1 letme 1954 ylnda Eskiehir imento Fabrikas T.A.. ad ile hizmete girmitir.

Fabrika Eskiehir merkezine 23 km uzaklkta Eskiehir-Bursa karayolu zerinde merkez ukurhisar ky civarndadr. Ulam fabrikann tahsis ettii ve Eskiehir merkezinden kalkan servislerle salanmaktadr. Fabrikada ta ocaklar diye adlandrlan ve ak iletme ile alan ksm fabrikayla kar karyadr. Bylece hammadde ulam kolaylkla salanmaktadr. MENTONUN YAPISI naat malzemeleri arasnda en nemlilerinden biri olarak salayabileceimiz imento, gnlk hayatmzn ihtiyac olan birok hizmetin gerekletirilmesinde nemli bir rol oynamaktadr. Deiik tiplerde retilebilen imento balayc zelliinden dolay btn inaat malzemeleri arasnda en ok ihtiya duyulandr. imento su ile reaksiyona girerek hidrolik balayclk zellii gsteren bir yap malzemesidir. lk alardan beri deiik metotlar uygulayarak imentoya benzer yap malzemeleri kullanla gelmitir. rnein Romallar zamannda snm kire ve puzolan (tras+volkanik tf) kartrlarak elde edilmitir. Bugn ise kalsiyum (Ca), silisyum (Si), Alminyum (Al) ve demir oksitlerin bulunduu hammaddelerin teknolojik metotlarla sinterleme scaklna kadar piirilmesi ile elde edilen klinkerin ilave katk maddeleri ile tlmesi ile elde edilir. Klinkerin elde ettii tlm piirilmeye hazr hammaddeye farin denir. Farin kalsiyum karbonat miktar yksek kalker, mermer veya marn minerallerin CaCO3 miktar dk Si, Al, Fe oksitleri miktar yksek kil minerallerin belli oranlarda kartrlmasyla elde edilmektedir. imento klinkerindeki ana hammaddeler kalkerli ve silisli maddelerdir. Bu maddeler belirli oranlarda kartrlmak sureti ile uygun bir kimyasal kompozisyon elde edilir. MENTONUN HAMMADDELER 1) KALKER (KTETAI) %100 saflktaki kalker; kalsiyum karbonat olarak ifade edilir. Doada geni olarak bulunur. Saf rengi beyazdr. Killi ve demirli maddeler rengini deitirir. Kalkerin en saf ekli (mineral hali) kalsit ve argonittir. Kalsitin zgl arl 2,7; aragonitin 2,9 dur. Doada bulunma biimlerine gre balca trleri: a) Krntl Kiretalar: Anmayla kk paralar halinde bulunan bu tr kire talar kolaylkla ufalanrlar.

2 b) Organik Kiretalar: Byk ksm denizde yaam olan organizmalarn kire kabuklarnn tabakalar halinde kmesinden olumutur. c) kelmi Kiretalar: Oolitik, eritli eritli kiretalar ad altnda bilinen bu tr kiretalar ok dayankldr. 2) MARN zgl arl 2-2,9 olan marn kilimsi bir maddedir. Fakat kalker zellii tamaktadr. inde silisli, killi maddeler ve demiroksit bulunur. imentoyu tekil eden ana maddeler kire, silis, alminyum oksit ve demir oksit olduuna gre saf kalkerden ziyade CaCO3 ve killi tabii bir karm olan marn hammadde olarak daha elverilidir. Killi madde miktar arttka marnn sertlii der. Rengi ise iindeki killi maddelere gre sardan siyaha kadar deiebilir. 3) KL Killer silisli kayalarn bilhassa feldspatlarn fiziksel kimyasal tesirlerle bozunmasndan meydana gelmitir. Kilin esas maddesi feldspatn bozunmasndan sonra meydana gelen hidrate alminyum silikat olan kaolindir. Rengi deiik maddelere gre sardan siyaha kadar deiir. Genellikle gridir. TA OCAKLARI Ak iletme sistemi ile alan ta ocaklarnda, klinkerin elde edilmesi yani hammaddelerin ocakta karln, nakliyesini, krcdan geirilmesini, stoklanmasn ve farin deirmenine verilmesini ele alacaz. Ocaklarn dzenli bir ekilde altrlmas ve istenilen zelliklere (titrasyona) sahip kalkerin verilmesi iin kullanlan sistem; lam delikleri ap parlatlarak gerekli malzemeyi temin etmektir. Lam alacak yerin tatbikinde kalkerin istenilen titrasyonu vermesi ve plana uygun ekilde almasn salayacak ekilde olmaldr. Bu da patlatlacak blgenin nceden sondaj alarak deliklerden alnan numunelerin zelliklerine gre yaplr.

3 Aadaki tabloda 7/3 aynasnn sondaj sonular verilmektedir. No : 7/3 Ayna ykseklii ki sondaj aras Kullanlan yntem Sondaj says : 10 m 11 m :3m : wagondrill :8 0-10 m Kalker 0-10 m Kalker 0-8 m Kalker 8-10 m Toprak 0-4 m Kalker 4-9 m Toprak 9-10 m Kalker + Toprak 0-3 m Kalker + Toprak 3-9 m Kalker 9-10 m Kalker + Toprak 0-8,5 m Toprak 8,5-10 m Kalker 0-4 m Kalker 4-10 m Toprak 0-4 m Toprak 4-7 m Kalker 7-10 m Toprak 10-11 m Kalker

Sondaj No 1 : No 2 : No 3 : No 4 : No 4 : No 5 : No 6 : No 7 : No 8 :

Sondaj sonularndan sonra deliklerden alnan numune analizleri alnr. Daha sonra ise lam ama ve patlatma ilemine geilir. Aada 1-2-3 numaral deliklerin analiz sonular verilmitir. No 1 No 2 No 3 Titrasyon 97,15 98,13 97,52 MgO 0,46 0,40 0,34 LAIM AMA Sondaj sonular alndktan sonra patlatma ilemine geilir. Patlayclarn yerletirilecei lamlar yine wagondriller ile alr. Wagondriller hem hava hemde hidrolik sistem il alan yar otomatik makinelerdir. Hidrolik sistem tijin dnmesini; haval sistem ise tabanca eklindeki darbelerle kayalarn krlmasn, hem de delik iindeki topra dar atmay salar. Wagondrillerin tij uzunluklar 4 SiO 2,06 1,99 2,33 AlO 3,55 6,05 5,23

4 mdir. Tij ularnda kayalar daha rahat krmak iin elmas bulunur. Tijler u uca eklendiinde istenilen derinlikte delikler aabilir.

Fotorafta wagondriller alrken grlmektedir. PATLAYICI DOLDURMA Alan deliklerin iine nce powerjellin (patlayc) 0,5 kg.n fitil balayarak deliin iine braklr. Sonra stne yeteri kadar ANFO yerletirilir. Burada 11,50 m derinlikteki delie 42,5 kg ANFO yerletirilmitir. Sonra stne 0,5 kg powerjell yerletirilir. metre sktrma pay braklr. st toprakla sktrlr. Bu ilem alan btn deliklere uygulanr. Btn delikler tamamlandktan sonra patlayclar birbirine balanr ve gvenlik nlemleri alndktan sonra ateleme yaplr.

emada patlatma yaplacak olan 39/13 aynas ile ilgili teknik bilgiler verilmektedir. Patlatma yaplaca zaman bekilere ve yetkililere gerekli bilgiler verilir. Ocakta emniyet asndan girilere i makineleri yerletirilip yollar kapanr. Ateleme kablosu yeterli emniyet mesafesin uzatlp son kontroller yapldktan sonra manyeto ile ateleme yapl. Manyeto 260 direncinde 50A akmdadr. PATLATMA, YKLEME VE TAIMA Aadaki tabloda 39/13 aynasndaki patlatma raporu grlmektedir. Kademe No Yn Ayna Ykseklii Delik Boyu Dilim Kalnl Delik ap Delik Says : 39/13 : Dou : 11,00 m : 11,50 m :3m : 89 mm : 40 : 42,50 kg : 1 kg : 2 adet

Delikler Aras Mesafe: 3 m

Bir delikte kullanlan ANFO Bir delikte kullanlan POWERJELL Bir delikte kullanlan elektronik kapsl

letmeye alnan patlayc maddeler nizamnameye uygun olarak yaplm dzgn, temiz, kuru, merkezi binalara uzak drt taraf yarap 100 m olan tel rg ile evrilmi 10 ton kapasiteli depoda muhafaza edilmektedir. YKLEME VE TAIMA

6 letmede hammaddelerin gevetilmesi, ykleme ve tanma ileri mteahhitlere ihale ile verilmitir. Bylece ekonomik ynden rahatlanm olur. letmede ykleme ileri loderlerle yaplmaktadr. adet loder ve on adet kamyon bulunmaktadr. Loderlerin kepe kapasiteleri alt ton; kamyonlarn tama kapasiteleri yirmi tondur. Kamyon tur sreleri srekli farkl aynalarda ve kil ve kalker aynalarnda alld iin srekli deimektedir. Bunun iin srekli deiik zamanlarda allmaktadr. Patlatlma yaplan 39/13 aynasnn krclar aras tur sresi ortalama 10-12 dak; ayna ile dekapaj sahas aras 8-10 dak da allmaktadr. letmede mteahhitlerin gnlk, aylk ve yllk deer istendii iin kamyon tur sreleri dikkate alnmamaktadr. Ocakta ateleme yapldktan sonra kan malzeme yeterli titrasyonu veriyorsa loderlerle kamyonlara yklenir. Kamyonlar bu malzemeyi krc bunkerlerine gtrp dkerler.

Yukarda malzemenin kamyonlara aktarlmas grlmektedir. Kalker ve kil iletmede birka aynadan birden istihra edilir. Bunun byle yaplmasnn sebebi; 1) Byle bir dzenleme ile damarn tm kullanlm olur. Eer fabrika tarafndan ihtiya grlrse (ve tabi malzemenin tenr biliniyorsa) ocak iletmecisi ksa vadeli kalite isteklerini karlayabilir. 2) allacak ve iletilecek aynann alan ne kadar geni ise selektif bir ocak iletmecilii ve homojeniasyonu yapmak o kadar kolay olur.

7 3) Maden mhendisleri ve kullanlacak ekipmanlar asndan kolaylk salar. letmede karlacak kalker miktar gnlk ortalama 2000 ton, aylk 50000 ton, yllk 600000 tondur. Gerekli grldnde %50 artrlp azaltlabilir. kartlan kil miktar ise gnlk 800 ton, aylk 20000 ton, yllk 250.000 tondur. Gerekli grldnde %25 artrlabilir yada azaltlabilir. Aadaki tabloda ykleme ve tanma sonucu krclardan geen, bir aylk gnlk kalker ve kil miktarlar verilmektedir. Gn 16-05-2002 17-05-2002 18-05-2002 19-05-2002 20-05-2002 21-05-2002 22-05-2002 23-05-2002 24-05-2002 25-05-2002 26-05-2002 27-05-2002 28-05-2002 29-05-2002 30-05-2002 31-05-2002 1-06-2002 2-06-2002 3-06-2002 4-06-2002 5-06-2002 6-06-2002 7-06-2002 8-06-2002 9-06-2002 10-06-2002 11-06-2002 12-06-2002 13-06-2002 14-06-2002 15-06-2002 16-06-2002 Kil miktar (ton) 720 1710 750 1596 480 1748 912 950 627 1764 810 760 817 570 855 1692 864 720 810 1466 684 HOMOJENZASYON kartlan kalker ve kil her zaman ayn tenr deerlerinde olmayabilir. Bunun iin kilde n homojenizasyon ilemi gerekletirilir. Kalker miktar (ton) 2376 2826 3240 1386 2640 2233 2983 1254 2223 1936 3767 2682 2304 788 2508 1818 1482 2451 2375 1938 3312 2646 2304

8 Kil homojenizasyonu laboratuarn verdii sonulara gre yaplr. Kilin iindeki magnezyum, alminyum, demir, silisyum v.b. oranlarna gre yaplr. Bu mineraller kilin kalitesini gsterir. Kil kalitesine gre nce bir alana dklr. Dozerler yardm ile dzeltilir. Bu dkme ve dzeltme ilemi iki sra kaliteli, bir sra kalitesiz kil olarak st ste yaplmaktadr. Her sra ortalama bir metre kalnlndadr. st st yirmi sra civarnda katmanl bir yap oluur. Kil daha sonra buradan loderlerle istenilen miktarlarda kamyonlara yklenir.

Yukarda homojene edilmi kil grlmektedir. Aadaki tabloda allan drt ayr aynadan alnan kilin laboratuar sonular verilmektedir (Kil n homojne iin) Elementler SiO2 Al2O3 Fe2O3 CaO MgO P2O5 14M1 55,08 14,34 4,98 9,51 2,67 0,10 14M2 55,01 18,38 4,48 5,92 3,62 0,08 14M3 42,92 10,51 6,07 15,36 2,03 0,11 14M4 50,71 11,52 4,96 11,92 1,58 0,11

9 I2O Na2O SO3 ClLSF SM ALM %TT %RUT 1,24 0,82 0,01 0,001 5,46 2,85 2,88 21,75 23,2 0,55 0,38 0,02 0,002 3,31 2,41 4,10 17,13 7,40 1,47 0,77 0,03 0,003 11,27 2,59 1,73 31,30 19,10 0,94 1,40 0,03 0,004 7,50 3,08 2,32 24,10 11,60

Kil homojene ite bu deerler ele alnarak yaplmaktadr. DEKAPAJ Ocakta kalker kimi zaman %100 saflkta; kimi zaman toprakla kark bir halde kar. Bu kark malzeme alnd gibi ileme sokulmaktadr. Baz yerlerde ie yaramayan toprak ok ince damar halinde bulunu. Bu artk toprak (dekapaj) loder ve kamyon sistemi ile dekapaj sahasna dklr. Dekapajn alnd alan ile dekapaj sahas aras tur sresi 8-10 dak.dr.

10

Dekapaj sahasnn iki farkl grnts

Dekapajn kaldrlmas KIRICILAR Patlatma ileminden sonra kalker; homojenizasyondan sonra ise kil kamyonlarla krclara getirilir. Ocakta ikisi ekili (titan), biri akll krc olmak zere adet krc vardr. Bu krclar kan malzemeyi istenilen incelie getirmek amac ile kullanlr. I NOLU TAKIRAN (AKLL KIRICI) Konik krc anamil zerinde serbest olup tan skmasna gre saa veya sola dnebilir. Eksantrik mil zerinde serbest salnm hareketi yapar. Krcya gelen max. 50x50x50 cm ebadndaki talar 15 cm yada daha kk paralara ayrr. Bu krcnn grevi malzemeyi titan krcnn yiyebilecei ekilde ayarlamaktr. Kapasitesi saatte 100 tondur.

11

akll Krc alma Sistemi: Kasnan dnmesi ile ayn mil zerindeki konik pinyon dili konik tablo diliyi dndrr. Bu dnme hareketi ana mile eksantrik hareket verir. Bu eksantrik hareketle st ksmda koruyucu plakalarla kaplanm olan ana mil ve yine plakalarla kaplanm olan st blok arasnda krma ilemi olmaktadr.

12 Krc bunkeri 6 m eninde 4 m derinliindedir. Kapasitesi 60 tondur. Kamyonlarla bunkere dklen ta elik bant aracl ile krcya iletilmektedir. elik bantn genilii 140 cm, uzunluu 985 cm, eimi 300 dir. Kapasitesi saatte 100 tondur. Krcda krlan malzeme lastik bantlar ile titan krcya iletilir.

KONVEYR BANT 1 Lastik malzemeli olup tanbur ap 50 cmdir. Genilii 80 cm uzunluu ise 247 m dir. KONVEYR BANT 2 Bu bantta lastik malzemeli olup tanbur ap 80 cm dir. Genilii 80 cm, uzunluu 157 m dir. GELEK BANT (ARABALI BANT) Lastik malzemelidir. Tanbur ap 50 cm, genilii 60 cm uzunluu ise 20 m dir. Bu bandn izgisel hz 1,75 m/sn dir ve 1 NOLU KIRICI ile 3 NOLU KIRICI arasndaki alverii salar.

13

2 NOLU KIRICI (EKL KIRICI) Ocaktan gelen hammadde 60-70 ton kapasiteli bunkere boaltlr. lik bant vastasyla krcya besleme yaplr. Verilebilecek en byk malzeme ebad 80x80x80 cm olmaldr. alma Sistemi: Tanbur zerine monde etilmi ekiler merkezka kuvveti ile alrlar. Motordan ald hz ile malzemeyi krarlar. Tanbur arasndan geen malzeme elekten geebilecek ebada gelinceye kadar krlr. Yani krma ilemi tanburla elek arasnda olur. Krcdan geen hammadde toplama bandna 2 ayr ut vastas ile iletilir. Bu arada jet filtre vakum ile krcnn rotar haznesinden ve stunun toplama bandna kavuum noktasndan emilen tozlar tnel bandnn balangcna verilir. Tnel bandnn nndeki banda dnd noktada ve ayn bandn 4. metresinde bulunan jet filtreler vastasyla tozlanma nlenmektedir. Bu krcnn bunkerinin kapasitesi 60-70 tondur. Krcda tanesi 75 kg olan 48 adet eki bulunur. Krma az 600 mm olup elek aral 60 mm dir. Krcnn kapasitesi 300 ton/saat tir.

14

**************************

ELK BANT Genilii 160 cm uzunluu 1100 cm eimi ise 150 dir. Kapasitesi saatte 300 ton dur. Grevi bunkere dklen ta krcya tamaktr. JET FLTRE 1 Krc rotorlar haznesinden ve banda inen gut kndan emilen hava toz karmnn kee torbalar vastas ile ayrlmas salanmaktadr. Hava ise atmosfere verilmektedir. Kese torbalar zerinde biriken toz partiklleri 20 sn arayla kolektrde biriken havay 10 torba/kez olacak ekilde pskrtlp alt ksmdaki bunkerde biriken toz hcre teker sayesinde tnel bandna boaltlr. JET FLTRELER 2-3 Takrcdaki jet filtresiyle ayn alma sistemine sahiptirler ve ayn zelliktedirler. Kurulma sebepleri ise bant uzunluu dezavantajndan dolay aktarma srasnda oluan tozlanmay nlemektir. STOKHOL Krclardan gelen hammaddelerin nceden belirlenmi yerlere stoklanmasn salamak iin dizayn edilmi iki gezer vinten oluan stnn yars kapal 200 m uzunluunda 33 m geniliinde bir binadr. Hammaddenin yamur ve karda slanmamas iin st kapatlmtr. Gezervinlerin yerden ykseklii 14 m dir. Kepe kapasiteleri 3-4 tondur. Vinlerin hz 120 m/dak dr. Gezervinlerin alma Sistemi 1. Kpr tahrik sistemi: Stokholn bir ucundan dier ucuna hareketi salar.

15 2. Kabin tahrik sistemi: Kabinin kprye dik ynde hareketini salar. Kpr hareket sistemiyle ayn sistemde alr. 3. Ama kapama ve eki tahriki: Hareket yatay redktr sayesinde tanburlarla iletilmektedir. Tanburlar hareketi ifrezeli geme ile almaktadrlar. Sistemde kepe yukar ekilirken yk ama kapama ve eki halatlarna eit olarak dalr. Halat Boyutlar Ama kapama eki ap 22 mm 22 mm Uzunluk 45 m 30 m

Gezervinlerin kepeyi kaldrma hz 45 m/dak dr. Kepenin dolu arl 7,5 ton bo arl 3,5 ton dur. Kepenin kapasitesi tanan hammaddenin younluk ve tane byklne gre stok seviyesine gre deimektedir.

Stokhol kubak grn 1. Tras al stok bunkeri kapasite 800 ton 2. 1 nolu imento deirmeni tras bunkeri kapasite 120 ton 3. 2 nolu imento deirmeni al bunkeri kapasite 120 ton

16 4. 1 nolu imento deirmeni klinker bunkeri kapasite 180 ton 5. 2 nolu imento deirmeni tras bunkeri kapasite 180 ton 6. 2 nolu imento deirmeni al bunkeri kapasite 120 ton 7. 2 nolu imento deirmeni klinker bunkeri kapasite 120 ton 8. Farin deirmeni kil bunkeri kapasite 8000 ton 9. Farin deirmeni kalker bunkeri kapasite 300 ton 10. a. Kil stok alan kapasite 8000 ton 10. b. Kalker stok alan kapasite 5000 ton 11.a. 2 nolu imento deirmeni iin tras stok alan kapasite 2000 ton 11.b. 1 nolu imento deirmeni iin tras stok alan kapasite 1000 ton 11.c. Klinker stok alan kapasite 45000 ton 12. Gerektiinde kullanlacak klinker stok alan kapasite 2000 ton 13. Kmr bunkeri kapasite 120 ton Ocaktan kartlan kalker ve kil farin deirmeninin ihtiyacna gre ve arza durumda retimi aksatmayacak ekilde saklanmas gerekmektedir. Stokhol mmkn mertebe dolu tutulmaya allmaktadr. Farin deirmeninin kil ve kalker ihtiyac gnde ortalama 2500 ton dur. Bunun %60 kalker %40 kildir. Stokhol de kile 8000 ton kalkere 5000 ton yer ayrlmtr. Kile fazla yer ayrmann sebebi k aylarnda meydana gelecek aksaklklara hazrlk olmaktr. Klinker, al ve tras stoklarda imento deirmeninin ihtiyalarna gre dzenlenmektedir. 2 adet imento deirmeni mevcuttur. Her bir imento deirmenine ait al tras ve klinker bunkerleri mevcuttur. Tras 2 nolu imento deirmeni iin 500 ton/gn; 1 nolu imento deirmeni iin 150 ton/gn kullanlmaktadr. Bunkerler gnlk ihtiyac karlanmadndan dolay stoklama yaplmaktadr. Klinkerin stok alan dier hammaddelere gre daha fazla yer kaplamaktadr. Bunun nedeni imento deirmenine beslenen klinkerin dinlendirilerek verilmesi ve arza durumunda gnlk retime etki etmemesidir. FARN DERMEN Klinkerin elde edildii tlm piirilmeye hazr hammaddeye FARN denir.

17 imdiye kadar yapm olduumuz delme, patlatma, ykleme, ulam ve krclardan geirme ilemi farin elde etmek iin yaplmtr. Krldktan sonra stokhole gelen hammadde gezervinlerle alnarak farin deirmeni bunkerlerine beslenir. Klinkerin istenilen kristal yapya ulamas iin hammaddelerin karm oranlar yani kompozisyonlar ok nemlidir. Hammadde iindeki baz minerallerin eksik olmak durumunda hammaddeye dzenleyici maddeler eklenir. letmede hammadde olarak, marn bulunmadndan kalker, kil, dzenleyici madde olarak pirit (FeS2) yada demir cevheri kullanlmaktadr. Farin bunkerlerine alnan kalker, kil ve demir bunker altlarndaki dozimat denilen tartl sevk kantarlarndan geerek krma ufalanmann yapld ekili krcya sevk edilir. ekili krcda malzeme scakln etkisi (250-3000C) ve arpma savurma yntemi ile krlr ve seperatrden geirilir. nce malzeme farin olarak homojen siloya iri malzeme ise farin deirmenin lastik bantlar aracl ile gnderilir. Farin deirmeni 4 m apnda 8 m uzunluunda bir bilyeli deirmendir. inde tmeyi salayan bykl 30-80 mm arasnda deien deiik miktarlarda bilya bulunmaktadr. Bilyann savrulmasn salayan ayn zamanda deirmen mantosunun kapland ve koruma salayan cidar plakalar vardr. Deirmene gnderilen iri malzemeler bilyalar ve dner frnn atk gaz ile arpma savurma yntemi ile tlmektedir. ekili krc ve bilyal deirmen gnderilen scak gaz hammaddenin rutubetini almak ve kurutularak daha iyi tlmesini salamak iindir. Farin normal olarak %70-75 kalker; %25-30 kil, %3,4 demir cevheri ihtiva eder. Farinin rutubeti maksimum %1, incelii %14-15 olmaldr. DNER FIRIN Dner frn farinin piirilmesi ve yar maml olan klinkerin elde edildii sistemdir. zellikleri: Dnme hz maksimum 4 d/dak dr. Frnn ii atee v scaa dayankl tula ile kapldr. Sinter blgesi denilen frnn kndan itibaren 25 mlik ksm anzast denilen 20-30 cm kalnlkta kabukla kapldr. nk buras sl ykn en fazla olduu yerdir. Hem frn mantosu hemde tulann fazla sdan korunmas iin bu ekilde kabuk ile kaplattrlr. Sinter blgesinde scaklk 1300-15000C civarndadr. alma sistemi:

18 Stok silo 4700 ton kapasiteli ve homojene olmu farinin stokland silodur. Tabandan hava ile hareketi salanarak haval bant vastas ile ve basnl hava ile drdnc kat siklonlanna gnderilir. Siklonlar drt kademelidir. Her kademede ikier adet siklon bulunur. Dner frn aynasndan alev borusu vastasyla yakt ve hava gnderilir. Frnda yanan yaktn oluturduu scak gaz ABGAZ FANI vastas ile ekilir. 4.siklon kademesinden giren farin snarak iner. II.kademe siklonlarnda kalsinatr bulunur. Kalsinasyon ilemi iin gerekli olan s enerjisi burada 4-5 ton/saat kmr yaklmas ile ve frn kafasndan ekilen scak gazn tersiyer hava hatt ile kalsinatrn hemen balangcna ekilmesi ile salanr. Kalsinatrden geirilen farin byk lde iindeki gaz ve su buharn atarak kalsinasyonu tamamlanm olarak frna girer. Frna giri scakl 11000C civarndadr. Siklonlar, kalsinatr, tersiyer hava hatt, s tesirlerinden korumak iin ate tulas, baz yerlerde atee dayankl beton ile kaplanmtr. Dner frna giren klinkerlemeye hazr mamul burada daha fazla sya maruz kalr. Frnn eimi ve dnmesiyle piirilerek klinker olarak frn terk eder. Frn terk ederken scaklk 100012000C civarndadr. Frna sy alev borusu vastasyla gnderilen kmr primer hava denilen taze havayla karp yanarak salanr. Soutma bir ve soutma ikinci blmelerinden gnderilen scak gaz yanmay kolaylatrr. Alev borusu ayar ok nemlidir. Yaktn iyi yanmas, klinkerin iyi pimesi ve tulann zarar grmemesi iin alev ayar iyi yaplmaldr. Dner frndan ekilen scak gaz farin deirmeni alyorsa yeteri kadar farin deirmenine gnderilir. Farin deirmeni almyorsa soutma kulesinden geirilip scakl 1500C ye kadar drlr ve elektrofiltreden geirilip bacadan atlr. Elektrofiltrede ve soutma kulesinde tutulan tozlar ise helezonlar ve elevatr vastasyla kaak farin bunkerine dklr. Bylece kayp minimuma indirgenmi olur. Frna verilecek olan kmrn kalorisi 5500-7000 kcal arasnda olabilir. u anda 6700 kcal dir. Klinkerin olumas iin gerekli olan s yaklak 900 kcal dir. Bunu da aadaki formlle hesaplayabiliriz. Kmrn kalorisi X saatte verilen kmr miktar 6700kcal X 8,7 t/h = 106t/h X 1,62 900 kcal Frna ekilen farin X sbt.say YAKIT HAZIRLAMA BLYALI KMR DERMEN

19 Kmr holnde hazrlanan istenilen kalori ve zellikteki kmr nakliye band ile kmr bunkerlerine alnr. Bunkerlerden besleme band ile kurutmaya beslenir ve kurutmada asma frndan alnan s ve iindeki palet pabu yardmyla kmrn rutubeti drlp iri paralar ufalanr. Kurutma knda bir adet elevatr ile alnan kmr bunkerlerine beslenir. Bunker altndaki besleme band ile bilyal kmr deirmenine beslenen kmr burada nmeye tabi tutulur. Aspiratr vastasyla emilen nm kmrn istenilen incelikte olanlar seperatrden geip kmr siklonuna alnr. Olmayanlar geri dn helezonu il deirmen giriine beslenir. Siklondan inen kmr fuller siklonu ve Bail besleyici siklonuna alnr. Fuller siklonundan inen kmr fuller pompa ve sevk kompresr vastas ile kmr silosuna baslr. Bail besleyici siklonundaki kmr asma frnn yaklmasnda kullanlr. Kmr silosunda stoklanan kmr, frna kafadan ve kalsinatrden olmak zere alnr ve frnda istenilen s elde edilir. Asma frn ve kurutmadan gelen hava toz karm aspiratr ile emilip filtreden geirilir. Tozlar helezonlar yardm ile elevatre oradan deirmen girii bunkerlerine beslenir. Bilyal deirmen siklon ve seperatrden kan hava toz karm deirmene filtre aspiratr ile emilip filtre edildikten sonra tozlar helezonlar yardmyla fuller siklonuna beslenir. Filtre edilen hava atmosfere verilir. I. kmr deirmeni, 2 m apnda 45 m uzunluunda bilyal bir deirmendir. inde 3060 mm ebatl toplam 20 ton bilya bulunur. Deirmenin kapasitesi 8 ton/saat tir. Deirmende retilen kmrn incelik ayar seperatr vastas ile salanr. YAKIT HAZIRLAMA II TOPLU KMR DERMEN Kmr holnde bulunan kmr nakliye bantlar ile ya kmr bunkerine buradan ayarl tablo ile kurutmaya alnr. Kurutma iinde iki adet mil zerinde bulunan palet ve pabularn dnmesiyle krma ve sevk ilemi salanmaktadr. Kurutmadan srkleyici paletlere geirilen kmr elevatrlerle deirmen bunkerine helezon ve hcre tekeri yardm ile deirmene beslenmektedir. Deirmen iindeki kmrn nmesi kendi ve rink ekseni etrafnda dnen alt adet silindirik top ve rink arasnda olup, kmrn hareketini krekler salar. stenilen incelie erien kmr hareketli seperatr kanatlarnn arasnda aspiratrle emilip siklonlara buradan fuller ve asma frn siklonuna alnp fuller pompa ile ana kmr silosuna sevk edilmektedir.

20

21 Deirmen iinde nme annda meydana gelen tozlanma jet filtre ile giderilip tutulan tozlar fuller siklonuna iletilmektedir. Ayn ekilde asma frndan alnp kurutmadan geirilen hava ve toz karm filtre edilip tutulan tozlar fuller siklonuna verilmektedir. Bilyal kmr deirmeninden fark bu deirmende younluk fark ile demir, ta ve malzemeler ayrtrlmaktadr. Seperatr ise hareketlidir. Kmr incelii deitirilmek istendiinde seperatr kasna deitirilmelidir. MENTO DERMEN 1 1. imento deirmeni 2,6 m apnda 15 m uzunluunda olup i cidarlar deirmen mantosunu koruyan ve bilyalarn daha iyi savrulmasn salayan plakalarla kapldr. Deirmene beslenen ve tlen malzeme hava emii vastas ile deirmeni terk etmekte ve sarsak elek, fuller pompa ve sevk kompresr ile imento silolarna gnderilmektedir. Deirmenden emilen tozlu gaz filtreden geirilerek bacadan atlmaktadr. 1.imento deirmeni kurulu ylnda kapasitesi 27 ton/saat idi. Bugnk kapasitesi 45 ton/saat seviyesindedir. ki blmelidir. Birinci blmede 40-80 mm ebadnda toplam 27 ton bilya vardr. kinci blmede 17-50 mm ebadnda 62 ton bilya bulunmaktadr. kinci blme nme ileminin tamamland blmedir. 1.imento deirmeninde PK ve P tipi imentolar retilmektedir. MENTO DERMEN 2 3,4 m apnda ve 15 m uzunluundadr. Saatte 55 ton kapasite ile retime gemitir. Gnmzde seperatr ilavesi ve n ezici ile 90-95 ton/saat kapasitededir. 2.imento deirmeni birincideki gibi iki odaldr. 1.oda da 50-90 mm ebatl toplam 57 ton bilya bulunur. 2. odada ise 17-50 mm ebatl toplam 75 ton bilya vardr. Birinci kamara krma ileminin ikinci kamara ise esas nme ileminin yapld yrdir. 2.imento deirmeninde arlkl olarak katkl imentolar (PK 32,5; PK 42,5; MC 12,5X) retilmektedir. N EZC nezici 200 ton/saat kapasitelidir. ki adet yuvarlak disk bulunmakta; klinker bu iki disk arasnda yksek basnte ezilmekte; ezilen klinkerde klinker bunkerlerine beslenmektedir. Basn altnda preslenerek ezilen klinker sayesinde deirmenlerin tme kapasiteleri artrlmtr.

22 KATKILI MENTOLAR 1) PK 32,5 (Portlant kompoze karm) %62,5 klinker + %35 kompoze karm + %3-5 al 2) PK 42,5 (Portlant kompoze imento) %70 klinker + %25 kompoze karm + %3-5 al 3) MC 12,5 x (Har imentosu) %40 klinker + %58 kompoze karm + %2-3 al MENTONUN MNROLOJK ZELLKLER VE TARHES imento ilk olarak 1824te ngiliz Aspolin tarafndan elde edilmitir. O zamanlar ngilterenin gneyinde Portlant adasnda bulunan ve imento yapmnda kullanlan kiretandan tr Portlant imentosu olarak adlandrlr. Bugn dnyada kullanlan imentonun %90, portlant imentosudur. Portlant imentosu yapmnda kalsiyum silikatlar, kalsiyum alminatlar, kalsiyum-alimin-feritler ve kk oranlarda sodyum ve potasyum slfatlar biiminde bulunan doal hammaddeler kullanlmaktadr. Bu maddeler doada kireta (kalker) ve kilde bulunur. ounlukla imento iinde %75 kalsiyum silikat, %5-10 kalisyum alimunat, %5 kalsiyum slfat, %1 yada daha az sodyum ve potasyum oksitleri, %2-4 magnezyum oksit, %5-10 kalsiyum-almin-demir bileikleri bulunur. imento sanayi iin kireta bulmak nemli bir sorundur. Bu bakmdan imento fabrikalar byk rezervleri olan kireta ocaklarnn yaknnda kurulur. imento yapmnda kuru ve ya yntem olarak iki yntem kullanlmaktadr. Dnyada kullanlan imento trleri ASTM (American Society for Testing and Materials) tarafndan 5 ayr tipte standartlatrlmtr. I. TP MENTO: Beton yapmnda kullanlan, belirgin zellikleri bulunmayan imento tipidir. II. TP MENTO: Kimi tuzlara ve ar olmayan scaklara dayanabilen imento tipidir. III. TP MENTO: abuk sertleir. Bu nedenle de betonun abuk abuk kurumas gereken yerlerde kullanlr. IV. TP MENTO: Alak scaklk imentosu da denir. Betonun kaln olduu yerlerde scaklk etkisiyle atlama ve hacim deiiklii olabilecek yerlerde kullanlr. V. TP MENTO:

23 Aside dayankl olmas gereken yerlerde kullanl. Eski Msrllarda piramit yapmndan altan har olarak kullandklar, Yunanllar ile Romallarn ise volkanik blgelerde bulunan krmz toprak, kum, kire ve su karmndan har yaptklar bilinmektedir. 1796 ylnda James Parker adl ngiliz saf olmayan bir kire tozundan yapt imentoya Roma imentosu adn verdi. Nihayet 1824 te Joseph Aspolin Portlant imentosunu yapmay baard. O tarihten sonra imento sanayinde byk gelimeler grld. Bu bulularn en nemlisi dner frnlardr. En ok imento reten lkeler Rusya, Japonya, in ve Amerika Birleik Devletleridir. Trkiye ise 15. sradadr. Trkiye imento hammaddeleri olan kalker, kil ve marn yataklar bakmndan dnyann en elverili lkeleri arasndadr. lkemizde ilk imento fabrikas 1910 ylnda Darcada 20000 ton kapasite ile hizmete girdi. Cumhuriyet dneminde ise Ankara imento fabrikas 1926 ylnda ald. 1932 de tm zel sektre ait olmak zere drt imento fabrikas kuruldu. lk devlet imento fabrikas olan Sivas imento Fabrikas 1943 te retime balad. II. dnya savandan sonraki dnemlerde imento retimini artrmak iin gerekli almalar yapld ve imento fabrikalarnn says otuz yl iinde otuzu at. 1929 da 65000 ton olan yurt ii retim 1980 de 13 milyon tonu amtr.

24

17/06/2002 tarihinden 21/06/2002 tarihine kadar bir haftalk alma GN YAPILAN SAYFA NO PAZARTES letmenin yeri-ulam-tarihesi 1 SALI imento hammaddeleri hakknda bilgi 1-3 ARAMBA Ta ocaklar hakknda bilgi 3 PEREMBE Sondaj ve numune alma almas 4 CUMA Lam ama almas 5 CUMARTES rencinin mzas Kontrol Edenin mzas

24/06/2002 tarihinden 28/06/2002 tarihine kadar bir haftalk alma GN YAPILAN SAYFA NO PAZARTES Patlayc doldurma almas 5-6 SALI Patlatma 6 ARAMBA Ykleme-nakliye almalar 7-10 PEREMBE Kil homojene almas 10-12 CUMA Dekapaj alma-kaldrma almalar 12-14 CUMARTES rencinin mzas Kontrol Edenin mzas

25 24/06/2002 tarihinden 28/06/2002 tarihine kadar bir haftalk alma GN YAPILAN SAYFA NO PAZARTES Krclar (takranlar) bantlar 14-19 SALI Stokhol almalar 19-22 ARAMBA Farin deirmeni alma sist. 22-23 PEREMBE Farin deirmeni 22-23 CUMA Dner frn alma sistemi 23-25 CUMARTES rencinin mzas Kontrol Edenin mzas

24/06/2002 tarihinden 28/06/2002 tarihine kadar bir haftalk alma GN YAPILAN SAYFA NO PAZARTES Dner frn kontrol 23-25 SALI Kmr deirmeni I 25-26 ARAMBA Kmr deirmeni II 26-28 PEREMBE imento deirmeni I 28-29 CUMA imento deirmeni II ve imentonun tarihesi 29-31 CUMARTES rencinin mzas Kontrol Edenin mzas

DUMLUPINAR NVERSTES MHENDSLK FAKLTES MADENMHENDSL

26

RENCNN ADI RENDNN SOYADI RETM YILI STAJ NO

: : : :

MADEN MHENDSL BLM STAJ DEERLENDRME KOMSYONU KOM. BAKANI YE 1 YE 2

Yaplan .. gnlk stajn tamam kabul edilmitir. Yaplan .. gnlk stajn yalnzca .. gn kabul edilmitir. Yaplan stajn tam reddedilmitir. (*) (*) Gereke rapor verilmelidir. Blm Bakan Onay Staj komisyon kararna katlyorum. Staj komisyon kararna katlmyorum. (*) (*) Bu durumda staj tekrarlanr.