Yaar

Kemal _ Teneke

TENEKE STANBUL aydr (kasabada kaymakam yok. Tahrirat katibi Resul Efendi vekillik ediyor. Onun da ha varl, ha yokluu... Yal, smsk bir adam. Glgesinden rkyor. Bu adamla hi bir i grlemez. Nisan da geldi att. eltik ekmek iin ruhsatiye mracaatlar balad. Tarla planlan, tarla kiralamalar, su kavgalar, al-veriler, kazklamalar, kazklanmalar grla gidiyor. llevelakin kaymakam yok. Kaymakamn yerine bakan Resul Efendi de: eltik iine burnumu sokmam. Valinin beni yerimden atacan bilsem, burnumu sokmam. Sokmam da sokmam diyor. Diyor da baka bir ey demiyor. Resul Efendi, 'bunca yln Resul Efendisidir. Karr m byle ilere! Altndan ne kacan bilmez mi? eltikiyle, bu namussuzlarla ak atlr m, 'bu rz krlklarla bir ipte oynanr m, Ibiimez mi? eltikten dolay, (bunca yl bana o (kadar ok iler gelmitir ki hesapsz. Mesela Sazldere kynn yanndaki Okuolunun eltik ekmek istedii sanaya runsat verse, verse deil, eltik komisyonunun kararna bir imza bassa yirmi bin lira rvet alabilir. Su iinde alr. Alr ama, (burnundan fitil fitil geleceini de bilir. Resul Efendi rahat yaamak ister, mmkn mertebe... Ya tahtaya basmamak iin elinden gelen gayreti geriye komaz. Bilir ki eltikilerle i grmek, itle bir uvala girmek demektir. Hi birisi deil de u Karadalolu Murtaza Aa ekilmez. Baa bela. Deyyusun biri. Resul Efendiyi nerede grse: Eee rasul Efendi, rasul Efendi, duyduk ki gumisyona irest ekmisin. Ruskatiyelere, imzan basmyormusun. Olur mu, rasul Efendi? Biz se-ninlen baba dostuyduk. Eee rasul Efendi... Kaymakam olmaynca rasul Efendi, siz Abdurrahman elebi oluyormusunuz. yle duyduk rasul Efendi. Resul Efendi de Murtaza Aanm karsnda boyun krar, el outurur, her zamanki, herkese kar, her yerdeki candan glmsemesiyle glmser : Ne yapalm, Aam, sayenizde... der, apkasn hrmetlice karp geer gider. Eee rasul Efendi... Senin bu iyiliin yok mu? Bu cana yaknln yok mu, adamn elini ayan balayan bu deil mi, rasul Efendi! Arkasndan sylenen bu szlere Resul Efendi dner yeniden, sayglca apkasn karr: Sayenizde aa hazretleri... der, yrr. Neredeyse nisan kt kacak. eltik komisyonu toplant stne toplant yapyor. Bir tek alana bile ruhsat verilmi deil. Stma Sava Doktoru da Resul Efendi gibi bir bela... O da yanamyor imzaya. Korkuyor. Btn eltikiler, Resul Efendinin banda dnyorlar, gece gndz. Resul Efendi la diyar da li-lallah demiyor. Etmeyin eylemeyin, diyor, boynunu bkp gzlerinde kocaman kocaman ya taneleri... Etmeyin eylemeyin Aa hazretleri. Siz byk aalarsnz. Ne isterseniz benim gibi bir Resulden? Emekliliime bir buuk yl kald. Gnahna girmeyin oluk ocuumun. Sokmayn beni bu ie... eltikiler bir gn o kadar stne vardlar ki, Resul Efendi, o halim selim adamcaz zivanadan kt. Bar bar bard : stifa ediyorum. Usandm elinizden deyyuslar, istifa ediyorum. Canmdan usandrdnz. Biraz sonra da istifanamesini, istifasnn sebeplerini uzun uzun yazd. Tam be daktilo sayfas yazd. stifanameyi okuyann yrei para para olurdu. Bu be aylk kaymakam vekaletinde basma gelenleri, neler ektiklerini bir bir anlatyordu. Bereket versin ki baz memurlar, candarma kumandan araya girdi de istifanameyi kimse okuyamad. Resul Efendi, istifanamesini kendini seven memurlarn, candarma kumandannn nnde gzlerini kapatp kemali ciddiyetle yrtt. Saatlerce katlar kk kk, mercimek byklnde paralara ayrd. Masann stne bir tepe gibi yd. Sonra da sol eliyle sa avucuna sprd katlar, p sepetine att. Birdenbire, imek gibi, istifa etmi olduu, istifasnn kabul edildii, be parasz, isiz kald geldi gznn nne... Yrei darald. Gzleri karard. Ba uzun zaman dnd. Sonra iinde zehir gibi ac bir boluk reklendi kald.

Bir defack olsun eltik komisyonuna gtremediler Resul Efendiyi. Korkuyordu. Orada kendisini ok byk bir felaketin beklediinden korku.____ yw^x. Miuyununun evraklarn getiriyorlard nne, elini bile dokundurmuyordu. nne gelene dert yanyordu : u kaymakam gelse de fcurtulsarn. u eltikiler ocama incir dikmeden, salcakla bir kur-tulsam... stifa et, Resul Efendi diyorlard. Kaymakam vekaletinden istifa et de, candarma komutan baksn biraz da... Edemem, diyordu boynunu (bkerek. Edemem, vazifedir. Diyecekler ki arkamdan, bakn u smsk Resula, bir kaymakam vekilliinin bile altndan kalkamad. Edemem. Vazifeden kamak yakr m bana? Ben otuz senelik devlet memuruyum. Bak kemie dayand. Bu hal byle giderse, ne eltik ekilebilecek, ne bir ey. Ankaraya, Adanaya Resul Efendi aleyhine tel stne tel ekildi. Ne rvetilii, ne namussuzluu, ne ahlakszl kald. Karsnn orospu olduunu, kzn parayla sattn, Resul Efendinin gece gndz ierek kaymakamlk odasnda nara attn bile yazdlar. Btn bu telgraflar, ekildii andan itibaren satr satrna kasabada ezbere okunuyordu. P.T.T. Mdr teli ekmeden nce bir rneini de yanma alyordu. nne gelene okuyordu. O gnlerde bu teller stne ne Ankaradan, ne de Adanadan bir haber kmyordu. Belli ki oradakiler bylesi telleri kanksamlard. Ks dinliyorlard. Daireden knca Resul Efendi hi bir yere uramadan doru eve giderdi. Bu otuz yldr byleydi. Omuzlar dk, yz soluk... Kederinden gz kapaklarn kaldrp da yle (bir yanma ynne foao kamyordu. Donmu gibi, put gibi. Scaklar nisandan balar. Topraktan sar, krmz, mor, ak iekler fkrrken, dnya yeil yeil, bir tazelik iinde yunmu, arnm parlarken, u-kurovann scaklar ker... Resul Efendinin evi, yksek duvarl Ibir avlunun iindeydi. Bahede be tane ulu okalipts dikiliydi. Karanlk yaprakl. Avlu kapsndan eve kadar, aklla yaplm bir mozayik stnde yrnrd. Ev pembe (boyalyd. Tam alnnda, gneye gelen kapnn stnde bir at kafas iskeleti aslyd. skelet mavi boncuklarla, sarmsak, tavuk pislii, am kozala ile donanmt. Pencerelerinden stbeyaz, sakz gibi stbeyaz perdeler sarkard. Avlu kaps kahverengine boyanmt. Her kesine de kocaman birer at nal aklmt. Resul Efendi kapnn tokmana elini gtrr gtrmez, daha indirmee vakit kalmadan kap alverirdi. Resul Efendi en gzel, en ocuksu glmseme-siyle gler : Merhaba hanm! derdi. Hanm da Resul Efendi gibi ufack tefecikti. Stbeyaz, ama grlmemi bir beyazlkta bart balard. Byk gzleri, kederli glgeli dururdu. n st iki dii ok bykt, dudaklarnn stne tayordu. Ama nedense bu, hanma irkinlik vermiyor, aksine onu gzelletiriyordu. Bu kazma diler herhangi bir erkekte, herhangi bir kadnda olsayd yzne baklmayacak kadar irkinJetirirdi. Hanm hrmetle, muhabbetle kapnn bir tarafnda durur: Ho geldin Resul Efendi, derdi. Eve doru, ar ar, yumuack yumuack yryen zevcinin peine taiklr, bir adm arkadan onu izlerdi. Resul Efendi balkonun altnda durur, tax^voci, a>yas!>.js.auui:.m karr, iskemleyi altna eker ayaklarn uzatrd. Hanm, Resul Efendinin ayaklarn belki bir saat ova ova ykard. Bu arada yukardan kz iner, on dokuzundadr. Kara kal, kara gzl, son modaya gre giyinen, uzun boylu bir kzdr : Ho geldiniz babacm, der. Resul Efendi ban kaldrp glmser. Daha elini tokmaa gtrmeden kap ald. Gz karsn grmedi. .Gzlerinin nnde hayal meyal bir beyazlk sallanyordu. Karsnn ho geldin dediini de duymad. Yrd. Talkta durmadan, ayakkablarn karmadan yukar yrd. Kendisini halsiz sedire att. Sigara sars yz, daha sararm, krk iinde

kalmt. Hatlar bak gibi keskinleni, glmsemesi bir daha almamasna yznde donup kalm gibiydi. Hanm telala : N'oldu? N'oldu sana byle, Resul Efendi? N'oldu? Resul Efendi gzlerini kapam, ban beyaz badanal duvara dayamt. N'oldu? Dudaklar usuldan araland. Beyaz sal ba duvardan ayrld : Beni baka bir kazaya vereceklermi. Aleyhime ok tel ekmiler. Yaa hanm! Hanm : Uuy, diye inledi. Uuuy! Ocamza incir diktiler, ocaklar snesiceler, uuy! Kz da ii rendi. Oral bile olmad. Anas boyuna dnyordu : Uuuy ocaklar snesiceler, uuuy! Ne yaptk sizlere? Elden geldike iyilik ettik. Uuuy! 12 Resul Efendinin ba duvarda, yz mermer gibi, mermer gibi souk, hareketsiz, Resul Efendiyi bilenler, imdi grseler, bu adamn Resul Efendi olduuna tvbeler olsun inanmazlar. O ocuksu, akac, babacan yz bu mu? Tvbeler olsun kimseler inanmaz. Uuuy! Krolascalar. Biz ne yaptk size? Uuuy! Gn batmt ki Resul Efendi derin bir uykudan uyanrcasma ban duvardan ayrd : Hi bir eye yanmyorum da Hanm, evimde doru drst bir ylck oturamadm ona yanyorum. te ona yanyorum. Sus hanm sus! Allah kerim. Hanm : Uuuy! diyor Uuuy! Byle de i olur mu? ki gz iki eme. Ertesi gn, daha ertesi gn evden kmad Resul Efendi. On be gndr, her Allann gn byle kara haberle geliyordu Resul Efendi. Evi birbirine katyordu. Gnden gne kara haberlerin iddeti daha da artyordu. Gnden gne Hanmn Uuuuuylar bir lk halini alyordu. Uuuy uy gavurlar, yezid-ler, dinsizler, kan emiciler uuuy! Her gn, hanm kapda bir eli yreinde, bir eli srgde, titriye titriye kocasn bekliyor, darda ayak sesi duyduka yeni bir felaket haberi alacak diye rperiyordu. Bu arsay on yl nce almt. Yllar yl o ev senin bu ev benim, krk dkk evler, tahtakurulu, tozlu evler canlarna tak demiti. kinci yl tan getirtti. Ydrd arsann ortasna... nc yl keresteyi ald, drdnc yl inkoyu... Beinci yl duvarnn rlmesine balanl13 _ -----. ^u^xww. j.ai.u onuncu yl, pembe badana vuruldu. Resul Efendi yeni evine tand... Mesuttular. Aylarca kar koca evlerinden baka hi bir ey konumadlar. Bir pencere zerinde gnlerce konuuyorlard. Bir saksnn nereye konaca byk mesele oluyordu... te byle devam edip giderken hayat, olanlar oldu. Resul Efendi kaymakam vekili oldu. lk gnlerde sevinlerinden balar ge dedi. Vakta ki eltik zkkm kt. O gn bugndr, gzelim evin iinde bir yas havas... ler skt, iler sarpa sard. imdiye kadar, Resul Efendiyi ciddiye almayan eltiki Aalar, ondan ciddi ciddi, balarna km, kurtulunmaz bir belaym gibi sz amaya baladlar. Telgraflar bir semere vermeyince de aktan aa tehdit ettiler. Bir le st Resul Efendi daireden dnerken nne Murtaza Aa kt. Bir hm gibi, gzleri dnm karsna dikildi: rasul Efendi, rasul Efendi, benim topraa dktm servetim senin gibi yz itin kanma deer. Bu bok imzan at gayr katlarn altna... Olmaz m? Senin yznden ben servetimi batramam. unu iyi bil ki, rasul Efendi, bir kurunun bedeli elli kurutur. Elli kurutur'u duyunca Resul Efendi olduu yerde birka kere dnd. Glmsemek istedi, g-lmsiyemedi. Sendeledi. Bu srada Murtaza Aa onu kolundan tuttu : Elli kurutur! Ba dnmesi azck geen Resul Efendi :

Sahiden mi sylyorsun Aa hazretleri? Sahiden mi? Ama ben sana ne yaptm? Aa kzd: 14 Daha ne yapacaksn yezid? Evimi bama yktn. Az kendine gelen Resul Efendi, her zamanki halini glmsemesini taknd, hrmetle apkasn kard. Aay selamlad. Ba stne Aa hazretleri... Sayenizde her ey... Aa hazretleri... Murtaza Aay iyi bilirdi. Bir sr adam ldrtm, nasl yatm bu kadar cinayetin stne, bilirdi. Candarma zabiti kr Beyi tuzaa nasl drtp ldrtmt, bilirdi. Banda, bir kurun hzyla Elli kuru... laf dnyordu. Eve l gibi girdi. Ondan sonradr ki geceleri kapya kilit stne kilit vurdu. Pencerelere kum torbas doldurdu. Bacaya bile kum torbas koydurdu. Bacadan bomba atarlar diye korkuyordu. Gzlerine uyku girmiyordu sabahlara dek... Ha imdi geldiler, ha gelecekler diye. Bir deri bir kemik kald. Kald ama, bir iyi haber de yreini hoplatt. Zarf at zaman gznn nnde bir gne alts iinde harfler uutu. Bir okudu, bir daha okudu. Bir daha, bir daha okudu... Evirdi, evirdi okudu. Sonra nfus memuruna gitti. Ona da okuttu... Kad gzelce drd bkt cebine koydu, alma saati dolmadan, hzla koarcasna eve gitti. Otuz ylda ilk kez byle oluyordu belki. alma saatinde Resul Efendi darda ha! Vay anasn! Olacak i deil. Kasaballar bu saatte Resul Efendinin byle koarcasna yrdn grseydiler, yahut dikkat etseydiler mutlak kk dillerini yutarlard. Bunca yl ayn ll admlarla, ayn kaldrmdan gidip gelmi, ayn ekilde selam vermiti. Belki de 15 ayn izlere basmt. Bu sefer, belki de otuz ylda ilk olaraktan, elini tokmaa dedirmeden kap almad. Tokma defa vurdu. erden huzursuz bir ses : Kim o? diye sordu. Resul Efendi : J3euun, dedi rpererek. Hanm, ayaklar ayaklarna dolaarak koa koa geldi : Aman Allahm, aman Allahm... Kapy ap da kocasn grnce ard. Resul Efendi gene o eski ocuksu glmsemesiyle prl prl duruyordu. Aman Allahm, aman Allahm... Hanm gene kapnn yan tarafna durdu. Resul efendi gene eskisi gibi glmseyerek nnden geti. Tala gelince ayakkablarn kard, leene uzatt. Kars geldi, ova ova ykamaa balad. Gnlerdir zevcinin ayaklarn ovamyordu. Sonra: Hanm, dedi, bak ne oldu. Hanm meraktayd. Cebinden kad kard ar ar, yumuak yumuak glmseyerek at. Okudu. Hanm : ok kr Allahma... Bu gnn de grecek miydim Allahm? ok kr. Sonra Resul Efendi bir trk gibi tutturdu, boyuna kaymakamn adn tekrar ediyordu : Fikret Irmakl, Fikret Irmakl... Yeni km daha mektepten. lk memuriyeti tou. Fikret Irmakl... Fikret Bey... Daha gen... Fikret Irmakl... Fikret Bey... 18 II Ev iiyle Murtaza Aa, kendisi urayordu. Kasabann en gzel evi eltiki Uzun Rahmetindir. Uzun Rahmet evi geen yl yaptrd. Yaplrken ev dillere destan oldu. Bittii zaman srf bu evi grmek iin kylerden insanlar geldi. Bu evden bakas yakmazd gen kaymakama. Bu bir hayat memat meselesidir. Evin deme iini Kemal Taan zerine ald. Kemal Taan Ziraat Okulu mezunu, birka yl memuriyet yapm sonra istifa etmi. ki yldr da eltikten ok kazanan, kasabada en k giyinen, konumasn bilen, szlerinin arasna ar lugatlar kartran bir gentir. Bu ii bilir.

Kaymakam bekarm. Nasl olsa evlenecek. Karyola iki kiilik, yatak som ku ty... Hallar sparta olmaz, Ein olacak... Yani evi yle dediler dayadlar ki, sorma! Duvarlarda talblolar bile eksik deildi. Duvarda on, on be tablo vard. Grenin aznn suyu akar. Hele bir tane vard bir sazlk... Sazln kamlarnn stn17 __,, ~--~. ^uiaix krmzya 'boyanmt. Kamlar rzgarda sallanr gibi... Tut kopar, yle canl... Blk blk turnalar dnyordu gnde. Ev (bitti mi? Her ey tamam m? Tamam Aam. Murtaza Aa, Mustafa Patr Patr, be alt tane eltiki aas daha evi gezmee gittiler. Ev gerekten gzeldi, gzel denmiti". Murtaza Aa kaim dudaklarn yalayarak : Kaymakamma da yakm, oluma da layk, dedi. Gelen gen olsun, bir kasabaya o kadar kt ihtimalleri gze alarak gelsin, sonra da byle gzel, Cennet paras gibi bir eve girsin... Onun ii tamamdr. Murtaza Aa bunun baka trl olamyacan kesinlikle bilir. Tecrbeyle sabittir. Bylesi gen, kim olursa olsun, al kullan, maa yap. Dnyann en gzel maalar bylesi gen idare adamlarndan yaplr. Kaymakam Fikret Irmaklmm kasabaya atanma haberi on gn nce kasabaya gelmesine ramen, hakkndaki her ey biliniyordu. Nerde doduu, babasnn anasnn kimler olduu, mali durumu, okulda nasl bir renci olduu, kzlara, kadnlara dkn olup olmad, ierse ne kadar itii, nelere dknl her eyi ama her eyi biliniyordu. Bir fotoraf bile ele geirilmiti. Elden ele dolayordu. Kasabada on drt otomobil vard. Yakn kasabalardan daha getirtildi. ki de otobs vard. Otomobiller, otobsler bayraklar, ieklerle sslendi. ki davul zurna getirtildi. Alesta... Kaymakam, Ceyhan istasyonunda bir heyet tarafndan karlanacak, alp getirilecek. 18 Gn, saati, dakkay rendiler. Bir ly vl ile cuma gn saat bete yola kld. Otomobillere en gzel elbiselerini giyinmi eltiki aalar, memurlar binmilerdi. Otobslere kasabann delikanllar, rtkanlar, yaa, varol, diye durmadan baracaklar da bildirilmiti. Otobslerin en stne binmi davulcular durmadan alyorlard. Kasabadan bir hay-u-huy iinde kld. Otomobiller Ceyhan istasyonunun nne srasyla, gzelce dizildi. En ndeki iekler iinde kalm otomobil, son model bir Kayzerdi. Derken, Kaymakam getiren Ekspres istasyona girdi. Kemal Taan tetikteydi. Hemen trene atlad. Arkasnda iki kii vard. Kaymakamn fotoraf elindeydi. kinci mevkide salar dz, uzun salar daima amma, gzlerine den bir gen grd. Uzun yzl, solgun tenli, kara kalyd. Gzleri kahverengi, elayd. Dudaklar incecik, bir izgiydi. Delikanl glkle yukardan, sepetler, heybeler arasna skm bavullarn indirmee alyordu. Pantalonu krk iindeydi. Yz, beyaz gmlei tren dumanndan tm kire kesmiti. Kemal Taan, bir elindeki fotorafa, bir de delikanlya bakt. Anlad. Bakas olamaz. Yaklat : Msaade buyurun beyefendi. Msaade buyurun da adamlar alsnlar. Delikanl aalad, abuk abuk : Ben indiririm efendim. Ben, ben indiririm. Estafurullah, estafurullah efendim. Adamlar alsnlar. Elini uzatt: Ben kasabadan Kemai Taan, efendim. Sizin iin geldik, efendim. Delikanlda aknlk. Sizin iin efendim. 19 yuKlendiler. Merref olduk efendim. Bendeniz Fikret Ir-makl. Teekkr ederim. Ne zahmet! Teekkr... ok ok teekkr ederim. Kemal Taan. Eraftan, Ziraat. Merref olduk efendim. Ne zahmet. inde korku vard. Anadolu kasabalar iin kendisine neler anlatmlard! Usuz (bucaksz bozkrlarn ortasnda bir tepeye srtn dayam, birka toprak dam.

Susuz, Kn kar altnda, yazn toz iinde. Yalnz. Sonra aalarla hrszlarla, ekiyalar-la cebellemeler. Kasaba insanlar deyince gznde poturlu; kangal bykl, yanlan tabancal, saldrma -l... Hele eraf bir anlatmlard ki... Kemal Taan!.. Eraftan!.. Ziraati... Yz itimat telkin eden bir yz, Kemal Taann. Kumral salar gr, dalgal... Gen yzndeki hatlar gergin, cild cilalanm gibi... Siyasal Bilgiler Okulunda Saryerli Nzhet... Nz-het en candan arkada... Kemal Taan ne kadar Nzihete benziyor. Gl tpk... Nzhetin dudaklarnda daima bir tango bulunurdu. Kemal Taanda o eksik. Vagonun kapsna geldiinde aknl (bir kat daha artt. Yrei daralacak kadar heyecanland. Bir an durdu, tek sra olmu, kendisini istikbale km insanlar seyretti. Gen yal be yz kii, asker gibi tek sra olmular, gzleri vagonun karsnda... Gzleri yaard. Kendisini tutmasa, olduu yere vagonun basamana oturup hngr hngr alayacak. Bir cokunluk iinde ba dnd. Sarho gibi sendeledi. Kemal Taan : Buyurun Beyefendi. Buyurun, buyurun, efendim... 20 u Anadolu insan, misafirperver, asil, kahraman, yoksul, yiit... u Anadolunun kutsal insanlar. Bunlara hizmet etmek byk eref... Ahrlarda hayvanlaryla onlar gibi yatmak, onlar gibi yemek... Onlar gibi sineklere yenmek... Onlar gibi... Onlara hizmet etmek ne eref... Kemal Taan, srasyla takdim ediyordu. Karadalolu Murtaza Bey, eraftan, ziraati... Okuolu Mustafa Bey, eraftan, ziraati... Mehmet Dalkesen, eraftan ziraati... Gzlerinin iine minnetle bakarak titriyerek, var kuvvetiyle ellerini skarak : Merref olduk efendim. ok ok eref ^bahettiniz... ook ok efendim. Merref olduk. Mustafa Patr Patr efendim. Ziraati, eraftan. Merref olduk. Emin elikdemir, eraftan, byk iftilerimizden... eref Bey, Delihorozlu eref Bey, byk iftilerimizden... Kaymakam teker teker herkesin, karlamaa gelen her ocuun, delikanlnn elini skt. Ayn muhabbet, ayn heyecanla skt. Herkese, davulculara bile, ayn heyecanl ayn scak sesle, merref olduk, efendim dedi. Kaymakam nde, alnna den salarn habi-re elleriyle arkaya ata ata, kalabalk arkada, istasyonu kp otomobillere doru geldiler. Bu kalabala istasyon halk da birikmi, kalabalk iki misline kmt. Kemal Taan, Murtaza Bey, Okuolu birbirlerine arpa arpa iekli otomobilin kapsn telala amaa seirttiler. Kapy, o uzun boyuyla Murtaza 21 ^&W) 110. Lfuiium oaraic at: Buyurun Beem, efendim. Gaymakam Beemiz bizim. Sevgili gaymaka-mmz. Estafurullah efendim. Estafurullah. Kaymakamdan sonra herkes otomobiline bindi. Delikanllar, rtkanlar, davulcular otobslere doldular. Yaa, varol, sesleriyle istasyon nlad. ok yaa kaymakam. Ya y ya a a a Kaymakam ok yaa. Kafile yola dt. iekli otomobil nde, tekiler, itibar srasyla arkada. Kaymakamn sama Karadalolu Murtaza Aa, soluna da Kemal Taan bey oturmutu. Yarm saatlik bir yol alabilmilerdi ki Kaymakam kendini toparlayabildi. Glmsiyerek toir sama bir soluna bakt. Alnna dklen uzun salarn, bir ba rp-masyla arkaya att: Kusura kalmayn. ok ok heyecanlym. ok ok... akna dndm... Dilim tutuldu. Bize Ana-doluyu cehennem gibi tantmlard. Halbuki... imdi u insanlarn her biri kardelerim, babam gibi... Eraf m? Ben eraf canavar, haydut, ekiya bilirdim... u beyler mi eraf? Anadolunun eraf dedikleri bu efendiler mi? Allah aknza bunlar m? Kemal Taan glerek: Eraf biziz ite efendim. nanamyorum, inanamyorum. Bunlar, bu insanlar iin cann verir insan. Hizmet etmek deil yalnz. Can bile...

Bakmamlar efendim, bakmyorlar Anadolu-ya... Bakmamlar. te bu aziz insanlarn yurdu gerilik iinde, pislik iinde alkanyor. Kaymakam: Gelmeden nce kasabanz hakknda epeyce 22 tahkikat yaptm. Mtegalbelejy yobazlarla doluy-mu. yle rategallibeler varm ki efendim, dalarda yirmi otuz ekiyas bulunurmu eskiden. Hala da trl melanetle ortal kartryorlarm... Her eyi etd ettim, her eyi gze aldm da geldim Efendim. Murtaza Aa grledi : Var Efendim. ok namussuz mtegallibe var. Yok mu yani? O ekiya sahiplerinin, o namuzsuzla-rn hepsi duruyor. Cin Hoca namussuzu duruyor, Alacal Veli Aa duruyor, Gmlolu namussuzu duruyor. Trl melaneti yapyorlar. Bir frsat bulsalar, yeniden yirmi otuz deil, yz tane ekiya karrlar. Yaa efendi Gaymakamm. Gzel efendim. Burda mtegallibe mi ararsn. Bereket ki kasabaya gelemezler o kafirler. Tm kyleri pislerler. Kaymakam : Mcadele edeceiz, hepsiyle, cmle ktlklerle mcadele edeceiz. Diyorlar ki, bu kasabada stma okmu. Her yl binlerce kii stmadan lr-m. ocuklar yaamazlarm. Bir mektup aldm efendim. Murtaza Aa heyecanla atld : O namussuz kr Cemallen, Pehlivan Usta yazmtr. Bize dman. Murtaza Aann bu ihtiyatszca konumasn rtmek iin, Kemal Taan sze kart : Var efendim. lm var. Hayat seviyesi ok dk. Grseniz yaaylarn, bunlar btn btn niin lmyorlar dersiniz. Yaamalar mucize. Evleri (batakln stne, kamlardan, sazlardan yaplmtr. Altndan sular kaynar. Hayvanlaryla birlikte burada, yalnz yasz bulgur yiyerek, yaarlar efendim. Yalnz bulgur ve ekmek. Bir de (baharda ot 23 ,y ener. kaynatp yener. &n ibyk gdalar eki ayrandr. Yaamalar mucize zaten. Kaymakam, akn yznde hayretten alm gzlerinde byk bir acyla Kemal Taana dnd: Demek yle Kemal Bey? Greceksiniz efendim. Yreiniz paralanacak. Greceksiniz. Hep stmadan ha? Murtaza Aa irkildi. Sinirleri gerildi. Kendi kendine: O namussuz Kr Cemal, o Danac Halilin eli galem tutan irezili Pehlivan Usda. Onun mek-tibi... Kemal Taan : Mbalaa etmiler Kaymakam bey. Stma yok deil, yok deil ama o kadar da deil... Eskiden oktu. Azalyor. Gittike azalyor. Yardm ediyor kylye, korunmasn retiyoruz. Faydas oluyor. imdi daha iyiler. Kasabaya geldiklerinde neredeyse gn batacakt. Kasabann dna, kprnn stne, yzlerce insan, kadn, erkek, oluk ocuk ylmt. Arabalar ortalarndan geerken t karmadlar. Kaymakam apkasn otomobilin penceresinden kararak onlar teker teker selamlad. Onlar bo, hayret dolu gzleriyle bu iekli arabaya bakyorlard. Gelin arabas gibi. Kaymakam buna bir anlam veremedi. Kprden doru kasabaya girildi. Sol tarafta saz evler vard. Sa tarafta byk, biimsiz, beyaz (badanal eraf evleri ykseliyordu. Parkeleri bozuk ardan geilerek ehir kulbne varld. Kulpte nce bal erbeti ikram edildi. Yaranmak iin dalkavukluun bini bir para. Vakit geldi geiyor. Bir tek sahaya bile ruhsat alnm deil. Aman bilin mi, huylanmasa u kaymakam, aksilik etmese... Keif24 tir, tavadr diye oyunlar karmasa... Aman bilin mi? stasyondan beri beraber geldikleri iin herkes Murtaza Aann bana toplanm, huyunu huunu soruyorlar Kaymakamn. Murtaza Aa comu :

Sonradan grm deel, o rasul teresi gibi... Adam evlad. Bana, Aa, dedi, seni he beyle bellemiyordum. Sen adamn tekesiymisin, dedi, senin hakknda kt mekdip ulatrdlar toana. Kim yetitirir mekdibi, o guminist Kr Cemallen, Danacnn olu Pehlivan Usda... Seni grdm, derakap fikrimi deitirdim dedi. Yarn gel uruskatiyeni al! dedi.' Ben kul olana ktlk edecek adam dee-lim dedi. ok eyi bir adam Gaymakam. Daha eyi olmasn m baba, herif stanbulun Gadkynde dnyaya gelmi. Padiahlar seherinde. Bir datl adam ki... Gzmn (bebeini yesin, Murtaza Aas onu zengin, lord edecek... Srtn Murtaza Aasna dayayan zarar grm mdr imdiye gadar? Hm sylen, grm mdr? Gzmn ieini yesin Gaymakam. ok eyi bir adam. Asilzade. Asilzadeden kemlik olur mu? Nazifolunun lokantasnda yz kiilik bir ziyafet iin hazrlklar yaplmt. Oraya gidildi. ildi. Kaymakamn gene sama Kemal Taan Bey, soluna da Murtaza Aa oturmutu. Masann teki banda da Tevfik Ali Bey oturmutu. Eski hukukulardan, imdiki eltiki aalardand. kide birde, yani her dakikada bardak kaldrlyordu. Kaymakamn erefine. Bahtiyar, mesut, irin, yeil kasabann erefine. Tevfik Ali Bey dayanamad. Sandalyasmm stne kt. ok heyecanl bir nutka balad. Uzun 25 , <j ve arkadalarnn Milli Mcadelede ne kadar yararlklar yaptklarn, dman kovup, bu mukaddes vatan parasm nasl kurtardklarn, Belediye Reislii zamannda kasabaya park yaptrdn, kasabay byle yemyeil hale kendisinin getirdiini, kasabann yarn gen Cumhuriyet ocuklarnn idaresinde daha gzel, daha mreffeh olacan syledi. Sonra sz kaymakama getirdi. Kasabalarnn ok ok talihli ok talihli ibir kasaba olduunu, nk byle gen, din, cesur, vatansever kutsal idarecilere dtn anlatt. Szlerini (bitirdikten sonra geni temennalarla Kaymakam selamlad, sandalyeden yklrcasma indi. Tevfik Ali Beye Kaymakam cevap vermek zorunda kald. akrkeyfti. O da bu kasabaya, bu gzel kasabaya, bu karde insanlar, bu scak kanl insanlar olan kasabaya tayin edilmi bulunduundan sonsuz sevin duyduunu, elinden gelen her trl almay, kannn son damlasna kadar yapacan... Bir bataklk, bir stma yuvas olan kasabay bu belalardan kurtaracan, stmann kkn kurutup, kasabaya mutlu bir yarm hazrlayarak devini yapacan, heyecandan boula boula, kesile kesile syledi. Bu kasabann scak kanl insanlarna kardee duygularla bal olduunu, hemen (balandn, mrnn sonuna kadar da bal kalacan ilave etmeyi de unutmad. Yerine oturdu. O konuurken, yar sarho olan Murtaza Aa ikide bir ona dnyor : Gzmn ieini ye, Gaymakamm, diyordu. Gzmn yan ye oul... Ziyafet byk bir muhabbet iinde bitti. Kay-.makamm ba dnyordu. Tozlu yol, iekli otomobil, Hukuk mezunu, Ziraat Fakltesi mezunu, Av88 rupa grm eraf... Candan karlanma... Ba dnyordu. Yolda uzun uzun kavaklar grmt. Tozlu... Nermin kavaklar anlatrd, Dolmabaheden Beiktaa giden yolda anlatrd. leden akama kadar, ulu aalarla st rtl yoldan gider gelirlerdi. Nermin yollarn uzun, garip, tozlu, yalnz kalm, mahzun sonsuzlua sallanan Anadolu bozkrlarnn kavaklarn anlatrd. Dolmabahenin nndeki deniz koyu kl rengi bir mavi. Sis iinde kalr baz baz... Sisin altnda, tesinde deniz kprr. Kylara arpar. Turuncu boyaldr o mavna... Hey kardeim Temel Kaptan, canmn ii Temel Kaptan! Elleri kocaman, tuzlu, krk iinde... Dolmabah-eyle Beikta aras glgeli yol... Yaprak iinde, yapraa batm. Gvercinli yol...-Prl prl taksiler geer, altn sars yapraklara konmu gvercinler uarlar. Bir tanesi vard ilerinde, st beyaz. Yola konmazd. Yol stnde uarak dolard. Altn sars nar yapraklarna prl prl akan taksilerin tekerlekleri gmlr... Dolmabahe Beikta aras asfalt. narlar uzun, hayat dolu. Sonbahar yapraklarn dkm. Beiktata Barbaros Heykeli... Ne gzel! Palasn ekmi leventler. Sonsuz, sonsuz maviler. Deli dalgalar. Sar nar yapraklan, asfalt kokusu... Ne temiz ev, sabun kokuyor araflar. skdar... Annesi beyaz bartl, mavi kocaman gzl. Uzun beyaz parmaklar, salarnn arasnda dolanr, gdklanr. Szlen bir lklk.

Szlen sevgi... Annenin araflan sakz gibi. Mis gibi sabun kokar. skdann incirleri, koyu, ar glgeli. Sinan Camii... Bakmaa doyamazsm. Avlusunda kaydrak oynanr... Sabun kokusu ...Mis gibi... Kaymakam yirmi drt yan heyecanyla saba27 Nerminin babas Defterdar Hsn Beyi dnrken, gnn ilk klar pencereden giriyordu. Olum Fikret Bey, diyordu. Ne diyordu Hsn Bey? Uzun, krl byklarn burarak ne diyordu? Olum, diyordu. Sen sen ol, grne aldanma. nsanlar iki yzldr. Aldrma, dedi kendi kendine. Uzun zaman yatakta dnd durdu. Demek byle... Demek eraf dedikleri... nsanlar daima grmeli. Tanmal. Ondan sonradr ki hkm vermeli. Daha shhatli olur. Yataktan ar ar kalkt. Uzun uzun duvardaki resimlerin nnde durdu. Sazlk, bataklk resimleri. Resimlere glmsedi. Kasaba zevki. Picassoyu asacak deiller ya. Ne de gzel ev. Banyo bile var. Yeil fayanstan... Duun altna girdi... Titredi. Giyindi. Tam saat dokuza on kala kt. Kapc kahvalty masann stne hazrlamt. Bakmad bile. Sabahlar kahvalt etmezdi. Bol bir gne dolduruyordu ortal. Zeytin aalar dikili bahelere... Yal zeytinler... Ba nnde doru daireye gitti. Onu-kapda Resul Efendi karlad. ki bklmd. Kaymakam merdivenlerden yukar karken, yukarda bekliyordu. Eilerek Kaymakamn elini tuttu, pecekti, vazgeti. Ne kadar da gen. Onuruna yediremedi. Kaymakam bunun farknda olmad. Yoksa elini ekerdi utanarak. Beklemiyordu. Buyurun efendim. Ho geldiniz. Odanza, odanz buras... Odann mobilyeleri, kurt yeyip delik deik olmu bir masa, kirden sakz balam, yal yal parlayan bir sandalye, demesi yrtlp somyalar dar frlam bir koltuktan ibaretti. rkildi. in28 zaten. Kalarn att: Kaymakam odas bu mu? Bu efendim. Geti oturdu. Resul Efendi kendisini tutamad, geldi karsnda el pene divan durdu: Size minnettarm Beyefendi, dedi. ok ok minnettarm efendim. Sormad. Trenden beri yle inanlmaz eylerle, yle iltifatlarla karlamt ki, bunu da bir iltifat sayd, sebebini sormad. Yalnz glmsedi. Memurlar, efler, aalar, eraf, doktorlar, avukatlar, muhtarlar ileri gelen kyller akama kadar Kaymakama ho geldin ziyaretinde bulundular. Kaymakamlk dairesi ar kovan gibi iledi akama kadar. Kaymakam serseme dnd. Aptallat. Sevin mi, keder mi, ac m, iinde bir kprdanma var. Bilmiyor. le yemeinde, akam yemeinde de eraf yakasn brakmad. Bu byle mi srecek? Dnemiyordu. Doru eve gitti. Yatt. Hemen uyudu. Ertesi sabah din, neeli uyand. Bir zaman kocaman evin iinde gitti geldi. Dudaklarnda bir slk... Beethoven'in Dokuzuncu Senfonisinden bir para... Gn zeytin aalarnn pencereden grnen dallarn parlatyordu. Kardaki, deniz misali dalga dalga ovadan sesler ykseliyordu. Ovann ortasnda bir gm kvrm parlaklnda akan ay ua-cakm gibi kouyordu. Ykseliyordu. Sislerin stne stne ykseliyordu. Dnp dnp ayn paray alyordu. Habire ayn paray... inden bir aydnlk su boanmt. 29 den. Kainat akla, muhabbetle kucaklayas geliyordu. Ta topra, dallar layan zeytin aacn, cvl cvl sereyi... Cmle yarat. Tra oldu. Ykand. Sokaa kt. ary bir utan bir uca dudanda Dokuzuncu Senfoni ile geti. Her dkkancya selam verdi. Muhabbetle. Sevinle makamna oturdu. Dnk kirli oda, kurt yenii masa, sakzl sandalya sanki kaybolup gitmiti. Ne sakz kirini, ne kurt yeniini grd. Az sonra Ziraat Teknisyeni koltuunda bir sr dosya geldi.

Efendim, dedi, sizi bekliyorduk. eltik ruhsat zaman neredeyse geecek. Mracaatlar yld. Bugn eltik komisyonu toplants var. Bakanlk edeceksiniz. Ruhsatiyeler verilecek... Bir takm dosyalar planlar, krokiler gsterdi. Kaymakam bir ey anlamyordu. stnkr bakt geti: Peki peki, komisyonda hallederiz. leden sonra, komisyon topland. Komisyon, Mal Mdr, Salk Doktoru, Ziraat Teknisyeni, bir eltiki ye ve Kaymakamdan mteekkildi. Birka gn iinde Salk Doktoru yola konmutu. Ziraat Teknisyenini zel olarak zaten eltikiler baka kasabadan getirtmilerdi. eltiki ye ise Kemal Taan Beydi. Doktor Komisyonda azn amad. Kararlar verildi. Kararlar alnd. Krokiler kt ortaya. Kemal Taan krokileri, mahiyetlerini, yerlerini anlatt Kaymakama. Ruhsatiyeler oktan hazrlanmt. Birka tanesi imzaland. tekiler de ikinci toplantya kald. Bu arada Okuolunun Sazldere ky 30 ___^*. .Vi.iuci uuyuK sanasma da izin verildi. Ruhsatiyesi imzaland. Akam zeri Kaymakam komisyondan karken kolunda Kemal Taan, dudaklarnda Dokuzuncu Senfoninin ayn paralar vard. Hem neeli neeli yryor, hem de uzun salarn ikide bir bayla arkaya atyordu. Akam styd ki kulbe Okuolu geldi. Uzun boylu, geni omuzlu, izmeli, byklyd. Ellisinde gsteriyordu. Kaymakamla Kemal Taann oturduu masaya doru ilerledi. Onlar hararetli hararetli memleket meseleleri konuuyorlard. Yurdun nasl kalknacan aratryorlard. Hkmet doktoru da yanlarndayd. Doktor glmsiyerek dinliyordu. Doktorla Kaymakam birbirinden holanmlard. Okuolu toir okkal, Merhaba, dedi, oturdu. Uzun zaman sustu. Bu susmak derebeylikten kalma bir grenekti. Arr ta kmldamaz. Onun iin btn derebeylik kalntlar, Okuolu gibi, nerede olurlarsa olsunlar, fazla hi bir laf etmezler. Kaslarak, kemali ciddiyetle, konuulanlar dinler, ar ar balarn sallarlar. Okuolu oturdu otural ban sallyor. Neden sonra: Kemal Bey, Kaymakam Bey, Doktor Bey, benim Adanaya davetlilerimsiniz. imdi gideceiz. Kapda otomobil hazr. Kaymakam Kemal Beye bakt. Kemal Bey Ok-uoluna: Peki Okuolu, seni reddedecek deiliz. Doktor: Benim ilerim var, teekkr ederim, diye itiraz etti. Okuolu kkredi: 31 umaz uo&uri Kemal Taan Doktorun kulana eildi: Gel, dedi, gel Doktor. Her zaman ele gemez. Sazldere sahasnn ruhsatiyesini ald. Domuzdan bir kl ekeriz. Hemen otomobile bindiler, dtler yola. Okuolu otomobilde almt: Bu memlekete, bu cennet yurda can feda... lerliyecek. Ah Atatrk imeseydi... Talihsiz millet. Efendim, biz pirin ekmeyi icat etmeden nce u topraklar ld, bataklkt... Aaah Atatrk imeseydi. Kyl rlplakt. Bir lokma ekmee muhta. imdi ya? imdi rgat olarak alyor, bir. Baak topluyor, iki. Biz ukurovaya eltik icat etmeden bunlarn kursana bir tek pirin tanesi girmemiti. imdi hangi eve girsen, bir kocaman pirin uvalyla karlarsn. eltik ihya etti bu memleketi. Buralar cibinlik mibinlik grmemiti. Kahkahayla gld. lk zamanlar bir kye gitmitim. Gece cibinlii gerdim. Bir de baktm kyde kyamet koptu. Btn kyller, oluk ocuk, ihtiyar, hasta toplanmlar drt bir yanma, cibinlie bakyorlar. Onlara cibinliin faydalarn anlattm. imdi hepsi cibinlikte yatyor, sivrisinekten korunuyorlar. Ah Atatrk imeseydi. Kaymakamn dudaklarnda Dokuzuncu Senfoninin ayn paras. Toz kokusu, rzgar, kuru ot, bataklk kokusu geliyordu burunlar ma... Otomobil aymda, dz,

gmlenmi ovada uarcasna gidiyordu. Biraz sonra Adanann en gzel barlarndan birinde olacaklard... III Sazldere ky Okuolunun alt bin dnmlk sahasnn tam ortasnda kalyordu. Krokide, bu sebepten, saha orta yerinden ikiye ayrlyor, Okuo-lu bin be yz dnmlk bir tarlay ekemedii gibi kesik sulama usuluyla ancak ruhsat alabiliyordu. Gen Kaymakam grr grmez, Okuolunun yreine tp etti. Hemen Ziraat memuruna telala kotu: Aman bilin mi memur Bey, aman bilin mi karda, bu Kaymakam gzm tuttu. Hemen yeni bir kroki yaptralm. Ky de iine alsn. Yrtalm eskisini... Aman bilin mi! Aman bilin mi, karda! Memur, glmsiyerek, yaltaklanarak: Senin gibi var m aa, dedi. Sen yok musun? Gznden anladn deil mi? Gznden belli ne aslan olduu... Gznden ha? Bildiiniz gibi de son krokiye gre Okuoluna ruhsat verildi. Verildi, verildi ama, iin iinde i vard. Yeniden tarla kiralamak, pamuklar, susam32 33 di. Gn de az kalmt. Eli kulamdayd vaktin. Okuolu drt gnden beri Sazlderede. Bir kyde milyon verseler, Okuolu bir saattan fazla kalmazd. Demek ki durum mkl... Kyn tm Osman Aann... Osman Aa halim selim bir adam. Korkak da. Ht desen d kopar. Altm evlik ky onun yarcs. Osman Aa iyi has adam ama kyller berbat, Allann belalar, hele Krtler!... Bir la demesinler. Kes, boazla... La. Okuolu onlarla cebellemede. Kyn ortasndaki st cilpirti allaryla rtl ardakl kahvede kylleri bana toplam Okuolu kpryordu. Gml krbac elinde, habi-re izmelerini douyor, terliyor, uzun bynn bir ucunu azna alm geviyordu. Hi bir ey deil de, Krt Memed Alinin laflar deli ediyor... Bu dil bilmez Krt de bir Allann belas... Bilmem ta nereden gel de sz sahibi ol ukurovada... Aaah hkmet! Krt, ayan mercimek ktne dayam, olmaz da olmaz diyor. Okuolu baz kpryor, baz yumuuyor, baz glmsyor. Baz da kendisini tutamyor, az dolusu kfrediyor, kvranyor. Eli tabancasna gidiyor, drt dnyor. Tek tutunduu dal Kaymakam. Durmadan Kaymakam hakknda, kaymakam stne laf ediyor. Sknca, tehdit etmek gerekince: Kaymakam. Bu Kaymakam m? diyor. Duruyor, tekrar dudan tatl tatl yalarcasma: Bu Kaymakam m? Babayiit... Gz kanl bir adam. Genler hep byle olur zaten. Daha yirmi alt yanda... Fidan gilbi, Allah balasn. Bana barda dedi ki, bu vatan iin, dedi, bu topraklar iin dedi, can feda! Ben bu kasabay, dedi, cennet edece34 sonra neden cennet olmasn bu kasaba? Bire seksen bire yz veren bir mahsul olduktan sonra... Sayesinde kasabaya milyonlar girdikten sonra... Neden olmasn? Bu bir memleket mahsulm'.ur. erefli mahsul. Milli mahsuldr. Harbetmek ne kadar vatanca bir ise eltik ekmek de yle vatanca bir i-: tir. Kaymakam dedi ki, sizler pirin ekmezseniz, hudut boylarnda kan dken askerlerimiz ne yiyecek? Sizler ne yiyeceksiniz? Vatandalar ne yiyecek? Sizler olmasaydnz, t Japonyadan vapur vapur pirin getirtmek zorunda kalacakt hkmet. Paramz su gibi dar akacakt. Kyl milleti bunu idrak edemez. Vay beni sivrisinek srd, vay evim su iinde kald, vay hava zehirlendi, vay stma krp geiriyor bizi... Vay!vay! vay! Baltalamaa abalarlar bu milli mahsul... Kaymakam dedi ki, ben de kylym. Ben de stanbulun bir kylndenim. Kyl milletinin ne melun olduunu bilirim. Onlar, diyordu, yanl yaplm bir kanuna dayayp srtlarn, bir milli mahsul yok etmee alyorlar. Akllar ermez onlarn milli ilere. nce ilere ermez akllar. Onun iin, diyor Kaymakam, ben kanun falan dinlemem. Ben kesik sulama, daimi sulama dinlemem. Hele ben, yanl yaplm kanunlar hi dinlemem. Bu milli, vatani mahsul uruna kanun dinlemem... Bu gen amirlerin gzn seveyim. Bunlar ok vatanc, milleti. Bana

dedi ki Adanada, sahann ortasnda on tane bile ky olsa kaldrrm. Yeter ki bu milli, vatani mahsul zarar igrmesin. Byk amirler byle sylerler, kymetini bilirler milli mahsullerin. Ama be paralk kyl gelir... Sinek, stma... Kanmz emiyor, ldryor bizi, der. Mahvetmee alyor milli mahsul. Sinek olacak... St35 olacak. Olacak... Her ey olacak. Gl dikensiz olmaz. orbay bile flemeden iemezsin. Ky zaten gnlerden beri alkanyordu. Oku-olunun Kaymakam Adanaya, barlara gtrdn, elli bin lira rvet verdiini, ylece de, ky iine alan sahann ruhsatn alabildiini, Kaymakama Olum Kaymakam, diye hitap ettiini duymulard. Duymasalar bile Okuolunu bilirlerdi. Neler yapabileceine, kasabay, memurlar iki parma stnde oynattna ok ahit olmulard. Ama ne are, Okuolu onlardan imkansz yapmalarn istiyordu. Osman Aa ksa boylu, krmz, benekli yzl, stbeyaz sal, elimsiz bir adamd. Ayanda Ma-ra derisinden, yal bir ayakkab, bacaklarnda siyah pamukludan bol, gnde solmu bir alvar, srtnda yine pamukludan izgili Ibir ceket vard. apkas ya balamt. Kapkara, tabaka tabaka... Aa, diyordu, krmz, zayf boynunu uzatarak. Aa, diyordu, sen bilirsin ama, ky su iinde kalr m? Sen syle. Yeri ukur zaten. Bana kalnca, ben kalkar yaylaya giderim. Ky bataklk olur. Okuolu: Sen bana tarlan kirayla verdin mi? Verdim. Elimizde mukavele var m? Var. yleyse? Osman Aa boynunu bkt: Sen bilirsin Aa. Aa izmelerini krbalamaa, gidip gelmee balad: 36 insanda, merhamet de var. Kyller: Var Aa, dediler. Efendim biz yalnz kendimiz kazanmak istemiyoruz. Vatandalar da, kyllerimiz de bizle birlikte kazanmaldrlar. Makbul olan (budur. Bunu byk idari amirlerimiz takdir ediyorlar. Ben btn servetimi ite bu topraa dktm. Yalnz ben kazanmak istemiyorum. Kyllerimiz de kazansnlar. ktisat memleketin temel tadr. Gen idare amirlerimiz bunu ok iyi takdir ediyorlar. Milli mahsulleri himaye, tevik, gen, imanl, dinamik idare amirlerinin vazifeleri icabdr. Ne edek ya Aam? Bakn, gzel kyllerim. Yarn br gn sahaya su braklacak. Pamuklarnz, susamlarnz satn alaym. Siz de kazann, ben de... Toprak zaten Osman Aann, bana verdi. Vermedin mi Osman Aa? Verdim, verdim. Demek ki tarla Osman Aann, bana kirasyla verdi. Sizin stnde mahsulleriniz var. Her zaman olduu gibi bana bunlar satacaksnz. Evet satacaksnz. Krt Memed Ali: Ya satmazsak? Aa olduu yerde znk diye durdu. Krbacn izmesine rrak diye vurdu. Tozuttu. Satacaksnz. Tarlay kiraladm. Zaten mahsuln yars da Osman Aann. Bir etek para dktm. Syle Osman! Kiralad! Memed Ali, gz kanl biriydi. Bin dokuz yz 37 dand. Onuncu yl affumumisinden faydalanarak, dadan inmi. Sazlderede iftilie 'balamt. O gn bugndr, karncay bile incitmemiti. Ne de, olsa dalarn eski Memosuydu Ibu! i

Bir an Okuolunun kafasndan eski Memed Ali geti. Biraz kendini toparlad. Glmsedi kendi kendine: Bire Memed Ali, sen de verme tarlan... Ne kar. Senin tarlan da sahann ortasnda iek kalsn. Memed Ali: Satmanem. Okuolu, tekilere dnd: Pamuklarn dnmne otuz, susamlarnkine de otuz. Bostanlar elli... Tamam m? Ne apalat-mak, ne toplamak hi bir emek vermek yok. Birka kyl: Eyisin, hassn can adamsn Aa, amma vela-kin kyde nasl dururuz? Ky ukurunda, her yer batakla keser. Amma velakin... yisin hassn Aa, ok da para veriyorsun, amma bataklk, stma... Tam alt ay bataklk, scak amur iinde. Bilmez deilsin Aa! Ne edelim? dedi. Aa: Her dnmne tam otuz lira. Otuz... Ta atp da kolunuz mu yoruldu. Osmanm tarlasna atverdiniz tohumu. Tam otuz liray dnm ibana babanzn hayrna m veriyorum. Bataklk, sinek, amur diye veriyorum. Akl olan daha topraktan yeni filizlenmemi pamua otuz lira verir mi. Stma, bataklk diye veriyorum. Bir gn deil, iki gn deil, tam alt ay amur iinde nasl yaanr. Sen bilirsin Aa. 38 ki (bir insaniyetlik size... Babalk. Ben kiraladm. Yoksa basarm suyu. Basarm kyn gzne. Basarnam m Osman? Osman Aa, kyllere dnerek: Kiralad kardaiar. Krt Memed Ali: Ganun vardr, hkmet vardr. Ganun de vardr, kesik sulama da vardr. Kesik sulama udur kim, on gn su verecektir, sen, grk sekiz saat kesecektir. Sahay gurudecektir. Kyde be yz metre uzak tarla. Her zaman sulama... Onda kesik yok. Ama olacak bin metredir uzak kyde. Okuolu durdu. Memed Aliye alayc alayc bakt. Geldi ardam altna oturdu. Kan tere batmt. Krt akl, dedi, bir kere takmasn akln bir eye... Kesik sulama, daimi sulama! Sonra kyllere dnd: Allah akna, Habib akna syleyin, bin metreden gelemez mi sinek? Gelmedi mi? teki yl kszln altna ektiim sahadan sinek gelmedi mi? bin metre deil, on bin metre yok muydu ara? Bir garbi yeli esmesin, torlar toplar getirir. Su krk sekiz saat kesilecek de, saha kuruyacak, sinekler lecek! Sahann iinde yle ukurlar var ki, bir ylda kurumaz. Akl m bu? Krt akl ite! Memed Aliye dnd: Syle de hkmete yarndan tezi yok, bir istida ver de zincir vursun sineklerine ...Krt akl! Memed Ali kpkrmz kesildi: Aleyidir etme. Aa sane direm ite. Men sane pamuimi de vermenem. Kyn iine eltik ektir-menem. Madem vardir kanun, olmidir hkmet. 39 Ne yaparsn Memed Ali? Gene tfei alr daa m karsn? Altn. Geti o gnler. Bir daha af kmaz. Adam keklik gibi avlarlar. Memed Ali yumruklarn skt, dudaklarn kemirmee balad. Sandalyada bir iki dnd. Yz gz kla batmt. Diken diken byklar da tozluydu. Gzleri kan anana dnmt. Banda sar tozlu bir mendil sarlyd. Mendili bandan syrd. nndeki masann stne koydu. Kaln, kll, kllar gneten sararm kollarn masann stne ktk gibi yatrd: Kye be yz metiro olacak. On gnde grk sekiz saat kesilecek su. Ben buni bilmiem, Oki Aa. Bir kpren bir inen Okuolu gene alttan ald: Anlamaz ki bu herifler. Ulan milli mahsul dedik. O senin dediin kanun eski. O kanun bu Kaymakam gelmeden nceydi. Anlamaz ki herifler... Elbette sinek olacak, stma olacak. Gen Kaymakam ne diyordu? Bu memlekete sizler byk hizmet

ediyorsunuz diyordu. Sizler anlamazsnz bunu. Hkmet, koskoca hkmet bilmez mi bunu? Sivrisinei stmay bilmez mi? Bilir. Yoksa yasak ederdi eltii... Birka kyl birden, yavaa: Dorusun, dorusun ama, tam alt ay da amurun, batakln iinde yaanr m? Vatan mahsul... O kadarlma bizim de aklmz eriyor, eriyor ama, bir koca ky nereye kalkar? Kyller (balarn yere ediler, sustular. O kadarcma bizim de aklmz erer. Okuolu: Elinize kat verecek. Paranz gelecek yazhaneden alacaksnz. almadan, bir' tohum parasna, bir mahsul paras alacaksnz. Daha ne istersiniz? Bataklk, amur... amur da neymi yani! Saraylarda m doduk hep? Kyller hep birden mrlt halinde: Bir koca ky... dediler. oluk var, ocuk var. Bunun stne Okuolu deliye dnd: Nankrler! Nankrler! diye Ibasbas bard. Osman Aa, syle de atm getirsinler. Hemen, hemen, hemen getirsinler... Ben sizlere yapacam bilirim. Bu mahsule yaptnz hakareti sorarm size. Allann aziz nimetine... eltik icat olduunda sizin gtnzde don yoktu. Adam oldunuz. Daha apasn vurmadnz pamuunuzun dnmne otuz lira veriyorum. Bir de bellemiler, dil bilmez Krtler, ganin ganin! Babalar yapm kanunu. Kanunla birlikte kesmiler gbeklerini deyyuslarn... Eli arkasnda, oradan oraya gidip geliyor, terleyen alnn habire mendiliyle siliyordu. Benim yaptm iyilii size babanz yapmaz. Gz kascalar, eltik sonu her birinizin evinde iki uval pirin olur. Siz pirin yz grdnz myd? Dil bilmezler, srtnzda kei derisiyle geldinizdi ukurovaya. Giydiiniz srf deriydi. imdi adam oldunuz. Maaradan kp evde oturdunuz. Daha ne istersiniz? Size yaptm iyilikler gznze dizinize dursun. Nankrler. Kyller ta gibi donup kalmlard. Hi birisinden ses, soluk kmyordu. Kyn teki ucundan bir kpek havlamas geldi. Bakaca kyde trt yoktu. Okuolunun kaln sesi kyn stnde gm 40 41 to------j rina dklmlerdi. Ben size gsteririm. Ben Okuoluysam size gsteririm. Bu srada at geldi. O hzla ata atlad: Anladnz m? Ben size gsteririm. At mahmuzlad. Doludizgin kyden kt. Ardnda Ibir top duman... Kyller yle ta gibi donup kaldlar. Resul Efendi sedirin stne oturmu, ayaklarn kznn kucana uzatmt. Kz, ayaklarn ouyordu. Hanm te yanda diki dikiyordu. Gzlklerini takm, inenin stne eilmiti. Tavana aslm lks lambas hltyla yanyordu. Resul Efendi usuldan usuldan: Hanm, dedi. Hanm, ban bir an dikiten kaldrd. Syleme, karma bu ilere diyorsun ama nah burama geldi. Ne iyi ocuk bu Kaymakam bir grsen Hanm! Nur gibi... Tertemiz. Acemiliinden dt alarna. Hi bir ey bilmiyor. Ona, bir anlatsam bunlarn evirdikleri dolaplar... Bir anlatsam, alimallah duman attrr. Dudaklarn yalad. Bir anlatversem. Bir tlatversem. Doktor var ya sar Doktor dnp duruyor etrafmda ya, o bir tlatsa... Azck bir tlatsa... tlatmyor. Ad be paralk oldu fkaranm. Yok yere be paralk. Hi bir gnah yok. yle sahalara ruhsat verdi ki akl banda olan, bunlara izin verir mi? Bir okusa eltik Kanununu... Batan aa bir okusa! Aaah, bir okusa! Hakknda yor. Hanm ban dikiten kaldrd, Resul Efendiye uzun uzun bakt. Kzd, dikii tutan ellerinin titremesinden belliydi: Sen de, dedi, herkes iin alarsn. Herkes iin yrek tketirsin. Gitmiyeydi barlara, atmyayd gz kapal imza... Hate hanm syledi. Aalarn boynuna sarlyormu... Bir dediklerini iki etmiyor -mu. Etmez ya, eder mi? Yatar Uzun Rahmetin konanda, ku ty yataklarda... Resul Efendi:

yle deme Hanm, bilmiyor. ok gen. Ktlk, dalavere bilmiyor. Onun kulan ekmeli. Aaah! ekmeli. Ben ona, ii bir trdadym. O zaman gr dnyay. Allak bullak olacak ortalk. Tozdan dumandan ferman okunmyacak. Hanm: Sana derim ki, Resul Efendi, burnunu sokma bu ilere. Hepsi senden bilirler. O zaman halimiz neye varr? Bir dn, bir dn... Ya bir daha Kaymakam vekili olursan... eltikiler sana musallat olurlarsa... Bir dn. Bir buuk yl kald. Yze yze kuyruuna getirdik. Aman bilin mi, bamza i ama. Elini ayan, tabanlarnn altn peyim bamza i ama. Gnlerce bu konumalar Resul Efendiyle Hanm arasnda srd gitti. Resul Efendi arada kalm, doluya koysa almyor, boa koysa dolmuyor. Bir kurt dm iine yiyip bitiriyor. Karar stne karar veriyor. Yarn sabah daireye varr varmaz, ilk i mutlak syliyecek dedikodular. ine dt uurumu bir bir anlatacak. Bir 44 binde. Buru buru olmu. Sabahleyin dairede vazgeiyor. Sylese, bu Kaymakamda yle durup da boyun eecek gz yok. eltikilerle amansz bir mcadeleye giriecek... Ne olur? Sonra, sonra Kaymakamn sonu malum. Bir buuk yl kalm... Allah bir daha Kaymakam vekillii gstermesin. Dii diini yiyor. indeki kurt habire kemiriyor. Olum gibi seviyorum. Olumdan da ileri... Kibar. Her zamanki gibi sabahleyin erkenden kalkt. Tevfiin kahvesinde bir ay iti. Sabahleyin daireye gitmeden nce Tevfiin kahvesine gitmeyi de son gnlerde adet edinmiti. Toplanp dedikodu ediyorlard. Gene toplandlar. Kahvenin n Pazaryeridir. Pazaryeri adamdan tayordu. Yrtk klkl, yalnayak adamlar kalabal almt ortal. Hac Ali avu, Resul Efendinin eski ahbabyd. Her zaman, oldu bitti biribirlerine taklrlard. avu glerek gene balad: rasul, dedi, grdn m dnk ocuu? Nasl koydu eltikileri kafese! Pardon vallaha. Aboov! Ne adamm be! Vay anasn! El kadar ocuk. Soydu soana evirdi kasabay. Yz bin lira rvet alm ruhsat vermek iin. On para da hisse... Sen bir imza atmaya korktun rasul... Herifiolu bir gnde be yz imza atvermi. Aklsz rasul... Kuru kafa.;. Resul Efendi bu iftiralara mthi kzyor. Kz-dn belli etmemek iin rpmyor. Kendisini tutamyor: ftira etmeyin, iftira etmeyin. O nur gibi bir adamdr. Anasndan nasl domusa yle temiz duruyor. Gnahtr iftira etmeyin, diye boynunu bkp syleniyor. 45 Kundakta bile rvet alr. Bir kere bellemi. Anasnn karnnda bellemi. Yoksa daha gen. Anasnn karnnda bellemese bu kadar ii nasl evirirdi yoksa! Gene gldler. Resul Efendi fazla dayanamyor, ayaa kalkyor, onlardan uzaklatktan sonra kendi kendine: Allahtan korkun, Allahtan korkun. diye hmla syleniyor, daireye kadar ayni homurtuyla yryor, bir saat kadar dairede dolatktan sonradr ki, sinirleri yatyor. Tam bu srada da mesai balyordu. Akam Hanmla iyice bir ekimiti. Dayanamyorum, demiti Hanma. Sabahleyin kahvede gene kzdrdlar. Homurdanarak daireye geldi. Daha kimsecikler yoktu. Odasna verilmi kararlarla girdi. lm var, dnm yok. Yz kl gibi olmu, dudaklar titriyordu. Saat dokuza kadar oday bir utan bir uca admlad durdu. Syleniyordu habire. Aznda tkrkler kurumutu. Bugn, diyordu, bugn mutlak syliyeceim. Mutlak. leceimi, ipe ekileceimi bilsem syliyeceim. Kimseye duyur-maz benim sylediimi. Kimseye... Kim ne bilecek! Bilmezler... Kaymakam tam dokuzda gelirdi odasna, D-arda, kahvaltsn doktorla birlikte yapard. Merdivenleri ocuklar gibi koa koa kard. Ayak seslerinden tand. Yrei gmbrtyle atmaa balad. Az bir zaman iinde srlsklam tere batt. Ateler iinde kald. Elleri uarcasna titri-yerek nn ilikledi. stne bana eki dzen verdi. Cebindeki buruuk kanunu karp eline ald. Kaymakamin odasna doru yrd. Kaymakam, masasna oturmu, bir eyler okuyordu. Girdiini duyunca, ban kaldrd. Glmsyordu.

49 Resul Efendi bir iki adm daha ileri att. Tam masann nnde durdu. Gzleri karard. Dt decek. Dnya kapkaranlk kesildi. Salland. Kaymakam telaland: N'oldu Resul Efendi? Ne var? Usul usul, buruuk kanunu Kaymakama doru uzatyordu. Kaymakam kanunu ald. stn okudu. Koltuu gsterdi:. Buyurun, buyurun oturun Resul Bey. Teekkr ederim. Biraz kendine gelen Resul Efendi gitti koltua iliti: Size syliyeceklerim var. Var, var efendim. Siz bana ok iyilik ettiniz. Hayatm kurtardnz. Onun... evet onun... Onun iin size... Ha size her eyi olduu gibi sylemek zorundaym. Amann elinizi ayanz peyim... Elinizi ayanz... Resul syledi demeyin. Sonra Ibunlar beni havada yerler... Havada kebap ederler. Ederler efendim. Resul laf aznzdan kmasn. Beni dman gibi gsterin kendinize... Benim oluk ocuum var. Evim var. Syleyin. Bunu benden duymadnz. Kaymakam merakla: Tabii tabii efendim. Olur mu hi. Resul Efendi: Ben sizin dmanmzm. Kuyunuzu kazyorum. yle mi? Kuyumu kazyorsunuz Resul Bey. Syleyin. Tamam. yleyse msaadenizle efendim. Ellerini saklarcasna bacaklarnn arasnda kavuturdu. 47 za alnmadk eyler sylyorlar. Ben yerin dibine geiyorum. Gzleri byyen Kaymakam heyecanla: Ne gibi? diye sordu. Ne gibi? Efendim... Yalan yalan... ftira tabii... Yerden ge kadar iftira... Gya siz eltikilerden yz bin lira rvet almsnz. Kasaba gnlerdir alkalanyor. hretiniz Ankaraya bile ulat imdiye... ftira... Kt iftira... Kaymakam yerinden frlad: Doru mu bunlar? Daha neler, neler efendim! nanyor mu halk? Resul Efendi zehir gibi glmsedi: nanr Efendim. Halk byle iftiralara inanmak iin can atar. Bu da olmasa, sizin verdiiniz ekildeki ruhsatiyeler yz :bin liradan aaya verilmemitir efendim. Yz bin biraz mbalaa ama, ok para dner ruhsatiye iinde. Kanunu okursanz hakl olduumu anlarsnz. Dedikodunun sebebini anlarsnz. Demek kanun? Evet kanun. Ziraat memuru bana okudu. ine gelen yerleri okumutur efendim. nk efendim, Ziraat memuru Bahe kazasndan, eltikiler tarafndan sureti mahsusada getirilmitir. Btn sahalarda birer para hissesi vardr. Yaaaa! Evet efendim. Teekkr ederim Resul Bey. Resul Efendi kt. Kaymakam, masann bana geti. oktandr bir eyler sezinlemee, iin iin48 ^ muu^unu Kavramaa balamt. Gnlerdir Doktorun dilinin altnda bir eyler olduunun farkndayd. renmek iin ok abalamt. Demek ki... leye kadar kimseyi ieriye almasnlar, diye kapya emir verdi. Kanunu hemen okumaa koyuldu, Bir saat sonra da bitirdi. Vay namussuzlar, vay! Vay!, sahtekarlar vay! Odann iinde drt dnyor, uzun salarn parmaklarna dolam ekiyordu. Avurdunu diinin arasna alm kemiriyordu. Toprak iki kere srlecek... Sahada hi bir ukur olmyacak. Dmdz. Kanallar imento ile yaplacak. eltik komisyonu bizzat grp karar vere-. cek.

Saha, sular tamamen ekildikten sonra,, krk sekiz saat susuz kalacak. Buna kesik sulama derler. Kye uzaklk bin metre. Sonra sularn ayaklar aknts olmayan gllere dklmiyecek. eltik komisyonu bunun dndakilere izin veremez. Ya verilenler? Hi haberi yoktu. imdiye kadar verdii ruhsatlardan hi haberi yoktu. Gz ap kapayncaya kadar oluvermiti her ey. Gzleri yala doldu. yle biare sayd ki kendisini... Ban masaya i oydu. Bir zaman hareketsiz kald. Sonra zile bast. Hademe geldi. Resul Beyi... Resul Efendi koarak geldi. ki jandarma alnz yannza. Alnz u anahtar da. Gidiniz yattm eve. Orada benim bavullar, eyalar, bir de almam yatak var. Hepsini alp yandaki odaya getiriniz. Ben burada yatacam. Anahtar da gtrp Kemal Taana veriniz. Kendi elinizle veriniz. Demek byle Resul Bey? 49 Byle etendim, csz benim hayatm kurtardnz. Resul Efendi kp gittikten sonra kapdaki jandarmay ard: Siz eltikileri tanr msnz olum? Tanrm gumutanm. Git kapcy da ar! Kapc Hac da geldi. Siz eltikilerin hepsini tanr msnz? Hepiciini tanrm. Hi birisini ieri almayacaksnz, yle eskisi gibi, toana halber vermeden. Bastne gumutanm. Aziz Aa ark on be yirmi pnarn, bir o kadar da alyanm birlemesiyle meydana gelir. Toros eteklerinden, Savrun aynn stbamdan kvrla kvrla, ukurovaya doru hzla akar. Hemen hemen Savrun ay byklndedir. Bu ark bal bana bir servettir. Savrun aynn suyu azalp da yaz aylarnn scak gnlerinde eltikiler su diye biribir-lerine dtklerinde, susuzluktan eltikler kuruduunda, Aziz Aa arkn kiralayan yan gelir keyfine bakar. teki eltikilerin bir damla su iin grtlaklamalarn seyreder. .Aziz Aa arknn sular ne kadar azalrsa azalsm sahasn sular. Bu yzdendir ki, Aziz Aa arkn kiralayan o yl on bin dnmden aa eltik ekmez. Ne kadar aa ekerse on bin dnmden, o kadar ziyandr. Bile bile ziyandr. Suyun altnda, mmkn mertebe bol toprak bulmak ister. Gz ky, ev, iftlik grmez. Verir suyu. yldr da Aziz Aa arkn Okuolu kiralyordu. Saz-ldereden alaca bin be yz dnmden ne pahasna olursa olsun, vazgeemez. Bu, bin be yz dn50 51 mun su mue uy yuz, uu ^ . ^...___a__^ de yz bin liray kimse suya atmaz. Okuolu, be gn nce, kylyle ekitiinin akam, sahaya su brakmt. Tarlalar suyu ge yutar. Hele kurak olursa, yukardan braklan su ne kadar bol olursa olsun, topran yarklarna dolar, su zor ilerler. Saha, ovaya doru indike kurakl azalyor, braklm suyun hz da gittike artyordu. Kyn drt bir yan eski (bataklkt. Alt kaynyordu topran. Altnc gnn gecesi su byk bir hzla drt bir yandan ky sard. Bir anda ky bast. Gece yars kyde bir kyamettir koptu. Kpekler ryor, eekler anryor, atlar kiniyor, srlar bryor, insanlar baryorlard. Bir zelzele sonu gibi... Gece sabaha kadar bartlar. Gittiler geldiler. erdeki eyalarn ardaklara tadlar. ardaklar olmayanlar komularnn ardaklarna tad. Onu da yapamyanlarm eyalar su iinde kald. Btn ky, sabaha kadar su iinde, amur iinde drt dnd. Karanlkta, el yordamyla yapyorlard ilerini. Btn odunlar slanmt. Islanmasa bile su iinde odun yaklamazd. Bir iki evde ancak, k vard. ukurova kylklerinde yaz aylarnda k yaklmaz. Onun iin hi bir evde de hemen hemen gaz yoktu.

Yalnz Krt Durgunun klar yanyordu. Kadnlar, erkekler delikanllar, yallar, ocuklar Dur-sunuh evinin nne ylmlard. Konumuyor, susuyorlard. Yorulmulard. Sar n altnda amurlu stleri balar, yzleri, salar parlak bal-mumundanm gibi grnyordu. Ky, derin bir sessizlik iine gmlmt. Kahrolan. cakt. Dalarn tepesinde bir k izgisi grnr gibi oldu. Sonra geti. Bu gne alamettir. Krt Memed Ali srtn dut aacna dayamt. Ba nne dmt. Elleri, l elleri gibi sarkyordu. Zeyno Kar yanndaki kadnlara yavaa: Krt bir bok yiyecek. dedi. yle grnyor. Ben onu iyi bilirim. Ne zaman onu byle grdmse, ocukluunda bile, ortal kartrmtr. imdi git bak sok Krde haberi olmaz. Ben, Krd iyi bilirim. Kadnlar: Kekeee karsa, diye i ektiler. karsa da u Okuolunun burnundan fitil fitil getirse. Nerde o gnler. Nerdee yle erkek! Bir kadn arsz arsz: Zeyno ana, dedi, o eskidendi. Memed Ali imdi idi oldu. O gn Okuolu sd sd de azn bile amad. Eski amlar bardak olmu. Zeyno Kar iini ekerek: Erkek kalmad, dedi. Eskiden olsa gkte yerlerdi Okuolu gibi adam. Erkekler de avrat olmu. Krt gibi ibir adam eskiden olsa kendisine laf m syletirdi. Hep erkekler idi olmu. Birka ses, glmeyle kark: u halimize bakn. Herif ortal gl etti. dilerin kyn. Herif ky gl etti. Zeyno Kar: Herif ky gl etti. Bizi srgn etmek iin. Kyde idi olmam bir tek erke'k olsayd... Bir tek erkek... Erkee benzer (bir tek erkek... 52 53 Byle olmazca^, ou anmua v^^.___ Zeyno kprd. Sesi kyn stnde, gecenin karanlnda dalgaland. Byle olurdu her zaman. Durur durur, sonra ate kesilirdi. Bana da Zeyno derlerse, eer ben Zeyno ka-rysam... O Okuolu deyyusuna, orospu avratlya, parlak izmeliye, az sakzlya yapacam bilirim. Ban avradnnki gibi amazsam, bana da Zeyno Kar demesinler. Ben de Zeyno Karysam... u idiler erkekliklerinden utansnlar. Utansmlar da balarn topraa eip, Okuolunun gnderdii suya baksnlar... nce kadnlar, sonra erkekler ksmnda bir hareket oldu. Ortalk kaynamaa balad. Sen s-ene... Grlt patrd. Atp tutmalar, gidip gelmeler... Tan yerleri usul usul iiyordu artk. Dalarn srt aaryordu. Gkyzndeki bir iki bulutun kenarlar srmalanmt. Tarlalara gn vurdu. Tarlalar tm su altnda kalmt. \ Pamuklar, susamlar, bostanlar, yeil harman yerleri su altnda kalmt. Tarlalar bir gl gibi. Bir ayna gibi. Iltl. Ky, kyller gn nda daha bir periand. Herkes tepeden trnaa amur iindeydi. Yataklar, arabalar, tavuklar, tavuklarm ou boulmutu ya, btn hayvanlar amur iindeydiler. Ky tm amura batp kmt. Krt Memed Ali gene olduu gilbi. Gece naslsa gene yle. Kimse dokunamyor. Nelerine gerek. Ters cenabetin biridir Krt. Bir ar laf eder. En sonunda Zeyno Kar vard kolundan tutup sallad: Deli Krt, deli Krt. 54 Nedir o? Ne diyersen Zeyno Ane? Zeyno Ana glmsedi: Sizin de erkekliiniz batsn idiler. Ky gl oldu. Srgne gidiyoruz. Srgn ediyor bizi. Srgn ediyor gt boklu Oku... Hi erkek kalmad m bu kyde? Sana bunu sormaa geldim. Memed Ali srtn dut aacndan ayrd. Gzleri kan anana dnmt. Kaln kalar atlm, aln krmt. Yz, maviye alan bir karanlktayd. yle kararmt. Zeyno Kar, Memed Alinin yzn grnce bir rperti geirdi. Memed Ali yumruklarn skt, acyla gerindi. Derinden, cieri sklrce-sine, bir Aaah! ekti. Aaaaah! Zeyno Ane! Aaaaah! derem.

Zeyno Kar, Memed Alinin bu haline acd: Yeme kendini byle. Yeme kendini Krdm, dedi. Yiidim, dedi. Seni bilen bilir. Memed Ali kvrand: Ne gelmidir elimden Ane! Ne gelmidir! l-dir Oki'yi, kmidir dae. Oki bir adem deildir -kim. Oki oook! airmiim Ane. Ben atlayacak. Hersimden atlayacak ben. di olmu biz Ane. di... Zeyno Kar, uzun uzun Memed Alinin srtn okad: Yeme kendini byle. Yeme kendini Krdm, Yeme yeme olum! Zeyno Karnn ltl gzleri kederli, efkatli, tatlyd. Sonra yanlarna Dursun geldi. Sonra teki kyller de geldiler. amurdan hi bir yerleri gzkmyordu. Dize kadar emrenmilerdi. Kyn iinden, gbrelerin stnden sapsar bir saman, gbre suyu akyordu. Ya gbre kokusu 55 yayyorau uruaiiga. ^^ . ___^ _._ yordu. Memed Alinin yzn her gren bir rperiyor, Okuolunun sonu geldiine hkmediyordu. Zeyno Kar da bu kadar iirdikten sonra... Memed Alinin on dokuz yandaki byk olu manzaray akt. Babasnn yanna geldi. Yzn grnce dondu kald. Baba! dedi, kolundan tuttu. aBaba! baba! Haydi eve gidelim. Baba! baba! baba!... Memed Ali kzd: Defolmidir it oli it! Defolmidir! Yr diye bard. ocuk adamlarn arkasna sindi. Zeyno ortaya atld: Ulan Krt, dedi. Bok yeme yle. Ne baryor kzyorsun? Barmakla i bitmez. Oturun da konuun. Alt ay su iinde yaanmaz. Onu konuun. Bir ay iinde evler kverir. Onu konuun. Hep akta kalrz. Onu dnn. Deli Krdm. Akln bana topla da... Memed Ali ac ac glmsedi: Dori, dedi. Ane dori sylir. Dursun: Hkmata gidak. Kaymakam onun adam. Zeyno Kar: Olsun, diye kt. Olsun. sterse babas olsun. Bu halimizi her gren... Memed Ali ban ar ar sallyarak: Dori, diye tasdik etti. Herkes: Doru, dedi. Hkmete gitmeli. Keif getirmeli. Bir arabann stne kp oturdular. Uzun .i, vr .Karara varabildiler. Kyn hepsi, kadn erkek, oluk ocuk, gen ihtiyar hepsi yola dp bylecene kasabaya Kaymakama gideceklerdi. amur iinde gideceklerdi. Zeyno, karar kye ilan ediyordu: Herkes kapsn kilitlesin. Avratlar! Herkes kapsn kilitlesin. Duyduk duymadk demeyin. Esvap deitirmek yok. Byle amurlu. ocuklar iyicene amura sokup kucanza aln. amuru az olanlar amur srnsnler. Kasabaya gidiyoruz. Doru Kaymakama. O da olmazsa byle amurlu amurlu Ankaraya. Kanun var... Kanun da var, hkmet de var. Duyduk duymadk demeyin haaa! Bir saat sonrayd ki, btn ky bata Zeyno Kar yola dt. Dizlerine kadar gelen sular geip kasaba yoluna ktlar. Kadnlar kucaklarnda bebekler, eteklerine yapm ocuklar... Tepeden trnaa, yz gz tm amur. Scaklar bastrd. Kalabalk bulut misali toz karyordu. Toz bulutu, koan, yuvarlanan toz bulutu iinden, yol boyunca bir uultu ovaya dalyordu. Kasabaya yaklatklarnda hi birisinin insana benzer bir taraf kalmamt. stlerindeki amurlara toz yapm, kalar kirpikleri bembeyaz olmutu. Yar kurumu amurlar da beyazlamt. Bylece, kalabalk ayaklarn srkliyerek geldi. Kaymakamlk Dairesinin nnde durdu. Bu, kasabada grlmemi bir ey oldu. Tepeden trnaa amura, toza batm, dize kadar emrek kalabal grenler bunda bir i, mhim bir i olduunu anlamakta gecikmediler. Dkkanclar grltyle dk56 57

kanlarnn kepenklerin ncurane. xv oyunlarn brakp Kaymakamlk binasnn oraya toplandlar. Sinek vzldamaz kasabada, doyulmaz bir seyirdi bu! Az sonra btn kasaba oraya yld. Zeyno Kar bas bas baryordu: Kaymakam, Kaymakam! k dar. k da gr halimizi. Ne haldeyik gr bizi. Kalabal grdke de couyordu: Bakn, bakn, Muhammed mmetleri, bakn halimize. Ne haldeyik grn bizi. Okuolu neler getirdi bamza. Mslman olana bu zulm yaplr m? Syleyin yaplr m? Bir koca ky su altnda koyulur mu? Bakn halimize. Kaymakam da baksn. Baksn da o ta yrei azck yumuasm. Dursunla Memed Ali, Zeyno Kary susturup Kaymakama ktlar. Dursun: Okuolu su brakt kye. Pambuklarmz, ekinlerimiz su altnda gald. Kyn iinde oturulmaz oldu. Vallaha gbee kadar su. Billah su. Tm kyl geldik ki gresin halimizi de Okuoluna bir ey syliyesin. Kaymakam ban pencereden uzatp kalabal grm. Zeynonun bartlarn duymutu, ama bir ey anlyamamt. Kyn iine de mi eltik ekecek? Ekecek. Su brakt bu gece. Ky gl etti., Allah Allah!... Ar ar sandalyesinden kalkt. Darya kt. Btn gzler ona evrildi. Kaymakam bir eyler sylemek; bu perian halli kyllerden zr dilemek istedi. Yutkundu. Boaznda bir eyler tkand kald. Bir trl dili dnmedi. ylecene, orada kalakald. Kurumu kald. Ne durmu szyorsun yle yavrum? Bana bak! yice bak! te sizin marifetiniz Ibu. Ne gzel marifet! Kyn iine de eltik ekilir miymi! Her eyi grdysek de bunu grmediydik. Kyn iine de ruhsatiye verilir mi? Bu da senin icadn yavrum. Ha ekilir mi? Bak, bak da ta yreiniz yumasn azck. Sen diyormusun ki, eltik diyormusun vatandr diyormusun. Adanada yle demisin. Kyn iine de ekilecek, evlerin iine de ekilecek demisin. Hi Allahtan korkmamsm. Grdn ya halimizi. Biz de vatanz. Bak, bak... Bakmazsan halimize, binip trene, Ankaraya bylecene Ba Kumandara gideceiz. Dorucana Ba Kumandara,.. Bak u oluk ocuun haline. nsan olann buna yrei dayanr m? yi bak! Sen Okuolunun adamymsm. Ben de alr bunlar doru Ba Kumandara gtrrm. Bindirir trene gtrrm. Al derim kyln. te ibyle suya, amura bodular. Al derim, al! Kaymakam kendini zorlad zorlad bir tek kelime bile syliyemedi. Geri dnd hzla odasma girdi, kapand. Darda Zeynep Karnn barts srp gidiyordu. Kulana bir uultu gibi geliyordu. Neden sonradr ki: Adamlar arn. dedi. Memed Aliyle Dursun geldiler. nce: Muhtar hanginiz? diye sordu. Dursun: Muhtar, Seyfi Alidir. Okunun adamdr. Gelmedi. Syleyin kalabala, gitsinler kye. Ben de hemen geliyorum. 58 59 Hemen Ziraat Memurunu g Memur Bey, toplayn komisyonu, Sazldere kyne gidiyoruz. Okuolunun yaptklarn grdnz ya! Memur: Aaaah bunlar efendim! Aaaah bunlar! Doymazlar... Komisyon azalar topland. Bir cip getirildi. Doru kye gidildi. Ky su altndayd. Cip kyn iine varamad. ki kilometre uzakta durmak zorunda kald. Sular tayordu. Komisyon azalar bacaklarn emreyerek kye yrdler. Ky psszd. Bir arabann stne kp oturdular. Sular habire aa aa akyordu. Birbirlerinin yzlerine bakp kaldlar. Kasabadan dnen kalabaln uultusu gittike yaklayordu. VI 60 Byle stste gelen olaylar, Kaymakam iyice sarsm, zayflatmt. Yz sapsar, her zaman dnceli, yorgun, krlm, kederliydi, ince dudaklar, daha da incelmi, keskin bir ban azna dnmt. Gzleri prlt iindeydi.

Iltl. Salarn sinirli sinirli arkaya doru atyordu. Tek inand insan imdi Resul Efendiydi. Baba gibi seviyordu. O da onu koruyordu. Kasabadaki dedikodular, hakkndaki iren ayialar, planlar gn gnne duyuruyordu. Bir ay iinde bir mrde renilebileceklerin hepsini renmi gibiydi. Hele u son gnler!... Kylerde kyllerle yatmt. Bitlenmiti. Doktorun muayenehanesi nnde kuyruk olmu hastalarla konuuyordu her sabah, daireye gitmeden nce. Nasl yalan sylenir, dalavere yaplr, ruhsat almak iin nasl dolaplar evrilir, hepsini, hepsini renmiti. Her gn yanna eltik komisyonunu alyor, iki, , be sahay geziyordu. Sahalarn hi biri kanunun istedii ekilde hazrlanmamt. Hi birisine 61 ruhsat vermiyordu. Karadalolu Murtaza Aann beer bin dnmlk iki sahasna da izin vermedi. Her iki saha da planda kesik sulamayla sulanacak gsteriliyordu. Kylere be yz metre gsteriliyordu. Her iki saha da ky evlerinin utakilerini iine alyordu. Hi birisi de srlmemiti. Kanun bilhassa art kouyordu. imento kanal deil, doru drst kanallar bile yaplmamt. Mustafa Patr Patrm sahasna da izin verilmedi. O da hazrlanmamt. Tevfik Ali, Kemal Taan, Durmu Takesenin de sahalarna izin verilmedi. Daha ufak tefek sahalara da izin verilmedi. eltikiler telataydlar. Mays geirirlerse, eltik ekemezlerdi. Ekseler de verimli olmazd eltik. Bire seksen vereceine, krk verirdi, ok ok elli verirdi. Bu durum karsnda nce Kaymakam tecrbe etmee karar verdiler. nce aadan aldlar. Ricac gnderdiler. Ricac, yal, kambur, kck, kasabann mftsyd. Mft Efendi: Efendi olum, diye balad. Bu pirin ekimi her yl byle olmutur. Hi bir yl kanuna gre ekilmemitir. Banz derde sokmaynz. Sinek nasl olsa olacaktr. Buras ukoravadr. Sinek olmaz olur mu? eltik ekilrnese de olur. Vazgein bu sertliklerden... Kaymakam: Ne demek istiyorsunuz? diye serte sordu. Ne demek istiyorsunuz? Kapy gsterdi. Buyurun. Ltfen byle' ilere bir daha karmayn. Bir daha da yanma gelmeyin. Mft Kaymakamlk dairesinden dualar okuyarak kt. Suphanallah! Suphanallah!... Bu kayaegu, bir nar beyza... Suphanallah! Suphanallah!; eltikiler, Mftye: Ne yaptn Mft Efendi? diye her sorularnda, Mft gzlerini kapatyor, tebihini ekiyor, Suphanallah! Suphanallah diyor, baka cevap vermiyordu. Rza Denek, Ali Duran Aanm oludur. Ali Duran ldnde, Rza Deneke bir iftlik, on kadar ev, otuz kadar dkkan, iki de han brakt. Birka yl iinde Rza Denek bunca servetin altndan girdi stnden kt. Bir kuruu bile kalmad. Kalmad ama, Rza Denekin yaaynda da (bir deiiklik olmad. Kasabada, son moda Rza Denek giyinirdi eskiden, gene yle srd gitti. Kasabaya kumar Rza Denek icat etmiti. Gene en ok kumar oynayan Rza Denekti. Her gn sinek kayd tra olurdu. Elbisesinin tsz olduu grlm deildi. Bykle byk, kkle kkt. Bu yzden de sevilirdi. Kasabaya her gelen memurla mutlak ikinci gn cancier olurdu. Onun elinden kurtulmu memur yoktu. Her memura da her istediini yaptrrd. Bu Rza Denekte eytan ty var derlerdi. Kasabada ne kadar rvet verilmise, mutlak yzde doksan sekizi Rza Denek eliyle verilmitir. Dnyann en namuslu, en temiz adam bile olsa memur, Rza Denek en ok bir hafta iinde batan karrd onu. eltikiler bu sefer de Rza Deneki memur ettiler Kaymakama. ki bine kadar yolu var. dediler. Rza Denek glmsedi. On be binle hallederim dedi. Yalnz on be bin. Aa almam. Murtaza Aa: Gzmzn ieini ye Iraza. Murtaza Aan daam yesin senin. Gster gendini Irazam. Gster gendini. Bundan sonra senin iin yok, yok! 62 63 Rza Bey, dediler. Btn eltikiler: Bir umudumuz sende Yoksa ldk. Rza: Evelallah, diyordu da baka bir ey demi-

yordu. Bereket versin Resul Efendiye, btn kasabay teker teker sylemiti Kaymakama. Talbii bu arada Rza Deneki de ihmal etmemi, cemazylev velini anlattktan sonra mesleini, imdiki vazifesini de anlatm, yaknda kendisini ziyaret edeceini de hatrlatmt. Rza Denek, krtarak, ylarak, yaltaklanarak odaya girdi: Efendim, birka gndr sizi ziyaret edemedim. Balayn efendim. Affedersiniz. ler efendim. Sizin de ileriniz oktu. Bir kere geldim, zatdevletle-rinin sahaya gittiini sylediler. Affedersiniz efendim. Sizi ihmal etmek byk bir sutur. Sizin gibi... j Efendim. Kaymakam sert sert bakyordu: Ne istiyorsunuz? Efendim? Kaymakam bard: Ne istiyorsunuz Efendi? Zatalinizi... Ziyaret... efendimiz? Ne istiyorsunuz? Onu syleyin. Titreyerek, sarararak: Ne is-ti-yor-su-nuz? Efendim... Ziyaret... Maksad... Kapy gsterdi: Ltfen... Derhal... Buyurun. Rza Denek aknlk iinde kapya doru s-n kn gitti. Yalvarrcasna Kaymakamn gzle1 rinin iine bakyordu. Kaymakam kalarn atmj 64 . ' paras gibiydi. Rza Denek hzla dnd, kapy ap dar kt. Sersem sersem merdivenlerden indi. Vay anasn, vay anasn, diyordu kendi kendine. Vay anasn... Herif (bizi kovdu be! Vay anasn... Resmen kovdu be! Sonra glmsedi. ocua bak be. Kaya paras gibi sert. Yaasn ulan. eltikilerin ekecei var. Analarn alatacak. Vay anasn, resmen kovdu be! Resmen i... Kulbe glerek girdi. eltikiler onu drt gzle bekliyorlard. Gldn grnce mesele hallo-lundu sandlar, yanma geldiler, elini sktlar. Eeee, nasl? Rza Denek glyordu: yok. Bylesini grmedim. Bir parmak ocuk kaya gibi sert, Mftnn dedii gibi Suphanallah! Suphanallah! Suphanallah! te bundan sonradr ki i kart. Btn umutlar suya dt. Bu, beklenmedik bir haldi. Tedbir namna ne kadar tedbir varsa almamlard. Nasl ca tongasna dmlerdi bir kar ocuun! fkeleri gittike byyordu. Ne kadar eltiki varsa, gece sabahlara kadar uyumuyorlar, hal aresi aryorlard. yle akla yatkn bir ey bulamyorlard. Murtaza Aa kzm, ate sayordu. Bu yzden de olmadk arelere ba vurdu. Bir gece Kaymakamn pencerelerini talatt. Odasna kurun sktrd. lmne sktrd ama kurunlar demedi. Kaymakam btn bunlardan korkaca yerde, eltikilere dmanl daha da artt. Ziraat dairesinin cipini bozdular. Kaymakam atla gitti sahalara... Lokantacya tenbih ettiler, kokmu yemek gnderdi. O da yemek yemekten 65 kald. Ankaraya, le Kaymakam aleyhine gnde elli tel ekiliyordu. Telleri Siyaseti Ahmet yazyordu. Yllardan iberi Kaymakamlara yklenecek sular ylesine ezberlemiti ki, telleri gz kapal yazyordu. Teller yle berbatt ki, her okuyan Kaymakamdan irenir, kusaca gelirdi. Telleri bir gn eltikiler, ikinci gn btn kylerin muhtarlar... Tam altm muhtar, nc gn Belediye Reisi, parti reisleri ekiyorlard. Sonra kyler sraya giriyordu. nar ky namna yirmi be kii, yanl ky namna yetmi kii, aygeit ky namna, Keli ky namna... Aliler ky, kszler ky namna... Valiye, Babakana, Cumhurbakanna, ileri, Ziraat, hatta Mill Eitim Bakanlna ekiyorlard. P.T.T. Mdr her akam tellerin bir suretini Kaymakama getiriyordu. Kaymakam ileden kyordu. kyordu ama ne gelirdi elden! Diini skyordu. En sonunda

kanksad. Birinci gn arm, deliye dnmt. Bilmiyordu ki bu teller, Kaymakamlar, memurlar aleyhine yirmi be yldan beri ekilen tellerin msveddesinden baka bir ey deildi. Mnasip bir dille Resul Efendi onu da syledi. Kaymakam bu ie, tellerdeki isnatlardan da ok at. Kimin kaleme aldn da syledi. Siyaseti Ahmedi de anlatt. Bugnlerde Siyaseti Ahmet akamdan elli tane tel sureti yazyor, gndzleri gelenlerin ellerine tututuruyordu. Btn isnatlar, yaktrmalar, Siyaseti Ahmedin kafasndan kyordu. kyordu deil, yirmi be yl nce uydurduklarn tekrar ediyordu. Tabii bu tekrarlara olaylarn gelii yeni yeni, tesirli isnatlar da katyordu. Oras baka. Mesela Fikret Irmakl iin eskilere ila66 veten yeni birka isnat yaktrmt ki duyan rpertirdi... Benim kalemimden, diyordu, kan damlar, Amenna, senin kaleminden kan damlar. diyorlard. Btn isnatlar, teller para etmedi. Kaymakam yerinde durduu gibi bir ihtar da gelmedi. Bunun byle olacan daha nceden eltikiler bilirlerdi. Ama ie yarard teller. Eninde sonunda yarard. Vakit kalmad. Bir telataydlar eltikiler, etrafta bir dolanyor, bir terliyorlard ki, gren hallerine acyordu. Bunca serveti topraa serpmilerdi. eltik aleyhtar olanlar bile, Pehlivan Usta, Kr Cemal bile acyordu. eltikiler, o burunlar Kaf danda eltikiler, arya dmler nlerine gelene dert yanyorlar... Nasl vermez ruhsat? Gen, ocuk... Bana gelecei bilmiyor. lk grn uslu, efendiydi. Meersem karnnda krk ylan yatyormu... Deli... deli... Bilse memlekete ok faydas var. Bilse eltik stma yapmaz. Bilsee... Kim grm eltiin stma yaptn? ukurova oldum olas stmal... Dert yanma fasl da bitti. eltikiler meydanlarda grnmez oldular. Blk blk mzakerelerde bulunuyorlard. Mzakerelerle gn geiyordu. Ekme zaman geiyordu. aramba gecesi btn eltikiler toplanp sabaha kadar mzakere ettiler. Karara yardlar. Yarndan tezi yok btn sahalar ekilecek. Kaymakam, elinden ne gelirse yapsn. Asacak deil ya... Bu arada be kiilik bir heyet de Kaymakam attrmak zere Ankaraya gidip, onun aresine bakacak. 67 su Perembe gn erkenden Dutun sanaara brakld. Sonra kesildi. Tohum atld. Gene su verildi. Bir hafta iinde ruhsatsz btn sahalar ekilip, sular braklmt. Sularn izinsiz brakld kasabada bomba gibi patlad. imdiye kadar byle bir ey de olmamt. VII 68 Kaymakam mcadelesinin sarholuu iindeydi. Gz dnyay grmyordu. eltik aleyhine kasabada byk bir kampanya almt. Kampanyay byle iddetli, programl yrtenler, Kr Cemalle, Mustafa Pehlivand. Kr Cemal arzuhalciydi. ddia ediyordu ki, Benim kardeimi eltik ldrd. eltik olmasayd, sinek olmazd. Sinek olmaynca da stma olmazd. Kardeim de stmadan lmezdi. Yllar yl dilinde bu! Bu sefer kylerden heyetler geliyordu. Ackl, yrek paralayc stma hikayeleriyle. Tatarl ky muhtar kydeki krk kadar dalakl, karn i, bacaklar incecik, yzleri kemik, gzleri kocaman kocaman ocuu toplayp, kasabaya, Kaymakama getirdi. Kaymakam da ocuklarn fotorafn ektirip, Salk Bakanlna yollad. eltik dmanlar da tel stne tel ekmee baladlar Ankaraya. Bu arada eltikiler Kr Cemali kurunladlar. Hastaneye kaldrld. Vuranlar ele gemedi. Mustafa Pehlivann portakal bahesini kkten kestiler. Aala69 arruz gevedi. Yalnz bir iki muhtar dayanyordu. Bir de Kaymakam.

Resul Efendi korkuyordu. Sokakta, kahvede, evde, karma toile, Kaymakam ekitiriyordu. i bir sezerlerse eltikiler, hali dumand. Olum, evladm, gzel Kaymakamm, gensin, urama, diyorum. Uralmaz eltikilerle. Bunlarlan ibaa klmaz, diyorum. Bu eltiki milletinin karsnda hkmet bile pes etmi, diyorum. Dinlemiyor efendim. Dinlemez efendim. lk gnler ne iyiydi, ne halimselimdi. Ne oldu birdenbire, benim de aklm ermedi. Dinlemez efendim. t dinlemez. Ben derim ki, efendim, o Sazlderenin, yle amur iinde, oluk ocuk, kadn erkek gelii ok tesiri (brakt zerinde... Zvanadan kt. Ne gzel idare edip gidiyordu. u hale bakn. Anlatyorum anlatyorum, vazge bu akldan olum Fikret Bey diyorum. Susuyor, konumuyor. Dnyor. Acyorum. Daha iei burnunda... Acyorum. Acyorum efendim. Elde deil ki acmamak. iei burnunda... eltikiler bylelikle Resul Efendiyi kendilerinden biliyorlar, her bir srlarn ona ayorlard. Ona danyorlard. Hele Okuolu btn umudunu Resul Efendiye balamt. Syle, diyordu. Syle Kaymakama, ben onun aleyhinde alanlar arasnda deilim. Syle de yakam braksn. Krd Memed Aliye uymasn. Ekiya o. Deli Krt. O gnden beri eltik Komisyonu, Okuolu-nun sahasnn suyunu kestirmi, bendinin bana yedi candarma, bir onba nbeti koydurmutu. Okuolunun sahas daha yeermeden kuruyacak 70 1,1. uu ^wj\ I&.UUUUUT. loiajt nun umun suyunu kesmek yzde yz ldrmek demektir. Halbuki filizlese, kolay kolay kurumaz. Ama Okuolu yolunu bulmutu. Candarmalarla ibirlii yapmt. Su yalnz ilk gn kesilmiti. Ondan sonra, gene olduu gibi braklmt. Memed Ali durumu gelip Kaymakama anlatm, Kaymakam da o candarmalar oradan alp yerine bakalarn gndermiti. Onlar da bir gnlkt. Kaymakam duramazd ya banda. Candarmalarn i gremediini gren Memed Ali, Kaymakamlktan ayrlmyor: zin vermitir bene Gaymugamim. Kurutmi-tir ky... Kesmidir suyi Oki... zin vermitir bene. Elin ayaen perem. zin vermitir. Bizim hakkidir. Madem ky su altnda galmi. Bizim hakki... Kaymakam her defasnda: Hele dur Memed Ali, durumu Candarma Alay Kumandanna bildirdim. Hele dur, diyerek onun nne geiyordu. Memed Ali bekliyordu. Ruhsatsz ekilen sahann bentleri kasabann iinde, ta kprnn altndayd. On jandarma da onlarn stne kondu. Kaymakam, herhangi bir saatte bir bakyorsun, ii gc, her eyi brakp atlyor cipe, doru bentlerin ibana... Gece de bir bakyorsun, sabaha kar, bir bakyorsun gece yars afaklayn, tabancas elinde bentlerde. Bu Kaymakam kanma susam. Vallahi de susam. Vuruverirler... En ok da Resul Efendi korkuyor. Kasabadaki havay biliyor da ondan bu kadar korkuyor. Bu gz dnm adamlar, ibir gece nne pusu kurar, vurduruverirler. Kim vurduya gider. 71 liafctifeaiji mi Hi bir eyden korkmuyorum aa kasabann gl ad iyice ktye kar. yicene... Korkuyorum kardeler. Kasabann istikbalinden korkuyorum. Olum Fikret Bey, diyorum, etme eyleme. kma geceleri. Sen candarma msn? Sen kanma m susadm? Sen kanma m susadm? Tnmyor bile... Vuracaklar. Korkuyorum efendim. Vakit gece yarsna doru. nce bir karanlk var. Savrun aymm alts geceyi dolduruyor. a-kltalar parldyor. Kaymakam, akltalarmdan ses kara kara (bendlere doru yryor. Hava topraks kokuyor. Karanlk suya yldz klar vurmu. aldyor. Kpr karanla stbeyaz yaptrlm. Kasabada ses seda yok. Uyuyor. Arada bir beki dd... Bir iki vakitsiz horoz tp susuyor. Kafasnda dnceler... Sultanahmet Park, Beyazt havuzu... Nedense gznn nnde Beyazt havuzu. Ne dnyorsa gznn nne Beyazt havuzu geliyor. Tramvaylar, otobsler, dolmular. Gen niversite talebeleri... Hayat! diyor kendi kendine. Glmsyor. Solucan gibi yaayan insanlar... Korkak, hilekar... Yalanc. Ama Zeyno Kadn. Krt... Ad neydi?

Ekiya... Bir an mesut oluyor. Deer. Bir ekiya, bir Zeyno Kadn, gzleri kocaman ocuklar iin de olsa deer... Mcadeleye deer... Bir hayat pahasna da olsa deer... Tabancasnn kabzasn var gcyle skyor. Bir tuhafna gidiyor elindeki tabanca... Deer, diyor boyuna. Deer, deer, deer... Bunun sonu neye varacak? Neye varrsa varsn. Deer... Ankaraya heyet stne heyet. Ben haklym. Kanunen haklym. Onlar kanuna kar koyuyorlar... Yoksa idare edemedim mi? Kabahat onlarm. Bu sava nerede bitecek? Ankarada ne ya72 ur midiKier... Aldrma be anam! Aldrma cierim. Nermin grse bu halimi, mthi sevinirdi. Bu dalavere kumkumas heriflerle tek bamaym. Yok Resul Efendi de... Rzgar mavi mi? Su karanlk. Korkuyor muyum? Belki. Mesele deil. Nermin sevinir. Nerminin gzlerinin rengi, Resul Efendi, vay anam vay, ne pimi herif! Cierlerini biliyor. Resul Efendi olmasayd... Ne kadar da dman bunlara!... Ama korkak... bir kertenkele kadar rkek. allklara dt. Hayt ac kokar... Bir ho. akl ta eer koksayd, hayt als gibi kokard. Savrun ay kokulu aksayd yahut da, hayt als kokusunda akard. Ilgnn da bir baka kokusu vardr... Sabah yeli gibi incecik bir koku. Yamur sonu gzel kokuyor. Toprakla birlikte. Bir balk atlad. allklarn arasndan iki ba, iki karart kalkt. Bekliyordu. Kendini o anda yere att. Kprdamayn! Gaymakamm, diye adms bir ses geldi karanlktan. Ben Murtaza Aaym Gaymakamm. Kaymakama doru geldiler. Kaymakam ayaa kalkt. Murtaza Aa: Elini ayan pym. Gaymakamm. Btn servetimi buraya yatrdm, kurudu getdi. Etme eyleme. Olunu ldrdm, ocana dtm. Neyim varsa yatrdm. flas edersem bu yata, glerler bana. Olunu ldrdm, ocana dtm gaymakamm. Candarmalarn yanma vardlar. Candarmanm biri nbetteydi. Bendler kupkuruydu. Biey syle Gaymakamm. ldrme beni! Kurudu getdi. Ac bana. Ben kederimden lrm. 73 oluk ocuum aa our. senin uK.uuuguu ^uxvo^iv mekteplerde iki tene okuduyorum. Bu eltii brak -dydm. Sana hakigatn syleyim mi? Bizim gazan-cmz insan gani. Biz gam emiyoruk. Sinek gan emmiyor, biz emiyoruk. Olunu ldrdm. Gan... Issz ary getiler. Kaymakamln nne vardlar. Murtaza hala yalvaryordu: Biey syle Gaymakamm. Bir daha ekmeyeceim. Bir daha... Biliyorum ktln... Kaymakam bentten beri, bir saattir azn ap da bir laf etmemiti. Etmiyordu. Desene Gaymakamm! Kaymakam merdivenleri kmaa balad. Murtaza Aa arkasndan: Sen bilirsin Gaymakam, dedi. Sen beni ldryorsun. Hemi de oluum ocuumlan bile ldryorsun. Eyi dn. Senin de genliine yazk. Kaymakam cevap vermedi. Kapy iddetle kapad. Gece sabaha kadar Kaymakamn gzne uyku girmedi. Yatakta dnd, durdu. Murtaza Aa, Mustafa Patr Patr, sahalarna su gnderilmeyen iki kii daha hemen o gece otomobile atlayp Ankaranm yolunu tuttular. eltikiler iinde yalnz Okuolunun ii iti. Gml krbacyla, izmelerini derek, ary bir utan bir uca dolayor, kabaday kabaday, kurularak laflar ediyordu: Kurutma emri vermi bizim eltie Kaymakam ha! Vay akl vay! Candarma dikmi bizim eltiin bana ha! Vay akl vay! Sazldere ky amura batm da gelmi Kaymakama. Onlarn stne yle bir su gnderdim ki, imdi su Sazlderelilerin gbeklerinde... M Resul Efendiden de ayrlmyor. Krt Memed Aliyle Zeyno Kar neler yapyor, onu soruturuyor... Resul Efendi, u Kaymakam ocuun akl da akl m Allasen! Candarma dikmi benim bendin bana. Teekkr ederim. Bizim bendi bekliyorlar. Az var m insanolunun? Var. Hepsi bunun gibi deli kmaz ya... Az olandan korkma... Resul Efendi:

Su yok bu Kaymakamda. Geldiinde nasld? Gl gibiydi. u Sazldere yok mu? Onlar byle yaptlar. Bir sabah baktk, amura batm, en az drt yz kii, oluk ocuk, bebeler de var. Gelmiler hkmetin nne... te o zaman zvanadan kt. Okuolu: Sazldereye bir su gnderiyorum. Bugn, su tam gbeklerindedir. amura nasl batar insan, grsnler... Evleri balarna yklacak. O Krd srgn etmezsem ukurovadan, bana da Okuolu demesinler. O Sazlderenin yerine incir dikmezsem, bana da Okuolu demesinler. Okuolu bend bandaki candarmalara her gn bir koyun kesiyordu. Kaymakamsa lden candarma bekliyordu. Telefon stne telefon ediyordu. Okuolunun laflarn Sazldere kylleri de duyuyordu. Duyuyor deil, Okuolu onlara da ayn ekilde konuuyordu. Sazlderelileri dinden imandan karyordu. Toza amura batm Memed Aliyle, Zeyno Kar son bir defa Kaymakama gene geldiler. Su evleri ykmidir. Mahsus yapmidir Oki. nyad uin. Yaa gurban. Msaade bike min... Et yani... Tarlasi de su altndedir, pamuk tarlasi... 75 Zeyno Kar kkredi: Olum su iindeyiz. Tarlalar, pamuklar, bostanlar, evler, tm su altnda... ocuklar hasta oldular. Ya bir are. Yoksa biz bamzn derdine bakarz. Kaymakam mahzun mahzun boynunu bkt: Candarma bekliyorum, Ana. Elimden baka ne gelir? Zeyno Kar Memed Aliyi elinden tutup ekti... Hmla: Gel, dedi, biz kendi bamzn aresine, kendimiz (bakalm. ktlar, VIII 76 Kyn evlerinin hemen hepsi hudu. Baka kylerde huun iti cilpirti ahlanyla rlr. Burada itler kamtand. Kam itlerin ok yerlerini amurla svamlard. Evlerin rengi yeile alan bir boz renkteydi. st ince sazlardand. Sazlar kat kat vurulmutu. inko gibi salamd. Sazlderenin evleri yamurda bu yzden akmazd. Sazlar bo-zarmt. Kaln sazlarn arl, hele su ekince, ince kam itleri kertmi, kyn btn hularnn itleri ya sadan, ya soldan, ya nden ya arkadan bir yerinden bel vermiti. Kyn iinden akan sular, azalacana bolla-yordu. Akan sular evlerin temelini yiyordu. Bir kerpi ev yklmak zereydi. Okuolunun inad inat. Zeyno Kar: O, Okuoluysa, ben de Zeyno Karym. Benim de inadm inat. El mi yaman, bey mi yaman, grr Okuolu... Zeyno Kar altmn gekindi. Toparlak bir yz, sivri, ince bir enesi vard. Kalar seyrek, in77 ceydi. Gzleri kck, karayd, u a.tu guu-mezdi. Dudaklarnn yanlar bzlmt. Kck kalmt. Gzlerinin yanlar da krk iindeydi. Her zaman, hep gler, akalard. Kocas seferberlie gitmi dnmemiti. O gn bugndr duldu. Yz elli dnm tarlas vard. Bugne kadar tane ksz bytp evermiti. Ky halknn yars Krt olduundan, onlar ona Zeynebi ksaltarak, Krt isimleri gibi Zeyno diyorlard. Kyl de alp Zeyno diyordu artk. Zeyno erkek gibiydi. Milli Mcadelede savaan eteler arasnda Zeyno da vard. Zeyno Ana Krt olsun, Trk olsun, her kim yardma muhtasa yardm ederdi. Kzlara eyizler, delikanllara g verirdi. Btn kyn tek anasy-d. Denleri yalnz o ayrr, ksleri yalnz o ba-rtrrd. Yumakt, gleti. Ama baz yle sertleir, yle kzard ki, herkes sinerdi. Ky Ana kaplan kesilmi gene, derdi. Barr kfrederdi. Kkrerdi. Gnlerdir, su iinde evden eve tamyor, glyor, hastalara bakyor, konuuyordu. Kfrediyordu glmsiyerek. Evlerin kaplarn ayor: Naslsnz. Okuolunun rdekleri? diyerek, ieri giriyordu. ki gndrse azn bak amyor. Konumuyor. Eteklerini beline sokmu bir utan bir uca gidip geliyor. Yz kararm, gzleri yumulmu gibi yle kslm. Kyl de susup, Zeyno Karnn hareketlerini izliyor. Kimsede t yok. Evler

yklacak. Zeyno Kar arada bir gidiyor Krk Memed Alinin arda altnda duruyor, ardakta trk sylemek- . te olan Memed Aliye bir eyler syliyecekmi gibi oluyor, sonra gerisin geri dnyor. Son defa Kaymakamdan geldikten sonra Me78 dana kyor, bitip tkenmeyen bir trkye balyor. Sylyor babam sylyor. Ne kesiyor ne bir ey... Trk, yank bir trk... O trk syledike ta uzaklarda, gkyznde bir turna katalar geliyor gz nne... Ama her dinleyen bir turna katarn hayal ediyor. Ses tok, gr... Dalga dalga. Arada srada bir i ekiyor, Memed Ali. Trkde i ekmek bu! Otur hngr hngr ala... Kimbilir Memed Ali ne sylyor trklerinde. Byle uzun uzun, byle dertli. Bir ikindi styd. Yollar tozuyordu uzaklarda. Tepelerin glgeleri douya yatmt. Koyu, karanlk. Zeyno Kar evinden km, koarcasma sular srata srata Memed Alinin evine doru gidiyordu. Hzl esen garbi yeli, eteklerini uuruyordu. teki kyde, firezler ipileiyordu. ardan altna gelince: n aa Memed Ali. Kes adm. Ne bu! Sabahtan akama kadar, karlar gibi at! Ky alm gtryor at. Avrattan ciersizler sizi. fkeli sesi kyn stnde nlyordu. Duyanlar: Doru sylyor ana, dediler. Su ky gtryor. Muhtar: Boaltalm ky, diye srar ediyor. Boaltalm bitsin. Zeyno Kar: Deli Krt, ulan nerdeyse altnza edeceksiniz. Memed Ali bir an trksn kesti, sonra geri balad. Zeyno Kar kkredi: Ulan Memed Ali, kes de in aa. imdi kar79 Btn kyl avrat olmu, sen de mi oldun? Memed Ali, kendine geldi, usul usul ardaktan indi. Durgun, yumuak, uykulu gibi... Uykuda gezer gibi... Zeyno Kar fkeli: Git u pezevenklerin iine. Okuolunun avratlarnn iine. Oturmular Dursunun ardann glgesine, dnyorlar. Balarn, kopasca balarn yere dikmiler, dnyorlar. Zeyno ne dt. Memed Ali arkaya. Dursunun ardana geldiler. Elliden fazla erkek vard. Zeynoya bakmamak iin balarn daha aa ediler. Zeyno: Okuolunun avratlar, size Memed Aliyi de getirdim. Hep birlikte boyuna dnn. Ky de su yksn. Birka kii 'ban kaldrmadan: Hkmet var, candarma var. Bakaca (biz ne yapalm? Zeyno Kar ellerini kasklarna koyup 'hmla stlerine yrd: Tuu size, utanmazlar, utanmazlar. are mi yok? Candarma para yemi bakmyor. Suyu kesmiyor. Siz ne gne duruyorsunuz? Gidin de bendi siz bekleyin. Hkmet karar vermi. Kanun bizimle birlik. Bas bas baryordu: Tuu size... Okunun avratlar. Memed Ali: Ane dori, ok dori sylir. Bu arada, Zeynonun sesine kyde kim varsa, kadn erkek, oluk ocuk, kim varsa topland. Dur80 Erkeklerde bir kmldama bir homurdanma oldu. Zeyno Kar: O namussuz, hkmetin kanununu hie sayyor. Kaymakamn emirlerini hie sayyor. Candar-rnasma rvet verip, bizi su altnda brakyor. Kaymakam parmak kadar bir ocuk. Kurutma emrini verdi. Bana da candarma dikti. Candarma suyu

kesecei yerde, suyu bekliyor. Haydi yryn bende. Bendi ykp biz bekliyelim. Memed Ali bard: (cAne, dori, dori, dori, sylir. Ben gidirem. Zeyno Kar kadnlara dnd: Yryn avratlar, kazma krek alp yryn. Bunlar burada suyu beklesinler. Yryn, yryn, yryn! Kadn kalabala kart. Dald. Herkes elinde >ir kazma krek, geri topland be dakika sonra. Erkekler de ayaa kalktlar. Yryn! Zeyno Kar nde, kadnlar onun arkasnda, onlarn arkasnda da erkekler... Kalabalk homurtuyla ilerliyordu. nde Zeyno Kar koar gibi... Btn kafile de yle... Kyde yalnz ihtiyarlar kald. Gn batarken, deirmenin oradaki bende geldiler. Can-darmalar armlard. Bir ey sylemiyorlard. Dilleri tutulmutu sanki. Zeyno Kar ilk kazmay bende indirdi: Vurun. Bir anda arkn sahaya giden tarafn dolduru-verdiler. Zeyno Kar candarmalarm yanma gitti. Can-darmalar olan biteni seyrediyorlard. 81 Yavrular, sizi hkmet buraya suyu kessin diye mi, yoksa Okuolunun bendini beklesin diye mi koydu? Vay ana kuzular vay! Dursunla birka erkek: Ana, dediler, biz bekliyeceiz. Otuz kii bekliyeceiz. Avratlar kye gitsin de azk getirsin bize. Tfekleri getirsin. imdi Okuolunun adamlar gelir. Memed Ali hrsla ortaya atld, kaputunun altndaki filintasnn dipiini gsterdi. Tepeden trnaa kurun balamt her yerine. aprazlama aprazlama. Siz merak etmektir yok. Deil Okioli adamlar, Okioli babasi, slalesi, bin kii de gelmitir. Yaklami yoktur su... Hi kimse... Ya lmitir Memo Ali, ya da su yaklami yokdir. Haberi alan Okuolu deliye dnd. nce atna atlad. Tabancasn ekti. Bende doru srd. Ne demek? diyordu. Ne demek ola. Kyl gelip benim eltiimin bendini yka! Hepsini teker teker ldrmeliyim. Narlbahede akl basma geldi, doludizgin giden atn ban ekti. yle, daha sakin dnmee balad. Atn ban kasabaya geri evirdi. Geldii gibi doludizgin kasabaya girdi, doru Resul Efendinin yanma gitti: Canm kardeim Resul Efendi. Ben seninle oldu bitti karda gibiyim. Sen de bilirsin, Resul Efendi! srarla Resul Efendinin gzlerinin iine bakyordu. Resul Efendi: Efendim? dedi. 82 n yalan syler miyim, Resul Efendi? Duymadm Aa. Sylemem. u Kaymakama syle de yakamdan dsn. Ben onun hakknda uramadm. Etmesin. Yemin ederim uramadm. Ben severim onu, Resul Efendi! Efendim?... Bir yolunu bulup, u candarmalar ekebilir misin oradan? mkn yok. Hi, hi mi yok? Hi yok. Hi, hi, hi mi? Hi yok. Demek Resul Efendi?... yle Aa. Ben de Okuoluysam... Akln bana getirmeli... Ben de... Demek kyly tahrik eder de.., Ben . Onu, bir gtnn stne oturtacam. Bir... Bu yl zarar edeceim, iflas edeceim ama, ona da yapacam yapacam. Kapy hzla ekerek kt. Resul Efendi, akla, evkle glmsedi. Kendi kendine mrldand: Aynen kapana kslm san... Aynen. Bu sefer hrsla, kinle atma atlad Okuolu. O put yapl, diyordu, o put yapl benimle zar atacak. O olan... Doludizgin kye girdi. Atn kantarmas kpk iinde kalmt. amurda bile ban ekmemiti atn. At da, kendisi de amura belenmiti bu yzden... Doru muhtara srd. Ky (bir azck kurumu83 de. 00 * en ^ <tn 0 CD CD J^ <* oCfl ^ C: C:

3' 3 Jo N 5 CD t-t. a CD 3 1 CD S 2 8 . orq fa w C 2" braklsn da... Grelim de... Bir gn daha kalrsa mit yok sahamdan. Mesuliyeti kabul ediyor musunuz? Kaymakam kzd: Ediyorum. Okuolu yz sapsar, karken: / Bu memlekette mahkeme var. Btn ziyanlarm tespit ettirip, sizin ahsnzdan alacam. Gitti, zarar ziyan kefi iin de mahkemeye bavurdu. eltik Komisyonu, brs gn leden sonra, Sazldere kyne gitti. Kyde siniler sinek bile yok^ tu. Isszlktan tm tn tyordu ky. Akan sularn ortasnda, virane kyde, parmaklar azlarnda kalakaldlar. Bu srada kyn br ucundan birisinin geldiini grdler. Yaklat. Bu Memed Aliydi. Boynunu iine ekmiti. Yz sapsaryd. Kollar lgn lgn iki yannda sallanyordu. Siz ho gelmisez. Bam stnde, gzm stnde gelmisez. Kaymakam sordu: Bu ne hal Memed Ali? Memed Ali ac ac glmsedi: Hep satmidir evi gitmidir. Ky bodir. te hal budir. Oki satin almitir. Doktor: Ya sen ne geziyorsun burada? Kymdir gezirem. Ben kmamiem. Pere almamiem. Oki peresi bende skmezdir. Ben Memo Aliyem. Benim lisi kmidir kyden. Tohdur !be bene gulak ver. Su brakmi evime. Oki, kmemi-em. oul, iki gzik, bir avradi vardr benim, ky86 ie hkmatdir. Kesmidir suyi. Komisyon, Sazldere kynde daha birka sakin bulunduundan, Okuolunun arzuhalinin, doru olmadna, suyun aktlmamasma karar verdi. Bunu duyan Okuolu, lgna dnd. Vay, dedi. Vay namussuz herif... Alacan olsun. Seni bu sahaya gmdrmezsem... Byle iler iin, gerekince emrine hazr adamlar vard. Gidin bir aresine bakn o herifin, dedi. Mutlak bir hal edeceksiniz. Hi olmazsa yaralayn. Bir hal edin de... Memed Ali zaten bunu bekliyordu. Filintas kucanda, huun karanlk kesine sinmiti. Gelen Okidir, onin anasini... Aaah, gelmi Oki... Tam iki gzinin ortasi... Aaaah bavo!... Gece yars gemi, be karart elini kolunu sallaya sallaya geliyordu. Memed Ali: Kimdir o? diye sordu. tekiler cevap vermeyip, ona kurunla karlk verdiler. Tetikteydi. Be karalty hedef alp, olduklar sahay makinal gibi taratt. Uzun uzun karanla kurun skt. tekiler yatp kalmlard olduklar yerde... Olayn sabah Okuolu, yannda kasabadaki Memed Alinin akrabas dkkanc Reit Aayla Sazldereye, doru Memed Alinin evine geldi.

Okuolu: Etme, diyordu. Etme Memed Alim. Sndrme ocam. Koca ky kt. Sen de k. Bin lira vereyim. Ne istersen vereyim de k. Servetim batyor. k! 87 1VJ.CU1CU nil Sonra Reit Aa onu bir tarafa ekip (belki iki saat, durmadan konutu. Bir kere olsun Memed Ali ona da azn amad. O Ibrakt Okuolu ald. O yoruldu, Reit Aa ald. Memed Ali azn amad. Tatan gibi duruyordu. Akama doru, yorulmu, bitkin, atlarna binip gittiler. Bu sefer Okuolunun ii daha ok sarpa sarmt. Candarmalar deimi, yerlerine gelenlerse, yalnz geceleri brakyorlard suyu. Byle giderse, eltik zayf kacak, bire on bile vermiyecekti. Daha yeni yeni geriyordu. Filizken eltik ok su ister. Sakalar gndz sular akp gitmesin diye kanallarn azn kapatyorlard ya, para etmiyordu. IX Btn bu olanlar bitenler artyordu onu. Bu insanlar, ne insanlar byle? Faydalarnn dnda gzleri dnyay grmyor. Grmyor deil, bir kuru iin bir insana kyabiliyorlar. Her yl, srf eltik ; yznden binlerce kii, ocuk lyor. Onlara analar Katiller, diye baryorlar. Onlar gene tnmyorlar. Bir kasaba halk ellerinden zar alyor. Onlara, yzlerine kar deil ama, arkadan arkaya dman kesilmi. ok zaman, yalnayak, bakabak, imanna tak demi bir kyl, armm orta yerinde bir eltiki aasnn suratna btn kinini kusuve-riyor. Zehir gibi. teki oral bile olmuyor. eltikiler, yllardan beridir ki, byle bir belaya ilk defa atmlard. Hem de ne pskll bela! Gzn tatan budaktan saknmyor. imdiye kadar gelen idare amirlerinin iyi kt hepsinin bir yolu bulunmutu. Buna hi bir tedbir kr eylemedi. Can kmaynca umut kmaz. Bekliyorlard. Kyllerse memnundular. Birok saha, yar ekilmi, yar ekilmemi duruyordu. ouna bir gn 89 SU vennyui", lAl guil vcciii..yu..vu. uu gviigj.^ uuo olsa btn eltikler kuruyacakt. Sinek de olmya-cakt. Daha imdiden inanlmayacak kadar az sinek vard, teki yllara bakarak. Baz kylerde hi yoktu bile. Bir de yllardr olmayan bir ey olmutu: Fka-ra kyller her istedikleri zaman Kaymakam grebiliyorlar, dertlerini uzun uzun anlatabiliyorlard. Eskiden tam bunun aksiydi. Eraf, Kaymakamlk Dairesine ikinci bir kulpm gibi oturup akamlara dek sohbet ediyordu. Bir erafn parma olmadan hi fkara kylnn ii kmyordu buradan. Bu yzden de kylerde erafn nfuzu arttka artyordu. imdiyse haysiyetleri kyller yannda be paralk olmutu. Bu yzden deli oluyorlard. Ne demek olsun efendim! Bir Kaymakam, koskoca devletin bir temsilcisi olsun da alsm karsna yalnayak, bakabak kylleri ene alsn. Hkmetin itibar be paralk oldu. Bu i oluk ocuk ii deil. karyorlar mektepten, yr Kaymakamsn. Ne demek efendim! Bu iler kolay m? te misali meydanda. Geldi geleli bir uval inciri bok etti. Kahve etmi. Aya arkllarn kahvesi Kaymakamlk Dairesi... Bunun soyunda mutlak ingenelik var. Yoksa... Ayak takmna bu kadar deer vermezdi. Orospu dl... Kimbilir asl ne, cibilliyeti ne! Okumu mektepte... Zurnac Aptal Kr Velinin olu da okusun Kaymakam olur. Devir o devir. Ne akn, ne gavur devir. Koskoca adamlarla urar, lmlerine al__ ~^ . t*y vayL usman gelince ayaa kalkar. Vayvayl Osman da nedir ki, bouna sakal bytm. Gidecek. Yaknda tel gelir. Eli bo dnmezler Ankaradan.

Hi bir zaman dnmediler. Dnmezler. Yaknda yrr. Nereye? Vanm Muradiyesine, Bitlisin bilmem ne kazasna.. . Belki de cehennemin dibine... Yrr. Bakn hele itin oluna!... Vayvayl Osman gelince... Vayvayl Osman ksa boylu, ak sakall, altm yamda, gle yzl bir adamd. Yz dnm tarlas, bir tek kars vard. Tarlasn, bu yama gre, kendisi eker, kendisi bierdi. Tarlas en verimsiz yl bile bire otuz, otuz be verirdi. Ben tane tane toplarm. Toprakta bir tek tane bile brakmam. Sizinkinin yars toprakta kalr da onun iin verimsiz olur sanrsnz derdi. Oldu bitti, aa gibi, memurlar gibi giyinirdi. Onu, arda her gren Vayvayl kyl Osman deil de emekli muhasebe mdr Osman bellerdi. Bastonu bile eksik deildi. Onun bu haline, ehirliler, aalar glerlerdi. Bak hele bir kyl parasna bak! Yorganna gre..'. ok duymutu. Aldrmazd. Kyde,' alrken teki kyllerden hi fark yoktu. yle uzam, kirli, tozlu a&r sakallar, ak, gnete yanm-, kll bar... Kocaman, yarlm trnaklarna kir dolmu eller... Kocaman bastka yaylan yark yark ayakkabsz, 90 91 Vayvayl az bir gnde Kaymakamn candan ahbab olmutu. Daha nce Resul Efendi kaymakama onu iyice tantmt. Her gn, hi olmazsa bir saat Kaymakama uruyordu. Konukan bir adamd. Odaya girer girmez, Kaymakam onu mesut bir glmsemeyle karlyordu. Daha saat dokuz buuktu. Osman Aa ieri girdi. Vay Osman Aa! Ne var, ne yok? Nerelerdesiniz bir haftadr? Sorma ibeyim. Kasabaya gelemez oldum. Seni gremez oldum. Sebep? Sorma... Syle, syle. ' Sebep, ben seni severim ya, gelir giderim ya. eltikiler benim stme ok dtler. Syle dediler Kaymakama, vazgesin. Ne isterse verelim. Nasl olsa buradan yaknda gidecek. Ankaraya giden hi bir heyetin geri bo dndn grmedik. Benim de onlarn bu teklifi zoruma gitti. Uramam dedim kendi kendime bir daha Kaymakama. Sonra dedim ki, benim bu ite suum ne! Denize den ylana sarlr. Bo ver deyyuslara. Urarm Kaymakamma. Yiit oluma. Kaymakam gld. '"Osman Aa da her zamanki gibi anlatmaa balad. Kaymakam ka defa grmse, her seferinde de ayni eyleri anlatmt. Ben, ben ki yedi ocuk vermiim kara topraa. Stmadan. Srf eltik yznden kr ocaklara oturmuum. Ben nasl gider de derim Kaymakama, Kaymakam, sana para verecekler, yoksa seni ld92 recekler. Brak sularn da sinek alsn ortal. Ela-lemin ocuklar stmadan lsn. Krlsn. imdi bir sinek balar Kaymakamm, gkyznde bulut gibi dner. Bir sinek balar... Evlerde, cibinliklerde durulmaz. Yarar paralar adam... Bir yaz btn ky uyku yz grmez. Sinekten ev aralarnda dner dururlar sabahlara dek. Sinek ktan kaar. Biz kycek toplanrz kyn meydanna, her gn bir harman batos sap yakarz. Uyuyamayz. Atlar, srlar bile duramaz olurlar sinek elinden. Sabah bakarsn, atlarn, ineklerin srtlar kpkzl kana kesmi. Konutu, konutu... Bir de Kaymakamn yzne bakt: Ne o? Ne o Kaymakamm? Dudaklarn uufc-lam. Stma m? Stma, dedi Kaymakam iini ekerek. Vay olum vay! f Sonra kalkt. Bu dinsiz eltikiler, seni de stmal ettiler ha? Bunlardan korkulur. Aman bilin mi, salam dur. Gzn seveyim salam dur. Aman bilin mi olum, zayf olup da sular Ibrakma! Ektirme eltii bu dinsizlere.

Kasabaya kylerden hasta akn balamt. Sabah erkenden gelen hastalar Doktorun muayenehanesi nnde kuyruk oluyorlar, gece yarlarna kadar bekliyorlard. Doktor durmadan kinin inesi yapyordu. Arabalarn iine uzatlm stmadan tir tir titreyen, yzne gzne karasinek cokumu, boyun-larj sivrisinek yenii inde, kpkzl yaraya kesmi I ocuklar, duvar diplerine uzanm, gzleri ukura batm kadnlar, inliyen, ubuk gibi kalm kederli 93 korkak delikanllar gryor, akl bandan gidiyor. Dilerini gcrdatyor: Nasl olur? Hkmet bu faciaya nasl msaade eder? Gnlerdir dilinde bu! Gece gndz tekrar edip duruyor: Nasl olur? Nasl, nasl olur? ukurova bir pamuk (blgesidir. Pamuu skp yerine pirin ekiyorlar. Pamuk lyor. Birka adam kolaylkla bol kazan salyor diye. Nasl, nasl, nasl olur? Ata-caklarm!... Kanuni devimi yapmm diye nasl atarlar?... Derken, bir sabah erkenden Ankaraya giden eltiki heyeti geldi. Prl prl arabalar ard ardna dizilmi, arnn ortasndan ar ar getiler. eltikiler, balarn otomobillerin pencerelerinden karp sevinle dkkanclar selamlyorlard. Sonra Pazaryerinde durdular. Kucaklayor, pyordu-lar. Bu mesut olay zurnac Kr Veli de duydu. Davulu ekip Pazaryerine geldi. Pazaryeri yle dolmutu ki, ine atsan yere dmezdi insandan. eltikiler, eltikilerin akrabalar, eltik sakalar, el-ibalar, su sahipleri, tarla sahipleri, dalkavuklar, hasl eltikten en ufak bir karlar olanlarn hepsi gelmiti. Glyorlard. Alay ediyorlard. Murtaza Aann basma byk bir kalabalk toplanmt. Murtaza Aa habire yap grlyordu: Getdim Dahiliye Vekilime efendim dedim, biz, dedim, bu vatann evladyk, dedim. Zulm altnda yaamaa mecbur muyduk? dedim. Sordum. Biz zulm altnda, ibarmak gadar bir ocuun zulm altnda, inim inim inliyoruk dedim. Siz bize Gay-makam deel derebeyi gndermisiniz, dedim. Hal-fouysaykim, dedim, byklerimizin, Cumhuriyet 84 _,__., uci eueyiiK oktan gt. Biz derebeylik zamann unuttuk bile. Var, derebeyi var ama, onlar kyleri pislerler. Biz gasabamza onlar sokup da, gasabamzm gl dm lekeleye-mek, dedim. Bu milletin derebeylie tahamml galmamdr. Biz memleketimizi Evrepanm yanma, (hizasna karmk. Ben bir kyl paras, ifti parasym, bu vatan iin btn servetimi topraa serptim. Geldi derebeyi galmts zart zort etti. Suyumuzu kesti. Milletin candarmasm da zalim emellerine alet eyledi, dedim. Eyledi efendim. Bendlerin bana candarna dikti, dedim. Ben dedim, bu vatan iin olmasa, ordumuzun ihtiyac iin olmasa bir tane bile eltik ekmem. Pamuk ekerim efendim. Dedim ki bu kadar fedakar-lkda (bulunaym da ben barnak gadar olan gelsin suyumu kessin! Ben Murtazaym. Garadal-olu Murtazaym, bunu ona brakr mym? dedim. Dedim ki efendim derebeylik ld. Millet imdi hr. (Hr olu hr. Kimseye uradan kalk da uraya otur diyemezsin. te yle oldu ortalk. Bir olba-na, kapym itine bile. Hep sizin sayenizde. yleyse ne demeye bir derebeyini bamza yollarsnz? Sokakda, arda gamyla adam dver. rvet alr, kylleri soyup soana evirir. Dayiresi, grsen efendim paam, dedim, aya arkl kylylen dolar... Kyller ona ya getirirler, ekmek bile getirirler. Geldi geleli lokantadan yemek yemez, dedim. Dedim, dedim, dedim olu dedim. Azma ne geldiyse dedim. Bizim dedim, bizim partimiz var olsun dedim. Dnd, dnd, dnd... Dazlak gafasm, gad dnd. Galemin ucunu azna sokdu dnd. Yazd yazd... Bana bakd gene yazd... Yazd babam yazd... Yazd da yazd... 95 yecekmi gibi bir zaman bakt. Pekeyi Murtaza Beefendi, dedi. Anladm ii. cabna bakarm onun. Ben de eline sarldm, taakkur ederim paam, dedim.

olumu, ocuumu, ordumuzun gdasn gurtardn zolumdan, dedim. kdm geldim. Geldim. Sonra da arkadalar kdlar, gasabada huzur galmad dediler. Bir ey ice berkitdiler benim dediklerimi... Gasabanm da huzuru sahiden ga-tyd. Bereket versin... Sonra ban ge kaldrd: imdi Murtaza Aas onu yle bir uurlasn ki, felek de maallah Murtaza desin. Murtaza Aas onu yle bir uurlasn ki tm ukurovann parna aznda kalsn. Aznn iinde... an olsun memlekete. Bir uurlayacam ki onu... Alams alams bir hal ald: Uurluyacam ama, gene de ldrd beni. flahm kesdi. Ga para eder. flas ettirdi. eltik bire on bile vermez. Zarar, zarar, zarar... Gene de bir uurluyacam ki onu... Uurla, uurla, dediler. Haketti. Murtaza Aa, uzun boyuyla kalabalktan dar yrd: Hele ben gideyim de u uurlama hazrln yapaym. Vakit galmad. Resul Efendi olan biteni dakikas dakikasna haber alyordu. Btn konuulanlar biliyordu. Haberi alnca beli krld. Uzun zaman sandalyesinden kalkamad. Gzleri bir noktaya dikilmi kalakald. Yzn gren korkard. Btn kan ekilmi, yz, suyu sklm limona dnmt. leye doru kendini ancak toparlayabildi. Olay Kaymakamn da kulana alnmt. 96 V4CV11, ___, uaum uaymakam evladm. Emekliliime on alt ay kalmt. Hi kimse deil de ben ldm. Hi kimse. Aaah Fikret Bey idare etsey-diniz. unlar birazck idare etseydiniz. Bama bu iler gelmezdi. Aaah Fikret Bey, genlik kan Fikret Bey... Ne var Resul Bey? Yz solgun, keskindi. Gzleri inat inat parlyordu: Buradan atldnz! Ne? Buradan baka yere nakledildiniz. Nereden rendiniz? yle bir yaz m geldi? Gelmedi efendim, gelmedi ama, ben bilirim. eltikiler gelmiler, bayram ediyorlar. Eeee? Bo yere bayram etmezler onlar. Nakledildiniz. ldm. Emekliliime de on alt ay kalmt. Fikret Bey ban elleri arasna ald: Nasl, nasl olur Resul Bey! Bunu nasl yapabilirler bu haydutlar? Etrafnda her ey silindi. Koskoca, pssz bir dnyada tek bana kald. Korkun bir karanla dt. Yuvarlanyordu. Bak gibi keskin, hissedilir bir yalnzlk duydu. Ta iliklerinde duydu. Akama kadar kim geldi, kim gitti, ne imza etti, ne syledi farknda deildi. Birdenbire iinde bir eyler duydu. Ta yreinde... bir yerleri acyordu. Neresi ama, hi bir yeri... Ama acyordu. Yrei sklyordu. yle bir kendini yoklad. Bzld. Korkuyordu. Bir yerinin acd, acr gibi olduu belki de iindeki korku! Neden korkuyordu? ldrlmekten mi? Buna ihtimal yoktu. Bir kaymakam kolay kolay vuramazlard. 97 yin ederlerdi. Dlecek miydi? Hayr. Ya ne? Korkuyordu. Sebepsiz korkuyordu. Korkmak iin korkuyordu. Sabaha kadar uyumad. Yatakta bzld kald. Yrei tetikteydi. Bir felaket bekliyordu. Kalkt, tabancasn doldurdu. Yastnn altna koydu. Tabanca bir ho ya kokuyordu. Makina ya... Habire sinekler vzldyordu. Erkenden kalkt. Savrun kenarna gitti. ay sapsar, kehribar sars akyordu. Yukarlara eltik ekildiini ve eltiin ayaklarnn, yani tarlalardan geri gelen sularn Savruna dkldn hatrlad. Btn kasaba eltik tarlalarndan szlp gelen bu sapsar suyu iiyordu. Sabah durgundu. Ard. Neredeyse gne kzdracakt. lk klar kurun gibi ar, kecekti. Tatszd. Zaten ok halsizdi. Birden korktu. Bir eylerden korktu. Koar admla daireye dnd. Bir ay istedi. Simitle iti. Nermini, babasn, hatrlad. Eskiden hayal gibi gelirdi Hsn Beyin anlattklar.

Saat dokuzda Resul Efendi geldi. Alamaklyd. Onu anlamyordu. Bu kadar ok mu seviyordu kendisini? Zavall adam! Bu canavarlarla yllarca cebellemiti. Hala da cebelleiyordu. Saat on bire doru Resul Efendi bir takm katlar getirdi ona. Elleri uacakm gibi tir tir titriyordu. Katlar karmakar oluyordu elinde. Sarho gibi de sallanyordu. Gzlerinin ak kalmam, tm karaya kesilmiti. Halsiz, duyulur duyulmaz bir sesle: Demedim mi? dedi elindeki katlar zorla uzatt. Kaymakam ald okudu. Bir daha okudu. 98 Doru mu? Nasl yaparlar bunu? Nasl? Ha Resul Bey? Sizi de vekil etmiler yerime. te bu iyi. te beni giderken sevindirecek bir hadise olmusa o da budur. Buna sevindim. Ne iyi oldu. Yerime siz vekil oldunuz. Ama nasl yaparlar Resul Bey? Haa? Bilmem... Yaparlar. Kazman ha? Karsn Kazman kazas Kaymakamlna... Orada da eltik ekiyorlar m? Haa ne dersin Resul Bey? Bilmem... Belki. Syle Resul Efendi. Hademelere syle de bavulumu, yatam hazrlasnlar. Bir otomobil bulunur mu Resul Bey? Haa? Gidecek bir vesait bulur muyuz? Vay anasn Resul Efendi! Dedikleri nasl da kt! kar, kar. M ya!. Resul Bey! Efendim. Sizi de vekil tayin etmiler Resul Bey. Evet efendim. imdi bunlar btn sahalara ruhsat alrlar deil mi? Alrlar efendim. Kylerin iine kadar eltik ekerler deil mi? Ekerler efendim. Ekerler ama... Ekerler amas ne? Ekerler ama... Resul Efendi glmsedi: Ekerler ama... Kaymakam: Evet ekerler ama... Ekerler ama, bire on bile alamazlar. At alan skdar geti. Bu yl ziyandalar. Masraflarn bile karamazlar. Ekme zaman geti. Ekerler ama... 99 Kesui iiiiena, sevmyn seviuyu . Oh olsun deyyuslara... Benim istediim de buydu zaten. Ekerler, ekerler ama,.. Demek Resul Efendi?... Evet efendim. u koskoca ova, btn btn bataklk olur. Deil mi? Olur efendim. Bir iki adamn kazanc iin bu kadar insan stmadan lr deil mi? Keyfi iin... lr efendim. Sizi benim yerime vekil tayin etmiler Resul Bey. Evet efendim. Uramak, mcadele etmek para etmez deil mi? Etmez efendim. Resul Bey! Evet efendim. Bana bir vesait, Resul Bey! Ne olursa olsun. At, eek, araba Resul Bey... Yarn sabalh erkenden Resul Bey. Size otomobil vermezler efendim. Baka bir ey. At. Mesela at arabas... Resul Bey yzn krtrd. Dnd: Durun durun Kaymakam Bey. Buldum. Ham-za daynn otomobili var. Ford, eski bir Ford. Yolda ibozula yapla istasyona gnde varrsnz. Bozulmazsa, o da ansnza. 1917 modeli. Tamam. imdi candarmay gnderirim. Gelsin Hamza Day. Gelsin gelsin. Resul Bey!

Efendim? Ben doru Ankaraya gideceim Resul Bey. Gidin efendim. oo Gzmle grdm. Orada anlatacam. Resul Efendi elinde olmadan byk altndan glmsedi. Mcadele. Sonuna kadar mcadele. Deil mi Resul Bey? Mcadele efendim. Resul Efendi bu sefer belli edercesine glmsedi. Kaymakam grd. Neden glmsediniz Resul Bey? Mcadele efendim. Yaa Resul Bey. Ylmamak gerek. Mcadele Resul Bey. Sonuna kadar. Az sonra Hamza Day geldi. Yal bir ofrd. Elleri, gmlei ya iindeydi. Gtrelim efendim, dedi. Gtrelim ama, bunlar bana dman olurlar. Resul Efendi atld: Korkma Hamza Day, korkma. Ben hallederim. Korkma. Ben kalyorum. Buradaym. Ben gnderdim Hamza Dayy derim. Ben Vekilim. Beyin vekiliyim. Yeni Kaymakam gelinceyedek. Kefilsen... Kefilim, kefilim. ktlar. Gzleri hayretten kocaman kocaman almt. Sazlderenin batakl, Vayvaylnm Osman, bulut misali sinekler... Nasl, nasl, nasl olur? Uykuda gibiydi. Bazan kendine geliyor, kzyor, kpryor, kendi kendine, yapacam bilirim onlara, diyor. Bilirim. Biraz sonra tekrar aryor. Uykuda gezer gibi oluyor, aryor. Hkmetin nne birka merakl birikmi. o yor. Hademeler bavullar, portatif karyolay, yata otomobile koydular. Otomobil grltyle alyor, zangr zangr titriyordu. Her bir taraf dklmt. Pasl demirleri meydandayd. Farlardan birisi hi yok, birisi de sarkyordu. Tenteler para para, delik delik... Toz iinde kalm. Yal yal... Salkm saak... Tenteler otomobilin her bir yerinden sarkyor. Yanllk olmasn. Model 1917 deil, 1920 Ford. Kaymakam, Resul Efendinin, memurlarn, hademelerin, oradaki birka kylnn ellerini sktktan sonra, ba yerde, hi bir yanma bakmadan Hamza Daynn, yanma bindi. Motor grltyle alt. Otomobil yrd. arnn ortasndan geerlerken dkkanclar kapya kp seyrettiler. eltikiler Tevfiin kahvesinin nne birikmilerdi. Onlar da kahkahayla, hep bir azdan Kaymakama gldler. Murtaza Aa: Gzmn ieini ye, Gaymakamm, diye bard. Kaymakam bu sese ban evirdi. eltikileri kendisine glerken grd. Kprnn stne mthi bir kalabalk toplanmt. Hamza Day bunu anlad. Otomobili daha hzl srd. Otomobil, tam kprnn stne, kalabaln ortasna gelince, gk grler gibi bir grlt koptu. Kaymakam korkuyla kendine geldi. Yanma yne baknd. Bir sr ocuk, her birinin elinde bir teneke, btn gleriyle alyorlard. Tevfiin kahvesi nnden teneke sesini duyan Murtaza Aa: Gzmn ieini yesin Gaymakarmm. Bakm 102 -'-""* 11UO11 gnaurni! Tam yz elli tenekeyle. Gk gibi grlyor ortalk bakm. Otomobil geti gitti. Teneke sesleri kesilmedi. Mthi bir grlt Kaymakamn kulaklarnda uulduyordu. Hamza Dayya sordu: Bu teneke sesleri de neydi? Seni uurladlar. Senin gibi giden amirleri byle uurlamak adettir burada, diye glmsedi. Kaymakam ii anlad. Yreine zehir gibi bir ac oturdu. Demek son!... Ba nne dt. Yol, Sazlderenin alt yanndan bir yerlerden geiyordu. Grltyle bartyla biri iniyordu yola doru. Dp kalka kalka kouyordu. Kaymakamn iinden bir rperti geti. indeki zehir gittike tesirini gsteriyordu. Bu da yeni bir oyun olmasmd. De kalka koan adam, daha onlar yolu gemeden, yola indi. Yolun ortasna dikildi. Eliyle, ko-; luyla, telal telal dur iareti vermee balad. Otomobil yaklat. Adam yolun ortasnda bir aa gibi dimdik duruyordu.

Az daha fren yapmasa Hamza Day, adam ezilecekti. Otomobil durur durmaz adam Kaymakama kotu. Ellerine sarld. Soluk so-luayd. Terlemi, terler srtndan fkrmt. Her bir yan terden pslakt. Belden aasnda da amur kurumutu. Yz kapkara kesilmi, alnndan terler szlyordu. Gz 'gze geldiler. Adam, Kaymakama sevgiyle, muhabbetle bakyordu. Dosta glmsyordu. Gneten solmu dk byklarnda bir eyler, bir titreme vard. Ac ac: Vay bam stnde gedesen, gzm stnde gedesen Gaymukaymm. Kaymakam bir ey syliyemedi. Gzleri doldu. 103 soluk soluayd. Nefesi kesilecekmi gibi soluyor, gs krk gibi inip inip kalkyordu. Hamza Day gaza bast. Adam, yolun ortasnda bir toz bulutu iinde kald. Neden sonradr ki, Kaymakamn boazmdaki dm zld. Kendi kendine glmsiyerek: Me-med Ali, Memed Ali! dedi. Memed Ali, Memed Ali!... Glmsyordu. Sonra bir slk tutturdu. Bu, oktandr unuttuu, Dokuzuncu Senfoninin her zaman ald bir parasyd. OYUN 104 HAYdVTAKAM (53 yalarnda) RESUL EFEND (52 yalarnda. Tahrirat katibi) MURTAZA AA (55 yalarnda) TEVFK AA (50 yalarnda) PATIR PATIR (60 yalarnda. Aa) OKUOLU (45 yalarnda. Aa) ZEYNO KARI (40 yalarnda) DNE KARI (70 yalarnda) HR (20 yalarnda) MEMED AL (45 yalarnda) ZEHRA (35 yalarnda. Resul Efendinin kars) BAYRAM ZRAATI POSTA MDR YZBAI TELLAL (60 yalarnda) DURSUN SYASET (Perde almadan nce kasabann tellal kar ortaya. Yar asker giyimlidir. rnein, alvarnn stne bir asker ceketi giymitir. Palaskas da eskidir. Gravat da takmtr. Ceketinin yakasna krmz kor-delal bir kahve fincan aslmtr.) TELLAL Adm derseniz Zbeyir Keskinbalta. Mesleimi sorarsanz tellallk. Ve krk yldr bu kasabada icray sanat eylerim. imden memnunum. Hem de oook memnunum. Halimden hi ikayetim yok. Bu kasabada byle olan bir ben deilim ki... Hi kimsenin de ikayeti yok. mrmde ilk olaraktr ki karnza ite byle, tellal armadan, eeey ahaliii demeden, sivil kyorum. Kardeler, karnza ilk defa byle sivil ktma darlmayn. Bu seferlik kusurumu balamanz isterim. Kul kusursuz olmaz demi, sevdiim. Hikayemiz ok merakldr. Ben biliyorum, memnun kalacaksnz. Denenmi, yzlerce binlerce kere oynanm bir oyundur. Belki imdi, u anda, uzak bir Anadolu kasabasnda tpks tpksna oyunumuz oynanmaktadr. Bizim kasabay m soruyorsunuz? Bir yamanzdr. Rekor bizde. Kimbilir, biz yle sanyoruz ya, belki de bizde deil. Ne olursa olsun, biz, dorusu udur ki biz otuz be senede krk kaymakam deitirdik. te bylece, senede bir, belki de iki ok okkal bir elencemiz vardr. Bizim kasabalar skntldr. nsan can skntsndan patlar. Bu Kaymakam Oyunu da olmasa ne yapar, neylerdik bilmem ki... Allah kaymakam icat edenden raz olsun. Ne dedim? imden halimden memnunum dedim. yle deil mi? Bizim kasabalarda herkes iinden halinden memnundur dedim. Yalan m syledim? Hi de deil. Memnuniyetimiz nedendir derseniz, herkes tekine kazk attm sanr da, ondandr. Kasabada her kay109

makam deitike, haa huzurunuzdan, il, srldke, memnuniyetimiz artar. Bir kaymakamn srlmesi ii kasabay en azdan ay uratrr. Btn kasaba, oluu ocuuyla, genci kocasyla Kaymakam Oyununu, dudaklarn aprdatarak izler. Ne etsinler fkaralar, baka hi bir elenceleri yoktur ki... Senede bir, iki... Yetmez ki... Senede bir kasabadan drt kaymakam srlmeli ki o zaman kasaballarn demeyin keyfine! Bu gidile mi? yi bildiniz... Olacak olacak... Sayei demokraside. Allah byklerimizden raz olsun... Kasabalarmz da dnyorlar... Yaaa, Allah raz olsun. (Selam verir) Yksek sayglarm sunarm. (Gider, sahneyi kacakken geriye dner. Seyircilerin yzne merakla bakar. Bir sre durur bakar.) Tellal armay m unuttum? zlmeyin bizim admza. Biz vazifesini mdrik insanlarz. Aaaa, hala ne bakyorsunuz yle? Ne gzlerinizi stme diktiniz yle? Allah Allah... Yiyecekmi gibi... (Durur, dnr) Haaa, anladm anladm. Anladm canm! Ne de sabrszsnz. Anladm birader. Bu fincan m? Hikayesi uzun. Bir baka sefere. Allahasmarladk imdilik... (kar) 110 Blm I (Resul Efendinin evinin salonu. Ya da bir odas.) ZEHRA Uuuuy, uy, uuuy... Ocamza incir diktiler, ocaklarna incir dikilesiceler... Ya ruhsatiyeleri gzelce imza edeceksin, ya da u diyardan gideceksin. Baa klmaz bunlarla. ncir diktiler... ncir diktiler... (Varr Resul Efendinin elindeki kad tutar, eker gibi yapar. Yrtar gibi yapar ama korkar. Elini kda uzatr uzatr eker.) Etme eyleme, getirme bu felaketi bamza. Emekli olmamza ne kald ki? ki ylck bir ey. Vazgel bu iten. Ne var yani? Bir imzack... Her ey senin bir imzana bal. RESUL mza edemem! stifa ederim. Ben otuz yldr... Otuz yldr insan olana ktlk etmemi bir memurum, hanm. ZEHRA Otuz yllk bir nn var, ann var, bir kaymakaml idare edemedi Resul efendi de istifa etti dedirtme. Elalem iinde bizi rsvay klma. Sen kaymakamlk da yaparsn, valilik de, sadrazamlk da. Yrt u elindeki mendebur kad da git dairene. Sen tam otuz yl dairene be dakika bile ge kalmadn... Uuuuy... ncir diktiler! Sen de kaymakam vekilliinden istifa edersen, ben de mahallenin yzne baka-mam. Bam alr da bu kasabadan giderim. RESUL (ayaa frlar) Giiit bamdan kar! Beni fazla deli etme. (Ellerini aar alamakl) Yarabbi, Yarabtoi, ben ne yaptm sana? Herkes, herkes, iki gzm Zehra bile onlardan yana. Ben ne yaptm sana? Zehra bile... ZEHRA Ne var ki bir imzada? eltik ruhsatiyelerini ilk imza eden kaymakam sen deilsin ki... 111 mza ettirecekler. Kylerin iine kadar eltik ekecekler. Sen o ruhsatiyeleri hi grdn m, hanm? ZEHRA Hi grmedim. RESUL On be ky, yirmi ky, ovada ne kadar ky varsa, pirin sahalarnn iinde kalyor. ZEHRA - Varsn kalsnlar. RESUL Ova kyleri alt ay su altnda kalacak. ZEHRA Kalsnlar... RESUL Yzlerce ocuk, gen yal stmadan lecekler. ZEHRA imdiye kadar lmyorlar myd? Senden nceki kaymakamlar bunu bilmiyorlar myd? RESUL Biliyorlard ama... Kanunsuz. Kylerin alt ay su iinde kalmas, kylerin toptan stmaya yakalanp lmesi kanunsuz. te bu sebepten ben bu sahalarn ruhsatn imza edemem. Kanuna kar gelemem. Otuz yllk memurum, bir kerecik kanunlar inemedim. imdi de iniyemem. ZEHRA Bir kerecik, o da azck ine, kurban olduum, iyi yreklim. Bir kerecik ine de cann kurtar, erefini kurtar. Kyller nasl olsa lecekler... RESUL Biliyorum lecekler. lecekler ya, kanun, mesuliyet... Nasl olsa yaknda Kaymakam gelecek. Az sabr...

ZEHRA Kaymakam gelecek, ruhsatiyeleri de ne gzel imza edecek! Aalara kt kii olduun da senin yanma kalacak. RESUL Oooh, ne gzel! Kaymakam gelecek... ZEHRA Ruhsat zamanna kadar ya gelmezse, imza etmeyecek misin? RESUL Bilmem... ZEHRA Bilmezsin ya! Var sen de imza etme bakalm. eltikiler de seni yerde deil, havada kebap ederler. (Birden hzl hzl kap alnr) RESUL (rkerek) Sabah sabah kim ola ki?... ZEHRA Kim olacak, eltikiler, aalar... RESUL (Kapya doru ynelir) Kimdir o? POSTA MDR (Sesi telal) A, a, a kapy! abuk, benim. Ben, posta mdr. abuk an! 112 mi var? POSTA MDR Bir ey var ya. ok ey var ya... Sizi ldrecekler. Salam yerden haber aldm. Katidir bu. Beni kimse grmesin... ok az kalacam. Siz namuslu bir memursunuz, hayatnzn tehlikede olduunu bildirmeye geldim. Bu 'bir vatandalk devidir. ZEHRA Kim ldr ecekmi bizi? POSTA MDR Kim ldrecek? eltiki aalar. ZEHRA Demedim mi Resul Efendi? Demedim mi bu ruhsatiyeleri bizim yanmza brakmazlar? Hemen imza et. POSTA MDR Brakmazlar. Her birisi kartal gibi aalar. Her birisi on adamn katili aalar. Brakmazlar. Dalarda ekyalar, hkmette adamlar var. Brakmazlar! RESUL Brakmazlar... ZEHRA Tez elden imza. RESUL Brakmazlar... POSTA MDR te ben bu gzleri sizin iin feda ettim. Benim postaneden geen her mektup mutlaka okunur. Okunmadan olmaz. nsan ne demektir, insan? Kavun deildir ki insan yle kn koklayp nesin nesi olduunu anlayabilesin. nsan tarif etmek gerekirse, yle tarif edebiliriz: nsan konuan hayvan deil, mektup yazan hayvandr. te dn bir mektup geti elime. Ekiya Klyutmaz'a yazlm. ki bomba al da gel, diyor. u herifin evini uur. Herif de kim? ZEHRA Kim olacak, biz! Kim olacak? RESUL Biiiz... POSTA MDR Ya mektuplar amasaydm? Siz ya! Siz yaaa... nsan mektup yazan bir mahlukattr. Ya amasaydm, siz de gelip duran lme kar hi bir tedbir alamazdnz. nsan mektup yazan hayvandr... (kar) ZEHRA Haydi, haydi, imdi de imza etme bakalm! Klyutmaz geliyor. Eline de iki tane kocaman bomba alm geliyor. De imza etme ruhsatiyeleri bakalm! 113 bakar, telalanr) Ge kaldm, amann enra ge Ka-dm! Ne itir, ge kaldm... De imza etme bakalm! (abuk abuk, telala ayakkablarn, yerek giyer, kapdan frlar.) ellerini titriZEHRA Gn ola, uur ola. Hemen imza et... Maydanozu da unutma. Krmz biber, krmz biber. Akam misafir gelecek. Yourtlu patlcan tava... (Sahne kararr.) 114 BLM H (Resul Efendi acele acele kasabann caddesinden gitmektedir. Hem yrr, hem de cep saatine gzn ayrmadan bakar. Solunda arzuhalci Siyaseti oturmu bir eyler yazmaktadr. Eski bir daktiloda. Siyasetinin dkkan bir aralktadr ve banda da bir ince akasya aac vardr. Masas yal, krk dkk bir masadr. Siyaseti zayf, aynen cad gibi bir adamdr. Avurdu avurduna gemi. Resul Efendiyi grr grmez ayaa frlar.) SYASET Resul Efendi, Resul Efendi! Beyefendi, ok mhim, ok nemli... Sizin iin efendim... Hayati bir mevzudur, efendim! RESUL (Yrmesini srdrerek, saatinden gzlerini ayrmadan) Ne o, Siyaseti? Nedir o hayati olan? Sonra grrz. Mesai saati geiyor. Bir dakika bile duramam. Ge kaldk, Siyaseti Efendi, ok ge kaldk. Olacak i deil! (Biraz daha hzlanr. Derken Siyaseti nne geer) ekil

Allahakna, Siyaseti! nmden ekil de daireye vaktinde yetieyim. Dinlemem. Dinlemem, efendim! sterse ne derlerse desinler. Olmaz, efendim, istemem. stemem yahu! SYASET Ben sizi severim. Trnana ta demesini istemem. Bir dakka msaade buyur, Resul. Bir dakka, bir cigara iimlik dinle beni. Tutarm yakandan oturturum. te byle... Bak, dinle. Senin hakknda tel ektiler ki Ankaraya, hem de en byklerine! Diyorlar ki Resul Bey kardeim, diyorlar ki... (Resuln koluna girmitir, masasna doru srkler. Masann gznden bir tomar kat kararak nne koyar) te Resul Efendi! Al ite, sana gstereceklerim bunlard. Bunlar tan da, arkanda ne olup bittiini bil de, ona gre ayan denk al diye seni sabah sabah (buraya ardm. te bunlar, al bak... RESUL (Gittike bzlp klerek) Tellerin hepsini de ektin mi? Kel Kaymakam hakknda olan da? SYASET Vazife! Arzuhalcilik devi babakanlk 115 devi gibi kutsal Dr vascjuQu... RESUL (Sesi gittike seftleerek) Kel Kaymakam iin yazdn teli de ektin mi? Resul byle byle yapyor dedin mi? SYASET Kel Kaymakam hi bir makbulluu olmayan adamd... RESUL Syle Siyaseti Efendi, Kel Kaymakamn arzuhalini benim iin de ektin mi, ekmedin mi? Baka bir ey istemiyorum, bir bunu istiyorum. SYASET Gde Kaymakamnn arzuhalini, Saffet Beyin arzuhalini yazdm, btn arzuhalleri yazdm, amma Kel Kaymakamn arzuhalini saklyordum. Daha fazla, vazife srasnda da olsa, daha fazla kardeim Resul Beyefendiye kyamam dedim. Ama o Karadal olu Murtaza aa, o canavar ruhlu adam yok mu, Kel Kaymakamn da arzuhalini kar, yaz dedi... Ben de... Kusura kalma. O Karadal sana bir can dman ki! Ne varsa o arzuhalde hep banda durdu yazmcaya kadar. Elinde de tabanca! De yazma! Herifin elinde, nah bu kadar, nah bu kadar tabanca! RESUL (Ayaa kalkar, kendi etrafnda aknlkla bir defa dner, geri oturur) Demek hepsini, hepsini olduu gibi yazdn? / SYASET Tabancayla... Bama dikildi... f RESUL (Ylgn, eli aya tltriyerek ayaa kalkar) Demek byle? Demek byle ha? Demek bana da yaptn bunu? SYASET Vazifedir, efendim, devdir. Vazifeden kamak, askerlikten kamakla birdir. RESUL (Gerilmitir, boyuna 'Demek byle, demek byle' demektedir. Birden durur, ona doru uzanr) Ne deyim sana, alak! (Hemen saatine bakar, abuk abuk yryerek kar) SYASET yilik yapalm deriz, bir de insana hakaret edersin, yle mi? (Arkadan Karadalolu Murtaza Aann girdiini grmtr. Sesini ykseltir) Bu vatann eltiklerine izin vermezsin. Milleti acndan ldrmek iin elinden geleni yaparsn. Aalar116 nn kkn kurutursun. Senin ne mal olduunu bu kasabada herkes biliyor! Servet dman olduunu ve de... Ve de Guminist! Bu vatann dibini oyduunu... Erkeksen izin verme de bu yl millet pirin eke-mesin! Greyim senin oran! Bu aalar da seni buradan tez gnde toz eylemezlerse ben de bu byklar keserim. u fkara milletimizi a brakmak istersin, ha? Alak sensin... (Kocaman boyuyla Murtaza Aa onun arkasna gelir durur. Bu sefer ynn ona dner) Buyur, buyur Allahakma, aam. Buyur Karadal-olum. Buyur Murtaza aam. Bylesileri de kaymakam yaparlar! Bylesi bin tane iti senin ayana kurban ederim. Efendim, onun hakknda arzuhal yazdm duymu da beni baskna gelmi. Sana yle yaparm da, byle yaparm diyor. Seni byle asarm da yle keserim. Ben de ona veritirdim. Sen kolla kendini Resul, dedim. Kollamazsan parlatrlar enseni, dedim... MURTAZA (Eilir kulana. Sesi kalndr, grdr. Eilir ama gene duyulur) yice korkuttun mu? dn, dn koparaydn. flahn keseydin. SYASET Ben yapacam yaptm. Sen imdi arkasndan yeti. Sanrm ki bugn imana gelir. MURTAZA Bugn yola gelmezse zaten ldk. Ocamz batt, oluk ocuumuz a kald. Bir hafta sonra eltii eksek de bitmez zaten. imdi ektiimiz biter

mola? Onun orasn da Allah bilir. O zaman bu dinsiz Resul ldr ldr, ka para eyler... SYASET Haydi yeti arkasndan. yle oldu ki... Korkusundan sallanyordu. Haydi, durma. (Karadalolu kar. Resul Efendi bir elinde saati, ayaklar f eldir diyerek, yanna ynne bakmadan daireye doru yrmektedir. Birden Murtaza Aa karsna kar. Dalgn, Resul Efendi gelir ona arpar. Geriye ekilir, onu grmeden sapaym gideyim derken, Murtaza Aa elini nne gerer) 117 zm var. RESUL Rica ederim yol verin, efendim. Dairede konualm. Daireye ok ge kaldm, efendim. ok ge... Naslsnz, aaefendi? Msaade buyurun, efendim, gerekten ok ge kaldm... n MURTAZA Duuur Resul Efendi! Dur ki sana birka szm var... RESUL (Gitmee davranr, Murtaza Aa onu kolundan sk skya tutar) Rica ederim, Murtaza aaefendi, ok rica ederim, brakn efendim... (Kolunu silkeler, Murtazanm elinden kurtarmaa alr. Gl kuvvetli Murtazann elinden kolunu kurtaramaz. Sonunda koyun gibi ektii yere gidercesine teslim olur) MURTAZA Duur Resul Efendi! Dur sana ki dur! Dur ki Murtaza sana cierini, ta cierinin kkn sylesin. Sen ki bu kasabada doup toydn, sen ki bu kasabann tuzunu ekmeini yedin, gl gibi souk sularn itin... Ya, Resul Efendi! Elini vicdanna koy da yle bir fikir eyleyerekten syle. Bu kasaba seni yetitirip bugne ulatrp taa Kaymakam vekilliine kadar yceltti. Demem o ki, Resul, brak artk nankrl. Bu kasaba seni daha byk, daha mukad-desli, daha celikli gnlere ulatrr. Ve de ulatracak! Brak nankrl. Nankrlk hi iyi deildir. Ve de sana hi yakmaz. Bu kasaba Topaln olu gibi seni bakan da yapar, mebus da yapar. Bu kasaba seni altna boar, altna, Resul! Sen bunu bilmen mi? Bu kasabaya hizmet etmi kaymakamlarn hepsini bilirsin, Resul. Hepsi servete samana bouldu. Boy boy apartmanlar var hepsinin de. Hemi de stan-bulun z bir gbeinde. Ya bu kasabaya hizmet etmeyenlerin hali nicoldu? Onu da sen bizden daha iyi bilirsin, Resul. At u imzan, Resul. At u gzel imzan da ruhsatiyelerin altna da gnlmz enlensin... RESUL Atamam, Aa. Yapamam, Aa. Beni zorlama, nolursun... MURTAZA Bak Resul, bak, iki gzm kardam. Seni 118 ,__ .^momuu amma... Amma velkin zaman geiyor. gn sonra artk vallaha da billaha da, iki gzm nme aksn ki, sen de bilirsin ki, o gzel aklnla bilirsin ki gn daha geerse eltik ekilmez. eltikiler toeni sana yolladlar. Git var syle altn yrekli Resula, o senin z bir kardandr Murtaza. Herkesi krar da seni krmaz dediler. eltikiler, o (her biri yce da kartal aalar, beyler, okumular, Londra, Paris gezmiler, dediler ki var syle Resul Aamza, var syle de bizim katilimiz olmasn. oluk ocuumuzun kanna girmesin. Atsn u gzel imzasn da hayatmz bir iyice kurtarsn. Bir de, o iyi bilir ki bu iyiliklerinin altndan kalkarz. Hemi de fazlasyla... RESUL Aam, yaknda, yarn deilse brs gn kaymakam gelecek. Ben imza atamam, kaymakam deilim ki... j MURTAZA (barr) Ulan kaymakam deilsin de ne-j den o makama oturursun? Oturur da bizim bamz i belaya sokarsn. Ulan istifa et! Ulan hemen imdi ' istifa etmezsen... \ RESUL Kaymakam gelecek. Belki de gelmitir... MURTAZA Kandrma beni, Resul! Daha Kaymakam Ankaradan kmadan haberimiz olur. Kandrma beni, Resul, karndaki ocuk deil. Ya imzan atarsn, Resul, ya da... Resul, biz lyk. oluk ocuumuz a kalacak. Bunun da mesuliyetlii senin u omuzlarna yklenecek, Resul. Altndan kalkabilir misin? RESUL Kaymakam yaknda, ya yarn ya da bugn geldi gelecek. Hi zlme, aam. Sen hi telalanma... MURTAZA (gene bararak) Kim bilir Kaymakam ne zaman gelir!... Etme, Resul, kurban olaym. Kulun kurbann olaym Resulm. Tabanlaryn altn... mza et unu. Etmezsen, Resul, ocuklarn al da boazla. A kalacaklarna, varsn senin elinden lsnler...

RESUL Kaymakam gelecek. Ben biliyorum, eltik ekimine yetiir. Aslan Aam, sen hi telalanma. MURTAZA (Resul sarsar) Resul, Resul toana bir bak bakalm! O kaymakam gelmez olsun da arkasnn tis119 :bi bir dinsize, muhanete, imansza, kan cieri on para etmez bir rezile muhta eyledikten sonra... Bir sd bozuk... Bir sd bozuk! (Resul Efendi elinden kurtulup gitmek iin rpnr, fakat Murtaza Aa onu muhkem tutmutur, bir trl yerinden kprdyamaz.) St bozuk! St bozuuuk... imdi beni bir iyice dinle. Sonuna kadar eltik Komisyonuna rest ekecek misin? Ruhsatiyelere imzan, o bok imzan atmayacak msn? Resul Efendi, Resul Efendi, benim topraa dktm servetim senin gibi yz itin kanna deer! RESUL (Artk iyice arm, ne yapacan, ne syleyeceini bilemez. Boyuna mrldanr durur) Sayenizde efendim, sayenizde efendim. Sayenizde Karadalo-lu Murtaza Bey... Sayenizde... MURTAZA (Kzm kprm) u bok imzan at gayr katlarn altna. Bir koca milletle senin gibi bir uyuz it baa kamaz. Allann mendebur, alak kulu! RESUL Sayenizde beyefendi, sayenizde. Rica ederim, rica ederim... Kendinize gelin, efendim! Sokak ortasnda, efendim! Benim ne taksiratm var? Bir devlet memuru... Sokak ortasnda... Mesul olursunuz, efendim, mesul olursunuz! MURTAZA (yakasndan iterek) De get, ulan! Cavalacoz! Senin de, tesinin de... Devlet memuruymu! u ite. bak! RESUL Senin de, senin de... Mesul... Mesul, efendim! Kocaman devlet... Haa, haa... Haa, haa... Duymasnlar. pe ekerler. Kendi... Kendi... Kendinize gelin Beyefendi. MURTAZA unu iyi bil ki, Resul, ulan rezil Resul... unu iyi .bil ki bir kurunun fiyat elli kurutur. Var git cehenneme, istersen atma imzan. Elli kuruluk Resul! Elli kuruluk... yi duy beni, ben zort atmam, Resul. Elli kuru! A kulan, drt a, yirmi a... Elli a! Elli kuru... RESUL (boynunu bkm, ona yalvarrcasna bakar) Sahiden mi sylyorsun Aa hazretleri? Sahiden 120 __ _,., U; x->cgu xn, erendim? Sayenizde efendim... Kaymakam gelecek, gelecek. Biraz sabr. Aa hazretleri. Biraz sabr efendim. Gelecek, ben biliyorum. Hiddet buyurmayn, efendim. Ne syledim de bu kadar kzdnz? Affedersiniz efendim... jylURTAZA Sus ulan kpek! Sus ulan kanl katil! Bir koca kasabann katili. Elli kuru, elli kuruu unutma... RESUL (saatine bakar, telal) Affedersiniz efendim. Gitmeliyim, Aa efendi hazretleri. Mesai saati geiyor. zr dilerim, efendim. ok ok zr dilerim. Gitmek mecburiyetindeyim, efendim. Elli kuru mu? Sayenizde, sayenizde... Elli... Elli ha? MURTAZA Geeet, get ulan. Evimi bama yktktan sonra... oluk ocuunu ala mahkum ettikten sonra. Geeet, Cehennemin zbarasna get! (Resul Efendi yklrcasna Kaymakamlk yazl odann kapsndan ieriye girer. Masann sandalyasna kendisini atar. Masann stndeki bir levhada Resuln ad ve soyad vardr: Resul Yumuakkaya.) "~ Elli kuru... yle deil mi? Elli kuru... RESUL (Odac Bayram ona doru gelir) lAYRAM Buyur Beyim. Ne istiyorsun? Elli kuruluk ne alaym? RESUL Elli, elli. ok hastaym Bayram efendi, ok. Bir su. Bir su, Bayram. Dilim damam kurudu. Daireye de ge kaldm. zr dilerim, Bayram, hasta adam ge kalr. zr dilerim. Mesuliyet... Elli kuru... (Bayram suyu srahiden bardaa boaltr.) BAYRAM (suyu vererek) Elli kuruluk ne alacam sana? RESUL Yok yok. Bir ey yok. Elli kuruluk... Yok bir ey. mzalanacak kat var m? RAYRAM imdicik,, imdicik. Elli kuruluk ne alacam sana Resul Bey? Zahmet olmaz bana. Gider alr gelirim.

121 (HU POSTA MDR Oldu! Oldu da bitti. Gzn aydn, Resul bey. nsan hayvandr, mektup yazan tabiii. Oldu ite. Bu sabah ayam uurlu geldi. Oldu maallah. Gzlerin aydn. yi atlattn bu badireyi. Anan seni kadir gecesi dourmu. Bu sefer de drt ayan stne dtn. Kaymakam geldi. Al! (Bir telgraf uzatr.) RESUL Aydnlk, aydnlklar iinde bulun. Aydn... POSTA MDR Atm mektuplar, atm baktm ki... Soluum duruyordu az daha. Resul lmden bu sefer de kurtuldu dedim. Geliyor! Al ite... RESUL (elleri titriyerek kad alr okur. Bir ara yle kala kalr. Elleri masaya dayal kalakalr. Sonra dudaklar kprdar) Kurtulduk. ok kr Allahma kurtulduk! Demek byle ha? Mdr bey buyurun oturun, rica ederim. Ad? Ad da Fikret Irmakl. lk memuriyeti daha... lk... Teekkr ederim, teekkr ederim. Saolun, varolun. ok gen. Gencecik... Ho geldin, ho gelip sefalar getirdin. Bamn stnde yerin var yavrum, aslanm... Buyurun oturun Mdr Bey, Fikret Irmakl... Ho geldin yavru. iei burnunda... ok burnunda. Buyurun oturun, Mdr Bey, yle deil mi? (Birden kendine gelir, ayaa kalkar) Hanma, hanma. Mjdemi isterim, mjdemi! Fikret Irmakl... (Elinde kat lir dner) Ho geldin Fikret Beyefendi. Mjdemi... Buyurun oturun Mdr Bey. Mjdemi, mjdemi... (Koarak sahneden kar. Sahne kararr.) 122 Sylemee ne hacet... Biliyorsunuz canm. Ne olup bittiini benden daha iyi anlyorsunuz ama, bir daha syleyim. Bir daha sylemekte saylamayacak kadar fayda vardr. Ve de memleket iin, vatanmz iin fayda vardr. Korkmayn sklmazsnz. Ben iimi abuk bitiririm. Kaymakam geldi! Nasl geldi, ite oras mhim. ok mhim. Kaymakam daha Anka-rada trene binmeden buraya haber geldi ki, falan saat, falan dakikada Kaymakam istasyonda olacak. Siz deyin on kamyon, ben deyim on be kamyon. Siz deyin on cip, ben deyim on be cip. Siz deyin on otomobil, ben deyim on be otomobil. de Kadil-lak soyundan. Ben deyim bin kii, siz deyin be bin kii. Byk bir kalabalk yaalarla varollarla Kaymakam karlad. Boynuzlarna krmz kurdelalar balanm on koyun, kz, iki dana kurban olaraktan Kaymakamn ayann dibinde boazland. Kaymakam trenin ikinci mevkisinden indi istasyona. Buna btn kasaba halk at. Kaymakam gibi bir kaymakam ikinci mevkide gelir mi dediler. Kaymakamn hemen numarasn verdiler. Ck, bunda i yok arkada, dediler. Ve de haklar var. Kaymakam dediin yatakllarda gelmeli. yle deil mi, efendim? Kasabada Kaymakam erefine tam bir gn davullu zurnal dn yapld. te bylece Osmanl veziri gibi karlanan Kaymakam kimseciklerin yzne bakamyordu utancndan. Hep ba yerde fkaranm. Mahcup delikanl... Az sonra greceksiniz... Kasabann kulbnde Vilayetten getirilen engilere sabaha kadar gbek attrld. Kaymakam bundan holand m? Ne bileyim ben, birazdan greceksiniz. Sonra, efendim, hepsini anlataym da oyuncular beni bir iyice, suyunu karncaya kadar silkelesinler, deil mi? Yama yok! Sz tamam. (Yrrken aklna gelmi gibi durur, seyircileri kurnaz yle bir szer. Glmser. Fincan iaret eder.) Bunu mu? Birader, siz de bir eyi kafanza taknca takyorsunuz. Azck sabredin canm, unun urasnda ne kadarlk bir zaman ki? Birinci perde, ikinci... Tamam! Siz sa ben selamet... 123 BLM III (Perde alr. Sahnede Karadaholu Murtaza Aa, Mustafa Patr Patr, Tevfik Ali bey, bir de Resul Efendi vardr. Resul Efendi uzakta, kapnn oralarda durmu, hi bir eye karmamaktadr. ki tane gen adam Kaymakamn yz yllk masasn, sandalyesini, rm koltuklarn dar karrlar. Mustafa Patr Patr boyuna telal telal sahneye girer kar. Hi bir ey yapmaz, hep sahneye girer kar.) MURTAZA (yle elinin ucuyla koltuklara dokunur, fiskeler) Hh, unlara da bakn, u pisliklere! Kaymakamma da layk m bunlar? Atn -bunlar dar.

Gzm grmesin bu eskileri. Ona bir oda deyecek ki Murtaza Emmisi sadrazam odas gibi! ;rEVFK AL Babakan odas... MURTAZA Babakan odas. Ona toir oda deyecek ki Murtaza Emmisi ngiliz kiralnn has odas gibi, Fransz Dgolnn saray odas, ngiliz rilinin selamlk odas gibi. Ona toir oda deyecek ki Murtaza Emmisi Hint Padiahnn altn saray rnei... Aaah, yoksulluun gz ksn! yle canm sevdi ki bu Kaymakam! Paramz ok olsayd, yz milyon lira kazan-saydm eltikten, ona toir oda derdim ki, ran ahmn da parma aznda kalrd. Amma ne fayda... i fayda demi Krt... karn, karn unlar! Bir iyice silin sprn oday. Cilalayn. TEVFK AL Onlar bizi ilk grdklerinde arrlar, o genler. Akllar karr. Onlar bizi birer vahi, beli palal, gz kanl birer ekiya, kan iici birer canavar olarak renmilerdir. Grnce bakarlar ki... aknlktan deliye dnerler. Derakap toizim hakkmzdaki dncelerini deitirirler. Utanrlar. Kaymakam bey de dn akam yleydi. Fkara delikanl, glsn m, alasn m, sevinsin mi, zr m dilesin, bin trl duygu iinde bocalayp duruyordu. Bizi onlara kim byle canavar, insan azman tantyor? Ko-ministler! Her birimizi fakir fkarann birer cellad olaraktan tantanlar onlar. Btn basn onlarn elinde. Kkleri kaznmadan bu memleket... Evet, Murtaza Bey kardeim, tou memleket... 125 MURTAZA Tantyorlar da ne oluyor yani? Kaymakamlar gelip de bizim aliyecenaplmz grmyorlar m? te rnei meydanda. Krk yldr hkmeti bir kaymakam odasn dzeltememi de ite Murtaza Emmisi dzeltiyor. Baksana, az nce buras tpk bir ahrd. Evladm yavrum, uraya... u resmi de, foyk Paamzn resmini de tam karsna as da Kaymakam olumun, o resme baksn baksn da biz bu vatan nasl kurtardk, ondan esriklesin... Aaaah, Atatrk, aah ki ah! Sen lmiyeydin ki... lmiyeydin ki bizi oluk ocua muhta etmeyeydin, hey aslanm yiidim. (Gzelim, babam... Cephe arkadam. Cephelerde beraber kuru ekmek bltm Trklerin babas da Murtazanm z bir arkada... uraya, uraya as, olum. Resimsiz duvar olmaz... TEVFK AL Olmaz oraya. Olmaz diyorum, canm! Bir / dairede, tam bann stne gelecek. Tamam, ite byle! Murtaza, tut kendini. ok heyecanlandn. Dn akam ziyafette de yadn grledin. Allahakma sen ne zaman asker oldun da harp ettin de? El Yunanda akmak akarken, sen Torosun tepesinde asker kaakl yapp, kuzu kzartp -avrat oynatmyor muydun? Dn akam ayp ettin... MURTAZA Sen ayp ettin ki ayp ettin! Ve de aybn byn ettin. Sen otuz yldr yap grlyorsun da, biz azmz ayor muyuz? Ya sen, sen nerdey-din millet akmak akarken? Ben... PATIR PATIR Rica ederim efendim, rica ederim! kiniz de bu vatana, bu millete byk hizmetleri dokunmu kimselersiniz. Allah Allah, inallah, iyilii dokunmu kimselersiniz... MURTAZA Hemi de doru! Ve de yerden ge kadar hakk var Patr Patr kardasn. Kusura kalma. Tev-ik Beyefendi. kimiz de bu vatann uruna serimizi koymuuz. Bu vatana... (Heyecanlanr) Bu vatana. girecekler bizim cesedimizin stnden geerek, ibizlra cesetlerimizi iniyerek ancak bu vatann harami ismetine gireceklerdir. Yoksa ne mmkn, deil mi. $ gzmn kayma Tevfik Beyefendi? uraya koy y^' rum... Koltuklara bak! Bak hele bak! Patr Patr, & yle aya yanm it gibi oradan oraya dolayorsun' 128 __ ~^a .yapar goi. Eh, Resul... Mareal Resul! ki gn kaymakam vekili oldun da kendini Abdurrahman elebi sanp mareal ilan eyledin. Az daha, Kaymakam olum ulamasa idi, biz bu yksek sayende lmtk, Resul. Patr Patr, syle, Kaymakamn evi nasl? Syle de u Mareal duysun. Uzun Rahmetin sarayn verdim ona! nat etmeseydin, kendini Mareal yapmasaydn da orada sen otursaydn olmaz myd, Resul? Syle Patr Patr Aa, syle u Mareal Resule... Ku ty yata, atlas yorgan syle. ran ah yle yatakta uyumamtr. stesen sen yatmaz mydm o yatakta, Mareal, ba Mareal, fild mareal Resul? (Bu arada genler yerli yerince yeni eyalar koyarlar. Bir de KAYMAKAM FKRET IRMAKLI tabelas yazdrmlardr. Onu da masann stne yerletirirler. Bir de

kauuk sakss yerletirilmektedir kapnn yanna. Sonra ok gzel bir hal. Vazolar, sigara masalar, sigaralklar. Kocaman Amerikan sigara paketleri. Paketler alr, nakl sigara kutusuna Amerikan sigaralar doldurulur.) MURTAZA (btn konumalarnda Resul gzetir, ona laf atar) emez olum, iemez! Yavrum naziktir, Amerikan cigarasndan bakasn iemez. Helal olsun ona. Canm da malm da yle babayiide helal olsun! PATIR PATIR Allah, Allah, unun yreine bir iyilik ver de hemen imzalasn! Bir iyilik doldur unun yreinin iine de hi bir eyi gremeden bassn imzay. Allah Allah, bir zorluk da bu karmasn? (Boyuna Allah Allah diyerek odada dolar, Murtazay dinler, eyalara bakar) yi. Gzel gzel, ama btn bunlar onun ta yreciini yumuatr m dersiniz? Hi belli olmaz. te grdk, u Resul, canmz, cierimiz dedik de neler getirdi bamza! Bu memur takm hi belli olmaz ki... (Patr Patr abuk abuk konuan birisidir. Makine gibi szckleri arka arkaya sralar) Allahtan bir umut! Allah Allah... nallah... RTAZA Ne yle patr patr ediyorsun, bire herif? 127 (Barr) Azn nayia it^uu, k,^^________ makam, gen olsun... Bir kasabaya, canavar, faejr biri kanl katil ekiyay grmiye gelsin... Korkusundan da d kopsun. Gelsin baksn ki ortalk hi 0 koministlerin dedii gibi deil. te byle cennet paras gibi odaya, saray gibi eve girsin... Onun ii tamamdr. PATIR PATIR Tamam deil, Murtaza Aa, tamam deil! oook yle kaymakam grmedik mi? Allah yreini yumuatsn onun... Dua et ki Allah... Allah Allah... nallah... MURTAZA Suuus! Sus da pimi aa su katma. PATIR PATIR Korkarm, korkarm, Murtaza Aa! Allah Allah, inallah... ok korkarm ki emeciklerin tmden boa gide. Allah Allah, inallah, emeciklerin (boa gide... MURTAZA Korkma, korkma da azndan yel alsn byle szleri. Byle bir oda, byle bir ev ver ona... Bir de Adanaya bara gtr... Byle gen, dnya grmemi bir kaymakam... Kim olursa olsun... Al, maa yap da atee sok. Anladn m, aklsz Patr Patr Mustafendi? PATIR PATIR nallah, inallah. (Boyuna dua mrldanarak masaya, koltuklara, duvarlara, karya aslm Atatrk resminin stne fler) nallah, inallah, Allah azndan duysun da u garip emeciklerin boa gitmesin. Allah Allah, inallah, inallah gitmesin... MURTAZA Gitmeyecek, sonradan grm deil o, Resul teresi gibi. (Resul Efendiye bakar) Adam evlad o. Adam olu adam o! >TEVFK AL Benim gzm tuttu bu ocuu. Mert bir adama benziyor. Tkrdn yalayacak cinsten deil. yi de okumu. Kltrl. Mzikten de iyi anlyor. Ekonomiyi ok iyi biliyor... PATIR PATIR Ekonomi... Allah Allah, inallah, ekonomi... MURTAZA Anlar anlar o. Ne aslandr o! Analar daha ylesini dourmam. Onu grr grmez iime t1 sevgi dt ki! Yzn grr grmez... Olumu M' le bu kadar sevemedim. yle dili tatl. yle gldrl bir babayiit ki... Gzmn bebeini yesin. Gldr 128 auomur ok guidrl olurlar. Murtaza Aas onu zengin, Karun kadar zengin, nemi de lord edecek, Srtn Murtaza Aasna dayayan hi zarar grm mdr? Gzmn ieini yesin Kaymakam. Asilzade o... (Bu srada odaya Okuolu girer. Uzun boylu, bykl, klot pantalon giymi birisidir. Bacaklar stnde yaylanarak ieri girer. Dimdik, kendine gvenen bir hali vardr. Parmaklar yzkle doludur. Elinde gml bir kams vardr.) OKUOLU Ne o, Murtaza Aa? Ne gzel oda bu, be! (Gler) Sana 'bir kazk atsn da, ruhsatiyeleri imza etmesin de, sen gr onu! Sen bu hergeleleri bilmezsin. Bunlar yeni yetme. Bunlar beatnik, yani dayak yemi kuak. Sen bu saf kafanlan anlamazsn onlarn fendlerini. Ne hergeledir onlar, ne hergele! (Saf saf onu dinleyen Murtaza Aa birden parlayarak onun stne yrr.) MURTAZA Suuus, sus ulan! Sensin hergele. Sensin sopa yemi! O benim olum. stersen verdiin paray al. Mobilya parasn da, ev parasn da, ziyafet parasn da. Al, al paran!. (Elini cebine sokar) Al paran da fazla sz syleme

oluma, Kaymakamma... Zaten sizin gibisiler bozar ahlakn gen yavrularn... OKUOLU Kzma birader! Ama, dn akam szlerini hi beenmedim. Vatan diyordu da... Ben bunlardan korkarm. Bamza orap rmesin? Ben bu vatan diyen genlerden ok korkarm. MURTAZA (kudurmu) Sus diyorum sana, sus! Hakaret etme bana. Sopayla dvmlermi! Kim dvecek onu? Kim dvm, sylesene? Syle de azn burnunu kraym, leini yere sereyim... Ben duymadm. Vatan demez o. Ktleme yavrumu, vatan lafn azna almaz o... /TEVFK AL Susun canm! olacana varr. O iyi olsun diye elimizden geleni yaptk. Artk gerisi onun sdne kalmtr. O mrnde byle toir saygy hi 129 lm. __ (Hepsi kapnn orada dururlar, uzun uzun oday seyrederler. Sonra srasyla:) TEVFK AL yi olmu. MURTAZA yi olmu (Gzn Resule dikip bakar) OKUOLU yi olmu! PATIR PATIR yi olmu, inallah, inallah... Allah Allah, inallah... (Oday habire fler) RESUL yi olmu... MURTAZA Bana bak, gzmn iine iyi bak, Resul! ^TEVFK AL yi bak! PATIR PATIR yi bak, inallah... Allah, Allah, inallah, iyi hak... OKUOLU Bir iyice bak arkada! MURTAZA Ayan denk al. OKUOLU Bir iyice bak arkada! MURTAZA Bugn Kaymakam, imdi daireye gelir gelmez eltik komisyonu toplanacak. Bugn imza edecek Kaymakam, yarna kalmyacak. OKUOLU Kalmayacak. ^-TEVFK AL Kalmayacak! PATIR PATIR Kalmayacak, inallah! Allah Allah, kalmayacak... Ekonomi... MURTAZA Yarna kalrsa belki bir sakametlik kar. Kulana bir yerlerden bir su kaar. Hi belli olmaz. OKUOLU Hi olmaz. MURTAZA Kaymakama bir tek sz sylemeyeceksin. Hi bir ey tlamayacaksn. Bugn imza edilmezse ruhsatiyeler, senden bilirim. Mesul sensin. OKUOLU Bilirim... ^.TEVFK AL Senden... PATIR PATIR nallah inallah. Senden bilirim, senden... Ekonomi... MURTAZA Bugn onun yanna hi kimseyi sokma. Kimseyle grmeyecek. Grrse senden bilirim. Sana son szm. (Sa eliyle sanki bilmeden ceketini aar, kuann altna sokulu plak tabanca gzkr.) Bu son, Resul. Bizim hepimiz ldk demektir, 130 _ ---------i^mc. j=>r nurunun tiyat da, sen herkeslerden iyi bilirsin, elli kurutur, Mareal Resul! TEVFK AL Elli kuruun da bizim yanmzda hi bir kymeti kanuniyesi yoktur. MURTAZA Ve de hi yoktur! (ahadet parman birden ok gibi Resuln gzne doru frlatr. Parmak gelir gzn iki santim ilerisinde durur.) Herhangi bir sakametlik karsa Resul, u parmam sokar da gzlerini karrm. te byle... (tekilerin de parmaklar ayn ekilde Resuln gzleri nne gelir.) K AL te tam byle. OKUOLU Byle... PATIR PATIR te byle, inallah... te byle, inallah... (Resul Efendi klp kalm, aknlk, korku iindedir. Elleriyle kendini beceriksizce korur duruma geer.) MURTAZA (gayet sakin, bir ey olmam gibi saatini karr bakar) Haydiyin, ekilelim. Dokuza be var. Bu genler ge kalmazlar. (Onlar ekilip giderlerken, Resul Efendi donmu kalm durumunu bozmaz. Arkas sahneye dnk, ta kesilmitir. Sahne yava yava Resul Efendi'nin stne kararr.) (Sahne aydnlanr. Kaymakam pencerenin nndedir. Pencerenin az tesindeki aaca gzlerini dikmitir. Ayaklaryla tempo tutarak bir slk tutturmutur. ald Beethovenin Dokuzuncu Senfonisinden nee temas. Arada srada gzleri odaya kayar. Vazodaki iekler tuhafna gider. Kocaman ka-smpatlar, bir de kocaman ay iei vardr. Fesli-yen, falan filan... Vazoya konmayacak ne kadar iek varsa hepsini koymulardr. Kaymakam ieklere bakar, sevgiyle glmser. Varr ieklere dokunur.

131 yakar. Gider gelir. Zile basar. Odac Bayram girer.) KAYMAKAM nz? Bana tahrirat katibi beyi arr ms(Az sonra Resul Efendi odaya girer. Sklm pk-lmdr, ama odaya girer girmez canlanr.) RESUL Frsat 'bulamadm, efendim. (Ellerine sarlr.) Dn rzetmee frsat bulamadm. ok kalabalkt, efendim. Size ok minnettarm. Hayatm size borluyum. Gerekten, efendim. Size bir ho geldiniz bile diyemedim, efendim. Kalabalk... Ancak bir an iin yznz igrebildim. Mbarek yznz, efendim... Anlatamam, efendim, size minnettarlm dil ile anlatamam, efendim. Lisan kafi gelmez... KAYMAKAM (biraz akn) Teekkr ederim, beyefendi. Beni mahcup ediyorsunuz. RESUL Anlatamam, anlatamam efendim. Dil ile anlatamam. Refikam da duacnz, efendim. Bana size sylememi bilhassa rica ettiler, efendim. lnceye kadar size dua edecek, efendim. KAYMAKAM (Resul Efendinin omuzunu efkatle okayarak koltua gtrr. Otururlar) Resul Bey... RESUL (hemen toparlanr) Buyurun efendim... KAYMAKAM Bana tahsis ettikleri ev kimin evi? RESUL Uzun Rahmetin evi, Kaymakam Bey. Geen yl bitti. KAYMAKAM ok byk bir ev, Resul Bey. Belki yirmi oda. RESUL Fayanslar talyadan geldi. Perdeleri, teki eyalar, mobilyalar da Japonyadan, efendim... KAYMAKAM Byk de bir bahe iinde. Ben bu evin kirasn nasl veririm, Resul Bey? Bana tez elden bir ev bulmal... Bu Rahmet ok mu zengin? RESUL Uzun Rahmet Aa eltiki, efendim. Her yl be bin dnm eltik eker. KAYMAKAM Demek ok zengin? RESUL (elini sallar) ok da zengin mi ne demek, ne demek!... 132 Ben bu evin kirasn veremem. Maam yetmez, deil mi? RESUL Yetmez, efendim. Yetmez ama... KAYMAKAM Yetmez ama ne? RESUL Efendim, o ev size eltikilerce tahsis edildi. KAYMAKAM Neyin karl olarak? RESUL (bir sre hi karlk vermeden dnr, gzlerini Kaymakama dikmi baka kalr. kircikli bir yz vardr. Bir cehennemi yaayan hali vardr, sonra ban yere eer) Sizi ok sevdiler, efendim. eltikiler sizi ok sevdiler... KAYMAKAM Benden nceki kaymakamlara?... RESUL Sizi sevdiler, efendim, sizi sevdiler... KAYMAKAM (ayaa frlar, odada dolanmaa balar) Demek beni sevdiler... Saolsunlar. Ben de onlar ok sevdim. RESUL (kaymakamla birlikte kalkm, ellerini kavuturmu, durmaktadr) Teekkr ederim, efendim... KAYMAKAM (varr elleriyle Resul Efendinin omuzuna ker) Siz oturun rica ederim. Hi rahatsz olmayn. Beni sevmiler ya, ben byle bir evde rahatsz olurum. Bana bir ev bulalm, yle kk, iki odal, bahe iinde... Ama bir iki ay sonra. Ayp olacak adamlara imdi karsak. O kadar zahmet etmiler. Ayp olacak, deil mi beyefendi? RESUL Olacak efendim, sizi ok sevdiler... KAYMAKAM Ben de onlar sevdim, efendim. Bilemezsiniz Resul Bey, nasl korku iinde, nasl ylgn geliyordum buraya. Baktm ki bu kasabay vermiler, gecelerce gzme uyku girmedi. Baktm ki Toros dalarnn tam etei. Yaa, Resul Bey... Dedim ki basaym istifay. Sonra dndm, vatan devi. Ben gitmeyim, sen gitme, kim gitsin? Kim bu halk cellatla-ryla mcadele etsin? Halbuki... Halbuki bunlarn her birisi... ok mutluyum, Resul Bey, ylesine mutluyum ki uuyorum. Ben Anadoluyu ne sanyordum, biliyor musunuz? Ben eraf nasl biliyordum, biliyor musunuz? (imdi artk kendi kendine sylenir gibidir. Resul Efendiyi unutmu, dolar durur oday) Ben Anadoluyu... Bir Anadolu kasabas... Usuz tou133 I snda bir kasaba... amur iinde... Evleri de srf amurdan. Evlerin ou da yer altnda... Bir tepeye srtn dayam birka toprak dam... Susuz. Kn insan boyu kar altnda. Iksz, odunsuz, kmrsz... Yazn toz iinde. Tozdan nefes

alamazsn. Ya eraf? O eraf ki her birisinin boynunda on insan katili... O eraf ki insan emei smrr yalnz. O eraf ki memurlar kul eder, kyly kle gibi kullanr. Halbuki burasnn eraf baka. Deil mi?... Deil m, Resul Bey? RESUL (srarcasna syler) ' Baka efendim... KAYMAKAM Her birisi Avrupada okumu nazik beyler. Okumamlar da babacan. Hele bir tanesi var, uzun boylu. Hani ad neydi? Siyahda m, ne ite... RESUL Karadalolu... Murtaza. KAYMAKAM (sevinle) Evet, evet Karadalolu. Ne adam be! Can adam. Byle scak kanl, tatl bir adam hayatmda grmedim. O insann yzne bak, mutlu olursun, deil mi Resul Bey? RESUL y.. y... yledir efendim... KAYMAKAM Nerede canavarlk, nerede o! Kendimden utandm. Ben ne dncelerle geliyordum, onlar beni nasl karladlar. ncelikleriyle utandrdlar beni, ezdiler. Ama gene de ben o evde oturamam. Saol-sunlar ama o ev bana ok byk gelir, deil mi efendim? RESUL Hakk aliniz var, efendim. KAYMAKAM (costuka coar) u Anadolu insan, Resul Bey, u Anadolu insan! Misafirperver. Cesur, yiit, vatansever. Asil, kahraman, yoksul... Ve yoksul, Resul Bey. u Anadolunun kutsal insanlar... Bunlara hizmet etmek byk eref. Ahrlarnda hayvanlaryla yatmak, onlar gibi. Onlar gibi ot yemek. Onlar gibi sineklere yenmek. Ne eref! Halknla birlik olmak... Seviniyorum, Resul Bey. Ne talihli insanm ki sizler gibi mert, iyi yrekli insanlarla karlatm. (Bu srada usul usul kap alnr.) Sizinle iyi bir ibirlii yapacaz, Resul Bey... RESUL Evet efendim. Kap vuruluyor, efendim. 134 (Kap alr, ieriye koltuunda bir sr dosyalarla Ziraat girer. Gelir, Kaymakamn karsnda hazr ol vaziyetinde durur.) ZRAATI Ben Ziraat memuru Hasan Yeilsu efendim. Ho geldiniz, efendim. Kasabamz ereflendirdiniz. Bugn, efendim... Zaman geiyor... eltik ekme zaman. Siz gelinceye kadar her eyi hazrladk. Btn krokileri, planlar, her eyi, efendim. Bir imzanz kald... KAYMAKAM Teekkr ederim, efendim. Zahmet etmisiniz. Ne zaman imza edeceiz? ZRAATI Hemen imdi efendim. BESUL (ine batrlm gibi ayaa kalkar) Ben gitmeliyim, efendim. Ben bulunamam komisyonda... (Korku iindedir.) KAYMAKAM Yaknlnza teekkr ederim, Resul Bey. Aman efendim, estafurullah efendim... Bey. RESUL (O karken Tevfik Ali Beyle karlar, yolunu deitirir.) KAYMAKAM Buyurun beyefendi. (Kalkar.) (Tevfik Ali Bey oturur. Kaymakam ona sigara uzatr. Ziraati Kaymakamn masasnn stne dosyalar yayar. Kaymakam da varr masann bana oturur. Dikkatlice krokilere planlara bakar.) ZRAAT Buyurun efendim, Tevfik Ali Beyin tarlas. Mkemmel bir plan var. Srlm tarla, imento kanallar. Kanallar ini aa. Kesik sulama olacak... KAYMAKAM Nedir kesik sulama? ZRAAT Kesik sulama udur ki pirin ekilen sahann her on gnde bir suyu boaltlr. Sular sahadan ekildikten sonra krk sekiz saat o saha susuz kalr. Bylelikle de hi sivrisinek olmaz, efendim. :KAYMAKAM Hi sivrisinek olmaz m? ZRAATI Hi olmaz, efendim. 135 sinek varm. Her yl yzlerce ocuk, byk, stmadan oluyorlarm. ZRAAT Kesik sulama budur efendim. Tevfik Ali Beyin... Bu tarlas da drt bin dnmlk bir sahadr. Kefi yaplmtr. Siz de grmek ister misiniz? KAYMAKAM Siz grdnz ya... yi mi? ZRAAT Mkemmeldir. (Baka bir dosyay eker iinden baka plan karr masann stne srer.) Karadal Murtaza Aa... Alt bin dnm... Kesik sulama. Kefi komisyon tarafndan yapld. imento kanallarla donatlm, srlp temizlenmi, iinde en kk bir ukur braklmam, en kk bir sivrisinek barna kalmam, mkemmel alt bin dnmlk pirin tarlas.

KAYMAKAM Demek Murtaza Beyin bu saha? (Gler.) Ne tatl bir msan! Hayatmda byle canl, byle hayatiyet dolu, sevgi taan bir insana rastlamadm. (Bir yandan da imzay basar.) ZRRAT (bir plan daha karr.) Patr Patr Mustafa Aann... bin dnm. (Kaymakam dinlemez artk, basar imzay. Ziraat boyuna r>lan karr, o imzalar.) KAYMAKAM Burada mtegallibe varm, yle mi? TEVFK AL Var efendim, var ama onlar bizim ara-s mzda yaayamazlar. Onlar kyleri pislerler. KAYMAKAM Onlarn ekiyalar da varm, halk ldryorlarm... /TEVFK AL Onlar kylerde... KAYMAKAM Stmadan her yl bu kasabada be yz ocuk... Stmalanmayan hi kimse kalmyormu. y TEVFK AL Kendi kabahatleri. Yaamay bilmiyorlar, efendim. Hayatlarn bir grseniz inanmazsnz, efendim. Batakln iinde... Hi yiyecekleri yok. Yaz alt ay, k alt ay, yalnz ot yerler. Evleri ot evlerdir. Hi almazlar. rlplak, anadan doma gezer ocuklar. Bykler de ona yakn. Ayakkab bilmezler. Feci, feci, Kaymakam bey kardeimiz! Halleri feci. Onlar biraz pirin kurtarr. Pirin zaman biraz abir yi pirinci mler yan yanya ** ldler ki .. Hk diye, yasak ett, efendira- O kadar durumda? Demek vatanmz bu naya, bara davet eforum hf?? y6ySe sizi hemen! Durun, durun habeT'verPn mdL nlar, vakit gelyor Kurbamn T ^ SUyu br^-iurtardnz beni! Yaasn^ v laym' aslanlanm Trk mU]eti! KurtuldurBu ;fr,Atatrk' W-m r Kaymakamn eline Sar,Z\ daAkurtuldu]c... (Va-iemlik olmaz bu vatana J Azadelerden hi idesin. Bunu byecT'JV? aSZade evl^ asi -imdicik ben haber "rey 1 f Bey6fendl <**= ^ya. Yasasn (D?arycTZlar ^ ?blraks^r tarkaranrken, Murtaza AanZ I J * mvas m lum Veli, duydun m duVulur.) Veli yok i rnVler ldU? Bi ! n, Murt Veli, duydun k, cipe bin brakn. B^Jefe % , abuk ha, abuk ha carlarsa, vurun ykn vurun olumuz. ' UrUn all Bin ] aneUI kar ko- - Kaymakam w. 136 137 TELLAL Eeeeh, ne yaparsn, birader, gene beni gnderdiler ite! Tellal armak m? Yok yle ey imdilik. Ferman okunmuyor tozdan dumandan. Yemin ederim, sizin banza and veririm ki kendi gnlmle gelmedim. Gnderdiler. Gndereni de hepimiz biliyoruz. Varn onun yakasna yapn. Sanki benim bu kasabada baka iim yok mu? Bundan nceki tekmil kaymakam hikayelerinin ba oyuncusu bendim. Gelmi de uraya nyor demeyin. Az sonra karnza gelecekler, sorun bakalm. Tellal Zbeyr Keskinbalta kim imi. Sorun da renin. Zor bir i deil ki. Ne yapalm, bu da vazife. Haa, ne diyoruz? Gznzle grdnz. Kaymakam bast imzay. Ne bilsin fkara! Siz olsanz, allahakna syleyin, onun yerinde siz olsaydnz, basmaz mydnz imzay? Haa, syleyin, basmaz mydnz? lerdeki akar ay... Aydnlk, ditoine Kuran dse okunur akar su... te btn iler onun bann altndan kar. Tekmil kaymakamlarn ban bu su yer. Bakmayn yle nazl nazl aktna, ba belasdr o! te o suyun nn bentle kestiler, suyu pirin tarlalarna evirdiler. Byk, ibirer ova kadar byk pirin tarlalarna... Sularn altnda kyler kald. Burada sizlere bir tek kyn halini gsterecekler. O da yarm yamalak. Gidip de su altnda kalan teki kyleri bir grseniz. Herkes grtlaa kadar su iinde. Bu ky de gryorsanz Zeyno sayesinde gryorsunuz. Osmanl avrattr

Zeyno... Kesilen suyun aasnda da on be yirmi pare ky var. Onlara ne oldu dersiniz? Onlar da susuz kald. Btn yaz susuzluktan krlr onlar da. Onlarn hali su altnda kalmlarn halinden de beter. Susuzluk, su altnda kalmaktan kt. Susuzluk kt, kt, kt... Daha fazla atrmayn kutuyu, syletmeyin kty... Neme gerek, imdi gelir de birisi, komnist deyi yakama yapr. Yok, yok, srar etmeyin! Anlayn gerisini, canm! Gzlerimin iine bakn, ne demek istediimi anlarsnz... Hadin, eyvallah! Salcakla kaln. (Koarak sahneden kar.) 138 JdOLUM IV (Eri br, aalardan yaplm bir ky arda. Arkada bel vermi itleriyle, amurlu bir sokak boyunca uzanm evler. Su iinde arabalar, ktenler, sabanlar, denler. ardan alt epeevre kerevetlerle evrilmitir. Bu plak kerevetin birinin zerinde Memed Ali uzanmtr. ki elini bann altna almtr. Trk sylyor. Kyn iinden de boyuna bartlar artlar, bir hayhuy gelir. Memed Alinin sesi bazen bu uultunun stne ykselir, bazen de kaybolur gider. Sahnede oturmu, kskn, donmu kalm, ta gibi kyller. Uzaklardan bir kadn sesi duyulur. lk gibi. Ses gittike yaklar. Memed Ali ne uultuyu duyar ne de gelen sesi. O boyuna trksn syler. Trknn szleri anlalmaz. Bir kurt addr bu.) ZEYNO KARI dileeer! Hadmlaaar! Bu ky idi erkekler, hadm erkekler ky. Duydunuz mu, hadmlar? Hadmlaaar... (amur iinde, boyuna bu szleri tekrarlyarak sahneye girer. Gz bir ara Memed Aliye taklr, aldrmaz. Habire sylenmektedir.) Herif ky gl etti, gl! Siz de, biz erkeiz deyi kyn iinde gezin ha gezin... (Boyuna sahnenin iinde fkeyle dolanr durur.) Herif gl etti ki gl etti! Siz de buralarda uyuyun ha uyuyun. Allah sizin gibi erkeklerin bin 'belasn versin! Bunca kyn erkei bir Karadaloluylan, bir Okuoluylan baedeme-di. Tuh derim size! Tkrrm yznze. Avratlaar, avratlaaar! Bunlar erkek deil! Ben size sylyorum, bunlarn hi birisini yatanza almayacaksnz. Duydunuz mu? Almayacaksnz! Erkek kalmad kyde. Erkek olsayd bu kyde, Oku gelir de kyn iinde, bir koca kyn iinde zart zurt edebilir miydi? Tavan yrekliler. Duyuyor musunuz szlerimi, erkeklerin yz karas erkekler?... (eriye Hr Kz girer. O da Zeyno Kan gibi amura batp kmtr. Etekleri de Zeyno'nun etekleri gi139 i beline sokuvuut. dit vuyv wwo uo^,^,, >-murunu, yzn buruturarak silkeler.) HR Yz karas erkekler! Onlar erkek deyi yataklarna alanlar kahrolsun. Bir baktm ki, Nuh baba-mzm tufan rnei... Bir 'baktm ki ala afak yp gelir. Bir baktm, ki, aman Allah, yeri g su alm. Amann, ocuktan boulur gibi sesler gelir. Bir de baktm, ocuun beii, ekmek tahtas, anak m- lek suyun stnde. Su da gittike ykselir. Amann, d m, hayal m derken, bir de baktm, ne greyim, tekmil tavuklar boulmu. Bir de 'baktm, sel ne var ne yok, toplam gtryor. Kyn iinden bir arma, bir grlt, kyamet koptu ki! Gn atmcaya kadar ite byle amur iinde, grtlaa kadar dolandm durdum. (ki bklm olmu Dne Kar girer bu srada. Bir d iinde dolanr gibidir. akn, grmez gibi ortal yordamlar, ardan aalarna oraya buraya arpar.) DNE ok kr. (Durur teki kadnlara bakar, seemez.) ok kr kurtarana. Canm zor kurtardm. Karanlk bir su geldi, stmden geti. Bir sradm. Sonra gene kendimi akar suyun iinde buldum. Sonra ktm bir aacn stne, bzldm oraya. Bu su ne ola ki, bu su ne ola ki, derken, buldum. Deirmenin suyu anladm. Yaaa, anladm ite; Ben ok sel bilirim. Kymze bundan nce oook eltik ektiler. Ben ne seller bilirim. Bir yaz hi su kesilmedi. Bir yaz gl iinde yaadk. Hey karart, hey karart, siz kimsiniz? ZEYNO Ben Zeynoyum. Bu da Hrce. DNE Dne kar size kurban olsun. Bakmsana halime. amura battm...

ZEYNO Bizim trnamza bile amur demedi! Yaaa? Vah vah, fkara Dnece, ne. olmu sana?... Aklsz avrat, dnya suya amura kesti. Karadal'ylan Oku Aa su saldlar stmze. imdi anladn m? DNE Anladm, kurban olduum, toir iyice anladm. ...___n. ^uagmza eluk ekerler. ocuklar lr' Titreye treye stmadan... Bykler baka... ocuklar su iinde yaamazlar, l oluverirler, fkaracklar. Titrer lrler, titrer lrler. Yaa, ite byle, anacklarm. HR (dizlerini dver) Vay vay vay, Dnecik Ana! Ocam snd benim, evim bama ykld! Su iinde ocuk yaamaz, yle mi? DNE Hi yaamaz. ocuklar suya sinee dayanamazlar. HR Benim ocuklarm zaten yaamaz ki... tane dourdum, ikisini Allah ald. Kalan da su ldrecek, yle mi? Tarhanam da sel ald. Benim herifim var ya, tarhana imeden edemez. Tarhana bulamazsa beni dve dve ldrr, yatrr sopann altna... ZEYNO O senin herifin mi? O senin herifin, yle mi? ocuk yerine ejderhalar bysn onun kucanda. Tarhana yerine de zkkm isin. Ann kkn... HR sin. sin ama beni dvmesin. Bir baktm, btn komular don gmlek dar frlam. Topal Feride de rlplak, arm, kyn iinde ylece ryan, anadan ryan dolanr durur. Hah, hah, hah... ZEYNO Kes, kes! Orospu avratlar gibi fingirdeme. HR Benim herif de... Suyu grnce yataktan bir frlad. rlplak! Hah, hah, hah... Onu bir daha gremedim. Ne oldu, nereye gitti dersin? ZEYNO Grnmez ya, kaar ya! Bak, hi birisi grnyor mu? Sanki kyde bir tek erkek yok. Bir varm bir yokmu olmular kyn szmona erkekleri. Siz de bunlarn altna yatarsnz erkek deyi, yle mi? DNE ok kr, ok kr, benim erim yok ki. Benim erim yok ki altna yataym. Benim erim yok ki tarhana istesin. ok kr. Ya Zeynoca, erkee benzer bir erkek olsayd tou kyde biz de su altnda kalmazdk, elaleme rsvay olmazdk. imdi teki kyler bizi tefe koyacaklar, Karadalnn rdekleri, su altnda kalm dnekleri diye... yi ki, iyi ki kocam yok. Derdim yok... ZEYNO Desinler! Desinler de bizim erkeklerimiz suyun dibine batsn. Batmazlar! Batmazlaaar o utan140 141 rat oldu, baclar! Benim adm Zeynoysa eer, ben de bunca yln Kara Zeynoysam eerse, ben de stmadan zehirli stmadan can vermi drt ocuun anasysam eer, ben de kr ocaklara oturmu Zeynep isem eer, ite o orospu avratllarn ban da, avratlarnn ki gibi yaparm. Ben de Zeynoysam, (gsn yumruklar) ben tek bama, o eltikilerin, o itlerin o deyyuslarn... Bir daha bu kye ayak bassnlar onlar! DNE Basamazlar... ZEYNO Sazldere erkekleri! Erkekleri deil, hadmlar! Szm dpedz sizedir. yi dinleyin beni ki size neler deyim. Alaklar, szm hepinizedir! Solucan gibi srngenler, szm sizedir! Bire smkller, szm hepinizedir! Banz bacanzn arasna aln da eltikilerin stmze gnderdikleri suya bakn. Akan suda alak yznze bakn... unlara bakn hele! Bu kadar sylyorsun da bir ses karan var m? Bir, ne diyon Zeyno Bac, diyen var m? l gibi her birisi, l gibi. Amann kurbannz olaym, her biri birer mezar ta! una da bakn avratlar, u Krt Memed Aliye de bakn... Zbarm yatar. Le gibi imi de yatar. Amann avratlar, unun haline bakn! te bu da koca ukurovanm koca Toros dann birinci yiidi Memed Ali. te bu amur iinde yatan bir zamanlar adamd. Ekiyalar ba Memed Ali'ydi. On toe yl Toros dandan ku uurtmam, aalar korkusu, fkaralar smcas Memed Ali budur ite! Bu zbarm yatan adam Memed Alidir! Beendiniz mi avratlar? DNE Ne yapsn... Su altnda komular fkaray. ZEYNO Yat canm yat! Ky gl ettiler... Zbar da zbar! Yaknda gelip o avradn da elinden alacaklar, kasaba arsnda da oynatacaklar. kr da kr, kr da kr, gbek attracaklar. (Kendi gbek atma taklidi yapar.) kr da kr, kr da kr. Beendin mi, Memed Ali?

DNE kr da kr, kr da kr... (O da gbek atma taklidi yapar.) Beendin mi? .. ., u.vyu,ur. yumruklanyla kamaan gzlerini uuturur.) MEMED AL Baci, ne isdirsin benden? Ben sene ne etmiem kim? ZEYNO (fkelenmitir, azn bkerek onu taklit eder) Ne etmiem ben sene :baci... Ne edeceksin bana? Ne gelir ki elinden, avrat yrekli, sere yrekli? Sen on be yl byle mi ku uurtmadn ulu Toros dandan? Baci ne etmiem ben sene... Ala, ala bakalm, oca batasca Memed Ali. Kaz Memed Ali... rdek Memed Ali! Yz bakalm bu suyun iinde. Geber bakalm btn yaz bu suyun iinde. Banda da (bulutlar gibi sivrisinekler, canavarlar gibi yarar paralar insan... Baci ben sene ne etmiem! (Yakasndan tutar sarsar.) Btn yaz byle gl iinde mi kalacaz? Hi erkek kalmad m kyde, batasca? te bunu sormaa geldim sana. l msn sen, Memed Ali? u suyu kestirecek bir insan yok mu bu kyde, ite onu sormaya geldim. l msn, adam msn, sa msn, onu soruyorum! MEMED AL (ayaa kalkar. Yakas hala Zeyno'nun elindedir. Sendeler. Sanki uyku iindedir) Ben l-miem, toaci. ok lmiem. Ben erkek deilem. Ben Memed Ali deilem. Memed Ali lmie, baci. Memedo Ali almie tifengi, ldirem, aha toele bele ldirem Ok-i. ldirem Garadagi Mirtaza. ldirem bu kpekleri. Gene .karem dagima. Torosun dagima... Aga bir de-'gil kim! Aga bin tanem, Oki bin tane, Garadagi Mirtaza yz toin tanedir, baci. Hepsini ok ldrem. Aga ohtir. ohtir baci. ldir ldir bitmezkim aga. Deil mi, baci? Memed Ali akl garik olmi. Memed Ali akl gayrik he bir eye ermez. Ben hadim olmi-em, idi olmiem, Zeyno baci. Dnmem, d-nmiem, ok dnmem. Aga bin tene, iki toin tene. Hepisi nasil ldrr Memed Ali? ok gafam yor-miem, bir yolini bulamamiem, baci. Sen syle, baci, bene. Senin ok akl var. Senin rek oh igittir. Syle bene bir akil, ver bene bir akil. Ben tou aalarn hepisini nasl ederem? 142 143 bir ta gibi yanna ylgn der.) Yiidim, sana nasl bir akl vereyim... Aa yz bin tane, doru. Yeme kendini, kurban olduum kardam. Yeme... Aa o kadar ok ki, birini ldrsen, ardna ikisi kyor. Bilmem ki, kurban olduum kardam. Hi bilmem ki... MEMED AL Ben de toilmenem. (Ellerini aar.) Aha ne yaparem? Memed Ali yrek vaar. Memed Ali tfek vaar. Memed Ali Torosun dagim vaar. Ama aga ok var. Memed Alim akil az... DNE Get onlarn yanna, Memed Ali. Hepiniz bir olun da bir akl dnn. Benim kocam yok ki... yle deil mi, Zeyno? MEMED AL Dnecik hatun, isdemenem. Gitmenem onlarn yanina. Bu kyden he erkek yoimi. Bes, Zeyno baci erkeimiz...' ZEYNO (sahnenin ortasna kadar yrr. Dnmektedir. Durur. Birden Memed Aliye dner.) Kaymakama gitmeliyiz Memed Ali! Kydeki btn erkekleri kat nne. Hi kimse burada kalmayacak. Hasta sayr, oluk ocuk, at eek, "btn ky Kaymakama gidecek! DNE Haydiyin, haydiyin, ne duruyorsunuz? Kaymakama! Avratlaar, ocuklaar, Kaymakama! (Vurarak, donmu erkekleri kaldrmaa urar. Yava yava kalkarlar.) HR Ama Kaymakam Uzun Rahmetin konanda salalar sryormu. Gelir gelmez yemi paray, karn iyice imi. Tevfik Ali Beyin de kzn alyormu. eltikilerin gveyisi oluyormu... ZEYNO Nolursa olsun, gidelim. Halmz arzedelim. sterse eltikinin olu olsun kaymakam! Haydiyin, hazrlann avratlar... (Sahnenin dna seslenir.) Haydiyin avratlaar... Kasabaya baskn! HR Yediden yetmie... Delim yola... DNE te ben gidiyorum. Siz arkadan gelin. Ben abuk yryemem. yice amura bulanp da yola dn, olur mu? Bir gznz ldasn, bir de diiniz-ZEYNO Avratlaaar! Erkekler! Tekmil Sazldere ky! 144 ua: yamura, bir iyice amura bulann, haaa! Yatn amurun iine... Bebeleri de amura bu-laym haaa! (kmakta olan Hrye) Kz sslenmek yok!

(nce Dne Kar, sopas elinde, nnde kyller, uzaklarlar. Sonra Zeyno, arkasndan Hrce. Sonra da Memed Ali sendeleyerek uzaklar. Sahne kararr.) I. PERDE'nin sonu 145 BLM I (Resul E/endi Kaymakamlk odasnn nndedir. Dmelerini ilikler, sonra gzer, gene ilikler.) RESUL (elinde bir kitap vardr, ona bakar hep) Seni vereceim ona. Vermeliyim! Okusun efendim! Okusun da hanyay konyay rensin. eltik kanunu okunmadan imza baslmaz efendim. Okusun da mesuliyet nedir rensin. Bugn mutlaka syliyeceim ona. Mutlaka... leceimi, ipe ekileceimi bilsem syleyeceim. sterlerse beni para para etsinler. Etsinler de leimi kpeklere, kpeklere atsnlar! (Kapya vuracak gibi yapar, dmesini ilikler. Sonra gene aar, kulan verir.) Syliyeceim! sterlerse gzlerimi karsnlar. sterlerse... sterlerse evime bomba koysunlar. Bomba, bomba... sterlerse... (Gene ilikler. Gene kapya vurmak ister, vazgeer.) sterlerse... (Cesaretini toplar, abuk abuk dmesini ilikleyip ieriye bomba gibi dalar. Kaymakam onun haline hayretle bakmaktadr.) KAYMAKAM (Glerek) Buyurun, Resul Bey. Buyurun, bir ey mi var? RESUL Yok efendim... sterlerse... Bir ey yok efendim. Bir emriniz mi var? sterlerse... Bir emriniz var m sormaa geldim. Benim bir ylm kald, emekliliime. Biliyorsunuz, deil mi Kaymakam toey? Sizi olum kadar seviyorum. Yaa, benim bir olum var. stanbulda okuyor. Kaymakam olur belki. Deil mi? Hukukta okuyor... sterlerse... KAYMAKAM Resul Bey, dn Murtaza Aa geldi bana... RESUL Biliyorum efendim. On be ky... Su altnda... sterlerse... (Birden bire bir grlt gelir dardan. Resul Efendi elindeki kanunu uzatr.) sterlerse... Buyurun efendim. On be pare ky... Su... 147 lar. insan seser, oagrmuuT.j KAYMAKAM Bu grlt de ne, Resul Bey? (kisi de durur dinlerler. Zeynonun sesi ykselir.) Ne oabilir? Resul Bey, darda bir eyler oluyor. (Gittike telalanmaktadr.) ZEYNO (sesi boyuna yaklamaktadr.) Bakn, bakn Muhammet mmetleri, bakn halimize, ne haldeyiz. Grn bizi. Kele Murtaza, Okuzade Ali paa krd bizim belimize. Hkmetten toir olaraktan neler getirdiler bamza. A kattlar amza. nsan olana tou zulm yakr m? Syleyin, hi yakr m? On be de pare ky su altnda koyulur mu hi? Bakn halimize. Kaymakam da baksn, hkmet de baksn. Ba kumandan da baksn. Baksnlar da o ta yrecik-lerine insanlk dolsun. Azck, azck... MEMED AL Baci dorgi sylir. Baci dorgi sylir. Aha, aha beyle etti... (Kaymakam pencereden bakmakta, ikide bir dnp Resul Efendiye bir eyler sormaktadr. Resul Efendinin yz gler. O da sevinle ona konumaktadr.) RESUL Geldiler! Geldiler! ok kr geldiler de... (Kaymakam onun sevincine armtr. Resul Efendi sahnede her eyi unutarak dolar, ellerini uutu-rarak. Tam bu srada da bata Zeyno Kan, arkasnda kyller ieri girerler. Zeyno erkekleri iterek nlerine gemitir, kapdan girerken. Kaymakam onlar grnce pencereden ayrlp yanlarna gelir, sonra dner, masasna oturur.) KAYMAKAM (yar alayc) Bir derdiniz mi var? DURSUN Var Kaymakam Bey. Ben Sazldere muhtarym. ZEYNO Bana da Sazldereden Zeyno derler. Bu da Memed Ali, eski ekiyalar ba Krt Memed Ali. DURSUN Su altnda kaldk, Kaymakam. Karadalo-luyla, Okuolu bizi su altnda brakt. Pamuklarmz, ekinlerimiz, kymz su altnda kald. Her yl 148 uoye yaparlar ya, bu yl beterin beteri. Kymz sel bast. KAYMAKAM Yaa, yle mi?

DURSUN Kyn iine kadar eltik ektiler. Bu yaz bu kyde yaanlmaz. Hepimiz stmadan krlacaz. Gbee kadar su. Billah su. te bak, tm kyl geldik ki gresin halimizi. KAYMAKAM Sebep ne imi? Niin brakmlar kyleri su altnda? DURSUN Ruhsat almak iin kyleri yok sayyorlar. Yoksa kanun izin vermiyor. Senin imza ettiin krokide kyler yok. Halbuki, ite gryorsun, kyler var. Bak, bak, ite pencereden bak. On be pare amurlu ky. Geldik huzuruna. Bu yaz bir sivrisinek olacak... Kemikli. Nah bu parmam kadar... Kemikli. KAYMAKAM Yaa, yle mi? Demek beni kandrdlar? ZEYNO (barr) Orasn Allah bilir, sen mi onlar kandrdn, onlar m seni kandrdlar. KAYMAKAM Yaa, yle mi ? MEMED AL Baci dorgi sylir. KAYMAKAM Yaa, yle mi? ZEYNO (gittike fkelenmektedir, birden patlar) Yaa yle mi? Yaa yle mi? Sen de hi bir ey bilmiyorsun, bire olum! Sen, sen, sen... Nesin sen? (Onu taklit eder.) Yaa, yle mi, yaa yle mi? Yok, yle deil! Hi yle olur mu? (Kaymakam ona hayretle bakmaktadr. Zeyno bundan iyice alnmtr, alayc aalatn bir davranla onu bir zaman szdkten sonra fkesini kusar.) ZEYNO Ne durmu da szyorsun yle, yavru? Karnda ay oynatmyorlar. Bu amurlara m bakyorsun, o da senin gzel marifetin. Yaa, yle mi? yle ite. Bak, bak iyice, gzlerini falta gibi aaraktan bir iyicene bak bakalm! Sizin gibi Osmanllarn marifeti bu. Osmanldan dost olmaz, uyuz itten post olmaz. Yaa yle mi? yle ya! Sen nereden duydun rendin de gelip marifetini burada gsterdin? Kyn iine de hi eltik ekilir miymi? nsan da bu hale koyulur muymu? Bu da senin icadn, yavru. 149 I ! m? Sen de hi iflah olacak msn? Bu kadar vebal boynundayken sen hi onacak msn? Bak unlarm haline. Sen diyormuun ki Murtaza, sen diyormuun ki Oku Paa, eltik vatandr, diyormuun. Adanada gbek atan karlarn iinde yle demiin gavurlara. Sen demiin madem ki eltik vatandr, kyn iine, evlerin iine de ekilecek, diyormuun, hi Allahtan korkmadan, hemi de genliinden utanmadan! Bak, bak, bak, unlara. (Kalabalktan bir grlt kopar.) Bak hele, iyi bak, grdn m? (Kalabalk barmaa balar: 'kansz kaymakam...') Duydun mu, duydun mu sylediklerini? u "boyuna bak, devrilesi, yerin dibine gecesi, u yakkl boyuna da bak. Hi Allahtan korkup kuldan utanmadn m? HALK (dardan koro halinde) Kuldan utanmadn m? ZEYNO Sen yeter ki iste, sana Tevik Alinin kzndan gzel mi bulunmaz? Bir kz iin bu kadar insan amura bulanr m? HALK amura bulanr m? ZEYNO Bir apartman almlar yedi katl. stanbulun gbeinde bir apartman alm sana eltikiler. u fakir fkarann ocuklarnn ahi seni iflah eder mi? HALK Seni iflah eder mi? (Kaymakam pencereden uzaklamak ister, Zeyno yakasndan tutmutur.) ZEYNO Duuur, kama! te sen, ite millet. Yz bin pangunot vermiler sana. Sen de onlara milletin kann verdin. Adam milletini yz bine satar m? Yz bin lira batsn? Bir ocuun kara gzlerini deer mi yz bin? Bir milyon, on milyon?... HALK Kara gzlerini, kara gzlerini... ZEYNO te millet, ite sen. Grdn ya halimizi... HALK Grdn ya halimizi. Biz de vatanz. ZEYNO Biz de vatanz. Bak, bak halimize. Bakmazsan bize, biz de bineriz tirene... HALK - Kara tirene. Dorucana ba kumandana. ZEYNO Ben de varnca ba kumandann yanna, eeey, ba kumandan, derim, al ite kyln, al ite askeri150 Beni kandrdlar, Resul Bey. Hepiniz , ~-.,~ ^.uiici-. ite ooyle kan revan ettiler. te byle toza, amura buladlar. Al ite, al ite, al ite askerini! (Zeyno Kar Kaymakam hzla gsnden iter, koarak sahneden kar. Arkasndan da teki kyller. Bu arada Memed Ali boyuna, Zeynonun her cmlesinin ardndan 'Baci dorgi sylir, baci dorgi sylir', demitir.)

HALK Al ite, al ite, al ite! Al ite askerini! (Kaymakam yorgun bitkin masasna ker, ban iki eli arasna alr, yle kalr. Ban kaldrnca karsnda Resul Efendiyi grr. Ona bir imdat istermiesine bakar.) KAYMAKAM -kandrdnz. RESUL Haa efendim, haa efendim. Ben sizi olum gibi sevdim. Sizi kandrdlar efendim. KAYMAKAM O kadn kim? O kadndan ok utandm, Resul Bey. Yerin dibine getim. Beni rvet ald biliyorlar, yle mi? Hem de ne kadar ok rvet... RESUL Evet efendim. Gnlerdir btn kasaba alkanyor. KAYMAKAM Bir de Tevfik Ali beyin kz... RESUL Gzel kz, Allah balasn. stanbulda okuyor. Halk hemen yaktrr, efendim. Her zaman byle olur. KAYMAKAM imdi hemen, hemen imdi Sazldere ky sahasnn, bir de su altnda kalan kylere yakn tekmil sahalarn suyunu keseceim! RESUL Kaymakam Bey! Beyefendi olum... KAYMAKAM Keseceim! (Telefonu alr, manyatolu telefonun kolunu evirir.) Alo, alo... Olum, kumandan beyi ver. Haa, evet? Yzbam, siz misiniz? Yzbam, emir verin, Murtaza Aann ve Okuolunun sahalarnn hemen suyu kesilsin. Ne yapmlar, ne yapmlar? Kyller bentleri mi ykmlar? Balarnda da o kadn m?... yi. Yaasn! Mthi bir kadn, bu. Bentlerin bana bir manga gnderin. Bir damla su 151 sun!.. Ne yaparlarsa yapsnlar! Jjemejs suyer su m-tnda kalsayd, bu yl binlerce insan... Her yl bin ocuk... Olur mu canm! Teekkr ederim. Kurusun, mahvolsunlar! (Telefonu kapatr, Resul Efendiye dner.) Gsteririm onlara, Resul Bey. RESUL Mesuliyet, efendim... KAYMAKAM Vay sahtekar kpekler vay! Her birisi de melek... RESUL Sular keserseniz, sizi, efendim... KAYMAKAM Vay vicdanszlar vay! Demek bunlar kan yiyip, insan kan yiyip, insan kan iiyorlar... RESUL Hakk aliniz var ama, efendim, sizi... KAYMAKAM Bunlar dpedz katil! Cani. Her birisi yz, be yz insann katili. Ben onlara... RESUL (tela iinde kvranr, etrafnda dner) Ama efendim, mesuliyet... Olmaz, kesemezsiniz. Sizi mahvederler. Ruhsat verdiniz. Rica ederim... Yolu yordam... Deil mi, evladm? Heyecan yok. Heyecansz dnelim. Kurutma emrini geriye aln. Rica, rica ederim. Benim dnyada en kymetli varlm sizsiniz, evladm. Hata yapmayalm. Ben sizin trnanza ta desin istemem... KAYMAKAM Vay yamyamlar vay! Vay solucanlar vay! (O srada Murtaza Aayla Okuolu yldrm gibi ieriye girerler. Hemen gider koltuklara kerler. Burunlarndan solumaktadrlar). KAYMAKAM (onlara fkeli bir bak frlatr) Vay ylanlar vay, vay tarla fareleri vay! (Birden onlara doru uzanr) Kalkn oradan! Kalkn da yle karma... Buras kahve deil. Kalkn ayaa diyorum size, duymuyor musunuz be? (Sklm pklm ayaa kalkarlar, glmekle dalkavukluk aras bir yz taknrlar, yar istihza, yan korku) KAYMAKAM Ne istiyorsunuz, syleyin? 152 ., -^ usuin, lki gzmn iei... KAYMAKAM Rica ederim kendinize gelin. Kaymakamlk dairesinde olduunuzu unutmayn. MURTAZA (biraz toparlanr, dmelerini ilikler) Yavrum, kara gzl yiidim, sana aslanm dedik, kardeimiz dedik... KAYMAKAM (fke iinde) Ne istiyorsunuz? MURTAZA Yavrum, alemlerin yak yiidim, bizim sular kesiyorsun. Hi zaman deil. eltik yeni ekildi daha. Bir gn bile susuz kalrsa kurur. Emir ver de, gzel evladm, braksnlar. Kyl gelmi, banda o orospu Zeyno, yedi dvelin orospusu... Gelmi de btn bentleri yerle bir etmiler. Sen de bentlerin bana ' candarma dikmi, bentleri yaptrmyormusun. Kyma bize byle. Ben dedim ki Kaymakam olumuzun bu felaketten haberi olamaz. Byle bir cinayeti ileyemez. eltiklerin suyunu

kesip milyonlarca liralk milli mahsul yok edemez... KAYMAKAM Bu kadar m? MURTAZA Evet efendim, evet yiidim, diyeceim bu kadarlk. Saol, varol, iki gzmn iei... KAYMAKAM eltiklerin suyu braklmayacak. MURTAZA Yapma yavrum, etme eyleme! Beni krma. Sana herkes beatnik dedi, o sopa yemi bir kuaktr dedi... Sopa yemi kuaklara gvenlik olmaz, sen ona gvenme Murtaza, dediler. Ben onlara dedim ki Kaymakam benim iki gzmn ieini yesin, canm, malm, avradm da, her eyimi de ona gvenirim. Varsn isterse bin sopa yemi kuak olsun. Bahse tututuk... Benim yzm kara karma, beni mahcup eyleme u itlere, u zalimlere kars... u mtegallibeye kar beni rezil etme... OKUOLU Aynen byle dedi, rezil olacak fkara. Size bu kadar gvensin de, fazla sevsin de... Sizin iin neler neler, ne istikballer dnsn de... (Murtazaya bir iaret akar) MURTAZA Ben olumu severim, ne istikballer dnrm! Hemi de apak petek bal dnrm. Is-tanbulun gbeinde yedi katl apartman dnrm. 153 YUZ pr ma. uujuuuuu. yok... KAYMAKAM (birden ok sakin, ac ac glerek) imdi de rvet mi teklif ediyorsunuz? MURTAZA (onun yumuaklndan cesaret alarak) Rvet deil ki, gzmn oul! Rvet deil ki bu. Hediye, hediye. stikbali bu... stikbali olmayan insan bo kovana benzer. Yaa, yavru... Brak u suyu. (Sevinir, gler, umutlanmtr) Ben buraya gelirken, aalara dedim ki ben bemen imdi oluma gider, iki dakikada suyu braktrr gelirim, dedim. te dediim de oldu, deil mi? KAYMAKAM (sert) Aldanmsnz Murtaza Aa. Su hi bir zaman braklmayacak. OKUOLU Braklmal. Mecburi braklmal. Milli mahsul... erefli mahsul... MURTAZA Ben dedim ki onlara... Olum, yavrum benim szmden hi kmaz, dedim. Onlara dedim ki, u Topaln olu var ya, Topal? Fkara, ekmeksiz birinin oluydu. Murtaza emmisi onu sevdi, ona gzmn ieisin olum dedi, o da soluu vekillik san-dalyasnda ald. Senin gibi asl, kahraman, gz pek yiidi neden vekil etmesin ve de bavekil etmesin? Tm ukurova bizim elimizde deil mi? Fabrikalar, pamuk tarlalar, eltik sahalar, ve de petrol, bizim elimizde deil mi? Ve koskocaman, dne cihangiri, gkte atomu, yer altnda denizleralts yzen Amerikan milleti, yce vatan biz ilen deil mi? Brak suyu olum. KAYMAKAM Brakmam. MURTAZA Ruhsatiyeyi sen imza ettin. KAYMAKAM Kyler su altnda kalsn m dedim? OKUOLU yle dedin ya, iinde yazl. KAYMAKAM mzam geri alyorum. Siz beni aldattnz. OKUOLU Alamazsn! MURTAZA (ona dner, karma der gibi iaret eder. Yumuak) Sen imza ettin, yavrum. Tkrdn yalamak yiitlikte var m? Brak suyu... KAYMAKAM Brakmam. 154 _,____,~ vcsui oursun. Kuruyan eltii sana detirim. Sen imza ettin! (Tevfik Ali bey al al moru mor, ter iinde ieriye dalar. aknlkla ayaktakilere bakar, hemen ii anlar.) TEVFK AL Kanunen ruhsat verilmi, eltiin suyunu kesmek, resen kesmek, keseni ahsen mesul klar. Birka milyon verebilir misiniz, efendim? Yanl hareket ediyorsunuz, brakn suyu. Mecbursunuz. Suyunu kestiiniz sahalarda on be milyon Trk liras servet yatyor... KAYMAKAM On be ky de su iinde yatyor. I /TEVFK AL Bizim eltik sahalarmzda hi bir ky yok. Bir tek ky bile yok. OKUOLU Bir tek ev bile yok! Bir tek insan bile yok bizim sahalarmzn iinde. MURTAZA Bir tek ku bile umaz bizim tarlalarmzn stnden, deil insan... KAYMAKAM Ya o amur iindeki insanlar, ya Sazldere kylleri?

MURTAZA O orospu Zeyno histeriklidir. Byk orospudur. Yedi duval onun stnden gemitir. Tam altm yldr Sazldere ky yok orada. Evleri olan da meskun olmayan... /TEVFK AL Yani iinde insan bulunmayan ky meskun saylmaz. Yani ky saylmaz. KAYMAKAM (Resule yardm istercesine bakar) Saz-, ldereye kefe gideriz. Eer meskun deilse ky, suyunuzu brakrm. MURTAZA O zamana kadar eltiim kurursa mesuliyeti kime... Behey zibidi, be milyonu sen nasl dersin? Behey a it, sen beni tanyor musun? Bir kurun elli kuru, anladn m, zibidi? Bir kurunun fiyat tam elli Trk kuruu. Ben senin gibi zibidilere tarla m kuruttururum? u iki parmam gzne sokunca, iki gzn prtletirim. Basnca bacana ikiye ayrrm. Sen beni bilmiyorsun. Alttan aldk, evlat yavru dedik, barmza bastk... Seni zibidi olan seni, seni beatnik seni! Seni bin sopa yemi, ezilmi kuan seni... 155 OKUOLU Seni rveti seni... MURTAZA Seni elli kuruluk seni... Seni... KAYMAKAM (masasndan ok gibi ileri frlar, karlarna dikilir) Defolun, defolun! (Karmakark olmulardr. Bu reaksiyonu hi beklememilerdir, bu yumuak adamdan. Kaymakam onlarn stne yrdke, onlar arkaya arkaya, kapya doru ekilirler) KAYMAKAM Defolun, defolun! Defolun! (Murtazann aya kapdan karken halya taklr, arka st der. Hemen kalkar kaar) Defolun, defolun, defolun! (Sahne kararr.) , j. vuui. sannenin nne gelir) TELLAL Kt kt, iler kt. Grdnz m olan? Fena fena. Korkuyorum. Bana iler at ocukcaz. Onunla hallacn pamukla oynad gibi oynayacaklar. Suusss, duymasnlar... Aalar iyice fkelendiler. Onlar 'bir fkelenmeye grsnler, yapmayacaklar yoktur. Siz mi korursunuz beni? Bakn hele, size inanacak gz var m bende? Ben aalarmdan amam. Size gvenemem. Kusura kalmayn... Yeni gnl diyor ki u oyuna gir. yle bir tutuyorum ki kendimi! (Ben kendimi krk kat zincirle bir balamm ki, istesem de oyuna balklamasna giremem. Viran olas hanede evld yal var. Bu sz ok duydunuz deil mi? Herkesin viran olas hanesinde de... Ne yaparsn karde, viran olas haneler bamza bela. Kaymakam m, onun viran olas hanesi yok ki. Ama ite o sard bana belay. Mahvoldu. stikbali yand gitti kl oldu. Yenecekler, ezim ezim ezecekler fkaray. Muma evirecekler onu. Onu yle bir kaymakam yapacaklar ki, yedi slalesine bir mr tvbe edecek. .Durmadan durmadan bir mr tvbe edecek. Kaymakam gibi kaymakam olacak o. Grlm deil, efendim, byle kaymakam! Ne demek? Kaymakam dediin hi aalarna kar kar m? Behey nankr adam... Behey fkara, saf ocukcaz. nsanlardan toir imdat bekliyor. Bilmez ki umduu dalara oktan kar yamtr. Bilmez ki su altnda kalm kylerde ne oyunlar dnecektir, o yetiene kadar. Brakn u Kaymakam, kendi den alamaz. Bundan sonra onu toen bile kurtaramam. (Sahneden kar) 156 157 II (Memed Alinin stnde yatt ardan alt. Ky su iinde deildir artk. Kyllerin alvarlarndaki amurlar kurumutur. Okuolu, Murtaza Aa ayakta, kyllerin bir ksm ayakta, bir ksm ardan peykelerine, talarn stne oturmulardr. Okuolu gene ayn klkta, elinde krbac izmelerini dvmektedir. Murtaza Aa ellerini kavuturmutur, dnmektedir. Yz baz yalvarr, baz tehdit eder bir yzdr.) BR KYL Stmadan krlacaz bu yaz... BR BAKA KYL Su iinde alt ay! Buna can m dayanr? Bir de sivrisinek.. BAKA KYL Bulut gibi gelirler, kerler stmze... BAKA KYL Kzl kana keser hep elimiz ayamz... ZEYNO nsanlardan getik, kzler, inekler, atlar, eekler, tekmil yaratk kan iinde, kalr. Hayvanlar balarn alrlar da baka kylere kaarlar. Allahtan korkun. Olmaz olmaz...

MEMED AL Baci dorgi sylir. oook dorgi sylir. Ba-ci mizrah gibi laf sylir. MURTAZA (fke iinde kyllerin stne yrr) Bana bakn, bana bakn ulan! Kaymakam dedi ki eltik milli bir mahsuldr, erefli bir mahsuldr... OKUOLU Stma olacak, sinek olacak... MURTAZA Uratizma olacak... Madem ki erefli bir mahsuldr. OKUOLU Madem ki milli mahsuldr, mecburen olacak... HURTAZA Mecburen! Anladnz m? Tam byle dedi Kaymakam olumuz. BR KYL Biz de lrz. Hepimiz krlrz... MURTAZA ftira etme... KYL lrz... Biz lrz.. MURTAZA Ulan iftira etme dedim sana! Bu asil millete... >KUOLU Asil, yksek milletimize... tURTAZA Trk lmez! Trk lmez! 159 ZEYNO Bakn hele unlarn ettiine! Bakc, nee ua-km! Trk lmezmi! Bakn hele bakn u alaklara! Ya u her gn sinek gibi lenler kim? Trk deil mi? MURTAZA (bir an ne yapacan bilmez, sonra byk bir heyecanla Hitler gibi kolunu uzatr) Tanr Trk korusun! OKUOLU (daha hzl bararak) Tanr Trk korusun! ZEYNO Tanr Trk sizin errinizden korusun. MEMED AL Baci dorgi sylir. MURTAZA Bizim imdiye kadar eltiimizi kurutan bir babayiit kt m? OKUOLU . kt m? MURTAZA Allahasmarladk. imdi izninizi aldk. Sa olun, var olun. ZEYNO Gidin gidin. Gidin bakalm. Siz gidin, ben de arkanzdan geliyorum. Ben de Ankaraya, ta Ankaraya gidiyorum. te ben de size bu fakir fkarann ocuunu ldrtmeyeceim! MURTAZA Git anam git, git anam git! Milli servetlen oynamak hi iyi deildir. Sonracma cunhali dersin. { OKUOLU Hkmetle oynama, hanm kardeim! 1 Aman aman, bana ne geleceini biliyor musun? ZEYNO Siz oynamayn hkmetten. Hemi de milletlen... OKUOLU Hkmet bizimdir. MURTAZA Biz hkmetin babas oluruz. Baa kamazsn. ZEYNO Hkmet sizseniz, biz de ayaa kalkarz. Siz bilirsiniz, biz yz bin... Be milyon. Ben bu ky bu yaz su altnda koydurmayacam! MEMED AL Baci dorgi sylir... OKUOLU Sen sus! Sen neyine gveniyorsun, Krt olu? Eski tfeine mi? MURTAZA Senin dalarda adam ldrdn gnler geti. Memo Aa... OKUOLU Al tfeini gene eline de gr gnn! MURTAZA Sen de sus, Zeyno Bac. Sus da kimse duy-J masn. Hkmete ba kaldrr m adam? Duyarlarsa 160 ____ * w ^uuc uyum. OKUOLU Genliine yazk olur bac. Osman... (tede hep yere bakan, elindeki ple hep topra kartran st ba yrtk birisi vardr. Hemen ayaa frlar, karlarnda hazr olup durur.) OSMAN Buyur komutanm... OKUOLU Bu kyden evini alp imdi kacaksn. Hemen imdi. Ev bana kyden kma paras olaraktan sana yz lira veriyorum. Tamam m? OSMAN Ba stne komutanm. Hemen imdi evimi alr giderim. OKUOLU Bir iki ... yz. MURTAZA Gle gle harca. (Sahnedekere abuk abuk para datrlar. Onlar ekilir giderler. Yalnz Zeynoyla Memed Ali kalr. Yar karanlk olur sahne. Sahnenin arkasndan sesler gelir.)_ OKUOLU Kel Veli, al sana, bir iki . yz. Gle gle. Hemen imdi... MURTAZA Deli Yusuf, bir iki . yz. Dana gzm

grmesin. Hemen evini al... OKUOLU Klsz Ali, bir iki . yz. Hayrn gr. Bir dakka daha durma. (Seslen uzaklar. Zeynoyla Memed Ali konuurlar) ZEYNO Ky boaltyorlar. Kaymakam zorlu gelmi demek M... Deminki szleri hep bizi korkutmak iinmi! Vay kurnaz domuzlar vay! Dkyorlar paray... Kimse kalmayacak kyde... Fkara Kaymakam suyu kesti ya, ky bo gsterip Kel Kaymakama yaptklarn buna da yapacaklar. Ne de gencecik, ne de tertemiz yz vard, yle deil mi, Memo? MEMED AL Dorgidir, baci... ZEYNO Yarn br gn keif gelecek. Gelecek bakacaklar ki ky bombo. Perian edecekler ocuu... 161 lerine yerletirerek.) OKUOLU te dediim oldu, baci. stediin tou deil miydi? Haa, sizi unuttuk. Murtaza, Memed Aliye yz lira. MEMED AlL (telal bir gz atar Zeynoya, sonra gene ayn telala) stemenem. Ben kymden kmenem. Burada lrem. Sinek varsmdir yemi olsin beni. kmenem... MURTAZA (glerek) Demek az buldun, Memed Ali efendi? Zarar yok. Drt yz verelim sana... MEMED AL stemenem. OKUOLU Be yz ver Murtaza, be yz olsun. Memed Alinin ok ihtiyac var. Dokuz ocukla... MEMED AL stemenem. MURTAZA Alt yz... OKUOLU Zora koma adam, Memed Ali. Haydi bin olsun. Bin, bin! MEMED AL bin tane de Trkm resi versen siz bene, bendeji gene de istemez. Kymden de kma-zem. MURTAZA attk. attk ite! Bela geliyorum demez |)(| ki! Ulan sen bama bela msn ulan? Ocam batrma. Ocan batar ha! Zeyno Hatun, elini ayan peyim, u deli Krde bir ey syle de kyden ksn... OKUOLU Syle Hanm, akln bana alsn. Sonu felaket olacak, bizim iin deil, onun iin... (Bir sre susarlar. Memed Ali ne diyecek diye Zeyno-nun gzlerinin iine bakar. Sonra patlar.) MEMED AL (onlara doru devcene bir iki adm atar) le Mirtazem Aasi, le sen bendeji teldit mi idersin? le it oglisi, ben senin bacamden duterim, he bele, he bele bele, iki pere ederim. Yri, yrri! Defolmitir, kpek oglisi. Aydi aydi, siktirolmitir! (zerlerine yrr, onlar ekilmee balarlar.) OKUOLU Ama bunu unutma. Unutma ha... 162 M Az sonra bana ne gelecek, onu dn. Ben Murtazaysam... Gvenme ekyalna! MEMED AL Defolmitir! Def, def! Siktirolmitir. Benim canim sami, yok km bu kyden. Benim ls kma bu kyden. Defolmitir, hayvan oglisi hayvan... (tekiler sahneden kar, kaarlar. Uzaktan Okuo-lu barr.) OKUOLU Hanm, bari sen gel. Bana bela gelmesin. Be yz lira ayrdm sana da. Buyur kasabaya gidelim... MURTAZA Hatun gel... MEMED AL Defolmitir! Daha goniir kpek oglisi! Daha... imdi gelerem yanina, seni pere pere ede-rem. Siktirolmitirl ZEYNO (Memed Aliye doru yaklar) Memed Alim, kardam, az sonra burada o itlerin adamlar bizi keklik gibi avlayacaklar. ldrecekler seni. ok da para verdiler. stersen daha da verirler. Ne kadar istersen verirler. Haydi gidelim. Yaylaya gideriz biz de... MEMED AL ...... ZEYNO Senin dokuz yetimine kim bakar sonra? MEMED AL ...... ZEYNO Bunlar zalimdir. ldrdkleri adamn hesab kitab yok. De gidelim... MEDED AL ...... ZEYNO Ne dondun kaldn yle? Doru deil miyim, Memed Alim? Sylesene kardam. Gideceksek hemen gidelim. Burada ok durmayalm. imdi gelirler. imdi hemen gelip kurunlamaa balarlar bizi...

MEMED AL ...... ZEYNO Elin elinde bymesin ocuklarn... Yetimlik kt, yetimlik lmden beter. Sen de yetim kaldn, yetimlik belasn senden iyi kimsecikler bilmez. Yetim koyma gl yzl ocuklarn. k kyden. Ne oldu sana, bire ulan? Ta kesilmisin, Nedir bu hal? (Memed Ali fkeyle kmldar, ama susar) ZEYNO Aa bin tane, sen bir tanesin, Memed Alim... R.\ 163 , MEMED AL Baci susmikim. Ayan perim toaci, sen susmikim. ZEYNO Haydi kmadn kyden diyelim. Haydi, imdi geldiklerinde seni ldremediler diyelim. Btn yaz bu eltik tarlalar iinde, bu bataklk ortasnda stmadan lrsnz. oluk ocuk hepiniz lrsnz! MEMED AL Baci susmikim! Baci, sene gurban oli-rem, sen susmikim... ZEYNO Memed Alim, bunlarla hi baa klmaz. Ne Kaymakam kabilir, ne hkmet, ne de Ankarada-ki (bakumandan. Hi kimse. Bunlarn eli kolu uzun, ta Amerikana kadar. Erneciklerin, ldn, srndn boa gider. Onlar adama, bir parmak kadar ocua, bu Kaymakama eltik kurutturmazlar... MEMED AL Baci, susmikim. reyim yanir gaymuga-ma. Eyi ocukmidit o gaymugam! Ayp lecek. Bili-rem, dorgi sylirsin. ok dorgi sylirsin, baci. Gay-mugame garim ok ayp lecek. Diyecekmikim bu kylerde he adam yoimi. Beni satmiler diyece-mi gaymugam... ZEYNO imdi stmze yz itini gnderir, eli silahl. Nasl onlarla bir bana drsn, Memed Alim, gar- | dam. Haydi diyelim, onunu ldrdn, yirmisini ldrdn. Seni alrlar hapse gtrrler. stelik de o Kaymakamn candarmalar... Gene ky bo kalmaz m? Kalmayacak m? MEMED AL (ellerini rpar, deliye dnmtr, fkeyle barr) Baci, sen dorgi dorgi syler, ama susmikim! Benim hi foir arem galmamitir... (Sahneden koarak kar. Zeyno arkasndan baka kalr. Hi kprdamadan onun gittii yere bakar, arkas sahneye dnk. Iklar bu arada ar ar azalmaktadr, ama ortalk kararmaz. Bu srada Memed Ali elinde ok gzel bir filinta, st ba fiekliklerle deli olarak sahneye girer.) ZEYNO Memed Ali! Memed Alim... MEMED AL Baci, susmikim. Bage arem yokdirkim benem. Yazkdir gaymugama. ok genmidir o. Aya-en perem, susmikim... 164 ..,, .# ,>m,ou. ua zeynoya dner, aaca belini dayar oturur. Tfeini de kucana alr. Zeyno ona bir bakar, iki bakar, bir adm gider, sonra dnr. Bir Memed Aliye bakar, bir ssz kye. Sonra ar ar sahneden ekilir gider. Sahne gittike kararr, bir lolua brnmken, Zeyno da elinde bir filinta, st ba fiekliklerle zrh gibi gelir sahneye. Memed Ali hi belli etmeden gz altndan ona bakar, yznde memnunluk belirir. Zeyno da gider arkasn dner Memed Aliye, belini ardan teki aacna dayar, yann da aynen Memed Ali gibi seyircilere dner. Tfei elinde, tfein kunda toprakta, oturur bekler. Birden tfek atlr. Memed Ali byk bir ustalkla her yana kurun yetitirir, kendini ordan oraya ata ata, hem kurun yetitirir, hem kendini korur. Zeyno da ate eder. Yerini tutmutur.) MEMED AL (yere der) Yandm ane, yandim ane... ZEYNO Memed Alim, kardam! (Memed Aliye doru atlr.) 165 BLM: HI (Gene Sazldere ky ve Memed Alinin yatt ardan alt. Kaymakam, Ziraat memuru, Okuolu, Murtaza Aa, Tevfik Ali Bey, Resul Efendi, Candar-ma Komutan Yzba, birka candarma, Patr Patr) TEVFK AL Candarma efendi kardeim, gidin ev ev bakn. Kyde bir tek kii kalmsa, bir tek kii, bu ky sakin demektir. MURTAZA Bir tek vatanda varsa bu kyn ierisinde Kaymakam beyefendi olumuz bizi ipe eksin. Yoook, bir tek kii yoksa, o zaman ok rica ederim yksek ahsiyatlndan, suyumuzu ne demee kesmitir? (Bir candarma girer. Dize kadar amur iinde kalmtr.)

CANDARMA Gney yanndaki btn evlere baktm. Hi bir canl yok, uyuz bir kediden baka. Yar beline kadar amura saplanm miyavlayp duruyor. OKUOLU Candarma efendi evladm, dayanamam dayanamam! Git getir kediyi. Kedi mahluka tnn bu halini yreim gtrmez. Git getir kediyi... TEVFK AL Okuolu bey bu feci hallere dayanamaz! Biz stiklal cephesini tutarken byle bir kedi bacandan yaralanm... stmzden kurun vzr vzr geerken, insanlar can ekiirken, kan iinde bir kedi... OKUOLU Sonra, sonra? TEVFK AL te bu Oku bey siperden atlad da yarallar iindeki kanl kediyi kucana alp sipere getirdi. Oku bey kediye dayanamaz... OKUOLU Dayanamam! Rica ederim candarma efendi olum, nerdeyse bul getir. amur iine saplanm... Romatizma olur! MURTAZA Romatizma bela hastalktr. Allah kul olann bana, kedi bana vermesin! (Kaymakama bakar, ona laf atar) Milli mahsuln, eltiin, vatann 167 kymetini bilmeyenler, o vatann kedisinin kymetini ne bilirler! Da gibi Murtaza aalarnn ona yapt iyilii bilmeyen nankrler, aalarn, beylerin bu vatann asl kymetlerinin kymetini bilmeyen cahiller, kedisinin kymetini mi bilecekler?... CANDARMA KOMUTANI Evladm... CANDARMA Buyur Komutanm. CANDARMA KOMUTANI Syletme unlar. Git getir kediyi. OKUOLU (candarma komutanna yaklar) Kediden dolay teekkr ederim, beyefendi. Kedi sevmeyen hi bir mahlukat sevemez. Ve de ocuklarn, vatanlarn sevemezler. Ve de Allahlarm sevemezler. Bu millete cmle ktlkler kedi sevmeyenlerden gelmitir... MURTAZA Zeyno kar kedi sevmez... (Bir candarma daha girer. Resul efendi ona doru koar) RESUL Hi kimse yok mu? CANDARMA (gelir, yzbann nnde selama durur, tekmilini verir) Kyn bat yakasnda on be evi teker teker, samanlklarna kadar gezdim. Hi kimse yok. MURTAZA (sevinle, istihzayla) yi kakaydn, iyi. Burada insann hayat mevzulu bahistir. Gen bir adamn... Ve de bu gen adamn istikbals snecek, kyde hi bir adam bulunmazsa. ki milyon, be milyon da tazminattk verecek. (Sevin iinde oradan oraya, oradan oraya gider gelir, az kulaklarna varr) yi baktn m? Bir kedi de mi yok? Bir ku da m umaz kyn zerinden? (Baka bir candarma gelir. Kaymakam ona umutla bakar) CANDARMA Yirmi tane ev dolatm, bir tek canlya rastlamadm. (Kaymakam basm indirir. Resul efendi ona acyarak bakar. Patr Patr 'Allah Allah, Allah Allah, sen yardm et' diyerek sahnede dolar durur. Her can168 f darma geliinde durur, candarmaya bakar, candarma 'hi kimse yok' deyince, 'Allah Allah sen byksn' diye sevin iinde dolamaa balar). TEVFK AL Gen, tecrbesiz kiiler, artlara, koullara uymazlarsa, kafalarnn dikine giderlerse, her zaman balarna belay alrlar. Bir mr boyunca si-linmiyecek lekelerle lekelenirler. imdi milyonluk bir tazminat bir maala nasl der gen bir adam? Acyorum efendim. Byklerini de dinlemezler, aabeylerini de dinlemezler bu gen adamlar, ve istikballerini mahvederler iki dakikalk aldanmayla... MURTAZA Nankrlk ederler. Sinek yerimi kylleri! Sinek paralam kylleri! eltik olmadan paralamaz myd? Sinei biz mi yarattk, bire arkada? Syleyin arkadalar, biz sinekler padiah myk? Kanun yapmlar! Onlar kanunlarna saygda bulunmazlar, ezerler vatan ocuklarn. Kylleri, o cahil, o a, o smsk kylleri kayrrlar. Bu vatann koruyucular aalara dman olurlar. Halbuysam ki Trkln kurtarcs ulu Bozkurtun peine dp de Trk milletini kurtaran benim gibi bir aayd! (Gsn yumruklar) Benim gibi! O korkak kyl milleti deildi anlyor musunuz, hey efendiler? Kyller renmiler, idareciler renmiler, eltik sala kye bin metre olacak. Hey arkada, akla bak! Sinek bin metreden gelemez mi? Gelir gelir. yleyse ne are kalyor, kyllerimizi, o asil soylu kyllerimizi sinek yemesin diye? Efendime syleyimkine, hkmet sineklerini

tutup her birinin ayan zincire vursun! Deil mi arkada, baka bir mmkn aresi Var m? OKUOLU (glerek) Sen akllsn Murtaza, baka hi bir mmkn aresi yok! Hah, hah, hah, hah... Murtaza aa, hay sen bin yaayasn. Sinekleri zincire vursun gen idare amirleri. Onlar okuduklar niversitede zincire vurulan sinek dersi okutmamlardr ki tutup her bir sinei ayaklarndan zincire vursunlar da sinek yemesinden kyllerimiz kurtulsun stmadan... ikayete gelenler bu kyllerdi deil mi? RESUL Yalnz bu ky deil, on foe pare ky daha... 169 MURTAZA Nereye, nereye gitti ola o histerikli Zeyno avrat? Nereye, nereye gitti ola, o eski ekiya Memed Ali? Gene yol kesmee mi? TEVFK AL Buralarda altm yl nce on be pare ky vard, ama brakp baka yerlere yerletiler. Sinek bile yoktur imdi... (Bir candarma gelir. Yar beline kadar su iindedir. Btn balar ona evrilir. Kaymakam da ban kaldrr umutla ona bakar.) CANDARMA Ky ev ev gezdim. Hi bir canl yok. Bardm, bardm, bir ses yok... TEVFK AL (candarma komutanna) Teekkr ede-/" rim, komutanm. Zahmet ettiniz. Candarmalarmza da teekkr ederim. MURTAZA Saka ba! SAKA Buyur aa. MURTAZA Git. Bin atna, hemen git. Sahan gibi git. Suyu hemen balayn. Btn sahalara su verilsin. Hemen imdi. (Kaymakama yaklar) yle deil mi, efendi olumuz? Murtaza senin gzyn ieini yesin... I SAKA Bunun bylece olacan biliyorduk. Suyu verdik, aam. OKUOLU Haydi git! yice, iyice verin. Basn suyu. Basn suyu kylerin iine. Parra verdim, parra! MURTAZA Yaz katip, yaz. Yaz ki gzel olsun... TEVFK AL Msaade buyurun, Murtaza aa. Yaz ka/tip efendi. Sarkan Slemi tepesi, gartoen Sumbas ay, cenuben yol, imalen Memetli kyyle evrili Okuzade ve Murtaza Karadaloluna ait alt bin dnmlk eltik tarlasnn iinde kalan... Yaz katip, yaz kardeim! (Bir ayak sesi gelir uzaktan. Herkes durur kulak kabartr. Resuln yz alr. Birka adm atar dar doru. Suya giren kan, aprtyla giren kan ayak sesleri. Bir ara kesilir.) TEVFK AL Yaz katip. Meskun olduu sylenen... MURTAZA Yaz kardam, yaz bire! Dalga gemesene! y-TEV y mot 170 ALI Rica ederim, mdahale etmeyin. art- yorsunuz. Meskun olduu sylenen Sazldere ky... Rica ederim, ne durdunuz? Yazn efendim. (Suya aprtyla girip kan ayak sesleri yaklatka yaklar) MURTAZA Yazsana ulan! Bir sakametlik kmadan gidelim uradan, u cehennemden... PATIR PATIR Yaz, yaz, yaz karda yaz! Allah Allah! Allah sen koru bizi. Allah Allah, inallah, yaz... I JTEVFK AL Rica ederim yazn. Megul olmayn et-l' rafla, katip efendi. Rica ederim... OKUOLU abuk tut elini katip... MORTAZA Kulak asma, katip. Gelen eektir. Bu kyn eei bol olur eskiden beri. Ky g ederken burada kalvermi. Yaz katip, sen eee bakma... , TEVFK AL Murtaza aa bilir. Eek ayann, adam I' ayann sesini bilir. Yaz katip efendi. Meskun olduu sylenen Sazldere kyne gelinde... Kaymakam Fikret Irmakl bakanlnda eltik komisyonu geldi diye dzeltin rica ederim... MURTAZA Ben eek aya sesi mi, inek aya sesi mi, at aya sesi mi, it aya sesi mi, kaz aya sesi mi, insan aya sesi mi hemen bilirim. Bu gelen eek deilse kzdr. kz deilse... nsan deildir! TEVFK AL Yapl kift mad... se... nsan deildir! Yaplan keifte kyde hi bir canl ol(Ayak sesleri, su aprtlar yava yava yaklar).

MURTAZA Ne durdun? Vay senin katip gibi elin kuruya! Yazsana ulan! TEVFK AL abuk yazn kardeim! Herkesin isi gc \/// var. MURTAZA Yaz ki bu cehennemden abuk gidelim. Yaz da bamza bir i gelmeden... Dinleme oray, gelen bir attr. Bu kyde ihtiyar, burada ok atlar vard eskiden... Braklm atlar,.. TEVFK AL Ve de kyde bir uyuz kedi haricinde hi bir mahlukat bulunmad tespit edildi. bu zabt mahallinde... Mahallinde... Niin durdunuz? 171 Ali kar. Zeynonun ooynunaa pru pru ur asldr. Memed Ali l gibi, ayakta duramaz durumdadr. Onun da boynunda kana bulam bir tfek asldr. Gs yrtktr, kanl ve para paradr giyitleri. Bir kolu, boynu, bacaklar sarlmtr. Zeyno-ya dayanarak, ayaklarn sryerek sahneye gelir, Kaymakamn karsnda dururlar.) VFK AL Neden durdunuz? Yaz katip efendi. Ni- in... (Arkasn dner ki Zeynoyla Memed Ali) MEMED AL Benem adimdir Memo Ali. Kymdr Sazlikderem. Burasi! Varmitir dokuz ocuem. Bir de benem garisi vermitir. Tam on giimdir. Bir de bendeji, etmitir temem on birisi giin. Bir de aha bu Zeyno Bacisi varmitir. Aha tamam on ikidir. Bu kyn iinde yaamtir on iki gii. Yok amur iinde yaamaktir. Ben lrem varmidir on birisi insan. Bu ky temam! ZEYNO Bu kyde insan yaar. Bu ky hi bir zaman bo kalmamtr. Bu amur, bu su iinde de yaayamayz! (Resul efendi hemen katibe koar daktilodan kad hzla eker. Sahnenin ortasna gelir. Zevkle, en kk paralarna varncaya kadar kad yrtar atar. Katibe dner. Daktiloya bir kad eliyle sokar.) RESUL Yaz katip! Sazldere kyne gelindi... (Daktilo sesi. Ortalk kararrken daktilo sesi yava yava uzaklar). 172 BLM: IV (Perde nnde) OKUOLU Ne haber, ne oldu? Gzleyi gzleyi gzm drt oldu. MURTAZA Oldu oldu. Dur imdi, azck soluumu toparlayaym. (Solumaktadr daha, kesik kesik.) Oldu, bu ii baardk. Az bekle. Bekle imdi. Heyecanmdan az daha kalbim duruyordu. Aman Murtaza, dedim, sk tut kendini, daha ne gzel gnlere gebedir karanlklar. Merdiveni dayadm duvara. Ben bu ileri, bilirsin kardam, babama bile, gzme bile gvenmem. Gvenmem, arkada, hi kimseye gvenmem. Kurda ne demiler? OKUOLU Boynun niin kaln demiler. O da... MURTAZA Ben de hayatta kendi iimi kendim grmesini ok bir severim ki, canmdan ileri. ktm uzul uzul. Pencereden baktm, bizim aslan, yiit olum, Kaymakamm, yatan yere, tam da Kaymakamlk odasnn ortasna yapm. Bir de gzel ay vurmutu pencereden odaya... Pencerenin camn da ak komu iki gzm oul... Bir sevindim, bir sevindim, sevincimden lecektim az daha. ki gzmn ieini ye oul, dedim, elimden torbann azn zdm, torbay olduu gibi odann iine, Kaymakam olumun tam yatann stne bir iyice boalttm. Hemen odada kamaya baladlar. Odann ierisinde her birisi cirit at olmu oradan oraya kouyorlard. Ben de merdiveni srtladm gibi Patr Patrn evine gittim. OKUOLU Sen torbay boaltal ne kadar oldu? MURTAZA Var bir yarm saat... OKUOLU Hi ses seda kmad. imdi senin gzyn iei koparmalyd vaveylay. MURTAZA Taaccp... OKUOLU Yarm saat ok uzun bir zaman... Taaccp. MURTAZA ok uzun... imdiye kadar kz gibi br-meli. Brts yeri g tutmalyd... Taaccp. 173 OKUOLU Vallahi taaccp... xm^^__, ___ _^ di o canavarlardan? MURTAZA Her zamanki kadar, yetmi tane... OKUOLU Bir orduya yeter! Bir orduyu, Napolyon ordusu da olsa, malup edebilir. Taaccp!

MURTAZA Nah, her birisi bu kadar, bu kadar. Kapkara. Akrebin karas makbul olur... Her birisi pabu ' gibi. OKUOLU yi muayene ettin mi? Akrepler diri miydi? Bu kadar uzun srmemesi gerekirdi. Akrepler ilerini abuk grrler. Sen de bilirsin. MURTAZA Bilirim de ne demek! Her birisi canavar gibi. Alc kurt benzeri, yarar paralar adam. Benim bu ie aklm ermedi. Taaccp... OKUOLU Allahtan umut kesilmez. Belki be tanesi, on tanesi birden soktu. Kaymakam daha h bile diyemeden boylad te dnyay. MURTAZA Akrepten umut kesilmez. Bunca yl ok iimizi grd. Az bekleyelim. imdi Patr Patr bir haber ulatrr bize. Onun eviyle Kaymakamlk arasnda bilirsin incecik bir duvar var. Burada soluk alsan orada duyulur. Patr Patra dedim ki kulan daya duvara... ' OKUOLU Belki de barmad. Bu adamlar gururlu olurlar. lrler de barmazlar, inlemezler. MURTAZA Azn topla Okuzadem ve de kendine gel! Bu akrepler mi bartmazlar adam? Vay anam vay! (Bu arada dardan 'Allah Allah, inallahlar' Fatr Patnn sesi gelir. Sonra da Patr Patr sahne nne gelir.) OKUOLU Ne var, ne oldu? MURTAZA Ne var, ne oldu? PATIR PATIR Allah Allah! Allah, Allah! Hi bir ey olmad. Olmad ite... Kulam kirite bekledim. Hi bir trt bile gelmedi. Sankileyim in cin yok evde. n cin yok... (Aya yanm it gibi oradan oraya koar) n cin yok, in cin yok, Allah Allah, inallah! n cin yok... nallah! Dedim ki kendi kendime, bei birden sokmusa, hk dedirmeden ldrr. Hk dedir 174 MURTAZA Be tane, belki on tane... Ne haber? Onu birden... Gnden glgeye ulatrmaz. Onu birden... PATIR PATIR Onu birden, yirmisi birden... Gnden glgeye, gnden glgeye... Allah Allah, inallah, gnden glgeye... (Okuolu susmutur. Murtaza da ona bakar susar. Patr Patr da uzakta, boynu bkk susar kalr. lk olarak Okuolu sessizlii bozar) OKUOLU (ar ar) Akrepler ihtiyar olmasn?... (Murtaza ona sert bakar. Bir sessizlik) PATIR PATIR (aynen Okuolu gibi) Akrepler yorgun olmasnlar? (Gene susarlar. Birden bir kadn l gelir uzaktan. Patr Patr hemen komaa balar) PATIR PATIR Bizim hanmn sesi... Bizim Hanm! Akrepler! Akrepler bize... Doktoru da yaylaya gnderdim. Bizim hanm... Allah Allah, inallah, bizim kar! nallah, inallah, bizim kan... (Koarak sahne nnden ayrlr.) 275 (Siyaseti Ahmedin arzuhalci yazhanesi. Siyaseti daktiloda bir eyler yazmaktadr. Ban ayak seslerine kaldrr bakar ki Aalar ona doru gelmektedirler. Hemen ayaa frlar. Gelenler Murtaza, Patr Patr-dr. Siyaseti sevinle seslenir onlara. Ama Murtaza ok fkeli, Patr Patnn kolu kanad krlmtr, bitkindir. Siyasetinin sevinli yz aalarn yz gibi olur hemen.) SYASET Oooo, buyurun Aalarm. Buyurun, gazanz mbarek olsun. (Birden gl yznde donar). Bir ey mi var? Bir ey mi oldu? (tekiler cevap vermeye kalmadan yandan arkasnda Bayram, Resul Efendi girer sahneye. Murtaza onu grr grmez ok gibi arkasna dner, Resuln karsna dikilir.) MURTAZA Duuur Resul! Dur ki dur! Ulan dsene yakamdan. Ulan ne istiyorsun benden? Ocam foa-trdn ulan... Daha brakmayacak msn yakam? BAYRAM Aa paa efendi, Resul Efendinin tou sefer hi gnahna girme. Ben gzc gibi bekledim. Resul Efendi bir yanllk yapyor mu deyin... Hi toir kusur-luk yapmad. Hemi de hi bir ey sylemedi Kaymakama. Sen toana o mazufay verdin vereli, ben Resul bir dakika bile gzmden ayrmadm. te Allah, ite kendi... Ne zaman verecein benim yz elli liray?

MURTAZA (bayram eliyle yle bir yana itip, en yumuak efkatli haliyle) Resul Efendi kardam, iki gzmn iei, imdi iki elini koy vicdamyn stne bas da toana syle bakalm. Sen tam otuz yldr bu kasabada icara sanat eylersin. Syle bana, ben bu kasabadan ka kaymakam uurdum? Syle syle... Ka kaymakam mcadelesinde muzaffer ktm? (Resul susar) MURTAZA Yaa, bilmezsin iki gzmn iei kardam. Ben de bilmeme. Hkmetin kaymakam ok, benim de fendim ok. Kaymakam tkenir, gene de , 177 BAYRAM Ben biliyom... MURTAZA Sen ne biyin? BAYRAM Ka kaymakam attrdn ben biliyom. MURTAZA Syle de Resul duysun. BAYRAM Tam krk tane cumhuriyetin ba kaymakam aamz Murtaza Aa sayesinde bizim kasabamzdan umutur. Otuz be ylda krk kaymakam... ; MURTAZA Sana toir ift sualim daha var. Sen bu kasabann girdisini ktsn her vatandatan daha iyi bilirsin. imdiye kadar kaymakam odalarndan benim akreplerim hi bo dnd m? Bunca yldr hi bo dnd m? Benim akreplerim ka kaymakam srgn eyledi? BAYRAM Krk ! Ne zaman verecein benim yz elliyi? MURTAZA Akrepleri toplad da Patr Patrm evinden ieri kim att? PATIR PATIR Allah, allan, inallah, karm lyor, Resul Efendi. lyor. Be akrep... Doktor yaylada... Daha yetiemedi. MURTAZA Bu ite senin parman olmasayd, o ocukcaz akrepten kurtulmay ve de akrepleri Patr f Patrn evine atmay ne bilirdi? Her birisi bir pabu kadar... PATIR PATIR Ne bilirdi? Bu yata ben nasl evlenirim bir daha? Hi dnmedin mi, Resul Efendi? Allah Allah, inallah, evlenirim, Resul Efendi?... BAYRAM O Kaymakam m, cin o, cin! O her bir eyi bilir. Durun da anlatvereyim size... Durun durun... MURTAZA Behey alak! Behey kpek! Behey kapmn iti, ne geti eline, ne geti? Ne geti eline benim akreplerimin rzkn elinden aldn da? Akreplerimin rzkna mani oldun da? PATIR PATIR Ne geti? O bcekleri sokaa atmadn m, Resul Efendi? Benim avrattan ne istersin, Resul efendi? O fkara kocakar ne yapt ki sana, Resul Efendi? BAYRAM Durun durun, anlataym. Durun hele! Bir 178 SYASET Sahiden ayp ettin, Resul Efendi. Sana hi yaktramadm. Sen hi kasaba gayreti gtmedin. Sen bir vatan hainisin. MURTAZA Sen bir vatan hainisin. RESUL Hakaret ediyorsun, Aa. Hakaret... MURTAZA Ya, hakaret mi? Ben sana hi hakaret eder miyim, aslanm? Hi sana hakaretlik yakr m, vatan haini? Hi sana pezevenklik yakr m, pezevenk? Hi sana alaklk yakr m, alak olu alak? RESUL Aa, vallahi hakaret ediyorsun... MURTAZA Hi sana... Hi sana it olu itlik yakr m it olu it? PATIR PATIR Hi sana... SYASET Rvetilik yakr m, ba rveti? MURTAZA Hi sana... Hrszlk yakr m? Hrsz... ldreceim seni! Mahvettin beni! Bir daha... Hi sana... Hi sana... PATIR PATIR Avradm lrse... Sen... Katil! Katil seni! Allah Allah, inallah, avradm lrse... , RESUL Hakaret! ar ortasnda... ahitler iinde... Hakaret! MURTAZA Hi sana... RESUL (deliye dner, var gcyle barr. Arzuhalcinin makinasna atlr. Alr Murtazann bana atacakken, Bayram ona sarlr. Bir yandan da Siyaseti ona sarlr) Yeter, yeter ettiiniz, kpekler! Yeteeeer! Brak beni Bayram Efendi, brak. Brak da ldreyim unlar. Nefsi mdafaa... Cezas yok. Brak. Yeter, yeter, yeter ettiiniz. Sizin elinizden ektiim... Yeter! SYASET Kendine gel, Resul Efendi. (Patr Patr kap gitmitir o anda. Murtaza ne yapacam bilmez, aknlk iindedir.)

MURTAZA Kendine kendine gel... Ben hi... Ben hi... aka, aka... Ben hi... (Makinay Bayramla Siyaseti Resul Efendinin elin179 den. alrlar. Bayram onun couarmu yu*,,, ._______ rek direnen Resul dar karr. Giderken Resul Efendi boyuna sylenir). RESUL Nefsi mdafaa, nefsi mdafaa... ldrsem hi , cezas olmaz. Nefsi mdafaa... Devlet memuru... Hakaret... (Resul gittikten sonra, Patr Patr sahneye girer) PATIR PATIR ok kr, ok kr, tou frtnay da atlattk! Allah Allah, inallah bu frtnay da atlattk! SYASET gndr azna bir lokma yemek koyamad Kaymakam. Btn ekmeklerin iinden ekirge kt. Hangi ekmei bldyse iinden kocaman birka pimi ekirge! A Nazlolu da ona gtrd her kap yemee iki kak tuz ve ya olaraktan gras ya koydu. MURTAZA yi iyi... gndr ne yiyormu? SYASET Hi bir ey... Ya da zkkmn kkn. Gebersin! PATIR PATIR Allah Allah, inallah, acndan gebersin! nallah, inallah gebersin. | SYASET Yemek yiyemiyormu. Zehirler diye korkuyormu. Bir adam a a ka gn dayanr? MURTAZA Ona kaldysa... Ohhooo! nat deil mi, on be gn bile dayanr! Alk grevi yapar, inat deil mi? Srf su ier, inat deil mi? C.li, B.li vitaminlen yaar, inat deil mi? Daha yeni icatlar gerek... Eskiler skmedi bu gavura. Afsunlu. SYASET Eskidi bizim usullar. Kreldi. Kesmez oldu eski kllarmz. MURTAZA Bir umudumuz u dan ardnda kald! Ankarada kald. Tevfik Ali Beyden bir umut! O An-karaya gideli ka gn oldu? SYASET Tam drt gn oldu. MURTAZA Tevfik Ali de fos kt. yle deil mi? Siyaseti Efendi? SYASET Fos ki f os... PATIR PATIR Fos ki fos... Allah Allah, inallah, fos ki fos... 180 _____, -~. iii. jiix ocy, istiklal kahraman. Ankaraya gitsin de drt gnde hi bir i grmesin! Bir kaymakam toz edemesin! Ya dnya deiti, ya biz... PATIR PATIR Ya dnya deiti... MURTAZA Bir Kaymakam deil, Bakan attrrd Tevfik Ali Bey! Onun gzel lafna Ankara dayanamazd. Ya Ankara deiti, ya <biz... SYASET Ankara deimez! Bir sakamatlk var. Belki biz deitik. Ankarann deimesi, yer yerinden oynad demektir. PATIR PATIR Allah Allah, inallah! ok ok kr deimez, Ankara hi bir vakit deimez. Ankara deiirse biz ldk. Ankara deiirse biz toptan ldk. Bereket versin, bereken versin Ankara deimez. Allah Allah, inallah deiemez... SYASET Yeni usuller, yeni kaymakam karma usulleri bulmak gerekiyor. Btn hadisat tounu gsteriyor. MURTAZA Bizim tfekler ok eskimi, tou belli. PATIR PATIR Allah Allah, inallah... ok eski, ook. Demedim mi? (Okuolu ylgn, elleri yanlarna dm, sallanarak gelir oturur. tekiler onun geldiinin farkna varmazlar) OKUOLU Ho bulduk! MURTAZA (heyecanla) Tevfik Ali Efendimizle konutun mu? Telefon ektin mi? Ne dedi? OKUOLU Ne desin? Fkara... Diyor ki, drt gndr... On sekiz milletvekiliylen... MURTAZA Meclisin kapsn tuttum mu diyor? OKUOLU Bakanln kapsn tutmu. MURTAZA Daha ne kadar tutacam? Syledin mi, syledin mi? eltikler kurudu demedin mi? gn daha tutarsa, yirmi mebuslan Bakanln kapsn yandk demedin mi? (Posta Mdr elinde Mr telgrafla girer. Aalara glmseyerek bakar) 181 etmek gerekirse, insan mektup yazan hayvancr. Btn mektuplar okumal.

(Sahne kararr) 182 (Telll perdenin nne gelir. Bir elinde teneke, bir elinde denek vardr. Denekle tenekeyi vurmaktadr.) TELLAL Eeeey, ahali! Duyduk duymadk demeyin! Kaymakam uurdular. Yksek, asil aalarmzn milli serveti kurtuldu. Ordumuzun gdas, memleketimizin gznn nuru, alnnn teri gzel pirincimiz kurtuldu. Heeey ahali! Kaymakam uurdular! Bundan byle dnya alem duysun ki aalarmzn sz stne yok! Aalarmzn eli kolu uzun ki Vaintona kadar, Johnsona kadar... Eeeey ahali! Bu gen Kaymakam kasabamz an ile, hret ile uurlayacaktr ki, bir daha unutulmaya! Unutulmaya da dillere destan, kulaklara kpe ola! Ankaraya giden heyetimiz, vatanmz bu zulmden kurtararak geldi. Bir parmak kadar ocuun zulmnden kurtulduk. Eeeey ahali! krolsun Allahmza, kasabamz bir koministten kurtulmutur! te bunun erefine yz ocuun eline yz teneke verilerekten Kaymakammz uurlanacaktr. Gle gle geldi, gle gle gitsin Kaymakam. Eeeey ahali! Duyduk duymadk demeyin. Kaymakam uurlamaya tenekesiyle birlikte gelmeyen kasaba haini ilan edilecek, kimse ona selam vermeyecek, yzne bakmayacaktr... Aln ite, muradnza erdiniz. stediiniz bu muydu? Buyurun, beendiniz mi tellallm? Tabii beeneceksiniz! Herkes 'beenir benim tellal armam. Aalarn tellalym. Aalarn tellal olduum iin sesim byle. imdi durun, hi ses karmayn. Kaymakamn yanma gireceim. Yreim yanyor, delikanlya. Bu yata bir insana bu zulm yaplr m? Greceksiniz, imdi oyuna iyice giriyorum ite. Her zaman byle girmem. (Tenekeyi, denei yere brakr). Bu burada kalsn. Mukayyet olun ha! Sizden isterim. Dar knca gene gerek olacak. Bu dnyada herkesin bir ii, bir devi var. nsann devi baka, gnl bakadr. 183 BLM: VI (Tellal Kaymakamlk odasna girer. Kaymakam masasnda oturmaktadr.) TELLAL Sana t>ir armaanm var, Kaymakam. (Y-kasndan kard fincan Kaymakamn yakasna takar) KAYMAKAM Nedir bu? TELLAL Bu madalyadr, olum. Bir madalya... KAYMAKAM Anlamadm!... TELLAL Bak, Kaymakam, gensin, yiit ve namuslu ve de vatanseversin. Bunun iin kendine gvenirsin... KAYMAKAM Peki, ama tou... TELLAL Kendine gvendiin iin yalanc deilsin. Yalan dolan bilmediin iin yalan karsnda yenileceksin. KAYMAKAM Yalan bu kadar gl m? TELLAL Sen bana bak, olum, yalann gc dorunun gszlnden deildir. Yalan tekilat kurmu, doru yalnzdr. Yalann gelenei var, senin doru'' nun her gn yeniden yaratlmas gerek. Her gn bir afak iei gibi yeniden amas gerek. Sen yenileceksin. KAYMAKAM Yenilmiyeceim. Ama fincan... TELLAL Yenileceksin! Yenilmenin tadna varacaksn, doru yenilmeli. KAYMAKAM artyorsunuz beni. Bu fincan... TELLAL Yenilmeyen doru yenmi saylmaz. Doru yenile yenile yle keskin bir hale gelmeli ki... Yz bin yl su altnda, ykanm, dzelmi akl ta gibi. KAYMAKAM Siz kimsiniz? TELLAL Ha imdi... u kamburumu gryor musun? Bunun iinde tam on iki tane dman kurunu var. Dumlupnarda girdi. .YMAKAM Savatnz demek? 'ELLAL Sava bitti. Kasabaya geldim, bir de baktm (btn asker kaaklarnn, aalarn,, ekiyalarn gsnde birer istiklal madalyas var. Tevfik Ali Beyin, Murtazann, tekilerin... Amann, ulan, ne oluyor derken... Ya bizim srtmzdaki on iki kurun der185 ' ken... Derken efendim, Ankaraya gittim. Bizim kumandan buldum. 'Hani bizim madalyamz dedim. Onun da madalyas yoktu... Bakumandana kaym, benim de

kumandanmn da halini arzedeyim dedim. Bakumandan grmek ne mmkn! almadm kap kalmad. Yzme bakan bile olmad. te Tevfik Ali de en byk stiklal sava kahraman oldu, dokuz yl askerlik yapan ben, unutuldum gittim... KAYMAKAM Bakumandana bir mektup yazsaydnz. TELLAL Yz mektup yazdm, ama hi bir ey kmad. Ne madalya ne de bir haber. Umudum kalmadyd ki, gemi bir gn hatrladm. Bir sabaht. Gn d yacak, top ateleri balamt. Siperden bam kaldrdm, baktm ki bamda bakumandan. Merhaba avu dedi, nasl gidiyoruz? ler iyi paam, dedim. Yeneceiz paam, dedim. Paa ok memnun oldu. Geldi yanma oturdu. Bir tutam kahve imemitim gnlerdir. te bu fincanla itim. Ankaraya gittim geldim, geldim gittim, birden aklma dt, ulan kahve fincan ne gne duruyor, kumandann siperde kahve itii fincan?... En gzel madalya! Aldm takdim yakama. Bugne kadar da hi eksik etmedim gsmden. Kumandan cephede yendi yendi, hep yendi, bir kere yenilmedi. Ama sonunda yenildi. Bir kere yenildi. Aalara yenildi. te bu fincan madalya, onun yenilgi madalyasdr. Bu fincan imdi sana armaan ediyorum. Senin yenilgin onun yenilgisinin devamdr. Sen de yenileceksin, yenileceksin, yenileceksin, suyun altndaki ta gibi dzeleceksin. Sonunda da... Uurlar olsun! Yolun ak olsun... (kar. Resul Efendi yklm, bitmi, odaya sendeleyerek girer.) RESUL ldm, ldm. Kaymakam evladm! Mahvol-dum! Emekliliime de ne kadar az kalmt. Ne kadar, ne kadar az... Aaah Fikret Bey, biraz idare et-seydiniz. unlar, u canavarlar biraz idare etseydi-niz, bamza bu iler gelmezdi. Aaah Fikret Bey, aaah efendim... Genlik kan. Sular kesmeyecektiniz. Bu canavarlarla... KAYMAKAM (masasnn etrafnda yle bir dnerek eli136 yere nakledMiniz. , Blr dun. Ben mahvoldum lyorsuauz kardeim nitm Bes- G'J olur POSTA MDR ler. Ama ok iyi, ok'iyTbj "mayet muratlarna erdi-nun olmalsnz.'Karsn1 Trlrsyere atanmSsnz. m< mas etmier sizevSaST" 56Sine- Gene le ya... Yoksa bu kaSn,h^^e_..!mek day""z erim... ** Te5tkOt j i? insan t * -man unutmamal (kar) olacakt, 187 siniz i RESUL (dalgn) Bilmem, belki. Olan bana oldu... KAYMAKAM Syleyin hademelere de bavulumu hazrlasnlar. Darda ne varsa, odada ne varsa doldursunlar iine, getirsinler. Hemen imdi gideceim. Bir otomobil bulun hemen. Hemen imdi istiyorum. RESUL Sizi hi kimse otomobiliyle gtrmez. KAYMAKAM eltik Komisyonunun cipi? Onu hazrlayn. RESUL Dn gece yardan yuvarlamlar. Para para... Siz gidemeyesiniz diye. KAYMAKAM Resul Bey... Bir kamyon, ototos falan? Hi toir vasta yok mu? RESUL Vermezler efendim. KAYMAKAM At, eek?... RESUL Vermezler efendim. KAYMAKAM Valiye telefon etsek? Yok yok, ayp olur, yaya gideriz. Resul Bey... RESUL Buyurun efendim? KAYMAKAM Kylerin iine kadar pirin ekerler, deil mi, artk? v RESUL Ekerler ekerler. Ekerler ama... '^ KAYMAKAM Amas ne? RESUL Ekerler ama ok az olur mahsul. Ekerler ama yandlar, ge kaldlar! Oh olsun deyyuslara! Ekerler ama iflastan kurtulamazlar. (Sevinli sevinli gler) Oh olsun deyyuslara!

KAYMAKAM Sizi benim yerime vekil yapmlar. Uramak, mcadele etmek para etmez, deil mi? RESUL Etmez efendim. Onlar ekerler... KAYMAKAM Brakmamalyz. Bu milleti ldrmelerine msaade etmemeliyiz! Ben kanmn son damlasna kadar mcadele edeceim. RESUL Mcadele... (Glmser) KAYMAKAM Glmsediniz Resul Bey? RESUL yle efendim. nkr edecek deilim, glmsedim... Siz imdi lanetli gibisiniz. Darda ben bile sizinle konuamam. Artk siz bir czzamlsnz, kimse yannza yaklaamaz. 188 KAYMAKAM Kyller de mi ? RESUL Kyller de. KAYMAKAM Zeyno hanm, Memed Ali... Onlar da m? RESUL Onlar da. Denin dostu olmaz... (Uzaktan tenekeler alnr. Teneke sesleri yaklamaktadr). KAYMAKAM Bu grlt de ne oluyor? RESUL Sizi uurulyorlar efendim, sizin gibi gnderdikleri .kaymakamlar aalar byle uurlarlar. KAYMAKAM Ne demektir bu? RESUL Haa huzurdan ama... Smektir. Kuyruuna teneke baladk demektir. Zafer iaretidir. (Teneke grltleri artar) KAYMAKAM Yaaa, yle mi? RESUL yledir Kaymakam bey, yledir... Bugn memurlarmzn hepsi de raporlu. KAYMAKAM Hepsi de hasta m olmular? , RESUL Sizi geirmemek, sizinle karlamamak iin... Hepsi raporlu. Sizi uurlayanlara bu kasabada... KAYMAKAM Anladm! (Resul Efendi kapya kar gene geri gelir). RESUL Bavullarnz hazrlamlar efendim. Hakkn helal et... Seni ok sevdim... imdi gidiyorsun, olan bana oldu. Olan bana oldu! Ekerler ekerler ama... (El skrlar. Kaymakam kapdan kar. Resul Efendi arkasndan barr). RESUL Ekerler ekerler ama... Ekerler ekerler ama... (Sahne kararr. Teneke sesleri delicesine artarak srp gitmektedir. Kulaklar sar edecek derecede. Sonra sahne aydnlanrken, elinde bavulu Kaymakam girer. Yorgundur. Umutsuzdur. Oradaki bir tmsein stne ker, kendini yere atarcasna. Mendiliyle alnnn terini siler. Bir insan grlts teneke seslerini bastrr. Teneke sesleri biter. Byk bir kalabaln grlts sahne ardndan gelir. Zeyno nde, Memed Ali arkada sahneye girerler. Kaymakamn 189 korkusu, ylgnl yava yava sevince dner. Olan bitene inanamamaktadr.) MEMED AL (sa eli gsnde, gayetle saygl) Vay, bam stnde gidesen, Gaymugaymim. Vay ibenim gzm stnde gidesen. ZEYNO (Kaymakama doru bir adm atar) Fakir ka-ranm ahm almadn, karda! te bak, bak! una, aaya bak. Gel de "bak. Bak ite, on be ky, oluu ocuu, genci yals, seni uurlamaa geldik. On be kyn hastas yatandan kalkt, kr deneini ald, topal srnerek geldi. Seni uurlamaa geldik. Gel, kar aralarna da gnlleri ho olsun. (Elini Kaymakamn omuzuna koyup, tane tane syler) Gel kar aralarna... Seni bekliyorlar. Yzn bir kere grmek diliyorlar. (Durur, susar, Kaymakamn yzne gzlerini diker, bakar. nk o anda Kaymakamn yz gene kararm, umutsuzlua dmtr. Ar, gvenli bir sesle syler.) Bizim iin hi meraklanma, karda. Bizim iin hi gzn arkada kalmasn. Bundan sonra biz kendi bamzn aresine kendimiz , (bakarz... <, PERDE 190 Yaar Kemal _ Teneke