YAPI STAT I

ZML RNEKLER

P1=20 kN

4,5 m

P2=30 kN

q =10 kN/m

4,5 m

9m

o
f=4m
oB

Ao
9m

9m
L=18 m

ZREDDN MEMMEDOV

M. ARF GREL

Harran niversitesi naat Mhendislii Blm

YAPI STAT I
ZML RNEKLER

ZREDDN MEMMEDOV

M. ARF GREL

Harran niversitesi Mhendislik Fakltesi

naat Mhendislii Blm

anlurfa 2007
2

NSZ
Yap Mhendisliinin balca amacnn; yap elemanlarnn ve sistemlerinin yeterli bir
gvenlik ve rijitlikle, ekonomik ve kullanm amacna uygun ekilde boyutlandrlmas
olduunun, naat mhendisleri ve bu dalda eitim alan gen mhendis adaylar tarafndan iyi
bilindii kanaatindeyiz. Yaplarn belirtilen koullara uygun olarak boyutlandrlabilmesi iin
ilk yaplmas gereken, d etkilerden dolay yapda oluan kesit tesirlerinin belirlenmesidir, ki
bu, Yap Statii dersinin kapsamna girer.
Hazrlanm olan Yap Statii I zml rnekler adl bu kitapta zostatik (statike
belirli) sistemlerin d yklere gre hesab ele alnmtr. Bu amala, nce her blmn
banda gerekli bilgiler z olarak verilmi, ardndan yeterli sayda rnek aklamal olarak
zlmtr. rneklerin seiminde farkl sistem ve ykleme durumlar olmasna zen
gsterilmitir.
naat Mhendislii yaplarnn nemli bir blm bilindii zere Hiperstatik (statike
belirsiz) sistemlerdir. Bu tr sistemlerin d yklere gre hesab, Yazarlar tarafndan
hazrlanmas planlanan Yap Statii II zml rnekler adl kitapta verilecektir. zostatik
sistemlerin hesabn iyice renmi ve zmsemi bir rencinin Hiperstatik sistemlerin
hesabnda zorlanmayaca aktr.
Yazarlar, kitabn bilgisayar ortamnda hazrlanmas srasndaki yardmlarndan dolay
Ar. Gr. Makine Yksek Mhendisi Mustafa zen e teekkr ederler.
Kitabn, naat Mhendislii rencilerine ve uygulamada alan Mhendislere
yararl olmas dileklerimizle.
anlurfa, 2007
Zireddin MEMMEDOV

M. Arif GREL

NDEKLER
1. GR .
2. GERBER KRLER ..
Gerber Kirilerim Sabit Yklere Gre Hesab ve Kuvvetler Diyagramnn
izimi .
rnek 2.1. ...
rnek 2.2. ...
rnek 2.3. ...
rnek 2.4. ...
rnek 2.5. ...
rnek 2.6. ...
rnek 2.7. ...
3. GERBER KRLERDE TESR ZGLER ..
Genel Bilgiler .
rnek 3.1. ...
rnek 3.2. ...
rnek 3.3. ...
rnek 3.4. ...
rnek 3.5. ...
rnek 3.6. ...
rnek 3.7. ...
rnek 3.8. ...
4. ZOSTATK EREVELERN HESABI .
Genel Bilgiler .
rnek 4.1. ...
rnek 4.2. ...
rnek 4.3. ...
rnek 4.4. ...
rnek 4.5. ...
rnek 4.6. ...
rnek 4.7. ...
5. KAFES SSTEMLERNN HESABI ..
Genel Bilgiler .
rnek 5.1. ...
rnek 5.2. ...
rnek 5.3. ...
rnek 5.4. ...
rnek 5.5. ...
rnek 5.6. ...
rnek 5.7. ...
6. KAFES SSTEMLERDE TESR ZGLER ..
Genel Bilgiler .
rnek 6.1. ...
rnek 6.2. ...
rnek 6.3. ...
rnek 6.4. ...
rnek 6.5. ...
4

Sayfa No
1
5
5
5
10
14
17
20
26
31
36
36
36
40
42
43
45
47
48
50
52
52
52
56
60
64
70
76
81
89
89
90
93
96
99
102
106
108
113
113
113
118
122
126
130

rnek 6.6. ...

7. MAFSALLI SSTEMLER
Genel Bilgiler .
rnek 7.1. ...
rnek 7.2. ...
rnek 7.3. ...
rnek 7.4. ...
rnek 7.5. ...
rnek 7.6. ...
8. MAFSALLI SSTEMLERDE TESR ZGLER ...............................
Genel Bilgiler .
rnek 8.1. ...
rnek 8.2. ...
rnek 8.3. ...
rnek 8.4. ...
rnek 8.5. ...
KAYNAKLAR ..

133
138
138
142
147
153
159
165
171
177
177
177
182
184
187
190
193

1. GR
Tayc sistemler, zerlerine gelen ykleri gvenlik snrlar iinde tayp zemine
ileten sistemlerdir. Bu sistemleri oluturan elemanlara yap elemanlar denir.
naat mhendisliinin bina, kpr, baraj gibi eitli mhendislik yaplarnn tasarm
ile uraan dal yap mhendislii olarak adlandrlr. Yap mhendisliinin temel amac,
mhendislik yaplarnn yeterli bir gvenlik ve rijitlikle, ekonomik ekilde
boyutlandrlmasdr. Bu i iin yap mhendislerine gerekli olan bilgilerin nemli bir blm
Yap Statii derslerinde verilir. Bu derslerde yap sistemlerinin sabit ve hareketli yklere gre
hesaplama yntemleri ele alnr.
Yap sistemlerinin snflandrlmas:
Yap sistemleri kendilerini oluturan yap elemanlarna bal olarak
- bir boyutlu sistemler (ubuk sistemler: kiriler, kafes sistemler, ereveler ve kemerler)
- iki boyutlu sistemler (yzeysel tayc sistemler: plaklar, levhalar ve kabuklar)
- boyutlu sistemler (uzaysal tayc sistemler: istinat duvarlar, baraj gvdeleri, v.s.)
eklinde snflandrlr. Bu kitapta sadece ubuk sistemler incelenmitir.
Ykler
Yap sistemlerinde i kuvvet (kesit tesiri, kesit zoru), ekildeitirme ve yerdeitirme
oluturan tm etkilere yk ad verilir. D ykler (yaplarn kendi arlklar, ilave ykler, kar
yk, rzgar ykleri, deprem ykleri), mesnet kmeleri, scaklk deiimleri, bzlme (rtre)
ve yapm hatalarndan kaynaklanan ykler balca ykler olarak belirtilebilir.
Ykler ekilleri bakmndan
- Tekil ykler ve
- Yayl ykler olarak snflandrlabilir.
a)
Yayl ykler aadaki gibi snflandrlr (ekil 1.1):
a) Dzgn (niform) yayl yk
b) gen yayl yk

b)

c)

q2

q1

c) Trapez yayl yk

qm
d)
d) Parabolik yayl yk

e) Geliigzel yayl yk

q(x)

e)
ekil 1.1. Yayl yk eitleri

Ykler ayrca
1

- Sabit ykler (tayc sistemlere daima etkiyen ykler),

- Hareketli ykler (tayc sistemler zerinde yerleri deiebilen ykler),
- Statik ykler (sfrdan balayarak son hesap deerlerini alan ykler),
- Dinamik ykler (deerleri, ynleri veya yap zerindeki durumlar hzla deien ykler),
- Toplam ykler
olarak da snflandrlabilir.
Yap sistemlerinin dinamik yklere gre hesab Yap Dinamii dersinin konusudur.
Mesnetler
Yap sistemlerinin d ortamla (genellikle zemin ile) baland yerlere mesnet denir.
Mesnetlerde hareketin kstland dorultularda tepkiler oluur. Mesnetler aadaki gibi
snflandrlr.
a) Kayc mesnet
a)
b)
c)
P

ooo

ekil 1.2. a) Kayc mesnet, b) , c) Hesaplama emalar.

b) Sabit mesnet

b)

a)
P

c)
P

H
H

H
V

ekil 1.3. a) Sabit mesnet, b) , c) Hesaplama emalar.

b)

c) Ankastre mesnet a)
P
H
M

c)

H
M
V

M
V

M=V.e

ekil 1.4. a) Ankastre mesnet, b) , c) Hesaplama emalar.

d) Kayc ankastre mesnet
2

V
H

b)

a)
P

c)

e
M

M
V

M=V.e

ekil 1.5. a) Kayc ankastre mesnet, b) , c) Hesaplama emalar.

d) Elastik mesnetler

b)

a)

ekil 1.6. Elastik mesnetler, a)kmeye kar elastik mesnet, b) Dnmeye kar elastik
mesnet.
Dm hoktalar
ubuklarn birbirleriyle birletikleri noktalara dm noktalar denir. En yaygn
dm noktalar unlardr:
- Rijit dm noktalar
1

3
2
1 = 2 = 3

ekil 1.7. Bir rijit dm noktas.

- Mafsall dm noktalar
1

3
2
1 =/ 2 =/ 3

ekil 1.8. Bir mafsall dm noktas.

ubuklarn mafsalla birletii ularnda eilme momenti sfrdr. Mafsall dm noktalar
basit ve karmak diye ikiye ayrlr. ki ubuun birletii mafsall dm basit (ekil 1.9a),
3

ikiden fazla ubuun birletii mafsall dm ise karmak dm (ekil 1.9b) olarak
adlandrlr.
b)

a)

ekil 1.9. a) Basit, b) Karmak mafsall dm.

Tayc Sistemlerin Genel Snflandrlmas
Yap Statiinde tayc sistemler iki ana gruba ayrlrlar. Bunlar;
- zostatik (statike belirli) sistemler ve
- Hiperstatik (statike belirsiz) sistemlerdir.
zostatik sistemler, Statikin temel denklemi olan X = 0 , Y = 0 ve

M = 0

ile

hesaplanabilen sistemlerdir. Hiperstatik sistemler ise hesaplanabilmeleri iin yukardaki

temel denklemin yeterli olmad, ilave denklemlerin gerektii sistemlerdir.
Bir tayc sistemin hesab, gelen etkiler altnda mesnet tepkilerinin, i kuvvetlerin ve
yerdeitirmelerin hesaplanmas demektir. Bu kitapta yalnzca zostatik sistemlerin hesab ele
alnmtr. Bu balamda, kiriler, dzlem ereveler ve kafes sistemler, mafsall ereveler
ve kemerler incelenmitir.

2. GERBER KRLER
Gerber Kirilerin Sabit Yklere Gre Hesab ve Kuvvet Diyagramlarnn izimi
naat pratiinde, rnein ok aklkl kprlerde ve at aklarnda, basit, konsol ve
kmal kirilerin kendi aralarnda mafsalla balanmas sonucu elde edilen ok aklkl
izostatik kiriler kullanlr. Byle kiriler Gerber kiriler diye adlandrlr. Gerber kirilerde
s deiimlerinden ve mesnet kmelerinden dolay i kuvvetler meydana gelmez. Bu
kirilerin hesab Statiin denge denklemleri kullanlarak yaplr. Gerber kirilerin hesab iin
gereken aklamalar rnek 2.1in zmnde verilmektedir.
rnek 2.1 Boyutlar ve ykleme durumu ekil 2.1.1de grlen Gerber kirii iin
a) Kinematik analizin yaplmas,
b) Eilme momenti ( M ) diyagramnn izimi,
c) Kesme kuvveti ( T ) diyagramnn izimi,
d) izilmi diyagramlarn salamasnn yaplmas
istenmektedir.
P=10 kN
q1=3 kN/m
q = 2 kN/m
M =8 kN.m
Ao

om

o
B
o

2m
8m

2m

2m

6m

o
D
o

m2

2m
6m

ekil 2.1.1
zm :
a) Yaplar kullanmlar sresince geometrik biimlerini korumal, yani geometrik deimez
olmaldrlar. Bunun iin sistemin serbestlik derecesi kontrol edilir. Bir sistemin serbestlik
derecesi, W, aadaki ifade ile belirlenir:
W = 3.P 2.m - Cm
Burada, P : Gerber kirii oluturan paralarn says,
m : paralar birbirine balayan mafsal says,
Cm : mesnet balarnn saysdr.
W = 0 olmas, sistemin geometrik deimez olmas iin gerekli kouldur, ancak tek bana
yeterli deildir. Bununla birlikte sistemin yararl bnyeye sahip olmas (aada
aklanmaktadr) arttr.
W > 0 ise sistem geometrik deiendir, dier bir deyile labildir. naat mhendisliinde labil
sistemlerin yeri yoktur.
W < 0 ise sistem geometrik deimez olup, hiperstatikdir.
Ele alnm olan sistem iin
W = 3.3 2.2 -5 = 0
deeri elde edilmektedir. Ayn zamanda bu sistem yararl bnyeye sahiptir, yani, ekil
2.1.1den grld gibi AB kirii temele birbirine paralel olmayan ve dorultular bir
noktada kesimeyen bala balanmtr. Sistemin bir paras olan bu kiri tek bana
5

geometrik deimez olup, esas veya tayc kiri olarak adlandrlr. Dier, yani tanan
paralar ise esas kirie bir mafsal ve dorultusu bu mafsaldan gemeyen mesnet bayla
balanmtr.
Gerber sistemleri hesaplamak iin tama emas izilmelidir. Bunun iin kiriin
paralarn birbiriyle balayan mafsallar iki mesnet bayla deitirilir (ekil 2.1.2b). Hesaba
en stte bulunan paradan (kiriten) balanr. Sonraki kirilerin hesabnda stte bulunan
kiriin mesnet tepkileri onlar iin zt ynde, d kuvvet gibi etki ettirilir. Bylece Gerber
kiriin hesaplama emas elde edilmi olur.
a)

q = 2 kN/m
o

o
oB

o A

m1

2m

b)
oB
o

2m

2m

m2
o
oo

oC
o

q1=3 kN/m

VB

o
o

Vm2
C

VD

Vm1

oB
o

oD
o

m2o

o
oA

oD
o

6m

m1
o
oo

m1
q =2 kN/m

q1=3 kN/m

m2

M =8 kN.m

c)

o
C
o

K
2m
6m

8m

o A

P=10 kN

M =8 kN.m

Vm2
VC

Vm1

VB
ekil 2.1.2. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) Hesaplama emas.

m2D kiriinin (ekil 2.1.3a) hesab :

Mesnet tepkilerinin hesaplanmas:
Dzgn yayl yk iin mesnet tepkileri birbirlerine eit
olur.
ql
3 .4
V m2 = V D = 1 =
= 6 kN
2
2
Eilme momenti deerlerinin hesaplanmas:
Eilme momentinin iareti aadaki gibidir.

a)

q1=3 kN/m

m2o

oD
o

x
Vm2

l1= 4m

b)

c)

VD
M(kN.m)

6
T(kN)
6

ekil 2.1.3. a) m2D kirii, b) M diyagram, c) T diyagram.

6

M x = Vm 2 .x q.

0 x 4
x = 0 M x = 0.
Eilme momentinin maksimum deeri akln ortasnda olup

x2
,
2

ql12 3.4 2
=
= 6 kN .m
8
8
olarak elde edilir.
Eilme momentinin maksimum olduu kesitte kesme kuvvetinin deeri sfr olur veya
iaretini deitirir.
Kesme kuvveti deerlerinin hesaplanmas:
Kesme kuvvetinin iareti yandaki gibidir.
Tx = Vm 2 q.x ; x = 0 Tx = Vm 2 = 6kN ;
x = 2m Tx = 6 3.2 = 0 ; x = 4m Tx = 6 3.4 = 6kN
Elde edilmi olan deerlere gre M ve T diyagramlar izilmitir (ekil 2.1.3b,c). Eilme
momenti diyagram d yk etkisi altnda uzam lifler tarafnda izilmitir.
M max =

m1C kiriinin (ekil 2.1.4a) hesab :

Mesnet tepkilerinin hesab:
M C = Vm1 .4 + M + P.2 + Vm 2 .2 = 0
8 + 10.2 + 6.2
Vm1 =
= 10 kN .
4
M m1 = P.6 + Vm 2 .6 VC .4 + 8 = 0

a)

m1

Vm1

m1

x2

x3

P=10 kN

VC
2m

2m

32

+ VC P Vm 2 = 0

-10 + 26 -10 6 = 0.

x1

Co
o

2m

10.6 + 6.6 + 8
VC =
= 26 kN
4
Salama:

Y = V

Vm2= 6 kN

M =8 kN.m

20

12

b)

M (kN.m)

Her bir blgede eilme momenti

deerlerinin hesaplanmas (ekil 2.1.4a):

16

16
T (kN)

c)

0 x1 2
10
10
M x1 = Vm1 .x1 ; x1 = 0 M x1 = 0 ,
x1 = 2m M x1 = 20 kN .m
ekil 2.1.4.
2 x2 4
a) m1C kirii, b) M diyagram,
M x 2 = Vm1 .x 2 + M ; x 2 = 2m M x 2 = 12 kN .m,
c) T diyagram.
x 2 = 4m M x 2 = 32 kN .m.
0 x3 2
M x 3 = P.x3 Vm 2 .x3 ; x3 = 0 M x 3 = 0, x3 = 2 m M x 3 = 10.2 6.2 = 32 kN .m.
Kiri blgelerinde kesme kuvveti deerlerinin hesaplanmas (ekil 2.1.4a):
7

0 x1 2
T = Vm1 = 10 kN .
2 x2 4
T = Vm1 = 10 kN .
0 x3 2
T =P + Vm 2 = 10 + 6 = 16 kN .
Hesaplanm deerlere uygun olarak eilme momenti diyagram ekil 2.1.4bde ve kesme
kuvveti diyagram ekil 2.1.4cde izilmitir.
AB kiriinin hesaplanmas (ekil 2.1.5a):
Mesnet tepkilerinin hesab:
M b = V A .8 q.8.4 + q.2.1 Vm1 .2 = 0
2.8.4 2.2.1 + 10.2
= 10 kN ;
8
2.10.5 10.10
VB
= 0.
8
Salama:
VA =

= VB .8 + q.10.5 Vm1 .10 = 0

+ V B + Vm1 q.10 = 0 10 + 0 + 10 20 = 0.

M deerlerinin hesaplanmas:
0 x1 10
x
;
2
= 0 ; x1 = 10 m

M x1 = V A .x1 q.
x1 = 0 M x1

2
1

10 2
= 0.
2
0 x1 10 aralnda eilme
momentinin maksimum deerini bulmak
iin T = 0 kesitinin x0 uzaklnn
hesab:
T0 = V A q.x0 = 0 10 2.x0 = 0
M x1 = 10.10 2.

x0 = 5 m. M max = 10.5 2.

a)

q =2kN/m

Ao

oB
o

x1

VA

Vm1=10kN

Y = V

VB
8m

2m

M (kN.m)

b)

x0 = 5m

25

10
T (kN)

c)

52
= 25 kN .m.
2

10

ekil 2.1.5
a) AB kirii, b) M diyagram,
c) T diyagram.

T kesme kuvveti deerlerinin hesaplanmas:

0 x1 10
Tx1 = V A q.x1
x1 = 0 Tx1 = 10 kN ; x1 = 10 m Tx1 = 10 2.10 = 10 kN .

Elde edilmi deerlere gre M (ekil 2.1.5b) ve T (ekil 2.1.5c) diyagramlar izilmitir.
8

Gerber kiriin M eilme momenti ve T kesme kuvveti diyagramlar, kirii oluturan

paralarn M ve T diyagramlar ayn eksen zerinde srasyla birletirilerek elde edilir (ekil
2.1.6).
P =10kN

a)
o

q=2kN/m

q 1=3kN/m

M =8kN.m

o
B
o

A
8m

om
2m

2m

o
m2

o
C
o

2m

oD
o
4m

2m
32

20
12

M (kN.m)

b)
6
25

16

16

10

T (kN)

c)
6

10

10

ekil 2.1.6. a) Gerber kiri, b) M diyagram, c) T diyagram.

Gerber kiriin T (ekil 2.1.6c) diyagramna dayanarak, yeniden mesnet tepkileri
bulunabilir (ekil 2.1.7). Bundan sonra kiriin genel dengesinin salamas yaplabilir (ekil
2.1.8).
Ao

10

VA=10kN

10

o 6
B
o

o
C
o

16

Do
o

VC=26kN

VB=0

VC=6kN

ekil 2.1.7
P =10 kN

Ao

om

oB
o

VA=10 kN
8m

q 1=3 kN/m

M =8 kN.m

q=2 kN/m

VB=0

2m

oC
o

2m

2m

o
m2

VC=26 kN
2m

oD
o
VD=6 kN
4m

ekil 2.1.8

Y = V

+ VB + VC + VD q.10 P q1 .4 = 0 10 + 0 + 26 + 6 10.2 3.4 = 0

m1

= V A .10 q.10.5 + M VC .4 + P.6 + q.4.8 VD .10 = 0

10.10 - 2.10.5 + 8 26.4 + 10.6 + 3.4.8 6.10 = 0.

rnek 2.2. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 2.2.1de verilmi olan Gerber kiriin
kinematik analizini yapp, eilme momenti ve kesme kuvveti diyagramlarn iziniz.
P1 = 8kN

P2 =12 kN

q = 4 kN/m

M = 8 kN.m
o

oA
o

oB

m1

1,5 m

6m

2m

q = 4 kN/m
o
oC

K
4m

3m

2m

ekil 2.2.1
zm : Sistemin serbestlik derecesi
W = 3P 2m Cm = 3.2 -2.1 4 = 0
olup, sistem ayn zamanda yararl bnyeye sahiptir. Kiriin tama ve hesaplama emalar
aada izildii gibidir (ekil 2.2.2a,b).
P1 =8 kN

1,5 m

M =8 kN.m
o

oA
o

a)

P2 =12 kN

q=4 kN/m

6m

b)

c)

2m

om1
oo

oA
o
P1 =8 kN

oB

m1

1m

3m

oB

o
o

q=4 kN/m
o m1

oA
o

Vm1

P2 =12 kN

Vm1

M =8 kN.m
o B

1,5 m

oC
o

K
4m

q=4 kN/m

6m

2m

oC
o

K
4m

q=4 kN/m

3m

ekil 2.2.2. a) Gerber kiri, b) Tama emas, c) Hesaplama emas.

10

1m

Am1 kiriinin (ekil 2.2.3a) hesaplanmas:

Mesnet tepkileri:
M m 1 = P1 .(7,5) + V A .6 q.6.3 = 0

8.(7,5) + 4.6.3
VA =
= 22 kN
6
M A = Vm1 .6 + q.6.3 P1 .(1,5) = 0
Vm1 =

P1 =8 kN

a)

q = 4 kN/m
o m1

oA
o

x1
1,5 m

4.6.3 8.(1,5)
= 10 kN
6

VA

x2
6m

Vm1

12
M(kN.m)

Salama :
Y = P1 + V A q.6 + Vm1 = 0
8 + 22 4.6 + 10 = 0.

b)

Her blge iin (ekil 2.2.3a) M ve T

deerlerinin hesaplanmas:

c)

14
12,5
T(kN)

0 x1 1,5
M x1 = P1 .x1 ; T1 = P1 = 8 kN .

10

ekil 2.2.3. a) Am1 kirii, b) M

diyagram, c) T diyagram.

x1 = 0 M x1 = 0 ; x1 = 1.5 m M x1 = 12 kN .m.
0 x2 6
x 22
M x 2 = Vm1 .x 2 q. ; Tx 2 = Vm1 + x 2 ; x 2 = 0 M x 2 = 0 , Tx 2 = 10 kN ;
2
36
x 2 = 6 m M x 2 = 10.6 4. = 12 kN .m , Tx 2 = 10 + 4.6 = 14 kN .
2
0 x 2 6 aralnda eilme momentinin maksimum deer ald kesitin x0 uzakl:
10
(2,5) 2
= 2,5m. M max = 10.(2,5) 4.
= 12.5 kN .m
4
2
Hesaplanm deerlere gre M (ekil 2.2.3b) ve T (ekil 2.2.3c) diyagramlar izilmitir.
Tx 0 = 10 + q.x0 = 0 x0 =

BC kiriinin (ekil 2.2.4a) hesaplanmas:

Mesnet tepkileri:
M C = Vm1 .9 q.2.8 + VB .7 P.3 + M + q.1.(0,5) = 0
10.9 + 4.2.8 + 12.3 8 + 4.1.(0,5)

= 25,7143 kN .
7
7
M B = q.1.(7,5) VC .7 + P.4 + M Vm1 .2 q.2.1 = 0

VB =

VC =

4.1.(7,5) + 12.4 + 8 10.2 4.2.1

= 8,2857 kN .
7
7

Salama:
Y = Vm1 q.2 + VB P + VC q.1 = 0 10 4.2 + 25,7143 12 + 8,2857 4.1 = 0
11

Vm=10 kN

a)

q =4 kN/m

M =8 kN.m
oB

x1

VB

P2 =12
kN

q=4 kN/m

o
C
o

x4

x2

2m

4m

x3

VC
1m

3m

28

12

b)

0,5

M(kN.m)

2,85
10,85

c)

7,714

7,714

4
T(kN)

4,285

10

4,285

18

ekil 2.2.4. a) BC kirii, b) M diyagram, c) T diyagram.

Blgeler (ekil 2.2.4a) iin M ve T deerlerinin hesaplanmas.

0 x1 2

x12
M x1 = Vm1 .x1 q. ; Tx1 = Vm1 q.x1. x1 = 0 M x1 = 0 , Tx1 = 10 kN ,
2
x1 = 1 m M x1 = 12 kN .m,
x1 = 2 m M x1
2 x2 6

22
= 10.2 4. = 28 kN .m ; Tx1 = 10 4.2 = 18 kN .
2

M x 2 = Vm1 .x 2 q.2.( x 2 1) + VB .( x 2 2) ;
T = Vm1 q.2 + VB 10 4.2 + 25,7143 = 7,7143 kN .
x 2 = 2 m M x 2 = 10.2 4.2.1 = 28 kN .m,
x 2 = 6 m M x 2 = 10.6 4.2.5 + (25,7143).4 = 2,857 kN .m.
0 x3 1
M x 3 = q.

x32
; Tx 3 = q.x3 .
2

x3 = 0 M x 3 = 0 ;

M x 3 = 0,5 kN .m. x3 = 1 m M x 3 = 4.

Tx 3 = 0. x3 = 0,5m

12
= 2 kN .m, Tx 3 = 4.1 = 4 kN .
2
12

1 x4 4
M x 4 = q.1.( x 4 0,5) + VC .( x 4 1) ; T = q.1 VC = 4.1 8,2857 = 4,2857 kN .

x 4 = 1 m M x 4 = 2 kN .m, x 4 = 4 m M x 4 = 4.1.(3,5) + (8.2857).3 = 10,8571 kN .m.

Belirlenen deerlere gre M (ekil 2.2.4b) ve T (ekil 2.2.4c) diyagramlar izilmitir.
M diyagramndan grld gibi kiriin tekil eilme momenti uygulanm olan kesitinde,
diyagramda bu momentin deeri kadar ve ynnde bir atlama vardr. T diyagramnda ise
kiriin tekil yk uygulanm olan kesitinde bu kuvvetin ynnde kendi deeri kadar atlama
olumutur.
Gerber kirii oluturan basit kirilerin M ve T diyagramlar birletirilip, kiriin M
(ekil 2.2.5a) ve T (ekil 2.2.5b) diyagramlar elde edilir.
P1 = 8 kN

a)

P2 =12 kN

q =4 kN/m

M =8 kN.m
o

oA
o

oB

m1

6m

2m

q = 4 kN/m
o
oC

K
4m

1m

3m

28
M(kN.m)

1,5 m
12

12

0,5

b)
2,85
12,5

10,85

14

7,714

7,714

c)

T(kN)

4,285

4,285

10
18

ekil 2.2.5. a) Gerber kiri, b) M diyagram, c) T diyagram.

Kiriin tmnn denge kontrol (ekil 2.2.6):
P1 =8 kN

P2 =12 kN

q = 4 kN/m

M =8 kN.m
o

oA
o

oB

m1

VA=22 kN
1,5 m

Co
o

VC=8,2857 kN

VA=25,714 kN
6m

2m

4m

ekil 2.2.6

13

q = 4 kN/m

3m

1m

 Y = V + V + V P q.8 P q.1 = 22 + 25,7143 + 8,2857 8 4.8 12 4.1 = 0

M = P .(7,5) + V .6 q.6.3 + q.2.1 V .2 + P.6 + M V .9 + q.1.(9,5) = 0
A

m1

8.(7,5) + 22.6 4.6.3 + 4.2.1 (25,7143).2 + 12.6 + 8 (8,2857).9 + 4.1.(9,5) = 0

rnek 2.3. ekil 2.3.1de grlen Gerber kiriin eilme momenti ve kesme kuvveti
diyagramlarnn izilmesi istenmektedir.
P=14 kN

q =3 kN/m

M=10 kN.m

o
A
o

m1

6m

2m

2m

2m

ekil 2.3.1.
zm :
Sistemin serbestlik derecesi:
W = 3.2 2.1 - 4 = 0dr ve sistem yararl bnyeye sahip olduundan geometrik deinmezdir.
Kiriin tama ve hesaplama emalar ekil 2.3.2 de izilmitir.

P=14 kN

q =3 kN/m

M=10 kN.m

oA
o

m1

6m

2m

a)
B

2m

2m

o m1
oo

oA
o

b)

q =3 kN/m

M=10 kN.m
Ao
o

o m1
Vm

VA

P=14 kN

q =3 kN/m

Vm

c)
K

ekil 2.3.2. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) Hesaplama emas.

14

Am1- kiriinin (ekil 2.3.3a) hesaplanmas :

q =3 kN/m

M=10 kN.m

Mesnet tepkilerinin bulunmas:

x1

M m1 = M + V A .6 q.6.3 = 0
10 + 3.6.3
VA =
= 10,6667 kN .
6
M A = Vm1 .6 + q.6.3 M = 0

2m

Vm1

6m
10

10

M (kN.m)

3.6.3 10
= 7,3333 kN .
6
Salama:
A

x2

VA

Vm1 =

Y = V

o m1

oA
o

10,667

8,963
T (kN)

+ Vm1 q.6 = 0

10.6667 + 7.3333 3.6 = 0

7,333

ekil 2.3.3. a) Am1 kirii, b) M diyagram, c) T diyagram.

Kiriin her bir blgesi iin (ekil 2.3.3a) M ve T nin bantlarnn yazlp, deerlerinin
hesaplanmas.
0 x1 2
M = 10 kN .m; T = 0.
0 x2 6
62
= 10 kN , Tx 2 = 7,3333 + 3.6 = 10,6667 kN .
2
kinci blgede M nin maksimum deer ald kesitin uzakl, bu kesitte kesme kuvveti
deerinin sfr olma artndan belirlenir.
7,3333
Tx 2 = Vm1 + qx 2 = 0 x 2 =
= 2,4444 m.
3
(2,444) 2
M max = 7.3333.(2,4444) 3.
= 8.963 kN .m
2
Belirlenmi deerlere uygun olarak basit kiriin M ve T diyagramlar izilmitir (ekil
2.3.3b,c).
x 2 = 6 m M x 2 = (7,3333).6 3.

m1B kiriinin (ekil 2.3.4a) hesaplanmas: Konsol kirilerin hesabna serbest utan
balanabilir. Her bir blge iin M ve T deerlerini belirlenmesi:
0 x1 2

x12
M x1 = Vm1 .x1 q. ; Tx1 = Vm1 q.x1 .
2
x1 = 0 M x1 = 0, Tx1 = Vm1 = 7,333 kN .
22
= 20,666 kN .m
2
Tx1 = 7,3333 3.2 = 13,3333 kN .
x1 = 2m M x1 = (7.333).2 3.

15

2 x2 4

a)

x 22
P.( x 2 2) ;
2
Tx 2 = Vm1 q.x 2 P.
x 2 = 2 m M x 2 = 20,6666 kN .m
M x 2 = Vm1 .x 2 q.

P=14 kN

q =3 kN/m

Vm1

m1

x1

x2

Tx 2 = 7,3333 3.2 14 = 27,3333 kN .

2m

42
14.2 =
2
= 81,333 kN .m

x 2 = 4 m M x 2 = (7,333).4 3.

2m
81,33

Hesaplanm deerlere gre kiriin M (ekil 2.3.4b) ve

T (ekil 2.3.4c) diyagramlar izilmitir.
b)
Basit kirilerin M ve T diyagramlarnn
birletirilmi ekilde izilmesiyle Gerber kiriin M
(ekil 2.3.5b) ve T (ekil 2.3.5c) diyagramlar
c)
elde edilmi olur.

20,66
M(kN.m)
T(kN)

7,33

13,33
27,33
33,33

ekil 2.3.4. a) m1B kirii, b) M diyagram, c) T diyagram.

a)

P=14 kN

q =3 kN/m

M=10 kN.m

o
oA
6m

2m

m1
2m

B
2m
81,33

10

10

20,66

b)

M(kN.m)
10,66

8,963

c)

T(kN)
7,33
13,33
27,33

ekil 2.3.5. a) Gerber kirii, b) M diyagram,

c) T diyagram.

33,33

16

Kiriin tmnn denge kontrol (ekil 2.3.6):

P=14 kN

q =3 kN/m

M=10 kN.m

MB=81,333 kN.m

o
oA

m1

2m

6m

2m

2m

VB=33,333 kN

VA=10,666

ekil 2.3.6

Y = V _ q.10 P V = 0 10,6667 3.10 14 + 33,3333 = 0

M = M + V .6 q.6.3 + q.4.2 + P.2 V .4 + M = 0
A

m1

10 + 10.6667.6 + 3.4.2 + 14.2 (33,3333).4 + 81,3333 = 0

rnek 2.4. Ykleme durumu ve boyutlar ekil 2.4.1de grlen Gerber kiriin eilme
momenti ve kesme kuvveti diyagramlarn iziniz.
P1=18 kN

P2=15 kN

M1=12 kN.m
o

m1

A
1m

1,5 m

2m

M=16 kN.m

Bo K
o

m2
2m

P3=20 kN

q =4 kN/m

2m

C
2m

5m

ekil 2.4.1
P2=15 kN
zm :
W = 3.3 2.2 5 = 0
a)
olduundan ve sistem yararl bnyeye sahip olduu
m1o
iin geometrik deimezdir. nceki rneklerin
zmlerinde olduu gibi Gerber kiriin tama ve
Vm1
hesaplama emalar ekil 2.4.2de izilmitir.
2m

m1 m2 kiriinin ( ekil 2.4.3a) hesaplanmas:

b)

o
o

2m

o m2
o
Vm2

M (kN.m)

Kirie etkiyen yk bir tekil yk olup akln

ortasna uygulandndan mesnet tepkileri ve i
15
kuvvetler aadaki gibi olur.
c)
P 15
7,5
7,5
Vm1 = Vm 2 = 2 =
= 7,5 kN .
2
2
T (kN)
Eilme momentinin maksimum deeri akln
ortasnda olup
7,5
7,5
p.l 15.4
M max =
=
= 15 kN .m' dir.
4
4
ekil 2.4.3. a) m1m2 kirii, b) M diyagram,
c) T diyagram.
17

Kesme kuvveti deerleri : Tm1 = Vm1 = 7,5 kN ; Tm 2 = Vm 2 = 7,5 kN .

Bu deerlere uygun olarak kiriin M (ekil 2.4.3b) ve T (ekil 2.4.3c) diyagramlar
izilmitir.
P1=18 kN

a)

P2=15 kN

M1=12 kN.m
o

m1

A
1m

1,5 m

2m

m1o

b)

P1=18 kN

c)

M1=12 kN.m

2m

5m

oB
o

P2=15 kN

m1 o

o
C
o

2m
om2
oo

oo

M=16 kN.m

Bo K
o

m2

2m

P3=20 kN

q = 4 kN/m

Co
o

o m2
o
Vm1
Vm1

Vm2

P3=20 kN

q =4 kN/m

Vm2

M=16 kN.m
o
Co

o K

ekil 2.4.2. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) Hesaplama emas.

Tama emasndan (ekil 2.4.2b)
Vm2=7,5 kN
q =4 kN/m
grld gibi esas kirilerin her ikisi de
(Am1 ve BC) ayn seviyede olduundan, a)
Bo K
bu iki kiriin hesap sras nemli deildir.
x1
VB

BC kiriinin (ekil 2.4.4a) hesaplanmas:

Mesnet tepkileri
M C = Vm 2 .9 q.7.(5,5) + VB .7
P3 .2 M = 0

16 + 20.5 + 4.5.(2,5) 4.2.1 (7,5).2

7
VC = 15,85714 kN .
VC =

x3
VC
2m

23

b)

M (kN.m)
24,143

= M VC .7 + P3 .5 + q.5.(2,5)
q.2.1 Vm 2 .2 = 0

Co
o

5m

9,5

(7,5).9 + 4.7.(5,5) + 20.2 + 16

7
V B = 39,64285 kN .
B

M=16 kN.m

x2

2m

VB =

P3=20 kN

17,28

16
47,24
4,143

c)

T (kN)

7,5
15,5

15,857

15,857

ekil 2.4.4. a) BC kirii, b) M diyagram,

c) T diyagram.
18

Salama :

Y = V

m2

q.7 + VB P3 + VC = 0 7,5 4.7 20 + 39,643 + 15,857 = 0.

Her bir blge iin (ekil 2.4.4a) M ve T nin ifadelerinin yazlp, deerlerinin hesaplanmas.
0 x1 2
M x1

x12
= Vm 2 .x1 q. ; Tx1 = Vm 2 q.x1 .
2

1
x1 = 0 M x1 = 0 , Tx1 = 7,5 kN . x1 = 1 m M x 2 = (7,5).1 4. = 9,5 kN .m.
2
2
2
x1 = 2 m M x1 = (7,5).2 4. = 23 kN .m, Tx1 = 7,5 4.2 = 15,5 kN .
2
2 x2 7
x 22
+ VB ( x 2 2) ; Tx 2 = Vm 2 q.x 2 + V B .
2
= 23 kN .m, Tx 2 = 7,5 4.2 + 39,64285 = 24,143 kN .

M x 2 = Vm 2 .x 2 q.

x2 = 2 m M x 2
0 x3 2
M x 3 = M + VC .x3 ; T = VC = 15,857 kN .

Hesaplanm bu deerlere gre BC kiriinin M (ekil 2.4.4b)

a)
ve T (ekil 2.4.4c) diyagramlar izilmitir.
Am1 kirii (ekil 2.4.5a) iin M ve T diyagramlarnn
izimi:

P1=18 kN
M1=12 kN
A

m1

x1

x2

Kiriin blgeleri iin M ve T deerlerinin hesaplanmas:

0 x1 1,5
M x1 = Vm1 .x1 ; T = Vm1 = 7,5 kN .
x1 = 0 M x1 = 0 , x1 = 1,5 m

Vm1=7,5kN

x3 = 0 M x 3= M = 16 kN .m , x3 = 2 m M x 3 = 16 + (15,857).2 = 47,714 kN .m.

1,5 m

1m
24,75
11,25

b)

M x1 = (7,5).1,5 = 11,25 kN .m.

M (kN.m)
0,75

1,5 x 2 2,5
M x 2 = Vm1 .x 2 P1 ( x 2 1,5) + M 1

25,5

25,5
7,5

T = Vm1 + P1 = 7,5 + 18 = 25,5 kN .

c)

x 2 = 1,5 m M x 2 = (7,5).1,5 + 12 = 0,75 kN .m

7,5
T (kN)

x 2 = 2,5 m M x 2 = 7,5.(2,5) 18.1 + 12 = 24,75 kN .m. ekil 2.4.5. a) Am1 kirii,

b) M diyagram, c) T diyagram.

Bulunmu deerlere gre kiriin M (ekil 2.4.5b) ve T (ekil 2.4.5c) diyagramlar izilmitir.
Basit kirilerin M ve T diyagramlarn kullanarak Gerber kiriin M (ekil 2.4.6b) ve T (ekil
2.4.6c) diyagramlar izilmitir.

19

P1=18 kN

a)

P2=15 kN

M1=12 kN.m
o

m1

m2

1,5 m

1m

2m

P3=20 kN

q =4 kN/m
B

2m

M=16 kN.m
o
Co

o
K
o

2m

2m

5m

24,75

23
11,25

9,5

b)

M (kN.m)

0,75
15
25,5

17,28

24,143

25,5
7,5

7,5

7,5

16
47,24
4,143

c)

T (kN)
7,5

7,5
15,5

15,87

15,87

ekil 2.4.6. a) Gerber kirii, b) M diyagram, c) T diyagram.

Verilmi Gerber kiriin tmnn dengede olmasnn kontrol (ekil 2.4.7):
MA=24,75 kN.m

P1=12 kN

P2=15 kN

q =4 kN/m

M1=10 kN.m
o

m1

A
1m

1,5 m

2m

M=16 kN.m

o
Bo K

m2

2m

P3=20 kN

2m

VA=25,5 kN

C
5m

VB=39,643 kN

o
o

2m
VC=15,857 kN

ekil 2.4.7

Y = V

P1 P2 q.7 + VB P3 + VC = 0

25,5 18 15 4.7 + 39,643 20 + 15,857 = 0

m2

= M A M 1 P1 .(5,5) P2 .2 + q.7.(3,5) VB .2 + P3 .7 VC .9 M + V A .7 = 0

37,5 + (22,5).7 12 18.(5,5) 15.2 + 4.7.(3,5) (39,643).2 + 20.7 (15,857).9 16 = 0

rnek 2.5. Ykleme durumu ve lleri ekil 2.5.1de verilmi olan Gerber kiriin eilme
momenti ve kesme kuvveti diyagramlarnn izilmesi istenmektedir.
20

M1=10 kN.m

P1=12 kN

q =3 kN/m
o A
2m

P2=14 kN

q = 3 kN/m

M1=10 kN.m
o

Bo
o
6m

Co
o

m1

2m 2m

3m

2m

D
o
o

m2

m3
2m

2m

2m

Eo
o
4m

4m

ekil 2.5.1
zm :
Serbestlik derecesi W = 3.P 2.m Cm= 3.4 -2.3 6 = 0dr ve ekil 2.5.1den grld
gibi kiriin yararl bnyeye sahip olma artlar salanmtr. Bylece kiri geometrik
deimezdir.
Sistemin tama (ekil 2.5.2b) ve hesaplama (ekil 2.5.2c) emalar izildikten sonra
her bir kiriin hesab yaplr.
P1=12 kN

M1=10 kN.m q =3 kN/m

2m

M1=10 kN.m

o
Bo K m1
o

o A
6m

2m 2m

3m

o
Co

m3

m2

2m

2m

2m

m2o

m1o
oA

P2=14 kN

Co
o

oo
Bo
o

oo

3m

b)
o
Eo

oD
o

o m3
o
Vm2

Vm3
Vm3

m1o

o
Bo K

5m

M1=10 kN.m

P1=12 kN

M1=10 kN.m q =3 kN/m

a)
Eo
o

o
oD

2m

o m3
oo

m2o

o A

q =3 kN/m

Co
o

Vm2

P2=14 kN

q =3 kN/m
oD
o

Vm1
Vm1

ekil 2.5.2. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) Hesaplama emas.

21

c)
Eo
o

Hesaplamaya en stteki kiri olan m2 m3 kiriinden (ekil 2.5.3a) balanr.

Bu tr ykleme durumunda, yani kiri zerinde sadece bir
tekil moment olduunda mesnet tepkileri ters iaretle
birbirine eittirler.
M1=10 kN.m
M 10
Vm 2 = Vm 3 =
=
= 2,5 kN .
a) o
4
4
o m3
o
Kiriin blgeleri iin (ekil 2.5.3a) M ve T
x1
x
2
deerleri yle hesaplanr:
Vm2
Vm3
2m

2m

0 x1 2
M x1 = Vm 2 .x1 ; T = Vm 2 = 2,5 kN .

x1 = 0 M x1 = 0 , x1 = 2 m M x1 = (2,5).2 = 5 kN .m
0 x2 2

b)

M x 2 = Vm 3 .x 2 ; T = Vm3 = 2,5 kN .

c)

5
M(kN.m)
5
T(kN)

x 2 = 0 M x 2 = 0 , x 2 = 2 m M x 2 = (2,5).2 = 5 kN .m

2,5

2,5

Bu deerlere gre kiriin M (ekil 1.5.3b) ve

T (ekil 1.5.3c) diyagramlar izilmitir.

ekil 1.5.3
a) m2 m3 kirii ,b) M diyagram,
c) T diyagram.

DE kiriinin (ekil 1.5.4a) hesab:

Mesnet tepkileri

M E = Vm3 .10 + VD .8 q.8.4 P2 .3 = 0

Vm3=2,5kN

(2,5).10 + 3.8.4 + 14.3

= 20,375 kN .
8
M D = VE .8 + q.8.4 + P2 .5 = 0

q =3 kN/m

VD =

VE =

a)
o
Eo

o D

x1
x2

3.8.4 + 14.5 (2,5).2

= 20,125 kN .
8

x3

VD

2m

Salama :

Y = V

P2=14 kN

5m

3m

5
m3

+ V D q.8 P2 + VE = 0

Blgelere gre (ekil 1.5.4a) M ve T

deerlerinin bulunmas :
0 x1 2
M x1 = Vm3 .x1 ; T = Vm3 = 2,5 kN .

M(kN.m)

b)

2,5 + 20,375 3.8 14 + 20,125 = 0.

VE

17,875
46,875

c)
2,5

x1 = 0 M x1 = 0 , x1 = 2 m M x1 = 5 kN .m

2,875
2,5

T(kN)

11,125
20,125

ekil 2.5.4. a) DE kirii, b) M diyagram,

22

c) T diyagram.
2 x2 7

( x 2 2) 2
M x 2 = Vm 3 .x 2 + VD .( x 2 2) q.
, Tx 2 = Vm 3 + VD q.( x 2 2) .
2
x 2 = 2 m M x 2 = 5 kN .m , Tx 2 = 2,5 + 20,375 = 17,875 kN .
(4 2) 2
= 24,75 kN .m
2
(7 2) 2
x 2 = 7 m M x 2 = (2,5).7 + (20,375).5 3.
= 46,875 kN .m
2
Tx 2 = 2,5 + 20,375 3.5 = 2,875 kN .
x 2 = 4 m M x 2 = (2,5).4 + (20,375).2 3.

0 x3 3
M x 3 = VE .x3 q.

x32
; Tx 3 = VE + q.x3 . x3 = 0 M x 3 = 0 , Tx 3 = VE = 20,125 kN .
2

32
= 46,875 kN .m , Tx 3 = 20,125 + 3.3 = 11,125 kN .
2
Bulunan deerlere uygun olarak M (ekil 2.5.4b) ve T (ekil2 .5.4c) diyagramlar izilmitir.
x3 = 3 m M x 3 = (20,125).3 3.

m1 C kiriinin (ekil 2.5.5a) hesaplanmas :

a)

Mesnet tepkileri
M C = Vm1 .5 P1 .3 Vm 2 .2 = 0
12.3 + ('2,5).2
Vm1 =
= 8,2 kN
5
M m1 = Vm 2 VC .5 + P1 .2 = 0

m1o
Vm1

x1

x2

2m

(2,5).7 + 12.2
= 1,3 kN .
5
Salama :
Y = Vm1 P1 + VC + Vm1 = 0
8,2 12 + 1,3 + 2,5 = 0

x3

VC
3m

2m

b)

VC =

M (kN.m)
5
16,4

8,2

8,2

c)

Her bir blgede (ekil 1.5.5a) M ve T deerleri.

0 x1 2

o
Co

Vm2= 2,5kN

P1=12 kN

3,8

3,8

T (kN)
2,5

ekil 2.5.5. a) m1C kirii, b) M diyagram,

c) T diyagram.

M x1 = Vm1 .x1 ; T = Vm1 = 8,2 kN .

x1 = 0 M x1 = 0 , x1 = 2 m M x1 = 16,4 kN .m .
2 x2 5
M x 2 = Vm1 .x 2 P1 .( x 2 2) , T = Vm1 P1 = 8,2 P1 = 3,8 kN .

x 2 = 2 m M x 2 = 16,4 kN .m , x 2 = 5 m M x 2 = (8,2).5 12.3 = 5 kN .m .

23

0 x3 2
M x 3 = Vm 2 .x3 ; T = 2,5 kN . x3 = 0 M x 3 = 0 , x3 = 2 m M x 3 = 5 kN .m .
Bu deerlere gre M (ekil 2.5.5b) ve T (ekil 2.5.5c) diyagramlar izilmitir.
AB kiriinin (ekil 1.5.6a) hesab:

M B = M + V A .6 q.6.3 +

a)

oA

x3

+ Vm 2 .2 + q.2.1 = 0
12 + 3.6.3 (8,2).2 3.2.1
VA =
= 3,2667 kN
6
M A = Vm1 .8 + q.8.4 VB .6 + M = 0
VB =

Bo
o x1
VB

VA

2m

x2
6m

(8,2).8 + 3.8.4 + 12
= 28,9333 kN .
6

Salama :

Y = V

Vm1=8,2kN

M1=10 kN.m q =3 kN/m

Mesnet tepkileri

2m
22,4

9,7

b)
q.8 + V B Vm1 = 0

12

3,2667 3.8 + 28,9333 8,2 = 0

Blgelere gre (ekil 1.5.6a) M ve T

deerlerinin bulunmas:

13,77
14,2

c)

M(kN.m)

8,2

3,27

T(kN)

0 x1 2

x12
; Tx1 = Vm1 + q.x1
2
= 0 , Tx1 = 8,2 kN ,

M x1 = Vm1 .x1 q.
x1 = 0 M x1

14,73

ekil 2.5.6. a) AB kirii, b) Mdiyagram,

c) T diyagram.

1
x1 = 1 m M x1 = (8,2).1 3. = 9,7 kN .m
2
22
x1 = 2 m M x1 = (8,2).2 3. = 22,4 kN .m,
2
Tx1 = 8,2 + 3.2 = 14,2 kN .
2 x2 8

x 22
+ VB .( x 2 2) ; Tx 2 = Vm1 + q.x 2 V B .
2
= 22,4 kN .m, Tx 2 = 8,2 + 3.2 28,9333 = 14,7333 kN .

M x 2 = Vm1 .x 2 q.
x2 = 2 m M x 2

Bu blgede eilme momentinin maksimum deer alaca kesitin yeri:

24

Tx 2 = 0 8,2 + 3.x 0 28,9333 = 0 x0 = 6,9111 m.

x0 = 6,9111 m M max = (8,2).(6,9111) 3.

(6,9111) 2
+ (28,9333).(4,9111) = 13,778 kN .m
2

82
+ (28,9333).6 = 12 kN .m,
2
= 8,2 + 3.8 28,9333 = 3,2667 kN .

x 2 = 8m M x 2 = (8,2).8 3.
Tx 2

0 x3 2
M = 12 kN .m ;

T = 0.

Hesaplanm deerlere gre kiriin M (ekil 2.5.6b) ve T (ekil 2.5.6c) diyagramlar

izilmitir.
Gerber kirii oluturan kirilerin M ve T diyagramlar kullanlarak, tm sistemin
eilme momenti (ekil 2.5.7c) ve kesme kuvveti (ekil 2.5.7c) diyagramlar izilmitir.
P1=12 kN

M1=10 kN.m q =3 kN/m

2m

M1=10 kN.m

o
Bo K m1
o

o A
6m

P2=14 kN

Co
o

2m 2m

3m

2m

2m

2m

Eo
o

oD
o

m3

m2

a)

q =3 kN/m

2m

5m

3m

22,4

9,7

b)

5
12

13,77

M(kN.m)

5
5

16,4
46,875

14,2
17,875
8,2

8,2

2,875

c) 3,27

T(kN)
3,8

3,8

2,5

2,5

2,5

11,125

14,73

20,125

ekil 2.5.7. a) Gerber kiri, b) M diyagram, c) T diyagram.

25

Kiriin tmne ait denge kontrol:

P1=12 kN

P2=14 kN

M1=10 kN.m q =3 kN/m

M1=10 kN.m

o
o
B K m1
o

o A
2m

6m

VA=3,2667 kN

q =3 kN/m

o
Co

2m 2m

3m

om

m2

2m

2m

2m

VC=1,3 kN

VB=28,9333 kN

o
Eo

o
oD

2m

5m

VD=20,375 kN

3m
VE=20,125 kN

ekil 2.5.8

Y = V

q.8 + VB P1 + VC q.8 + VD P2 + VE = 0

3,2667 3.8 + 28,9333 12 + 1,3 3.8 + 20,375 14 + 20,125 = 0

m2

= M + V A .15 q.8.11 + V B .9 P1 .5 + VC .2 + M 1 + q.8.10 VD .6 VE .14 = 0

12 + (3,2667).15 3.8.11 + (28,9333).9 12.5 + (1,3).2 + 10 + 3.8.10 + 14.11
(20,375).6 (20,125).14 = 0

rnek 2.6. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 2.6.1de verilmi Gerber kiriin eilme
momenti ve kesme kuvveti diyagramlarn izip, genel denge artlarn kontrol ediniz.
P1=15 kN

M=12 kN.m
o

oA
o
2m

P3=20 kN

P2=18 kN

q=4 kN/m
o B

m1
6m

2m

oC
o

K
3m

4m

3m

2m

ekil 2.6.1
zm:
Serbestlik derecesi W = 3.P 2.m Cm= 3.2 -2.1 4 = 0dr ve ekil 2.6.1den grld
gibi sistem yararl bnyeye sahiptir. Bylece kiri geometrik deimezdir.
Gerber kiriin tama ve hesaplama emalar srasyla ekil 2.6.2b ve ekil 2.6.2cde
izilmitir.

26

P1=15 kN

P2=18 kN

P3=20 kN

q=4 kN/m

M=12 kN.m
o

oA
o

o B

m1
6m

2m

3m

a)

o
C
o

K
4m

3m

2m

2m
o
oo

oA
o

b)
oC
o

o B

q=4 kN/m
o m1

o
o

c)

Vm1
P1=15 kN
Vm1

P2=18 kN

P3=20 kN

oB

M=12 kN.m
oC
o

ekil 2.6.2. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) Hesaplama emas.

Am1 kiriinin (ekil 2.6.3a) hesaplanmas:
Mesnet tepkileri
M m1 = q.2.7 + V A .6 = 0

q=4 kN/m

a)
x1

4.2.7
= 9,333 kN .
6
M A = Vm1 .6 q.2.1 = 0

2m

4.2.1
= 1,333 kN .
6

Y = q.2 + V

Vm1 = 0

4.2 + 9,333 1,333 = 0

Blgelerde (ekil 2.6.3a) M ve T nin

deerlerinin hesaplanmas:

c)

Vm1
6m

b)

Salama :

x2

VA

VA =

Vm1 =

o m1

o
oA

VA

2
M(kN.m)

1,33

1,33
T(kN)

ekil 2.6.3. a) Am1 kirii, b) M diyagram,

c) T diyagram.
27

0 x1 2

x12
M x1 = q
; Tx1 = q.x1 x1 = 0 M x1 = 0, Tx1 = 0.
2
12
22
x1 = 1 m M x1 = 4. = 2 kN .m ; x1 = 2 m M x1 = 4. = 8 kN .m,
2
2
Tx1 = 4.2 = 8 kN .
0 x2 6
M x 2 = Vm .x 2 ; T = Vm = 1,333 kN . x 2 = 0 M x 2 = 0 , x 2 = 6 m M x 2 = 8 kN .m

Bu deerlere gre Am1 kiriinin M (ekil 2.6.3b) ve T (ekil2.6.3c) diyagramlar izilmitir.

BC esas (tayc) kiriinin (ekil 2.6.4a) hesaplanmas:
Mesnet tepkileri

= P1 .12 + Vm .12 + V A .10 P2 .7 P3 .3 M = 0

15.12 (1,3333).12 + 18.7 + 20.3 + 12

= 36,2 kN
10
M B = M VC .10 + P3 .7 + P2 .3 + Vm .2 P1 .2 = 0

VB =

VC =

12 + 20.7 + 18.3 + (1,333).2 15.2

= 15,4666 kN .
10

Salama :

Y = P

+ Vm + V A P2 P3 + VC = 0

15 + 1,333 + 36,2 18 20 + 15,4666 = 0

BC kiriinde olduu gibi sadece tekil yklerle ykl kirilerde tekil yklerin uygulama
noktalar arasndaki blgelerde kesme kuvveti sabit kalr, eilme momenti ise bir doru
eklinde deiir. Buna gre de M ve T diyagramlarnn izilmesi iin i kuvvetlerin
deerlerinin kritik kesitlerde hesaplanmas yeterli olur.
Eilme momenti iin :
M m1 = 0 ; M B = P1 .2 + Vm .2 = (15 + 1,333).2 = 27,333 kN .m
M E = P1 .5 + Vm .5 + VB .3 = (15 + 1,333). + (36,2).3 = 40,2666 kN .m
M F = P1 .9 + Vm .9 + VB. 7 P2 .4 = (15 + 1,333).9 + (36,2).7 18.4 = 58,4 kN .m
Sa utan baklarsa
M D = M = 12 kN .m ; M C = M = 12 kN .m ; M F = M + VC .3 = 12 + (15,466).3 = 58,4 kN .m

28

P2=18 kN

P1=15 kN

a)

Vm1=1,333k

P3=20 kN
M=12kN.m

o B

oC
o

VA

VB
3m

2m

4m

3m

2m

27,33

b)

M(kN.m)
12

40,66

22,533

58,4

22,533
4,533

c)

12

4,533
T(kN)

13,66

13,66

15,466

15,466

ekil 2.6.4. a) BC kirii, b) M diyagram, c) T diyagram.

Kesme kuvveti iin (Sol utan bakldnda)
Tm1 = P1 + Vm1 = 15 + 1,3333 = 13,6667 kN = T Asol
Tasa P1 + Vm1 + VB = 15 + 1,3333 + 36,2 = 22,5333 kN = TEsol
TEsa = ( P1 + Vm1 + VB ) P2 = TEsol 18 = 22,5333 18 = 4,5333 kN = TFsol
TFsa = ( P1 + Vm1 + VB P2 ) P3 = TFsol P3 = 4,5333 20 = 15,4666 kN
Sa utan bakldnda

TD = 0 = TCsa ;

TCsol = VC = 15,4666 kN .

Bu deerlere gre kiriin M (ekil 2.6.4b) ve T (ekil 2.6.4c) diyagramlar izilmitir. Am1 ve
BC kirilerinin M (ekil 2.6.3b, ekil 1.6.4b) ve T (ekil 2.6.3c, ekil 2.6.4c) diyagramlar
birlikte izilerek Gerber kiriin M (ekil 2.6.5b) ve T (ekil 2.6.5c) diyagramlar elde edilir.

29

a)

P1=15 kN

P2=18 kN

P3=20 kN

q=4 kN/m

M=12 kN.m
o

oA
o
6m

2m

o B

m1

2m

o
C
o

K
3m

4m

3m

2m

27,33
8

b)

M(kN.m)

2
12

12

40,66

22,533

c)

1,33

22,533

13,66

T(kN)

4,533

4,533

1,33

58,4

13,66

15,466

15,466

ekil 2.6.5. a) Hesaplanan kiri, b) M diyagram, c) T diyagram.

Gerber kiriin genel denge artlarnn kontrol:
P1=15 kN

P2=18 kN

q=4 kN/m

M=12 kN.m
o

oA
o
2m

P3=20 kN

o B

m1
6m

VA=9,333 kN

2m

o
C
o

K
3m

4m

3m

VB=36,2 kN

ekil 2.6.6

Y = q.2 + V

P1 + V B P2 P3 + VC = 0

4.2 + 9,3333 15 + 36,2 18 20 + 15,4666 = 0

= q.2.9 + VV .8 P1 .2 + P2 .3 + P3 .7 VC .10 12 = 0
4.2.9 + (9,3333).8 15.2 + 18.3 + 20.7 (15,4666).10 12 = 0

30

2m
VC=15,4666 kN

M=15 kN.m

rnek 2.7. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 2.7.1deki Gerber kiriin eilme momenti ve
kesme kuvveti diyagramlarn iziniz.
P1=18 kN
P2=20 kN
q0=12 kN/m
P3=15 kN
q1=4 kN/m
o

oB
o

A
8m

oC
o

3m

3m

4m

2m

ekil 2.7.1
zm:
Serbestlik derecesi W = 3.D 2.m Cm = 3.2 -2.1 4 = 0dr ve ekil 2.7.1den grld
gibi kiri yararl bnyeye sahiptir. Bylece sistem geometrik deimezdir. Sistemin tama ve
hesaplama emalar srasyla ekil 2.7.2b ve ekil 2.7.2cde gsterilmitir.

M=15 kN.m

a)
q0=12 kN/m
o

P1=18 kN

o
B
o

A
8m

oB
o

P3=15 kN

oC
o

3m

b)
o

P2=20 kN

q1=4 kN/m

3m

4m

o
oo

2m

o
C
o
P2=20 kN

mo

M=15 kN.m

c)

P3=15 kN

oC
o

Vm
q0=12 kN/m
o

q1=4 kN/m
oB
o

P1=18 kN

Vm

ekil 2.7.2. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) Hesaplama emas.

31

mC kiriinin (ekil 1.7.3a) hesaplanmas:

Mesnet tepkileri

= Vm .7 P2 .4 + P3 .2 = 0

20.4 15.2
= 7,143 kN .
7
= P3 .9 VC .7 + P2 .3 = 0

P2=20 kN

a)
)) m
o

Vm =

VC =

3m

4m

15.9 + 20.3
= 27,857 kN .
7

P2 + VC P3 = 0

VC

2m

30

Salama :

Y = V

oC
o

Vm

P3=15 kN

M(kN.m)

b)

7,143 20 + 27,857 15 = 0
21,429

M ve T nin kritik kesitlerdeki deerleri

(Sol utan bakldnda)
M m = 0 ; Tm = Vm = 7,143 kN .
M D = Vm .3 = (7,143).3 = 21,429 kN .m.
T

sol
D

15
7,143

7,143

15
T(kN)

c)

= Vm = 7,143kN

TDsa = Vm P2 = 7,143 20 = 12,857 kN .

12,857

M C = Vm .7 P2 .4 = (7,143).7 20.4 =
= 30kN .m
TCsol = Vm P2 = 7,143 20 = 12,857 kN .

12,857

ekil 2.7.3. a) mC kirii, b) M diyagram,

c) T diyagram.

C kesiti iin sa utan

M C = P3 .2 = 15.2 = 30 kN .m
TC = P3 = 15 kN .
Elde edilmi deerlere gre kiriin M (ekil 2.7.3b) ve T (ekil 2.7.3c) diyagramlar
izilmitir.
AB kiriinin (ekil 2.7.4a) hesaplanmas:
Mesnet tepkileri

M
VA =

= V A .8 M

12 +

q 0 .8 2
. .8 + q.3.(1,5) + Vm .3 + P1 .3 = 0
2 3

12.8 2
. .8 4.3.(1,5) + (7,143).3 18.3
2 3
= 21,8214 kN .
8
32

M=12kN.m

a)

q0=12 kN/m
o

qx

q1=4 kN/m

q (x)

oB
o

R qx

x1

x2

VA
8m

VB

P1=18 kN

Vm=7,143 kN

3m

93,429

42,214

b)

12

4,714
M (kN.m)
9,68
37,143

21,82
25,143

c)
T (kN)
14,178

26,17

ekil 2.7.4. a) AB kirii, b) M diyagram, c) T diyagram.

q0 .8 8
. M =0
2 3
12.8.8
(7,143).11 + 18.11 + 4.3.(9,5) +
12
2
.
3
VB =
= 63,3216 kN .
8

= Vm .11 + P1 .11 + q.3.(9,5) VB .8 +

Salama :
q 0 .8
12.8
+ VB q.3 Vm P1 = 0 21,8214
+ 63,3216 4.3 7,143 18 = 0.
2
2
AB kiriinin blgelerinde (ekil 2.7.4a) M ve T nin deerlerinin hesaplanmas:

Y = V

0 x1 3

M x1 = P1 .x1 Vm .x1 q.

x12
;
2

Tx1 = P1 + Vm + q.x1 ;

33

x1 = 0 M x1 = 0 ; Tx1 = 18 + 7,143 = 25,143 kN ,

x1 = 1,5 m M x1 = 18.(1,5) (7,143).(1,5) 4.
x1 = 3 m M x1 = 18.3 (7,143).3 4.

(1,5) 2
= 42,2145 kN .m
2

32
= 93,429 kN .m.
2

Tx1 = 18 + 7,143 + 4.3 = 37,143 kN .

3 x 2 11
qx =

M x2
M x2

12.( x 2 3)
( x 3)
= 1,5.( x 2 3) Rq x = q x . 2
= 0,75( x 2 3) 2
8
2
( x 3)

= P1 .x 2 Vm .x 2 q.3.( x 2 1,5) + VB .( x 2 3) Rq x . 2
3
= 18.x 2 (7,143).x3 4.3( x 2 1,5) + (63,3216).( x 2 3) 0,75.( x 2 3) 2 .( 2 3) ,

Tx 2 = P1 + Vm + q.3 VB + Rq x

Tx 2 = 18 + 7,143 63,3216 + 0,75( x 2 3) .

x 2 = 3 m M x 2 = 18.3 (7,143).3 3.4.(1,5) = 93,429 kN .m ,

Tx 2 = 18 + 7,143 + 12 63,3216 = 26,1786 kN .
x 2 = 7 m M x 2 = 18.7 (7,143).7 4.3.(5,5) + (63,3216).4

(0,75).4 3
= 4,7146 kN .m ,
3

Tx 2 = 18 + 7,143 + 4.3 63,3216 + (0,75).4 2 = 14,1786 kN .

8
x 2 = 11 m M x 2 = 18.11 (7,143).11 4.3.(9,5) + (63,3216).8 (0,75).8 2. = 12 kN .m
3
2
Tx 2 = 18 + 7,143 + 12 63,3216 + (0,75).8 = 21,8214 kN .
Eilme momentinin maksimum deer ald kesitin uzakl:

Tx 2 = P1 + Vm + q.3 VB + 0,75.( x 2 3) 2 = 0 18 + 7,143 + 12 63,3216 + 0,75.( x 2 3) 2 = 0

0,75.( x 2 3) 2 = 26,1786 ( x 2 3) 2 = 34,9048 x 2 3 = 5,908 x 2 = 8,908m
M max = 18.(8,908) 7,143.(8,9089 3.4.(8,908 1,5) + 63,3216.(8,908)
0,75.

(8,908 3) 3
= 9,68kN .m
3

Belirlenmi deerlere gre kiriin M (ekil 2.7.4b) ve T (ekil 2.7.4c) diyagramlar

izilmitir.
Her bir kiri iin izilmi M, T diyagramlar bir doru zerinde izilip, tm kiriin M
(ekil 2.7.5b) ve T (ekil 2.7.5c) diyagramlar elde edilir.

34

M=15 kN.m

a)
q0=12 kN/m
o

P1=18 kN

P2=20 kN

P3=15 kN

q1=4 kN/m
o

oB
o

A
8m

o
C
o

3m

4m

3m

2m

93,429

M (kN.m)

30

42,214

b)
12

4,714
9,68
21,429
37,143

21,82

T(kN)

15

25,143

15

7,143

c)
14,178

12,857

12,857

26,178

ekil 2.7.5. a) Gerber kirii, b) M diyagram, c) T diyagram.

M=15 kN.m

Sistemin genel denge artlarnn kontrol:

q0=12 kN/m
o

P1=18 kN

oB
o

A
8m

VA=21,8214 kN

P3=15 kN

P2=20 kN

q1=4 kN/m
o
oC

3m

3m

VB=63,3216 kN

4m

2m
VC=27,857 kN

ekil 2.7.6
12.8
+ 63,3216 4.3 18 20 + 27,857 15 = 0
2
12.8 2.8
.(
= (21,8214).11 15
+ 3) + (63,3216).3 4.3.(1,5) + 20.3
3
2
(27,857).7 + 15.9 = 0.

Y = 21,8214
M

35

3. GERBER KRLERDE TESR ZGLER

Genel Bilgiler

Tayc sistemlerin hareketli yklere gre hesab tesir izgileri yardmyla yaplr.
Tesir izgileri (T..), yn deimeyen hareketli birim yk etkisi altnda izilir. Bunlar, P = 1
birim yknn sistem zerindeki durumuna bal olarak kesit tesirlerinin, mesnet tepkilerinin
ve yer deitirmelerin deiimini gsterirler. Tesir izgileri izostatik sistemlerde doru
paralarndan oluurlar, hiperstatik sistemlerde ise eriseldirler.
Gerber kirilerde tesir izgilerini izmek iin basit kirilerden bilinen kurallar
kullanlr. nce kiriin tama emas izilir. Tesir izgisi izilecek olan byklk (R : mesnet
tepkisi, M : eilme momenti, T : kesme kuvveti gibi) bu kiriin hangi parasna ait ise
hareketli birim ykn ad geen para zerinde hareket etmesi gz nne alnarak, sz konusu
bykln bu durum iin tesir izgisi izilir. Sonra, hareketli birim yk dier paralarn
zerinde de dikkate alnr. Eer bu paralardan sz konusu bykln ait olduu paraya
etki varsa ilk izilen tesir izgisi bu paralar boyunca mafsallarda krklk yapacak ve
mesnetlerin altnda sfrdan geecek ekilde devam ettirilir.
izilmi tesir izgileri yardm ile bunlarn ait olduklar byklklerin (S) deerleri
aadaki formlle hesaplanr.
n

i =1

i =1

i =1

S = Pi . y i + qi . Ai + M i .tg i

(3.1)

Burada :
Pi : kirie uygulanm olan tekil ykler,
y i : Pi tekil yk altndaki T. si ordinatdr ve Pi . y i arpmnn iareti y i nin iaretine
baldr,
qi : kirie uygulanm olan dzgn (niform) yayl yklerin iddetleri (En sk karlalan
yayl ykler bunlardr. Eer sistem zerinde dzgn yayl ykten farkl yayl ykler varsa
bunlar iin integral ilemi yaplr),
Ai : dzgn yayl ykn etkidii blgenin altndaki tesir izgisi alandr. qi . Ai arpmnn
iareti Ai nin iaretine baldr,
M i : kirie etkiyen tekil momentlerdir,
i : momentlerin uygulanm olduu kesitler altnda tesir izgisinin yatayla yapt alardr.
(T..si erisel olduunda bu eriye izilmi teetin yatayla yapt alardr). Momentin
yn ay bytrse M i .tg i arpmnn iareti negatif, aksi halde pozitiftir.
Mesnet tepkileri ve kesme kuvvetlerinin tesir izgilerinin ordinatlar birimsizdir,
eilme momentlerininki ise uzunluk birimindedir. zostatik sistemlerin tesir izgilerinin
herhangi bir ordinatnn deeri genlerin benzerliinden elde edilebilir.
rnek 3.1. Boyutlar ekil 3.1.1ada verilen kmal kiriin mesnet tepkilerinin ve K
kesitinde MK ve TKnn tesir izgilerinin izilmesi istenmektedir.

Mesnet tepkilerinin tesir izgileri :

36

 c x (L + d )
P.( L x)
L
P.x
M A = VB .L + P.x = 0 VB = L
Grld gibi VA ve VBnin tesir izgilerinin denklemleri birer doruyu ifade ederler. xin
deime aralnda alabilecei deerler srasyla VA ve VB nin tesir izgisi denklemlerinde
yerine konularak elde edilen deerlere gre VA (ekil 3.1.1b) ve VBnin (ekil 3.1.1c) T.
.leri izilmitir.
P=1
x
a)

= V A .L P.( L x) = 0 V A =

o A
VA

o
oB

VB

b)
1+ c/L

1
VA T..

1+ d/L

d/L
1

c)
c/L

VB T..

a.b
L

d)

MK T..

b.c/L

c/L
e)

b.c/L
1

b/L
TK T..

d/L

a/L

ekil 3.1.1. a) AB kirii, b) VAnn T.., c) VBnin T.., d) MKnn T.., e) TK nn T..
K kesitinde eilme momenti ve kesme kuvvetinin tesir izgileri yle izilir: Bu
byklklerin tesir izgileri sa ve sol izgi olarak iki paradan oluur. Hareketli birim ykn

37

K kesitinin sa tarafnda hareket ettii gz nne alndnda, birim ykn olmad sol taraf
dikkate alnarak T..nin sa parasnn ifadesi aadaki gibi elde edilir.
M Ksol = V A .a
Grld gibi MKnn T..nin sa paras VAnn T..nin ordinatlarnn a ile
arplmasyla elde edilir.
Hareketli birim ykn K kesitinin sol tarafnda hareket ettii gz nne alndnda, bu defa
da birim ykn olmad sa taraf dikkate alnarak, T..nin sol paras iin ifade yle elde
edilir:
M Ksa = VB .b
MKnn T..nin sol parasnn, VBnn T..nin ordinatlarnn b ile arplmasyla elde
edildii grlmektedir. Bu tesir izgisi paralarnn izimi lekli olarak yapldnda K
kesitinin altnda kesitikleri grlr.
Kesme kuvvetinin tesir izgisi de sa ve sol olmak zere iki paradan oluur. Bu
paralarn ifadeleri eilme momentinin tesir izgisine benzer ekilde elde edilir:
TKsol = V A
olup, tesir izgisinin sa paras VAnn T..nin aynsdr.
TKsol = VB
olup, tesir izgisinin sol paras VBnin T..nin ters iaretlisidir.
Bu sonulara uygun olarak kiriin akl ierisinde (mesnetleri arasnda) olan K kesitinde
eilme momentinin ve kesme kuvvetinin T. .leri srasyla ekil 3.1.1d ve ekil 3.1.1ede
izilmitir.
Kiriin akl iindeki kesitlerde (K kesiti gibi) eilme momentinin ve kesme kuvvetinin
T..lerinin izimi aada tarif edildii gibi pratik ekilde de yaplabilir.
Eilme momentinin T.. : Sa veya sol mesnetten kesite kadar olan mesafe mesnet hizasnda
art iaretle bir ordinat olarak iaretlenir. Sonra bu ordinattan dier mesnetin altnda sfrdan
geecek ekilde bir doru izilir. lgili kesitin bu doru zerine izdm alnr. Bu izdm
noktasndan bata dikkate alnan mesnette sfrdan geen bir doru izilerek eilme
momentinin T.. tamamlanm olur (ekil 3.1.2b).
Kesme kuvvetinin T.. : nce VAnn ve zt iaretle VBnin T..leri izilir. Sonra K kesitinin
bu izgiler zerine izdmleri alnr. VAnn T..nin izdmn sanda , VBnin T..nin
ise izdmn solunda kalan ksmlar alnarak TKnn T..si (ekil 3.1.2c) elde edilir.
Akln dndaki, yani kmalar zerindeki kesitlerin i kuvvetlerinin tesir izgilerinde sa
(kma sol tarafta ise) veya sol (kma sa tarafta ise) izginin ordinatlar sfrdr.

38

P=1

a)
o A
VA

oB
o

VB

a
K1

b)

MK T..

c)

K11
TK T..
K11

ekil 3.1.2. a) AB kirii, b) MK tesir izgisi, c) TK tesir izgisi.

rnek olarak ekil 3.1.3 a)daki kiriin K ve K1 kesitlerinde i kuvvetlerin T..lerini izelim.
P=1

a)

o A

oB
o

VA

K1

x1

P=1

VB

b)

MK T..

a
c)

TK T..

d)

MK1 T..

e)

TK1 T..

ekil 3.1.3. a) AB kirii, b) MKnn T.., c) TK nn T.., d) MK1in T.., e) TK1in T..
39

K kesiti iin i kuvvetlerin tesir izgilerinin sa paralar sfrdr (kma sol tarafta olduu
iin).
0 xa
M K = P.x ;

TK = P = 1 ;

x ' in deime aral gz nne alnarak MK ve TKnn tesir izgileri srasyla ekil 3.1.3b ve
ekil 3.1.3cde izilmitir.
K1 kesiti iin i kuvvetlerin T..lerinin sol paralar sfrdr (kma sa tarafta olduu iin).
0 x1 c
M K 1 = P.x1 ; TK 1 = P = 1 .
x1 ' in deime aral gz nne alnarak MK1 ve TK1in tesir izgileri srasyla ekil 3.1.3d ve
ekil 3.1.3ede izilmitir.

Aklanm olan bu kurallar Gerber kirilerde tesir izgilerinin iziminde de geerlidir.

rnek 3.2. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.1de (ekil 3.2.1a) verilmi kiri iin
a) A mesnetinin VA ve iaretli K kesitinin MK, TK tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardmyla VA, MK ve TKnn deerlerini hesaplaynz,
c) VA, MK ve TKnn rnek 2.1de analitik olarak belirlenmi deerlerini tesir izgileri
yardmyla hesaplanan deerleri ile karlatrnz.

zm :
a) VA, MK ve TK tesir izgileri srasyla ekil 3.2.1c-ede izilmitir.
b) Bu tesir izgileri yardmyla mesnet tepkisi ve i kuvvetler (3.1) ifadesiyle hesaplanr.
Bunun iin gereken ordinatlar tesir izgilerinde genlerin benzerliinden belirlenmitir.
VA nn tesir izgisinden
V A = q1 .( A1 A1' ) + M .tg + P.0,125 + q 2 . A2 = 2.(

8.1 (0,25).2
0,25
) + 8.

+ 10.(0,125) +
2
2
4

(0,125).4
= 8 0,5 + 0,5 + 0,75 + 1,25 = 10 kN .
2
MK nn tesir izgisinden
2
1.4
M KSol = M .tg 1 P.1 q 2 . A2 M = 8. 10.1 3.
= 4 10 6 = 20 kN .m
4
2
2
1.4
M KSa = M .tg 2 P.1 q 2 . A2 M = 8. 10.1 3.
= 12 kN .m
4
2
ve TKnn tesir izgisinden
1
(0,5).4
TK = M .tg 3 P.0,5 q 2 . A3 = 8. 10.(0,5) 3.
= 10 kN .
4
2
3.

olarak elde edilir.

40

P=10 kN

a)

q =2 kN/m

oA

oB
o

m1

2m

oC
o

K
2m

8m

2m

oA

oB
o

oD
o

m2

2m

6m

P=1

b)

q 1=3 kN/m

M =8 kN.m

6m

m1
o
oo

m2 o
o o

oC
o

oD
o

VA
1

A1

A1'

c)

0,125

A2

VA T..

0,25
2

d)

A2 M

MK T..
1
1

A3

e)

TK T..
1

ekil 3.2.1. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) VAnn T.., d) MKnn T.., e) TKnn T..
c) VA, MK ve TK iin analitik ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerin karlatrma
tablosu:
Byklk
VA(kN)

Analitik T. .leri
yntemle yardmyla
10

10

Fark
0

MKSol(kN.m)

- 20

- 20

MKSa(kN.m)

- 12

- 12

TK (kN)

- 10

- 10

rnek 3.3. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.2de (ekil 3.3.1a) verilmi olan Gerber
kiri iin
a) VB, MK ve TK tesir izgilerini iziniz,
41

b) Tesir izgileri yardmyla bu byklklerin deerlerini hesaplaynz,

c) Bu bykler iin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla hesaplanm deerleri
karlatrnz.
zm:
a) VB, MK ve TKnn T..leri srasyla ekil 3.3.1b, c ve dde izilmitir.
b) Tesir izgileri yardmyla mesnet tepkisinin ve i kuvvetlerin deerlerini yine (3.1)
ifadesiyle hesaplanr.
VBnin tesir izgisinden
V B = P1 .0,321428 + q. A1 + q. A1' + P2 .0,42857 M .tg 1 q. A2 = 8.(0,321429) +
(1,2857).6
(1,2857 + 1).2
1
1.(0,14286)
+ 4.
+ 12.(0,42857) 8. 4.
= 25,7143 kN .
2
2
7
2
MKnn tesir izgisinden
(0,857).8
M KSol = P1 .0,214286 q. A3 M .tg 2 + P2 .1,71428 q. A4 = 8.(0,214286) + 4.

2
1.(0,571428)
= 2,857 kN .m
8.(0,571428) + 12.(1,71428) 4.
2
(0,857).8
M KSa = P1 .0,214286 q. A3 + M .tg 3 + P2 .1,71428 q. A4 = 8.(0,214286) + 4.
+
2
1.(0,571429)
1,7143
+ 12.(1,71428) 4.
= 10,857 kN .m
10.
2
4
4.

P1 =8 kN

1,5 m

M =8 kN.m
o

oA
o

a)

P2 =12 kN

q=4 kN/m
oB

m1

6m

A1

1,285

4m

A1'

o
oC

2m

q=4 kN/m

3m

1m

A2

1
0,428

b)
4

0,143

0,3214

0,2143

A3

1,7148

c)
A3T

0,857143

A4
0,57143

0,2857

d)

0,42857

A4T

0,07143

0,143
0,57143

ekil 3.3.1. a) Gerber kirii, b) VBnin T. ., c) MKnn T.. d) T Knn T. .

TKnn tesir izgisinden

42

TKSol = P1 .0,07143 + q. A3T + M .tg 4 + P2 .0,42857 q. A4T = 8(0,07143) + 4.

(0,2857).8

1
1.(0,14286)
8. + 12.(0,42857) 4.
= 7,7143 kN
7
2
TKSa = P1 .0,07143 + q. A3T + M .tg 4 P2 .0,57143 q. A4T = 8.(0,07143) + 4.

(0,2857).8

1
1.(0,2857)
10. 12.(0,57143) 4.
= 4,2857 kN
7
2

olarak elde edilir.

c) VB, MK, ve TK iin analitik ve tesir izgileri yardmyla hesaplanm deerlerin
karlatrma tablosu:
Byklk
VB(kN)

Analitik T. .leri Fark

yntemle yardmyla
25,7143 25,7143

MKSol(kN.m)

2,857

MKSa(kN.m)

2,857

10,857

10,857

TKSol (kN)

7,7143

7,7143

TKSa(kN)

- 4,2857

-4,2857

rnek 3.4. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.3de (ekil 3.4.1a) verilmi Gerber kirii
iin
a) VB, MK ve TK tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardmyla VB, MK ve TKy belirleyiniz,
c) Bu bykler iin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla hesaplanm deerleri
karlatrnz.

zm:
a) VB, MK ve TKnn tesir izgileri srasyla ekil 3.4.1c, d ve ede izilmitir.
b) izilmi tesir izgileri yardmyla mesnet tepkisi ve i kuvvetlerin deerleri yle
hesaplanr:
VBnin tesir izgisinden
V B = P.1 + q.( A + A1 ) M .tg = 14.1 + 3.(1.4 +

1
1.6
) 10. = 33,333 kN
6
2

43

a)

P=14 kN

q =3 kN/m

M=10 kN.m

oA
o
6m

2m

b)

2m

2m

P=1
om1
oo

oA
o

B
K

A1

VB T..

0,333

c)

m1

0,666

d)

A2
MK T..

0,333

e)

A3

A4
TK T..
1

ekil 3.4.1. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) VBnin tesir izgisi, d) MK nn tesir izgisi,
e) TKnn tesir izgisi.
MKnn tesir izgisinden
M K = q. A2 + M .tg 1 = 3.

2
2.8
+ 10. = 20,6666 kN .m
6
2

ve TKnn tesir izgisinden

1
1.6
) + 10. = 13,333 kN
6
2
1.6
= q.( A3 + A4 ) + M .tg 2 P.1 = 3.(1.2 +
) 14.1 = 27,333 kN .
2

TKSol = q.( A3 + A4 ) + M .tg 2 = 3.(1.2 +

TKSa

olarak hesaplanmaktadr.
c) VB , MK, ve TK iin analitik ve T. .leri yardmyla bulunmu deerlerin karlatrma
tablosu:
44

Byklk

Analitik T. .leri Fark

yntemle yardmyla

VB(kN)

33,3333 33,3333

MK(kN.m)

-20,666

-20,666

TKSol (kN)

-13,333

-13,333

TKSa(kN)

-27,3333 -27,3333

rnek 3.5. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.4de (ekil 3.5.1a) verilmi Gerber kirii
iin
a) VC, MK ve TK tesir izgilerini iziniz,
b) T..leri yardmyla VC, MK ve TKy belirleyiniz,
c) Bu bykler iin analitik yntemle ve T..leri yardmyla belirlenmi deerleri
karlatrnz.

zm:
a) VC, MK ve TKnn tesir izgileri srasyla ekil 3.5.1c, d ve ede izilmitir.
b) Bu tesir izgileri yardmyla mesnet tepkisi ve i kuvvetlerin hesab:
VCnin tesir izgisinden
VC = P2 .0,14286 q. A'+ P3 .0,7143 M .tg = 15.(0,14286) 4.

(0,2857).2
+
2

1
+ 20.(0,7143) 16. = 15,857 kN .
7
MKnn tesir izgisinden
2.2
M K = P2 .1 q. A1 = 15.1 4.
= 23 kN .m .
2
TKnn tesir izgisinden
TK = P2 .0,14286 + q. A2 + q. A3 + P3 .0,2857) + M .tg 1 = 15.(0,14286) +
+ 4.

(0,2857).2
(1 + 0,2857).5
1
+ 4.
+ 20.(0,2857) + 16. = 24,143 kN .
2
2
7

olarak belirlenir.

45

P2=15 kN

P1=18 kN

a)

q =4 kN/m

M1=12 kN.m
o

m1

A
1m

1,5 m

m2
2m

2m

d)

MK T.

Co
o

0,2857

0,14286

VC T.

2m

oB
o

A'

c)

o
Co
5m

o m2
oo

oo

M=16 kN.m

o
K
o

2m

m1o

b)

P3=20 kN

A1
1

TK T.

A3

A2

0,2857

0,14286

e)

0,2857

ekil 3.5.1. a) Gerber kiri, b) Tama emas, c) VCnin tesir izgisi,

d) MKnn tesir izgisi, e) TK nn tesir izgisi.
c) VB, MK, ve TK iin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla hesaplanm deerlerin
karlatrma tablosu:
Byklk
VC(kN)
MK(kN.m)
TK (kN)

Analitik T. .leri Fark

yntemle yardmyla
15,857

15,857

-23

-23

24,143

24,143

46

rnek 3.6. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.5de (ekil 3.6.1a) verilmi olan Gerber
kirii iin
a) VB, MK ve TK tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardmyla VB, MK ve TK byklklerini belirleyiniz,
c) Bu byklkler iin analitik yntemle ve T..leri yardmyla hesaplanm olan deerleri
karlatrnz.

zm:
a) VB, MK ve TK tesir izgileri srasyla ekil 3.6.1c, d ve ede izilmitir.
b) Bu tesir izgileri yardmyla mesnet tepkisi ve i kuvvetleri (3.1) forml ile hesaplanr.
Gereken ordinatlar yine tesir izgilerinde genlerin benzerliinden belirlenir.
0,5333
(1,333).8
1
V B = M .tg + q. A + P1 . y1 + M 1 .tg 1 = 12. + 3.
+ 12.(0,8) + 10.
= 28,9333 kN
4
2
6
0,8
2.2
M K = q. A1 P1 .1,2 M 1 .tg 2 = 3.
10.
= 22,4 kN .m
4
2
1
TK = q. A2 + P1 .0,6 + M 1 .tg 3 = 3.1.2 + 12.(0,6) + 10. = 14,2 kN
10
c) Analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla hesaplanm deerlerin karlatrma
tablosu:
Byklk

Analitik T. .leri Fark

yntemle yardmyla

VB(kN)

28,9333

28,9333

MK(kN.m)

-22,4

-22,4

TK (kN)

14,2

14,2

47

P1=12 kN

P2=14 kN

M1=10 kN.m q =3 kN/m

6m

P=1

3m

o
o
o
o
B
o

2m

2m

2m

m2o

m1

o A

om

m2

Co
o

2m

o m3
oo

oo

o
Eo

o
oD
5m

oD
o

3m

o
Eo

b)

0,8

o
Co

2m 2m

1,333

2m

M1=10 kN.m

o
B o K m1
o

o A

a)

q =3 kN/m

VB nin T..

c)

MK nn T..

d)

0,8

0,533

2
1

A2

0,6

1,2

A1

TK nn T..

e)

0,4

ekil 3.6.1. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) VBnin T.., d) MKnn T..,
e) TKnn T..
rnek 3.7. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.6da (ekil 3.7.1a) verilen Gerber kirii
iin
a) VC, MK ve TK tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardmyla VC, MK ve TKy belirleyiniz,
c) Bu byklkler iin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla hesaplanm deerleri
karlatrnz.

zm:
a) lgili byklklerin tesir izgileri ekil 3.7.1c-ede izilmitir.
b) izilen tesir izgileri yardmyla mesnet tepkisi ve i kuvvetlerin hesab:

48

P1 = 15 kN

q = 4 kN/m

o B

m
6m

oA
o

a)

P3 = 20 kN

M = 12 kN.m

oA
o
2m

P2 = 18 kN

2m

o
oo

oC
o

3m

4m

3m

2m

P=1
oC
o

o B

b)
c)

0,0666

0,7
0,3
VC-T..

0,2
2,1

d)

0,9
0,2

MK-T..

A1
0,6

A2
0,0666

0,3

0,2

e)

TK-T..
0,3
0,7

ekil 3.7.1. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) VCnin T.., d)MKnn T..,
e) TKnn T..

49

VC = q. A P1 .0,2 + P2 .0,3 + P3 .0,7 M .tg = 4.

+ 20.(0,7) 12.

(0.0666).2
15.(0,2) + 18.(0,3) +
2

1
= 15,4666 kN
10

M K = q. A1 P1 .0,6 + P2 .0,9 + P3 .2,1 M .tg 1 = 4.

+ 20.(2,1) + 12.

(0,2).2
15.(0,6) + 18.(0,9) +
2

2,1
= 58,4 kN .m
3

TKsa = q. A2 + P1 .0,2 P2 .0,3 + P3 .0,7 + M .tg 2 = 4.

(0,0666).2
+ 15.(0,2)
2

0,3
= 15,4666 kN
3
= qA2 + P1 .0,2 P2 .0,3 + P3 .0,3 + M .tg 2 = 0,2666 + 3 5,4 + 1,2 = 4,5333 kN
18.(0,3) 20.(0,7) + 12.

TKsol

c) VC, MK, ve TK iin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerin
karlatrma tablosu:
Byklk

Analitik T. .leri Fark

yntemle yardmyla

VC(kN)

15,4666

15,4666

MK(kN.m)

58,4

58,4

4,5333

4,5333

-15,4666 -15,4666

TKSol (kN)
TKSol (kN)

rnek 3.8. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.7de (ekil 3.8.1a)verilmi olan Gerber
kirii iin
a) VA, MK ve TKnn tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardmyla VA, MK ve TKy belirleyiniz,
c) Bu byklkler iin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla hesaplanan deerleri
karlatrnz.

zm:
a) VA, MK ve TK tesir izgileri srasyla ekil 3.8.1c, d ve ede izilmitir.
b) izilen tesir izgileri yardm ile mesnet tepkisi ve i kuvvetlerin hesab (3.1) ile
yaplmtr.

50

x
3
3
3
1,5 8 3
3.3
3
V A = (1,5).x. dx q. A P1 . P2 . + P3 . + Mtg =
. 4.
18.
8
14
14
8 3
8.2
8
8
0
3
3
1
+ 15. + 12. = 21,8214 kN
14
28
8
12
12
3 .3
12
12
M K = q. A1 P1 .3 P2 . + P3 . = 4.
18.3 20. + 15. = 93,4285 kN .m
7
14
2
7
14
4
2
4
2
TK = q. A2 + P1 .1 + P2 . P3 . = 4.1.3 + 18.1 + 20. 15. = 37,1428 kN
7
7
7
7
20.

c) VA, MK ve TK iin analitik yntemle ve tesir izgileri ile belirlenmi deerlerin

karlatrma tablosu:

Byklk

Analitik T. .leri Fark

yntemle yardmyla

VA(kN)

21,8214

21,8214

MK(kN.m)

-93,4285 -93,4285

TK (kN)

37,1428

37,1428

51

M=15 kN.m

q0=12 kN/m
o

P1=18 kN

q x dx q x

oB
o

dx
8m

3m

P3=15 kN

a)

oC
o

m
4m

3m
o
oo

oB
o

yx =

P2=20 kN

q1=4 kN/m

2m

b)

o
C
o

1.x
8

3/28

c)
3/14
3/8

12/14

A1

d)
12/7

A2
1

3
1
4/7

e)
2/7

ekil 3.8.1. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) VAnn T.., d) MKnn T..,
e) TKnn T..
Not: rneklerden grld gibi herhangi bir byklk iin izilen tesir izgisinin
ordinatlar, hareketli birim yk her bir ordinat hizasnda iken, sz konusu bykln ald
deeri gstermektedir.

52

4. ZOSTATK EREVELERN HESABI

Genel Bilgiler

Elemanlar dm noktalarnda rijit veya mafsall olarak birleen, geometrik deimez

ubuk sistemlere ereve denir. ereveler bir aklkl, ok aklkl, bir katl veya ok katl
olabilir. erevelerin yatay elemanlar kiri, dey elemanlar ise kolon diye adlandrlr.
erevelerin kirileri doru, krk veya eri eksenli olabilir.
b)

a)

d)
c)

ekil 4.1. a) Bir aklkl ereve (dmler rijit), b) ok aklkl ereve (baz dmleri
mafsall), c) ok aklkl ereve (kiri eik / erisel), d) Bir aklkl, ok katl ereve.
ereve elemanlarndaki i kuvvetlerin hesab kirilerde kullanlan yntemlerin
uygulanmas ile yaplr. Eilme momenti ve kesme kuvveti iin iaretler kirilerde olduu
gibidir. Normal kuvvet iin baklan kesitte ekme oluturan kuvvet pozitif, basn oluturan
ise negatif kabul yaplmtr.
rnek 4.1. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.1.1de verilen ereve iin

a) Sabit yk etkisinden eilme momenti, kesme kuvveti ve normal kuvvet diyagramlarn

iziniz,
b) Sistemin genel dengesini kontrol ediniz.

53

P1=20 kN

q2=8 kN/m
2
3m

q1=15 kN/m

4m

P2=15kN
3m

oB

oA
4m

4m

3m

ekil 4.1.1
zm:
ou yap sistemlerinde olduu gibi hesaplamaya mesnet tepkilerinin belirlenmesi ile balanr
(ekil 4.1.2).
P1=20 kN q2=8 kN/m

x3

8m
3m

q1=15 kN/m

x2

x5
x4

3m

P2=15 kN

x1
A

HA

Bo

VA

VB
4m

4m

3m

ekil 4.1.2

X = 0 q1.6 H A P2 = 0 H A = 15.6 15 = 75 kN
M B = V A .8 + q1.6.3 P1.4 + q2 .3.(1,5) P2 .3 = 0
15.6.3 20.4 + 8.3.(1,5) 15.3
= 22,625 kN
8
M A = q2 .3.(9,5) P2 .3 VB .8 + P1 .4 + q1 .6.3 = 0

VA =

8.3.(9,5) 15.3 + 20.4 + 15.6.3

= 66,625 kN
8
Salama:
Y = V A P1 q 2 .3 + VB = 0 22,625 20 8.3 + 66,625 = 0
VB =

Her bir blge iin (ekil 4.1.2) eilme momenti, kesme kuvveti ve normal kuvvetin
ifadelerinin yazlp, deerlerinin belirlenmesi:
54

0 x1 6
x1
; Tx1 = H A q1 .x1 ; N = V A = 22,625 kN
2
= 0 , Tx1 = H A = 75 kN .

M x1 = H A .x1 q1 .x1 .
x1 = 0 M x1

Eilme momentinin maksimum deer ald kesitin yeri:

Tx1 = H A q1 .x1 = 0 75 15.x1 = 0 x1 = 5 m . M xmax
= 75.5 15.
1
x1 = 6 m M x1 = 75.6 15.
0 x2 4

62
= 180 kN .m ,
2

52
= 187,5 kN .m
2

Tx1 = 75 15.6 = 15 kN .

62
62
V A .x 2 = 75.6 15. (22,625).x 2 = 180 (22,625).x 2
2
2
T = V A = 22,625 kN ; N = q1 .6 + H A = 15.6 + 75 = 15 kN .
M x 2 = H A .6 q1 .

x 2 = 0 M x 2 = 180 kN .m , x 2 = 4 m M x 2 = 180 (22,625).4 = 89,5 kN .m

4 x3 8
M x 3 = 180 V A .x3 P1 .( x3 4) ; T = V A P1 = 22,625 20 = 42,625 kN ; N = 15 kN .
x3 = 4m M x 3 = 89,5 kN .m , x3 = 8 m M x 3 = 180 (22,625).8 20.4 = 81 kN .m.
B-3 blgesinde, ekil 4.1.1den grld gibi
M = 0 ; T = 0 ; N = V B = 66,625 kN dur.
0 x4 3
M x 4 = P2 .x 4 ; T = P2 = 15 kN ; N = VB = 66,625 kN

x 4 = 0 M x 4 = 0 , x 4 = 3 m M x 4 = 15.3 = 45 kN .m
0 x5 3
M x 5 = q 2 .x 5 .

x5
x2
= q 2 . 5 ; Tx 5 = q 2 .x5 ; N = 0
2
2

x5 = 0 M x 5 = 0 ; Tx 5 = 0 ; x5 = 1,5 m M x 5 = 8.
x5 = 3 m M x 5

(1,5) 2
= 9 kN .m
2

(3) 2
= 8.
= 36 kN .m ; Tx 5 = 8.3 = 24 kN
2

Her bir blge iin elde edilmi deerlere gre erevenin M (ekil 4.1.3b), T (ekil 4.1.3c) ve
N (ekil 4.1.3d) diyagramlar izilmitir. Eilme momenti diyagram uzam lifler tarafnda
izilmitir.

55

a)

P1=20 kN q2=8 kN/m

q1=15 kN/m

4m

180

3m

89,5
187,5

180

P2=15 kN

oA

Bo

3m

15

15

45

oA

c)

d)

M (kN.m)

Bo
8m

36

1
3m

81

b)

24
15

66,625

15

22,625

22,625
15

22,625
22,625

N (kN)
o

66,625

T (kN)
42,625

75

42,625

ekil 3.1.3 a) Ele alnan ereve; b) M diyagram; c) T diyagram; d) N diyagram.

erevenin genel denge kontrol :

1

M diyagramndan

M
M

= 180 180 = 0

= 36 + 45 81 = 0

180

180
81

36

45

T ve N diyagramlarnda iaretlenmi olan mesnet tepkilerinin (ekil 4.1.4) deerleri de

dikkate alndnda

X = 15.6 75 15 = 0 ; Y = 22,625 + 66,625 20 8.3 = 0

olarak dengenin salanm olduu grlmektedir.

56

P1=20 kN q2=8 kN/m

q1=15 kN/m

4m

2
3m

P2=15 kN
3m

75 kN
66,625 kN
22,625 kN
8m

3m

ekil 4.1.4
rnek 4.2. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.2.1 de verilen erevenin M, T, N
diyagramlarnn izimi ve genel denge kontrolnn yaplmas istenmektedir.

6m
P2=20 kN

2m
6m

q1=16 kN/m

q2=9 kN/m

4m

M=12kN.m

P1=30 kN

4m

o
3m

12 m

ekil 4.2.1
zm: Hesaplamaya yine mesnet tepkilerinin belirlenmesiyle balanr (ekil 4.2.2).

X = H
M
VA =

M
VB =

+ P2 q1 .6 = 0 H A = 16.6 20 = 76 kN

= V A .12 + M q 2 .3.(13,5) H B .4 P1 .6 q1 .6.3 = 0

12 + 9.3.(13,5) + 76.4 + 30.6 + 16.6.3

= 93,70833 kN .
12
A

= M q 2 .3.(1,5) + P2 .4 + P1 .6 q1 .6.7 + VB .12 = 0

12 + 9.3.(1,5) 20.4 30.6 + 16.6.7

= 36,70833 kN
12
57

4m

P2=20 kN

3m

x5
x1

x3

2m

x6

6m

E x
4

D
q1=16 kN/m

q2=9 kN/m

4m

M=12kN.m

P1=30 kN

x2
o

VB

HA
VA 6 m

6m

ekil 4.2.2
Salama :
Y = q 2 .3 + V A P1 VB = 9.3 + 93,70833 30 36,70833 = 0
Her bir blge iin M, T ve Nnin deerlerinin hesab:
1. blge (BD kolonu) 0 x1 6
x1
x2
= q1 . 1 ; T = q1 .x1 ; N = VB = 36,70833 kN
2
2
32
x1 = 0 M x1 = 0 , Tx1 = 0 ; x1 = 3 m M x1 = 16. = 72 kN .m
2
2
6
x1 = 6 m M x1 = 16. = 288 kN .m ; Tx1 = 16.6 = 96 kN .
2

M x1 = q1 .x1 .

2.blge (AC kolonunun AF paras) 0 x 2 4

M x 2 = H A .x 2 ; T = H A = 76 kN ; N = V A = 93,70833 kN
x 2 = 0 M x 2 = 0 ; x 2 = 4 m M x 2 = 76.4 = 304 kN .m
3.blge (AC kolonunun FC paras) 4 x3 8
M x 3 = H A .x3 P2 .( x3 4) ; T = H A P2 = 76 20 = 96 kN ; N = V A = 93,70833 kN
x3 = 4 m M x 3 = 304 kN .m , x3 = 8 m M x 3 = 76.8 20.4 = 688 kN .m
4.blge (EC konsolu) 0 x 4 3

58

x 42
x 42
M x 4 = M q2 ,
= 12 9. ; Tx 4 = q 2 .x 4 = 9.x 4 ; N = 0
2
2
(1,5) 2
x 4 = 0 M x 4 = 0 ; Tx 4 = 0 ; x 4 = 1,5 m M x 4 = 12 9.
= 1,875 kN .m
2
32
x 4 = 3 m M x 4 = 12 9. = 28,5 kN .m ; Tx 4 = 9.3 = 27 kN
2

5.blge (CD kiriinin CK paras) 3 x5 9

x 42
x 42
M x 4 = M q2 ,
= 12 9. ; Tx 4 = q 2 .x 4 = 9.x 4 ; N = 0
2
2
(1,5) 2
x 4 = 0 M x 4 = 0 ; Tx 4 = 0 ; x 4 = 1,5 m M x 4 = 12 9.
= 1,875 kN .m
2
32
x 4 = 3 m M x 4 = 12 9. = 28,5 kN .m ; Tx 4 = 9.3 = 27 kN
2

Bu blgede
cos =

12
12 2 + 2 2

= 0,9864 ; sin =

2
12 2 + 2 2

= 0,1664
NC

C kesitinde (ekil 4.2.3)

TC

q1.3
(H+P2)
VA

ekil 4.2.3
M C = M q 2 .3.(1,5) P2 .4 H A .8 = 12 0.3.(1,5) 20.4 76.8 = 716,5 kN .m
TC = V A . cos q 2 . cos ( H A + P2 ). sin = (93,70833).(0,9864)
9.3.(0,9864) (76 + 20).(0,1664) = 49,8267 kN
N C = ((V A q 2 .3). sin + ( H A + P2 ). cos ) =
((93,70833 9.3).(0.1664) + (76 + 20).(0,9864)) = 105,7946 kN
K kesitinde (ekil 4.2.3)
M K = M q 2 .3.(7,5) P2 .5 H A .9 + V A .6 = 12 27.(7,5) 100 (93,70833).6 = 412,25 kN .m
TKSol = TC = 49,8267 kN ; TKSa = TC P1 . cos = 49,8267 30.(0,9864) = 20,2347 kN
N KSol = N C = 105,7946 kN ; N KSa = ( N C P1 . sin ) = 105,7946 + 30.(0,1664) = 100,806 kN

6.blge (DC kiriinin DK paras) 0 x6 6

59

62
M x 6 = q 2 . V B .x6 ; x6 = 0 M x 6 = 16.18 = 288 kN .m ; x6 = 6 m M x 6 = 412,25 kN .m
2
T = V B . cos + q 2 .6. sin = (36,70833).(0,9864) 16.6.(0,1664) = 20,234 kN
N = (V B . sin + q 2 .6. cos ) = (36,70833.(0,1664) + 16.6.(0,9864)) = 100,80266 kN
Elde edilmi deerlere gre erevenin M (ekil 4.2.4b), T (ekil 4.2.4c) ve N (ekil 4.2.4d)
diyagramlar izilmitir.

a)

6m

P2=20 kN

6m

2m

D
q1=16kN/m

q2=9 kN/m

4m

M=12 kN.m

P1=30 kN

4m

o
3m

12 m

b)

716,5

412,25

288
288

28,5
1,875
688
72

12

304

c)

60

49,8267

49,8267
20,2347

d)

20,2347
96

100,826
105,79
100,826
36,7083

105,79
96

76

96,7083

27
96

36,7083o

76
o

96,7083

ekil 4.2.4. a) Verilen ereve, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram.

erevenin genel denge kontrol:

= 716,5 688 28,5 = 0

716,5
C

28,5

D
288
288

688
D

= 288 288 = 0

ekil 4.2.5

q2=9 kN/m
C

36,7083 kN

93,7083 kN

P2=20 kN

76 kN

ekil 4.2.6

X = 76 + 20 16.6 = 0
Y = 9.3 + 93,7083 30 36,7083 = 0

61

6m

D
q1=16 kN/m

M=12 kN.m

P1=30 kN

rnek 4.3. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.3.1de verilmi ereve iin

4m

a) Eilme momenti, kesme kuvveti ve normal kuvvet diyagramlarn iziniz,

b) erevenin genel denge kontroln yapnz.

q0=8 kN/m

2m

q =10 kN/m

P =20 kN

o
3m

3m

M=10 kN.m

ekil 4.3.1
zm:

qx =

x1

q 0 .x
4

q=10 kN/m
Ao

q0=8 kN/m

VA

x3

P=20 kN

HA

B
o

x4

x2

3m

HB
2m

4m

Mesnet tepkilerinin belirlenmesi (ekil 4.3.2):

M=10 kN.m

3m

ekil 4.3.2

Y = 0 V P q.6 = 0 V = 20 + 10.6 = 80 kN
q .4 1
M = 0 H .2 + M + q.6.3 + P.3 + 2 . 3 .4 = 0
A

HB =

10 + 10.6.3 + 20.3 +
2

8.4 1
. .4
2 3 = 135,6667 kN

q 0 .4 2 .4
2) + V A .6 q.6.3 P.3 + M H A .2 = 0
.(
3
2
8.4

.(0,66667) + 80.6 10.6.3 20.3 + 10

2
= 119,6667 kN
HA =
2

62

Salama :
q .4
8 .4
X = 02 + H A H B = 0 2 + 119,6667 135,6667 = 0
erevenin blgeleri iin M, T ve Nnin deerlerinin hesaplanmas (ekil 4.3.2):

4m

q x1 =

q 0 .x1
= 2 x1
2

x1

Rq x1 =

q x1 .x
2

2 x1 .x1
= x12
2

x1
3

ekil 4.3.3
0 x1 4

x1
x
x3
= x12 . 1 = 1 ; Tx1 = R q x1 = x12 ; N = 0 .
3
3
3
23
x1 = 0 M x1 = 0 ; Tx1 = 0 ; x1 = 2 m M x1 =
= 2,666 kN .m ; Tx1 = 4 kN .
2
43
x1 = 4 m M x1 =
= 21,333 kN .m Tx1 = 16 kN .
3

M x1 = R q x1 .

0 x3 2
M x 3 = H B .x3 ; T = H B = 135.6667 kN ; N = 0 .
x x 3 = 0 M x 3 = 0 ; x3 = 2 m M x 3 = (135,6667).2 = 271,3333 kN .m
0 x4 3

x 42
x2
= 271,333 10 10. 4 = 261,333 5.x 42 ;
2
2
N = H B = 135,666 kN . x 4 = 0 M x 4 = 261,333 kN .m ; Tx 4 = 0 ;

M x 4 = H b .2 M q.
T = q.x 4 ;

x 4 = 1,5 m M x 4 = 261,3333 5.(1,5) 2 = 250,08333 kN .m ;

x 4 = 3 m M x 4 = 261,333 5.(3) 2 = 216,333 kN .m ; Tx 4 = 10.3 = 30 kN .
Blgeler iin belirlenmi deerlere gre M (ekil 4.3.4b), T (ekil 4.3.4c) ve N (ekil 4.3.4d)
diyagramlar izilmitir.

63

4m

a)

q0=8 kN/m

2m

q=10 kN/m

P=20 kN

o
M=10 kN.m
3m

3m

b)
2,666

M (kN.m)
21,333

C
271,333

21,333

c)
80
4

50

135,666

261,33

135,666

30

130.083

16

T (kN)

216,33

d)
N (kN)
o

135,666
o
135,666

ekil 4.3.4. a) Verilen ereve, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram.

erevenin genel denge kontrol (ekil 4.3.5):
21,333 kN.m

271,333 kN.m

21,333 kN.m

= 21,333 21,333 = 0

261,333 kN.m

= 261,333 + 10 271,333 = 0

64

M=10 kN.m

4m

HB=135,666 kN

q=10 kN/m
q0=8 kN/m

P=20 kN

HA=119,666 kN

M=10 kN.m

VA=80 kN

ekil 4.3.5
q 0 .4

8 .4

X = H + 2 H = 119,666 + 2
Y = V q.6 P = 80 10.6 20 = 0
A

135,666 = 0

rnek 4.4. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.4.1de grlen ereve iin eilme
momenti, kesme kuvveti, normal kuvvet diyagramlarn iziniz ve genel denge kontroln
yapnz.

q1=14 kN/m

4m

4m

4m

4m

P2=20 kN

P1=15 kN

q2=10 kN/m

P3=12 kN
4m

o
12 m

o
8m

ekil 4.4.1
zm :
Sistemin kinematik analizi : W = 3.2 2.1 4 = 0 ve yararl bnyeye sahiptir. erevenin
hesaplama emas ekil 4.4.2de izilmitir.

65

P1=15 kN

a)

b)
q2=10 kN/m

q1=14 kN/m

HD
VD

P3=12 kN
L

x1

x2

VD
Co

Mo

A o HA
VA

HD

4m

8m

P2=20 kN

4m

4m

4m

8m

VM

VC

ekil 4.4.2. a) Esas (tayc) ereve, b) Yardmc ereve.

Bu tr sistemlerde nce yardmc ereve (ekil 4.4.2 b) hesaplanr. Hesaplamaya mesnet
tepkilerinin belirlenmesi ile balanlr:
q .8 10.8
X = H D P3 = 0 H D = P3 = 12 kN ; VD = VC = 22 = 2 = 40 kN .
Blgeler iin i kuvvetlerin (M, T ve N) deerlerinin hesab:.
DL blgesi 0 x1 8
x12
M x1 = VD .x1 q 2 . ; Tx1 = V A q 2 .x1 ; N = H D = 12 kN .
2
x1 = 0 M x1 = 0 ; Tx1 = VD = 40 kN
q 2 .8 2 10.64
=
= 80 kN .m ; Tx1 = 0 .
2
2
82
= 40.8 10. = 0 ; Tx1 = 40 10.8 = 40 kN .
2

x1 = 4 m M xmax
=
1
x1 = 8 m M x1

CL blgesinde
M = 0 ; T = 0 ; N = VC = 40 kN .
Elde edilmi deerlere gre M, T ve N diyagramlar izilmitir (ekil 3.4.3 b-d).
a)

b)

P3=12 kN

oD

L
4m

HD

q2=10 kN/m

VD

80

M (kN.m)

Co
8m

VC

66

d)

40

c)

12
o

40

N (kN)

40

T (kN)

12

40 o

ekil 4.4.3. a) Yardmc ereve, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram.

Tayc erevenin (ekil 4.4.2a) hesaplanmas .
Mesnet tepkileri
X = q1 .8 H A H D = 0 H A = 14.8 12 = 100 kN

= V A .12 + q1. .8.4 P1 .8 P2 .4 H D .4 = 0

14.8.4 + 15.8 + 20.4 + 12.4

= 16,6667 kN
12
M A = VM .12 H D .4 + P1 .4 + P2 .8 + q1 .8.4 + VD .12 = 0

VA =

12.4 + 15.4 + 20.8 + 14.8.4 + 40.12

= 91,6667 kN .
12
Salama :
Y = V A P1 P2 VD + VM = 16,6667 15 20 40 + 91,6667 = 0
VM =

Tayc erevenin blgeleri iin M, T ve Nnin deerlerinin hesab .

AB blgesi 0 x 2 8
x 22
M x 2 = H A .x 2 q1 . ; Tx1 = H A q1 .x 2 ; N = V A = (16,666) = 16,6667 kN
2
x 2 = 0 M x 2 = 0 ; Tx 2 = H A = 100 kN .
42
= 288 kN .m
2
82
= 100.8 14. = 352 kN .m ; Tx 2 = 100 14.8 = 12 kN .
2

x 2 = 4 m M x 2 = 100.4 14.
x2 = 8 m

M x2

Eilme momentinin maksimum deer ald kesitin yeri

Tx 2 = 100 14.x0 = 0

x0 = 7,142857 m

M max = 100.(7,142857) 14.

(7,142857) 2
= 357,142857 kN .m
2

BK blgesi Bu blgede i kuvvetlerin karakteristik kesitlerde belirlenmesi diyagramlarn

izimi iin yeterlidir.

67

ereve kiriinin B kesitinde

82
64
M B = H A .8 q1 . = 100.8 14. = 352 kN .m
2
2
sol
TB = V A = 16,6667 kN = TE
N = H A q1 .8 = 100 14.8 = 12 kN

E kesitinde
82
64
+ V A .4 = 100.8 14. (16,6667).4 = 285,333 kN .m
2
2
= V A P1 = 16,6667 15 = 31,6667 kN = TFsol

M E = H A .8 q1 .
TEsa

F kesitinde
82
64
+ V A .8 P1 .4 = 100.8 14. (16,666).8 15.4 = 158,666 kN .m
2
2
= V A P1 P2 = 16,6667 15 20 = 51,6667 kN = TK

M F = H A .8 q1 .
TFsa

K kesitinde
82
M K = H A .8 q1 . + V A .12 P1. .8 P2 .4 = 100.8 14.32 (16,6667).12
2
15.8 20.4 = 48 kN .m
MK kolonu iin :
MD blgesinde M = 0 ; T = 0 ; N = VM = 91,6667 kN

DK blgesinde
M K = H B .4 = 12.4 = 48 kN ; TDK = H D = 12 kN ;
N DK = VM + VD = 91,6667 + 40 = 51,6667 kN
Elde edilmi deerlere gre tayc erevenin M, T ve N diyagramlar ekil 4.4.4b-dde
izilmitir.
P1=15kN

a)

q1=14kN/m

8m

P2=20kN

HD
VD

x2
Mo

A o HA
VA

4m

4m

68

4m

VM

b)
357,143

48
352

48
158,66

285,33
288

352

M (kN.m)

16,66

c)

12

12
16,66
31,66

31,66

51,66

51,66
12
T (kN)
100

d)
16,66

12

12

51,66

51,66

91,66
N (kN)

o 16,66

91,66

ekil 4.4.4. a) Tayc ereve, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram.

Esas ve yardmc ereveler iin izilen M, T ve N diyagramlar ayn lekle birletirilip, tm
erevenin M, T ve N diyagramlar elde edilir (ekil 4.4.5b-d).

69

q1=14kN/m

4m

4m

4m

4m

P2=20kN

P1=15kN

a)

q2=10kN/m

P3=12kN
4m

12m

8m
48

357,143

352

48

b)

158,66
352

285,33
288

M (kN.m)
80
o

12

12
16,66

16,66
31,66

51,66

c)

40

31,66
51,66
12

T (kN)
100

16,66

40

12

12

51,66

d)
51,66
91,66

12

o
12

N (kN)

40
o

o 16,66

91,66

40 o

ekil 4.4.5. a) Verilmi ereve, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram.

70

erevenin genel denge kontrolnn yaplmas (ekil 4.4.6) :

B

M B = 352 352 = 0
K

48

= 48 48 = 0
352
P1=15 kN

q1=14 kN/m

4m

48

P2=20 kN

4m

4m

4m

352

q2=10 kN/m

P3=12 kN
4m

HA=100 kN
VM=91,666 kN

VA=16,666 kN
12 m

VC=40 kN

8m

ekil 4.4.6
X
=
q
.
8

P
=
14
.
8

100

12
=
0

1
A
3

Y = V

P1 P2 + VM q 2 .8 + VC = 16,666 15 20 + 91,666 10.8 + 40 = 0

rnek 4. 5. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.5.1 de verilmi ereve iin

a) Eilme momenti, kesme kuvveti ve normal kuvveti diyagramlarnn izilmesi,
b) izilmi diyagramlara dayanarak erevenin genel denge kontrolnn yaplmas
istenmektedir:

300

q2=20 kN/m

P3=20 kN
600

4m

q3=18 kN/m

q1=15kN/m

P1=25 kN
o

4m

o
8m

8m

ekil 4.5.1

71

4m

M=20 kN/m

P2=30 kN

zm : Kinematik analiz yapldnda W = 3.2 2.1 -4 = 0 olduu grlmekte ve ekilden

sistemin yararl bnyeye sahip olduu anlalmaktadr. Hesaplama emas ekil 4.5.2 de
izilmitir.

4m

q1=15 kN/m

P1=25kN
4m

P3=20 kN

mo

oC

Bo

Vm

600
4m

300

q2=20 kN/m

q3=18 kN/m

M=20 kN/m

P2=30 kN

8m

Vm
oA
8m

8m

ekil 4.5.2
mC basit kiriinin M ve T diyagramlar daha nce zlm problemlere benzer ekilde
izilmitir (ekil 4.5.3b,c).
Vm = VC =

q1 .8 15.8
=
= 60 kN
2
2

Maksimum eilme momenti akln ortasnda oluur.

M max

q1 .8 2 15.64
=
=
= 120 kN .m ; Tm = Vm = 60 kN ; TC = VC = 60 kN .
8
8
a)

q1=15 kN/m
oC

mo
Vm

8m
VC

b)

M,kN.m

120
60

c)

T,kN
60

ekil 4.5.3. a) mC kirii, b) M diyagram, c) T diyagram.

72

Tayc erevenin (ekil 4.5.4) hesaplanmas:

P3Y
q2=20 kN/m

x2

4m

4m

Vm

P3X

600

x1

P1=25 kN

Ao

P3=30 kN

4m

300
P2X

M=20 kN/m

q3=18 kN/m

P2=60 kN

P2Y

B
VB

HA
8m

8m

VA

ekil 4.5.4
Mesnet tepkileri:

X = P

2X

+ P1 + H A P3 X q3 .4 = 0 H A = 60. cos 30 0

25 + 30. cos 60 0 + 18.4 = 10.04 kN

= V A .16 H A .4 Vm .16 P2Y .16 + P2 X .4 + M q 2 .8.4 P3 X .4 q3 .4.2 = 0

(10,04).4 + 60.16 + (60. sin 30 0 ).16 (60. cos 30 0 ).4 20 + 30.8.4 + (30. cos 60 0 ).4 + 18.4.2
16
V A = 151,02 kN
VA =

= V B .16 q3 .4.6 P3 X .8 + P3Y .16 + q 2 .8.12 + M + P2 X .8 + P1 .4 = 0

18.4.6 (30. cos 60 0 ).8 + (30. sin 60 0 ).16 + 30.8.12 + 20 + (60. cos 30 0 ).8 + 25.4

16
V B = 204,96 kN
VB =

Salama :
Y = V A Vm P2Y P3Y + VB q 2 .8 = 0

151.02 60 60.(0,5) 30.(0,8666) + 204,96 30.8 = 0

Tayc erevenin (ekil 4.5.4) karakteristik kesitlerinde M ve T nin deerleri:

73

AE kolonunun karakteristik kesitlerinde:

M A = 0 ; T A = H A = 10,04 kN = Tmsol ; N A = V A = 151,02 kN = N msol
M m = H A .4 = (10,04).4 = 40,16 kN .m ; Tmsa = H A P1 = 10,04 25 = 35,04 kN = TE
N msa = V A + Vm = 151,02 + 60 = 91,02 kN = N E
M E = H A .8 P1 .4 = (10,04).8 25.4 = 180,32 kN .m
EK blgesi iin
M E = 180,32 kN .m
TE = V A Vm P2Y = 151,02 60 60. sin 30 0 = 61.02 kN = TK
N E = H A P1 P2 X = 10,04 25 60. cos 30 0 = 87,036 kN (kiri boyu sabit )
M Ksol = V A .8 H A .8 P1 .4 Vm .8 P2Y .8 = (151,02).8 (10,04).8 25.4 60.8 (60. sin 30 0 ).8
= 307,84 kN .m
BF blgesi iin 0 x1 4
x12
; Tx1 = q3 .x1 ; N = VB = 204,96 kN .
2
x1 = 0 M x1 = 0 ; Tx1 = 0 .

M x1 = q3 .

22
= 36 kN .m
2
42
= 18.
= 144 kN .m ; Tx1 = 18.4 = 72 kN .
2

x1 = 2 m M x1 = 18.
x1 = 4 m M x1

FK blgesi iin 0 x 2 8
x 22
x2
= 204,96.x 2 18.4.2 30.(sin 60 0 ).x 2 30. 2
2
2
0
= VB + P3Y + q 2 .x 2 = 204,96 + 30. sin 60 + 30.x 2 = 178,86 + 30.x 2

M x 2 = VB .x 2 q3 .4.2 P3Y .x 2 q 2 .
Tx 2

N = q3 .4 P3 X = 18.4 30. cos 60 0 = 87,036 kN

x 2 = 0 M x 2 = 144 kN .m ; Tx 2 = 178,96 kN .
x 2 = 8 m M x 2 = (204,96).8 144 (25,98).8 30.

82
= 327,84 kN .m
2

Tx 2 = 178,96 + 30.8 = 61,02 kN .

Bu blgede eilme momentinin maksimum deer ald kesitin x0 mesafesi:
Tx 0 = 178,96 + 30.x0 = 0 x0 = 5,9653 m
(5,9653) 2
= 389,9 kN .m .
2
Hesaplanm deerlere gre tayc erevenin M, T ve N diyagramlar (ekil 4.5.5b-d)
izilmitir.
M max = (204,96).(5,9653) 144 (25,98).(5,9653) 30.

74

a)

300
P2X

P3=30 kN

P1=25 kN

4m

Vm

B
VB

HA

Ao

P3X

600

4m

P3Y

4m

P2=60 kN

M=20 kN/m q2=20 kN/m

q3=18 kN/m

P2Y

8m

8m

VA

b)
180,32
144
180,32

144
36
307,84

40,16

327,84
389,9

M (kN.m)

61,02

c)

61,02
72

35,04

178,96

10,04

T (kN)

75

d)
87

87

91,02

204,96

151,02

204,96

N (kN)
o

ekil 4.5.5. a) Tayc ereve, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram.

Tayc erevenin M, T ve N diyagramlarna mC kiriinin M, T, N diyagramlar eklenerek
tm erevenin eilme momenti, kesme ve normal kuvvet diyagramlar elde edilir (ekil
4.5.6a-c).
180,32

a)
144

180,32

40,16

144
36

307,84
327,84

o
120

M (kN.m)

61,02

389,9

61,02

b)
72

35,04
60
178,96
35,04
10,04

o
60

T (kN)

76

c)
87

87

91,02

204,96

o
151,02

204,96

N (kN)
o

ekil 4.5.6. a) M diyagram, b) T diyagram, c) N diyagram.

Verilmi sistemin genel denge kontrol (ekil 4.5.7a-d):
M diyagramndan

a)
180,32

M E = 180,32 180,32 = 0
180,32

M F = 144 144 = 0

144

b)
F
144

40,16

M m = 40,16 40,16 = 0

c)
o

saland grlmektedir.

40,16

300
P2X

4m

q1=15 kN/m
P1=25 kN

m
VC=60 kN

VA=151,02 kN

4m

P3Y
M=20 kN/m q2=20 kN/m

P2Y

P3=30 kN
P3X

600
4m

P2=60 kN

q3=18 kN/m

d)

VB=204,96 kN

HA=10,04 kN
8m

8m

ekil 4.5.7. a) E dm, b) F dm, c) m dm, d) Tm ereve.

77

 X = H + P + P . cos 30 q .4 P . cos 60 = 10,04 + 25 + 60.(0,8666) 18.4 30.(0,5) = 0

Y = V + V + V q .8 q .8 P . sin 30 P . sin 60 = 151,02 + 60 + 204,96 15.8 30.8
0

60.(0,5) 30.(0,866) = 0

rnek 4.6. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.6.1de verilmi olan sistem iin
a) Eilme momenti, kesme ve normal kuvvet diyagramlarn iziniz,
b) Diyagramlara dayanarak sistemin genel denge kontroln yapnz.
P2=30 kN

q2=15 kN/m

M=10 kN.m

4m

450

4m

q1=10 kN/m

P3=15 kN

5m

10 m

P1=20 kN

o
6m

8m

2m

ekil 4.6.1
zm: nce her zaman olduu gibi mesnet tepkileri hesaplanr (ekil 4.6.2).

P2=30 kN

q2=15 kN/m
B

o
C

x2

M=10 kN.m

450

x4

q1=10 kN/m

x3

P3=15 kN

4m

x1
Ao
VA

10 m

P1=20 kN

5m

Eo

HA
6m

Fo

VE

8m

ekil 4.6.2
78

VF

2m

 X = q .10 H
1

Sa
C

P1 P2 . cos 45 0 = 0

H A = 10.10 20 30.(0,7071) = 58,787 kN

= V F .8 P3 .10 + M + q 2 .8.4 + P2 .(cos 45 0 ).4 = 0

15.10 + 10 + 15.8.4 + 30.(0,7071).4

= 53,1065 kN
8
M CSol = V A .6 q1 .10.5 + H A .10 q2 .6.3 + P1 .5 = 0

VF =

10.10.5 (58,787).10 + 15.6.3 20.5

= 13,68833 kN
6
M F = V A .14 + q1 .10.5 P1 .5 P2 .(cos 450 ).10 q2 .14.7 + VE .8 P2 .(sin 45 0 ).4

VA =

P3 .2 + M = 0
(13,6883).14 10.10.5 + 20.5 + 30.(0,7071).10 + 15.14.7 + 30.(0,7071).4 + 15.2 10
=
8
149,418117 kN
Salama:
VE =

Y = V

+ VE + VF q 2 .14 + P3 P2 . sin 45 0 = 0

13,68833 + 149,418117 + 53,1065 5.14 + 15 30.(0,7071) = 0

erevenin blgeleri iin M, T ve N nin ifadelerinin yazlp, deerlerinin hesaplanmas:

AB blgesi 0 x1 10
x12
; Tx1 = H A q1 .x1 ; N = V A = 13,68833 kN .
2
= 0 ; Tx1 = H A = 58,787 kN .

M x1 = H A .x1 q1 .
x1 = 0 M x1

x1 = 10 m M x1 = (58,787).10 10.

10 2
= 87,87 kN ; Tx1 = 58,787 10.10 = 41,213 kN .
2

Kesme kuvvetinin sfr olduu kesitin yeri:

Tx 0 = 58,787 10.x0 = 0 x0 = 5,8787 m.
Bu kesitte eilme momenti maksimum deer alacaktr.
(5,8787) 2
M max = 58,787.(5,8787) 10.
= 172,7956 kN .m
2
BC blgesi (Sol taraftan baklmtr) 0 x 2 6
x2
x2
10 2
q 2 . 2 = (13,6883).x 2 + (58,787).10 15. 2 ,
2
2
2
= V A q 2 .x 2 = 13,6883 15.x 2 , N = q1 .10 + H A = 10.10 + 58,787 = 41,213 kN .

M x 2 = V A .x 2 + H A .10 q1 .
Tx 2

x 2 = 0 M x 2 = 87,87 kN .m , Tx 2 = 13,6883 kN .
x 2 = 6 m M x 2 = 82,1298 + 87,87 270 = 100 kN .m , Tx 2 = 13,6883 90 = 76,3117 kN .
79

Kesme kuvvetinin sfr olduu kesitin uzakl

Tx 0 = 13,6883 15.x0 = 0 x0 = 0,912553 m ,
M max = (13,6883).(0,912553) + 87,87 15.

(0,912553) 2
= 94,1157 kN .m
2

FK blgesi iin
M = 0 , T = 0 , N = V F = 53,1065 kN .

LK blgesinde sa utan baklmtr ve deerler karakteristik kesitlerde belirlenmitir.

M L = M = 10 kN .m , M K = M + P3 .2 = 10 + 15.2 = 20 kN .m ,
T = P3 = 15 kN (b lg e iin sabittir ) , N = 0 .
KM blgesinde 0 x3 4

x32
x32
M x 3 = P3 .( x3 + 2) M + VF .x3 q 2 .
= 15.( x3 + 2) 10 + (53,1065).x3 15. ,
2
2
Tx 3 = P3 VF + q 2 .x3 = 15 53,1065 + 15.x3 = 68,1065 + 15.x3 , N = 0 .
x3 = 0 M x 3 = 20 kN .m , Tx 3 = 68,1065 kN .
x3 = 4 m M x 3 = 15.6 10 + 212,426 15.8 = 172,426 kN .m
Tx 3 = 68,1065 + 15.4 = 8,1065 kN .

MC blgesi iin 4 x 4 8
M x 4 = P3 .( x 4 + 2) M + V F .x 4 q 2 .

Tx 4

x 42
P2 .(sin 45 0 ).( x 4 4) = 15.( x 4 + 2) 10 +
2

x 42
(53,1065).x 4 15. 30.(0,7071).( x 4 4)
2
= P3 VF + q 2 .x 4 + P2 . sin 45 0 = 15 53,1065 + 15.x 4 + 30.(0,7071) =
46,8935 + 15.x 4

N = P2 . sin 45 0 = 30.(0,7071) = 21,213 kN .

42
x 4 = 4 m M x 4 = 15.6 10 + (53,1065).4 15.
= 172,426 kN .m ,
2
T = 46,8935 + 60 = 13,1065 kN .
. x4

82
x 4 = 8 m M x 4 = 15.10 10 + (53.1065).8 15. 30.(0,7071).4 = 0 ,
2
Tx 4 = 46,8935 + 15.8 = 73,1065 kN .
ED blgesi iin M = 0 , T = 0 , N = V E = 149,4181 kN .
DC blgesi iin M C = P1 .5 = 20.5 = 100 kN .m , T = P1 = 20 kN , N = 149,4181 kN .

80

Bu deerlere gre erevenin M, T ve N diyagramlar (ekil 4.6.3 b-d) izilmitir.

q2=15 kN/m

M=10 kN.m

450

o
C

a)

P2=30 kN

4m

Ao

P1=20 kN

10 m

q1=10 kN/m

P3=15 kN

Eo

Fo

6m

2m

8m

b)

100

87,87
87,87

10

100

20
172,79

172,43

94,115

M (kN.m)

73,1065

c)

13,6883
o
41,213

20

13,1065
8,1065

15
68,1065

20

76,312

T (kN)
o

58,787
o

o
o

81

15

41,213

d)

21,213

53,1065

149,418

13,6883

N (kN)
o

ekil 4.6.3. a) Hesaplanan sistem, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram.

Sistemin tmnn genel denge kontrol (ekil 4.6.4a-c):
M diyagramna bakldnda

= 100 100 = 0

= 20 20 = 0

a)

= 87,87 87,87 = 0

b)
87,87

o
C

100

100

87,87

c)
20

20

koullar salanmaktadr.
ekil 4.6.4. a) B dm, b) C dm, c) K dm.
P2=30 kN

q2=15 kN/m
o
C

M=10 kN.m

450

4m

P1=20 kN

10 m

q1=10 kN/m

P3=15 kN

HA=58,787 kN
VA=58,787 kN
6m

VE=149,418117 kN
8m

ekil 4.6.5
82

VF=53,1065 kN kN
2m

T ve N diyagramlarndan (ekil 4.6.5)

X = q .10 P H P . cos 45
Y = q .14 P . sin 45 + P + V
1

= 10.10 20 58,787 30.(0,7071) = 0

+ VE + V F = 15.14 30.(0,7071) + 15 + 13,68833 +

149,418117 + 53,1065 = 0

rnek 4.7. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.7.1de verilmi olan ereve iin
a) Eilme momenti, kesme ve normal kuvvet diyagramlarn iziniz,
b) izilen diyagramlara dayanarak sistemin tmnn dengesini kontrol ediniz.
P1=20 kN

3m

q1=20 kN/m

P2=25 kN

6m

M=12 kN.m

q2=15 kN/m

4m

4m

P3=30 kN

4m

6m

P2=25 kN

o
3m

o
8m

8m

ekil 4.7.1
zm :
Sistemin kinematik analizi yapldnda W = 3.2 2.1 -4 = 0 deeri elde edilmekte ve
ekilden sistemin yararl bnyeye sahip olduu aka grlmektedir. Hesaba yine mesnet
tepkilerinin belirlenmesi ile balanr (ekil 4.7.2).

M
VA =

M
VB =

= V A .16 M P1 .19 + P2 .8 + P2 .4 q1 .8.12 q 2 .3.(13,5) P3 .6 = 0

12 + 20.19 25.8 25.4 + 20.8.12 + 15.3.(13,5) + 30.6

= 174,96875 kN
16
A

= V B .16 P3 .6 q 2 .3.(13,5) + q1 .8.4 P1 .3 M + P2 .8 + P2 .4 = 0

30.6 15.3.(13,5) + 20.8.4 20.3 12 + 25.8 + 25.4

= 5,03125 kN
16
83

Salama:

Y = P q .8 + V
1

+ VB = 20 20.8 + 174,96875 + 5,03125 = 0

Yatay tepkiler

Sol
C

= M P1 .11 P2 .4 P2 .8 + V A .8 q1 .8.4 H A .12 = 0

12 20.11 25.4 25.8 + (174,96875).8 20.8.4
= 18,97816 kN
12

HA =

x3

P1=20 kN
M=12 kN.m

q1=20 kN/m

1 x1

L
6m

4m

x2
E

4m

P2=25 kN

P3=30 kN

F
P2=25 kN

3m

q2=15 kN/m

4m

6m

A
3m

HA

VA

HB

8m

8m

B
VB

ekil 4.7.2

Sa
C

= VB .8 + P3 .6 q 2 .3.(1,5) H B .12 = 0

HB =

(5,03125).8 + 30.6 15.3.(1,5)

= 6,02083 kN
12

Salama:

X = 2P

+ H A + H B P3 q 2 .3 = 2.25 + 18.97816 + 6,02083 30 15.3 = 0

erevenin her bir blgesi iin (ekil 4.7.2) M, T ve N nin deerlerinin hesaplanmas:
AK kolonunda i kuvvetlerin karakteristik kesitlerde hesaplanmas yeterlidir.
A kesitinde
84

M A = 0 , T A = H A = 18,96875 kN = TDSol , N = V A = 174,96875 kN .

D kesitinde
M D = H A .4 = (18,97816).4 = 75,912 kN .m , TDSa = H A P2 = 18,97816 25 =
43,97816 kN = TESol

E kesitinde
M E = H A .8 P2 .4 = (18,97816).8 25.4 = 251,825 kN , TESa = H A P2 P2 =
18,97816 25 25 = 68,97816 kN = TK .
K kesitinde
M K = H A .12 P2 .8 P2 .4 = (18,97816).12 25.8 25.4 = 527,74 kN .m
ereve kiriinin 1K paras iin 0 x1 3
M x1 = M P1 .x1 , T = P1 = 20 kN , N = 0 .
x1 = 0 M x1 = M = 12 kN .m . x1 = 3 m M x1 = 12 20.3 = 72 kN .m
KC paras iin 3 x 2 11
( x 2 3) 2
M x 2 = M P1 .x 2 H A .12 P2 .8 P2 .4 + V A .( x 2 3) q1 .
=
2
( x 3) 2
539,74 20.x 2 20. 2
+ (174,96875) ( x 2 3) ,
2
Tx 2 = P1 + V A q1 .( x 2 3) = 20 + 174,96875 20.( x 2 3) ,
N = H A P2 P2 = 18,97816 25 25 = 68,97816 kN .
x 2 = 3 m M x 2 = 539,74 20.3 = 599,74 kN .m , Tx 2 = 154,96875 kN .
x 2 = 11 m M x 2 = 539,74 20.11 10.8 2 + (174,96875).8 = 0 , Tx 2 = 5,03125 kN .

Kesme kuvvetinin sfr olduu kesitin uzakl

154,96875
+ 3 = 10,748 m
20
= 539,74 20.(10,748 3) 10.(10,748 3) 2 + (174,96875).(7,748) = 6 kN .m

Tx 0 = 154,96875 20.( x 0 3) = 0 x 0 =
M x0

BL kolonu iin
B kesitinde
M B = 0 , TB = H B = 6,02 kN = TFSa , N = VB = 5,03125 kN (kolon boyunca sabittir )
F kesitinde

85

M F = H B .6 = (6,020833).6 = 36,125 kN .m , TFSol = H B + P3 = 6.02 + 30 = 23,98 kN = TLSa

L kesitinde
M L = H B .12 P3 .6 = (6.020833).12 30.6 = 107,75 kN .m
ML blgesi (kma) iin 0 x3 3
M x 3 = q 2 .

x32
, Tx 3 = q 2 .x 3 , N = 0 .
2

x3 = 0 M x 3 = 0 , Tx 3 = 0 ; x3 = 1,5 m M x 3 = 16,875 kN .m
x3 = 3 m M x 3 = 67,5 kN .m , Tx 3 = 15.3 = 45 kN .
ereve kiriinin LC blgesi iin
L kesitinde
32
9
M L = H B .12 P3 .6 q 2 . = (6,020833).12 30.6 15. = 40,25 kN .m ,
2
2
TL = VB = 5,03125 kN , N = H B P3 q 2 .3 = 6,020833 30 15.3 = 68,9794 kN .
(Kesme kuvveti ve normal kuvvetin deerleri blge boyunca sabittir).
C kesitinde (mafsalnda) M C = 40.25 + VB .8 = 40,25 + (5,03125).8 = 0

1
M=12 kN.m

o
C

4m

P2=25 kN

Ao
3m

P3=30 kN

6m

4m

P2=25 kN

3m

q1=20 kN/m

6m

4m

P1=20 kN

q2=15 kN/m

Hesaplanm deerlere gre erevenin M, T ve N diyagramlar srasyla ekil 4.7.3b-dde

izilmitir.
M
a)

Bo
8m

8m

86

599,74

b)
40,25 16,875

72

12
527,74

67,5

107,75

251,825
36,25
75,912

M (kN.m)

c)

154,968

68,978
20

20

45

o
5,031

68,978
43,978
43,978
18,978

5,031
23,98

23,98

6,02

T (kN)

18,978

87

6,02

d)

68,978

68,978
174,9687

5,03125

N (kN)

5,03125 o

174,9687

ekil 4.7.3. a) Verilen sistem, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram.

Eilme momenti diyagramndan
K

= 599,74 72 527,74 = 0

= 107,75 40,25 67,5 = 0

72

527,74
67,5
40,25

olduu grlmektedir.
T ve N diyagramlarndan (ekil 4.7.4)

q1=20 kN/m
o
C

4m

P2=25 kN

107,75

6m

4m

1
M=12 kN.m

q2=15 kN/m

P1=20 kN

a)

599,74

6m

P3=30 kN

4m

P2=25 kN

3m

HA=18,97816 kN

HB=6,02083 kN
VB=5,03125 kN

VA=174,96875 kN
3m

8m

8m

ekil 4.7.4

88

 X = H + H + P + P P q .3 = 18,97816 + 6,02083 + 25 + 25 30 15.3 = 0

Y = V + V P q .8 = 174,96875 + 5,03125 20 20.8 = 0
A

Not: ncelenmi olan sistemler iin izilen kesit tesiri diyagramlarnda aadaki hususlara
dikkat edilmelidir:

Dey tekil kuvvet, uyguland kesitte eilme momenti diyagramnda eim deiimine,
kesme kuvveti diyagramnda ise kendi ynnde ve byklnde bir atlamaya neden
olmaktadr. Tekil kuvvet eksene gre eik durumda olduunda, kesme kuvveti
diyagramndaki bu atlama kuvvetin dey bileeni ynnde ve bu bileenin bykl
kadardr. Eik tekil kuvvet normal kuvvet diyagramnda ise yatay bileeninin deerine eit bir
atlama meydana getirir.
Tekil eilme momenti, uyguland kesitte eilme momenti diyagramnda etkime ynne
bal ve kendi byklnde bir atlamaya neden olur, kesme kuvveti ve normal kuvvet
diyagramlarnda ise bir deiiklie yol amaz.
dT/dx = -q ve dM/dx = T bantlarnn mevcut olmasndan dolay, kesme kuvveti
diyagram yayl yk fonksiyonundan bir derece daha byk bir fonksiyon, eilme momenti
diyagram ise kesme kuvveti fonksiyonundan bir derece daha byk bir fonksiyon
durumundadr. Buna bal olarak, rnein yayl ykn sfr olduu bir blgede kesme
kuvveti diyagram sabit, eilme momenti diyagram ise birinci dereceden (dorusal) bir
fonksiyon olmaktadr.

89

5. KAFES SSTEMLERN HESABI

Genel Bilgiler

Kafes sistemlerin ubuklar ekme veya basn etkisindedir, yani sistemin

ubuklarnda yalnzca normal kuvvetler oluur. ubuklarda eilme momenti ve kesme
kuvveti olumamas iin aadaki koullar salanmaldr:
1. ubuklar doru eksenli olmal ve eksenleri kafes dmlerinin merkezinde kesimelidir.
2. ubuklarn eksenleri ve d ykler ayn dzlemde bulunmaldr.
3. Hesapta dm noktalar mafsall kabul edilip, d kuvvetler dm noktalarna
uygulanmaldr.
at kafes sistemlerinde atdan gelen yklerin dm noktalarna aktarlmas ekil 5.1 de
gsterilmitir.
P

a)

P/2

d
L=6d

d/2

b)

d/2

d/2

l
2
l
2

ekil 5.1. a) at kafes sistemi, b) Kafes sistemlerin stten grn.

P = q.l.(

d
)
cos

(5.1)

Burada:
d : kafes sistemin dmleri arasndaki yatay mesafe,
l : kafes sistemler (at makaslar) arasndaki mesafe,
q : atdan gelen niform dey ykn iddeti, ve
: atnn eim asdr.
90

Kafes sistemlerin kullanm yerlerine bal olarak ykler st balkta (at kafes
sistemlerinde), alt balkta (bir ok kpr kafes sistemlerinde) veya her iki balkta
uygulanm olabilir.
Kafes sistemlerde d ykler etkisi ile ubuklarda oluan i kuvvetler balca aadaki
yntemlerle hesaplanr.
1. Dm kesme yntemi (Dm noktalarnn dengesi yntemi): Bu yntemin ou zaman
zel halleri kullanlr.
2. Kesim (Ritter) yntemi (Moment noktalar yntemi).
3. zdm alma yntemi.
4. Bileke (birden fazla) kesimler yntemi.
Bunlarn dnda grafik bir yntem olan Cremona Maxwell diyagram da kullanlr.
Karmak kafes sistemler de dahil btn kafes sistemlerin hesab iin Sonlu Elemanlar
Yntemine dayanan bilgisayar programlarnn kullanm kafes sistemlerin hesabn byk
lde kolaylatrr.
Bir kafes sistemin kinematik analizi hesaplamaya balamadan nce yaplmaldr.
Sistemin izostatik ve geometrik deimez olmas iin aadaki art salanmaldr.
n = 2.d c m
(5.2)
Burada
n : kafes sistemin ubuklarnn says,
d : sistemin dmlerinin says, ve
c m : mesnet balarnn saysdr.
Bu artn salanmas sistemin geometrik deimez olmas iin gereklidir, fakat yeterli
deildir. Bu artla birlikte sistem tayc bnyeye de sahip olmaldr.
rnek 5.1. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.1.1de verilmi olan kafes sistemin
iaretlenmi ubuklarndaki i kuvvetleri hesaplaynz.

2o

4o

P
o6

P/2

o
o

2m

2m

P/2

P=30 kN

d=3m
L=6d

ekil 5.1.1
zm:
Kafes sistemin ubuklarndaki i kuvvetlerin hesaplanmasna dier sistemlerde olduu gibi
kinematik analiz ve mesnet tepkilerinin belirlenmesi ile balanr. Bundan sonra i kuvvetleri
hesaplamak iin yntemlerden uygun olan biri kullanlr. Burada, tm rneklerin zmnde
Kesim Yntemi kullanlmtr. Bu yntemle hesaplama aadaki srayla yaplr: Sistem
hayalen kesilerek iki paraya ayrlr. Kesimde dikkat edilmesi gereken, kesilmi ubuk
saysnn ten fazla olmamas ve dorultularnn bir noktada kesimemesidir. Ayrlan
91

paralardan biri dikkate alnarak, d kuvvetlerin ve bilinmeyen i kuvvetlerin etkisi altnda

bu parann dengesi incelenir. Kesim yntemiyle, dikkate alnan parann denge denklemi,
kesilmi ubuk iinde, i kuvveti belirlenmek istenen ubuk dndaki iki ubuun veya
onlarn dorultularnn kesime noktasna, yani moment noktasna gre yazlr. Bu
denklemden istenen i kuvvet belirlenir.
Kesilmi ubuktan ikisi paralel ise (paralel balkl kafes sistemlerde veya st ve alt
balk ubuklar paralel olan kafes sistem panellerinde) dikme ve kegen ubuklarn i
kuvvetlerinin hesabnda izdm alma yntemi kullanlr.
Kinematik analiz: n = 2.14 3 = 25. Ayrca ekil 5.1.1 den grld gibi sistemin ubuk
says 25 olup, tayc zellie sahiptir.
Mesnet tepkilerinin belirlenmesi (ekil 5.1.2).

P/2

1 o

III

P=30 kN

4o

2o

III

o6

P/2
2m

P II

2m

Ao

I
VA

II

d=3m
VB

L= 6d =18 m

ekil 5.1.2
Sistem ve yklemesinin simetrik olduu bu tr durumlarda mesnet tepkileri birbirine eittir:
Pi = 6 P = 3.30 = 90 kN
V A = VB =
2
2
Bundan sonra i kuvvetlerin hesaplanmasna geilebilir. kuvvetler ubuk numarasna
uygun olarak N ile (N2-4, N1-2, N2-3 vb.) iaretlenmitir. Bununla beraber i kuvvetler aadaki
gibi de iaretlenebilir. rnein st balk ubuundaki O2-4, alt balk ubuundaki U1-3,
diyagonal ubuundaki D2-3, ve dikme ubuundaki ise V1-2 gibi. ekil 5.1.2de grld
gibi N1-2, N2-4, N2-3 ve N1-3 kuvvetleri, 1-1 kesiminin solunda kalan parasnda (ekil 5.1.3)
moment noktalarna gre yazlacak denklemlerden hesaplanr.
F
..

r23

Ao

2o

N2-3
o

3m
LOA

r2 4

VA= 90 kN

ekil 5.1.3
92

N2-4 3

4m

P=30 kN
N2-4

P/2=15 kN

N2-4 iin moment noktas 2-3 ve 1-3 ubuklarnn kesime noktas olan 3 dmdr.
P
M 3 = V A .9 2 .9 P.6 P.3 + N 24 .r24 = 0 .
Moment noktasnn i kuvvetin dorultusuna dik uzakl r ile gsterilmitir.
cos =

9
2 +9
2

2
9
= 0,97618 , sin =
= 0,21693
9,219544
9,219544

90.9 + 15.9 + 30.6 + 30.3

= 103,721 kN
3,9047
N1-3 iin moment noktas 2-4 ve 2-3 ubuklarnn kesime noktas olan 2 dmdr.
P
2
M 2 = V A .6 2 .6 P.3 N13 .r13 = 0 , r13 = l12 = 2 + 2. 3 = 3,333 m
90.6 90 90
N 13 =
= 108 kN
3,333
N2-3 iin ise moment noktas O noktasdr. (2-4 ve 1-3 ubuklarnn dorultularnn
kesime noktas).
P
M O = V A .LOA + 2 .LOA + P.( LOA + 3) + P.( LOA + 6) + N 23 .r23 = 0
2
2
2
, tg = = 0,2222 LOA =
= 9m
LOA =
9
0,2222
tg

l
3,333
3FO dan r23 = ( LOA + 9). sin , 312 den sin = 1 2 =
= 0,743294
2
2
l 2 3
(3,333) + 3
r2 4 = 4. cos = 4.(0,97618 = 3,9047 m , N 2 4 =

r23 = 18.(0,743294) = 13,3793 m , N 23 =

90.9 15.9 30,12 30.15

= 10,0902 kN .
13,3793

1-2 ubuunda oluan N1-2 i kuvveti II-II kesiminden belirlenir (ekil 5.1.2).
P=30 kN

P/2

1 o

LOA=9 m

N1-2

3m

N1-3

VA= 90 kN

ekil 5.1.4
N1-2 iin moment noktas O ( 1 2 ve 1-3 ubuk dorultularnn kesime noktas)
noktas olacaktr (ekil 5.1.4).
90.9 + 135 + 360
= 21 kN
M O = V A .9 + 15.9 + 30.12 N12 .15 = 0 N12 =
15
Yukarda verilmi olan aklamaya gre, 4-3 ubuunun dahil olaca bir kesimde kesilecek
ubuklarn says ten fazla olduu iin bu ubukta oluan i kuvvet dm kesme
yntemiyle hesaplanr (III III kesimi).
93

P=30 kN

N 4-2

N 4-6
N4-3

ekil 5.1.5

X = N . cos N
Y = P N 2.N
4 6

4 2

43

. cos = 0 N 46 = N 4 2 .

4 2

. sin = 0 N 43 = 30 2.(103,721).(021693) = 15 kN

Bylece belirlenen i kuvvetler aadaki tabloda toplu halde verilmitir.

Deerleri
Kuvvetler
(kN)
N2-4
N1-3
N2-3
N1-2
N4-3

- 103,721 Basn
108
ekme
- 10,0902 Basn
-21
Basn
15
ekme

rnek 5.2. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.2.1de grlen gen kafes sistemin
iaretlenmi ubuklarnda oluan i kuvvetleri hesaplaynz.
P3 = 10 kN

P1 = 20 kN
2o
Ao

4o

P4 = 18 kN

o8

o9

o 10

d=2m
P2 = 15 kN
L=5d

P5 = 12 kN

d=2m

ekil 5.2.1
zm:
Kafes sistemin kinematik analizi: n = 2.12 3 = 21.
ekil 5.2.1den grld gibi sistem 21 adet ubuktan olumu ve tayc bnyeye sahiptir.
Mesnet tepkileri aadaki gibi belirlenir (ekil 5.2.2).

94

P3 = 10 kN
II

P1 = 20 kN
4o
I

Ao

P4 = 18 kN

o8

III
o9

2o
o

VA

II

III

o10

d=2m

P5 = 12 kN

P2 = 15 kN

VB

L=5d = 10 m

d=2m

ekil 5.2.2

M B = V A .10 P1.8 P2 .6 P3 .4 P4 .2 + P5 .2 = 0
20.8 + 15.6 + 10.4 + 18.2 12.2
= 30,2 kN
10
M A = P5 .12 VB .10 + P4 .8 + P3 .6 + P2 .4 + P1.2 = 0
VA =

VB =

Salama :

12.12 + 18.8 + 10.6 + 15.4 + 20.2

= 44,8 kN
10

Y = V A P1 P2 P3 P4 + VB P5 = 0
30,2 20 15 10 18 + 44,8 12 = 0

Verilmi kafes sistemin dikme ubuklarnda i kuvvetler dm kesme ynteminin zel

hallerine uygun olarak belirlene bilir.

5 dmnden (ekil 5.2.3 b)

N 5-3 = N 5-7 , N 5-6 = 0

N 1-A

4 dmnden (ekil 4.2.3 d)

N42 = N 4 6 , N 43 = 0.

N 1-3

N B-7

N 5-3

d)

c)

VB

N 5-7

N B-9

B dmnden (ekil 5.2.3 c)

NB-10 = NB-7 , NB9= -VB= - 44,8 kN

b)

N 5-6

N 1-2

1 dmnden (ekil 5.2.3 a)

N 1-A= N 1-3 , N 1-2 = 0

N B-10
B

4o
N 4-2
N 4-3

ekil 5.2.3
N 8-6

8 dmnden (ekil 5.2.4)

P4 = 18 kN
o8

N8- 6 = N 89 , N87 = - P4 = -18 kN.

N 8-9

ekil 5.2.4.
95

N 8-7

N 4-6

ekil 5.2.2de grld gibi iaretlenmi ubuklardaki i kuvvetler (N23, N4 - 6, N3 - 6, N3 -5,

N7 -5) moment noktalarna gre yazlacak denklemlerden belirlenir.
I-I kesiminin solunda kalan parann (ekil 5.2.5a) denge
a)
P1 = 20 kN
artndan
N 2-4
.
2
M A = P1.2 + N 23 .r23 = 0
r
o

r23

Ao

M 3 = VA.4 P1.2 + N 46 .r46 = 0

r4 6 = l3 4 . cos , cos =

6
2

3 + 62

N 4-6

P1 = 20 kN

r46 4o

Ao

(30,2).6 20.4 15.2

= 23,733 kN
3

1 N 1-3

b)

VA= 30,25 kN

N 35 =

N 2-3

2m

VA

II-II kesiminin solunda kalan parann (ekil 5.2.5b)

denge artlarndan aadaki i kuvvetler hesaplanr.

M 6 = V A .6 P1.4 P2 .2 N 35 .l56 = 0

2o

2m

r36

= 0,8944

3m

r23

2 3

l
1
= 4. sin , sin = 1 2 =
= 0,4472
l2 3
12 + 2 2
20.2
= 4.(0,4472) = 1,7889 m , N 23 =
= 22,36 kN
1,7889

N 3-6

N 3-5
5

P2 = 15 kN

ekil 5.2.5

(30,2).4 + 20.2
= 45,1699 kN .
1,7888
3
M A = P2 .4 + P1 .2 N 36 .r36 = 0 , r36 = 4.sin , sin = 2 2 = 0,832
3 +2
15.4 + 20.2
r36 = 4.(0,832) = 3,3282 m , N 36 =
= 30,046 kN
3,3282
r4 6 = 2.(0,8944) = 1,7888 m , N 4 6 =

7-B ubuunda oluan i kuvvet, sistemin III-III kesiminin (ekil 5.2.2) sa tarafnda kalan
parasnn (ekil 5.2.6) denge artndan belirlenir.
N 9-8

M 9 = P5 .2 + N B 7 .l B 9 = 0
N B 7

N 7-9

12.2
=
= 24 kN
1

N B-7
B
2m
VB = 44,8 kN

Bylece belirlenen ubuk kuvvetleri aadaki tablodadr.

Deerleri
Kuvvetler
(kN)
N2-3
- 22,36
N3-5
23,733
N4-6
- 45,1699
NB-7
-24
N3-6
30,046

o9

Basn
ekme
Basn
Basn
ekme
96

ekil 5.2.6

o 10

P5 = 12 kN

rnek 5.3. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.3.1de verilmi olan kafes sistemin sfr
kuvvet ubuklarn belirleyiniz ve iaretlenmi ubuklardaki i kuvvetleri hesaplaynz.
P2 = 15 kN
o5

1o
Ao

3m

o9

o 11

12

P3 = 20 kN

10

2 m 1m

P4 = 25 kN

P1 = 12 kN

P5 = 10 kN

L =18 m

ekil 5.3.1

P2 = 15 kN
P1 = 12 kN
o5

3
1o
Ao

3m

II

III II P4 = 25 kN

o9
o 11

P3 = 20 kN

10

12

III
P5 = 10 kN

L =18 m

ekil 5.3.2

= V A .18 P1 .18 P2 .12 P3 .9 P4 .3 P5 .3 = 0

12.18 + 15.12 + 20.9 + 25.3 + 10.3

= 37,8333 kN ,
18
M A = VB .18 + ( P4 + P5 ).15 + P3 .9 + P2 .6 = 0
VA =

(25 + 10).15 + 20.9 + 15.6

= 44,1666 kN .
18
Salama:
Y = V A P1 P2 P3 P4 P5 + VB = 0
VB =

37,8333 12 15 20 25 10 + 44,1666 = 0

Sfr kuvvet ubuklar dm kesme ynteminin zel hallerinden belirlenir.

97

2 m 1m

zm:
Hesaplamaya sistemin kinematik analiziyle balanr. n = 2.14 3 = 25. ekil 5.3.1den de
grlmektedir ki sistem 25 adet ubuktan olumaktadr ve tayc bnyeye sahiptir. Mesnet
tepkileri statiin denge denklemleriyle belirlenir (ekil 5.3.2).

1 dmnden (ekil 5.3.3a)

P1 = 12 kN

a)

N 13 = 0 , N 1 A = P1 = 12 kN

b)
N 2-3

1o

N 1-3
o

2 dmnden (ekil 5.3.3b)

N 2-A

N 1-A

N 2 A = N 2 4 , N 2 3 = 0 .

N 12 -11

12

12 dmnden (ekil 5.3.3c)

N 2-4

c)

N 1211 = 0 , N 12 B = 0 .

N 12 -B

ekil 5.3.3
aretlenmi ubuklardaki i kuvvetlerin hesab moment noktalar ve izdm denge
denklemleri ile yaplr. Bu i kuvvetler kafes sistemin I-I kesiminin (ekil 5.3.2) sa tarafnda
kalan parasnn (ekil 5.3.4) denge artlarndan belirlenir.

7o

o9

o 11

N 8 -7
o

N 8 -6

3m

12

10

2 m 1m

P4 = 25 kN
N 9 -7

B
VB = 44,1666 kN

P5 = 10 kN

ekil 5.3.4
N79 iin moment noktas 8-6 ve 8-7 ubuklarnn kesime noktas olan 8 dmdr.

M 8 = VB .6 + ( P4 + P5 ).3 N 79 .r79 = 0 ,

r7 9 = l89 = 3 m

(44,1666).6 + (10 + 25).3

= 53,333 kN
3
iin moment noktas 7 dmdr.

N 7 9 =
N8 6

M 7 = VB = .9 + ( P4 + P5 ).6 + N 86 .r86 = 0 ,
N 8 6 =

r86 = l86 = 3 m

(44,1666).9 (25 + 10)

= 62,5 kN .
3

I-I kesimiyle kesilmi st ve alt balk ubuklar birbirine paralel olduklar iin kesime
noktas sonsuzdadr. Buna gre de N8-7nin hesab izdm denkleminden yaplr.

Y = VB P4 P5 + N 87 .sin = 0 ,
N 8 7 =

sin =

3
2

3 + 32

44,1666 + 25 + 10
= 12,9636 kN
0,7071
98

= 0,7071

N 98 in hesab 9 dmnn denge artndan yaplr (ekil 5.3.5). ekil 5.3.2den

grld gibi
cos =

= 0,9264 , sin =

N 9 -7

9
o

= 0,1644
12 + 6 2
N 9 -11
N 97
N 9 -8
X = N 97 + N 911. cos = 0 , N 911 = cos
ekil 5.3.5
53,333
N 911 =
= 54,068 kN .
0,9864
Y = N 98 N 911. sin = 0 N 98 = N 911. sin = 54,068.(0,1644) = 8,88 kN .
12 + 6 2

11-8 ubuundaki i kuvveti sistemin III-III kesiminin (ekil 5.3.2) sa tarafnda kalan
parasnn (ekil 5.3.6) moment noktasna gre denge artndan hesaplanr. N 118 iin
moment noktas 11-9 ve 10-8 ubuk dorultularnn kesime noktas olan O noktasdr.

N11 - 9
N11 - 8

N 8 -10

o 11

12

1m

r118

P4 = 25 kN

10

P5 = 10 kN
3m

L OB

VB

ekil 5.3.6
l B 12
sin 0,1644
2
, tg =
=
= 0,1666 , LOB =
= 12 m ,
tg
cos 0,9864
0,1666
l
2,5
= lO8 . sin , sin = 1011 =
= 0,64 , r118 = (12 + 6).0,64 = 11,52 m
l811
(2,5) 2 + 3 2

LOB =
r118

M O = VB .12 ( P4 + P5 ).15 N118 .r118 = 0 ,

N118 =

(44,1666).12 35.15
= 0,434 kN .
11,52

Kafes sistemin iaretlenmi ubuklarndaki i kuvvetlerin deerleri ve sfr kuvvet ubuklar

aadaki tablodadr.

99


Deerleri
Kuvvetler (kN)
N1-3
N2-3
N12-11
N12-B
N7-9
N8-6
N8-7
N9-8
N9-11
N11-8

0
0
0
0
-53,333
62,5
-12,9636
8,88
-54,068
0,434

Basn
ekme
Basn
ekme
Basn
ekme

rnek 5.4. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.4.1de verilmi olan yarm diyagonal
ubuklu (K tipi) kafes sistemin iaretlenmi ubuklarndaki i kuvvetlerin belirlenmesi
istenmektedir.

Ao

P2 = 10 kN

o

o

P/2
o

P2 = 10 kN
2m

P1 = 20 kN

2m

P = 30 kN P

P/2

3m
L=18 m

ekil 5.4.1
zm: Kafes sistemin kinematik analizi nceki kafes sistemlerde yapld gibidir. Sistem
n = 2.20-3 = 37 adet ubuktan olumutur ve ekil 5.4.1den grld gibi tayc yapya
sahiptir.
Mesnet tepkilerinin hesab (ekil 5.4.2).

X = P +P
1

P2 H A = 0 H A = 20 + 10 10 = 20 kN

P
.18 P.(15 + 12 + 9 + 6 + 3) + P1 .4 + P2 .2 P2 .4 = 0
2
15.18 * 30.45 20.4 10.2 + 10.4
VA =
= 86,667 kN
18
P
M A = VB .18 P2 .4 + 2 .18 + P.(15 + 12 + 9 + 6 + 3) + P1 .4 + P2 .2 = 0
10.4 + 15.8 + 30.45 + 20.4 + 10.2
VB =
= 93,333 kN
18

= V A .18

100

Ao

P2 = 10 kN

HA

5o

3m

VA

I II
o

P/2
7 o P2 = 10 kN
2m

P1 = 20 kN

o8

2m

P = 30 kN P

P/2

oB

II
VB

L=18 m

ekil 5.4.2

X =0 P +P
1

H A = 0 H A = 20 + 10 = 30 kN .

Salama:
P

Y = V A 2. 2 5.P + VB = 0 ,

86,667 2.15 5.30 + 93,333 = 0 .

Bu trl kafes sistemlerin ubuklarnda oluan i kuvvetler birden fazla kesimin

uygulanmasyla hesaplanr (ekil 5.4.2). N6-5 ve N21 kafes sistemin I-I kesiminin sa tarafnda
kalan parasnn (ekil 5.4.3), bu i kuvvetlerin moment noktalarna gre denge artlarndan
belirlenir. N6-5 iin moment noktas 1-2 ubuuyla her ikisi ayn doru zerinde olan 6-3 ve 23 ubuklarnn kesime noktas olan 2 dmdr.
P=30 kN P/2

= VB .3 P2 .4 +

N 6 -5

7 o P2 = 10 kN

N 6 -3
N 2 -3
N 2 -1

o8
oB

3m

2m

2m

P
.3 N 65 .4 = 0
2
(93,333).3 10.4 + 15.3
N 6 5 =
= 68,75 kN
4
N2-1 iin moment noktas 6-5 ubuuyla her ikisi ayn
doru zerinde olan 6-3 ve 2-3 ubuklarnn
kesime noktas olan 6 dmdr.

VB=93,333 kN

ekil 5.4.3
P

M 6 = VB .3 + 2 .3 + N 21.4 = 0
N 21 =

(93,333).3 15.3
= 58,75 kN .
4

aretlenmi dier ubuklardaki i kuvvetlerin hesaplanmas iin

3 dmn kesip (ekil 5.4.4) denge artndan
X = N 35 . cos N 31. cos = 0 N 35 = N 31 (1)
olduu elde edilir.

N 3 -5

N 3 -1

N 3 -6
o3

N 3 -2

ekil 5.4.4
Bundan sonra II-II kesimi ile (ekil 5.4.2) drt adet ubuk kesilmesine ramen, N 35 = N 31
olduu iin izdm denklemleri kullanlabilir (ekil 5.4.5).
101

P = 30 kN
6

N 2 -1

7 o P2 = 10 kN
o8
oB

3m

2m

N 3 -1

2m

N 6 -5
5
N 3 -5

P/2

VB=93,333 kN

ekil 5.4.5
P
Y = VB 2 P + N 35 . sin N 31. sin = 0 (2) ,
(1) , (2) ' de yerine konursa

Y = VB 1,5P 2.N 31. sin = 0 ,

345 ' den sin =

N 31

N 31 =

VB 1,5P
,
2. sin

= 0,5547 ,
32 + 2 2
3
cos =
= 0,832
13
93,333 45
=
= 43,567 kN , N 35 = 43,567 kN
2.(0,5547)

8 dm kesildiinde (ekil 5.4.6)

3 dmne benzer ekilde dm denge
denkleminden

N 8 -6

X = N

N 8 -2

8 6

. cos N 8 2 . cos = 0

N 8 -7
o8

N 8 -B

N 8 6 = N 8 2

ekil 5.4.6
olduu belirlenir.
Kafes sistemin iaretlenmi 6-3 ve 3-2 ubuklarndaki i kuvvetler srasyla kesilmi 6
(ekil 5.4.7a) ve 2 (ekil 5.4.7c) dmlerinin denge artlarndan belirlenebilir.

a)

b)

P=30 kN

N 6 -5

N 6 -7

P=30 kN

N 7-6
7

P2=10 kN

N 6 -8

N 6 -3

N 7-8

102

c)

d)

N 2 -3
N 2-8

N 2 -1

N B-8

N B-2

N 2-B

B
VB=93,333 kN

ekil 5.4.7
6 dmnn denge artndan (ekil 5.4.7a)
X = N 65 + N 68 . cos + N 67 = 0 yazlr ve
7 dmnden (ekil 5.4.7b) dm kesme ynteminin zel durumu ile N 6-7 = 10 kN elde
edilir. Buna gre
N N 67 68,75 + 10
N 6 8 = 6 5
=
= 70,613 kN , N 28 = N 68 = 70,613 kN
cos
0,832

Y = P N

N 68 . sin = 0 , N 63 = 30 (70,613).(0,5547) = 9,169 kN

deerleri elde edilir.
N2 -3 2 dmnn (ekil 5.4.7c) denge artlarndan belirlenir. B dmnden (ekil
5.4.7d) N B-2 = 0 deeri bulunur. Dolaysyla
58,75
X = N 21 + N 28 . cos = 0 N 28 = 0,832 = 70,613 kN ,

Y = N

63

+ N 28 . sin = 0
N 23 = (70,613).(0,5547) = 39,169 kN
olarak N2-8 ve N2-3 de belirlenmi olur.
2 3

P = 20 kN P

P/ 2

P/ 2

3m

o
o

2 m 1m

rnek 5.5. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.5.1de verilmi olan kafes sistemin
iaretlenmi ubuklarndaki i kuvvetleri hesaplaynz.

d=4m
L = 24 m

ekil 5.5.1
zm:
Sistemin kinematik analizi bilinen formlle yaplr: n = 2.12 3 = 21. ekil 5.5.1den
grld gibi kafes sistem 21 adet ubuktan olumaktadr ve tayc bnyeye sahiptir.
Kafes sistemin ve etkiyen yklerin simetrisinden mesnet tepkileri aadaki gibi belirlenir:
103

V A = VB =

P = 6 P = 3.20 = 60 kN .
2

kuvvetlerin hesaplanmas iin gereken kesimler ekil 5.5.2de yaplmtr.

I

2 m 1m

II

o5

P/ 2

P/ 2
A

P = 20 kN P
VA

1 II

d=4m

4
P III

3m

III

2o

'

P
VB

L = 24 m

ekil 5.5.2
aretlenmi 1-3, 2-3 ve 1-4 ubuklarndaki i kuvvetler, kafes sistemin I-I kesiminin sa
tarafnda kalan parasnn (ekil 5.5.3) denge artlarndan, moment noktalar yntemi ile
belirlenir.
N 3 2 iin moment noktas 1-3 ve 1-4 ubuklarnn kesime noktas olan 1 dmdr
(ekil 5.5.3).
K.

.
r31

5m

6m

N 2 -3

P/ 2

N 3 -1

1 N 4 -1
4m

3m

4
P=20 kN

VB=60 kN

ekil 5.5.3

104

B
L OB

.O

M 1 = VB .12 + 2 .12 + P.8 + P.4 N 32 .r32 = 0 ,

4

cos =
N 3 2

r32 = l12 . cos ,

= 0,9701 , sin =

= 0,24253 , r32 = 6.(0,9701) = 5,8208 m

12 + 4 2
12 + 4 2
60.12 + 10.12 + 20.8 + 20.4
=
= 61,847 kN .
5,8208

N31 iin moment noktas 3-1 ve 4-1 ubuk dorultularnn kesime noktas olan O
noktasdr (ekil.5.5.3).
P
.12 P.16 P.20 N 31 .r31 = 0
2

l
1
5
3 e 2 ' den tg = = 0,25 , O 4 3 ' den ( LO B + 8) = 43 , LO B + 8 =
= 20 m
4
tg
0,25

5
LO B = 12 m . 1 4 3 ' den sin =
= 0,78086 , O K 1 ' den r31 = ( L O B + 12). sin ,
52 + 42
60.12 10.12 20.16 20.20
r31 = 24.(0,78086) = 18,74 m N 31 =
= 6,4 kN .
18,74

= VB .LoB

2 dmn kesip (ekil 5.5.4) dm kesme yntemi kullanlarak 2-1 ubuunda oluan
i kuvvet aadaki gibi hesaplanmtr.

X = N 23 . cos N 23 . cos = 0

N 23 = N 23 = 61,847 kN ,

N 2 -3

N 2 -3'

Y = N 21 2.N 23 . sin = 0

N 2 -1

N 21 = 2.(61,947).(0,24253) = 30 kN
ekil 5.5.4
3-4 ubuundaki i kuvvet kafes sistemin II-II kesiminin sa tarafnda kalan parasnn
(ekil 5.5.2) denge artlarndan, yine moment noktalar esasna gre hesaplanr. Bu i kuvvet,
N4-3 , iin moment noktas 3-5 ve 4-1 ubuk dorultularnn kesime noktas olan C
noktasdr (ekil 5.5.5).
N 5 -3
o

N 4 -3

P/ 2
o

N 4 -1
4m

4
P=20 kN

6
P

ekil 5.5.5
105

B
L BC

3m

VB=60 kN

5m

3o

M C = VB .LB C 2 .LB C P.( LB C + 4) P.( LB C + 8) + N 34 .( LB C + 8) = 0

5 m 3 ' den tg =

2
22 + 42

= 0,4472 , C 6 5 ' den ( LB C + 4) =

l 5 6
3
=
= 6,7084 m ,
tg 0,4472

LB C = 2,7084 m .
N 4 3 =

60.(2,7084) + 10.(2,7084) + 20.(6,7084) + 20.(10,7084)

= 19,883 kN .
10,7084

4-5 ubuunda oluan i kuvvet, kafes sistemin III-III kesiminin (ekil 5.5.2) sa tarafnda
kalan parasnn (ekil 5.5.6) denge artndan belirlenir.
L

N 5-3
o

P/ 2 r5 4

N 6 -4
4m

6
P

VB=60 kN

N 5-4

3m

L BC

ekil 5.5.6
N54 iin de moment noktas yine C noktasdr (4-5 ve 6-4 ubuk dorultularnn kesime
noktas).
P
M C = VB .LB C 2 .LB C P.( LB C + 4) N 54 .r54 = 0 .

C L 4 ' den r54 = ( LB C + 8). sin , 4 6 5 ' den sin =

r54 = (8 + 2,7084) = 6,425 m, N 54

= 0,6 .
32 + 4 2
60.(2,7084) 10.(2,7084) 20.(6,7084)
=
= 0,1948 kN
6,425

B-5 ve B-6 ubuklarndaki i kuvvetler dm kesme yntemi ile belirlenir. Bunun iin
B dm (ekil 5.5.2) kesilip, denge artlar yazlr (ekil 5.5.7).

B 6 5 ' den cos =

4
2

4 +3

N B 6 = N B 5 . cos ,

= 0,8 , sin =

3
= 0,6 .
5

N B 6 = 0,8 N B 5 .
Y =
N B 6

P
60 + 10
+ VB + N B 5 . sin = 0 N B 5 =
= 83,333 kN
2
0,6
= (83,333).(0,8) = 66,666 kN .

106

5
3m

X = N B6 N B5 . cos = 0

N B - 5 P/ 2

6 N B-6
4m

oB

VB=60 kN

ekil 5.5.7

rnek 5.6. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.6.1de verilmi olan konsol kafes sistemin
iaretlenmi ubuklarndaki i kuvvetleri hesaplaynz.
A

3o
1o

2
P=10 kN

P=10 kN

2m

5o

1m

ekil 5 .6.1
zm:
Konsol kafes sistemlerin kinematik analizi de (5.2) bantsyla yaplr. Sistemde n = 2.7-3 =
11 ubuk olmaldr. ekil 5.6.1e bakldnda sistemin 11 ubuktan olutuu grlmektedir.
Ayrca, tayc zellie sahip, yani geometrik deimez ve izostatik olduu da aktr. Konsol
kafes sistemlerin ubuklarndaki i kuvvetler bilinen yntemlerle, kafes sistemin yaplan
kesimlerle, ilemlerin kolayl iin serbest, dier bir deyile mesnet olmayan tarafta kalan
parasnn denge artlarndan hesaplanr.
A

III
5o

2m

II
3o
1o

2
P=10 kN

4 III

I
P=10 kN

II
1m

ekil 5.6.2
aretlenmi 3-5 ve 2-4 ubuklarndaki i kuvvetler kafes sistemin I-I kesiminin (ekil
5.6.2) sol tarafnda kalan parasnn (ekil 5.6.3) denge artlarndan, moment denklemleri ile
hesaplanr.

r35

3o
1o

P=10 kN

1,333 m

5o

N 3-5

N 3-4
N 2-4
1m

P=10 kN

ekil 5.6.3
107

N 2 4 iin moment noktas 3-5 ve 3-4 ubuklarnn kesime noktas olan 3 dmdr
(ekil 5.6.3).
10.1
2
M 3 = P.1 N 24 .l23 = 0 , l 23 = 3 = 0,666 m , N 24 = 0,666 = 15 kN .
N 35 iin moment noktas 3-4 ve 2-4 ubuklarnn kesime noktas olan 4 dmdr
(ekil 5.6.3).

M 4 = P.2 P.1 + N 35 .r35 = 0 ,

1 2 3 ' den

cos =

1
12 + (0,666) 2

r35 = l 45 . cos ,

= 0,832

10.2 + 10.1
= 27,05 kN .
1,109
N 23 , 2 dm kesilerek, dm kesme ynteminin zel durumundan belirlenir (ekil
5.6.4).
r35 = (1,3333).(0,832) = 1,109 m , N 35 =

N 2-3

N 1 2 = N 2 4 , N 23 = P = 10 kN .

N 2-1
2

N 2-4
P=10 kN

ekil 5.6.4
N 45 ve N 4 B kafes sistemin II-II kesiminin (ekil 5.6.2) sol tarafnda kalan parasnn (ekil
5.6.5) denge artlarndan, moment noktas yntemi ile hesaplanr.
N 3-5

5o

3o
1o
P

2
P

N 4-5

4
1m

N 4-B
P=10 kN

ekil 5.6.5
N4-5 iin moment noktas 1 dmdr (3-5 ve 4-B ubuk dorultularnn kesime
noktas) (ekil 5.6.5).
10.1 + 10.2
M 1 = P.1 + P.2 N 45 .2 = 0 N 45 = 2 = 15 kN .
N4-B iin moment noktas 5 dmdr (3-5 ve 4-5 ubuklarnn kesime noktas) (ekil
5.6.5).
10.2 10.1
M 1 = P.2 P.1 N 4 B .l 45 = 0 N 4 B = 1,333 = 22,5 kN .
Kafes sistemde (ekil 5.6.2) III-III kesiminin sol tarafnda kalan parann denge artndan, N5B
de moment denklemi yazlarak belirlenebilir. N5B iin moment noktas st ve alt balk
dorultularnn kesime noktas olan 1 dmdr (ekil 5.6.6).
108

N 5-A

r5 B
o

1o

2m

N 5-B

N 4-B
P

P=10 kN

P=10 kN

1m

ekil 5.6.6

M 1 = P.1 + P.2 + N 5 B .r5 B = 0 , B 41' den r5 B = 3. sin ,

sin =

l 5 4
=
l 5 B

N 5 B =

10.1 10.2
= 12,5 kN .
2,4

1,333

= 0,8

(1,333) 2 + 12

r5 B = 3.(0,8) = 2,4 m ,

rnek 5.7. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.7.1de verilmi olan karmak kafes sistemin
soldan 2.panel (kafes sistemin st ve alt balklar zerinde iki komu dm arasnda kalan
paras) ubuklarndaki i kuvvetleri hesaplaynz.

P
A

2o

1
P

4
P

7o
o

6
P=10 kN

P
o

2m

8o

2m

3o

2m
L=16 m

ekil 5.7.1
zm: Kafes sistemlerin daha fazla yk tamas amacyla, yklenmi st veya alt balk
ubuklarna kk kafes sistemler eklenmesiyle karmak kafes sistemler elde edilir.
Karmak kafes sistemlerin ubuklar ekil 5.7.2de grld gibi aadaki trlere ayrlr:
1. Yalnz esas kafes sisteme ait olan ubuklar: 3-8, 2-3, 3-5, 8-7(ekil 5.7.2de srekli
izgiyle gsterilmilerdir).
109

8o

3o

2m

2o
o

1
P

7o

5
o

6
P=10 kN

2m

2m
L=16 m

ekil 5.7.2
2. Yalnz ilave kafes sistemlere ait olan ubuklar: 2-5, 2-4, 4-5 (ekil 5.7.2de kesik
izgiyle gsterilmilerdir).
3. Esas ve ilave kafes sistemlere ait olan ubuklar: 1-2, 1-4, 4-6,6-5, 6-7 (ekil
5.7.2de birbirine paralel olan kesik ve srekli izgilerle gsterilmilerdir).
Karmak kafes sistem, hesab kolaylatrmak amacyla esas (ekil 5.7.3a) ve ilave
(ekil 5.7.3b) kafes sistem olmak zere ikiye ayrlr. Her iki kafes sistemin ubuklarndaki i
kuvvetler bilinen yntemlerle hesaplanr.
a)

1,5 P

1,5 P
o

II
I
2 P=20 kN

III

2P

VA

2m

VB

L=16 m
2o

b)
1o
V1

P=10 kN

o6

V6

4m

ekil 5.7.3. a) Esas kafes sistem, b) lave kafes sistem.

110

2P

2m

4m

III

II

Esas kafes sistem iin mesnet tepkileri kafes sistemin ve yklemenin simetrisinden
9P
(ekil .5.7.3a) birbirine eit olup, u deerdedir: VA = VB =
= 4,5 P = 45 kN . I-I kesimi ile
2
kesilmi ubuklardaki i kuvvetler ( N 3e8 , N 3e6 ve N 1e6 ) esas kafes sistemin kesimin sol
tarafnda kalan parasnn denge artlarndan belirlenebilir (ekil 5.7.4). N 3e8 iin moment
noktas 3-6 ve 1-6 ubuklarnn kesime noktas olan 6 dmdr.

M 6 = V A .8 1,5P.8 2P.4 + N 3e8 .4 = 0

N 3e8 =

45.8 + (1,5).10.8 + 2.10.4

= 40 kN .
4

N 1e6 iin moment noktas 3 dmdr (3-8 ve 3-6 ubuklarnn kesime noktas)
(ekil 5.7.4).
45.6 (1,5).10.6 2.10.2
= 35 kN .
M 3 = V A .6 1,5P.6 2 P.2 N1e6 .4 = 0 N1e6 =
2
o

N 1e 6

1
VA= 45 kN

e
N 3
6

4m

1,5 P=15 kN

e
N 3
8

2 P=20 kN
4m

ekil 5.7.4
Kegen (diyagonal) ubuklardaki i kuvvetler st ve alt balk ubuklar birbirine paralel
olduklar iin izdm denklemleri ile hesaplanr.
l
4
Y = V A 1,5P 2 P N 3e6 . cos = 0 , cos = l3 K = 2 2 = 0,8944
2 +4
31
45 15 20
N 3e6 =
= 11,18 kN
0.8944
Esas kafes sistemin II-II kesiminin (ekil 5.7.3) solunda kalan parasnn (ekil 5.7.5) denge
e
e
artndan N 3
4 n belirlenmesine benzer ekilde N 1 3 hesaplanr.
N me 3
mo
o

e
N1
3

e
N1
6

1
VA= 45 kN

4m

1,5 P=15 kN

2 P=20 kN

ekil 5.7.5
111

 Y = V A 1,5P 2P + N1e3 . cos = 0

N1e3 =

45 + 15 + 20
= 11,18 kN .
0,8944

e
Esas kafes sistemin 6-8 ubuunda oluan N 6
8 i kuvveti, kafes sistemin III-III kesiminin
(ekil 5 .7.3a) sa tarafnda kalan parasnn (ekil 5.7.6) denge artndan belirlenir.

Y = VB 1,5P 2P N 8e6 . cos = 0

e
N 8
3

N 8e6 =

45 15 20
= 11,18 kN .
0,8944

1,5 P

e
N 8
6

6o

N ne6

B
VB=45 kN

2 P=45 kN

4m

4m

ekil 5.7.6

V1=V6 = 5 kN ,

1o

N 1i 2 = N 6i 5 , N 2i 4 = N 4i 5 , N 1i 4 = N 4i 6 .

= V1 .2 + N 2i 5 .2 = 0 N 2i 5 =

= V1 .1 N

i
1 4

.2 = 0 N

i
1 4

ve N

112

i
1 4

o6

P=10 kN
1m 1m

1o

5.1
=
= 2,5 kN = N 4i 6 .
2

1dm kesilip denge denklemlerinden N

bilir (ekil 5.7.7b).

V6

b)

N 1i 2

5.2
= 5 kN
2

i
1 2

4m

Kafes sistemin I-I kesiminin solunda kalan parasnn

denge artlarndan ubuklardaki i kuvvetler hesaplanr
(ekil 5.7.7).

I
V1

yazlabilecei aktr.

a)

2m

lave kafes sistemin ubuklarndaki i kuvvetlerin hesab (ekil 5.7.7a):

lave ve esas kafes sistemler ayn ekle sahip olduklar
iin ubuklarndaki i kuvvetlerin belirlenmesi de ayn
yntemlerle, benzer ekilde yaplr.
2o
Ele alnan kafes sistem simetrik olduundan

belirlene-

N 1i 4

V1=5 kN

ekil 5.7.7

 Y = V1 N 2i 4 . cos = 0

N 2i 4 =

V1
5
=
= 5,59 kN = N 4i 5 ,
cos 0,8944

X = N1i2 . cos + N1i4 = 0 N1i2 =

N1i2 =

N1i4
1
, cos =
= 0,4472 ,
cos
12 + 2 2

2,5
= 5,59 kN = N 5i 6 .
0,4472

Esas ve ilave kafes sistemlerin ubuklarnda i kuvvetler yukardaki gibi belirlendikten

sonra karmak kafes sistemin ubuklarndaki i kuvvetler aadaki gibi hesaplanr:
N 1 2 = N 1e3 + N 1i 2 = 11,18 5,59 = 16,77 kN ,

N 2 3 = N 1e3 = 11,18 kN ,

N 38 = N 3e8 = 40 kN , N 35 = N 3e6 = 11,18 kN ,

N 2 5 = N 2i 5 = 5 kN ,

N 56 = N 3e6 + N 5i 6 + 11,18 5,59 = 5,59 kN , N 7 8 = N 6i 8 = 11,18 kN ,

N 1 4 = N 46 = N 1e6 + N 1i 4 = 35 + 2,5 = 37,5 kN , N 2 4 = N 45 = N 2i 4 = 5,59 kN ,
N 67 = N 6e8 + N 6i 7 = 11,18 5,59 = 5,59 kN .

113

6. KAFES SSTEMLERDE TESR ZGLER

Genel Bilgiler

Kafes sistemlerin de hareketli yklere gre hesab tesir izgileri (T. .) ile yaplr. Kafes
sistem ubuklarndaki kuvvetlerin T. .leri, st veya alt balkta hareket eden, yn
deimeyen P = 1 birim yknn durumuna bal olarak bu kuvvetlerin deerlerinin deiimini
gsteren grafiklerdir. Hareketli birim ykn de sabit yklerdeki gibi dmlerde uygulanaca
gz nnde bulundurulmaldr. ubuk kuvvetlerinin T. .leri, kirilerde eilme momenti ve
kesme kuvvetinin T. .lerinde olduu gibi doru paralarndan oluur. Tesir izgilerini
iziminde, sabit ykler iin analitik yntemle, ubuk kuvvetlerinin hesabnda yaplm ilemler
ve uygulanm olan yntemler aynen tekrarlanr. Kafes sistemde bir ubuk kuvvetinin tesir
izgisinin sa dorusunun ifadesi, hareketli birim yk, yaplm kesimin sa tarafnda gz
nne alarak, sol tarafn denge artlar ile sol mesnet tepkisine bal olarak elde edilir. Sol
dorusunun ifadesi ise hareketli birim yk, yaplm kesimin sol tarafnda gz nne alarak,
sa tarafn denge artlarndan sa mesnet tepkisine bal olarak belirlenir. Konsol kafes
sistemlerde bir ubuk kuvvetinin T. .nin her iki dorusunun ifadesi de, kafes sistemin
serbest, yani mesnet olmayan tarafnn denge denklemlerinden elde edilir. Byle kafes
sistemlerde T. .leri dorularndan biri, hareketli birim yk mesnetlenmi tarafta gz nne
alnd iin sfr olur.
Elde edilen ifadelere bal olarak ubuk kuvvetlerinin T. .lerinin sol ve sa dorular
izilir. Bundan sonra, yaplm kesimin sol ve sa tarafnda kalan ilk dmlerden (hareketli
birim ykn hangi balk zerinde hareket ettiine bal olarak) sol ve sa dorular zerine
izdmler alnr. Sa dorunun izdmnn sanda, sol dorunun ise izdmnn solunda
kalan ksmlar ele alnr. Daha sonra dmlerin bu iz dmleri bir doruyla birletirilerek, ki
bu doru geit izgisi olarak adlandrlr, dikkate alnm olan ubuktaki i kuvvetin tesir
izgisi elde edilmi olur.
Alt ve st balk zerinde kesimin sol ve sa tarafndaki ilk dmler ayn bir dey
doru zerinde iseler, P = 1 birim yknn hangi balk zerinde hareket ettiine bal
olmakszn, ubuk kuvvetlerinin tesir izgileri ayn olur. Ancak, sz konusu dmler farkl
dey dorular zerinde iseler, tesir izgileri doal olarak birbirinden farkl olur.
Bu blmde ele alnan kafes sistemler dzlem kafes sistemlerdir, yani kafes sistemin
ubuklarnn eksenleri ve dmlere uygulanm tekil ykler ayn bir dzlem zerindedirler.
Byle kafes sistemlerin mesnet tepkilerinin T. .leri kirilerdeki gibidir.
izilmi tesir izgileri yardmyla i kuvvetlerin hesaplanmas aadaki bantyla
yaplr.
N = Pi .y1
(6.1)
Burada
Pi : kafes sistemin st ve alt balk dmlerine uygulanm tekil ykler,
yi : izilmi tesir izgisinde her bir Pi tekil yknn altndaki ordinattr.
Kafes sistemin st balk dmlerinde uygulanm Pi tekil ykleri, P = 1 yknn st balkta
hareket etmesine uygun izilmi T. .nin ordinatlar ile, alt balk dmlerinde uygulanm Pi
tekil ykleri ise P = 1 yknn alt balkta hareket etmesine uygun olarak izilmi T. .nin
ordinatlar ile arplr. Pi .yi arpmnn iareti yi ordinatnn iaretine baldr.
rnek 6.1. Boyutlar ve sabit ykle ykleme durumu rnek 5.1de verilmi olan kafes sistemin
(ekil 6.1.1a) iaretli ubuklar iin ubuk kuvvetlerinin tesir izgilerini izerek, bunlar
yardmyla ubuk kuvvetlerini hesaplaynz. Bu kuvvetleri nceki blmde analitik yntemle
belirlenmi deerlerle karlatrnz.
114

4o

o III

P/2
2m

2o

2m

P/2

a)

P=30 kN

d=3m
L=6d

b)

r23

1 o

4o

2o

P=1

III
o6

r2 4

o
o

2m

III

2m

II

Ao

I
VA

II

d=3m

L= 6d =18 m

VB

ekil 6.1.1
zm: Kafes sistemin iaretlenmi ubuklarndaki (ekil 6.1.1a) kuvvetlerin tesir izgilerinin
iziminde de rnek 5.1de yaplm ilemler (ekil 6.1.1b) ve kullanlm yntemler olduu
gibi kalacaktr.
2-4 ubuundaki kuvvetin ( N 2 4 ) T. .nin izimi:
Bunun iin nce T..nin her iki dorusunun ifadelerinin yazlmas gerekir.
N2-4 n T. .nin sa dorusunun ifadesi, P = 1 hareketli yk I-I kesiminin (ekil 6.1.1b) sa
tarafnda gz nne alnarak, sistemin bu kesimin sol tarafnda kalan parasnn denge
artndan elde edilir.
M 3Sol = V A .9 + N 24 .r24 = 0 . rnek 5.1in zmnden r24 = 3,9047 m olduu
bilinmektedir.
9
N 2 4 =
.V A = (2,305).V A (Sa doru VAnn T. .nin ordinatlar -2,305 ile
3,9047
arplarak elde edilir).
N2-4n tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi, P = 1 hareketli yk I-I kesiminin (ekil 6.1.1b)
sol tarafnda dikkate alnarak, kafes sistemin, kesimin sa tarafnda kalan parasnn denge
artndan elde edilir.
115

 M 3Sa = VB .9 N 24 .r24 = 0

N 2 4 =

9
.VB = 2,305.V B nin T ..
3,9047

Grld gibi sol doru VBnin T. .nin ordinatlar -2,305 ile arplarak elde edilir. Bu
ifadelere gre N2-4n tesir izgisi ekil 6.1.2ede izilmitir. izilmi T. . yardmyla kafes
sisteme etkiyen sabit yklerden N2-4 (6.1) forml ile hesaplanabilir. 2'-4' izgisi sol doru
zerindedir. Tesir izgisinde kafes sistemin dmlerine uygulanm Pi tekil yklerinin
altndaki yi ordinatlar genlerin benzerliinden bulunur.
N 24 = P.((0,384166 + 0,76833).2 + 1,1525) = 30.(3,4575) = 103,725 kN .

Kafes sistemin iaretlenmi (ekil 6.1.1a) dier ubuklarndaki kuvvetlerin tesir izgilerinin
izimi 2-4 ubuundakine benzer ekilde yaplr.
N13 n tesir izgisinin izimi (ekil 6.1.1.b):
N13 n tesir izgisinin sa dorusunun ifadesi, P = 1 hareketli yk I-I kesiminin (ekil
6.1.1b) sa tarafnda gz nne alnarak, sistemin bu kesimin sol tarafnda kalan parasnn
denge artndan elde edilir.

Sol
2

N 13 =

= V A .6 N 13 .r13 = 0 , rnek 5.1 ' den r13 = 3,333 m ' dir.

6
.V A = 1,8.V A Sa doru VAnn T. . ordinatlar 1,8 ile arplarak elde edilir.
3,3333

N13 ' n tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi, P = 1i kesimin solunda dikkate alarak, kafes
sistemin, kesimin sa tarafnda kalan parasnn denge denkleminden elde edilir.

M 2Sa = VB .12 + N13 .r13 = 0

N13 =

12
.VB = 3,6V B ' nin T .. Sol doru,
3,333

VBnin tesir izgisi ordinatlar 1,8 ile arplarak elde edilir. 2'-4' geit izgisi sa doru
zerindedir. Elde edilmi bu ifadelere gre 1-3 ubuundaki kuvvetin tesir izgisi ekil
6.1.2fde izilmitir.
(6.1) ifadesini kullanarak, izilmi tesir izgisi yardmyla, verilmi ykleme durumu iin N1-3
aadaki gibi belirlenebilir.
N13 = P.(0,6 + 1,2 + 0,9 + 0,6 + 0,3) = 30.(3,6) = 108 kN .
N2-3n tesir izgisinin sa dorusu iin ifadeyi, kafes sistemin I-I kesiminin (ekil 6 .1.1a)
sa tarafnda kalan parasnn, P = 1 ykn kesimin sa tarafnda dikkate alarak, uygun olan
denge denkleminden aadaki gibi elde edilir.

Sol
O

= V A . lO A + N 23 . r23 = 0 , rnek 5.1 ' in zmnde L O A = 9 m ve r23 = 13.3793 m old

uu belirlenmitir.

116

9
V A = 0,67268 .V A Yani, sa doru VAnn T. .si ordinatlar 0,67268 ile
13,3793
arplarak elde edilir. Dier tesir izgileri iin de bu aklama geerlidir.
N 2 3 =

Sol dorunun ifadesi P = 1 yk kesimin sol tarafnda alnarak sistemin, kesimin sanda kalan
parasnn denge artndan yle elde edilir.

Sa
O

= V B .(l O A + 18) N 3 2 . r 3 2 = 0 N 23 =

27
V B = 2,018VB
13,3793

Elde edilmi olan bu ifadelere gre N2-3n T. .si ekil 6.1.2gde izilmitir. (6.1) forml
kullanlarak, izilmi T. .si yardmyla sabit ykleme durumu iin N2-3 belirlenir.
N 23 = P.(0,33633 + 0,672666) + P (0,336333 + 0,224226 + 0,1121133) =
30.(1,009) + 30.(0,672673) = 10,089 kN .
4-3 ubuundaki kuvvetin tesir izgisi, analitik yntemle hesaplamada olduu gibi dm
kesme yntemi (III-III kesimi) kullanlarak izilir (ekil 6.1.1b). rnek 5.1 in zmnde
olduu gibi
N 43 = P 2 N 4 2 . sin ' dr, sin = 0,21693.
P = 1 hareketli yk 4 dm dnda olduu srece
N 43 = 2(sin ).N 4 2 dir.
Buna uygun olarak N4-3n T. .si ekil 6.1.2hda izilmitir. Bu tesir izgisi yardmyla N4-3
aada hesaplanmtr.
1 2 2 1
N 43 = P.( + + + ) P.0,5 = 30.1 30.(0,5) = 15 kN .
6 6 6 6
1-2 ubuundaki kuvvetin (N1-2) tesir izgisinin sa dorusunun ifadesi, kafes sistemin IIII kesiminden (ekil 6.1.1b) solda kalan parasnn denge artndan elde edilir.

Sol
O

= V A . lOA N 1 2 .(lOA + 6) = 0 N 1 2 =

9
.V A = 0,6.V A
15

N1-2 nin T. .nin sa dorusu iin ifade, kafes sistemin II-II kesiminin (ekil 6.1.1b) solunda
kalan parasnn denge artndan aadaki gibi elde edilir.

Sa
O

= VB .(l OA + 18) + N 21 .(l OA + 6) = 0 N 1 2 =

117

27
.VB = 1,8.VB
15

2o

1
II

b)
o

P=1

III

4o

III

P/2

6
o

2o

1o'

P
2m

4o

2m

P/2

P=30 kN

o6

2m

2m

a)

1
I
VA

II

d=3m
VB

L= 6d =18 m

c)
VAnn T. .
1

d)

VBnn T. .

0,3
0,1121

.6'

N4-3n T. .
1,8

0,1

0,2

N1-2n T. .
P=1 st ba.
1,8

2'

0,3

4'

0,1

2'

0,2

0,4

0,6

0,3

. 4'

ekil
. 6.1.2
0,6

N2-3n T. .

'

0,6

0,7683

0,6726

N1-3n T. .

2,018

0,3

0,3

4'

0,6

0,3363

4'

2,305
3,6

0,9

1,2

1,1525

0,7683

0,38416

'

2.'

h)

i)

2'

.2

N2-4n T. .

4'

0,3363

g)

0,673

f)

1,8

0,6

2,305

. 2'

0,2242

e)

N1-2n T. .
P=1 alt ba.

Elde edilmi ifadelere gre N1-2nin tesir izgisi ekil 6.1.2 ve ide izilmitir. Bu T..leri
yardmyla kafes sistemin zerindeki ykleme altnda oluan N1-2 kuvveti aada
118

hesaplanmtr. Sabit ykler st balkta uyguland iin ekil 6.1.2da izilmi tesir izgisi
kullanlr.
N12 = P.0,3 P.(0,4 + 0,2 + 0,2 + 0,1) = 30.(0,3) 30.1 = 21 kN .

Kafes sistemin ilgili ubuklarnda analitik yntem ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi
deerlerin karlatrma tablosu aadadr.

Analitik
T. .
kuvvetler yntemle yardmyla
(kN)
(kN)
N2-4
N1-3
N2-3
N1-2

-103,721
108,00
-10,09
-21,00

-103,725
108,00
-10,09
-21,00

Fark
0,004
0
0
0

izilmi tesir izgilerinin analizinden aadaki sonulara varlmaktadr:

Moment noktas yntemi ile izilmi tesir izgilerinin sa ve sol doru olarak adlandrlan
paralar moment noktasnn altnda kesiirler. Bu sonuca dayanlarak moment noktas
yntemiyle izilecek tesir izgilerinin bir dorusu (sa veya sol) izildikten sonra ikinci doru,
moment noktasnn izilmi doru zerine alnm izdmnden balayp mesnetin (moment
noktasnn izdm tesir izgisinin sa dorusu zerinde ise sol, sol dorusu zerinde ise sa
mesnetin) altnda sfrlanarak, kma varsa kmann sonuna kadar devam ettirilerek elde edilir.
Moment noktas kafes sistemin akl iindeki dmlerinden biri ise (snrndaki dmler
hari), yaplm kesimden solda ve sada kalan ilk dmlerin iz dmlerini birletiren izgi
tesir izgisi dorularndan birinin zerinde olur. Moment noktas kafes sistemin aklk
snrlarnda veya dnda ise bu dmlerin izdmlerini birletiren izgi, tesir izgisi izilmi
ubuk eksenine apraz olur.
Ayrca, bu problemde kullanlmam olsa da, izdm alma yntemiyle izilen tesir
izgilerinde sa ve sol dorular birbirine paralel olur ve dmlerin izdmlerini birletiren
izgi yine tesir izgisi izilen ubuk eksenine apraz olur.
Bu sonulara dayanarak kafes sistemin ubuklarndaki i kuvvetlerin tesir izgilerinin
bir dorusu hesaplama ile izildikten sonra ikincisi hesaplamasz izilebilir.
rnek 6.2. Boyutlar ve sabit ykle ykleme durumu rnek 5.2de verilmi olan gen ekilli
kafes sistemin (ekil 6.2.1a) iaretlenmi ubuklar iin
a) kuvvetlerin tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardmyla sabit ykleme durumundan oluan ubuk kuvvetlerini
hesaplaynz.
c) Kuvvetlerin analitik yntem ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi olan deerlerini
karlatrnz.

119

P3 = 10 kN

a)
P1 = 20 kN

o8

2o
Ao

4o

P4 = 18 kN

o9

o 10

d=2m

P5 = 12 kN

P2 = 15 kN
L=5d

II

b)
I

Ao

d =2m

P= 1

o6

III

2o

o9

VA

II

III

o 10

d=2m

L=5d = 10 m

VB

d=2m

ekil 6.2.1
zm:
a) rnek 6.1in zmndeki aklamalara dayanarak ubuklardaki kuvvetlerin tesir
izgilerinin izimi aadaki gibi yaplr.
4-6 ubuundaki kuvvetin (N4-6) tesir izgisinin izimi (II-II kesiminden, ekil 6.2.1b):
Tesir izgisinin sa dorusunun ifadesi aadaki denge artndan (ekil6 .2.1b, II-II
kesiminden) elde edilir.

Sol
3

= V A .4 + N 46 .r46 = 0, rnek 5.2 ' nin zmnden r46 = 1,7888 m dir.

N 46 =

4
V A = 2,23613.V A
1,7888

Tesir izgisinin sol dorusu, rnek 6.1 deki aklamaya uygun olarak sa doru zerinde
moment noktas olan 3 dmnn izdmnden balayp A mesnetinin altnda sfrlanarak
elde edilen doru olur. 4'-6'izgisi sa doru zerindedir. Bylece N4-6nn tesir izgisi
izilmi olur (ekil 6.2.2d).
3-5ubuundaki (ekil 6.2.1b, II-II kesimi) kuvvetin tesir izgisi benzer ekilde izilir.
Tesir izgisinin sa dorusunun ifadesi
6
M 6Sol = V A .6 N 35 .3 = 0 N 35 = 3 V A = 2.V A dr.
Tesir izgisinin. sol dorusu ise moment noktas olan 6 dmnn sa doru zerindeki
izdmn A mesneti altnda sfrlamakla elde edilir. 4'-6' izgisi sol doru zerindedir
(ekil 6.2.2e). Yaplanlara uygun tesir izgisi ekil 6.2.2ede grld gibi izilmitir.
120

 3-6 ubuundaki kuvvetin tesir izgisinin izimi (II-II kesimi, ekil 6.2.1b): T..nin sa
dorusunun ifadesi aadaki denge denkleminden elde edilir (ekil 6.2.2b).

Sol
A

= V A .0 N 36 .r36 = 0 , yani bu dorunun tm ordinatlar sfrdr.

Tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi aadaki denge artndan elde edilir (ekil 6.2.2b).

Sa
A

N 3 6 =

= VB .10 + N 36 .r36 = 0 , r36 = 3,3282 m (rnek 5.2 ' nin zmnden)

10
.VB = 3,004VB .
3,3282

Elde edilmi ifadeler uygun olarak N3-6nn tesir izgisi izilmitir (ekil 6.2.2f). Grld
gibi 4'-6' izgisi 3-6 ubuunun eksenine aprazdr.
Kafes sistemin 4-3 dikme ubuundaki N4-3 kuvvetinin T. .si IV-IV kesiminden, (ekil
6.2.1b) dm kesme ynteminin zel durumuna dayanarak izilir. Hareketli P = 1 yk alt
balkta hareket ettiinde, birim ykn 4 dmnde uygulanmas sz konusu
olmayacandan N4-3 = 0dr. Yani kuvvetin T. .si sfr dorusudur (ekil 6.2.2g). Birim yk
st balkta hareket ettiinde 4 dm zerinde olma hali iin N4-3 = -1, kalan durumlar iin
ise N4-3 = 0dr. Bunlara uygun olarak i kuvvetin tesir izgisi izilmitir (ekil 6.2.2h).
Sistemin 2-3 ubuundaki kuvvetin (N2-3) tesir izgisinin izimi:
Moment noktas A mesnetinin zerinde olduu iin N2-3n tesir izgisinin sa dorusu sfr
dorusudur. Sol dorusu iin ifade, sistemin II-II kesiminin sa tarafnda kalan parasnn
denge artndan elde edilir.

= VB .10 N 23 .r23 = 0 , rnek 5.2 ' nin zmnden r23 = 1,7898 m dir.

Sa
A

N 2 3 =

10
.V B = (5,59).VB ' nin T . .
1,7898

Bu ifadelere uygun olarak N2-3n tesir izgisi ekil 6.2.2da izilmitir.

7-B ubuundaki kuvvetin tesir izgisi kafes sistemde yaplm III-III kesiminin (ekil
6.2.1b) solunda (T. .nin sa dorusu) ve sanda (T. .nin sol dorusu) kalan paralarn
denge artlarndan elde edilen ifadelere gre izilir.
Sol dorunun ifadesi

Sol
9

= V A .10 N 7 B .1 = 0 N 7 B = 10.V A

Sa dorunun ifadesi

M 9Sa = VB .0 + N B7 .1 = 0

N B 7 = 0 .

Elde edilmi ifadelere gre N7-B nin T. .si ekil 6.2.2i de izilmitir.

121

P3 = 10 kN

P1 = 20 kN

a)

2o
Ao

4o

P4 = 18 kN

o8
o9
o

o 10

d=2m

P5 = 12 kN

P2 = 15 kN
L=5d

II

b)
I

Ao

d =2m
P= 1

o6

4o

o8

III
o9

2o
o

VA

II

d=2m

III

VB

L=5d = 10 m

o 10

d=2m

0,44723

0,4

0,89445

4'

.6

'

2'.

10

i)

'

'

.'

N2 -3 n T. .

5,59

1,118

.6

N3 -6 in T. .
N4 -3 n T. . P=1
st balk zere
N4 -3 n T. . P=1
alt balk zere

g)
h)

N3 -5 in T. .

ekil 6.2.2
8

'

.9'

N7 -B in T. .
2

f)

3,0046

0,60092

e)

0,4

0,2666

0,5333

N4 -6 nn T. .

.'
0,8

.'

VA nn T. .
0,44723

1,2018

d)

2,23613

0,6708

1,34169

c)

b) izilmi tesir izgileri yardmyla kafes sistemin sabit ykleme durumu iin iaretli
ubuklarnda oluan kuvvetlerin hesaplanmas:
122

N 46 = P1 .(0,67045) P2 .(1,3416) P3 .(0,89443) P4 .(0,4472) + P5 .0,4472 =

20.(0,67045) 15.(1,3416) 10.(0,89443) 18.(0,4472) + 12.(0,4472) = 45,16975 kN .
N 35 = P1 .(0,26667) + P2 .(0,5333) + P3 .(0,8) + P4 .(0,4) P5 .(0,4) = 20.(0,26667) +
N 3 6

+ 15.(0,5333) + 10.(0,8) + 18.(0,4) 12.(0,4) = 23,733 kN .

= P1 .(0,60092) + P2 .(1,20184) = 20.(0,60092) + 15.(1,20184) = 30,046 kN .

N 43 = 0 , N 23 = P1 .(1,118) = 20.(1,118) = 22,36 kN , N 7 B = P5 .2 = 12.2 = 24 kN .

c) Kafes sistemin iaretlenmi (ekil 6.2.1a) ubuklarnda verilmi olan sabit ykleme
durumundan analitik yntem ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerin karlatrma
tablosu aada verilmitir.

Analitik
T. .
kuvvetler yntemle yardmyla
(kN)
(kN)
N4-6
N3-5
N3-6
N4-3
N2-3
N7-B

Fark

- 45,1699 - 45,16975 0,00015

23,733
23,733
0
30,046
30,046
0
0
0
0
- 22,36
- 22,36
0
- 24
-24
0

rnek 6.3 Boyutlar ve ykleme durumu rnek 5.3de verilmi, balklarnn bir ksm paralel
olan kafes sistemin iaretlenmi ubuklar (ekil 6.3.1a) iin
a) ubuk kuvvetlerinin tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardmyla sabit ykleme durumu iin kuvvetleri hesaplaynz,
c) Kuvvetlerin analitik yntem ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerini
karlatrnz.
P2 = 15 kN

P4 = 25 kN

P1 = 12 kN
1o

3o

Ao

3m

P3 = 20 kN
L =18 m

123

o9

o 11

12
o

10

P5 = 10 kN

2 m 1m

a)

1o
Ao

P4 = 25 kN

o5

3o

3m

o9

o 11

12

1m

P1 = 12 kN

2m

b)

P2 = 15 kN

P3 = 20 kN

10

P5 = 10 kN

L =18 m

ekil 6.3.1
zm: a) ubuk kuvvetlerinin tesir izgilerinin izimi:
7-9 ubuundaki kuvvetin (N7-9) T. .si I-I kesiminin solunda ve sanda (ekil 6.3.1b)
kalan paralarn denge artlarndan elde edilen ifadelerle izilir.
Tesir izgisinin sa dorusunun ifadesi
12
M 8Sol = V A .12 + N 79 .3 = 0 N 79 = 3 .V A = 4.V A
Sol dorusu iin ifade
6
M 8Sa = VB .6 N 79 .3 = 0 N 79 = 3 .VB = 2.VB dir.
Bu ifadelere gre N7-9un tesir izgisi ekil 6.3.2ede izilmitir.
st ve alt balk zerinde I-I kesiminin solunda ve sanda kalan ilk dmler ayn bir dey
doru zerinde olduu iin hareketli birim ykn hangi balk zerinde hareket ederse etsin
tesir izgisi ayn olur. Dmler farkl dey dorular zerinde iseler hareketli ykn st veya
alt balk zerinde hareketine uygun olan tesir izgileri birbirinden, dmlerin sol ve sa
doru zerindeki izdmlerini birletiren geit dorusu ile farklanrlar. Bunun tm ubuklar
iin geerli olduu yukarda belirtilmiti.
N6-8in tesir izgisinin sa ve sol dorular iin ifadeler benzer ekilde elde edilir.
Sa dorusu iin
M 7Sol = V A .9 N 68 .3 = 0 N 68 = 3.V A ' nn T..
Sol dorusu iin
M 7Sa = VB .9 + N 68 .3 = 0 N 68 = 3.VB ' nin T ..
Bunlara uygun olarak N6-8in tesir izgisi ekil 6.3.2f de izilmitir.
aretlenmi ubuklardan 7-8 ubuundaki kuvvetin (N7-8) tesir izgisinin izimi izdm
denklemleri ile yaplr.
Sa dorusunun ifadesi
1
Y Sol = V A N 78 . cos = 0 N 78 = 0,7071 .V A = 1,41423.V A
Sol dorusunun ifadesi
1
Y Sa = VB + N 78 . cos = 0 N 78 = 0,7071 .VB = 1,41423.VB dir.
Bu ifadelere gre N7-8in tesir izgisi ekil 6.3.2gde izilmitir.
6-7ubuundaki kuvvetin tesir izgisi dm kesme ynteminin zel durumlarna
dayanarak izilebilir. Hareketli P = 1 yk st balk zerinde hareket ettiinde, ykn
durumuna bal olmadan N6-7 = 0dr, yani tesir izgisi sfr dorusudur (ekil 6.3.2h).
P = 1 yk alt balk zerinde hareket ettiinde 6 dmnde olmas dndaki tm durumlar
iin N6-7 = 0dr. Birim yk 6 dmnde olduunda N6-7 = 1 olur. Buna uygun tesir izgisi
ekil 6.3.2da izilmitir.
124

 1-3 ve 1-A ubuklarndaki kuvvetlerin (N1-3 ve N1-A) tesir izgileri de dm kesme

ynteminin zel durumundan izilir. P = 1 yknn st veya alt balk zerindeki hareketinin
her bir durumu iin N1-3 = 0dr (ekil 6.3.2i). P = 1 yk st balk zerinde iken 1 dm
zerinde olmas durumu iin N1-A = -1, kalan durumlar iin ise N1-A = 0 dr. Buna uygun tesir
izgisi ekil 6.3.2jde izilmitir.
P = 1 yknn alt balk zerindeki her durumu iin N1-A = 0 dr. Buna uygun tesir izgisi sfr
dorusu olacaktr (ekil 6.3.2k).
b) Tesir izgileri yardmyla verilmi olan sabit ykleme durumu iin iaretlenmi ubuklardaki
i kuvvetlerin hesaplanmas:
N 7 9 = ( P2 .0,6667 + P3 .1 + ( P4 + P5 ).0,6667) = (15.(0,6667) + 20.1 +
N 6 8

(25 + 10).(0,6667)) = 53,333 kN .

= P2 .1 + P3 .(1,5) + ( P4 + P5 ).(0,5) = 15,1 + 20.(1,5) + (25 + 10).(0,5) = 62,5 kN .

N 7 8 = P2 .(0,4714) P3 .(0,7071) + ( P4 + P5 ).(0,2357) = 15.(0,4714) 20.(0,7071) +

(25 + 10).(0,235) = 12,9635 kN .
N 13 = 0 . N 1 A = P1 .1 = 12.1 = 12 kN .
N 67 = P3 .1 = 20.1 = 20 kN (P3 kafes sistemin alt balk dmnde uyguland iin tesir
izgisi yardmyla hesaplama P = 1 birim hareketli yknn alt balk zerinde hareketine
uygun olarak izilmi tesir izgisi kullanlarak yaplmtr.)
c) ubuklarda sabit yklerden oluan i kuvvetlerin analitik yntem ve tesir izgileri
yardmyla hesaplanm deerlerinin karlatrlmas.

Analitik
T. .
kuvvetler yntemle yardmyla
(kN)
(kN)
N7-9
N6-8
N7-8
N6-7
N1-3
N1-A

- 53,3333 - 53,3333
62,5
62,5
- 12,9636 - 12,9636
20
20
0
0
- 12
- 12

125

Fark
0
0
0
0
0
0

P2 = 15 kN

Ao

o5

3o

3m

P3 = 20 kN

o 11

o5

1o
Ao

3m

P= 1
o9

P5 = 10 kN

b)

10

12
o

2 m 1m

1o

P4 = 25 kN

o 11

12

10

2 m 1m

a) P1 = 12 kN

L =18 m
1

c)

VA nn T. .
1

d)
e)

VB nin T. .
0,666

1,333

1,5

2
3

0,5

f)

0,5

0,666

0,333

N7-9 un T. .

N7-8 in T. .
1,4142

0,7071

h)

0,4714

0,2357

g)

0,2357

1,4142

0,4714

N6-8 in T. .

N6-7 nin T. .
P=1 st ba. zere

N6-7 nin T. .
P=1 alt ba. zere

)
i)

N1-3 n T. .
N1-A nn T. .
P=1 st ba. zere

j)
1

N1-A nn T. .
P=1 alt ba. zere

k)

ekil 6.3.2
rnek 6.4. Boyutlar ve sabit ykleri rnek 5.5de verilmi olan kafes sistemin soldan 4. panel
ubuklarndaki (ekil 6.4.1a) kuvvetlerin
a) Tesir izgilerini iziniz,
126

P/ 2
o

P = 20 kN P

d=4m
III

3o'

b)

P/ 2

I
2o

III
3

2 m 1m

a)

3m

o
o

2 m 1m

b) Tesir izgileri yardm ile sabit yklerden oluan deerlerini hesaplaynz,

c) Analitik yntem ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerleri karlatrnz.

II
o5

3m

P=1
VA

1 II

L = 24 m

VB

ekil 6.4.1
zm: a) ubuk kuvvetlerinin tesir izgilerinin izimi:
N2-3 , N1-4 ve N1-3n tesir izgilerinin izilmesi I-I kesiminden (ekil 6.4.1b) moment noktas
yntemi ile yaplr. Bunun iin tesir izgisini oluturan dorulardan biri izilir ve moment
noktasnn izdm bu doru zerine alnr. Alnm izdm dier mesnetin altnda
sfrlayarak ikinci doru elde edilir. Sonra, kesimin solunda ve sanda kalan ilk dmlerin
izdmleri uygun ekilde bu dorular zerine alnp bir doruyla birletirilerek tesir izgisinin
geit izgisi elde edilir. Bylelikle kuvvetin tesir izgisi tamamlanm olur.
N2-3n T. .sinin sol dorusunun ifadesi (P = 1 I-I kesiminin sol tarafnda)

Sa
1

= VB .12 N 23 .r23 = 0 , r 23 = 5,8208 (rnek 5.5 ' in zmnden)

12
.VB = 2,06157.VB
5,8208
Sol dorunun ifadesine ve yukardaki aklamalara dayanarak N2-3n tesir izgisi ekil
6.4.2dde izilmitir.
N1-4n tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi (P = 1 I-I kesiminin sol tarafnda)
M 3Sa = VB .8 + N14 .r14 = 0 , r14 = l43 = 5 m , N 14 = (1,6).VB
N 2 3 =

Benzer ekilde N1-4n tesir izgisi izilmitir (ekil 6.4.2e).

127

 N1-3n tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi (P = 1 I-I kesiminin solunda. Moment noktas
ve yaplacak ilemler rnek 5.5in zmnde verilmitir (ekil 5.5.3)).

Sa
O

= VB .LO B N 13 .r13 = 0 , LO B = 12 m , r13 = 18,74 m ,

N 13=

12
.VB = (0,64034).VB
18,74

Sol dorunun ifadesine ve yukardaki ilemlere benzer ekilde N1-3n tesir izgisi ekil 6.4.2f
de izilmitir.
N4-3n tesir izgisi kafes sistemde yaplm II-II kesiminden moment noktas yntemiyle
izilir. Moment noktasnn yeri, uzakl ve N4-3n moment noktasndan olan dik uzaklnn
belirlenmesi rnek 5.5in zmnde verilmitir (ekil 5.5.5). ekil 6.4.1ada grld gibi
st ve alt balk zerinde II-II kesiminin solunda ve sanda kalan ilk dmler (srasyla 1,
3 ve 5, 4 dmleri) bir dey doru zerinde olmadndan tesir izgisi 3'-5' veya 1'-4'
geit dorularyla birbirinden farkl olacaktr. Buna dayanarak, ayn bir tesir izgisi zerinde, P
= 1 hareketli yknn st veya alt balk zerinde hareketine uygun her iki geit dorular
gsterilerek kuvvetin istenen tesir izgisi elde edilmi olur (ekil 6.4.2g).
N4-3n tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi (P = 1 II-II kesiminin solunda) aadaki denge
artndan elde edilir.
M CSa = VB . LB C + N 43 .( LB C + 8) = 0 , LB C = 2,7084 m ,
2,7084
.VB = (0,25292) . VB
10,7084
Sol dorusunun ifadesine ve nceki i kuvvetlerin tesir izgilerinin izimine dayanarak ekil
5.4.2gde N4-3n tesir izgisi izilmitir.
N2-1nin tesir izgisi rnek 5.5in zmnde elde edilmi ifadelerle izilir. Bu ifadelerden
grld gibi N2-1, N2-3e bal olarak belirlenmitir. Tesir izgisinin iziminde de bu bant
kullanlr. Her zaman gz nnde bulundurulmaldr ki, sabit ykler hangi balkta
uygulanmlarsa P = 1 yknn hareketi de o balk zerinde kabul edilir. Ele alnan
rneklerde, aklama amacyla, hareketli ykn her iki balk zerindeki durumu da gz nne
alnmtr.
III-III kesiminden (ekil 6.4.1b), dm kesme yntemi kullanlarak, P = 1 hareketli yknn
alt balk zerindeki hareketinde

2
o
X = 0 N 23 = N 23
'
N 43 =

Y = 0

N 2 -3

N 2 -3

N 21 = 2 N 23 . sin dr.

N 2 -1

Yani N2-1in T. .si, N2-3n T. .sinin ordinatlarnn

P=1
(-2sin ) ile arplmas ile elde edilir .
2

P = 1 hareketli yknn st balk zerindeki hareketinde,

o
2 dmnde uygulanmas halinde
N 2 -3
N 2 -3'
N 21 = N 23 .2 sin 1 , yani yukardaki ifadeye
N 2 -1
uygun olarak izilmi T. .sinin 2 dm altndaki
ordinatndan 1 karlr. Bunlara uygun olarak N2-1in T. .si ekil 6.4.2h da izilmitir.
b) Tesir izgileri yardmyla verilen sabit ykleme durumu iin iaretlenmi ubuklardaki i
kuvvetlerin hesaplanmas:

128

Sabit ykler alt balk dmlerinde uygulandklar iin N4-3 ve N2-1in hesaplanmasnda birim
ykn alt balk zerindeki hareketi iin izilmi tesir izgileri kullanlr. Dier ubuklardaki i
kuvvetlerin tesir izgileri, P = 1 yk hangi balk zerinde olursa olsun ayndr.
N 23 = P(0,346 + 0,6872 + 1,03+,6872 + 0,346) = 20.(3,0916) = 61,832 kN
N14 = P.(0,2666 + 0,5333 + 0,8 + 1,0666 + 0,5333) = 20.(3,2) = 64 kN
N13 = P(0,10672 + 0,21344+,32017 0,64034 0,32017) = 20.(0,32) = 6,4 kN
N 43 = P.(0,04215 0,0843 0,12646 + 0,83138 + 0,41569) = 20.(0,99416) = 19,8832 kN
N12 = P.(0,1666 + 0,3333 + 0,5 + 0,3333 + 0,1666) = 20.(1,5) = 30 kN .
c) Sistemin incelenen ubuklarnda oluan kuvvetlerin analitik yntem ve tesir izgileri yardm
ile belirlenmi deerleri aadaki tabloda karlatrlmtr.

Analitik
T. .
kuvvetler yntemle yardmyla
(kN)
(kN)
N2-3
N1-4
N1-3
N4-3
N1-2

- 61,847 - 61,832
64
64
- 6,4
- 6,4
30
30
19,883
19,883

129

Fark
0,015
0,0
0,0
0,0
0,0

o
o

P/ 2
o

P = 20 kN P

III
3o'

b)

d=4m

2o

P/ 2

III
3

2 m 1m

a)

II

o5

3m

1 II

P=1

VB

VA

VBnin T.

c)
d)

0,266

0,6872

0,6872

1,03

0,533

N1- 4n T.

e)
0,2134

0,3201

0,6403

0,1067

N2-3n T.

1,6

1,066

0,8

0,533

0,3436

2,0615

0,3436

f)

2,4941

1,921

0,6403

N1- 3n T.

0,3201

P=1alt balk zere

0,8314
0,4157

0,04215

h)

0,1666

0,0843
0,3333

0,1264
0,5

P=1st balk zere

0,1666

0,2529

N3- 4n T.

g)

0,1666

N1- 2nin T.
P=1 alt balkta

0,5

P=1 st balkta

ekil 6.4.2
130

rnek 6.5 Boyutlar ve sabit ykleri rnek 5.6da verilmi olan konsol kafes sistem iin
a) aretlenmi ubuklardaki (ekil 6.5.1a) kuvvetlerin tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardm ile sabit ykleme durumundan iaretlenen ubuklarda oluan
kuvvetleri hesaplaynz,
c) Kuvvetlerin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerini
karlatrnz.
A

a)

3o

P=10 kN

P=10 kN

1o

2m

5o

1m

III
I

b)

1o

5o
2m

II

3o

I
P=1

III

II

oB

1m

ekil 6.5.1
zm:
a)aretlenmi ubuklardaki kuvvetlerin tesir izgilerinin izimi:
Konsol kafes sistemlerde i kuvvetlerin tesir izgilerinin sa veya sol dorularndan biri sfr
dorusu olur. Sistem, ele alnan sistem gibi sola doru ise tesir izgilerinin sa dorusu, sistem
sa tarafa doru ise sol dorusu sfr dorusudur. Tesir izgileri dorularnn ifadeleri elde
edilirken hesap kolayl iin mesnetlenmemi tarafn denge artlarnn kullanlmas daha
uygundur.
N3-5 ve N2-4n tesir izgileri I-I kesiminin (ekil 6.5.1b) sol tarafnda kalan parann denge
artlarndan yararlanlarak moment noktas yntemi ile izilir. Sistem sola doru olan bir
konsol sistem olduundan, tm ubuklardaki kuvvetlerin tesir izgilerinin sa dorular sfr
dorusu olur.
N3-5in T. .nin sol dorusunun ifadesi (ekil 6.5.2b):
1 x1 2 I-I kesiminin sol tarafnda kalan parann denge art kullanlaca iin P = 1
yknn hareketi 2 dmnden itibaren gz nne alnr.
131

Sol
4

= P.x1 + N 35 .r35 = 0 , r35 = 1,109 m (rnek 5.6 ' n zmnden ).

1.x1
; x1 = 1 m N 35 = 0,9017 , x1 = 2 m N 35 = 1,8034 .
1,109
Bu deerlere gre N3-5in tesir izgisi ekil 6.5.2c de izilmitir.
N 3 5 =

N2-4n tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi (ekil 6.5.2b):

0 x 2 1 Moment noktas I-I kesiminin solunda kalan ilk dmdr.
2
M 3Sol = P.x2 N 24 .r24 = 0 ; r24 = l 23 = 3 = 0,6666 m ,
1.x
N 24 = 2 ; x 2 = 0 N 24 = 0 ; x 2 = 1 m N 24 = 1.5 .
r24
Bu deerlere gre N2-4n tesir izgisi ekil 6.5.2d de izilmitir.
N4-5in tesir izgisi II-II kesimi (ekil 6.5.1b) yardmyla izilir. Tesir izgisinin sa
dorusunun sfr dorusu olduu yukarda aklanmtr. P = 1 yk st balk zerinde hareket
ettiinde 0 x3 1, alt balk zerinde hareket ettiinde ise 0 x3 2 aralnda deiir (ekil
6.5.2b). Sol dorusu iin ifade aadaki denge artndan elde edilir.
1.x
M 1Sol = P.x3 N 45 .2 = 0 N 45 = 2 3 ; x3 = 0 N 45 = 0 ,
1
x3 = 2 m N 4 5 = 1 . x 3 = 1 m N 4 5 =
2
Bu deerlere gre N4-5n tesir izgisi ekil 6.5.2ede izilmitir.
N5-Bnin tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi kafes sistemin III-III kesiminin (ekil 6.5.1b)
sol tarafnda kalan parasnn denge artndan elde edilir, sa dorusu ise sfr dorusudur.
0 x4 2

M 1Sol = P.x4 + N 5 B .r5 B = 0 ;

N 5 B =

r5 B = 2,4 m (Pr oblem 4.6 ' n zmnden) ,

1. x 4
, x 4 = 0 N 5 B = 0 , x 4 = 2 m N
2,4

5 B =

0,8333 .

Elde edilmi deerlere gre N5-Bnin tesir izgisi ekil 6.5.2fde izilmitir.
N2-3n tesir izgisi dm kesme ynteminin zel durumuna uygun olarak P=1 yknn her
iki balk zerinde hareketi gz nne alnarak izilmitir (ekil 6.5.2g ve ekil 6.5.2h).
b) Tesir izgileri yardmyla sabit ykleme durumu iin iaretlenmi ubuklardaki kuvvetlerin
hesaplanmas (Sabit ykler alt balk dmlerine uygulanmtr).
N 35 = P.(1,8034 + 0,9017) = 10.(2,7051) = 27,051 kN .
N 24 = P.(1,5) = 10.(1,5) = 15 kN .
N 45 = P.(0,5 + 1) = 10.(1,5) = 15 kN .
N 5 B = P.(0,41666 + 0,83333) = 10.(1,25) = 12,5 kN .
N 23 = P.1 = 10.1 = 10 kN .

132

a)

III

x4

I
x 2 II

5o
2m

P=1

3o

b)
1o

x3

x1 2

III

P=1

'

0,901

II

1m

1,8034

'

0,5

4'
4
4'

1
5'

0,4166

0,833

2
1,5

P=10 kN

P=10 kN

1o

3o

2m

5o

'

3'

4'

N3-5in T. .

B' N

(Geit dorusu aralkl

2- 4n T. . P=1st ba.zere)
N5- Bnin T. .
B'
N2- 3n T. . (P=1 st ba.zere)

N2- 3n T. . (P=1 alt ba.zere)

ekil 6.5.2
c) Analitik yntem ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerin karlatrlmas:

Analitik
T. .
kuvvetler yntemle yardmyla Fark
(kN)
(kN)
27,05
27,051
0,001
N3-5
-15
-15
0,0
N2-4
15
15
0,0
N4-5
12,5
-12,5
0,0
N5-B
10
10
0,0
N1-2

133

rnek 6. 6. Boyutlar ve sabit ykle ykleme durumu rnek 5.7de verilmi olan karmak
kafes sistemin iaretlenmi ubuklarndaki (ekil 6.6.1) kuvvetlerin
a) Tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardm ile verilen sabit ykleme durumu iin kuvvetlerin deerlerini
belirleyiniz,
c) Her iki yntemle belirlenmi deerleri karlatrnz.

P
A

1
P

7o

2m

8o

6
P=10 kN

2m

3o

2m
L=16 m

ekil 6.6.1
zm:
Karmak kafes sistemin ubuklarndaki i kuvvetlerin tesir izgilerinin izimi esas kafes
sistemde (ekil 6.6.2) olduu gibi yaplr. Fakat tesir izgilerine ait geit izgilerinin elde
edilmesi iin kesimlerin sol ve sa tarafnda kalan ilk dmlerin iz dmleri alnrken ilave
olunmu kafes sistemin dmleri de gz nnde bulundurulur.
III

II

I
8

2m

2o

7o

2m

VA

P=1

II

III

2m

B
VB

ekil 6.6.2
Bu karmak kafes sistemde ilave olunmu kafes sistem alt bala ilave edildii (sabit ykler
alt balk dmlerinde uygulanmtr, ekil 6.6.1) iin P = 1 yknn alt balk zerinde
hareket etmesi durumu gz nne alnmtr (ekil 6.6.2).
a) kuvvetlerin tesir izgilerinin izimi:
N3-8in tesir izgisi I-I kesiminden (ekil 6.6.2.) izilir.
Sa dorusu (P = 1 I-I kesiminin sa tarafnda) iin ifade kafes sistemin I-I kesiminin solunda
kalan parasnn denge artndan elde edilir.
134

 M 6Sol = VV .8 + N 38 .4 = 0

N 38 = 2.V A T . .

Sol dorusu (P = 1 I-I kesiminin solunda) iin ifade kafes sistemin I-I kesiminin sa tarafnda
kalan parasnn denge artndan elde edilir.

Sa
6

= VB .8 N 38 .4 = 0 N 38 = 2.VB

Elde edilmi ifadeler uygun olarak N3-8in tesir izgisi ekil 6.6.3ede izilmitir.
N4-6nn tesir izgisi de I-I kesiminden izilir (N1-4n tesir izgisi N4-6nn tesir izgisinin
aynsdr). Tesir izgisinin sa dorusunun ifadesi

= V A .6 N 46 .4 = 0 N 46 = 1,5.V A dr.

Sol
3

Tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi ise

Sa
3

= VB .10 + N 46 .4 = 0 N 46 = 2,5.VB dir.

Bu ifadelere uygun olarak N4-6 ve N1-4n tesir izgileri ekil 6.6.3f de izilmitir.
N 3e5 ve N 56 nn tesir izgileri kafes sistemin I-I kesiminin sol tarafnda kalan parasnn
denge artndan yararlanlarak izilir.
Sa dorusu iin ifade

Sol

= V A N 56 . cos = 0 , cos = 0,8944 (rnek 5.7 ' nin zmnden)

N 5 6 =

1
.V A = (1,118068).V A ve
0,8944

Sol dorusu iin ise

Sa

= VB + N 56 = 0 N 56 = (1,118068). VB olarak elde edilir.

Bu ifadelere gre N 3e5 ve N 56 nn tesir izgileri ekil 6.6.3gde izilmitir. Bu i kuvvetlerin

e
( N 3e5 ve N 56 ) tesir izgileri birbirinden geit izgileri ile farklanr. N 3
5 in tesir izgisinin

geit izgisi kesikli izgi ile, N 56 nn tesir izgisinin geit izgisi ise srekli izgi ile
gsterilmitir.
N12 ve N 2e3 n tesir izgileri N 3e5 ve N 56 nn tesir izgilerinin izimine benzer ekilde IIII kesiminden yaplr.
Sa dorusu iin ifade

Sol

= V A + N 1 2 . cos = 0 N 1 2 = (1,118068).V A ,

Sol dorusu iin ise

Sa

= VB N 1 2 . cos = 0 N 1 2 = (1,118068).VB olarak elde edilir.

135

Bu ifadelere gre N12 ve N 2e3 n tesir izgileri ekil 6.6.3hda izilmitir. N 3e5 ve N 56 nn
tesir izgilerinde olduu gibi bu ubuk kuvvetlerinin tesir izgileri de birbirinden geit
e
izgisiyle farklanr. ekil 6.6.3hda N 2
3 n geit izgisi srekli izgiyle, N1-2ninki ise aralkl
izgiyle gsterilmitir.
N 67 ve N 7e8 in tesir izgileri de, bunlardan nceki kuvvetlerin tesir izgilerinin izimine
benzer ekilde III-III kesiminden yararlanlarak yaplr ve birbirinden geit izgileriyle
farklanr.
Sa dorusu iin ifade

Sol

= V A + N 67 . cos = 0 N 67 = (1,118068).V A ,

Sol dorusu iin ise

Sa

= VB N 67 . cos = 0 N 67 = (1,118068).VB olarak elde edilir.

Bu ifadelere ve yaplm aklamalara uygun olarak N 67 ve N 7e8 in tesir izgileri ekil

6.6.3da izilmitir.
izilmi tesir izgilerinden (ekil 6.6.3f, g, h ve i) grld gibi geit izgilerinin oluturduu
genler ilave kafes sistemin ubuklarndaki kuvvetlerin tesir izgileridir.
b) izilmi tesir izgileri yardmyla sabit ykleme durumu iin ubuk kuvvetlerinin
hesaplanmas:
N 38 = N 3e8 = P.(0,25 + 0,5 + 0,75 + 1 + 0,75 + 0,5 + 0,25) = 10.4 = 40 kN .
N14 = N 46 = 10.(0,3125 + 0,625 + 0,9375 + 0,75 + 0,5625 + 0,375 + 0,1875) = 37,5 kN .
N1e6 = 10.(0,3125 + 0,625 + 0,6875 + 0,75 + 0,5625 + 0,375 + 0,1875) = 35 kN .
N1i4 = N 4i 6 = P.(0,25) = 10.(0,25) = 2,5 kN .
N 35 = N 3e6 = 10.(0,13976 0,2795 + 13976 + 0,55543 + 0,4192 + 0,2735 + 0,13976) = 11,24 kN .
N 56 = 10.(0,13976 0,2795 0,4192 + 0,55543 + 0,4192 + 0,2795 + 0,13976) = 5,5543 kN .
N 5i 6 = P.(0,55896) = 10.(0,55896) = 5,5896 kN .
N12 = 10.(0,13976 + 0,2795 0,69878 0,55543 0,4192 0,2795 0,19976) = 16,7341 kN .
N 23 = N1e3 = 10.(0,13976 + 0,2795 0,13976 0,55543 0,4192 0,2795 0,13976) =
11,1259 kN .
N1i2 = P.(0,69878 + 0,13976) = 10.(0,5608) = 5,608 kN .
N 7 8 = N 8e6 = 10.(0,13976 + 0,2795 + 0,4192 + 0,55543 + 0,13796 0,2795 0,13976) =
10.(1,11259) = 11,1259 kN .
N 67 = 10.(0,13976 + 0,2795 + 0,4192 + 0,55543 0,4192 0,2795 0,13976) = 5,5543 kN .
N 6i 7 = P.(0,4192 + 0,13976) = 10.(0,55716) = 5,5716 kN .

136

1
P

7o

2m

8o

P=10 kN

2m

2m

3o

a)

L=16 m
II

I
8

2m

b)

2o

7o

10

2m

II

P=1

VA

2m

11

B
VB

c)

VAnn
T.
1

VBnin
T.

d)

0,75

2
1,5
0,3125

g)

0,13976

1,118

0,4192 4

6
6

0,5625

'

'

0,4192

0,375

0,2795

0,13976

0,55543

'

0,13976

0,4192

0,2795

0,4192

0,55543

0,4192

'

6'

0,13976

0,2795

'

ekil 6.6.3
137

0,13976

0,2795

9 0,4192 11

0,55543

N1-4ve N4-6nn
T.

0,1875

'

4'

0,13976

i)

1'

0,2795

1,118

h)

0,75

0,13976
0,13976

0,5

0,25
0,6875

1,118

f)

0,625
'

0,75

N3-8in
T.

0,25

1,118

0,5

1,118

0,25

1,118

e)

'

0,13976

N3-5ve N5 -6nn
T.

N1-2ve N2 -3n
T.

N6-7ve N7 -8in
T.

c) Kafes sistemin iaretlenmi (ekil 6.6.1) ubuklarnda verilmi olan sabit ykleme durumu
iin analitik yntem ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerinin karlatrlma tablosu
aadadr.

kuvvetler
N3-8
N1-4 =N4-6
e
N1
6
N1i4 = N 4i 6
N 35 =

N 3e6

i
N 5
6

N1- 2
N 23 = N1e3

Analitik
T. .
yntemle yardmyla
(kN)
(kN)
- 40
- 40
37,5
37,5
35
35

Fark
0
0
0

2,5

2,5

11,18

11,24

0, 06

5,59
5,5543
0,035
-16,7341 -16,7341
0
-11,1259 -11,1259

i
N1
2

-5,608

-5,59

N 7 8 = N 8e6
N6- 7
N 6i 7

11,12
5,59
-5,59

11,1259 0,005
5,5543 0,035
-5,5716
0,018

138

0,018

7. MAFSALLI SSTEMLER
Genel Bilgiler

mafsall sistemler kendi aralarnda ve temel ile bir doru zerinde olmayan
mafsalla birlemi iki paradan oluan sistemlerdir. Bu sistemlerin zellii dey ykler
etkisinde mesnetlerinde dey tepkilerle beraber yatay tepkilerin de olumasdr. Yatay tepkiler
itki kuvvetleri, byle sistemler ise itkili sistemler olarak adlandrlr. Bu sistemleri oluturan
paralar krk eksenli olduunda mafsall ereve, eri eksenli (daire, 20 den parabol ve elips
gibi) olduunda ise mafsall kemer diye adlandrlr. mafsall kemerlere rnekler aada
gsterilmitir (ekil 7.1).
a)

b)

c)

d)

o
o

o
o

ekil 7.1. a) Basit mafsall kemer, b) Kolonlu mafsall kemer,

c) Ankastre kolonlara oturan mafsall kemer, d) Ankastre eri eksenli
ubuklara balanm mafsall kemer.
mafsall sistemleri oluturan paralar, yukarda belirtildii gibi doru veya krk eksenli de
olabilir. Byle sistemlere bir ka rnek aada verilmitir (ekil 7.2).
a)

b)

c)
o
o

ekil 7.2 .a) ,b) Krk eksenli mafsall ereve, c) doru eksenli mafsall ereve.
Bunlarn yannda mafsall sistemlerin bir paras doru, dier paras eri eksenli de olabilir
(ekil 7.3).
139

ekil 7.3. Bir paras doru, dier paras eri eksenli olan mafsall sistem.
tkili sistemlerde mesnetlerde oluan itki kuvvetlerini karlayabilecek zel temellerin
oluturulmu olmas gerekir. Gerektiinde itki kuvvetlerini gvenle tayabilecek gergiler de
kullanlr. Byle sistemler gergili sistemler diye adlandrlr. Gergili sistemlerde itki kuvvetleri
gergi tarafndan karlandndan, sistemin mesnetlerinden biri kayc mafsall mesnet olur.
Gergi mesnetler seviyesinde veya yukarda yerletirilebilir. Gergili mafsall sistemlere eitli
rnekler aada verilmitir (ekil 7.4).
o

a)

b)

o
o

c)
o

ekil 7.4. Gergili mafsall sistemler; a), b) Gergisi srasyla mesnetler seviyesinde ve
mesnetlerin yukarsnda olan mafsall kemerler, c) Gergili mafsall ereve.
mafsall kemerlerin sabit yklere gre hesab

mafsall bir kemerin (ekil 7.5a) hesaplanmasna mesnet tepkilerinin belirlenmesi ile
balanr. Dey tepkiler kemere uygun, yani kemerle ayn akla ve ykleme durumuna sahip
basit kirite (ekil 7.5b) olduu gibi belirlenir.
V A = V A0 =

( P + R .)b
i

; V B = VB0 =

( P + R ).a
1

Burada V A ve VB kemerin, V A0 , V B0 ise basit kiriin mesnet tepkileri,

Pi , R i srasyla kemere etkiyen tekil ykler ve yayl yklerin bilekeleri,
140

ai ve bi bu yklerin srasyla sol ve sa mesnetten olan uzaklklardr.

ai
a1
q1

a)

b1
P1

qi

P2

R1

Pi
Ri

yx

x
Ao

bi

HA

HB

L/2

VA

q1

b)

P1

qi

P2

Ao
R1

V A0

VB

Ri

L/2

a1

Pi

VB0

b1

ai

bi
L

ekil 7.5. a) mafsall kemer, b) Bu kemere uygun basit kiri.

tki kuvvetleri sistemin C mafsalnn sol ve sa tarafnda kalan kuvvetlerin bu mafsala gre
momentleri toplamnn sfra eit olma artna dayanarak belirlenir.

HA

M
=

Sol
C

M
=

Sa
C

;
HB
.
(7.1)
f
f
Ele alnan mafsall sistem yalnz dey ykler etkisi altnda olduunda (ekil 7.5)
M0
HA = HB = C = H
(7.2)
f
olur.
Burada M C0 uygun basit kiriin C kesitindeki eilme momenti,
f kemerin yksekliidir (sehimi, oku) (C mafsalnn A ve B mesnetlerini birletiren zengi
hattna olan dik uzakl) (ekil 7.5a).
Kemerlerde M, T ve N diyagramlarnn kemerin gerek ekil deitirme durumunu
gsterebilmeleri iin bu byklklerin deerlerinin belirlendii kesit saysnn yeterince ok
olmas nemlidir. Dey ykler etkisi altnda olan kemerler iin ad geen kesit tesirleri
aadaki formllerle hesaplanr.

141

M x = M x0 H . y x
Tx = Tx0 . cos x H . sin x

(7.3)

N x = (Tx0 . sin x H . cos x )

Burada
M x : kemerin sol mesnetten x mesafesinde olan kesitindeki eilme momenti (ekil 7.5a),
M x0 : uygun basit kiriin (ekil 7.5b) sol mesnetten x mesafesinde olan kesitindeki eilme
momenti,
H : itki kuvveti (kemerin tm kesitleri iin sabittir),
y x : kemer kesitlerinin ordinatdr (ekil 7.5a).
Kemerin kesitlerinin ordinatlar eksen erisi trne bal olarak aadaki gibi belirlenir:
20 den parabol iin
4. f .x
( L x) ,
L
Daire eksenli kemerler iin
yx =

(7.4)

L
y x = R 2 ( x) 2 R + f
2
2
f L
olup, dairenin yarapdr.
R= +
2 8f
Tx : kemerin sol mesnetinden x mesafede olan kesitindeki kesme kuvveti,

(7.5)

Tx0 : uygun basit kiriin sol mesnetinden x mesafede olan kesitindeki kesme kuvveti,
x : kemerin kesitlerinde eksene izilmi teetle yatay doru arasnda kalan adr.
cos x ve sin x kemer ekseni trne uygun olarak aadaki formllerle belirlenebilir.
2.dereceden parabol iin
tg x = ( y x ) =
cos x =

4. f
.( L 2 x) ,
L2

1
1 + tg 2 x

(7.6)

sin x = cos x .tg x .

Daire eksenli kemerler iin

y+R f
,
R
L 2x
sin x =
2R
cos x =

(7.7)

142

rnek 7.1. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 7.1.1de verilen ve ekseni 2. dereceden parabol
eklinde olan mafsall kemer iin
a) Kemerin kinematik analizi yapnz,
b) Kemerin yeterli sayda kesitinde eilme momenti (M), kesme kuvveti (T) ve normal kuvvet
(N) deerlerini hesaplaynz,
c) kuvvetlerin hesaplanm deerlerine gre M, T ve N diyagramlarn iziniz.
P1=20 kN

4,5 m

P2=30 kN

q =10 kN/m

4,5 m

9m
o

f=4m
A

9m

9m

ekil 7.1.1
zm:
a) mafsall kemerlerin kinematik analizi Gerber kirilerde olduu gibi yaplr. W = 3.2 2.1
4 = 0 ve kemerin paralar kendi aralarnda ve temelle bir doru zerinde olmayan
mafsalla baland iin (ki bu geometrik deimez sistemlerin oluturulma artlarndan biridir)
tayc bnyeye sahiptir, yani sistem geometrik deimezdir.
b) mafsall kemerin kesit tesirlerinin hesaplanmasna mesnet tepkilerinin belirlenmesi ile
balanr. Bu ilemler mafsall kemerlerin hesaplanmasnda verilmi aklamalara
dayanlarak yaplr. Kemerin hesaplama emas ve uygun basit kiri ekil 7.1.2 a ve bde
verilmitir.
Mesnet tepkilerinin dey bileenleri (ekil 7.1.2a,b):

= VA .18 P1.(13,5) P2 .9 q.9.(4,5) = 0 ,

VA = VA0 =

20.(13,5) + 30.9 + 10.9.(4,5)

= 52,5 kN .
18

= VB .18 + q.9.(13,5) + P2 .9 + P1 .(4,5) = 0

VB = VB0 =

10.9.(13,5) + 30.9 + 20.(4,5)

= 87,5 kN .
18

Salama :

Y = V

P1 P2 q.9 + VB = 0 52,5 20 30 10.9 + 87,5 = 0

Mesnet tepkilerinin yatay bileenleri, yani itki kuvvetleri mafsall kemerlerin

hesaplanmasnda verilmi olan aklamaya dayanarak kendi aralarnda birbirine eit olup
aadaki gibi belirlenir.
143

P1=20 kN

4,5 m

P2=30 kN

q =10 kN/m

4,5 m

a)
x
o

yx

9m
o

f=4m

9m

VA

P2=30 kN

q =10 kN/m

Ao

V A0

x1

x3

x2

4,5 m

VB

9m

P1=20 kN

b)

4,5 m

VB0

9m

2,25 m

c)

52,5

d)

52,5
32,5

171,562

292,5

382,5

362,81

309,375

236,25

118,125

M x0 (kN.m)

32,5
2,5

Tx0 (kN)
20
42,5
65

87,5

ekil 7.1.2. a) mafsall kemer, b) Uygun kiri, c) M0 diyagram, d) T0 diyagram.

HA = HB = H =

H=

M C0
; M C0 = V A .9 P1 .(4,5) = (52,5).9 20.(4,5) = 382,5 kN .m
f

382,5
= 95,625 kN
4

144

M, T ve N diyagramlarnn kemerin gerek ekil deitirme durumunu tasvir etmeleri iin bu

rnekte kemer 8 paraya ayrlp, buna uygun kesitlerde kesit tesirlerinin deerleri
hesaplanmtr. (7.3) bantlarndan grld gibi kesitler iin nce M0 ve T0n deerlerinin
hesaplanmas gerekir. Bu amala, uygun kiriin her bir blgesi (ekil 7.1.2b) iin M0 ve T0n
ifadeleri yazlp, ele alnan kesitlerdeki deerleri aada hesaplanmtr.
I-blge 0 x1 4,5
M x01 = V A0 .x1 = (52,5).x1 , T0 = V A0 = 52,5 kN .
x1 = 0 M x01 = 0 , x1 = 2,25 m M x01 = 118,125 kN .m , x1 = 4,5 m M x01 = 236,25 kN .m

II-blge 4,5 x 2 9
M x02 = V A0 .x 2 P1 .( x 2 4,5) = (52,5).x 2 20.( x 2 4,5) , T0 = V A0 P1 = 52,5 20 = 32,5 kN .
x 2 = 4,5 m M x02 = 236,25 kN .m , x 2 = 6,75 m M x02 = 309,375 kN .m , x 2 = 9 m
M x02 = 382,5 kN .m.
III-blge (sadan alnmtr) 0 x3 9
x32
x32
M = V .x3 q.
= (87,5).x3 10. , Tx03 = VB0 + q.x3 = 87,5 + 10.x3 .
2
2
0
0
x3 = 0 M x 3 = 0 , Tx 3 = 87,5 kN . x3 = 2,25 m M x03 = 171,5625 kN .m , Tx03 = 65 kN .
0
x3

0
B

x3 = 4,5 m M x03 = 292,5 kN .m , x3 = 6,75 m M x03 = 362,8125 kN .m , Tx03 = 20 kN .

x3 = 9 m M x03 = 382,5 kN .m , Tx03 = 2,5 kN .

Elde edilmi deerlere gre uygun kiriin M x0 ve Tx0 diyagramlar ekil 7.1.2 c ve dde
izilmitir. Kemerin M, T ve N diyagramlarnn izilmesi iin gereken ilemlerin kalan ksm
aadaki formller yardmyla Tablo 7.1.1de yaplmtr.
M x = M x0 H . y x
Tx = Tx0 . cos x H . sin x

(7.1.1)

N x = (Tx0 . sin x H . cos x )

4. f .x
( L x)
L
4. f
tg x = 2 .( L 2 x)
L
1
cos x =
1 + tg 2 x
yx =

(7.1.2)

sin x = cos x .tg x .

145

146

yx
(m)

1,75

3,75

3,75

1,75

x
(m)

2,25

4,5

6,75

11,25

13,5

15,75

18

-0,888

-0,666

-0,444

-0,222

0,222

0,444

0,666

0,888

tgx

0,747

0,832

0,914

0,976

0,976

0,914

0,832

0,747

cosx

Mx0
(kN.m)
0
118,1
236,2
309,4
382,5
362,8
292,5
171,6
0

.sinx

0,644

0,554

0,406

0,216

-0,216

-0,406

-0,554

-0,664
95,62

95,62

95,62

95,62

95,62

95,62

95,62

95,62

95,62

H
(kN)

167,34

286,87

358,59

382,5

358,59

286,87

167,34

H.yx
(kN.m)

4,22

5,625

4,22

-49,22

-50,625

-49,22

Mx
(kN.m)

Tablo 7.1.1

-87,5

-65

-42,5

-65,4

-54,08

-38,8

-19,52

2,5

2,5
-20

32,5

32,5

29,698

32,5
31,73

47,97

52,5

32,5

43,68

39,24

Tx0.cosx
(kN)

52,5

52,5

Tx0
(kN)

-63,5

-53,04

-38,84

-20,74

20,74

38,84

53,04

63,53

H .sinx
(kN)

-1,86

-1,04

1,22

2,5

32,5

10,98

-9,13

-9,14

-9,36

-24,3

Tx
(kN)

58,13

36,055

17,26

4,34

7,05

13,2

21,37

29,12

34,878

Tx0..sinx
(kN)

71,47

79,56

87,38

93,35

95,62

93,35

87,38

79,56

71,47

H cosx
(kN)

-129,6

-115,6

-104,6

-97,7

-95,62

-100,4

-100,6

-108,7

-108,7

-106,4

Nx
(kN)

Kesit tesirlerinin (M, T ve N) yukardaki tabloda hesaplanm deerlerine gre diyagramlar

ekil 7.1.3b,c ve dde izilmitir.
P1=20 kN

4,5 m

P2=30 kN

4,5 m

a)

q =10 kN/m
9m

f=4m
A

2,25 m

50,62

49,22

49,22

b)

4,22
5,625

4,22

M (kN.m)

32,5
10,98
9,14

c)

2,5 1,22
o

9,13
9,36

1,04

T(kN)

24,3

108,7

d)
108,7

100,4 95,625 97,7

100,6

1,86

104,6
115,6

106,4

129,6
o

N(kN)

ekil 7.1.3. a) mafsall kemer, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram

(Eksenel kuvvet diyagram olduu iin N diyagramda ordinatlar eksenin her iki tarafnda
alnmtr).
147

Hem Mx ve Txin (7.1.1)deki ifadelerinden, hem de uygun kiriin M x0 , Tx0 diyagramlarnn

kemerin M ve T diyagramlaryla karlatrlmasndan aadaki sonuca varlmaktadr:
mafsall kemerin kesitlerinde oluan eilme momenti ve kesme kuvveti deerleri, uygun
kiriin kesitlerinde meydana gelen bu byklklerin deerlerinden olduka kktr.
rnek7.2. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 7.2.1de verilmi olan daire eksenli gergili
kemer iin aadakiler istenmektedir:
a) Kinematik analiz,
b) Mesnet tepkilerinin ve gergide oluan kuvvetin belirlenmesi,
c) Kemerin yeterli sayda kesitinde M, T ve N deerlerinin hesaplanmas,
d) Hesaplanm deerlere gre M, T ve N diyagramlarnn izimi.

q1=20 kN/m

q2=15 kN/m

15 m

15 m

3m

f=6 m

3m
o

L=30 m

ekil 7.2.1
zm: a) Sistemin kinematik analizi:
Serbestlik derecesi W = 3.3 2.3 3 = 0dr ve ayrca ekil 7.2.1den grld gibi sistem
tayc yapya sahiptir.
b) Mesnet tepkileri statiin denge denklemlerinden yararlanarak kirilerde olduu gibi
belirlenir (ekil 7.2.2 a ve b).

= V A .30 q1 .15.(22,5) q 2 .15.(7,5) = 0

V A = V A0 =

20.15.(22,5) + 15.15.(7,5)
= 281,25 kN .
30

= VB .30 + q 2 .15.(22,5) + q1 .15.(7,5) = 0

V B = VB0 =

15.15.(22,5) + 20.15.(7.5)
= 243,75
30

Salama:

Y = V

q1 .15 q 2 .15 + V B = 0 281,25 20.15 15.15 + 243,75 = 0

C mafsalndan geerek gergiyi kesen I-I kesiminin (ekil 7.2.2 a) sol veya sa tarafnda kalan
kemer parasnn denge artndan gergide oluan i kuvvet belirlenebilir.
148

q1=20 kN/m

q2=20 kN/m

15 m

15 m
o

yx

f=6 m

y1

A o

oB

I
L=30 m

VA

VB

3m

q1=20 kN/m

q2=20 kN/m
oB

A o

x1

V A0

VB0

x2
15 m

15 m

221,25
161,25
101,25
41,25
18,75

663,7

1192,2

1568,2

1845

1935

1721,2

1968,7

281,25

1327,5

753,7

M x0 (kN.m)

108,75 153,75

T x0 (kN)

63,75
198,75

243,75

ekil 7.2.2. a) mafsall gergili kemer, b) Uygun kiri, c) M0 diyagram, d) T0 diyagram.

H=

M C0
,
f

Sol
C

= V A0 .15 q1 .15.(7,5) = (281,25).15 20.15.(7,5) = 1968,75 kN .m.

veya

Sa
C

= VB0 .15 q 2 .15.(7,5) = (243,75).15 15.15.(7,5) = 1968,75 kN .m .

149

f = f y1 , Kemerin ekseni daire eklinde olduu iin

L
f L2 6 30 2
y1 = R 2 ( x1 ) 2 R + f ; R = +
= +
= 21,75 m.
2
2 8 f 2 8.6
y1 = (21,75) 2 (
H=

30
3) 2 21,75 + 6 = 2,39 m .
2

f = 6 2,39 = 3,61 m ,

1968,75
= 545,36 kN olarak elde edilmektedir.
3,61

c) Kemerin kesitlerinde i kuvvetlerin deerleri rnek 7.1de olduu gibi belirlenir. Bu rnekte
ise uygun kiriin 10 kesitinde Mx0 ve Tx0n deerleri hesaplanmtr (ekil 7.2.2b).
I-blge 0 x1 15
x12
x12
M = V .x1 q1 . = (281,25).x1 20. , Tx01 = V A0 q1 .x1 = 281,25 20.x1 .
2
2
0
0
x1 = 0 M x1 = 0 , Tx1 = 281,25 kN . x1 = 3 m M x01 = 753,75 kN .m , Tx01 = 221,25 kN .
0
x1

0
A

x1 = 6 m M x01 = 1327,5 kN .m , Tx01 = 161,25 kN .

x1 = 9 m M x01 = 1721,25 kN .m, Tx01 = 101,25 kN .
x1 = 12 m M x01 = 1935 kN .m ,

Tx01 = 41,25 kN .

x1 = 15 m M x01 = 1968,75 kN .m , Tx01 = 18,75 kN .

II-blge 15 x 2 30
( x 2 15) 2
( x 15) 2
= (281,25).x 2 300.( x 2 7,5) 15. 2
,
2
2
= V A0 q1 .15 q 2 .( x 2 15) = 281,25 20.15 15.( x 2 15) = 18,75 15.( x 2 15) .

M x02 = V A0 .x 2 q1 .15.( x 2 7,5) q 2 .

Tx02

x 2 = 15 m M x02 = 1968,75 kN .m , Tx02 = 18,75 kN .

x 2 = 18 m M x02 = 1845 kN .m ,

Tx02 = 63,75 kN .

x 2 = 21 m M x02 = 1586,25 kN .m , Tx02 = 108,75 kN .

x 2 = 24 m M x02 = 1192,5 kN .m ,

Tx02 = 153,75 kN .

x 2 = 27 m M x02 = 633,75 kN .m ,

Tx02 = 198,75 kN .

x 2 = 30 m M x02 = 0 ,
Tx02 = 243,75 kN .
Elde edilmi deerlere gre uygun kiriin M0 ve T0 diyagramlar ekil 7.2.2 c ve dde
izilmitir. Bundan sonra kemerin kesitlerindeki kesit tesirleri olan M, T ve N deerlerinin
hesaplanmas aada verilmi formllerle Tablo 7.2.1de yaplmtr.
Gergi balanm kesitlerden aada kalan kesitler iin:
M x = M x0
Tx = Tx0 . cos x

(7.2.1)

N x = T . sin x
0
x

Gergi balanan ve gergiden yukarda kalan kesitler iin:

150

M x = M x0 H .( y x y1 )
Tx = Tx0 . cos x H . sin x

(7.2.2)

N x = (Tx0 . sin x + H . cos x ) .

Bu ifadelerdeki y x , cos x ve sin x kemerin eksen erisine uygun olarak aadaki
formllerle belirlenmitir.
L
y x = R 2 ( x) 2 R + f
2
2
f L
R= +
,
2 8f
y+RF
cos x =
R
L 2x
sin x =
2R

(7.2.3)

151

152

yx
(m)

2,39

4,05

5,156

5,792

5,792

5,156

4,05

2,39

x
(m)

12

15

18

21

24

27

30

0,724

0,834

0,910

0,961

0,99

0,99

0,961

0,910

0,834

0,724

cosx

-0,689

-0,552

-0,414

-0,275

-0,138

0,138

0,275

0,414

0,552

0,689

sinx

663,75

1192,5

1586,2

1968,7
5
1845

1935

1721,2

1327,5

753,75

Mx0
(kN.m)

545,36

545,36

905,297

1508,467

1855,314

1968,75

1855,314

1508,467

545,36

545,36

545,36

545,36

545,36

545,36

905,297

545,36

(kN.m)

H.(yx-2,39)

H
(kN)

663,75

287,20

77,784

-10,32

79,685

212,78

422,2

753,75

(kN.m)

Mx

40,854
-18,75
-63,138
-104,53
-139,95

41,25
-18,75
-63,75
-108,75
-153,75

-243,75

-176,499

-165,76

97,321

101,25

-198,75

146,786

161,25

184,527

203,653

281,25

221,25

Tx0cosx
(kN)

Tx0
(kN)

Tablo 7.2.1

-176,49

-165,76

135,113

-300,87

85,711

45,912

12,067

-18,75

-34,35

-53,121

-78,88

-225,67

150,44

-75,205

75,205

150,44

225,67

-116,35

184,53

300,87

203,65

Tx
(kN)

H.sinx
(kN)

168,09

109,65

63,621

30

8,791

5,688

27,93

66,725

122,06

193,95

Tx0sinx
(kN)

454,84

496,44

524,2

540,12

545,36

540,12

524,2

496,44

454,84

H.cosx
(kN)

-168,09

-109,65

-564,49

-560,06

-554,2

-548,91

-545,36

-545,81

-552,13

-563,16

-576,9

-122,06

-193,95

Nx
(kN)

q1=20 kN/m

q2=20 kN/m

15 m

15 m
o

f=6 m

a)
o

L=30 m
3m

b)

10,3

79,7
212,8

77,8

287,2
422,2

753,7

M (kN.m)

184,5

53,1
78,9

203,6

12,06 45,9 85,7

d)

165,7

576,9
122,06

T (kN)

563,2

193,9

135,1

34,35 18,7

116,3
o

663,75

176,5

552,13 545,8 545,36 548,9 554,2

o

560,06
564,45
o

545,36

545,36

109,65

168,09

N (kN)
ekil 7.2.3. a) Verilmi sistem, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram.
153

izilmi diyagramlardan grld gibi Hn uyguland kesitlerde T diyagramnda H.sinx, N

diyagramnda ise H.cosx kadar atlama vardr. Bunlar, diyagramlarn salama artlarndandr.
rnek 7.3. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 7.3.1de verilen, ekseni 2. dereceden parabol
eklinde olan kolonlu mafsall kemerin
a) Kinematik analizini yapnz,
b) Kesitlerinde eilme momenti, kesme kuvveti ve normal kuvvet deerlerini hesaplaynz,
c) Hesaplanm deerlere gre M, T ve N diyagramlarn iziniz.
P1= 20 kN

P2= 15 kN

q = 12 kN/m
7m

7m

7m

7m

h= 6 m

f= 6 m

L=28 m

ekil 7.3.1
zm: a) Sistemin kinematik tahlili: W = 3.2 - 2.1 - 4 = 0dr ve rnek 7.1de yaplm
aklamaya dayanarak sistemin yararl bnyeye sahip olduu aktr.
b) Sistemin kesitlerinde i kuvvetlerin deerlerinin hesaplanmasna yine mesnet tepkilerinin
belirlenmesiyle balanr (ekil 7.3.2 a,b).

= V A .28 P1.21 q.14 .14 P2 .7 = 0

V A = V A0 =

20 .21 + 12 .14 .14 + 15 .7

= 102 ,75 kN .
28

= VB .28 + P2 .21 + q.14 .14 + P1.7 = 0

VB = VB0 =

15 .21 + 12 .14 .14 + 20 .7

= 100 ,25 kN .
28

154

P1= 20 kN

P2= 15 kN

q = 12 kN/m
7m

7m

7m
o

f= 6 m

a)

7m

yx
N

h= 6 m

Ao

14 m

oB

14 m
VB

VA
P1= 20 kN

P2= 15 kN

q = 12 kN/m
b)

Ao

x1
VA

oB

x3

x2

VB0
7m

7m

7m

M 0(kN.m)

7m

3,5 m

c)
359,6

350,87
719,25

102,75

d)

935,4

1004,5 926,6

701,7

102,75
82,75
40,75

T 0(kN)

1,25
43,25
85,25
100,25

155

100,25

ekil 7.3.2. a) Verilen sistem, b) Uygun kiri, c) M0 diyagram, d) T0 diyagram.

Salama:
Y = V A + VB P1 P2 q.14 = 0 102,75 + 100,25 20 15 12.14 = 0 .
tki kuvvetleri
M C0
H=
, M C0 = V A0 .14 P1 .7 q.7.(3,5) = (102,75).14 20.7 12.7.(3,5) = 1004,5 kN .m
f +h
Veri
1004,5
H=
= 83,70833 kN .
6+6
lmi mafsall sistemin kemer ksmnn kesitlerinde kesit tesirlerinin deerleri aadaki
ifadelerle hesaplanacaktr.
M x = M x0 H .( y x + h)
Tx = Tx0 . cos x H . sin x

(7.3.1)

N x = (T sin x + H . cos x )
0
x

(7.3.1) ifadelerinde yer alan yx, cosx ve sinx byklkleri kemerin eksen erisi 20 den parabol
olduu iin aadaki formllerle hesaplanr
4. f . x
4 .6 . x
( L x) =
(28 x)
2
L
28 2
4f
4 .6
tg x = y = 2 ( L 2 x) = 2 (28 2 x)
L
28
1
cos x =
1 + tg 2 x
yx =

(7.3.2)

sin x = cos x .tg x

(7.3.1) ifadelerinden grld gibi uygun kiriin kesitlerinde kesit tesirleri olan Mx0 ve Tx0n
belirlenmesi n arttr. Uygun kiriin kesitlerindeki tesirlerin hesab aada verilmektedir.
I-blgede 0 x1 7
M x01 = V A0 .x1 = (102,75).x1 , T0 = V A0 = 102,75 kN .
x1 = 0 M x01 = 0. x1 = 3,5 m M x01 = 359,625 kN .m.
x1 = 7 m M x01 = 719,25 kN .m.
II-blgede 7 x 2 21

156

( x 2 7) 2
( x 7) 2
= (102,75).x 2 20.( x 2 7) 12. 2
,
2
2
= V A0 P1 q.( x 2 7) = 102,75 20 12( x 2 7) = 82,75 12.( x 2 7).

M x02 = V A0 .x 2 P1 .( x 2 7) q.
Tx02

x 2 = 7 m M x02 = 719,25 kN .m , Tx02 = 82,75 kN .

x 2 = 10,5 m M x02 = 935,375 kN .m , Tx02 = 40,75 kN .
x 2 = 14 m M x02 = 1004,5 kN .m , Tx02 = 1,25 kN .
x 2 = 17,5 m M x02 = 926,625 kN .m , Tx02 = 43,25 kN .
x 2 = 21 m M x02 = 701,75 kN .m , Tx02 = 85,25 kN .

III-blgede 0 x3 7
M x03 = VB0 .x3 = (100,25).x3 , T0 = VB0 = 100,25 kN .
x3 = 0 M x03 = 0 . x3 = 3,5 m M x03 = 350,875 kN .m . x3 = 7 m M x03 = 701,75 kN .m

Elde edilmi deerlere gre uygun kiriin M0 ve T0 diyagramlar srasyla ekil 7.3.2 c ve dde
izilmitir.
mafsall sistemin kemer ksm iin M, T ve N diyagramlarnn izilmesi iin gereken
hesaplama ilemleri (7.3.2) ve (7.3.1) ifadelerinden yararlanarak Tablo 7.3.1de yaplmtr.
Kolon ksmlar iin ise hesaplamalar erevelerdeki gibi yaplr.
AK kolonu iin: MA = 0, T = -H = - 83,70833 kN (kolon boyu sabit),
N = -VA = -102,75 kN (kolon boyu sabit),
MK = -H . h = - (83,70833) . 6 = - 502,25 kN.m .
BN kolonu iin MB = 0, T = H = 83,70833 kN (kolon boyu sabit),
N = -VB = -100,25 kN (sabittir),
MN = -H . h = - (83,70833) .6 = -502,25 kN.m .

157

158

yx+6
(m)

8,625

10,5

11,62

12

11,62

10,5

8,625

x
(m)

3,5

10,5

14

17,5

21

24,5

28

-0,857

-0,643

-0,428

-0,214

0,214

0,428

0,643

0,857

tgx

0,759

0,841

0,9919

0,978

0,978

0,919

0,841

0,759

cosx

0,54
1
0,65
1

0,39
4

0,20
9-

0,20
9
0

305,
87
0

701,
7

935,
4
100
4,5
926,
6

719,2 83,708

83,708

83,708

83,708

83,708

83,708

83,708

83,708

0,39
4

83,708

H
(kN)

0
359,
6

Mx
(kN.

0,65
1
0,54
1

sin

Tablo 7.3.1

502,25

721,98

878,94

973,11

1004,4

973,11

878,94

721,98

502,25

H.( yx+6)
(kN.m)

-502,25

-416,11

-177,22

-46,484

-37,73

-159,68

-259,68

-502,25

Mx
(kN.m)

76,058

82,75

-92,143

-100,25
-100,25

-76,115

-84,328

-78,356

-85,25
-100,25

-42,289

-1,25

-43,25

-1,25

39,845

94,44

102,75
40,75

86,431

78,013

(kN)

Tx0cosx

102,75

102,75

T x0
(kN)

-54,476

-45,265

-32,974

-17,539

17,534

32,974

45,265

54,476

H.sinx
(kN)

39,49

-59,169
-21,64

65,242

54,21

33,582

-45,38
-39,063

9,062

8,538

32,596

40,475

55,562

66,868

(kN)

Tx0.sinx

-24,75

-1,25

22,3

43,08

61,476

41,165

23,536

Tx
(kN)

63,555

70,413

76,939

81,85

83,708

81,85

76,939

70,413

63,555

H.cosx
(kN)

-128,79

-124,62

-116,43

-110,52

-90,912

-83,708

-90,39

-109,54

-117,41

-125,97

-130,42

Nx
(kN)

M, T ve Nnin tabloda hesaplanm deerlerine gre diyagramlar ekil 7.3.3de izilmitir.

a)

259,64

159,68

46,48

37,73

177,22

416,11

502,25

502,25

502,25

502,25

M (kN.m)

61,46

22,3

43,08

41,16

1,25

b)

24,7
23,53

83,7

45,3
59,1
39,06
83,7
21,63

T (kN)

c)

125,97

83,7

83,7

90,38
117,41
109,53

83,7

116,43
110,5

124,62

130,42

128,79

102,75

100,25

N (kN)

102,75

100,25

ekil 7.3.3. a) M diyagram, b) T diyagram, c) N diyagram.

159

rnek 7.4. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 7.4.1de grlen, temele ankastre bal
kolonlar zerine oturan daire eksenli mafsall kemer iin
a) Sistemin kinematik analizini yapnz,
b) Kemerin ve kolonlarn kesitlerinde kesit tesirlerinin deerlerini hesaplaynz,
c) Hesaplanm deerlere gre sistemin M, T ve N diyagramlarn iziniz.

q1 = 15 kN/m

P = 25 kN

16 m

8m

q2 = 20 kN/m
8m

f= 8 m

h= 8 m

L=32 m

ekil 7.4.1
zm: a) Sistemin kinematik analizi: W = 3.P 2.m Cm = 3.4 2.3 6 = 0 art
salanmakta ve ekil 7.4.1den sistem tayc zellie sahip olduu grlmektedir.
b) Sistemin kesitlerinde eilme momenti, kesme kuvveti ve normal kuvvetin deerlerini
belirlemek iin, Gerber kirilerdeki aklamalara dayanarak nce ekil 7.4.2bde sistemin
hesaplama emas izilmitir Daha sonra nceki rneklerde olduu gibi hesaplamaya mesnet
tepkilerinin belirlenmesiyle balanmtr.
Mesnet tepkileri (ekil 7.4.2b,c):

= Vm1 .32 q1 .16.24 P.16 q 2 .8.4 = 0

Vm1 = Vm01 =

15.16.24 + 25.16 + 20.8.4

= 212,5 kN
32

= Vm 2 .32 + q 2 .8.28 + P.16 + q1 .16.8 = 0

Vm 2 = Vm02 =

20.8.28 + 25.16 + 15.16.8

= 212,5 kN .
32

M C0
tki kuvvetleri H =
,
f

160

q1 = 15 kN/m

P = 25 kN

16 m

8m

q2 = 20 kN/m
8m

f= 8 m

a)
m2o

h= 8 m

om1

B
L=32 m

q1 = 15 kN/m

P = 25 kN

16 m

8m

q2 = 20 kN/m
8m

f= 8 m

m1 o

m2

b)
Vm 2

Vm1
Vm1

m2
h= 8 m

m1

Vm 2

161

q1 = 15 kN/m
c)

m1 o

P = 25 kN

q2 = 20 kN/m
o m2

x1

x2

Vm1

x3

16 m

8m

8m

Vm 2

4m

d)

M 0 (kN.m)
730

690
1220

212,5

e)

1470 1480

1270

1060

152,5
92,5
32,5
27,5
52,5

T 0 (kN)
52,5
132,5
212,5

ekil 7.4.2. a) mafsall sistem, b) Hesaplama emas, c) Uygun kiri, d) M0 diyagram,

e) T0 diyagram.
Sol taraftan bakldnda (ekil 7.4.2c)
M C0 = Vm01 .16 q1 .16.8 = (212,5) 15.16.8 = 1480 kN .m , H =

1480
= 185 kN .m .
8

Kemerin kesitlerinde kesit tesirlerinin

M x = M x0 H . y x
Tx = Tx0 . cos x H . sin x

(7.4.1)

N x = (T . sin x + H . cos x )
0
x

ifadeleriyle hesapland nceki rneklerin zmlerinden bellidir.

(7.4.1) ifadelerindeki yx, cosx ve sinx kemerin eksen erisinin trne (daire) bal olarak
f L2 8 32 2
L
y x = R 2 ( x) 2 R + f , R = +
= +
= 20 m ,
2
2 8 f 2 8 .8
y+R f
L 2x
cos x =
, sin x =
.
2R
R
ifadeleriyle hesaplanr.

162

(7.4.2)

imdi uygun kiriin kesitlerinde M x0 ve Tx0 deerleri belirlenmelidir. Bunun iin kiriin her bir
blgesinde (ekil 7.4.2c) kesit tesirlerinin ifadeleri yazlp, deerleri hesaplanr.
I-blge 0 x1 16
x12
x2
= (212,5).x1 15. 1 , Tx01 = Vm01 q1 .x1 = 212,5 15.x1 .
2
2
0
= 0 , Tx1 = 212,5 kN .

M x01 = Vm01 .x1 q1 .

x1 = 0 M x01

x1 = 4 m M x01 = 730 kN .m , T 0x1 = 152,5 kN .

x1 = 8 m M x01 = 1220 kN .m , T 0x1 = 92,5 kN .
x1 = 12 m M x01 = 1470 kN .m , T 0x1 = 32,5 kN .
x1 = 16 m M x01 = 1480 kN .m , T 0x1 = 27,5 kN .
II-blge 16 x 2 24
M x02 = Vm01 .x 2 q1 .16.( x 2 8) P.( x 2 16) = (212,5).x 2 15.16.( x 2 8) 25.( x 2 16) ,
Tx02 = Vm01 q1 .16 P = 212,5 15.16 25 = 52,5 kN .
x 2 = 16 m M x02 = 1480 kN .m , x 2 = 20 m M x02 = 1270 kN .m .
x 2 = 24 m M x02 = 1060 kN .m .
III-blge 0 x3 8
x32
x2
= (212,5).x3 20. 3 , Tx03 = Vm02 + q 2 .x3 = 212,5 + 20.x3
2
2
0
= 0 , Tx 3 = 212,5 kN .

M x03 = Vm02 .x3 q 2 .

x3 = 0 M x03

x3 = 4 m M x03 = 690 kN .m , Tx03 = 132,5 kN .

x3 = 8 m M x03 = 1060 kN .m , Tx03 = 52,5 kN .

Sistemin kolonlar (ekil 7.4.2b) iin kesit tesirlerinin belirlenmesi:

Am1 kolonu: Mm1= 0, T = -H = -185 kN (kolon boyunca sabit), N = -Vm10 = - 212,5 kN,
MA = H .8 = 185 . 8 = 1480 kN.m .
Bm2 kolonu: Mm2 = 0, T = H = 185 kN (kolon boyunca sabit), N = -Vm20 = - 212,5 kN,
MB = H .8 = 185 . 8 = 1480 kN.m .
Sistemin kemer ksmnn kesitlerinde M, T ve N deerlerinin hesaplanmas (7.4.2) ve (7.4.1)
formllerinden yararlanarak Tablo 7.4.1de yaplmtr.

163

164

7,596

6,33

20

24

28

32

7,596

12

6,33

16

y
(m)

x
(m)

0,6

0,8

0,916

0,979

0,979

0,916

0,8

0,6

cosx

-0,8

-0,6

-0,4

-0,2

0,2

0,4

0,6

0,8

sinx

690

1060

1270

1480

1470

1220

730

Mx0
(kN.m)

185

185

185

185

185

185

185

185

185

H
(kN)

740

1171,1

1405,2

1480

1405,2

1171,1

740

H.yx
(kN.m)

-50

-111,1

-135,2

64,76

48,89

-10

(kN.m)

Mx

-212,5

-132,5

-52,5

-52,5

-127,5

-106

-48,116

-51,44

-52,5

-27,5

-27,5
-52,5

31,84

84,77

122

127,5

Tx0cosx
(kN)

32,5

92,5

152,5

212,5

Tx0
(kN)

Tablo 7.4.1

-148

-111

-74

-37

37

74

111

148

H sinx
(kN)

20,5

25,88

-14,44

-52,5

-27,5

-5,16

10,77

11

-20,5

Tx
(kN)

170

79,5

21

10,5

6,5

37

91,5

170

Tx0sinx
(kN)

111

148

169,55

181,2

185

181,26

169,55

148

111

H cosx
(kN)

-281

-227,5

-190,55

-191,76

-185

-187,76

-206,55

-239,5

-281

Nx
(kN)

135,2
111,1

50

10

a)
48,89

64,76

m2 o

o m1

M (kN.m)
A

1480

1480

4m
25,88

10,77
11

5,16

b)

11,44

27,5
52,5

185

185

20,5

20,5

T (kN)
185

206,55

c)

239,5

187,76

185

185
o

191,76

190,55
227,5

C
281

281
212,5

212,5

N (kN)
212,5

212,5

ekil 7.4.3. a) M diyagram, b) T diyagram, c) N diyagram.

165

rnek 7.5. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 7.5.1de verilmi, mafsaldan sol tarafta kalan
paras krk eksenli, sa tarafta kalan paras ise 20 den parabol erisi olan mafsall
sistemin
a) Kinematik tahlilini yapnz,
b) Kesitlerinde kesit tesirlerinin deerlerini hesaplaynz,
c) Hesaplanm deerlere gre M, T ve N diyagramlarn iziniz.

q1= 8 kN/m

P1= 20 kN

6m

q2= 10 kN/m

P2= 14 kN

6m

6m

6m

f=6m

12 m

12 m
L = 24 m

ekil 7.5.1
zm: a) Sistemin kinematik tahlili: W = 3.2 2.1 4 = 0 ve sistemin paralar kendi
aralarnda ve temelle bir doru zerinde olmayan 3 adet mafsalla baland iin (ekil 7.5.1)
tayc bnyeye sahip olup geometrik deimezdir.
b) Verilmi olan mafsall sistemin kesitlerinde i kuvvetlerin deerlerini hesaplamak iin
(7.3) ifadelerine dayanarak, nce sisteme uygun kiriin kesitlerinde M0 ve T0 n deerleri
hesaplanr (ekil 7.5.2b).
Mesnet tepkilerinin hesab (ekil 7.5.2a,b):

= V A .24 q1 .6.21 P1 .18 q 2 .12.6 P2 .6 = 0

V A = V A0 =

8.6.21 + 20.18 + 10.12.6 + 14.6

= 90,5 kN .
24

= VB .24 + q 2 .12.18 + P2 .18 + P1 .6 + q1 .6.3 = 0

V B = VB0 =
Salama:

Y = V

0
A

10.12.18 + 14.18 + 20.6 + 8.6.3

= 111,5 kN .
24
q1 .6 P1 q 2 .12 P2 + VB0 = 0 90,5 8.6 20 10.12 14 + 111,5 = 0.

tki kuvveti (yatay tepki):

166

M C0
H=
;
f
M C0 = Va0 .12 q1 .6.9 P1 .6 = (90,5).12 8.6.9 20.6 = 534 kN .m ,
M C0 534
=
= 89 kN .
f
6

P1= 20 kN

q1= 8 kN/m
6m

q2= 10 kN/m

a)

x
45

Ao

P2= 14 kN

6m

6m
o

6m

f=6m

H=

yx
H

12 m

12 m

VA

VB

q1= 8 kN/m
b)

P1= 20 kN

q2= 10 kN/m

P2= 14 kN

Ao

0
A

oB

oB

x1

x4

x2
6m

6m

6m

x3

VB0

6m

3m

M0(kN.m)

c)
235,5
399

289,5
466,5

534

556,5 489

90,5
66,5

d)

42,5
22,5

22,5

T0(kN)

7,5
37,5
51,5
81,5

111,5

ekil 7.5.2. a) Verilmi sistem, b) Uygun kiri, c) M0 diyagram, d) T0 diyagram.

167

Uygun kiriin (ekil 7.5.2 b) her bir blgesi iin M0 ve T0 n ifadeleri yazlp, gereken
kesitlerde deerleri hesaplanmtr.

0 x1 6

x12
x2
= (90,5).x1 8. 1 ; Tx01 = V A0 q1 .x1 = 90,5 8.x1 .
2
2
0
= 0 , Tx1 = 90,5 kN . x1 = 3 m M x01 = 235,5 kN . m , Tx01 = 66,5 kN .

M x01 = VB0 .x1 q1 .

x1 = 0 M x01

x1 = 6 m M x01 = 399 kN . m, Tx01 = 42,5 kN .

6 x 2 12

M x02 = V A0 .x 2 q1 .6.( x 2 3) P1 .( x 2 6) = (90,5).x 2 48.( x 2 3) 20.( x 2 6),

T0 = V A0 q1 .6 P1 = 90,5 8.6 20 = 22,5 kN .
x 2 = 6 m M x02 = 399 kN . m. x 2 = 9 m M x02 = 466,5 kN . m .
x 2 = 12 m M x02 = 534 kN . m .
0 x3 6
x32
x2
= (111,5).x3 10. 3 , Tx03 = V B0 + q 2 .x3 = 111,5 10.x3 .
2
2
0
= 0, Tx 3 = 111,5 kN .

M x03 = VB0 .x3 q 2 .

x3 = 0 M x03

x3 = 3 m M x03 = 289,5 kN . m , Tx03 = 81,5 kN .

x3 = 6 m M x03 = 489 kN . m , Tx03 = 51,5 kN .
6 x 4 12

x 42
x 42
M = V .x 4 q 2 . P2 .( x 4 6) = (111,5).x 4 10. 14.( x 2 6),
2
2
0
0
Tx 4 = VB + q 2 .x 4 + P2 = 111,5 + 10.x 4 + 14 = 97,5 + 10.x 4 .
0
x4

0
B

x 4 = 6 m M x04 = 489 kN . m , Tx04 = 37,5 kN .

x 4 = 9 m M x04 = 556,5 kN . m , Tx04 = 7,5 kN .
x 4 = 12 m M x04 = 534 kN . m , Tx04 = 22,5 kN .
Elde edilmi deerlere gre uygun kiriin M0 ve T0 diyagramlar ekil 7.5.2c ve dde
izilmitir.
mafsall sistemin kesitlerinde kesit tesirlerinin (M, T ve N) deerlerinin hesaplanmas:

168

M x = M x0 H . y x
Tx = Tx0 . cos x H . sin x

(7.5.1)

N x = (Tx0 . sin x + H . cos x )

ifadeleri yardmyla Tablo 7.5.1de yaplmtr. (7.5.1) formllerindeki, sistemin eri
eksenli parasnn kesitlerinde yx, cosx ve sinx aada verilmi olan ifadelerle belirlenir.
4. f .x
.( L x)
L2
4. f
tg x = ( y x ) = 2 .( L 2 x)
L
1
cos x =
1 + tg 2 x
yx =

(7.5.2)

sin x = cos x . tg x
Sistemin sol paras krk eksenlidir ve kesit koordinatlar bundan dolay bellidir.

169

170

4,5

2,625

18

21

24

5,625

15

12

yx
(m)

x
(m)

-1

-0,75

-0,5

-0,25

0,7071

0,8

0,8944

0,9701

0,7071

0,7071

0,7071

cosx

tgx

235,5

0,7071
0,707

556,5
489
289,5

-0,242
-0,447
-0,6
-0,707

534

466,5

399

.sinx

0,7071

Mx0
(kN.m)

89

89

89

89

89

89

89

89

89

H
(kN)

233,625

400,5

500,625

534

534

534

267

H.yx
(kN.m)

55,87

88,5

55,87

-67,5

-135

-31,5

Mx
(kN.m)

-111,5

-78,84

65,2

-33,54
-46,06

-37,5
-51,5
-81,5

-7,276

22,5

22,5

22,5

30,05

47,02

63,99

Tx0csx
(kN)

-7,5

22,5

22,5

22,5

42,5

66,5

90,5

Tx0
(kN)

Tablo 7.5.1

-62,93

-53,4

-39,8

-21,58

62,93

62,93

62,93

H .sinx
(kN)

-15,9

-11,8

6,26
-6,26

14,3

22,5

22,5

22,5

-32,9

-15,9

1,606

Tx
(kN)

78,84

48,9

16,77
23,03

1,81

30,05

47,02

63,99

Tx0sinx
(kN)

62,93

71,2

79,60

86,34

89

89

89

62,93

62,93

62,93

H cosx
(kN)

-141,77

-120,1

-96,37
-102,2

-88,166

-89

-89

-89

-92,98

-109,95

-126,92

Nx
(kN)

M, T ve N nin hesaplanm deerlerine gre diyagramlar ekil 7.5.3b,c,dde izilmitir.

q1= 8 kN/m

P1= 20 kN

6m

a)

q2= 10 kN/m

P2= 14 kN

6m

6m

6m

f=6m

3m
135
135

67,5

b)

55,87

31,5

M (kN.m)

22,5

22,5

c)

14,3

1,6

6,26
6,26

32,88

11,8

15,91
o

109,95

T (kN)

92,98

d)

88,5 55,87

89

89
o

15,9

88,16

102,2
96,37

120,1

141,77
126,92

N (kN)

ekil 7.5.3. a) Verilmi sistem, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram.

171

rnek 7.6. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 7.6.1de verilmi olan, mafsaldan sol tarafta
kalan paras ikinci dereceden parabol eksenli, sa tarafta kalan paras ise eik bir doru olan
mafsall sistem iin aadakiler istenmektedir:
a) Sistemin kinematik tahlilinin yaplmas,
b) Sistemin kesitlerinde kesit tesirlerinin belirlenmesi,
c) kuvvetlerin belirlenmi deerlerine gre sistemin M, T ve N diyagramlarnn izilmesi.

q2 = 20 kN/m P1 = 30 kN P2 = 20 kN
7m

7m

P3 = 40 kN

7m

7m

6m

q3= 20 kN/m

q1 = 15 kN/m

4m

14 m

14 m

ekil 7.6.1
zm: a) Sistemin kinematik analizi nceki problemlerde olduu gibi yaplr. W = 3.2 2.1
4 = 0 art salanm ve ekil 7.6.1den grld gibi sistem tayc zellie sahip olup
geometrik deimezdir.
b) Sistemin kesitlerinde i kuvvetlerin deerlerinin belirlenmesine yine mesnet tepkilerinin
hesab ile balanr (ekil 7.6.2).

M
VA =

M
VB =

= V A .28 + q1 .6.3 q 2 .7.(24,5) P1 .21 P2 .14 P3 .7 q3 .6.3 = 0

15.6.3 + 20.7.(24,5) + 30.21 + 20.14 + 40.7 + 20.6.3

= 168,2143 kN .
28
A

= VB .28 q3 .6.3 + P3 .21 + P2 .14 + P1 .7 + q 2 .7.(3,5) + q1 .6.3 = 0

20.6.3 + 40.21 + 20.14 + 30.7 + 20.7.(3,5) + 15.6.3

= 61,7857 kN .
28

Salama:
Y = V A q 2 .7 P1 P2 P3 + VB = 0
168,2143 20.7 30 20 40 + 61,7857 = 0

172

tki kuvvetleri

Sol
C

HA =

= V A .14 q1 .6.7 q 2 .7.(10,5) P1 .7 H A .10 = 0

(168,2143). 15.6.7 20.7.(10,5) 30.7

= 4,5 kN .
10

Sa
C

= VB .14 + q3 .6.7 + P3 .7 H B .10 = 0

(61,7857).14 + 20.6.7 + 40.7

= 25,5 kN .
10
Salama:
HB =

+ H B q3 .6 = 0 15.6 + 4,5 + 25,5 20.6 = 0 .

q2 = 20 kN/m P1 = 30 kN P2 = 20 kN

C
4m

x2

7m

yx4

x1

7m
o

yx 1

x2
x1

7m

yx2

7m

P3 = 40 kN

q1 = 15 kN/m

VA

x3

x6

x5

x4

HB

HA
14 m

6m

q3= 20 kN/m

yx3

X = q .6 + H

14 m

VB

ekil 7.6.2
mafsall sistemin her bir blgesi (ekil 7.6.2) iin M, T ve Nnin ifadeleri yazlp, istenen
sayda kesitteki deerleri hesaplanr.
0 x1 7
M x1 = V A .x1 q1 .6.(3 + y x1 ) H A .(6 + y x1 ) q 2 .

x12
=
2

(168,2143).x1 15.6.(3 + y x1 ) 4,5.(6 + y x1 ) 20.

Tx1 = ((V A q 2 .x1 ). cos x1 ( H A + q1 .6). sin x1 ) =
((168,2143 20.x1 ). cos x1 (4,5 + 15.6). sin x1 ).

173

x12
,
2

N x1 = ((V A q 2 .x1 ). sin x1 + ( H A + q1 .6). cos x1 =

((168,2143 20.x1 ). sin x1 + (4,5 + 15.6). cos x1 ).
Mx1, Tx1 ve Nx1in ifadelerinde yer alan y x1 , cos x1 ve sin x1 , eksen erisi 20 den parabol
olduu iin aadaki bantlarla belirlenir.
4. f .x1
4.4
4.4
.( L x1 ) = 2 .(28 x1 ), tg x1 = ( y x1 ) = 2 .(28 2.x1 ),
2
L
28
28
1
, sin x1 = cos x1 .tg x1 .
cos x1 =
1 + tg 2 x1

y x1 =

x1 = 0

y x1 = 0, tg x1 = 0,57143, cos

M x1 = 297 kN .m , Tx1 = 99,165 kN , N x1 = 165,5065 kN .

y x1 = 1,75 m , tg x1 = 0,4286 , cos x1 = 0,9191, sin x1 = 0,3939.

x1 = 3,5 m

M x1 = 3,875 kN .m , Tx1 = 53,047 kN , N x1 = 125,547 kN .

x1 = 7 m

y x1 = 3 m , tg x1 = 0,2857 , cos x1 = 0,9615 , sin x1 = 0,2747.

M x1 = 107 kN .m , Tx1 = 1,1675 kN , N x1 = 98,6146 kN .

7 x 2 14
M x 2 = V A .x 2 q 2 .7.( x 2 3,5) P1 .( x 2 7) H A .(6 + y x 2 ) q1 .6.(3 + y x 2 ) =
(168,2143).x 2 20.7.( x 2 3,5) 30.( x 2 7) 4,5.(6 + y x 2 ) 15.6.(3 + y x 2 ) ,
Tx 2 = (V A q 2 .7 P1 ). cos x 2 (q1 .6 + H A ). sin x 2 =
(168,2143 20.7 30). cos x 2 (4,5 + 15.6). sin x 2 = (1,7857). cos x 2 (94,5). sin x 2 ,
N x 2 = ((V A q 2 .7 P1 ). sin x 2 + ( H A + q1 .6). cos x 2 = ((1,7857). sin x 2 + 94,5. cos x 2 ).
x 2 = 7 m M x 2 = 107 kN .m , Tx 2 = 27,676 kN , N x 2 = 90,373 kN .
x 2 = 10,5 m

y x 2 = 3,75 m , tg x 2 = 0,1428 , cos x 2 = 0,9899 , sin x 2 = 0,14142.

M x 2 = 29,875 kN .m , Tx 2 = 15,131 kN , N x 2 = 93,29 kN .

x 2 = 14 m

y x 2 = 4 m , tg x 2 = 0 , cos x 2 = 1, sin x 2 = 0.

M x 2 = 0 , Tx 2 = 1,7857 kN , N x 2 = 94,5 kN .
0 x3 7
M x 3 = VB .x3 + H B .(6 + y x 3 ) q3 .6.(3 + y x 3 ) = (61,7857).x3 + 25,5.(6 + y x 3 ) 20.6.(3 + y x 3 ) ,

Tx 3 = VB . cos + (q3 .6 H B ). sin = (61,7857). cos + (20.6 25,5). sin ,

N x 3 = VB . sin + H B . cos q3 .6. cos = 61,7857.(0,2747) + 25,5.(0,9615) 20.6.(0,9615).
174

Sistemin sa parasnn tm kesitleri iin as sabittir. Sa tarafn llerini (ekil 7.6.2)

kullanarak
4
14
sin =
= 0,2747, cos =
= 0,9615 olduu belirlenir.
14,56022
14 2 + 4 2
Bu blgede
Tx 3 = 61,7857.(0,9615) + 94,5.(0,2747) = 33,4478 kN ,
N x 3 = (61,7857).(0,2747) 94,5.(0,9615)) = 107,834 kN
olup sabittirler.
x3 = 0 y x 3 = 0 , M x 3 = (25,5).6 20.6.3 = 207 kN .m.
0,2747
= 2 m,
0,9615
= (61,7857).7 + 25,5.(6 + 2) 20.6.(3 + 2) = 36,5 kN .m .

x3 = 7 m
M x3

y x 3 = 7. tg = 7.

7 x 4 14

M x 4 = VB .x 4 + H B .(6 + y x 4 ) q3 .6.(3 + y x 4 ) P3 .( x 4 7) =
(61,7857).x 4 + (25,5).(6 + y x 4 ) 20.6.(3 + y x 4 ) 40.( x 4 7),
Tx 4 = (VB + P3 ). cos + (q3 .6 H B ). sin =
(61,7857 + 40).0,9615 + (20.6 25,5).0,2747 = 5,012 kN ,
N x 4 = VB . sin + P3 . sin + H B . cos q3 .6. cos =
(61,7857 + 40).(0,2747) + 25,5.(0,9615) 20.6.(0,9615) = 96,846 kN .
x 4 = 14 m y x 4 = 4 m , M x 4 = 0.
Sistemin kolon ksmlarnda i kuvvetlerin belirlenmesi:
AK kolonu iin 0 x5 6
x52
x2
= 4,5.x5 15. 5 , Tx 5 = H A q1 .x5 = 4,5 15.x5 ,
2
2
N = V A = 168,2143 kN .

M x 5 = H A .x5 q1 .

x5 = 0 M x 5 = 0 , Tx 5 = 4,5 kN . x5 = 3 m M x 5 = 81 kN .m , Tx 5 = 49,5 kN .
x5 = 6 m M x 5 = 297 kN .m , Tx 5 = 94,5 kN .
BE kolonu iin 0 x6 6
M

x6

= H B .x 6 q 3 .

N = V B

x 62

x 62

= 25,5.x 6 20.
, T x 6 = H B + q 3 .x 6 = 25,5 kN ,
2
2
= 61,7857 kN .

175

x6 = 0 M x 6 = 0 , Tx 6 = 25,5 kN , x6 = 3 m M x 6 = 13,5 kN .m ,
Tx 6 = 34,5 kN . x6 = 6 m M x 6 = 207 kN .m , Tx 6 = 25,5 120 = 94,5 kN .
Kesme kuvvetinin sfr olduu kesitin yeri ve maksimum moment deeri:
Tx 6 = 25,5 20.x6 = 0 x6 = 1,275 m , M x 6 = 16,25625 kN .m .
Hesaplanm deerlere gre mafsall sistemin M, T ve N diyagramlar ekil 7.6.3b,c ve d de
izilmitir.
q2 = 20 kN/m P1 = 30 kN P2 = 20 kN
7m

7m

P3 = 40 kN

7m

7m

6m

q3= 20 kN/m

q1 = 15kN/m

a)

4m

14 m

14 m

3,5 m

b)
o

297

207

29,8
3,87

297

81

36,5

107

M (kN.m)

207

16,2

176

c)

53,047

5,012

1,167
15,13

1,785

5,012

27,675

99,16

94,5

33,44

33,44

94,5

T (kN)
o 4,5

d)

125,54

98,6

93,29
90,37

25,5

94,5 96,84
o

107,83

165,5

107,83

168,21

61,78

N(kN)
168,21

61,78

ekil 7.6.3. a) Verilmi olan sistem, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram.

177

8. MAFSALLI SSTEMLERDE TESR ZGLER

Genel Bilgiler

Tesir izgileri hakknda nceki blmlerde verilen bilgiler mafsall sistemler iin de
geerlidir. 7. Blmdeki rneklerde incelenmi olan sistemlerin mesnet tepkilerinin ve
seilmi olan bir kesitlerindeki kesit tesirlerinin tesir izgilerinin (T..) izimi, analitik
yntemle bu byklklerin hesaplanmasnda kullanlan ifadeler yardmyla yaplmtr. Tesir
izgileri yardmyla, verilmi olan ykleme durumu iin tesir izgileri izilmi olan
byklklerin hesaplanmas 2. Blmde de verilmi olan
S = Pi . y i + q i . Ai + M i .tg i

(8.1)

ifadesi ile yaplr.

Sistemin mesnet tepkilerinin dey bileenlerinin tesir izgileri, uygun kiriin mesnet
tepkilerinin tesir izgileriyle ayndr. Bundan dolay, zlecek rneklerde onlarn tesir
izgilerinin izimi verilmemitir.
rnek 8.1. Boyutlar ve ykleme durumu rnek 7.1de (ekil 8.1.1a) verilmi olan mafsall
kemer iin
a) tki kuvvetinin tesir izgisini iziniz,
b) K kesitinin (ekil 8.1.1a) kesit tesirlerinin (MK, TK ve NK) ve itki kuvveti Hn tesir izgilerini
iziniz,
c) izilmi tesir izgileri yardmyla H, MK, TK ve NKnn deerlerini hesaplaynz ve sonular
analitik yntemle belirlenmi deerlerle karlatrnz.
P1=20 kN

P2=30 kN

q =10 kN/m

a)
4,5 m

9m

4,5 m
o

aK

f=4m

Ao

9m

9m
L=18 m

P1=20 kN

b)

Ao

K
4,5 m

P2=30 kN

q =10 kN/m
oB

C
4,5 m

9m

ekil 8.1.1. a) Verilmi olan sistem, b) Uygun kiri.

178

zm:
M C0
ifadesine dayanarak izilir. Yani H n T. .si M C0 n
f
T..nin (ekil 8.1.2c) (uygun kiriin C kesitinde eilme momentinin T. .si olup, izimi 3.
Blmde aklanmtr) tm ordinatlarnn f ye blnmesiyle elde edilir (ekil 8.1.2d).

a) tki kuvvetinin tesir izgisi H =

b) Kesit tesirlerinin tesir izgilerinin izimi:

MKnn tesir izgisi M K = M K0 H . y K bantsndan yararlanarak izilir. Bunun iin nce
M K0 n T..si ( M C0 n T. .nin izimine benzer ekilde) izilir (ekil 8.1.2e). Sonra H n
tesir izgisinin ordinatlar y K ile arplm ekilde izilir (ekil 8.1.2f). izilmi tesir izgileri
birbirinden grafik olarak karlarak MK nn tesir izgisi elde edilir (ekil 8.1.2g).
TKnn tesir izgisi TK = Tk0 . cos K H . sin K formlne dayanarak izilir. Bunun iin
nce TK0 n tesir izgisi (izimi 3. Blmde aklanmtr) ordinatlar cosK ile arplm
ekilde izilir (ekil 8.1.2h). Sonra H n tesir izgisi ordinatlar sinK ile arplm ekilde
izilir (ekil 8.1.2). izilmi bu grafikler birbirinden karlarak TK nn tesir izgisi elde
edilmi olur (ekil 8.1.2i).
NKnn tesir izgisi N K = (TK0 . sin K + H . cos K ) ifadesi yardmyla izilir. Bunun iin
ordinatlar sinK ile arplm TK0 n tesir izgisi (ekil 8.1.2j), ordinatlar cosK ile arplm H
n tesir izgisi (ekil 8.1.2k) ile grafik olarak toplanr (ekil 8.1.2l).
Kesit tesirlerinin tesir izgilerinden grld gibi bu tesir izgileri dorudan
olumaktadr. Tesir izgilerinin kenar paralar sfr (yatay) dorusuyla mesnetler hizasnda
kesierek sfr noktalar oluturur. Tesir izgilerinin orta parasnn kendisi veya dorultusu
yatay doruyla kesierek nc sfr noktasn oluturur. Bylece kesit tesirlerinin tesir
izgilerinde noktada ordinatlarn sfr olduu grlmektedir. Yani hareketli P = 1 birim yk
bu noktalarla ayn bir dey doru zerinde olduunda tesir izgisi izilmi bykln deeri
sfr olur. Bu aklamaya dayanarak, nc sfr noktasnn (ikisi mesnetlerin altnda) yeri
belirlendiinde, tesir izgileri kolay bir ekilde izilebilir. mafsall sistemlerde tesir
izgilerinin bu yolla izimi sfr noktalar yntemiyle izim olarak adlandrlr.
rnek olarak bu rnekte ele alnan mafsall kemerin K kesitinde i kuvvetlerin (MK,
TK ve NK) analitik yntemle izilmi tesir izgilerini sfr noktalar yntemiyle yeniden izelim.
MKnn tesir izgisinin izimi:
Hareketli P = 1 birim yknn C mafsal ile K kesiti arasnda olduu kabul edilsin (ekil
8.1.3a). Bu durumda B mesnet tepkisinin (RB: yatay ve dey bileenlerinin bilekesi)
dorultusu Cden geer (mafsalda momentin sfr olma artnn salanmas iin). K kesitinde
eilme momentinin sfr olmas istendiinden A mesnet tepkisinin (RA) dorultusunu K
kesitinden geirilir (ekil 8.1.3a). Bu dorultular bir OM noktasnda kesiirler. Hareketli birim
yk bu kesime noktasyla ayn bir dey doru zerinde olduunda MK = 0 olaca aktr (bir
doru zerinde olmayan kuvvet etkisi altnda olan cismin dengede olma artndan).
OM noktasnn sol mesnetten (kesit sol para zerinde verildii iin) olan mesafesi aadaki
ifadeyle belirlenir (ekil 8.1.3ada MK = 0 artndan).

179

P=1

a)

a K = 4,5 m
Ao

K
yK=3 m

f=4m
H

9m

b)

9m

VA
Ao

VB
K

oB

9
4,5

c)

M C0 n T.
1,125

H n T.

d)
4,5

3,375

e)
1,6875

f)

2,25
3,375

M K0 n T.
yK . H n T.

4,5
1,6875

g)
0,9138

h)

MK n T.
0,6853

1,125
0,4569

cosK. TK0 n T.
0,2285
0,2285

j)

0,4061

i)

0,9138

0,4569

sinK. H n T.

0,4569

TK n T.
0,4569
0,3046

0,20305

sinK. TK0 n T.
0,1015

k)
l)

0,514

1,028

0,4061

cosK. H n T.
NK n T.

0,4124
0,4061 0,8185

1,231

ekil 8.1.2
uM

0,9138

aK f L
=
yK l2 + f aK

180

Burada:
uM : OM sfr noktasnn, kesitin sistemin hangi paras zerinde olduuna bal olarak sol veya
sa mesnetten olan mesafesi (ekil 8.1.3a),
a K : K kesitinin mesnetten (sol veya sa) olan uzakl,
f : mafsall sistemin ykseklii,
y K : K kesitinin ordinat, ve
l2 : sistem aklnn K kesitinin olmad parasnn uzunluudur (ounlukla l 2 = L / 2 dir).
imdi MKnn tesir izgisi iin nc sfr noktasnn yerini belirleyelim (kesit koordinatlar
Tablo 7.1den).
(4,5).4.18
uM =
= 7,2 m.
3.9 + 4.(4,5)
Sfr noktasnn yeri belirlendikten sonra eilme momentinin tesir izgisi pratik olarak
aadaki gibi izilir:
Mesnetten kesite kadar olan mesafe ( a K ) art iaretle mesnetin altnda iaretlenip, MKnn sfra
eit olduu noktadan (OMnin izdmnden) geilerek C mafsalndan indirilmi dey
doruyla kesiene dek bir doru izilir (kesit sol parada verilmi ise tesir izgisinin sa
dorusu). Kesime noktas bir doruyla dier mesnetin altnda sfrlanr (T. .sinin sol
dorusu). Bundan sonra kesitin (Knn) MK = 0 noktasndan geen doru zerine izdm
alnr ve mesnetin altnda ( a K nn iaretlendii mesnet) sfrla birletirilerek eilme
momentinin tesir izgisi elde edilmi olur (ekil 8.1.3c).
TKnn tesir izgisinin izimi:
P = 1 hareketli birim yk C mafsal ile K kesiti arasnda olduu iin RBnin dorultusu Cden
geer (aklamas MKnn T. .nin iziminde verilmitir). K kesitinde kesme kuvvetinin sfr
olmas istendii iin A mesnet tepkisinin (RA) dorultusu K kesitinde kemer eksenine izilmi
teete paralel olarak izilir. Bu dorultularn kesime noktas OT nc sfr noktasnn
yeridir. Sfr noktasnn mesnetten olan mesafesi ekil 8.1.3adan TK = 0 olma artndan elde
edilmi aadaki ifadeyle belirlenir.
Lf
uT =
f + l2 tg K
ncelenen sistem iin
18.4
= 9 m.
uT =
4 + 9.(0,4444)
deeri elde edilmektedir.
nc sfr noktasnn yeri belli olduktan sonra kesme kuvvetin tesir izgisi yle izilir: Sol
mesnetin altnda art iaretle cosK (kesit sa parada verilmise aksi iaretle sa mesnetin
altnda) iaretlenip, kesme kuvvetinin sfr olduu noktadan (OTnin izdmnden) geirilerek
Cden indirilmi dey doruyla kesiene dek bir doru izilir. Kesime noktas bir doruyla
sa mesnetin (kesit sa parada alndnda sol mesnetin) altnda sfrlanr. Sonra K kesitinin
birinci izilmi dorunun zerine iz dm alnr. Bu iz dmden cosK ya eit bir ordinat
indirilip sol mesnetin (kesit sada verildiinde bu ordinat yukarya doru izilip sa mesnetin)
altnda sfrlanarak TK nn tesir izgisi elde edilmi olur (ekil 8.1.3d).
NKnn tesir izgisinin izimi:
RBnin dorultusu yukarda verilen aklamalara dayanarak C mafsalndan geer, RA nnki ise
izilmi teete dik ekilde olur (kesitte NK = 0 olmas iin). Bu dorultularn kesime noktas
aranan sfr noktasdr. Bu noktann yeri (ekil 8.1.3adan NK = 0 olma artndan) aadaki
formlle belirlenir.
181

ON
K

P=1
OM

OT
o

a)

yK=3 m

K
RA
K

RA
Ao

f=4m

RB
o

aK= 4,5 m
9m
P1=20 kN

b)

Ao

9m
P2=30 kN

q =10 kN/m

4,5 m

oB

K
4,5 m

9m

7,2 m
4,5
1,6875

c)

MK n T.
1,125

0,9138
0,4569

d)

TK n T.
0,4569

4,4306 m

9m

e)

NK n T.
0,4124
0,4061

0,8185

1,231

ekil 8.1.3. a) Verilmi sistem, b)Uygun kiri, c) MKnn T. ., d) TKnn T. .,

e) NKnn T. .
uN =

f L tg K
4.18.(0,4444)
=
= 4,4306 m .
l 2 f tg K 9 4.(0,4444)

nc sfr noktasnn yeri belirlendikten sonra sol mesnetin (kesit sa paraya ait olduunda
sa mesnetin) altnda aksi iaretle sinK ordinat iaretlenip sfr noktasnn (ONnin) izdm
ile birletirilir ve Cden indirilmi dey doruyla kesiene dek bu doru devam ettirilir.
Kesime noktas sa mesnetin (kesit sa paraya ait olduunda sol mesnetin) altnda sfrlanr.
Sonra Knn izdm birinci izilmi dorunun zerine alnr ve izdmnden sinKya eit
bir ordinat yukarya doru izilerek sol mesnetin (kesit sa paraya ait olduunda sa
mesnetin) altnda sfrlanarak NKnn tesir izgisi elde edilmi olur (ekil 8.1.3e).
182

c) Kesit tesirlerinin, izilmi tesir izgileri yardmyla hesabnda gereken ordinatlar genlerin
benzerliinden belirlenmitir.
M K = P1 .(1,6857) P2 .(1,125) q.

9.(1,125)
9.(1,125)
= 20.(1,6857) 30.(1,125) 10.
=
2
2

= 50,66 kN .m .

TKSol = P1 .(0,4569) = 20.(0,4569) = 9,138 kN .

TKSa = P1 .(0,4569) = 9,138 kN .
N KSol = ( P1 .(0,81856) + P2 .(1,231) + q.
+ 10.

9.(1,231)
= (20.(0,81856) + 30.(1,231) +
2

9.(1,231)
= 108,696 kN ,
2

N KSa = (20.(0,4125) + 30.(1,231) + 10.

9.(1,231)
) = 100,575 kN .
2

Kesit tesirlerinin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla hesaplanm deerlerinin

karlatrma tablosu.
Analitik T. .leri
Kesit tesirleri
Fark
yntemle yardmyla
M K (kN.m)
-50,625
-50,66
0,035
Sol
TK (kN)
9,138
9,138
0
TKSa (kN)
N
N

Sol
K
Sa
K

-9,138

-9,138

(kN)

-108,704

-108,696

0,008

(kN)

-100,581

-100,575

0,006

rnek 8.2. Boyutlar ve ykleme durumu rnek 7.2de verilmi olan daire eksenli gergili
kemer (ekil 8.2.1) iin
a) Verilmi K kesitinde i kuvvetlerin (MK, TK ve NK) tesir izgilerini sfr noktalar yntemiyle
iziniz,
b) Bu byklklerin deerlerini T. .leri yardmyla hesaplaynz,
c) Bu byklklerin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerini
karlatrnz.
zm:
rnek 8.1de verilmi olan aklamalara dayanarak, i kuvvetlerin T. .lerinin izimi iin
nemli olan nc sfr noktasnn yerinin belirlenmesi ekil 8.2.2ada gsterilmitir. RA ve RB
bilekelerinin uygulama yeri, yukardaki rnekden farkl olarak, dey ve yatay bileenlerinin
dorultularnn kesime noktasdr (ekil 8.2.2a). Sfr noktalarnn mesnetten olan mesafesi,
hareketli P =1 birim yknn bu noktalarla ayn bir dey doru zerinde olma halinde uygun
i kuvvetin sfra eit olma artndan ve ekil 8.2.2adan, rnek 8.1e benzer ekilde
belirlenmitir.

183

q1=20 kN/m

q2=15 kN/m

15 m

15 m
o

yK =4,05 m

f=6 m

3m

6m

3m
o

L=30 m

ekil 8.2.1
OM
o

Ao

6m

RB
o

yK

f=6 m

y1=2,39 m

RA

a)

ON

P =1
OT
RB

oB

6
3,4206

b)

MK nn T. .
0,4488

0,40455

c)

uM =13,956 m
0,52594
0,38436

uT =10,3848 m
d)

TK nn T. .
0,9103

uN =3,6852 m

NK nn T. .
0,6737
1,0875

0,4138

2,098

ekil 8.2.2. a) mafsall gergili kemer, b) MKnn T. .si, c) TKnn T. .si,

d) NKnn T. .si.
kuvvetlerin sfr olduu noktalarn mesnetten olan mesafesi belirlenirken, K kesiti gergiden
yukarda olduu iin yK , f byklklerinin yerine (yK y1) ve (f - y1) alnr.

184

uM =

6.(6 2,39).30
= 13,956 m ,
(4,05 2,39).15 + (6 2,39)

uT =

30.(6 2,39)
= 10,38487 m ,
(6 2,39) + 15.(0,454575)

uN =

30.(6 2,39).(0,454575)
= 3,6852 m .
15 (6 2,39).(0,454575)

b) Tesir izgileri yardmyla i kuvvetlerin belirlenmesi rnek 8.1de olduu gibi yaplr.
Gereken ordinatlar tesir izgilerinde genlerin benzerliinden hesaplanmtr.
(0,44884).()1,044
(3,42046).(13,956)
15.(0,44884)
q2 .
+ q2 .
=
2
2
2
15.(0,44884)
(0,44884).(1,044)
(3,42046).(13,956)
20.
15.
+ 15.
= 287,18 kN .m .
2
2
2

M K = q1 .

(0,40455).15
(0,40455).(4,6152)
(0,38436).(4,3848)
6.(0,52594)
+ q2 .
q2 .
+ q2 .
=
2
2
2
2
(0,40455).(4,6152)
(0,38436).(4,3848)
6.(0,52594)
(0,40455).15
20.
+ 15.
15.
+ 15.
=
2
2
2
2
= 85,709 kN .

TK = q1 .

15.(2,098)
2,098 + 1,086
(0,674).6
+ q2 .
.9 + q 2 .
)=
2
2
2
15.(2,098)
2,098 + 1,086
(0,674).6
(20.
+ 15.
.9 + 15.
) = 559,95 kN .
2
2
2

N K = (q1 .

c) kuvvetlerin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerinin

karlatrma tablosu aadadr.

kuvvetler
MK (kN.m)
TK (kN)
NK (kN)

Analitik
yntemle
287,2
85,71
-560,06

T. .leri Fark
yardmyla
287,18
0,02
85,709
0,001
-559,95
0,11

rnek 8.3. Boyutlar ve ykleme durumu rnek 7.3de verilmi olan, ekseni 20 den parabol
eklinde olan mafsall sistem (ekil 8.3.1) iin

a) Sol mesnetten 7 m mesafede verilmi (ekil 8.3.1) K kesitinde i kuvvetlerin (MK , TK ve

NK) T. .lerinin izilmesi,
b) T. .leri yardmyla, sabit yklerden oluan i kuvvetlerin belirlenmesi,
185

c) kuvvetlerin analitik yntemle ve T. .leri yardmyla hesaplanm deerlerinin

karlatrlmas istenmektedir.
P1= 20 kN

P2= 15 kN

q = 12 kN/m
7m

7m

h= 6 m

yK= 4,5 m

7m

f= 6 m

7m

Ao

L=28 m

ekil 8.3.1
zm:
a) kuvvetlerin T. .lerinin izimi sfr noktalar yardmyla bundan nceki rneklere benzer
ekilde yaplmtr (ekil 8.3.2c,d ve e). MK , TK ve NK deerlerinin sfr olduu noktalarn
mesnetten olan mesafeleri uM , uT ve uN iin yukardaki rneklerde verilen formller ile
belirlenir. nceki rneklerden farkl olarak formllerde yK ve f yerine, ekil 8.3.1den
grld gibi srasyla (yK + 6) ve (f + 6) kullanlmas gerektiine dikkat edilmelidir.
uM =

aK f L
7.(6 + 6).28
=
= 10,181 m ,
y k .l 2 + f .a K (4,5 + 6).14 + (6 + 6).7

uT =

fL
(6 + 6).28
=
= 18,6666 m ,
f + l 2 tg K (6 + 6) + 14.(0,42857)

uK =

f Ltg K
(6 + 6).28.(0,42857)
=
= 16,25803 m .
l 2 f tg K 14 (6 + 6).(0,42857)

c) kuvvetlerin tesir izgileri yardmyla belirlenebilmesi iin gereken ordinatlar hesaplanp

ekil 8.3.2de gsterilmitir.

186

P =1
o

yK= 4,5 m

f= 6 m

OM

ON

OT

RA

RA

A o

RB

RA

h= 6 m

a)

L=28 m

P1= 20 kN

P2= 15 kN

q = 12 kN/m
b)
7m

7m

7m

7m

7
2,1871

c)

MK nn T. .

d)

0,9191

uM =10,181 m

2,6257

1,3128

0,5744
0,22977

0,11488

TK nn T. .

0,3447

e)

uT =18,6667 m

0,3939

uN =16,258 m

NK nn T. .
0,1696
0,3665
0,5635

0,733

ekil 8.3.2. a) Verilmi mafsall sistem, b) Sabit ykleme durumu,

c) MKnn T. .si, d) TKnn T. .si, e) NKnn T. .si.

187

2,1871.(3,181)
2,6257.(3,819)
2,6257 + 1,3128
.7 P2 .(1,3128)
q.
q.
2
2
2
2,1871.(3,181)
2,6257.(3,819)
2,6257 + 1,3128
= 20.(2,1871) + 12.
12.
12.
.7
2
2
2
15.(1,3128) = 159,789 kN .m .

M K = P1 .(2,1871) + q.

0,5744 + 0,22977
0,22977 + 0,11488
.7 + q.
.7 + P2 .(0,11488) =
2
2
0,5744 + 0,22977
0,22977 + 0,11488
20.(0,5744) + 12.
.7 + 12.
.7 + 15.(0,11488) =
2
2
61,462 kN .

TKSol = P1 .(0,5744) + q.

TKSa = 20.(0,3447) + 33,7751 + 14,4753 + 1,7232 = 43,08 kN .

0,5635 + 0,733
0,733 + 0,3665
.7 + q.
.7 + P2 .(0,3665) =
2
2
0,5635 + 0,733
0,733 + 0,3665
(20.(0,5635) + 12.
.7 + 12.
.7 + 15.(0,3665) = 117,4 kN .
2
2
N KSa = (20.(0,1696) + 54,453 + 46,179 + 5,4975) = 109,5215 kN .

N kSol = ( P1 .(0,5635) + q.

kuvvetlerin analitik yntemle ve T. .leri yardmyla belirlenmi deerlerinin karlatrma

tablosu

kuvvetler
MK (kN.m)
TKSol (kN)

Analitik T. . leri Fark

yntemle yardmyla
-159,688 -159,789
0,1
61,467
61,462
0,005

TKSa (kN)

43,08

43,08

N KSol (kN)

-117,415

-117,4

0,015

-109,53

-109,5215

0,008

Sa
K

(kN)

rnek 8.4. Boyutlar ve yklemesi rnek 7.4de (ekil 8.4.1) verilen, eksen erisi dairesel
olup, kolonlar zerine oturan mafsall kemer iin
a) Kemerin sa parasnda verilmi K kesitinde (ekil 8.4.1) i kuvvetlerin tesir izgilerini
iziniz,
b) T. .leri yardm ile i kuvvetlerin deerlerini hesaplaynz,
c) Verilmi ykleme durumu iin i kuvvetlerin analitik yntemle ve tesir izgileri yardm ile
belirlenmi deerlerini karlatrnz.

zm:
a) K kesiti kemere ait olduu iin, kesit tesirlerinin tesir izgilerinin izimi iin gereken
ilemler sistemin kemer ksmnda (ekil 8.4.2b) yaplr (ekil 8.4.2a). Bylece, kesit
tesirlerinin izilmi tesir izgileri ekil 8.4.2c,d ve ede gsterilmitir.

188

P = 25 kN

8m
o

8m

K
yK= 6,3303m

h= 8 m

f= 8 m

16 m

q2 = 20 kN/m

q1 = 15 kN/m

L=32 m

ekil 8.4.1
b) Tesir izgileri yardmyla verilmi olan ykleme durumundan (ekil 8.4.2b) kesit tesirlerinin
deerlerini hesaplamak iin nc sfr noktalarnn yeri ekil 8.4.2adan ve bu noktalarda i
kuvvetlerin sfr olma artndan elde edilmi olan formllerle belirlenir.
uM =

aK f L
8.8.32
=
= 12,3907 m ,
y K l 2 + f a K (6,3303).16 + 8.8

uT =

fL
8.32
=
= 17,0859 m ,
f + l 2 tg K 8 + 16.(0,436443)

uN =

f L tg K
8.32.(0,436443)
=
= 8,93231 m .
l 2 f tg k 16 8.(0,436443)

Bundan sonra tesir izgileri yardm ile verilmi ykleme durumu iin i kuvvetlerin (MK, TK ve
NK) deerleri hesaplanr.
16.(2,3303)
8.(2,8348)
P.(2,3303) + q 2 .
= 15.8.(2,3303) 25.(2,3303)
2
2
+ 20.4.(2,8348) = 111,1095 kN .m ,

M K = q1 .

16.(0,05825)
8.(0,4291)
P.(0,05825) + q 2 .
= 15.8.(0,05825) 25.(0,05825)
2
2
+ 20.4.(0,4291) = 25,872 kN ,

TK = q1 .

N K = (15.

16.(1,1165)
8.(0,35825)
+ 25.(1,1165) + 20.
) = 190,5525 kN .
2
2

189

ON

P= 1

OM

m1o

R m1

q1 = 15 kN/m

P = 25 kN

aK = 8 m
R m2

R m2

f= 8 m

a)

yK= 6,3303m

OT

m2

q2 = 20 kN/m

b)
8m

16 m

8m

uM =12,466 m

2,8348

c)

MKnn T. .
2,3303 u =17,0859 m
T
0,4291

d)

TKnn T. .
0,05825
0,48737

0,9165

uN =8,9323 m
e)

NKnn T. .
0,35825
1,1165

0,75825

0,4

ekil 8.4.2. a) mafsall kemer, b) Sabit ykleme durumu, c) MKnn T. .si,

d) TKnn T. .si, e) NKnn T. .si.

190

c) kuvvetlerin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerinin

karlatrma tablosu aadadr.

kuvvetler
MK (kN.m)
TK (kN)
NK (kN)

Analitik
yntemle
-111,105
25,883
-190,5525

T. .
yardmyla
-111,109
25,872
-190,5525

Fark
0,004
0,011
0

rnek 8.5. Boyutlar ve ykleme durumu rnek 7.5de (ekil 8.5.1) verilmi olan mafsall
sistemin K kesiti (ekil 8.5.1) iin
a) kuvvetlerin tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardm ile verilmi ykleme durumundan bu i kuvvetlerin deerlerini
hesaplaynz,
c) kuvvetlerin verilmi ykleme durumundan analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla
hesaplanm deerlerini karlatrnz.

q1= 8 kN/m

P1= 20 kN

6m

q2= 10 kN/m
6m

6m
K

6m

oC

f=6m

aK = 9 m

P2= 14 kN

Ao

oB

12 m

12 m
L = 24 m

ekil 8.5.1
zm:
a) K kesiti sistemin yatay doru eksenli parasnda verildiinden, kesitte TK ve NKnn tesir
izgilerinin ifadeleri analitik yntemden bilinen bantlarla elde edilir.
TK = TK0 . cos K H . sin K = TK0 . cos 0 0 H . sin 0 0 = TK0 ,
N K = (TK0 . sin K + H . cos K ) = (TK0 . sin 0 0 + H . cos 0 0 ) = H .

K kesitinde eilme momentinin tesir izgisi bundan nceki rneklerde olduu gibi sfr
noktalar yntemiyle izilir. Bantlardan alnan sonulara ve MKnn T..sinin izimi iin
olan aklamaya dayanarak i kuvvetlerin T. .leri ekil 8.5.2c,d ve fde izilmitir. Sfr
noktasnn mesnetten olan mesafesi (uM) bilinen formlle belirlenir.

191

aK f L
9.6.24
=
= 10,2857 m .
y K l 2 + a K f 6.12 + 9.6

P=1

a)

oC

aK = 9 m

f=6m

uM =

Ao

oB

12 m

12 m
L = 24 m

q1= 8 kN/m

P1= 20 kN

q2= 10 kN/m

P2= 14 kN

b)
6m

6m

6m

6m

0,75

c)

1,125

uM= 10,2857 m
1

1,5

0,625 0,5

d)

0,75

MK nn T. .

0,25
TK nn T. .

12

0,25

0,375
1

e)

MC0 n T. .

f)

NK nn T. .
0,5
2

0,5

ekil 8.5.2. a) mafsall sistem, b) Ykleme durumu, c) MKnn T. .si,

d) TKnn T. .si, e) MC0 n T. .si, f) NKnn T. .si.

192

b) kuvvetlerin, verilmi ykleme durumu iin tesir izgileri yardm ile hesaplanmas:
(0,75).6
(1,5).12
+ P1 .(0,75) q 2 .
P2 .(0,75) =
2
2
(0,75).6
(1,5).12
8.
+ 20.(0,75) 10.
14.(0,75) = 67,5 kN .m ,
2
2

M K = q1 .

6.(0,25)
12.(0,5)
P1 .(0,25) + q 2 .
+ P2 .(0,25) =
2
2
6.(0,25)
12.(0,5)
8.
20.(0,25) + 10.
+ 14.(0,25) = 22,5 kN ,
2
2

TK = q1 .

6.(0,5)
12.1
P1 .(0,5) q 2 .
P2 .(0,5) =
2
2
8.(1,5) 20.(0,5) 10.6 14.(0,5) = 89 kN .

N K = q1 .

c) Analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerler aadaki tabloda

karlatrlmtr.

kuvvetler
MK (kN.m)
TK (kN)
NK (kN)

Analitik
yntemle
-67,5
22,5
-89

T. .
yardmyla
-67,5
22,5
-89

193

Fark
0
0
0

KAYNAKLAR

1. akrolu , A. , etmeli, E . Yap Statii Cilt I , Beta , stanbul , 1988 301 syf.
2. Darkov ,A. V. , aponikov , N. N. Stroitelnaya Mexanika , Moskova , Vsaya kola ,
1986 , - 607 syf.
3. Ekiz , . Yap Statii I zostatik sistemler , stanbul , 1995 525 syf.
4. Fuat Erbatur Structural Analysis , Part I and Part II , Ankara , 1994 116 syf.
5. Hanali , S. A. Yap Statii , Teknik Yaynevi , Ankara , 2003 344 syf.
6. Hanali , S. A. , Memmedov , Z. A. naat Mexanikas , Bak , 1988 77 syf.
7. Harry H. West , Louis F. Geschwindner Wiley Fundamentals of Structural Analysis ,
2002 600 syf.
8. sayev , E. M. , Memmedsadgov , H. H. naat Mexanikas , aolu , Bak , 2003
362 syf.
9. Kleyn , G. K. , Reka , B. G. , Rozenblat , G. . Rukovodstvo k praktieskim
zanyatiyam po kursu Stroitelnoy Mexanike , M. Vsaya kola ,1972 320 syf.
10. Kasmzade , A. A. Yap Statii , Birsen Yaynevi , stanbul , 2004 351 syf.
11. Mfit Yorulmaz , Kaya zgen. Yap Statii , stanbul , 1992 156 syf.
12. Mustafa nan. Cisimlerin Mukavemeti , . T. . Yaynlar , Yayn No: 25 , stanbul
1988 560 syf.
13. Memmedov , Z. A. , Hanali , S. A. , Eliyeva , G. M. Uygulamal Mukavemet , Bak ,
1994 48 syf.
14. Sinitko , N. K. Stroitelnaya Mexanika , M. Vsaya kola , 1980 431 syf.
15. Wang , C. K. Intermediate Structural Analysis , McGraw Hill Book Company , 1983
790 syf.

194