Cin Suresi Tefsiri Interpretation of The Jinn Sura

T.C.
MARMARA NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
LAHYAT ANABLM DALI
TEFSR BLM DALI

CN SRES TEFSR

Yksek Lisans Tezi

ADEM CIRIK

stanbul, 2006

T.C.
MARMARA NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
LAHYAT ANABLM DALI
TEFSR BLM DALI

CN SRES TEFSR

Yksek Lisans Tezi

ADEM CIRIK

Danman: Prof. Dr. SADRETTN GM

stanbul, 2006
NDEKLER
NDEKLER.....................................................................................................................I
KISALTMALAR......................................................................................................III
1. GR................................................................................................................1
2. CN KAVRAMI ..................................................................................................4
2.1. SZLK ANLAMI............................................................................................................................ 4
2.2. TERM ANLAMI............................................................................................................................... 6
2.3. DER DN VE KLTRLERDE CN ANLAYII...................................................................... 7
2.3.1. SAM KAVMLERNDE CN ANLAYII .................................................................................... 8
2.3.2. MISIRLILARDA CN ANLAYII................................................................................................. 8
2.3.3. YUNANLILARDA CN ANLAYII.............................................................................................. 8
2.3.4. NLLERDE CN ANLAYII ...................................................................................................... 9
2.3.5. HNTLLERDE CN ANLAYII ................................................................................................... 9
2.3.6. RANLILARDA CN ANLAYII .................................................................................................. 9
2.3.7. TRKLERDE CN ANLAYII.................................................................................................... 10
2.3.8. YAHUDLERDE CN ANLAYII............................................................................................... 10
2.3.9. HIRSTYANLARDA CN ANLAYII....................................................................................... 12
2.3.10. ARAPLARDA CN ANLAYII .............................................................................................. 13
2.3.11. SLAM ALMLERNN CNLERLE LGL GRLER................................................... 15
2.3.11.1. Filozoflarn Grleri........................................................................................................... 15
2.3.11.2. Kelam Alimlerinin Grleri ............................................................................................... 17
2.3.11.3. Mfessirlerin Grleri ........................................................................................................ 18
2.3.11.4. Cinlerle lgili Modern Grler ........................................................................................... 18
2.4. CNLERN SORUMLULUU....................................................................................................... 21
2.5. CNLERN EVLL .................................................................................................................... 23
2.6. CNLERN GRLMES .............................................................................................................. 25
2.7. CNLERN NSANLARI ETKLEMES ...................................................................................... 26
2.8. CNLER VE HASTALIKLAR....................................................................................................... 29
2.9. CNLERN EKL DETRMELER ...................................................................................... 32
2.10. CNLERN AHRETTEK DURUMLARI ................................................................................... 32
2.11. CNLERN DER CANLILARLA MNASEBET .................................................................. 33
2.11.1. CN-NSAN.............................................................................................................................. 33
2.11.2. CN-MELEK............................................................................................................................ 35
2.11.3. CN-EYTAN.......................................................................................................................... 37
2.12. KURAN-I KERM VE HADS- ERFLERDE CNLER....................................................... 38
2.12.1. Cinlerin atas (cn) insanlardan nce yakc, her eye nfz eden ateten yaratlmtr. .......... 40
2.12.2. Cinlerden de gemi mmetlerin olmas onlarn evlenip oaldn ve ldklerini gsterir... 41
2.12.3. Cinler de insanlar gibi Allaha kulluk iin yaratlmtr. .......................................................... 42

II
2.12.4. nsanlarn bir ksm cinleri Allaha ortak komaktadrlar. ........................................................ 45
2.12.5. Cinler de insanlar gibi farkl inanlara sahiptirler..................................................................... 47
2.12.6. nsanlarla cinler arasnda etkileim vardr. ............................................................................... 48
2.12.7. Cinlerin de insanlar gibi iyileri ve ktleri vardr. yiler cennete ktler ise cehenneme
gideceklerdir. ............................................................................................................................................... 53
2.12.8. Gayb bilmezler. ....................................................................................................................... 56
2.12.9. Cinler de insanlar gibi yer ve ierler......................................................................................... 57
2.12.10. Peygamberler cinleri grr. ...................................................................................................... 58
3. SREDE GEEN MAN VE KFR LE LGL KAVRAMLAR....................61
3.1. MAN................................................................................................................................................. 61
3.1.1. TEVHD........................................................................................................................................ 62
3.1.1.1. Szlk Anlam ..................................................................................................................... 62
3.1.1.2. Terim Anlam....................................................................................................................... 62
3.1.1.3. Kuranda Tevhid................................................................................................................. 63
3.1.2. RESL .......................................................................................................................................... 64
3.1.2.1. Szlk Anlam ..................................................................................................................... 64
3.1.2.2. Terim Anlam....................................................................................................................... 64
3.1.2.3. Kuran- Kerimde Resl Kavram....................................................................................... 65
3.1.3. GAYB............................................................................................................................................ 66
3.1.3.1. Szlk Anlam ..................................................................................................................... 66
3.1.3.2. Terim Anlam....................................................................................................................... 67
3.1.3.3. Kuran- Kerimde Gayb Kavram ....................................................................................... 71
3.1.4. BAS.............................................................................................................................................. 74
3.1.4.1. Szlk Anlam ..................................................................................................................... 74
3.1.4.2. Terim Anlam....................................................................................................................... 74
3.1.4.3. Biset.................................................................................................................................... 75
3.1.4.4. Kuran- Kerimde Bas Kavram ........................................................................................ 75
3.2. KFR ............................................................................................................................................. 76
3.2.1. RK.............................................................................................................................................. 78
3.2.1.1. Szlk Anlam ..................................................................................................................... 78
3.2.1.2. Terim Anlam....................................................................................................................... 78
3.2.1.3. Kuran- Kerimde irk kavram........................................................................................... 79
4. CN SRES ...................................................................................................82
4.1. CN SRESNN MEAL ............................................................................................................... 84
4.2. CN SRESNN SMLER .......................................................................................................... 86
4.3. CN SRESNN NZL............................................................................................................ 86
4.4. CN SRESN OKUMANIN FAZLET..................................................................................... 90
4.5. CN SRESNN KONUSU............................................................................................................ 90
4.6. CN SRESNN TEFSR............................................................................................................. 92
5. SONU.........................................................................................................120
KAYNAKA.........................................................................................................123

III
KISALTMALAR
b. : bn, bin
bkz. : Baknz
c. : Cilt
. : oul
ev. : eviren
DA : Trkiye Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi
h. : Hicr
Heyet : Hayrettin Karaman, Sadrettin Gm, .Kafi Dnmez,
Mustafa arc
Hz. : Hazreti
A : slm Ansiklopedisi
m. : Mlad
nr. : Nir, nereden
r.a. : Radyallhu anh
r.ah. : Radyallhu anh
s. : Sayfa
s.a.v. : Sallallhu Aleyhi ve Selem
A : amil slam Ansiklopedisi
thk. : Tahkik eden
trc. : Tercme eden
t.y. : Tarihsiz, bask tarihi yok
vb. : Ve benzeri
vs : Ve saire

GR
1. GR
Uzun alardan beri, yaam alan olarak ayn gezegeni paylatmz, fakat
duyularmzn alglayamad bir canl tr olan cinlere ilikin bilgilerimiz olduka
snrldr. Bu bilgilerin bir blm ise efsaneler, hurfeler ve yanllarla doludur. nsanolu
ou kez bu yaratklar konusunda vehimlere yenik dm, bazan da dokunup gremedii
bu varlk trn yok sayma yoluna gitmitir. Cinler konusunda insanlarda genelde iki tutum
szkonusudur. Bir grup pozitif bilimlerle ispatlanamayan her eyi inkar ederken ikinci grup
her sylenene inanmaktadr.
Halk arasnda cinlerden korkuyla bahseden, onlar ar ycelten, btn ktlkleri
onlara balayan bir anlay vardr. Ne gariptirki ilah bir kitab olan mslmanlarn bir
ksm bile cinlerle ilgili inanlarn bu kitaba gre deil, hurafelere gre belirlemektedirler.
Biz her eyin en iyisini bilen ve insanlara da bilmeleri gerekeni renecekleri bir ilah
kaynaa mracaat etmenin en doru yol olaca kanaatinden hareketle byle bir alma
yapmaya, cinlerin bizzat kendilerini anlattklar bir sre olan Cin Sresini tez olarak
almaya karar verdik.
Tezimizin konusunu belirlerken de cinleri Kuran- Kerimin ele ald ekilde ele
almaya gayret ettik. Yani imana taalluk eden ynleriyle inceledik. Yoksa halk arasnda
yaygn olan cincilik, byclk ve sihirbazlk gibi cinlerle irtibatlandrlan konulara
deinmedik. Zira konunun bu boyutu bizim incelemek istediimiz alann dnda kalyordu.
Cin kavramna ksaca deindikten sonra cinlerin iman noktasnda insanlar ne
kadar etkilediklerini anlayabilmek iin srede geen iman ve kfr ile ilgili kavramlar
akladk. Bylece insanlarn hangi noktalarda hataya dtklerini grmeye altk.
Kavramlar ayr blmler halinde, srede geen garip lafzlar da yetleri aklamadan nce
izah etmeye zen gsterdik. Konunun btnlk arzetmesi asndan Kuran- Kerimdeki
cinlerle ilgili dier yetlere ve tefsirlerine yer verdik.

2
nsanlarn dini anlamalarn salayan peygamberlerdir. Onlar her konuda insanlara
rnek olmular ve insanlarn anlayamayaca her konuyu aydnlatmlardr. Cinler
konusunun daha iyi anlalmas iin Efendimiz (s.a.v)in cinlerle ilgili hadislerini de
derlemeye gayret ettik. Bunu yaparken sahih hadis kaynaklarn esas aldk.
Cinlerin dier canllarla (melek, insan, eytan) mnasebetleri ne ldedir.
Kainatta insann dndaki varlklarn grevi nedir. nsanlar ve cinlerin kulluklar nasldr.
Cinlerin ayn maddeden (ateten) yaratldklar eytanla nasl bir benzerlii vardr. Ruhn
bir varlk olarak meleklerle cinler arasnda nasl bir etkileim sz konusudur gibi konular
da aklamaya gayret ettik. Cinleri ele alrken yaratllar ve lmleri arasndaki sralamay
esas alarak anlattk. Neden yaratlmlardr. Nasl yaarlar. Ne kadar yaarlar. ldkten
sonra ne olacaklardr.
Tefsirlerden yararlanrken btn tefsirleri okuma imkanmz olmad iin islam
dnyasnda en ok okunan ve grlerine en ok itibar edilen mfessirlerin kitaplarn esas
aldk. Tefsirlerdeki gramerle ilgili aklamalara deinmedik. Zira bunlar bizim dikkatimizin
dalmasna neden olurdu. Biz sadece cinlerin insanlarn inanlarn nasl etkilediklerini ve
Kuran- Kerimin bu yanl inanlar nasl dzelttiini aklamaya altk.
CN KAVRAMI

4
2. CN KAVRAMI
2.1. SZLK ANLAMI
Szlkte "rtmek, rtnmek, gizli kalmak" anlamndaki cenn kknden treyen
bir isimdir. Tekili cinn olup "rtl ve gizli ey" anlamna gelir. Cin kelimesi cins isimdir.
Bir eyi duyulardan rtmek anlamn ifade eder. "Cennehu" ve Ecennehu" onu rtt
gizledi. gece zerini rtt, brd.
1

Cin kelimesi, szlkte ins zdd anlamnda kullanlr. Araplar bir eyi gzleriyle
grdklerinde; o eyi grdm, hissettim. ,.. derler. Yce Allah bir yette yle
buyuruyor: Musa sreyi bitirip ailesiyle yola knca Turun (sa) yannda bir ate grd.
Ailesine dedi ki: Siz durun, ben bir ate grdm. ,..
2

Arapadaki cin szc birok trevleriyle birlikte gizli olan bir ey veya kii
anlamna gelir.
3

Cenne" kelimesi ve ondan treyen kelimelerin Arapada kullanm alan
olduka genitir. Bu cmleden olarak:
1-Cnne, kalkan, siper demektir. Sahibini tehlikelerden koruduu iin bu ismi
almtr.
2- Cenin, henz domam, rahimde rtl ocuk anlamna gelir.
3-Cenn, iteki kalp demektir. Birok manalar onda o da cesedde gizlendiinden
dolay bu ismi almtr. nsan rten elbise manas da vardr. Her gizli ie de bu isim verilir.
Bir de gece manas vardr. Gece, karanl ile hereyi rttnden ona bu isim verilmitir.

1
bni Manzur, Ebul Fazl Cemaleddin Muhammed b. Mkerrem el-Afrik el- Msr, Lisnl Arab, Beyrut:
Dru Sadr, t.y. XIII, 92.
2
Kuran, Kasas Sresi, 28/29.
3
M. sa Davud, Bir Cinin tiraflar, ev. Fatih Mehmet Albayrak,stanbul: Sr Yaynclk, 2005, s.49.

5
, _,li ,l. _ .l

zerine gece basnca (brahim) bir yldz grd...
4
yetindeki
Cenne fiili bu manaya gelmektedir ki, karanlk bast demektir.
4-Cennet, zemini rtm ba ve bostan veya duyu organlarndan gizli ba
demektir. Eer bahede aa yoksa orann ad Arapada hadkadr. Cennete bu ismin
verilmesi, aalarn skl ve dallarn birbirine girmesi ile bir rt meydana getirmesi
sebebiyledir. Dier taraftan ebedi aleme ait Cennetin u anda bizim zhiri duygularmza
kapal olmas hikmetine dayal olarak da Cennete bu isim verilmitir.
5

5- el-Cnnet, stre mansna gelmektedir. Kadnn ban yzyle beraber rtt
rtye de isim olmutur. Bu kelimenin bir manas da zrhtr.
6-ctinn, istitar, yani rtnme demektir.
7-Cenen, bu kelime Arapada kabir ve kefen manasna gelir. ly rtmeleri
sebebiyle onlara bu isim verilmitir.
8-Mecnun, ism-i meful kalbnda bir kelimedir ve Cin kknden gelir. Akln bir
eye kaptrm ve bu ynyle de akl rtl insan demektir.
6

Cin kelimesinin kk fiili olan cenne geisiz halde de kullanlr ve o kii veya
ey gizliydi yahut gizlendi ve karanlk ile rtld anlamlarna gelir.
7
Cinlerin bir tek
ferdine cinn denilmektedir. Cn kelimesi de cin ile mteradiftir. Gl ve frt cinlerin
muhtelif ekilleridir.
Arapada cinlerin farkl isimleri mevcuttur. Klasik manasyla cinne, cinn denir.
nsanlarla oturan cinne, mir (. Ammr) diye isimlendirilirken ocuklara musallat olanlara,
ervah ismi verilir. nsanlarn ktln dnen ve saldrgan olanlara eytan, gl
kuvvetli olanlarna ifrt denir.
8

4
Kuran, Enam Sresi, 6/76.
5
Elmall Muhammed Hamdi Yazr, Hak Dini Kur'an Dili, stanbul: Nebiolu Yaynevi,1962, VIII, 5383.
6
Fethullah Glen, Varln Metafizik Boyutu 2, stanbul: Feza Yay, 1998, s.297.
7
Muhammed Esed, Kuran Mesaj, ev. Cahit Kaytak Ahmet Ertrk, stanbul: aret Yay. 2002, s.1335.
8
mer Sleyman el-Ekar, Aleml Cin ve eyatn, 4. Basm, Beyrut: Mektebetl Felh, 1984, s. 13.

6
2.2. TERM ANLAMI
Terim olarak "duyularla idrak edilemeyen, insanlar gibi uur ve iradeye sahip
bulunan, ilahi emirlere uymakla ykml tutulan ve mmin ile kfir gruplarndan oluan
varlk tr" anlamna gelir.
9
Baka bir tarife gre ise, bedenleri ate, hava, rayiha gibi
maddelerden teekkl etmi, akl ve irade sahibi, latif, grnmez varlklardr.
10
Cinlerin
atalarna cn, kfir olanlarna eytan denir. Bazen hn kelimesiyle de ifade edilmitir. Baz
arkiyatlar cinin Latince kkenli genie veya genius kelimelerinden Arapa'ya
getiini ne srmlerse de slam alimleri bu kelimenin Arapa asll olduu konusunda
gr birlii iindedirler.
11

Btn klasik dilbilimciler, cin teriminin youn veya artc karanl daha genel
anlamda insann duygularna kapal olan eyleri yani normal olarak insann
kavrayamayaca ama yine de kendilerine ait somut ya da soyut bir gereklii bulunan
eyleri, varlklar veya gleri gsterdiine iaret ederler.
12

Cinn ismi, Rab Isfahannin Mfredatta akladna gre iki ekilde kullanlr:
Birincisi genel anlamdr ki, ins kelimesinin karlnda duyulardan gizli olan btn
ruhanlere denir. Buna gre melekler ve eytanlar da bu tarifin kapsamna girer. Her melek
cindir, her cin melek deildir. kincisi cin byle ruhanlerin hepsi deil, bir ksmdr. nk
ruhanler u gruplardan oluur:
1.Hepsi iyi ve hayrl olan meleklerdir. Yanl i yapmaz, insan aldatmaz ve
Allahn emrinden kmazlar.
2. Hepsi kt olan eytanlardr. nsan aldatr, insann ktl iin alrlar.

9
M. Sreyya ahin, Cin, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, 1993, VIII, 5.
10
Ali Osman Ate, Kuran ve Hadislere Gre Cinler-By, stanbul: Beyan Yaynlar, 1995, s.337.
11
ahin, Cin, DA, VIII, 5.
12
Esed, s. 1334.

7
3. Hem iyileri hem de ktleri bulunanlardr. zel anlam ile cin kelimesi bunlar
iin kullanlr.
13

mam iblye gre canllar drt gruptan oluur:
1-Melekler
2-eytanlar
3-Cinler
4- nsanlar
14

Cin kelimesinin melekleri de kapsayacak ekilde insan trnn kart olan
grnmez varlklar iin kullanlan genel bir anlam da vardr. Kuran- Kerim'de blis'in
melekler arasnda zikredilmesi bundan kaynaklanmaktadr. Grnmeyen varlk anlamnda
her melek cindir, fakat her cin melek deildir. Bununla birlikte slam alimleri meleklerin
cinlerden ayr bir tr olduunu belirterek cin kelimesinin insan ve melek dndaki nc
bir varlk trnn ad olarak kullanlmas gerektiini belirtmilerdir.
15

Cin denilen mahlkt, bizimle beraber yeryznde yaarlar. Bunlarn da mmini
kfiri vardr. Kfirine eytan denir. Cinlerin varln inkar Kuran ve peygamberi inkar
manasna gelir ve kfr olur.
16

2.3. DER DN VE KLTRLERDE CN ANLAYII
nsanlar tarih boyunca Tanr dnda, grnmeyen, olaanst baka varlklara da
inanmlar, eitli zamanlarda ve coraf blgelerde bu varlklarn iyilerine ve ktlerine
deiik isimler vermilerdir. Bunlar zaman zaman tanrlatrlm veya ikinci dereceden
tanrsal varlklar olarak grlm, bazen de insan zellikler iinde dnlmtr.

13
Rb el-sfahn, Ebul Kasm Hseyin b. Muhammed b. Mufaddal, el-Mfredat f garibil Kuran, nr.
Muhammed Ahmed Halefullah, Kahire: Mektebetl Enclol Msryye, 1970, s.226; Elmall, VIII, 361.
14
ibl, Bedreddin Muhammed b. Abdullah, Garib ve Acibl Cin, Beyrut, t.y. s. 23.
15
ahin, Cin, DA, VIII,5.
16
Ahmed b. Abdullatif ez-Zebid, Sahih-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarih Tercemesi ve erhi, ev. Kmil
Miras ve Ahmet Naim, 6. Basm, Ankara: 1983, II, 404.

8
2.3.1. SAM KAVMLERNDE CN ANLAYII
Sami kkenli kavimlerde toplumun her kesiminde kt ruh ve cinlere inanlrd.
Yaratllar insanlardan farkl olan cinlerin deiik snflar bulunmaktayd. Utukku
denilen bir grup lde tuzak kurup insanlara musallat olmak iin bekleyen, denizde dada,
mezarlkta yaayan kt ruhlardan olumaktayd. Gall denilen ve daha az tannan dier
bir grup da grnte cinsiyetsiz cinlerden meydana gelmekteydi. Rabisu denilen baka
bir cin snfnn gizlice dolap insanlara tuzak kurduuna inanlrd. Ayrca Labortu
denilen dii cinlerin de ilerinde yer ald cin grubunun zararndan zellikle ocuklar
korumak iin afsunlu tabletlerden boyunlarna muska aslrd. Bu cin snflarndan baka
yar insan grnndeki cinlere de inanlmaktayd.
17

2.3.2. MISIRLILARDA CN ANLAYII
Msrllar da Sami kavimleri ve Hintlilerde olduu kadar ok sayda ve eitte cin
inancna rastlanmaz. Msr dinindeki telakkiye gre cinler genellikle yaban hayvan, ylan
ve kertenkele gibi srngen veya kara vcutlu insan eklinde yaratklar olup tanr Re'nin
dmanlar saylrd. Msr halk cinlerin delilik, sara gibi hastalklara sebep olduklarna,
byclerin cinleri kullanarak insanlara korkun ryalar gsterdiklerine, insanlara ve
hayvanlara zarar verdiklerine inanrlard.
18

2.3.3. YUNANLILARDA CN ANLAYII
Eski Yunanllarda "daimon" ikinci derecedeki tanrlara verilen bir isimdi. Yunan
mitolojisinde bu kelime insanst varlklar iin kullanlr. Ancak daimonlar insanlar ve
melekler gibi tanr tarafndan yaratlm iyisi ve kts bulunan varlklar olarak
grlmtr. Greko-Romen devresinin sonlarnda daimon Latince genius gibi genellikle
yar tanr yar insan yahut ikinci dereceden ruhlar zellikle evleri ve mallar koruyan ruhlar

17
18

9
iin kullanld. Daha sonra kelimenin anlam deiiklie urad ve insanlar taciz eden,
onlar beden ve zihn zarara uratan ruhlar iin kullanlmaya baland.
19

2.3.4. NLLERDE CN ANLAYII
inlilerde Kuei (cinler) ve shen (ruhlar veya tanrlar) telakkisi btn in
grnmezler alemini kapsar. Cinler, yaayanlar aldatmak zarara sokmak iin insan yahut
hayvan ekline girebilir. inliler, cinlerin her yerde bulunduuna, onlarn lleri
canlandrabileceklerine, mezarlar, yol kavaklarn ve akrabalarnn evlerini sk sk ziyaret
ettiklerine inanrlar. Onlara gre cinlerin bir ksm Yen-lo Wang'n emrinde cehennemde
llerin cezalandrlmasnda grevli olarak o alemde bir ksm gkte, bir ksm da ancak
geceleyin gzkerek insanlar arasnda yaarlar. Birok zihn ve beden hastalk cinlerden
bilinir.
20

2.3.5. HNTLLERDE CN ANLAYII
Hindistan'da en eski zamanlardan beri tanrlar, grnmeyen varlklar, insana yakn
bir varlk olan cinlerle ilgili mitolojik anlatmlar bulunmaktadr. En eski Hint kutsal
metinleri olan Vedalarda grnmeyen cinn varlklar iki gruba ayrlmaktadr. nsanlara iyi
davranan birinci gruptakiler gkyznde, dman olanlarsa maaralarda ve yer altnda
yaar. Bunlar insanlarla birlikte hayvanlara da hastalk ve sknt verirler. Hatta lm
tesinde bile insanlarn ruhlarna taciz ederler. Bu cin gruplarndan biri olan pisakalar
insan yiyen cin olarak da bilinir.
21

2.3.6. RANLILARDA CN ANLAYII
ran kltrnde de cinlere olduka geni yer verilmitir. Zerdt Eski ran'n Deva
denilen tanrlarn cin saymt. Cinler, kt dnceden, hile ve yalandan ortaya kyordu.
Pehlev dilindeki eski bir metinde cinleri ve zararl hayvanlar Ehrime'nin (kt g,
eytan) yarattna yer verilir. Daha sonra cinlerle ilgili tasnif yaplmtr. Buna gre ba cin

19
ahin, Cin , DA,VIII, 6.
20
21

10
Aesma iddet, soygunculuk ve ehvet ilerini yrtr. Eski ran'n cinleri erkek
cinsiyetine sahiptir. Ancak Drujdan gelme dii cinler de vardr. Cinler karanlk ve kirli
yerleri, l kulelerini sk sk ziyaret ederler. Ahura Mazda'nn Ehrimen'i yenmesinde cinler
de yer almtr.
22

2.3.7. TRKLERDE CN ANLAYII
Trklerin Mslman olmadan nceki inanlarna gre btn dnya ruhlarla
doludur. Tabiatn her tarafna yaylm olan bu ruhlar iyi ve kt olmak zere iki gruba
ayrlr. yi ruhlar Tanr lgen'in emrindedir ve insanln iyilii iin alrlar. Kt ruhlar
arasnda daima kavga, ihtilaf ve sava olmaktadr. Hastalk, lm ve yaralar onlar
tarafndan yaplmaktadr. Bu cinler ancak aman tarafndan hasta bedenlerden
uzaklatrlr.
23

2.3.8. YAHUDLERDE CN ANLAYII
Yahudilikte Babil srgn ncesine kadar cinler ve kt ruhlarla ilgili kavramlara
ok az rastlanmaktayd. Tevratta yer alan baz ifadelerden onlarda da cin anlaynn
varolduunu gryoruz.
24
Tesniye blmnden Hz. Musa dneminde bir ksm
Yahdilerin cinlere kurban kesmek sretiyle tapndklar anlalmaktadr.
25
Ancak bu
tapnma olay dier milletlere kartktan sonra ortaya kmtr.
26
Ancak Yahudiler, Hz.
Musadan sonra yine cinlere tapmaya dnmlerdir.
27
D etkilerle zellikle ran'n dualist
sisteminin tesiriyle iyi ve kt varlklar arasnda ayrm balam, kt varlklar arasnda
kt cin ve ruh anlay ortaya kmtr. Yahudi Kutsal kitabnda btn ruhan, manev
varlklarn Tanr'ya bal olduu belirtilir. Bununla beraber halkn dier kltrlerden
etkilenmesi sonucu bir takm cinn varlklarn kutsal kitaba girdii grlr. Bunlar edim,
Lilit, Seirim'dir. Bunlardan putperestlerin tanrlar Seirim ile lilit ise

22
ahin, Cin , DA,VIII, 7.
23
ahin, Cin , DA, VIII, 7.
24
Tevrat, aya, 34/14; Levililer, 17/7.
25
Tevrat, Tensiye, 32/17.
26
Ali Osman Ate, s. 26.
27
Giovanni Scognamillo, Dou ve Bat Kaynaklarna Gre Cinler, ev. Arif Aslan, stanbul:Karizma
Yaynlar, 1999, s.47.

11
Mezopotamyallarn Lilitusu ile bir tutulur. Bu putperest tanrlar satir (yar insan, yar
kei) ve tyl olarak tasvir edilmekteydi.
28
Ayrca iki nemli cinn ahsiyette Kippur
denilen keffaret gn gnah keisinin salverildii llk yerlerde yaayan ve Levililer'de
ad geen
29
Azazel ile kutsal kitap sonras Yahudi menkbelerinde geen, ocuklara
saldrmas ve Adem'in ilk kars olmasyla bilinen dii cin Lilith'dir. Eski Ahit veya
Yahudi kutsal kitabnda ar ve felaket veren, kan emici cinlerden
30
de bahsedilir.
31

Yahudilerde Babil srgn sonras dini literatrnde cinlerle ilgili anlatmlarn
oald grlmektedir. Apokrif eserler ve Kabbala denilen mistik gelenekte ekilsiz,
glge gibi cinler, yar melek, yar insan olarak ssz yerlerde yaayan, geceleri hnerlerini
gsteren varlklar olarak kabul edilmekteydi. Bunlar bedeni ve mali felaketlere sebep olan
ve insanlar Allah'n yolundan saptran varlklar olarak kabul edilmitir.
32

Aggada, ilgili gelenekte cinlerin kayna hakknda eitli varsaymlar ileri
srlmtr. Buna gre cinler ilk sebt gnnn akamnn alaca karanlnda Allah
tarafndan yaratlmtr. Veya Adem'in lilith'ten zrriyetidir. Ya da kadnlarla cinsi
yaknla giren kovulmu meleklerin zrriyetidir.
33
Baka bir anlaya gre de eytann
bakanl altnda Tanr'ya isyan eden kovulmu meleklerdir.
34

Yahudilikte, cinlerin varlnn kabul edilmesinden baka, insan ve hayvanlarn
iine girerek onlar delirttiine de inanlmaktayd.
35
Kuran- Kerimin bildirdiine gre,
Firavun ve adamlar Hz. Musann tebli ettii dine kar karak sihirbazlk ve mecnunluk
(cinlenmilik) sulamasnda bulunmulard.
36

28
Tevrat, aya, 13/21.
29
Tevrat, Levililer, 16/8.
30
Tevrat, Sleymann Meselleri, 30/15.
31
ahin, Cin DA, VIII, 7.
32
33
Tevrat, Tekvin, 6/1-4.
34
35
Scognamillo, s.48.
36
Kuran, Zriyt Sresi, 51/38-39.

12
2.3.9. HIRSTYANLARDA CN ANLAYII
Hristiyanlar da cinlerin varlna inanmaktadrlar. Gerek ncillerde gerekse
Pavlusun Mektuplarnda cinlere oka yer verilmitir. Yakubun Mektubunda ise,
cinlerin Allahn varln ve birliini kabul ettikleri kaydedilmektedir. ncillerde yer alan
ifadelerden Hz. sann bir ok defalar deli olan kiilerdeki cinleri kovarak onlar
iyiletirdii nakledilmektedir.
37
Hz. sa, cinleri karma yetkisini Havarilerine de vermitir.
Havariler de Hz. sadan aldklar bu yetkiyle murdar ruhlar zerine hakim olmular ve
cinleri kararak, hastalar iyiletirmilerdir.
38

Hristiyanlktaki cin anlay Yahudilik, Manihaizm, Gnostizm, Greko-Romen
dncesi Yahudi apokrif ve apokaliptik geleneklerinin bir karmdr. Ancak Hristiyan
cin telakkisi daha ok milattan nce II. ve I. Yahudi apokrif ve apokaliptik literatrnden
etkilenmi, meleklerle birlikte yaayan insan kzlarndan yasak iliki sonucu bir dev snf
oluup bunlarnda zamanla kt ruhlar zmresine dnt konusu, Yeni Ahit
yazarlarnca eytan ve emrindeki cinn topluluk haline getirilmitir.
39

Yeni Ahit, cinlerin putperestlerin tanrlar olduunu bildirmekteyse de
40
onlarn
beden ve ruh hastalklarn kayna olduunu da aklamaktadr.
41
Yeni Ahide gre cinler
insann iine girip hastalk yaparlar; onlar ancak Tanr'nn ad anlarak bedenden
karlabilir.
42
lk Hristiyanlkta daha fazla melek ve ruh zerinde durulduu cin konusuna
pek el atlmad grlmektedir. Asrlar getike by yapma ve cinleri kullanma
uygulamalar artm XII y. yldan itibaren cinler Hristiyan sanatnda her eit talihsizlik
felaket, sel, ferd straplar ve lmn sebebi olarak tasvir edilmeye balanmtr. IV.
Latoron Konsili'nde cinler ve kfirlerin eytanla birlikte ebed cezaya arptrlaca
aklanm XV ve XVI y. yllarda cinn inanlar zirveye km, ayrca Avrupa'da ve daha
sonra Amerika'da cad ve byclk byk bir ilgi grmtr. Reformcular da cin inancn

37
Ali Osman Ate , s. 32.
38
Scognamillo, s.51.
39
40
ncil, Resllerin leri, 17/18.
41
ncil, Matta, 12/28; Luka, 11/20.
42
ncil, Matta, 7/22.

13
kabul etmitir. Ancak ilm ilerlemeler sonucu Protestan lkelerde bu konu eski itibarn
kaybetti. Buna ramen cin karma Protestanln bir kolu olan Reforme Hristiyan
kilisesiyle dou kiliselerinde hala uygulanmaktadr.
43

Buraya kadar anlatlanlar, Hristiyanlarn cinler hakknda olumsuz gre sahip
olduklarn gsterir. Onlara gre cinler murdardr, sapkla, kfre, dalalete arrlar ve
cehenneme gitmeye layktrlar. slm grn aksine, cinleri tek snf olarak
grmektedirler ki, o da kfir cinlerdir.
44

2.3.10. ARAPLARDA CN ANLAYII
Cin terimi, Arap kltrnde en genel anlamyla btn er gleri gstermek iin
kullanlrd.
45
slam ncesi Arap toplumunda ruhlar aleminin iyi ve kt glerin nemli bir
yeri vard. Cahiliyye insan gzle grlmedikleri iin melekleri de cin diye
isimlendirirlerdi.
46
Baz ta ve aalarda, kuyu, maara ve benzeri yerlerde insan hayatna
tesir eden varlklarn olduuna inanlyordu. Cahiliyye Araplar cinleri yeryznde oturan
ilahlar olarak kabul ediyor pek ok olay onlarn yaptna inanyorlard. Cinler, hayr ve er
ileri yapmaya muktedir saylrd. Bu sebeple onlarn tevecchn kazanmak onlara sayg
gstermek ve ibadet etmek gerekirdi.
47

Kuran- Kerim'in bildirdiine gre Kureyliler, cinlerle Allah arasnda soy
birliinin olduunu ileri sryor,
48
cinleri Allah'a ortak kouyor ve cinlere tapyorlard.
49

Aslnda Arap Mrikleri, her putun iinde bir cin bulunduunu zannederek putun ahsnda
cinne tapmaktaydlar.
50
Bu tapma ekli Kuran- Kerimde dile getirilmekte ve yle
denilmektedir: Cinleri Allaha ortak kotular. Oysa ki onlar da Allah yaratmt.
Bilgisizce Ona oullar ve kzlar yaktrdlar. H! O, onlarn ileri srd vasflardan

43
44
Scognamillo, s.52.
45
Esed, s. 1332.
46
Seyyid Cmeyl, Aleml Cin, Beyrut: Dr ve Mektebetl Hilal,1993, s. 19.
47
Ali Osman Ate , s. 19; Scognamillo, s. 54.
48
Kuran, Sfft Sresi, 37/158.
49
Kuran, Sebe Sresi, 34/41.
50
Suat Yldrm, Kuranda Uluhiyyet, stanbul: Kayhan Yaynlar, 1987, s. 297.

14
uzak ve ycedir.
51
Putlarn iinde bulunan bu cinne Htif denirdi. Cahiliyye Araplar
cinlerin de kabileler halinde yaadklarna, frtna gibi baz tabii olaylarn onlarn ii
olduuna inanyorlard. Onlarn da evlenip oaldklarn, hastalklar onlarn getirdiine,
genellikle tenha ve kuytu yerlerde yaadklarna inanyorlard.
52

Cahiliyye Araplarnn yeni domu ocuklara cinnin zarar vereceinden
korktuklar ve bu sebeple ocuun yastnn altna ustura koyduklar bylece cinlerin
ocua zarar vermesini nlediklerine inandklar anlalmaktadr. Hz. Aie byle bir olayla
karlanca ocuun yastnn altndaki usturay atarak bunu yasaklam ve Peygamber
Efendimizin byle eylerden holanmadn sylemitir. Onlar ayn zamanda deli olanlar
cinlerden kurtarmak iin nefes ederlerdi.
53

Araplar, kahin, falc, mneccim gibi kiilerin gkleri dinleyen cinlerden haber
aldklarna inanyorlard. Onlara gre cinler, kahinlere gkten haber getiren semav
varlklard. Bu tr cinlere re veya tb, grnmeyen kaynaklardan gelen seslere de
htif deniyordu. Arap Yarmadasnda bu tr kiilerin grev yapt birok mbed vard.
Beyt Rim , Beytl-Uzza, Beytl-Celsed bu yerlerin mehur olanlaryd.
54

Cahiliyye dneminde zaten sihir bir sanat olmaktan ok cinlerle, gizli kuvvetlerle
temas kurup onlardan bilgi alma mesleiydi. Her cinnin setii bir air vard. airle cin
arasnda ok sk bir iliki vard. Her airin kendisine zaman zaman ilham veren bir cini
olduuna inanlrd. air genellikle kendi cinine Halil yani samimi dost der ve onu insan
isimlerinden biriyle anard.
55
Peygamber Efendimizin de byle bir iliki kurduuna inanan
Araplar Ona da air, mecnun, kahin diye iftira etmilerdir.
56

Bir ksm ise eytann er tanrs olduuna cinlerin eytann askeri meleklerin de
Allahn askeri olduuna inanrlard. Cahiliyye Araplar, her evin bir cinni olduuna

51
52
Seyyid Cmeyl, s. 20.
53
54
lyas elebi, Gayb, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, 1996, XIII, 404.
55
Scognamillo, s. 57.
56
Ali Osman Ate, s.21.

15
inanrlard. Bu sebeple yeni bir ev yapan kii evin yapmn tamamlad zaman evin cinni
iin kurban keser ve bylece onun evde yaayanlara bir zarar vermeyeceinden emin
olurdu. Peygamberimiz bu inanc reddetmi ve bu ekilde kesilen kurbanlarn etlerinden
yenilmesini yasaklamtr.
57

Cahiliyye Araplar bir kye girecekleri zaman orada bulunan cinlerden emin
olmak iin eek gibi anrlard. Bu anrmann adna Tair denirdi.
58
Bir vadide
geceleyecekleri zaman yksek sesle; Ey bu vadinin azizi! Ben senin itaatinde bulunan
beyinsizlerden sana snyorum. Der ve bylece o vadideki cinnin kendilerini
koruyacana inanrlard.
59

2.3.11. SLAM ALMLERNN CNLERLE LGL
GRLER
slam kaynaklarnda cinlerin mahiyeti, mevcudiyeti, zellikleri, insanlarla ilikileri,
peygamberleri, ahiretteki durumlar gibi konular onlarla ilgili tartmalarn temel
noktalardr. Kaynaklara gre filozoflar, Kelamclar, Mfessirler cinler hakknda fikir
beyan etmitir.
Felsefecilerin bir ksm duyu ve akl yoluyla idrak edilemeyen her ey gibi cinleri
de inkar ederken bazlar cinlerin varln kabul etmi ervh- sfliye ve ervh- mcerrede
diye sz etmitir. Baz filozoflar, Kaderiyye ve Zendka cinnin varln inkar etmitir.
60

2.3.11.1. Filozoflarn Grleri
bni Sina cinleri yle tarif etmitir: Cin hev, konuan, farkl ekillere girebilen
bir canldr. Ancak Ona gre bu tarif, cinnin varlk olark mahiyetini akla
kavuturmayp, sadece cin isminin kavram olarak ne anlama geldiini gstermektedir.
Fahreddin Rz ile onun grne katlan baz alimler, bni Snnn bu aklamasndan

57
58
Scognamillo, s. 57.
59
Elmall, VIII, 5386.
60
ibl, s.15.

16
hareketle, onun, cinnin sadece adn kabul edip d dnyadaki varln indar ettii
sonucuna varmlardr.
61
Buna karlk Elmall Hamdi Yazr, hakl olarak, bni Snnn,
mahiyetleri hakknda ayrntl bilgiye sahip olunamad iin cinlere ait gerek bir tarifin
yaplamayacana iaret etmek zere syledii bu szden cinlerin varln inkar ettii
sonucunun karlamayacan belirtmitir.
62

Frbye gre cin, konumayan ve lmeyen bir canldr. Frb, canllar drt
gruba ayrr:
1- Konuan ve len canl varlk yani insan,
2- Konuan fakat lmeyen canl varlk yani melek,
3- Konumayan ve len varlk yani hayvan,
4- Konumayan ve lmeyen canl yani cin.
Frb kendisine yneltilen siz cinni konumayan varlk diye tanmlyorsunuz.
Halbuki Kuranda cinlerden bir topluluun Kuran dinleyip Gerekten biz harikulade
gzel Kuran dinledik.
63
Dedikleri ifade buyuruluyor. Bu ikisi birbiriyle eliik deil mi?
Konumayan nasl dinler ve nasl syler? sorusuna yle cevap vermitir: Canl, canl
olmak konumu ve zellii ile iitebilir ve syleyebilir. nk sylemek ve telaffuz etmek,
konumak denilen ayrdedici zellikten ayr bir eydir. Frb cinnin lmez olmas
hususunda ise, blisin, Allahtan insanlarn tekrar dirilecekleri gne kadar sre istemesini
ve Allahn da bu mhleti vermesinden sz eden yeti
64
delil getirir. Elmall Hamdi
Yazra gre yet ile istidlal eksiktir.
65
nk Kuran- Kerimin bir baka yerinde blise
bilinen vakte kadar mhlet verildii ifade edilir.
66
Verilen bilgilerden de anlaldna gre

61
A. Saim Klavuz, slam nancnda Cin, stanbul: Ofset Bask, t.y. s.30.
62
Elmall, VIII, 5387.
63
Kuran, Cin Sresi, 72/1.
64
Kuran, Araf Sresi, 7/14-15.
65
Elmall, VIII, 5387.
66
Kuran, Hicr Sresi, 15/38.

17
Frb cinnin varln inkar etmemi ancak konumayan ve lmeyen canl demekle isabet
edememitir. Bunun yerine len, gizli canl deseydi yanlmam olurdu.
67

2.3.11.2. Kelam Alimlerinin Grleri
Kelam alimlerine gre cinlerin varl sadece nakil yoluyla bilinip ispat edilebilir,
akl da bunu imkansz grmez. Cinlerin varln inkar edenlerin kfrne hkmeden
kelamclar cinlerin mahiyeti konusunda iki gruba ayrlmlardr:
68

1- Cinler kendi bana kaim olan gayr-i madd cevherlerden oluur. Ne cisimdirler,
ne de cisimlere hull etmi cismn varlklardr. Ne cisim, ne de cismndirler eklinde
nitelenmeleri onlarnAllaha denk ve benzer olmalarn gerektirmez. nk ne cisim ne de
cismn olmak, bir olumsuzluk (selb) tur. Selb sfatlarda mterek olmak, hakikat ve
mahiyette mterek olmay zorunlu klmaz. Bu gr benimseyenlerden biri olan
Gazzliye gre melekler, cinler ve eytanlar gayr- madd cevherden olumalar asndan
birbirlerine benzemekle birlikte araz olu noktasnda aralarnda benzerlik bulunan renk,
ilim ve kudretin tr olarak birbirlerinden ayr olular gibi- farkllk arzederler.
2- Cinler madd cevherlerden oluur ve cisimdirler. Ebul Hasan el-Ear ve
Bklln bata olmak zere bu gr benimseyen Earlerin ounluuna gre, hayat iin
bnye art olmadndan her eye gc yeten Allah, cinleri duyularla idrak edilebilen
bnyeleri olmakszn yaratmetr. Hayat iin bnyeyi art koan Mutezile alimleri, cinleri
basit ve rakk cisimler olarak nitelemitir.
69

bni Hazma gre cinler, akll, mkellef, evlenen, len varlklardr. Hev ve
effaf bir cisimleri vardr. Renkleri yoktur. Ateten yaratlmlardr.
70

67
Klavuz, s.30.
68
ibl, s.16.
69
Klavuz, s.32.
70
Abdulemir Ali Mihenna, el-Cin fil Kurani ves Snne, Beyrut: Messesetl Alem, 1992, s.90.

18
2.3.11.3. Mfessirlerin Grleri
Baz klasik mfessirlere gre ise cinler, belli duyarl organizmalar kapsayan geni
olgular yelpazesi iinde kullanlmaktadr. Bu organizmalar yle ince tabiatl ve
bizimkinden o kadar farkl bir yapya sahiptirler ki duyularmzla kavranabilir durumda
deillerdir.
71

Fahreddin Rzye gre cinler, farkl ekillere girebilen, akl ve idrak sahibi, zor
ileri yapmaya gleri yeten hev cisimlerdir.
72

Muhammed Esed cinleri, bedensel bir varl olmadndan bizim duyularmzla
kavrayamadmz gler veya varlklardr. Bu anlam ile hem eytanlar ve eytani gleri
hem de melekleri ve meleki gleri iine almaktadr, eklinde tarif etmitir.
73

2.3.11.4. Cinlerle lgili Modern Grler
amzda cinlerin mahiyetlerinin "atee karan" varlklar olmalar dikkate
alnarak karbon asidinden "dumansz ate"ten yaratldklar gz nnde bulundurularak
canlln ruhtan alan ve ezelde var edilen nlardan, ufolardan veya enerjiden, baz
hadislerde hastalklarn sebebi olarak gsterilmeleri hasebiyle mikroplardan ibaret olduu
ileri srlmse de
74
bunlar teori niteliindedir.
75

Bu grleri ana hatlaryla yle sralayabiliriz:
1-Cinler, vaktiyle bir gezegende yaayan daha sonra bu gezegenin komusu olan
gezegenin ekim gcyle dalmas sebebiyle zerindeki hayatn kalntlaryla yeryzne
gelmi varlklar olup, insandan nceki tekaml safhasnn yaratklardr. Yeryzndeki cin
kavmi fesat kartm ve kan dkm sert mizal varlklardr. Bu gre gre cnn

71
Esed, s.1337.
72
Abdulemir Ali Mihenna, s.90.
73
Esed, s.1336.
74
75
Ahmet Saim Klavuz, Cin, DA, VIII, 9.

19
ateten bir mricden yarattk
76
yetindeki mric, ateten katlan demektir. Bu deyim,
karbon bileimlerinin ilki olan karbon asidini ifade eder. O halde cinler, karbon asidinden
yaratlmtr. Bu gr Cin sresi (72/8-9) yetlerinin tevili zorlanarak delillendirilmek
istenmitir.
77

2- Cinler, maddeye nfuz edici ve dumansz ateten yani nlardan ezelde
yaratlm, varln ve canlln ruhtan alan varlklardr. Cinnin, kendi varln bilmesi,
periperiye (rh-i hayvn ) brnmesinden itibaren olmaktadr. Bu da bir anlamda cinlerin
doumu demektir. Mutlak manadaki lmleri kyametle meydana gelecek olan cinlerin,
basit lmleri, kendileri iin belirlenmi srenin sonunda perisperilerinden soyunmalar
tarznda olmaktadr. Yine bu gre gre cinlerin kendi z zamanlarna gre altm-yetmi
yl olan mrleri insanlara gre bin yla yakn olduundan, insanlarn bilmedii baz eyleri
bilmeleri mmkndr. Onlar gemi bir takm olaylar bilebilirler. Bu da seyyal bir yapya
sahip olmalar ve maddeyle kaytl bulunmamalarndandr. Cinlerin yaplar ok gelimi
olmakla beraber dnce ve uur asndan insandan geridirler. Ruh arma denilen ey
baz insanlarn cinlerle temas kurmasdr.
78
UFO veya onlarla gelen kiiler grntsn
veren varlklar cinlerdir.
79

Bu grte yer alan cinlerin ezelde yaratld fikri ile doum ve lmlerinin olduu
fikri bir eliki oluturmaktadr. Ayrca cinler, insanlar gibi sonradan yaratlm varlklardr.
Bu grn, cinlerin varlk ve canlln kendisinden aldklar ey olarak ileri srd ruh
da kelamclara gre sonradan yaratlmtr, ezel deildir.
80

3- Maddeyi son derece youn bir enerji, enerjiyi de son derece seyrek bir madde
olarak ele alan bir gre gre cinler akll enerjidirler. Enerjinin lml olmas sebebiyle

76
Kuran, Rahmn Sresi, 55/15.
77
Klavuz, s.34.
78
Ahmet Hulusi, Ruh-nsan-Cin, 11. Basm, stanbul: Kit-San, 1994, s.67.
79
Ahmet Hulusi, s.175.
80
Klavuz, s.35.

20
lrler. Bu gre gre de dnya atmosferinde gzken UFOlar cinlerdir. Uzayllar
uydurmas da cinler tarafndan tezgahlanmaktadr.
81

4- Cinler atein siyahyla karm olan alev (mric)den, bir baka ifade ile nlarn
biraz daha younlap maddeye yaklam eklinden yaratlmtr. Bu gre gre yaratl
sras melek, cin, insan eklindedir. Melek tamamen soyut ruhtur. Ruhun hibir madd
zellik almayp ancak belli bir ekle (kalba) sokulmasyla melek yaratlmtr. Biraz
maddeye yaklamakla birlikte ruhn taraf fazla olan varlk ise cindir. Ruhan ve madd
yn dengeli biimde yaratlan varlk ise insandr. Melek tamamen soyut ruh olduundan
ve madd bi bir yn bulunmadndan ktle eilimi yoktur. Cin latf cisim olmakla
birlikte madd yn dolaysyla iyiye ktle eilimi olan fakat madde ve ruhanyet
dengeli olmad iin ktlk ve hafiflik taraf ar basan varlktr. Yaptklar iler kendi
uurlarna dayandndan dolay sorumludurlar.
82

5- Cinler, baz hastalklarn sebebi olan mikroplardan ibarettir.
Ali Osman Ate Hoca, cinlerin mikrop olmasyla ilgili yle bir yorumda
bulunmaktadr: Mikro dnyay bilgimizin sahasna sokan mikroskopun henz
kefedilmedii, mikroplarn varlnn ilim dnyas tarafndan tannmad bir dnemde,
Hz. Peygamber tarafndan onlarn varlna iaret edilip tesirlerinden bahsedildiini baz
hadislerden reniyoruz. Hz. Peygamberden nakledilen bu hadislerde kullanlan
cin/eytan kelimesiyle mikroplar kastedilmektedir.
83

Bu gr birok slam alimi tarafndan eletirilmitir. Zira yet ve hadislerle telifi
mmkn olmayan bir aklamadr. Cenab- Allah birok yette cinlerin insanlar gibi
sorumlu olduunu, insanlar gibi leceklerini, hesaba tabi tutulacaklarn, iyilerinin
mkafaatlandralacan, ktlerinin cezaya urayacaklarn bildirmektedir.
84

81
Klavuz, s.35.
82
Sleyman Ate, nsan ve nsanst: ruh, melek, cin, insan, 2. Basm, stanbul: Dergah Yaynlar, 1985,
s.20.
83
84
Glen, s.311.

21
2.4. CNLERN SORUMLULUU
Allah cinleri ve insanlar kendisine kulluk iin yarattn beyan etmektedir.
85
Bu
da cinlerin de insanlar gibi akl sahibi varlklar olduunu gsterir. Onlara da resller
gelmitir. Kuran- Kerimde Ey cin ve insan topluluu! inizden size yetlerimizi anlatan
ve bugnle karlaacanza dair sizi uyaran peygamberler gelmedi mi! Derler ki: Kendi
aleyhimize ahitlik ederiz. Dnya hayat onlar aldatt ve kfir olduklarna dair kendi
aleyhlerine ahitlik ettiler.
86
Buyurulmaktadr. Teblie muhatab olmalar neticesinde bir
ksmnn imanla ereflendikleri bir ksmnn da tpk insanlar gibi Allahn yetlerine kulak
asmayarak kfr bataklna saplandklar ortaya kmaktadr. man edenler farkl
mezheplere ayrldklar gibi kfir olanlarnn da farkl nedenlerle inanmadklar
anlalmaktadr.
87

Buradan onlarn yeryznn deiik blgelerinde yaadklar ve oradaki
insanlarn inancn ve kltrn benimsedikleri anlalmaktadr. Zira Kuran- Kerim
bizlere Peygamberimize gelen cinlerin o blgenin insanlar gibi mrik olduklarn
bildiriyor.
88

Cinlere gelen peygamberlerin cinlerin kendi ilerinden mi yoksa insanlardan m
olduu ihtilafldr. Bata bni Abbas, Mcahid, Kelb, bni Mnzir, Ebu Ubeyd gibi ilk
mfessirler ki bu ayn zamanda cumhurun da grdr, insanlara gnderilen
peygamberler, ayn zamanda cinlerin de peygamberleridir. Onlar insanlarn arasnda iken
zaman zaman gidip cinleri de irad etmilerdir. Demilerdir.
Ancak Dahhak, bni Abbastan baka bir rivyet daha nakleder ki bu gre gre,
Cenab- Hak cinlere ayr, insanlara ayr peygamberler gndermitir. bni Abbasla bu
gr paylaanlar, Ey cin ve insanlar topluluu! Size iinizden peygamberler gelmedi
mi?
89
yetini delil olarak gsterirler. Madem ki, burada cinler ve insanlar ayr ayr Allaha

85
Kuran, Zriyt Sresi, 51/56.
86
87
Seyyid Cmeyl, s.59.
88
89

22
muhatap oluyor ve her iki gruba da dendi ilerinden peygamberlerin gelip gelmedii
soruluyor, yle ise her iki taifeye de kendi ilerinden peygamber gelmi olmas gerekir.
Aksi takdirde byle bir soruya muhatap olmalar makul saylmayabilir, demilerdir. Bir de
Her millet iinde mutlaka bir uyarc gelmitir.
90
Ve Biz Resl gndermedike (hibir
kavme) azab edecek deiliz.
91
yetleri onlara da, birini doru yola sokmak iin uraan
manasnda bir uyarc ve hakk, hakikati tebli eden manasnda da bir Resl
gnderildiini haber vermektedir.
92

Bu iki gr u ekilde telif edilebilir:
1- nsanlar henz yaratlmadan nce gelip geen cin taifesinin, o devrede
yeryznn halifesi olmas itibariyle, onlara kendi ilerinden peygamberlerin gnderilmi
olmas ve bu peygamberlerin, kendilerine yklenilen irad ve tebli vazifesini ifa etmeleri o
dnem itibariyle gyet tabiiydi ve onlar da bu vazifeyi hakkyla eda ettiler. Zira cinlerin
mkellef olmalar bunu gerektiriyordu.
2- Hz. Ademin yaratlp halife klnmasndan sonra ise cinler, insanlara tabi
varlklar haline getirildiklerinden bu dnemden sonra insanlara gnderilen peygamberler,
ayn zamanda cinlere de gnderilmi olabilirler.
93

Peygamberimiz hem insanlara hem cinlere gnderilmitir. Kuran- Kerimde hem
insanlara hem de cinlere meydan okunmas bunun delili olarak gsterilmektedir.
94
Cenab-
Allah De ki insanlar ve cinler birbirine yardmc olarak bu Kurann benzerini ortaya
koymak iin biraraya gelseler, bir benzerini asla ortaya koyamazlar.
95

Cinlerden bir grubun Kuran dinleyerek ona inanmalar da
96
Peygamberimizin
onlara da dini tebli ettiini gsterir.

90
Kuran, Ftr Sresi, 35/24.
91
Kuran, sr Sresi, 17/15.
92
Glen, s.339.
93
Glen, s.340.
94
Mustafa Ar, Cinler Alemi, ev. Naim Erdoan, stanbul: Pamuk Yaynlar, t.y. s.37.
95
96

23
2.5. CNLERN EVLL
Allah hereyden ifter ifter yarattn bildirmektedir. Onlarn da insanlar gibi
erkekleri ve diileri vardr. Evlenir ocuk sahibi olabilirler. Bu konuda islam alimleri icma
etmilerdir.
97
nk Kuran- Kerimde Rahman Sresinde _,:.L ,i Li . _ ,,

\ ,,l, _.
Oralarda gzlerini yalmz elerine evirmi gzeller var ki bunlardan

nce anlara ve insan ne de cin dokunmutur.
98
Buyurulmakta ve mminlerin cennette elde
edecekleri nimetler anlatlrken bu nimetlerden bir tanesinin de daha nce insan ve cinlerin
elleri dememi olan elerin varl anlatlmaktadr. ,. kelimesi kzlk zarnn
giderilmesi sebebiyle kadnn cinsel organnn kanamasna sebep olan ilk iliki anlamna
gelir.
99
Kehf sresinde
100
eytann cinlerden olduundan ve zrriyetinin varlndan
bahsedilmektedir.
Ayrca Araf,
101
Fussilet,
102
srelerinde cinlerin gemi mmetlerinden
bahsolunmaktadr ki bu cinlerin de insanlar gibi ldklerini yerlerini yeni nesillere
braktklarn gsterir. Byle olmas iin de onlarn tenasl arttr.
103

htilaf edilen nokta insanlarla cinler arasnda evlilik olup olmayacadr.
Cinlerle insanlar arasnda evlilik olabilir diyenlerin delilleri unlardr:
.\ _ ,,:

1- . \ L,:i ,:.- . ,:.. \\

1-
mallarna, evlatlarna ortak ol, kendilerine vaadlerde bulun. eytan, insanlara,
aldatmadan baka bir ey vaadetmez.
104

97
ibl, Bedreddin Muhammed b. Abdullah, Cinlerin Esrar, ev. Muhammed Ferat, stanbul: Ferat
Yaynevi, 1974, s.54.
98
99
Elmall, VIII, 5390.
100
Hani biz meleklere: Ademe secde edin, demitik; blis hari olmak zere, onlar hemen secde ettiler.
blis cinlerdendi; Rabbinin emrinden dar kt. imdi siz, beni brakp onu ve onun soyunu mu dost
ediniyorsunuz?... Kuran, Kehf Sresi, 18/50.
101
Allah buyuracak ki: Sizden nce gemi cin ve insan topluluklar arasnda siz de atee girin! Her
mmet girdike yoldalarna lanet edecekler. .. Kuran, Araf Sresi, 7/38.
102
Kuran, Fusslet Sresi, 25.
103
Ltfullah Cebeci, K.Kerime Gre Cin-eytan, Konya: stire Yaynlar, 1989, s.36.

24
2- mam Malike isnad edilen bir fetva. yleki mam Malike bir insanla bir cinin
evlenip evlenemeyecei sorulmu o da bunun dinen bir sakncasnn olmadn fakat kadn
hamile kald zaman cinden hamile kaldn sylemesi mmet iinde fitneye sebep olur
diyerek sakncal grmtr.
3- Peygamberimizden byle bir evliliin yasak olduunu bildiren bir hadis
gelmemitir.
4- Fukahann bu konuya cevaz vermeleri, tabiinin byle bir nikah ho
karlamamas da cinlerle insanlarn arasnda evliliin olabileceini gsterir.
105

Araplar cinlerle insanlarn evlenebileceine inanyorlard. Onlar babas insan,
annesi cin olan kiiye el-Hs, insan ile cin sihirbazdan dnyaya gelene de el-Amlk
diyorlard.
106

Yahudiler de byle bir evliliin olabileceini kabul ediyorlard. Onlara gre Hz.
Ademin ilk kars dii cin Lilithdir.
107
Cinler bu evliliin neticesidir. Veya kadnlarla
ilikiye girmi meleklerin zrriyetidir.
108

slam Alimlerinin ounluuna gre iki cins arasnda evlilik hem dinen caiz deil
hem de aklen mmkn deildir.
1- _. , ..- _,., , _. ,i _- ,... _. ,i _- a

. ,- ..-. , .. _i,, ,,L

...Allah kendilerinizden, insan kardelerinizden size eler yaratt...
109

104
105
ibl, s.91; Seyyid Cmeyl, s.90; Ekar, s.21.
106
ibl, s.91.
107
ahin, Cin, DA, VII, 7.
108
109
Kuran, Nahl Sresi, 16/72.

25
_ .- . ,.,, _- ,,i ..:i ,... _. ,i jl- . _.

.: :i \ i

Onun varlnn ve kudretinin delillerinden biri de: kendilerine snmanz iin size
iinizden eler yaratmas, birbirinize kar sevgi ve efkat var etmesidir. Elbette bunda
dnen kimseler iin ibretler vardr.
110

Bu yetler, cinlerin bizim cinsimizden olmadn gsterir. Evlilikteki asl maksat,
meveddet, rahmet ve mutluluktur. Cinle insann evliliinde byle bir ey olamaz. Bundan
dolay aralarnda nikah olmaz.
111

2- nsanlarla cinler arasnda evlilik olmaz. nk iki cinsin mahiyetleri farkldr.
3- Bu konuda gelen rivyetlerin senedleri salam deildir. Senedleri salam
olanlarda da mecz bir anlatm vardr. mam ibl, yukarda grn desteklemek iin
zikretmi olduu sr Sresinin 64. yetini yanl yorumlamtr. Burada mecz bir
anlatm vardr. eytann insanlarn evlatlarna ve mallarna ortak olmasnn manas, kz
ocuklarnn diri diri topraa gmlmesi, kadnlarn zina yaparak ocuk dourmalar ve
ocuklarn kfir olarak yetitirilmesi kastedilmektedir.
112

2.6. CNLERN GRLMES
nsanlarn cinleri grp gremeyecei hususu tartmaldr. bn-i Abbastan gelen
rivyeti esas alanlara gre Hz. Peygamber dahi onlar grmemitir.
113
bn-i Mesud'dan
gelen rivyete gre Resl-i Ekrem onlar grm
114
ve onlarla bir arada bulunmutur.
Alimlerin ou peygamberlerin cinleri grebileceini belirtmilerdir. Zira onlar melekleri

110
Kuran, Rm Sresi, 30/21.
111
112
113
Sleyman Ate, Yce Kur'an'n ada Tefsiri, stanbul: Yeni Ufuklar Neriyat, t.y. XI, 91; Cebeci, s.141.
114
Elmall, VIII, 5391; Rz, Fahreddn Eb Abdullah Muhammed b. mer el- Hseyin, Tefsr-i Kebr, ev.
Suat Yldrm ve dierleri, Ankara: Aka Yaynlar, 1995, XXII, 8137.

26
grebilmektedirler. Kuran- Kerimde Hz. Sleymann emrinde cinlerin i yaptklar ve
ordusunda grev aldklar ifade edilmektedir.
115

Peygamber Efendimizden rivyet edilen u hadis peygamberlerin cinleri
grdklerine iaret eder. Efendimiz buyuruyor ki:Cin taifesinden bir frit dn gece
namazm bozdurmak iin bana hcum etti. Lakin Allah Teala beni galip getirip ona
istediimi yapma frsat verdi. Sabah olunca hepiniz onu grp seyredesiniz diye mescidin
direklerinden birine balamak istedim. Fakat kardeim Sleyman (a.s)n Ya Rabbi! Bana
mafiret et. Ve bana yle bir mlk ver ki benden sonra hi kimseye layk olmasn. phesiz
sen btn dilekleri ihsan edensin.
116
Duas aklma geldi ve onu serbest braktm.
117

Ancak cinleri grme peygamberlere ait bir zelliktir. Sradan insanlar onlar
gremezler. nsanlarn grme duyular onlar grecek kapasitede deildir. Fahreddin Rz,
... nk eytan ve yandalar, sizin onlar gremeyeceiniz yerden sizi grrler.
118

yetinin tefsirinde, slam alimlerinin, Allah gzlerinde bir kabiliyet yaratt iin cinlerin
insanlar grebileceini, ancak gzlerinde bu konuda bir yetenek yaratmad iin insanlarn
cinleri gremeyeceini sylediklerini kaydetmektedir.
119

Sleyman Ate ise, insann eytan grmediini, mahiyet itibariyle bu gzmzle
deil, ancak manev gzle grlebileceini kaydederek, Muhakkak ki, Peygamber, eytan
meleklere mahsus, manev bir gle grmtr. Bu, basiret gzdr. Demektedir.
120

2.7. CNLERN NSANLARI ETKLEMES
Cinlerin insanlarla ilikileri ve birbirlerine kar etkileri hususunda alimler
arasnda gr birlii yoktur. Ehl-i snnet alimlerine gre insanlarla cinlerin birbirlerine
tesir etmeleri mmkndr. Zira Kur'an'da, faiz yiyenlerin kyamet gn eytann arpt
121

115
116
Kuran, Sd Sresi, 38/35.
117
Tecrdi Sarih, A. Nim, II, 402.
118
Kuran, Araf Sresi, 7/27.
119
Rz, XVI, 54.
120
Sleyman Ate, III, 327.
121
Kuran, Bakara Sresi, 2/275.

27
kimselerin kalk gibi kalkacaklar belirtilmi, bir hadiste de eytann insan bedeninde
kann dolat gibi dolat bildirilmitir.
122

Hz. Sleyman ile ilgili yetleri
123
ve yukardaki hadis ile eytan insann iinde
kann dolat gibi dolar
124
hadisini dikkate alan alimlerin bir ksm, cinlerin insann
emrine girebileceini kabul etmilerdir. Alimlerin ou ise cinlerin insann emrine
girmesinin sz konusu olmadn bu durumun Hz. Sleymana mahsus olduunu
belirtmilerdir. Peygamber Efendimiz de yakalad bir cinni Hz. Sleymann duasn
hatrlayarak serbest brakmtr. Cinlerle irtibat kurarak ya da onlar emri altna alarak,
bakalarna zarar vermek, einden boanmasna neden olmak, bir insan istemedii bir
kiiye ak etmek mmkn deildir. Cinler ve eytanlar insanlara ancak vesvese vererek
etkiler.
125

Fethullah Glen Hocann bu konudaki yorumu ise olduka farkldr. O cinlerin
insann emrine girebileceini sylemekte ve u yorumu yapmaktadr: Kuran- Kerimin
haber verdiine gre, Hz. Sleyman (a.s) dneminde bu i (cinlerin insann emrine girmesi)
peygamber eliyle yaplyordu. O gnden bu yana da insanlar, srekli cinlerden istifade
yollarn aratrmaktadr. Gnmzde bu almalar ferd gayretleri aarak baz devletlerin
meguliyet alanlarndan biri haline gelmitir. Evet gnmzde bu konuda ciddi almalar
yaplmaktadr. Grlen odur ki, istikbalin sper devletleri, birbirine kar verdikleri kavga
ve mcadelede, cinleri kullanacak ve bylece baar orann artrmaya alacaklardr.
126

Aslnda, bu bir teshir ve istihdam meselesi olduundan, artlar yerine
getirildiinde cinler, her zaman insanlara musahhar hale gelebilir ve en ar ilerde bile
istihdam edinebilirler. Kuran- Kerim, Hz. Sleyman (a.s.)a ait muziceleri nazara vererek
bu hususa, ak-kapal pek ok iaretlerde bulunur ve onlar en verimli, en ileri seviyede
kulanma yollarn retir. Kuran dinleyen ve onun dediklerini pratikte tatbik eden kim
olursa olsun, bu neticeyi elde edebilir.

122
ibl, Garib ve Acibl Cin, s.18.
123
Bkz; Neml Sresi, 27/17, Sebe Sresi, 34/24, Sd Sresi, 36/36-38.
124
ibl, s.18.
125
126
Glen, s.357.

28
te bu yetlerden bazlar: Onun (Sleyman) iin denize dalan ve bundan baka
iler yapan baz eytanlar da emrine vermitik. Onlar, bundan baka iler de yapyorlard.
Hepsini de gzeten bizdik.
127

Evet Hz. Sleyman (a.s.), kendisine verilen bir mucize olarak cinleri istihdam
ediyordu. Bu cinlerden bir ksm ki Kuran onlara eytan demekte-dalglk iinde
fevkalade mahirdirler. Bu dalg cinler, Hz. Sleyman hesabna alyor ve insanlarn
ulamalar ok zor derinliklere dalp, denizlerin zenginliklerini karyorlard. Telepatinin
bu ile alakas var veya yok onu bilemeyiz, fakat bu yet bize ok nemli bir noktay iaret
etmektedir ki, o da, ileride (Belki de Gliverin hayallerinin tahakkuk ettii zamanlarda)
ok uzun sre deniz altnda kalma, orada mreffeh bir hayat yaama ve bu hayat devam
ettirme imkan doacak demektir.
128

Cinler, dalgln tesinde, akl almaz iler de becerebilmektedirler. Evet onlar
daha baka ilerde istihdam etme imkan da vardr. Mesela, devletleraras haberleme
alannda cinleri kullanmak, hem daha sratli, hem de daha emin bir yol olabilir. Bilhassa bir
ksm gizli haberlemede telsiz, telgraf veya telefonlarn ifre ve kodlarnn alnma
ihtimaline karlk, cinlerin kullanlmasnda byle bir risk szkonusu olmayacaktr. Bu
ynyle cinler, ileriki zamann belki de en emin ulaklar olacaklardr. Ancak cinleri bu
ekilde istihdam ederken, insann aklna Acaba srlarmz tevdi edip, cinleri ulak olarak
kullanrken, onlara tam itimad edebilir miyiz?.. hem onlar uurlu, iradeli varlklar
olduklarndan birgn canlar sklp bu kadar istihdamn intikamn bizden almazlar m?
sorusu gelebilir. Ancak Kuran- Kerim, bu soruya cevap mahiyetinde: Biz onlar onun
emrinde tutuyorduk buyurmaktadr. Yani onlar, isteseler de Hz. Sleyman (a.s.)n
emrinden dar kmyor ve ona ihanet edemiyorlard. Adeta, ister-istemez ona itaat etme
mecburiyetinde idiler. Demek ki, onlar elde tutacak, itaate kodlayacak bir ifre vard.
Nebde o, bir mucize idi. Biz de meharet ve lednniyata alma olabilir.
129

127
Kuran, Enbiya Sresi, 21/82.
128
Glen, s.357.
129
Glen, s.357.

29
O elde edildiinde, cinler mut birer nefer haline gelebilirler. htimal, gelecein
insann en ok megul eden husus, bu ifreyi elde etmek olacaktr.
130

Hz. Peygamber'in, cinlerin insanlar zerindeki etkilerinden kurtulmak ve onlar
tesirsiz hale getirmek iin Felak ve Ns srelerinin, ayrca yet'l-Krs'nin ve Bakara
Sresinden baz yetlerin okunmasn ve abdest alnmasn tavsiye etmesi de insanlarn
cinlerin faaliyetlerine kar kendilerini savunabilecekleri eklinde yorumlanmtr.
131

2.8. CNLER VE HASTALIKLAR
nsanlarla cinler arasndaki ilikilerle ilgili bir baka husus da cinlerin baz
hastalklarn sebebi olduklar grdr. Akl hastalklar, sara ve baz bulac hastalklarn
cinlerden kaynakland zannedilmektedir.
Akl hastalklarnn cinler ve eytanlardan kaynakland ok eski devirlerden beri
yaygndr. Yahudi ve Hristiyanlarda delirme olaylarnn cinlerden kaynaklandna dair
kanaatlerin mevcut olduundan, ncillerde Hz. sann bir mucize olarak cinleri kovmak
sretiyle insanlar iyiletirdiinden sz edilmektedir.
slam gelmezden nce Arabistanda da byle inanlarn varolduu anlalyor.
Hatta Peygamber Efendimiz insanlar slama davet etmeye balaynca Efendimizin de akl
hastalna yakalandn zanneden bir kii Onu okumaya gelmi fakat iin hakikatini
anlaynca Mslman olmutur. Okuyarak tedavi (rukye) metodunun var olduu ve dier din
ve kltrlerde de kullanld bilinmektedir. Fakat bu i de bir uzmanlk gerektirmektedir.
Mslmanlar arasnda rukye yapanlarn cahiliyye dneminde de bu ii yaptklar
anlalmaktadr. Peygamberimizin bizzat okumak sretiyle tedavi ettiinden sz eden
rivyetlerin says ok azdr. Sahih hadis kaynaklarnda ise, Reslullahn byle bir
uygulamasndan bahseden rivyete rastlanlmamtr.
132

130
Glen, s.358.
131
Ahmet Saim Klavuz, Cin, DA, VIII, 9; Seyyid Cmeyl, s.96.
132

30
bni Abbastan nakledilen bir rivyete gre bir kadn peygamberimize ocuunu
getirmi ve Bu ocuumu cin arpyor, sabah akam onun akln alyor ve zerimize
pisliyor diye ikyette bulunmutur. Peygamberimiz de ocuun gsn svazlam ve
dua etmitir. O zaman ocuk derhal kusmu ve iinden siyah kpek yavrusu gibi bir ey
karak koup gitmitir.
133
Bu hadis zayftr. Raviler sika deildir. Hadisin metni de
problemlidir. Siyah kpek yavrusu gibi ey nedir? nsann iine nasl girmitir? Bunlarn
aklla ve dier rivyetlerle badatrlmas mmkn deildir.
134

Bu konuda bir hadis de Hz. Aieden rivyet edilmitir: Reslullah bana sizin
iinizde hali garipleen (el-Marrabn) kimseler grld m? Buyurdu. Ben el-
Marrebn nedir? Dedim. Peygamberimiz de: Kendilerine cinlerin ortak olduu
kimselerdir. Buyurdu.
135

Bu hadis zayftr. Bu tr hadislerde mecaz bir anlatm vardr. El-Marrabnden
maksat izofrenik ve melankolik hastalar olabilir. Efendimiz zamannda tp ilmi
gnmzdeki kadar ileri dzeyde olmad iin bu tr hastalklarn sebebi anlalamamtr.
Efendimizde bu hastalarn durumlar bilinmeyen manasnda cin lafzyla aklam fakat
insanlar tarafndan yanl anlalmtr.
136

Cinlerin saral insanlarn vcuduna girip girememesi hususu da alimler arasnda
ihtilaf konusu olmutur. Bata Rz, Ali Cubb olmak zere Mutezilenin birok imam
bunun mmkn olmad grndedir. Zira bir bedende ayn anda iki ruh bulunamaz.
mam Ear, Ahmed b. Hanbel ve baz alimler bunun olabileceini kabul ederler.
Delil olarak da Bakara Sresindeki faiz yiyenlerle ilgili yeti
137
ve saral insann
konumasnn anlalmayn gsterirler.
138

133
Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdullah e-eybn, Msned, Kahire: Messeset Kurtuba, t.y. I, 254.
134
135
Ebu Davud, Sleyman b. Eas es-Sicistn el-Ezd, Snen-i Ebi Davud, thk. Muhammed Muhyiddin
Abdulhamid, Beyrut: Darul Fikr, t.y. Edeb 116.
136
137
138

31
Halk arasnda yz felci rahatszlna maruz kalanlar cinlerin arpt kanaatinin
ilm ve din hi bir dayana olmad gibi, eski kitaplarda sara hastalna yakalanm
kiilerin cinlerin tasallutu sebebiyle hastalandna dair rivyetlerin de din ve ilm bir
dayana yoktur. Bu tr bilgi ve rivyetler artk geerliliini kaybetmi yanl bilgilerdir.
Bilim ve teknolojik gelimeler nda fizik-biyolojik birer rahatszlk olduu anlalan
yz felci ve sara hakknda byle deerlendirmelerde bulunulmasnn sebebi o dnemin
zihniyeti ve olaylar madd alem verileriyle aklama imkan bulunamaynca manev
varlklar olan cinlerin etkisiyle izah etme eilimi olabilir.
139

Cinlerden kaynakland ileri srlen bir baka hastalk da bulac hastalklardr.
Hz. Cabirden rivyet edilen bir hadiste Efendimiz yle buyuruyor: Kaplar sndrn,
krbalarn azn balayn, kapy kilitleyin, kandili sndrn. nk eytan, hibir krba
ban zemez, hibir kapy aamaz, hibir kapkacak azn aamaz.
140

Eb Musa el-Earden nakledilen bir hadiste ise Efendimize ...taun hastal
sorulduunda, cinlerden olan dmanlarnzn drtmesidir ki o btn ehidlerde vardr.
Diye cevap vermitir.
141
Dier bir rivyette ise Raslullah (s.a.v): O (drtme yaras)
mslmann ehadetidir. Buyurmutur.
142

Ali Osman Ate Hoca, Peygamberimizin bu konudaki hadislerinde geen cin-
eytan kelimelerinden mikroplarn kastedildiini ve bulac hastalk sebebiyle lenlerin
ehit olacana iaret olduunu belirtmektedir.
143

2.9. CNLERN EKL DETRMELER
Cinler, insanlardan farkl olarak halden hale geebilirler. eitli hayvanlarn
ekillerine girebildikleri gibi insan ekline de girebilirler. eytann Peygamberimiz

139
Klavuz, s.46.
140
Mslim, bni Haccc Ebul Hseyin el-Kueyr, Sahih-i Mslim, thk. Muhammed Fuad Abdulbaki,
Beyrut: Daru hyit Trsil Arab, t.y. Eribe, 96; Ebu Davud, Eribe 22; Tirmiz, Muhammed b. sa
Ebu sa es- Slem, Snen-i Tirmiz, thk. Ahmed Muhammed akir ve dierleri, Beyrut: Daru hyit
Trsil Arab, t.y. Etime 15.
141
Msned, IV, 395.
142
Msned, IV, 413.
143

32
hakknda karar alan mriklerin yanna yal bir adam klnda grnmesi ve onlara akl
vermesi bunun delili olarak gsterilmektedir.
144

Efendimiz (s.a.v)in, deiik hadislerinde evlerde grlen ylanlara evvela: Cin
isen k denilmesini tavsiye etmesi, eer kmazsa bunun zerine ldrlmelerini emir
buyurmalar,
145
bu geree k tutan baka bir delildir.
146

2.10. CNLERN AHRETTEK DURUMLARI
Alimler cinlerin kfir olanlarnn cehennemde cezalandrlacaklar konusunda
ittifak etmilerdir.
147
Bu konuda slam alimleri arasnda ihtilaf yoktur. Zira Kuran-
Kerimde Andolsun, biz cinler ve insanlardan birounu cehennem iin yaratmzdr.
Baka bir yette ise ...fakat cehennemi hem cinlerden hem insanlardan bir ksmyla
dolduracan diye benden kesin sz kmtr. buyurulmaktadr.
148

Mmin olanlarnn insanlar gibi cennete girip giremeyecei ise ihtilafldr.
Oralarda gzlerini yalnz elerine evirmi gzeller var ki, bunlardan nce onlara
ne bir insan ne de cin dokunmutur.
149
Bunlara onlardan nce ne bir insan ne bir cin
dokunmutur.
150
Rabbine kar durmaktan korkan kimselere iki cennet vardr.
151
Her
biri iin, yaptklar amelden dolay dereceler vardr.
152
yetlerini gz nnde bulunduran
ve aralarnda bni Abbas, mam afi, mam Malik, Ebu Yusuf gibi alimlerin de bulunduu
ounlua gre ilah emirlere itaat eden mmin cinler cennete girecektir.
153

mam- Azam, cinlerin amellerinin karln cehennemden kurtularak
greceklerini ve cennete giremeyip toprak olacaklarn sylemitir.
154
Bu gr

144
ibl, s. 32; Ekar, s.27; Ar, s.25.
145
Mslim, Selam, 139; Ebu Davud, Edeb 174.
146
Glen, s.316.
147
148
Bkz. Araf Sresi, 7/179, Secde Sresi, 32/13.
149
Kuran, Rahman Sresi, 55/56.
150
151
152
153
Ferat, s, 8.
154

33
savunanlara gre, Hz. Peygamberi dinleyip kavimlerine dnen cinlerin Allahn davetisi
(Muhammede) uyun. Ona iman edin ki, Allah da sizin gnahlarnz balasn ve sizi ac
bir azaptan korusun.
155
Derlerken cennete girmekten sz etmediklerini sadece ac azaptan
korunmaktan sz ettiklerini ileri srerler. Ayrca cennetle ilgili olarak Kuranda ve
hadislerde yer alan bir ok nass cinlere dair herhangi bir ifade tamamaktadr.
156

2.11. CNLERN DER CANLILARLA MNASEBET
Kint mkemmel bir ekilde dzenleyen Allah, evrendeki hibir eyi bo yere
yaratmamtr. Evrendeki her varln bir hikmeti vardr. Herey birbiriyle irtibatldr. Bu
sebeple cinler de dier canllarla birok adan mnasebettardrlar. Biz bu blmde cinlerin
insan, eytan ve meleklerle benzerliklerini ve farkllklarn ele almaya alacaz.
2.11.1. CN-NSAN
nsan, Arapa ins kelimesinden tretilmitir. Beer, insan topluluu anlamna
gelen ins, daha ziyade insan trn ifade etmekte olup bu trn erkek veya dii her ferdine
ins/enes yahut insan denmektedir. Kelimenin aslnn unutmak manasndaki nesyden
insiyan olduu da ileri srlmtr. Byle dnenler bni Abbasa nisbet edilen, insan
ahdini unutmas sebebiyle bu ismi almtr. eklindeki rivyete dayanrlar. Bu kelime
ns masdar ile de irtibatlandrlmtr. Almak, uyum salamak anlamna gelen ns
Trkede nsiyet olarak kullanlmaktadr.
Rab Isfahn ins kelimesini cinnin, ns kelimesini de rkmek anlamndaki
nfur masdarnn kart olarak gsterir. Mellife gre insana bu ismin verilmesi
hemcinsleriyle birlikte uyum halinde yaayabilmesi ile ilgilidir.
157

Cinler, insanlardan nce yaratlmtr.
Ve Cann da daha nce nfz eden kavurucu ateten yaratmtk.
158

155
Kuran, Ahkf Sresi, 46/31.
156
Klavuz, s.49.
157
lhan Kutluer, nsan, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, 2000, XXII, 321.

34
nsanlar topraktan cinler ise ateten yaratlmtr.
Cann (cinni) da yaln dumansz bir ateten yaratt.
159

Melekler nurdan, cn ateten, Adem de size anlatlan eyden yaratld.
160

Cinler, insanlar gibi yeryznde yaarlar. Genellikle harabeler, mezarlar,
hamamlar ve kuytu yerlerde ikamet ederler. Cinler de evlenir. Mmini kfiri vardr.
161

Cinler de insanlar gibi lmldrler. nk Cenab- Allah Kuran- Kerimde
Yeryznde bulunan her ey fanidir. Ancak, yce ve cmert rabbinin varl bkidir.
162

Buyurmaktadr. Peygamber Efendimiz (s.a.v) de bir dualarnda Allaha yle
yalvarmlardr: Allahm, senin izzetine snyorum. Senden baka ilah yoktur. Sen beni
doru yolundan saptrma. Sen yle bir Hayysnki asla lmezsin. Halbuki insanlar da
cinler de lrler.
163

Cinler, insanlardan daha hzl ve daha gldrler. Kuran- Kerimde Hz.
Sleymann emrindeki cinlerin Onun iin dev kazanlar, kaleler yaptklar ve uzun
mesafeleri ksa srede gidebildikleri anlatlmaktadr.
164

2.11.2. CN-MELEK
Melek kelimesi; eleke, yelk elvke kknden tremitir. Melek kelimesinin
hafifletilmi eklidir. Buradaki hemzenin hazfedilmesi konsunda icma vardr. Melek
elvke masdarndan sfat- mebbehedir.
165
Melek kelimesi Ugarite, Habee, brnce ve
Arapa gibi Sami dillerinde bulunan gndermek anlamndaki lek kknden olup
haberci, eli, gl, kuvvetli, tasarrufta bulunan, yneten manalarna gelmektedir. Farkl

158
Kuran, Hicr Sresi, 15/27.
159
160
Abdulemir Ali el-Mihenna, s.86.
161
Ekar, s.22.
162
Kuran, Rahman Sresi, 55/26-27.
163
Buhr, Muhammed b. smail Ebu Abdullah, thk. Mustafa Dibl Be, 3.Basm, Beyrut: Daru bni Kesir,
1987, Tevhid 7; Mslim, Zikr, 68.
164
Kuran, Sebe Sresi, 34/12-14
165
Ltfullah Cebeci, K. Kerime Gre Melekler, Konya: stire Yaynlar, 1989, s. 7.

35
ekillere girebilen ve duyularla alglanamayan nurn varlklardr.
166
Bu kelimenin kk
saylan elk aslnda rislet yani elilik, melek de eli demektir.
167
Rap Isfahn ve baz
aratrmaclar melek kelimesinin mlk kelimesinden tredii grndedir. Onlarn bu
gr savunmalarnn nedeni, mlk kelimesinin kuvvet manasna olmasndan ve
meleklerin de kuvvetli olmalarndan kaynaklanmaktadr.
168

Terim olarak melek, erkeklik ve diilik zellii olmayan, yemeyen, imeyen,
evlenmeyen, domayan, dourmayan, grlmeyen, Allahn emirlerine tam bir teslimiyet
gsteren varlktr.
169

Cinler meleklerle birtakm ortak zelliklere sahip olmakla beraber birok ynden
farkllk arzederler. Melekler nurdan cinler ise ateten yaratlmtr. Hz. Aieden rivyet
edilen bir hadiste Efendimiz yle buyuruyorlar: Melekler nurdan Cn ateten Adem de
size vasfolunan ey(toprak)den yaratlmtr.
170

Grld zere iki cinsin mahiyetleri farkldr. Meleklerin nurdan yaratlmalar
onlarn masumiyetini gsterir. Onlar gnah ilemezler ve kendilerine emredilen her eye
tam bir teslimiyet gsterirler.
171
Cinler irade sahibidirler. Hem iyilik hem de ktlk
yapmaya msaittirler.
Her ikisinin yaratl maddelerinin enerji olmas onlara insanlarn yapamayacaklar
ileri yapma istidatlar vermitir. Melekler ve cinler farkl ekillere girebilir zor ileri
yapabilir ve uzun mesafeleri ksa zamanda katedebilirler. Melekler ve cinleri asl
ekilleriyle insanlar gremezler ancak peygamberler asl ekilleriyle grebilirler.
Melekler, yaratllar enerji olduu iin farkl ekillere girip temessl edebilirler.
Kuran- Kerimde ve Hadislerde bunun rnekleri vardr.

166
Ali Erba, Melek, DA, Ankara: Diyanet Vakf Yaynlar, 2004, XXIX, 39.
167
Ali Arslan Aydn, Melek, A, stanbul: amil Yaynlar, 2000, V, 173.
168
Cebeci, s. 8; Rab el- Isfahn, s.52.
169
Ali Arslan Aydn, Melek, mil slam Ansiklopedisi, V, 173.
170
171
Kuran, Tahrm Sresi, 66/6.

36
Cenab- Allah, Meryem Sresinde, Meryem, onlarla kendi arasna perde
ekmiti. Derken, biz ona ruhumuzu gnderdik de o, kendisine tastamam bir insan eklinde
grnd.
172
Ankebt Sresinde de Allah, peygamberlerine (brahim ve Lt) gelen
meleklerin insan eklinde grndn bildiriyor: Elilerimiz brahime (iki oul ihsan
edeceimize dair) mjdeyi getrdiklerinde yle dediler: Biz bu memleket halkn helak
edeceiz. nk onlar zalim kimselerdir. Elilerimiz Lta gelince, Lt onlar hakknda
tasaland.
173

Hadislerde de meleklerin insan eklinde grndne dair deliller vardr.
Peygamberimizin ilk vahiy aldktan sonra eve dnerken Cebrail (a.s) i kanatl bir ekilde
grmesi, melein bazen insan eklinde vahiy getirmesi
174
ve mehur Cibril Hadisi
175
bunun
rnekleridir.
Cinlerin mahiyetlerinin de enerji olmas onlarn da farkl ekillere girebilmelerine
imkan tanr. Alimlerin ou cinlerin de farkl ekillere girebileceini kabul etmitir. Buna
gre cinler insan eklinde grnebilecei gibi hayvan eklinde de grnebilirler.
176

Fethullah Glen Hoca bu konuda unlar sylemektedir: Nebler dahil, ehl-i keif ve
sahabe-i kiram arasnda cinlerle grenler ise, byk lde onlarn temesslleriyle
gryor ve mnasebet kuruyorlard.
177

2.11.3. CN-EYTAN
eytan, Arapa etane kknden rahmetten uzaklat, Haktan uzak oldu.
ta kknden ise, fkeden tututu, helak olacak hale geldi gibi manalara gelip
insanlardan, cinlerden ve hayvanlardan isyan eden ve zarar veren her eyin ad olmutur.
Bu manada bir canavar veya ylana da eytan ad verilir.
178

172
Kuran, Meryem Sresi, 19/23.
173
Kuran, Ankebt Sresi, 29/31,33.
174
Buhr, Bedl Vahy 3, Fezill Kuran 1; Mslim, Fezils Sahbe, 100.
175
Buhr, man 36.
176
Ekar, s.29; Glen, s.303.
177
Glen, s.308.
178
bni Manzur, XIII, 273; Rab el- Isfahn, s. 767.

37
eytan (satan) brnice asll bir kelime olup, rakip, muhalif gibi anlamlara gelir.
Tevratta da bu manada kullanlmtr. Yeni Ahidde ise, bu dnyann reisi, hava
kuvvetlerinin reisi gibi vasflarla karakterize edilmitir. Hz. Ademe secdeyi kabul etmedii
andan itibaren hayrdan midini kesmi, pimanlk ve znt duyan anlamnda blis; secde
etmeyi sebebi olarak da beni dumansz ateten onu amurdan yarattn diyerek hkmsz
bir bahane ve kendince geerli bir gereke gsterdii ve Hz. Ademi cennetten karmaya
alt iin eytan ismini almtr.
179

Terim olarak eytan, Yce Allahn Ademe secde emrine kar gelip isyan ettii
iin ilah rahmetten kovulan ve insanlarn amansz dman olan cin taifesinin inkarc
kesiminden bir varlktr.
180

Cin ile eytan arasndaki iliki olduka karmaktr. Bir ksm alimler, cinlerin de
ateten yaratlmasn ve sra Sresinin 50. yeti ( eytan cinlerdendi)ni delil gtererek
eytanla cinnin ayn varlk olduunu sylemilerdir.
181

Dier delil de eytann Allaha kar syledii u szdr: Beni ateten yarattn
onu ise amurdan yarattn.
182

Bir ksm alimler de eytanla cinlerin farkl varlklar olduunu kabul ederler.
nk varlklar drde ayrlr. nsanlar, melekler, cinler ve eytanlar.
183

Bir ksm ise, cinlerin mmin olmayanlarna eytan denir eklinde yorum
yapmlardr.
184

eytan da cinler gibi insanlara grnmez. Cenab- Allah ... o (eytan) ve kabilesi
sizin onlar gremeyeceiniz yerden sizi grmektedir.
185

179
Ahmet G, eytan, A, stanbul: amil Yaynlar, 2000, c.7, s.303.
180
G, eytan, A, VII, 303.
181
Ekar, s.43.
182
Kuran, el-Araf Sresi, 7/12.
183
ibl, s.23.
184
Cebeci, s. 9.
185

38
Cinler gibi eytanlar da temessl edebilir. Peygamberimizin hicreti esnasnda
Peygamberimizle ilgili karar almak iin Darun-Nedvede toplanan mriklere akl vermek
iin ihtiyar bir insan eklinde grnmtr.
186
Yine zekat mallarn bekleyen Ebu Hureyre
(r.a) ye ihtiyar bir kii olarak grnmtr.
187

2.12. KURAN-I KERM VE HADS- ERFLERDE CNLER
Kuran- Kerim'de cin isminde bir sre vardr. Cin kelimesi farkl trevleriyle
Kur'an'da gemektedir. Bunlar cinne, cn, cin kelimeleridir. "Delilik" anlamndaki "cinne"
farkl yerde
188
"cin topluluu"; cn iki yerde
189
"ylan", be yerde cin anlamna
gelmektedir.
190
Yirmi iki yerde geen cin kelimesi de melek ve insan dndaki nc
varlk tr anlamnda kullanlmaktadr.
191

Kurandaki kullanm ile cin kavram ok eitli anlamlara sahiptir. En ok
karlalan anlam, bedensel bir varl olmadndan bizim duyularmzla
kavrayamadmz gler veya varlklardr. Bu anlam ile hem eytanlar ve eytani gleri
hem de melekleri ve meleki gleri iine almaktadr. Cin terimi bazen duyularmza kapal
bulunan nk kendilerini bize z gereklikleri ile deil tezahrleri ile duyuran temel tabiat
glerini insan tabiat da dahil- gstermek iin kullanlmtr.
192

Baz yerlerde cin kavram, insann eytani gler ile ilikisinin sembolik olarak
kiiselletirilmesine iaret eder.
193
Bazen alternatif olarak bir kimsenin genel olarak esrarl
gler eklinde tanmlanan gerek ya da yanlsama rn glerin etkisi altna girmesinin
ve bunun sonucunda Kurann her zaman sulayc terimlerle and sihirbazlk, falclk,
astroloji vb. uygulamalarn bir sembol olarak zikredilmitir. Baz yerlerde ise;
194
cinn

186
Glen, s.319.
187
Buhr, Vekalet 10; Tirmiz, Sevabul Kuran 3.
188
Bkz. Kuran, Hd Sresi, 11/119; es-Sfft Sresi, 37/158; en-Ns Sresi, 114/6.
189
Bkz. Kuran, en-Neml Sresi, 27/10; el-Kasas Sresi, 28/31.
190
Bkz. Kuran, el-Hicr Sresi, 15/27; er-Rahman Sresi, 55/15,39,56,74.
191
Emin Ik, Cin Sresi, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, 1993, VIII, 11; Abdulemir Ali Mihenna,
s.98.
192
Bkz. Kuran, es-Sfft Sresi, 37/158; el-Enam Sresi, 6/200; en-Ns Sresi, 114/6.
193
Bkz. Kuran, el-Enam Sresi, 6/112; el-Araf Sresi, 7/38; Hd Sresi, 11/119; es-Secde Sresi, 32/13.
194
Bkz. Kuran, el-Ahkf Sresi, 46/29-32; el-Cin Sresi, 72/1-15.

39
terimi, bizatihi grnmez olmayan, ama o zamana kadar tannmayan bilinmeyen varlklar
gsterir.
195

Kuranda anlatlan cinlerden maksat temelde insandr veya Kurandaki cinlerden
maksat gklerdeki gemi veya gelecek kuak insanlardr.
196

Bu gr ayet ve hadislerin zahiri anlamlarna aykrdr. Cinlerle ilgili modern bir
teori niteliindedir.
Hadislerde ise her insann yannda bir cin bulunduu, cinlerin mminlere vesvese
vermeye altklar, ancak Kur'an okunan yerde etkilerini kaybettikleri ifade edilmektedir.
Hz. Peygamber cinlerle konumu, rivyete gre namazn bozmak isteyen bir cini
yakalayarak ashabna gstermek istemi daha sonra bu fikrinden vazgemitir. Dier bir
rivyete gre Resl-i Ekrem geceleyin bir grup cinle bir arada bulunmu, onlara Kur'an
okumu sabah olunca durumu ashabna haber vermi ve yaktklar atelerin kalntlarn
gstermitir.
197

Cin kelimesinin ayet ve hadislerdeki kullanmn verdikten sonra cinlerle ilgili ayet
ve hadislere geebiliriz.

195
Esed, 1337.
196
Naci ve Nedret elik, Cinler ve Hz. Adem Yanlgs, stanbul: Ziya Ofset, t.y. s.11.
197
Ahmet Saim Klavuz, Cin, DA, VIII, 9.

40
2.12.1. Cinlerin atas (cn) insanlardan nce yakc, her eye
nfz eden ateten yaratlmtr.
Cann (cinni) da yaln dumansz bir ateten yaratt.
198

Ve Cann da daha nce nfz eden kavurucu ateten yaratmtk.
199

yet metnindeki cn kelimesiyle cinlerin atasnn veya bls'in kastedildiine
dair grlere yer verilmektedir. Buna gre 26. yette nsanln atas olan Hz. dem'in, 27.
yette de cinlerin atas olan bls'in yaratl sz konusu edilmitir.

Ancak cin ve bls
hakkndaki bu grler birer tahminden ibarettir. Bu konulara dair Kur'n- Kerm'de ve sahih
hadislerde bildirilenlerin dnda elimizde kesin bilgi bulunmamaktadr.
200

Yaln

ate" diye evrilen ksmnda geen mric kelimesi szlkte "alkalanan,
yerinde durmayan" ve "karan, kartrc" anlamlarna gelmektedir. Birinci manaya gre bu
ksm "dumansz saf alev", ikinci mnaya gre ise "karan, nfuz eden dumanl ate" eklinde
aklanmtr.
201

blis ile cinlerin yaratl maddesi ayndr.
Hani biz meleklere : Ademe secde edin demitik ; blis hari olmak zere, onlar
hemen secde ettiler. blis cinlerdendi ; Rabbinin emrinden dar kt...
202

Hz. Aie (r.ah.)den rivayet edilen bir hadiste Efendimiz (s.a.v) de yle
buyurmulardr: Melekler nurdan, cn ateten, Adem de size anlatlan eyden yaratld.
203

198
Kuran, er-Rahmn Sresi, 55/15.
199
Kuran, el-Hicr Sresi, 15/27.
200
Heyet, III, 314.
201
Elmall, VIII, 5393.
202
Kuran, el-Kehf Sresi, 18/50.
203

41
2.12.2. Cinlerden de gemi mmetlerin olmas onlarn evlenip oaldn ve
lml olduklarn gsterir.
Allah buyuracak ki: Sizden nce gemi cin ve insan topluluklar arasnda siz de
atee girin! Her mmet girdike yoldalarna lanet edecekler. Hepsi birbiri ardndan orada
(cehennemde) toplannca, sonrakiler ncekiler iin, Ey Rabbimiz! Bizi ite bunlar
saptrdlar! Onun iin onlara ateten bir kat daha fazla azap ver! diyecekler. Allah da:
Zaten herkes iin bir kat daha fazla azap vardr, fakat siz bilemezsiniz diyecektir.
204

nsanlar ve cinler ahiret hayatna adm attklarnda, ilh ferman uyarnca, her
"mmet", benzer inan ve deerleri paylam; benzer hayat felsefesini benimseyip yaam
ve yaatm olan eski topluluklara katlr. Bylece, nsanlk tarihi boyunca Allah'n
yetlerini ve peygamberlerini yalanlayp sapk inanlar ve ideolojiler tretenlerle bunlar
benimseyip yaatanlar hirette bir araya gelince, artk inkarclarn kendi kendilerinin
aleyhlerinde ahitlik edecekleri lde hak ve btl, iyi ve kt apak ortaya kt iin
sonrakiler ncekilere veya inkrlar ve ktlkleri yaatanlar bunlar tretenlere, kendilerini
ayartp saptrdklar gerekesiyle lanet okuyup sularnn iki katyla cezalandrlmalarn
isterler; dierleri de onlarn kendilerinden farkl yanlarnn bulunmadn yani onlarn da
kendileri kadar sulu olduklarn belirtirler. Mutlak hkim olan Allah da buyurur ki: "Zaten
hepiniz iin bir kat daha azap vardr." nk iki kat su ilemilerdir; yani ncekiler ve
nderler hem kt olduklar hem de ktlk yollarn atklar iin, dierleri ise onlara
uymalar yannda, fikirleri, mallar, gleri, mevkileri, tutum ve davranlaryla onlar
destekleyip yreklendirdikleri, glerine g kattklar, btl ideolojilerini yaatp
yaydklar ve sonrakilere kt rnek olduklar iin iki kat suludurlar ve iki kat ceza
greceklerdir.
205

te bunlar, cinlerden ve insanlardan kendilerinden evvel gelip-gemi mmetler
iinde azap sz zerine hak olmu kimselerdir. Gerekten onlar, ziyana urayanlardr.
206

204
Kuran, el-Arf Sresi, 7/38.
205
Heyet, II, 414.
206
Kuran, el-Ahkf Sresi, 46/18.

42
Bu yetler, aldatc dnya zevk ve menfaatleri akl ve basiretlerini balad iin
nefislerinin isteklerini akllarnn hkm zannedenler, bu sretle ilh ve ftr gereklerle
badamayan inan ve fikirleri hakikat diye kabul edip savunanlarla ayn sebepler
yznden onlarn btl fikirlerini yaatp yaygnlatrma ynndeki emellerine alet olan
kitleleri uyarma amac tamas bakmndan zel bir nem tamaktadr.
207
Peygamberimiz bir dualarnda Allaha yle yalvarmlardr: Allahm, senin
izzetine snyorum. Senden baka ilah yoktur. Sen beni doru yolundan saptrma. Sen
yle bir Hayysnki asla lmezsin. Halbuki insanlar da cinler de lrler.
208

2.12.3. Cinler de insanlar gibi Allaha kulluk iin
yaratlmtr.
Ben cinleri ve insanlar yalnzca bana kulluk etsinler diye yarattm.
209

bn Atyye'ye gre bu ifadeyle, anlan varlklarn Allah'a kulluk etmeye yatkn bir
yapda yaratldklar ve onlar buna yneltecek yeteneklerle donatldklar da kastedilmi
olabilir.
210

Hani cinlerden birkan Kuran dinlemek zere sana yneltmitik. Bylece onun
huzuruna geldikleri zaman, dediler ki: Kulak verin;sonra bitirilince kendi kavimlerine
uyarc olarak dndler. Dediler ki: Ey kavmimiz gerekten biz, Musadan sonra indirilen,
kendinden ncekileri dorulayan bir kitap dinledik; hakka ve doru yola iletmektedir. Ey
kavmimiz, Allaha davet edene icabet edin ve Ona iman edin; gnahlarnzdan bir ksmn
balasn ve sizi ac bir azaptan korusun.
211

207
Heyet, II, 414.
208
Buhr, Tevhid 7; Mslim, Zikr, 68.
209
Kuran, ez-Zriyt Sresi, 51/56.
210
bni Atyye, Ebu Muhammed Abdulhak b. Galib el-Endls, el-Muharrerl veciz f tefsiril kitabil aziz,
thk. Abdusselam Abdussaf Muhammed, Beyrut: Darl Ktbil lmiyye, t.y. V, 3.
211
Kuran, el-Ahkf Sresi, 46/29-31.

43
Bu yetler grubu, cinlerin de inanlar ve dinleri bulunduuna, inan ve amellerine
gre karlk greceklerine delalet etmektedir.
Tevrat ile Kur'an arasnda Zebur ve ncil de gelmi olduu halde cinlerin
bunlardan sz etmemeleri, Tevrat'n iman, ibadet ve muamelt hkmlerini tam olarak
ihtiva etmesi bakmndan dierlerinden farkl ve onlarn da atf kayna olmasna
dayanmaktadr. Baz tefsirciler cinlerin bu ifadelerinden hareket ederek onlarn da eitli
dinlere mensup bulunduklarn, burada sz geen cinlerin yahudi olduklar sonucunu
karmlardr.
212
te bylece iledikleri gnahlardan tr zalimlerin bir ksmn dier bir ksmnn
peine takarz.
213

eytanlar insanlara ktlk iletmi, insanlar da kendi tercihleriyle onlara uyarak
ktlk ilemiler ve bylece kendi rzalaryla ktle itirak etmelerinden dolay Allah
onlar birbirinin dostlar yapmtr. u halde benimsedikleri inanlar, yaptklar iler,
tuttuklar yollar ayn olanlar birbirinin dostlardrlar ve akbetleri de ayndr. Mmin
mminin, mnkir mnkirin, zalim de zalimin dostudur ve yetin beyanna gre bu, ilh bir
yasadr. Buna gre bir mmin bir mnkire veya zalime, onunla dostluk kurmak iin deil,
onu inkr ve zulmnden vazgeirmek iin yaklamaldr; dostluk ise ancak bu salandktan
sonra kurulabilir.
214

Ey cin ve insan topluluu, iinizden size yetlerimi okuyan ve sizi bu kar
karya geldiiniz gnnzle uyaran eliler gelmedi mi? Onlar: Nefislerimize kar ehadet
ederiz derler. Dnya hayat onlar aldatt ve gerekten kfir olduklarna dair kendi
nefislerine kar ehadet ettiler.
215

212
evkn, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethul Kadr el-Cmi Beyne Fennir Rivyeti ved Diryeti
min lmit Tefsr, Beyrut: Drul Fikr, t.y. V, 30; Heyet, IV, 715.
213
Kuran, el-Enam Sresi, 6/129.
214
Heyet, II, 371.
215

44
nsanolunun, imanla inkar arasnda niha bir tercih yapmakla kar karya
bulunduu, fakat aklnn, bilgisinin, btn beer imknlarnn doruyu bulmakta yetersiz
kald kaderinin en kritik annda, Allah'n engin rahmetinin eseri olarak gnderdii
peygamberler, ebed kurtulularn dnen insanlar iin niha bir frsattr.
216

yette, "inizden size yetlerimi anlatan ve bugnle (maher gnyle)
karlaacanza dair sizi uyaran peygamberler gelmedi mi?" eklindeki bir soru ifadesiyle
bu byk frsat karm olanlarn yaptklar korkun hataya dikkat ekilmekte, bir bakma
insanlar, byle bir soru ve sulamayla karlamadan nce uyarlmaktadr. Zira dnyann
aldatc zevklerine, kar kaygs veya benlik davas gibi ykc duygulara kaplarak
peygamberlerin teblilerini hie sayan veya onlar etkisiz klmaya alan ve bu sretle
hsran tercih edenlerin, maherde bu kanlmaz soruyla kar karya kalnca kfir
olduklarna dair kendi aleyhlerine ahitlik etmekten baka areleri kalmayacaktr.
217

Allah cinleri snf eklinde yaratmtr. Onlarn bir snf ylanlar, akrepler ve
yeryznn haereleridir. Dier snf havadaki rzgar ve bir ksm da kendilerine hesap ve
ceza terettp edenlerdir.
218

Efendimiz buyurdular ki: Medinede mslman olan bir grup cin vardr. Onlar
grdnz zaman defa uyarn. Bundan sonra size grnrlerse onlar ldrn.
219
nk
o bir eytandr. Buyurdu.
220

Cinlerin ylan ekline girmesi ve evdeki ylanlarn (cin olabilecei zannyla)
uyarlarak evden karlmalarnda bir takm yanl anlalmalar vardr. ncelikle ylanlarn
cin ekline girebilmeleri ok eskilere dayanan btl bir inantr.
Araplar Cn kelimesini hem Beyaz ylan hem de cin/eytan iin
kullanrlard. Dolaysyla bunlar Arap kltrnn hadislere yanllkla girmesi neticesinde

216
Elmall, VIII, 5394; evkn, II, 234.
217
Heyet, II, 372.
218
Sahih-i bni Hbbn, Muhammed b. Hbban b. Ahmed Eb Hatim et-Temm, Sahih-i bni Hbban,
2.Basm, Beyrut: Messesetr-Risle. 1993, XIV, 26.
219
220
Mslim, Kitabs Selam, 2236; Ali Osman Ate, s.119.

45
ortaya kan yanllklardr. Peygambetimiz bu konuda herhangi bir ey sylememitir.
Evlerdeki ylanlarn ldrlmeden evden karlmalar, onlarn zehirsiz olmalar ve
insanlara zarar vermemesi sebebiyledir. Ayrca bu ylanlar fare ve benzeri hayvanlar
yiyerek hayatn dengesini salarlar. Zehirli olan ylanlarn ldrleceine dair pek ok
hadis vardr.
221

Cn, cinnin en kt eklidir. Cinnin (hayvana) dntrlm halidir.
sriloullarnn maymuna dntrlmesi gibi.
222

Bu rivyet zayftr. Zira mesholunan bir varln nesli ve takipisi yoktur. bni
Abbastan gelen bir rivyete gre ise meshedilen bir kavim gnden fazla yaayamaz.
223

2.12.4. nsanlarn bir ksm cinleri Allaha ortak
komaktadrlar.
Cinleri Allaha ortak kotular. Oysa onlar O yaratmtr. Bir de hibir bilgiye
dayanmakszn Ona oullar ve kzlar yaktrp uydurdular. O ise niteledikleri eylerden
uzaktr.
224

Onlar Allah ile cinler arasnda bir soy ba kurdular. Andolsun cinler de onlarn
gerekten (azab iin) hazr bulundurulacaklarn bilmilerdir.
225
.
Mfessirlerin ou, "grnmez varlklar" diye evirdiimiz yetteki "cinne"
kelimesiyle meleklerin kastedildiini, gzle grlemez olduklar iin meleklerin byle
anldn belirtirler; bu kelimenin btn gayr cisman yaratlmlar kapsad da
sylenmektedir.

yet-i Kerime, Cahiliyye dneminde baz Arap topluluklarnn Allah, cin,

221
Ali Osman Ate, s.123; Zehirli ylanlarn ldrlmesi gerektii ile ilgili hadisler iin bkz: Buhr, Bedl
Halk 15; Mslim, Selam, 138; Nes, Hac 83.
222
Msned, I, 348.
223
224
225
Kuran, es-Sfft Sresi, 37/158.

46
melek gibi metafizik varlklar arasnda akrabalk bann bulunduu ynnde bir inanca
sahip olduklarn gsterir.
226

Bir sonraki yette Allah Tel bu tr sama yaktrmalardan tenzih edilmektedir.
Aslnda Mekke putperestlerinin Allah ile grlmez varlklar arasnda akrabalk ilikisi
kurmalar ve Allah'a evlat isnat etmeleri, ulhiyyetle ilgili btl inanlarn bir rnei olup
bir sonraki yetin
227
de iaret ettii gibi bu balamda, hangi dnemde ve kimler tarafndan
ileri srlrse srlsn, (Mecuslik'teki dalist tanr inanc, Hristiyanlk'taki teslis inanc
gibi) Allah'n birliine ve annn yceliine yakmayan her trl inan ve isnat dolayl
olarak reddedilmektedir. Nitekim Rz, 158. yetle ilgili farkl yorumlar sralarken yle
bir grten de sz eder: "Zendkadan bir topluluk, Allah ile blis'in karde olduunu,
Allah'n iyilik ve cmertlii, blis'in ktlk ve cimrilii temsil ettiini syler. 158. yetin
'Onlar Allah ile grlmez varlk trleri arasnda da bir soy birlii yaktrdlar' mealindeki
ksmyla bu anlay kastedilmitir.

Bana gre yet hakkndaki yorumlarn doruya en yakn
olan budur. Sz konusu sapkn anlay, Yezdan ve Ehrimen diye iki tanr kabul eden
mecslerin anlaydr"
228

(Melekler) Derler ki: Sen ycesin bizim velimiz sensin, onlar deil. Hayr, onlar
cinlere tapyordu ve ou onlara iman etmiti.
229

"Oysa onlar da (grnmez varlklar) Allah yaratmtr" mealindeki cmle,
mfessirlerce "Halbuki bu varlklar Allah'a ortak koanlarn kendileri de onlar Allah'n
yarattn biliyorlard" eklinde anlalmtr. Buna gre yette mriklerin, mahluk
olduunu kabul ettikleri varlklar yaratcya ortak komalarnn, onlara ulhiyyet
tanmalarnn bir eliki olduu ifade edilmitir.
230

Araplar cinlere baz tanrsal g ve yetenekler ykler, zararlarndan korunmak
iin tedbirler alr, honutluklarn kazanmaya alr, bunun iin cinler adna kurban

226
evkn, IV, 474; Elmall, III, 477.
227
Allah, onlarn isnad ettikleri eylerden ycedir, mnezzehtir. Kuran, es-Sfft Sresi, 37/159.
228
Rz, XXVI, 168.
229
230
Heyet, II, 354.

47
keserlerdi. Aynca onlar, cinlerin khinlere gkten haberler getirdiine, eytanlarn da
airlere ilham verdiine inanr; bylece Allah ile bu gizli varlklar arasnda bir ba
kurarlard.

bn r'un bildirdiine gre Chiliye Araplar'nn bir ksm eytann er tanrs
olduuna inanr, melekleri Allah'n askerleri, cinleri de eytann askerleri sayarlard.
zellikle bu son inanta Mazdeizm'in iki tanrl inancnn etkisi olduu dnlmektedir.
231

Fahreddin er-Rz'ye gre yette, bu alem ve orada olup bitenlerin iki ayr tanrya
bal bulunduunu, bunlardan birinin iyilik tanrs, dierinin ktlk tanrs olduunu ileri
sren inanca iaret edilmitir.
232

slm kaynaklarda, Mecusliin Zend (Zend Avesta) isimli kutsal kitabna
inananlara "Zend denildii, Arapa'daki zndk (oulu zendika) kelimesinin buradan
geldii belirtilir. Ayrca, eski kaynaklarda bu tr dalist dinlere Sineviyye de (Seneviyye)
denilmektedir.
233

Sonu olarak yette bu ekilde Allah'tan baka gzle grlmeyen baz varlklarn
da ulhiyyetine inananlar; zellikle putperestlik yannda Sbilik, eytanperestlik,
Mecuslik ve ksmen Yahudilikle Hristiyanln tevhide aykr inanlarndan etkilenmi
olan Araplarn batl itikatlar eletirilmitir.
234

2.12.5. Cinler de insanlar gibi farkl inanlara sahiptirler.
Eer Rabbin dileseydi insanlar tek bir mmet klard. Oysa onlar anlamazl
srdrmektedirler. Rabbinin rahmet ettikleri dnda. Onlar bunun iin yaratt. Bylece
Rabbinin u sz tamamlanp gereklemitir: Andolsun cehennemi cinlerden ve
insanlardan (kfirlerin) tmyle dolduracam.
235

nan, dnce, tercih fark insann ftratna, yaratltan gelen nitelik ve
zelliklerine baldr. Bu farkl kltr ve marifet zenginlii, toplumun eitli ihtiyalarnn

231
bni Aur, Muhammed Tahir, Tefsirut Tahrir vet Tenvir, Tunus: Daru Tunusiyye, 1984 VII, 405.
232
Rz, VIII, 112.
233
evkn, IV, 471.
234
Heyet, II, 354.
235
Kuran, Hd Sresi, 11/118-119.

48
karlanmasn salamtr. Bu arada farkl inan gruplarnn (mmetler) olumasna da
sebep olmutur. nsanolu bu niteliklerden yoksun yaratlsayd doru ile yanl arasnda
seim yapma ve hayatna ahlk bir anlam, manev bir boyut kazandrma imkan veren
serbest irade ve seme zgrlnden de yoksun kalrd. Oysa onu dier canllardan ayran
bu niteliklerdir. Allah insanolunu seme ve tercih etme yetenekleriyle donatlm olarak
yaratm, cennet ve cehennemin yollarn ak brakmtr. nsan ancak zgr iradesiyle
tercihine ve bu yndeki gayretine gre bunlardan birine girmeye hak kazanacaktr. Allah'n
verdii akl nimetini iyi kullanan ve O'nun merhameti gerei ltfedip gsterdii doru yolu
tercih edenler cennete, Allah'n gsterdii doru yolu tanmayan, nefsine ve eytana uyup
eri yolu tercih eden ve bu yolda srar edenler ise cehenneme gireceklerdir. te yette
"Andolsun ki cehennemi hem insanlar hem cinlerle dolduracam" mealindeki cmle ile
kastedilenler bunlardr.
236
2.12.6. nsanlarla cinler arasnda etkileim vardr.
Sleymana cinlerden, insanlardan ve kulardan ordular topland ve bunlar blkler
halinde datld.
237

Cinlerden frit: Sen daha makamndan kalkmadan ben onu sana getirebilirim, ben
gerekten bu konuda gvenilir bir gce sahibim.
238

Sleyman iin de sabah gidii bir ay akam dn bir ay (mesafe) olan rzgara
(boyun edirdik); erimi bakr madenini Ona sel gibi akttk. Onun eli altnda Rabbinin
izniyle i gren bir ksm cinler vard. Onlardan kim bizim emrimizden kp sapacak olsa,
ona lgn atein azabndan tattrrdk. Ona diledii ekilde kaplar, heykeller, havuz
byklnde anaklar ve yerinden sklmeyen kazanlar yaparlard. Ey Davut ailesi
krederek aln. Kullarmdan kredenler azdr.
239
.

236
Heyet, III, 198.
237
Kuran, en-Neml Sresi, 27/17.
238
239
Kuran, Sebe Sresi, 34/12-13.

49
Hz. Sleyman'n cinlerle de irtibat kurduu; ordusunun cinler, insanlar ve kular
olmak zere snftan meydana geldii anlalmaktadr. Cinleri gizli ilerde, insanlar lke
savunmasnda ve dmana kar savata, kular da haberleme, su bulma vb. hizmetlerde
istihdam ediyordu.
240

frit, "gl, kuvvetli, yaramaz, ele avuca smaz kimse" demektir. Sfat olarak
cinler iin kullanld gibi insanlar iin de kullanlr.

"Kitap ilmine sahip olan biri"nin
kimlii hakknda farkl rivyetler vardr. "Bir melek, bir insan, Hzr, Sleyman'n veziri
saf b. Berhiy" veya "Sleyman'n kendisi" denilmitir. Elmall, Rznin gerekelerini
de aklayarak Sleyman'n kendisi olduunu syleyen gr tercih ettiini
belirtmektedir.
241

Cinlerden de onun maiyetinde alanlar vard" cmlesi Hz. Sleyman'n btn
iilerinin cinler olmadn, onlardan da iilerinin bulunduunu gsterir.

Bu cmlenin
"rabbinin izniyle" eklinde evrilen ksm "Rabbinin emriyle" manasndadr.
242
Biz onlara birtakm yakn kimseleri kabuk gibi zerlerine kaplattk onlar da
nlerinde ve arkalarnda olanlar kendilerine ssl gsterdiler. Cinlerden ve insanlardan
kendilerinden nce gelip gemi mmetlerde (yrrlkte tutulan azab) sz onlarn zerine
hak oldu. nk onlar, hsrana urayan kimselerdi.
243

De ki; Grnmez glerin ve insanlarn btn ayartmalarndan insanlarn
Rabbine snrm.
244

Son yet-i kerimeden de anlald zere insanlar aldatmaya ve doru yoldan
saptrmaya alan iki tr eytan vardr: Birincisi cin eytanlardr ki bunlar insanlarn iine
vesvese drerek onlar yanl yola srklemek isterler. Her insann, kendisini ktlklere
srklemeye, kt ileri onun gznde gzel gstermeye alan bir eytan vardr.

240
bni Aur, XIX, 125.
241
Elmall, VIII, 5394.
242
bni Aur, XXII, 160.
243
Kuran, Fusslet Sresi, 41/25.
244
Kuran, en-Ns Sresi, 114/6.

50
Nitekim Hz. Peygamber, her insann kendine ait bir cini (eytan) bulunduunu
bildirmitir.
245
Baka bir hadiste de "eytan demolunun kan damarlarnda dolar"
buyurulur.
246
nsanlar doru yoldan saptran dier eytan ise insan eytanlardr. Bunlar,
gereklik ve deer llerini kaybetmi, kendilerini nefsan haz ve arzularn akntsna
kaptrm, bu manada eytann esiri olmu insanlardr. Bunlar insana ou zaman sreti
haktan grnerek yaklar, sonu hsranla biten davranlara yneltirler.
247
Bylece biz, her peygambere insan ve cin eytanlarn dman kldk. (bunlar)
aldatmak iin birbirlerin yaldzl szler fsldarlar. Rabbin dileseydi onu da yapamazlard.
Artk onlar uydurduklar eylerle babaa brak.
248

yette zmnen "Y Muhammed, dman olan tek peygamber sen deilsin. Biz
gemi peygamberlere insan ve cin eytanlarn dman yaparak onlar da skntlardan
geirdik" buyurulmak sretiyle bir bakma Hz. Peygamber teselli edilmitir.
249

Ey cin ve ins topluluklar, eer gklerin ve yerin bucaklarndan ap gemeye g
yetirebilirseniz hemen an ancak stn bir g (sultan) olmakszn aamazsnz. u halde
Rabbimizin hangi nimetlerini yalanlayabilirsiniz? kinizin de zerine ateten yaln bir alev
ve (bakr gibi erimi) kpkzl bir duman salverilir de kurtulup baaramazsnz.
250

Mfessirlerin bir ksm buradaki hitab kyamet tasviri erevesinde deerlendirmiler
ve o gn cinlere ve insanlara byle seslenilecei yorumunu yapmlardr. nceki yetlerde
hesap gnne ilikin bir uyarnn bulunmas, mteakip yetlerde de kyametten ve ahirette
karlalacak sonulardan sz edilmesi bu yorumu destekleyici niteliktedir. Dier bir grup
mfessire gre ise bu hitap dnya hayatyla ilgilidir ve nceki yetlerde yer alan uyary
tamamlamaktadr. Cinlere ve insanlara kendilerine dnya hayatnda tannan frsata aldanmamalar

245
Msned, I, 385.
246
Buhr, Ahkm 21.
247
Elmall, VIII, 5395; Heyet, V, 703.
248
249
Elmall, VIII, 5395.
250
Kuran, er-Rahmn Sresi, 55/33-35.

51
gerektii hatrlatlmakta, lmden ve ilh huzurda verilecek hesaptan kan asla mmkn
olmad bildirilmektedir.
251

Derveze 33. yette geen sultn kelimesini "kiiyi kurtaracak slih ameller" eklinde izah
eder.
252
Birok mfessirin anlan kelimeyi "delil, hccet" anlamnda almalar bu yorumu destekler
nitelikte olmakla beraber, 35. yetin ifadesi belirtilen ihtimali zayflatmaktadr. te yandan, baz
tefsirlerde sultn kelimesinin "g" anlam esas alnarak "byk bir g bulunmadka
geemezsiniz" ifadesinden, "byle bir gcnz de olmadna gre gklerin ve yerin snrn ap
telere gemeniz de imkanszdr" anlam karlmtr. Fakat sultn kelimesinin "yetki" anlam
dikkate alnarak yetin ilgili ksm, "Gklerin ve yerin snrlarm ap telere geebilmeniz ancak
(Allah tarafndan verilecek) bir yetki, bir imknla olabilir" eklinde de anlalabilir. Bu takdirde
muhataplarn yce yaratcnn evrendeki yasalar dorultusunda ortaya koyacaklar abalar
sonucunda elde edecekleri kuvvete bir gnderme yaplm demektir.
253

Uzay aratrmalarnn ilerledii ve uzaya seyahatlerin gerekletii gnmz
artlar, Kur'an tefsiriyle megul olanlar bu yorumu benimsemeye ve bu yetlerde uzayn
fethine iaret bulunduu grne yneltmitir. Hatta 35. yetteki tasvirin modern silahlar
artrd yorumlar yaplmtr. Rz'nin belirttii gibi, balam bu hitabn ahirette olduu
izlenimini vermektedir.
254
Fakat her iki ihtimale gre dnp bu yetlerde, Allah'n
hkmranln amann ve verdii hkmden kamann asla mmkn olmayaca uyars
bulunduunu sylemek daha doru olur.

Bir baka anlatmla, Allah'a kar sorumluluu olan
varlklar ister dnya hayatnda ister kyamet gelip attnda Allah'n hkmnden kap kurtulmak
iin yerin ve gn snrlarn zorlayacak kadar g elde etseler veya kendilerine bu tarz bir imkn
verilse, hatta bu varlklar topyekn bir dayanma iine girseler dahi, 35. yette ifade edildii zere
bunlar snrl ve sonusuz kalmaya mahkumdur. u halde ikinci yorum esas alndnda da (dnya
hayat bakmndan) bu yetlerden kan mesaj u olmaktadr: Evreni daha iyi tanma merak, yerin
derinliklerine ve gn en uzak noktalarna nfuz etme arzusu yadrganacak bir sey deildir ve
byk bir g oluturularak bu konuda epeyce mesafe alnabilir ama bu abalar asla ilh

251
evkn, V, 194.
252
bni Atyye, V, 230.
253
Elmall, VIII, 5396.
254
Rz, XXIV, 149.

52
iradenin egemenliini alt etme gibi bir ama tamamaldr. Zira bu, Allah'n evrendeki
mutlak gcn gren uurlu varlklara yaramaz. Kald ki byle bir yneli baarszlkla
sonulanmaya mahkumdur, byle bir ama tayanlarn akbeti hsrandr. 35. yette
"erimi bakr" diye evrilen kelimeye "bakr gibi kzl duman" manas da verilmitir.
255

De ki : andolsun, bu Kurann bir benzerini ortaya koymak zere insanlar ve
cinler bir araya gelseler, birbirlerine destek de olsalar, onun benzerini ortaya
getiremezler.
256

Kur'n- Kerm'in Allah tarafndan gnderilmediini, Hz. Muhammed'in sz
olduunu iddia edenlere bir cevap olan bu yetlerde, insanlarn grnmez varlklardan da
destek alarak Kur'an'n bir benzerini ortaya koymaya kalksalar da bunu
baaramayacaklar, nk Kur'an'n, gerek ifade gzellii, gerekse ieriinin zenginlii ve
kusursuzluu dolaysyla Allah'tan bakasnn ortaya koymas mmkn olmayacak
derecede mkemmel ve ulalamaz bir kitap olduu anlatlmaktadr.
257

Sizden herbirinizin yannda bir cin vardr. Sizin yannzda da var m diye soruldu?
Peygamberimiz (s.a.v): Evet benim yanmda da var. Fakat Allah beni ona galip getirdi.
Bana yalnzca iyilii emrediyor.
258

Kii yatana yatt zaman Bismillah der, Fatihay okursa cinlerin, insanlarn ve
hereyin errinden emin olur.
259

Mezzinin sesini duyan insan, cin veya hibir ey yoktur ki kyamet gn onun
iin hsn ehadette bulunmasn.
260

255
bni Atyye, V, 230.
256
Kuran, el-sra Sresi, 17/88.
257
Heyet, III, 449.
258
Msned, I, 385; Sahih-i bni Hbbn, Muhammed b. Hbban b. Ahmed Eb Hatim et-Temm, Sahih-i bni
Hbban, 2.Basm, Beyrut: Messesetr-Risle. 1993, II, 396; Sahh-i Huzeyme, I, 330; Mslim, Kitab
Sftl Mnfikn, 2814..
259
Msned, III, 43; Abdulemir Ali el-Mihenna, s.86.
260
Buhr, Ezan 5.

53
Peygamberimiz cinlerin insanlar grdne iaret ederek bir kiinin tuvalet ya da
cinsel ihtiyac iin soyunduu zaman Besmele ekerek kendisini gzleyen cin ve
eytanlar kovmasn istemitir. Bu konudaki bir hadislerinde Cinler ile insanolunun avret
yerleri arasndaki perde, kiinin tuvalete girmek istedii zaman Bismillah demesidir.
Buyurmulardr.
261

2.12.7. Cinlerin de insanlar gibi iyileri ve ktleri vardr. yiler
cennete ktler ise cehenneme gideceklerdir.
O gn ne insana ne de grnmez varla gnahlar hakknda bir ey
sorulmayacaktr.
262

yette ifade edildii gibi gnahkrlar simalarndan tannacaktr. in asl byle
olmakla beraber, herkes kendi sevap ve gnah durumuna gre harolunup hesap
meydanna getirildikten sonra yarg sreci balayacak; Yce Allah, btn kullarnn iyilik
ve ktlklerini eksiksiz kusursuz bilmesine ramen adalet ve efkatini ortaya koymak, her
kulunun nasl bir akbeti hak ettiini ona da gsterip onaylatmak zere herkesi ince bir
hesaptan, sorgulama ve yarglamadan geirecektir.
263

Andolsun, biz cinler ve insanlardan birounu cehennem iin yaratmzdr.
Onlarn kalpleri vardr, onlarla kavramazlar ; gzleri vardr, onlarla grmezler ; kulaklar
vardr, onlarla iitmezler. te onlar hayvanlar gibidir ; hatta daha da akndrlar. te asl
gafiller onlardr.
264

Allah'n insanlara gerekleri, iyilik ve gzellikleri grme, iitme, anlayp kavrama
yeteneklerini vermi olmasna ramen yleleri vardr ki onlar bu yeteneklerini yaratl
amacna uygun bir ekilde ve doru olarak kullanmazlar; bu sebeple de cehenneme

261
Ali Osman Ate, s.91; bni Mace, Muhammed b. Yezid Ebu Abdillah el-Kazvin, Snen-i bni Mace, thk.
Muhammed Fuad Abdulbaki, Beyrut: Darul Fikr, t.y. Tahre 9; Tirmiz, Cumua 73.
262
263
Heyet, V, 150.
264

54
atlmalar sonucunu douracak olan yanl inanlara sapar, kt iler yaparlar. yet birinci
derecede Hz. Peygamber'in ilk muhataplar olan mrikleri tehdit etmekle birlikte evrensel
anlam ve uyarlar da iermektedir.
265

Allah Tel, akll, dolaysyla ykml yaratklar olup gzle grlmedikleri iin
"cin" ad verile baz varlklarla birlikte insanlarn bir ksmn cennet iin yaratt gibi bir
ksmn da cehennem iin yarattn ifade buyurduktan sonra bunun sebebi olarak, onlarn
ykmllk ve sorumlulua temel tekil eden akl ve dier bilgi yeteneklerini doru ve
yerinde kullanmamalarn gstermektedir.
266

Allah, onlarn tmn toplayaca gn: Ey cinler (eytanlar) topluluu! Siz
insanlarla ok uratnz der. Onlarn, insanlardan olan dostlar ise: Ey Rabbimiz! (Biz)
birbirimizden yararlandk ve bize verdiin srenin sonuna ulatk derler. Allah buyurur ki:
Allahn diledii hari, iinde ebed kalacanz yer atetir. phesiz Rabbin hikmet
sahibidir, bilendir.
267

nceki yetler grubunda Allah'n doru yola ilettii, ayrntl olarak aklanan
yetler zerinde dnerek onlardan gerekli ders ve tleri alan ve bu sayede "esenlik
yurdu"nu (cennet) kazanan mminlerin bu gzel akbetinden sz edildikten sonra bu yette
de gereklemesi kesin olan, kesin olduu iin de sanki gereklemi gibi gemi zaman
fiilleriyle sz edilen maherden mrikler ve inkarclarla ilgili bir tablo sergilenmektedir.
"Cinler"den maksat, 112. yette belirtilen "cinlerin eytanlar"dr. eytanlar
insanlarla ok uramlar, onlar dallete sevketmiler, kendi yandalar yapmlar;
bylece mrikler onlarn dostlar olmulardr. Yce Allah maherde cinleri bu yaptklar
yznden suladnda mrikler sanki bu dostluun bir gerei olarak "Y rabbi! Biz
birbirimizden yararlandk; biz onlardan faydalandk, onlar da bizden faydalandlar"
diyecekler. Buna gre eytanlar onlarn kt arzu ve isteklerini kolaylatrmlar, onlara

265
evkn, II, 389.
266
Elmall, VIII, 5397.
267

55
zevklerin ve geici elencelerin kaplarn amlar; onlar da eytanlara balanmak sretiyle
onlarn yandalarnn saylarn oaltmlardr.
268

yetin bu ksm ktlk milleri olan eytanlarla inkarclar arasnda her devirde
geerli ve sorumluluu gnll paylaacak kadar ileri olan derin bir ilikiyi dile getirmesi
bakmndan ilgi ekicidir. Ancak onlar, slm'n gereklerine kar eytanlarla birlik olup
mcadele verenler iin Allah'n tand mddetin sonsuz olmadn maherde
anlayacaklardr, "Bize verdiin srenin sonuna ulatk" eklindeki ifadeleri, artk
mhletlerinin dolduunu, Allah'a teslim olmaktan baka kar yollar bulunmadn
gsteren samimi bir itiraftr.
Zira bu, artk ktler iin btn arelerin bittii bir andr. Ne var ki ge kalm bu
itiraf ie yaramayacak ve Allah Tel onlara "inde ebed kalacanz yer atetir"
buyuracaktr. Hemen bu tehdidin ardndan gelen "ill mallah" eklindeki istisna ifadesi
farkl yorumlarn yaplmasna sebep olmutur.
Bir gre gre bu, "Allah dilerse bu ebedlii bir mddet sonra sona erdirir"; baka
bir gre gre de "Allah, diledii kimseleri orada ebed kalmaktan kurtarr" anlamna
gelir. Bunlardan ilki cehennemin sonlu olaca, ikincisi ise baz mrik ve inkarclarn
cehennemde ebediyen kalmaktan kurtulacaklar ihtimalini hatra getirmektedir. Oysa baka
birok yette her iki ihtimali de ortadan kaldran aklamalar mevcuttur. Bu sebeple sz
konusu istisnay, baz insanlar srekli olarak cehennemde brakmann, Allah iin bir
mecburiyet olmad, O'nun hr irade ve istei ile olduu eklinde anlamak daha isabetli
grlmtr. Nitekim Hd sresinin 107. yetindeki benzer bir ifadenin ardndan "Rabbin
gerekten istediini yapar" buyurulmas da bunu gstermektedir.
269

Bunlar onlardan nce ne bir insan ne bir cin dokunmutur.
270

268
Heyet, II, 371.
269
Heyet, II, 371.
270

56
Oralarda gzlerini yalnz elerine evirmi gzeller var ki bunlardan nce anlara
ne insan ne de cin dokunmutur.
271

Astarlar kaln ipekten yaplm olan o deklerde, gzlerini evirip kocasndan
bakasna bakmayan, insanlardan ve cinlerden daha nce hi kimsenin, kendileriyle cinsi
mnasebette bulunmad kadnlar vardr.
Damre b. Hudeyb'den "Cinler cennete girecekler midir?" diye sorulmu o da:
"Evet, girecekler ve evleneceklerdir. Cinler cinlerle insanlar da insanlarla evleneceklerdir."
diye cevap vennitir.
272

2.12.8. Gayb bilmezler.
Sleymann lmne hkmettiimiz zaman, onun ldn, ancak deneini
yiyen bir aa kurdu gsterdi. (Sonunda yere) yklnca anlald ki cinler gayb bilselerdi, o
kk drc azap iinde kalmazlard.
273

Cinler, insanlarn bilmedikleri baz eyleri bilirler ama bu gayb bilmek demek
deildir. Sadece onlarn bilgi alan insanlarnkinden daha genitir. Fakat onlarn bilgisi de
snrldr. Ve onlar da sadece eyann d yzn bilirler. Onlarn bilgisi insanlarnkinden
daha gizli, daha derin olmakla beraber onlar da gayb bilmezler. Gayb bilmek ancak
Allaha mahsustur.
274

Cinler kahinlere bir doru ulatryorlarsa kahinler buna yz yalan katarak
insanlara ulatrrlar. Bu bir tek doru olay knca insanlar kahinlerin bir ey bildiini
zannederler.
275

271
272
Taber, VIII, 115.
273
274
Rz, XXV, 250.
275
Sahih-i bni Hbbn, XIII, 506; Mslim, Kitabs Selam, 2228.

57
2.12.9. Cinler de insanlar gibi yer ve ierler.
bni Mesud (r.a) balarndan geen bir olay yle naklediyor: Mekkedeyken bir
gn Peygamberimizle beraberdik. Derken kendisini kaybettik. Bunun zerine Onu
vadilerde, dalarda aradk. Acaba cinler mi uurdu veya bir baskna urad da ldrld
m? Ne oldu? Sabah oluncaya kadar merak iinde kaldk. Nihyet sabah oldu. Bir de baktk
ki O, Hira tarafndan geliyor. Ya Raslallah! Sizi kaybettik, aradk fakat bulamadk. Bu
yzden btn gecemiz endie iinde geti, dedik. Peygamberimiz: Bana cin taifesinin
davetisi geldi, onunla beraber gittim. Onlara Kuran okudum. buyurdu. Ve bizi oraya
gtrp onlarn izlerini ve yaktklar atelerin kalntlarn gsterdi. Cinler Peygamber
Efendimizden azk istemiler. O da: zerine Allahn ad anlm ve elinize etten daha
fazla geen her kemik sizin aznzdr. Her deve pislii de hayvanlarnzn yemidir
buyurmu. Raslullah, onun iin kemikle ve hayvan gbresi ile temizlenmeyin. nk
onlar kardelerinizin yiyeceidir diye bizi uyard.
276

Ali Osman Ate Hoca, hadisi baz ynlerden eletirmektedir. Bu hadis hem metin
hem de sened ynnden zayftr. Ravi, hadise yanllkla ilave yapmtr. Hadiste mikroplar
kastedilmektedir. Fakat ravinin metne ilave yapmas hadisi anlalmaz hale getirmitir. Ravi
baka bir konuya ait metni bu hadise eklemitir. Peygamberimizin cinlere kemii tavsiye
etmesi yanl anlalmtr. Cinlerin de kendilerine gre bir beslenme ekli vardr fakat
bunlar kemik ve tezek deildir.
Cinlerin ate yakmalar da problemlidir. nk onlarn vcut yaplar farkldr.
Ateten yaratlmlardr. Gkten haber dinlemek iin yukar ktklarna gre vcutlar
soua ve scaa dayankl olmaldr. Ayrca bugne kadar atei insandan baka varlkta
kullanmamtr.
277

276
Abdulemir Ali el-Mihenna, s.79; Nes, Ahmed b. uayb Eb Abdurrahman, Snen-i Nes, thk.
Abdulfettah Eb Gdde, 2. Basm, Halep: Mektebetl Matbatl slmiyye, 1986, I, 39; bni Huzeyme,
Muhammed b. shak Eb Bekir es- Slem en- Nisabr, Sahih-i bni Huzeyme, thk. Muhammed Mustafa
Azam, Beyrut: Mektebetl slm, 1970, I, 44; Mslim, Kitabs Salt, 150; Ebu Davud, Kitabt Tahare
20; Tirmiz, Tahare, 15.
277

58
Peygamberimizin mslman olan cinlere pis olan bir yiyecei tavsiye etmesi de
insana pek kabul edilebilir gibi gelmiyor. Zira baka bir hadislerinde tezeklerin taharet iin
bile kullanlmamas gerektiini tavsiye etmektedirler. Abdullah b. Mesud (r.a) naklediyor:
Peygamberimiz bir gn tuvalet ihtiyac iin kt ve benden kendisine ta getirmesini
emretti. Ben de iki ta buldum. nc ta aradysam da bulamadm. Bunun zerine bir
hayvan dks (tezek) alp bunlar Peygamberimize getirdim. Peygamberimiz iki ta ald,
hayvan dksn att ve bu pistir buyurdu.
278

2.12.10. Peygamberler cinleri grr.
Peygamberimiz (s.a.v) yle buyurdu: Cin taifesinden bir ifrt dn gece
namazm bozmak iin anszn zerime hcum etti. Fakat Allah beni ona galip getirdi de
hemen bodum. Sabah olunca hepiniz gresiniz diye mescidin direklerinden birisine
balamak istedim. Ancak kardeim Sleyman (a.s)n Ya Rabbi! Bana mafiret et. Ve
bana yle bir mlk ver ki benden sonra hi kimseye layk olmasn. phesiz sen btn
dilekleri ihsan edensin.
279
Duas aklma geldi ve onu serbest braktm.
280

Cbir b. Abdullah (r.a) yle sylediini rivyet etmitir: Rahmn Sresini
sonuna kadar okudu ve yle dedi: Size ne oluyor ki sessiz kalyorsunuz? Cinler bu
konuda sizden daha hayrl idi. Ben onlara Rabbinizin nimetlerinden hangisini
yalanlarsnz? yetini her okuduumda onlar: Ya Rabbi senin hibir nimetini inkar
etmiyoruz hamd yalnz sana mahsustur diye karlk veriyorlard.
281

bni Abbas, Efendimizin cinlenen kiileri okuyarak tedavi ettiine dair yle bir
hadis rivyet etmektedir. Bir kadn ocuunu Peygamber Efendimize getirmi ve Bu
ocuumu cin arpyor, sabah akam onun akln alyor ve zerimize pisliyor diye dert

278
Buhr, Vd 21; Tirmiz, Tahre 13.
279
Kuran, Sd Sresi, 38/35.
280
Mslim, Kitabl Mescid, 541; Buhr, Kitabl Enbiy 41.
281
Tirmiz, Tefsir, 55; Nsbr, Muhammed b. Abdullah Eb Abdullah el-Hakim, Mstedrek, thk. Mustafa
Abdulkadir Ata, 1. Basm, Beyrut: Darul Ktbil lmiyye, 1990, II, 515.

59
yanm. Peygamberimiz de ocuun gsn svazlam ve dua etmitir. O anda ocuk
kusmu ve iinden siyah kpek yavrusu gibi bir ey karak koup girmitir.
282

mmetimin yok oluu taundan olacak diye haber verince Ashab- Kiram, Taun
hastalnn mahiyetini sormular. Peygamberimiz (s.a.v):Cinlerden olan dmanlarnzn
drtmesidir ki o btn ehidlerde vardr. Baka bir rivyette O (drtme yaras)
mslmann ehadetidir. Buyurmulardr.
283

282
283
Msned, IV, 324; Abdulemir Ali el-Mihenna, s.81; Ali Osman Ate, s.205.
SREDE GEEN MAN VE KFR LE LGL
KAVRAMLAR

61
3. SREDE GEEN MAN VE KFR LE LGL KAVRAMLAR
3.1. MAN
Szlkte gven iinde bulunmak, korkusuz olmak anlamndaki emn (eman)
kknden treyen man gven duygusu iinde tasdik etmek, inanmak demektir.
Salamlatrmak, kesin karar vermek, tasdik etmek manasndaki akd kknden treyen
itikd da iman karlnda kullanlmaktadr.
284

Terim olarak iman genellikle Allahtan alp din adna tebli ettii kesinlik kazanan
hususlarda peygamberleri tasdik etmek ve onlara inanmak diye tanmlanr. Bu inanca
sahip bulunan kimseye mmin, inancnn gereini tam bir teslimiyetle yerine getiren kiiye
de mslim denir.
285

branicede emunah kelimesiyle karlanr. Bunun trevleri Ahd-i Atikte
Tanrya iman ve insanlara gvenmeyi ifade eder.
Kuran- Kerimde iman kavram 800den fazla yerde geer. man etmeyi ve
inananlar nitelemek iin doru sylemek anlamndaki sdk kknn, ayrca kalbin iman
sayesinde huzura kavumasn ifade etmek pheden uzak olarak bilmek manasnda yakn
(yakn) kknn trevleri
286
ve huzur bulmak, gven duymak anlamndaki itminan
kavram kullanlr.
287
bnl Cevz kalp ile tasdik, dil ile ikrar ve organlarla amel eklinde
tanmlad imann Kuranda be manada kullanldn kaydeder: Tasdik, sadece dilin
ikrar, tevhid, peygamberi onaylama, namaz.
288

284
Mustafa Sinanolu, man, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, 2000, XXII, 212.
285
Sinanolu, man, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, XXII, 212.
286
Bkz: Kuran, el-Bakara Sresi, 2/4; el-Maide Sresi, 5/50.
287
Bkz: Kuran, el-Bakara Sresi, 2/260; Rad Sresi, 13/28.
288
Sinanolu, man, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, XXII, 212.

62
3.1.1. TEVHD
3.1.1.1. Szlk Anlam
Arapa vahdetn masdarndan mezid bir fiil olup szlkte, birleme birletirme bir
tek olarak bilme ve tanmadr. Slasisi olan vahdeye bir ok manalar verilmitir. Bu
manalar iki kta toplayabiliriz: Biri Evde bir adam var rneinde olduu gibi sayda
birlik ifade ederken dieri herhangi bir konuda stnlk belirler; O, asrnda tek
adamd. Bu konuda tektir gibi. Her iki manas ile beraber teklii ve her eyde stnl
ve benzersizlii ifade eden Ahad kelimesi ancak Allah iin kullanlr. Buna gre Tevhid,
ztnda, sfatlarnda, ve fiillerinde Allah birlemek, teklemek esiz ve benzersiz kabul
etmek demektir. Allah byle tanyan kiiye muvahhid denir.
289

3.1.1.2. Terim Anlam
Terim olarak, Yce Allahn birliinde, uluhiyyet ve uluhiyyetin hususiyetlerinde
erik, ortak ve benzeri olmadna inanp, irk ihtimali bulunan btn dncelerden ve
eylemlerden kanmaktr. Allahtan baka varlk aleminde ibadet edilen ve taplan eyleri
nefyetmek, ibadet edilmeye layk ancak Allah vardr, hkmn tasdik ve ikrar etmek
demektir. Baka bir ifadeyle tevhit Allah ztnda, sfatlarnda, fiillerinde birleyerek Ona
inanan insanlarn, yaadklar mddete ilgi ve dikkatlerini Allaha yneltmesi; Allaha
teslim olmas; hibir yarat hibir konuda mutlak muktedir grmeyerek, her i ve her
durumda mutlak muktedirin Allah olduunu idrak etmesi; Allahn gsterdii yolda,
Allahn emrettii ekilde sadece Allaha kulluk etmesidir. Bir baka tarifte de tevhit Bir
Allaha iman etmek eklinde belirtilerek inanlmas gereken eylere inandktan sonra,
onlarn ibadet eklinde tatbikinin yaplmas ancak tevhittir denilmektedir.
290

289
H. Ali akc, Kuran- Kerimde irk Kavram ve Gnmz Asndan Deerlendirilmesi,(Baslmam Y.
Lisans Tezi) Kayseri, 1995, s.7; Mevlt zler, slam Dncesinde Tevhid, stanbul: Nn Yaynclk,
1995, s.54.
290
akc, s. 8.

63
Tevhid, Cenab- Allahn ztnda, sfat ve isimlerinde, fiillerinde ei ve benzeri
olmadna, erik ve nezirden uzak olduuna iman edip tasdik etmekle beraber, ibadet ile de
Onu birlemektir.
291

En yksei Allah birlemek ve en aas ise eza veren bir ta yoldan kaldrp
atmak olan Tevhid, insann hayatndaki dnceden balayarak, gnlk hayatndaki her
tavrna kadar, Allahn belirledii snrlara uymas, onlarn korunmas iin seferber olmas
ve Allahn koyduu l ve onun ve onun pratikteki ekli olan snnetin yaanlmasdr.
Crcnye gre tevhit, Zt- lhyi, dnce ve anlayta tasavvur edilebilen,
vehim ve zihinlerde tahayyl olunabilen her eyden tecrd etmektir.
292

Amel bakmdan tevhit, ibadeti sadece Allaha has klmak demektir.
293

Tevhid kelimesi, asr- saadette Terikin kart olarak kullanlmtr. Yani
Allaha putlarn ortak koulduu bir dnemde, Allah birleme manasna gelen bu tabir
kullanlmaya balanmtr. Allaha ortak kotu manasn ifade eden erreke billah
teriminin tam tersi ve Allah birledi manasn ifade eden vahhade Allah terimi o asrlarda
kullanlageldi.
3.1.1.3. Kuranda Tevhid
Masdar kipinde, kelimeye Kuranda rastlanmad gibi, vhd maddesi fiil olarak
da Kuranda hi kullanlmamtr. Allahn birlii Kuranda Vhid, Ehad
294
sfatlaryla
veya daha baka tarzlarda aklanmtr.
295

291
Mehmet Kubat, Kuranda Tevhid, 1. Basm, stanbul: afak Yaynlar, 1994, s. 115.
292
Seyit erif Crcn, Ebul Hasan Ali b. Muhammed b. Ali, et-Tarift, thk. brahim Ebyr, 1. Basm,
Beyrut: Darul Kitbil Arab, h. 1405, s.324.
293
zler, s.55.
294
Kuran, el-hlas Sresi, 112/1.
295
Tahsin Yazc, Tevhid, A, stanbul: MEB Yaynlar, 1974, XII, 214.

64
3.1.2. RESL
3.1.2.1. Szlk Anlam
Resl kelimesi szlkte, din ile ilgisi olmayan eli anlamnda, onu gnderen
ahsn yklemi olduu grevi teslim alarak yerine getirmesini emrettii kimsedir.
296

Resl n tretildii resl kk san uzamasn, hayvann yava yrmesini, ayn
kkten treyen teressl, acele etmeden okumak veya konumak, ifl kalb (irsl) ise
bir eyi brakmak, salvermek, gndermek gibi manalar ifade eder. Resl ayrca para
para gndermek veya para para gnderileni almak demektir. Suya gelen deve yahut
koyun srsnn, izdihama meydan vermemek iin kontroll ve srayla su iirilmesini
ifade ederken de bu kelime kullanlr.
297

Resl kelimesinin risl kknden tredii de sylenmektedir. Buna gre
kelimenin anlam yumuaklk veya kolaylkla yrmek, yol almak demektir. Ayn kkten
gelen teressl, sz kullanmada sesi ykseltmemek, iddet ve sertlikten kanmak,
yumuak olmak manalarna gelir. Ayn kkten treyen bir baka kelime ise istirsal dir.
Bu kelime de suknet, rahatlk ve sebat anlamlarna gelir.
298

Resl ise ism-i mefl anlamnda, kendisine belli bir grev verilerek bir yere
gnderilen eli demektir. oulu rusl dr. Ayrca resl n Mesaj Ebu Amra
ulatr rneinde olduu gibi gnderilen mesaj ifade etmek iin kullanld da olur.
Rislet de gnderilen mesaj, peygamberlik grevi anlamna gelir.
299

Terim olarak Allahn vahyettii ilh emir ve bilgileri tebli etmekle ykml
olan ve kendisine bir kitap ve eriat verilen peygamber demektir. Bu tanmdan anlalaca
gibi resl zellikle kendisine yeni bir eriat vahyedilmi olmas itibariyle nebden ayrlr. O,

296
A.J.Wensinck, Resl A, MEB Yaynlar, 1987, XII, 692.
297
Yaar Nuri ztrk, Kurann Temel Kavramlar, 7. Basm, stanbul: Yeni Boyut Yaynlar, 1997 s.429.
298
ztrk, s.429.
299
Mustafa Sinanolu, Kitab- Mukaddes ve Kuran- Kerimde Nbvvet, (Baslmam Doktora Tezi)
stanbul: 1995 s.226; Salih Sabri Yavuz, slam Dndesinde Nbvvet, stanbul: nsan yaynlar, t.y.
s.16.

65
nbvvetini tesbit eden vahyin tesinde risletle ykml olduunu bildiren zel bir vahiy
almak sretiyle nebiden ayrlr. Buna gre rislet, bir ncekini takip etmeyen, yeni bir
eriatn tesisini ihtiva eden zel bir grevdir.
300

Ear bu terimi, Allahn peygamberlik grevi ile kullarna gnderdii ve
kendisine tebli edecei ibadetler, vad, vad, sevab ve ikabla ilgili hkmleri bildirdii
kii olarak tanmlar. Mtrd ise resl insanlar kendisine sorsun veya sormasn, istesin
veya kar ksn risleti tebli iin gnderilmi, her durumla bununla ykml tutulmu
ahs olarak tarif eder. Dier limler de resl kendisine yeni bir kitap indirilen, yeni bir
eriat getiren, nceki eriat nesheden mcize sahibi zt olarak tanmlar.
301

3.1.2.3. Kuran- Kerimde Resl Kavram
Kuranda peygamberler iin resl ve ayn kkten tretilmi olan mrsel
terimi de kullanlr.
302

Resl kelimesinin Kurandaki kullanm alan olduka genitir. Genel manada
insanla gayb hazinesinden bilgi tayan tm byk ruhlarn resl (eli) kavram iinde ele
alnmasnda hibir Kuran engel yoktur. Buradaki resl din sistem getirmi kii olarak
dondurmak yanltr. Allahn meleklerden ve insanlardan reslleri vardr ki bunlar, ilah
gayb hazinesinden eitli adlar altnda, insanla bilgi nasibi datrlar. Kimi sesle, kimi
szle, kimi frayla, kimi renkleKsacas, bu resl, terminolojik manada deil, kelime
anlamnda resldr ve bu anlamda resl denince btn yaratc, kefedici ruhlar akla
getirmek gerekir. Bu ruhlarn banda, terim anlamyla resller yani peygamberler
gelmektedir.
303

Resl kelimesi Kuranda lgat manasyla eli anlamnda da kullanlm ve
bununla bazen melek kasdedilmitir. Allah her iki varlk (insan ve melek)tan eli
setiini u yette aka belirtmektedir. . _.L. a

_,.. a .i _. 5. .5.i _

300
Salih Sabri Yavuz, s.16.
301
Sinanolu, s.226.
302
Sinanolu, s.226.
303
ztrk, s.147.

66
,.,

Allah meleklerden resller seer. nsanlardan da
304
.
:i

O Kuran
phesiz deerli, gl ve arn sahibi Allahn katndan itibarl bir elinin (resl) getirdii
szdr.
305
yetinde resl kelimesi Cebrile iaret eden melek anlamndadr. slam
alimlerinden Hasan Basr, Katade ve Dahhkn da iinde bulunduu ounluk bu gr
benimsemitir. Hd sresinde geen i

i

.
_.

Ey Lt, biz rabbinin
elileriyiz
306
yetinde geen elilerle melekler kasdedilmitir. Kuranda eli anlamnda
kullanlan resl kelimesiyle bazen de peygamberler kasdedilmitir. .

..-.

\
.

Muhammed, yalnzca bir elidir.
307
yetinde bu mana vardr.
308

3.1.3. GAYB
3.1.3.1. Szlk Anlam
Arapada gizli kalmak, gizlenmek, grnmemek, uzaklamak, gzden
kaybolmak anlamnda masdar ve gizlenen, hazrda olmayan ey manasnda isim veya
sfat olarak kullanlr. Rgp el-Isfahn gayb, duyular erevesine girmeyen ve akln
zaruri olarak gerektirmedii ey, bnl Esr de kalplerde (zihinlerde) mevcut olsun veya
olmasn gzlerden gizli kalan her ey tarznda aklamlardr.
309
Gayb kelimesi, gyb
kknden gelir. Gzden gizli kalan ve grnmeyen demektir. Gayb, gne ve benzeri
varlklarn gzden kaybolmalar ifade iin kullanlr. Buradan hareketle, gayb, duyu
organlarna sakl kalan ve insann bilgisinden gizlenen her ey iin kullanlr olmutur.
310

Duyularla alglanamayan ve zorunlu rasyonel bilgilerle bilimemeyip doru haber
vastasyla kefedilen alan a gayb ad verilir.
311

304
Kuran, el-Hac Sresi, 22/75.
305
Kuran, et-Tekvr Sresi, 81/19-20.
306
Kuran, Hd Sresi, 11/81.
307
Kuran, l-i mran Sresi, 3/144.
308
Salih Sabri Yavuz, s.16.
309
elebi, Gayb, DA, XIII, 404.
310
Rb el-sfahn, s.1076; ztrk, s.144.
311
Yusuf evki Yavuz, Gabya mann Din Temelleri, Kuran ve Tefsir Aratrmalar 2, stanbul: Ensar
Neriyat, 2003, s.171.

67
Mesela, kalbde sakl tutulan niyet, bir gayb statsndedir. Duyu organlaryla
kavranamayan her ey bu balamda bir gaybdir. Yine gayb, akl apak kavrayn
alglayamad, sadece peygamberlerin haber vermesiyle bilinebilen, reddedilmesi
durumunda insann sapknla nispet edilecei gizli eydir.
312

Lugatlerde, kelimenin hem somut nesnelerle, hem de soyut-manev hakikatlerle
ilgili kullanmlar zikredilmektedir. Nesnelerle ilgili olarak mesela, iinde ne olduu
bilinmeyen mekan ve arkasnda ne bulunduu bilinmeyen yer gayb olarak adlandrlr.
nsan gizleyen toprak parasna, eimli ve ukur araziye de gayb kelimesi
kullanlmaktadr. Yine Araplar, kendisine gne ulamayan her bitkiyi el-gaybn ve el-
gayyebn szckleriyle adlandrmaktadrlar.
313

Gaybn kart, uhd veya ehadettir. Bu da bize gsteriyor ki gaybn esas
mevcut olmamak deil, herhangi bir sebeple fark edilir olmamak, zellikle grnr
olmamaktr. Bunun iindir ki Kuran, Allah iin gayb kabul etmez. Gayb insan iin sz
konusudur ve her mertebede gayb, ayn anda bir uhd olmaktadr.
314

Gayb teriminin bir ok farkl tanm yaplmaktadr. Ebul Bek, Klliyatnda
gayb, kendisi hakknda hibir delil bulunmayan, ona delalet edecek herhangi bir iaret de
konulmam bulunan, herhangi bir insann bilgisinin de kendisine eriemedii ey olarak
tanmlar. bni Aur ise, elde edilmesine imkan olmayacak bir ekilde, insanlarn bilgisine
gizli ve kapal olan eydir. Melekler ve cin gibi sakl tutulmu cevherler ile, gizli arazlar ve
olaylarn vakitlerini kapsamaktadr. eklinde tanmlamtr. Rz, Gayb, alg yetilerinin
uzanda olan eydir. Diye tarif etmitir.
315
Seyit erif Crcnye gre, akl ve duyular
yannda btn hislerle de bilinemeyen alandr.
316

312
Sadk Kl, Kuranda Gayb Alemi, Kuran ve Tefsir Aratrmalar 2, stanbul: Ensar Neriyat, 2003,
s.41.
313
Kl, s.41.
314
ztrk, s.144
315
Kl, s.43
316

68
Gayb, umm srette hazr bulunmayan veya gizli olan manasndaki ib
kelimesi ile mteradif olarak kullanlr ve el-gayb eklinde, gze grnmeyen manev alem
manasna gelir. Bu sretle aleml gayb, duyu organlaryla idrak edilen alem ehadeden
ayrlr.
317

Gayb, hiss ve akl kavray alannn dnda olup bu nedenle, objektif bilgi elde
etme yoluyla kendisine ulalamayan; grnr olgularn hakikati veya temel ilkesi
konumunda olan, aknlk olan da dahil, duyular st metafizik hakikatleri kapsayan, bunun
zorunlu sonucu olarak, sadece iman ve aknla dnk bir sezgi ile varl kabul edilen
varolu alanlarn ifade eder.
318

Kuran ncesi toplumun derin fikr taaluklarndan birisi olduu anlalan gayb
kavramnn etimolojisini gzden geirdiimizde, madd grmenin uzanda olan her eyin,
genel olarak gayb diye nitelendiini sylenebilir.
slm literatrde gayb ikiye ayrlr.
Mutlak Gayb
Mutlak Gayb insanlara aklanmayan, bildirilmeyen alandr. Bu alan tamamiyle
liml aybi ve ehdeh olan gaybn yegne sahibi Allahn bilgisi dahilinde bulunan
ve peygamberler dahil hi kimseye aklanmayan alandr. Bu alana insann dndaki
yaratlmlardan hibiri de uzanamaz. Nitekim Kuran- Kerimde De ki gklerde ve yerde
gayb Allahtan baka kimse bilmez.
319

u halde bu alan btn yaratklar dahil insann kendi bilgi kaynaklaryla ulamak
yle dursun, vahy bilgilerle dahi hakknda bilgi sahibi olamayaca alandr. Allahn Zt
ile ilgili konular, bireyin lm saati, istikbalde bana ne gelecei, yaratl, kyametin

317
Macdonald, Gayb, A, stanbul: MEB Yaynlar, 1977, IV, 726.
318
Kl, s.45.
319

69
kopaca ann bilgisi, sadece Allahn nezdinde olduu sylenen ummul-kitabn
mahiyeti gibi konular bu alana ait husular olarak saylabilir.
320

Hibir delili bulunmayan gaiblerdir. Bunlar ancak Allmul- uyb olan Allah
bilir. ... _... ,,-i \ ,.l- \ : Gaybn anahtarlar Onun katndadr, onlar Ondan
bakas bilemez.
321
yetindeki gaybden maksat budur.
322

zf Gayb
zf Gayb, tr olarak insan asndan baktmzda insan aan durumlar, birey
baznda baktmzda hakknda u veya bu yolla bilgi sahibi olunabilecek hususlar olarak
karmza kar. Bu durumda A ahs iin gayb olan B ahs iin ehadet olur.
323

Delili bulunan giblerdir ki _li .. ,,-i, onlar gaybe inanrlar.
324
yetinde
kastedilen gayb, izfi gaybdr. Bu ksm gayb, Allahtan hakkyla korkanlarn inandklar,
tandklar gayb, delili bulunan hak gaybdr ki, bu da Hak Teal ve sfatlar, ahiret ve
halleri, melekler, peygamberlerin nbvveti gibi imana ait temel unsurlardr.
325

nsann izf gayb alemi hakkndaki bilgi ve kavraynn snr konusunda farkl
dnceler vardr. Bu konudaki temaylleri iki k altnda toplayabiliriz:
1- Gayb ancak Allah ve Onun muttali kld (zhar) Resller (Peygamberler)
bilir.
Allah, peygamberlerini desteklemek ve onlarn doru olduklarn gstermek zere
vahiyle ilgili baz gayblara muttali klar. Bu anlamda gelecek baz olaylar bildirir. Onlar
insanlarn kalplerindekine bile vakf klar. Bu gr savunanlar, delil olarak iki yeti
gsterirler.
326
Bu balamda Hz. brahime yer ve gklerin melektunun gsterildii, Hz.

320
Halis Albayrak, Kuranda nsan-Gayb likisi, stanbul: ule Yaynlar, 1993, s.161.
321
322
Elmall, I, 167.
323
Albayrak, s.166.
324
325
Elmall, I, 167.
326
Kuran, l-i mran Sresi, 3/179; Cin Sresi, 72/27.

70
Yusufa rya tabir etme ilminin ve kavminin yiyecei yemekleri nceden bilme yeteneinin
verildii, Hz. sann srailoullarnn evlerinde ne yiyip neleri biriktirdiklerine vakf olup
bunlar kendilerine haber verdii belirtilmektedir.
327

Baz mfessirler ise, Allahn peygamberine bildirdii gayb bilgisinin risletle ve
Allahn kullara tebli edilmesini diledii gayb hususlarla snrl olduunu savunurlar. Zira
yetlerde geen harfi cer (_.) Allahn her konuyu deil, risletle ilgili konular
peygambere bildirdiini gsterir.
328

2- Gayb sekin kullar (evliya, asfiya) da bilir. Bu gr savunanlar yetlerde
geen resl kavramnn alann genileterek, Allahn baz sekin kullarn da gaybdan
haberdar edebileceini sylerler. Genellikle ir-sf eilimin savunduu bu gr
benimseyenlerden ls, Allahn kendisine bir nur verdii kiinin bu nur sebebiyle, dier
insanlarn bilemeyecei baz hususlar bilebileceini syler. Bu konudaki en byk nasip
evliyanndr. Gayb, her eyi, Hakkn gzyle mahede etmektir. Kula bazen nafile
ibadetlerin salad kurbiyyet lutfedilir de, o zaman Cenab- Allah, o kulun gren gz,
iiten kula olur. Kul bylece kurbiyyet makamna ykselir. Bu kurbiyyet de nur haline
dnr. O zaman gayb, onun iin grnr (hd) olur.
329
Sf benimsedii bu anlaya
gre, lednn ilme vakf olanlar gayba muttali olurlar. Onlarn bu ttla, Gayb Allahtan
baka kimse bilemez hkmne aykr deildir. Bilakis gaybn Allaha has olduunu teyit
eder.
330

Rz, Hzin, Beydv, evkn ve smail Hakk Bursev gibi mfessirlerin de
paylat bu anlaya gre, yine, Allah sevgisiyle gnllerini temizleyen kullar da melein
ilhmyla baz gizli bilgiler alabilirler. Ama bunlar ok snrldr.
331

327
Kuran, el-Enam Sresi, 6/75; Yusuf Sresi, 12/21,37; l-i mran Sresi, 3/49.
328
bni Aur, XXIX, 248.
329
ls, I, 114.
330
Kl, s.51; Suat Yldrm, Kuran- Hakim ve Aklamal Meali, stanbul: Ik Yaynlar, 2002, s.576.
331
Kl, s.52.

71
3.1.3.3. Kuran- Kerimde Gayb Kavram
Gayb kknden kelimelerin Kurandaki kullanm 60 ksurdur. Bunlarn sadece
biri (gybet etmek anlamnda) fiil
332
dierleri isim-mastardr. Yalnz gayb kelimesinin
kullanld yet says 53tr. Bunlarn 49 tanesi tekil, 4 tanesi oul (guyb) kullanmdr.
Gayb kelimesi yalnz bir yerde Allaha iaret eden zamire bitimitir. oul kullanmlarn
tm, tekillerin de bazlar Allahn gayb-gayblar bilen olduu anlamndaki terkipte yer
almaktadr.
333

Gayb kavram, Kuranda fizik tesi alemin varlklarn belirtmesi yannda fizik
aleminin insan bilgisi dnda kalan uzantsn ifade etmek iin de kullanlmtr. Buna gre
fizik alem iin gayb varlk, fizik dnyasnda vuku bulmakla birlikte eitli sebepler
yznden duyularla alglanamayan olaylar iin de gayb haber tabirlerinin kullanld
anlalmaktadr
Kuranda zaman asndan gemi, hal ve gelecek olmak zere kategoriye
ayrlabilen birok gayb habere yer verilmektedir. Bunlardan uzak mziye ait olan ve bizzat
Kurn tarafndan gayb haberi olarak nitelendirilenlere Hz. Adem, Nuh, Yusuf ve
Meryeme dair bilgilerle Ashb- Kehf, Zlkarmeyn ve Hzr kssalar rnek
gsterilebilir.
334
Mekkenin fethi hazrlklarn mriklere bildirilmek istendiini haber
veren, Ben Mustalik kabilesinin zektnn toplanmasn konu edinen ve ayrca ifk
hadisesinin i yzn aklayan yetler, Kurann o dnemde bildirdii halihazrla alakal
gayb haberler arasndadr.
335
Bizansllarn Mecs ranllar karsnda yakn bir gelecekte
galibiyet elde edeceini bildiren , Mekkenin fethini ve slamn parlak istikbalini
mjdeleyen yetler de
336
Kurann gelecee dair gayb haberlerindendir.
337

332
Kuran, el-Hucurt Sresi, 49/12.
333
ztrk, s.145.
334
Bkz. Kuran, l-i mran Sresi, 3/44; Hd Sresi, 11/49; Yusuf Sresi, 12/102; el-Kehf Sresi, 18/13-26,
83-98.
335
Bkz. Kuran, el-Mmtehine Sresi, 60/1; el-Hucurt Sresi, 49/6; en-Nr Sresi, 24/11-12.
336
Bkz. Kuran, er-Rm Sresi, 30/4-5; el-Fetih Sresi, 48/11,15,16,27; en-Nr Sresi, 24/55.
337

72
Gayb kavram, Kuran- Kerimde nesnel anlamndan ok, soyut ve manev
anlamyla kullanlmtr. Kelime kk anlamyla irtibatl olarak, gnlde ya da zihinde
rtl, gizli olan, sarahaten grlemeyen manasnda kuku anlamna gelmektedir. El-
gayeb (.gyab, guyb)
338

Kuran- Kerimde gayb daha ok duyu idrakinin tesinde bulunup zorunlu
rasyonel bilgilerle bilinemeyen, bilgisi Allaha ait olan ve vahiy yoluyla peygamberlerine
aklad bir alan olarak tantlr.
339

Kuran asndan gayb diye bir alann, bir olgunun Allah iin sz konusu
olamayaca son derece aktr. nk Allah, gaybn sahibidir. Onun iin grnmeyen ve
bilinmeyen, gizli diye bir ey yoktur.
340

Kurana gre bir ey ya insann tr olarak varlk zelliklerini at iin gaybdr
ki bu insann bilgisine sahip olamayaca bir alandr (metefizik)- veya birey olarak
kapasitesini aan Kuran tabiriyle- ehadetteki gaybdr.
341

Kuran- Kerimde gizlilik manas tayan haf, sr, tehft, butn, setr, ketm ve
cin gibi baz kklerin gayb kelimesinin bir ksm anlamlarn ifade edecek ekilde
kullanld grlmektedir.
342

Kuran- Kerimde gayb kelimesi u anlamlarda kullanlmaktadr:
1-Gemi olaylar.
(Reslm!) Bunlar, bizim sana vahiy yoluyla bildirmekte olduumuz gayb
haberlerindendir. lerinden hangisi Meryemi himayesine alacak diye kura ekmek zere

338
Kl, s.42.
339
Yusuf evki Yavuz, s.173.
340
Albayrak, s.92.
341
Albayrak, s.94.
342

73
kalemlerini atarlarken sen onlarn yannda deildin; onlar (bu yzden) ekiirken de
yanlarnda deildin.
343

2- Gizli ve sr olan eyler.
(Mnafklar), Allahn, onlarn srrn da fsltlarn da bildiini ve gayblar (gizli
eyleri) ok iyi bilen olduunu hla anlamadlar m?
344

3- Bir eyin, bir olayn i yz. Babanza dnn ve deyin ki: Ey babamz!
phesiz olun hrszlk etti. Biz, bildiimizden bakasna ahitlik etmedik. Biz gaybn
bekileri deiliz.
345

4- ehadet aleminde (dnyada) bakalarnn gremedii eyler.
(Seferden) onlara dndnzde size zr beyan edecekler. De ki: (Bouna) zr
dilemeyin! Size asla inanmayz; nk Allah, haberlerinizi bize bildirmitir. (Bundan
sonraki) amelinizi Allah da grecektir, Resl de. Sonra grleni ve grlmeyeni bilene
dndrleceksiniz de yapmakta olduklarnz size haber verecektir.
346

5- Grnmeyen her ey.
O gkleri ve yeri hak (ve hikmet) ile yaratandr. Ol! dedii gn her ey
oluverir. Onun sz gerektir. Sra flendii gn de hkmranlk Onundur. Gizliyi ve
a bilendir ve O, hikmet sahibidir, her eyden haberdardr.
347

6- Bilinmeyen her ey.
348

De ki: Ben, Allahn dilediinden baka kendime herhangi bir fayda veya zarar
verecek gce sahip deilim. Eer ben gayb bilseydim elbette daha ok hayr yapmak

343
Kuran, l-i mran Sresi, 3/44.
344
Kuran, et-Tevbe Sresi, 9/78; Ayrca bkz. Kuran, Rad Sresi, 13/9-10.
345
Kuran, Yusuf Sresi, 12/81.
346
Kuran, et-Tevbe Sresi, 9/94.
347
348
Albayrak, s.101.

74
isterdim ve bana hibir fenalk dokunmazd. Ben sadece inanan bir kavim iin bir uyarc
ve mjdeleyiciyim.
349

Gayb kelimesi, gaybetbe gyb (gznnde bulunmama anlamnda masdar
veya gib (gznnde olmayan) manasnda isim ve sfat olur ki, bu da adl kelimesi gibi
masdar diye isimlendirilmidir veya meyyit ve meyt kelimeleri gibi gayyib
kelimesinin hafifletilmiidir. Gayb ile gaib arasnda fark vardr. Gaib (ortada
olmayan) sana grlmez, seni de grmez olandr. Gayb ise grlmez, fakat grr
olandr.
350

3.1.4. BAS
3.1.4.1. Szlk Anlam
Szlkte birini kaldrp harekete geirmek, uykudan uyandrmak, diriltmek gibi
manalara gelen bas kelimesi, genel olarak Allahn bir eyi yoktan var etmesi, Hz. sa gibi
baz peygamberlerin lleri diriltme mucizesi, Peygamber Efendimizin dzenledii en cok
kiilik asker mfreze gibi manalara gelir.
351

slm literatrde asl ve en yaygn olarak, kyamet gnnde Allahn ahiret
hayatn balatmak zere lleri yeniden canlandrmas, onlar kabirlerinden kararak
hayata gndermesi anlamnda kullanlr.
352

Bas inanc baz farkllklarla birlikte slamiyetten nce Eski Msr, ran, Hint ve
in dinlerinde bulunduu gibi Yahudilik ve Hristiyanlkta da vardr. Kuranda ifade

349
Kuran, el-Araf Sresi, 7/188; Ayrca bkz. Hd Sresi, 10/31.
350
Elmall, I, 167.
351
Yusuf evki Yavuz, Bas, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar. 1992, V, 99; Rab el-Isfahn,
s.130.
352
Yusuf evki Yavuz, Bas, DA, V, 99; Rab el-Isfahn, s.130.

75
edildii zere Cahiliyye devri Araplarnn byk bir ksm lmden sonraki dirilii inkar
ederken bir ksmnn buna inand belirtilmektedir.
353

Ehl-i Snnete gre bas kesin naslarla sabit olduu gibi aklen de mmkndr.
Mutezile ise mmine mkft, kfire ceza vermenin Allaha vacip olduu eklindeki temel
grnden hareketle bas mmkn olmann tesinde aklen zorunlu grmtr.
Kerrmiyye de ayn kanaati paylamtr. iann konu ile ilgili gr Ehl-i
snnetinkinden farkl deildir. Mansriyye ve Cenhiyye gibi baz slam d frkalar ise
bas inkar etmilerdir.
354

Bas kelimesinin ikinci bir anlam da peygamber gndermektir. Biset kelimesi bu
manada kullanlr.
3.1.4.3. Biset
Szlkte gndermek, yneltmek, diriltmek, uyarmak gibi anlamlara gelen biset
kelimesi, peygamberlik kurumuyla i ie olan bir kavramdr. Kuran- Kerimde
peygamberlikle grevlendirme
355
eklinde kullanld gibi bunun dnda lleri
diriltme
356
, ilham etme
357
, uyandrma,
358
musallat klmak
359
gibi daha deiik
manalarda da kullanlmtr.
360

3.1.4.4. Kuran- Kerimde Bas Kavram
Kuran- Kerimde kelimenin her iki anlamda (llerin diriltilmesi ve peygamber
gnderilmesi) kullanldna dair yetler vardr. llerin diriltilmesiyle ilgili olarak Enam

353
Yusuf evki Yavuz, Bas, DA, V, 99.
354
Yusuf evki Yavuz, Bas, DA, V, 99.
355
Kuran, el-Bakara Sresi, 2/129.
356
357
Kuran, el-Maide Sresi, 5/31.
358
Kuran, el-Kehf Sresi, 18/12.
359
Kuran, el-sra Sresi, 17/5.
360
A. Ltfi Kazanc, Biset, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, 1992, VI, 217; Salih Sabri Yavuz,
s.15.

76
sresinde .
- ,i , a ,,:-, _..i -.. _li ,,,:. .

llere gelince,
Allah onlar diriltecek, sonra da Ona dndrlecekler.
361

Peygamber gndermeyle ilgili olarak Bakara sresinde ,, ,-, .,
,,.. \. ,

,,-i -i ,. . , ,, .-i :i ,,.l- . , ,,l. l:

Ey Rabbimiz!
Onlara, ilerinden senin yetlerini kendilerine okuyacak, onlara kitap ve hikmeti retecek,
onlar temizleyecek bir peygamber gnder
362

3.2. KFR
Szlkte rtmek, gizlemek; nankrlk etmek gibi manalara gelen kfr (kefr, kfr,
kfrn), terim olarak genellikle Allahtan alp din adna tebli ettii hususlarda
peygamberi tasdik etmemek, ona inanmamak diye tanmlanr. Kfr benimseyene ftr
yeteneini kreltip rten anlamnda kfir denilir. Bilmemek, yadrgamak manasndaki
nkr kknden tretilen ve kabul etmemek, reddetmek, ho grmemek anlamna gelen
inkar da kfr karlnda kullanlmakta olup bu tavr sergileyene mnkir ad verilir.
363

Kuran- Kerimde kfr kavram kk halinde krk bir yerde gemekte, bunun yannda ok
sayda yette ayn kkten tremi fiil ve isimler bulunmaktadr. Kuranda cahd (bilerek
inkar etmek), irk ( ortak komak) ve tekzb (yalanc kabul etmek) kavramlar da kfr
manasnda kullanlmtr.
364

slam alimleri kfr meydana geli ekli ve sebepleri asndan drde ayrmlardr:
Kfr-i nkr. Allah, peygamberleri ve onlarn Allahtan alp getirdikleri esaslar kiinin
kalbiyle tasdik, diliyle ikrar etmemesidir.

361
Kuran, el-Enam Sresi, 6/36; ayrca bkz: Kuran, el-Bakara Sresi, 2/259; en-Nahl Sresi, 16/36,84; el-
Kehf Sresi, 18/12; Lokman Sresi, 31/28.
362
Kuran, el-Bakara Sresi, 2/129; ayrca bkz. Kuran, el-sr Sresi, 17/15; el-Cumua Sresi, 62/2; el-
Mide Sresi, 5/31.
363
Mustafa Sinanolu, Kfr, DA, Ankara: Diyanet Vakf Yaynlar, 2002, XXVI, 534.
364
Sinanolu, Kfr, DA, Ankara: Diyanet Vakf Yaynlar, XXVI, 534.

77
Kfr-i chd. Kiinin bildii halde iman etmemesi, inkar tercih etmesidir.
Kfr-i ind. Kiinin kalben Allah bilip bazan diliyle de ikrar ettii halde haset, hret ve
makam dknl, kavmiyetilik gibi sebeplerle slam bir din olarak kabullenmemesidir.
Kfr-i nifk. Kiinin inanlmas gereken hususlar diliyle ikrar ettii halde kalben tasdik
etmemesidir.
365

365
Sinanolu, Kfr, DA, Ankara: Diyanet Vakf Yaynlar, XXVI, 536.

78
3.2.1. RK
3.2.1.1. Szlk Anlam

Szlk olarak irk, Allaha ortak komak, riya, nifak, Allahtan bakas adna
yemin etmek, bir eyi uursuz saymak, miras ve alverite ortaklk, hdiselerin meydana
geliini d sebeplere balamak anlamnda kullanlmaktadr.
366

irk, Arapada ortaklk manasna gelir. Kuranda ise, herhangi bir eyi veya
herhangi bir kimseyi ya da herhangi bir kavram nem verme, deer verme, stn tutma,
tercih etme bakmndan Allahla eit veya ileri bir dzeyde grmek ve bu arpk bak
asyla hareket etmek eklinde ele alnr.
367

Szlk manasndan hareketle diyebiliriz ki putlar Allaha ortak komak, onlar
adna yemin etmek, ibadeti ve yapt hayr Allah iin deil de bir menfaat karl ya da
bakalarnn beenmesi iin yapmak, toplum iinde fitne kararak ayrlk tohumlar ekmek,
kainatta olan hadiseleri tabiat kuvvetlerine balamak, gk cisimlerinin ve jeolojik
hadiselerin hareketlerini sadece fiziksel esaslara balayarak, Allahn dilemesini ve emrini
grmezlikten gelmek birer irktir.
368

Terim olarak irk, Allahn orta olduunu kabul etmek ve Allahtan bakasna
ibadet etmektir. Bu da saysz ilahlara, putlara, aalara, hayvanlara, kabirlere, semav
cisimlere, tabiat kuvvetlerine, rhan varlklara tapnmaktr. irk, mutlak inkar anlamnda
da kullanlr, nk Allaha ortak komada tapmak art deildir. Hatta uluhiyette Allaha
denk bir varln olduuna inanmak , mutlak irktir. Genel bir tanmla irk, Yce Allahn
uluhiyyetinde, sfat ve fiillerinde ei ve orta bulunduunu kabul etmek ve Onun orta
olduunu iddia etmektir. En geni manada ise irk, inan, dnce, ahlak anlay, yaam
tarz ve deer yarglar bakmndan Allahn Kuranda bildirdii llerden ve mutlak

366
Rab el-sfahn, s.763.
367
Cavit Yaln, Kuranda Temel kavramlar, 2. Basm, stanbul :Vural Yay, 1997 s. 54.
368
Yldrm, s. 117.

79
dorulardan farkl kstaslar edinmek ve hayatn bu kstaslara gre dzenlemektir. Byle bir
kii bu kstaslar koyan Allaha irk kouyor demektir.
369

Din dilinde irk, Allaha, yani tek olan Yaratc Kudrete zatnda veya
tasarrufunda ortak tanmaktr.
370
Baka bir deyile irk, Uluhiyyetin zelliklerinden birini
bir bakasna vermektir.
371
Bu ortak koma ii ak ve uurlu olursa ak irk (e-irkl
cel), rtl ve uursuzca olursa gizli irk (e-irkl haf) adn alr.
372
Rab Isfahn bu
noktada byk ve kk irk ayrm yapmaktadr. Ona gre, Byk irk Allahn orta
olduunu iddia etmektir ki, bu inkrn ve kfrn en bydr. Kk irk ise, baz i ve
fiilleri icra ederken Allahn dnda, kiilerin rzasn da hesaba katmaktr. Riykarlk ve
mnafklk bu cmledendir.
373

irkin mant iinde Allahn mutlak bir inkar sz konusu deildir. Hatta
mriklerin byk bir blm kendilerinin mrik olduklarn aka kabullenmezler.
Uluhiyyetin zelliklerinden birini mstakil olarak, bir bakasna veren herkes Kuran
nazarnda mriktir. Bunlar ister Allaha denk tutulsun ister bir takm yar tanrlar saylsn,
yaratmada etkisi olmayan efaatiler sanlsn; isterse ibadete layk olmad halde Allah
gibi emir ve yasaklar yerine getirilsin, isterse insanlar tarafndan uydurulan ve yceltilen
varlklar olsun durum yine ayndr.
374

3.2.1.3. Kuran- Kerimde irk kavram
Kuran- Kerimde ok geen irk kelimesi be yerde, erik drt yerde,
rek otuz iki yerde zikredilmektedir. rak ise, kefere billah anlamnda, Allah inkar
etmek, mlknde Ona ortak komak anlamnda kullanlmakta olup, fiil olarak ereke maz
sasnda ve yrik muzr sasnda Kuran- Kerimde yetmi iki yerde

369
Yaln, s.56.
370
ztrk, s.545.
371
Yldrm, s.285.
372
ztrk, s.545.
373
Rb el-sfahn, s.763.
374
Yaln, s.57.

80
zikredilmektedir. Bu durumda irk Tevhidin, irak ise imann zdd olarak
anlalmaktadr.
375

Kuranda insanlarn irke dmelerinin bir ok sebebinin olabileceine iaret eden
yetler vardr.
376

375
Kubat, s.121.
376
Ayrntl bilgi iin bkz: Suat Yldrm, Kuranda Uluhiyyet, stanbul: Kayhan Yaynlar, 1987, s. 290-
300.
CN SRES

82
4. CN SRES

,,-i _.-i a ,. ,

1 ,,. . .-.. . i: _,i _. .. _.:. . _i _- _

.- . , , :. _i , ..i .:i _i .,

.i \ ,-. l-. . . , . _i-. .

LL: a _l. .,,.. : .

,l a _l. _,i _. :. _i .. .

_. _. .

:: ,: _,i _. , -

.- a ,-, _i ,:.. . . ,,.

,,: ..: .- ,:l. :.. ..i ...i .

..:. ,.. .-:. . .
.. ,,: i ., \ _.:. _. _..li

.: ,,, , , , \ _ _. , . : .. \ .

. j. . i .. -i.i .. .

,: ,-. _i \ _ a ,-. _i ..

:: \ .-, - 5 , , _. _. , .. .,i .-.. .i .

_. L.:i .. .l..i .. .

.: -. :i| ,l.

,L- ,.,,i . L.:i .

.. . ,:.,:.\ :Li _l. .::. i

l. , _. - _. , ,,.:..i

.-. ,l.

83
18 .- a _. ... 5 a ...i

19 .,i ,l. . .. a .,. .i .

.- , : \ _ , . .. _

\ _. _

.: \ . ,i l.

.-:l. . _. . _i .- a _. _.,, _i _. _

,, _.i- ,., . i , i. a _- _. .\. a _. .5, \

.,

.. _ .. .-. _. .l-,. .. . _:-

.. _ , i _-, ... . , _

.- ,,. _l. ,L 5 ,,-i ,i.

_. \

.. .l- _. . _,, _. l. ., . _. _..

.. _: _ _.- , ,.i . , - , , , \. -l, . ,l-,i

84
4.1. CN SRESNN MEAL
1,2. (Resulm!) De ki: Cinlerden bir topluluun (benim okuduum Kuran)
dinleyipte yle syledikleri bana vahyolunmutur: Gerekten biz, doru yola ileten
hrikulde gzel bir Kuran dinledik de ona iman ettik. (Artk) kimseyi Rabbimize ortak
komayacaz.
3. Hakikat u ki, Rabbimizin n ok ycedir.O, ne e ne de ocuk edinmitir.
4. Dorusu bizim beyinsiz olanmz (blis veya azgn cinler), Allah hakknda pek
ar yalanlar uyduruyormu.
5. Halbuki biz, gerek insanlar gerekse cinler Allah hakknda asla yalan
sylemezler, sanmtk.
10. Bilmiyoruz, yeryzndekilere ktlk m murat edildi, yoksa Rableri onlara
bir hayr m diledi?
11. Gerekten biz, -kimimiz slih kiiler, kimimiz ise bundan aa kiiler olmak
zere- trl trl yollar tutturmutuk.
12. (Artk) u gerei phesiz anladk ki, biz yeryznde bulunsak da Allah ciz
brakamayacaz, baka yere kamakla da Onun elinden kurtulamayacaz.
13. Dorusu biz, o hidyeti (Kuran) iitince ona iman ettik. Kim Rabbine iman
ederse, artk ne bir (ecrinin) eksiklie uratlmasndan ne de kendisine hakszlk
edilmesinden korkar.
14. imizde, (Allaha) teslimiyet gsterenler de var, hak yoldan sapanlar da var.
Teslimiyet gsteren kimseler, doru yolu arayanlardr.
15. Hak yoldan sapanlara gelince, onlar cehenneme odun olmulardr.

85
16,17. yet doru yolda gitselerdi, bu hususta kendilerini denememiz iin onlara
bol su verirdik. Kim Rabbinin zikrinden yz evirirse,(Rabbin) onu gitgide artan etin bir
azaba uratr.
18. Mescidler phesiz Allahndr. O halde, Allah ile birlikte kimseye
yalvarmayn (ve kulluk etmeyin.)
19. Allahn kulu, Ona yalvarmaya (namaza) kalknca neredeyse onun etrafnda
kee gibi birbirlerine geeceklerdi.
20. (Reslm!) De ki: Ben ancak Rabbime yalvarrm ve Ona kimseyi ortak
komam.
21. De ki: Dorusu ben (kendi bama) size ne zarar verme ne de fayda salama
gcne sahibim.
22. De ki: Gerekten (bana bir ktlk dilerse) Allaha kar beni kimse himaye
edemez, Ondan baka snacak kimse de bulamam.
23. (Benim yaptm) ancak Allah katnda olan, Onun gnderdiklerini teblidir.
Artk kim Allah ve Reslne kar gelirse, bilsin ki ona, (kendi gibilerle birlikte) iinde
ebed kalacaklar cehennem atei vardr.
24. Sonunda, tehdit edilip durduklarn (azab, kyameti) grdkleri zaman, kim
yardmc olma bakmndan daha gsz ve sayca daha az imi, bileceklerdir.
25. De ki: Tehdit edildiiniz (azap) yakn mdr, yoksa Rabbim onun iin uzun bir
sre mi koyar, ben bilemem.
26. O btn grlmeyenleri bilir. Srlarna kimseyi muttali klmaz;
27. Ancak, (bildirmeyi) diledii peygamber bunun dndadr. nk O, bunun
nnden ve ardndan gzcler salar,

86
28. Ki bylece onlarn (peygamberlerin), Rablerinin gnderdiklerini hakkyla
tebli ettiklerini bilsin. (Allah) onlarn nezdinde olup bitenleri epeevre kuatm ve her
eyi bir bir saymtr. (kaydetmitir)
4.2. CN SRESNN SMLER
Sre, ismini ilk yette geen "cin" kelimesinden almaktadr. _

_-

sresi de
denir. Mekkede nazil olmutur. Yirmi sekiz yettir. ki yz seksen be kelime, yedi yz elli
dokuz harften ibarettir. Faslas yalnz "elif" harfidir.
377

4.3. CN SRESNN NZL
Nzl Araf Sresi'nden sonradr. Resmi sralamada 72. nzl srasna gre 40.
sredir.
378
Cin sresi, mfessirlerin ouna gre, Peygamberimizin Taiften dnnden
sonra Bisetin 10.ylnda, hicretten yl nce nazil olmutur.
Reslullahn cemaatle beraber Ukaz Panayr'na ne zaman gittiine dair herhangi
bir rivyet yoktur. Fakat srenin 8. ve 10. yetlerini dikkatlice okursak risletin ilk
dnemine ait bir hdise olduunu anlarz.
379

Konuyla ilgili bn-i Hiam'n rivyetine gre cinlerin Hz. Peygamberden Kur'an
dinlemeleri hicretten yl nce Taif dn vuku bulmutur.
380

Rivyetlere gre srenin nzl yle olmutur: Said b. Cbeyr'in bn Abbas'tan
rivyetine gre, Reslullah cinlere kar Kur'an okumam ve onlar grmemiti. Ancak
Reslullah birka ashab ile Ukaz panayrna giderken Nahle denilen mevkide sabah
namazn kldklar srada okuduu Kur'an' cinler dinlemiti. O srada eytanlar gk
haberlerini alamaz olmular ve zerlerine kvlcmlarla saldrlmt. "Herhalde yeni bir ey
meydana geldi ki sizinle gk haberleri arasnda engel oldu. Dnyann drt bir tarafna gidin
bakn bakalm ne olmu" demiler ve dou ile baty aratrmaya balamlard. Tihme

377
Ebu'l-Ala el-Mevdudi, Tefhm'l-Kur'n, trc. Ahmed Asrar, stanbul: Bengisu Yaynclk, 1997, VI, 480.
378
Elmall, VIII, 5397.
379
Elmall, VIII, 5398; Taber, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir, Taber Tefsiri, ev. Hasan Karakaya, Kerim
Aytekin, stanbul: Hisar yaynevi, 1996, VIII, 444 .
380
Ik, Cin Sresi, DA, VIII, 11.

87
ynne giden bir grup Ukaz panayrna gitmekte olan peygamberin Nahle'de ashab ile
sabah namaz klarken okuduu Kur'an' dinlemiler "ite gk haberlerini almamza engel
olan bu" diyerek kendi toplumlarna dndklerinde: Ey Kavmimiz ! Biz, hayrete dren
bir Kur'an dinledik. O Kur'an hidyete erdiriyor. Biz de ona iman ettik. Rabbimize hibir
eyi ortak komayacaz demilerdir. Yce Allah bunun zerine peygamberine _

_-

sresini indirdi. Cinnin dedikleri peygamberimize vahiy ile bildirildi.
381

bn-i Mes'ud (r.a)'a isnad edilen bir rivyete gre Hz. Peygamber (s.a.v) "Bana
cinlere Kur'an okumam emredildi. Benimle kim gelir? dedi. Ashab sustu. Tekrar syledi,
yine sustular. nc kez syleyince ben, Ben seninle beraber gelirim Ya Reslallah
dedim. Bunun zerine kalkt. bn-i Eb Db oymann yannda Hacun denilen yere gelince
benim nme bir izgi ekti. Buray geme dedi. Hacun'a doru gitti. Hemen zerine
doru keklikler gibi uutular. Sanki zut erkeklerine benziyorlard. Kadnlarn def aldklar
gibi deflerini alyorlard. Nihyet onu sardlar gzmden kayboldu. Hemen kalktm. Bana
eliyle otur diye iaret etti. Sonra Kuran okumaya balad. Gittike sesi ykseliyordu. Hepsi
yere yaptlar, seslerini iitiyordum ama kendilerini gremiyordum. Sonra yanma
dndklerinde gelmek istedin deil mi? Buyurdular. Evet Ey Allahn Resl dedim.
Buyurdular ki sana gerekmezdi. Onlar Kuran dinlemeye geldiler. Sonra da kavimlerini
Allahn azabndan korkutmak zere dndler. Benden azk istediler ben de onlara kemii
azk ettim. Kemikle deve gbresiyle kimse temizlenmesin.
382

Mfessirler bu iki rivyeti birletirme yolunu tercih etmilerdir. Rivyetler Hz.
Peygamberin cinlerle birka kez grtn bildirmektedir. lkinde Efendimiz onlar
grmemise de dierlerinde grm olabilir. bni Abbastan gelen hadis cinlerin
Peygamberimizle ilk karlamasna bni Mesuddan gelen rivyet bir baka grmeye
iaret eder.
383

381
Sleyman Ate, XI, 91 .
382
Nes, I, 39; bni Huzeyme, I, 44.
383
bn Kesir, Mecdddin Ebul Fid smail, Hadislerle Kuran- Kerim Tefsiri, ev. Bedrettin etiner, Bekir
Karla, stanbul: ar yaynlar, 1993, XIV, 8138.

88
Cin Sresinin nzl sebebini Peygamberimizi teselli olduunu kabul edebiliriz.
Zira ok sevdii ei ve iman etmemesine ramen kendisini her zaman himaye eden
amcasnn lmyle Mekkede tutunaca dal kalmamt. Kendisine inanan ve kendisini
destekleyen birilerini bulmak umuduyla gitmi olduu Taiften de hi hak etmedii
hakaretlere maruz kalan Peygamberini Cenb- Allah adeta cinlerin iman ile teselli
etmektedir.
Dier bir husus ise, Cin Sresi ile Cenb- Allah, cinleri kendisine ortak koan
Mekkeli mriklere ve dier kfirlere uyarda bulunmakta adeta onlara yle
seslenmektedir: Ey mrikler! Sizin Allaha ortak kotuunuz cinler de Kuran
dinleyince yanllarndan dnmlerdir. Bylece inanlarnn yanl olduunu ortaya
koyarak onlar tevhide davet etmektir.
384

Araplar, byclerin, airlerin, shirlerin cinlerle ilikili olup onlardan ilham
aldklarna, cinlerin de gkten kulak hrszlyla haberler alp bunlar khinlere
verdiklerine, bu yzden onlarn ardndan, gkte kayan klar atldna inanrlard.
zellikle Peygamber (s.a.v) in gnderilii srasnda bu gk olaynn arttna dair rivyetler
vardr. Bu olaylarn arttn gren Araplar, Kurann da cinler tarafndan gkten alnp
Hz. Muhammede atldn sanmlar, bu yzden Peygamber (s.a.v) e khin, air, shir,
mecnun lakaplarn yaktrmlard. Kuran- Kerim bu duruma baz ayetlerle iaret
etmektedir: Onlara, kendilerinden bir uyarc gelmesine atlar da o kfirler: Bu, yalanc
bir sihirbazdr dediler.
385

Onu eytanlar indirmedi. Bu, onlara yaramaz ve zaten yapamazlar da. nk
onlar (meleklerin szlerini) iitmekten uzaklatrlmlardr.
386

eytanlarn kime ineceini size haber vereyim mi? Onlar her gnahkar yalancya
inerler. O yalanclar (eytanlara) kulak verirler, oklar da yalan sylerler.
387
anlamndaki

384
385
Sd Sresi, 38/4.
386
uar Sresi, 26/210-212.
387
uar Sresi, 26/221-223; Ayrca bkz: Kuran, el-Hkka Sresi, 40-42.

89
yetler, bu yanl dnceleri reddettii gibi: (Ey Muhammed) sen hatrlat, t ver,
Rabbinin nimeti sayesinde sen ne khinsin, ne de mecnun. Yoksa onlar (senin hakknda) bir
airdir, zamann felaketlerine arplmasn gzetliyoruz mu diyorlar? De ki: Gzetleyin, ben
de sizinle beraber gzetleyenlerdenim. yetleri de mriklerin bu tr szlerine zlen Hz.
Peygambere moral vermektedir.
388

Onlarn bu dncelerini yanl olduunu bildirmek iin bu srede cinlerin
azndan, cinlerin artk eskisi gibi ge sokulup haber alamadklar, atlan nlarla
kovulduklar anlatlmaktadr. Bundan u anlam kar: Ey mrikler, sizin Kuran cin
telkini sanmanz yanltr. nk Kurann tamam gk haberidir. Oysa cinler, gk haberi
alamamaktadrlar. Eskiden baz haberler alp bunlara yzlerce de yalan katarak khinlerin
kulaklarna atm olsalar bile, imdi byle bir ey yapamazlar. nk atlan nlarla
yaklmakta, bundan dolay ge sokulamamaktadrlar. Kuran asla cin sz deil, gk ehli
olan yce bir melein vahyidir.
Muhammed zzet Dervezenin de dedii gibi Cin Sresindeki yetlerin asl amac,
Kuran dinleyen cinleri anlatmak deil, onlarn azndan Kurann ilk muhatab olan
Araplara t vermek, onlara irkin batl olduunu anlatmaktr. Srede u anlam
sezilmektedir: Sizin kutsallatrp taptnz cinler dahi Kurann Allah kelam ve Allaha
ortak komann batl olduunu kabul ettikleri halde siz neden inat edip Kurana kar
geliyor, batl inanlarnz brakmyorsunuz?
389

4.4. CN SRESN OKUMANIN FAZLET
Cin Sresini okumann faziletine dair Saleb ve Vhid gibi baz mfessirlerce
bey b. Kabden rivyet edilen ve baz tefsirlerde yer alan, Kim Cin sresini okursa
kendisine Hz. Muhammedin peygamberliine inanan ve inanmayan btn cinlerin
saysnca sevap verilir anlamndaki hadisin mevzu olduu kabul edilmitir.

388
389
Sleyman Ate, XI, 99.

90
Cinlerin insan trn etkiledii ve onlarn salna zarar verdii inancyla, cin
errine maruz kald kabul edilen baz hastalarn zerine Cin sresinin krk bir defa
okunmas, sre iinde be defa tekrarlananahad kelimelerinde hastaya flenmesi baz
yrelerde benimsenen bir usldr. Ancak slam literatrde bununla ilgili gvenilir herhangi
bir kayt mevcut deildir.
390

4.5. CN SRESNN KONUSU
Srenin ana konusu cinler ve bunlara ait zel durumlardr. Srede bir cin
topluluunun Hz. Peygamberden Kuran dinledii ve ona iman ettii, inan bakmndan
cinlerin de mminler ve kfirler olarak ikiye ayrld bildirilmekte ve cinlerle ilgili olarak
insan idrkini aan bilgiler verilmektedir. Ayrca srede Allah Telnn varl, birlii,
bykl, evrendeki hkmranl ve Allahtan bakasna ibadet edilmemesinin gerei
zerinde durulmu, ldkten sonra dirilme ve hesap vermeye iman gibi slmn baz inan
esaslar ele alnmtr. Gayb bilgisinin Allaha mahsus olduu, bu bilgileri ancak kendisinin
raz olduu kimselere bildirecei ve Allahn ilminin kuatcl ifade edilerek sre sona
ermitir.
391

Cin Sresinde, Kuran dinleyen ve onun stn belgat ile yce gereklerinden
etkilenip imana gelen cinlerin ilah vahye duyduklar hayranlk dile getirilirken vahyin
etkili gc ve arpc zellii ortaya konmakta, Kuran yetlerinin ihtiva ettii iman
gerekleri cinleri bile etkileyip yola getirdii halde Mekke mriklerinin bu gereklere kar
direnmelerindeki tutarszlk gzler nne serilmektedir. stelik onlarn inancna gre cinler
sradan yaratklar olmayp ok defa Tanr yerine koyarak taptklar ve Tanrya ait yetkilerle
donatlm sanp sndklar stn varlklardr.
392

390
391
Heyet, V, 395.
392
Heyet, V, 395.

91
Cin Sresi, uluhiyet ve ubudiyet hakikatini mevzu ederek slam tasavvurun
inasna byk yer verip, daha sonra da kinat ve mahluklardan ve bunlarn arasndaki sk
alkadan bahseder.
393

393
Seyyid Kutub, F Zllil Kuran, ev. Bekir Karla, M.Emin Sara, . Hakk engler, stanbul: Hikmet
Yaynlar, t.y. XV, 290.

92
4.6. CN SRESNN TEFSR

,,-i _.-i a ,. ,

. . i: _,i _. .. _.:. . _i _- _

:. _i , ..i .:i _i ., ,,. . .-.

.- . , ,
1. ve 2. yet: (Reslm!) De ki: Cinlerden bir topluluun (benim okuduum

Kuran) dinleyip de yle syledikleri bana vahyolunmutur: Gerekten biz, doru yola
ileten hrikulde gzel bir Kuran dinledik de ona iman ettik. (Artk) kimseyi Rabbimize
asla ortak komayacaz.
yetlerdeki ilk . fetha ile okunur. _-

nin naibi failidir. i:'dan sonra . esre
ile okunur. Dier lerden dorudan vahiyden olanlar birinciye atfen stn, cin sznden
olanlar ikinciye atfen esre okunur. Hepsini stn okuyanlar da vardr. Hafs krat
byledir.
394
Mfessirlerin ou yette geen _-

fiilini rbai kkten kabul etmilerdir.
Bazlar ise slasi ekliyle _- okumulardr.
395

..: 3-10 kiiden oluan grup.
396
Aslnda insan iin kullanlan bu tabir, luatta
baka kullanm olmad iin cinler iin de kullanlmtr.
397
Fasih Arapada on kiiden
yukars iin kullanlr.
398

Nesef bu yette geen ,,. kelimesinin allmn dnda olan ey anlamna
geldiini syler. Bu kelime manay glendirmek iin kullanlmtr. Cinler yaratklarn
ancak bu Kuranla doru yola ulaabileceklerini ve Kuran davetinin doru yoldan baka

394
395
evkn, V, 304; Ebus Suud, Muhammed b. Muhammed el- Ammd, rd Aklis Selm il Mezyal
Kuranil Kerim, Beyrut: Dru hyit Trsil Arab, t.y. IX, 42.
396
Ebus Suud, IX, 47; Elmall, VIII, 372; Zemaher, Ebul Kasm Carullah Mahmud b. mer
b.Muhammed, el-Keaf an hakaikit-tenzil ve uyunl- ekavil fi vucuhit-tevil, Beyrut: Darl Fikr, 1983,
IV, 167.
397
bni Aur, XXIX, 220.
398
ls, Ebul Fadl ihbddn es-Seyyid, Rhul Men f Tefsiril Kuranil Azm ves Sebil Mesn,
Beyrut: Drul Fikr, 1997, XVI, 144.

93
bir ey olmadn anlyorlar.
399
yle anlalyor ki cinler yalnzca insanlar dinlemekle
kalmyor, ayn zamanda onlarn lisann da k iyi anlyorlar. Btn insanlarn dillerini
bildikleri sylenemez ancak yaadklar blgedeki insanlarn dillerini bilmeleri
mmkndr. Kurann buradaki beyanndan, Efendimizin okuyuunu dinleyen cinlerin
Arapay ok iyi bildikleri anlalmaktadr.
400

.:: Hayr, doru, hidyet.
401
Tevhit, iman, hayr ve rahmet demektir.
402

Cinlerin Kuran dinlediklerini haber vermekten maksat iman etme hususunda ar
davrandklar iin Kureyi ve Araplar knamadr. nk cinler onlardan daha hayrl idiler
ve daha abuk iman ettiler.
403

Hz. Peygamberden Kuran dinledikten sonra geri dnp doru yolu gsteren ve
stn nitelikleri nedeniyle kendilerini hayran brakan Kurana inandklarn artk rablerine
hibir eyi ortak komayacaklarn kendi topluluklarna aklayarak onlar da uyarmaya
almlardr.
404

Mrikler Efendimizin cinlerden birtakm bilgiler aldn iddia ediyorlard.
Cinlerin Kuran- Kerim karsnda hayrete dmeleri ve byle bir kelam daha nce
duymadklarn itiraf etmeleri Kurann Allah kelam olduuna ve Efendimizin de Onun
peygamberi olduuna en byk delildir. Buradaki cinlerin daha nce Allaha irk kotuklar
anlalmaktadr. Onlardan peygamber gelmediine gre yaadklar blgedeki insanlardan
etkilendikleri anlalmaktadr. Bu cinler de Mrik Araplardan ve o blgelerde yaayan ve
peygamberleri hakknda yanl dncelere sapan Yahudi ve Hristiyanlardan
etkilenmilerdir.

399
Said Havva, El Esas fit-Tefsir ev. M.Beir Eryarsoy, Abdusselam Ali, stanbul: amil yay. 1992, XV,
370.
400
Mevdudi, VI, 485.
401
bni Aur, XXIX, 221; Ebus Suud, IX, 47.
402
Nesef, Ebul Berekt Hafizddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmut, Tefsirun Nesef, Kahraman Yaynlar,
stanbul: 1984 IV, 301; bnl Cevz, Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Zdl Mesir fi lmit Tefsir, 3.
Basm, Beyrut: Mektebetl slm, , 1980, VIII, 378.
403
Muhammed Ali es-Sbn, Safvett-Tefsir, ev. Sadrettin Gm, Nedim Ylmaz, stanbul:Ensar
Neriyt, 1992, VII, 85.
404
Seyyid Kutub, XV, 328.

94

3.yet: , . _i-. .

.i \ ,-. l-. . .

Rabbimizin an ok ycedir. O ne e edinmitir ne de ocuk.
.: Szlkte byklk, ululuk, zenginlik, g, asl anlamlarna gelir.
405
Nasip,
ksmet, makam, mertebe, azamet, kudret manalarna da gelmektedir.
406
Yine gzel btn
manalar ced ile ifade edilmektedir.
407
. kelimesi, dz araziyi batan baa gemek
demektir. alma ve gayret, elbiseyi kesip bimenin neticesi olan yenilik, gece-gndz
mesafe alma manasnda yardmc olan ilah feyz anlamlarna gelir. Bu aklamaya gre ced,
iyi baht, kymet ve onur, nasip-ksmet anlamlarna geldiinden byle bahtiyar ve mutlu
kimselere ashbl ced zevl ced veya mecdud denildii gibi ululuk ve ycelik
manasyla da . _ ,. .i . Her kesin gznde bydke byd denilir.
408

Hz.mer veya Enese nisbet edilen u sz de bu manadadr. _i :,i
.. . ., Bir kimse Bakara ve Al-i imran srelerini okuduu zaman gzmzde
byrd. .,i ...,i _..\ hadisinde zenginlik ve ululuk anlamlar vardr. Yani Ya
Rabbi ulu olana veya zengin olana senin karnda ululuun ve zenginliin bir yarar
olmaz.
409
Baka bir hadiste Cennetin kaps zerinde (yannda)durdum. Bir de ne greyim,
oraya girenlerin ekserisi fakirlerdir. Ashabl ced zenginler-ise engellenmiler... Burada
ki Ashbl ced ifadesiyle dnyada iken zengin olanlar manas kasdedilmitir.
410
Taberi
buradaki . kelimesinin azamet, kudret, saltanat manasna geldiini sylemenin daha
doru olacan sylemi ve zetle unlar zikretmitir: . kelimesi Arapada iki manada
kullanlmaktadr. Bunlardan biri, babann babas veya annenin babas demek olan dede
manasnadr. yette cinlerin ced kelimesini dede anlamnda kullandklar dnlemez.
Zira onlar yetin devamnda O ne e edinmitir ne de ocuk demektedirler. Bunu diyen

405
Heyet, V, 398.
406
Kurtub, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebu Bekr, el-Cami li Ahkmil Kuran, t.y, XIX, 10.
407
408
Elmall, VIII, 5398; Zemaher, IV, 168.
409
410
Raz, XXII, 176.

95
cinlerin Rabbimizin dedesi tabirini kullanarak irk komalar dnlemez. .
kelimesinin ikinci manas ise, pay ve nasip demektir.
te cinler kelimeyi bu manada kullanmlardr. Cinler bu szleriyle unlar
kasdetmilerdir: Rabbimizin mlk, saltanat, kudret ve azamette olan pay pek ycedir.
Artk Onun ne ei ne de ocuu olabilir. Zira e edinme, ehevni arzular giderme
acziyetinin bir neticesidir. Rabbimiz ise byle bir acizlikten mnezzehtir.
411

Allaha nisbet edilince . kelimesi, Yce Allahn btn varlklar kapsam
olan, balangc olmayan, an ve ululuu, kendine zg zenginlii, bir de genel olarak
btn varlklara, zel olarak dilediklerine olan yksek feyiz ve yardm manalaryla
aklanr. yette geen., . Rabbimizin an demektir.
412

Cinlerin bu szleri onlarn mriklerin melekler Allahn kzlardr,
Hristiyanlarn Mesih Allahn oludur ve Yahudilerin zeyir Allahn oludur
eklindeki inanlarndan haberdar olduklarn ve bu batl inanc reddettiklerini gsterir.
413

4.yet: LL: a _l. .,,.. : .

Dorusu aramzdaki beyinsiz, Allah hakknda aslsz eyler sylyordu.
,.. : Akl hafiflii, aklsz, ahmak,
414
kendini bilmez,
415
beyinsiz,
416
akl ermeyen
(reit olmayan)
417
gibi manalara gelmektedir.
418

411
Taberi, VIII, 445.
412
Zemaher, IV, 168.
413
Heyet, V, 399.
414
Onlara: insanlarn iman ettii gibi siz de iman edin, denildii vakit Biz hi, sefihlerin (aklsz ve ahmak
kiilerin) iman eder miyiz! derler. Biliniz ki sefihler ancak kendileridir. Kuran, el-Bakara Sresi,
2/13.
415
brahimin dininden dendini bilmezlerden baka kim yz evirir?... Kuran, el-Bakara Sresi, 2/130.
416
nsanlardan bir ksm beyinsizler, ynelmekte olduklar kblelerinden onlar eviren nedir? Diyecekler
Kuran, el-Bakara Sresi, 2/142; Kavminden ileri gelen kfirler dediler ki: Biz seni kesinlikle gir
beyinsizlik iinde gryoruz ve gerekten seni yalanclardan sanyoruz. Ey kavmim! Dedi, ben beyinsiz
deilim; fakat ben alemlerin Rabbinin gnderdii bir eliyim. Kuran, el-Araf Sresi, 7/66-67.
417
, Allahn geiminize dayanak kld mallarnz akl ermezlere (reit olmayanlara) vermeyin; o mallarla
onlar besleyin Kuran, en-Nis Sresi, 4/5.
418
Rz, XXII, 176.

96
iL:: Kfr noktasnda ar giden.
419
Snr am, haktan ve doruluktan uzak.
420

Zulm manasna gelir.
421
Nitekim orulu iken ar szler kullanan birisi iin i: _ .i
denir.
422

Allah hakknda aslsz eyler syleyerek onlar Allahtan bakasna tapmaya davet
eden beyinsizden maksat blistir. Beyinsizle kastedilen, cinlerin iinden asi olanlar ve irk
koanlar da olabilir.
423

blis Allaha e, ortak ve ocuk isnadnda bulunur; cinler de ona inanrlard; ama
Kuran dinleyip bilinlendikten sonra artk ona inanmaktan vazgemilerdir.
424

blisin de ateten yaratldn ve baz alimlerin blisin cinlerin atas olduu
eklindeki grlerini gz nnde bulundurarak buradaki beyinsizden maksadn blis
olduu sonucuna varabiliriz. Zira burada zellikle birisine vurgu yaplmaktadr. Bu o kadar
kt bir kiilie sahipki kendisi inanmad gibi dier yaratklarn da kendisi gibi olmasn
istiyor. Bu kadar kt bir karakter ancak bliste bulunabilir. Bir de sefih kelimesinin
mfred gelmesi bunun cinlerin iinden bir grup olmadna delildir. Eer yle olsayd
kelime oul gelirdi.
5. yet: ,l a _l. _,i _. :. _i .. .

Oysa biz, insanlarn ve cinlerin Allah hakknda asla yalan sylemeyeceklerini
sanrdk.
Cinler Kuran iitmezden nce kfir ve mriklerin, blisin telkiniyle Allah
hakknda sylediklerinin doru olduunu sanyorlarm. Fakat Kuran dinledikten sonra
onlarn yalanc olduklarn anlam ve Allaha kar byle bir crette bulunmalarna hayret

419
evkn, V, 304.
420
Elmall, VIII, 5399.
421
bni Kesir, XIV, 8128.
422
Rz, XXII, 176.
423
Sbn, VII, 81; Ebus Suud, IX, 43; Seleb, Abdurrahman b. Muhammed b. Mahluf, Cevhirul Hsn f
Tefsiril Kuran, Beyrut: Messesetl Alem, t.y, IV, 347.
424
Heyet, V, 399.

97
ederek bu szleri sylemi ve blise beyinsiz demilerdir.
425
Bu, cinlerin bu tr cahilliklere
taklit sebebiyle dtklerini ve kendilerinin bu karanlklardan istidlal ve ihticc hareketiyle
kurtulduklarnn bir itirafdr.
426

6.yet: :: ,: _,i _. , - _. _. .

nsanlardan baz adamlar cinlerden baz kiilere snrlard, onlar da bunlarn
taknlklarn artrrlard.
j: : Gnah ve korkmak anlamna gelir.
427
Azgnlk, beyinsizlik, kibir yahut
gnah demektir. Aslnda bu kelime, gnahn brmesi anlamna gelir.
428
Asl manasnda
rtmek sarp brmek demek olduu gibi bir adamn arkasndan yaklap vurmak manasna
ve sefahat yani hafiflik ve ahmaklk, ktlk, zulm ve hakszlk yapmak, haram ileri
yapmaya koyulup onlarla uramak manalarna gelir.
429

6. yette geen kelimenin onlarn kfr ve dalaletlerini arttrrlar anlamn 13.
yette geen kelimenin de zulm ve hakszlk manalarn tadn yetlerin genel
anlamndan karlabilir.
430

Seyyid Kutup da kelimenin saptrma, artma, dmanlarna meyledenlerin
kalplerinde meydana gelen phe ve alkant ondan kurtulupta Allaha snamamak ve
Onun himayesine girememek gibi anlamlara geldiini syler.
431

Cahiliye devrinde bir adam sefere kp bir vadide gecelerse, bu vadinin errinden
bu vadinin byne yahut beyine snrm der, yle yatard. Ve inancna gre sabaha
kadar cinlerin korumasnda olurdu. Bir rivyete gre de Araplar ktlk, kuraklk
zamanlarnda mera ararlar, byle yer bulunca, burada bir afete (yani cin arpmasna)

425
Taberi, VIII, 446.
426
Raz, XXII, 178.
427
bni Kesir, XIV, 8129; Seleb, IV, 347.
428
Havva, XV, 373.
429
Elmall, VIII, 5399.
430
Rz, XXII, 179.
431

98
uramaktan bu vadinin rabbine (sahibine) snrz diye barrlar kendilerini kimse
korkutmazsa oraya konarlard.
432

nsanlar, cinlerden korkup katklar gibi cinler de insanlardan korkup kaarlard.
nsanlar bir vadiye indiklerinde cinler katlar. Fakat o topluluun ba, biz bu vadinin
efendisine snrz deyince cinler, insanlar bizden korkuyor dediler ve insanlara yaklatlar.
Onlarn delirmelerine neden oldular.
433

Mriklerden bir grup, cinlerin kendilerine ktlk etmelerinden korktuklar iin
onlara ibadet ederlerdi. Bu durum cinlere tapanlarn gnah ve sapknln artrrd.
434

Bir baka gre gre ise, insanlardan bazlar cinlerin errinden dolay baka
insanlara snrlard.
435
Bu yorumu benimseyenler cinler hakknda

kelimesinin
kullanlmayacan ileri srerek byle bir yorumda bulunmulardr. Fakat bu yersiz bir
kaygdr. Cinlerin de diileri ve erkekleri bulunduuna gre onlar iin de ayn kelimeler
kullanlabilir.
7. yet: .- a ,-, _i ,:.. . . ,,.

Onlar da sizin sandnz gibi Allahn hi kimseyi tekrar diriltmeyeceini
sanrlard.
. ,,.

Bu cmlenin banda bulunan ve (atf ) balacnn iki yere balanma
ihtimali szkonusudur. Cinlerin birbirlerine szlerini anlatmalar durumuna gre ,:

zamiri,
insanlara; ,:.. .
zannettiiniz gibi hitab da cinleredir. Yani cinler birbirlerine,

nsanlar sizin zannettiiniz gibi zannettiler derler. .
_.:.

yetine balanarak dorudan
doruya vahyedilen Allah kelam olduuna gre ,:

zamiri cinlere ,:.. .
hitab
insanlaradr. Burada yetlerin, byle bir aa bir yukar balanmasnda iki tarafa akan
imek gibi bir parlday ve bu ekilde bir taraftan anlatlan zan kavramndaki alkalana,

432
Sleyman Ate, XI, 97; Kurtub, XIX, 13.
433
Havva, XV, 387.
434
Heyet, V, 399; bnl Cevz, VIII, 379.
435
Rz, XXII, 179.

99
bir taraftan da onlarn zerine saldrlan alevlerin parldayna tam bir uygunluk vardr.
Yani, Ey o cinlere snan insanlar! O cinler de sizin gibi Allahn peygamber
gndermeyeceini zannetmilerdi., veya Ey o Kuran dinlemi olan cinler! O size
aldanan insanlar da sizin gibi Allahn peygamber gndermeyeceini zannetmilerdi.
436

nsanlardan ahireti inkar edenler olduu gibi cinlerin de Kuran dinlemeden nce
ahireti inkar ettikleri, ldkten sonra tekrar dirilme olacana inanmadklar
anlalmaktadr. Zira blis onlara da menfi telkinde bulunmaktadr.
437

Baz mfessirler yette geen Allahn hi kimseyi tekrar diriltmeyeceini
sanrlard ksmn Allahn hi kimseyi peygamber olarak gndermeyeceini sanrlard
eklinde yorumlamlardr.
438

Bas kelimesinin ikinci anlam olan peygamber gnderme manasn esas alan
Elmall ve Seyyid Kutubun da aralarnda bulunduu baz mfessirler ayete u ekilde
mana vermilerdir: Biz iman ettik ki Allah kimseyi peygamber gndermeyecek,
gndermez zann yanl imi, yce bir ahsn peygamber gnderildiini anladk. nk biz
g o yksek alemi yokladk da onu iddetli bekiler, kuvvetli muhafz melekler ve
atlmaya hazrlanm ate gibi alevlerle doldurulmu bulduk.
439

Bir sonraki ayet ile beraber okuduumuz zaman bas kelimesine peygamber
gndermek anlamn veren Elmall ve Seyyid Kutubun grlerinin daha ar bast
grlmektedir.
8.yet: :l. :.. ..i ...i .

,,: ..: .- ,

Hakikaten biz(cinler) g yokladk, onu gl muhafzlar ve alev toplaryla
doldurulmu bulduk.

436
Elmall, VIII, 5400.
437
Heyet, V, 400.
438
bni Aur, XXIX, 226; ls, XVI, 148; Taberi, VIII, 447.
439
Elmall, VIII, 5400; Seyyid Kutub, XV, 306.

100
_.i : Mess anlamnda olup, tecesss etti, aratrd, yoklad manasnda istiare
yoluyla kullanlmtr. nk dokunan kimse arayan ve tanmak isteyen kii demektir.
Nitekim Arapada ..:i ..i Dokundu, aratrd... denilir.
440

,,: : ihb kelimesinin ouludur. ihb esasen ate alevi demektir.
Nitekim_, ,:, parlak bir ate koru
441
yetinde bu manada kullanlmtr. Gkte
yldz kayar gibi kayan parltlara da isim olmutur.
442

Tefsirlerde yldz kaymas, yldz dmesi diye tanmlanan ihb, esasen meteor
talarnn, derken hava ile srtnmesinden kan ktr. ihb olay meteorolojik bir
olaydr.
443
ihb yanan ateten yaylan ktr. yetteki ihbdan maksat ise havada kayan
yldz gibi grnen eydir. ihb gkleri ssleyen yldzlarn bizzat kendisi deildir.
444

Gk ehlinin szlerini dinlemek iin oraya kmak istedik fakat gklerin onlar
koruyan meleklerle ve gklere yaklamaya alanlara atlan yakc alevlerle doldurulmu
olduunu grdk.
445

Allahn Kuran ve peygamberini koruma vastalarndan birisi de gn sert
bekiler ve alevlerle doldurulup her taraftan muhafaza altna alnmas ve daha nce orada
oturan eytanlarn oturduklar yerlerden kovulmalardr.
Bylece Kurandan bir ey kapp kamasnlar ve bunu kahinlerin diline verip de
iin karmasna sebep olmasnlar. Bu da Allahn kullarna rahmetinin, yaratklarna
ltfunun bir gstergesidir.
446

440
Rz, XXII, 180; Ebus Suud, IX, 44; Zemaher, IV, 169.
441
442
Elmall, VIII, 5402.
443
444
Cebeci, s. 27.
445
Heyet, V, 402; Ebus Suud, IX, 45; bnl Cevz, VIII, 380.
446

101
9. yet:

.. ,,: i ., \ _.:. _. _..li ..:. ,.. .-:. . .

Halbuki biz (daha nce g) dinlemek iin onun oturulabilecek yerlerinde
otururduk fakat imdi kim dinlemek isterse kendisini gzetleyen bir alev topuyla
karlayor.
bni Abbas Hazretlerinin syledii ve yetin de anlatt mana bu alevlerin
onlardan gk haberlerini kesmi ve gn kaplarn birer zabta memuru olarak tutmu
olmalardr. Bu durum onlarn morallerini ykp yalanlarn, hafifliklerini ve taknlklarn
yakan ateini anlatyor ki onlar Muhammed (s.a.v)in gsnden parldayan atei andrr
yetler ve mucizelerdir ki bunun karsnda insan ve cin eytanlarnn dilleri tutulmutur.
447

Kurann cinlerin szlerine dayanarak naklettii bu vakalar bize gsteriyor ki
onlar son risletten nce ruhlar alemiyle balant kurmay, melekler arasndaki konumalara
kulak vermeyi arzu ediyorlard. Daha sonra da topladklar bilgileri dostlar kahin ve bilgi
geinenlere fsldyorlard. Bylece bunlar eytann emirlerine uygun olarak insanlar
birbirlerine drmeye devam ediyorlard. Bu kahin ve bilgi geinenler edindikleri az bir
hakikate birok batl kartrarak iki peygamber arasnda geen fetret devrinde insan
topluluklarna yayyorlard. Kuran- Kerimin nzul onlar semadan uzaklatrd.
Bundan nce de yldzlar gkten haber almak isteyenlerin zerine atlyordu. Fakat
bu atma ii sk deil seyrek oluyordu. Nitekim bni Abbastan nakledilen bir hadiste yle
buyurulur: Biz Reslullah ile oturuyorduk. Bir de ne grelim? Bir yldz kayd ve ortalk
aydnland. Bunun zerine Reslullah:
-Bu konuda (cahiliyye dneminde) ne diyordunuz? Buyurdu. Biz:
-Byk bir kii doacak veya lecek diyorduk, dedik. Reslullah:

447
Elmall, VIII, 5402.

102
-Hayr yle deil. Bu hadise Allah gkte bir eye hkmettii zaman olur,
buyurdu.
448

bni Zeyd diyor ki: Cinler g yoklayp bu durumu tespit edince blise gelmi
ve ona: Bizim gk haberlerini iitmemize ne engel olabilir? Diye sormular. blis de
onlara: Gk ancak iki eyden dolay korunmaya alnr. Allahn yeryzne indirmek
istedii bir azaptan dolay veya gnderecei peygamberden dolay demitir. te Allahn
Gerekten bilmiyoruz yeryzndekilere ktlk m istendi yoksa Rableri onlarn iyiliini
mi murad etti? yeti bunu beyan eder.
449

Elmall yette meczi bir anlatmn olduunu syleyerek yeti yle tefsir
etmitir: Kurann ve onu okuyan zatn karsnda cin ve eytan byle eriyecek bir
durumda kalyor. te Yce Allah byle birisini gndermi ve alemi deitirmitir. Burada
genellikle ihb n zahiri manasnda srar ediliyorsa da biz bu srarda manay
maddiletirmekten baka bir yarar grmyoruz. Asl maksat peygamberlik nuru ve Kuran
yetleri ile hakikat aleminde parlatlan ve batl fikirlere kar frlatlan atei andrr uyarlar
anlatmak olmas daha yksek bir mana olduu kanaatindeyiz. Zira hava olaylarndan olan o
atelerin peygamberimizin gnderilmesinden nce de olageldii rivyetlerde inkar
olunmuyor.
450

Sleyman Ate de yeti mecz bir ekilde tefsir etmek gerektiini belirtmekte ve
byle bir yoruma gerek duymasnn nedenini yle aklamaktadr: Peygamberimizin
gnderildii sralarda denildii gibi fazla birok ihab yamuru olmu ve bunlardan
mneccimler, kahinler, eytanlar korkup trl manalar karmaya alm olsunlar. Zaten
bu durumda onlardan gk haberleri kesilmi deil bilakis oaltlm ve kulak hrszlna
daha ok frsat verilmi olur."
451

448
Havva , XV, 387; Rz, XXII, 179.
449
Taberi, VIII, 448.
450
Elmall, VIII, 5403.
451

103
Bize gre yetin en gzel tefsirini atlan ihblarn ekilleri ve keyfiyetlerine
dair bize bir ey gelmemitir. Zaten daha fazlasn bilmeye de gerek yoktur. Bize
nakledilenler, bundan ibarettir.
452
eklinde anlayan Seyyid Kutub yapmtr. Zira
rivayetlerde bu konuyla ilgili net bir bilgi yoktur.
10. yet: \ _ _. , . : .. \ .

.: ,,, , , ,

Bilmiyoruz yeryzndekilere bir ktlk m murad edildi yoksa Rableri onlar iin
bir iyilik mi diledi?
bni Zeyd dedi ki: Semay dinlemek isteyenlere ihab atlmas zerine blis, bizi
gkten men etmekle Allah insanlara azab m edecek yoksa peygamber mi gnderecek
bilmiyoruz demitir.
453
Bizim gkten haber alamaymz yaknda bireylerin olacan
gsteriyor ama ne olacan bilemiyoruz.
454
Gnderilen Peygambere itaat edecekler de
Allah onlar doru yola m iletecek yoksa isyan edecekler de onlar helak mi edecek
bilmiyoruz. Bu yetten cinlerin gayb bilmedikleri Allahn vahyi koruduu
anlalmaktadr.
455

yette ayn zamanda cinlerin edepli tavrlarna iaret vardr. nk cinler
ktl bilinmeyen bir faile iyilii ise Allaha izafe etmilerdir.
456
Nitekim bir ayette yle
buyurulmaktadr: Sana bir iyilik isabet ederse Allahtandr. Bir ktlk gelirse
nefsindendir...
457

11.yet: . j. . i .. -i.i .. .

Dorusu iimizde iyiler var ama aramzda baka trl olanlar da var farkl yollar
izledik.

452
453
evkn, V, 306.
454
bni Aur, XXIX, 231.
455
Heyet, V, 403.
456
457
Kuran, Nis Sresi, 4/79.

104
.: . fiilinden tremitir. Kta kelimesinin _L fiilinden tremesi gibidir.
Blnmeye, paralanmaya delalet eder.
458
nsanlarn farkl tavrlar taknmas zerine bir
topluluk paraland.
459
Cmlesinde bu anlamda kullanlmtr.
Farkl yollar izledik mealindeki cmle, cinlerin de insanlar gibi eitli frka ve
mezheplere ayrldn gsterir.
460

Bu ifade cinlerden bazlarnn Hz. sa (a.s)nn sahih olan dini zereyken
Peygamberimizin (s.a.v.) ana ulatklarna bazlarnn da dinden km sapklar
olduuna iaret eder. Onlar bu gerei Kuran dinleyip kavradktan sonra anladlar ve
Kuran lsne gre kimlerin Salih olduunu kimlerin olmadn rendiler.
461

yet-i Kerime cinlerin ifte kabiliyette olduunu, srf er iin yaratlan eytan ve
avanesini ayracak olursak insanlar gibi hayra ve erre kabiliyetleri bulunduunu gsterir.
Bu yet, cinler hakkndaki umumi kanaatlerimizi dzeltmek bakmndan son derece
nemlidir.
462

yet ayn zamanda cinleri btn ktlklerin menei gibi gsteren anlaylara bir
cevap nitelii tamaktadr. Cinler baz insanlarn inand gibi kt karaktere sahip
deildir.
12. yet: i \ _ a ,-. _i .. .

,: ,-. _

Sonunda anladk ki yeryznde Allahn iradesini asla engelleyemeyiz kamakla
da Onun elinden kurtulamayz.
Cinler, Kuran- Kerimi dinleyince evrendeki her eyin Allahn kudretinde
olduunu, Onun iyileri dllendirip ktleri cezalandracan, kimsenin Allaha g
yetiremeyeceini ve Onun elinden kap kurtulmann mmkn olmadn Kurandan

458
Rz, XXII, 183.
459
evkn, V, 308.
460
Heyet, V, 404; Kurtub, XIX, 16.
461
Havva, XV, 389.
462

105
renip anlamlar; kendileri iman ettikten sonra dierlerini de inkarclktan ve Allaha
ortak komaktan sakndrmaya almlardr.
463

13.yet: :: \ .-, - 5 , , _. _. , .. .,i .-.. .i .

Ve biz o hidayeti dinler dinlemez ona iman ettik, rabbine iman eden kimse artk ne
ziyana ne de hakszla uramaktan korkar.
Buradaki o hidyet ifadesi, Kuran demektir.
464
Nitekim Hak Teala, baka bir
yette yle buyurmaktadr:

Bu Kuran, kendisinde phe olmayan ve muttakiler iin bir
hidyet olandr.
465

Allahn kullarna kar adaletle muamele edecei cinlerin azndan dile
getirilmektedir. Bu da Allahn iyilikleri dllendirme, ktlkleri cezalandrma
konusundaki kusursuz adaletinin mutlaklna yani insanla snrl olmayp irade snavna
tabi tutulan btn varlklar kapsadna yaplan vurgu olarak deerlendirilebilir.
466

Baka ayetlerde de ayn geree vurgu yaplmtr: Kim de inanm olarak salih
ameller ilerse; o zulmden ve hakknn yenmesinden korkmaz.
467

Kim Yce Allaha inanrsa o, ne iyiliklerinin eksileceinden ne de gnahlarnn
artrlarak kendisine zulmedileceinden korkar.
468

Mkafatndan bir ey eksiltilmek sretiyle zulme uramaz. Gerek insan gerek cin
baka birisi tarafndan hkm altna alnp zillete de dmez. Bu korkularn hibiri kalmaz.
Zira Allahn orta yoktur. Onun g ve kudretine kar gelecek kimse bulunamaz.
Ksacas insan ve cinne snanlar kendilerini kurtaramaz. Ancak Allaha iman edip de
Ona snanlar esenlie erer. Onun iin insanlar cinne snmamal, cinler de kendi
beyinsizleri ve alaklar olan eytana uyup da insanlar aldatmaya almamaldrlar.

463
Heyet, V, 404
464
Rz, XXII, 184; bni Aur, XXIX, 235; Kurtub, XIX, 18; Ebus Suud, IX, 45.
465
466
Heyet, V, 405.
467
Kuran, Th Sresi, 20/112.
468
Sbni, VII, 87.

106
Allahn himayesinde ve murakebesinde olan mminlerin hakkn yemeye ve
onlar eziyete sokmaya kimin gc yetebilir. Bu dnya hayatnn bir gerei olarak, mmin
bazan mahrumiyete debilir. Fakat bu bahs denilen hakknn eksiltilmesi manasna
gelmez. Mahrum edildii eye karlk hakszlktan onu korumu olur. Bazan da yeryz
kuvvetlerinden ona eziyetler eriebilir. Fakat bu da rehak denilen eziyet deildir. nk
Rabbi ona, acya tahamml edecei gc verir.
469

14.yet: .. .

.: -. :i| ,l. _. L.:i .. .l..i

Aramzda ilahi emirlere boyun eenler var, ama hak yoldan sapanlarmz da var.
Boyun eenler doru yolu hedeflemilerdir.
15. yet: ,i . L.:i .

,L- ,.,

Hak yoldan sapanlar ise cehennemin yakt olmulardr.
Kii Haktan sapp zulmettiinde i. _i , adil davrandnda ise i. _i
denir. Birincinin ism-i faili i., ikincinin ism-i faili i.:. gelir.
470
Allah adil olanlar
sever.
471
yetinde bu manada kullanlmtr.
472
Said b. Cbeyrden rivyet edildiine gre,
Haccac ldrmek istedii zaman ona, Benim hakkmda ne dersin? diye sormu. Said de
sen kst ve dilsin demi. Bunun zerine oradakiler, Said b. Cbeyrin onu adil ve insafl
olarak nitelediini sanarak, Ne gzel syledi deyince, Haccac, Ey Cahiller, o beni zalim
ve mrik diye tavsif etti demi; zalim olma ile ilgili olarak, Hak Tealann, L.:i.
. ,.,,i ,L- yetini,
473
mrik olma ile ilgili olarak da _li . ,,,, i.- Hem
sonra o kfirler rablerinden udl ederler, dnerler
474
yetini okumutur.
475

yette geen L. kelimesinden maksat, adalet ve iyilie kar olan ve
hakikat yolundan sapm zalimlerdir. Cin topluluu bu gibi kimseleri Mslmanlara kar

469
470
Kurtub, XIX, 18; bnl Cevz, VIII, 381; Sealib, IV, 348.
471
Kuran, Mide Sresi, 5/47.
472
473
Kuran, el-Cin Sresi, 72/15.
474
475
Rz, XXII, 185.

107
olanlar hakknda kullanmlardr. Burada ak ve ince bir iaret vardr. Zira Mslman
adildir, slah edicidir. Bunun karsnda olan da ksttr yani zalimdir, bozguncudur.
476

Hakszla sapanlar dan maksat inan ve amelde doruluktan, adaletten
sapanlardr. Bunlar, zellikle Allaha ortak komakla hem hakikat izgisinden saptklar
hem de bylece kendilerine hakszlk ettikleri iin yette zalimler anlamna gelen
L. sfatyla nitelendirilmilerdir. Nitekim bir yeti kerimede
477
irk byk bir
hakszlk (zulm) olarak nitelenmitir.
478

16 ve 17. yet: .. . ,:.,:.\ :Li _l. .::. i

.-. ,l. l. , _. - _. , ,,.:..i

Yine bana vahyolundu ki eer hak yolda dosdoru yrrlerse kendileri iinde
denenmek zere nimetlere boarz; kim de rabbini anmaktan yz evirirse Allah onu git
gide artan bir azaba uratr.
Buradaki

nin hafifletilmitir. an zamiri hazfedilmitir. . demektir. Bu
cinlerin sz deil, dorudan vahiydir. Birinci yetteki . _.:. zerine matuftur.
479

:Li : Kelimesinden maksat, slam yolu ve Allaha itaattir.
480

..: Daln fethas ve kesresiyle .-i
kelimesi, ok su demektir. Kelime bu

iki ekilde de okunmutur. Arapada kesre ile, ,.. _,-i Kaynak, bol su berdi. _:
.. O, bol suludur denilir. Yine suyu ok bahe manasnda, . .-. denilir. Bol
sulu yamura da L. .-. denilir.
481

476
Seyyid Kutup, XV, 312.
477
Kuran, Lokman Sresi, 31/13.
478
Heyet, V, 405.
479
480
Sbn, VII, 90; Zemaher, IV, 170.
481
Rz, XXII, 187.

108
... den maksat ok sudur. Bu, rzkn bollatrlmasnda kullanlm bir
istiaredir.
482

Kim Rabbinin zikrinden yz evirirse, onu gittike artan bir azaba uratr. bni
Abbas azabn vasfn anlatan .-. kelimesinin cehennemde bir da ismi olduunu
sylerken Mcahid, bununla ok etin ve hi rahat vermeyen bir azabn kastedildiini
sylemitir.
483

Mfessirler bu yetin manas zerinde iki gr serdetmilerdir:
1- Eer azgnlar, slam yoluna girseler, dnp Mslman olsalar ve bu yolda
devam edip gitselerdi; onlara bol bol su verirdik. Bol sudan maksat, rzk geniliidir.
Nitekim Allah Teala baka yetlerde yle buyuruyor: Eer onlar; Tevrat, ncili ve
Rablarndan kendilerine indirilmi olan, dosdoru tutsalard; nimete garkolacaklard.
484

yet kasabalarn halk inanm ve saknm olsalard elbette zerlerine gkten ve yerden
bereket aardk.
485

Aralarnda Rz ve Zecccn da bulunduu baz mfessirler yeti bu ekilde
yorumlamlardr. nk Allah Teala yette et-tark (yol) kelimesini elif-laml olarak
getirmitir. Bunun bilinen bir yol olmas gerekir ki bu yol da slam yoludur.
486

2- yet onlar, mslman olmayp batl yola girmi olsalard. Onlara bol bol su
iirirdik. Onlar ktle gtrmek iin rzklarn derece derece geniletirdik. Nitekim
Allah Tealann u ayetleri bu anlamdadr: Onlar, kendilerine hatrlatlan eyleri unutunca;
biz de kendilerine her eyin kaplarn atk. Nihyet kendilerine verilen o eyler yznden
sevinince onlar anszn yakaladk ve btn mitlerinden mahrum kaldlar.
487

482
Kurtub, c.19, s.19; Ebus Suud, IX, 46.
483
bni Kesir, XIV, 8153; ls, XVI, 156.
484
Kuran, el-Mide Sresi, 5/66.
485
486
Rz, XXII, 188.
487

109
Zannederler mi ki kendilerine mal ve oullar vermekle onlara iyi davranmaktayz? Hayr
farknda deiller.
488

Bu yoldan maksat sapklk yoludur grn de birok mfessir benimsemitir.
yetin devamndaki onlar bununla tecrbe edelim. sz bu gr desteklemektedir. Bu
yorum biraz daha ar basmaktadr.
18. yet: .- a _. ... 5 a ...i

Mescitler yalnz Allahndr. O halde Allah ile beraber hibir kimseye
yalvarmayn.
Yahudiler Havralarna, Hristiyanlar kiliselerine girdiklerinde Allaha irk
koarlard. Bu sebeple Allah Teala Nebiyyi Zianna yalnz ve yalnz kendisinin birliini
haykrmasn emretmitir.
489

Mfessirler, buradaki ... kelimesine u anlamlar vermilerdir :
a. Mescitlerden maksat Mescid-i Haramdr. yet, Kabeye putlar yerletirip onlara
tapan mrikleri uyarmakta ve yaptklarnn yanl olduuna iaret etmektedir.
490

b. Secdede yere temas eden uzuvlar yani eller, ayaklar, dizler ve aln kastedilmi,
Allahn verdii bu organlarla Ondan bakasna secde edilmemesi emredilmitir.
Said b. Cbeyr bu gr benimseyerek yetin secdeye katlan organlar hakknda
nazil olduunu syler. Yani secde yapan organlar Allah iindir, onlarla Allahtan bakasna
secde etmeyin.
bni Abbastan nakledilen rivyete gre, Reslullah (s.a.v) yle buyurmutur:
Ben, yedi kemiim zerine secde etmekle emrolundum. Aln kemii-eliyle burnunu
gsterdi-iki el iki diz ve iki ayaktr.
491

488
Kuran, el-Mminn Sresi, 23/55-56.
489
Mehmet Vehbi, XV, 6190; bnl Cevz, VIII, 382.
490
Ebus Suud, IX, 46.

110
c. Baz mfessirlerce, secdenin namazn bir rkn olduu gz nne alnarak bu
kelime namaz anlamyla aklanmtr.
492

d. Btn yeryz. , .,.. \ _i ,l- Arz bana mescid ve temizliyici
(veya temiz) klnd. Hadis-i erifini dikkate alan baz mfessirler yetteki mescid
kelimesinin btn yeryzn kapsadn syler. Yeryznde Allahtan bakasna ibadet
etmeyin.
493
Bu yorum slamn evrensel din olmas esas ve irkin her zaman ve mekanda
yasaklanmas dikkate alnd zaman yetin en gzel ve en kapsayc yorumudur.
19. yet: l. . .. a .,. .i .

.,i ,

Allahn kulu Ona ibadet etmek iin kalktnda stne karcasna etrafna
yorlar.
.,i: Kelimesi (Libde) kelimesinin oulu olup, birbiri zerine katlanp dolanarak
keelenmi olan eye denir. Bir eyi adam akll ve iyice kendisine yaptrdn her eyi
ifade etmek iin de bu kkten olan .,i (Lebbede) fiili kullanlr. Yine denen mefruta
verilen lbud kelimesi de bu kelimeden tremitir. Arslann iki omuzu arasnda bulunan
keelenmi yelesine de ..\ .,i ad verilir.
494
Birbirine karp sarlmak manasna gelir.
yette ise, ok kalabalk bir toplant anlamndadr.
495

Allahn kulundan maksat Hz. Peygamberdir. Allah Teala Resln
onurlandrmak iin onu yce ztna izfe ederek anmtr. yette Hz.Peygamber Nahle
denilen yerde Ashabna namaz kldrrken cinlerin ondan Kuran dinlemek iin neredeyse
birbirlerini ineyecek ekilde etrafn kuattklar ifade edilmektedir. .,i kelimesinin
farkl kraatlerine gre yete yle de mana verilmitir: Peygamber Allaha kulluk etmeye

491
492
Heyet, V, 382.
493
Heyet, V, 382.
494
Rz, XXII, 193.
495
Mehmet Vehbi, XV, 6192.

111
ve Ona armaya balaynca cinler ve insanlar onun getirdii dini yok etmek birbirlerini
destekliyorlard, ancak Allah onlara frsat vermedi.
496

bni Abbastan Cinler, Hz. Peygamberin Kuran okuduunu iitince, onun okuduu
Kurana tutkunluklarndan dolay zerine ylverdiler. Peygambere yaklatlar nihyet
peygamber onlarn bu durumunu bilmeden bu srenin ba tarafn okumaya balad. Onlar
Kuran dinliyorlard. eklinde bir gr nakledilmektedir. Mcahid ve bni Zeyd Cinler,
kendi kavimlerine dediler ki: Dorusu Allahn kulu Ona kalkp yalvarnca; neredeyse
evresinde kee gibi oluyorlard. Yani onlar peygamberin ve ashabnn namaz kldn,
rkua ve secdeye vardklarn grnce; ashabnn peygambere itaatndan hayrete dtler de
kendi kavimlerine bu olay naklettiler. diye yorumlarken Hasan Basri: Rasulullah (s.a.v.)
La ilahe illallah diyerek kalkp insanlar gerek Rablarna davet edince, Araplar ona kar
birletiler. eklinde izah etmi Katade ise yle tefsir etmitir: nsanlar ve cinler bu dini
sndrmek iin topland da Allah peygamberi desteklemek, dini ileri gtrmek ve kar
kanlara stn klmak iin onlar durdurdu.
497

yet hakkndaki en gzel yorum bni Abbastan nakledilen grtr. Zira cinler
Kuran duyunca hayret ve aknlk ierisinde Efendimizin etrafn sarmlardr. Srenin
birinci yetinde cinlerin bu durumuna k tutar mahiyettedir.
Allahn kulu Allaha ibadet eder deyince Rasulullaha kar gelen kfirlere de
uyar vardr. nk o kfirler de Allahn kuludur. Nasl ki Rasulullah Allahn kulu olduu
iin ibadet ediyorsa Allahn dier kullar da yalnzca Allaha ibadet etmelidirler. Bunun
iin Allaha ibadet etmeyenler knanmay hak etmilerdir.
498

496
Heyet, V, .
497
498
Mehmet Vehbi, XV, .

112
20 ve 21.yet: . ,i l. \ _. _

.: \

.- , : \ _ , . .. _

De ki : Ben kendisine hi kimseyi ortak komakszn yalnz rabbime yakarr
kulluk ederim. De ki: Dorusu ben size ne zarar verme ne de dorunun ltn
zihninize yerletirme gcne sahibim.
Hz.Peygambere ikence edilip kar klp yalanlayarak aleyhinde toplannca;
getirdii hakk iptal etmek zere herkes ona dmanlkta birleince O, Ben ancak Rabbma
yalvarrm. demitir.
499

Mekkeli mrikler, Hz. Peygambere, tebli ettii tehvid dini yznden insanlarn
dmanln kazandn, eer bu davadan vazgeerse kendisini dmanlarna kar
koruyacaklarn sylyorlard. Bu yetler onlara cevap olarak inmi ve bylece
Hz.Peygamberin Allahtan bakasna kulluk etmesinin sz konusu olmayaca, onun
kendisine verilen ilahi emir ve mesajlar tebli etme grevini yerine getirmekten baka
gayesinin bulunmad ifade edilmitir.
500

Burada geen zarar kelimesinden maksat, rt kelimesinin zdd olan zarardr ki, o
da sapklktr. Buna gre yetin manas yle olur: Gerekten sizin sapklnz ve
hidyetiniz benim elimde deil, benim grevim sadece teblidir.
22. ve 23. yet: a _. .5, \ .-:l. . _. . _i .- a _. _.,, _i _. _

., ,, _.i- ,., . i , i. a _- _. .\.

unu da syle: phe yok ki Allahn gnderdiklerini tebli etmedike beni de
Allaha kar kimse koruyamaz. Ondan baka snacak kimse de bulamam. Artk kim
Allaha ve Peygambere kar gelirse bilsin ki iinde ebedi kalacaklar cehennem atei onu
beklemektedir.

499
500
Heyet, V, .

113
Eer ben Allaha isyan edersem hi kimse beni Onun azabndan kurtaramaz. Ve
ben Ondan baka snak da bulamam. Mcahit, Katde, Sdd :l. .- kelimesine
snak anlamn vermilerdir. Baka bir rivyette Katade bu kelimeye yardmc ve
snak anlam veya dost ve barnak anlamlarn vermitir.
501

Mfessirlerin bir ksmna gre .5,\ _. a \. . cmlesi, .-:l.
kelimesinden istisnadr. Buna gre mana, Ben Ondan baka bir snak bulamam, ancak
Allah katndan olan ve Onun risletini tebli ederim.
502

Mfessirlerin bir ksm ise, istisnann _ _. _i _.,, _. a .- kelimesinden
yaplmas gerektiini sylerler. Buna gre mana yle olur: Beni hi bir kimse Allaha
kar savunup kurtaramaz. Ancak Allahn benim zerime ykledii rislet vazifesini tebli
etmem beni kurtarabilir.
503

Nitekim bir baka yette yle buyurulur: Ey peygamber Rabbinden sana
indirileni tebli et. Eer bunu yapmazsan elilik vazifesini yerine getirmemi olursun. Allah
seni insanlardan korur...
504

nc bir gr ise, l.\ cmlesinden istisnadr. Yani ben size ne zarar ne
fayda verebilirim. Ancak Allahn gnderdiklerini tebli edebilirim. Bu durumda _i _. _
.-:l. . _. . _i .- a _. _.,, yeti mstesna ile mstesna minh arasnda bir ara
cmledir.
505

Kim Allaha ve Rasulne kar gelirse bilsin ki iinde ebedi kalacaklar
cehennem atei onu beklemektedir.
Mutezile byk gnah ileyen mminlerin de cehennemde ebedi olarak
kalacaklarna bu yeti delil getirmektedir. Bu hkm karmalarnn sebebi, yette geen

501
502
Rz, XXII, 195; Ebus Suud, IX, 46.
503
504
Kuran, el-Maide, 6/67.
505
Havva, XV, 382.

114
., kelimesidir. l- kelimesinin ., ile tekid edilmesi gnahkarlarn ebed olarak
cehennemde kalacaklarna delalet eder.
506

Mutezilenin Kebre ve Sare konusundaki grleri:
Kebre szlkte madd veya manev bakmdan byk olmak anlamna gelen
kebr (kiber) kknden tremi bir isimdir. Byk gnah mnasnda kullanlan
507
kebre,
dinen yasakland konusunda kesin delil bulunan ve hakknda dnyev veya uhrev ceza
ngrlen davran eklinde tanmlanr. Sare de szlkte kebrenin zdd olarak sar
kknden tremi bir isimdir. Kk gnah anlamnda kullanlan
508
sare terim olarak
kebre dnda kalan kt davranlara denir.
509

Mutezilenin anlayna gre Kebre, onu ileyenin cezas sevabndan daha ok
olan ameldir. Byk gnah ilemekten dolay hasl olan ceza, itaatlardan hasl olan sevab
yok eder. Sare ise, onu yapann sevab ikabndan daha ok olan ameldir. Sare iin
uygun grlen ceza sevap tarafndan silinir.
510

Mslmanlar arasnda meydana gelen ilk ihtilflarn en nemlisi byk gnah
ileyenin durumudur. Erken devirlerde tartlmaya balanan bu problemle ilgili olarak
literatrde iki mesele ne kmtr. Bunlardan biri hangi fiillerin byk gnah olduu,
dieri de bu gnah ileyen kiinin din statsdr.
511
Byk ve kk gnahlarn
belirlenmesi konusunda snr belirtmeyen Hricler, kk gnah kavramn kabul etmeyip
btn gnahlar byk gnah kabul ederler.
512
Mtekaddimn devri Eariyye kelmclarna
gre ilh emirlerle badamayan her davran byk gnah kapsamna girmekle birlikte
bunlarn bir ksm dierlerine oranla kk kabul edilebilir. Ancak hibir gnah kk
saylamayacandan byk gnahlarn saysn ve niteliklerini belirlemek mmkn deildir.

506
Rz, XII, 196.
507
bn Manzr, V, 125.
508
bn Manzr, IV, 458.
509
Adil Bebek, Kebre, DA, Ankara: Diyanet Vakf Yaynlar, 2002, XXV, 163.
510
Kd Abdlcebbr Eb'l-Hasen Abdlcebbr b. Ahmed, erhu Usuli'l-Hamse, 1. Basm, Beyrut: Daru
hyait-Trasil-Arab, 1422/2001, s.427.
511
Bebek, Kebre, DA, XXV, 163.
512
Kd Abdlcebbr, erhu Usul'i-Hamse, s.427.

115
Mutezile, Mtrdiyye kelmclar ile mteahhir dnem Eariyye limlerinin ounluuna
gre ise dinen yasakland konusunda kesin delil bulunan ve hakknda dnyev ve uhrev
ceza ngrlen fiiller byk gnahtr. Dolaysyla btn gnahlarn kebre statsnde kabul
edilmesi naslara aykrdr. Buna gre byk gnahlar, sla-i rahimi terketmek, zina fiilini
ilemek, domuz eti yemek, hrszlk yapmak, iki imek gibi naslarda yasaklanan fiillerden
oluur.
513

Byk gnah ileyen kiinin din stats konusunda da farkl grler ileri
srlmtr. Mutezileye gre amel imandan bir cz olduu iin byk gnah ileyen kii
imandan kar, fakat kfre girmeyip imanla kfr arasnda bir yerde (el-menzile beynel-
menzileteyn) bulunur. Bu durumdaki kii fsk diye isimlendirilir. Fsk, tvbe ettii
takdirde iman dairesine dner, tvbe etmeden lrse kfir muamelesi grr. nk
Kuranda mmini kasten ldren kimsenin ebed cehennemde kalaca bildirilmi
514
,
ayrca miras hkmlerinin akland yetlerin sonunda mirasla ilgili olarak belirlenen
ilh snrlar aan kimselerin de ebediyen cehennemde kalaca belirtilmitir.
515

Mtrdiyye ve Eariyye kelmclarna gre ise byk gnah kiiyi isyan ve fska
sevkederse de bu durumdaki bir mmini mutlak mnda fsk ve fcir olarak nitelemek
mmkn deildir. Zira imann mahiyeti Allahn varl, birlii ve Hz. Muhammed
araclyla gnderdii vahiyleri kalben tasdik etmekten ibaret olup amel imann bir paras
deildir. Kii ilh emre aykr bir davranta bulunurken de imann devam ettirmektedir.
Akl adan byk gnah ileyen, mmin kabul edilmelidir. Byle bir insan ilh emre kar
kmay hell telakki etmez aksine gaflet, kt alkanlk, nefsn arzular, ar fke vb.
nedenlerle bu fiili iler ve her zaman affedilecei midini tar. Selefiyye limleri, byk
gnah ileyenleri fsk diye nitelendirmekle birlikte onun dnyev ve uhrev konumunu
Ehl-i Snnet kelmclar gibi deerlendirir.
516

Ehl-i snnete gre; mminler byk gnah ileseler dahi ebedi olarak cehennemde
kalmazlar. Zira en byk ibadet olan imann sevabn almak zere cehennemden kurtulup

513
Kd Abdlcebbr, erhu Usul'i-Hamse, s.428; Bebek, Kebre, DA, XXV, 164.
514
Kuran, en-Nis Sresi, 4/93.
515
Kuran, en-Nis Sresi, 4/14; Kd Abdlcebbr, erhu Usul'i-Hamse, s.444-448.
516
Bebek, Kebre, DA, XXV, 164.

116
cennete girmek akli ve nakli delillere uygun der.
517
Ancak bir kimse tebli konusunda
Allaha ve Rasulne isyan ederse cehennem azabn hak etmitir ve orada ebedi olarak
kalr. nk bu konudaki isyan kfrdr.
518
Bu ve benzeri yet ve hadislerde geen l-
kelimesi ., ile tekid edildiinden uzun mddet manasna gelmesi zayf bir ihtimaldir.
Fakat yet rislet kelimesinden sonra geldii iin isyan kelimesi btn gnahlar deil,
yanlzca tebli ve tevhid hususunda isyan edenler ebedi olarak cehennemde kalrlar.
Dolaysyla bu yet Mutezilenin grn desteklemez.
519

24.yet: . _:-

.. _ .. .-. _. .l-,. ..

Sonunda tehdit edildikleri azab grdkleri zaman kimin yardmclarnn daha
gsz ve sayca daha az olduunu anlayacaklar.
Hz. Peygambere ve mslmanlara yardm edip onlar dnyada zafere ahirette de
kurtulua erdireceini, inkarclar ise cezalandracan bildiren yetler geldike mrikler
onlarla alay edip bu iin ne zaman ve bu zayf mminlerle nasl olacan soruyorlard. te
yet onlarn bu sorularna cevap vermektedir.
520

Servetlerine, adamlarn okluuna, kaba kuvvetlerine gvenerek Hz. Muhammed
(s.a.v.)i ve mminleri tehdid eden mrik liderlerine bir uyardr.
521

Kfirlere vadedilen azab bu dnyada da olabilir. yet-i Kerime buna da iaret
edebilir. Bedir Gavzesi gibi. Buna gre mana, onlar kfrlerinde devam ederler. Ta ki Bedir
gibi kendilerinin malubiyetini ve Raslullahn galibiyetini grnceye kadar demektir.
522

Bu yetle kastedilenin ahiret azab olmas daha kuvvetli bir grtr. nk
kafirlerin kesin hezimeti orada olacaktr. Buradaki yenilgileri hem geicidir hem de ahirete
gre daha hafiftir. yette ise tehdit edildikleri azaptan bahsedilmektedir. Bu azab

517
Mehmet Vehbi, XV, 6196.
518
Kurtub, XIX, 27; Ebus Suud, IX, 47.
519
Mehmet Vehbi, XV, 6196; ls, XVI, 163; Rz, XXII, 196.
520
Heyet, V, 5.
521
522
Mehmet Vehbi, XV, 6197; Kurtub, XIX, 27.

117
inkarlarna karlk byk bir azaptr. Kafirlerin bu dnyadaki yenilgileri ne kadar byk
olursa olsun ahiretteki azab ile kyaslanmas mmkn deildir.
25. yet: .. _ , i _-, ... . , _

De ki: Tehdit edildiiniz azab yakn mdr yoksa rabbim onun iin uzun bir sre
mi koyar bilemem.
Mfessirlerin ouna gre burada inanmayanlarn tehdid edildii azab, kyamet
gndr.
523

Bir nceki yetteki tehdidi duyan mrikler alayl bir ekilde bu azabn ne zaman
gerekleeceini Peygamberimize sormular. yet ite bu sorulara cevap vermekte ve
kyametin saatini Peygamberin bilmesinin mmkn olmadn beyan etmektedir. Zaman
zaman Hz. Peygambere kyametin saati sorulurdu da O bunlardan hi birine cevap
vermezdi. Mehur Cibril hadisinde Cebrail (a.s.) peygamberimize Ya Muhammed bana
kyametten haber ver dediinde, soru sorulan, sorandan bilgili deildir, buyurmutur.
524

26.yet: .- ,,. _l. ,L 5 ,,-i ,i.

27.yet: .. .l- _. . _,, _. l. ., . _. _.. _. \

28.yet: . ,l-,i

.. _: _ _.- , ,.i . , - , , , \. -l,

Gayb O bilir, gizlisini kimseye amaz. Ancak eli olarak setikleri baka. Allah,
onlarn her trl durumlarn ilmiyle kuatt ve hereyin saysn belirledii halde,
rablerinin mesajlarn tebli ettiklerini ortaya karmak iin elilerin nlerinden ve
arkalarndan gzcler gnderir.
Bu yetler astroloji yoluyla olaanst bilgilere ulatklarn syleyenleri de
yalanlamaktadr. Zemaher gibi Mutezile alimleri bu yetlere dayanarak kerametin
imkanszln, keramet olduunu sylenenlerin aslsz olduunu savunmutur. Ancak Razi,

523
Taber, VIII, 454; Kurtub, XIX, 28.
524

118
burada kyamet saatinin kastedildiini sylemektedir. Zira ,,.
ifadesini yalnzca kyametin

kopmasna hamlettiimiz zaman manada bir eksiklik olmaz. Zaten bir nceki yette yine
kyametin kopmasyla ilgili gaybi bilgiden sz edilmektedir. Dolaysyla Mutezilenin
yetten bu anlam karmas mesnedsizdir.
525

Sreyi dikkatlice okuduumuz zaman Rznin grnn daha ar bast
grlecektir. Zira peygamberlere risletlerinin ispatlamak iin baz gayb olaylar haber
verilmektedir. Peygamber Efendimizin stanbul ve rann fethini haber vermesi gibi olaylar
bu duruma rnek olarak gsterilebilir.
Allahn honut olduu elilerden maksat peygamberler, onlara bildirdii gayb
bilgileri ise ilahi vahyler ve haberlerdir ki bunlar da onlarn peygamber olduunu isbat eder.
lahi vahyin korunmas, ona eytan sznn karmamas ve peygamberin Allahn
mesajlarn tebli edip etmediklerinin tam olarak ortaya kmas iin Allah Teala ikisinin
nnde ve arkasnda koruyucu melekler grevlendirmi, evrelerini bunlarla donatm ve
tahkim etmitir. Allah bunu vahyi koruyamadndan deil hikmeti gerei yapmaktadr.
Zira Allahn hereye gc yeter. Allah, gaybe ait bilgileri cin ve eytanlara vermez.
Onlarn, o haberleri almas bir takm nurlarla nlarla nlenir. Yce Allah, o haberleri
yanlz raz olduu elilere verir.
526

Buradaki resl den maksat peygamber deil, ona vahiy getiren Ruh(Melek)tur.
te vahiy gtrmekle grevli melek, muhafz melekler tarafndan koruma altnda gnderilir
ve o vahiylere cin, eytan szlerinin karmas nlenir.
527
Baz mfessirler ise, buradaki
resl kelimesinin gerek melek, gerekse beer trnden btn elileri kapsad yorumunu
yapmlardr.
528

525
Rz, XXII, 201.
526
527
528
Havva, XV, 382; Kurtub, XIX, 29; bni Kesir, XIV, 8158.

119
,l-,i nin faili hakknda gr vardr:
Birinci gre gre fail Allahtr. Mana ise, Allah elilerini melekleriyle korur ki
onlar Rablerinin rislet grevini ifa etsinler, kendilerine vahyedilmi olan gerekleri
korusunlar.
529

kinci gre gre fiilin faili elidir. Mana da yledir: Allah, elisinin nnden
ve arkasndan koruyucu melekler yrtr ki eli, meleklerin, rablerinden aldklar emirleri
duyurduklarn, Allahn onlarda bulunan btn bilgilere vakf bulunduunu ve hereyi bir
bir sayp hesap ettiini bilsin. Eliden maksat peygamberimiz Hz. Muhammeddir.
nc ihtimale gre fail mriklerdir. Bu takdirde mana yle olur: Allah,
elisini meleklerle destekler ki blis, mrikler, cinler Allahn risletini koruduunu ve
elilerin grevlerini yerine getirdiklerini bilsinler.
530

529
Sbn, VII, 92.
530
SONU

121
5. SONU
nsanlar tarih boyunca tanr dnda grlmeyen, olaanst baka varlklara da
inanmlar, eitli devirlerde ve coraf blgelerde bu varlklarn iyilerine ve ktlerine
deiik isimler vermilerdir. Bu varlklar bazan tanrlatrlm veya ikinci dereceden
tanrsal varlklar olarak grlm, bazan da insn zellik ve nitelikler iinde
dnlmtr. Btn toplumlarda benzer inanlar szkonusudur. Semv birer din olan
Yahudilik ve Hristiyanlkta bile ayn yanl anlay ve inanlar vardr.
slam dininde Allah, melek, eytan, cin ve peygamberlerin nitelikleri ve konumlar
tam olarak belirlenmi olduundan bir karkla meydan verilmemitir. Ancak zaman
ierisinde Mslmanlarn Kitap ve Sahih Snnetteki bilgilere drt elle sarlmak yerine,
yabanc kltrlerden slam toplumuna intikal etmi bulunan yanl bilgi ve kanaatlerin,
Kuran- Kerim ve Sahih Snnetin ortaya koyduu esaslarn yerine geirildii grlmtr.
Bu durum gnmzde de devam etmekte, insanlarn inanlarn zedelemekte ve bir ksm
insanlarn inanszlk batana dmelerine neden olmaktadr.
Cin konusundaki eski kltr ve dinlerden geen bir takm batl inan ve hurfeleri
bir tarafa brakarak Kuran ve Snnetin bu hususta bildirdiklerine gre hareket etmek en
salkl yoldur. slamn bu iki temel kayna ise, cinlerin mevcut olduunu syleyerek
mahiyetleri hakknda bilgiler vermektedir. Buna gre cinler ateten yaratlmlardr. Vcut
yaplar insanlarn vcut yaplarndan farkldr. Bu da onlara insanlarn yapamayaca ileri
yapma imkan vermektedir.
Cinler akl, uur ve irade sahibidirler. nsanlar gibi ancak Allaha kulluk iin
yaratlmlardr. Dolaysyla mkellef varlklardr. Onlarn da mmin ve kfir olanlar
vardr. Yahudilik ve Hristiyanlk gibi daha nceki dinlere iman etmilerdir. Son olarak da
Kuran- Kerimi dinlemiler, onun Allah kelam olduunu anlamlar ve mslman
olmulardr. slamn kendilerine ynelik emir ve yasaklarn renerek kavimlerine de
tebli etmilerdir.

122
Cinlerin de insanlar gibi erkek ve diileri vardr. Kendi aralarnda evlenir,
oalrlar. nsanlarla evlenmeleri cinsleri ayr olduu iin mmkn deildir. Cinlerin
insanlarla evlenmeleriyle ilgili olarak bilinenler, eski din ve kltrlerden bize intikal eden
bir takm hurfelerdir.
Cinleri itaat altna almak mmkndr. Nitekim onlar Hz. Sleymann emrinde
altrlmlardr. nsanlarn yapamayacaklar ar ve zor ileri yapmlardr. Eya zerinde
mutlak saltanatlar yoktur. stedikleri zaman istedikleri eyleri yapamazlar.
Gayb bilmeleri sz konusu deildir. Dolaysyla cinlerle irtibat kurarak gayba ait
hususlar bildiini iddia eden khin, cinci ve falclarn syledikleri yalandan ibarettir.
nsandan daha fazla bilgiye sahip olabilirler. Bunun nedeni gayb bilmeleri deil, daha uzun
yaamalardr. Her canl gibi onlar da lmldrler. ldkten sonra insanlar gibi iman
edenleri cennete, iman etmeyenleri ise cehenneme gireceklerdir.
Cin Sresinin ana gayesi dier srelerde olduu gibi tevhiddir. Allahn varlnn
ve birliinin ispatdr. Srede bu hakikati ispatlamak iin insanlarn ounun iddiasn
rterek, cinlerin de Allahn emri altnda olduu, Onun izni olmakszn bir ey
yapamayacaklar ifade edilmektedir. Peygambere atlan iftiralara da cevap vererek
peygamberin Kuran cinlerden almadn, onun Allah kelam olduunu, cinlerin ilah
szleri duyma glerinin olmad aktarlmaktadr. Cinlerin de Kuran- Kerime
inandklar vurgulanmakta ve mriklerin iftiralar gzler nne serilmektedir. Zira onlar
Efendimize de khin, mecnun ve air diyerek Kurann ilahi boyutunu inkar ediyorlard.
Buna gre Kuran cinlerin sz deil, Allahn szdr. Kuran- Kerimin stn
belaat, icaz ve slbu insanlar etkiledii gibi cinleri de etkilemi ve iman etmelerine
vesile olmutur. Kuran mriklerin iddia ettii gibi cinlerin sz olsayd cinlerin Kuran
dinleyince hayrete dmemeleri gerekirdi. Cinler Kuran- Kerimi dinleyince yanllarndan
vazgemi ve Allahn ortak ve ocuk edinmekten mnezzeh olduunu belirtmilerdir.
Bylece Allah mriklerin de yanllarndan vazgemelerini ve kendisine hibir eyi ortak
komamalarn istemektedir.

123
nsanlarn cinleri Allaha ortak komalar ve onlardan korkmalar anlamszdr.
nk cinlerin insanlar zerinde bir yaptrmlar szkonusu deildir. Onlar da insanlar gibi
sorumlu varlklardr ve insanlar gibi ldkten sonra iyileri cennete ktleri cehenneme
gidecektir.
Netice olarak bu sre ile Cenab- Allah, insanlar cinler hakkndaki yanl
bilgilerden kurtararak tevhit inancna glge dren ve insanlar yanl yollara sevkeden her
trl pheyi bertaraf etmitir.

124
KAYNAKA

Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdillah e-eybn, Msned, Kahire: Messeset Kurtuba, t.y.
Albayrak, Halis, Kuranda nsan-Gayb likisi, stanbul: ule Yaynlar, 1993.
______ Gabya mann Din Temelleri, Kuran ve Tefsir Aratrmalar 2, stanbul: Ensar
Neriyat, 2003.
Ali Mihenna, Abdulemir, el-Cin fil Kurani ves Snne, Beyrut: Messesetl Alem,
1992.
Ali Osman, Ate, Kuran ve Hadislere Gre Cinler-By, stanbul: Beyan Yaynlar,
1995.
ls, Ebul Fadl ihbddn es-Seyyid, Rhul Men f Tefsiril Kuranil Azm ves
Sebil Mesn, Beyrut: Drul Fikr, 1997.
Ar Mustafa, Cinler Alemi, ev.Naim Erdoan, stanbul: Pamuk Yaynlar, t.y.
Ate, Sleyman, nsan ve nsanst: ruh, melek, cin, insan, 2. Basm, stanbul: Dergah
Yaynlar, 1985.
______ Yce Kur'an'n ada Tefsiri, stanbul: Yeni Ufuklar Neriyat, t.y.
Aydn, Ali Arslan, Melek, mil slam Ansiklopedisi, stanbul: amil Yaynlar, C.5,
2000.
Bebek, Adil, Kebre, DA, Ankara: Diyanet Vakf Yaynlar, C.25, 2002.
Buhr, Muhammed b. smail Ebu Abdillah, el- Camius-Sahih, thk. Mustafa Dibl Be,
3.Basm, Beyrut: Daru bni Kesir, 1987.
Bula, Ali, Kuran- Kerim ve Trke anlam, stanbul: Pnar Yaynlar, 1983.
Cebeci, Ltfullah, K. Kerime Gre Melekler, Konya: stire Yaynlar, 1989
______ K.Kerime Gre Cin-eytan, Konya: stire Yaynlar, 1989
Cmeyl, Seyyid, Aleml Cin, Beyrut: Dr ve Mektebetl Hilal,1993
akc, H. Ali, Kuran- Kerimde irk Kavram ve Gnmz Asndan
Deerlendirilmesi,(Baslmam Y. Lisans Tezi) Kayseri, 1995.
elebi, lyas, Gayb, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, 1996.
elik, Naci ve Nedret, Cinler ve Hz. Adem Yanlgs, stanbul: Ziya Ofset, t.y.

125
Davud, M. sa, Bir Cinin tiraflar, stanbul: Sr Yaynclk, 2005
Ebu Davud, Sleyman b. Eas es-Sicistn el-Ezd, Snen-i Ebi Davud, thk. Muhammed
Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut: Darul Fikr, t.y.
Ebus Suud, Muhammed b. Muhammed el- Ammd, rd Aklis Selm il Mezyal
Kuranil Kerim, Beyrut: Dru hyit Trsil Arab, t.y.
Erba, Ali, Melek, DA, Ankara: Diyanet Vakf Yaynlar, C.29, 2004.
Esed, Muhammed, Kuran Mesaj, ev. Cahit Kaytak Ahmet Ertrk, stanbul: aret Yay.
2002.
Esmer, Raci, el-Cin, Trablus: Jarrous Press, 1991.
Ekar, mer Sleyman, Aleml Cin ve eyatn, 4. Basm, Beyrut: Mektebetl Felh,
1984.
Zebid, Ahmed b. Abdillatif, Sahih-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarih Tercemesi ve
erhi, ev. Kmil Miras ve Ahmet Naim, 6. Basm, Ankara: 1983.
G Ahmet, eytan, mil slam Ansiklopedisi, stanbul: amil Yaynlar, C.7, 2000.
Glen Fethullah, Varln Metafizik Boyutu 2, stanbul: Feza Yay, 1998.
Havva Said, El Esas fit-Tefsir, ev. M.Beir Eryarsoy, Abdusselam Ali, stanbul: amil
yay. 1992.
Hulusi Ahmet, Ruh-nsan-Cin, 11. Basm, stanbul: Kit-San, 1994.
Ik Emin, Cin Sresi, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, C.8, 1993.
bn Kesir, Mecdddin Ebul Fid smail, Hadislerle Kuran- Kerim Tefsiri, ev.
Bedrettin etiner, Bekir Karla, stanbul: ar yaynlar, 1993.
bni Aur, Muhammed Tahir, Tefsirut Tahrir vet Tenvir, Tunus: Daru Tunusiyye, 1984.
bni Atyye, Ebu Muhammed Abdulhak b. Galib el-Endls,el-Muharrerl Vecz f
Tesiril Kitabil Aziz, thk. Abdusselam Abdussaf Muhammed, Beyrut: Darl
Ktbil lmiyye, t.y.
bni Huzeyme, Muhammed b. shak Eb Bekir es- Slem en- Nisabr, Sahih-i bni
Huzeyme, thk. Muhammed Mustafa Azam, Beyrut: Mektebetl slm, 1970.
bni Mace, Muhammed b. Yezid Ebu Abdillah el-Kazvin, Snen-i bni Mace, thk.
Muhammed Fuad Abdulbaki, Beyrut: Darul Fikr, t.y.
bni Manzur, Ebul Fazl Cemaleddin Muhammed b. Mkerrem el-Afrik el- Msr, Lisnl
Arab, Beyrut: Dru Sadr, t.y.

126
bnl Cevz, Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Zdl Mesir fi lmit Tefsir, 3. Basm,
Beyrut: Mektebetl slm, t.y.

Kd Abdlcebbr Eb'l-Hasen Abdlcebbr b. Ahmed, erhu Usuli'l-Hamse, 1. Basm,
Beyrut: Daru hyait-Trasil-Arab, 1422/2001.
Karaman Hayrettin ve dierleri, Kuran Yolu, Ankara: Diyanet leri Bakanl, 2003.
Kazanc Ltfi, Biset, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, C.5, 1992.
Klavuz Saim, slam nancnda Cin, stanbul: Ofset Bask, t.y.
Kl Sadk, Kuranda Gayb Alemi, Kuran ve Tefsir Aratrmalar 2, stanbul: Ensar
Neriyat, 2003.
Kitab- Mukaddes: Eski ve Yeni Ahit: Tevrat ve ncil, stanbul: Kitab- Mukaddes, 1985.
Kubat Mehmet, Kuranda Tevhid, 1. Basm, stanbul: afak Yaynlar, 1994.
Kurtub, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebi Bekr, el-Cami li Ahkmil Kuran,
t.y.
Kutluer lhan, nsan, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, C.22, 2000.
Macdonald, Gayb, A, stanbul: MEB Yaynlar, C.4. 1977.
Mevdud Ebu'l-Ala, Tefhm'l-Kur'n, trc. Ahmed Asrar, stanbul: Bengisu Yaynclk,
1997.
Mslim, bni Haccc Ebul Hseyin el-Kueyr, Sahih-i Mslim, thk. Muhammed Fuad
Abdulbaki, Beyrut: Daru hyit Trsil Arab, t.y.
Nes, Ahmed b. uayb Eb Abdurrahman, Snen-i Nes, thk. Abdulfettah Eb Gdde, 2.
Basm, Halep: Mektebetl Matbatl slmiyye, 1986.
Nesef, Ebul Berekt Hafizddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmut, Tefsirun Nesef,
Kahraman Yaynlar, stanbul: 1984.
Nsbr, Muhammed b. Abdillah Eb Abdillah el-Hakim, Mstedrek, thk. Mustafa
Abdulkadir Ata, 1. Basm, Beyrut: Darul Ktbil lmiyye, 1990.
zek Ali ve dierleri, Kurn- Kerm ve aklamal meali, Ankara: Diyanet Vakf
Yaynlar, 1993.
zler Mevlt, slam Dncesinde Tevhid, stanbul: Nn Yaynclk, 1995.
ztrk Yaar Nuri, Kurann Temel Kavramlar, 7. Basm, stanbul: Yeni Boyut
Yaynlar, 1997.

127
Rap Isfahn, Ebul Kasm Hseyin b. Muhammed b. Mufaddal, el-Mfredat f garibil
Kuran, nr. Muhammed Ahmed Halefullah, Kahire: Mektebetl Enclol
Msryye, 1970.
Rz, Fahruddn Eb Abdillah Muhammed b. mer el- Hseyin, Tefsr-i Kebr, ev. Suat
Yldrm ve dierleri, Ankara: Aka Yaynlar, 1995.
Sbn Muhammed Ali, Safvett-Tefsir, ev. Sadrettin Gm, Nedim Ylmaz, stanbul:
Ensar Neriyt, 1992.
Sahih-i Hbbn, Muhammed b. Hbban b. Ahmed Eb Hatim et-Temm, Sahih-i bni
Hbban, 2.Basm, Beyrut: Messesetr-Risle. 1993.
Scognamillo Giovanni, Dou ve Bat Kaynaklarna Gre Cinler, ev. Arif Aslan,
stanbul:Karizma Yaynlar, 1999.
Seleb, Abdurrahman b. Muhammed b. Mahluf, Cevhirul Hsn f Tefsiril Kuran,
Beyrut: Messesetl Alem, t.y.
Seyyid Kutub, F Zllil Kuran, ev. Bekir Karla, M.Emin Sara, . Hakk engler,
stanbul: Beyan Yaynlar, t.y.
Sinanolu, Mustafa, Kfr, DA, Ankara: Diyanet Vakf Yaynlar, C.26, 2002.
______ man, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, C.22, 2000.
______ Kitab- Mukaddes ve Kuran- Kerimde Nbvvet, (Baslmam Doktora Tezi)
stanbul: 1995.
ahin, M. Sreyya, Cin, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar, C.8, 1993.
evkn, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethul Kadr el-Cmi Beyne Fennir
Rivyeti ved Diryeti min lmit Tefsr, Beyrut: Drul Fikr, t.y.
ibl, Bedrettin Muhammed b. Abdillah, Cinlerin Esrar, ev. Muhammed Ferat,
stanbul: Ferat Yaynevi, 1974.
ibl, Bedrettin Muhammed b. Abdullah, Garib ve Acibl Cin, Beyrut, t.y.
Taber, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir, Taber Tefsiri, ev.Hasan Karakaya, Kerim
Aytekin, stanbul: Hisar yaynevi, 1996.
Tirmiz, Muhammed b. sa Ebu sa es- Slem, Snen-i Tirmiz, thk. Ahmed Muhammed
akir ve dierleri, Beyrut: Daru hyit Trsil Arab, t.y.
Vehbi Mehmet, Hulsatl Beyn F Tefsril Kuran, stanbul: dal Neriyat, 1966.
Wensinck A.J., Resl A, MEB Yaynlar, 1987, c.12/1.
Yaln Cavit, Kuranda Temel kavramlar, 2. Basm, stanbul :Vural Yay, 1997.

128
Yavuz, Salih Sabri, slam Dndesinde Nbvvet, stanbul: nsan yaynlar, t.y.
Yavuz, Yusuf evki, Bas, DA, stanbul: Diyanet Vakf Yaynlar. C.5, 1992.
Yazc, Tahsin, Tevhid, A, stanbul: MEB Yaynlar, 1974.
Yazr, Elmall Hamdi, Hak Dini Kur'an Dili, stanbul: Azim Datm, t.y.
Yldrm, Suat, Kuranda Uluhiyyet, stanbul: Kayhan Yaynlar, 1987.
______ Kuran- Hakim ve Aklamal Meali, stanbul: Ik Yaynlar, 2002.

Cin Suresi Tefsiri Interpretation of The Jinn Sura

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cin Suresi Tefsiri Interpretation of The Jinn Sura

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

Oralarda gzlerini yalmz elerine evirmi gzeller var ki bunlardan

- ,i , a ,,:-, _..i -.. _li ,,,:. .

.. ,,: i ., \ _.:. _. _..li

1. ve 2. yet: (Reslm!) De ki: Cinlerden bir topluluun (benim okuduum

zannettiiniz gibi hitab da cinleredir. Yani cinler birbirlerine,

kelimesi, ok su demektir. Kelime bu

ifadesini yalnzca kyametin

You might also like