Petrografi

Yard. Do.Dr. Davut LAN davut@istanbul.edu.tr

Petrografi: Kayalarn tannmasn hedef alan

bilim daldr. Bunu yaparken; kaya hangi minerallerden olumaktadr(ana mineraller, tali mineraller ve ikincil mineraller),dokusu, kimya bileimi ve doadaki bulunu eklini ortaya koyar.

Petros: Kaya Grafos: lmek

Petroloji: Kayay tanmakla kalmaz, kkenini

inceler. Nasl nerede ve hangi koularda olutu, kkenini jenetik ilikilerini inceler. Petrografi ile petroloji i iedir. Petrografiyi bilmezsek petrolojiyi bilemeyiz. Petroloji ok hzla deimektedir.

Kayalarn nasl olutuu ile ilgili iki nemli gr vardr: 1- Neptnist gr(Werner-Alman):Deniz dibine kelen kellerden kaya oluur. 2)Hutton (ngiliz aristokrat): Magmann katlamas ile oluurlar. O halde magma nedir ?

Magma tanm: inde askl ekilde yzen kristaller, znm gaz veya uucu madde bulunduran ergimi bir silikat eriyiidir. Magmann younluu evresinden daha az olduu iin ykselme eilimindedir. Magmalar aslnda yerin iine vurulmu doal sondajlardr. kan maddelere bakldnda magmann yukar mantoda olutuu grlmektedir. Yeryuvarnda scaklk ve basn daima rekabet halindedir; Basn, kristalin yapy glendirirken scaklk ise zayflatr. Derinlere inildike basn ve scaklk artar.

Magmann ykselmesinin nedenleri: 1) Olutuu zaman ykselir (Younluk fark): zellikle asit magmalarn yzeye ulama ans azdr. nk bazik magmalara nazaran daha soukturlar. 2) Akkanlk fark (Fiziksel dengeyi salamak iin ykselmek eilimindedir). Magmalarda su ierii; Sulu magma susuz magmaya nazaran daha dk scaklkta katlar. Sulu magma 650-700 derecede katlarken susuz magmalar 900-1000 derecede katlarlar. Yani su ergime ssn dren bir faktrdr.

Kk ktleli magmann s kayb byk ktleliye nazaran daha abuk olacaktr dolays ile dokular da farkl olacaktr. abuk souyan kayalarda daha kk kristaller geliecektir. Magmann olutuu ortamlar: 1) Alma snrlar, 2) arpma snrlar ve 3) Levha ii (Okyanusal ve ktasal) Magmann fiziksel zellikleri; A) Akkan basnc, B) Scaklk ve C) Viskozite (Silisyum dioksit ieriine baldr)

Magmalarn kimyasal bileimleri;

Magmalarn asitik ve bazik olmas SiO2 bileimine baldr.

SiO2 ierii; %45den kk olursa ultrabazik, %45 - %52 arasnda ise bazik, %52- %66 arasnda olur ise ntr, %66dan byk olursa asitik karakterlidir. Doada hibir zaman kesin snrlar yoktur, bu bizim anlamamz iindir. Minerallerine gre snflanr ise; 1) Ultramafik, 2) Mafik ve 3) Felsik karakterli

Element O Si Al Fe Ca Mg Na

Wt % Oxide Atom % 60.8 59.3 21.2 15.3 6.4 7.5 2.2 6.9 2.6 4.5 2.4 2.8 1.9

Yerkabuundaki elementlerin bolluu

Majr elementler: genellikle 1%den daha byktr

SiO2 Al2O3 FeO* MgO CaO Na2O K2O H2O

Minor elementler: genellikle 0.1 - 1%

TiO2 MnO P2O5 CO2

z elementler: genellikle < 0.1% (Ba, Rb, Sr, REE, Ni,Cu v.s)

Magmann mineralleri nelerdir ?

Mafik (koyu renkli) mineraller; Olivin Gr. Piroksen Gr. (Pltonik kayalarda salit ve pijonite rastlanmaz) Amfibolit Gr.[Calu, Fe-Mglu ve Alkali amfiboller (magma kayalarnda rastlanmaz)] Mika ve dierleri Felsik (Ak renkli) mineraller; Kuvars Feldspatlar *(Volkanik ve pltonik kayalardakiler) Volkanik kayalardakiler (sanidin anortoklas); daha yksek scaklkta Pltonik kayalardakiler (ortoklas ve mikroklin); daha dk scaklklarda Feldpatoid Muskovit

Magma kayalarnn yerleme biimleri

Dzlemsel biimli magma kayalar; Dayk: Uyumsuz, aprazlama kesen tabler bir sokulumdur.Komu kayalarn durumuna aykrdr.Magma kabilecek gc bulduunda dayk oluturur. Radyal(nsal), konsantrik(embersel) ve Koni levhalar eklinde eitleri vardr. Sil: Temas ettii/kontakta olduu yaplarla uyumlu yzeylere sahip olan sokulumdur.Siller bazen tabakalanma dzleminden bir bakasna geebilir.

Magma kayalarnn yerleme biimleri

Baz intrzif kayalarn blok diyagramlar

Uyumlu magma kayalar

Lakolit:Uyumlu, mercek yapl pltondur.Taban dz fakat tavan zgn bir dom yapsna sahiptir.Basit veya oklu (sedir aac benzeri)olmak zere iki ekilde bulunabilir. lk kez Henry Dalar (Utah/A.B.D.)nda tanmlanmtr. m- km arasnda bulunur. Lopolit: Uyumlu, taban ortadan bel vermi gibbi hafif ukur, tabak benzeri bir sokulumdur. Kvrm ilerine yerlemeleri nedeniyle ekli kvrmtarafndan kontrol edilebilir.Fakat byk lopolitler iin bu durum sz konusu deildir. Genellikle kmlerce byk gvdeler oluturur. Megalopolit; Lopolitlerin bykleri iin nerilmitir.

Uyumlu magma gvdeleri

a. Lakolit.

b. Lopolit.

Magma kayalarnn yerleme biimleri

Baz intrzif kayalarn blok diyagramlar

Uyumlu magma kayalar

Fakolit: Uyumlu, kavisli, mercek ekilli ve kvrml tabakalarn srt ya da ukur eklindeki yaplarn takip eden kaya sokulumlardr.Bunlarn genellikle kvrmlanma srasnda sokulum yapt ve sokulum yapt sedimenter kayalar ile beraber deformasyona urad kabul edilir. Fakolitler genilik itibari ile birka cmden birka kmye ulaabilirler. Bazen altn kuvars damarlar fakolit seti halinde bulunabilir.Bu zel yap semer resif olarak adlandrlr.rnek: Bendigo, Avustralya.

Uyumsuz magma gvdeleri

Plton: lek olarak 40km. kareden daha byk magma gvdeleridir. rnek: Rize Pltonu Stok: lek olarak 40km. karden daha kk uyumsuz magma gvdeleridir. Batolit: Dipsiz anlamna gelir. Fakat sonlu olduu ve olduka s derinliklere yerletii tespit edilmitir.

 Ksenolit (Xenolith):Daha nce var olan herhangi bir kayacn magmatik bir kaya ierisindeki anklav veya kapanm. Kenarlar boyunca baz tepkime emareleri gsterirler. rnek: Kenarlarnn yuvarlatlmas veya metamorfizmas.

Yeryuvarnn katmanlar
Manto Peridotit (Ultramafik kaya)
st manto (olivine spinel) Dk hz tabakas 60-220 km Gei zonu; Hz hzlca artar ;660 spinel perovskite-type Alt manto; hz daha tedrici olarak artmaktadr.

ekil. 1. Yeryuvarnn ana katmanlar. Winter (2001) An Introduction to Igneous and Metamorphic Petrology. Prentice Hall.

Yerin ksmlar

ekirdek
Fe-Ni den olumaktadr

D ekirdek (Sv)
ekirdek (Kat)

ekil.2. Yeryuvarnn katmanlar . Winter (2001) An Introduction to Igneous and Metamorphic Petrology. Prentice Hall.

Yeryuvarnn katmanlar
Crust:
Okyanusal kabuk Kalnlk: 10 km Nispeten uniform bir yap. = ophiolite dizisi: keller Yastk yapl lavlar (pillow basalt) Levha dayklar (sheeted dikes) Masif gabro (massive gabbro) Ultramafik kayalar (manto)

ekil. 3. Yeryuvarnn katmanlar Ktasal kabuk Daha kaln: 20-90 km ortalama ~35 km Daha deiken bir bileim Ortalama ~ granodiorit

ekil 4. Derinlie gre P ve S dalga hzlarndaki deiim. Yerin bileimsel alt blmleri solda, reolojik alt blmleri ise sadadr. After Kearey and Vine (1990), Global Tectonics. Blackwell Scientific. Oxford.

ekil - 5. Yer ktlesinin % 97sini oluturan en yaygn 7 elementin bal bolluklar. An Introduction to Igneous and Metamorphic Petrology, by John Winter , Prentice Hall.

Yeri s kaynaklar
1. Yerin ilk balangcndan ve farkllamasndan kaynaklanan s

Hala devam etmektedir

2. Radyoaktif bozunmadan kaynaklanan s

Is transferi
1. Radyasyon (Radiation) 2. Is iletimi (Conduction) 3. Is yayma (Convection)

Levha tektonii ve volkanizma ilikisi

1. Okyanus ortas srtlar 2. Kta ii riftleri 3. Ada yaylar 4. Aktif kta kenarlar 5. Yaygerisi basinler 6. Okyanusadas bazaltlar 7. Muhtelif kta ii aktiviteler

Kimberlitler, karbonatitler ve anortozitler.

DOYUM
Doyum bal bir kavramdr. Yani bir eyin bir eye ilikisinden doan bir kavramdr. Elementlerin birbirlerine ihtiyalarndan doar. Silikann (SiO2) kendisi ile bileik yaparak silikat minerallerini oluturan dier kaya bileenlerine olan relatif deriimdir. Bu esas alnarak kayalar;

Silisyum doyumluluu bakmndan 3 snfa ayrlmtr:

1) Silise ar doygun kayalar (Granit):Bu kayalarda btn ana silikat mineralleri iin gerekenden daha bol silis bulunur.Artan ksm kayata kuvars mineralini oluturur. 2) Silise doygun kayalar(Diyorit): Sadece ana (majr) silikat mineralleri iin yeterli miktarda silika bulunur. Bu da kuvars ve feldspatoyidlerden hibirinin oluumuna imkan tanmaz. 3) Silise doymam kayalar (Nefelin syenit): Btn ana silikat minerallerini oluturacak kadar silika bulunmadndan, silika eksiklii, feldspatlarn yerine daha az silika gerektiren feldspatoidlerin (nefelin, lsit gibi) kristallenmesi ile telafi edilir.

Silikate doyumlu mineraller

Feldpatlar, piroksenler (zellikle Al ve Tice fakirleri), Amfiboller, Mikalar, Sfen, Zirkon, Turmalin, Topaz, Apatit, Magnetit, lmenit, Fayalitik olivin, Spessartin, Almandin

Silikate doyumsuz mineraller

Piroksenler (zellikle Al ve Tica zenginleri), Feldspatoidler (Lsit, nefelin, sodalit, nosean, hoyn, kaliyofilit),Forsteritik olivin, Melilit, Perovskit (CaTi03), Kankrinit, Kalsit, Spinel ve Pirop

Alminyum doyumluluu bakmndan

1)Peralminyumlu (Peraliminus): % Al2O3 > CaO + K2O + Na2O rnek: Korundum
2)Metalminyumlu(Metaalminus): % Al2O3 < CaO + K2O + Na2O ve % Al2O3 > K2O + Na2O rnek: Anortit 3) Subalminyumlu(Subalminus): % Al2O3 ~ K2O + Na2O ve % Al2O3 < K2O + Na2O rnek: Feldspat 4)Peralkalen talar: % Al2O3 < K2O + Na2O

ekil : Al2O3/(CaO+Na2O+K2O) (A/CNK) baz alnarak yaplan alminyum doygunluu snflamas (Shand ,1927) ve (Clarke ,1992). Granitoid Rocks. Chapman Hall.

Magmann kristallenmesi
Magmann kristallenmesi dinamik bir olaydr. Magmann tarifinden ileri giderek scaklk dt zaman ilk nce yksek scaklktaki oksitler kristallenir. A) Sreksiz reaksiyon dizisi (Discontinuous series): B) Srekli reaksiyon dizisi(Continuous series): Magma ile srekli alveri halindedir.

MAGMANIN KATILAMASININ NEML EVRELER

ORTOMAGMATK DNEM (Scaklk yaklak 1000 C): lk nce yksek scaklktaki silikatler oksitler kristallenir. Magmann nemli bir kesimi bu evrede kristallenir. Bunlara pirojenetik mineraller denir. Piro= ate Pirojenetik minerallerin kristallenmesi sonucu magmann scakl biraz dmtr. Dolays ile alkalilerin ve uucularn miktar biraz artmtr. PNMATOLTK DNEM (Scaklk yaklak 600 C): Bu dnemde magma iindeki uucularn miktar ve dolays ile magma emberinin i basnc bir hayli artmtr. Magmann zerindeki basn aniden dtnde uucular magmay terk eder ve ykselerek kayalarn atlak ve yarklarna girer ve uuculardan meydana gelen mineraller oluur. Bu mineraller halojenli minerallerdir. rnein: Flourit. PEGMATTK DNEM (Scaklk yaklak 600-400 C): Magmadaki gaz, su ierii ve silis miktar artmaktadr. Magma son derece hareketlidir. Pegmatit denilen iri taneli, kuvars ve mika gibi mineraller ieren kayalar gelitirir. HDROTERMAL DNEM (Scaklk yaklak 300-200 C): Magmadaki su ierii ve silisyum ierii gitgide artmtr. Bu dnemin zellii olumu olan kayalarn zelliini deitirir ve ayrtrr.

Magmadan kristallenen minerallerin magma odasnn duvarlarna veya cidarlarna kmesi.

ekil : Winter (2001)den alnmtr. An Introduction to Igneous and Metamorphic Petrology. Prentice Hall

Her magma bu dnemi geirir mi?

Her magma bu dnemi geirmez fakat her magma Ortomagmatik dnemi geirir. Geriye uucular bakmndan zengin bir kesimin kalmas magmann birincil bileimine baldr.

Magmann evrimini denetleyen faktrler

1) Oluumunu denetleyen faktrler: En nemli faktr scaklktr. nk eriyen ksmn %sini denetler. Eriyiin % miktar da bileimi denetler. Oluum yeri ile yerleme yeri arasnda geirdii deiiklikler: Hareket olacandan dolay basn dmesi olur. Basn dmesi sonucu uucular ayrlr ve artk magma iinde uucular zmsenemez. Harekete bal olarak farkllama grlr. Harekete bal olarak komu kayalarn arasndan geerken kayalar asimile eder(sindirir).

2)

3) Yerleme yerinde geirdii deiiklikler: Kristallenmeye bal deiiklikler olur. Bu deiiklikler magmann yerleme yerini de denetler.

Magmann deiimini denetleyen faktrler

A) Farkllama (Diferansiyasyon): Homojen bir magmann deiik
bileimdeki magmalara neden olmasna yol aan btn ilemler magma farkllamas ad altnda toplanrlar. Bunlar: Fraksiyonel farkllama: Magma bileiminin kristallenmeye bal deimesidir. Gravitasyonel farkllama: Ar olan minerallerin dibe kp magma bileiminin deimesi demektir. Akma farkllamas: Magma iinde kristaller varsa ve magma hareket halinde ise magmann iindeki sv ile kristallerin hareketi (akmas) farkldr. zmseme: Deiik bileimde magma serileri oluur. Minerallerde zonlanmalar geliir. Zonlanmann nedeni dengesiz kristallenmedir. Magmalarn karmas: Farl bileimde ve farkl mineralojik ve doku ieran kaya serileri oluur.

1) 2) 3)

B) C)

Modal Analiz (MOD)

Tanm: Bir kayacn trnn petrografik olarak belirlenmesi yntemidir. Bunu kayac oluturan minerallerin % hacmine gre yapar. Nokta sayac kullanlr.

Normatif analiz (NORM)

Kayann kimya bileimine dayanlarak iindeki minerallerin %sini bulmaya ynelik yaplan analizdir. Kayann mineralojik bileimi ve dokusundan bamszdr.

NORM X MOD

Magma kayalarnn snflandrlmas

ekil 1a : 70% X, 20% Y, ve 10% Z bileimine sahip bir kayac gen diyagramda gsterme metodu: An Introduction to Igneous and Metamorphic Petrology, John Winter, Prentice Hall.

ekil 1b: 70% X, 20% Y, ve 10% Z bileimine sahip bir kayac gen diyagramda

gsterme metodu: An Introduction to Igneous and Metamorphic Petrology, John Winter, Prentice Hall.

(a)

Kaya aadaki minerallerin en . az %10 unu iermelidir. Daha sonra bu deer %100e normalize edilir.

Q
Quartzolite
90 90

Quartz-rich Granitoid

Magma kayalarnn snflandrlmas

Alkali Fs. Quartz Syenite Alkali Fs. Syenite
5 10 20

60

60

Granit

Granodiorite

20

Quartz Syenite

Quartz Monzonite
35

Quartz Monzodiorite
65

Qtz. Diorite/ Qtz. Gabbro

5 Diorite/Gabbro/

Syenite
(Foid)-bearing Syenite

A
10

Monzonite (Foid)-bearing Monzonite

Monzodiorite
(Foid)-bearing Monzodiorite

90

Anorthosite

P
10

(Foid)-bearing Alkali Fs. Syenite (Foid) Monzosyenite (Foid) Monzodiorite

(Foid)-bearing Diorite/Gabbro

ekil : Derinlik magma kayalarnn snflandrlmas. ( After IUGS).

60

60

(Foid)olites

Volkanik kayalarn snflamas

60 60

Rhyolite

Dacite

20

20

Trachyte

Latite
35

Andesite/Basalt
65

A
10

(foid)-bearing Trachyte

(foid)-bearing Latite

(foid)-bearing Andesite/Basalt

10

Phonolite

Tephrite

Figure : Volkanik (yzey) kayalarnn snflanmas (After IUGS).

60 60

(Foid)ites

ekil

MAGMATK KAYALARIN SINIFLAMASI

Plagioclase
Anorthosite
90

ekil . b. Gabroik kayalar. c. Ultramafik kayalar (IUGS)

Ga bb ro

lite cto Tro

Olivin
Dunit
90

Olivine gabbro

Peridotitler
Plagioclase-bearing ultramafic rocks

Lerzolit
40

Pyroxene

(b)
(c)

Olivine
Olivin Websterit
10

Ortopiroksenit

Piroksenitler

10

Ortopiroksen

Websterit Klinopiroksenit

Klinopiroksen

VOLKANK KAYA NEDR?

Volkanik Kayalar: Yerin i ateinin rnleri

Volkanik kayalar ok deikendirler.

Bazlar byk mineral taneleri ierirler. Bazlar ise ancak yksek znrlkl mikroskop altnda gzlenebilen olduka kk taneler ierirler. Volkanik kayalar renk bakmndan da ok deiirler.

Btn volkanik kayalar magmann souma ve katlamas sresince olumulardr.

GABRO ALES KAYALARI

1) Gabro 2) Diyabaz (Amerika) Dolerit (ngiltere)(Mikro gabro) 3) Bazalt
Koyu renkli minerallerce zengindirler.Koyu renkli mineraller %40dan fazladr(Renk indisi).

1) Gabro:
a) Kalsiyumlu plajioklas b) Piroksen (Ortopiroksen ve klinopiroksen) c) Olivin Gabro: Klinopiroksen Norit: Ortopiroksen A) Calu plajioklas: Kayada %60 kadar bir yer igal eder. ounlukla labrador ierir ve anortit %50den fazladr. Genellikle ikizlidirler (oun albit ikizi ve periklin ikizi de grlr. B) Piroksen: Klinopiroksen; genellikle ojit ile ya da leylak renkli titan ojit ile temsil edilir. Ortopiroksen; hipersten ya da bronzitten oluur. Birincil mineraller oun deiiklie urarlar ve bunun sonucunda ikincil mineraller geliir. Gabrolarda ska grlen ikincil mineraller unlardr: Amfibol (genellikle kummingtonit), epidot ya da klorit. C)Olivin: ounlukla ikincil minerallere deimi olarak grlr. ddingsitleir. Gabro ailesinin aksesuar mineralleri: lmenit, titanomagnetit ve magnetit.

Troktolit (Alabalk kayas): Olivin (demir zrh nedeni ile krmz gzkr) ve plajioklas mineralinden olumaktadr. Plajioklasn anortit miktar %70 veya daha fazladr yani bitovnit ile temsil edilir. Olivin bakmndan zengin gabro ve mikro gabrodur. Olivin genellikle serpantinlemitir.
Gabro ve Noritte doku: Ksenomorfik granler dokuludurlar. Ofitik doku ve simplektik doku (birlikte byme dokusu). 2) Mikro gabro: Gabronun ince-orta taneli yesidir. Mineral bileimi gabroya benzer.Ofitik dokuludur. Albitleme, kloritleme ve soussoritleme (epidot ve amfibole dnme; adn SAUSSORdan alr)gsterirler. 3) Bazalt: Dnyada grlen lavlarn %90n oluturur. En yaygn kayadr. Taze iken: Siyah, sert ve salamdr. Bozutuunda: Yeilimsi ve krmzms renklidir. Bazalt deyince aklmza u iki mineral gelmelidir: Calu plajioklas (Labrador ve bitovnit)ve Cpx(Ojit titanojit pijonit). Bundan sonra iinde olivin ve/veya opx olabilir veya olmayabilir. Hornblend nadir olup biyotit az miktarda da olsa bulunabilir. Aksesuar olarak ; titanomanyetit ve apatit mineralleri vardr.

kincil mineralleri: Olivin; serpantin, talk, iddingsit ve limonit mineraline dnr. Plajioklas; albit, klorit, kalsit ve epidot minerallerine dnr. Piroksen; klorit, epidot, ve hornblende dnr. Bazalt bir volkan kayas olduu iin boluklar ikincil mineraller ile dolar. Bu ikincil mineraller; kalsit, limonit ve kuvarstr. Doku; ntergranlerden camsya kadar btn doku trlerini gsterir.

BAZALTIN DAILIMI, YERYZNDEK OLUUM ORTAMI

A) Okyanusortas srtlar(toleyitik bazalt); silisyum ve demirce zengin bir bazalttr. B) Ktasal rift vadileri (alkali bazaltlar): Rift: Litosferi boydan boya kesen krklar ile oluan knt alandr. rnek; Dou Afrika rift sistemi (Kzldenize kadar uzanmaktadr) ve Ege Blgesi rift sistemi. C) Ktasal bazalt serileri plato bazaltlar; pahoehoe ve aa lavlar eklinde. D) Ada yaylar; Ktalarn iinde ya da okyanuslarn iinde okyanus ukurlarna paralel olarak uzanan volkanik kuaklara denir.

BAZALTIN SINIFLANMASI
1)Ar doygun 2)Doygun 3)Doyumsuz

Pikritik bazalt: Belirgin olarak porfiritik dokuda ve olivin bakmndan zengin bir bazalttr. Havai adalarndaki pikritler pskrmenin youn olduu srada oluurlar ve magma emberinin tabanna yakn bulunan bir kristal kmlat tabakasnn da yzeye kmasn yanstrlar. Bazaltn mantodan en az uzaklam olan trdr. MgOce zengindir.

ekil

MAGMATK KAYALARIN SINIFLAMASI

Plagioclase
Anorthosite
90

ekil . b. Gabroik kayalar. (IUGS)

Ga bb ro

lite cto Tro

Olivine gabbro

Plagioclase-bearing ultramafic rocks

Pyroxene

(b)

Olivine

Volkanik kayalarn snflamas

ekil

. Toplam alkali ve silise bal olarak volkanik kayalarn snflamas. Le Bas et al.

(1986)den alnmtr. J. Petrol., 27, 745-750. Oxford University Press.

Tablo 1 : Toleyitik ve alkali bazaltlar arasndaki petrografik farkllklar

Toleyitik Bazalt Genellikle ince taneli, intergranlar Kaya

Alkalin Bazalt Genellikle olduka kaba, intergranler ile ofitik

Olivin yoktur
Klinopiroksen= augite (muhtemelen pijonit) ortopiroksen(hipersten) yaygn olivin halkalar olabilir. Alkali feldspat yoktur Interstitial cam ve / veya kuvars yaygndr Olivin nadirdir, zonlanmam, ve ksmen resorblanmtr veya ortopiroksenden oluan reaksiyon halkalar gsterir Orthopyroxene uncommon

Olivin yaygn
Demirli titanojit(krmzms) Ortopiroksen yoktur Interstitial alkali feldspat veya feldspatoid bulunabilir Interstitialcam nadirdir, ve kuvars yoktur Olivin yaygn ve zonludur

Fenokristaller

Ortopiroksen yoktur

Erken plajioklas yaygndr

Klinopiroksen soluk kahve ojittir Hughes (1982) and McBirney (1993).den alnmtr

Plajiyoklas az yaygndr, ve daha sonra gelimitir

Klinopiroksen demirli titan ojittir ve krmzms halkalar ierir.

Gabbro

Basalt

Figure 4.7 C

a
ekil . Bir pahoehoe lavnn akma yzeyinin grn. Hawaiideki Kalapana blgesinde, 1996 ylndaki akmalar. John Winter and Prentice Hall.

ekil. b. Mauna Ulu, Hawaiide ; Pahoehoe (solda) ve aa (sada) lav akmalarnn grn (1974 yl) John Winter and Prentice Hall.

(a)

Kaya aadaki minerallerin en . az %10 unu iermelidir. Daha sonra bu deer %100e normalize edilir.

Q
Quartzolite
90 90

Quartz-rich Granitoid

Magma kayalarnn snflandrlmas

Alkali Fs. Quartz Syenite Alkali Fs. Syenite
5 10 20

60

60

Granit

Granodiorite

20

Quartz Syenite

Quartz Monzonite
35

Quartz Monzodiorite
65

Qtz. Diorite/ Qtz. Gabbro

5 Diorite/Gabbro/

Syenite
(Foid)-bearing Syenite

A
10

Monzonite (Foid)-bearing Monzonite

Monzodiorite
(Foid)-bearing Monzodiorite

90

Anorthosite

P
10

(Foid)-bearing Alkali Fs. Syenite (Foid) Monzosyenite (Foid) Monzodiorite

(Foid)-bearing Diorite/Gabbro

ekil : Derinlik magma kayalarnn snflandrlmas. ( After IUGS).

60

60

(Foid)olites

DYORT ALES KAYALARI

Derinde, yzeyde ve damarda olmak zere nemli yesi vardr. a) Diyorit (derinde), b) Andezit (yzeyde) ve c) Mikro diyorit (damarda) Diyorit: Plajioklas ve hornblend minerallerinden olumaktadr. Bunlara ilaveten biyotit (+, -), kuvars (+,-), K-feldspat (+, -). Doku: Hipidiyomorfik granler, allotriyomorfik granler ve porfirik dokuludurlar. Mineralojik bileimi: Plajiyoklas (Anortit %si): An 50den kktr (zonlu, ikizlidir ve apatit ve sfen kapantlar gsterirler ) Andezit: adn And dalarndan almaktadr. Mineralojik bileimi: Plajioklas, hornblend , piroksen ve biyotittir. Ortopiroksen olarak hipersten ve klinopiroksen olarak ise diyopsit. Dokusu: Porfiriktir. Andezit orojenik kuaklarda (da kuaklar) grlr ve ada yaylarnn en nemli rndr.

Diorite

Andesite

Andezitin bulunduu yerler: Karadeniz dalarnda, Dou Anadoluda; Sphan dolaylarnda , Orta Anadoluda; Erciyes dolaylarnda ve ayrca Bat Anadoluda; Ege ky eridi boyunca, Bergama, anakkale v.s.

Diyorit Gabro ayrm

Diyorit: Renk indisi: %40dan kktr. Koyu renkli mineraller: Hornblend ve biyotit Plajiyoklas (Anortit %si): An 50den kktr (zonlu, ikizlidir ve apatit ve sfen kapantlar gsterirler ) Silisyum %si: %60dan kktr Toplam feldspat cinsi: 1/8 K-feldspat. Gabro: Renk indisi: %40dan byktr Koyu renkli mineraller: klinopiroksen, ortopiroksen ve olivin Plajiyoklas (Anortit %si): An 50den byktr Silisyum %si: %60dan byktr

MONZONT Mineralojik bileimi: K-feldspat ve plajioklas miktar aa yukar birbirine eittir. Plajioklas andezin ile temsil edilir. Koyu renkli mineral olarak hornblend ve ojit mineralleri iermektedir. Aksesuar (tmler) mineral olarak; apatit, zirkon ve sfen ierir. Dokusu: Poikilitiktir (iri bir kristal iinde dizilmi ya da dank halde birka kristalin yer almasdr. Byk kristal daha hzl byd iin dierlerini iinde hapseder ve genellikle anhedral doku oluturur. rnek: Bir plajioklas kristali iinde piroksen kristallerinin yer almas. Birok monzonitte mirmekit yamalar vardr. SYENT Syenit ismi, imdi (Aswan Msr)a ithafen isimlendirilmitir. El numunesinde granitlere benzer. Durayl ktasal kabuklarda zgn sokulumlar olarak veya halka ekilli kompleksler halinde bulunur. Ada yay volkanlarnn ekirdeinde bulunur.

Mineralojik bileimi: Esas olarak alkali feldspat ve ferromagnezyen mineraller (biyotit, hornblend, arfvedsonit, ejirin ve ojit) ile aksesuar mineral olarak apatit, zirkon ve demir oksitlerden oluan ve eser miktarda kuvars veya nefelin ieren silikaca doymu pltonik kayatr. Feldspatlar kayacn %65inden fazlasn oluturmaktadrlar. Hypersolvs siyenitler; Tek tip alkali feldspat ierii ile karakteristiktirler ve az ya da hi kuvars iermezler. K-feldspatlar pertitik , Na-feldspatlar ise antipertitik doku sergilerler. Subsolvs syenitler ise; ki tip feldspatn varl ile karakteristiktirler (pertitik ve antipertitik doku bir arada). Syenitler doyumluluk asndan; 1) Ar doygun; kuvars siyenittir, 2) Doygun; Ne kuvars ne de feldspatoid ierir. Syenitlerin ou bu gruptandr. 3) Doyumsuz; Feldspatoid ierir. Kuvars iermez. Syenitlerin ierisinde potasik, sodipotasik ve sodik olmak zere 3 farkl feldspat bulunabilir.

Doygun ve ar doygun syenitler ierisinde ; K-feldspat, sodipotasik feldspat ve sodik feldspatn her de olabilir. Bu tr syenitik kayalarn tipik rnekleri; Pulaskit, Larvikit ve onkinittir. Pulaskit: Ak renkli bir kayadr. inde koyu renkli mineraller %5 kadardr.Feldspat tr sodipotasiktir. Larvikit: Ortoklas ve oligoklas iermektedir. ok gzel bir kayadr ve bu nedenle ssta olarak kullanlr. Kaplama olarak kullanlr. Larvik svein ky kentidir. onkinit: Koyu renkli bir kayadr. %50 mafik minerallerin iinde olivin bile olabilir.

Doyumsuz syenitler iinde ; sodipotasik ve sodikfeldspat bulunur. Potasik genellikle olmaz.

Bu tr kayalarn tipik rnekleri; Borolanit, Fergusit ve Malignittir.

Borolanit: Psdolsit + Ortoklas Fergusit: Psdolsit + Piroksen Malignit: Nefelin + K- feldspat

TRAKT Trakit syenitin yzey kayasdr. Mineralojik olarak benzer zellikler gsterir. Trakitik lavn viskozitesi yksek olduu iin ok fazla lav kayasna rastlanmaz dolaysyla ou k yolunda katlar. Bu yksek viskozite nedeniyle trakitik magma genellikle ksa kt domlar oluturur (akkanlk dk = Viskozite yksek). Trakitik ignimbritlere de rastlanlr. Trkiyede de rastlanr. Trakitlerde de doyumluluk 3e ayrlr. Syenitlerin doyumluluu ile ayndr. inde kuvars ieren trakite kuvars trakit denir. Kuvars %20ye kadar ular. Ancak iinde fenokristal halinde bulunmaz sadece hamurda bulunur ve dolaysyla tannmas zordur. Kuvars ayrt edilemedii iin dier kayalardan (zellikle riyolitten) ayrt dilemez. Trakitlerde ok gzel akma yaplar geliebilmektedir. Dolaysyla zayflk dzlemleri olutururlar. Syenit ve trakit gibi kayalar alkalice zengin magmalardan oluurlar. Bu magmalar mantodan ve derinden trer. Trakitik lavlar rift vadileri boyunca yaygnca yer alrlar. Bu blgeler kta kabuunun gerildii ve inceldii yrelerdir. Zira mantoyu yukar karmak iin kabuu inceltmek gerekir. nceltmek iin ise germek gerekir.

Granitoid Kayalar
Granitoyidler alkali feldspatl granit, granit, granodiyorit ve tonalit gibi granitik kayalara verilen isimdir. Granitoidler: 1) ou granitoyidler orojenik olaylar neticesinde ktasal kabuun kalnlat yerlerde oluurlar. 2) Kabuk normal artlar altnda kat olduu iin, granitoyidleri oluturmak iin baz termal olaylar gereklidir. 3) ou almac granitoidlerin byk ounluunun kabuksal anateksi ile olutuu fikrindedirler.

Anateksi nedir ?

Anateksi; Bir kayacn artan scakla (sabit basnta) veya basn azalmasna (sabit scaklkta) cevaben ksmen ya da tam olmayan erimesi olaydr. Erime dane snrlar boyunca olur ve eriyik ya ksmen erimi kaya sisteminden ayrlabilir ya da sistemle beraber kalabilir. Tipik rnek; alminyumlu kabuk kayalarnn ksmi ergimesi ile granitik eriyiklerin olumas veya peridotik mantonun ksmi ergimesi ile bazaltlarn olumas gsterilebilir.

GRANT ALES KAYALARI

Granit, esas olarak kuvars (en az %20), feldspat (alkali feldspat ve plajioklas) mika (biyotit ve/veya muskovit) ile daha ok amfibolsz (bazen amfibol ierir) ve aksesuar apatit, zirkon, manyetit ve sfen ieren ak renkli, iri kristalli bir derinlik kayacdr. Hidrotermal ve pnmatolitik alterasyona maruz kalm granitler turmalin, topaz ve kaolin gibi mineraller de ierirler. Granitler , ayrca ssal metamorfizma ile zmsenmi yre kayalarndan treyen kirletici (safszlk) olarak kabul edilen granat, kordiyerit, andalusit gibi mineraller de ierebilirler.

Hipersolvs granitler; tek tip alkali feldspat (genellikle mikropertit) ierirler. Subsolvs (solvsalt) granitler; iki tip alkali feldspat ( mikropertit ve albit) ierirler. Granit 3 deiik yolla oluabilir: 1) Granit eski kta kabuunun ksmi ergimesi sonucu, yerel lekte ktasal kabuun in situ (yerinde) replasman (granitleme) ile, 2) Bazaltik magmann kesirli (fraksiyonal) kristallenmesi veya, 3) Bunlarn bir kombinasyonu ile oluur. Granitler karakteristik olarak ounlukla %70den fazla silika ierirler. Soda (Na2O) ve potas (K2O) oran nispeten yksek (% 5 12), MgO ierii ise genellikle %1den kktr. Kalsiyum oran, adamellit (granitin Ca ieren plajioklas (genellikle oligoklas) ve bir potasyum feldspat yaklak eit miktarlarda ieren trdr) ve granodiyorite gei gsterenler hari genellikle dktr. Granitlerin renk indeksi de dktr. Sadece kuvars ve alkali feldspat ieren granitler alaskit olarak adlandrlr. Granitler azalan serbest kuvars ierii ile kuvars syenitlere, daha sonra da syenitlere gei yapar.

Granitler, intrzif ktleler halinde ve dayk, sil ve halka kompleksleri gibi deiik Granitler riyolitlerin derinlik kayalardr. Granitler ticari olarak nem arz ederler. zgl arl; 2,6 2,8 g/cm3, gerek porozitesi; % 0,4 1,5 ve basn direnci; 1600 3300 kg/cm2, anma direnci; 5 8 kg / cm3, sertlii; ortalama 6,5 olup krma ta (mcr) ve yapta (blok ve kaplama ta) olarak kullanlr. Trkiyedeki mostralar ve nemli granit ocaklar balca; Erdek Ocaklar Ky (Balkesir), Ezine Kestanbol (anakkale), Armutlu Yarmadas (Bursa), Istranca Demirky (Tekirda), Sivrihisar (Eskiehir), Gebze Sancaktepe (Kocaeli), atalca (stanbul), avuba (stanbul), Torul (Gmhane), ebinkarahisar, Rize, Krehir, Sivas ve Edremit - Kazdada (balkesir) bulunmaktadr.
Granitler yerleme derinliklerine gre 3 gruba ayrlrlar: 1- Epizon granitleri (Yzeye yakn yerleenlere), 2- Mezozon granitleri (kisinin arasndaki derinliklere yerleenler), 3- Katazon gtranitleri (Derinde yerleenler) Granitlerin yzeye kamamasnn nedenleri: A- Granitin akkanlnn ok dk olmas, (SiO2 fazladr) B- Souma ve hznn ok yava olmas (10 binlerce yl), C- Uucularn ok olmas (zellikle su buhar), graniti kristallenmeye zorlamaktadr.

Granit bileim ve mineral bileimi bakmndan kta kabuuna zde bir kayadr. nk granit iindeki minerallerin younluu kta kabuunun younluuna ok yakn veya eittir( K.K.Y = 2,65gr/cm3). Granitik kayalarda grlen doku trleri: Hipidiyomorfik granler, granofirik doku (yaz graniti dokusu), orbikler doku, granler doku . Granofirik doku (yaz graniti dokusu): kuvars mineralinin ya alkali feldspat veya plajioklas ile beraber byd dokudur. Erken olumu kristaller arasnda kapanlanan ge evre eriyiklerinden iki mineralin (kuvars alkali feldspat veya kuvars plajioklas) beraber ayn anda ve hzl kristallenmesi ile oluur. Granler (daneli) doku: 0,05 mmden 10mmye kadar deien dane boylarna sahip minerallerin oluturduu doku eitidir. Orbikler doku: 2cm-15 cmlik apa ulaabilen, birbiri ile tezat mineralojiye sahip i ie (konsantrik) kabuklar (dairemsi ve kremsi yapl) ve bunlarn meydana getirdii doku trdr.

Granitin damar kayalar: Aplit ve pegmatit olarak 2 tr damar kayas vardr. Aplit: Ak renkli ince kristalli, eit boyutlu kristallerden oluan bir kaya olup kuvars ve alkali feldspat bileimine sahiptir; granit ktlelerinde ge evre damarlar olarak bulunur. Kuvars alkali feldspat bileimi granitik magma sistemlerinde en dk scaklk eriyiklerine karlk gelir. Bu da sz konusu eriyiklerin, granitik magmann farkllamas ile oluan kalnt eriyikler olduunu ifade etmektedir. Sulu minerallerin bulunmay ve ince dane boyu, aplitlerin kuru kalnt (rezidel) eriyiklerden kristallendiini gstermektedir. Dokusu granlerdir. Pegmatit: Genellikle granitik bileimde, ok iri kristalli bir kayatr. Pegmatit iinde bulunan kristaller en az 2,5 cm boyutundadr. Yaygn olarak ta 1m. veya daha byk olabilirler. lerinde bol beyaz mika vardr. Pegmatit kristallenmesi, magmann iz element ve uucularca zenginletii ge evresinde meydana gelir. Pegmatitler lityum, bor, flor, tantal, niyobyum, nadir toprak elementleri ve uranyum gibi nadir elementleri ekonomik anlam ifade edebilecek kadar ierebilmektedirler. Dokusu pegmatitiktir. MGMATT: Gnaysik dokuya sahip yksek dereceli metamorfik kaya bileeni ile foliasyonlu/foliasyonsuz dokuda, granitik bileimde iri daneli heterojen bir kaya karmdr.

Migmatitler yaygn olarak yksek dereceli metamorfik blgelerde bulunurlar. Bu blgelerde sk olarak yksek dereceli metamorfik kayalardan migmatitlere, sonra da granitlere gei sekans arazide gzlenebilir. Migmatitlerin granit bileenin, ar metamorfizma srasnda kayacn ksmi ergimesi sonucu olutuu dnlmektedir. Migmatitler bu yzden byk granitik magma ktlelerinin oluumunda ilk safhann bir kayd olabilirler dolays ile de metamorfik kayalar ile magmatik kayalar arasndaki yksek scaklk snrn temsil ediyor olabilirler. Migmatitler sahada ska dzensiz kk izgiler veya hemen hemen beyazdan koyu griye kadar deien tezat tonlarda yama ekilli yaplarla doludurlar. Bu yzden de yaygn olarak yapta bazen de ssleme amac ile parlatlp kullanlrlar. GREYZEN: Beyaz mika ve kuvars ieren, ayrm beyaz renkli bir kayatr. Greyzen; kristalin bir granitin, sokulumun daha derin ksmlarndan kristallenen granitten treyen scak ve flor bakmndan zengin buhar ile tepkimeye girmesi sonucu oluur. Buharn varlnda granit mineralojisi kararszdr ve buhar ile tepkime vererek kararl mika kuvars serisini oluturur. Bu olay pnmatoliz olarak adlandrlr. Greyzenler, mineral damarlarna yakn ksmlarda greyzenlemi granit olarak, granit iinde atlaklarda ince damar ve dayk olarak ve granit sokulum

larnn kenar ve tavan zonunda byk ktleler halinde bulunurlar. Kuvars ve beyaz mika , topaz, turmalin, fluorit ve Sn, W, Be, Li, Nb, Ta vb. bulundurur. RYOLT: Granitin yzey kayacdr. Mineralojik bileimleri ayndr, sadece dokular farkldr ve ince kristallidir. Alkali riyolitler en yaygn olanlardr ve ferromagnezyen biyotit ile (piroksenli/piroksensiz) karakterize olur. Kalkalkali sahalarda bulunurlar. Peralkali riyolitler ; alkali piroksenler (ejirin, ejirinojit ) ve alkali amfiboller (ribekit ve arfvedsonit) ile karakteristiktir. Okyanusal adalarda ve riftlemi ktasal kabuklarda alkali magma serilerinin u yeleri olarak bulunurlar. Riyolitlerde tipik olarak akma dokular gzlenir. Riyolitik bileime sahip 3 cams kaya vardr: 1- Obsidyen, 2- Perlit ve 3- Pektayn Obsidiyen: Riyolitik bileime sahip bir volkan camdr. Ok ular, mcevherat ve sanat yaptlar yapmnda kullanlmtr. Perlit: Perlitik dokuda ve genellikle daha yksek su ieriine sahiptir(%2-5).

ekil

Granite

Rhyolite

Beyaz, gri, yei,l ve siyah tonlarda olabilir. Gevrek ve krlgandr. Bileim olarak; Silis (%65 75), Al2O3 (%12), K2O (%4 5) ve Na2O ( %2-4) bulunur. zgl arl; 1,22,7gr/cm3 tr. 760 1200 C ye kadar stlarak genlemi perlit elde edilir ve younluk pomza deerlerine iner( 0,02 0,24 gr /cm3). Kullanm alanlar; perlit ounlukla inaat sektrnde kalan ksm da filtrasyon, izolasyon, dolgu maddesi olarak kullanlr. Dnya perlit rezervlerinin 6,5 milyar ton olduu tahmin edilmektedir. En nemli perlit yataklar; Yunanistan, Rusya, A.B.D ve Trkiyedir. Trkiyede Bat Anadoluda (zmir, Manisa ve Balkesir), Orta Anadoluda (Eskiehir, Ktahya, Ankara, ankr ve Nevehir) ve Dou Anadoluda (Bitlis, Van, Kars, Erzincan, Erzurum ve Sivasta bulunmaktadr). Pektayn: Daha ok obsidiyene benzeyen, cams kayatr. Su sourmas (absorbsiyon) nedeni ile yams, reinemsi bir parlakla sahiptir.

ADAMELLT Granitin, Ca ieren plajioklas (genellikle oligoklas) ve bir potasyum feldspat yaklak eit miktarlarda ieren trdr. Bunun yan sra biyotit ve hornblend ile aksesuar sfen bulundurur. Riyodasitin derinlik edeeridir). Adamellitler , azalan kuvars ierii ile kuvars monzonitlere ve daha sonra da monzonitlere gei yaparlar. ekillerde bulunur. Granitlerin en byk ktleleri batolitlerdir. Riyodasit:, ou riyodasitler, kuvars ve plajioklas minerallerinin oluturduu porfirik yapdadr. Riyodasitler, yitime urayan levhalarn zerlerinden yzeye kar ve kalkalkali magma ailesine aittirler. Riyolit ve dasit arasnda gei zellii gsteren bir kayatr. SPLT GRUBU Spilit, okyanus ortas srt bazaltlarnn deniz tabanndaki metamorfizmas ile oluur. Deniz suyu okyanusal kabuk iinde evrim yaparken, souyan bazalt dayk ve lav tarafndan stlr ve kayalarla tepkimeye girerek ortama sodyum ve su verir ve bazalt minerallerini tipik spilit birliine dntrr. Spilitler, albit, klorit, aktinolit, sfen ve kalsit ieren (epidot, prehnit, ve laumontit ierebilir / iermeyebilir), dk dereceli metamorfik bir kayatr.

Spilitlemenin kkeni konusunda deiik grler vardr. 9 yolla spilit oluabilecei sylenmektedir ancak en az 3 yolla spilit geliebilecei sylenebilir. 1- Magmatik yolla, 2- Metamorfik yolla (Hidrotermal metamorfizma ile meydana gelir. Hidrotermal metamorfizma ise scak sularn meydana getirdii bir metamorfizmadr). 3- Metasomatik yolla (Hidrotermal metamorfizma ile meydana gelir. Hidrotermal metamorfizma ise scak sularn meydana getirdii bir metamorfizmadr).

Volkanik dokular
ekil a. Polarize kta bileim olarak zonlu hornblend kristali. Grnt alan, 1 mm. b. Karlsbat kanununa gre ikizlenmi zonlu plajioklas kristali. Andezit, Crater Lake, OR. Grnt alan 0.3 mm. John Winter and Prentice Hall.

ekil . Ofitik tekstr. Tek bir piroksen kristali iinde yzen iyi gelimi plajioklas kristalleri. Genilik 1 mm.

ekil a. Daykn kenarnda ii ie bym Granofirik quartz-alkali feldspat kristali. Golden Horn graniti, Genilik 1mm. b. Grafik tekstr: alkali feldspat ile i ie bym kuvars kristali.

ekil . Ortopiroksen tarafndan evrelenen olivin kristali (a) Dzlemsel polarize kta (b) apraz nikoller altnda, Basaltik andesitte. Alan ~ 5 mm.

ekil

. Kenarlar yenmi olivin kristalleri. Genilik 0.3 mm

ekil . Andezitik bir kayada hornblend fenokristallerinin Fe-oksite dnmesi. Crater Lake, OR. Width 1 mm. John Winter and Prentice Hall.

ekil a. Plajiyoklas mikro fenokristallerinin akma nedeni ile ynlenme gsterdii Trakitik doku. Fenokristaller etrafndaki akmalara dikkat. Genilik 1 mm. MacKenzie et al. (1982)den alnmtr.

ekil b. Mikrofenokristallerin dzensiz ynlendii pilotaksitik doku. Bazaltik andezit. Genilik 7 mm.

ekil a. Andezitik bir kayada akma bandlamas.

ekil . b. Bazaltta Intergranler tekstr. Columbia River Basalt Group, Washington. Genilik 1 mm.

ekil a. kizli plajioklas kristali iinde hedral (z ekilli) piroksen kristali. Stillwater complex, Montana. Saha genilii 5 mm.

Bazaltik kaya iinde Plj fenokristalleri

ULTRAMAFK KAYALAR
ekil

Ultramafik kayalar (IUGS)

Olivin
Dunit
90

Peridotitler Lerzolit
40

Ortopiroksenit

Olivin Websterit
10

Piroksenitler

10

Ortopiroksen

Websterit Klinopiroksenit

Klinopiroksen

Lerzolit muhtemelen altere olmam ilkel mantodur. Dunit ve harzburgit , bazalt ksmi ergime ile magmadan ayrldktan sonra oluan kayalardr.
15

Toleiitik bazalt

10

ekil . Brown and Mussett, A. E. (1993)den alnmtr; The Inaccessible Earth: An Integrated View of Its Structure and Composition. Chapman & Hall/Kluwer.

Lerzolit

0 0.0

Harzburgit Dunit
0.2

Kalnt
0.4 0.6 0.8

Wt.% TiO2

Yeryuvarnn katmanlar
Manto Peridotit (Ultramafik kaya)
st manto (olivine spinel) Dk hz tabakas 60-220 km Gei zonu; Hz hzlca artar ;660 spinel perovskite-type Alt manto; hz daha tedrici olarak artmaktadr.

ekil. 1. Yeryuvarnn ana katmanlar. Winter (2001) An Introduction to Igneous and Metamorphic Petrology. Prentice Hall.

Okyanusal kabuk ve st manto yaps

Tipik ofiyolit

ekil :Tipik bir ofiyolit dizisinin litolojisi ve kalnl (Oman ofiyolitinden bir rnektir; Boudier and Nicolas (1985). Earth Planet. Sci. Lett., 76, 84-92.

Okyanusal kabuk ve st manto yaps

Layer 1

nce bir pelajik sediment tabakas

ekil . Brown and Mussett (1993)den deitirilerek alnmtr. The Inaccessible Earth: An Integrated View of Its Structure and Composition. Chapman & Hall. London.

Okyanusal kabuk ve st manto yaps

Layer 2; bazaltik bileimlidir ve 2 alt tabakaya blnebilir

Layer 2A ve B =Yastk yapl(Pillow) bazaltik lavlardr Layer 2C = Dey levha dayklardr

ekil . Brown and Mussett (1993)2den deitirilerek alnmtr. The Inaccessible Earth: An Integrated View of Its Structure and Composition. Chapman & Hall. London.

Layer 3 Daha karmak ve tartmaldr:

ounlukla s magma emberinden kristallenmi olup dayklar ve bazaltlar besleyen gabrolardan olutuuna inanlmaktadr.
Layer 3A = st ksm izotropik ve alt ksm ise bir dereceye kadar foliasyonlu (transitional) gabrolarndan oluur

Layer 3B= Daha

fazla katmanl ve kmlat yaps gsterebilir.

Okyanusal kabuk ve st manto yaps

Devamsz diorit and tonalit (plajiyogranit) ktleleri = Ge farkllam svlar
ekil . Tipik bir ofiyolit dizisinin litolojisi ve kalnl (Omandaki Samial Ofiyolitinden bir rnektir; Boudier and Nicolas (1985). Earth Planet. Sci. Lett., 76, 84-92.

Lerzolit muhtemelen altere olmam ilkel mantodur. Dunit ve harzburgit , bazalt ksmi ergime ile magmadan ayrldktan sonra oluan kayalardr.
15

Toleiitik bazalt

10

ekil . Brown and Mussett, A. E. (1993)den alnmtr; The Inaccessible Earth: An Integrated View of Its Structure and Composition. Chapman & Hall/Kluwer.

Lerzolit

0 0.0

Harzburgit Dunit
0.2

Kalnt
0.4 0.6 0.8

Wt.% TiO2