DERN KAZI PROBLEMLERNDE BETONARME PERDE VE MN KAZIK ANALZ

Serkan KOYUNCU Yksek Lisans Tezi naat Mhendislii Anabilim Dal Aralk-2006

JR VE ENSTT ONAYI Serkan KOYUNCUnun Derin Kaz Problemlerinde Betonarme Perde ve Mini Kazk Analizi balkl naat Mhendislii Anabilim Dalndaki, Yksek Lisans tezi 14.11.2006 tarihinde, aadaki jri tarafndan Anadolu niversitesi Lisanst Eitim-retim ve Snav Ynetmeliinin ilgili maddeleri uyarnca deerlendirilerek kabul edilmitir.

Ad-Soyad ye ( Tez Danman) ye ye : Prof. Dr. MUSTAFA TUNCAN : Do. Dr. BEKR KARASU : Do. Dr. YCEL GNEY

mza

Anadolu niversitesi Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulunun .................. tarih ve ................ sayl kararyla onaylanmtr.

Enstit Mdr

ZET

Yksek Lisans Tezi DERN KAZI PROBLEMLERNDE BETONARME PERDE VE MN KAZIK ANALZ Serkan KOYUNCU Anadolu niversitesi Fen Bilimleri Enstits naat Mhendislii Anabilim Dal Danman: Prof. Dr. Mustafa TUNCAN 2006, 163 sayfa.

Bu almada, derin kaz problemlerinde uygulanan betonarme perde ve mini kazk destek sistemleri incelenmitir. Ktahya Hava Er Eitim Tugay 16.Blk Binas zemin profili iin ankrajl ve ankrajsz betonarme perde ve mini kazk analizleri yaplm ve bunlara ait hesap parametreleri ve boyut analizi sunulmutur. lk olarak probleminin analitik zm yaplmtr. Daha sonra, sonlu elemanlar yntemi ile iki boyutlu elasto-plastik analiz yapabilen PLAXIS program ile hesaplanmtr. Betonarme perde duvar ve mini kazk analizlerinde farkl kalnlk ve ap iin, ankrajl ve ankrajsz zmlerden elde edilen sonular deplasman, moment ve ekonomik olarak deerlendirilmitir. almann sonunda, bu iki destekleme sisteminin sonular ile analitik zm birbiriyle karlatrlmtr.

Anahtar Kelimeler: Derin kaz, Plaxis, Ankrajl betonarme perde, Ankrajl mini kazk, Destek sistemi,

SUMMARY Master of Science Thesis DESIGN OF ANCHORED REINFORCED CONCRETE WALL AND MINI PILES IN DEEP EXCAVATION PROBLEMS Serkan KOYUNCU Anadolu University Graduate School of Sciences Civil Engineering Program Supervisor: Prof. Dr. Mustafa TUNCAN 2006, 163 pages

In this study, reinforced concrete wall and mini pile support systems in deep excavation were examined. Reinforced concrete wall and mini pile analysis were made with or without anchor for a given soil profile, which are drawn after boring Ktahya Hava Er Eitim Tugay 16.Blk Building. First, analytical solution was presented. After that the soil profile were use to determine behavior of reinforced concrete wall and mini pile for different thickness and diameter by using the Plaxis program which is based on the finite elements model. In the evaluation part of the study, the results of these two systems and analytical solution, and the relation between these results were compared with each other.

Keywords: Deep excavation, Plaxis, Anchored reinforced concrete wall, Anchored mini piles, Support systems.

ii

TEEKKR

Bu tezin hazrlanmasnda srasnda bilgi, aratrma ve yardmlarn esirgemeyen Danman Hocam Prof. Dr. Mustafa TUNCANa ve maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen Prof. Dr. Ahmet TUNCANa ve Aratrma Grevlisi Mehmet nan Okura teekkrlerimi sunarm.

Serkan Koyuncu Aralk 2006

iii

NDEKLER Sayfa iv v vi xv xv xxii xxvii 1 1 2

ZET SUMMARY TEEKKR NDEKLER EKLLER DZN ZELGELER DZN SMGELER VE KISALTMALAR DZN 1. GR 1.1. Problemin Tanm 1.2. almann Kapsam ve Amac

2. NCEK ALIMALAR 3. DERN KAZI YZEY DESTEKLEME SSTEMLER 3.1. Dar ve Derin Kaz Yzeylerinin Desteklenmesi 3.2. Geni ve Derin Kaz Yzeylerinin Desteklenmesi 3.3. Destek Sistemi Seimi ve Tasarm Esaslar 3.4. Destek Sistemleri 3.4. 1. Kazkl perdeler 3.4. 2. Palplan duvarlar 3.4. 3. Diyafram (bulama) duvarlar

3 9 10 11 12 13 13 15 1

iv

3.4. 4. Berlin duvar 3.4. 5. Kademeli kaz yzeylerinin ankrajl betonarme perdelerle desteklenmesi 3.4. 6. Zemin ivileri 3.4. 7. Zemin enjeksiyonu 3.4. 8. Zemin dondurma yntemi 3.4. 9. Kuyu tipli betonarme perde duvarlar 3.4.10. Ankrajl mini kazk 3.5. Yanal Toprak Basnlar 3.5.1 Rankine formlleri 3.5.1.1 Aktif toprak basnc 3.5.1.2 Pasif toprak basnc 3.5.1.3 Skunetteki toprak basnc 3.5.2. Coulomb Forml - Kama Metodu 3.5.3. Duvar arkas dolgusunda srsarj olmas halinde toprak basnlar 3.5.4. ksa sistemlerine etkiyen toprak basnlar 3.5.5. ok sra ankral iksa sistemlerine gelen basn ve dalmlar

20 22 23 25 25 26 27 30 30 31 32 34 34 38 38 39

4. ANKRAJLI BETONARME PERDE VE MN KAZIKLAR 4.1.Genel 4.2.Ankrajlarn Snflandrlmas 4.2.1.Kullanm srelerine gre ankrajlarn snflandrlmas 4.2.2.malat teknikleri dikkate alnarak ankrajlarn snflandrlmas 4.2.3.alma ekli bakmndan ankrajlarn snflandrlmas 4.3.Ankrajlarn Ksmlar 4.4.Ankraj Hesabnn zellikleri 4.4.1.Hesap esaslar

46 46 48 48 48 50 51 52 53

iv

4.5.Ankrajlarda Kuvvet Hesab le lgili zellikler 4.6.Ankraj Kk Tama Gcne Etkiyen Faktrler 4.7.Ankraj Testleri 4.8.Zemin Cinsine Gre Ankrajlar Tama Kapasitelerinin Tahmini 4.9.Zemin Ve Kaya Tipine Gre Bavurulacak Ampirik Klavuzlar 4.10.Zemin Mekanii Teorilerine Gre Ankraj Tama Gc Tayini 4.10.1.Skunetteki toprak basncna gre tama gcnn tayini 4.10.2.Bendel teorisi 4.10.3.Lendi teorisi 4.11.Teorik rnek

58 59 60 61 62 63 63 64 64 65

5. PLAXS PAKET PROGRAMI KULLANIMI 5.1.Programn Genel zellikleri 5.1.1.Noktalar 5.1.2.izgiler noktalar 5.1.1.Demetler 5.2. Programn Kullanm 5.3. Plaxis Paket Program zm 5.3.1.Program iin kabuller 5.3.2.Uygulama

72 72 72 72 73 74 83 83 84

6. PROJENN ZM 6.1.Zemin Parametreleri 6.2.Kullanlan Dier Veriler 6.3.Analitik zm 6.4.Grafikler ve Analiz Sonular

89 89 90 90 94

7. SONULAR VE NERLER KAYNAKLAR EK 1. Plaxis Sonular Ek 2. Zemin Etd Raporu

101 103

vi

EKLLER DZN 3.1. Kazdan dolay oluan gerilme boalmas 3.2. Dar derin kazlarda uygulanan destek sistemleri 3.3. Kazkl perde duvar 3.4. Kazkl perdelerin inas 3.5. Palplan duvarlarn inaas 3.6. Ahap palplan tipleri 3.7. Betonarme palplan 3.8. elik palplanlar 3.9. Diyafram duvar yapm aamalar 3.10. Berlin duvarlarnn imalat safhalar 3.11. Kademeli kaznn ankrajl betonarme perde duvarla desteklenmesi 3.12. atkrit ve zemin ivileri ile desteklenmi kaz yzeyi 3.13. Kuyu tipi betonarme perde duvar 3.14. Mini kazk imali 3.15. Aktif toprak basnlar 3.16. Pasif toprak basnlar 3.17. Coulomb toprak basnc 3.18. Farkl duvar hareketleri iin toprak basnc dalmlar 3.19. ok sra ankrajli bir duvarda toprak basnc dalm 3.20. Terzaghi-Peck iin toprak basnc dalmlar 3.21. Tschebotarioff toprak basnc dalmlar 3.22. Lehmann toprak basnc dalm 3.23. sve yap standard toprak basnc dalmlar 3.24. svire zemin ankrajlar standard toprak basnc dalmlar 4.1. Ankrajn ksmlar 4.2. malat tekniklerine gre ankraj tipleri 4.3. Ankrajl bir istinat perdesinin stabilitesinin tahkiki ( Brinch Hansen) 4.4. Ankrajl bir istinat perdesinin stabilitesinin tahkiki ( Kranz) 4.5 Serbest toprak destekli ankrajl palplanj 4.6 Basn diyagram 4.7. Destekli kaz sistemi uygulamas 4.8. Kesme diyagramlar 5.1. Genel ayarlar, proje 5.2. Genel ayarlar, boyutlar 5.3. Ana pencere ve ana men 5.4. Geometri ara ubuu 5.5. Malzemenin tanmlanmas 5.6. Zemin zelliklerinin seimi 5.7. Mohr-Coulomb girdileri 5.8. Ara yzey girdileri 5.9. Kirilerin zellikleri 5.10. Ankrajl palplanj geometrisi 5.11. Fazl hesaplamalar ekran 9 11 13 14 16 16 17 18 20 21 22 24 27 28 32 33 36 39 40 41 42 43 44 45 46 50 57 58 65 66 68 69 74 74 75 76 77 78 80 81 82 83 86

viii

5.12. Kesme kuvveti 5.13. Eksenel kuvvet 5.14. Moment grafii 5.15. Toplam deplasman 6.1. Basn diyagram

87 87 88 88 91

ix

ZELGELER DZN 29 3.1. Mini Kazk Gvenlik Saylan (DIN 4128 ) 3.2. Mini Kazklarda evre Srtnmesi 30 3.3. Kohezyonsuz Zeminlerde Dey Duvar Arkas (=90) ve Yatay Dolgu (=0) Halinde KA Deerler 37 3.4. Kohezyonsuz Zeminlerde Dey Duvar Arkas (=90) ve Yatay Dolgu 37 (=0) Halinde KP Deerleri 4.1. Zemin - Max. Kuvvet letimi 62 4.2. Teori sonularnn karlatrlmas 68 5.1. Kumlu zemin rnei iin zemin parametreleri 83 5.2. Palplanj parametreleri 83 5.3. Ankraj parametreleri 83 6.1. almada Kullanlan Zemin parametreleri 89 6.2. Palplanj parametreleri 90 6.3. Ankraj parametreleri 90 6.4. Sonularn karlatrlmas 93 6.5. Ankrajl ve Ankrajsz Betonarme Perde Hesab in Deplasmanlar 94 6.6. Ankrajl ve Ankrajsz Betonarme Perde Hesab in Deplasmanlar 94 97 6.7. Ankrajl ve Ankrajsz Mini Kazk Hesab in Deplasmanlar 6.8. Ankrajl ve Ankrajsz Mini Kazk Hesab in Deplasmanlar 97 6.9. Ankrajl ve Ankrajsz Betonarme Perde Maliyetleri 100 6.10. Ankrajl ve Ankrajsz Mini Kazk Maliyetleri 100 6.11 Ankrajl Mini Kazk ve Perde Toplam Maliyeti 100

SMGELER VE KISALTMALAR DZN SMW E EI AE L c kx ky G OCR POP YASS :Zemin karml duvar ( Soil mixed wall) :Elastisite :Eilme rijitlii :Eksenel rijitlik :Boy :Birim hacim arlk :Deplasman :Kohezyon :X ynndeki permeabilite :Y ynndeki permeabilite :Kesme modl :Ar konsolidasyon oran :n-rt basnc :Yer alt su seviyesi :Viskozite :Islak Alt ve st ndisler v h u d oed inter :Dey :Yatay :Drenajsz :Kuru :Odmetre ykleme rijitlii :Ara yzey

xi

1. GR 1.1. Problemin Tanm ehirlemenin ve dolaysyla nfusun hzla artmas konut, iyeri ve kanalizasyon, otopark gibi alt yap hizmetlerine duyulan ihtiyac arttrmtr. Bu ihtiyalarn giderilmesi, ehirlerdeki uygun parsellerin azl veya yksek katl yaplarn inaas derin kazlar zorunlu klmaktadr. Ankraj teknolojisi ise derin kazlara olan bu taleplerin her geen gn artmasna paralel olarak srekli gelimekte ve uygulamadaki yerini almaktadr. Ayn zamanda ehir merkezlerinden geen metro yapm, tren hatlarnn yeraltna indirilmesi veya ulam hatlarnn yeraltna indirilmesi, ehirlerde derin inaat ukurlarnn almasna sebep olmaktadr. Derin ve byk inaat ukurlar temel zemini ve yeralt suyunun denge durumlarn deitirmekte ve mevcut komu yaplar ve evreyi nemli lde etkilemektedir. Bu yzden inaat alannda geoteknik ettler yaplarak; zemin zellikleri, komu yap ve mevcut sistemlerin durumu ve yerleimi hakknda bilgi toplanmaktadr. Rijit iksa duvarlar ve hesaplarda ykseltilmi toprak basnlar katsaylar alnarak kaz evresindeki yaplarn gvenlii salanmaktadr. Derin kazlarda, destekleme sistemlerine etkiyen itkiler ankrajlar vastasyla karlanmaktadr ve meydan gelen stabilite ve deformasyon problemleri nemli olmaktadr. Temel ukurlarn destekleyen bu sistemlerin boyutlandrlmas yle zetlenebilir: Sisteme etkiyen ykler, yani toprak basnlar, yanal toprak basn diyagramlar yardmyla belirlenir. Bu yklere gre sistem elemanlarna gelecek kesit tesirleri hesaplanr ve elemanlar bu tesirlere gre boyutlandrlr. Deiik zemin trleri ve saha koullarna gre uygulanabilecek birok destekleme sistemi gelitirilmitir. Derin kaz ukurlann desteklenmesinde en ok kullanlan iksa sistemleri ankrajl kazk perdeler, ankrajl betonarme perdeler, diyafram duvarlar ve palplanlardr. Derin kaz iksa sistemlerinde ankrajlarn kullanlmas ile ok byk zemin itkilerinin pratik ve gvenli bir ekilde karlanmas mmkn hale gelmektedir. Zemin ankrajlar destekleme sistemlerini

projelendirirken konsol olarak yada sadece arlk kavramna gre boyutlandrma snrndan kurtarm ve kazlarda byk derinliklerde alma olana salamtr.

1.2. almann Kapsam ve Amac Bu almada, derin kaz problemlerinde uygulanan ankrajl betonarme perde ve mini kazk analizlerine ait hesap parametreleri ve dizayn kriterleri incelenmitir. Burada ankrajl betonarme duvar ve mini kazk sistemlerinin zm yntemleri de karlatrlmtr. Ele alnan problemler, sonlu elemanlar yntemine gre PLAXIS program ile zlmtr. Zemin tipine bal olarak uygulamada kullanlacak en iyi zm yntemi nerilmitir. Bu program ile veri girii, analiz ve kt sonular detayl bir ekilde yaplabilmekte ve sonularn kolay yorumlanma olana salanmaktadr.

2. NCEK ALIMALAR Peck (1969), derin kazlar iin yapt bir almada, derin kazlar yatay olarak desteklenmesi gereken dey kenarl kazlar olarak deerlendirmitir. Bu almada, derin kazlarn tasarmnda kullanlacak yanal hareketler, kaz etrafndaki zemin oturmalar ve kabarmas ele alnmtr. Kaz etrafndaki oturmalarn azaltlmas iin gerekli kriterler ve zemin basn diyagramlar belirlenmitir. Destekleme sistemlerinin performansnn zemin tipine, kaz derinliine ve yapm (iilik) hzna bal olduunu belirtilmitir. Bu almann temeli, arazi gzlemleri ve kiisel deneyimlere dayanmaktadr. Lambe'nin 1970'de destekli kazlar zerine yapt alma, derin kazlarn ve bunlarn destek sistemlerinin analizi ve tasarmna odaklanmtr. Lambe derin kaz mhendisliini ve kazdan dolay meydana gelen zemin hareketlerini etkileyen faktrleri incelemitir. Lambe almasnda, Boston'da metro iin yaplan kaz vakasn ele alm ve mevcut yntemlerle kazlarn tasarm ve analizini gerekletirmi, sonra da tahminleri lmlerle karlatrmtr. Lambe, destek sisteminin yklerinin ve zemin hareketlerinin gvenli derecede tahmin edilemediini grm ve destekli kazlarn tasarm ve analizindeki gelime seviyesinin tatmin edici olmaktan uzak olduu neticesine varmtr. Lambe ayn zamanda, sonlu elemanlar metodunun ve yaynlanan vaka analizlerinden elde edilen deneyimlerin, derin kazlarn performansnn daha iyi anlalmasnda kullanlabilecek en iyi iki yol olduunu ileri srmtr Goldberg ve arkadalar (1976) ylnda , yatay destek sistemleri iin tasarm tavsiyeleri, tasarm kyaslamalar ve inaat teknikleri zerine ciltlik bir rapor yazmlardr. Rapor, 1976 'daki mevcut uygulamalarn durumu hakknda bilgi veren kapsaml bir kaynaktr. Yazarlar, maksimum yanal hareketlerinin, maksimum zemin oturmalarnn ve kazya bitiik yer yzeyinin oturma profilinin eklinin tahmin edilebilmesine temel oluturmas amacyla 63 tane vakann performansndan ve lmlerinden elde edilen bilgiyi kullanmlardr. Bylece yazarlar oturma profilini ve deformasyon deerlerini, kaz derinlii ve zemin tipiyle ilikilendirmilerdir (Bentler, 1998).

O'Rourke destekli kazlar ve bununla ilikili inaat aktiviteleri nedeniyle oluan zemin hareketlerini incelemitir. antiyenin hazrlanmas iin yaplan aktivitelerin zemin hareketlerindeki neminin altn izmitir. Zemin hareketine sebep olabilecek antiye hazrlk aktivitelerinden birkan, suyun uzaklatrlmas, destek duvar inas, derin temel yaplmas, altyapnn desteklenmesi ve yer deitirmesi amacyla yaplan faaliyetler olarak sralamtr. Ayn zamanda, 7 vakadan elde ettii performans datalarm inceleyerek, kaz destek duvarnn eilmesi ile zemin yzeyinin yanal hareketlerinin dikey hareketlerine oran arasndaki iliki zerinde almtr. O'Rourke destek rijitliinin, desteklerin n gerilmesinin ve desteklerin yerletirilme zamanlamasnn etkileri hakknda da sonular ileri srmtr (ORourke, 1981). Clough ve O'Rourke, vaka analizlerinden ve gemi almalardan elde edilen bilgileri gzden geirmek yoluyla derin kazlarn sebep olduu hareketler zerine almlardr. Bu hareketleri iki gruba ayrmlardr. Bunlardan birisi kaz ve destekleme srecinin yol at hareketler ve dieri de yardmc inaat aktiviteleridir. Kazlarn yaknndaki zemin oturma profillerinin ve maksimum duvar yer deitirmelerinin tahmin edilmesine yardmc olmak amacyla, gemi vakalardan elde edilen hareket ve yer deitirme bilgilerini zetlemilerdir. Derin kazlardan dolay oluacak hareketlerin, eer harekete neden olan nemli, kayda deer kuvvetler gz nne alnrsa, makul snrlar iinde tahmin edilebilecei sonucuna ulamlardr (Clough G.W. ve O'Rourke,1981). Osaimi ve Clough (1979), derin kazlarn performansyla ilgili, birletirilmi konsolidasyonlu sonlu eleman almalarnn ilklerinden birini sunmulardr. Birletirilmi konsolidasyonlu sonlu eleman analizleri, denge problemini ve geici sznt problemini e zamanl zmektedir. Osaimi ve Clough'un amac, killerdeki kazlarn performansnn tahmin edilmesinde birletirilmemi drenajsz sonlu eleman analizlerinin kabul edilebilir bir yol olup olmadn grmek olduu anlalmaktadr. Birletirilmemi drenajsz sonlu elaman analizleri, sadece toplam gerilmeler asndan, denge problemini dikkate almaktadr (boluk suyu basncndaki deiimler dikkate alnmamaktadr). Osaimi ve Clough, kazlar esnasnda oluan ksmi drenajn, kilin permeabilitesine, ina sresine ve snr artlarna bal olarak ok nemli olabilecei sonucuna varmlar

ve bunlar nda, killerdeki derin kazlar iin, drenajsz analiz kullanmadan nce dikkatli bir ekilde dnlmesi gerektiini vurgulamlardr. Yong ve arkadalar (1989), bir birletirilmi konsolidasyon sonlu eleman program kullanarak, kildeki bir destekli kaznn davrann incelemilerdir. Yong ve arkadalarnn analizleri, kaz srecinin, bir kaznn tabannn altnda negatif ilave boluk suyu basnlar oluturacan ve bu ilave boluk suyu basnlarnn dalmnn da pasif zemin direncinde kayba ve zamana bal olarak da duvar deformasyonlarna neden olacan gstermitir (Bentler, 1998). Finno ve arkadalar (1991), Chicago'daki HDR-4 destekli kazsn incelemek iin, bir birletirilmi konsolidasyon sonlu eleman program kullanmlardr. Onlarn sonular da kaz esnasndaki konsolidasyonun, pasif zemin direncinin kaybna ve zamana bal duvar ve zemin hareketlerine neden olacan gstermitir (Finno, R.J. ve Harahap,1991) Ou ve Lai (1994), gerek bir derin kaznn drenajsz ve birletirilmi sonlu eleman analizlerinden elde edilen sonular karlatrarak, konsolidasyonun, duvar deformasyonu ve zemin oturmalar zerindeki etkilerini incelemilerdir (Ou, C.Y. ve Lai, 1994). Osaimi ve Clough (1979), Yong ve arkadalar (1989), Finno ve arkadalar (1991) ve Ou ve Lai (1994) tarafindan gerekletirilen almalarn hepsi de gstermitir ki, kildeki bir derin kaznn inas srasnda konsolidasyon meydana gelebilir ve konsolidasyonun etkileri nemlidir. Kaz esnasnda meydana gelecek konsolidasyon ve ime, zeminlerin kesme mukavemetinde deiimlere ve zamana bal deformasyonlara sebep olacaktr. Finno ve arkadalar (1991), BDR-4 destekli kazdaki 2 boyutlu sonlu eleman almalarnda, palplanj yerletirilmesinin etkilerini incelemilerdir. Palplanj aklmas esnasnda, boluk suyu basnlarnn ve yer deitirmelerin deitiini gzlemlemilerdir. Boluk suyu basnlarnn deiimi, kaz merkez hatt civarnda kaznn asimetrik davranna sebep olduundan nemlidir. Finno ve arkadalar iin, anizotrop snrlandran yzey modelini kullanmak ve gerek ina srasn modellemek, bulgularna yararl olmutur. Finno ve arkadalar, palplanj kurulmasnn etkilerinin, yumuak-orta killer iin nemli olduunu ve

uyarlm gerilmelerin doru olarak simule edilebilmesi iin bu etkilerin gz nne alnmas gerektiim belirtmilerdir Wong ve Broms (1987), Yumuak zemindeki destekli kazlarn stabilize edilmesi iin, sonlu eleman analizlerini kullanarak, yntem zerinde almlardr. allan yntemler, destk duvarlar arasna har enjeksiyonu, destek duvarlarnn ayak ksmnn nne ahap kazklarn aklmas ve su altnda kaz yaplmasdr. Clough ve arkadalar (1989), Kaz destek sistemlerinin tasarmnda, hareket kontroln merkezi bir odak olarak alan bir metot sunmulardr. Kaz destek sistemi hareketlerinin tahmin edilebilmesine yardmc olabilecek prosedrler zerinde tartmlardr. nerilen metodun yararlanm gstermek iin, vaka rneklerini kullanmlardr. Wong ve Broms (1989), Sonlu eleman metodunu kullanarak, drenajsz kesme mukavemetinin, kaz geniliinin, kaz derinliinin, duvar rijitliinin, duvar penetrasyonunun ve duvann sert tabadaki derinliinin, killerdeki destekli veya ankrajl palplanj duvarlarn yanal eilmesine etkisini incelenmitir. Yanal eilmelerin hesaplanabilmesi iin basit bir prosedr nermilerdir. Yong ve arkadalar (1989), Kildeki gerek bir derin kaznn performans lmlerini kullanarak, drenaj sz analiz ve konsolidasyonlu sonlu eleman analizlerinin sonularn karlatrmlardr. Borja (1990), Zemin-yap etkileimi problemleri iin, yeni bir sonlu eleman program sunmutur. Gelitirilmi Cam kili modelini kullanarak, kilde yaplan bir deneme kazsnn problemlerinin, dzlem deformasyon, asimetrik ve 3 boyutlu drenajsz ve drenajl analizlerini gerekletirmitir. Goh, A. T. C. (1990), Duvar zelliklerinin, iyi zemine kadar olan derinliin, kaz geniliinin ve duvar yerleiminin, kildeki bir derin kaznn stabilitesi stndeki etkilerini belirleyebilmek iin, sonlu eleman metodunu kullanarak parametrik incelemeler gerekletirmitir. Yumuak killerdeki destekli kazlarn, taban stabilitesinin hesaplanabilmesi iin bir prosedr sunmutur. Liao ve Neff (1990), Derin kaz desteklerinin tasannu iin, gerek "toprak basnlarnn hesaplanabilmesine ynelik rasyonel bir ereve sunmulardr.

Killerde, kaz esnasnda ve sonrasnda zemin davrann incelemek iin Lambe'nin gerilme izi metodunu kullanmlardr. Athanasiu ve arkadalar (1991), Killer iin, Bjerrum'un almasna dayanan bir anizotropik kinematik deformasyonla pekleme modeli sunmulardr. Oslo'daki eski Viking otelinin inasnn ve Norve bankas kazsnn ankrajl palplanj duvarnn analizi iin sonlu eleman program SSFEAX ' ve yeni modeli kullanmlardr Ou ve Lai (1994), Derin kazlarn sonlu eleman analizleri iin, zemin parametrelerinin saptanmasna ynelik rasyonel bir prosedr aramlardr. Konsolidasyonun duvar deformasyonlar ve oturmalar zerindeki etkilerim incelemilerdir. Goh ve arkadalar (1995), Destekli kazlarda duvar yer deitirmelerini tahmin edebilmek iin nral bir a gelitirmitir. Nral a, performans datalar ve parametrik sonlu eleman almalar ile destekli kaz hesaplar sunmulardr. Tabrizi ve arkadalar (1995), sra iviyle zemine ivilenmi bir duvarla desteklenen bir kazy, 3 boyutlu sonlu eleman analizlerini kullanarak incelemilerdir. Hashash ve Whitte (1996), Lineer olmayan birletirilmi drenaj sz sonlu eleman analizlerini kullanarak, duvarn kaz altnda kalan ksmnn derinliinin, destek koullarnn ve gerilme tarihesi profilinin, Boston Blue kilindeki destekli bir diyafram duvarnn performans zerine etkilerini aratrmlardr. Zemin hareketlerinin, kaz derinliinin, destek koullarnn ve duvar uzunluunun fonksiyonlar olarak tahmin edilebilmesi iin, parametrik alma sonularm grafikler halinde zetlemilerdir. Schweiger ve Freiseder (1994), kumlu siltlerde ve kumlu killerde, diyafram duvar inasnn etkilerini aratrmak iin, birletirilmemi, drenaj sz, 3 boyutlu, lineer olmayan, elasto-plastik sonlu eleman analizlerini kullanmlardr. Scvveiger ve Freiseder, kazlarn sonlu eleman analizlerinde, duvar inasnn etkilerinin, modellemenin kompleksliini azaltmak amacyla genellikle gz ard edildiine dikkat ekmilerdir. Elde ettikleri sonular, duvar inas esnasnda oluan oturmalarn, kaz esnasnda oluan oturmalara yaklak eit olduunu gstermitir. Ayn zamanda, duvar inasnn, saha yanal gerilmelerini de

deitirdiini

ve

bunun

da

kaz

performansn

etkileyebileceini

gzlemlemilerdir (Shweiger, 1994) Ng ve arkadalar (1995), kat kilde diyafram paneli inasnn 3 boyutlu etkilerini incelemek iin, birletirilmemi drenajsz 2 boyutlu sonlu eleman analizlerini kullanmlardr. Ng ve arkadalar, bir diyafram duvar boyunca, dey ve yatay kesitler ele alarak analiz etmilerdir. Yatay kesit, dzlem gerilme koullar varsaylarak gre analiz edilmitir. Dey kesitse, dzlem deformasyon koullar varsaylarak analiz edilmitir, Ng ve arkadalar, duvar inas esnasndaki hareketlerin, iki faktre baml olduu sonucuna varmlardr. Bunlardan birisi, balang yanal zemin gerilmeleri, bulama basnlar ve slak beton basnlarndaki farkllktr. Dier faktr ise, farkl basnlara karlk oluan deformasyonlar belirleyen zemin katldr. Ng ve arkadalar ayn zamanda , panel inas esnasnda, yklerin yeniden dalmndan dolay, diyafram duvarnn altnda byk gerilme artlarnn oluabilecei sonucuna varmlardr (Ng, C.W.W., Lings, M. L., Simpson, B. ve Nash, D. F. T., 1995) Steiner ve Werder (1991), 17 m. derinliindeki bir kazy destekleyen, arkadan bal bir teet kazk duvarn performans ve tasarmn sunmulardr. Bir bulama kalkan makinesinin bileenlerini, yarma iine indirmek amacyla kullanlan kamyon vinlerden dolay, kaz esnasnda kaz yaknnda byk srarj yklerinin mevcut olduunu belirtmilerdir. Young ve Ho (1994), Ankrajl bir palplanj duvarn tasarm ve inasnda, gzlemsel metodun kullanm aklamlardr. Saha performans sonularn ve sonlu eleman modellemesinin sonularn sunmular ve kyaslama yapmlardr. Ayn zamanda, palplanjlarn yerletirilmesi ve karlmas esnasnda oluan hareketleri incelemilerdir. Palplanj duvar ve delme kazklarn, byk lekli uygulama sonularn sunmulardr.

3. DERN KAZI YZEY DESTEKLEME SSTEMLER Zeminde alan bir ukur, kaz blgesindeki gerilme durumunun deiimine yani gerilme boalmasna yol aacaktr (ekil 3.1). Zemin kaldrldnda oluan yatay yndeki gerilme azalmas, zeminin stabilitesini bozacak kadar bykse, oluan bu gerilme kayb yaplacak destekleme sistemi tarafndan karlanr. Bununla birlikte yaplacak destekleme sisteminin dey ynde oluan gerilme kaybn dengeleyemez. Kaz civarndaki zemindeki gerilme deiiminin dourduu deformasyonlarn belirlenmesi, sistemin daha gvenli olarak boyutlandrlmas ve evredeki binalarn zarar grmesini nlemek iin nemlidir. Bir kazy desteklemek iin kullanlabilecek elemanlar; ankrajlar, yatay destekler, kazkl perdeler ve betonarme perdeler, olarak sralanabilir.

ekil 3.1- Kazdan dolay oluan gerilme boalmas.

Destekleme sistemi ya yalnzca dey desteklerden ya da dey desteklerin yatay desteklerle birlikte kullanlmasyla oluturulur. Baz durumlarda (rnein zeminin kaya olmas) dey desteklere gerek kalmadan yalnzca yatay destekleme sistemleri kullanlabilir. Kullanlacak destekleme sisteminin seiminde dikkat edilecek noktalar aada verilmitir.

Derin kaznn ak kalaca sre Zemin profili ve zeminlerin karakteristik zellikleri Komu yaplarn tayc sistemleri, temel sistemleri ve temel derinlikleri, komu yaplarda msaade edilen oturma ve dnme deerleri Destekleme sisteminde ortaya kabilecek yatay yerdeitirmelerin hesap edilmesi ve destekleme sistemin boyutlandrlmas.

Derin kaz olarak isimlendirilebilecek kazlar 6 m'den daha derin olan kazlardr (Terzaghi ve Peck, 1967, Tomlinson,1987). Ancak bu derinlikten sonraki, toprak basnc ve buna bal hesaplamalar anlam kazanmaktadr. Bunun nedeni zeminin, yzeye yakn blgelerde daha az homojen olmas ve zemin mukavemetinin mevsimlere gre ok deiken olmas sonucu yatay basn dalmnn hem kesitten kesite hem de mevsime gre deiiklik gstermesidir. Aada uygulamada kullanlmakta olan eitli destekleme sistemleri tantlmtr.

3.1. Dar ve Derin Kaz Yzeylerinin Desteklenmesi Dar ve derin kazlarn desteklenmesinde genellikle kazdan nce kaz snrlarna belirli aralklarla elik kazk ve palplan aklarak yaplmaktadr. Kazklar elik H veya I profillerinden oluur. Dey kazk ya da palplanlarn akmnn tamamlanmasndan sonra zemin kazs belirli aralklarda yatay destekler oluturularak yaplr. Bu durum ekil 3.2de gsterilmitir. aklan dey elemanlarn akma boyu zeminin cinsine, kayma mukavemetine, yeralt su seviyesine, kaz derinliine, su basncna ve kaz geniliine baldr. Kendini nispeten tutabilen ve yeralt suyunun derinde olduu zeminlerde elik profiller, kendini tutamayan ve yeralt suyu ihtiva eden zeminlerde ise elik palplanlar dey eleman olarak kullanlrlar. Her iki sistemde de yatay destekleme elemanlar ahap olabilir. Dar ve derin kazlarda ok kullanlan bu sistemlerin, en byk dezavantaj akma esnasnda oluacak vibrasyonun evre yaplarda oluturaca olumsuz etkilerdir.

10

ekil 3.2 - Dar derin kazlarda uygulanan destek sistemleri

3.2. Geni ve Derin Kaz Yzeylerinin Desteklenmesi Bunlar kazkl perdeler, palplan duvarlar, diyafram (bulama) duvarlar, Berlin duvar, kademeli kaz yzeylerinin betonarme perdelerle desteklenmesi, zemin ivileri, zemin enjeksiyonu, kuyu tipli betonarme perde duvarlar ve ankrajl mini kazklardr (Ylmaz, 2001).

11

3.3. Destek Sistemi Seimi ve Tasarm Esaslar Derin kaznn baaryla yaplarak yeralt yapsnn ina edilmesi titiz bir geoteknik aratrma, doru deerlendirme ve yorumlama, gvenli bir destekleme sistemi seilmesi ve hzl bir alma ile mmkndr. Kaz srasnda, kaznn derinlii ve mhendislik yapsnn planlan deitirilmemelidir. Kaz faaliyetlerine balandktan sonra kaz, temel inaat ve yapnn zemin yzeyine kadar olan blm mmkn olan en ksa srede tamamlanmaldr. Bu dnemde, inaat faaliyetlerini kesintiye uratmayacak bir alma program yaplmaldr. Destekleme sistemine ait elemanlarn boyutlandrlmasnda ve seilmesinde aada belirtilen hususlar gznnde tutulmaldr (Salamer, 1987): 1-Destekleme elemanlar burkulmaya ve an deformasyona uramadan toprak basnc, su basnc ve srarj etkilerini gvenlikle tamaldr. 2-Yatay destekler mmkn olduu kadar seyrek konularak inaat makinelerinin temel ukuru ierisinde rahat almas salanmaldr. Ankrajl bir destekleme sistemi seilmesi halinde yksek kapasiteliseyrek ankraj yerine, dk kapasiteli-sk ankraj kullanlmas yoluna gidilmelidir. 3-Zemin yzeyinde oturmalar istenmiyorsa destekleme sistemi ankrajlarla geriye balanmal ve ankrajlara ngerme uygulanmaldr. 4-Esas yapya ait radye temeli ve bodrum katlan yatay destek olarak kullanmann mmkn olup olmad aratrlmaldr.

12

3.4. Destek Sistemleri 3.4.1. Kazkl perdeler Tutulmas gereken zemin ykseklii fazla, buna karn zemin zellikleri yetersiz olan ortamlarda uygulanr. Kazkl perdeler genellikle fore kazklardan imal edilirler. Kazk aplan 10 cm ile 200 cm arasnda deimektedir. ekil 3.10'da fore kazk perde uygulamas grlmektedir (Tefken, 2004).

ekil 3.3- Kazkl perde duvar

Kazkl perdeler, geirimli ve geirimsiz perde eklinde, birka ekilde imal edilebilirler. Bunlar ; a) Aralkl- kazkla oluturulan perde Toprak itkisinin yksek olmad ve kazk arasndan kaymayaca, durumlarda kazklar aralkl imal edilir (ekil 3.4a). Perdenin geri kalan blm ayrca oluturulur

13

b) Teet kazkl perde Genelde en ok uygulamay bulan bu tipte kazklar yan yana yerletirilir (ekil 3.4b). c) Enjeksiyonlu teet kazkl perde Yeralt -suyunun yksek ve hareketli olduu durumlarda perdenin tam geirimsizliini salamak iin arkasnda kazk birleme noktalan enjeksiyonla tkanr (ekil 3.4c).

d) Bindirmeli kazkl perde Toprak basncnn yksek ve zemini doygun olduu durumlarda uygulanr (ekil 3.4d). malat iin zel makine kullanlr.

ekil 3.4 - Kazkl Perdelerin nas

14

3.4.2. Palplan duvarlar Palplan duvarlar zellikle yeralt su seviyesinin yksek olduu zeminlerin iksalanmasnda en geerli yntem olarak kabul edilmektedir. Aynca, palplan duvarlar ile rhtm, batardo gibi su yaplar ina edilebilmektedir. na aamas ekil 3.5 de gsterilmitir. Palplan duvarlar yapsal olarak 3 tipte imal edilirler: 1. Ankrajl 2. Konsol 3. Yatay destekli Palplan elemanlar genel olarak 3 tipte imal edilirler. Bunlar ; a) Ahap palplanlar, b) Betonarme palplanlar, c) elik palplanlardr.

a) Ahap palplanlar Ahaptan oluan bu elemanlar zaman ierisinde zemin artlarndan byk hasarlar grebildiklerinden sadece geici amalar iin kullanrlar. ekil 3.6da grld gibi tekli veya iftli olarak kullanlabilen ahap palpanlar Wakefield denilen 3' l tipleride vardr. Tekli tipleri duvarn btnln salamak amacyla gemeli olarak da imal edilebilirler.

15

ekil 3.5. Palplan duvarlarn inaas

ekil 3.6. Ahap palplan tipleri

Ahap palpanlar akma esnasnda u ksmlarnn korunmas amacyla ularna ank taklarak kullanrlar. Genel olarak ykseklikleri maksimum 5 m civanndadr. Genilikleri ise 2 m ykseklie kadar 8 cm olup bundan sonraki her ykseklik iin genilie 1 cm ilave edilerek hesaplanabilir.

16

b) Betonarme palplanlar Betonarme palpanlar servis yksekliklerine kar dayanabilecek ekilde istenilen kesit ve boyda imal edilebilirler. Ar ve byk hacimlidirler. Bu sebeple tanmalar ve aklmalar srasnda problemlere yol aabilirler. Ksa boylu betonarme palpanlar tepesinden te birlik mesafeden balanarak tanabilirler. Uzun palpanlan tamak iin zerlerine iki yada daha fazla tama noktas tertiplenmelidir. Kullanm amalan dolaysyla eilme gerilmelerini tamak zere donatl olarak tertiplenirler. Ayrca tama ve ekme esnasnda ilave ykselmelere kar koymak iin ilave donatlar yerletirilmelidir. akma tesirlerine kar koymak iin alt ve st ularma donat sktmtmas da yaplr (ekil 3.7). Su szdrmazl istenen yerlerde birleim yerleri su getirmeyecek ekilde tertiplenir. Aynca akma esnasnda birbirlerine yanamalann salamak amacyla ular eimli olarak tertiplenir.

ekil 3.7 - Betonarme palplan

Hacimlerinin byk olmas nedeniyle akldklarnda oluturaca byk yer deitirmeler sonucu aklmalar zordur. Byk rijidlie sahip olduklarndan eilme momentinin byk olduu yerlerde dier tiplere tercih edilirler.

c) elik Palplanlar elik palplanlar dkme demirden birbirine gemeli olarak imal edilirler. Kesit ekilleri ok deiken olan elik palplanlarn en ok kullanlan tipleri ekil 3.8'de verilmitir.

17

ekil 3.8 - elik palplanlar.

Btn elik palplanlar zemine genellikle aklarak yerletirilir. Ke elemanlar ve derzler Y ya da T tipi olup perin veya kaynakla birletirilir. Dz gvdeli palplanlar ekme gerilmesi tayan, geme yerlerinin dayanmnn yksek olmasnn istendii yerlerde, zellikle hcreli batardolarda, kemerli palplanlar byk eilme ve konsol yk tayan yerlerde, Z tipi palplanlar ise byk bklme dayanm gerektiren yerlerde kullanlrlar.

3.4.3. Diyafram duvarlar Derin kazlarn nem kazand son yllarda geoteknik mhendisliinde geni bir uygulama alan bulan yntemlerin en yaygnlarndan biri diyafram duvarlardr. Bu tekniin temeli zemin ierisinde kaz makineleri ile alan dar, derin bir hendein kaz esnasnda beton dklnceye kadar, zel bir bulamala desteklenmesi ve daha sonra beton dklerek zemin ierisinde para para veya diyafram olarak dz bir duvar oluturulmasna dayanr (ekil 3.9). Kaz hendeini bentonit bulamac ile destekleyerek diyafram duvar oluturulmas ilk olarak 1940' l yllarda

18

gereklemitir. Bu duvarlarn klasik betonarme duvarlara stnl kaz miktarnn minumum olmas, dier bir deyile, duvar genilii kadar bir genilie sahip olmasdr. Bu zellii sebebiyle diyafram duvar teknii ile kaz alanna bitiik binalar bulunmas halinde de inaat mmkn olmaktadr. Diyafram duvarlar kaz hendeinin desteklenmesi ya da hem bu ama iin hem de ina edilecek yapnn birer tayc elaman olarak tasarlanabilirler. Temel ukuru kazlmadan temel evresinde 80 cm - 120 cm geniliinde bulama hendei, zel makinesi ve metodu ile kazlrken, ii bentonit veya bentonit imento bulamac ile dolu tutulduundan zemin gmemekte ve bulama zamanla sertletiinde tayc zellik kazanmakta ve ayn zamanda geirimsizlii salanmaktadr. Bu trde kil-imento-su oran 30 kg -250 kg-900 kg dolayndadr. Derin ve sabit kazklarda yk tama ve yksek yanal basn karlama gerektiinde sadece bentonitten yaplan bulama daha sonra tremi beton uygulamas ile dar alnr. Bylece yksek direnli duvar salanm olur. Derin kazlarda, perde kalnlndan ve donatdan ekonomi salamak, yanal deformasyonlar snrlayp komu binalarda istenmeyen hasarlar nlemek ve genelde inaat ekonomik hale getirmek amacyla diyafram perdenin ngermeli ankrajlarla zemine balanmas uygun olmaktadr. Diyafram duvarlar genellikle geirimsizlik perdesi veya ak bir kazy tutan veya her iki fonksiyonu da bir arada grecek ekilde kullanlabilen yap elemanlardr. Ak bir kazda iksa sistemi yerine kullanlan diyafram duvarlar, ayn zamanda yapya ait birer tayc eleman olarak veya komu yap temellerinin desteklenmesi amacyla kullanlabilirler. Diyafram duvarlar ayn zamanda karayollarndaki yarma evlerinde, istinat yaps gsterirken blgelerde heyelan yaplarnda, ehir ierisinde "a-kapa" yntemiyle inaa edilen tnellerde, hatta baz liman inaatlarnda kalc batardo olarak kullanlabilmektedir.

19

ekil 3.9. Diyafram duvar yapm aamalar

Diyafram Duvarlarn Avantaj u ekilde sralanabilir. a) Diyafram duvar geici veya srekli bir eleman olarak kullanlabilir. b) Dar bir hendek iinde inaa edildii iin maliyeti dktr. c) Yeralt suyuna kar mkemmel bir szdrmazlk salar.

3.4.4.Berlin duvar Berlin duvar su kontrol nemli olmayan zeminlerde, karlkl destekli veya ankrajl olarak ina edilen geici bir iksa duvar trdr. Duvar inaatna nce dey tayc asker kazklar (beton veya elik profil) yerletirilerek balanr. Asker kazklar dizel ekile dorudan aklabildii gibi kuyu alarak da yaplabilir. Vibroeki ile zemine boru aklr, rotari veya kakla hafriyat gerekletirilir. Profil

20

demir veya beton kazk kuyu iine yerletirilip etraf kum ile doldurulur ve boru geri ekilir. naat kazs ilerledike, asker kiriler arasnda zemin dklmesini nleyici ahap yatay elemanlar yerletirilir. Dolgu srasnda yatay elemanlar ve dolgu bitiminde asker kazklar geri alnr ve tekrar kullanlmalar salanr. Berlin duvarnn imalat safhalar ekil 3.10'da gsterilmitir.

ekil 3.10 Berlin duvarlarnn imalat safhalar a)profil demir veya beton kazn yerletirilmesi b)etrafimn kum ile doldurulup muhafaza borusunun ekilmesi c)ankraj imalat d)cephe grn

21

3.4.5. Kademeli kaz yzeylerinin ankrajl betonarme perdelerle desteklenmesi Kaz evlerinin desteklenmesinde kullanlan bu sistem yeralt suyu bulunmayan 3-4 m kadar derinlikte kazldnda kendini geici de olsa bir sre tutabilen zeminlerde kullanlmaktadr. nce, zemin ortalama 3.0 m kadar kazlr. Kaz nne istenilen duvar kalnln salayacak mesafede kalp kapatlr. Donat yerletirildikten sonra beton dklerek duvar oluturulur. Kalp ierisine belirli yerlere duvar zemine ankre edecek ankrajlar iin delikler braklr. beton dkmnden sonra duvar ankrajla zemine ankre edilir ve aa doru dier anonim kazsna balanr. Byle devam edilerek istenilen derinlie kadar kaz tamamlanr. Bu yntem, ekil 3.11de gsterildii gibi, geici olarak dey kaz yzeyi veren sert kil zeminlerde, grovak, eyl,kumta gibi orta-sert ve yumuak kayalarda baar ile uygulanabilir.

ekil 3.11. Kademeli kaznn ankrajl betonarme perde duvarla desteklenmesi

22

3.4.6. Zemin ivileri Zemin ivilemesi, kaz ilerine ve evlerin stabilitelerinin tekiline olanak salamak iin, son 25 yl srecinde, zellikle Avrupa'da yaygn kullanm alan bulmu, bir arazi takviye tekniidir. Teknik, kayaya civatalama ve Yeni Avusturya Tnel Metodu (NATM) gibi yntemlerin bir uzants olarak ortaya kmtr. Zemin ivisi ok basit bir tabirle zemine tesis olmu pasif ankraj olarak tanmlanabilir. Sistem, zemin ktlesi iine srlm takviye elemanlarn ve yukardan aaya don kademeli imal edilmi takviye atkrit kaplamay iermektedir. Sistemin takviye elemanlar, ekme gerilmelerinin yansra kesme gerilmelerine ve eilme momentine kar diren gstermektedir. Estetik ve dayankllk istemlerinin maliyet ynnden gznnde bulundurulduu durumlarda, prefabrike beton paneller veya yerinde dkm beton ktle, bir sonraki aama olarak, atkrit kaplamann nne yada zerine imal edilebilir. ekil 3.12de atkrit ve zemin ivileri ile desteklenmi 60 evli kaz yzeyi grlmektedir (www.temeltas.com.tr). Yapm aamas u ekilde zetlenebilir. 1.ncelikle zeminin desteklenmeksizin kendi kendini tutabilecei bir derinlie kadarkaz yaplr. 2.Kaz imalatnn hemen akabinde, aa kan plak taze yzey, takviye atkrittabakas ile kaplanr. 3.iviler daha nceden belirlenmi yerlerine, gerekli uzunluk ve eim dikkate alnarak tesis edilirler. Bu aamada nemli husus, her zemin iin O zemine has bir delme ve enjeksiyon metodu uygulamaktr. ivilerin tesisi aamasnda son derece dikkatli olunmaldr. ivi mmkn mertebe merkezinde tutulmaldr. 4.ivilere, tama yklerinin dk bir yzdesi orannda bir ongenime, atkrit tabakas zerindeki koruyucu plaka vastasyla, gerekli grld takdirde uygulanabilir. Bu sz konusu ngerilme yk, genellikle tama yknn %20'sini gemez. 5.Gerektii takdirde, ikinci takviye atkrit tabakas imal edilebilir.

23

6.Takip eden tm kademeler iin yntem yinelenmelidir. 7.Gerekli artlarn garanti edilmesi durumunda yerinde dkme, prefabrike veya baka bir eit kaplama , uygun biimde, atkrit yapya balanabilir.

ekil 3.12. atkrit ve zemin ivileri ile desteklenmi kaz yzeyi

24

3.4.7. Zemin enjeksiyonu Zemin enjeksiyonu da, kazlarn desteklenmesinde zemin ivilemesi gibi abuk uygulanabilen metottur. Zerrin ktlelerini stabilize etmek iin kullanlan yksek mukavemetli enjeksiyon in birok eit bulunmaktadr. Bunlardan bazlar imento enjeksiyonu, sktrma enjeksiyonu, kimyasal enjeksiyon ve har enjeksiyonudur. Har enjeksiyonu en ok kullanlan metottur. Bu metot zeminin yerinden karlmasn ve kat, geirimsiz kolonlar oluturulmasn salamaktadr. Dier metotlar genelde, temel takviyesi ve temel iyiletirmesi iin kullanlmaktadr.

3.4.8. Zemin dondurma yntemi Zemin dondurma yntemi de ok yeni bir tekniktir. Soutma borularnn, zemini kat, stabil bir ktle olarak dondurmas yoluyla gerekletirilir. Souk iklimlerde veya durumlarda ksa-dnemli bir kaz desteklenecekse bu yntem uygulanabilir bir yntemdir. Zemin dondurma yntemini dier iki yarar da, yeralt suyu akn durdurmas ve zemin ierisinde toksik atk hareketini kesmesidir. Kazlar iin geleneksel duvar tasarm metodu u temel admlar iermektedir. Mevcut snrlarn kaba taslak karlmas ve bilinen her eyin(zemin verileri, tabakalama, su seviyesi gibi) belirtilmesi. Yanal basn diyagramlarnn Peck metodu, Tschebotarioff metoduveya bu gibi metotlarla, zemin verilerinin kalitesine bal olarak hesaplanmas. Duvarn, kuaklamann, yatay desteklerin veya ankrajlarn tasarm. Duvarn yanal hareketi zeminin dey oturmasyla ilikili olduundan, salanmas gereken artlar unlardr: 1-Duvar, kaznn kenarlarna tam deecek bir ekilde uygun olarak hazrlanmaldr. Bu kriter, zellikle, asker kazk ve kaplama kullanldnda ya da duvar biraz kaz yapldktan sonra toprak yzne yerletirilecekse kritik bir hal almaktadr.

25

2-Yatay destekler, eik destekler veya ankrajlar ok snrl bir yanal, yer deitirmeye izin vermelidir. Bu elemanlarn hepsi AE/L deerine sahip elamanlardr. Dolaysyla bunlarn duvar yknden dolay uzamas ya da skmas sebebiyle, kazya doru baz hareketler oluabilecektir. 3-Yatay destekler dik olarak yerletirilmelidir. Bylece duvarlarn kazya doru byk miktarlarda ime yapmas engellenmi olur. 4-Yatay destekler, eik destekler ve ankrajlar destek sisteminin inas esnasnda n gerilmeye tabi tutulabilirler. Bu ilem yaplrken, yapya kriko ve/veya kama ilave edilmesi gerekecektir. naat esnasnda gerekli n gerilmenin salanabilmesi iin, kriko ve/veya kama sistemi genellikle periyodik ayarlamalar gerektirmektedir.

3.4.9. Kuyu tipli betonarme perde duvarlar Yeralt su seviyesinin derinde olmas ve zeminin kendini tutabilmesi halinde uygulanan bir yntemdir. Kaz evresinde ounlukla birer ara ile 2.0 x 2.Om, 2.0 x 3.0m veya 1.5 x 3.Om boyutlarnda iksal kuyular almaktadr. Konsol alan perdelerde kuyu derinlii, kaz tabannn olduka altna indirilmektedir (ekil 3.13). Kuyularn kazsnn tamamlanmasndan sonra, perde donats yerletirilerek beton dklmektedir. Toprak basnc dalmna uygun olarak bodrum katlardaki perde kalnl deitirilebilmekte ve demeler perdeye oturtulabilmektedir. Kuyu tipi perdeler, ounlukla binann tayc perdeleri olarak kullanlabilmektedir. Malzeme ve iilik maliyetlerinin artmas ve ankraj teknolojisindeki gelimeler nedeniyle kuyu tipi betonarme perdeler, giderek yerini ankrajl betonarme perdelere brakmaktadr.

26

ekil 3.13. Kuyu tipi betonarme perde duvar.

3.4.10.Ankrajl mini kazk Mini kazklarn ilk uygulamalar 1970'li yllarda balamtr. O yllarda mini kazklar genellikle mevcut bina temellerinin tutulmasnda kullanlmtr. Mini kazk sistemi daha ok normal kazk ekipmann yaklaamad tavan ykseklii snrl bodrum katlan, temel yanlan vb. yerlerde kullanlyordu. Sondaj ve enjeksiyon tekniindeki gelimeler sonucu bugn mini kazklar hem ekme hem de basn tayan elemanlar olarak kullanlabilmektedirler. Mini kazklar genelde 10 cm. ile 30 cm. arasnda aplarda imento erbeti veya imento harc enjeksiyonu ile hazrlanmaktadr. Donat olarak beton elii veya zel elik profiller kullanabilmektedirler (Saydal K.,1996) Kazn zemine ykleri aktarmas daima beton gvde srtnme yzeyinden olmaktadr. Yani ykler kayaya oturan kazklar dnda, evre srtnmesi ile aktarlr. Kazk ap olarak, delicinin veya kaplama borusunun d

27

ap alnr. Mini kazklar yatayla 10 eimden, dey dorultuya kadar eitli eimlerde imal edilmektedir. ekme kazklarn minimum boylarnn 10 m civarnda olmas ve kazn yk aktaran ksmnn zemin yzeyinden en az 5 m kadar derine yerletirilmesi tavsiye edilmektedir.

Mini kazk imalat Mini kazklarda kuyunun almasnda darbeli, rotary ve dier sistemlerde alan makineler kullanlabilmektedir. Burada dikkat edilecek nemli husus kuyu cidarnn [gmeye kar korunmasdr. Dk eimlerde her durumda muhafaza borusu kullanlmaldr. Normal artlarda delikler yataya gre 10'den daha yatk projelendirilmeli ve aralarnda minimum 1.0 m. mesafe olmaldr. imento harc genelde 500 dozlu olarak imal edilir ve imento harc enjeksiyon basnc en az 50 N/cm2 olmaldr. Normalde 3 cm. olan paspay, betona zararl maddeler ihtiva eden su veya yeralt suyu bulunmas durumunda 4.5 cm. olarak seilebilir. Mini kazk imalatnn safhalar ekil 3.14'de gsterildii gibidir.

ekil 3.14. Mini kazk imali

28

Mini kazklarn tama gc Mini kazkla, aftn tama gc betonun ve elik donatsnn mukavemetine baldr. Zemin iindeki tama gcnn tayini iin ise dier birok temel elamannda olduu gibi henz kesin bir teori yoktur. Alman normu DIN-4128 mini kazklarda tama gc tahkikini sahada etrafl bir zemin etdne ve antiyede yaplacak ykleme deneylerine dayandrmaktadr. Bu normda tama gc tahkiki iin verilen neriler aada sralanmtr (Saydal K., 1996): Kazn kuvvet aktaran boyu yeterli tama gcne haiz zemin iinde en az 3.0 m. olmaldr. Kayalk zeminlerde bu boy 0.5 m' ye indirilebilir. Mini kazn hem gcn basn hem de ekme durumunda tama

evre srtnmesinden salad, yalnz kaya ve benzeri

zeminlerde u gerilmelerinin , doabilecei kabul edilir. Sahada kazk saysnn en az %3' orannda (veya en az 2 kazkta) kazk zerinde ve zemin etdlerinde rastlanan nispeten zayf bir zemin profiline haiz blgelerde [ykleme deneyi yaplmas tavsiye edilmektedir. Ykleme deneyinde kullanlacak kazklar ileride yapda kullanlacaksa, bunlann deney srasnda tama gc asndan zarar grmemeleri salanmaldr. Deneylerle elde edilen deerlere izelge 3.1'de verilen gvenlik saylan uygulanr. En dk deney deeri esas alnr.

izelge 3.1 - Mini kazk gvenlik saylar (DIN 4128 )

Kazn Kullanlmas Basn kazklar Deyle Yapt A <45 ekme kazklar Deyle Yapt A >80

Yk Durumlar 1 2 3 2.00 1.75 1.51 2.00 3.00 1.75 2.50 1.50 2.00

Deyle 45-80 aras a yapanlar iin enterpolasyon uygulanr.

29

Srtnme

alan

basn

kazklarnda,

ekme

deneyi

sonulan

da

kullanlabilmektedir. Kazklarn tama gc tayininde izelge 3.2'de verilen snr evre srtnmesi deerlerinin kullanlmas ykleme deneylerinin yaplmad zel durumlarda sz konusu olmaktadr.
izelge 3.2 - Mini kazklarda evre srtnmesi

Zemin Cinsi Orta ve ri akl Kum ve Kuru akl Kohezyonlu Zemin

Basn Kaz 20 15 10

ekme Kaz 10 80 5

3.5. Yanal Toprak Basnlar Bir istinat yapsna herhangi bir derinlikte etkiyen Ph yanal toprak basnc, o noktaki dey basn Pv ise,

Ph=K.Pv dir. Burada K yanal toprak basnc katsaysdr.

(3.1)

stinat yaplarna etkiyen toprak basnlarnn hesaplanmasnda, plastisite teorisinden hareket eden Rankine Teorisi, Coulomb tarafndan kurulan ve sonralar gelitirilen Kama Teorisi kullanlmaktadr. Ayrca ilave yklerden doan yanal basnlarn hesaplanmasnda, elastisite teorisinden istifade ile elde olunan formller de mevcuttur. Arkasnda zemin tutan bir perde (istinat yaps arka yz) topraktan ileriye yeter miktarda hareket ederse Aktif Toprak Basnc, perde topraa doru yeter miktarda hareket ederse, Pasif Toprak Basnc doar. Perdenin hareket etmemesi halinde doacak basnca, Skunetteki Toprak Basnc ad verilir (Church, H. K., 1981)

30

3.5.1. Rankine formlleri Rankine formlleri, dey bir perdeye (dey duvar arkas) gelen yanal toprak basnlarm vermektedir. Formller, zeminin izotrop ve homojen bulunduu ve =0 olduu kabulne gre elde olunmutur.

3.5.1.1. Aktif toprak basnc Arkasnda zemin tutan bir perde dey, arkasndaki zemin yatay ve duvar/zemin arasndaki srtnme as 5=0 ise herhangi bir z derinliindeki noktaya etkiyen aktif toprak basnc PA ile gsterilirse (=90, =0, =0), kumlu zeminlerde (c=0, hali) (ekil 3.15.a); PA=.z.tg2(45-/2) (3.2)

killi zeminlerde (c, hali), (ekil 3.15.b);

PA=.z.tg2(45-/2)-2.c.tg2(45-/2)

(3.3)

dir. Burada aktif toprak basnc katsays; KA=tg2(45-/2) terimidir. Buna gre PA=0 olan derinlik ; Z0=2.c / . K A (3.5) (3.4)

31

dir. Bu seviye ile zemin yz arasnda ekme gerilmeleri yer alr. Zemin yznde (z=0 iin) ekme gerilmesi maksimum ; PA=-2.c / K A (3.6)

deerine ular. =0 halinde ise ; PA= .z-2.c Z0=2.c / (3.7)

dir. Kumlu zeminlerde eik duvar arkas dolgusu halinde (0), zemin yzneparelel aktif toprak basnc (ekil 3.15.c);

PA = .z.

cos cos 2 cos 2 cos + cos 2 cos 2

. cos

(3.8)

olur.

ekil 3.15. Aktif toprak basnlar

32

3.5.1.2. Pasif toprak basnc Arkasnda st yz yatay bir zemin srtnmesiz dey bir duvarn (=90, =0, =0) herhangi bir z derinliindeki noktasna etkiyen basn Pp ile gsterilirse kumlu zeminlerde, (c=0, hali), (ekil 3.16.a); PP=.z.tg2(45+/2) (3.9)

killi zeminlerde (c, hali), (ekil 3.16.b); PP=.z.tg2(45+/2)+2.c.tg2(45+/2) (3.10)

dir. Burada pasif toprak basnc katsays; PP=tg2(45+/2) (3.11)

terimidir. =0 halinde ; PP= .z +2.c ) (3.12)

dir. Kumlu zeminlerde eik duvar arkas dolgusu halinde (0) (ekil 2.2.c); PP = .z. cos + cos 2 cos 2 cos cos 2 cos 2 . cos (3.13)

olarak ifade olunabilir.

33

ekil 3.16. Pasif toprak basnlar

3.5.1.3. Skunetteki toprak basnc stinat perdesinin hi hareket etmedii kabul halinde toprak basnc Po ile gsterilir ve skunetteki toprak basnc adn alr. Bu durumda bir dey duvara z derinliinde etkiyen Po deeri;

P0=.z.K0 dir. Burada Ko skunetteki toprak basnc katsays olup ;

(3.14)

K0=1-sin

(3.15)

lnabilecei birok aratrmac tarafndan ileri srlmtr. Ar konsolide killerde DU deer, ar konsolidasyon oranna (AKO) bal olarak ;

K0=(1-sin). AKO

(3.16)

34

eklinde verilmektedir. Killi zeminlerde as olarak ' alnmaldr. An konsolide killerde Ko deerinin l'in zerine kabildii llmtr. Rijit istinat duvarlarnn veya yaplardaki rijit toprak perdelerinin arkalarna konulan dolgularn sktrlma miktarna bal olarak toprak basnc katsaylar, KA deerinden Ko deerine ve hatta daha da stne karak Kp pasif toprak basnc katsays deerine yaklaabilir. Bu nedenle bu tip dolgularda yaplacak sktrma ilemine gereken nem verilmelidir ([Church, H. K., 1981)

3.5.2. Coulomb forml - Kama metodu Coulomb, arkasnda yatay olmayan zemin tayan eik bir srtnmeli perdeye gelen yanal basnlar, (0, 0, =0) kumlu zemin (c=0) halinde bir formlle verilmitir. (ekil 2.3) Coulomb'a gre aktif toprak basnc katsays;

KA =

sin 2 ( + ). cos sin( + ). sin( ) sin . sin( ) 1 + sin( ). sin( + )

2

(3.17)

bantsndan ve pasif toprak basnc katsays da;

KP = sin 2 ( ). cos sin( + ). sin( + ) sin . sin( + ) 1 sin( + ). sin( + )
2

(3.18)

olarak belirlenir. Coulomb'a gre aktif toprak basnc;

KA sin . cos

PA = .h.

(3.19)

35

ve pasif toprak basnc;

PP = .h. KP sin . cos

(3.19)

olarak hesaplanr.

ekil 3.17 - Coulomb toprak basnc

Verilen Pp formlnn kullanlabilmesi iin olmaldr. Aksi halde, pasif basncn, kayma yzeyini eri (rnein logaritmik spiral) olarak kabul eden grafik metodlarla hesaplanmas gerekir.

36

Coulomb formlnde, =90, =0 , =0 olmas halinde Rankine forml elde olunur. B durumda, KA=tg2(45-/2),- KP=tg2(45+/2)'dir. a=90, =90, =0, c=ca=0 , >0 iin KA ve Kp deerleri. izelge 3.3 ve izelge 3.4de verilmitir.

izelge 3.3. Kohezyonsuz zeminlerde dey duvar arkas (=90) ve yatay dolgu (=0) halinde Ka deerler

0 10 20 30 20 0,49 0,44 0,41 25 0,41 0,37 0,34 30 0,33 0,31 0,28 0,26 35 0,27 0,25 0,23 0,21 40 0,22 0,20 0,19 0,17 45 0,17 0,16 0,15 0,14

izelge 3.4. Kohezyonsuz zeminlerde dey duvar arkas (=90) ve yatay dolgu (=0) halinde KP deerleri

0 10 20 30 20 2,0 2,6 25 2,5 3,2 3,5 30 3,0 4,1 5,2 35 3,7 5,3 7,0 8,4 40 4,6 7,0 9,7 12,6 45 5,8 9,6 14,2 19,4

Genel hal, c>0, >0, 0, ca>0, =0, 90 olmas durumunda bir forml yoktur. Bu halde zmn grafik olarak yaplmas gerekir. En genel hale ait grafik metot Kama Metodudur. Grafik metottan kanmak iin pratikte, ok defa, (c, ) zemini yerine hayali (fiktif) bir as seilerek mevcut formllerle hesap yaplmaktadr. Duvar arkasnn sonradan kohezyonsuz malzeme ile doldurulmas halinde, bu zeminin kayma kamas bu suni dolgu iinde kalrsa,

37

hesaplarda bu dolguya ait asnn kullanlmasnn gerekecei aktr (Church, H. K., 1981).

3.5.3. Duvar arkas dolgusu zerinde srsarj olmas halinde toprak basnlar Duvar arkas dolgusu zerine etkiyen izgi, erit ve nokta kuvvetler bulunmas halinde doacak ilave toprak basnlar Culmann, Kama Metodu gibi grafik metotlarda, ilave ykn kama arlna katlmas ile hesaba alnabilir. lave yklerin etkisinin bulunmasnda pratikte ok defa yar amprik hesap metotlar kullanlmaktadr. Duvar arkas dolgusu zerinde yayl bir yk mevcut ise, bu yk, altndaki zeminin birim hacim arlna gre ilave bir ykseklik olarak hesaba katlr. Yayl yk p (t/m ) ve zeminin birim hacim arl y (t/m3) ise, (p=.h) olacak ekilde, dolgu stnde, h = p/ yksekliinde hayali bir zeminin varl kabul edilir. 3.5.4. ksa sistemlerine etkiyen toprak basnlar Destekleme sisteminin elemanlar, sisteme etkiyen toprak basncna gre boyutlandrlr. Destekleme sistemine gelen toprak basnc nemli oranda sistemin deformasyonuna baldr. ekil 3.18'de ana duvar hareketi durumu iin deiik toprak basnc dalmlar gsterilmitir. Birincisi, duvarn ayak noktas etrafnda dnmesi, ncs ise duvarn sehim yapmasdr. Pratikte bu durum ayr ayr ortaya kabilecei gibi, bunlarn farkl kombinezonlar olarak da ortaya kabilir. Rankine ve Coulomb tarafndan gelitirilen toprak basnc teorileri dayanma duvarlarna, zemine ankastre perde duvarlara, tek sra ankrajl zemine serbest mesnetli veya ankastre perde duvarlara uygulanabilmekle beraber ok sra ankrajl destekleme sistemlerine uygulanamazlar. Bu ok sra ankrajl iksa sisteminin yapl aamalarnn, deformasyon biiminin ve sistemin gme mekanizmasnn dierlerinden farkl olmas ile aklanabilir.

38

ekil 3.18. Farkl duvar hareketleri iin toprak basnc dalmlar

3.5.5. ok sra ankrajl iksa sistemlerine gelen toprak basnlar ve dalmlar Derin kaz destekleme sistemlerinin rijitlikleri istinat yaplarna gre daha azdr. Ayrca destekleme sistemlerinde, blgesel toprak basnc ^ylmas sonucu destekleme sisteminin elemanlarnda ok byk ykler olumakta ve bunun sonucunda sistemin toptan gmesine neden olabilecek bir ardk gme mekanizmas meydana gelebilmektedir. te bunu nlemek iin desteklerin tasarm, desteklere gelebilecek yklerin ortalamasna gre deil de oluabilecek maksimum yatay destek yklerine gre yaplmaldr. ok sra ankrajl destekleme sistemlerinin yapm aamasndaki davran u ekilde aklanabilir : Dey destekleme sistemi yapldktan sonra birinci sra ankrajn yerletirilecei kota kadar kazlr. Bu aama srasnda sistem ankastre konsol gibi alr ve bunun sonucu olarak destekleme sistemi, aa doru lineer olarak artan aktif toprak basncna maruz kalr. Bu aamada sistem kaz taban civarndaki bir nokta etrafnda dnerek hareket eder. kinci aamann balangcnda ilk sra ankraj yerletirilir. Bunun uygulayaca itki ne kadar byk olursa olsun destekleme sistemini ve zemini, kaz yaplmadan nceki durumuna dndremez, ancak, ankrajdaki itki aktif toprak basncndan bykse, destekleme sistemine etkiyen basnc arttrr. Ankrajn yerletirilmesi ile oluan toprak itkisi yaklak olarak ankraj kuvvetine eittir.

39

Aradaki fark kaz taban seviyesi ve altndaki toprak basnc dalmnn tam olarak belirlenememesinden kaynaklanmaktadr. kinci sra ankraj yerletirmek iin yaplan kaz yeni yatay hareketlere yol aar ve oluan bu hareketlerde ilk ankrajda yk kaybna ve bununla birlikte zeminde akmaya neden olur. kinci sra ankrajn gerilmesi, birinci sra ankrajn tekrar gerilmesi ve bunun ardndan yaplacak kaz nedeniyle oluacak yatay hareketler kabaca, parabolik olarak nitelendirilebilecek basn dalmnn olumasna yol aar. Bu da destekleme sisteminin arkasnda oluan toprak basnc dalmnn, sistemin kazya doru hareketine yol aan gerek toprak basnc dalmndan ok, ankraj kuvvetlerine bal olduunu ortaya koyar Bowles, J. E, 1996). (ekil 3.19)

ekil 3.19. ok sra ankrajli bir duvarda toprak basnc dalm

ok sra ankrajl destekleme sistemlerinin boyutlandrlmasnda gerek toprak basnc deerleri kullanlamadndan birok aratrmac tarafndan almalar yaplm ve zemin cinsine gre farkl toprak basnc dalmlar elde

40

edilmitir. Baz aratrmaclarn ve baz lke normlarnn nerdii dalmlar aada verilmitir. Terzaghi Peck tarafndan nerilen toprak basnc dalmlar kohezyonsuz zeminler iin ekil 3.20a'de ve kohezyonlu zeminler iin ekil 3.20b'de verilmitir.

ekil 3.20.Terzaghi - Peck tarafndan nerilen kohezyonsuz zeminler iin (a) ve kohezyonlu zeminler iin (b) toprak basnc dalmlar

Toprak basnc kohezyonsuz zeminler iin ;

Pa = 0,65.K a .h

(3.21)

bantsndan hesaplanabilir. Bu bantnn karld kazlarn derinlii 8.5m - 12m arasndadr. Terzaghi ve Peck kohezyonlu zeminlerde oluan gerilme dalmnn hesabnda aktif toprak basnc katsaysnn, m azaltma katsays ile amprik olarak;

K a = 1 m.

4.cu .h

(3.22)

41

hesaplanabileceini nermilerdir. Burada m katsaysnn deeri yumuak killerde 0.4'den kat killerde 1.0'e kadar alnabilir. Bu durumda toprak basncnn maksimum deeri (2.24) bantsndan hesaplanr (Clayton, C. R. I., Milititsky, J. ve Woods., 1993). Pa = K a .h (3.23)

Tschebotarioff tarafndan nerilen toprak basnc dalmlar kohezyonsuz zeminler iin ekil 2.7.a'da ve kohezyonlu zeminler iin ekil 3.21'de verilmitir.

ekil 3.21. Tschebotarioff tarafndan nerilen (a) kohezyonsuz zeminler iin ve (b) kohezyonlu zeminler iin toprak basnc dalmlar

Tschebotarioffa gre toprak basnc kohezyonsuz zeminler iin ; Pa = 0,8.K a .h. cos (3.24)

veya; Pa = 0,25. .h (3.25)

42

bantlarndan hesaplanabilir.

Tschebotarioff, Terzaghi ve Peck tarafndan nerilen yamuk dalmn, kaznn belli bir ykseklii boyunca doru olduunu bildirmi ve bu yksekliin stnde diyagramn ekonomik olmayan, altnda ise gvenli olmayan sonular verdiini ileri srmtr. Toprak basnc deerleri orta kat kilde geici destekleme sistemleri iin (3.26), srekli destekleme sistemleri iin (3.27) bantlarndan hesaplanabilir (Coduto, D. P., 2001). Pa = 0,375. .h Pa = 0,50. .h (3.26)

(3.27)

ok sra destekli iksa sistemleri iin dier bir sanal toprak basnc diyagram da Lehmann tarafndan nerilmektedir. Lehmann tarafndan nerilen toprak basnc dalm kohezyonsuz zeminler iin ekil 3.22'de verilmitir.

ekil 3.22. Lehmann tarafndan kohezyonsuz zeminler iin nerilen toprak basnc dalm

Lehmann'a gre toprak basnc kohezyonsuz zeminler iin ;

43

Pa = 0,6.K a . .h

(3.28)

bantsndan hesaplanabilir (] McCarthy, D.F, 1993). sve yap artnamesi (1974) tarafndan nerilen toprak basnc dalm kohezyonsuz zeminler iin, dk relatif sklkl zeminlerde ekil 3.23.a'da, yksek relatif sklkl zeminler iin ekil 3.23b'de verilmitir. Burada P kaz taban stndeki toplam aktif toprak basncn gstermekte ve toprak basncnn maksimum deeri: Pa = 1,6.P / h

(3.29)

bantsndan hesaplanabilir. Eer skunetteki toprak basnc kabul kullanlacaksa buna karlk gelen deer kullanlmaldr (] McCarthy, D.F, 1993).

ekil 3.23.sve yap standard tarafndan dk relatif sklkl (a)yksek relatif sklkl (b) kohezyonsuz zeminler iin nerilen toprak basnc dalmlar

svire zemin ankrajlar standard ( SIA-191 ) tarafndan ok sra destekli iksa sistemleri iin kohezyonsuz zeminlerde nerilen toprak basnc dalm ekil 3.24'de verilmitir.

44

ekil 3.24. svire zemin ankrajlar standard tarafndan kohezyonsuz zeminler iin nerilen toprak basnc dalmlar

Burada q srarj ykn gstermekte olup toprak basncnn maksimum deeri Pa = 1,3(0,5. .h.K a + q.K a ) (3.30)

bantsndan hesaplanabilir (Cerraholu, H., 1994).

Alman standard tarafndan nerilen toprak basnc dalm da uniform basn dalmdr. P kaz taban stndeki aktif toprak basnc olmak zere, toprak basncnn maksimum deeri, Terzaghi - Peck'in kohezyonsuz zeminler iin nerdii gibi; Pa = 1,3.P / h (3.31)

bantsndan hesaplanabilir (McCarthy, D.F, 1993),

45

4. ANKRAJLI BETONARME PERDE VE MN KAZIKLAR 4.1. Genel Ankraj ksmdan meydana gelmi bir gergi ubuu veya telidir. Birinci ksm, ankraj ubuunu zemine tespit eden, evresine imento enjeksiyonu yaplm kafa ksmdr. kinci ksm, ankrajn dardaki ucudur ve ankraj kuvvetini satha yayan bir bal ihtiva eder. Ankraj ubuunun bu iki ksm arasnda kalan gvde ise, genellikle, yalnz kuvveti iletmeye yarar. (ekil 4.1)

ekil 4. Ankrajn Ksmlar

Ankraj tekilinde balca drt adm vardr: 1) Ankraj ukurunun almas 2) Ankraj ubuu veya telinin yerletirilmesi 3) Enjeksiyon yaplmas 4) U ksmn tespiti Genellikle, 7.5 ila 23 cm apnda delik, rotary, darbeli veya ykamal sondaj ile alr. Kendini tutamayan zeminlerde kaplama borusu da kullanlr. Delik ap her zaman ubuk veya tel apndan yeteri kadar byk olmaldr. ubuk veya teli tespit iin, kafa ksmndan balayarak imento enjeksiyonu

46

yaplr. Enjeksiyon sistemi ve kullanlan karm deiik olur; fakat esas balayc imentodur. Enjeksiyon betonunun prizi iin yeteri kadar sre getikten sonra u ksm tespit edilir, ankrajn tekilinde ngrlmse ubuk veya tele germe tatbik edilir.( Cerraholu, H., 1994) Kaz evlerinin stabilitesinin geici yada srekli olarak salanmas, deprem srasnda oluan kuvvetlere kar temellerinin derindeki abakalara tutturulmas, suyun kaldrmasna kar temellerin tespiti, tabii evlerin gvenliinin arttrlmas gibi eitli zemin problemi ankrajlardan faydalanlarak zmlenmektedir. Bylece, zemin yznde ihtiya duyulan pasif kuvvet, geride ve derinde bulunan salam tabakalardan salanmaktadr. Zemini delip geen bir ankraj ubuu ile bozulmu zeminden geride kalan veya derindeki zemin direncinden faydalanrken bir yandan da aradaki zeminin de geliigzel hrpalanmas nlenmi olmaktadr. Aradaki zemin, ncelikle tabaka dorultusu elverili olan atlakl ve tabakal kayalarda olduu gibi, ankraj yapldktan sonra atlaklar kapanmas ile daha sk bir duruma gelebilmektedir. Gevek zeminlerde ankraj tekili son yllarda hzl bir gelime gstermitir. On yl kadar nce, kum-akl iinde 25 ton tayabilen geici ankraj yapan firmalar, benzer zeminlerde srekli olarak 200 ton tayabilecek ankrajlar iin garanti verir olmulardr. Bu gelimelerde yeni imkanlar arayan, tekniklerini gelitiren giriimci inaatlarn byk pay vardr.(Coduto, D. P., 2001) Bugn 1000 tona kadar ankraj kuvvetlerinin elde edilmesi mmkn grlmekle beraber, pratikte 20 ila 100 ton kapasiteli ankrajlar kullanlmaktadr. Ankrajlarn zemin iindeki ucunun yani ankraj kafasnn geniletilmesi ile daha byk ankraj kuvvetleri elde edildii gibi, perde hareketine de byk lde engel olunabilmektedir. Ankrajlar, dey, yatay yada herhangi bir eimle tekil edilebilmektedir. Bylece kayalarn tabakalama ve atlak dorultularndan, zemin tabakalarnn kalnlk ve zelliklerinden faydalanlabilmektedir.

47

4.2. Ankrajlarn Snflandrlmas 4.2.1. Kullanm Srelerine Gre Ankrajlarn Snflandrlmas Ankrajlar, hizmet sreleri dikkate alnarak geici ankrajlar ve kalc ankrajlar olarak ayrlr. a) Srekli ankrajlar: Srekli yaplan ve kaz destekleme sistemlerinin servis mr boyunca gvenliinin ve stabilitesinin salanmas amacyla yaplrlar. Kalc ankrajlar ise akma deformasyonuna ve korozyona kar konulmas gerektiinden ve destekleyecei yapnn tm mr boyunca grev alacandan daha dikkatli dizayn edilmelidir. Bu faktrler gz nne alnarak ina edilmelidirler. Ayrca prensipte kalc olmas istenen ankrajlarda, bir dier nemli faktr ise ankrajn istenildiinde deitirilebilmeye msait bir teknikle yaplmasdr. b) Geici ankrajlar: Bu ankrajlar, genellikle bir projenin inaat srasnda ksa sreli olarak kuvvetlere kar koyan ve bylece gvenli inaat imkan salayan ankrajlardr. Geici ankrajlar genelde 3 yldan fazla kalmayan ve aylarla ifade edilebilecek bir hizmet mrleri bulunan ankrajlardr.( Xanthakos, P. P., 1994) 4.2.2 malat teknikleri dikkate alnarak ankrajlarn snflandrlmas Verilen belirli bir zemin durumu altnda bir ankrajn tama kapasitesi, geometrisi tarafndan etkilenir. Bir ankrajn tasarmnda, ankrajn kk ksmndan evresindeki zemine ilettii gerilmeler, ankraja uygulanan imalat teknii, enjeksiyon ve delme ilemlerinden etkilenmektedir. Bu kriterler gz nnde bulundurularak ankrajlar 4 ana grup altnda toplanabilirler. A tipi ankrajlar Dayanm deliin stabilitesine bal olan dorusal yada dorusal olmayan dz aftl ankrajlardr. ounlukla kayalarda yada kat ve sert kohezyonlu zeminlerde kullanlr. Enjeksiyon ilemi "Tremie" yntemiyle yaplr. Harlanan

48

kk ksmndaki syrlmaya kar diren, zemin ile enjeksiyon arasndaki kayma mukavemetinden oluur. Mukavemet, zemin-enjeksiyon yzeyi arasnda oluan yzey kayma gerilmelerine baldr. ( ekil 4.2 ) B tipi ankrajlar Ankraj kk apnn zemin iinde minimum hasar yaratarak geniletilmesi sonras imento harcnn 1000 kN/m2' den dk basnlar altnda boluklara ve atlaklara girmesi salanarak oluturulan ankraj tipidir. Genellikle iyi derecelenmi kohezyonsuz zeminlerde kullanld gibi, yumuak atlakl kayalarda ve kaba alvyonlarda da kullanlr. Kk evresindeki zeminin, kohezyonsuz zeminlerde imento szdrmazlndan yararlanlarak basn altnda iyice sktrlmas ile geni bir ankraj kk oluturulur. Dikkat edilmesi gereken, enjeksiyon basncnn her zaman toplam jeolojik ykten dk olmas gerektiidir. ( ekil 4.2 ) C tipi ankrajlar 2000 kN/m2' den daha yksek bir basn altnda imento harcnn zemin boluklarna szdrlmasyla ankraj kk geniletilir. Birinci enjeksiyonun sertlemesinden sonra, ounlukla basn ikinci enjeksiyon srasnda uygulanr. Kohezyonsuz zeminlerde olduu gibi kohezyonlu zeminlerde de baarl bir ekilde uygulanr. Uniform bir kayma mukavemetinin ankraj kk boyunca var olduu prensibine gre tasarm kapasitesi hesaplanr. ( ekil 4.2 ) D tipi ankrajlar Mekanik aletlerle yada patlayclarla oluturulmu bir dizi kkten oluan ankrajlardr. Enjeksiyon ilemi "Tremie" yntemiyle yaplr. Kati ve sert kohezyonlu zeminlerde uygulanan bu ankrajlarda, kayma mukavemeti ve u mukavemeti, syrlmaya kar direnci oluturur. ( ekil 4.2)

49

ekil 4.2. malat tekniklerine gre ankraj tipleri

4.2.3 alma ekli bakmndan ankrajlarn snflandrlmas Basit ankrajlar Genellikle imento enjeksiyonu ile rtl elik ubuklardan meydana gelirler. Dardan tatbik edilen yk ankrajn evre srtnmesi ile zemine iletilir. Yk arttka da destek olan ankraj kuvveti byr.Bu tip ankrajlar istinat perdesinin byk izafi hareketine engel olamaz. Gerilmi ankrajlar Basit ankrajlara benzer ekilde yaplan bu tip ankrajlarda ilave olarak kullanlmaya balanmadan nce germe uygulanr. Bylece d yk etkisinde ubuun deformasyonuna ihtiya kalnmadan alma salanr.

50

n gerilmeli ankrajlar Bu tip ankrajlar, nceden gerilmi kablolar kullanlarak tekil edilir. Bu bakmdan n gerilmeli betona benzerlik gsterir. Ayrca ankrajlar tuttuklar zemine gre, kaya ankraj ve zemin ankraj olmak zere ikiye ayrlr. Kaya ankrajlar herhangi bir kalclk derecesine gre dizayn edilebilirler. Toprak zemine yaplan ankrajlarn byk bir blm ise, maruz kalnan ykler ok az olmadka veya ngerme yaplmadka geici ankraj olarak nitelendirilirler. (Xanthakos, P. P., 1994) 4.3. Ankrajlarn Ksmlar Bir zemin ankrajnn ana elemanlar ankraj kafas, serbest ankraj boyu ve ankraj kkdr. l .Ankraj kafas: Bu blge, ngerme kuvvetinin yzeye yaylmasn temin eder. ngermenin uyguland ve servis ykne gerilen ankrajn kilitlenmesinin yapld blgedir. 2. Serbest ankraj boyu: Tendon, delme ilemi sonrasnda yerletirildikten sonra enjeksiyon uygulanr. Bylece sabitlenmi ankraj oluturulmu olur. Tendonun harsz blmne serbest ankraj boyu denir. Ankraj gvdesinin balangc ile ankraj kafas arasndaki mesafedir. Germe ilemi srasnda ngerme eliinin engelsiz olarak uzayabilecei uzunlua karlk gelmektedir. Bu aamada tendona ngerme uygulanr. Bu ilemden sonra korozyona kar koruma niteliinde olan ikincil enjeksiyon uygulanr. Ankrajlarda statik alan yklere nazaran ngerme yaplmas durumunda deplasmanlarn daha az olduu grlmtr. Ayrca uygulanan yklerin artan ve azalan deerde tekrarlanmas karsnda kalc ek deformasyon daha azdr. 3.Ankraj kk: ngerme kuvvetini zemine aktaran ksmdr. imento harcnn yksek basn altnda ankraj deliine itilerek doldurulmas ile kk blgesi oluturulur. Ankraj kk ile zemin arasndaki ba,

51

a) Kke etkiyen normal gerilme b) Adezyon c) Srtnme gibi faktrlere baldr. Bununla beraber deneyimlere dayanlarak, 9-12 m'yi aan kk boylarnda tanan ykn, bu derinlikten sonra artnda azalmalar grlmtr. 4.4. Ankraj Hesabnn zellikleri Ankrajl bir sistemin projesinde balca yap eleman hakknda bir karara varlm olunmaldr: (1) Kullanlacak ankraj, (2) Ankre edilecek yap, (3) Ankrajn yapya balanma tarz. Zemin ankrajlarnn kullanlmasndan maksat, yapya gelen d yklerin tanmasdr. Bu ykler l ykler, hareketli ykler, hidrostatik basnlar ve deprem kuvvetleri olabilir. Ykn cinsine ve ankrajl sistemin amacna bal olarak ankrajlar geici veya srekli olarak kuvvet alrlar. Ankraj sisteminin tasarlanmas srasnda bu yklerin biliniyor olmas gerekir. (Xanthakos, P. P., 1994) Bylece, ankraj hesabnda ilk adim, ihtiya duyulan ankraj kuvvetlerinin, tatbik noktalarnn ve dorultularnn belirlenmesi olmaktadr. lk olarak ankrajlarn uzunluklarm, eimlerinin ve aralklarnn tayin edilmesi gerekir. Byle bir incelemede, arazi profili ve ankrajlarn tutturulaca tabakann derinlii nemlidir. Killi zeminlerde enjeksiyon basncnn arttrlmas ile daha byk biimli bir ankraj tekili mmkn olmad iin, ankraj tama gcnn arttrlmas iin ya ankraj delii kazlmas srasnda kafa ksm gelir yada ankraj in boyu uzatlr. Kohezyonsuz zeminlerde, ankrajn boyutlan, genellikle kullanlan enjeksiyon betonunun kalitesine ve enjeksiyon basncna bal bulunmaktadr. Bu yzden, bu cins zeminlerde ankrajn basnc byk lde iiliin kalitesi ile

52

ilgilidir. Yaplan uygulamalarda kazanlan tecrbelere gre, enjeksiyon basncnn arttrlmas ile, daha byk ykleri tayabilen ankrajlarn yaplabilecei grlmtr. Kk enjeksiyon basnlar iin sk ve ince kumlarda, kil iindekine benzer sonular alnmaktadr. Kaya iindeki ankrajlarda ise ankrajn tayaca kuvvet, kafa ksmnn boyutlan ile orantldr, atlak kayalar ve sert zeminlerde, artan enjeksiyon basnlaryla ters sonular alnabilecei; bu yzden de atlaklar aabilecei de dikkate alnmaldr. Ankrajn eimi mmkn olduunca kk tutulmaldr. Bu eim genellikle yatay ile 30 arasnda olur. Komu yaplan ve yaknda bulunan tesisat borular veya galerilerinin hasara uramamas iin eim 45'ye kadar kartlabilir. (Xanthakos, P. P., 1994) Ankrajn duvardan ne kadar geriye ve zemin yznden ne kadar derine uzatlacan, zemin artlarn gz nne alarak dikkatle tespit etmek gerekir. Ankrajn kafa ksmnn boyuna ankrajn etkili uzunluu denir. Duvar tabanndan geen muhtemel bir kayma yzeyinin ankrajn etkili uzunluunu iine almamas gerekir. Bu yzden ankrajn kafa ksmnn boyu, etkili uzunluktan daha byk olabilir. Rankine snr denge durumu gz nne alnrsa, ankrajl bir istinat yapsnn arkasnda meydana gelen kayma yzeyi, H serbest yksekliin tepesinden itibaren 1.1 H veya 1.5 H kadar derinde olan bir noktadan izilecek, dey ile 45 - /2 as kapayan dzlem olarak tanmlanr. Ankrajn etkili uzunluu byle tanmlanan kayma yzeyinin dnda kalan ankraj kafas boyundan ibarettir. Ayrca ankrajn kafa ksm, zemin yznden yaklak olarak 56 m. derinde olmaldr. 4.4.1 Hesap esaslar Ankrajn hesabi iki ynldr: l .Ankraj Tama Gcnn Belirlenmesi; Tek bir ankrajn syrlma problemi yada ankrajn tama gc aadaki 4 deikene baldr. a) Zeminin artlan b) Ankraj in boyutlan

53

c)

Ankrajn eitli paralarnn mekanik zellikleri

d) Ankrajn tekilinde kullanlan metot. Ankrajn syrlmadan, yani sabit yk altnda ar deformasyonlar gstermeden tayabilecei maksimum kuvvete syrlma yk denir. Giderek daha byk ykleri tayan, daha geni kullanlma imkan olan ankrajlar imal edilmekle beraber, ankrajn syrlma yknn belirlenmesi, uzun sreli mukavemeti gibi problemler, genel kabuller ve ynetmelik kaytlan erevesinde zlebilmektedir. Hesapla bulunan syrlma yk, genellikle gvenilir tarafta bulunmaktadr. Molletr ve Widing, 100 kadar ankraj stnde yaplan deneyler sonunda, gerek syrlma yknn, hesapla bulunan ankraj yknn 6 kati olduunu ortaya koymulardr. Syrlma yk,

F = .d .l 0 . .h. tan

(4.1)

ifadesi ile hesaplanmtr. Burada, d = Ankraj ap l0 = Ankraj boyu

.h= Ankraja etkiyen dey jeolojik yk = Zeminin kayma mukavemeti as

olarak belirtilmitir. Deneyle syrlma yknn byk oluu, ankrajn u blgesinde enjeksiyon yzeyinin girintili kntl olmas yznden srtnme direncinin artmas, enjeksiyonla baslan imentonun ayn zamanda ankraj evresindeki zemini stabilize etmesi ve enjeksiyon basnlarnn zemini sktrm olmas gibi nedenlere balanmtr. Syrlma yknn bal bulunduu deikenlerin ortaya karlmas ve dolaysyla hesap esaslarnn belirlenmesi iin yaplan aratrmalarn bir ksm,

54

dey jeolojik ykn nemi stnde durmulardr. Sutherland, kuma gml plakalarla yapt model deneylerle ortalama ankraj gerilmesinin, derinliin karesi ile doru, ankrajn boyutlar ile ters orantl olduunu ortaya koymutur. Healy, gml plakalarla yapt model deneylerinde, syrlma yknn dey jeolojik ykle doru orantl olduunu gstermitir. Ayrca sk kumda syrlma yk, ankraj boyutlan arttka klmekte, fakat gevek kumda syrlma yk ankraj boyutlarndan bamsz olmaktadr. Trofmenkov ve Mariupolski' nin deneylerine gre de syrlma yknn, dey jeolojik yke bal, ama ankraj boyutlarndan bamsz olduu gzlenmitir. Yaplan tm bu model deneyleri sonucunda, ankraj tama gcnn byk lde ankraj ile zemin ara yznn ekline, dey jeolojik yke ve ankraj gerilme deformasyon davranmasna bal olduu grlmtr. (Clayton, C. R. I., Milititsky, J. ve Woods., R. I., 1993 Btn bu almalar henz uygulamada kolaylkla faydalanabilecek akla getirilememitir. Bu yzden, tavsiye edilebilecek yol, zemin artlarnn ve ankrajn mekanik zelliklerini gz nne alarak, syrlma yknn deneylerle belirlenmesidir. Ayrca deneysel sonular, grup olarak syrlma yknn mnferit ankrajlar syrlma ykleri toplamndan daha kk olduunu gstermitir. Aralarnda 2 ap mesafe braklarak dizilen ankrajlar grup syrlma yk ile her bir ankrajn mnferit syrlma yk oranlanm ve bu oran 0.39 olarak belirlenmitir. Almanya'da bu konuda hazrlanan ayrntl standartlara gre (DIN 4125), ankraj betonlar arasndaki uzaklk l metreden kk ise, grup iindeki ankrajlar birbirlerine karlkl tesirlerini tayin etmek iin bir ka ankrajn birlikte deneye tabi tutulmas doru olur. Mnferit bir ankrajn veya bir ankraj grubunun syrlma yk deneysel bulunarak bir gvenlik saysyla blnr. Bylece servis yk elde edilir. Deiik durumlar iin ankrajn yk-yer deitirme karakteristiklerinden, servis ykleri karlatrlr. Ankraj gruplarnn servis yklerini, mnferit bir ankrajn servis yknden hareket ederken belirlerken, geici ilerde 1.5, srekli ilerde 2 gvenlik saysnn kullanlmas tavsiye edilmektedir. Bununla beraber, bir ok zemin iinde olduu

55

gibi, gvenlik saysnn seimi, byk lde tecrbeye ve iin zelliklerine baldr. 2. Sistemin Stabilitesi; Ankrajl sistemin stabilitesinin tahkikini, ankraj yznden bir zemin kamas evresinde snr denge durumunun meydana geleceini kabul ederek yapmak mmkndr. Burada bir istinat perdesini tutan zemin ankrajlar gz nne alnacaktr. (Xanthakos, P. P., 1994) Brinch Hansen, kayma yzeyinin, istinat perdesinin zemin iindeki dnme noktas ile ankrajn etkili uzunluunun ortasn birletiren bir logaritmik spiral ile bu orta noktadan dey olarak ykselen bir duvar boyunca ortaya kacan kabul etmitir. Kaymaya etkiyen kuvvetler; A: ankraj kuvveti, P1: kaz taban ile perdenin dnme noktas arasndaki ksmda perdeye etkiyen toplam kuvvet, P2: dey fiktif duvara etkiyen aktif itki, R etkiyen srtnme gerilmelerinin bilekesi W: kayma kamasnn arl, Wd ve W olarak ikiye ayrlabilir. q: zemin yznden etkiyen ve dnme merkezinden gecen dey ile duvar arasnda yer alan srarjdr. Spiral geecei iin, orann alrsak, boyunca srtnme gerilmeleri, spiralin kutbundan logaritmik spiral boyunca

bu noktaya gre, nleyen momentlerin deviren momentlere

GS =

M w + M P1 M = M d M wd + M P2 M A + M q

(4.2)

bulunur.

56

Brinch Hansen bu ilemin ok sayda spiral iin tekrarlanmasn ve G.S. deerleri arasnda en knn l' den byk olup olmadnn aranmasn tavsiye etmektedir. Bu art salanyorsa ankrajl yapnn stabilitesi vardr.

ekil 4.3. Ankrajl bir istinat perdesinin stabilitesinin tahkiki ( Brinch Hansen)

Kranz logaritmik spiral yerine, istinat perdesinin dnme noktas ile ankrajn etkili uzunluunun orta noktasn birletiren noktay ele almaktadr. Burada A: ankraj kuvveti, P1: kaz taban ile perdenin dnme noktas arasndaki ksmda perdeye etkiyen toplam kuvvet, P2: dey fktif duvara etkiyen aktif itki, R: srtnme gerilmelerinin bilekesi W: kayma kamasnn arl olarak verilmektedir,

GS =

tan tan n

(4.3)

57

Bu metot P2 kuvvetinin stabiliteyi arttrc ynde etkisi bir tarafa braklarak, P1, W, R kuvvetleri arasndaki denge aratrlacak ekilde sadeletirilebilir.

ekil 4.4. Ankrajl bir istinat perdesinin stabilitesinin tahkiki ( Kranz)

Yukarda anlatlan iki hesap yolu da, esas olarak, ankrajn ekilmesi ile, belirli byklkteki bir zemin ktlesinin snr denge durumuna girecei kabulne dayanmaktadr. Ankraj, zemin kamasnn aylmaz parasdr. Bylece hesap, bir zemin kamasnn stabilitesini tahkike dnm olacaktr. Bu tahkikin proje maksatlar iin yeterli olduu belirtilmitir.
4.5. Ankrajlarda Kuvvet Hesab ile lgili zellikler

Ankrajlarn gvenle tayabilecei yk ankrajl zmn yaplabilirliini belirlemektedir. Buna bal olarak belirlenen ankraj aral da duvar yapsal tasarmn etkilemektedir. (Xanthakos, P. P., 1994)
elik Halatta Kopma

58

Uygulanan yk elik halatn yapsal tama gcn asarsa kopma meydana gelir. Tasarmda ankraja gelecek yk halat kopma yknn 0,6 katn, ankraj deneylerinde ise 0,8 katn gememelidir.
Zeminde Gme

Ankraj kkne iletilen ykle birlikte kk evresinde bir zemin kitlesinin koparlmas sz konusu olabilir. S ankraj kklerinde, kk nnde bir blgede kopma ile balayan ve pasif gme yzeyine benzer bir yzeyde gme ile sonulanan bir hareket grlebilir. Pratikte 5m'den daha derin blgelerde kk olan ankrajlarda bu tr gme ok az grlmektedir.
Enjeksiyon - Tendon Syrlmas

Tendon enjeksiyonundan syrlma mukavemetini adezyon, srtnme ve mekanik kilitlenme bileenleri oluturur. Adezyon przl elik ile enjeksiyon arasnda olur. Bykl uygulanan gerilmeye, przlle ve hareketin derecesine baldr. Mekanik kilitlenme nervrl demir kntlarna giren enjeksiyon ile elik arasndaki toplam syrlma direncinden oluur.
Zemin - Enjeksiyon Syrlmas

Ankraj kkne yk iki biimde aktarlabilir. lk olarak tendon enjeksiyon iinde gmldr ve yk uygulannca enjeksiyon-zemin ara yzeyinde kayma gerilmeleri ve normal germeler oluur. Sonuta enjeksiyonda ekme gerilmesi ve buna bal atlaklar oluabilir. Bu dzenleme kalc ankrajlardaki korozyon etkisi de gz nne alnnca uygun olmayabilir. Bunun yerine bir plaka yardmyla yk kkn ucuna aktarlarak tendon bir basn borusu araclyla enjeksiyondan ayr tutulabilir.
4.6. Ankraj Kk Tama Gcne Etkiyen Faktrler

Zemin zellii

Granler zeminlerde srtnme as ve tane dalmlar etkendir. Kohezyonlu zeminlerde ise adezyon ve plastisite indeksi (PI) nemlidir. ( PI = WL - Wp ) (WL = Likit limit, Wp = Plastik limit) (Xanthakos, P. P., 1994)

59

Delme Yntemi

Granler zeminlerde aklan klf srtnmeyi arttrr. Kohezyonlu zeminlerde klfsz delgi tama gcn azaltr.
Kk Uzunluu

Granler zeminlerde kk uzunluunda 6m' ye kadar dzenli art olur. Daha sonra ise artta azalma olur. Kohezyonlu zeminlerde ise adezyonun 95 kPa'dan kk deerleri iin dzenli art vardr.

Kk ap

Granler zeminlerde 10 cm den sonra artta azalma grlr. Kohezyonlu zeminlerde ise 15 cm' e kadar dzenli art grlr.
Enjeksiyon Basnc

Granler zeminlerde artan enjeksiyon basncyla tama gcnde art grlr. Kohezyonlu zeminlerde ise aamal enjeksiyon yaplrsa tama gcnde art olur. Kk boyunca kayma gerilmesi iin ;
P = .d .L.

(4.4)

olur.
4.7. Ankraj Testleri

Ankrajlar zerinde performans ve kabul edilebilirlik deneyi ad altnda iki tr deney yaplr. Bunlardan birincisi ilk iki alan ankraj da ve geri kalanlar kaya ve granler zeminlerde %2'sinde, kohezyonlu zeminlerde %10'unda gerekletirilir. Ama tasarm yknn ar bir uzama veya krip olmakszn tanabileceinin gsterilmesidir. Kalc ankraj uygulamalarnda ankraj yklerinin uzun vadede etkileri ve deformasyonlar balangta gz nne alnmaldr. Testlere maruz kalacak olan

60

ankrajlara performans ankraj denir. Ykleme kontrol ile basit bir gerilme testi yaplr. Tasarm yk p ve; germe ve deney aygtnn istenen eim ve yerde tutmak iin gerekli en az yk de AL olursa, deney su aamalardan meydana gelir: AL, 0.25p, 0.50p, AL, 0.50p, 0.75p, 0.50p, AL, 0.50p, 0.75p, l.0p, 0.50p, AL, 0.50p, 0.75p, l.0p, 1.25p, 0.75p, 0.50p, AL, 0.50p, l.0p, 1.25p, l.50p, 1.25p, l.50p Her yk hareket duruncaya dek (en az l dk.) tutulmal ve son l.50p yk ise 50dk. tutulmaldr. Bu ykte O, 1/2, l, 3.5, 10, 20, 30, 40, 50 dakikalarda okuma alnacaktr. Krip kaba granler ve kaya zeminlerde ok az olup, l ve 10 dakika okumalar da fark l mm'den az ise krip deneyi aamas sona erdirilebilir. Test sonucunda kullanlan performans kriteri aadaki 4 zellikle ilgili olabilir. Sabit yk altnda akma veya sabit deformasyonda gerilmenin boalmas Yk yklemeye kyasla yeniden yklemenin yaratt deformasyon Zemine ykn iletimi Ankraj testinden sonraki kalc deformasyon. Kabul edilebilirlik deneylerinde ise aamalar u ekildedir: AL, 0.25p, 0.50p, 0.75p, l.0p, 1.25p, l.50p Burada aranan 1/2 ve 5dk. okutulan arasndaki fark 2 mm' den az olmaldr. Ankraj projelerinde bu testler sonucunda kan verilerin nda inaat kontrol itina ile yaplabilir. Ampirik ve teorik olarak ok kaba bilgiler elde edilir. Testler yardmyla hesap kolaylar.
4.8. Zemin Cinsine Gre Ankrajlar Tama Kapasitelerinin Tahmini

Kohezyonsuz parametrelere gre

zeminlerde veren

ankrajlarn

tama hemiz

kapasitesini

zeminin

ampirik

formller

gelitirilmediinden

61

deneylerden elde edilen sonulardan yola klarak tama kapasitesi elde edilebilmektedir. Kohezyonsuz zeminlerde ankraj tama kapasitesi zeminin rlatif skl ile doru orantl olarak artmaktadr. Gevek zeminlerde ankraj evresinde bir genleme meydana geldiinde srtnme gerilmeleri daha dk deerler almaktadr. Ankraj ap bydke, evre alan da bydnden, ap artnn tama kapasitesine etkisi deiik olabilmektedir. Genelde zeminin sklna ve tane dalmna bal olarak D = 10 - 15 cm arasnda aplarn ekonomik olduu bilinir.( Cerraholu, H., 1994) Kohezyonlu zeminler iin ise Littlejohn (1970) sert killerde ve ayrm kayalar iin aadaki evre srtnmesi deerleri tavsiye etmitir: Sert kil ve marn' larda Ayrm kire tanda fs = 0,45 fs = l0.f.N30

Bu deerler aada yerine konulursa ; A = CU.do.lo.fs A: toplam tama kapasitesi CU: drenajsz kayma mukavemeti N30: ortalama SPT vuru saylar do: ankraj gvde sap lo: gvde uzunluu Elde edilen toplam tama kapasitesinin Gs = 2 gibi bir emniyet says ile arttrlmasnn uygun olaca sylenmektedir. Kayalarda ise ankrajlar yksek tama gc deerlerine ulatklar bilinmektedir. Ancak syrlma snrna kadar yaplm deney says azdr. rnein az ayrm kayalarda emniyeti evre srtnmesi, 100 - 150 N/cm2 alnabilir. ( Bu deerler 3 - 6 m gvde uzunluuna sahip ankrajlarda geerlidir.) (4.5)

62

4.9. Zemin ve Kaya Tipine Gre Ba Vurulacak Ampirik Klavuzlar

Aada iletilen max. kuvvet deerleri (kN/m) enjeksiyonlu zemin ankrajlar iin temel alnabilir.
izelge 4.1 - Zemin-maksimum kuvvet iletimi

Zemin Kum ve akl Kum Kum ve silt Siltli kil

Younluk/ Sreklilik Gevek - youn Gevek youn Gevek - youn Sert

Maksimum kuvvet iletimi ( kN/ m ) 140-290 100-190 70-130 30-60

4.10 Zemin Mekanii Teorilerine Gre Ankraj Tama Gc Tayini 4.10.1 Skunetteki toprak basncna gre tama gcnn tayini

Ankraj evresinde olutuu kabul edilen skunetteki toprak basncna bal olarak meydana gelen evre srtnme kuvvetinden ankraj kuvveti hesaplanabilir.(McCarthy, D.F, 1993) Ankraj kuvveti: Am = Fm . m. tan Fm : Ankraj ekme alan, .d.l0 L0 d : Ankraj kafas boyu : Ankraj ap
m

(4.6)

: stteki zemin arlndan ankraja gelen ortalama normal gerilme : Zemin isel srtnme as

63

m =

1+ K0 .h 2
1+ K0 .h tan 2

(4.7)

A = .d .l 0 .

(4.8)

K0 : Skunetteki topran basn katsays h : Ortalama ykseklik

: Zeminin birim hacim arl

Verilen (4.6) ve (4.8) formllerinin doruluklar

ve emniyetli tarafta

kaldklar arazi deneyleri sonucunda grlmtr. Ancak yine de ankraj delik ap olan d nin, enjeksiyon srasnda zeminde bir skma olabilecei kabulne gre daha byk alnmas tavsiye edilmektedir.

4.10.2. Bendel teorisi

Bendel' e gre ankraj kuvveti u direnci ve evre srtnmesinden meydana gelir. (McCarthy, D.F, 1993)

A = Au + A f
Au = 2b.q.N q A f = Fm m . tan

(4.9)

(4.10)

(4.11)

Au :U direnci

64

Af : evre srtnme kuvveti 2b : Derin temelin genilii veya ankraj kafas ap q : Ankraj zerindeki zemin basnc Nq : Meyerhof tarafndan verilen bir katsay

m : Ankraj derinliindeki ortalama dey basn : Zemin isel srtnme as

Fm : evre alan
4.10.3. Lendi Teorisi

A = Au + A f Au = Fa .P0 .T

(4.12) (4.13)

Au :U direnci Fa : Ankraj kafas kesit alan, Fa =

.d12
4

d1 : deal ankraj ap, d = (1,5 4,0)d b db : Alan ankraj delii ap Po : Ankraj seviyesindeki skunetteki toprak basnc T : Tama gc katsays. Bu katsays N katsaysndan gelitirilmitir. Bu iki katsay da isel srtnme asna ( ) baldr. tan 1 + 2 tan

A f = Fm . m .

(4.14)

Af : Ankraj evre srtnme kuvveti Fm : evre alan, .di .l0 di : deal ankraj ap, d = (1,5 4,0)d b

m : Ankraj derinliindeki ortalama dey basn

65

 m = .

l 0 + l1 2

(4.15)

l : Serbest ankraj ubuu uzunluu lo : Ankraj kafas uzunluu tan : = 0 iin evre srtnmesi katsays 1 + 2 tan

4.11 Analitik rnekler Palplanjlar

ekil 4.5de verilen serbest toprak destekli ankrajl palplanjda; gvenli akma derinliini ve ankraj kuvveti bulunmutur.

2m 8m

= 30o = 16kN / m 3
c=0 y = 0.1H

ekil 4.5 Serbest toprak destekli ankrajl palplanj

66

2m 8m

ekil 4.6 Basn diyagram

Sistem dnme noktasndan kesilirse elde edilen denklemlerle zme ulalr.

Pa = .( H + y ).K a .( H + y ) / 2 = 16.11.0,333.5,5 = 322,344kN / m 2 Pp = . y.K p . y / 2 = 16.1.3.0,5 = 24kN / m 2

Kesme noktasna gre moment alnrsa;

T .(8 + Y ) + PP .( y / 3) Pa .[(10 + y ) / 3] = O
T .9 + 24.(1 / 3) 322,344.[(10 + 1) / 3] = O

T = 130,436kN / m

Bulunan ankraj kuvvetlerine gre D akma boyunun belirlenmesi;

PaT = .( H + D).K a .( H + D) / 2 = 1 / 2.16.(10 + D).0,333.(10 + D) PaT = 2,664.( D + 10) 2 kN / m 2 Pp = .D.K p .D / 2 = 16.D.3.0,5.D = 24.D 2 kN / m 2

B noktasna gre moment alnrsa;

130,436.(8 + D) + 24.D 2 .( D / 3) 2,664.( D + 10) 2 .( D + 10) / 2 = 0 D = 1m

Skunetteki toprak basncna gre tama gc;

(4.6) formlne gre Am = Fm . m. tan olmak zere tayin edilir.

67

Fm = .d.l0 = 3,14.0,5.8 = 12,5m2

1+ K0 1 + 0,5 .h = 16.2 = 24kN / m 2 2 2

m =

Am = 12,5.24.0,57 = 171kN

Bendel teorisine gre tama gc;

(4.9) forml esas alnrsa Bendele gre ankraj kuvveti bulunur. Am = Au + A f Au = 2.b.q.N q = 0,05.16.1.0,333.113 = 30,1kN A f = Fm m tan = 3,14.0,05.8.16.9.0,57 = 104,2kN Am = 30,1 + 104,2 = 134,3kN
Lendi teorisine gre tama gc;

(4.10)

(4.11)

Lendi teorisine gre zm yaplacaksa forml (4.12) kullanlr.

Am = Au + A f
T = 103 d i = 3.2b = 3.0,05 = 0,15m FA = 0,01767 m 2 P0 = 13,5kN / m 2 Au = 0,01767.13,5.103 = 24,58kN

A f = Fm . m .

tan 0,577 = 3,77.144. = 145,42 1 + 2 tan 2,154

Am = 170,00 kN

68

izelge 4.2 Teori sonularnn karlatrlmas

Skunetteki basncna gre

toprak Bendel teorisine gre

Lendi teorisine gre

Am = 171kN

Am = 134,3kN

Am = 170kN

Destekli kaz sistemi uygulamas

Terzaghi-Peck e gre zemin zarf kullanlrsa, maksimum basn iddeti

Pa = 0,65. .H .K a formlnden hesaplanr. K a = tan 2 (45 / 2) = tan 2 (45 15,5) = 0,320

Buna gre,
Pa = 0,65. .H .K a = 0,65.19.5.6.0,320 = 24.38kN / m 2

deeri bulunur.

1m 2m

= 19.5kN / m 3 = 31o

2m
ekil 4.7 Destekli kaz sistemi uygulamas

Sistemdeki destek elemanlara gelen ykleri bulabilmek iin yklemeyi aadaki ekil gibi kabul edip statik formulasyonlaryla zme gidilir.

69

ekil 4.8 - Kesme diyagramlar

B1 noktasna gre moment alnrsa;

A(2)=24,3831,5A=54,86kN /m olarak bulunur. Dey ykler toplam 0

olacandan B1 yk B1 =(24,383)(54,86)=18,28kN /m olarak bulunur. Simetriden dolay B2=18,28kN/m, C=54,86kN/m olarak bulunur.
Desteklere Gelen Yk

PA = gelen yk x yatay uzaklk = 54,86.3 =164,58kN PB = (B1+B2).3 = (18,28 + 18,28).3 = 109,68 kN PC = 54,86.3 = 164,58kN Buna gre maksimum kuvvet olan 164,58 kN yk karlayabilen destek eleman kesiti belirlenmeli.
Palplanj Kesiti Belirleme

Sistem zerine gelen en byk moment bulunur. Bu da kesme diyagramnda kesme kuvvetinin sfr olduu (E) noktasdr; E noktasnn yeri, 18,28 x = x = 0,75m 2 x 30,48

70

M max = (18,28.0,75) (24,38.

0,75 2 ) = 6,85kNm 2

olarak bulunur. Buna gre palplanj kesiti (s),

M max 6,85 = 4,10 5 m 3 / m olarak bulunur. 3 170,10

s=

all

71

5. PLAXS PAKET PROGRAMI KULLANIMI 5.1 Programn Genel zellikler Plaxis paket program geoteknik mhendislik projelerinde kullanlmak zere tasarlanm bir sonlu eleman programdr. Plaxis basit grafiksel girdi ilemleri, kark sonlu eleman modellerinin abuk bir ekilde oluturulmasn salamaktadr. kt olarak da, hesaplanan sonularn detayl bir ekilde sunumuna olanak salamaktadr. Geoteknik uygulamalar, zeminlerin dorusal olmayan ve zamana bal davrann rneklemek iin gelimi balang modelleri gerektirmektedir. Her yeni proje iin, ilk olarak bir model yaratmak nemlidir. Bir modelin, alttaki doal zemin tabakalarn, yapsal objeleri, ina aamalarn ve ykleri temsil edecek bir erevede olmas gerekir. Bir model geometrisinde bulunan tip ana bileen: noktalar, izgiler ve demetlerdir. (Saydal K., 1996) 5.1.1. Noktalar Noktalar izgilerin balangcn ve sonunu belirler. Noktalar ayn zamanda ankrajlarn, nokta yklerin, yklerin sabitlemelerinin konumlandrlmasnda ve sonlu eleman ann lokal yerletirilmesinde de kullanlabilirler. 5.1.2 izgiler izgiler, geometrinin fiziksel, model snrlarnn ve geometrideki palplanj duvarlarnn, farkl zemin tabakalarnn veya ina aamalarnn ayrlmas gibi sreksizliklerinin tanmlanmas iin kullanlrlar. Bir izgi birok zellie sahip olabilir. 5.1.3 Demetler Demetler tamamen izgilerle kapal alanlardr. Plaxis, geometri izgilerine gre demetleri otomatik olarak alglamaktadr. Bir demet iindeki zemin homojen

72

kabul edilir. Model geometrisi oluturulduktan sonra, modeldeki demetlere ve izgilere dayanarak, bir sonlu eleman modeli otomatik olarak oluturulabilir. Bir sonlu eleman anda, elemanlar, dmler ve gerilme noktalar olmak zere tip bileen bulunmaktadr. (, C. R. I., Milititsky, J. ve Woods., R. I., 1993) Plaxis paket program drt ana blmden olumaktadr. Girdi (Input) Hesaplama (Calculation) kt (Output) Grafikler (Curves)

5.2 Programn Kullanm Yeni bir projeye balanacaksa ilk nce General Settings penceresi ekrana gelecek ve burada proje ile ilgili genel ayarlar yaplacaktr.(ekil 5.1) Birinci sayfada proje ile ilgili eitli ayarlar ve deerler girilmelidir. Standart olarak yerekimi as -90 derece olarak verilmitir yani aaya doru dey pozisyona ayarlanmtr. (Plaxis Practice Bulletin 12, 2002)

ekil 5.1 Genel ayarlar, proje

73

Bir sonraki admda kullanlacak birimlerin seilmesi, izim alannn llerinin ve zgara sklklarnn belirlenmesi gerekmektedir. (ekil 5.2) Bu admlar tamamlandktan sonra ana pencere alacaktr.

ekil 5.2 Genel ayarlar, boyutlar

Alan ana pencere; ana meny, genel ve geometri ara ubuklarn, cetveli, izim alann, orijin noktasn, klavye ile girdi blmn ve koordinatlar ieren blm iermektedir. Ana men "file, edit, view, geometry, loads, materials, mesh, initial ve help" menlerini ve bunlarn alt birimlerini iermektedir. (ekil 5.3) Ana men ara ubuundaki btn seenekleri ve baz sk kullanlmayan ek seenekleri ierir. Genel ara ubuunda kaydetme, yazdrma, yaknlama gibi genel uygulamalar iin butonlar mevcuttur. Ayn zamanda programn dier alt programlarn ( Calculation, Output, Curves ) balatacak butonlara sahiptir.

74

ekil 5.3 Ana pencere ve ana men

Geometri ara ubuu modelin oluturulma ilemine yarayan butonlara sahiptir. Butonlar ara ubuunda soldan saa doru takip edildiklerinde geometri modeli tamamlanacak ekilde dzenlenmitir. (ekil 5.4) Sol ve st izim blgesinde, cetveller geometri boyutunun direkt olarak grntlenmesini salayacak fiziksel koordinatlar belirtirler. Ayrca Manual Input zellii yardmyla fare ile salanamayan hassas izimler elde edilebilir. Bu elemanlarn ilevleri aada ksaca aada zetlenmitir.

ekil 5.4 Geometri ara ubuu

Kiriler Dayanma duvarlar, kazklar gibi yaplarn ve dier narin yaplarn modellenmesi iin kullanlrlar. Bu elemanlarn davran bir eilme rijitlii (El) ve bir normal rijitlik (EA) kullanlarak tanmlanmtr. Kiriler, birok geoteknik yapnn analizlerini ok gereki bir ekilde gerekletirmek iin ara yzeylerle

75

birlikte kullanlrlar. Plaxis' teki kiri elemanlar, Mindlin' in kiri teorisine dayandrmaktadr. Bu teori, hem eilme hem de kesmeden dolay kiri deformasyonlarna olanak vermektedir. Kiri elemanlar, nceden tanmlanan bir eilme momenti veya maksimum eksenel yk alrsa plastik duruma gelebilmektedir. Kiri mafsallar Standart kiri birleimleri rijittir. Kiri mafsallar, kirilerin bittii noktalarda serbeste dnmenin salanaca birleimler yaratmak iin kullanlrlar. Geotekstiller Geotekstiller veya geogridler sk olarak donatl dolgularn veya dayanma yaplarnn inaat uygulamalarnda kullanlrlar. Bu elemanlar, programda zel ekme elemanlar kullanlarak benzetilirler. Bu elemanlar, etrafndaki zeminlerle etkiletirmek iin ara yzey elemanlaryla birletirmek uygundur. Plaxis' de bu elemanlar iin kullanlan tek malzeme zellii normal rijitliktir, (EA). Geotekstiller ayn zamanda zemin ankrajlar uygulamalarnda, ankrajn harl ksmnn modellenmesi iin de kullanlrlar. Ara yzeyler Yaplar ve zemin arasndaki etkileimi modellemek iin kullanlrlar. Bu durum, yapsal objelerle zemin arasnda tam bir etkileime olanak vermektedir. Ara yzeylerin tipik bir uygulamas bir palplanj kesitiyle zemin arasndaki etkileimin modellenmesi olabilir. Ankrajlar Ankrajlar ve yatay destekleri modellemek iin elasto-plastik yay elemanlar kullanlmtr. Plaxis' de dmden dme ankrajlar ve sabit ulu ankrajlar olmak zere iki tip ankraj modellenebilmektedir. Dmden dme ankraj sabit bir yay rijitliine sahip, iki nokta arasndaki balar modellemek iin kullanlan yaylardr. Bu eleman hem ekme kuvvetlerine (ankraj) hem de basn kuvvetlerine (yatay destek) maruz kalmaktadr. Sabit ulu ankrajlar ise tek bir

76

noktann balanmasn modelleyen yaylardr. Ankrajlar iin a girdisi saat ynnn tersi ynde tanmlanmtr. Aya ilave olarak, ankrajn edeer uzunluunun da zellikler penceresinde girilmesi gerekmektedir. Edeer uzunluk, ankrajn bal bulunduu nokta ile yer deitirmenin sfr kabul edildii sabit ucu arasndaki mesafedir. Plaxis' de ngerilmeli ankrajlarn modellenmesi iin zel bir opsiyon vardr. Sabitlemeler Sabitlemeler hem noktalara hem de izgilere uygulanabilmektedir. Programda 5 farkl sabitleme seenei vardr. Bunlar: "Yatay sabitleme, (x=0)"; "Dikey sabitleme, (y=0)"; Toplam sabitleme, (x=y=0)"; " Moment sabitlemesi" ve "Standart sabitleme" dir. Standart sabitleme kullanlmas durumunda Plaxis modele aadaki artlar uygular: Modelde, x koordinatnda en dk ve en yksek x koordinatna sahip dey Modelde, y koordinatnda en dk ve en yksek y koordinatna sahip yatay Geometri modelinin snrna uzanan kiriler, eer o noktadaki yer deitirme geometri izgileri iin yatay sabitleme (x=0) elde edilir. geometri izgisi iin toplam sabitleme (x=y=0) elde edilir. nlerinden en az birisi sabitlendiyse, snrdaki noktada sabit bir dnme elde edilir. Kuvvetler Hem nokta ykler hem de yayl yklerin uygulanabilmesi iin, iki bamsz yk sistemi kullanlabilir. Nokta kuvvetler geometri noktalarna, yayl kuvvetler izgiler stnde uygulanabilmektedirler. Hem nokta hem de yayl ykler dey ve yatay bileenler ierebilirler. Yayl yklere her biri birim alan iin (kN/m2), nokta yklere ise her biri birim uzunluk (kN/m) iin deerler girilir. Malzemenin tanmlanmas Modelin izimi gerekletikten sonra malzemelerin zelliklerinin tanmlanmas gerekmektedir. Bunun iin ekil 5.5'deki menden yararlanlr. Men ana olarak drt malzeme tanmlamasn iermektedir. Bunlar zemin ve ara yzler (soil&interfaces), kiriler (beams), geotekstiller (geotextiles) ve ankrajlar

77

(anchors) iin tanmlanmaktadr. Bu drt malzeme iin hafzaya kaytl elemanlar kullanlabilecei gibi yeni elemanlar da oluturmak mmkndr.

ekil 5.5 Malzemenin tanmlanmas

Zeminler iin ilk olarak drenajl, drenajsz malzeme zelliklerinden birinin seilmesi ve

d , w , k x , k y deerlerinin girilmesi gerekmektedir. Eer

istenirse gelimi einit, emin, emax ve ck deerleri de kullanlabilir. (ekil 5.6)

78

ekil 5.6 Zemin zelliklerinin seimi

"Drenajl"

davrann

seilmesiyle

ilave

boluk

suyu

basnc

oluturulmam olur. Bu durum kuru zeminler ve yksek permeabiliteden dolay (kumlar) tam drenaj iin kullanlr. Bu seenek ayn zamanda uzun dnem zemin davrannn istendii koullar iin de kullanlr. En nemli seim ise malzemenin ne olaca ve bu modellerin parametreleridir. Zeminler iin PLAXS' de 5 farkl modelleme seenei vardr: Lineer elastik model Mohr-Coulomb modeli Pekleen zemin modeli Yumuak zemin modeli Yumuak zemin snme modeli

79

ekil 5.7 Mohr-Coulomb girdileri

Bir sonraki aama ise ara yzey iin parametrelerin seilmesidir. lk yaplmas gereken seim ara yzey "dayanm" deeridir (Rinter). Ara yzey dayanm iin "rigid" opsiyonu (Rinter=l), ara yzey evresindeki zeminin dayanmn etkilemeyecekse kullanlr. Genelde, gerek zemin-yap etkileimi zeminden daha zayf, daha esnektir. Bu durumda Rinter deeri "manuel" olarak girilebilir (ekil 5.8).

ekil 5.8 Ara yzey girdileri

80

Ara yzey iin yaplmas gereken dier seim de "permeabilite" iindir. Ara yzeyler, ara yzeye dik ak iin bir permeabiliteye ( kn ) ve ara yzeye paralel ak iin ayr bir permeabiliteye ( ks ) sahiptirler. Ara yzey iin "geirimsiz" seenei, ara yzeye dik ak snrlandrlmak istendiinde kullanlr. rnek olarak, palplanj duvar modellenirken kullanlan kiriler aslnda geirimlidir. Duvar su geirmez yapmak iin ise ara yzeylere "geirimsiz" zellii verilebilir. Bu durum seildiinde dk bir kn deeri (zemin parametrelerinin 0,00l'i) ve ks iin de sfr deeri elde edilecektir. Ara yzey iin "drenajl" seenei, suyun ara yzey iinde paralel olarak serbeste akna izin vermek iin yaplr.( Bentler, D.J., 1998) Zeminlerin ve ara yzeylerin zellikleri tanmlandktan sonra sra kirilerin zelliklerinin tanmlanmasndadr. Kiriler iin girdi parametreleri de ekil 5.9da grld gibidir. Kiriler iin ilk nce plastik ve elastoplastik malzeme tiplerinden birisi seilmelidir. Elastik tip seilmesi durumunda, modellemede gerekli parametreler, eksenel rijitlik, eilme rijitlii arlk ve poison orandr. Maksimum eilme momenti ve maksimum eksenel deerleri, Mp, ve Np, otomatik olarak hesaplanr. Elasto-plastik model kullanldnda ise maksimum eilme momenti deeri manuel olarak girilebilir ve plastisite de hesapla katlm olur. Eer tanmlama deerleri alrsa gerilmeler plastisite teorisine gre yeniden datlr ve tersine dndrlemez deformasyonlara yol aar.

81

ekil 5.9 Kirilerin zellikleri

Tanmlanmas gereken nc malzeme de geotekstillerdir. Geotekstiller iin tek parametre eksenel rijitliktir (EA). EA deeri, dzlem iine doru bir birim uzunluk iin girilmelidir. Geotekstiller basn kuvvetini ekmezler. Ankrajlar iin ana parametre EA, eksenel rijitliktir ve deeri her bir ankraj iin girilmelidir. Ayrca ankrajlarn dzlem iine doru yatay aralklarnn (Ls) da belirtilmesi gerekmektedir.

5.3. Plaxis Paket Program zm 5.3.1. Program iin kabuller

Sadece bu blmde rnek olarak seilen zemin parametreleri iin hesap yaplmtr. Plaxis paket program zmleri srasnda kullanlan zemin parametreleri izelge 5.1 de verilmitir.

82

izelge 5.1 Kumlu zemin rnei iin zemin parametreleri

Zemin Cinsi

dry

wet

kx

ky

0,3 0,3

Eref kN/m2

cref kN/m2

kN/m3 kN/m3 m/day m/day Dolgu Kum Loam 16 17 17 20 20 19 1 0,5 0,1 1 0,5 0,1

8.000E+03 1 3.000E+04 1

30 0 34 4 29 0

0,333 2.000E+04 8

Burada anlatlacak Plaxis paket zm iin kullanlan palplanj parametreleri; izelge 5.4 de verilmitir. Ayrca kullanlan ankraj parametreleri de izelge 5.5 de verilmitir.

izelge 5.2 - Palplanj parametreleri

Tanmlama EA kN/m VL605

EI kMm2/m

W kN/m/m

0.260

Mp kNm/m 1E+15

Np kNm/m 6,521E+15

3.673E+06 8.637E+04 13.730

izelge 5.3 - Ankraj parametreleri

Tanmlama Ankraj Grout

EA kN/m 2.000E+05 1.000E+05

Ls m 2,5 -

5.3.2. Uygulama

Ankrajl palplanj duvarlarn Plaxis Paket program ile modellenmesi bu ksmda detayl olarak anlatlmtr. Bundan sonra yaplacak modellemelere rnek tekil edecektir.

83

Program balatlnca, karmza kan ilk genel ayarlar penceresidir. Bu pencerede model ve eleman tipinin seimi yaplr. Model iin plain strain ve eleman tipi olarak da 15 node seilmitir. kinci ksmda da geometrinin boyutlar girilmitir. Aralk deerleri 1 m olmak koulu ile 30m genilie, 25m derinlie sahip bir geometri oluturulmutur. Projede deerlendirilen maksimum palplanj boyu toplamda 24 m olmutur. Projemizin zemin zelliklerine bal olarak ayrc izgiler kullanlarak zeminler birbirinden ayrlmtr. Snrlar izildikten sonra palplanj eleman kiri olarak tanmlanmtr. stenilen boyda dey dorultu da izilmitir. Proje gerei toplam 15m kiri izilmi ve zemin arasndaki etkileimi modellemek iin ara yzey izgisi, palplanjn etrafn evirecek ekilde izildi. Zemin ve palplanj elemanlar izildikten sonra ankraj elemanlarnn izimine geilir. Noktadan noktaya ankraj seenei ile dolgu altndan 1 m aadan itibaren 10m ankraj izilmi u ksmna ise 2m lik grout uygulanmtr. Grout yani enjeksiyon blgesinin tanmlanmas iin geotextile kullanlmtr. Son olarak snr koullarnn belirlenmesi iin standart sabitleme yani ara ubuundaki ismiyle standart fixities butonuna baslarak model izimi tamamlanmtr. (ekil5.10)

ekil 5.10 Ankrajl palplanj geometrisi

84

izimler tamamlandktan zemin ve eleman zellikleri tanmland ve uyguland. Material Sets butonuna basldktan sonra karmza gelen ekran izelge 5.1 de verilen deerler dorultusunda dolduruldu ve srekle brak teknii ile ait olduu katmalara aktarld. Alan combobox dan kiri seildi. Kiri eleman yani palplanj kesiti izelge 6.2 deki deerlere uygun olarak tanmland ve kiri zerine srkle brak ile aktarld. Ayn ilem srasyla ankraj ubuu ve geotextile iin izelge 5.3 deki deerler iin yapld. Tanmlama ilemleri bittikten sonra geometri a oluturuldu. Bu ilem generate mesh butonu ile yaplr. kan a istenilen duyarllkta ise update tuu ile onaylanr. Son ilem olarak initial conditions deerleri olarak suyun zellikleri ve su seviyesi girildi. Gerilme a bu kez su seviyesi iin oluturuldu ve ardndan ayn ilem efektif gerilme iin uyguland. kan ekranlar update denilerek onayland. Hesaplamalar ksmna gemek iin her ey hazrlandktan sonra Calculations butonuna baslarak hesaplamalar alt penceresine oluturuldu. (ekil 5.11) geildi. Hesaplamalar ksmnda basamakl zm yapld ve 3 fazdan oluan bir sistem

ekil 5.11 Fazl hesaplamalar ekran

85

lk fazda sadece palplanj aktif durumda tutup onayland. kinci fazda kaz su seviyesine kadar yapld. Su seviyesi altnda ki kazda su ak gerilmeleri de hesaplanmtr. Kaz seviyelerinde grlmeye balayan ankraj(lar) uygun fazlarda aktif hale getirilmitir. Yaplan proje zmnde kesme kuvveti, eksenel kuvvet, moment deerleri ve toplam deplasman sonular ekil 5.12, ekil 5.13, ekil 5.14 ve ekil 5.15 de srasyla verilmitir.

ekil 5.12 Kesme kuvveti

86

ekil 5.13 Eksenel kuvvet

ekil 5.14 Moment grafii

87

ekil 5.15 Toplam deplasman

88

6. PROJENN ZM Bu almada, ekte verilen Ktahya Hava Er Eitim Tugay 16.Blk Binas iin mini kazk ve betonarme perde sistemlerinin uygulanabilirlii aratrlmtr. Bunun iin ilk olarak zemin etd yaplm sahada plaxis zemin parametreleri belirlenmitir. Proje, Plaxis paket programnda belirlenen bu zemin modellenerek zmlenmitir. Bu zmleme srecinde zemin iin bir ok kombinasyon 10m kaz derinlii iin deerlendirilmeye alnmtr. almada hem ankrajl hem de ankrajsz zmler yaplmtr. Sonular, moment, deplasman ve ekonomik analiz deerlendirilmitir. 6.1 . Zemin Parametreleri Bu almada kullanlan zemin parametreleri siltli kil ve killi akl olarak etd raporundan alnmtr. Zemin parametreleri ile ilgili tm detaylar Ek-1 de verilmitir. izelge 6.1de zemin zellikleri verilmitir.
izelge 6.1 almada Kullanlan Zemin parametreleri

esas alnarak

Mohr-Coulomb Type unsat sat kx ky einit ck Eref Gref Eoed cref Einc yref cincrement Tstr. Rinter. Interface permeability [kN/m] [kN/m] [m/s] [m/s] [-] [-] [kN/m] [-] [kN/m] [kN/m] [kN/m] [] [] [kN/m/m] [m] [kN/m/m] [kN/m] [-]

siltli kil Drained 16.00 17.00 0.001 0.001 0.500 1E15 10000.000 0.350 3703.704 16049.383 10.00 15.00 0.00 0.00 0.000 0.00 0.00 1.00 Neutral

kumlu akl Drained 17.00 18.50 0.100 0.100 0.500 1E15 30000.000 0.333 11252.813 44943.871 8.00 29.00 0.00 0.00 0.000 0.00 0.00 1.00 Neutral

89

6.2. Kullanlan Dier Veriler Kullanlan palplanj parametreleri; izelge 6.2de verilmitir. Ayrca kullanlan ankraj parametreleri de izelge 6.3de yer almaktadr. Ek-2 de ankraj uygulama planlarnn detaylar ve Ek-3 de palplanj kesitlerinin zellikleri belirtilmitir.

izelge 6.2 - Palplanj parametreleri No 1 2 3 4

Tanmlama
40 lk mini kazk 20 lik mini kazk 25 lik diyafram 25beton

EA
[kN/m]

EI
[kNm/m]

w
[kN/m/m]

[-]

Mp
[kNm/m]

Np
[kN/m]

1.08E7 5.4E6 7.5E6 7.5E6

1.1664E5 14580.00 39063.00 39063.00

7.00 4.00 5.00 3.00

0.20 0.20 0.25 0.25

1E15 1E15 1E15 1E15

1E15 1E15 1E15 1E15

izelge 6.3 - Ankraj parametreleri No. 1 2

Tanmlama
ank.. ank..

EA [kN] 200000.00 200000.00

|Fmax,comp| [kN] 1E15 1E15

|Fmax,tens| [kN] 1E15 1E15

L spacing [m] 1.00 5.00

6.3. Analitik zm 10m kaz derinliine sahip temel ukuru iin belirtilen zemin parametrelerine gre uygulanacak palplanj perde duvar iin optimum kaz derinliinin ve oluacak maksimum momentin hesab yaplmtr. Bunun iin zemin etd raporundan alnan zemin parametreleri kullanlm ve ekil 6.1de gsterilen ankrajl betonarme perde iin analitik zm yaplmtr.

90

2m 5.3m
1

F F

YASS Siltli Kil = 15 o

doy = 17 kN / m 3
c = 10kN / m 2
Killi akl = 29 o

2.7m

L3
D

= 17,5kN / m 3 doy = 18,5kN / m

c = 8kN / m 2

L4
4

ekil 6.1 Basn diyagram

(3.1) ve (3.2) formllerinden K katsaylar bulunur.

K a1 = 0,590 K a2 = 0,350 K p1 = 2,891

(3.3) ve (3.4) formlleri ile P1 ve P2 deerleri bulunur.

1 = .H .K a1 2c K a1 = [17 9.81].7,3.0,59 2.10. 0,59 = 15,60kN / m 2 2 = .H .K a 2 2c K a 2 = [17 9.81].7,3.0,35 2.10. 0,35 = 6,54kN / m 2 3 = .H .K a 2 = [18,5 9.81].2,7.0,35 = 7,74kN / m 2

w = w .H = 9,81.10 = 98,1kN / m 2

T = 2 + 3 + w = 112,38kN / m 2
L3 =

' (K p K a )

112,38 = 5,09m 8,69.(2,89 0,35)

91

Alandan P deeri hesaplanr;

P=

7,3 2,7 10 5,09 1 + 1 + 2,7 + 3 + w + T 2 2 2 2

P = 861,55kN = 86,2t

( ( P deerine bal olarak z deeri hesaplanr. ACDE basn alannn merkezi olan z
deeri E noktasna gre moment alnarak bulunur.
2,7 2,7 2,7 10 10 5,09 5,09 ( 7,3 7,3 P.z1 = 1 + 1 .2,7 + 3 + w + T 2 3 2 2 3 2 3 2 3
( z1 = 2,66m

( z = 2,66 + 5,09 = 7,75m

L4 uzunluu hesaplanr.
L + 1,5 .L ( L1 + L2
3 4 2 4

( [3 P ( L1 + L2 + L3 ) ( z + L1 ) ] = 0 + L )
3

( K p K a )

L3 + 1,5 .L2 (15 ,09 ) 4 4

[3.861,55 (15,09 ) (7,75 + 2) ] = 0

8,69 ( 2,89 0,35 )

L3 + 19 ,64 .L2 625 ,3 = 0 4 4 L 4 = 5,04

L3 + L4 teorik akma derinlii olarak elde edildi. Teorik derinlik %20 ila %30 arasnda bir oranla artrlarak gerek derinlik elde edildi. DT = 5,09 + 5,04 = 10m DP = 1,3 10,00 = 13m

92

F kuvveti F = P
F = 58t

1 ( K a K p ) 2

Maksimum momentin bulunmas; z' = 2P ' (K p K a ) =7,81m

1 ( M max = P( z + z ' ) z ' 2 . ' ( K p K a ) 2 1 M max = 86,1(5,04 + 2,6) 7,812.8,69(2,30) 2 M max = 657,8-609,56 kN.m/m M max = 48,23 kN.m/m Analitik ve Plaxis sonular izelge 6.4de karlatrlmtr. Birbirine yakn deerler olduu gzlemlenmitir.

izelge 6.4.Sonularn karlatrlmas

Teorik Sonu

Plaxis Sonu

M max = 48,23 kN.m/m

M max = 55,293 kN.m/m

93

6.4 Grafikler ve Analiz Sonular

Ele alnan siltli kil ve killi akl zemin tabakasnda ankrajl ve ankrajsz betonarme perde analizi yaplm ve sonular izelge 6.5de gsterilmitir. Srasyla 15 cm, 20 cm ve 25 cm perde kalnl iin elde edilen deplasmanlar incelenmitir. Bu sonulara gre, ankrajl ve ankrajsz betonarme perde kalnl artarken deplasmanlar azalmaktadr. Ancak zellikle ankrajl perdelerde her kalnlk iin deplasman miktar hemen hemen deimemektedir. Ankrajl ve ankrajsz betonarme perde iin elde edilen kalnlk-deplasman deiimi grafikleri ekil 6.2 ve ekil 6.3de gsterilmitir. Yine betonarme perde hesabndan elde edilen moment deerleri izelge 6.6da gsterilmitir. Betonarme perde kalnl artarken perdeye gelen moment deerlerinde kk bir art meydana gelmektedir. Dolaysyla perde kalnlna momentin nemli bir etkisi yoktur. Ankrajl ve ankrajsz betonarme perde iin elde edilen kalnlkmoment deiimi grafikleri ekil 6.4 ve ekil 6.5de gsterilmitir.
izelge 6.5. Ankrajl ve ankrajsz betonarme perde hesab iin deplasmanlar

Tanmlama
B.A. perde (Kalnlk 15 cm) B.A. perde (Kalnlk 20 cm) B.A. perde (Kalnlk 25 cm) Ankrajsz 151,97 86,14 50,92

Deplasman (mm) Ankrajl 23,36 21,96 22,25

izelge 6.6. Ankrajl ve ankrajsz betonarme perde hesab iin deplasmanlar

Tanmlama
B.A. perde (Kalnlk 15 cm) B.A. perde (Kalnlk 20 cm) B.A. perde (Kalnlk 25 cm) Ankrajsz 49,20 53,89 55,93

Moment (kN.m/m) Ankrajl 35,63 45,61 46,07

Ele alnan zemin tabakasnda ankrajl ve ankrajsz mini kazk analizleri de yaplm ve incelenmi ve sonular izelge 6.7de gsterilmitir. Srasyla 20 cm ve 40 cm mini kazk ap iin elde edilen deplasmanlar incelenmitir. Bu sonulara gre, ankrajsz mini kazk ap artarken deplasman nemli lde azalmtr. Ancak zellikle ankrajl mini kazk aplar iin deplasman miktar hemen hemen deimemektedir.

94

Ankrajl ve ankrajsz mini kazk iin elde edilen kalnlk-deplasman deiimi grafikleri ekil 6.6 ve ekil 6.7de gsterilmitir. Yine mini kazk iin elde edilen moment deerleri izelge 6.8da gsterilmitir. Mini kazk ap artarken perdeye gelen moment deerlerinde bir art meydana gelmektedir. Dolaysyla kazk apna gelen moment bir miktar artmaktadr. Ankrajl ve ankrajsz mini kazk iin elde edilen kalnlk-moment deiimi grafikleri ekil 6.8 ve ekil 6.9da gsterilmitir. Mini kazk iin seilen ap deerlerinin iki adet olmasnn nedeni, en kk ve en byk apl mini kazkl ankrajl durumda deplasman deerlerinin birbirine ok yakn olmasdr.
izelge 6.7. Ankrajl ve ankrajsz mini kazk hesab iin deplasmanlar

Tanmlama
Mini Kazk (ap: 20 cm) Mini Kazk (ap: 40 cm) Ankrajsz 99,59 33,80

Deplasman (mm) Ankrajl 23,77 24,74

izelge 6.8. Ankrajl ve ankrajsz mini kazk hesab iin deplasmanlar

Tanmlama
Mini Kazk (ap: 20 cm) Mini Kazk (ap: 40 cm) Ankrajsz 49,50 78,70

Moment (kN.m/m) Ankrajl 46,32 70,83

95

6.5 Ekonomik Analiz

Ankrajl ve ankrajsz betonarme perde ve mini kazk iin 2006 birim piyasa fiyatlar esas alnarak, birim metrekare/m derinlik (1 metre derinlik iin 1 metrekare) fiyatlar izelge 6.9da ve izelge 6.10da gsterilmitir. Bu almada yaplmas gereken 10 m kaz derinlii ve 10 metre akma derinlii esas alnarak toplam 20 metrelik perde ve kazk imalat iin toplam maliyet ise izelge 6.11de gsterilmitir. Bina alan 23,4x41,6 m2, kazk ve perde boyu 20 metre olmak zere ankrajl sistemin toplam maliyet hesaplanmtr.
izelge 6.9. Ankrajl ve ankrajsz betonarme perde maliyetleri (1 metre derinlik iin metrekare fiyat)

Tanmlama
B.A. perde (Kalnlk 15 cm) B.A. perde (Kalnlk 20 cm) B.A. perde (Kalnlk 25 cm) Ankrajsz 55 75 95

USA Dolar Ankrajl 70 90 110

izelge 6.10 Ankrajl ve ankrajsz mini kazk maliyetleri (1 metre derinlik iin metrekare fiyat)

Tanmlama
Mini Kazk (ap: 20 cm) Mini Kazk (ap: 40 cm) Ankrajsz 100 150

USA Dolar Ankrajl 125 175

izelge 6.11 Ankrajl mini kazk ve perde toplam maliyeti

Tanmlama
B.A. perde (Kalnlk 15 cm) B.A. perde (Kalnlk 20 cm) B.A. perde (Kalnlk 25 cm) Mini Kazk (ap: 20 cm) Mini Kazk (ap: 40 cm) Ankrajl 1 m2/m Fiyat 70 90 110 125 175

USA Dolar Bina evresi x Kazk veya Perde Boyu (2600 m2) 182 000 234 000 286 000 325 000 455 000

96

7.SONULAR VE NERLER Bu almada, ankrajl betonarme perde ve mini kazk analizlerine ait hesap parametreleri ve dizayn kriterleri incelenmitir. Yaplm zemin etd raporuna gre derin kaz performans Plaxis program modellenmitir. zm aamasnda, kaz derinlii 10 metre olarak incelenmitir. almada hem ankrajl hem de ankrajsz zmler yaplmtr. Bilgisayar program ile veri girii, analiz ve kt sonular detayl bir ekilde yaplmtr. Elde edilen sonulara gre, uygulamada kullanlacak en iyi zm yntemi, moment, deplasman ve ekonomik analiz esas alnarak deerlendirilmitir. Analitik olarak elde edilen zmler, Plaxis paket program sonular ile karlatrldnda deerlerin birbirine yakn olduu belirlenmitir. Bulunan kk farklar ise zm aamasndaki farkl kabllerden kaynaklanmaktadr. Siltli kil ve killi akl zemin tabakasnda ankrajl ve ankrajsz betonarme perde analizi sonularna gre, ankrajl ve ankrajsz betonarme perde kalnl artarken deplasmanlar azalmaktadr. Ancak zellikle ankrajl perdelerde her kalnlk iin deplasman miktar hemen hemen deimemektedir. Dizayn aamasnda ankrajn kullanlmas byk avantaj salamaktadr. Betonarme perde kalnl artarken perdeye gelen moment deerlerinde kk bir art meydana gelmektedir. Dolaysyla perde kalnlna momentin nemli bir etkisi beklenmemelidir. Ayn zemin tabakasnda ankrajsz mini kazk analizi sonularna gre, ankrajl ve ankrajsz mini kazk ap artarken deplasman nemli lde azalmtr. Ancak zellikle ankrajl mini kazk aplar iin deplasman miktar hemen hemen deimemektedir. Kazktaki moment deerleri iin, mini kazk ap artarken perdeye gelen moment bir miktar artmaktadr. Ekonomik kriterlere gre de, ayn yerdeki 40 cm apl kazk yerine 25 cm betonarme perde yaplmas ok daha ekonomik olmaktadr. Yeralt su seviyesi yksek olan zeminlerde betonarme perde kullanlmas daha uygun olabilir. Ancak ok derine inme mecburiyeti olduu zaman betonarme perde iin zel ekipman gerekmektedir. Bu da maliyeti nemli lde arttrmaktadr.

101

Sonu olarak n yargl betonarme perde veya mini kazktan biri seilmemelidir. Yukarda belirtilen hassasiyetler gznne mutlaka alnmaldr.

102

KAYNAKLAR APAYDIN, B.S., Derin kazlar ve destekleme sistemleri, Yksek Lisans Tezi, Anadolu niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Eskiehir, Trkiye (2003). AYTEKN M., Deneysel Zemin Mekanii, Teknik Yaynevi, Ankara, Trkiye (2004). BENTLER, D.J., Finite element analysis of deep excavations, Virginia Technical University, Virginia, USA (1998). BRINKGREVE,R.B.J., Plaxis, Plaxis B.V., Holland (1998). BOWLES, J. E., Foundation analysis and design, McGraw-Hill, New York, USA (1996). CERRAHOLU, H., Yatay ykl kazk, palplanj perde ve ahap iksa hesab, Yksek Lisans Tezi, stanbul Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, stanbul, Trkiye (1994). CHURCH, H. K., Excavation handbook, McGraw-Hill, Nevv York, USA (1981). CLAYTON, C. R. I., Milititsky, J. ve Woods., R. I., Earth pressure and earthretaining structures, Blackie Academic & Professional, London, England (1993). CLOUGH G.W. ve O'ROURKE, Construction induced movements of in situ walls, ASCE, 25, 439- 470 (1990). CODUTO, D. P., Foundation design: principles and practice, Prentice Hall Career & Technology, New Jersey, USA (2001). DAS, B.M., Principles of Foundation Engineering, PWS Publishing, California, USA, (1995). DLAVER, S., Zemin Ankrajlar, Lisans Tezi, Dumlupnar niversitesi, Ktahya, Trkiye, (2002). FINNO, R.J. ve HARAHAP, I.S., Finite element analyses of HDR-4 excavation, Journal of Geotechnical Engineering, 117, 1590-1609 (1991). HELVACI, D., Derin kazlarda Palplanj Uygulamalar, Lisans Tezi, Anadolu niversitesi, Eskiehir, Trkiye (2004). NAN, B., Derin Kaz Sistemleri, Lisans Tezi, Anadolu niversitesi, Eskiehir, Trkiye (2005). KURUOLU, ., Fem analysis and evaluation field measurements on two situated deep excavations, Ortadou Teknik niversitesi, Ysek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstits, Ankara, Trkiye (1998). LEE, F.H., YONG, K.W., QUAN, K. C. N. VE CHEE, K.T., Effect of corners in excavations, Journal of Geotechnical and Geoenvironmental Engineering, 124, 339-349 (1998).

103

McCARTHY, D.F, Essentials of soil mechanics and foundations: basic geotechnics, Prentice Hail Career & Technology, New Jersey, USA (1993). NG, C.W.W., LINGS, M. L., SIMPSON, B. VE NASH, D. F. T., An approximate analysis of the three dimensional effect of diaphragm wall installation, Geotechnique, 45, 497-507 (1995). O'ROURKE, T.D., Ground movements caused by braced excavations, Joumal of Geotechnical Engineering, ASCE, 107, 1159-1178 (1981). Plaxis Practice Bulletin 12, Finite element modelling of a deep excavation Supported By Jack-In Anchors, USA (2002). OU, C.Y. VE LAI, C.H., Finite element analysis of deep excavation in layered sandy and clayey soil deposits, Canadian Geotechnical Journal, 30,204214 (1994). SAYDAL K., A case stvdy on the application of prestressed and passive anchors, Boazii niversitesi, Ysek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstits, stanbul, Trkiye (1996). SHWEIGER, H.F. VE FREISEDER, M., Three dimensional finite element analysis of diaphragm wall construction, Eight International Conference On Computer Methods and Advances in Geomechanics, 8, 2493-2498 (1994). UZUNER A.B., Temel Zemin Mekanii, Deniz yaynevi, Trabzon, Trkiye (2000). XANTHAKOS, P. P., Slurry walls as structural systems, McGravv-Hill, New York, USA (1994). YILDIRIM, S., Zemin ncelemesi ve Temel Tasarm, Birsen Yaynevi, stanbul, Trkiye (2002).

104

Ek 1. Plaxis Sonular 15 cm Betonarme Ankrajl Perde

105

106

15 cm Betonarme Ankrajsz Perde

107

108

20 cm Betonarme Ankrajl Perde

109

110

20 cm Betonarme Ankrajsz Perde

111

112

25 cm Betonarme Ankrajl Perde

113

114

25 cm Betonarme Ankrajsz Perde

115

116

20 cm Ankrajl Mini Kazk

117

118

20 cm Ankrajsz Mini Kazk

119

120

40 cm Ankrajl Mini Kazk

121

122

40 cm Ankrajsz Mini Kazk

123

124

REPORT
Aralk 15, 2006 User: Title: Anadolu Universitesi 40mkzAnk.l

125

Table of Contents
1. General Information ..................................................................................... 127 2. Geometry...................................................................................................... 128 3. Structures ..................................................................................................... 130 4. Mesh data ..................................................................................................... 131 5. Material data................................................................................................. 132 6. Calculation phases........................................................................................ 134

126

1. General Information
Table [1] Units Type Length Force Time Unit m kN s

Table [2] Model dimensions min. 0.000 X 0.000 Y Table [3] Model Model Element

max. 40.000 30.000

Plane strain 15-Noded

127

2. Geometry

Fig. 1 Plot of geometry model with significant nodes Table [4] Table of significant nodes Node x-coord. y-coord. no. 0.000 0.000 109 30.000 0.000 152 30.000 40.000 1727 0.000 40.000 1128 22.700 0.000 68 22.700 40.000 1663 30.000 15.000 806 30.000 25.000 1522 7.000 15.000 505 22.700 15.000 767 7.000 25.000 861 Node no. 1451 813 447 1529 1623 341 1675 783 1509 725 1441 x-coord. 25.000 15.000 11.000 25.000 29.000 9.000 31.000 15.000 25.000 15.000 25.000 y-coord. 22.700 28.000 28.000 28.000 28.000 28.000 28.000 26.500 26.500 20.000 20.000

128

Fig. 2 Plot of geometry model with cluster numbers Table [5] Table of clusters Cluster no. Nodes 1 109, 1128, 68, 1663, 505, 767, 861, 1451, 725, 1441. 2 152, 68, 806, 767, 813, 447, 341, 783. 3 767, 1451, 725, 1441. 4 767, 1451, 783, 1509. 5 806, 1522, 813, 1529, 783, 1509. 6 1727, 1663, 1522, 1451, 1529, 1623, 1675, 1509.

129

3. Structures

Fig. 3 Plot of geometry model with structures Table [6] Beams Plate no. 1 2 Data set Length [m] 23.000 23.000 Nodes 806, 813, 783, 767, 725, 505. 1522, 1529, 1509, 1451, 1441, 861.

40 lk mini kazk 40 lk mini kazk

Table [7] Geotextiles Geotextiles no. 1 geogrid er 2 geogrid er

Data set

Length [m] 2.000 2.000

Nodes 447, 341. 1623, 1675.

Table [8] Node-to-node anchors Anchor Data set no. 1 ank.. 2 ank..

Length [m] 4.000 4.000

First node 813 1529

Last node 447 1623

130

4. Mesh data

Fig. 4 Plot of the mesh with significant nodes Table [9] Numbers, type of elements, integrations Type Type of element Soil Plate Geogrid 15-noded 5-node line 5-node line Type of integration 12-point Gauss 4-point Gauss 4-point Newton-Cotes Total no. 208 20 2

131

5. Material data

Fig. 5 Plot of geometry with material data sets

Table [10] Soil data sets parameters Mohr-Coulomb 1 siltli kil demet Drained Type [kN/m] 16.00 unsat [kN/m] 17.00 sat [m/s] 0.001 kx [m/s] 0.001 ky [-] 0.500 einit [-] 1E15 ck [kN/m] 10000.000 Eref [-] 0.350 [kN/m] 3703.704 Gref [kN/m] 16049.383 Eoed [kN/m] 10.00 cref [] 15.00 [] 0.00 [kN/m/m] 0.00 Einc [m] 0.000 yref [kN/m/m] 0.00 cincrement [kN/m] 0.00 Tstr. [-] 1.00 Rinter.

2 kumlu akl Drained 17.00 18.50 0.100 0.100 0.500 1E15 30000.000 0.333 11252.813 44943.871 8.00 29.00 0.00 0.00 0.000 0.00 0.00 1.00

132

Mohr-Coulomb Interface permeability

1 siltli kil demet Neutral

2 kumlu akl Neutral

Table [11] Beam data sets parameters No. Identification EA [kN/m] 1 40 lk mini kazk 1.08E7 2 20 lik mini kazk 5.4E6 3 25 lik diyafram 7.5E6 4 25beton 7.5E6

EI w [kNm/m] [kN/m/m] 1.1664E5 7.00 14580.00 4.00 39063.00 5.00 39063.00 3.00

[-] 0.20 0.20 0.25 0.25

Mp [kNm/m] 1E15 1E15 1E15 1E15

Np [kN/m] 1E15 1E15 1E15 1E15

Table [12] Geotextile data sets parameters No. Identification EA [kN/m] 1 geogrid er 200000.00 Table [13] Anchor data sets parameters No. Identification EA 1 2 ank.. ank.. [kN] 200000.00 200000.00

[-] 0.00

|Fmax,com |Fmax,tens| p| [kN] [kN] 1E15 1E15 1E15 1E15

L spacing [m] 1.00 5.00

133

6. Calculation phases
Table [14] List of phases Phase Ph-No. Start phase Initial phase 0 0 <Phase 1> 1 0 <Phase 2> 2 1 <Phase 3> 3 2 <Phase 4> 4 3 <Phase 5> 5 4 Calculation type Plastic Plastic Plastic Plastic Plastic Load input Staged construction Staged construction Staged construction Staged construction Staged construction First step 0 1 3 7 13 23 Last step 0 2 6 12 22 28

Table [15] Staged construction info Ph-No. Active clusters Inactive clusters 0 1, 2, 3, 4, 5, 6. 1 1, 2, 3, 4, 5, 6. 2 1, 2, 3, 4, 6. 5. 3 1, 2, 3, 4, 6. 5. 4 1, 2, 3, 6. 4, 5. 5 1, 2, 6. 3, 4, 5.

Active beams 1, 2. 1, 2. 1, 2. 1, 2. 1, 2.

Active geotextiles

Active anchors

1, 2. 1, 2. 1, 2.

Table [16] Control parameters 1 Ph-No. Additional steps Reset displacements to zero 1 250 No 2 250 No 3 250 No 4 250 No 5 250 No

Ignore undrained behaviour No No No No No

Delete intermediate steps Yes Yes Yes Yes Yes

Table [17] Control parameters 2 Ph-No. Iterative Tolerated Over Max. procedure error relaxation iterations 1 Standard 0.010 1.200 60 2 Standard 0.010 1.200 60 3 Standard 0.010 1.200 60 4 Standard 0.010 1.200 60 5 Standard 0.010 1.200 60 Table [18] Incremental multipliers (input values) Ph-No. Displ. Load A Load B Weight 0 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 1 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 2 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 3 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 4 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 5 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

Desired min. 6 6 6 6 6

Desired max. 15 15 15 15 15

Arc-Length control Yes Yes Yes Yes Yes

Accel 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

Time 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

s-f 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

134

Table [19] Total multipliers - input values Ph-No. Displ. Load A Load B 0 1.0000 1.0000 1.0000 1 1.0000 1.0000 1.0000 2 1.0000 1.0000 1.0000 3 1.0000 1.0000 1.0000 4 1.0000 1.0000 1.0000 5 1.0000 1.0000 1.0000 Table [20] Total multipliers - reached values Ph-No. Displ. Load A Load B 0 1.0000 1.0000 1.0000 1 1.0000 1.0000 1.0000 2 1.0000 1.0000 1.0000 3 1.0000 1.0000 1.0000 4 1.0000 1.0000 1.0000 5 1.0000 1.0000 1.0000

Weight 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000

Accel 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

Time 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

s-f 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000

Weight 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000

Accel 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

Time 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

s-f 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000

Fig. 6 Plot of geometry with loads & boundary conditions

135

Table [21] Node fixities Node Sign Horizontal no. 109 # Fixed 1128 # Fixed 1127 # Fixed 887 # Fixed 709 # Fixed 521 # Fixed 473 # Fixed 315 # Fixed 171 # Fixed 152 || Fixed 1727 || Fixed 68 || Fixed

Vertical Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed Free Free Free

Node no. 1663 116 1 14 36 1680 1575 1483 1325 1277 151

Sign || || || || || || || || || || ||

Horizontal Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed Fixed

Vertical Free Free Free Free Free Free Free Free Free Free Free

136

Ek 2. Zemin Etd Raporu

137

137

138

139

140

141

142

143

144

145

146

147

148

149

150

151

152

153

154

155

156

157

158

159

160

161

162

163