te sa l kl , do al, ok ekonomik ve etkili temizlik maddesi tarifleri Teknolojideki her bir geli me, insano lunun hayat n kolayla

t r yor. Bu ynyle bilim, deta insanl n hizmetinde. Tuzruhundan s v deterjanlara, yumu at c lardan parlat c lara kadar pek ok rn market raflar n sslyor. Art k evler toz kald ran sprgelerle temizlenmiyor, ama rlar kll sularda y kanm yor. T pk , ayak bas lan her zeminitemizleyip parlatmak iin Arap sabunlar n tercih etmedi imiz gibi. imdi onlar n yerini kimyasal rnler alm durumda. Havlular n z n yumu ac k m olmas n istiyorsunuz? Kolay var elbette. Sat n alaca n z bir yumu at c i inizi gryor. Beyazlar n daha beyaz, renklilerin daha parlak grnmesini mi istiyorsunuz? Yeni formll bir deterjan ama r makinenizde kullanman z kfi. Sararan bardaklar , atal ka k tak mlar n nas l parlatabilirim? diye de zlmeyin. Onun da aresi var. Makinenizin zel blmne ekleyece iniz parlat c yla bula klar n z art k daha l l. Kimyasal rnler hayat m z n iine o kadar girdi ki. Dolgun salar iin de onlara muhtac z, ter kokusundan kurtulmak iin de. Peki, bu maddelerin sinsice hayat m z zehir etti ini, bedenimizi, suyu, topra , do al ortamlar , havay yava yava kirletti ini biliyor musunuz? Ya kanserojen etkiye sahip olduklar n ? Cilt hastal klar na, a z, mide, bo az iltihab na sebep olduklar n , sinir sistemini tahrip ettiklerini? HANIMLARDAN TEM ZL K MADDELER NDEN UZAK DURUN! A RI SI Biz henz fark nda olmasak da Amerika ve Avrupa lkelerinde kimyasallar n insanhayat n olumsuz etkiledi i yzlerce ara t rmayla ispatlanm durumda. Devlet de sivil toplum da bu konuda ok hassas. Temizlik maddelerindeki kimyasallar n zararlar tketicilere s k s k anlat l yor. Okullarda rencilere zel e itimler veriliyor. Han mlar da bo durmuyor. Bir yandan evlerinde do al temizlik maddeleri retiyor, di er yandan haz rlad klar web sitelerinden ve bloglardan hemcinslerine kimyasal maddeler ieren temizlik malzemelerinden uzak durun! a r s yap yorlar. phesiz bu tr mesajlar artt ka a r kimyasallar n kullan ld temizlik maddelerinin yerini insana ve evreye zarar vermeyen alternatifler al yor. Hatta rnlerin ambalaj dhil yzde 90 ndan fazlas n n do aya kar abilir ve geri dn ebilir olmas na dikkat ediliyor. nsanlar bu tr aray lara sevk eden en nemli sebep temizlik maddelerinde kullan lan kimyasallar n verdi i zararlar tabii ki. Lavabolar n temiz olmas iin kullan lan maddeler de ama rlar kirlerden ar nd ran deterjanlar da insan sa l n tehdit ediyor nk. Mesela, bula k makineleri iin retilen tabletler birer teknolojiharikas . Ama bu rnler katmanl bir yap ya sahip. Suda belli bir zaman diliminde zlyor. En son zlen k s m ise bula klar n l l olmas n sa layan parlat c zelli ine sahip kimyasallar. inde kanserojen madde bulunan bu parlat c lar n zararlar n azaltmak iin ya durulama programlar n en az iki kez al t rmak gerekiyor ya da makineden kan bula klar tekrar sirkeli su ile elde y kamak. Gnlk ko u turmaca iinde ka han m bylesi bir zahmete girebilir ki? AMER KADAK B R OK HANIM DETERJANLARDAN UZAK DURUYOR Diyelim ki bula klar makinede de il de elde y kand . Makinede y kanan elbiseleri ikinci kez elde y kamak mmkn m? Veya elbiseleri hangi temizlik rnyle y kamak laz m? Piyasada sat lan deterjanlar n o unda yksek dzeyde fosfat ve klor var. Yanl l kla yutulursa ok nemli sa l k sorunlar na yol a yor bu maddeler. Ayr ca klor, kanalizasyon sistemine kar t nda organiklerle birle erek son derece tehlikeli bir kimyasal diye tan mlanan trihalometan maddesini retiyor. Bula klar iin kullan lan deterjanlar n ana maddeleri de petrol kaynakl . Bu sebeple bakterilerce ayr t r l p do aya tekrar kazand r lamad gibi zararl katk maddeleri, sentetik esanslar, kokular ve renklendiriciler de ieriyor. Cahide Akyald z (32), Amerikada ya ayan bir ev han m . evresindeki birok han m n kimyasallardan uzak durdu unu sylyor. Do al deterjanlara ilginin giderek artt n belirterek, Buradaki han mlar n tak nt lar yok. Onlar iin bula klar n do alyolla y kanmas temizli inden bile daha nemli. diyor.

Cahide Han m evde do altemizlik rnleri yap labilecek maddelerin de marketlerde paketler hlinde sat ld n anlat yor. Asl nda ayn maddeleri Trkiyede de tedarik etmek mmkn. Bylece evlerde zararl deterjanlar n yerine kullan labilecek zarars z temizlik maddelerini basit yntemlerle yapabilirsiniz. Bunun iin ama r sodas , karbonat, uucu bitkisel ya lar, sirke ve boraks gibi maddelerden bir miktar sat n almak yeterli. Suda kolayca eriyen, grn yle naftalini and ran boraks asl nda do al kaynakl bir bor bile i i Genelde sabun ve deterjanlar n temizleme gcn art rmak iin kullan l yor. Kokular alma, kf ve bakterilerin remesini durdurma, leke karma gibi zellikleri bulunuyor. Trkiyede kilosu 2-3 TL aras nda sat l yor. ama r sodas ise ya ve lekeleri kar yor, sert suyu yumu at yor. Karbonat da (sodyum bikarbonat) g dadan temizlik rnlerine kadar geni bir alanda ok amal kullan l yor. Kt kokular al yor, alminyum, alt n, gm , paslanmaz elik gibi metalleri parlat yor, leke kar yor, sert suyu yumu at yor. Birikmi mineral ve ya lar zp camlar parlatan sirke de mikroplar ldryor. DO AL BULA IK MAK NES DETERJANI NASIL YAPILIR? te, bu maddeleri kullanarak tahta ka klar n z , bebe inizin biberonlar n gnl rahatl yla y kayabilece iniz do al deterjanlar evde retebilirsiniz. Bula klar n z daha temiz ve parlak yapacak do al bir temizleyici iin gerekli malzemeler unlar: Bir bardak boraks (aktarlarda, eczanelerde, kimyasal madde sat c lar nda, zirai rnler satan dkknlarda kolayca bulabilirsiniz) maddesi Bir bardak yemek sodas Ayn barda n drtte biri kadar tuz Drtte biri kadar limon tuzu, yani citric asit (iri kristalli de il, rondoda toz hline getirilmi i). Bula klar n z n portakal, limon, mandalina vb. kokmas iin de bu rnlerin ya lar ndan kk bir miktar. Yap l na gelince Plastik bir kapta nce tuz ve 30 damla ya iyice kar t r l yor. Ard ndan di er malzemeler de ekleniyor. Kab n iindeki malzemeler iyice harmanland ktan sonra kapal bir yerde muhafaza ediliyor. Her y kama iin bu kar mdan 1-1,5 orba ka kullan l yor. Bula klar n z n l l olmas iin de makinenizin parlat c blmn elma sirkesiyle doldurman z art. Kullan lan suyun kire oran na gre kar ma eklenen yemek sodas ve limon tuzu oranlar art r labilir. Malzemelerin miktar ne kadar artarsa arts n sa l a zararl de il, nk tamamen do al. Bu kar m bula k makinesinde kullan ld nda ara-gereler hem temizlenecek hem de parlayacak. stelik makineden portakal veya limon kokular gelecek. Y kama sonras nda baz cam rnlerinde hafif su lekeleri kalabilir. Hemen zlmeyin. Bu grnty ortadan kald rmak veya daha aza indirmek iin kurutma program biter bitmez makinenin kapa n aarak bula klar havaland rman z kfi. Peki, elde y kanacak bula klar iin neler yapmak laz m? Bunun iin de nerimiz yle: Bir kal p do al sabun rendeleniyor ve zerini rtecek ekilde ii suyla dolu bir kab n iine konuluyor. Hafif ate te sabun tozu eritiliyor. ine yar m tatl ka boraks ve yar m tatl ka da ama r sodas ekleniyor. Ard ndan iyice kar t r l yor. Her y kamada bu kar mdan bir tatl ka al p kullan l yor. E er bu yntem Beni ok u ra t racak derseniz, bula k makinesi iin haz rlad n z kar m n ayn s n , meyve ya koymadan yapabilirsiniz. Bundan s cak suya iki yemek ka ekleyip bir yemek ka da arap sabunu ya da bir ay ka bula k deterjan ilave edebilirsiniz. Bu kar m ok az kpryor ama bula klar harika temizliyor ve byk oranda da su lekesi b rakm yor. Mutfaklarda ocak ve f r nlar temizlerken kullan lan krem temizleyiciler iin de alternatifler var. Mesela temizleyece iniz yzeye biraz karbonat, biraz tuz ve birka damla sirke damlatarak hafife ovu turman z yeterli. Ayn sonucu alaca n zdan emin olabilirsiniz. Peki, ya yzey temizleyicileri? Piyasada yzey temizleyici diye sat lan rnlerin hepsinde insana ve evreye zararl kimyasallar bulunuyor. Bunu anlamak iin ierik k sm na yaz lm anyonik aktif, noniyonik aktif ifadelerine dikkat etmeniz yeterli. Kimyager Ay e Kuralay, zararl kimyasallar n ekstra temizleme gcnn olmad n sylyor. Ay e Han m n nerdi i alternatiflere gelince: Ah ap temizli i iin bir yemek ka limon suyu ile iki yemek ka zeytinya n kar t r n. Kar m n kk bir miktar n temiz toz bezine dkn ve ah ap yzeyi dairesel hareketlerle ovun. Kar m sprey i esine koyup yzeye pskrterek de uygulayabilirsiniz. ODA SPREYLER NDEN UZAK DURUN!

Genel ev temizli i iin de s cak suyun iine bir yemek ka boraks ile bir yemek ka s v arap sabunu koyman z yeterli. Kar m, yerleri dezenfekte edip ok iyi temizliyor. E er bu i lemin ard ndan odan z n ho kokmas n da isterseniz, o zaman yine do al bir takviyeye ihtiyac n z olacak. Yar m litre s cak suyun iine yar m ay ka karbonat, bir ay ka limon suyu ve 3-4 damla bitkisel ya (yasemin, lavanta, papatya, limon, ay a ac , am a ac ya olabilir) kar t r p odaya pskrtebilirsiniz. Evlerin gzel kokmas iin asla oda spreyleri tercih edilmemeli. nk oda deodorantlar havadaki kt kokular yok etmiyor, sadece rahats z edici kokular , ho kokularla rtmeye al yor. Baz lar da burun yollar n ya l bir tabakayla kaplay p koku alma duyumuzu engelleyen kimyasallar yay yor. Oda spreylerinde kullan lan zararl maddeler aras nda ise naftalin, fenol, kresol, etanol, ksilen ve formaldehit gibi maddeler s ralan yor. DO AL HAYATIN FRELER ONLARDA

Kad nlar n s k kulland ama r suyu da ok zararl inde noniyonik yzey aktif, klor bazl a art c (sodyum hipoklorit), sodyum hidroksid ve parfm bulunuyor. ama r suyu ieren temizlik rnlerinin kullan m yla karbon tetraklorr ve kloroform gibi maddeler a a k yor. Dokuz Eyll niversitesi evre Mhendisli i Blm retim yesi Do. Dr. Mustafa Odaba , bunlar n kanser riskini nemli lde artt rabilece ini sylyor. ama r suyu ieren rnlerin, amonyakl veya asidik (tuz ruhu, kire zc gibi) temizlik maddeleriyle kar t r lmas zehirli gazlar n (klor gaz ve klor aminlerin) a a kmas n sa l yor, ortamdaki oksijeni durduruyor ve insanlar nefes alamaz hle getiriyor. Bu tr zararl maddelerin a r teneffs edilmesi hlinde solunum yollar ve akci erde tahribata yol a yor. Sema Hastanesinden Dermatoloji Uzman Dr. Leyla Erten ise temizli i yap lan yzeylerin mutlaka bol su ile durulanmas , meknlar n uzun sre havaland r lmas ve buralarda mmkn oldu unca k sa sre kal nmas gerekti ini sylyor. Peki, evde baz yzeyleri beyazlatmam z, leke kartmam z gerekti inde ne yapmak laz m? Uzmanlar, bunun iin amonyakl de il, oksijenli, yani renkliler iin kullan l r ibareli ama r sular n tavsiye ediyor. ama r deterjanlar nda insan vcuduna zararl amonyak ve petrol trevi birok kimyasal bulunuyor. Bu maddeler suda zlmyor. Dolay s yla fosfat ve formaldehit ieren deterjanlar ok zararl . ama r deterjan ndan vazgeemeyenlerin hi de ilse bu maddeleri ihtiva eden rnlerden uzak durmalar uzmanlarca tavsiye ediliyor. Ayr ca ast m hastalar ile alerjiye hassas bnyesi olanlar ve egzamaya yakalananlar n piyasadaki deterjanlar kullanmamas , bunlar n yerine sabun tozu ve ama r sodas n tercih etmeleri nemli grlyor. Ayn ekilde zararl pek ok kimyasaldan retilen yumu at c lar da terk edilmeli. Kald ki ama r sodas sudaki kireci zerek ama rlar n kaskat kesilmesini nlyor. Sabunun iindeki gliserin de ama rlar yumu atmaya yetiyor. Beyaz ama rlar beyazl n koruyor, renkliler de canl l n muhafaza ediyor bu yntemle. Yaln z marketlerdeki her sabun tozunu da sat n almamak gerekiyor. Yzde yz do al, so uk pres yntemiyle retilmi olanlar tercih edilmeli. S radan sabunlara kprmesi ve gzel kokmas iin zararl kimyasallar ekleniyor nk. Trkiye gibi geli mekte olan lkelerde denetimler ciddiyetle yap lmad ndan birok temizlik rnnde hangi kimyasal maddelerin kullan ld tam olarak etiketlere yaz lm yor. indekiler k sm n n yetersiz oldu unu gren bilinli tketiciler de alternatif aray lara giriyor. te onlardan birileri de yksek kimya mhendisi Kudret Livao lu ile Fatma Betl ahin. Her iki han m da ocuk sahibi olduktan sonra market raflar n ssleyen onlarca kimyasal n ocuklar na verece i zarar d nerek mesleki birikimlerini bu konuyu ara t rmada kullanmaya ba lam lar. Yurtd ndaki bilimsel al malar yak ndan takip etmi ler. Arkada lar na Kimyasallardan uzak durun! mesaj vermi ler hep. Ellerindeki notlar fazlas yla birikince bunlar kitap hline getirmi ler. Mozaik Yay nlar ndan kan kitaplar n n ismi Zararl Kimyasallardan Korunma Yntemleriyle Sa l kl Hayat. Kitapta g da katk maddeleri, iecekler, g da i leme s ras nda olu an toksik maddeler, pi irme ve saklama kaplar , ambalajlar, a r metaller, tar m ilalar , geneti i de i tirilmi g dalar, fonksiyonel g dalar, kozmetikler, temizlik rnleri ve toksin ar nd rma yntemleri anlat l yor. Eser hem ad n bile

duymad m z kimyasallar hakk nda bilgi veriyor hem de onlar n zararlar n anlat yor. Ayr ca kimyasallar n do al alternatiflerini de gsteriyor. Kimya mhendisi Kudret Livao lu, kitap d nda Ar-Ge (Ara t rma-Geli tirme) al mas da yap yor: Genelde sorun ya ad m z rnleri setim. ocuk altlar n temizlemek iin kullan lan slak mendiller de hi sa l kl de il. inde petrol trevi kimyasallar var. Bundan dolay ok s k nt ya ad m z iin nmzdeki gnlerde bunun zerinde al mak istiyorum. Kimya Mhendisi Fatma Betl ahine gre, her insan n cildinde zamanla a r metaller birikiyor. zellikle de civa ve alminyum. Bu maddeleri detoks banyolar , egzersiz ve sauna ile atmak mmkn. ahin, vcudumuzu hangi bitkilerle temizleyece imizi ise yle a kl yor: Deve dikeni tohumu gl bir antioksidand r, karaci er koruyucudur, hcre yenileyicidir. Zerdeal da kanserojen maddelerin at lmas na yard mc d r. Ye il ay kanser olu umunu engeller. Tar m ilalar n n kal nt lar n n at lmas n sa lar. Ay zm de bbreklerin temizlenmesinde etkilidir. Karn yar k otu ekirde i ise kal n ba rsa n floras n koruyup toksinlerin karaci erden uzakla mas na yard mc d r. Tar m ilalar kal nt lar na kar da herkes taraf ndan bilinen keten tohumu etkilidir. Ayr ca B1, B2, C, A ve E vitamini bulunan yiyecekler de s kl kla tketilebilir.

Temizilik rnlerinizi evinizde kendiniz yap n

ng rak
Yazar Y ld z Bars Monday, 28 April 2008

Geen hafta kanserden nas l korunmam z gerekti ine ili kin olarak stanbul niversitesi Onkoloji Enstits Direktr Prof. Dr. Erkan Topuz un szlerini sizlerle payla m t m. Evdeki tm deterjanlardan kurtulmak zere harekete gemem de uzun srmedi tabii. Kk bir ara t rma ile evde kendimizin neyi temizlerken neleri kullanabilece imizi rendim. te size en do al ndan ve en ucuzundan temizlik rnleri. Gzel gzel solusun imdi kuzular evde temizlik gnleri

Alman z gerekenler: Sirke, boraks, ama r sodas , arapsabunu, karbonat. Neye yar yor: Sirke: Mikroplar ldrmeye, ya paralamaya ve mineral kal nt lar zmeye yar yor.

Boraks: Antibiyotik, koku giderici ve dezenfektan zellikleri var. Kflenmeyi de nlyor. ama r Sodas : Ya , kir ve petrol rnlerinin temizli inde etkili. Su yumu at c ve sabun kprtc zellikleri de bulunuyor. Arapsabunu: Bitkisel ya da hayvansal ya tabanl sabunlar petrol tabanl lara terch edilmeli ki en bilineni arapsabunu. Kokusunu hi sevmem ama, ne yapal m? Karbonat: Beyazlat c ve koku giderici. Yer ve yzey temizli i: Her yzeyde iki tatl ka boraks ve biraz arapsabununu, 1 lt. l k suya kar t rarak kullanabilirsiniz.

Yar m bardak ama r sodas n bir kova suya katarak cilal zeminler hari tm yzeylerde kullanabilirsiniz. Ya lekeleri iin, ilk kar ma bir orba ka Dezenfekte etmek iin: 4 litre s cak suya yar m bardak boraks kar t rarak dezenfekte etmek istedi iniz yzeye uygulayabilirsiniz. Banyoda yer temizli i iin 4 litre s cak suya 1 orba ka karbonat, 1 tatl ka boraks, iki ka k ama r sodas , yar m bardak sirke ve biraz arapsabunu koyun. Yerlere f rayla uygulayabilirsiniz. Kar m klozete dkp bekleterek dezenfekte edebilirsiniz. Mutfak yerleri iin biraz arapsabunu ve yar m bardak sirkeyi 10 litre kadar l k suda kar t r n. Cam iin: Arap sabunu ve sirkeyi suya kar t r p pskrterek kullanabilirsiniz. 2 orba ka ama r sodas veya boraks ile 3 bardak suyu da cam temizli inde yine pskrterek kullanabilirsiniz. Kurulamay gazete ka d ile de il pamuklu bezlerle yap n. Ovalayarak temizlerken: 1 bardak karbonat ve 2 ka k boraks kar t r p bir kaba ya da kavanoza koyun. Banyodaki her eyi temizlemek iin bunu kullanabilirsiniz. Temizledi iniz yeri su ile durulayabilir ve kurulayabilirsiniz. Ya da sirke ve suyu e it miktarlarda haz rlay p temizlik iin kullan rken bu kar mla slatt karbonat serpebilirsiniz. Hal lar iin: Arapsabununu s cak suda kprtp bezle silin sonra sirkeli su ile slat lan bezle silin. Bula k iin: Bula k makinesinde e it miktarlarda boraks ve ama r sodas kullanabilirsiniz. A r lekelerde soda miktar n art rabilirsiniz. Parlat c haznesine ekleyece iniz elma sirkesi ile makinenin ii temiz kal r. Deterjan gzne toz haline getirilmi kil, parlat c gzne de sirke koyabilirsiniz. Elde y karken, bir kal p saf sabunu tavaya rendeleyerek zerine su ilave edin. zerini rtecek kadar su ekledi iniz kar m hafif ate te eriyinceye kadar pi irin ve s v deterjan gibi kullan n. Yanm tencere ve tavalar iinde patates kabuklar olan suda bir gece bekletin ve sonra kaynat p temizleyin. Ya da 1 ay ka karbonat, 1 ay ka tuz, yar m bardak sirke ve biraz suyu kar t r p iinde kaynat n. Buzdolab temizli i iin: 1 fincan karbonat ve yeterince arap sabununu, 5 lt s cak suda kar t r n. Temizli in ard ndan yar m bardak n z sngere biraz sirke veya limon suyu ilave edin.

sirke kar t r lm s cak suyla durulay n. ama r iin: Fosfat iermeyen deterjanlar tercih edin veya toz sabun kullan n. ama r sodas n sabunla beraber kulland n zda hem parlak hem de beyazlat c zelli i kazan yor. Tuvalet iin: Yar m bardak karbonat ile yar m bardak sirkeyi kar t r n ve tuvalete dkn. F ralad ktan sonra zerine bir kova kaynar su dkn. Mikroplar ldrmek iin 2 ka k boraks, 1 fincan sirke ve 500 ml s cak su ile bir kar m haz rlay n. Sprey eklinde de kullanabilirsiniz. Boraks iin not: Kolay kolay znmeyen bir madde oldu undan kaynar suda zmek gerekir.