ROMAN VE HKAYE

HKYE lk a Anadolusunda masal, ve tarihi olaylar anlatan eserlerle olumutur. Orta ada zellikle Hindistanda Binbir Gece Masallar salam bir hikaye geleneinin varln bildirmektedir. Bu gelenek, Arapadan yaplan evirilerle Avrupaya masal, efsane, rivayetler ekliyle yaylmtr. Hikyeye bugnk anlamda ilk edebi kimlik kazandran talyan yazar Boccaciodur. XVI. Yzylda yazd Decameron adl eseriyle ilk yk rneini vermitir. Rnesansn etkisiyle de XIX. Yzyl edebiyatnn en yaygn tr olmutur. Bizde, destanlar, halk hikyeleri , ve masallarla eski bir temeli olan bu tr, XIV. Ve XV. Yzyl-da Dede Korkut Hikyeleri ile ada hikye tekniine yaklamtr. XIX. yzylda Tanzimatla gelen yeniliklerle birlikte batl anlamda ilk rneini Ahmet Mithat Efendi Letaif-i Rivayet ( sylene gelen gzel eyler ) adl eserini yazarak vermi; Ksadan Hise ile bu tr gelitirmi, Sami Paazade Sezai : Kk eyler adl eseriyle modern hikyeyi oluturmutur. Bamsz bir tr olma zelliini ise Milli Edebiyat dneminde mer Seyfettinle kazanmtr. TANIMI : Yaanm ya da yaanabilecek ekilde tasarlanm olaylar kiilere bal olarak belli bir yer ve zaman iinde anlatan tre hikye diyoruz.

HKYENN UNSURLARI 1) OLAY: Hikyede zerinde sz sylenen yaant ya da durumdur 2) 3) 4) 5) KLER: Olayn olumasnda etkili olan ya da olay yaayan insanlardr. YER: Olayn yaand evre veya mekndr. ZAMAN : Olayn yaand dnem, an mevsim ya da gndr. DL VE ANLATIM : Hikyenin dili ak, akc ve gnlk konuma dilinden farkl olarak, etkili szck, deyim atasz ve tamlamalarla zenginletirilmi gzel bir dil olmaldr. Anlatm ise: iki ekilde olur Hikye kahramanlarndan birinin azndan yaplan anlatm hikyede birinci kiili anlatm ; yazarn azndan anlatlanlar hikyede nc kiili anlatm

HKYEDE PLN: Hikyenin plan da dier yaz trlerinde olduu gibi blmden oluur; ancak bu blmlerin adlar farkldr. Bunlar: 1) SERM: Hikayenin giri blmdr.Bu blmde olayn getii evre , kiiler tantlarak ana olaya giri yaplr. 2) 3) DM : Hikayenin btn ynleriyle anlatld en geni blmdr. ZM : Hikayenin sonu blm olup merakn bir sonuca balanarak giderildii blmdr Ancak btn hikayelerde bu pln uygulanmaz , baz yklerde balang ve sonu blm yoktur .Bu blmler okuyucu tarafndan tamamlanr. YK ETLER Hikye, hayatn btn iinde fakat bir blm zerine kurulmu derinlii olan bir bytetir. Bu byte altnda kimi zaman olay bir plan iinde , kii, zaman, evre balants iinde hikaye boyunca irdelenir. Kimi zaman da bytecin altnda incelenen olay deil, hayatn kk bir kesiti, insan gereinin kendisidir Bu da yknn eitlerini oluturur. Buna gre

. 1) OLAY ( KLASK VAKA ) HKYES : Bir olay ele alarak, serim, dm, zm plnyla anlatp bir sonuca balayan yklerdir. Kahramanlar ve evrenin tasvirine yer verilir Bir fikir verilmeye allr; okuyucuda merak ve heyecan uyandrlr. Bu tr, Fransz yazar Guy de Maupassant ( Guy d Mopasan) tarafndan yaygnlatrld iin Mopasan Tarz Hikye de denir Bu tarzn bizdeki en nemli temsilcileri: mer Seyfettin, Refik Halit Karay, Hseyin Rahmi Grpnar ve Reat Nuri Gntekindir..

2) DURUM ( KEST ) HKYES: Bir olay deil gnlk yaamn her hangi bir kesitini ele alp anlatan yklerdir Serim, dm, zm planna uyulmaz Belli bir sonucu da yoktur. Merak ve heyecandan ok duygu ve hayallere yer verilir; fikre nem verilmez, kiiler kendi doal ortamlarnda hissettirilir. Olaylarn ve durumlarn ak okuyucunun hayal gcne braklr. Bu tarzn dnya edebiyatnda ilk temsilcisi Rus yazar Anton ehov olduu iin ehov Tarz Hikye de denir. Bizdeki en gl temsilcileri : Sait Faik Abasyank, Memduh evket Esendal ve Tark Buradr

3) MODERN HKYE : Dier yk eitlerinden farkl olarak, insanlarn her gn grdkleri fakat dnemedikleri baz durumlarn gerisindeki gerekleri, hayaller ve bir takm olaanstlklerle gsteren hikyelerdir. Hikyede bir tr olarak 1920lerde ilk defa batda grlen bu anlayn en gl temsilcisi Fransz Kafkadr Bizdeki ilk temsilcisi Haldun Tanerdir. Genellikle byk ehirlerdeki yozlam tipleri, sosyal ve toplumsal bozukluklar , felsefi bir yaklamla, ince bir yergi ve yer yer alay katarak, irdeler biimde gzler nne serer. ROMAN

Latincede, yaz anlamna gelen bir szcktr Romada bozulmu latinceye verilen ad olarak kullanlrken daha sonra yaanm bir olay hikye etme anlamnda kullanlmaya balanm; amzda ise, yk trnn her ynyle gelimi ekline roman denmitir. Yani yaanm ya da yaanabilir olaylar, yer, zaman, evre ve insan unsurlarna dayanarak, geni bir bak asyla anlatan yaz trne ROMAN diyoruz.

ZELLKLER: 1) Konusu insan ve dnyadr. 2) Gerek yaam yanstmaya alr. 3) Anlatt olay, evre ve kiiler, yaamdan alnr 4) Olay ve kiileri ayrntl anlatma, tahlil ve tasvirlere ok yer verme, bir ana olay etrafnda bir ok kk olaya yer verme bakmndan hikye trnden ayrlr Roman trnn ilk rneini ilk defa XVI. Yzylda spanyol yazar Miguel de Cervontes ( Miel d Servantes) Don Kiot adl esriyle vermitir XVII. Yzylda Madema de la Fayette : Princesse de Clevs adl eseriyle onu takip etmi; XIX. Yzylda gelien romantizm verealizm akmlar bu ttn de gelimesinde etkili olmutur..

Trk Edebiyatnda daha nceleri bu trn yerini tutan MESNEVLER vard Batl anlamdaki roman tr bizde nce evirilerle balar. lk olarak Yusuf Kmil Paa Fransz yazar Fenelondan Telmaqueadl esri evirmi ; sonra Wictor Hugodan Sefiller, Daniel Defodan Robinsun Crosoe ve Alexandre Dumas dan Monte Criesto evrilmitir.

Bizde ilk yerli roman emsettin Sami : Taauk u Talat ve Fitnat adl eseriyle vermitir. Daha sonra Namk Kemal ntibah adl eseriyle ilk edebi roman rneini Halit Ziya Uaklgil Mai ve SYAH la ilk modern roman rneini vermilerdir. Bunlar Araba Sevdas adl romanyla Hseyin Rahmi , Eyll adl romanyla Mehmet Rauf takip eder . Milli Mcadele dneminde Halide Edip Ateten Gmlek , yaban. Reat Nuri alkuu romanlaryla bu tr mkemmele ulatrr. ROMAN ETLER A ) KONULARINA GRE

1 Tarihi Roman : Tarihteki olay ya da kiileri konu alan romanlardr. Yazar tarihi gerekleri kendi hayal gcyle birletirerek anlatr. lk rneini Valter Scolt Vaverley adl eseriyle vermi. Bunu Gogol ,Toros Bulba , W. Hugo Nturdam de Paris , A. Dumas Monte Criestove Silhrler le takip eder Trk edebiyatnda ilk rnei N. Kemalin Cezmi romandr. N. ADSIZn Bozkurtlar ;T Bura Kk Aa , Kk Aa Ankara'da K. Tahirin Yorgun Sava. Devlet Ana bu tr romanlardr. 2 - Macera Roman:Gnlk hayatta her zaman rastlanmayan, artc, srkleyici, esrarengiz olay-lar anlatan romanlardr Serven Romanlar da denir. Bir aratrma ve izlemeyi anlatan Polisiye Roman , allmn dnda uzak yerleri ve yaamlar anlatan Egzotik Romanlar da bu gruba )- girer. Dnya edebiyatnda R. L. Stevensnn Hazine Adas. D. Defonun Rabinson Cruse R . Kiplinkin Cangel; Trk edebiyatnda A. Mithat Efendinin Hasan Mellah . Dnyaya kinci Geli, Peyami Safann Cingz Recai bu trn en tannm rnekleridir. 3) Sosyal Roman : nsan yaamnn snrsz kltr birikimi iinde yer alan ve insan derinden etkileyen toplumsal, siyasi olaylar, inanlar, gelenek ve grenekleri bazen eletirisel, bazen de bilimsel adan ele alp anlatan romanlardr Dnya edebiyatnda : W. Hugonun Sefiller , Tolstoyun Su ve Ceza; Trk edebiyatnda Namk Kemalin ntibah ,R. M. Ekremin Araba Sevdas A. M. Efendinin Felatun Bey le Rakm Efendi bu tr romanlardr. Bir fikri savunup bilimsel verilerle olaya yaklaan Tezli Roman ( Yakup Kadrinin Yaban roman gibi.) ; toplumdaki inan ve gelenekleri anlatan Tre Roman ( Halide Edip Sinekli Bakkal) bir olay eletirisel yaklamla anlatan

Yergi Roman (Y Kemalin nce Memet ) ; belli bir yerin zelliklerini anlatan Mahalli Roman ( F. Baykurrtun Ylanlar c ) sosyal romann eitleridir 4)- Psikolojik Roman : ( Tahlil Roman ) : D alemdeki olaylardan ok , kahramanlarn i dnyasn, ruh hallerini ele alarak kiilerin toplumla ilikilerini, bunlarn birbirinden nasl etkilendiklerini anlatan romanlardr. lk rnei: Madame de La Fayettenin Prencesse de Clevs Adl romandr. Bizde Mehmet Raufun Eyll ilk rnektir. Peyami Safann Matmazel Noralyann Koltuu, Bir Tereddtn Roman , Dokuzuncu Hariciye Kouu bu trdendir. 5) Otobiyografik Roman: Yazarn kendi yaamn anlatt romanlardr. Dnya edebiyatnda Alfonse Dodenin Kk eyler , bizim edebiyatmzda: Y. Kadri Karaosmanolunun Anamn Kitab . P. Safann Dokuzuncu Hariciye Kouubu trn rnekleridir. NEHR ROMAN : Bir kiinin, bir toplumun hayatndaki gelimeleri ya da tarihi bir olay birden fazla cilt halinde anlatan romanlardr. Tark Burann Kk Aa, Kk Aa Ankarada , Firaun man; Nihal Adszn Bozkurtlar , Bozkurtlarn lm, Bozkurtlar Diriliyor romanlar gibi.

B)

KONULARIN ILENNE GRE ROMANLAR:

1 Romantik Roman . Romantik akma uygun olarak, duygu ve hayallerin n plnda olduu romanlardr.( ntibah, Eyll, Mai Ve Siyah gibi ) 2 Realist Roman : Gereki akma uygun olarak gzlem ve deneyimin duygu ve hayalden daha n plnda olduu akmdr lk rnei R. M. Ekremin Araba Sevdas . 3 Natralist Roman: Bilimsel aratrmalara bal kalarak kahramanlarn gzlemlerle seen romanlardr.