melek (onlar) Tanr diye adlandrlanlar arasnda grmemiti. O, (49) () () bu melein benzerinden sonra. Sethin bozulmaz/drst neslini yaratt ve daha sonra on ikiler () yirmi drtler ortaya kt. Drst nesilde Ruhun iradesi dorultusunda yetmi-iki k saan var etti. Yetmi iki k saan varln kendisi Ruhun iradesi dorultusunda 360 k saan varlk husule getirdi. Onarln saylar, her biri iin be olacak.

On iki k saan varln on iki sonsuzluu, her bir sonsuzluk iin yedi gkle birlikte babalarn oluturmaktadr ki bylece yetmi iki k saan iin yetmi iki gk olsun. Onlarn her biri be (50) semaya sahiptir ve toplam yz altm sema vardr. Onlara

32

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

an/eref ve tapnma iin yetki ve saysz melek verilmitir. Yine onarla tm sonsuzluklar, gklerin ve onlarn semalarnn erefi ve tapnmas iin bakire ruhlar da ()

Kozmos, Kaos ve Yeralt Dnyas lmllerin sayca okluu Kendi kendine meydana gelen Baba ve yetmi iki k varl ve yetmi iki sonsuzluk tarafndan kozmos yani cehennem olarak adlandrlmaktadr. Onda drst/bozulmaz gleriyle ilk insan grnt/ortaya kt. Bu nesille birlikte ortaya kan ve kendisinde bilgi bulutu ve melek olan sonsuzluk El olarak adlandrlmaktadr. () sonsuzluk () ondan sonra () dedi: Cehennemi/kaosu ve yeralt dnyasn idare etmek iin on iki melek var olsun. Bak, buluttan yz ate gibi parlayan ve grnts kanla lekelenen bir melek ortaya kt. Ad isyankar anlamnda Nebro idi. Dierleri onu Yaldabaoth diye adlandrmaktayd. Saklas adl dier bir melek de buluttan geldi. Bylece Nebro, Saklasn yannda kendisine yardmc olsunlar diye alt melek yaratt. Bunlar gkte on iki melek retti ve bu melekler gkte bir blgeyi kendilerine ald.

dareciler ve Melekler On iki idareci on iki melekle konutu: Gelin her birimiz (52) () onlara izin verin () (bir satr kayp) melekler

lk olan Mesih diye adlandrlan Sethdir kincisi Harmathothdur ki o () ncs Galila Drdncs Yobel Beincisi Adonaiosdur.

33

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

Bunlar yer alt dnyasna ve ilk olarak da kaosa hkmeden belidir.

nsanln Yaratl Saklas meleklere yle dedi: Benzerlikten ve grntden sonra gelin bir insanolu yaratalm.. Onlar Ademi ve bulutlarda ad Zoe diye yazan ei Havvay ekillendirdi. Zira bu isimle tm nesilleri insan arayacak ve onlarn her biri bu isimlerle kadn aracak. imdi, Sakla (53) emretmedi ( ) hari () nesillere () bu (). dareci Ademe dedi: ocuklarnla birlikte uzun bir yaam sreceksin.

Yahuda Adem ve nsanln Kaderini Soruyor Yahuda saya dedi: nsanolunun yaayaca uzun zaman nedir/ ne kadardr? sa dedi: Niin bunu merak ediyorsun. Adem ve onun nesli kralln ald yerde kendi idarecisinin uzun mrllyle birlikte kendi hayat uzunluunu yaad. Yahuda saya yle dedi: nsan ruhu lecek mi? sa dedi: te bu insanlar Tanrya kulluk etsinler diye Tanrnn Mikaile ruhlar insanlara dn olarak vermesini emretmesinin nedenidir. Ulu Olan Cebraile ruhlar, zerlerine ipotek koymakszn byk nesillere bahetmesini emretti. Bu nedenle ruhlarn geri kalan (54 (bir satr kayp)

sa, Yahuda ve Dierleriyle Gnahkarn/ Ktnn mhasn tartyor () k (yaklak iki satr kayp) () iinizdeki ruh melekler

34

jenerasyonu arasnda bu bedende ikamet etmektedir. Ancak kaosla-

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

rn krallar ve yer alt dnyas onlar zerine hakimiyet kurmasn diye Tanr Adem ve onunla beraber olanlara bilgiyi bahetmitir. Yahuda saya dedi: Bylece o nesiller ne yapacak? sa dedi: Hakikaten size derim ki onlarn hepsi iin yldzlar ileri grr ve mkemmelletirir. Saklas onun iin tayin edilen zaman dilimini tamamladnda onlarn ilk yldz nesillerle ortaya kar. Onlarn sylediklerini bitirecek ve yaptklarn yapacaklardr. O zaman onlar benim adma zina edecek ve ocuklar boazlayacaktr. (55) onlar (yaklak alt buuk satr kayp) benim ismimle, ve onlar () sizin yldznz on nc kainattr. Bunu syledikten sonra sa gld. Yahuda dedi: stat, niin bize glyorsun? sa yle diyerek yant verdi: Ben size deil, yldzlarn hatalarna glyorum. nk bu alt yldz be sava ile birlikte abuk sabuk konumaktadr. Onlar yaratklaryla beraber helak edilecektir.

sa Vaftiz Olanlardan ve Yahudann hanetinden Bahsediyor Yahuda saya yle dedi: Bak, senin adna vaftiz olanlar ne yapacak? sa dedi: Hakikaten sana derim ki, benim adma yaplan bu vaftiz (56) (yaklak dokuz satr kayp). Hakikaten sana derim ki Saklasa kurban sunanlar () Tanr ( satr kayp) her ey ktdr. Sen onlarn hepsine stn geldin. Zira sen beni giydireni kurban edeceksin Senin boynuzun halihazrda ykseltildi Senin hiddetin efkate dntrld Senin yldzn parlamakta

35

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji

Mahmut AYDIN

Ve senin kalbin () (57)

Gerekten () senin son () olur (yaklak iki buuk satr kayp) znt (yaklak iki satr kayp) idareci, zira o yok edilecektir. O zaman Ademin byk neslinin imaj ykseltilecektir. Zira gk, yeryz ve melekler ncesi ebedi alemlerden olan o nesli vard. Bak, sana her ey sylendi. Gzlerini kaldr ve buluta, onun iindeki a bak ve onun etrafn evreleyen yldzlara bak. Yolu gsteren/iaret eden senin yldzndr.

Yahuda gzlerini kaldrd ve buluttaki grd ve ona girdi. Yerkrede ayakta duranlar buluttan gelen ve yle nleyen bir ses iitti. (58) () byk nesil ()imaj () (yaklak be satr kayp).

Sonu () Onlarn ba rahipleri homurdand nk o dua iin konuk odasna gitmiti. Ancak baz yazclar orada dua esnasnda onu tutuklamak iin dikkatlice onu gzlemliyordu. Zira onlar insanlardan ekiniyordu/korkuyordu. nk o (sa) herkes tarafndan peygamber olarak kabul ediliyordu. Onlar Yahudann yanna gelip ona yle dediler: Burada ne yapyorsun? Sen sann rencisi/havarisisin. Yahuda onlarn arz ettii gibi onlara yant verdi. Bir miktar para ald ve say onlara teslim etti.

36

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Yahuda skaryot Bir Hain mi? Yoksa Bir Kahraman m?

Is Judas Iscariot a Traitor or a Hero? a Reflecton on The Gospel of Judas

Citation/: Aydn, Mahmut, (2005-6). Is Judas Iscariot a Traitor or a Hero? a Reflecton on The Gospel of Judas, Milel ve Nihal, 3 (1-2), 7-37. Abstract: As is well known, the gnostik Gospel of Judas which dates around MS. 220-340 have been discovered in upper Egypt towards the end of the seventies of the last century. But unfourtunately, this gospel remained unread until April 2000 when its sale has been made. In 2001 the present owner of this Gospel has signed an agreement with the National Geographic Society concerning its the translation and media rights. After this agreement the Gospel was restored and publicized by National Geographic Society and became the cover issue of National Geographic Turkets May 2006 issue. After became publicized this Gospel has made great impact in the Christian world. Since it presents a very different Judas than the present Gospels . In the canonical Gospels Judas is presented as the evil traitor who sold-out Jesus to the Jewish High Priesthood which led to Christ being crucified. The so-called Gospel of Judas too, presents a Judas who far from being a sinful, demon-possessed wretch, is a faithful disciple of Jesus. Since accordin to this Gospel Judas is a hero who fulfilled his master Jesuss bidding knowing full well the fate he will bring on himself. In this article after examinin this Gospel we argued that if Judas did not sell out Jesus to the Jewish authorities by betraying him Christianity would not be as it is today. Since in this case there would not be crucifixion and the doctrine of atonment. Because of this fact it seems to us that Judas helped Jesus in his fulfilment of his mission. Key Words: Gospel of Judas, Judas Iscariot, Gnosticism, Christianity, Gospels, nciller, Apostles.

37

M LEL VE NHAL
inankltrmitoloji