NDEKLER SAYFA 1. GR ...... 1 2. ARIZA GDERME YNTEMLER .. 1 2.1. Arza Nedenleri .... 1 2.2.

Arza Bulmann Alt Adm ..... 1 3. KOMPRESRLERDE ARIZA BULMA .. 3 3.1. Mekanik Problemler . 3 3.2. Elektrik Problemleri . 3 3.3. Pistonlu Kompresr Arzalar .. 4 3.4. Dnel Kompresr Arzalar ... 5 3.5. Helisel Kompresr Arzalar . 6 3.6. Santrifj Kompresr Arzalar... 7 4. EVAPORATR VE KONDENSER ARIZALARI 9 4.1. Evaporatr Arzalar . 9 4.2. Kondenser Arzalar ...... 11 4.3. Soutma Kulesi Arzalar .. 11 5. GENLEME ELEMANLARI VE BORU HATLARINDA ARIZA ... 11 5.1. Arza Kaynaklar 11 5.2. Bilgi ve Arza Kaynaklar .. 12 5.3. Termostatik Genleme Valfi Arzalar ... 12 5.4. Otomatik Genleme Valfi Arzalar 13 5.5. Dier Genleme Cihazlarnda Arzalar .. 13 5.6. Ya Tutucu Arzalar .. 13 5.7. ekvalf Arzalar 14 5.8. Sv Hatt Arzalar .. 14 5.9. Nem Gstergesi Arzalar 14 5.10. Kurutucu Filtre Arzalar .. 14 5.11. Emme Hatt Arzalar 15 6. SOUTMA KONTROL DEVRELERNDE ARIZA ... 15 6.1. alterler ... 15 6.2. Termostatlar 16 6.3. Basn alterleri . 16 6.4. Zaman Ayarlayclar .. 16 6.5. Rleler 16 6.7. Selonoid Valfler . 17 7. YEREL KLMLENDRME CHAZLARINDA ARIZA 18 7.1. Split Klima Cihazlar . 18 7.2. Pencere Tipi Klima Cihazlar 20 7.3. Paket Klima Cihaz 20 8. KLMLENDRME SSTEMLERNDE ARIZA . 22 8.1. Bir klimlendirme Sisteminin letmeye Alnmas 23 8.2. klimlendirme Sistemlerinde Arza 24 9. HDRONK VE HAVA TAIMA SSTEMLERNDE ARIZA .. 25 9.1. Hidronik Sistemlerdeki Problemler 25 9.2. Hava Sistemlerindeki Problemler .. 26 10. MONTAJ, ARIZA, BAKIM ALET VE CHAZLARI ... 29

1. GR Koruyucu Bakm: Bir cihaz veya aksamn koruyucu bakmndan maksat, periyodik ve sistematik bir ekilde bu cihazn almasn kontrol ve muayene ederek ileride kmas muhtemel arza ve aksaklklar nceden tespit edip gerekli nlemleri almaktr. Dzeltici Bakm: Bu tip bakm, bir arza meydana geldii zaman veya mekanik aksamn den performansn tekrar belirli bir dzeye karmak iin yaplr. rnein; ar titreim, ses, paralarda ar boluklar ve anmalar gibi. Bakm programnn hazrlanmasnda aadaki ana hatlar takip edilir. 1- Ynetim kademesinin bakm politikasnn tespiti. 2- Ariv sistemi kurulmas. a) Proje ve artnameler (ilgili sistemin) b) Cihaz ve aksamn teknik bror ve montaj resimleri. c) Cihaz ve aksamn montaj, servis-bakm, arza arama, tamir, yedek para listeleri. d) malat firmann servis-bakm-yedek para bayilerinin isim ve adresleri. e) Cihaz, ekipman ve sistemlerin binada bulunduu yerlerin emas veya plan. 3- letme-Bakm programlar a) letme talimatlar b) Muayeneler c) Servis ve tamir 4- Bakm programnn organizasyon yaps (kadrosu) 5- Bakm programnn organizasyon yapsn dolduracak personelin tespiti ve temini. 6- Kayt ve raporlarn dosyalanmas ve muhafazas iin ariv sistemi. 7- letme ve bakm el kitaplar hazrlanmas. 2. ARIZA GDERME YNTEMLER 2.1. ARIZA NEDENLER 1- Faktrler: * Eleman Arzalar - Kompresr - Kondenser - Genleme Valfi - Evaporatr - Boru ve aksesuarlar * Elektriksel Arzalar * D hava * Su * Enerji (Elektrik)

2- D Faktrler:

2.2. ARIZA BULMANIN ALTI ADIMI 1234Problemin durumunu belirleme Verileri toplama Verilere analiz etme Bir ilem zerinde karar verme
r. Gr. Orhan Ksa

Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar

3 5- Bu ilemi yapmak 6- Sonular kontrol etmek. Arza tehisinde gvenlik ile ilgili uyarlar: Her zaman gvenli alma yntemleri uygulanmaldr. Kiisel i gvenlii: Grevlerinin yaps gerei teknisyen ve teknikerlerin her zaman iin gvenlik bilincini tayacak ekilde eitilmeleri ve mevcut her trl koruyucu giysileri ve bunlarn doru kullanm biimlerini ok iyi bilmeleri gereklidir. Soutulan nitelerde alrken uygun koruyucu ve yaltc giysiler, eldivenler, emniyetli i ayakkablar ve botlar giyilmelidir. Gvenli alma uygulamalar: Kompresr altrlmadan nce kompresr ile kondenser/sv tank arasndaki valf veya valflerin AIK olduundan emin olun. Sv tank soutucu akkanla tamamen doldurulmaldr. Soutucu akkan da meydana gelebilecek bir basn ykselmesi olaslna kar, tankta yeterli bir boluk braklmaldr. Amonyakl (R717) tesisler zerinde alrken, sistem basnl hava ile temizlenerek amonyak gazndan arndrlmaldr. Soutucu akkan asla sistemin alak basn tarafnda rnein bir genleme depo haznesinde tutulmaz ve bulundurulmaz. Kapal devrelerde tutulursa, svya s transferi basncn artmasna ve sonunda patlamaya neden olur. zolasyon malzemeleriyle alrken, doru koruyucu giysiler giyilmeli ve yz maskeleri kullanlmal. Tm izolasyon malzemeleri dorudan alev etkisinden uzak tutulmal. 2.2.1 Problemin Belirlenmesi Soru-cevap teknii ile bilgi alma. Cihazn bakm kartlarn inceleme. Cihaz alma seslerini dinleme. alma prosedrlerini inceleme.

2.2.2. Bilgi ve verileri toplama Sistemi kapsaml ekilde denetleyin . Operatr dinleyin. almay gzleyin. Arza bulma diyagram zerinde iaretleyin. Cihaz etiket bilgilerini kaydedin. (Model ve seri numaras, kompresr, tipi, soutucu tipi ve miktar, imal yl, soutma kapasitesi. 2.2.3. Bilgi kaynaklar Duyu organlarn iyi kullanma. (Anormal grltler, anormal titreimler, karlanmalar, ya kpklenmesi, kompresr scakl, borulardaki scaklklar.) altrma ve bakm talimatnamesi. Patlat perspektifler ve para listeleri. retici bilgi kaynaklar. 2.2.4. Verilerin analizi
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

4 Belirtiler Belirtilere uygun arza ihtimallerinin kontrol. Arzay bulma Yaplacak ilemin seilmesi Elemann tamiri Elemann deitirilmesi Cihazn tamamen deitirilmesi.

2.2.5. Tamirleri yapmak Bilinmesi gerekenler. Sistemdeki gaz geri toplama Lehim ve kaynak Vakumlama ve nemi almak Basn testi Kaak testi Sistemi arj etme Dikkat edilecek noktalar: Paralar skerken iaretleme ve etiketleme Kablolar skerken etiketleme Elemanlara zarar vermeden uygun aletlerle skme Montaj esnasnda civatalar dengeli skma 3. KOMPRESRLERDE ARIZA BULMA 3.1. MEKANK PROBLEMLER Paralarn bozulmas Yaszlk Grltl alma Yaszlk Karterde sv toplanmas Ask yaylarnn gevemesi Subap sesleri Ar snma Ar yk (yksek emme basnc) Byk sktrma oran ( Pkond / Pevap ) Yksek basma basnc Dk basma basnc Kompresr soutmas yetersiz Eksik gaz ve yksek kzgnlk Pompalama arzas Bir dakikada 15-20 in vakum yapabilmeli. Basma hattnda dakikada 3-4 psiden fazla dme olmamal. Krk (conta) bozulmas. Ya lekesi. 3.2. ELEKTRK PROBLEMLER
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

5 Kompresr gvdesi iinde elektrik ark Yanm yardmc bobin Yanl balant Rle yerletirme Bir saatteki altrma says Yanl rle Hasarl rle Yanl voltaj Yanm ana bobin Yanl kompresr seimi Kk seilmi veya tkanm kondenser Yetersiz hava ak veya lk hava dnm 3.3. PSTONLU KOMPRESR ARIZALARI 1- Kompresr almyor, motor vzldamyor. 2- Kompresr almyor, motor vzldyor. 3- Kompresr alyor, fakat yardmc sarg hala devrede kalyor. 4- Kompresr srekli alyor. 5- Kompresr ksa aralkl alyor. 6- Kompresr alyor, fakat ar ykleniyor. 7- Kompresr grltl alyor. 8- Kompresr ya eksiltiyor. 9- Ya basnc dk. 10- Ya basnc yksek. 11- Kompresr sarsnt yapyor. 12- Karter ve gvde ok souk, terli veya karl. 13- Karter ve silindir, emme hatt basncna gre scak. 14- Emme hatt basnc dk. 15- Emme hatt basnc yksek. 16- Emme hatt scakl dk. 17- Emme hatt scakl yksek. 18- Basma hatt basnc dk. 19- Basma hatt basnc yksek. 20- Basma hatt scakl dk. 21- Basma hatt scakl yksek. 22- Silindir kapak contalar karyor. 23- Karterden ya eksiltiyor. 24- Kompresr ve boru balantlarnda ya szntlar var. 25- Mil contas (krk) ya karyor. 26- Gzetleme camnda kabarck grnyor. 27- Kompresr durduunda su ak devam ediyor. 28- Su reglatr valfi gcrdyor. 3.3.1 Pistonlu Kompresrlerde Testler Kompresr altrmadan nce, ya karterinde uygun miktar ve kalitede ya bulunduundan emin olun. Kompresr ilk altrdmzda; 1- Motorun doru ynde dnp dnmediini, 2- Ar bir titreim olup olmadn,
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

6 3- Yalama sisteminin ilevini doru yapp yapmadn, 4- Yk boaltma mekanizmasnn (varsa) ilevlerini doru yapp yapmadn, 5- Kompresr kndaki soutucu akkann gerekli basn ve debi dzeyinde olup olmadn (Bu husustaki olumsuzluk pistonlarda veya valflerde arza olduunu, emi filtresinin tkandn veya yk boaltma mekanizmasnda arza olduunu gsterir.) 6- Ya karterinde stcnn (eer mevcutsa) normal ilevinin yapp yapmadn, 7- Mil keesinde kaak olup olmadn, kontrol edin. 3.3.2. Pistonlu Kompresrlerde Bakm Pistonlu kompresrn aadaki aksamn periyodik olarak kontrol ve bakm yaplmaldr. 1- Emme ve basma valfleri 2- Pistonlar, piston segmanlar, silindirler 3- st ve alt biyel yataklar veya burlar 4- Krank mili ana yataklar 5- Emi szgeci 6- Ya pompas ve ya szgeci / filtresi 7- Yk boaltma mekanizmas 8- Mil keeleri 9- Ya stcs ve ilgili kumandalar 10- Tahrik kaylar veya kaplinler

ekil 3.1. Pistonlu Kompresr

3.4. DNEL KOMPRESR ARIZALARI Dnel (dner) kompresrler, byk sanayi tesislerinde birinci kademe yardmc kompresr olarak kullanlr (ekil 3.2.). Bu kompresrlerde olabilecek arzalar: 1- Skma 2- Grlt 3- Ar snma 4- Yetersiz pompalama 5- Sv yrmesi (Kk kompresrlerde) 3.4.1. Dnel Kompresrlerde Testler
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

Kompresr altrmadan nce, rotor kanat ularnda bir ya tabakasnn birikmesi iin yalama sistemi elle dndrlmelidir. Kompresr ilk altrdnzda: 1- Motorun doru ynde dnp, dnmediini, 2- Yk boaltma valflerinin normal ilevlerini yapp yapmadn, 3- Gmlek soutma sisteminin normal ilevini yapp yapmadn, 4- Mil keesinde kaak olup olmadn, 5- Rotor tayc yataklarnda snma olup olmadn kontrol edin. 3.4.2. Dnel Kompresrlerde Bakm Dnel kompresrlerin aadaki paralarnn periyodik olarak kontrol ve bakm yaplmaldr. 1- Rotor kanatlar 2- Rotor yataklar 3- Mil keesi 4- Yk boaltma (by-pass) valfleri ve ilgili kumandalar 5- Yalayc 6- Gmlek soutma sistemi 7- Rotor ve silindirin durumu 8- Emme szgeci 9- Tahrik kaylar veya kaplinleri

ekil 3.2. Dnel Kompresr

3.5. HELSEL KOMPRESR ARIZALARI Ya ar scak veya souk olabilir. Hasarl kanat yzeyleri Kirli emi filtreleri Hatal motor balantlar Arzal ya ayrc Kompresr almyor.
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

8 Kapasite deitirme valfi % 10 konumunda deil. Rotor, ya pompas arzas nedeniyle ya ile dolmutur. Kompresr alyor, fakat az sonra duruyor. Ya ar souk ve filtreden gemiyor. Kirli filtrenin neden olduu yksek basn dm Soutma sistemindeki ya eksiklii, ya basncn ykseltir. Kompresr avlanyor. Potansiyometre basn ayar dk. Yk snr rlesi arzal. Ya selonoid valfi tkal veya arzal. Ya basnc kararsz. Ya pompas arzal. 3.6. SANTRFJ KOMPRESR ARIZALARI Kompresr almyor. Pnmatik-elektrik valfi ayarsz Pnmatik basn kullanl deil Motor scaklk rlesi ak konumda Haznedeki ya seviyesi dk Ya pompa gecikme rlesi arzal Pompa kontaktr arzal Kompresr gecikme rlesi arzal Elektrik kontrol hattnda kesinti Kompresr ok ksa aralklarla alyor veya ar alyor. Pnmatik basn dk veya dengesiz Yk snr rlesi arzal Kanat altrc ayarsz Sv hattndaki ak anahtarnn sarsnt yapmas Selonoid valf arzal Sistemde younlamayan gazlar var Soutma yk nite iin ok byk Yk snrlayc ayar ok dk Kompresr avlanyor Pnmatik basn ok dk veya kararsz Yk snr rlesi arzal Kanat ileticisi arzal Selonoid hava valfi arzal Kondenser su scakl kararsz

Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar

r. Gr. Orhan Ksa

ekil 3.3. Santrifj Kompresr.

Santrifj kompresrlerde ya arzalar: 1- Kirli ya filtresi. 2- Ya souk, iinde soutucu akkan var. 3- Ya basn kontrol arzal veya ayarsz. 4- Ya basn reglatr arzal veya ayarsz. 5- Ya seviyesi dk. 6- Ya pompas arzal 7- Uygun olmayan ya kullanm 8- Arzal gsterge 9- Scaklk kontrol arzal veya ayarsz. 10- Ya stc arzal 11- Ya ierisinde ar gaz var. 12- nite durduunda bile ya pompas alyor 13- Ya soutma reglatr ayarsz. 14- Kondenser suyu ok souk. 15- Ya haznesi ok souk 16- Motor soutma hatt tkal 17- Kaakl veya tkal ya hatt. 3.6.1. Santrifj Kompresrlerde Testler Kompresr ilk altrdmzda: 1- Motorun doru ynde dnp dnmediini, 2- Fazla bir titreimin bulunup bulunmad, 3- Yalama sisteminin ilevlerini doru olarak yapp yapmadn, 4- Bask yatann snp snmadn, 5- Kapasite kumanda siteminin (eer mevcutsa) ilevlerini normal olarak yapp yapmadn, (Bu sistem, ya kompresr dn hzn veya fan emme giriindeki hareketli paletlerin pozisyonunu deitirir.) 6- Mil keesinde kaak olup olmadn, kontrol edin. 3.6.2. Santrifj Kompresrlerde Bakm
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

10

Santrifj kompresrler ok az bakm ile uzun dnemler iin alma imkan salar. Aadaki paralarn dzgn olarak almas gerekir. 1- Ya pompas ve sistemi 2- Ya soutucusu (eer mevcutsa) 3- Tahrik kaplinleri 4- Tahrik dili kutusu Bir sre altktan sonra, aadaki paralar kontrol edilmelidir. 1- Mil labirent keelerinin durumu 2- Mil keesi 3- Fanlarn durumu 4- Kapasite kontrol mekanizmalar 5- Mil yatann durumu.

4. EVAPORATR VE KONDENSER ARIZALARI 4.1. EVAPORATR ARIZALARI Evaporatrn ilevi, sv soutucu akkann soutmakta olan maddeden s almak ve bu sayede soutucu akkann buharlap gaz haline gemesini salamaktr. Evaporatr tipleri: 1- Plaka (levha) tip evaporatr. 2- plak borulu evaporatr. 3- Kanatk borulu evaporatr. Plaka (levha) tipli evaporatrlerde bakm gereksinimi plakalarn buzdan arndrlm durumda tutulmasdr. plak borulu tiplerde bakm, borularn iini yadan ve d yzeylerini buzlanmadan arndrlm durumda bulundurmaktan ibarettir. Kanatk (lamelli) borulu evaporatrler, en ok kullanlan ve genellikle hava sirklasyonunun fazla saland sistemlerde bulunur. Kanatklar arasndaki hava aknn kesilmesi ve fan arzas, en ok karlalan olumsuzluktur. Genel olarak baz evaporatr arzalar: Karlanma Nedenleri Hava ak dk. Tkal filtre Fan kanatlar eilmi. Hava ar nemli Sisteme d hava szyor. Kap ok sk alyor. Genleme valfi arzal Kzgnlk ayar yanl Valf ksmen kapal Eksik soutucu arj
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

11 Gaz kaa mevcut Sistemin arj miktar yanl.

Eksik soutma kapasitesi nite soutmuyor, ar alyor. Hava ak yetersiz. Kangal lamelleri eilmi. Kirli veya karl kangal. Kangaln kk seilmesi. Sistemde ar soutucu akkan var. Sistemde eksik soutucu akkan var. 4.1.1. Kovan ve Kangal Borulu Evaporatr Arzalar Akkan soutmuyor. Kovan ksmna gelen su basnc yksek. Kovanda kaak meydana geliyor. Borularda kaak meydana geliyor.

4.1.2. Tamal Evaporatr Arzalar 1- Soutucu akkan taraf (Sv yrmesi) Soutma yk ok arttnda, Damla tutucular tkandnda, Ani yk deimelerinde, amandral valfin yanl ayarlanmasnda, ortaya kar. 2- Boru taraf (Ar ya kayb) Kaaklar, kirlenmeler ve yksek veya alak basn dmeleri. 4.1.3. Sv Evaporatr Arzalar nite soutmuyor, ar alyor. Hatal genleme valfi. Evaporatr sv kaaklar. Sistemde ar ya mevcut. Borular ksmnda sznt mevcut.

4.1.4. Evaporatr Yann Kirlenmesi Kompresrden taan ya evaporatrde birikebilir. Ya, serpantinlerin i duvarlarn soutucu akkandan ayrr ve evaporatrn s transferi verimini azaltr. (ekil 4.1.) Ya aada belirtilen dzeylerde bulunabilir. 1- Serpantinleri tkayacak dzeyde ya birikir. Bu durum ilevi yetersiz ya boaltma dzeneklerinden kaynaklanr. 2- Ya, yapma dzeyinde serpantin borularnn i duvarlarnda bir tabaka oluturur. Bu durum genellikle kompresrde soutucu akkann tr ve dk scaklk koullar ile uyumlu olan numaradan farkl numaral bir yan kullanlm olmasndan kaynaklanr.
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

12

ekil Ya

4.1 Evaporatrde Birikmesi.

Byk tesislerde dzenli zaman aralklar ile tahliye imkan veren, ya tahliye klar bulunur. (ekil 4.2.) Tahliye valfi ya kirliliinin ar dzeyde olmas halinde, evaporatr bir solvent (zc) ile tamamen ykanmaldr.

ekil 4.2. Evaporatr Tahliye Valfi

4.2. KONDENSER ARIZALARI 4.2.1. Hava Soutmal Kondenserler Soutucu akkan youmuyor. Fan arzas Kirli kondenser Yetersiz hava ak ki hzl motorun st hz sargs yank Kondenser kk seilmi. 4.2.2. Su Soutmal Kondenserler Soutucu akkan youmuyor. Borular tkal ve kirli Soutma suyu ok souk scak Su debisi dk Kondenser devresi yanl balanm Kondenser kk seilmi 4.2.3. Evaporatif Kondenserler Soutucu akkan youmuyor. Fan arzal Pompa motoru arzal Damla tutucular tkal Kapasite kontrol damperleri kapal kalm Besleme damperi kapal ki hzl motorun st sargs yank
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

13

4.3. SOUTMA KULES ARIZALARI Su soutma kulesinden scak ayrlyor. Fan arzal Kontrol devresi ak ki hzl motorun st hz sargs yank Balk olumu, su akn engelliyor Pompa pislik tutucusu tkal Pompa ark krk veya gevek 5. GENLEME ELEMANLARI VE BORU HATLARINDA ARIZA 5.1. ARIZA KAYNAKLARI 1234Sistemdeki nemli deimeler. Son servis ve bakmda yaplan iler. Havada meydana gelen ar deiiklikler. Yeni tesis edilmi sistemlerdeki arzalar.

5.2. BLG VE ARIZA KAYNAKLARI o o o o

P
genleme valfi kondenser

Duyu organlarn kullanmak. retici firmann servis dkmanlarn iyi incelemek gerekir. Basn ve scaklk okumalar. Gzetleme camlarnn kontrol.

evaporatr

kompresr

h ekil 5.1. Molier Diyagramnda Sistem Ana Elemanlar

5.3. TERMOSTATK GENLEME VALF ARIZALARI Termostatik genleme valflerinin almas ve ayar iin, kzdrma scaklk derecesi (superheat) ile ilgili ilkelerinin ve bu dereceyi etkileyen koullarn anlalmas gerekir. Kzdrma Scaklk Derecesi (Superheat miktar): Is, evaporatrden soutucu akkana iki yolla transfer edilir. Isnn byk bir ksm, svnn buhar haline dnmesini salayacaktr. Bu amala harcanan sya gizli s denir. Isnn geri kalan
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

14 ksm soutucu akkan buhar tarafndan absorbe edilerek, buharn scaklnn artmasna neden olur. Bu sya kzdrma ss denir. (ekil 5.2.)

Eer evaporatrdeki sv seviyesi yksekse, snn ou svya transfer olur ve kzdrma scaklk derecesi dk olur.

Eer evaporatrdeki sv seviyesi dkse, snn ou buhara transfer olur ve buhara yksek dereceli bir kzdrma scakl kazandrr.

ekil 5.2. Evaporatrde Kzgnlk Is Miktar

5.3.1. Termostatik Genleme Valfi Arzalar 12345Kzgnlk ayar deitirilemiyorsa, kuyruk arj kam olabilir. Kuyruk yanl ekilde ve uygun olmayan yere monte edilmi olabilir. Kuyruk ksmna s yaltm sarlmaldr. Buzlanmadan dolay ksmen veya tamamen tkanma oluabilir. Giri szgeci pislikler nedeniyle tkanm olabilir.

5.3.2. Termostatik Genleme Valfinin Bakm 1- Giri szgecini, ineli valfi ve valf yuvasn kontrol edin ve temizleyin. Not: Termostatik genleme valfinin dzgn aralklarla kontrolne ve sklmesine genellikle gerek yoktur. Eer ilevini doru olarak yapyorsa, dzeni bozulmamaldr. 2- Valfi ve yuvasn anma ynnden inceleyin ve yay gerilimini kontrol edin. Not: Alglayc tp (bulb) klcal boru ve krkler kolaylkla hasar grebilir, gerektii takdirde tamam deitirilmelidir. 3- Tm paralarn iyice temiz olmasndan emin olun ve tekrar montaj aamasnda yeni contalar kullann. 5.4. OTOMATK GENLEME VALF ARIZALARI 1- Valf ayar dmesi yardmyla emme hatt basnc deitirilemiyorsa arza vardr. 2- Buzlanma olabilir. 3- Giri szgeci pislikler ile tkanm olabilir.
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

15 5.5. DER GENLEME CHAZLARINDA ARIZALAR Klcal Borular: Buzlanma olabilir. Pisliklerle filtre tkanmas olabilir. amandral Valfler: Akkan seviyesi uygun deil. amandra inesi tkal. Yzer top delik. 5.6. YA TUTUCU ARIZALARI Ya dn hatt scakl genellikle oda scaklnn zerinde olmaldr. (ekil 5.3.) ayet ya dn hatt basma hatt scaklna ise amandra valf ak kalmtr. Ya dn hatt oda scaklnda kalyorsa amandral valf tkanmtr. Ya dn hatt ok souk, terli veya karl ise ayrcda akkan younlamaktadr. (Ya ayrcy sv deposundan daha scak olacak ekilde yerletirin. Ayrc zerine erit rezistans takn.)

yakn

ya

ekil 5.3. Sistemde Ya Tutucu

5.7. EKVALF ARIZALARI Valf pistonu arlkla kapanyorsa ve almasnda bir problem varsa muhtemelen piston skmtr. Skp piston yuvasn temizleyin. ayet ekvalf kapanmyorsa, piston kir ve metal talalarndan dolay ak konumda kalm olabilir. Valfi skp temizleyin. Valf szdryorsa yuva zerinde entik olup olmadn kontrol edin. Piston zerindeki valf diski kertiklenmi veya izilmi olabilir. Valf gvdesi dkm ise ayrc blme kaak oluturabilir. 5.8. SIVI HATTI ARIZALARI Genel olarak problem sv hattnn scak veya souk olmasdr. Yksek scaklk nedenleri: Ar soutucu akkan arj. Kondenser kirlilii veya fan arzas. Hava veya younlamayan gazlar. Eksik soutucu akkan arj. Ortam ok scak. Terleme veya karlanma durumu. Tkanma vardr. Bazen selonoid valf szdrabilir, bu durumda da karlanma olur. 5.9. NEM GSTERGES ARIZALARI
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

16

Gvenilir bir nem gstergesi, mevcut olan neme gre rengini deitirir. Ar nem btn renkleri ykayabilir. Bu durumda nem gsterge eleman ile birlikte filtrekurutucu da deimesi gerekir. Nem gibi sistemdeki ya da gsterge elemann renksizletirebilir. Gsterge eleman effaf veya ya rengi olmaya balarsa sistemde ar ya mevcuttur. Ar ya alndnda eleman tekrar nceki kabiliyetini kazanabilir. Alkol gibi kurutucu svlar gsterge elemanna zarar verebilir. Yeni kurutucu filtre bir miktar alkol uzaklatrabilir. Boyal tip kaak dedektrleri nemi gsterge elemann etkileyebilir. Nem gsterge eleman kompresr yanndan sonra asitlerden etkilenebilir. Deitirmek gerekir. 5.10. KURUTUCU FLTRE ARIZALARI Bir filtre kurutucusu, soutma sistemindeki nem kalntlarn tutar. Kir ve pislik paralar da szlr. Bir filtre kurutucu sisteme taklmadan nce ularnn iyice szdrmaz durumda olduundan emin olmak iin ularnn kapal tutulmas gerekir. inde gevek kristaller bulunan kurutucu elemanlar, ak ynn gsteren ok aaya bakacak ekilde ve dey konumda monte edilmelidirler. Bylece kristallerin soutucu akkanla birlikte hareket ederek krlp toz haline gelmeleri nlenir. Yanm bir kompresr, soutucu akkann kimyasal olarak ayrmasna ve sistemde zararl asitlerin olumasna neden olur. Bunun iin sisteme, asit absorbe eden zel bir kurutucu eleman yerletirilmesi gerekir.

5.11. EMME HATTI ARIZALARI Emme hatt karl veya terli olduunda bir problem var demektir. Fakat, emme hattndaki nem veya karlanma soutma yeteneine sahip akkann hala aktn gsterir. Derin soutma uygulamalarnda bu durum normaldir. Kzgnlk ayarnn iyi yaplmas gerekir. Genleme valfindeki kuyruun gevek veya plak olmas sv yrmesine neden olabilir. Emme hattnn mutlaka yaltlmas gerekir. Emme hattnn tasarm, yan kompresre dnmesine imkan vermelidir. Gerekirse ya cebi eklenmelidir. 6. SOUTMA KONTROL DEVRELERNDE ARIZA 6.1. ALTERLER alterler elektrik devrelerini tamamlamak (oluturmak) veya kesmek (kapatmak) iin kullanlan dzenlerdir. (ekil 6.1.) Devre alterlerinin trleri: 1- zolasyon alterleri : Tesisi ana g besleme akmndan ayrmak iin kullanlr. 2- Balatc alterler : Makinalarnn altrlmas ve durdurulmas iin kullanlr. 3- Seici alterler : eitli devrelerin herhangi birini semek ve tamamlamak iin kullanlr. 4- Kilitleme alterler : Besleme akmn keserek tehizat hasara kar korur.

Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar

r. Gr. Orhan Ksa

17 5- Kontrol ve Kumanda alterleri: Scaklk, basn sv seviyesi, zaman sresi, akkan debisinden etkilenerek kullanlrlar.

ekil 6.1. alter Sembolleri

6.1.1. Genel alter Bakm Gvenlik: Herhangi bir alter donanm zerinde almaya balamadan nce, elektrik besleme akmnn kesildiinden ve baka bir devre kesici ile kilitlendiinden emin olun. 1- Kontak yzeylerinde ar anma veya karncalanma olup olmadn kontrol edin. Not: Byk endstriyel alterlerde, bazlar gm kakmal, yenilenebilir kontak ular bulunabilir. (ekil 6.2.) 2- Kontak kolu yay mekanizmasnn, kontaklarnn abuk olarak yaylanp alma ve kapanma ilevini doru yaptndan emin olun. 3- alter kutusunun iindeki kir ve tozlar temizleyin. 4- Mafsall noktalara ince tabaka halinde gres srn. Gvenlik: Kontaklarn zerine ve yanna hibir ekilde gres ya srlmemelidir. 5- in bitiminde, alter kutusu kapann uygun ekilde kilitlendiinden emin olun.

ekil 6.2. Yenilenebilir kontak ular.

6.2. TERMOSTATLAR Termostatlarn, souk odann scaklklarnn alglanmasnda, bu scaklklara gre defrost evrimlerinin balatlmasnda, evaporatr fanlarnn veya sv soutucu akkan besleme evrimlerinin altrlmasnda kullanlrlar. Kk tesislerde, gerektiinde tm nitenin durdurulmas ve altrlmas iin, dorudan doruya kompresr balatcsna balanr. 1- Kontrol kutusu souk odann dna monte edilmelidir. 2- Termostat bulbinin klcal borusu, souk odaya soutucu akkan borular ile ayn delikten girmemesi gerekir. 3- Termostat bulbi (duyarga) souk odann s ortamn doru alglayabilecei bir yere, rnein fanlarn hava klarnn direkt karsna deil, duvar veya tavana tutturulur. 4- Bir svnn scakl alglanacaksa, duyarga, boru veya tank iine yerletirilen bir kn iine monte edilmelidir. Duyarga ile kn arasna zel bir sv doldurularak s alverii daha iyi salanr. 6.2.1. Termostat Ayar Termostat zerinde iki ayar vardr. 1- Scaklk ayar (stenen scaklk derecesinin ayar) 2- Aralk ayar (altrma ve kesme scaklk derecelerinin aralk ayar) 6.2.2. Termostat Bakm
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

18

Termostatlardaki bakm gereksinimleri ierii: 1- Kirli veya hasarl kontaklarn temizlenmesi/yenilenmesi. 2- Zayf yaylarn, hasarl krklerin, klcal borularn ve alglayc tplerin yenilenmesi. 3- Scaklk derecesi ve scaklk fark ayarlarnn reticinin komutlarna gre doru olarak yaplmas. 6.3. BASIN ALTERLER Bunlar gaz basnlarn alglarlar ve kompresrn emi veya k tarafna monte edilebilirler. Basn ykselince veya dnce, alter kompresr altrr veya durdurur. Basn ayarlar, soutucu akkan tpleri ve bunlarn zel uygulamalar ile geni bir alanda deiecek olan bir durdurma ve bir de altrma ayarlarn kapsar. Basn alterleri ayarlanrken, byk bir ihtimalle, basn ayarlarnn edeer soutucu akkan kaynama noktas scaklk derecesi ltlerine evrilmesi gerekir. 6.4. ZAMAN AYARLAYICILAR Zaman ayarlayclar, esas olarak defrost sralamalarnda veya fan geciktirme dnemlerinin ayarlanmasnda kullanlrlar ve genellikle, ayarlanabilen kontaklara doru dnen, bir saat mekanizmas ierirler. 6.5. RLELER Rleler kumanda devrelerinde kullanlan ve elektrikle alan alterlerdir. En ok kullanlan tip, anahtar kontaklarn amak veya kapamak iin bir manyetik bobini bulunan trdr. 6.5.1. Rlelerin Bakm 1- Kirli Kontaklar: Kiri ve gresi bir eritici (solvent) ile temizleyin. 2- Kontaklardaki Oksitlenmeler: Yzeyleri ince bir demir peroksit kad ile temizleyin. Zmparal bez veya cam kad gibi kaba zmpara kullanmayn. 3- Anma: Kontaklar yenileyin. Kontak aralnn uygunluunu ve yay basn kuvvetinin kontaklar abuk olarak amaya ve kapamaya yeterli olup olmadn kontrol edin. 4- Metal Transferi: Kontaklar yenileyin, aral ve yay basnlarn kontrol edin. 5- Kontaklar Birbirine Kaynam: Kontaklar yenileyin, aral ve yay basnlarn kontrol edin. 6.5.2. Rle Bobin Arzas Ar snma bobinde hasar meydana getirir. Eer bobin enerji ykl olarak uzun sre braklrsa, ar snabilir. Gvdede kabarcklar gibi ar snmann ak belirtileri yoksa, bobinin ilev devamlln kontrol edin. 6.6. SELONOD VALFLER Selonoid valfler, akkanlarn uzaktan ve otomatik kontrolnde yaygn biimde kullanlrlar. 6.6.1. Selonoid Valf Montaj 1- Bir selonoid valfi daima doru konumda monte edin (Piston ve bobin dikey konumda olmaldr)
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

19 Not: Ak ynn doruluunu kontrol edin. 2- Etiketteki nominal voltaj deerinin uygulama iin uygunluunu kontrol edin. 3- Selonoid valfin soutucu akkan tipi ve basnc iin uygunluunu kontrol edin. Not: Eer valf gvdesi, boruya kaynak veya lehimle monte edilecekse, ilk olarak bobini ve pistonu skn ve valfi scaklk etkisinden koruyun. 6.6.2. Selonoid Valf Bakm Eer bir selonoid valf arzal ise; 1- Bobine elektrik gc giriini kontrol edin. 2- Bobinin ilev devamllk kontroln yapn. Eer bobin yanm ise, d yzeyinde kabarck belirtileri aka grlebilir. Gerekirse bobini yenileyin. Not: Bobin valf grubundan ayrlrsa, bobine alma voltaj uygulanmamaldr, ar snr ve yanar. Eer bobin normal grnyorsa; 1- Pistonu temizleyin ve yuvasna serbeste koyarak oturmasn salayn. 2- Yaylar hasar ve zayflk kontrolnden geirin. 3- Valfin oturma yzeylerinin temiz ve hasarsz olduundan emin olun. 4- Yeni contalar kullanarak valfi ve piston grubunu yeniden toplayn.

7. YEREL KLMLENDRME CHAZLARINDA ARIZA 7.1. SPLT KLMA CHAZLARI Split klimalar iki ksmdan oluur. nite; evaporatr ve klimatize edilen havay fleyen fan sistemi. D nite; kompresr, kondenser ve fan. Split klima sisteminin nemi, kompresr ve kondenser grubunun oda dna konmas ile klimatize edilecek odadaki grlt dzeyinin asgariye indirilmesi, i nitenin fazla hacimli olmamas ile estetik grnt salanmasdr. Split klima cihazlar binalarda, aadaki tiplerde bulunur: Duvar tipi split klima cihaz. Yer/Tavan tipi split klima cihaz. Kaset tip split klima cihaz. Kanall split klima cihaz. letmeye alnacak split klima, usulne ve tekniin gerektirdii artlarda uygun ekilde monte edilmi olmaldr. D nite ile i nite birbirine ne kadar yakn olursa, alma o kadar verimli olur. Uzaa yerletirme durumunda i ve d nite arasndaki bakr boru uzunluu 16 m.yi gememelidir. Dey Mesafe ise 10 m.yi gememelidir. Cihaz bulunduu yerde yatay olarak terazisinde yerletirilmelidir.
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

20 Gne nlarnn direkt cihaz zerine gelmesini nleyecek ekilde monte edilmelidir. ki niteyi birbirine balayan soutucu borusu en ksa yoldan birbirine balanm olmaldr. Borularda ok fazla kvrm ve dirsek olmamaldr. Havadaki nemin younlamasna bal olarak evaporatrde biriken suyu atmak iin bir drenaj hortumu bulunmaldr. D nite hava akm giri alan nnn kapatlmas, periyodik olarak yaplacak denetlemelerle nlenmelidir. 7.1.1. Split Klimalarda Arza ve Sebepleri Cihaz almyor. Elektrik gelmiyor olabilir. ebekede elektrik olup olmadna baklmaldr. Sigorta atm olabilir. Uygun amperajl sigorta taklmal, sigorta atm ise sebebi bulunmaldr. Termostat ayar hatal olabilir. Yeniden ayarlanmaldr. Kontaktr bozuk olabilir. Kontrol edilmeli, bozulmusa deitirilmelidir. Kumanda sisteminde arza olabilir. Kontrol edilip arza giderilmelidir. Ntr hatt zayf olabilir, kompresr devreye girdiinde ar voltaj dkl olabilir. Ntr hatt yenilenmelidir. Soutma ya da stma yapmyor. Soutucu akkan eksik veya fazla olabilir. Kontrol edilerek ayarlanmaldr. Drt yollu vanada gaz kaa olabilir. Kaak giderilmeli veya vana deitirilmelidir. Drt yollu vana bobini yank olabilir. Bobin deitirilmelidir. Termostat kumanda etmiyor. Termostat balantlar yanl olabilir. Balantlar kontrol edilip dzeltilmelidir. Termostat gaz kr patlak olabilir. Krk yenilenmelidir. Termostat kontaklar yapk olabilir. Kontrol edilip temizlenmelidir. Kontaklarda temasszlk olabilir. Kontrol edilip arza giderilmelidir. Fan motoru almyor. Kondansatrde ksa devre olabilir. Motor ve balantlar yanl olabilir. Kontrol edilip arza giderilmelidir. Fan motoru yank olabilir. Motor veya sargs yenilenmelidir. Kompresr devreye girmiyor. Voltaj dk olabilir. Voltaj 190 Vdan dkse devreye girmez.
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

21 Kondansatrde ksa devre olabilir veya u balantlar yanltr. Kontrol edilip arzalar giderilmelidir. Kalk rlesi bozuk olabilir. Rle deitirilmelidir. Termistr am olabilir. Kompresr zerinde ar yk olabilir, voltaj dklnden veya gaz eksik olduu iin kompresr snarak termistr aabilir. Cihaz yksek akm ekiyor. Cihazda gereinden fazla soutucu akkan olabilir. Fazla soutucu akkan alnmaldr. Voltaj dkl olabilir. Voltaj devaml dk oluyorsa reglatr kullanlmaldr. Kondansatr kapasitesi yeterli olmayabilir. Uygun kondansatr taklmaldr. Elektrik balant ularnda geveklik olabilir. Kontrol edilip sklmaldr. Cihaz yeterli kapasiteyi vermiyor. Cihazda eksik veya fazla soutucu akkan vardr. Soutucu akkan miktar ayarlanmaldr. Kondenserde ar kirlenme olabilir. Kondenser temizlenmelidir. Klcal boru (evaporatr girii) tkanma olabilir. Arza giderilmelidir. Kompresr alyor, kondenser fan almyor. Motor skk olabilir. Kontrol edilip arza giderilmelidir. Fan motor rlesi arzal olabilir. Arzal rle deitirilmelidir. Bir sre altktan sonra termik atyor. Ar gaz basnc olup kompresr zorlanyor olabilir. Gaz basnc azaltlmaldr. Normalin altnda soutucu akkan vardr, souk gaz dn olmadndan kompresr ar snyor olabilir. Eksik soutucu akkan tamamlanmaldr. Soutma ya da stma istenilen seviyede deildir. Sistemin iindeki soutucu akkan miktar eksik veya fazla olabilir. Soutucu akkan miktar ayarlanmaldr. Kompresr ksa devre yapyor. Voltaj yanl olabilir. Kompresr voltaj rn etiket deerinin % 10 fazla ya da eksik olmaldr. Ar yk koruyucusu hatal ayarlanm olabilir. Koruyucu kontrol edilmelidir. Soutucu akkan miktar yetersiz olabilir. Soutucu akkan eklenmelidir. 7.2. PENCERE TP KLMA CHAZLARI D ortama penceresi veya bir duvar bulunan hacimlerin klimatize edilmesini salayan, hava soutmal kondenser ve ekipmanlar ile evaporatrn ayn gvde iine yerletirilmi cihazdr.
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

22 Genellikle pencere veya d duvara monte edilirler. Klimadan en iyi verimi alabilmek iin montaj yerinin zeminden ykseklii asgari 150 cm. ile 180 cm. arasnda olmas gerekir. Hava giri pancurunun arkasna yerletirilen zel filtre, oda iindeki toz ve zararl maddeleri srekli olarak filtre eder. Cihazn verimli alabilmesi iin hava filtresinin 1-2 aylk aralklarla kontrol edilip ok kirlenmise, filtreyi yerinden karp zerindeki tozlar elektrik sprgesi ile alndktan sonra souk veya lk suyla ykayp kurutup temizlenmelidir. 7.2.1. Pencere Tipi Klimalarda Arza ve Sebepleri Klima almyor. Klimann bal olduu otomatik sigorta alteri atm olabilir. Kontrol edilip sebebi giderilmelidir. Voltaj ar dm olabilir. Reglatr kullanlmaldr. D ortam scakl 50 C veya daha yksek bir deere km olabilir. Bu durumda cihaz otomatik olarak durur. Klima stma yapmyor. Termostat ayar bozulmu olabilir. Daha fazla stma iin termostat dmesi ayarlanmaldr. Klima soutma yapmyor. Hava filtresi tkanm olabilir. Filtre yerinden karlarak gerekli temizlik yaplmaldr. Termostat ayar bozuk olabilir. Daha fazla soutma iin termostat dmesi ayarlanmaldr. Pencere veya kaplar ak kalm olabilir. Kontrol edilip kapatlmaldr. Ortamda ar s yapan cihazlar (spot,frn,ocak vb.) veya fazla sayda insan olabilir. Bu durumda soutma istenilen seviyede olmayabilir. 7.3. PAKET KLMA CHAZI Pencere tipi klima cihazlar zelliklerinde olan bu cihazlar, daha byk kapasitelerde, bina haricinde atya veya bir kaide zerine monte edilebilecek ekilde tasarlanm olup klimatize edilen hava bir kanal vastasyla ortama verilir. at uygulamalarnda tayc elemanlarn yapsal mukavemeti, elektrik beslemesi ve tesisat, hava kanal balantlar drenaj zellikleri ve balantlar, konumun minumum ses iin uygunluu gzden geirilmelidir. Kaide zerine montajda harici su drenajnn ve taban suyunun cihaz iine girmemesi kaide yksekliinin uygun olmas gerekir. Teknik ve servis amal eriimi salamak iin nitenin etrafnda uygun mesafeler olmaldr. Cihaz, alma sesi kullancy ve komular rahatsz etmeyecek bir yere yerletirilmeli, zerine yamur oluu ve ar kar ylmas gelmemelidir. Cihaz iklimlendirilecek yere olabildiince yakn monte edilmi olmaldr. Kanallar besleme ve dn azlarna dorudan balanmaldr. Ses transferini azaltmak iin esnek balantlar yaplm olmaldr. Cihazda uygun elektrik gcnn olmas nemlidir. Voltaj cihaz etiketi zerindeki deerin % 10undan fazla olmamal, trifaze nitelerde fazlar % 3 mertebesinde dengede olmaldr. Cihaz mutlaka topraklanm olmaldr. Termostat, klimatize edilmemi havadan, gneten veya ak kapdan olan akmlardan etkilenmeyecek bir i duvara yerden 1,5 m. yukarya taklm olmaldr. 7.3.1. Paket Tip Klima Cihazlarnda Bakm
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

23

Bakma balamadan nce nitenin tm elektrik balantlar kesilmelidir. nitenin iinde biriken toz ve dier kirleticileri temizlemek iin kabin, fan kanatlar ve serpantin sk sk temiz su ile ykanmaldr. Koruma salamak iin kabin dzenli olarak temizlenmelidir. Temizlik iin iyi bir sv deterjan kullanlabilir. 7.3.2. Paket Tip Klima Cihazlarnda Arza ve Sebepleri Cihaz almyor. Cihaza enerji gelmiyor veya elektrik balantlar gevek olabilir. Kontrol kutusundaki kompresr kontaktrnde doru voltajn olup olmad kontrol edilmelidir. Termostatn kalibrasyon set deeri yksek olabilir. Resetlenmelidir. Kontaktr arzal olabilir. Kontrol ediniz, kontaklar aksa deitiriniz. Sigortalar atm olabilir. Sigortalar deitiriniz. Dk voltaj kablosunda hasar olabilir. Termostat kablosunu deitiriniz. Kondenser fan alyor, kompresr almyor. Elektrik balantlar gevek olabilir. Kompresr voltaj deerinin doruluu kontrol edilmeli btn balantlar elden geirilmelidir. Kompresr skm, motor kabini topraklanm veya ar yk koruma termii ak olabilir. Ar yk resetlemek iin en az 2 saat beklemeli, hala aksa kompresr deitirilmelidir. Voltaj dk olabilir. Voltaj sk sk deiiyorsa reglatr kullanlmaldr. Yetersiz soutma Cihaz kapasitesi uygun olmayabilir. Daha yksek kapasiteli cihaz kullanlmaldr. Hatal gaz arj yaplm olabilir. Cihazn servis panelindeki prosdre gre arj yaplmaldr. Sistemde hava, nem var olabilir. Gaz boaltp yeniden arj etmeli, drayer taklmaldr. Kompresrde ksa devre Ar yk emniyeti arzal olabilir. Deitirilmeli, doru voltajn olduu kontrol edilmelidir. Gaz arj edilmemi olabilir. Gaz arj edilmelidir. Evaporatr panelinin terlemesi Evaporatrde dk hava akm olabilir. Havalandrma hzn artrmal, varsa engelleri kaldrmal, hava filtresi deitirilmelidir. Dk buhar basnc, kompresrde ar yk. Sv hattnda, genlemede veya filtrede tkanma olabilir. Tkanan paralar deitirilmelidir.
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

24 Hatal klcal boru olabilir. Serpantin grubu deitirilmelidir. Kompresrde ar yk-yksek veya normal buhar basnc Kondenser serpantini kirli olabilir. Serpantin temizlenmelidir. Soutucu gaz boalm olabilir. Sisteme gaz arj edilmelidir. Kondenser fan almyor olabilir. Tamir edilmeli veya deitirilmelidir. Sistemde hava olabilir. Gaz boaltlp yeniden arj edilmelidir. Dk kompresr yk-yksek buhar basnc Kompresr valfleri arzal olabilir. Kompresr deitirilmelidir. Klcal borular arzal olabilir. Serpantin grubu deitirilmelidir. Gidi hattnda veya genleme elemannda dalgal grlt Sistemde hava olabilir. Gaz boaltlmal, vakumlanmal ve tekrar arj edilmelidir. 8. KLMLENDRME SSTEMLERNDE ARIZA nsanlarn toplu olarak bulunduklar, altklar, yaadklar ve elendikleri ofis, fabrika, okul, otel, restaurant, sinema ve konser salonlar, ev ve elence yerlerinde rahat yaama, bir lks deil gereklilik olarak grlmektedir. Bilgisayar cihazlarnda hatasz ve verimli almalarn teminen bu mahallerin de iklimlendirilmeleri gerekmektedir. klimlendirme, bir mahallin havasn soutmak veya ihtiyaca gre stmak, rutubetini ayarlamak (nemlendirme veya kurutma), toz ve yabanc maddelerden ayrmak iin filtrelemektir. klimlendirme sistemleri drt ana grupta toplanmaktadr. 1- Direk genlemeli sistemler. 2- Tamamen sulu sistemler 3- Tamamen haval sistemler 4- Haval-sulu sistemler. Direk Genlemeli Sistemler: Bu sistemde soutucu akkan havay soutmak amacyla kullanlan evaporatrde buharlatrlr. Buharlap ortamn ssn alarak gaz haline gelen soutucu sv, kompresr ile emilip sktrlarak ve kondenserde soutularak tekrar kullanlr. Bu sistemle alan cihazlar unlardr: Pencere tipi klima cihazlar Paket klima cihazlar Salon tipi klima cihazlar at tipi cihazlar Split klima cihazlar Tamamen Sulu Sistemler: ok odal binalarda, zellikle otel, ihan, hastane, byk ticaret merkezi gibi yerlerde yaygn olarak kullanr. Her odaya yerletirilen, fan-coil cihaz ile odalarn stlmas ve soutulmas salanr.
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

25 Tamamen Haval Sistemler: Merkezi bir klima santralinde klima edilen havann, kanallar vastasyla iklimlendirilecek mahallere gnderildii sistemlerdir. zellikle byk hacimlerin ve binalarn iklimlendirilmesinde kullanlr. Hava ve Sulu Sistemler: Bir merkezde artlandrlan temiz havann ve merkezi bir soutma grubunda soutulan veya kazanda stlan suyun fan-coil birimlerine gnderilerek mahallerin, insanlarn taze hava ihtiyalarn da karlayarak iklimlendirilmesidir. Klima Santralleri: Klima Santrali Ksmlar: 1- Karkas-asi 2- Kaplama sac 3- zolasyon 4- Aspiratr 5- Karm hcresi 6- Filtre hcresi 7- Istma serpantini Fan basncna gre (alak, orta, yksek) malat konstrksiyonuna gre (yatk, dey, at tipi) 8- Soutma evaporatr 9- Deflektr 10- Nemlendirme hcresi 11- Damla tutucu (separatr) 12- Vantilatr 13- Susturucu 14- Hepa filtreler

8.1. BR KLMLENDRME SSTEMNN LETMEYE ALINMASI Merkezi klima santrali tesisat, ilk nce kule pompalar, dolaysyla kondenserin soutma suyu devresi iletmeye alnacak ekilde altrlmaldr. Bundan sonra srasyla; aspiratr, vantilatr, soutma kompresr, stc ve/veya soutucu, nemlendirici altrlmaldr. letme srasnda aadaki kontroller yaplmaldr: Klima santralinin kontrolleri: 1- Hava akmnn dzenli olup olmad kontrol edilir. 2- Motor ve fanlarda anormal seslerin gelip gelmedii kontrol edilmeli. 3- Aspiratr ve vantilatr motorlarnn normal olmayan titreimler yapp yapmad kontrol edilmeli. 4- Aspiratr ve vantilatr motorlarnn ektikleri akmlar uygun deerde olup olmad kontrol edilmeli. Su soutma kulesinin kontrolleri: 1- Fann serbest ve doru ynde dnd. 2- Kule su beslemesini normal devam edip etmedii. 3- Kuleden geen su debisinin, normal olup olmad. Kule pompalarnn kontrolleri: 1- Motor ve motor kavramasnda anormal bir dnme olup olmad. 2- Salmastradaki su akntsnn normal olup olmad. 3- Soutma kulesinin su gidi ve dn borularnda aknt, sznt ve pislik olup olmad. Elektrik kumanda panosu kontrolleri: 1- alan elemanlara ait sinyal lambalarnn arza gsterip gstermedii
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

26 2- Elektrik kumanda panosundaki l aletlerinin gsterdii deerleri. Soutma sistemi kontrolleri: 1- Elektrik kumanda panosu zerindeki sinyalleri gzleyerek bir ikaz olup olmad. 2- Gaz otomatikleri tablosunda bulunan manometrelerdeki basn deerleri. 3- Kompresr ya seviyesi. 4- Sistemde anormal grlt olup olmad. 5- Sistem zerinde bulunan btn lme elemanlarnn (termometre, manometre) normal iletme deerlerinde olup olmad. 8.2. KLMLENDRME SSTEMLERNDE ARIZA klimlendirme sistemlerinde ikayetiler kimlerdir? 1- Sistemin almasndan dorudan etkilenen kiiler (kullanclar) 2- Sistemi altran operatrler. KAYET TPLER Istma Yok Yeterli Istma Yok Istma ok Fazla Soutma Yok Yeterli Soutma Yok Soutma ok Fazla Hava ok Kuru Hava ok Nemli Kokular Grltler

nite almyor nite alyor, sonra devreden kyor. nite ksa aralklarla alp, duruyor. nite alyor, ses normal, fakat soutma/stma uygun deil.

Yaplacak olan ilk kontroller: Termostat ayar. G kayna. Sistem voltaj. Elektriksel iletkenlik. Btn elemanlarn kablo geveklik kontrol. Arza iin kontrole balanacak yer: Alt sistemler. Kontrol devreleri Kompresr ve temel elektriksel elemanlar Younlama (kondenser) ksm Evaporatr ve genleme valfi. Hava ve su datm sistemleri. 8.2.1. retici Firmalarn Arza Tehis Kartlarn Kullanmak

Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar

r. Gr. Orhan Ksa

27 Bir ok klima reticilerinin kendi hazrlam olduklar arza bulma kartlar vardr. Bu kartlar satn alnarak kullanlabilir. Bu kartlar temin etmediyseniz arzal cihaza uygun bir kart kullanabilirsiziniz. 8.2.2. nsani Problemler Bazen hasta olan bir kimse ok scak veya souk hissedebilir. Bundan dolay kendi teknik becerinize ilave olarak insanlarla iyi ilikiler kurmalsnz. Yaplan ikayetleri aldrmazlk etmeyin. Bir miktar anlay gelecekteki byk dmanlklar nleyebilir. ikayetiye sistemin snrllklarn anlatarak ikayetleri en aza indirebilirsiniz. D hava artlarndaki ar deiimlerin de cihaz ayarlarnda sapmalara neden olabileceini sylemeniz gerekir. 9. HDRONK VE HAVA TAIMA SSTEMLERNDE ARIZA 9.1. HDRONK SSTEMLERDEK PROBLEMLER Mekanik problemler: Kstlanm dolam, hatal yalama, pompa arzas, pompa grltleri Elektriksel problemler: Ar akm, ilem durdurma ve ar yk rlelerinin arzas Hava ve su problemleri: Snrl hava beslemesi, arzal kontrollar, balans bozukluklar, vb. Kondenser ve soutma kulesi problemleri: Sistemdeki yabanc maddeler, valf arzalar, tkanmalar, vb. 9.1.1. Mekanik Problemler Bir hidronik sistemdeki mekanik problemler kazan, su soutma grubu ve dolam pompasndan kaynaklanr. Uygunsuz yalama yataklarn anmasna ve grlt olumasna neden olacaktr. Ar yalama yan zemini kirletmesine neden olacaktr. Ar gres kullanm yatak szdrmazlklarn bozabilir. Bazen ilave ilem bir dier problemi dourabilir. rnek olarak su kaaklarnn tamiri iin silikon kullanm, pompann karbon salmastrasn andrabilir. Pompann susuz almas yataklarn ar snmasna ve salmastrann bozulmasna neden olabilir. Scak su boyleri , su soutucu ve sirklasyon pompalar hidrolik sistemlerde bir ok mekanik problemlerin kayna olabilir.bir pompann bakm ve yekletirilmesi doru olarak yaplrsa pompay yllarca kullana biliriz. Uygunsuz yalama da : grltl alama ve yatak arzalarna klavuzluk eder. Mesela ar yalamada ya damlatmasna ve zemini kaygan hale getirmesine neden olur. Bununla birlikte ar gresleme, yatak szdrmazlk elemanlarnn atlamasna neden olabilir. Kapal devreli bir sistemlerde uzaktaki bir yerdeki titreim ve grlt kayna sistem botunca iletir. Bir pompalama sisteminde grlt devam ediyorsa, pompa boyutlar yanl seilmi olabilir. Pompa byk ise kullanlacak suyun daha fazla dolatracaktr. Borulardaki yksek hzl su ak sadece grltye neden olmamakla kalmaz motorun ar yklenmesine yol aabilir. 9.1.2. Elektriksel Problemler Hidrolik sistemlerde elektriki problemler genelde termik atmas, yksek akm ekmesi gibi belirtilerle gsterilir. Pompa motorunun ar yklenmesi, yaygn bir elektrik problemidir. Eer
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

28 motorun gvdesi ar scak veya pres bant izolasyon yan kokusu duyabiliyorsanz motorun ar yklendiinden phelenebiliriz. 9.1.3. Hava ve Su Problemleri Btn hidrolik sistemler havaya sahip olup bu onlar bazen kullanl klar bazen de zarar verir. Mesel genileme tanknda hava olmas istenilen bir olaydr. Ama hava scaklk ykselmesine kar sktrabilme zelii suya kyasla daha iyidir. Fakat hava sistemin baka yerinde su akn engelleyerek sistemi zararl hale getirebilir.hava tahliye yntemleri manuel ve otomatik olmak zere iki ekildedir. 9.1.4. Kondenser ve Soutma Kuleleri Problemleri Genelde bakm yetersizliidir. Pislik tutucular kirlenmise su soutmal kondenserler kirlerle tkanmaya balar ve basma hattnn basncnn artmasna neden olur. Su problemleri ve su soutma kulesindeki suya hi kimsenin kimyasal madde katmamas sonucu oluur ve s transfer yzeyinde oluan algler ve yosunlar s transfer yzeyini gittike azaltr. Su beslemeli kondenserler yksek miktarda s toplandnda yeterince souk olur fakat sv hattnn dmesi iin onlar ok souk olmaldr. Hazne suyu ok souk olduundan bir by-pass ile suyun bir ksm kondensere gitmeden dne verilerek kondenser basncnn otomatik olarak ayarlanmas salanr. Hava ve suda oluan kimyasal maddeler, kirler, mantarlar, evaporatif kondenserleri ve soutma kulelerini i sistemlerden daha ok korozyona uratmaktadr. 9.1.5. Hidronik Sistemlerde Ak Dengelemesi Uygun olarak kurulmu ve bakm yaplan bir hidronik sistemde her terminal nitesi sistem tasarmna uygun olarak yeteri kadar scak veya souk suya sahip olur. Ak dengeli ve sistem uygun olarak alyorsa her terminal kendi soutma ykne uygun miktarda soutma suyu alr. Ak balans olmadnda dierleri ar ekilde beslenirken bir terminal veya devre nitesi yeterince su alamaz. 9.2. HAVA SSTEMLERNDEK PROBLEMLER Bir hava datm sistemindeki problemlerin en ou elektriki veya pnmatie kyasla daha ok mekanik arzalardr. Sistemde problem olutuunda onlarn kaynaklar sistem elemanlarndan birisidir. Fan veya kanallardaki problemler daha ok yetersiz bakmdan kaynaklanr. Fan yalama yetersizliine rnek olarak yataklarn yanmasna neden olur. Grld gibi problemler genelde bakmszlktan kaynaklanyor. Btn bunlar uygun bakm yaplarak nlenebilir. Dengelenmi bir hava sisteminin oluturulmas: temel eye dayanr. Kanallardaki ve klardaki hava aklarn ve scaklklar lmek. llen scaklk ve ak deerlerini sistem tasarm deerleri ile karlatrmak. Fan hzn, damperleri ve registerleri ayarlayarak hava ak hzn dzeltmek. 9.2.1. Fanlar ve Tahrik Motorlar Fan, bir basn fark oluturarak havann akn salayan cihazdr. Fann hareketli eleman olan ark, hava zerinde i yapar ve ona statik ve kinetik enerji kazandrr. Havaya kazandrlan bu statik ve kinetik enerjilerin birbirine oran, fann trne baldr. Fanlar genel olarak, havann ark zerinden ak dorultusuna bal olarak, merkezka (santrifj/radyal) veya eksenel (aksiyel) olarak snflandrlr.
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

29 Fann Ayarlanmas: Fan datm sistemi byk debi gerektirdiinde fan hz otomatik olarak artran fan veya daha byk bir fan tesis etmeyi dneceksiniz. Bunlardan birinin veya dierinin yapldndan mutlaka emin olmalsnz. Motor kendi etiketi zerindeki gten fazlasn ekemez aksi halde arzalar meydana gelir. Kanat Problemleri: Fanlarn gelii gzel almalarn ortak nedenlerinden bir tanesi dengesi bozuk kanatlardr. Kaln toz tabakalar varsa bu durumda arlk dolaysyla fann dengesini kaybetmesi sz konusudur. Bu durumda fan temizlemek gerekir. Byle durumlarda bir uzman tarafndan balans yeniden ayarlattrmak gerekir veya fann pervanelerini deitirin Kay Balants: Fan kay kasnakl bir sistemle tahrik ediliyorsa, fan ve motor kasnak yivleri ayn hizaya gelecek ekilde bir mastar ile kontrol edilerek motor, ekseni istikametinde hareket ettirilmek sureti ile konumu ayarlanm olmaldr. Kaylar takldktan sonra gerginlikleri kontrol edilmelidir. Motor gerdirme tertibat ile kaylar fazla gergin ve fazla gevek olmayacak ekilde ayarlanmaldr. Pratik olarak orta ksma ba parmak ile basldnda sehim 2,5-3 cm kadar olmaldr. Kaylarn montaj ve ayarndan sonra fan kay-kasnak muhafazas monte edilmeli ve kaylarn muhafazaya temas etmedii kontrol edilmelidir. ou kay sisteminde bir kayn dahi bakmna ihtiyac varsa bu taktirde btn kat tertibatn birbiri ile uyumlu olmas iin hepsini deitirmek gerekir Elektrik Balantlar: Motor plakasnda kaytl voltaj ile fann alaca yerdeki ebeke voltajnn uygunluu kontrol edilmelidir. Motor, gcne uygun sigorta ve termik rleli motor muhafaza alteri ile korunmaldr. Mahalli ebekenin durumuna bal olarak 5 KWdan byk motorlara yldz-gen alterle yol verilmesi, 30 KWdan byk g gerektiren fanlarda bilezikli asenkron motor kullanlmas ve resistans ile yol verilmesi tavsiye olunur. alter-motor besleme hatt etan olarak ekilmi olmal, motor asesi mutlaka topraklanm olmaldr. Motor muhafaza alterinin termik ayar, motor plakas deerlerine uygun olmaldr. Termik ayar yapldktan sonra, motor normal iletme artnda iki faza braklarak termiin att kontrol edilmelidir.

Fanlarda Arza ve zm Yollar: Motor-Fan grubu anormal alyor. Motora her fazn da gelip gelmedii, voltaj ve amperajnn tamam olduu kontrol edilmeli. V kaylarn gerginlii kontrol edilmeli. Fazla gergin veya gevek olmayacak ekilde ayarlanmaldr. Motor-Fan grubuna ait cvata ve somunlarn geveyip gevemedii kontrol edilmeli. Dalan rulman varsa deitirilmelidir. Fan veya motor rulmanlarnn salaml kontrol edilmeli. Dalan rulman varsa deitirilmelidir. Motor miline kavrama ile balantl fanlarda kavrama ayarnn doru olduu kontrol edilmeli. Bozuksa dzeltilmelidir. Motor fazla akm ekiyor.
Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar r. Gr. Orhan Ksa

30 Fann bal bulunduu kanal devresi zerindeki dirente bir azalma olup olmad kontrol edilmelidir. Motora ait her fazn da mevcut olduu kontrol edilmelidir. Voltajn dk olmad kontrol edilmelidir. Fan hava basmyor. Fan dn ynnn doru olup olmad kontrol edilmeli. Yanlsa fazlardan ikisinin yerleri deitirilmelidir. Motorun fan dndrp dndrmedii kontrol edilmeli. Dndrmyor ise: Motorun yanp yanmad kontrol edilmeli. Motora her fazn gelip gelmedii kontrol edilmeli. Sigortalar kontrol edilmelidir. Voltajn normal olup olmad kontrol edilmelidir. Termik resetinin atp atmad kontrol edilmeli. Atm ise reset butonuna baslmal. Ancak srarl termik atmalarnda resete tekrar tekrar baslmamaldr, aksi halde termik yanabilir. Sigortalar atyor. Yldz-gen almada yldz alma ksa olabilir. Sreyi uzatnz veya zaman rlesinin ayarn artrnz. Yldz-gen faz karlamas olup olmad kontrol edilmeli, varsa dzeltilmelidir. Seilen sigorta deerlerinin kk olmad kontrol edilmelidir. Termik atyor. Sigortalardan birinin atp atmad kontrol edilmelidir. Motor ve fanda skma olabilir, skklk giderilmelidir. Klemens vidalarn gevemi olup olmad kontrol edilmeli, varsa sktrlmaldr. 9.2.2. Damperler Ak yollar zerinde (kanal kesitinde) yerletirilen Ters Kanatl Otomatik Damperler, d, dn ve egzoz havas aklarn dzenleyerek (ak kesitlerini ksmen ap kapayarak) yksek bir kontrol seviyesi salarlar. D hava damperleri ise, kenarlar zel contal, szdrmazl iyi trden olmaldr. Egzoz klar, d hava girilerine benzer olarak dzenlenirler; ancak, otomatik egzoz damperleri akken, yksek rzgar basnc ile geri ak olumasn engellemek iin motorlu veya motorsuz geri-ak damperleri gerektirirler.

Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar

r. Gr. Orhan Ksa

31 10. MONTAJ, ARIZA, BAKIM ALET VE CHAZLARI El takmlar, el aletleri 1- Ak azl anahtarlar, kurbaack anahtarlar. 2- Penseler, ayarl penseler, kargaburun, keskili pense, yan keski. 3- Boru anahtarlar, zincirli ve bantl anahtarlar. 4- Crcrl-Ratchet anahtarlar. 5- Yldz anahtarlar, lokma anahtarlar ve uzatma kollar. 6- Tornavidalar (Dz ve yldz tipleri), alt ke allen anahtarlar. 7- Elektrikli matkaplar, el matkaplar, matkap ular. 8- ekiler, tahta kauuk tokmaklar. 9- Keskiler, noktalar, beton krma murlar. 10- Conta kesme takm ve conta zmbalar. 11- Eeler, zmpara talar, temizleme fralar. 12- ektirme takmlar. 13- ve d pafta di ama takmlar. 14- l metreleri erit metreler, srgl kumpaslar. Boru montaj iin gerekli takmlar 1- Boru makaslar ve boru testereleri. 2- Bakr boru hava takm ve boru az geniletme takm. 3- Bakr boru bkme yaylar ve boru bkme takmlar. 4- zel takm ve aparatlar. 5- Oksi-asetilen ve daha baka tr kaynak takmlar. Soutma sistemi muayene-test ve servis-bakm aletleri 1- Gaz arj manifoltu (Manifolt ve hortumlar ile). 2- Derin vakum pompalar ve derin vakum manometreleri. 3- Soutucu akkan tpleri ve servis tpleri. 4- Azot tpleri (Tazyik testi ve kaynak srasnda). 5- Soutucu akkan arj l silindiri ve arj setleri. 6- Soutucu akkan arama dedektr ve kaak arama aletleri. 7- Soutma sisteminin zel muayene-test ve servis-bakm aletleri. l-ayar-kontrol aletleri ve soutma performans test cihazlar 1- Hassas dinleme cihaz (Su, gaz kaaklar, yataklarn ses durumu vb.) 2- Dijital devir says l aleti (Takometre) 3- TXV, termostat vb. kumanda elemanlarnn scaklk lm kalibre seti. 4- Motor sarglarnn ksa devre, kopukluk gibi arzalarnn aranmas iin ohmmetre. 5- Yzey termometresi. 6- Boru dndan, iindeki akkann hzn ilmek iin cihaz (Flowmetre). Kk montaj malzemeleri Cvata, somun, vida, perin, kelepe, ask vb. Muhtelif boru ve fittingsler

Koruyucu Bakm ve Arza Tehisi Ders Notlar

r. Gr. Orhan Ksa