Paul Celan _ Btn iirlerinden Semeler Kitaplar, uygarla yol gsteren klardr. UYARI: www.kitapsevenler.

com Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar... Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak grdmz sitemizdeki tm e-kitaplar, 5846 sayl kanun'un ilgili maddesine istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma ekran ve benzeri yardmc aralara, uyumlu olacak ekilde, "TXT", "DOC" ve "HTML" gibi formatlarda, tarayc ve OCR (optik karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grme engelliler iin, hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki e-kitaplar, "engelli-engelsiz elele" dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin, tamamen gnlllk esasna dayal olarak, engelli-engelsiz yardmsever arkadalarmzn youn emei sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibir ekilde ticari amala veya kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek tm yasal sorumluluklar kullanana aittir. Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir. www.kitapsevenler.com web sitesinin amac grme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek ve kitap okuma alkanln pekitirmektir. Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyorum. Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri abalardan ve yaptklar katklardan tr teekkr ediyorum. Bilgi paylamakla oalr. Yaar Mutlu LGL KANUN: 5846 sayl kanun'un "Altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK MADDE 11" : "ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."

Bu e-kitap grme engelliler iin dzenlenmitir. Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne mutlu ki, bir grme engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu sevinci paylaabilmek tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz tarayp, kitapsevenler@gmail.com adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz. Bu kitaplar, size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek, ltfen bu aklamalar silmeyiniz. Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan ediniz... Teekkrler. Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara. www.kitapsevenler.com Tarayann notu. Bireysel ktphanemi bilgisayar ortamna geirirken Taradm kitaplar kitapsevenlerle paylamak istedim. Bu Kitap Sadece Grme Engellilerin stifade Etmesi in www.kitapsevenler.com Web Sitesine Teslim Edilmitir. Belisa Paul Celan _ Btn iirlerinden Semeler

*"tfc,. "S ,.

BTN RLERNDEN SEMELER

'<*&

Avusturyal air Paul Celan (1920-70) kinci Dnya Sava yznden tp renimini yanda braktktan sonra bir sre alma kamplarnda kald. lk iirlerini 1947 ylnda yaymlamaya balad. Paris'te Alman Dili ve Edebiyat ve dilbilim dallarnda yksek renim grd, ilk dneminde gerekstclk geleneine bal kalan Celan temalanndaki trajik vurguya karn, yaanabilir olann ayn zamanda dile getirilebilir olduu ilkesi dorultusunda tutum ald. Sprachgitter (Dil Parmaklklar) adl iir kitabnda yaananlar karsnda dilin yetersizliini ve paralanm konumunu vurgulad. Georg Bchner dl ve Bremen Yazn dl'n kazanan Celan kinci Dnya Sava'nm lm ve toplama kamplarnn glge uzantlarndan kendini savatan sonra da kurtaramad. 1970 Mays'mda Paris'te kendini Seine nehrine atarak intihar etti. Ahmet Cemal: 1942'de dodu. Sankt Georg Avusturya Lisesi'ni ve stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi'ni bitirdi. Bir sre ayn fakltede asistan olarak alt. stanbul Avusturya Kltr Ofisi'inde ve Edebiyat Fakltesi Alman Dili ve Edebiyat blmnde retim grevlisi olarak eviri dersleri verdi. Halen Anadolu niversitesi iletiim Bilimleri Fakltesi retim grevlisi olarak sanat tarihi ve estetik, ayn niversitenin Devlet Konservatuar'nda tiyatro tarihi, Gzel Sanatlar Fakltesi'nde sanat kavramlar ve Eitim Fakltesi'nde de eviri kuram dersleri veriyor. Bertolt Brecht, Elias Canetti, Stefan Zweig, ngeborg Bachmann, Paul Celan, Georg Lukacs, Anna Seghers, Erich Maria Remarque, Manes Sperber, Franz Kafka, Walter Benjamin, Robert Musil. Ernst Fischer, Octavio Paz, Trakl ve E.H. Gombrich'den e v i r i l e r i yaymland. .

9 789753"660679'

Kavram Yaynlar Yeryz airleri: 16 Birinci Basm: Ekim 1995 kinci Basm: Ekim 1998 Celan / Btn iirlerinden Semeler eviri: Ahmet Cemal Dizi Editr: Ahmet Cemal Kapak: Kenan alkolu

ISBN 975 366 067 7 Dizgi : Kavram, Bask ve cilt: Umut Matbaas Kavram, Kkparmakkap Sok. No: 12, Beyolu, 80090 stanbul, Tel: (0212) 244 02 85 Fax: (0212) 292 43 25

PAUL CELAN
Btn iirlerinden Semeler

AHMET CEMAL

NDEKLER

Paul Celan: Paralanm Yaamn Estetii Ahmet C^mal 11 GELNCK VE HATIRALAR'dan (1952) Kristal 35 Yank zi 36 ki Kupalar 37 Yolculuklarda 38 Glgedeki Bir Kadnn ansonu 39 "Yalnzm kllerin ieklerini yerletiriyorum" 41 "Geceleri, baladnda..." 42 Btn Bir Yaam 43 "lk ien ben oluyorum..." 44 "Utu gvercinlerin en beyaz..." 44 Uzaklara vg 45 lde Bir ark 46 "Bouna Yrekler iziyorsun Cama" 47 Mum I 48 Ellerin Zamanlarla Dolu 49 Yarm Gece 50 Salarn Denizin zerinde 51 lm Fg 52 Gecede Ik Demeti 54 Senden Bana Uzanan Yllar 55 Ge ve Derin 56 Corona 58 Sonsuzluk 59 Sus 60 Beni de Kat Aclara 61

EKTEN EE den (1955) Paul Eluard'n Ansna 65 Burada 66 Bu Akam da 67 Zaman Krmzs Dudaklarla 68 Argumentum E Silento 70 Babozumcular 72 Duydum ki 73 kili Kiilik 74 Uzaklklar 75 Sen de Konu 76 Nerede Buz Varsa 77 Francois in Mezar Yazt 78 Bizim iin Saatleri Sayan 79 Szcklerin Akam 80 Zamann Gz 81 Bo Mezar 82 DLN PARMAKLIKLARI' ndan (1959) I 85 Bir Resmin Altnda 88 Dn 89 Aada 90 iek 91 Dilin Parmaklklar 92 Bir Gn Ve Bir Gn Daha 93 Mektup ve Saat ile 94 KMSENN GL'nden (1963) "ilerinde toprak vard," 97 "Onca yldz uzatmlard" 98 Mezmur 99 "Bambular kestim" 100 NEFESDNM'nden (1967) "Rahata karlarla" 103 "Gelecein kuzeyinde akan" 103

"Ge kalm yznn nnde" 104 "Durmak glgesinde" 105 "Saydam gneler" 105 "Ellerimin derisinin altna dikilmi" 106 "Kapkara" 107 Prag'da 108 "Sen yattnda" 109 "Szcklerin duvarndan" 110 "Akamlar" 111 "Yazlan, maaraya dnrken" 112 "Ufalanm szcklerle avucunda"113 "Bir grlt: hakikatin" 113 "Karatavuklarn, akamlar" 114 SONYAZ GNELER' nden (1968) "Bolukta bir srk izi" 117 "Grltler arasnda, tpk balangcmzda" 117 "Sonsuzluklar, zerinden" 118 "Yamura boulmu saln stne" 118 "Sen lmmdn" 119 "Enkaza dnm tabular" 119 KARANLIK YASAf ndan (1970) "Kalntlar, duyulanlarla grlenlerin" 123 "Geceye dalmak, yardma hazr" 124 "oktan uzanmtk" 124 "Kayp uzakla" 125 "Nasl da lmektesin bende" 125 "st yazlmam" 126 "Dua eden eli" 126 "Sonsuzluklar geti" 127 KAR SES' nden (1971) "Duydum ki iek am balta" 131

"Bir yaprak, aasz" 131 'Talarn atlmas bceklerin arkasndan" 132 "Bir sre konuu olacam" 132 Tarla faresinin sesiyle" 133 KISA YAAMYKS 135 R ADLARI DZN 137 LK DZE DZN 139 KISA BBLYOGRAFYA 143

PAUL CELAN: PARALANMI YAAMIN ESTET

Bir zamanlar Anna Seghers ile Georg Lukcs arasnda patlak veren "gerekilik tartmas"nn odak noktasn, yzylmzda sanatn hl gereklii bir btn olarak yanstma olanann bulunup bulunmad sorusu oluturuyordu. Lukcs, bu soruyu olumlu yantlarken, Seghers artk "paralanmam gereklik" diye bir eyin kalmad, bu nedenle herhangi bir gereklii yaratma peindeki sanatn tek yapabileceinin, paralanml ak biimde sergileyecek paralar seebilme ustaln gstermesi olabilecei grndeydi. Seghers'in bu gr, iki dnya savann ve tarihin grd en byk soykrmn ardndan, hangi alanda olursa olsun, gerekliklerden artk eski kesinliklerin ltleri dorultusunda sz edilemeyecei inancndan kaynaklanyordu. Sz edilen savalarn ve soykrmn etkileri yalnzca bu olaylar srasnda deil, fakat aradan onyllar getikten sonra da varln korumu, kimi sanatlar ve yazarlar, savatan yllar sonra yaamlarn, savan yol at ykmlarn stesinden gelemedikleri iin, kendi elleriyle noktalamlardr. Georg Trakl, iine zaten hi girmediini, domadn varsayd bir yaama Birinci Dnya Sava'nn hemen bandan, bir askeri hastanede son vermi, Stefan Zweig ise ikinci byk savan ortalarnda, snd Brezilya'da gvenlik iersindeyken ve bir devlet konuu gibi arlanrken, savatan sonraki olas dnyada yapabilecei bir ey kalmad inancyla intihar semitir. Buna karlk yine

Orta Avrupal bir yazar olan Jean Amery, lm kamplarnda bile sa kalabilmiken, savatan yllar sonra "stesinden gelemedii bir gemiin" etkisiyle yaamaktan vazgemitir, ilkgenlik yllarnn, Nazi askerlerinin doduu kent olan Klagenfurt'a girdiklerini grd an yklp gittiini syleyen Ingeborg Bachmann, yine savatan yllar sonra Roma'da, intihar olma olaslnn ok ar bast bir lmle yaam sahnesinden ayrlrken, alma kamplarndan ve gettolardan sonra sa kalmay baarabilmi airlerden Paul Celan, kinci Dnya Sava'ndan eyrek yzyl sonra, 1970 Mays'nda, Paris'te, kendini Seine nehrine atarak yaamn noktalamtr. Aradan geen yllar boyunca gerek Orta Avrupa'da, gerekse dnyann baka blgelerinde yaanan deneyimler, kimi evrelerce genellikle "karamsar" yazarlar ve airler diye nitelendirilen btn bu adlarn yaam karsndaki tutumlarn karamsar olmaktan karp, korkutucu bir gerekilie dntrmtr. Son olarak ikibinli yllara pek az kala Bosna-Hersek'te yaanmakta olanlar, iki byk savan ve dev boyutlardaki bir soykrmn ardndan insanln insanln yeniden bulabilmesinin ok zor olduunu syleyip, sanatn herhangi bir eyi kurtarabileceini de artk kukuyla karlamaya balam olan bu yazarlar ve airleri ne yazk ki btnyle hakl karm, gerekliin Seghers'in vurgulad paralanml, yaadmz yzyl tamamlarken karmzda artk insanln ve insan insan klan btn deerlerin paralanml olarak belirginlemitir.

toritelerin zayflamas nedeniyle, rkln da anlarn almaya koyulmas, 1914'de Avrupa devletlerinin Birinci Dnya Sava'na -balangta- birka haftada, en ok birka ayda bitecek, neredeyse neeli bir serven gzyle bakmalar ve bu konuda kimi aydnlarn uyarlarna kulak asmamalar -btn bunlar, daha sorra yazmzn giriinde szn ettiimiz paralanml ve insandan uzaklamay dorua karacak olan ikinci Dnya Sava'nn temellerini att. Yazarlar arasnda, bu tehlikeli belirtilere daha ilk dnya savandan nce dikkati ekmek iin ykselen sesler eksik deildi. Bunlardan biri olan Thomas Mann -ki, Almanya'nn birinci Dnya Sava'na girmesinden yanayd- 1907 ylnda, Yahudilerle ilgili bir soruturmaya verdii yantta yle demektedir: "...Ben Yahudi deilim; ama herhangi bir rklk ovenizminden yana kmaya ne hakkm, ne de isteim var... kesin inancm u ki, Siyonistlerin dledikleri bir Avrupa'dan byk g hareketi, Avrupa'mzn bana gelebilecek en byk felaket olur. Adna Yahudilik denen ve Avrupa kltrnn onsuz olunamayacak bir itici gcn oluturan bir faktrn bugn hl ve stelik bu faktr onca gereksinen Almanya'da dmanca, kar kc bir tutumla tartma konusu yaplmas, bana byle bir tartmaya tek bir szckle bile katkda bulunmam olanaksz klacak kadar kaba ve zevksiz geliyor..."1 Birinci Dnya Sava'nn balad yl intihar eden Avusturyal air Georg Trakl, ou kez son derece kiiselmi izlenimini brakan -ou kez de gerekten yle olan- kiisel kmazlar erevesinde, bir k dneminin btn belirtilerini ancak hastalkl ruhlara zg bir duyarlkla alglam ve dizeleriyle bu kn gerek haberciliini, gerekse tankln ok gl biimde yapmt.2 rnein airin "Geceye ark" adl iirinden alnma u dizelerde, insan ynnden, dahas varlk gerekesinden yoksun klan bir zamann izimleri ok aktr: Bir nefesin glgesinden doma bizler Dolanp durmaktayz terk edilmiliklerde
13

Paralanmlk yaants, gerekte 20. yzyln ilk eyreinde zellikle Orta Avrupa'nn yaad siyasal paralanmann sanata yansmasndan ve bu kez sanat dzleminde bir gereklik olarak karmza kmasndan baka bir ey deildir. Yzylmzn bana kadar hemen btn Orta Avrupa halklarn ats altnda tutan Avusturya-Macaristan mparatorluu'nun k belirtilerini -elbet alglamay becerenler iin- daha 1870'lerde sergilemeye balamas, ayn dnemlerde ulusuluk akmlarnn, merkezi o-

12

Bizler, yani sonraszlkta yitirilenler, Kurbanlarz, adandklarmz bilmezcesine.

Savan ancak birka ayn yaayabilen Trakl, savatan geriye nelerin kalacan " Rya" adl iirinin u esiz dizelerinde gelecein dnyasna bir yazgnn kesinliiyle anlatmtr:
Nice kentier grdm, alevlerin kurbanydlar, Zamanlar, vahet zerine vahet getiriyordu, Ve toprak olmu nice rklar, Hepsi de gnn birinde unutuluyordu. Tanrlar grdm, bir gecede ykldlar, En kutsal alglar bile paramparayd, Ve rmelerden geriye kalanlar, Yeni bir hayatla gne balyorlard. Yeni bir gne balayp, yeniden lyorlard, Hep ayn tragedyayd sahnelenen, Hem oynanan, hem de anlaland, Ve deliliin karanlndan farksz aclar, Gzelliin kadife grkemini Glmseyen bir diken tarlas gibi sarmaktayd.

Hedefi olmayan yolcularz bizler, Buludanz, rzgrlarda dalan, Ya da lmn souunda yen iekler, Yerimizden kopartlmay beklemekteyiz.

Yine Trakl'n "ingeneler" adl iiri ise, sanki gerek iki byk dnya savanda, gerekse sonraki savalarda yerlerinden yurtlarndan olup, ne lde yaam olduu bilinmeyen bir baka yaama doru gitmek zorunda braklan kovulmulann sonrasz yazgsn anlatr:
zlemin korlar var gece karanl baklarnda Hi bulamadklar vatana duyulan zlemin korlar. ylece kaplm gidiyorlar, derin esrar yalnzca Sonsuz hznlerde yatan bir kara yazgnn akna. Buludar nclk ediyorlar yollarna, Kimi zaman pelerine bir ku srs taklyor, Akam Vakti izleri kaybolana kadar Ve bazen de rzgr, bir veda ann getiriyor. Yldzlarn yalnzlyla rldr dekleri, Bu yzden arklar daha bir zlemle dalgalanmakta Hkrklar, ka kuaktan miras lanederin ve aclarn eseri, yle ki, hibir yldzn umudu yreklerini aydnlatamamakta.

iiri noktalayan: "yle ki, hibir yldzn umudu yreklerini aydnlatamamakta" dizesi, bir kez kitle kymlarnn anaforuna kaplan insanolunun btn umut kaynaklarn da yitireceinin a-k ifadesidir.
14

Yalnz Almanca dil evresinin deil, fakat dnya iirinin en byk adlarndan olan Rainer Maria Rilke, yaamnn byk blmnde gnll bir gebe olarak yaad. Stefan Zweig'm deyiiyle, "onun ne adresi ve aslnda ne de bir vatan vard; talya'da, Fransa'da ya da Avusturya'da ayn rahatlkla yaayabilirdi ve nerede olduu hibir zaman bilinmezdi. Onunla karlamak, hemen her zaman bir rastlantya balyd..." Geri bu, yukarda da belirttiimiz gibi, gnll bir gebeliktir; ama te yandan bu srekli lke ve kent deitirme tiryakiliinin arkasnda ok yakn bir gelecekte artk kimin vatannn neresi olacann pek bilinemeyeceine ynelik bir sezginin de yattn, en azndan bir olaslk olarak dnmek, ok mu gerekilikten uzak bir tutum saylmaldr? Birinci Dnya Sava'nn dehetini yaadktan sonra savaa ilikin dncesini: Kim sz ediyor ki zaferden? Btn sorun hayatta kalabilmek!" diye dile getiren Ril-

15

ke'nin kendini yaam boyunca bir lkeden dierine atm olmas, acaba "baka baka yerlerde" rahat yaayabilmesinden mi, yoksa insan insan klan erdemlerin ve ideallerin btnln yitirmi bir Avrupa'da, bundan byle her yerin hibir yer, hibir yerin de her yer olabilecei bir dnyada yaamak zorunda olduunu bilmenin tedirginliinden mi kaynaklanmtr? "Bir Frtna Gecesinden" adl iirinin ilk blmnde yer alan: Lambalar kekeliyorlar, habersiz: Yoksa mzla yalan m sylemekteyiz? Yoksa binlerce yldan bu yana gece mi tek gereimiz? dizeleri, ka binyllk insanlk ve uygarlk masalnn, sonunda bir yalann karanlklarna boulmasnn ifadesi deil midir? Din, bir k srecinin ardndan byk sarsntlara urayacaktr. nsanolu, kutsal kitaplarda yazanlarla, insann insana kyabilme gcn badatrmakta glk ekecektir; bir yandan da btn bu olup bitenleri -kutsal kaynaklara gre- bilen bir Tanrnn, nasl olup da tanrln hl koruyabildiini sorgulayacaktr. Paul Celan, bu sorgulamay "lerinde Toprak Vard" iirindeki: ...Ve vgler dzmediler Tanrya, o ki, duyduklarna gre, istemiti btn bunlar, o ki, duyduklarna gre, her eyi biliyordu. dizeleriyle dolaysz dile getirirken, Rilke daha farkl bir iirsel sylem iersinde, "Saatler Kitab"nda yer alan bir iirinde3 Tanrya, insan' yitirdii takdirde tanrln nasl koruyabileceini sorar: Ne yaparsn Tanrm, ben lrsem eer? Ben senin testinim (ya krlrsam?) tiin iki benim (ya bozulursam?) Senin giysinim ve uranm, anlamn da yitirirsin benimle.

Benden sonra olmayacak evin ve orada seni itenlikle selamlayacak szckler. Yorgun ayaklarn kadife terlikler gibi saran ben, olmayacam. Srtndaki bol harmaniden de olacaksn. Yanamla, scak bir yastkta gibi arladm baklarn gelecek, arayacak beni, hem de uzun sre -ve brakacak kendini gn batmnda yabanc talarn kucana. Ne yapacaksn Tanrm? Korkuyorum. insanln bir daha benzer kymlarla karlamayaca, bundan byle -bu denli byk bir ykm deneyiminden getii iin ancak iyiye ynelebilecei inanc, Birinci Dnya Sava'ndan sonra karlalan en byk yanlglardan biri oldu. Avrupa'da, imparatorluklarn yerini alan cumhuriyetlerin ve zellikle demokrasi ilkesinin insanln kurtarcs olaca inanc, hemen herkese paylalmaktayd. Yeni kurumlarn hangi temel stnde ykselmekte olduu sorusu ise pek nemsenmiyordu. Ernst Fischer, nl Kafka denemesinde4, kimilerince sk sk "toplumcu bir yazar olmamakla" sulanm olan Franz Kafka'nn gerekte bu "temel" sorununu hakl olarak ne kadar nemsediini ok ak biimde ortaya koyar. Gerekten de Kafka, zellikle doduu ve yaamnn byk bir blmn geirdii Prag kentini, kmekte olan Avusturya-Macaristan mparatorluunun, dahas, k srecindeki Avrupa'nn "elikiler sahnesi" saym, eserlerinin ounda da ak ya da rtl biimde bu sahneden yola kmtr. Fischer, bu sahneyi yle anlatr: "Dar bir alana skm olan bu Prag, monarinin kent biiminde somutlaan sorunsalyd. Prag'da olduu gibi, btn imparatorlukta Almanca konuan 'egemen ulus', giderek klen bir aznlkt. Birbirine kart halklar, 'aydnlanm mutlakiyet' andan bu yana resmi dili Almanca olan bir brokrasi tarafndan bir arada tutulmaktayd. Dosya ynlar ve sngler, dev Slav ounluu -zerindeki egemenlii gvence altna almt; ama daha ne za17

16

mana kadar? Bask altnda tutulan halklar bu devlete giderek yabanclayordu; ama yabanclama yalnz onlara zg deildi. 'Egemen ulus'ta da tedirginlik artyor, bu devletin geici olduu, dardan bir destek gelmedii takdirde ayrcalkl konumun gvenliinin salanamayaca izlenimi yaygnlayordu. Temelde hemen kimse imparatorluun ayakta kalabileceine inanm-' yordu. Yal imparator her gn gezmeye kyordu. Ama gerekte kan o m' ydu, yoksa ak sakall bir hayalet mi? Kafka, 'Bir mparatorl * Habercisi' adl yksnde bu durumu mistik bir dzeyde ile nitir: lm deindeki imparator bir haberci yollar, ama adam bouna bir abayla i sarayn odalarnda dolanr durur: 'Bu odalar hibir zaman aamayacak; bunu basarsa bile, hibir ey kazanm olmayacak; daha geilmesi gereken avlular var; ve avlulardan sonra bunlar kuatan ikinci bir saray; binyl-lar boyunca bu byle srecek; ve haberci sonunda en dtaki byk kapdan kendini dar atabilse bile -ki asla, asla olamaz bu-, daha nnde bakent uzanacak, dnyann merkezi saylan, kendi posasna gml bir bakent.' Halk ile Devlet arasndaki bu kesin yabanclama ortamnda 'en iteki sarayn odalarnda' gizli iktidar, hemen hemen belirsizdi ve srekli deiim iindeymi izlenimini yaratyordu... Bugnk konum, yarn ortadan kalkabilirdi. Yaanlan ann tesini kapsayan planlarn varl enderdi. Bunlar varolsa bile hep bozuluyor, kart yararlarn arasnda yitip gidiyordu. Uurumun kenarnda durmak, srekli bir konuma dnmt. Bu arada iktidar ortada grnmyordu..."5 Orta Avrupa'da daha 1870'li yllarda kendini sessiz ve derinden duyumsatmaya balam olan "uurumun kenarnda durma" konumu, Rilke'den Celan'a ve Bachmann'a kadar hemen btn air ve yazarlarn kkl biimde algladklar, kurtulmak iin yollar aradklar, ama sonunda kurtulunamayaca sonucuna vardklar bir konumdur. Bachmann, hep uurumun kenarnda duran bir lke yerine, dlenen baka lkeleri -onlara da pek umut balamakszn- yeler gibidir. "l Liman" adl iiri, u dizelerle noktalanr:
18

Tek, ama tek bir lke kalmad ayak baslmadk! Ve srklenmekte denizcinin alar parampara, nk kahkahalar atan lgn kifler, imdi l bir su yoluna dmler. "Beyazl Gnler" iirinin sonunda ise air, zlemini ektii efsane ktalarn bile. uurumun kenarnda olduunu vurgular: Bugnlerde martlar dnyorum, onlarla bir aa, bir yukar kanat aarak, bembeyaz bir lkeye utum. Ufukta benim efsane ktamn, oralarda beni, stmde bir kefenle terk etmi ktamn grkemli kn alglyorum. Ben yayorum, uzaklardan onun kuu arklarn dinliyorum. Paul Celan ise "Sesler" adl iirinde, hem "uurumun kenarndaki" yurdu brakp baka yerlere g etmenin, hem de insanolunun kendi btnln koruyabilmesinin olanakszln vurgular: Ne varsa senden yana olan, her bir sahilde, biilip, baka resimlerden yansr.

Birinci Dnya Sava'nn bitiminden sonra doan yanlsamalarn, baka deyile byle byk bir kymn arkasndan insanln insanln hemen yeniden -ve szde bir daha yitirmemek zere!- bulaca yanlsamasnn ne denli temelsiz bir inan ol-

19

duunu Stefan Zweig, "Yarnn Tarihilii" balkl nl denemesinde gerekeleriyle sergiler. Anlan yazsnda, savan bitmi olmasna karn Avrupa'nn neden hl patlamaya hazr bir barut fs gibi olduu sorusuna yant arayan Zweig, u dncelere yer verir: "Bu gergin durum, nereden kaynaklanyor? yle sanyorum ki, bu hastala yol aan, hl o eski mikrop; kan dolamnda savan kalnts olan mikrop. Anmsamaya alalm: Sava yllar, btn lkelerdeki insanlar duygular asndan normal zamanlara oranla daha yksek dzeyde ve daha iddetli younlamalara altrd. Savalar, serinkanllkla srdrlemez. Bu nedenle drt yllk bir dnya savan, korkun uzunlukta bir sava sonuna kadar gtrebilmek iin duygular tutkularn iddetinde, olaanst bir younluk dzeyine getirmek zorunluydu. Nefret, fke gibi igdlerin btn devletlerde srekli krklenmesi gerekiyordu... Nefret, fke, savama istei, yaplar gerei ksa sreli cokulardr; bu ksa sreli durumu yapay biimde uzatabilmek iin adna propaganda denen o korkun bilimin bulunmas gerekliydi. Bylece aslnda bar yaradlta ve hibir eye karmayan milyonlarca insan, stelik yz ya da drt yz milyon -bu sayy gznzde canlandrn bir kez!insan, drt yl sreyle doal saylabilecek lnn ok stnde nefret ve dmanlk retmeye ve tketmeye altrld. Sonra bar geldi ve o ana kadar grev diye belletilmi nefretin, ldrmelerin, tutkularn bir buyrukla musluk kapatlrcasna kesilmesi beklendi. Oysa byle bir beklenti doaya aykrdr... Artk lkenin 1914'deki dmanlaryla savalmyor. Ama nefret ve sava, ayn tutkuyla srdrlyor. imdi sistemler, partiler, snflar, rklar ve ideolojiler arasnda bir nefret sz konusu..."6 Bilindii gibi, Stefan Zweig'm bu saptamalar ksa zamanda ne yazk ki bir kehanete dnecek, birincisinden yirmi yl sonra patlayan ikinci bir dnya sava, Avrupa'da insanln sava ve vahet deneyimleri daarcna yalnzca yeni lleri deil, ama alma kamplarn, toplama kamplarn, grlmedik boyutlarda bir soykrm da ekleyecektir. kinci savatan hemen nce -ilkinden edinilen deneyimler nedeniyle- sanat alannda belirginleen olgulardan biri de, sanatnn sanat eseri araclyla herhan-

gi bir eyi deitirebileceinden kukuya dmesi, yaratmay srdrmekle birlikte, yarattklarn etkinlik asndan anlamsz, ilevsiz bulmaya balamasdr. Franz Kafka'nn, lmnden sonra bulunacak btn yaymlanmam eserlerinin yaklmasn vasiyet etmi olmas, kimi zaman kendi yazdklarnn edebiyat deerinden kuku duymas diye yorumlanmtr. Oysa onun apnda bir yazarn, edebiyat asndan btn yazdklarn kayda deer bulmamas diye bir olasl dnebilmek, ok zordur. Herhalde a-sl gerek udur k, Kafka, Dava' ya ramen insanlarn hep bakalarnn bitikleri yazglarn kurban olacaklarn, ato' ya ramen grnmez iktidarlarn elinde oyuncak olmaktan kurtulamayacaklarn, Amerika'ya ramen dnyann ve insann gnn birinde maddenin tutsaklna gireceini nceden grm ve eserlerinin sanatsal niteliinden deil, ama etkinliinden kukuya dmtr. Yoksa, gncesine: "Bugn daha hibir ey yazmam oluumu neyle mazur gsterebilirim? Hibir eyle..."7 diye, bir not decek kadar urann bilincinde bir yazarn kendi yaratsnn niteliini kavrayamamas sz konusu deildir. Yine anlan dnemde bir baka yazar, yzylmz roman edebiyatnn kurucularndan saylan Avusturyal Hermann Broch (1886-1950), kitlesel bir lgnlk ve yozlama baladnda sanat eserinden ne beklenebilecei sorusunu tartmak iin bayapt Der Tod des Vergil'de (Vergilius'un lm) .S.I. yzyl sahne olarak semi, anlan sorgulamay Latin dnyasnn en byk airi saylan Vergilius'un azndan yapmtr. Romanda Vergilius, artk lmek zere olduu bir srada nl destan Ae-neis' i kaleme almakla ve btn dnyann grece hayranln kazanmakla, aslnda neyi deitirebilmi ya da deitirememi olduunun yaman bir dkmn karr. Romandan alnan u satrlar, Orta Avrupa'da ta 1870'li yllarda balayp, 1945'e ve sonrasna kadar uzanan sanatsal karamsarlk atmosferini sergilemek bakmndan karakteristiktir: "Agzllk zerine bir ark adanmalyd bu insanlara! Ama neye yarard? nk aslnda hibir ey gelmiyordu airin elinden, hibir ktln ortadan kaldrlmasna yardmc olamyordu; yalnzca dnyay grkeme boduunda kulak veriyorlard ona, yoksa olduu gibi anlatt-

20

21

nda deil. Ve n, bilgiyle deil, yalanla eanlamlyd! Bu durumda tanrlarn Aeneis'e daha farkl, daha olumlu bir etki balamalar dnlebilir miydi? Evet, veceklerdi bu eseri, nk Vergilius daha nce ne yazmsa vlmt; nk bu eserden de yalnzca kulaa ho gelenler aklda tutulacakt ve nk uyarlara da kulak verilmesi gibi bir saknca ve olaslk yoktu; artk Vergilius ne bakalarn, ne de kendisini aldatmak hakkna sahipti; ok iyi tanyordu evresindeki bu insanlar; onlar iin ne forsaya akl klelerin ac dolu, acnn arln tayan abalarnn, ne de airin bilgiye susamln alaryla ykl abalarnn saygn bir yan vard... Onlar, yani aadakiler, Vergilius'u anlamyorlard, ona aldrdklar da yoktu; buradakiler, yukardakiler ise Vergilius'a sayg duyduklarn ileri sryorlar, dahas bunun gerek olduuna da inanyorlard..."8 Paul Celan gibi, Nazilerin ve kamplarn aclarn yaayan, 1945'e sa varmay baaran, ancak bylesine aclarla dolu bir gemiten herhangi bir gelecee kpr kurulabileceine inanmad iin 3 Temmuz 1951'de, henz yirmi sekiz yandayken intihar eden Polonyal yazar Tadeusz Borovski de, tpk Broch gibi, insanln tm insan olma niteliklerini yitirdii bir ada sanat eserinin, estetik abalarn varlk gerekesini ve etkinliini sorgulam olan edebiyatlardandr. Talaan Dnya baln tayan belgesel yklerinde Borovski, toplama kamplarndaki yaamn akna braklan aydnn, dnen insann, binbir acnn yk altnda ezilirken, kendi yksn insanln binlerce yllk yksne dntrp, dnrler ve estetler hakknda ne dndn, ne dnebileceini yle yanstyor: "Eflatun'u nasl severdim, bilirsin. Onun yalan sylemi olduunu ancak bugn anlyorum. nk 'dnyevi' eyler lkleri yanstamaz, onlarn iinde sakl duran, insanlarn ar ve kanl didinmesidir. Onlar o pek zekice diyaloglarn, dramlarn yazarken, szm ona vatan urunda, dolaplarn evirirken, snrlar ve demokrasi urunda sava yrtrken -bizler, ehramlar yaptk, tanr evleri iin mermer krdk, imparatorun caddeleri iin ta krdk, kalyonlarda krek ektik, sapan srdk... Bizler pistik, ve lyorduk. Onlar estettiler ve yayorlard. nsanlara yaplan hakszlk pa-

hasna elde edilen gzellik, gzellik deildir... Antik a bizleri nereden bilecek? O, Terentius ile Plautus'un yazlarndan kurnaz kleleri tanyor ancak, halk tribnlerini ve tamsa tamsa tek bir kleyi, Spartaks' tanyor... Hi kimsenin haberi olmayacak bizlerden. airler, avukatlar, dnrler, rahipler bizden sz amayacaklar..."9 Borovski'nin syleminde tutsaklar, firavunlar iin ehramlar yapp, imparatorun caddeleri iin ta krarlarken, Celan'n nl "-lm Fg" iirindeki toplama kamp insanlar daha bir "kendileri iin" alrlar; onlara kendi mezarlar kazdrlr, hem de kendi danslarnn ve arklarnn eliinde! Akam vakitlerinde imekteyiz sabahn kapkara stn ve lenlerle sabahlarda bir de geceleri hi durmakszn imekteyiz bir mezar kazyoruz havada rahat yatlyor Bir adam oturuyor evde ylanlarla oynayp yaz yazan hava karardnda Almanya'ya senin altn salarn yazyor Margarete bunu yazp evin nne kyor ve yldzlar parlyor kpeklerini aryor slkla sonra yahudilerini aryor slkla toprakta bir mezar kazdryor bize buyruk veriyor haydi bakalm imdi dansa Gece vakitlerinde imekteyiz sabahn kapkara stn ve sabahlarla lenlerde bir de akamlan hi durmakszn imekteyiz Bir adam oturuyor evde ylanlarla oynayp yaz yazan hava karardnda Almanya'ya senin altn salarn yazyor Margarete senin kl olmu salarn Sulamith bir mezar kazyoruz havada rahat yatlyor Adam baryor daha derin kazn topra siz tekiler arklar syleyip dans edin

22

23

tutup palaskasndaki demiri savuruyor havada gzlerinin rengi mavi sizler daha derine sokun krekleri tekiler devam edin almaya ve dansa

Ona yeterince ver glgeyi, sence ne kadar paylatrlmsa geceyansyla len ve geceyars arasnda, o kadarn ver. Bakn etrafna: Gr, nasl da canl, epeevre lm akna! Canl! Gerek, yalnzca glgenin yansmas.11 iiri aan l, ykmlardan ve kymlardan geriye kalan tek ey olan dili kullanma grevini yklemektedir. Burada nemli olan birinci nokta, kimin bu grevi stleneceidir; Celan'n dizelerindeki sesleni yeni, artk gemitekinden baka trl olmak zorunda olan insana yneliktir, ve son sz, bu bakalaan insanda kalmaldr: "son olarak sen konu / syle szn". lk dizede yer alan: "Sen de konu..." seslenii ise, yaanm bir kanl kaos iersinde sesi yitip gitmi insanoluna sonunda sesini artk yeterince ykseltmesi iin verilen bir buyruk gibidir; o insanolundan istenen, artk szn sylemesidir. iirin bundan sonraki blm, bundan byle nasl konumak gerektiini anlatr gibidir ve saptanan yn, ok aktr: "Ama ayrma hayr evetten. /Anlam da ver szne: / Ona glgeyi ver." Dil, salt varolduu iin deil, ama insan iin varolduundan, insan insan kldndan, ancak bu anlam ykn tadnda dil diye adlandrlabileceinden tr kullanlmaldr. Burada bir koutlua dikkati ekmek, sanrm aklayc olacaktr. Yzylmz iirinin yaamn yine intiharla noktalam olan bir baka by, Cesare Pavese, 1945 ylnda, savan bitiminin hemen ardndan, "insana Dn" balyla kaleme ald bir gazete yazsn, konumaya, dile ve szcklere ilikin u saptamalarla noktalar: "Konumak. Szckler, bizim uramzdr. Bunu hibir ekingenlie ya da kara mizaha yer vermeksizin sylyorum. Hassas, krlgan ve canl yaratklardr szckler. Ama onlar insan tarafndan yaratlmlardr, yoksa insan onlar iin deil.
25

Paul Celan, Bremen Edebiyat dl'nn kendisine verilii dolaysyla, 1958 ylnda yapt konumann bir yerinde yle der: "Onca yitirilen arasnda eriilebilir, yaknda ve yitirilmeden kalan ise hep bir tek ey oldu: Dil. Evet, o, yani dil, her eye karn yitirilmeden kald. Ama kendi yantszlklaryla, korkun bir suskunlukla, ldrc konumalarn binlerce karanlyla arpmak zorunluluumla karlat. Btn bu badirelerin iinden geti ve olup bitenler iin szck harcamad; fakat btn bunlar yaad. Yaad ve ondan sonra, btn bunlarla 'zenginlemi' olarak, yeniden gnna kmasna izin verildi. Ben, gerek o yllarda, gerekse daha sonraki yllarda ite bu dilde iir yazmaya altm: Konumak iin, kendimi ynlendirmek iin, nerede olduumu ve nereye gtrlmek istendiimi betimleyebilmek iin..."10 kinci Dnya Sava'nn bitiminden hemen sonra, "byle bir kymn ardndan artk iir yazlamaz", szne kar Celan, "lm Fg"n kaleme almakla bu yndeki umarszlna bir anlamda son vermiti. Daha sonra, Eikten Eie adl kitabnda yer alan "Sen de Konu" iiri ise, airin onca .kyma karn "yitirilmeden kaldn" syledii dilin gcn vurgulamakla birlikte, artk bu dile yeni bir izlek ve ilev izer: Sen de konu, son olarak sen konu syle szn. Konu Ama ayrma hayr evetten. Anlam da ver szne: Ona, glgeyi ver.

24

imdi, yaadmz u zamanda, szckleri yeniden insan onlardan yararlanmak iin yarattnda sahip bulunduklar somut ve plak akla geri dndrmek zorunda olduumuzu hepimiz duyumsamaktayz... nmzdeki, g bir grev, ama yaam da bu grevin iinde yatyor. Ve bu, iinde bir anlam, bir u-mudu barndrd sylenebilecek tek grev. Bizim syleyeceklerimizi bekleyen insanlar var; yaamn bir ortaklk, bir paylama olduunu unutursak eer, o zaman o insanlar da kendimiz kadar yoksullatrm oluruz. Onlar, szcklerimizi eyleme dntrmeye hazr olarak, gvenerek bizi dinleyecekler. O insanlar d krklna uratmak, onlara ihanet etmekten, ayn zamanda da kendi gemiimize ihanet etmekten baka bir ey olmayacaktr."12 Celan'n "Sen de konu"u da bundan farkl deildir. aire gre, bundan byle dilin anlam kazanmas, insana hizmet edebilmesi, anlamn tm aklyla kullanlmasna, evet'in olduu yerde hayrn, hayr'n olduu yerde de evetin yanlsamasn yaratmamasna, bize glgesiz bir dnyay deil, ama klaryla ve glgeleriyle olduu gibi bir dnyay sergileyebilmesine baldr. Ve belki de her eyden nemlisi, onca varm gibi savunulan insanlk deerinin ardndan onca insanla aykr konumlar yaratlabildikten sonra, dil artk varsayaca mutlak gereklerin arayna girmemeli, ilevini "gerein yalnzca glgenin yansmas" olduunun bilincine vararak yerine getirmelidir. Bu, bir ktmserlik deil, fakat iki dnya savann ve onca soykrmn ardndan gelmesi zorunlu, varlnn yadsnmas olanaksz bir tr yeni gerekilik'tir. Dil, yaam elbet yadsmayacak, elbet olumlayacaktr; ama yaamn, canlln ne akna varolduunu grerek: "Bakn etrafna: / Gr, nasl da canl, epeevre - / lm akna! Canl!" Bylece Celan, karamsarlkla ilintisiz bir gerekilik erevesinde, artk sarslmaz bir btnlk oluturan bir yaamn deil, fakat kirletilmi, ayaklar altna alnm, paralanm bir yaamn estetiinin szcln stlenmektedir.
26

Talarn atlmas bceklerin arkasndan. O srada grdm ki, ilerinden biri yalan syGmiyordu, aresizliime altm diyerek. Bu dizelerde szckler, dorudan olduu gibi, katksz ve sslemesiz bir yaamn hizmetine sokulmutur. Szckler, anlamn plaklnn taycsdr; ancak, biraz yukarda da belirtildii gibi, buradaki anlam aray, anlam mutlaklatrmamakta, rnein aadaki dizelerde grld gibi, bir anlamdan ka abasn da ierebilmektedir: Enkaza dnm tabular, ve bak srtnda yrrcesine gemek aralarndan, srlsklam iliklere ilemi dnyayla, anlam avna karak, anlamdan firarda. Celan, yaamn paralanmln bir olgu olarak benimseyen, bu benimsemeden hibir duygusallk ya da iirsellik uruna dn vermeyen bir estetik anlaynn szcsdr. Seninkisi erguvan rengi bir lm deildi. Dedii anda lm, hem iir sylemindeki yerini alr, hem de yaam gereklii iersindeki o "gzel"den baka her biimde nitelendirilebilecek gerek konumunu korur. "Mezmur" adl iirinin u dizeleri ise, insanolunun kendine artk arptlmam, aldatclktan uzak grntler sunan aynalar tutmas gereine atfta bulunur: Kimse yourmuyor bizi yeniden topraktan ve amurdan, kimse at yakmyor toz oluumuza. Kimse.

27

Byk deneme yazar Jean Amery, Suun ve Cezann tesinde adl kitabnda, Auschwitz lm kampnda dnen insan ile lm arasndaki ilikiyi irdelerken, "estetik dzlemdeki lm tasarm"nn urad ykmdan da sz eder: "rnein Ausc-hwitz'de, dnen insan'n lm karsndaki tavr neydi? (...) Kamptaki tutuklu, lmle kap komusu olarak deil, fakat birlikte ayn odada yaard. lm, her yerdeydi. Gaz odalarna gnderileceklerin seimi dzenli aralklarla yaplrd. Tutuklular, bir hi iin toplant alannda aslrlard ve arkadalar da, saa bak! komutuyla, mar eliinde daraalarnn yanndan yryp gemek zorundaydlar. Her yerde kitleler halinde lnyordu (...) Hi dikkat etmeksizin ceset ynlarnn stne trmanarak yoluma devam edip gittiimi, ayrca hepimizin lenleri kaldmz barakadan karamayacak kadar yorgun ve umursamaz olduumuzu da anmsyorum (...) Dnen insan, lmle ite bu koullar altnda karlam olurdu. nnde lm vard, i dnyasnda ise hl dncenin kprdanlar. Dnce, tekinin, yani lmn karsnda -hemen belirteyim ki, bouna bir abaylaonurunu ayakta tutmaya alrd. lk yaanan ise, estetik -lm tasarmnn mutlak anlamda ve btnyle yklmas olurdu. (...) edebiyat, felsefe ve mzik alanlarndaki lm yorumuna Auschwitz'de yer yoktu. Auschwitz'de lm'den, Venedikte lm'e hibir kpr uzanmyordu..."13 Eer insanlk, deneyimler daarcna yukardakileri de eklemise, o zaman sanata den, ya btnyle susmak, ya da bundan byle eskisinden ok farkl bir gerekilik anlayyla ie koyulmaktr; ve herhalde sanatn asla yapmamas gereken ise, btn bunlar hi yaanmam gibi davranmaktr. Ailesi lm kamplarnda can veren, kendi yolu da alma ve toplama kamplarndan geen Celan14, szcklerin dnyasnda ikinci.seenei, yani yeni bir gerekilii, btn sslemelerden uzak, insann iliine kemiine ileyen bir iiri yeledi. Onca ac deneyime eklenen byle bir gerekiliin bir sanaty sonunda yaamnn ne zaman noktalanmas gerektiine kendi karar verme noktasna itmesinde alacak bir yan, herhalde yoktur.

Bu uzun giri yazsnda, Paul Celan' "geleneksel biimde", baka deyile hangi akma sokulabilecei, hangi akmn balangcn, hangisinin sonunu oluturduu vb. balamnda deerlendirmeye hi kalkmadm. Onu yalnzca, Orta Avrupa'nn belli bir dneminde, Almanca yazm bir airler kuann son temsilcilerinden biri kimliiyle ele alp, bu kuan hangi acl gemiten geldiini sergilemeye altm. Gerek sanatlar, etkinliklerine sonradan hangi akmlarn ad verilirse verilsin, her eyden nce yaam akm'ndan gelirler; ve bu temel yeterince kavranamad srece o sanatlara yaknlaabilmek de sz konusu deildir. Biraz yukarda "acl gemi" dedim; gnl isterdi ki bu gemi, gerekten artk gemi bir zaman iin kullanlm olsun. Oysa yldr ayn Orta Avrupa'da, kinci Dnya Sava'nn bitiminden yarm yzyl sonra olup bitenler gz nnde tutulduunda, sz edilen acl gemiin yeni bir "bugn"e dnerek srp gittii, kendiliinden anlalyor. Ve bu durum karsnda Ce-lan'n "Ge ve Derin" iirindeki u dizeler -ne yazk kil- yeni bir anlam kazanyor: Sesleniyorlar: Gnah iliyorsunuz! Bunu oktandr biliyoruz. oktandr biliyoruz da, ne yapyoruz? Sizler, lmn deirmenlerinde mjdelerin beyaz ununu tp, kardelerimizin nne koymaktasnz -Bizler, zamann aklam salarn sallyoruz.

Ahmet Cemal Moda, Temmuz 1995

28

29

NOTLAR

10 Paul

1 Thomas Mann: Essays, Band I, Frvhlingssturm 1893-1918, Hrsg. Hermann Kurzke/Stephan Stachorski, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 1993, s.94. Burada sz geen soruturma, Almanya'da Dr. Julius Moses ta rafndan dzenlenmi ve aralarnda Thomas Mann'dan baka Maksim Gorki ve Rainer Maria Rilke'nin de bulunduu nemli kiilere gnderilmiti. Soru turmada neri yer almaktayd: 1. Yahudilerin vaftiz ve Yahudi olmayanlar la evlenmeleri yoluyla asimilasyonu, 2. Bir rk deil, fakat yalnzca belli bir dinsel inanca sahip olanlar kimliiyle gelimeleri ve 3. Yaadklar lkelerde ksmi zerklik, ya da Filistin'de bir Yahudi devletinin kurulmas yoluyla ulusal bamszlklarna kavumalar. Soruturmann sonunda, katlanlara yantla malar istenen u drt soru soruluyordu: 1) Size gre Yahudi sorununun z nedir? 2) Size gre Yahudi sorununun zm ne olmaldr? 3) Size gre Yahudi sorunu, btn lkelere ortak bir sorun mudur, yoksa deiik lkelerde deiik zmleri mi gereksinmektedir? Eer deiik lkeler iin deiik zmlerin gerektiine inanyorsanz, bu zm a) Almanya iin, b) Rusya iin ne olabilir. (Bak. Thomas Mann, agy., s.338-339). Grld gibi, rklk balamnda "zararsz", hatta "iyi niyetli" denebilecek bir soruturma, daha sonra Hitler tarafndan ikinci sorunun "Yahudilerin yok edilmesi" diye yantlanmasyla noktalanacaktr. (.N.) 2 Trakl'a ait alntlar iin bak.: Georg Trakl, Sfn iirlerinden Semeler, eviren: Ahmet Cemal, Kavram Yaynlar, istanbul 1994. 3 Rilke'ye ait alntlar iin bak: Rainer Maria Rilke, Btn iirlerinden Semeler, eviren: Ahmet Cemal, Kavram Yaynlar, istanbul 1994. 4 Ernst Fischer: Franz Kafka, eviren: Ahmet Cemal, B/F/S Yaynlar, istanbul 1985. 5 Ernst Fischer: agy., s.36/37. 6 Stefan Zweig: Yarnn Tarihi, eviren: Ahmet Cemal, Can Yaynlar Deneme Dizisi, istanbul 1991, s.31/32. 7 Erich Heller/Joachim Beug: Franz Kafka - berdas Schreiben, Fischer Taschenbuch Veri., Frankfurt am Main 1983, s. 113. 8 Hermann Broch: Der Tod des Vergil, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1979, kommentierte Ausgabe, s. 15/16. 9 Tadeusz Borovski: Talaan Dnya, ykler, eviren: Zeyyat Selimolu, Yaz-ko Yaynlar, istanbul 1981, s. 167/168.

Celan: Ausgewahlte Gedichte, edition suhrkamp, Frankfurt am Main 1977, s. 127. 11 Bu iirin izlek balamnda geni yorumu iin bak.: Beda Allemann: /Vac/wort zu den ausgewahlten Gedichten, s. 151 vd. 12 Cesare Pavese: Schriften zur Literatr (La Letteratura Americana e Altri Saggi, Turin J962); nsz: talo Calvino, Claassen-Verlag, HamburgDsseldorf 1967, s. 249. 13 Jean Amery: Jenseits von Schuld und Shne, klett-Cotta, Stuttgart 1977, s. 38-40. 14 Paul Celan'n alma kamplar dnemi iin bak. Israel Chalfen: Paul CelanEine biographie seiner Jugend, Insel Verlag, Frankfurt am Main 1979, s. 113 vd.

30

31

GELNCK VE HATIRALARDAN (MOHN UND GEDACHTNIS, 1952)

KRSTAL
Benim dudaklarmda arama dudaklarn, yabancy kapnn nnde, gzyan gzde arama. Yedi gecedir ufkun ufka yolculuu, J el, yedi yrek aadan alar kapy, 1 yedi gl sonra, fskiyenin nltlan duyulur.

Y k s

K b G v

35

tam yorlar , sen

ya da ben gibi.

Y P s

G Kim yitirir ? K

O yiti rm ez. O

3 6

, gelmez pencer eye. Kadn n adn da sylem ez. O, benim gzleri me sahip olandr . Byk kaplar kapand nda n bu yana. Onlar yzk gibi parma

nda tar. Hazz n ve deerl i talar n paral ar gibi: Daha sonba harda benim karde imdi; gnler le gecele ri sayma kta daha imdi den.

O O O O O

38

A L N IZ I M , k lle ri n i e kl er in i ye rl e tir iy or u m ol gu n si ya hl ar n va zo su na . Se n,

bzkarde in dudakla n, senden kan szck yaama y srdr yor pencere lerin nnde, ve sessizc e trmand ryor bana, bir zamanl ar dledi klerimi. So lm u za ma nla rn i ekl eri sar m etr

g e l

iy or. )

G d v d t B

4 0

BR YAAM Mavidir incelen uykunun gneleri, tpk senin sabahtan bir saat nceki salarn gibi. Onlar da bir kuun mezarnn stnde biten otlar kadar abu k byr. Onlar iin de ekicidir, bir rya olarak zevk gemilerind e o ynad mz oyun. Derin uyku nun gne leri

ise daha bir mavidi r: Yalnz ca b ir kez yleyd i salar nn kvrml ar: Bir gece rzgr olmu, dinleni yordu m kzkar deinin satl k kucanda; salarn zerimizde ki aata aslyd, ama sen yoktun. Biz dnyaydk, sen ise bir allktn byk kapnn nnde.

4 2

4 ?

ILK ien ben oluyorum, yitirdii gzleri arayan bir maviden Senin ayak izlerinden ierken, gryorum: Bir incisin parmaklarmdan kayp giden, byyorsun! Byyorsun btn unutulmular gibi. Yuvarlanyorsun: Hznn kapkara dolu tanesi, veda sallaylarmdan bembeyaz olmu bir mendile dyor.

UZAKLARA VG Senin gzlerinin kaynanda yayor, yanlsamalar denizindeki balklarn efsaneleri. Deniz, vaadini senin gzlerinin kaynanda tutuyor. Burada frlatp atyorum, insanlar arasnda yaam bir yrei, stmdeki giysileri ve bir yeminin grkemini:

UTU gvercinlerin en beyaz: zin kt seni sevmeme! Sessiz pencerede salland sessiz kap. Sessiz aa, adm att sessiz odaya. Sanki burada kalmyormuasna, yabndasn imdi. Elimden alyorsun byk iei: rengi ne beyaz, ne krmz, ne mavi - yine de alyorsun. ; Sonrasz kalacak, nerede hi yoktuysa. Onunla kalacaz, hi olmadmza gre.

Daha bir plam, karanlktan daha karanlk olduumda. Terk etmektir benim sadakatim. Ancak ben, ben olduumda sana dnebilirim. Gzlerinin kaynanda srklenirken, yamalarn dn kuruyorum. Bir olta tekini yakalad: Ayrlyoruz birbirimize dolannca. Senin gzlerinin kaynanda, aslm biri ipini bouyor.

44

LDE BR ARKI Kara yapraklardan bir elenk yaplmt Akra yaknlarnda: Orada atm evirip lme sapladm klcm. Hem de tahta kaplarla itim kuyularn kln Akra'da ve cennetin ykntlarna yol aldm kapatp yzmdeki zrh. nk lyd melekler ve Tanr da krd Akra yaknlarnda, ve kimseler yoktu uykumda arlayacak buraya dinlenmek iin ekilenleri. Ayaklar altnda ezilmiti ay ve kk iek Akra yaknlarnda: o yzden amakta imdi paslanm yzkl eller taklit edercesine dikenleri. imdi artk eilmek zorundaym herhalde dua ettiklerinde Akra'da... ok ktyd gecenin zrh, kan szmakta tokalarn arasndan! Bylece glmseyen kardeleri olmutum Akra'nn demir melei klnda. Bylece hl sylyorum o ad ve yangn hissediyorum yanaklarmda.

BOUNA yrekler iziyorsun cama: karanlklarn prensi atonun avlusunda asker toplamakta. Flamasn aaca ekiyor - onun uruna maviye dnen bir yaprak, sonbahar geldiinde; Hznn saplarn, bir de zamann ieklerini datyor ordusuna; salarnda kularla, kllar insin diye yryor. Bouna yrekler iziyorsun cama: kalabaln arasnda bir tanr var, bir zamanlar merdivenlerde, gece vakti senin srtndan kayan bir harmaniye brnm, bir zamanlar, sen de insanlar gibi sevgilim dediinde ve alevler atoyu sardnda... Ne tanyor harmaniyi, ne de yldz aryor, peine taklyor nden uan o yapran. Sanki, ey zamann iei' diye alnmakta kulana.

46

MUM III Keiler, kll parmaklaryla atlar kitab: Eylld. imdi ason, kar serpmekte olmu hasada. Ellerden oluma bir gerdanlk verdi sana orman, imdi, l bir ip cambazsn. Aktan sz ediyorum, mavinin koyusu armaan edilmiken salarna. Deniz kabuklarna, bir hafif buluta sesleniyorum ve bir sandal tomurcuklanyor yamurda. J3ir tay kouyor yapraklanan parmaklarda -Byk kap, arkmla kapkara alyor: Nasl yaardk bizler burada?

ELLERN ZAMANLARLA DOLU... >< Ellerin zamanlarla dolu geldin bana - dedim ki: Artk kahverengi deil salarn. Bunun zerine hafife acnn terazisine braktn; benden ardlar... Sana gemilerle gelip yklyorlar, sonra sata karyorlar hepsini ehvetin pazarlarnda -Derinlerden geliyor glmsemen, ben ise hafif kalan kefede alamaktaym. Alyorum: Kahverengi deil salarn, denizi sunmaktalar sen onlar dalgalandrrken... Fsldyorsun: Dnyay doldurmaktalar benimle, Bense, bombo bir yoldan baka bir ey deilim senin yreinde! Diyorsun ki: Kuan yllarn yapraklarn - zamandr artk gelip beni pmenin! Ama yllanan yapraklarn aksine, artk kahverengi deil salarn.

48

49

YARIM GECE Yarm gece. Kvlcmlar saan gzlere ryann hanerleriyle tutturulmu. Acdan barma: Sarg gibi dalgalanmakta bulutlar. Bir ipek hal gibi serilmiti aramza yarm gece, balayabilsin diye karanlklarn dans. Bize canl aatan kesip yaptlar kara flt, imdi rakkase gelmekte. Lletandan yaplma parmaklarn batryor gzlerimize: Kimdir alamak isteyen burada? Kimse. Dnyor neeyle ve ykseliyor ateli davulun sesi. Bize yzkler atyor, hanerlerimizle yakalyoruz. Bir nikh mdr bylece kyd? Ses, cam krklar gibi ve imdi biliyorum yine: Seninkisi erguvan rengi bir lm deildi.

SALARIN DENZN ZERNDE Senin salarn da dalgalanmakta denizin zerinde altn ardla birlikte. Ardla aklatnda, maviye boyuyorum: Son defasnda gneye srklendiim kentin rengine... Halatlarla balamlard beni ve sonra yelken ekip her birine Beni tkrmlerdi sisli azlarndan, arklar syleyerek: "Gel, gel denizlerin zerinden!" Bense sandal diye kanatlar boyamtm erguvan rengine, meltemimi kendi soluumla fleyip onlar uyumadan denize almtm. imdi krmzya boyamam gerekirdi salarn, oysa maviyken seviyorum: Ey ykldm ve gneye srklendiim kentin gzleri! Salarn da dalgalanmakta denizin zerinde altn ardla.

50

OLUM FUGU Akam vakitlerinde imekteyiz sabahn kapkara stn ve lenlerle sabahlarda bir de geceleri hi durmakszn imekteyiz bir mezar kazyoruz havada rahat yatlyor Bir adam oturuyor evde ylanlarla oynayp yaz yazan hava karardnda Almanya'ya senin altn salarn yazyor Margarete bunu yazp evin nne kyor ve yldzlar parlyor kpeklerini aryor slkla sonra yahudilerini aryor slkla toprakta bir mezar kazdryor bize buyruk veriyor haydi bakalm imdi dansa Gece vakitlerinde imekteyiz sabahn kapkara stn ve sabahlarla lenlerde bir de akamlan hi durmakszn imekteyiz Bir adam oturuyor evde ylanlarla oynayp yaz yazan hava karardnda Almanya'ya senin altn salarn yazyor Margarete senin kl olmu salarn Sulamith bir mezar kazyoruz havada rahat yatlyor Adam baryor daha derin kazn topra siz tekiler arklar syleyip dans edin tutup palaskasndaki demiri savuruyor havada gzlerinin rengi mavi sizler daha derine sokun krekleri tekiler devam edin almaya ve dansa

Gece vakitlerinde imekteyiz sabahn kapkara stn ve sabahlarla lenlerde bir de akamlan hi durmakszn imekteyiz bir adam oturuyor evde senin altn salann Margarete senin kl salarn Sulamith adam ylanlarla oynuyor Sesleniyor daha tatl aln lm nk o Almanya'dan gelen bir ustadr -? ^ b sesleniyor daha bouk aln kemanlar sonra sizler lme*> duman olup ykseliyorsunuz ge sonra bir mezarnz oluyor bulutlarda rahat yatlyor Gece vakitlerinde imekteyiz sabahn kapkara stn sonra len vakitlerinde lm Almanya'dan gelen bir ustadr akamlan ve sabahlar imekteyiz hi durmadan lm bir ustadr Almanya'dan gelen gzleri mavi bir kurunla geliyor sana tam gsnden vurarak bir adam oturuyor evde senin altn salann Margarete kpeklerini salyor stmze havada bir mezar armaan ediyor ylanlarla oynuyor ve daln dlere lm Almanya'dan gelen bir ustadr senin altn salann Margarete senin kl olmu salann Sulamith

52

53

GECEDE IIK DEMET En parlak yanan, salaryd akam sevgilimin: ona yolluyorum en hafif tahtadan yaplma tabutu. Tpk dlerimizin Roma'daki yata gibi, dalgalarla sarl; beyaz bir peruk takm benimki gibi ve sesi ksk kmakta: yrein kaplarn atmda benim gibi konuuyor. Bildii Franszca bir ak arks var ge lkelere yolculuum srasnda ve sabaha mektuplar yazarken sylediim. Duygularn kakmasn tayan gzel bir sandal bu tabut. Daha genken senin gzlerinden, onunla brakmtm kendimi kann akntlarna. imdi ise Mart karlarnda l bir ku kadar gensin, imdi sana gelip sylyor Franszca arksn. Hafifsiniz: ilkbahanm sonuna kadar uyuyorsunuz. Ben daha hafifim: yabanclara sylyorum arkm.

SENDEN BANA UZANAN YILLAR Yine dalgalanyor salarn, ben alarken. Gzlerinin mavisini rtyorsun akn sofrasna: yazla sonbahar arasnda bir yatak. Ne benim, ne senin, ne de bir ncnn hazrlad ikidir tattmz; son ve bo bir eyleri yudumlamaktayz. Kendimizi derin sularn aynalannda seyrederken, daha abuk uzatyoruz birbirimize yemekleri: Gece, ta kendisi gecenin, sabahla balyor, brakyor beni senin deine.

54

55

GE VE DERN Parlak sylevler kadar ktcl balyor bu gece. Bizler, dilsizlerin elmalarn yiyiyoruz. nsann yldzlara havale etmekten holanaca bir i bizim yaptmz; Ihlamur aalarmzn sonbaharnda, dnceli bir bayrak kzll, ya da alev alm gneyli konuklar gibiyiz. Yeni sa'nn adna yemin ediyoruz, tozlarla tozu, kularla seyyar bir pabucu, yreimiz ile suya inen bir merdiveni evlendirmeye. llerin kutsal yeminlerini ediyoruz dnyaya, isteyerek ediyoruz, D yoksulu bir uykunun atlarndan haykrrken bu yeminleri, zamann aklam salarn sallyoruz. Sesleniyorlar : Gnah iliyorsunuz! Bunu oktandr biliyoruz. oktandr biliyoruz da, ne yapyoruz? Sizler, lmn deirmenlerinde mjdelerin beyaz ununu tp, kardelerimizin nne koymaktasnz Bizler zamann aklam salarn sallyoruz.

Uyaryorsunuz bizi: Gnah iliyorsunuz! Bunu biz de biliyoruz, stmze gelsin gnahlar. Uyaran ne kadar iaret varsa, hepsinin gnah bize yklensin, gelsin boulan deniz, dnn zrhlara brnm firtnalan, gelsin gece yarsndan farksz gn, hi olmadk ne varsa, gelsin! Ama bir insan da, mezardan kp gelsin.

56

CORONA Sonbahar, avucumdan yemekte yapran: biz dostuz. Badem.kabuklarndan soyup zaman, ona gitmeyi retiyoruz: Zaman, kabuuna dnyor. Aynadan yansmakta Pazar, dlerde uyunuyor, azlar doruyu sylemekte. Sevenlerin kavmine iniyor gzlerim: Birbirimize bakyoruz, karanlk eyler sylediklerimiz, gelincik ieiyle hatralann birbirlerini sevmeleri gibi seviyoruz birbirimizi, istiridyelere szan arap, ay nda yzen deniz gibi uyuyoruz. Birbirimize sanlm, duruyoruz pencerede, sokaktan bizi seyrediyorlar: zaman geldi artk bilmelerinin! Talarn ieklenmesinin, bir yrein tedirgin atmasnn zaman geldi. Zamandr artk zamannn gelmesinin. Zaman geldi.

SONSUZLUK Gece aacnn kabuuyla, doutan pasl baklardr sana adlar, zaman ve yrekleri fsldayan. Duyduumuzda uyumakta olan bir szck saklanyor yapraklarn altna: Usta bir konumac olacak bu sonbahar, onu toplayan el ise daha da usta ve unutulmuluun gelincikleri kadar canl, o eli pen dudaklar.

58

59

SUS! BEN DE KAT ACILARA Sus! yreine batmyorum dikeni, nk gl, evet, o gl aynada glgelerle birlikte imdi, kanamakta! Kanyordu zaten, daha biz Evet ile Hayr kartrdmzda, ve yudumladmzda, nlad diye masadan frlayan bir kadeh: Kararmas bizden de uzun sren bir gecenin habercisiydi. Dinmeyen susuzluumuzla imitik: Tad ac gelmiti, ama arap gibi de kpklenmiti -Gzlerinin k demetlerini izlemitim, ve tatl szlerle dolanmt dilimiz... (imdi de, imdi hl dolanmakta.) Sus! Daha da derin batmakta diken yreine: Onun dayanmas, gllerle. Say bademleri, say ac olup da seni uyank tutanlar, beni de kat aralarna: Gzlerini aramtm atnda, ve kimse bakmadnda yzne, o gizli iplii dncelerindeki i tanesinin iinde hibir yree yolu dmemi szlerin korunduu testilere kpr olmu ipliine baladm. lk kez orada senin oldu adn, emin admlarla yrdn kendine, suskunluunun anlaryd zgrce alnan, yanna geldi kulak verdiklerin, len, sana da sard kollarn ve nz geip gittiniz. akamn iinden. Beni de dntr acya, kat beni de bademlerin arasna.

60
61

EKTEN EGE'DEN (VON SCHWELLE ZU SCHWELLE, 1955)

PAUL ELUARD'IN ANISINA

lenin mezarna koy, yaamak iin syledii szckleri. Yerletir ban onlarn arasna, brak hissetsin zlemin kska gibi dilini. lenin gz kapaklarna koy, ona sen diyenden esirgedii ve tpk onunki gibi plak bir el, ona sen diyeni gelecein aalarna aladnda, yreindeki kanla grmezlikten geldii szc. Koy bu szc gzkapaklanna: Belki de henz maviliini yitirmemi gzlerine, bir baka, daha yabanc mavilik girer de, ona sen demi olan, bir ryaya dalar onunla, biz diye.

BURADA Burada - kiraz ieinin oradakinden daha koyu olmak istedii yerde. Burada - o ieklere yle olabilmeleri iin yardm eden el. Burada - binip kum rmaklarndan yukar seyrettiim gemi: demir atm yatyor, senin serptiin uykularda. Burada - anlam, tandm bir adam: akaklarnda, bir zamanlar sndrd korlarn renginde kr serpintileri. Kadehini frlatmt alnma ve sonra, bir yl geince aradan, yara izini pmek iin dnmt. Dile getirmiti ilencini ve kutsamasn, bir daha hi konumad. Burada - yani akamlarndan beri, bir bulutla birlikte ynettiiniz kent.

BU AKAM DA Sepederle kente tadn buz, imdi daha bir dolu ieklenmekte, kar, gnete yzen bu denize de yadndan bu yana. Kumdur senin istediinse buna karlk, nk evde kalan son gl de kum taneleriyle llen saatlerle beslenmek peinde.

66

ZAMAN KIRMIZISI DUDAKLARLA Denizlerde olgunlat bu az, o ki, szcklerini akam, imdi ve burada, kendi lkelerine bakarken, mrldanarak tekrar etmekte, zaman krmzs dudaklarla. O az ki, denizden yaratlm, orkinoslann, insan varolduundan bu yana gz kamatran parltlarla yzdkleri denizden gelme. Ia hedef olan orkinosun gm rengi, bir ayna gm: Gzlere arpan ise, alnlardan yansyan, bir baka ve gezginci zafer, Gm ve yine gm. Derinliklerin katmerli grkemi.

Gtr sandallar oraya, kardeim, ve frlat alarn. ek sonra, evlerimize, masalarmza, tabaklarmza at Bak, kabarmakta dudaklarmz, onlar da zaman brmzs, tpk akam gibi, onlar da mrldanmakta ve denizden gelen dudaklar kanatlanmaya balad bile sudan, sonsuz bir pce.

68

ARGUMENTUM E SILENTIO Rene Char ipin Zincire vurulmu altnla, unutulmutuk arasnda: Gece. kisi de onu yakalamak peinde. Ve gece, ikisine de izin vermekte. Brak, sen de brak oraya, ne varsa domak isteyen, gnlerle: Yldzlar taknp, denizin basknna urayan szckleri brak. Bir szck, herkese. Onlarn arksn sylemi bir szck, arkalarndan bir gruhun saldrsna uradklarnda Herkese arklarn syledikten sonra, donup kalm bir szck. Ona, geceye ver, ver yldzlar taknp deniz basknna urayan, zehirli dileri heceleri deldiinde, kan akmayan, suskunlukla kazanlan, ona ver. Ona ver suskunluun szcklerini.

Kar k, onca pislie alm kulaklaryla, birer zaman fahiesi klnda, tm zamanlarn peine denlere, sonunda szcklere gebe kal, artk yalnzca zincir sesleri duyulduunda, gerdee gir, orada, altn rengiyle unutulmuluk arasnda uzanm yatan, eskiden beri ikisinin hep kardei geceyle nk, syle, gzyalarnn sel basknna karn, batan gnelere yine de hasatlar gsteren geceden baka, nerede yaayabilirsin hi tkenmeyen afak vakitlerini?

BABOZUMCULARI Nani ve Gzlerinin arabnn hasaddr aldklar, babozumculannm, toplayp sktkta una gelince, gzyalandr: Byle ister bir duvar gibi yaslandklar gece, stnde srklarnn gezinerek yantn suskunluuna seslendikleri talar byle ister o srklar ki, bir kez, yalnzca bir kez, sonbaharda, yl, byyp de dntnde lme, bir kez suskunlua seslenip, sonra dncelerin uurumuna kayan salkm olur. arabn hasadn alp zmleri skarlar, sanki gzleri gibi sktklardr zaman, damla damla alananlar, gece kadar gl elleriyle hazrladklar bir gne mezarnda toplarlar: Sonradan eksin diye birinin dudaklar onlarn susuzluunu -Ge kalm bir ift dudak, onlarnki gibi: Felli ve kvrlp kalm krlerin karsnda -iki, derinlerden kprerek ykselirken aza gk, balmumu gibi yaylan denize iner, meram, sonunda nemlendiinde dudaklar, krk bir mum olup, tekrar yanabilmektir.

DUYDUM Ki Duydum ki, suyun iinde bir ta ve bir ember varm, bir de suyun zerinde, emberi tan etrafna yerletiren bir szck. Benim kavak aacmn suya indiini grdm, kollarn nasl suyun derinliklerine uzattn, geceyi versin diye, kkleriyle, gkyzne nasl yakardn grdm. Komadm arkasndan, yalnzca senin gzlerin kadar soylu ekmek krntlarn yerden topladm; gzel szlerden oluma kolyeni karp, imdi krntlarn durduu masay ssledim. Ve artk gremez oldum kavak aacm.

72 73

KL KLK Brak, hcrede bir mum olsun gzlerin, bakn da bir fitil, brak, onu yakacak kadar kr olaym. Hayr. Brak, baka trl olsun. k evinin nne, eerle benekli ryan, brak, konusun nallar, ruhumun zirvelerinden fleyip temizlediin karlarla.

UZAKLIKLAR Gz gze, serinlikte, gel, yle bir ey yaansn: Birlikte soluyalm bizi birbirimizden ayran ince perdeyi, akam lmeye hazrlandnda, takt her maskeyle ikimize dn verdii her maske arasndaki uzakl.

74

75

SEN DE KONU
Sen de konu, son olarak sen konu, syle szn. Konu Ama ayrma hayr evetten. Anlam da ver szne: Ona, glgeyi ver. Ona yeterince ver glgeyi, sence ne kadar paylatrlmsa geceyarsyla len ve geceyans arasnda, o kadarn ver. Bakn etrafna: Gr, nasl da canl, epeevre lm akna! Canl! Gerek, yalnzca glgenin yansmas. Ama bak, klmekte imdi durduun yer: Peki imdi nereye, ey glge pla, nereye? Trman. Yokla etrafn. ncelmektesin gittike! Daha ince - bir iplik, yldzn aa inmek iin kulland; o yldz ki, aada, kendi yansmalarn grd yerde, gezginci szcklerin dalgal sularnda yzmek istemekte.

NEREDE BUZ VARSA

Nerede buz varsa, iki kiilik serinlik de vardr. ki kiilik: Onun iin getirttim seni. evrende ateten bir solukla -Gllerden gelmitin. Sordum: Neydi oradaki ismin? O isimdi bana sylediin: Kl parlts vard stnde -Sen, gllerden geldin. Nerede buz varsa, iki kiilik serinlik de vardr: ifte ismi ben verdim sana. Gzlerini o isim altnda atn Bir k vard buzdaki deliin zerinde. imdi ben kapatyorum, dedim, gzlerimi -: Al bu szc - benim gzlerim seninkilere anlatmakta! Al ve tekrar et arkamdan, ar ar tekrar et, geciktir geciktirebildiin kadar sylemeyi, gzlerini ise - ak tut, tutabildiince!

,
76 77

FRANCOIS N MEZAR YAZITI Ak duruyor dnyann iki kaps: Senin tarafndan alm, alacagecede. arptklann, srekli arptklarn duyuyoruz, ve sana tadklarn sonrasz, belirsizlikleri, sonsuz yeili.

BZM N SAATLER SAYAN Bizim iin saatleri sayan, srdryor saymay. Syle, ne olabilir sayd? Sayyor hi durmakszn. Daha bir serinlemiyor ortalk, daha gecemsi, daha nemli olmuyor. Yalnzca, etraf dinlememize yardmc olan, imdi, kendi bana dinliyor.

78

79

SZCKLERN AKAMI Szcklerin akam - hazine avcs sessizliin! Bir adm ve bir adm daha, sonra nc bir adm, izi glgenle silinmeyen: Alyor zamann yara izi ve btn lkeyi kana veriyor -- Szcklerin akamnn beki kpekleri saldryorlar imdi sana, tam ortadan: Daha vahi susuzluun, daha vahi aln enliini kuriuyorlar... Son bir ay kouyor yardmna: uzun bir gm kemii - geldiin yol kadar plak -, srye frlatyor, ama kurtaramyor bu seni: uyandrdn k demeti, kprerek daha yaknlayor, ve stnde, bundan yllar nce srdn bir meyva yzmekte. ZAMANIN GZ Bu, zamann gzdr: ehla bakar yedi renkli kalarnn altndan. Atelerle ykanr kapaklan, gzya, buhardr. Kr yldz, ona doru uar ve erir dediinde daha scak kirpiklere: O zaman dnya snr ve lmler, tomurcuklanp iek aar.

80 81

BO MEZAR Serp ieklerini, yabanc, serp rahata: Derinliklerdeki bahelerdir onlar gnderdiin yer. Hibir yerde yatmyor, burada yatmas gereken. Ama dnya, onun yannda yatmakta O dnya ki, gzlerini amt kimi iekleri grdnde. tekine gelince, krlere katlmt grdklerinden tr: kp ok fazla ey toplad: ieklerin kokularyd topladklar -Bu yaptn grenler, balamadlar. O da gidip tuhaf bir damla iti: Deniz. Balklar Balklar katldlar m ona?

DLN PARMAKLIKLARIMDAN (SPRACHGITTER, 1959)

82

I. Sesler, su yzeyinin yeiline kaznm. Yalapkn knca ortaya, saniyelerin vzlts duyulur: Ne varsa senden yana olan her bir sahilde, biilip, baka resimlerden yansr.

Sesler, dikenli yoldan yansyan: Ellerinle yryerek gel bize. Lambayla yalnz kalann, elidir tek okuyabilecei.

Sesler, geceyle sarma dola, an astn salkmlar gibi. Bir kubbe ol, ey dnya: Srklendiinde buraya l istiridye, anlar burada alacak.
*

Sesler, duyunca yrein, yine annenin yreine kamakta. Yal aalarla gen aalarn ya halkalarn durmakszn deitikleri daraacndan gelen sesler.
*

Teknenin iindeki sesler: Yalnzca azlar, kurtulabilenler. Sizler batmakta olanlar, bizi de duyun.

Sesler, kupkuru, akltalar gibi, krek ekmekte sanki bir sonsuzluk, (biraz yrek-) yapkan bir sznt peinde. lerine mrettebat benim yerletirdiim gemileri burada denize indir, ocuum: Hortum geminin ortasnda ozuttuunda, perin ivileri de birbirlerine kavuurlar.

Ses deil artk - ge saatlerin grlts yalnzca, zamana yabanc, senin dncelerine armaan edilmi, burada, nihayet uyanm: Bir meyve yapra, gz byklnde, derinliine izilmi; hep reina dkmekte ve kabuk balamaktan yana deil.

TakuVun Sesi: Gzyalar. Karde gzndeki yalar. Biri taklp kald yerinde, byd. Bizler onun iinde yaamaktayz. Soluk al ki, kurtulsun.

86

BR RESMN ALTINDA Kargalarla bulutlanm buday frtnalar. Hangi gn mavisi? Aadakinin mi? Yukardakinin mi? Ruhun yayndan atlma bir ge zaman oku. Daha gl titreimler. Kor atei daha yakn. ki dnya.

DN Gittike artmakta kar ya, dnk gibi, gvercin renginde, sanki sen, imdi hl uyumaktasn. Engin birikmi bir beyazlk. Onun stnde, sonsuzca, yitirilmiin kzak izleri. Onun altnda, sakl, gzlere onca ac veren, tepeciklerle ykselmekte, grnmeksizin. Her birinin stnde, kendi bugnne dndrlm, dilsizlikte yitip gitmi bir Ben: Bir sopa, tahtadan. Orada: Buzlu rzgrlarn bu tarafa estirdii bir duygu, kar ve gvercin rengi bayram dikmekte.

88

AAIDA Ar gzlerimizin konukluk ederken konutuklar, unutulmulua geri dndrlm. Hece hece dndrlp, gndz kr zarlara datlm, oynayan el, koskoca, onlara uzanmakta, uyanrken. Ve konutuklarmn fazlas: senin suskunluunun giysilerini tayan kk bir kristalde birikmi.

EK Ta. Havadaki tatr izlediim. Gzlerin ta kadar kr. Biz ellerdik, karanl dkp bulduk yazdan esen szc: iek. iek - bir szck, grmeyenler iin. Senin ve benim gzlerimiz: Suyun pnar onlarda. Gvermek birbirine eklenen yapraklar gibi, yrek duvarlaryla. Bir szck daha buna benzeyen ve havada titreir kulak kemikikleri.

90

DLN PARMAKLIKLARI Gzyuvarla, ubuklarn arasnda. Gzkapa, bir k bcei, yukarya krek ekip, bir bak zgr brakmakta. Gzbebei, dsz ve bulank bir yzc: Yrek grisi gkyz, yaknlarda olmal. Yongalarn duman ttmekte, arpk, demir amdandan. Sana ruhun kaplarn aan, In anlamdr. (Senin gibi olsaydm. Sen benim gibi olsaydn. O zaman durmaz mydk ayn rzgrda? Ama biz, yabancyz.) Tatan bir zemin. Onun stnde, iyice yan yana, iki yrek grisi birikinti: ki suskunluk, az dolusu.

BR GN VE BR GN DAHA Lodoslu sen. nmzden utu sessizlik, ikinci ve daha saydam bir yaam. Kazandm, yitirdim, inandk karanlk mucizelere, sonra abucak ge yazlan bir dal tad bizi, uzand akan beyazln iinden ayn yrngesine, bir sabah, dne trmand, ve biz, artk toza dnm, amdan getirdik; ittim ne varsa, hi kimsenin eline.

92

MEKTUP VE SAAT LE Balmumu, senin adn bulup karan, adn ifreleyen bir yazlmam mhrlemek iin. Geliyor musun imdi, yzen k? Parmaklar, onlar da balmumundan, yabanc, actan yzklerden gemi. Eriyip gitmi ular. Geliyor musun, yzen k? Saat peteklerinin zaman boalm, bin yln kovan gelin edilmekte, yolculua hazr. Gel, yzen k.

KMSENN GL'NDEN

(DE NEMANDSROSE, 1963)

94

LERNDE TOPRAK VARDI, ve kazdlar Kazdlar, hep kazdlar, byle geti gnleri, geceleri. Ve vgler dzmediler Tanrya, o ki, duyduklarna gre, istemiti btn bunlar, o ki, duyduklarna gre, her eyi biliyordu. Kazdlar ve artk hibir ey duymadlar; bilgelemediler, ne bir ark bestelediler, ne de bir dil yarattlar. Hep kazdlar. Sessizlik geldi, sonra bir de frtna, btn denizler geldiler. Ben kazyorum, sen kazyorsun, kurtlar da, ve orada ark syleyen, diyor ki: Onlar kazyorlar Ey biri, ey kimse, hibiri, ey sen: Nereyeydi o hibir yere gitmeyen yol? Sen kazyorsun ve ben kazyorum ve ben kazarak sana uzanyorum, ve parmakta bir yzk ayor bizim iin.

ONCA YILDIZ uzatmlard bize. Ben, sana baktmda - ne zamand? -uzakta, baka dnyalardaydm. Bu yollar, galaksiler gibi, bu saat, adlarmzn ykn gecelerle tartmakta. Biliyorum, doru deil yaam olduumuz, yalnzca orada, k bir nefesti, yokluk ve zaman arasnda gidip gelen, bir uydu hzyla seyirtiyordu bir gz snm kllere doru, vadilerde, atein olduu yerde ise, zaman, grkemiyle u vermiti, ve ne varsa, var idiyse ve olacaksa, bir sarmakt evresinde -, biliyorum, biliyorum ve sen de biliyorsun; biliyorduk, bilmiyorduk aslnda, nk biz buradaydk ve orada deildik, ve arada srada, aramza hilikten baka bir ey girmediinde, btnyle birbirimize kavuuyorduk.

MEZMUR Kimse yourmuyor bizi yeniden topraktan ve amurdan, kimse at yakmyor toz oluumuza. Kimse. krler olsun sana, Kimse. Dileimiz, senin iin iek amak. Sana doru. Bir hitik biz, yleyiz, ve yle kalacaz, iek aarak: Hiliin ve Kimsenin gl. Ruhun aydnldr tayapraklan, iek tozlandr gkteki ller, ve gln krmz doruklar; dikenlere, evet, dikenlere sylediimiz, erguvan rengi bir arkdr.

98

BAMBULAR KESTM: senin iin, olum. Yaadm. u yarn sklp gtrlen kulbe, duruyor. Yapmnda almadm: Sen, yllar nce buyruklara uyarak, etrafimdaki kumlar hangi kaplara doldurduumu bilmiyorsun. zgrlkten gelme senin kumlarn - zgr kalacak. Burada kk salan kam, yarn yine burada olacak, ruhun seni nereye estirirse estirsin, zgrlnde.

NEFESDNM'NDE N (ATEMWENDE, 1967)

100

RAHATA karlarla arlayabilirsin beni: yrdm srece omuz omuza dut aacyla yazn iinden, diye bard, en gen yapra.

GELECEN kuzeyinde akan rmaklara atyorum, talarla yazlm glgelerle, korka korka arlatrdn alar.

G b a t b b b

103

n . K i m s e v e h i b i r e y i i n d u r m a k . T

a y k

1 0

S g A d i s

ELLERMN DERSNN ALTINA dikilmi: Senin, aclar ellerle dindirilmi adn. Besinimiz olan hava topan yourduumda, bir aclk katyor delicesine alm tenden yansyan harflerin parlts.

KAPKARA, anlarn at yara gibi, kazarak sana giden yolu amakta gzler, yrein parlak dileriyle snlm ve ad yatamz olarak kalan bu yce topraklarda: Bu tnelden gelmelisin -geliyorsun. En derinlerden, tohumlann bereketiyle donatmakta seni deniz, btn zamanlar iin. Sonu yok her eye bir ad vermenin, sana kaderimi rtyorum.

106

PRAG'DA Yaamlarmzla tkabasa emzirilmi, ama yarm kalm lm, klrengi bir resmin gerekliiyle sarmt etrafmz biz de imekteydik daha, birbirine arpan iki klc andran ruhlanmzla, gktalarna dikilmi ve geceyataklarnda szcklerin kanyla domu; byyor, byyorduk birbirimizin iinde ve kalmamt bizi srkleyene verecek ad (canl glgem miydi, deliliin merdivenlerinden sana trmanan), bir kule dikti yarm kalm lm bir yerlere, bir Hradschin, simyac kukularyla rl, kemikleen branice, unufak spermler olmu akmaktayd, imdi iinde iki de dnm olarak ve zamana kar kula atp yzdmz kum saatinden.

SEN YATTIINDA, yitik bayraklarn kumandan bir yatakta ve mavikara heceler arasnda, karkirpiinin glgesinde, dncelerin seline kaplan turna kuu gelir yzerek, sapasalam kendini ona aarsn. Gagas saati vurur sana her azda - ve hepsinde, bir suskunluun bin yl, kor krmzs bir ipin ucunda sallanan ana dnr vadelerle vade bitimleri, stste srnen bozuk paralar gibi, birbirlerini lesiye andrrlar, sanki tenine ileyen, kaskat bir bozuk para yamuruna tutulursun, saniyelerin klnda uup, barikadar kurarsn dne ve yarna alan kaplarn arkasna - fosfor parltsyla, sonsuzluun dileri gibi, tomurcuklanr bir bir gslerin, uzanan ellere kar ve inen darbelerin altnda -: ylesine youn, ylesine derin ve darmadanktr turna kuunun yldzl tohumlan.

* Hradschin: Prag'da bir mahalle. 108

SZCKLERN DUVARINDAN, dorular vura vura karmaktan bembeyaz kesilmi yumruklarnda, yeni bir beynin iekleri amakta. Hibir eyle perdelenmemenin gzelliiyle, etrafa samakta dncelerin glgelerini. Ve orada, sarslmaz bir biimde, bugn de kvrmlarla uzanmakta on iki da, on iki aln. Sende de yldz gzleriyle, avare gezinip duran hzn, btn bunlar kendinde yaar.

AKAMLARI, Hamburg'da, usuz bucaksz bir kundura kay hayaletlerin kemirdii bir yem, kanayan iki ayak parman birletirip, dntrr bir yol ilencine.

110

YAZILAN, maaraya dnrken, deniz yeili szler, koylarda alev alev yanmakta, sarho gvercinler, adlarn denizinde ve hzla seyirtmekteler, sonsuzlua yargl bir hibiryerdelikte, burada, anlaryla yksek sesli anlarn - nerede? kim solumakta bu glgeler lkesinde, kim alttan alta prltlar samakta durmakszn, kim?

UFALANMI SZCKLERLE avucunda, unutuyorsun, unutmakta olduunu, noktalama iaretleri bileinde gz krpyor, aralar, at srtnda geliyor, taraklanarak alm topraktan, orada, bellei tututuran sunakta, bir soluk sizi yakalyor.

BR GRLT: hakikatin ta kendisi, insanlarn dnyasna adm atm, eretilemeler ynnn ortasna.

112

KARATAVUKLARIN, akamlar etrafm saran kilitsiz kaplardan gzken manzarasyla, umdum ki, silahlanabilirim. Silahlarn manzarasyla - eller, ellerin manzarasyla - yamyass ve keskin akltayla oktan yazlm satr. - Ey dalga, sendin onu buraya srkleyip bileyen, hi yitip gitmeyen sen, ona kendini verdin, sen, kykumu, yutmaktasn durup dinlenmeksizin, ve sizler, kumsaldaki allar, sizler de estirin imdi kendi paynz, satrlar, satrlar, her bin ylda iki kez sarmadola yzp getiimiz; ve parmaklarmzda, ancak bizimle canl kalabilen, o grkemli - gizemli tufan bile inandramadmz btn o arklar.

SONYAZ GNELER'NDEN (FADENSONNEN, 1968)

BOLUKTA BR ISIRIK izi. Onunla da buradan savamalsn.

GRLTLER ARASINDA, tpk balangcmzda olduu gibi, bana isabet ettiin vadide, yeniden kuruyorum - hani o, biliyorsun: grnmeyen, duyulmayan alarkutuyu.

SONSUZLUKL AR, zerinden esercesine lm, bir mektup, henz yara almam parmaklarna demekte, ve parlayan aln bu taraflara gelip, usulca yerlemekte kokularn, grltlerin arasna.

SEN lmmdn : seni tutabildim, her ey elimden dklrken.

1 1

YAMURA BOULMU SALIN STNE sessizliin o sahte vaaz yaylm. Sanki duyabilirmisin, sanki seni hl seviyormuum.

ENKAZA DNM TABULAR , ve bak srtnda yrrcesine gemek aralarndan, srlsklam iliklere ilemi dnyayla, anlam avna karak, anlamdan firarda.

117

KARANLIK YASK3'NDAN (LICHTZWANG, 1970)

KALINTILARI, duyulanlarla grlenlerin, binbir numaral yatakhanede. gece gndz polka: seni eitip deitiriyorlar, yine o oluyorsun.

GE CE YE DA LM AK , yar d ma haz r, a z yer ine, yld z ge iren bir say da m yap rak:

s A s k k

a a b o y u n c a

123

1 2

U S T U Y A Z I L M A M I k t l a r d a n o k u n m u m e k t

u k s

D U A E D E N E L h a v a d a n k e s i p k a r g z l e r i

n m a k a s y l a , p a r m a k l a r n p c n e g i y d

i r : i m d i z a m a n , d u a y a k a v u m u e l l e r i n

A r t m a s d r .

126

KAR SES'NDEN (SCHNEEPART, 1971)

DUYDUM Ki, iek am balta, duydum ki, o yer adlandrlamazm, duydum ki, aslan adama kadnn piirdii ekmek, onu iyiletiriyormu, duydum ki, onlar, hayat iin tek snak diyorlarm.

BR YAPRAK, aasz, Bertolt Brecht iin: Nasl zamanlar ki bunlar, bir sylei neredeyse su oluyor, onca sylenmii de dile getirdi diye?

T O

131

l i i .

B R S R E k o n u u o l a c a m , a d

k e k e l e n e r e k s y l e n e c e k d n y a , s o n r a d a n ;

T A R L A F A R E S N N s e s i y l e c i k l i y o r s u n

y u k a r , keskin bir ayral a, beni gmle imde n tenime kadar sryo rsun, seni glgel erle karart an konu mam n ortas nda, azm a bir bez kapat yorsu n.

1 3

s fi

PAUL CELAN'N KISAYAAMYKS

1920 Paul Celan (asl ad: Paul Antschel), 23 Kasm gn bir Yahudi ailesinin ocuu olarak Romanya'nn Bucovina blgesinde, Czernowitz kentinde dodu. Aile iersinde konuulan dil, Atmanca'yd. 1938 Czernowitz'de liseyi bitirdikten sonra, Fransa'nn Tours kentinde tp renimine balad. 1939 Tp renimini yarda brakarak Czernowitz'e dnd ve Roman dilleri renimine balad. 1940 Czernowitz, Sovyetler'in ynetimi altna girdi. 1941 Alman ve Rumen birlikleri, Czernowitz'i igal etti. Yahudiler iin bir getto kuruldu. 1942 Paul Celan'n annesiyle babas, lm kamplarna gnderildi. Czernowitz'den kaan Celan, Romanya'da bir alma kampna yerletirildi. 1944 lkbaharda Czernowitz'e dnd; ayn yln sonbaharnda renimine yeniden balad. 1947 Romanya'da kan "Agora" adl dergide iirleri ilk kez yaymlanan Paul Celan, ayn yln aralk aynda Viyana'ya g etti.
135
134 P. Ccl.n'n civuzs

1948 Temmuz aynda Paris'e gelerek, Alman dili ve edebiyat ve dilbilim dallarnda renim yapmaya balad. 1950 Lisans renimini tamamladktan sonra Paris niversitesi'nde, Ecnle Normale Superieur'e retim yesi olarak atand. Ya7ar ve evirmen olarak almay da srdrd. 1952 Gelincik ve Anlar adl iir kitab, Stuttgart'da yaymland. Ayn yl grafik sanats Gisele Lestrange ile evlendi. 1955 Eikten Eie adl iir kitab, Stuttgart'da yaymland. Olu Eric dnyaya geldi. 1958 Bremen Edebiyat dl'n kazand. 1959 Dilin Parmaklklar adl iir kitab Frankfurt'da yaymland. 1960 Almanca edebiyat evresinin en nemli dllerinden saylan Georg Bchner dl, Paul Celan'a verildi. 1963 Kimsenin GladU iir kitab Frankfurt'da yaymland. 1964 Almanya'nn Nordrhein-Westfalen Eyaleti Byk Sanat dl, Paul Celan'a verildi. 1967 Nefesdnm adl iir kitab, Frankfurt'da yaymland. 1968 Sonyaz Gneleri ad 11 iir kitab, Frankfurt'da yaymland. "L 'Ephemere" dergisini yaymlayanlar arasna Paul Celan da katld. 1969 srail yolculuu yapt. 1970 Paul Celan, Nisan ay sonlarnda (byk bir olaslkla 20 Nisan gn), kendini Seine nehrine atarak yaamna son verdi.

R ADLARI DZN

Argumentum E Silentio 70 Aada 90 Babozumcular 72 Beni de Kat Aclara 61 Bir Gn Ve Bir Gn Daha 93 Bir Resmin Altnda 88 Bizim in Saatleri Sayan 79 Bo Mezar 82 "Bouna Yrekler iziyorsun Cama" 47 Bu Akam da 67 Burada 66 Btn Bir Yaam 43 Corona 58

iek 91
lde Bir ark 46 Dilin Parmaklklar 92 Dn 89 Duydum ki 73 Ellerin Zamanlarla Dolu 49 Francois iin Mezar Yazt 78 Gecede Ik Demeti 54 Ge Ve Derin 56 Glgedeki Bir Kadnn ansonu 39

136

iki Kupalar 37 kili Kiilik 74 Kristal 35 Mektup ve Saat le 94 Mezmur 99 Mum I 48 Nerede Buz Varsa 77 lm Fg 52 Paul Eluard'n Ansna 65 Prag'da 108 Salarn Denizin zerinde 51 Sen de Konu 76 Senden Bana Uzanan Yllar 55 Sonsuzluk 59 Szcklerin Akam 80 Sus 60 Uzaklara vg 45 Uzaklklar 75 Yank zi 36 Yarm Gece 50 Yolculuklarda 38 Zaman Krmzs Dudaklarla 68 Zamann Gz 81

LK DZE DZN

Ak duruyor dnyann 78 Ar gzlerimizin 90 Akam vakitlerinde imekteyiz sabahn kapkara stn Akamlar 111 Balmumu 94 Bambular kestim 100 Benim dudaklarmda arama dudaklarn 35 Brak, hcrede bir mumu olsun gzlerin 74 Bir grlt: hakikatin 113 Bir sre konuun olacam 132 Bir yaprak, aasz 131 Bir zaman paras ki, senin maiyetin klmakta tozlar 38 Bizim iin saatleri sayan 79 Bolukta bir srk izi 117 Bouna yrekler iziyorsun cama 47 Bu zamann gzdr 81 Burada-kiraz ieinin oradakinden daha koyu 66 oktan uzanmtk 124 Denizlerde olgunlat bu az 68 Dua eden eli 126 Durmak glgesinde 105 Duydum ki, iek am balta 131 Duydum ki, suyun 73 Ellerimin derisinin altna dikilmi 106 Ellerin zamanlarla dolu geldin bana -dedim ki 49 En parlak yanan, salaryd akam sevgilimin 54 Enkaza dnm tabular 119

138

Gece aacnn kabuuyla, doutan pasl... 59 Geceleri baladnda ak rakkasnn 42 Geceye dalmak, yardma hazr 124 Ge kalm yznn nnde 104 Gittike artmakta kar ya 89 Gz gze, serinlikte 75 Gzlerinin arabnn hasaddr aldklar 72 Gzyuvarla, ubuklarn arasnda 92 Grltler arasnda, tpk balangcmzda 117 lerinde toprak vard, 97 ilk ien ben oluyorum, yitirdii gzleri arayan bir maviden 44 Kalntlar, duyulanlarla grlenlerin 123 Kapkara 107 Kara yapraklardan bir elenk yaplmt Akra yaknlarnda 46 Karatavuklarn, akamlar 114 Kargalarla bulutlanm buday frtnalar 88 Kayp uzakla 125 Keiler, kll parmaklaryla atlar kitab 48 Kimse yourmuyor bizi yeniden 99 Lodoslu sen. nmzden 93 Mavidir incelen uykunun gneleri, tpk senin sabahtan... 43 Nasl da lmektesin bende 125 Nerede buz varsa, iki kiilik de serinlik vardr 77 Onca yldz uzatmlard 98 lenin mezarna koy 65 Parlak sylevler kadar ktcl balyor gece 56 Rahata karlarla 103

Say bademleri 61 Saydam gneler 105 Senlmmdn 119 Sen yattnda 109 Sen de konu 76 Senin gzlerinin kaynanda 45 Senin salarn da dalgalanmakta denizin zerinde 51 Sepetlerle kente tadn buz 67 Serp ieklerini, yabanc, serp rahata 82 Sesler, su yzeyinin 85 Sonbahar, avucumdan yemekte yapran: biz dostuz 58 Sonsuzluklar, zerinden 118 Szcklerin akam-hazine avcs sessizliin 80 Sonsuzluklar geti 127 Szcklerin duvarndan 110 Sus! yreine batryorum dikeni 60 Suskun kadn gelip de kopardnda laleleri 39 Tarla faresinin sesiyle 133 Ta 91 Talarn atlmas bceklerin arkasndan 132 Utu gvercinlerin en beyaz: zin kt seni sevmeme 44 Ufalanm szcklerle avucunda 113 Uyumuyorduk artk, nk hznn saatiydi yatamz 36 st yazlmam 126 Yamura boulmu saln stnde 118 Yalnzm, kllerin ieklerini yerletiriyorum 41 Yarm gece. Kvlcmlar saan gzlere ryann... 50 Yaamlarmzla tkabasa emzirilmi 108 Yazlan, maaraya dnrken 112 Yine dalgalanyor salarn, ben alarken. Gzlerinin... 55 Zamann uzun masalarnda 37 Zincire vurulmu 70

140

KISA BBLYOGRAFYA

Buhr, Gerhard: Celans Poetik (Celan'n iir Sanat), Gttingen 1976. Burger, Hermann: Paul Celan. Auf der Suche nach der verlorenen Sprache (Paul Celan. Yitik Dili Ararken), Zrih/Mnih 1974. Horn, Peter: Rhytmus und Struktur in der Lyrik Paul Celans (Paul Celan'n iirinde Ritim ve Yap), University of Witwatersrand, Johannesburg 1970. (Doktora tezi). Neumann, Peter Horst : Zur Lyrik Paul Celans (Paul Celan'n iiri zerine), Gttingen 1968 . Pretzer, Liselotte Anne : Surrealistische Aspekte in Paul Celans Lyrik (Paul Celan'n iirinde Gerekstc Bak Alar), University of Iowa, 1975. (Doktora tezi). Weissenberger, Klaus: Die Elegie bel Paul Celan (Paul Celan'da At), Bern/Mnih 1969. Ziglio, Luciana: Un poeta del nostro secolo : Paul Celan (1920-1970) (Zamanmzn Bir airi : Paul Celan), Padua 1970. (Doktora tezi). Zivsa, rena: Paul Celans Lyrik im Spiegel seiner bersetzungen (Yapt eviriler Asndan Paul Celan'n iiri), Mnih 1971. (Doktora tezi). Voss, Robert F.: Paul Celan's Translations of Shakespeare's Sonnets (Paul Celan'n Shakespeare Soneleri evirileri). University of Cincinnati, 1973. (Doktora Tezi).

Paul Celan _ Btn iirlerinden Semeler Kitaplar, uygarla yol gsteren klardr. UYARI: www.kitapsevenler.com Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar... Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak grdmz sitemizdeki tm e-kitaplar, 5846 sayl kanun'un ilgili maddesine istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma ekran ve benzeri yardmc aralara, uyumlu olacak ekilde, "TXT", "DOC" ve "HTML" gibi formatlarda, tarayc ve OCR (optik karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grme engelliler iin, hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki e-kitaplar, "engelli-engelsiz elele" dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin, tamamen gnlllk esasna dayal olarak, engelli-engelsiz yardmsever arkadalarmzn youn emei sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibir ekilde ticari amala veya kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek tm yasal sorumluluklar kullanana aittir. Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir. www.kitapsevenler.com web sitesinin amac grme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek ve kitap okuma alkanln pekitirmektir. Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyorum. Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri abalardan ve yaptklar katklardan tr teekkr ediyorum. Bilgi paylamakla oalr. Yaar Mutlu LGL KANUN: 5846 sayl kanun'un "Altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK MADDE 11" : "ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."

Bu e-kitap grme engelliler iin dzenlenmitir. Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne mutlu ki, bir grme engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu sevinci paylaabilmek tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz tarayp, kitapsevenler@gmail.com adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz. Bu kitaplar, size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek, ltfen bu aklamalar silmeyiniz. Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan ediniz... Teekkrler. Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara. www.kitapsevenler.com Tarayann notu. Bireysel ktphanemi bilgisayar ortamna geirirken Taradm kitaplar kitapsevenlerle paylamak istedim. Bu Kitap Sadece Grme Engellilerin stifade Etmesi in www.kitapsevenler.com Web Sitesine Teslim Edilmitir. Belisa Paul Celan _ Btn iirlerinden Semeler