You are on page 1of 4

KENDN BLMEK Bilgisizlik, yani Allah'n bizimle beraber olduunu bilmemek, onun zindandr.

. Bu hali, bu ihsan bilmek, hissetmek de O'nun ba bahesi, kk, saraydr.149


149 Veller indinde ilm (=bilgi) bugn bizim anladmz gibi, eitli dallarda, konularda bir eyler bilmekten ziyade, bize Hakk'tan haber veren, bizi Hakk'a gtren ilim, ilim saylmaktadr. Bu sebepledir ki, Hz. Yunus Emre: "llim, ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir Sen, kendini bilmezsen ya nice okumaktr Okumaktan mn ne kii Hakk' bilmektir n okudun, bilmezsin ha bir kuru emektir." diye buyurmutur. Dolaysyla Yunus da, Mevlna gibi kendinde bulunan bilmek iin ilim peinde komamz haber vermektedir. Aslnda bugn liselerde, niversitelerde, bilhassa tp fakltelerinde verilen bilgiler astronomi, biyoloji, fizik, kimya, anatomi okuyanlar dndrmekte; vicdan ve insaf olanlar Hakk'tan, hakkatten haberdar etmektedir. Ne yazk ki; o bilgileri renenlerin bir ksmnn tabiat szc ile gzleri perdelendii, kulaklar sarlat iin, Allah'n kudretini, san'atn, bykln, yaratma gcn grememektedirler.

Akl kendisine beliren uur ve zeka eserini, rhun kendisi sanr. Ama gnein , gnein kendisinden iyiden iyiye uzaktr.379
379 Gnein bir madd varl vardr. Bir de onun etrafna yayd vardr. Fakat aslnda, ikisi de onun deildir. Yz yllardan beri k saan gnein kalbine bu bitmez, tkenmez atei, bu akl almaz enerjiyi kim koydu? insandaki akln da dnmesine ve idrakine, rh sebeptir, idrak ve uur halinde kendini gsteren duygularn kayna da Hakkn nefh ettii rhtur. Eer uur ve idrakin tesiri yalnz rhtan olsayd, dnyada deli bulunmamas gerekirdi. nk delilerin de rhlar vardr, ama idrakleri, akllar yoktur. Peygamber efendimiz bir hadslerinde; Kendini bilen Allh bilir. diye buyurdu, insann kendini bilmesi, kendinde bulunan bilmesi, idrak etmesidir. Nitekim Mevln hayranlarndan byk mtefekkir air Lahorlu kbl hazretleri: Hakk inkr edene hoca kfir der, ben kendini inkr edene kfirin kfiri derim. diye yazmtr. 3586 numarada yukarda geen beyitte da rhun Hz. Nhu tasdk ettii yazlmt. Yni kendinde bulunan Nh (a.s.) tand, onu peygamber olduu iin arndrd. Sonra kendisine uyanlar irat vastasyle, hadiselerin, zdraplarn tfanndan, nefsan dalgalardan, eytan vesveselerden kurtard. Ey Hakk k, sen de sana uyanlar yle kurtar. Ama, sende Nhun vasflar olmazsa, rhun sana inanmazsa ne hakla gnl ehline yol gsterebilirsin? O zaman deniz nerede, gemi nerede, Nh tufan nerede?

Sen hangi makama, hangi mertebeye geldinse; te ben buyum, ite ben aradm buldum. diyorsun. Ama Allha yemin ederim ki, sen kendini bilemiyorsun. Sen kendin sandn gibi deilsin, kendini bulamadn. 805 Bir zaman iin, halktan ayrlsan, yalnz kalsan, kendini bulmak iin insanlardan ayr yaasan, boazna kadar gam ve kedere, endieye batarsn.589
589

nsanlarla beraber yaamann zorluklar yannda, herkesten uzak inziva hayat da kolay deildir. Onun iin Yahya Keml

merhum; lfet belal ey, fakat uzlet skntl, Bilmem nasl geirmeliyim son be-on yl. diye yazmt. Ama Hakk klar yalnzlktan holanrlar. nk uzlet Hakk klarna vatan, dnya klarna gurbettir.

Halktan ayrldn iin ac duyan sen misin? Bu nasl olur da, sen olabilir? Aslnda sen ei olmayan, o tek varlksn, sen kendinin gzelisin? Ve kendinin sarhousun.590
590 Aynaya baktn zaman, aynada grdn sen misin? Hayr, aynada grdn senin sretin, d yzndr. Sen aynada grdn sretin tesindesin. Hz. Mevln Dvan- Kebrinde der ki: Aynaya bak, kendini gr, grdn sen misin? Syle bakalm, senin tende kim var? Senin gerek varln sana gsterecek ayna, kmil insandr. Ey zavall, halktan, insanlardan ayr dtn iin zlen, sklan senin sretindir. Senin gerek varln yalnz deildir ki. Bu hususta Mevlnmz ne buyurmu: Burada gizli birisi var, kendini yalnz sanma. Gerekten de sende hakkat-i insniye denilen bir i vardr ki, o, ilh zat ve sfatn mazhardr. Tek olan o hakkat, yabanclardan holanmaz, zevk almaz. Ondaki mnev zevk ve lezzet kendisinin holuundan, kendinde bulunan gzelliindendir. nk kendinde bulunan odur. lh nefhdr. Mevln bir rubasinin ikinci beytinde yle buyuruyor: Bu perdenin arkasnda ne kadar gzellikler var? Benim gerek varlm da oradadr. Ey akllar ermez kiiler, ben, kendi kendime k olmak istiyorum.

Sen kendinin kuu, kendinin av, kendinin tuza, kendinin sadr, kendinin demesi, kendinin damsn.591

591 Sen renmek istediin konuyu, akl tuzanda avlar, hafza kuvveti ve belleme gc ile onu balarsn. Hakkat-i insniye itibaryla kendinin sadr, erefli yeri, nefsan ynnle demesisin; rhuna ve aklna gre kendinin damsn. Herey senin bedeninde mevcuttur. Kendini bil ve hakkatini anla, gerekten de senin bakalarna muhta bulunmayan bir cevher olduunu idrak et. eyh Galip hazretleri: Hoa bak ztna kim zbde-i lemsin sen. diye yazmt.

Cevher, kendi kendine, kendi bana var olan eydir. Cevherle var olan ve onun furu bulunan da arazdr.592
592 Bu cevher ve arz anlamak iin, bir iki misal verelim: Cisimler cevherdir. Onlarn rengi ve kokusu gibi var olan furlar arazdr. Gl cevherdir. Rengi, kokusu arazdr.

Sen Ademolu isen, onun gibi otur, ne olduunu bilerek yerine kurul ve btn soyunu sopunu kendinde gr. Yni senden u anda ve gelecekte meydana gelecek halleri gr. yi ve kt ileri, eserleri dn. 810 Su kpnde ne vardr ki nehirde olmasn, evde ne vardr ki ehirde bulunmasn? Bu dnya kp gibidir. Gnl ise sanki derenin suyu. Bu dnya, ayn zamanda bir odaya benzer. Gnl ise, alacak eylerle dolu bir ehirdir.

Cenab- Hakk; Ey insanlar, ey asil varlklar, srgn edildiiniz bu dnyada ok zdrap ektiniz, eit eit musibetlerle karlatnz, ok garip kaldnz, artk benim kudretimi, deerimi bilin; kederlerle, aclarla, belalarla dolu o fan cihan terk edin, bana gelin! diye buyurur.457
457

Kuran- Kermin bir ok yerinde (Telev ) Geliniz! diye geen bu emirler, kulun Hakka varmas, Onunla haa bir olmas, Onunla bulumas manasn tamaz. Her nerede bulunursanz bulunun, Allh sizinle beraberdir. ayetinin haber verdii gibi, Onun hitabna mazhar olmu insan denilen ciz varln gnlnde, O yok mudur? Ona gelmek, haa Onunla bulumak deildir. Hak yoluna girmek, Onun manev varlnda kendini bulmaktr. Ona ne yzle gideceiz? Neler gtreceiz? nsan yalnz namaz klarak, oru tutarak, hacca giderek Allhn sevgisini kazanmaz. Bir insann kurtuluu yapt ibadetlerle de olmaz, ibadeti yanl anlyoruz. Kulluk manasna gelen ibadeti yapm olmak iin, insanlara yararl olmak, muhtalarn yardmna komak gerekmektedir. nk byk Peygamber Efendimiz; nsanlarn en hayrls insanlara hayrl olandr. diye buyurdu. Gelin! ilah davetine katlmak iin benlii, hreti, kibri, ehveti, kini yok etmek gerekmektedir. Hz. Mevlana Geliniz! hitabndan ilham alarak bir iirinde yle buyurur: Btn kinatn ve varlklarn yaratcsndan, O cell ve cemal sahibi Allhtan, ruha ok tatl bir hitabla Gel denilince ruh nasl olur da kanatlanp umaz? Berrak bir denizden ayrlm, kurak bir yere dm bir baln kulana dalga sesleri gelirse, balk nasl olur da hemen srayp asl yurdu olan denize atlmaz? Dvan Kebr, c. III, 1353.

unu iyi bil ki, arifin gz, iki lemde de insana eman verir! Herkes, en gl padiahlar bile onun yardmna muhtatr, ondan yardm grrler! Yani; Hakkn tecellsine mazhar olmu, Hakkda kendini bulmu olan arifin gz, artk onun kendi gz deildir! Gz padiahtan hi ayrlmayan, bakasna bakmayan, yanlmayan Hz. Muhammed, bu yzden her yrei yanana, her dertliye efaati oldu.597
597 Bu beyitte, Necm Sresi nin u mealdeki 17. ayetine iaret vardr: (Hz. Muhammedin) gz ne kayd, ne yanld! Yani; Hakktan baka hi bir ey grmedi.

Dnya ban kopar, maddeye olan ballktan kendini kurtar da, hr ol9, ey oul ne zamana kadar altnn, gmn esiri olacaksn?
9 Bizler, hr gibi grnen esirleriz. steklerimizin, ihtiraslarmzn esiriyiz. Bu dnyada da, teki dnyada da zevk peinde komamak, ibdeti cennet iin yapmamak, madd arzulardan, hiddet, hret, ehvet tesirinden kurtulmak, mala, mlke kul olmamakla insan hr olabilir.

Sevgilimin inayeti, ltfu, ihsan, nru beni aydnlatmasa, bana yol gstermese, ben nerden geldiimi, nereye gideceimi nasl anlyabilirim?

Ak, bu szn, bu gerein sylenmesini, aa vurulmasn ister, fakat can aynas gammaz olmasn da ne yapsn? Gerei nasl gstersin?13
13

Hak k, hem kendi gnlnde, hem de bakt her yerde, her eyde, Allah'n kudretini, bykln, yaratma gcn grr, hisseder. Ona hayran olur. Etrafn saran oklukta vahdetin, birliin gzelliini mhede eder. Gnahlardan arnm, beer kirliliklerden temizlenmi can aynas, Allah'n lutfu ile iine akseden hakkatleri saklyamaz, aa vurur, gsterir, yani gammazlk eder. Bu hakkatler, Hakk'n gzelliine kar duyulan hayranlktr. Dolaysyla Hakk'a kar duyulan aktr. Hak k, bu dnyada grd gzellerde grnen fizik gzelliin deil, grd gzellerde tecell eden ilh gzelliin kdr. nk, madd gzeller, gelip geici bir aynadr. O aynalar ve tecell eden gzellikler ise sonsuzdur. k kendi varlndan, benliinden azad olursa, yalnz gzellerde deil, kendinde de onu bulur; "Ben, ben deilim, ben dediim sensin hep, canm dediim, ten dediim sensin hep" der.

Rh, zmde arab grmtr. Rh, yoklukta varl grmtr.299


299 Kmil insann mnev gc, onun cihan kaplayan rhu, kudreti; btn gizli eylerin vasflarn, kabiliyetlerini, ilerde onlarn alacaklar ekli, hali, durumu bugnden grr ve bilir. "Cz", insan- kamil, benliinden kurtulup, kllde kendini kaybedince, klln sfatlarna brnr. Bu yzden her eyi grebilir, ilerde olacaklar da sezer.

Eer padiah seninle beraber yere oturur, yani merhametinin stnlnden senin mertebene tenezzl ederek duan dinlerse, o tenezzl kendi kabiliyetinden deil, Hakk'n lutf ve kereminden bil kendini ve mertebeni tan; kstahla kalkma; edep ve terbiye gzet."

Ey sfatlar ilah bilginin gnei olan rif! Gklerdeki gnein bir sfat var; str, aydnlatr ama, sen yle deilsin. Sen bazen gne, bazen deniz, bazen kaf da, bazen de zmrd-i ank olursun.280
280 nsan- Kamil, Cenab- Hakk'n, birbirine zt isimlerinin mazhar olduu iin, bazen gne gibi etrafa mnev nrlar saar, halk uyandrr. Bazen, ilah ak ile denizler gibi coar. Bazen, Kaf da gibi ycelir, dnyay kaplar. Bazen de zmrd anka gibi var m, yok mu, denecek kadar yokluk iindedir.

55 Ey vehimlerden uzak, ey ileriden ileri olan insan- kamil! Sen kendi zatnda ne "o"sun, ne de "bu"sun; yani sylediklerimden hi biri deil, onlardan da ok yksek bir varlksn. Rh bilgi ile, akl ile dosttur. Onun beden denilen glge varlkla ne ilgisi vardr? O glge varlk, ister Arab olmu, ister Trk olmu ne nemi var? Ey bu kadar suret ve ekil ile, ekle ve srete smayan Rabb'im! Aklnca, sana ekil veren "msebbibe" (=benzeten) de, ekilden ber olduuna inanan "mvahhid"in (=birleyen, Allah'n bir ve tek olduuna inanan) da, seni anlamak hususunda ba dnm, arp kalmtr.281 ALLHI BLMEK

Tvbe kk bir kurtcazdr. Ak ise ejderha gibidir. Tvbe halkn sfat, ak ise Allhn sfatdr. Gerekten de ak, kimseye niyaz ve ihtiyac olmayan Allhn sfatlarndandr. Ondan bakasna k olmak geici bir hevestir.392

392 Bu beyitlerde ak zerinde duruldu. Mesnevnin bir ok yerlerinde geen ak, anlatmaya ve tarif etmeye imkan olmamakla beraber, hi olmazsa yanl anlalmamas iin bu konu zerinde biraz dnmek gerekir. Sayn okuyucularm bilirler ki ak, mecaz ve hakk olarak iki ynden mtalaa edilmektedir:

Mecaz ak, madd ve cisman aktr. Yani insanlarn kadn, erkek birbirlerini beenmeleri, sevmeleridir. Hakk ak ise, Hakka kar duyulan sevgidir. Daha dorusu mecaz ak, yaratlmlara kar duyulan ak ve hakk ak ise yaratana kar duyulan aktr. Mecaz ak fandir. Gelip geicidir. Hakk ak ebeddir. Sonsuzdur. Cenab- Hakk sevmenin, onu dnmenin, onu gnlnde hissetmenin zevki, btn zevklerin stndedir. Bu zevke erenler, lmden de korkmazlar. nk lm, Allh bileni, tanyan yok edemez. nk bu bilmenin ve tanmann mahalli gnldr, ruhtur. Ruh ise ilah bir emirdir. lm onun halini deitirir. Megale ve gailelerini sona erdirir. Bedene ait zdraplardan onu kurtarr. Daha dorusu onu, beden kafesinde mahpus olmaktan kurtarr. Allh bilmeyenler, tanmayanlar sonlarnn toprak olduunu dnerek korkarlarken, Allh sevenler, lmle yok olmak yle dursun, lm bir kurtulu, Allha kavuma olarak bilirler. Hatta lme seve seve giderler: Benim lmmde hayat vardr. derler. Bu hususta etraflca bilgi almak isteyenler: efik Cann, tken Yaynevinin bast Hz. Mevlana kitabnda Mevlanada Ak blmn okusunlar.

nk mecaz ak, dtan ssldr. Gzel grnr, d nur saar, ii dumanla doludur. Nur gitti de duman meydana kt m, mecaz ak solar, donuverir.

VARLII BLMEK Lgat bakmndan biz (=m) ne demektir? Hem varl bildiren, hem de yokluu belirten bir sz; benimse, varlm yok. Bana, ne var diye bir sz sylenebilir; ne de yok denilebilir. 1735 Ben varl yoklukta buldum. Onun iin varl, yoklua fed ettim. Btn pdiahlar, kendilerine kul olana kul olurlar. Halk umumiyetle kendi urunda lenin yolunda lr. Mezar yapmak; ne taladr, ne tahta ile, ne de kee iledir. Lekesiz bir gnlde, kendi i temizlik leminde, kendine bir mezar kaznan ve Allhn benlii, byk varl nnde kendi benliini, kk varln defnetmen, yok etmen gerekir.26
Hz. Mevln bu beyitlerde; Mezar yapmak tala, tahta ile deildir. Ssl, kubbeli gsteri iin yaplan mezarlar mezar deildir. Asl mezar, kendi benliini, Hakkn benliine defnetmektir. Mevln Dvan- Kebrinde; Gnl de, can da, senin aknn ehitleridir. Onlar, beden kabrinde yatmaktadrlar. Bu ehitlerin mezarlarna gel de, onlar ziyaret et! diye buyurmaktadr. Bundan kan mn udur ki: Ey Hakk yolcusu! Madd varln, fn olan benliini terket de, Allhn sana ihsan ettii gerek varln bul!
26

i zle dolu, salam bir tohum, kereminden, lutfundan tr kara toprakla dost olur. Onunla sohbet eder, konuur, grr. O krmz veya sar rengi, kokusu kalmayncaya kadar kendini toprakta mahv eder. Bylece benliini yok eder de, gerek varln bulur. Tohum tohumluktan kp toprak iinde yok olunca, gnlndeki darlk (=kabz) hali kalmaz. Kol kanat aar, ferahla (=bast) ular, ilerler.222
222 Kabz hali: Madd hi bir sebep yok iken, gnln mnev bir skntya uramas, insann sebepsiz olarak iinde bir sknt, znt, bir melal duymas. Bast hali: Yine madd bir sebep yok iken, gnln bir ferahlk iinde bulunmas, insann kendini mutlu hissetmesi, mnev zevkler iinde olmas.

You might also like