Polimer Kimyasina Giris :

Polimerik olarak adlandirdigimiz malzemelerin, hayatimizda ne kadar ok yer aldigini grmek, polimer kimyasi hakkinda neden bilgimiz olmasi gerektigini bize aika gsterecektir.

r e t r o . jp g h ik b o o t s . jp g (57910 by t es )

(57972

by t es )

b o lt . jp g

(38622

by t es )

w e t s u it . jp g

(110809

by t es )

m a s k . jp g

(72501

by t es )

GIYECEKLERIMIZ :
Ayakkabilarinizin hi polimer bir malzemeden yapilmis oldugunu dsnms mydnz? Kiminin derisi farkli kiminin altinin yumusakligifarklidir. Deriden bahsediyorsak derinin kendisi dogal bir polimerdir. Yrys botlarinin pek ogunun alti poliretandan yapilmistir. Bazilarinin yapisinda PVC rastlariz bazen naylondan yapilmis rnleri kullaniriz. zerimize giydigimiz esyalardan pekogu yn, pamuklu (selloz) dogal polimerik maddelerden veya suni yollarla elde edilmis olan polyester, poliakrilonitril (yapay ipek) gibi pekok polimerik rn kullaniriz. Yalnizca gnlk hayatimizda her gn kullandigimiz giyeceklerin yanisira denizde de kullanilacak pek ok rn polimerik malzemelerden yapilmistir. Kloropren ve poliretan rnler bunlara rnektir.

f o o d . jp g

(35934

by t es )

f o a m b o x . jp g

(47702

by t es )

s h a m p o o . jp g

(41813

by t es )

s p r a y . jp g d ia p e r . jp g (67554 by t es )

(36784

by t es )

Ambalajlama ve Koruma ve Bazi rnler : Bugn rnlerin korunmasi ve tasinmasinda kullanilan ambalajlama kendi basina bir
alan olmustur. Bunu en basit sekliyle bir spermarkete girerseniz aika grebilirsiniz. Hemen tm

rnler paketlenmislerdir. Paketlemede kullanilan malzemelerin hemen hepsi polimerik malzemelerden hazirlanmislardir. Evlerimizde de benzeri pek ok malzeme kullaniriz. Bu malzemelerin bazilari naylon oldugu gibi bazilari polipropilenden, polyesterden veya polietilenden yapilmistir. ocuk pedlerinde su sizdirmaz polietilen veya dogal kauuk kullanilir. Fakat belki de Pedin en nemli kismi poliakrilik asit kismidir. Kendi agirligindan ok daha fazla suyu absorbe edebilir. Sampuanlarda hidroksietilselloz bulunur. Sa spreylerinde ise; polivinilprolidondan yararlanilir.

f ilm . jp g

(68772

by t es )

f ilt e r s . jp g

(18765

by t es )

5 . jp g

(34885

by t es )

e y e 0 1 . jp g

(28243

by t es )

Fotografilik, Gzlkler ve Lensler Fotograf filmleri daha eskiden selloznitrattan yapilirdi. Daha sonralari
kolayca yanan bu rn yerini, selloz asetata daha sonra o da yerini polyestere birakti. Bugn fotografilikta kullanilan sert ve seffaf renkli filtreler polikarbonattan yapilmaktadir. Gzlk camlarinin yerini ise daha hafif ve kirma indisi camdan daha fazla olan polikarbonat gzlk camlari almaktadir. Kontak lenslerde ise polimetilmetakrilat kullanilmaktadir. Yandaki sekilde yine akrilatlardan hazirlanmis bir araba fari grlmektedir

c a b le . jp g

(46548

by t es )

p ip e . jp g

(54990

by t es )

2 x 4 . jp g

(38865

by t es )

s t o w in 2 . jp g

(38840

by t es )

p a d . jp g

(70050

by t es )

c a u lk . jp g

(85510

by t es )

tesisatindaki bakir teller disindaki hemen her sey polimerik malzemelerden yapilmistir. PVC kapi ve pencereler ucuz ve isi yalitimindaki avantajlari nedeniyle binalarin byk blmlerinde kullanilmaktadir. Bazi atlak ya da deliklerdeki su geirmezligi saglamak amaciyla silikonlari sik sik kullaniriz. Ev dekorasyonu ve dsemesinde kullanilan pekok polimerik rn vardir. Yer dsemesinde kullanilan lekelenmeye direnli politetrafloroetilenden yapilmis halilarin yanisira pekok hali tipini biliriz. Akrilik lateks boyalar polimetilmetakrilat bazen polivinilasetat kopolimeri iirirler.

Tasimacilikta :
Modern bir otomobilde; lastikler, lastik fiberleri, dsemeler ve boya hari yaklasik 150 kg polimer madde kullanilir. Uaklarda yakittan tasarruf edebilmek iin metal kullanimi hizla artmaktadir. nk polimerik maddeler metallerden daha hafiftir.

c a r . jp g

(79166

by t es )

c a r 2 . jp g

(87543

by t es )

Biz ve Saglik :
Eger tek hcreli canlilardan, ok hcreli canlilara kadar temel yapinin ne oldugunu sorgulayacak olursak, temel yapi bilgisini tasiyan DNA veya RNA nin temelde 20 kadar aminoasit ve bunlari birbirlerine baglayan fosfot baglarindan meydana geldigini grrz. Geri organizmada bulunan amino asitlerin sayisi daha fazladir. Ama yine de canlilardaki bu esitlilik amino asit siralamasindaki degisiklikten ve konformasyonlarindan kaynaklanmaktadir. Ayrica hangi organi dsnrseniz tekrarlanan molekler yapilarin organlari olusturdugunu grebilirsiniz. Yapay doku alismalarinda polimerlerin nemi her geen gn daha da artmaktadir.

is k e le t . jp g

(20115

by t es )

s in ir _ s is t e m i. jp g

(22221

by t es )

d n a . jp g

(25585

by t es )

Yukarida polimerlerin kullanildigi pekok yer belirtilirken karsimiza hemen hergn ikan rnlerden yalnizca bir kismi ele alinmistir. Eger etrafiniza polimerleri grmek iin bakmaya baslarsaniz, yukarida sz edilen rnlerden ok daha fazlasini gebilirsiniz. Polimer kimyasinin nemini vurgulamak iin sylenecilecek son sz, belki de; ABD de kimyasal arastirmalar iin ayrilan btenin te birinden daha fazlasinin polimer kimyasi arastirmalarina ayrildigini belirtmek olabilir.

POLIMER KIMYASININ KISA TARIHI :

Trk Dil Kurumu Szlgnde polimer; tekrarlanan yapisal kmelerin olusturdugu yksek molekl agirlikli bilesikler olarak tanimlanmistir. Polimer adi ise "poli + meros (ok + parali)" olarak Greeke'den gelmektedir. Polimeri olusturan herbir kk molekl ise monomer olarak adlandirilir. Polimerler sonuta birok kk molekln biraraya gelmesiyle olustugundan makromolekldrler. Polimerik rnlerden biri olup, bugnde ok kullanilan maddelerden biri olan kauugun kullanimi 5000 yil ncesinde dayanir. Baslangita sivi olan kauugun zsuyu (lateks) uzun zincirli molekller ierir. kizilderililer bu zsuyu ile ayaklarini kapladiktan sonra havadaki oksijenin etkisi ile bazi noktalardan bu molekller birbirlerine baglanirlar. Bu baglanmalar nedeniyle artik molekller birbirlerinden kolayca ayrilamazlar. Bylece sividan kati duruma geilir. Fakat bu kati biraz zeldir. bu kati yapi ierisinde kk molekler hareket edebilirler. ve tm yapida hareketlidir. yapinin bir balik agi gibi davrandigi dsnlebilir. bu nedenle bu yapi kismen kati kismen sivi gibi davranirlar. Bu madde kauuk olarak adlandirilir. Bununla beraber bu kauuk ayakkabi bir gn ierisinde dagilir. nk havadaki oksijen ilk olarak moleklleri birbirine baglamasina karsin bir sre sonra oksijen, zincirleri kesmeye baslar. birgn sonunda yapi dagilir. 1849 yilinda Charles Goodyear kauuk agacinin zsuyunu kkrt ile kaynattiginda esnek, saglam siyaha yakin bir madde elde eder. Goodyear'in bu bulusu halen retimdedir. (Kirilgan Nesneler, Tbitak popler bilim kitaplari, Pierre-Gilles de Gennes Jacques Bados, ev. Anahid Hazaryan, 2.Basim, Ocak 1999).

Polimerlerin ikinci byk grubu olan plastiklerin ilk rn 1868 de Amerika'da John Wesley Hyatt tarafindan, pamuk sellozunu nitrik asit ve kamfor ile etkilestirilerek hazirlanan yari sentetik polimerdir. Amerikali bilim adami Leo Hendrick Baekeland, 1907 de tamamen sentetik ilk polimer olan fenolformaldehit reinelerinin retimini basarmistir. 1924 de ise Hermann Staudinger'in Makromolekl Hipotezini ileri srmesiyle, polimer teknolojisi nemli bir ufuk kazanmistir. Bu teoriye gre, dogal kauuk ve polistirenin, kk birimleri birarada bulunduran uzun zincirli molekller oldugunu ileri srlerek, polimer retiminin deneme yanilma asamasindan kurtulmasina neden olmustur. Makromolekl Hipotezi sonraki yillarda birok polimerin retimine isik tutmustur. 1927 de selloz asetat ve polivinil klorr, 1928 de polimetil metakrilat, 1929 da re-formaldehit reineleri retilmistir. zellikle II. Dnya savasinda stiren-btadien kopolimeri polimer teknolojisinin nemli rnleri olmuslardir. 1931 de yine ilk sentetik kauuk olan neopren retimi baslamistir. 1936 da poliakrilonitril, stirenakrilonitril kopolimeri ve polivinil asetat, 1937 de poliretan, 1938 de Teflon ticari ismi ile anilan politetrafloroetilen, 1939 da melamin-formaldehit (formika) reineleri, 1940 da btil kauugu ve silikonlarin hammaddesi olan silanlar, 1941 de polietilen, polietilen teraftalat, 1942 de doymamis poliesterler ve Orlon ticari isimli poliakrilonitril fiber retimi gereklestirilmistir. 1952 de Max planck Enstits arastirmacilarindan K.Ziegler bazi alminym alkali bilesiklerini katalizr olarak kullanarak etilenin dsk basinta polimerizasyonunu gereklestirmistir. Ziegler ve Giulio Natta sterospesifik polimerizasyonu diger olefinlere de uygulamislardir. 1954 de polikarbonat ve 1956 da polifenil oksit sentezlenmistir. Son yillarda yksek isil ve mekanik dayanikliga sahip poliimid, poliarilslfonlar, poliarilamidler, polifenilslfit, polibtil teraftalatpolietereketon, polifenil gibi nemli plastikler gelistirilmistir (Erhan Piskin, 1987). Asagidaki tablada bazi nemli polimerlerin retim yillari verilmistir. TABLO 1 : Bazi nemli polimerlerin ilk retim yillari 1930 Styrene-butadiene rubber 1936 Poly(vinyl chloride) 1936 Polychloroprene (neoprene) 1936 Poly(methyl methacrylate) 1936 Poly(vinyl acetate) 1937 Polystyrene 1939 66-Nylon 1941 Polytetrafluoroethylene 1942 Unsaturated polyesters 1943 Polyethylene, branched 1943 Butyl rubber 1943 6-Nylon 1943 Silicones 1944 Poly(ethylene terephthalate) 1947 Epoxies 1948 ABS resins 1955 Polyethylene, linear 1956 Polyoxymethylene 1957 Polypropylene 1957 Polycarbonate 1964 lonomer resins 1965 Polyimides 1970 Thermoplastic elastomers 1974 Aromatic polyamides

Polimerlerin Siniflandirilmasi
Polimerleri inceleyebilmek iin siniflandirilmalari gerekir. Amaca uygun olarak asagidaki siniflandirmalar yapilmistir. Molekl agirliklarina gre (oligomer, makromolekl) Dogada bulunup, bulunmamasina gre (dogal, yapay) Organik ya da anorganik olmalarina gre Isiya karsi gsterdikleri davranisa gre Zincirin kimyasal ve fiziksel yapisina gre(Dz, dallanmis, apraz bagli, kristal, amorf polimerler) Zincir yapisina gre (homopolimer, kopolimer)

Sentezlenme sekillerine gre Polimerlesme reaksiyonlari esnasinda pekok monomer, diger monomerlerle ya da ortamda daha nce tepkime vermis ve bylece belli bir molekler agirliga ulasmis, bir molekl zinciri ile tepkime verebilir. Olusan zincirlerin byklkleri, trlerin molekler yapilarindan, tepkime verme yollarina ve sentez sekillerine kadar, pekok faktre baglidir. Eger polimer zinciri yeterince bymemisse, bu tip polimerler oligomer olarak adlandirilir. Dogal makromolekller olmaksizin dogadaki hayatin devami dsnlemez. nk hayatin kendisini olusturan temel elemanlar bu molekllerdir. En iyi bilinen ve hemen akla geliveren rneklerin bazilari proteinler, selloz, keratin gibi dogal makromolekllerdir. Her gn gelisen yeni polimer sentez yntemleri sayesinde elde edilmis binlerce polimere hergn yenileri ilave edilmektedir. Gnlk hayatin hemen her alaninda rastlanan polimerik malzemeler, hayatin vazgeilmez paralari olmuslardir.Polimerik malzemelrin bu kadar genis kullanim alanlarina sahip olmalarinin nedeni, yapisal zelliklerinin istenildigi gibi ayarlanabilir olmasindan ve ekonomik olarak elde edilebilmelerinden kaynaklanmaktadir. Yapisal zelliklerinin istenildigi gibi ayarlanabilir olmasi, monomerlerin kendi kendileriyle ve diger monomerlerle baglanmalarinda, baglanma sekillerinin ve baglanma miktarlarinin fazlaliginin bir sonucudur. Ayrica istenilen fonksiyonlara sahip polimerler de uygun fonksiyonel gruplu monomerler kullanilarak kolayca hazirlanabilir. Anorganik polimerlerde esas zincir karbona dayali yapiya sahip degildir ve genellikle organik polimerlere kiyasla daha fazla isiya dayanikli ve daha serttirler. Uzun zincirler halinde bulunan lineer ya da dallanmis zincirlerden olusan polimer sistemlerine ayni zamanda termoplastik adi da verilmektedir. Yksek oranda apraz bag ieren sistemler ise termosetting olarak tanimlanir. termoplastik bir malzeme sicaklik artisi ile eriyerek seklini degistirebilir ve bylece kaliplara dklebilmesi mmkn olur. Oysa yksek oranda apraz bag ieren bir yapinin sicaklik artisi ile byle bir degisim geirmesi, zincirlerin hareketli olmayisi nedeniyle, zordur ve sicakligin artisi bu tr malzemelerin erimesine degil, malzemenin paralanmasina neden olur. Tek tr birimlerden olusan polimer zinciri homopolimer, iki ya da daha fazla monomer ieren polimerler ise kopolimer olarak adlandirilirlar. Geri kopolimerler genellikle farkli monomerlerin dzensiz birlesmesinden olusarak rastgele (random) kopolimeri olustururlar. Bununla beraber, alternatif, blok, graft ve steroblok kopolimerler bu kuralin disindadir. Alternatif kopolimerde monomer birimleri birbiri ardina gelir. Blok kopolimer farkli homopolimerlerin uzun segmentlerini ierir. Graft kopolimer ya da diger bir deyimle asi kopolimer ise asil mevcut bir polimer zinciri zerinde bir dallanma olarak ikinci bir monomer ierir. -A-A-A-A-A-A-A-A-A-A-A-A-A-A-A-AHomopolimer -A-B-A-B-A-B-A-B-A-B-A-B-A-B-A-BAlternatif kopolimer -A-B-A-A-A-B-B-A-B-A-A-A-B-A-B-BRandom (Rastgele) Kopolimer -A-A-A-A-A-A-A-B-B-B-B-B-B-B-B-BBlok Kopolimer

Graft (Asi) Kopolimer Ayrica polimerler lineer, dallanmis ve ag olarak da tanimlanirlar. Lineer polimerde hibir dallanma yoktur (A). Graft Kopolimerler dallanmis polimerlerin bir rnegidir (B). Ag (Network) polimerler, difonksiyonlu monomerler yerine, polifonksiyonlu monomerler kullanildiginda meydana gelirler.

Ag polimerler ayrica apraz bagli polimerleri de kapsarlar (C). nk apraz baglanmayla polimer zincirleri hareketliliklerini kaybederler. Bu nedenle erimeyecekleri ya da akmayacaklari iin kalipla da sekillendirilemezler. Yani yukarida bahsedilen termosetting polimerler grubuna girerler.

(A) Dogrusal (Lineer) Polimer

(B) (Branched) Polimer

Dallanmis

(C) (Network) Polimer

Ag