KARILATIRMA STATST, ANALTK YNTEMLERN KARILATIRILMASI, BYOLOJK DEKENLK

Do.Dr. Mustafa ALTINIIK ADTF Biyokimya AD 2005

Karlatrma istatistii
Temel kavramlar: rneklem ve evren: almaya alnan deneklerin oluturduu gruba rneklem, bu grubun temsil ettii topluma evren denir. rneklemdeki deneklerin evrenden tesadfi (random) olarak seilmesi gerekir.

Deikenler: Deikenler, deneklere ait zelliklerdir. Denein ait olduu grup, ya, cinsiyeti, boyu, arl, kan basnc, serum glukoz dzeyi vb. birer deikendir. Deikenler, lm zelliklerine gre nominal, ordinal ve saysal olabilir.

Nominal deikende, lm dzeyleri (deikenin alabilecei deerler) arasnda bir sralama ya da uzaklk-yaknlk gibi belirli bir mesafe yoktur. Grup, cinsiyet Ordinal deikende lm dzeyleri arasnda bir sralama vardr, ama dzeyler arasndaki mesafeler belirli deildir. Hastalk evreleri Saysal deikende lm dzeyleri arasnda hem sralama hem de belirli bir mesafe vardr.
4

Deikenlerde bamll- bamszl:Tp alannda deikenler arasnda iliki olup olmadn aratrrken, deikenlerden bazlarna bakarak dier deikenlerin ne derece deitii kestirilmeye allr. Birinci grup deikenler bamsz deiken, ikinci grup deikenler baml deikendir. Gruplarn bamszl: Her grupta farkl denekler yer alr, bir gruptaki bir denek ayn zamanda baka gruplarda bulunmaz. (denek teriminden kiinin kendisi deil, kiiye ait veri kastedilmektedir) 5

Tanmlayc istatistik: Bir gruba ait belirli deikenlerin deerleri hakknda bilgiyi zetleyen ltler: 1- Merkezi eilim ltleri (dalmn yer gsteren ltleri) 2- Yaylma ltleri (dalmn yaygnlk ltleri) 3-Dalmn ekil ltleri

Dalmn yer gsteren ltleri (merkezi eilim ltleri): - Aritmetik ortalama (x, ): Deerler toplam/denek says. - Ortanca (medyan): Dalmn orta noktasndaki deer - Tepe deeri (mod): Dalmda en ok grlen deer -eyrek ve yzdelikler (persentil): %25-%50%75 Simetrik (normal) dalmda aritmetik ortalama, ortanca ve tepe deeri birbirine eittir.
7

Dalmn yaygnlk ltleri (yaylma ltleri): - Deer aral (range, w): En byk deer en kk deer - Standart sapma (s, ): Kesinlii tanmlar - Varyans (s2, 2) - Varyasyon katsays (Coefficient of variation, CV): Standart sapmann ortalamaya gre % deiimi [CV= 100(s/x)] - Standart hata (s/n)
8

Dalm ekli ltleri: - Ortalama=ortanca=mod ise dalm normal dalmdr. - arpklk (skewess): Mod<ortanca<ortalama ise dalm sadan arpk; ortalama<ortanca<mod ise dalm soldan arpktr. - Sivrilik-basklk (kurtosis): Erinin tepesi sivriyse dalm leptokurtik; tepesi basksa dalm platikurtiktir.

Gven aral (confidence interval): Standart sapma ve lme saysna bal gerek ortalama deeri iine alan snrlarn (gven snrlar) belirledii aralk. Gven seviyesi: Gerek ortalama deerin, belirlenen snrlar ierisinde olma olasln belirleyen byklk.
Ort- ile Ort+ gven aral iin gven seviyesi %68 Ort-2 ile Ort+ 2 gven aral iin gven seviyesi %96 Ort-3 ile Ort+ 3 gven aral iin gven seviyesi %99,7
10

SPSS ile istatistik

11

12

Baml (e) iki grup ortalamasnn karlatrlmas Normal dalm gsteren deerler iin t testi

13

14

Baml (e) iki grup ortancalarnn karlatrlmas Normal dalm gstermeyen deerler iin Wilcoxon testi

15

16

Bamsz iki grup ortalamasnn karlatrlmas Normal dalm gsteren deerler iin t testi

17

18

<0,05 ise varyanslar eit deil >0,05 ise varyansalar eit

Varyanslara gre...

19

Bamsz iki grup ortancalarnn karlatrlmas Normal dalm gstermeyen deerler iin MannWhitney U testi

20

21

Bant (korelasyon) analizi

r ve p

22

r 0-0,25 ok zayf iliki 0,25-0,50 zayf-orta derecede iliki 0,50-0,75 iyi derecede iliki 0,75-1,00 ok iyi derecede iliki

23

Regresyon analizi

24

Y=a+bX Y=0,643+0,961X

a b

25

26

Y=a+bX Y=0,643+0,961X

27

Analitik yntemlerin karlatrmas

-Yeni test yntemi ile karlatrlacak (kesin, referans veya daha nce kullanlan ve gvenilirlii kantlanm) yntem seilir -En az 40 rnek allr -Her lm en az iki kez yaplmaldr -En az 5 gn allr -Veri analizi yaplr ve retici firma verileri deerlendirilir
28

Yntem karlatrma verilerinin analizinde yararlanlan istatistiksel teknikler: -F-Test -Korelasyon katsays (r) -t-Test istatistii -Regresyon istatistii

29

F-Test: ki yntemin varyanslar arasndaki farkn anlamll test edilir. Fhes < Ftablo ise varyanslar arasnda anlaml farkllk yok Fhes > Ftablo ise varyanslar arasnda anlaml farkllk var
30

Korelasyon katsays (r): Kovaryansn total varyansa orandr; test ynteminin karlatrma yntemindeki deiiklikleri izleme kapasitesini gsterir. r = 1 ise mkemmel pozitif korelasyon var r = -1 ise mkemmel negatif korelasyon var r = 0 ise korelasyon yok
31

t-Test istatistii: ki yntem ortalamalar arasndaki farkn anlamll test edilir. Sd farklarn standart sapmas thes < ttablo ise iki yntem ortalamalar arasnda fark yoktur thes > ttablo ise iki yntem ortalamalar arasnda fark vardr
32

Regresyon istatistii: -Lineer regresyon veya en kk kareler analizi. lmler arasndaki ilikinin (llen dzey ile gerek dzey arasndaki farkn) kareleri toplamnn en kk deerde tutulmas ile izginin Yi = a + bXi denklemine uymas beklenir

33

Regresyon istatistik ltleri: Yi = a + bXi regresyon denklemi b eim a y-ekseni kesiim noktas Sy/x regresyon standart hatas (llen dzey ile regresyon denklemine gre olmas gereken dzey arasndaki farklarn standart sapmas) Bias: Regresyon denkleminde tbben nemli karar dzeyindeki X deeri regresyon denkleminde yerine konarak Y deeri hesaplanr. Bias = Y - X
34

y= a + bX a Sabit sistematik hata (CE) b Oransal sistematik hata (PE)

Sy/x Rasgele hata (RE)

35

Biyolojik deikenlik
-Kiisel deiim (CVI): Ayn kiiye ait sonularn gnler aras deiimini ifade eder. Bir kiiden ard arda yaplan lmlerin deiiminin kritik deerlendirilmesinde kullanlr. -Kiiler aras deiim (CVG): Ayn analitin kiiler aras deiimini ifade eder. Referans aralnn deerlendirilmesinde kullanlr.
36

Biyolojik varyasyonu incelemek iin rnek: 5i kadn 5i erkek 10 salkl kiiden 4 hafta sreyle 12 saat alk sonras haftann ayn gn ayn saatte, ayn kii tarafndan kan alnr ve mmkn olduunca ayn ilemlerden geirilerek analiz rnekleri hazrlanr, rnekler ayn gn ift allarak sonulardan varyasyon katsaylar hesaplanr.

37

-Kiisel deiim (CVI): Biyolojik faktrler ve deney-ii analitik varyasyon (CVA) katks sonucudur. CVI = Cvtotal CVA -Kiiler aras deiim (CVG): CVG-total (CVI + CVA)
38