ORTOPEDK MPLANT VE PROTEZ TASARIMI N BYOMALZEMELERN

MEKANK ZELLKLERNN ARATIRILMASI

Ebru IIK GKEK






Zonguldak Karaelmas niversitesi
Fen Bilimleri Enstits
Makine Mhendislii Anabilim Dalnda
Yksek Lisans Tez almas
Olarak Hazrlanmtr







ZONGULDAK
Eyll 2006



ii









iii



ZET

Yksek Lisans Tezi

ORTOPEDK MPLANT VE PROTEZ TASARIMI N BYOMALZEMELERN
MEKANK ZELLKLERNN ARATIRILMASI

Ebru IIK GKEK

Zonguldak Karaelmas niversitesi
Fen Bilimleri Enstits
Makine Mhendislii Anabilim Dal

Tez Danman: Prof. Dr. Durmu GNAY
Eyll 2006, 151 sayfa

Bu almada ortopedik implant ve protez tasarmnda gnmzde kullanlan malzemeler
deerlendirilerek bu malzemelerin avantaj ve dezavantajlar ortaya konmutur. Metal,
seramik, polimer ve kompozit malzemeler genel olarak ele alnm, bunlarn ortopedideki
kullanm alanlar gsterilmitir. Bu almada bahsedilen implantlar sert doku
implantlardr. Bu alanda yaygn olarak kullanlan metaller ve dier malzeme grubu
olan seramikler, polimerler ve kompozitler, biyouyumluluk ve mekanik zellikler
bakmndan deerlendirilmitir. 1950lerde ortpedik implant reticileri birka yl gibi ksa
srede alam sistemleri ierisinden uygun olan biyomalzemeleri bulup deerlendirdiler.
Sonraki 50 ylda daha iyi ya da yakn zelliklere sahip alamlar bulunamamtr. zellikle
seramikler zerinde umut vadeden almalar yaplmaktadr. Metalik biyomalzemeler
dahili krk tespitinde ve spinal sistem tespitinde kullanlrken seramikler, kompozitler ve
polimerler eklem protezlerinde kulanm alan bulmulardr.




iv
ZET (devam ediyor)

Eklem protezleri uzun dnem protezleri olarak adlandrlr. Ksa dnem implatasyonlarnn
kullanm sreleri birka ay gemez. Bu sebeple kendilerinden beklenen mekanik
performans, biyouyumluluk ve korozyon dayanm gibi zellikleri salamak konusunda
baar salanmken, uzun dnem implantasyonlarnda kulanm mrn artrabilmek iin
almalar srmektedir. Bu tezde ama biyomalzemelerin mekanik zellikleri konusunda
bir bilgi taban oluturmak iin referans kaynak salamaktr.

Anahtar Szckler : Ortopedik implant, Biyomalzeme, Mekanik zellikler

Bilim Kodu : 625.03.02
























v





ABSTRACT

Master Thesis

THE INVESTIGATION OF MECHANICAL PROPERTIES OF BIOMATERALS
FOR ORTOPEDICAL IMPLANT AND PROSTHESIS DESIGN

Ebru IIK GKEK

Zonguldak Karaelmas University
Graduate School of Natural Science
Mechanical Engineering

Advisor: Prof. Dr. Durmu GNAY
September 2006, 151 pages

In this work, comtemporary biomaterials, used in the ortopedical implants and prosthesis
design were evaluated and advantages and disadvantages of them were presented. Metal,
ceramic, polymer and composite materials were generally discussed, and their applications
in orthopedy were shown. Implants that were mentioned in this work are hard tissue
implants. Metals, used boardly in this area, and other three material groups; ceramics,
polymers and composites were evaluated by their biocompatiblity and mechanical
properties. In 1950s ortopedical implant producers found and used suitable biomaterials
between alloy systems in very short time. The alloys with similiar or better properties
could not be found in the next 50 years. Promise researches have been continued especially
on ceramics.





vi
ABSTRACT (continued)

While metallic biomaterials are used in internal broke determination and spinal system
determination, ceramics, composites and polymers are found a place in the joint prosthesis.
Joint prosthesis are named long term implants. There is no long usage in the short term
implants. The succsess is provided in the mechanical performance, bio suitables and
corrosion resistance. Because of this the studies are going on to increase usage life in the
long term implants. The aim of this study is that providing a reference source about the
mechanial properties of the bio materials.

Key Words : Orthepedical implant, Biomaterial, Mechanical properties.

Science code : 625.03.02























vii





TEEKKR

Bu almamda yardmlarn esirgemeyen sayn hocam Prof. Dr. Durmu GNAYa ve tez
sresince desteklerini esirgemeyen Yrd. Do. Dr. Halil ZERe teekkr ederim.























viii





NDEKLER
Sayfa

KABUL...................................................................................................................... ii
ZET ......................................................................................................................... iii
ABSTRACT............................................................................................................... iv
TESEKKR............................................................................................................... vi
NDEKLER........................................................................................................... vii
SEKLLER DZN .................................................................................................... xii
ZELGELER DZN ............................................................................................... xvi
SMGELER VE KISALTMALAR DZN................................................................. xviii

BLM 1 GR ..............................................................................................................1
BLM 2 MALZEMELER VE MEKANK ZELLKLER ...........................................5
2.1. ELASTSTE MODL........................................................................................10
2.2. AKMA MUKAVEMET........................................................................................13
2.2.1. evresel Etkiler. ..............................................................................................14
2.3. KIRILMA MUKAVEMET ...................................................................................16
2.3.1. evresel Etkiler. ..............................................................................................19
2.4. YORULMA...........................................................................................................20
2.5. TOKLUK...............................................................................................................23
2.6. VSKOELASTSTE .............................................................................................24
2.7. TERMAL ZELLKLER ......................................................................................26
2.8. YZEY ZELLKLER VE ADEZYON...............................................................27

BLM 3 TIBB ARALARDA KULLANILAN MALZEMELERN
SINIFLANDIRILMASI.................................................................................30

3.1. METAL VE METAL ALAIMLARI .....................................................................30
3.2. SERAMKLER VE CAMLAR...............................................................................35
3.3. POLMERLER ......................................................................................................38

ix
NDEKLER (devam ediyor)
Sayfa

3.4. KOMPOZTLER ...................................................................................................42

BLM 4 KEMK VE KIRIKLARI ...............................................................................44

4.1. KEMN MEKANK ZELLKLER .................................................................44
4.2. KIRIK NEDR .......................................................................................................49
4.3. KIRIK TPLER.....................................................................................................50
4.4. KIRIK MEKANZMASI........................................................................................52
4.4.1. Yorgunluk krklar ..........................................................................................55

BLM 5 BYOMALZEMELER...................................................................................56

5.1. METALK BYOMALZEMELER.........................................................................56
5.1.1. Demir eren Metaller......................................................................................58
5.1.1.1. Dkme Demir ..........................................................................................58
5.1.1.2 Karbon elii ...........................................................................................59
5.1.1.3. elik Alamlar .......................................................................................59
5.1.1.4. Paslanmaz elik.......................................................................................60
5.1.1.5. Kobalt Tabanl Alamlar .........................................................................63
5.1.1.6. Titanyum eren Alamlar.......................................................................66
5.1.1.7. Dental Amalgam......................................................................................69
5.1.1.8. Altn ........................................................................................................69
5.1.1.9. Tantal.......................................................................................................70
5.1.1.10. Platin......................................................................................................70
5.1.2. Demir ermeyen Metaller ...............................................................................70
5.1.2.1. Alminyum..............................................................................................72
5.1.2.2. Bakr........................................................................................................72
5.2. BYOSERAMKLER.............................................................................................73
5.2.1. Oksit Seramikleri .............................................................................................73
5.2.2. Almina...........................................................................................................74
5.2.3. Zirkonya ..........................................................................................................74

x
NDEKLER (devam ediyor)
Sayfa

5.2.4. Kalsiyum-Fosfat Seramikleri ...........................................................................74
5.2.5. Cam ve Cam-Seramikler ..................................................................................75
5.3. POLMERK BYOMALZEMELER.....................................................................76
5.3.1. Doal Polimerler..............................................................................................77
5.3.1.1. Kollajen ve Jelatin....................................................................................77
5.4. KOMPOZTLER ...................................................................................................80

BLM 6 SERT DOKU PROTEZLER .........................................................................82

6.1. UZUN KEMKLERN TAMR.............................................................................82
6.1.1. Elektrik ve Elektromanyetik Uyar le Krk yilemesi ....................................83
6.1.2. Krk Tespit Aralar ........................................................................................83
6.1.2.1. Tarihe.....................................................................................................83
6.1.2.2. Teller ve iviler .......................................................................................85
6.1.2.3. Vida ve Plaklar ........................................................................................86
6.1.2.4. ntramedllar Aralar ...............................................................................98
6.1.2.5. Femur Boynu in zel Vida ve iviler ...................................................99
6.1.2.6. Spinal Tespit Aralar ............................................................................102
6.1.2.7. Eksternal Fiksatr ..................................................................................103
6.2. DAHL KIRIK TESPT ARALARINDA KULLANILAN MALZEMELER.....105
6.3. EKLEMLER........................................................................................................108
6.3.1. Eklemlerin Yaplar ve Fonksiyonlar.............................................................109
6.3.2. eitli Eklem Protezleri .................................................................................111
6.3.2.1. Kala Eklem Protezi...............................................................................111
6.3.2.2. Dier Eklem Protezleri...........................................................................116
6.4. EKLEM PROTEZLER N KULLANILAN MALZEMELER..........................119

BLM 7 NDRGENME............................................................................................122

7.1. METALLERN NDRGENMES: METALK KOROZYON..............................122
7.2. POLMERLERN NDRGEMES.......................................................................124
7.3. AINMA.............................................................................................................124

xi
NDEKLER (devam ediyor)
Sayfa

7.4. KOROZYON MNMZASYONU N VAKA ALIMALARI.......................126

BLM 8 BYOUYUMLULUK..................................................................................130

8.1. VCUDUN BYOMALZEMELERE TEPKS ...................................................130
8.1.1. nflamasyon...................................................................................................130
8.2. BYOMALZEME KULLANILDII DURUMLARDA YLEME.....................131
8.2.1. Enfeksiyon.....................................................................................................132
8.3. SERAMKLERN BYOUYUMLULUU..........................................................132
8.4. POLMERLERN BYOUYUMLULUU...........................................................133
8.5. METALLERN BYOUYUMLULUU..............................................................133
8.6. KOBALT-KROM ALAIMLARININ BYOUYUMLULUU...........................134
8.7. TTANYUMUN BYOUYUMLULUU.............................................................136

SONULAR..................................................................................................................138
KAYNAKLAR..............................................................................................................143
EK AIKLAMALAR A. TIBB TERMLER................................................................147
ZGEM...................................................................................................................151



xii





EKLLER DZN
No Sayfa

2.1 Tipik gerilme-zorlanma erisi ................................................................................ 7
2.2 Gerilme-zorlanma erileri ...................................................................................... 8
2.3 Gevrek, snek, tok malzemelerin tipik gerilme-zorlanma erileri ........................... 9
2.4 ekme gerilmesi etkisi altndaki metal ve plastiklerin davran ............................. 13
2.5 Malzemelerin ideal gerilme - zorlanma davran .................................................. 14
2.6 deal Griffith atla ............................................................................................. 17
2.7 Doru gibi gzken atlak diskleri ........................................................................ 19
2.8 Yorulma testinden elde edilen eri ......................................................................... 21
2.9 Cr V alam iin S-N erileri .............................................................................. 22
2.10 Polislfon karbon fiber arayz iin S-N erileri ............................................... 22
2.11 Deiik malzeme tiplerinin gerilme-zorlanma erileri. .......................................... 23
2.12 ki elementli viskoelastik modeller ....................................................................... 24
2.13 Bir katnn yzeyindeki slatan ve slatmayan sv................................................. 28
2.14 Bal ksmlar arasndaki imentonun kalnl- balant yerinin mukavemet
grafii29
3.1 Kafes Sistemleri ...................................................................................................... 30
3.2 Dislokasyona urayan atomlarn ematik gsterimi ................................................ 31
3.3 Kristallemenin polietilenin mekanik zelliklerine etkisi ........................................ 40
4.1 Kortikal ve trabekler kemik iin gerilme- zorlanma erisi .................................... 44
4.2 ocuklarda grlen krk tipleri............................................................................... 46
4.3 Kemiin yklenme durumlar................................................................................. 46
4.4 Kemiin eilme yklenmesi ................................................................................... 47
4.5 Kemiin kombine yklenmesi ................................................................................ 48
4.6 Tibia krklarnda Chapman snflandrmas............................................................ 50
4.7 Ykleme durumlarna gre krk tipleri ................................................................... 53
4.8 Krk kemikte callus oluumu................................................................................. 54




xiii
EKLLER DZN (devam ediyor)
No Sayfa

5.1 Femoral kemiin ortasndaki inklzyon.................................................................. 65
5.2 Saf titanyumda oksijenin mekanik yapya etkisi ..................................................... 66
5.4 Saf titanyumda tane byklnn mekanik yapya etkisi ...................................... 67
5.3 Saf titanyumda souk ilemenin mekanik yapya etkisi .......................................... 67
6.1 Deiik implant uygulamalar................................................................................. 84
6.2 Kanselloz kemiin basit krk tespitinin bir rnei .................................................. 86
6.3 Kanle ivi............................................................................................................. 86
6.4 Vidann yaps ........................................................................................................ 88
6.5 Krk femurun plak ile tespitinden sonraki grn............................................... 89
6.6 Deiik plaklarn eilme momentleri...................................................................... 90
6.7 Yanl plak-kemik balantsnn ematik gsterimi................................................. 90
6.8 Gelen ykn vida, kemik ve plak-kemik arayzne aktarl ................................ 91
6.9 Plak tespit vidalarnn zerindeki gerilme miktarnn ematik gsterimi ................. 91
6.10 Konvansiyonel ve kilitli vida................................................................................ 92
6.11 Vidann uygulanan yke cevab............................................................................ 92
6.12 Kilitli vidada plaktaki gerilme dalm ............................................................... 92
6.13 eitli boyutlarda krk plaklar ve yerletirme aletleri.......................................... 93
6.14 DCPnin alma prensibi..................................................................................... 93
6.15 Plak karldktan sonra elde edilen 3 mm genilikteki kemik parasnn elde
edildii yerdeki anatomik blgeleri gsteren ema ................................................ 95
6.16 3 mm genilikteki kemik parasnn 4 noktal eilme testinden elde edilen tipik
yk deformasyon diyagram................................................................................... 95
6.17 Plakl kpek femurlarnn n ve arka ksmlarndan elde edilen kemiin toplam
miktar ve kortikal kalnlnn karlatrlmas .................................................... 96
6.18 Normal ve plakl kpek femurlarndan elde edilen kemik paralarnn yapsal
mukavemet zelliklerinin karlatrlmas ............................................................ 97
6.19 Femurun supracondilar krnn kanselloz kemiini tespit etmekte kullanlan
ara ...................................................................................................................... 97
6.20 Plak- vida ve kilitli intramedular ivi balants................................................... 98
6.21 Deiik aptaki ivilerin eilme rijitlikleri............................................................ 99
6.22 eitli iviler........................................................................................................ 99
6.23 Krk femoral ban kala ivisiyle tespiti ............................................................. 100


xiv
EKLLER DZN (devam ediyor)
No Sayfa

6.24 Femoral ba tespit yntemlerinin ematik diyagramlar ........................................ 101
6.25 eitli kala ivilerinin arakesitleri....................................................................... 101
6.26 Dolu ve boluklu dairesel kesit ............................................................................. 101
6.27 Omurga dzletirici rod........................................................................................ 103
6.28 Eksternal fiksatrn kemie tespiti ....................................................................... 104
6.29 a) Eksternal fiksatr taklm bir hasta................................................................... 104
6.29 b) Eksternal fiksatr taklm bir hasta................................................................... 105
6.30 Nikel ve krom ierii ile ilikili olan paslanmaz elik ksmi faz diyagram ........... 107
6.31 Diz ve Kala Eklemleri ......................................................................................... 109
6.32 Ykleme elemanlarnn sralan.......................................................................... 110
6.33 Yrme halindeki kuvvet varyasyonlarnn zamanla grafii ................................. 111
6.34 Kala protezlerinin eitli acetabular dizaynlar ve femoral ba bileenleri ........... 113
6.35 Toplam kala implantlarnn deiik tipleri........................................................... 114
6.36 Artroplasti aralarnn geliimi ............................................................................. 115
6.37 eitli kala protezleri iin srtnme torku, uygulanan yk grafii....................... 116
6.38 Diz eklem protezi ................................................................................................. 116
6.39 eitli diz implant dizaynlar ................................................................................ 117
6.40 eitli Eklem Protezleri........................................................................................ 118
6.41 Parmak eklem protezi ........................................................................................... 119
6.42 Weber ve Harris dizayn kala protezleri ............................................................... 120
6.43 Seramikten retilen kala ve diz eklemleri............................................................ 121
7.1 Ti-6Al-4V alamnn anma testi deerleri ........................................................... 126
7.2 Rntgen filmi ......................................................................................................... 127
7.3 Rntgen filmi ......................................................................................................... 128
7.4 Rntgen filmi ......................................................................................................... 128
7.5 Rntgen filmi ......................................................................................................... 129






xv





ZELGELER DZN
No Sayfa

1.1 mplant ve cihazlarda kullanlan doal ve sentetik malzemeler............................... 3
2.1 Mhendislik malzemelerinin snflandrlmas ....................................................... 5
2.2 evresel etkilerin polimerlerin mekanik zelliklerine etkisi.................................... 11
2.3 Polimerlerin modllerinin evresel etkiyle deiimi .............................................. 12
2.4 In vivo strlerin ekme mukavemetlerinin indirgenmesi....................................... 20
2.5 Malzemelerin termal zellikleri.............................................................................. 27
2.6 Baz svlarn temas alar ..................................................................................... 28
3.1 Baz malzemelerin mekanik zellikleri................................................................... 34
3.2 Hidroksiapatit ve deiik malzemelerin mekanik zellikleri ................................... 36
3.3 Tbbi uygulamalardaki Al
2
O
3
seramiklerinin zellikleri ......................................... 38
3.4 Deiik yk durumlarnda PEEK ve titanyumun, ekme gerilmesi ve emniyet
faktrleri................................................................................................................ 40
3.5 Tbbi uygulamalardaki polimerlerin baz fiziksel zellikleri ................................... 41
3.6 Tabii insan dokusuna ait baz fiziksel zellikler...................................................... 41
3.7 Protez malzemesi olarak kullanlan polimerler ....................................................... 42
4.1 nsan kemiinin mekanik zellikleri ....................................................................... 45
5.1 Baz metallerin mekanik zellikleri ........................................................................ 57
5.2 Metal implantlarda kullanlan elementler................................................................ 58
5.3 %18 Cr-%8 Ni paslanmaz elikte souk ekillendirme ile mekanik zelliklerin
deiimi................................................................................................................. 61
5.4 Tbbi uygulamalarda eitli eliklerin kullanm rnekleri ....................................... 63
5.5 Protez malzemesi olarak kullanlan kobalt-krom esasl baz zel alamlarn %de
arlk olarak kimyasal kompozisyonlar................................................................ 64
5.6 Kobalt-Krom esasl baz zel alamlarn mekanik zellikleri................................. 65
5.7 Ticari saf titanyum kompozisyonlar ...................................................................... 68
5.8 Titanyum alamlarndaki elementlerin kompozisyonlar ........................................ 68
5.9 Ti-Zr, Ti-Zr-Pd ve Ti-Sn-Pd alam elementlerinin kullanld durumlardaki
mekanik deerler ................................................................................................... 69
5.10 Baz metallerin zelliklerinin karlatrlmas ...................................................... 71
5.11 Doal polimerlerin kullanm alanlar .................................................................... 78

xvi
ZELGELER DZN (devam ediyor)
No Sayfa

5.12 Tpta kullanlan polimerlerin yaygn klinik uygulamalar ve tipleri....................... 79
5.13 ndirgenebilir polimerik biyomalzemelerin baz ksa dnem tbbi uygulamalar.... 79
6.1 Kemik vidalarnn mukavemeti.............................................................................. 87
6.2 eitli krk blgelerinde krn her iki taraf iin nerilen vida says ................... 91
6.3 Femurun proksimal ucunda dayanlabilen en byk eilme momenti ..................... 94
6.4 Kpek femuru iin normal ve plakl kemiin mekanik zelliklerinin
karlatrlmas ..................................................................................................... 96
6.5 mplant cerrahisinde kullanlan 316 paslanmaz eliin kompozisyonu ................... 107
6.6 Baz paslanmaz eliklerin mekanik zellikleri ........................................................ 107
6.7 Co-Cr alamlarnn kompozisyonlar ..................................................................... 108
6.8 Co-Cr alamlarnn mekanik zellikleri ................................................................. 108
6.9 Cerrahi titanyum ve alamlarnn mekanik zellikleri ............................................. 108
6.10 eitli aktiviteler sresince kala ve diz eklemlerinde oluan kuvvetlerin
ortalama maksimum deerleri................................................................................ 110
7.1 Baz metal iftlerindeki srtnme katsaylar .......................................................... 125
7.2 Farkl alam kombinasyonlarnda anma korozyonu sonular.............................. 126
7.3 ki ayr yk altndaki parlatlm Co-Cr ve Ti-6Al-4V alamlarnn kemik
yzeyle yapt 25 saatlik anma testlerinin sonular ........................................... 126
8.1 mplant evresindeki fare omuz kasnn analizi ...................................................... 134
8.2 Kobalt esasl alamla temas eden dokunun analizi ................................................. 136












xvii




SMGELER VE KISALTMALAR


: gerilme
F : kuvvet
A : alan

: zorlanma
: uzunluk
E : elastisite modl
V : hacim
Vm : matriks hacmi
N : deneysel parametre
Q : aktivasyon enerjisi

: metal deformasyon
c : eliptik atlak yarap
r : atlak noktasndaki erinin yarap
: yzey gerilimi
P : plastik deformasyon ii
: zorlanma
: termal enerji tarafndan salanan birim uzunluktaki uzunluk deiimi
d : tane ap
k : sabit
t : srtnme gerilmesi
I : atalet momenti



xviii
KISALTMALAR


PE : poli etilen
PP : poli propilen
PVC : poli vinil klorit
PMMA : poli metil met akrilat
PEEK : poli eter eter keton
PTFE : poli tetra flor etilen ( teflon)
PAN : poli akrilo nitril
PU : poli uretan
HEMA : hidroksi etil meta krilat
BP : benzol peroksit
UHMWPE : ultra yksek molekler arlkl poli etilen
HA : hidroksi apatit























1





BLM 1

GR

Biyomalzeme insan yapm veya doal olarak bulunan herhangi bir malzemedir. Bu
biyomalzeme canl bir yapnn veya biyomedikal bir aracn herhangi bir parasn
oluturur. Bu biyomedikal ara doal bir fonksiyonu ya gelitirir ya da deitirir. Bunun
yannda biyomalzemeler biyolojik bir kaynaktan da gelmi olabilir. Biyomalzemeler veya
aralar herhangi bir fonksiyonu yerine getirebilir, gelitirebilir veya deitirebilir ki bu
bahsi geen fonksiyon herhangi bir hastalk veya sakatlkla kaybedilmi bir fonksiyondur.
Tabii ki hibir zaman bu fonksiyon orijinal olarak yerine konamayacaktr [10].

Ortopedik implantlar geici ve kalc olmak zere iki kategoriye ayrlmtr. Geici
implantlar genel olarak krk tespitinde kullanlr. Fonksiyonlar birleme gerekleene
kadar krk kemikler arasnda kpr grevi yapmaktr. Hizmet sresi birka ay gemez.
Kalc implantlar ise zarar grm eklemlerin yerini almak iin dizayn edilmitir ve
kullanm sresi hastann geriye kalan mr kadardr. Protez ise karlm bir para veya
organn grevini grmek zere onun yerine yerletirilen suni aratr.

Trafik kazalar, spor ve ateli silah yaralanmalar, yallk ve hastalk gibi deiik
nedenlerle ilevini yerine getiremez hale gelen organlardan; omur, femur ba, diz eklemi
gibi organlar ortopedistler tarafndan tamamen veya ksmen deitirilerek yerine insan
vcudunda mr boyu kalacak protezler taklmaktadr [7].

Biyomalzeme, mhendislik bilimi iin yeni bir alandr. Bu konuda yaplan modern
anlamdaki bilimsel almalar geen yzylda balamtr. Ksa dnem implantasyolarnda
mekanik performans, biyouyumluluk ve korozyon dayanm gibi koullar salanabilmi
iken, uzun dnem implantasyonlarnda daha yksek anma ve yorulma direncine sahip
yeni malzeme aray srmektedir. Bu almada ama biyomalzemelerden beklenen
mekanik zellikleri ortaya koymak ve gnmzde kullanlan biyomalzemelerin mekanik
zellik ve biyouyumluluklar konusunda bir bilgi taban oluturarak, referans kaynak
salayabilmektir.

2
Yapay malzemelerin canl dokularda kullanlmas fikri antik alara dayanr. Eski Msr
medeniyetlerinden zamanmza ulaan duvar resimleri, krlan kemiklerin tedavisi iin
eitli usullerin dnldn gstermektedir. lk implantlar saf metallerden ve basit
alamlardan yaplmtr. 1900l yllarn banda metal esasl ortopedik implantlar ve
kemik vidalar zerinde almalar younluk kazanm ve ilk kobalt esasl implantlar 1924
ylnda hayvanlarda denenmitir. Kobalt-krom implantlar da ilk kez 1938 ylnda
insanlarda kullanlmtr. 1950 ylnda bu implantlarn yerini hassas dkm teknii ile imal
edilen ve ekil olarak gnmzdekilere benzer implantlar almtr.

Avrupa Topluluu 1990 Biyomekanik Toplantsnda verilen rakamlara gre bir ylda
ngilterede 45.000, Avrupada 250.000, dnyada 500.000 femur ba implant
kullanlmaktadr. Ayn implantn yaplan gayri resmi istatistiklere gre Trkiyedeki
kullanm miktar ylda 20000i bulmaktadr [7].

Dnya nfusunun yaklak olarak %10u vcudunun eitli yerleri iin tbbi bir tedavi ile
yz yze kalmaktadr. zellikle son 40 yl ierisinde ortopedist ve mhendislerin
almalaryla gelitirilen biyomalzemeler zrl insanlarn yaamsal ilevlerini artrmaya
ynelmi, bu kiilerin yaamlarn mmkn olduu kadar normal insanlarn yaamlarna
yaklatrmaya ynelik uygulamalar ortaya kmtr [8].

1991 ylnda ABDnin ortopedik implant ve aletler iin toplam pazar 2.098 milyon $ idi.
1998 verilerine gre 11 milyon Amerikalnn (toplam nfusun %4.6s) her birinde en az
bir implant vardr. mplant ve aletlerin kullanld ortopedi dnda alanlar da vardr. Oral
ve ene cerrahisi, kafatas plaklar, vidalar ve kardiovaskler cerrahi gibi [9].

Biyomalzemeler insan vcudunun ok deiken koullara sahip olan ortamnda
kullanlrlar. rnein vcut svlarnn pH deeri farkl dokulara gre 1 ila 9 arasnda
deiir. Gnlk aktivitelerimiz srasnda kemiklerimiz yaklak 4 MPa, tendonlar ise 40-80
MPa deerinde gerilmeye maruz kalr. Bir kala eklemindeki ortalama yk vcut
arlnn katna kadar kabilir, srama gibi faaliyetler srasnda ise bu deer vcut
arlnn 10 kat olabilir. Vcudumuzdaki bu gerilmeler ayakta durma, oturma ve koma
gibi faaliyetler srasnda srekli tekrarlanr. Biyomalzemelerin tm bu zor koullara
dayankl olmas gerekiyor. Gemite gerek tahta, kauuk gibi doal malzemelerin gerekse
altn, cam gibi yapay malzemelerin biyomalzeme olarak kullanm deneme yanlma

3
yoluyla yaplmaktayd. Vcudun bu malzemelere verdii cevaplar son derece farklyd.
Belirli koullar altnda baz malzemeler vcut tarafndan kabul grrken ayn malzemeler
koullar deitiinde vcut tarafndan reddedilebilmekteydi. Son 30 yl iinde
biyomalzeme/doku etkileimlerinin anlalmas konusunda nemli bilgiler elde edilmi
bulunuyor [11].

Genel olarak biyomalzemelerin ou baka aralar (Denizcilik ve havaclk aralar gibi)
iin gelitirilmitir ve pek az yalnzca tbbi aralar iin ilenmitir. Tbbi aralar iin
kullanlan malzemeler dier uygulamalarda kullanlan malzemelere oranla ok azdr [10].
izelge 1.1 de baz biyomalzemelerin uygulama alanlar rnek olarak gsterilmitir.
ana teknoloji ileri teknolojik malzemeler, mikroelektronik ve biyoteknoloji ailesindeki
gelime ve uygulamalar sayesinde 1990 ylnn ortalarndan itibaren dnya biyomalzeme
piyasasnda hzl bir art grlmtr [7].

izelge 1.1 mplant ve Cihazlarda Kullanlan Doal ve Sentetik Malzemeler[11].

UYGULAMA ALANI MALZEME TR
skelet Sistemi
Eklemler

Titanyum
Titanyum-Alminyum-Vanadyum alamlar
Krk kemik ularn tespitte kullanlan ince metal
levhalar
Paslanmaz elik, kobalt-krom alamlar
Kemik dolgu maddesi Poli (metil metakrilat) (PMMA)
Kemikte oluan ekil bozukluklarnn tedavisinde Hidroksiapatit
Yapay tendon ve balar Teflon, poli (etilen teraftalat)
Di implantlar Titanyum, almina, kalsiyum fosfat
Kalp Damar Sistemi
Kan damar protezleri

Poli (etilen teraftalat), teflon, poliretan
Kalp kapakklar Paslanmaz elik, karbon
Kataterler Silikon kauuk, teflon, poliretan
Organlar
Yapay kalp

Poliretan
Duyu Organlar
kulak kanalnda

Platin elektrotlar
Gz ii lensler PMMA, silikon kauuk, hidrojeller
Kontakt lensler Silikon-akrilat, hidrojeller
Kornea bandaj Kollojen, hidrojeller


4
Ortopedik uygulamalarda gnmze kadar ok eitli biyomalzemeler kullanlmtr. Bu
malzemelerin ounun biyolojik ve klinik davranlar hakknda bilgimiz var. En nemli
husus istenen gereksinimleri karlayacak en uygun biyomalzeme seimidir. Burada
implantasyon zamann da gz nnde bulundurmak kritiktir. nk ksa sreli
implantlardaki koullar uzun srelilerdeki kadar kstlayc ve kat deildir [6].

Biyomalzemelerin geleceinde stratejik olarak nemli kabul edilen elementlerin fiyat art
ve hammadde sknts da gz nne alnarak deerlendirilmelidir [8].

Bugn dnyada oklukla ihtiya duyulan krk plaklar ve ortopedik nakiller iin kala
protezleri ile diz protezleridir. zellikle insan hareketlerinin ortopedik anlamda en fazla
etkilendii yerler ve en fazla gerilme konsantrasyonu ile karlaan vcut ksmlar olduu
iin tasarm kriterlerini yksek hassasiyetle belirlemek, kiiye zel tasarm yapmak,
mmkn olabildiince uzun sreli kullanm salamak, tekrar retilebilirlik ya da tamir
koullarn gz nne almak, ortopedik malzeme retim ve tasarmnda gzetilmesi
gereken kriterler olarak karmza kmaktadr [8].

1900lerin banda ilk krk plann implante edilerek geni lde kullanlmaya
balamasyla ortopedi klinik bir disiplin olarak grlmeye baland. lk balarda malzeme
seimi ok gz kapal bir biimde yapld. lk seimler nikel kapl elik, yksek karbonlu
elik ve vanadyumlu elik gibi malzemelerdi. Giderek daha geni uygulama alan bulan
internal fiksasyonda kullanlmak zere daha iyi malzemelere olan gereksinim ve implant
cerrahisinin kemik ve mafsal transplantasyonlarna doru genilemesi ve dier
endstrilerdeki gelimeler ayn zamana tekabl etti ve sonunda 1950lerde ortopedik
implant reticileri olduka ksa bir srede alam sistemleri iinden bazlarnn istenen
zelliklere sahip olanlarn deerlendirdiler ve paslanmaz elik, kobalt bazl alamlar ve
titanyum implant malzemesi olarak geni kabul grd. Daha sonraki 50 ylda ilgintir ki
daha iyi ya da yakn zelliklere sahip alamlar ortaya kmamtr. Sadece bileimle, sl
ilemler ve imalat teknolojisiyle ilgili iyilemelerle yetinilmitir [12].
.





5





BLM 2

MALZEMELER VE MEKANK ZELLKLER

Uygun malzeme seiminin yaplabilmesi iin her malzemenin iyice tannmas, mekanik
zelliklerinin kavranmas gerekmektedir. izelge 2.1 de mhendislik malzemelerinin
emas verilmitir. Bu malzeme seiminin ilk aamasdr.

izelge 2.1 Mhendislik malzemelerinin snflandrlmas [15].

Mhendislik Malzemeleri



6
Mekanik zellikleri belirleyebilmenin en yaygn yolu, numuneyi ekme deneyine tabi
tutmaktr. Bu malzemeleri ayrca eerek veya basmaya tabi tutarak da test edebiliriz.
Belirli standart test protokolleri gelitirilmitir. Bunlarn amac deiik laboratuarlardan
gelen datay belli standartlara gre karlatrabilmektir. Biyomalzeme alanndaki bu
datalarn ou ASTMden geliyor. Mesela metallerin gerilmeyle ilgili testleri ASTM E8e
gre yaplr. Plastik malzemeler iin de ASTM D.412 kullanlr. Kat plastiklerin
gerilmeyle ilgili testlerinde ASTM D.638 kullanlr.

ASTM E8e gre yaplan gerilme testinde kullanlan kemik numunesi iki ucu toparlak
ekillidir. Kemiin iki ucundaki kaln toparlak yerler tutmak iin kullanlr, ortas test
edilir. Kemiin ortasndaki blgede deformasyon llr. Numuneyi germek iin dnen
vidalar veya hidrolik kullanan bir test makinas vardr. Kuvvet Newton ve numunenin
deformasyonu mm cinsinden llr. Deiik boyutlardaki numuneler test
edilebileceinden dolay lmler boyuttan bamsz olarak normal hale getirilmelidir. Bu
gerilme kuvvetin, orijinal kesit alanna blnmesiyle hesaplanr.

= F / A N/m
2
(Pa) (2.1)

Zorlanma da uzunluktaki deiim bl uzunluk:

=
o
o

(2.2)

Gerilme-zorlanma erisinden birka malzeme zellii hesaplanabilir.


7


ekil 2.1 Tipik gerilme-zorlanma erisi.

Krlmadan nce gerilen ve deforme olan metalin tipik gerilme zorlanma erisi yukarda
verilmitir. Gerilme [N/m
2
] olarak, zorlanma ise orijinal uzunluun bir %si olarak
llyor. Malzemede kalc deformasyona yol aan minimum gerilme akma mukavemeti
olarak adlandrlr (
y
).
u
malzemenin krlmadan nceki dayanabilecei en yksek
gerilmedir. Krlmann olutuu gerilme kopma mukavemeti olarak adlandrlr. Zorlanma
uygulanan gerilmeyle doru orantl olduundan A blgesi elastik blgeyi temsil eder. B
blgesi ise zorlanmadaki deiikliklerin, gerilmedeki deiikliklere doru orantl olmad
plastik blgeyi temsil eder. Bu blgedeki gerilmeler malzemede kalc deformasyona yol
aar. Eer 2. noktada zorlanmaya yol aan bir gerilme uygulanrsa gerilme kalktnda
malzeme noktal izgiyi izleyerek taban izgisine geri dner ve dolaysyla iki eri
arasndaki fark kadar kalc deformasyona urar.

Uygulanan gerilme artrldka akma noktas (
y
) denilen bir noktaya ulayoruz. Eer
ekil 2.1in 2. noktasndaki gerilme kaldrlrsa gerilme-zorlanma erisi elastik blgeye
paralel olan noktal izgiyle gsterilen yere gelecektir. Deformasyonun kalc miktar ofset
akma olarak gsterilir. Bir malzemenin akma noktasn belirlemek zor olacandan orijinal
akma noktas yerine ofset akma noktas kullanlr. Metaller iin akma %0,2 olarak
belirlenmitir. Bunun yannda plastiklerde %2lik ofset kullanlyor. Eer metal yeniden
yklenirse eri, noktal izginin balad yerden balayacaktr ve dzenli olarak artarak

8
stteki B blgesine ulaacaktr. Bu blge erinin plastik blgesidir. Maksimum gerilme
mukavemeti
u
ile sembolize edilir. En sonunda metal kopacaktr. Kopmann gerekletii
gerilme deeri kopma mukavemetini verir. Bu sayede en fazla uygulanabilecek uzama
veya basn yzdesi hesaplanabilir.

Elastisite modl, akma gerilmesi ve maksimum gerilme malzemenin mekanik dizaynnda
belirleyici parametredir.

Elastisite modl malzemenin kendine has yay sabitidir. Bu sebeple geri dnebilir
deformasyonlarn limitindeki gerilmelerin sonucu olarak oransal deformasyonu gsterir.
Akma gerilmesi plastik olarak deforme olabilir bir malzemeden retilmi parann dizayn
iin en st gerilme limitini belirler. Maksimum gerilme ise krlmaya yol aan gerilmeyi
tanmlar ve dolaysyla malzemenin maksimum mukavemetini belirler.

Bu parametre rijitliin, deforme olabilirliin ve mukavemetin llmesinde kullanlr.
Deiik malzemelerin deiik snflar farkl biimdeki gerilme-zorlanma erilerine
sahiptir. Farkl malzeme tipleri iin gerilme zorlanma erileri ekil 2.2 de gsterilmitir.



x
x


x

Metal Seramik Polimer

ekil 2.2 Gerilme-zorlanma erileri.

Gerilme-zorlanma erisinden alnan parametreler yle tanmlanabilir:

y
: Akma Gerilmesi [MPa]: Kalc deformasyonu balatan gerilme

y
: Akma Zorlanmas [MPa]: Akma anndaki zorlanma

0,2%
: %2lik Ofset Gerilme [MPa]: 0,002 zorlanma retebilmek iin uygulanan gerilme

u
: Maksimum gerilme [MPa]: Kopma olumas iin uygulanan gerilme

9

u
: Maksimum zorlanma: Kopma oluturan toplam zorlanma
M: Modl [GPa]: Elastik blgedeki erinin eimi. Gerilme/Zorlanma
E: Elastisite Modl: ekme annda oluan gerilme ile belirlenir.
Kopma i [J/m
3
]: Gerilme-zorlanma erisinin altndaki alan

Elastik blgenin eimi yani elastisite modl genellikle rijitlik olarak adlandrlr. Eer
metal kopmadan nce byk lde deformasyon yaplrsa snek olarak adlandrlr (ekil
2.3). Eer malzeme kopmadan nce akmaz veya deforme olmazsa gevrek olarak
adlandrlr. Erinin altndaki blge enerji nitelerine sahiptir ve kolay krlmayan, yksek
kopma mukavemetine sahip veya pek olarak adlandrlr. Malzemenin gerilme-zorlanma
erisinden direk olarak karlamasa da mukavemeti sertliine balanabilir. Genelde
mukavemeti yksek olan malzemeler sert olurlar. Sertlik, bilinen bir kuvvetle, yzeyin
zerine drlen keskin bir nesnenin yol at entik sertlik testiyle test edilir. Bir
malzemenin anma direnci dnldnde belki de sertlik en nemli zelliktir. ekil 3te
gsterilmeyen fazladan bir zellik ise malzemenin yorulma mukavemeti veya dayankllk
araldr. Yani metalin sfr ortalama gerilmesi civarnda sonsuza kadar dayanabilecei en
byk gerilme snrdr.



ekil 2.3 Gevrek, snek, tok malzemelerin tipik gerilme-zorlanma erileri.


ekil 2.1deki gibi test edilen bir malzeme 2. noktaya kadar yklenip, ykleme kaldrlrsa
malzeme kalc deformasyona urar. Eer bu ilem pek ok kere tekrar edilirse, ince bir teli
ileri geri bktmzde telin krld gibi malzeme de krlr. Ama bunun aksine eer
metal 1. noktaya kadar yklenirse, yk kaldrldnda krlmaz ve deforme olmaz. Bu
ilem tekrarlansa da sonu deimez. Baz metaller iin gerilme snr vardr. Bu gerilme

10
dzeyinin altnda sonsuz kere ykleme ve geri ykleme yaplabilir. Gerekte yorulma snr
10
6
veya 10
7
kez gibi dnglerle tanmlanr. Yorulma mukavemeti total kala protezi ve
kalp valfi gibi yk altndaki aralarn dizaynnda kritiktir. Bir senede yaklak olarak total
kala protezleri 1 milyon, kalp valfleri ise 40 milyon kez yklenir. Genel olarak metaller
dayankl ve pektirler. Seramikten daha rijit ve gevrektirler. Polimerler daha dk
modllere sahip olduklarndan metaller ve seramiklerden daha yumuak ve
dayankszdrlar. Ama bunun yannda hataya dayanmlar fazladr. Polimerler o kadar
dayankl olmadklarndan pek deillerdir. Kemik kollojenden daha salam ve rijittir.
Metaller kemikten 10 kat daha rijittir ve polimerler kemikten daha az rijittir [10, 13, 39].

2.1 ELASTSTE MODL

Malzemenin elastik davrannn kkeni atomik seviyedeki temel badr. Yani akma
noktasnn altndaki deformasyonlar iin en byk etki atomlar aras balarn elastik
deformasyunudur. Drt byk malzeme snfnn her biri metaller, seramikler, polimerler
ve kompozitler kendilerine has ba yaplarna sahiptirler. Metaller deerlik elektronlarnn
balama serbestliiyle karakterize edilirler. Dolaysyla biz kat metalleri pozitif ykl
iyonlarn, negatif elektron bulutlarnn toplam olarak gryoruz. Ortaya kan kohezyon
yksektir ama balar tek bana mukavemete sahip deillerdir. Gerek metallerde safszlk
ve balarn dier hallerine sahip tanecik snrlar ile ayrlm metalik baa sahip blgeler
vardr. te yandan seramik malzemeler iyonik olarak baldrlar. Seramikler anyonlarn ve
katyonlarn oluturduu geometrik bir yapya sahiptirler. Gerek seramikler metaller gibi
sral tanecikler ve srasz tanecik snrlarna sahiptirler. Seramiklerde iyonik balanma
tanecik snr blgelerinde mmkndr ama tanecik iindekinden daha zayf olurlar.
Polimerler kovalent baa sahiptirler. Bu ba atomlar arasndaki elektronlarn orbital
paylamyla olumutur. Buna ramen yksek mukavemetli deillerdir. Mhendislik
polimerleri kovalent balanm omurgaya sahip uzun zincir molekllerinden oluur. Bu
zincirler dzenli olarak sralanabilir, kristaller oluturabilir veya uniform bir ekilde
amorfoz olabilir. Btn yap ykl kenar gruplar arasndaki iyonik balar veya zincirler
aras kovalent balar ile ya da hidrojen, oksijen ve nitrojen atomlarnn alt gruplarna
difzyon isteiyle (van der waals balar ile) stabilize edilir. Mukavemet srasna gre bu
balar: yonik > metalik > kovalent > van der waalsdir. Elastisite modlleri ise bu balara
gre. Seramik > metalik > polimeriktir.

11
Kompozitler bu sralamada yoktur. nk partikl veya fiberle glendirilmi seramik,
metal ya da polimer olabilirler ve bu sebeple ok eitli modl gsterebilirler. Baka bir
sebep de matriks ve kuvvetlendirici metal arasndaki ban doasyla ilgilidir. Bu ba ara
yzn kimyasna ve mikro yapsna baldr ve akma ile krlmay etkiler ama elastik
davrana ok az etkisi vardr. Kompozitlerin en byk zelliklerinden bir tanesi belirli bir
uygulamann ihtiyalarn karlamak iin modln ve dier zelliklerinin istee gre
deitirilebilmesidir.

Metallerin ve seramiklerin elastisite modlleri biyolojik ortamlara maruz brakldnda
etkilenmezler. Bu malzemenin iindeki balarn yksek mukavemetine, polimerler ve
kompozitlerle karlatrldnda basit olan yaplarna ve in vivo ortamda karlatklar
tipik scaklklara baldr. Polimerlerin i ortama verdikleri tepkiler ierisinde elastisite
modllerinde deiiklie uramas da mmkndr.

Pek ok polimer gerilme-zorlanma erisinin elastik blgesinde tam olarak belirlenmi
yalnzca bir elastisite modlne sahip deillerdir. Kuru oda ortamyla karlatrldnda
PMMA eitlerinin yksek neme veya tuzlu zeltilere maruz braklmas E
%1
de yaklak
%30luk bir azalmaya sebep oldu.

te yandan UHMWPE daha kristalin bir doaya ve olduka yksek ortalama molekl
arlna (2,2.10
6
) sahip olduundan bu deneyde kullanlan ortamlardan hibir ekilde
etkilenmez. (izelge 2.2 ve 2.3)


izelge 2.2 evresel etkilerin polimerlerin mekanik zelliklerine etkisi.

Olay Modl (E) Akma Gerilmesi (
y
)
Emilme
Szlme
Zincir Kesilmesi
apraz Balama
Azalma (Plastikleme)
Art (Antiplastikleme)
Azalma
Art
Art
Azalma
Azalma
Art












12
izelge 2.3 Polimerlerin modllerinin evresel etkiyle deiimi.

TEST KOULLARI
PMMA
(Hammaddeler)
E
%1
GPa
PMMA
(ticari)
E
%1
GPa
UHMWPE
(ticari)
E
%1
GPa
lendii ekilde 2.07 0,2 2.34 0,2 -
laboratuar sonras depolama
(24C / 120 gn)
2.69 0,2 2.62 0,5 0.57 0,06
Nem sonras depolama
(%97 RH / 37C / 120 gn)
1.86 0,3 1.79 0,2 0.56 0,05
Tuzlu ortam sonras depolama
(9% NaCl / 37C / 120 gn)
1.86 0,4 1.93 0,2 0.55 0,06
mplant sonras
(tavan derisi altnda / 120 gn)
2.20 0,2 2.14 0,4 0.55 0,05

Kompozitlerin elastiklii zerindeki evresel etkileri genellemek daha zordur. deal bir
modelde rastgele oryante edilmi kompozitlerin elastisite modulleri u formlle
hesaplanabilir:

) kompozit (
c
E =
) matriks (
m
E . V
f
+ E
f (fiber)
. V
m
(2.3)

Burada V
fi
= i fazndaki bir malzemenin modl, hacim kesiri nispetinde kompozitin
modlne orantsal bir etkisi olarak grlr. zel bir durum bir malzemenin iinde
boluklarn olumas olabilirdi. Boluun modl sfr olduundan kk hacimli porlara
sahip poroz malzemenin modl
E = E
0
(1 V
m
) (2.4)
yazlabilirdi.
E
O
: Boluk olmayan malzemenin elastisite modl

Bu sebeple lineer olarak artan porlarn hacmiyle birlikte modln azalmas beklenir. Geek
malzemelerde bu etki kk boluk hacimlerinde daha byktr.

E = E
0
(1 1,9V
m
+ 0,9Vp
2
) (2.5)

Bu denklem rijit seramiklerden oluturulmutur. (Mac Kenzie, 1950) ve poisson orannn
0,3e yakn olduu malzemelerdeki etkileri tanmlamak iin kullanlmtr. Kompozitlerin
elastisite modllerindeki evresel etkilerini tanmlamann baka bir gl daha vardr.
lk denklem fazlarn arasnda mkemmel bir ba olduu varsaymna dayanmaktadr ve bu

13
yzden kompozit malzemenin herhangi bir makro zorlanmasna edeer bir i zorlanma
olduunu farz etmektedir. Ama gerek kompozitler nadiren bylesi mkemmeliyetteki
balar gsterirler ve aslnda ban kendisi zaten evresel saldr iin zayf noktadr. Bu
durumun sonular ngrlemez ama genel etkisi modldeki azalmadr [13].

2.2 AKMA MUKAVEMET

Akma mukavemeti yle tanmlanr: Malzemede geri dnlemeyen deformasyon iin
gerekli olan gerilme. Dk gerilmelerdeki deformasyon lineer olabilir (Mesela basit
katlarda veya birok polimerde). Zorlanma, gerilme oran ile de tanmlanabilir. Yani
uzama fark / orijinal uzunluk. Deiik tipteki gerilmelerle ilgili deformasyon, ekme,
basma ve kesme zorlanmas olarak adlandrlabilir. Dk zorlanmalarda geri dnme hzl
olabilir. Ama maksimum zorlanma arttka geri dnme yavalar. Son olarak akma
gerilmesinde deformasyon koullar yledir ki, geri dnm imkansz olur. Hatta uzun
sreli sfr gerilme uygulasak dahi geri dnlemez.



ekil 2.4 ekme gerilmesi etkisi altndaki metal ve plastiklerin davran.

Kristaller iin geri dnlemez zorlanma (deformasyon) glerle ve eitli etkilerin
toplamyla oluur. Buna ramen kompleks malzemelerde ve kompozitlerde geri dnlemez
deformasyona yol aan kayma, genelde tanecik ve faz snrlarnda oluur. Malzeme ne
kadar rijitse elastisite modl E o kadar yksektir ve malzemenin deforme olmas o kadar
zordur. Gerilme altndaki metal ve plastiklerin deformasyon karakteristikleri farkldr.

14
Metaller boyun olutuktan sonra daha fazla uzamadan krlrlar. Ama plastiklerde oluan
boyun blgesi ekme gerilmesi olarak adlandrlan gerilmeden daha te bir deformasyona
urar. Maksimum gerilme genelde maksimum ekme mukavemeti olarak adlandrlr.



ekil 2.5 Malzemelerin ideal gerilme - zorlanma davran.

Paslanmaz elik gibi pek ok malzemede kesin akma noktalar oluur. Aksi durumlarda
orijinal akma noktas yerine genellikle %0,2lik ofset akma noktas kullanlr. Mhendislik
bilimi gerilme-zorlanma erilerinin pek ok rneini incelemitir. Bunlar gerek gerilme
zorlanma erilerinden baz ynleriyle farkldr. rnein ykn etkidii kesit alan ilk
yklemeden son ana kadar sabitmi gibi farz edilir. Bu varsaym maksimum ekme
noktasndaki en yksek deeri aklamakta yetersiz kalr. Bazen bir numune gerilme ile
yklendiinde boyun oluur ve ykn etkidii alann boyutunu deitirir. (ekil 2.4) Eer
kesit alanndaki deiiklikler de hesaba katlrsa yukardaki gibi bir eri elde edilir. (ekil
2.5)

2.2.1 evresel Etkiler: Oda ve vcut scaklnda hem metallerde hem de seramiklerde ya
kristalin deformasyonuna ya da tanecik snr kaymasna yol aan ilemler nispeten yksek
ba enerjilerinden dolay evresel etkilerden az etkilenir. Buna ramen bu durum
polimerler ve polimer tabanl kompozitler iin farkldr. Emilme ve szme akma
mukavemetinde beklenen duruma ters den etkiler yaratr. Bu u demektir: Bir

15
plastikletiricinin emilmesinden dk akma mukavemetini tanmlayacak dk bir modl
bekleriz.

Genelde akma mukavemeti artar. Belirli bir tanecik snrnda hareketlilik kolaylarken
komu malzeme ile paylalan ykn artna sebep olur. Buna benzer fakat ters bir etki
plastikletiriciler malzemeden szldnde gzlenir. apraz balama uzun molekllerin
birbirine balanma etkisini artrr. Daha zayf balarn gl kovalent balarla yer
deitirmesini salar ve dolaysyla akma gerilmesi artar. Kompozitlerde ise durum daha
karktr ve hibir genelleme yaplamaz, nk ortam hem matriksi hem de matriksi
dolduran balar etkileyebilir. Sonular kompozit malzemenin ve ortamn detaylarna
baldr. Malzemelerin geri dnlemez deformasyona uramas akma gerilmesinden dk
gerilmelerde sabit olarak yklenmesiyle oluabilir. Bu benzer metal deformasyonu
ilemidir. Metal deformasyon oranlar malzemenin erime scaklnn yarsnn altndaki
scaklklarda ok yavatr. Buna ramen erime scakln yarsnn zerindeki scaklklarda
ve plastikletiricilerin varlnda metal deformasyonu belirgin olabilir. Metal
deformasyonu pek ok biyomedikal polimerde olasdr. Metal deformasyonu, deformasyon
orannn hzl bir ekilde dmesini ieren bir balang fazyla karakterize edilir. Bu ilk
faz logaritmik zamanda sabit olan zorlanma oranna sahip uzun ikinci deformasyon fazyla
devam eder. Bu ikinci fazda metal deformasyon orann belirleyebilmek iin Dorn-
Weertman denklemi kullanlr.

Oran
n Deformasyo
Metal
=
RT / Q
Gerilme
n
e . A

(2.6)
Q : aktivasyon enerjisi
n: Deneysel olarak kullanlan parametre (Yaklak 5).

Q aktivasyon enerjisi genellikle kendi kendine difzyon olmann aktivasyon enerjisi iin
kullanlr. Bunun tesinde metal deformasyon oranna etkiyen evresel (ortamsal) etkiler
metal deformasyon ileminin aktivasyon gereksinimindeki deiiklikler olarak
yorumlanabilir. Bir de metal deformasyonunun son ilemi vardr. Bu ilem krlmaya yol
aan zorlanma orannda hzl bir artla tanmlanr. Bu son ilemin mekanizmasyla ilgili
veya evresel etkiler hakknda ok az ey bilinmektedir. Ayrca bu tartmada u da aktr
ki biyomedikal uygulamalarda metal deformasyonu genel anlamda polimerlerde ve

16
polimer tabanl kompozitlerde gzlenir. Genelde ikinci metal deformasyon oran belirli bir
scaklktaki akma gerilmesinin artyla azalr. Ama bu iliki zayftr. Ama buna ramen
bunlar artan scaklkla ve plastikletiricilerin varlyla artar. Bu son etki polimer matriksli
kompozitlere hakimdir ve metal deformasyon orannda belirgin arta sebep olur [14, 40].

2.3 KIRILMA MUKAVEMET

Krlma bir malzemenin kohesif mukavemeti aldnda olur. Maksimum mukavemetler,
mesela maksimum ekme gerilmesi gibi, beklenenlerden dk olduu gzlenmitir ve bu
kohesif enerji hesaplamalaryla desteklenmitir. Kohesif enerjinin tipik hesaplamalar veya
teorik maksimum mukavemet
u
= E /10 gibi deerler aa kard. Bu T
i6
Al
4
V iin 12,7
GPalk bir ekme mukavemeti anlamna gelir.
u
nun gerek deeri tipik olarak 0,9
GPadr. Yani ~E / 140. Bu nispeten gl bir malzemedir. Paslanmaz elik gibi zayf
malzemelerin
u
deeri E / 250 ila E / 350 arasnda deiir. Bu ilk Griffith tarafndan
gevrek malzemeler iin bulunmutu. Griffith hatalarn malzemenin yapsnda veya
yzeyinde oluacan ne srmtr. ekil 2.6de bu grlyor. Griffith gevrek
malzemede eliptik bir atlan bulunmasnn atlak noktasnda gerilme konsantrasyonu
oluturacan hesaplad. Ve bu denklem (2.7)de gsterilmitir.

2 / 1
m
r
c
2 |

\
|
(2.7)

: Belirgin veya makro gerilme

m
: atlak noktasndaki artan gerilme
c: Dahili eliptik atlan byk apnn 1/2'si
r: atlak noktasnda erinin yarap

Bunun yannda Griffith makro gerilmelerin, gerek maksimum gerilmelerin altnda
olduunda, bir kusurun yanndaki
m
maksimum mukavemeti aabileceini ve bir atlaa
yol aabileceini ne srd.


17


ekil 2.6 deal Griffith atla.


atlak oluturabilmek iin gereken enerjiyi dnerek Griffith atla oluturacak yeterli
minimum gerilmeyi de hesaplamtr.

2 / 1
c
E 2
|

\
|

= (2.8)
: Yzey gerilmesi E: Elastisite modl

Neyse ki pek ok malzeme krlmadan nce plastik deformasyona urar ve bir kusurun
yanndaki gerilme arttka makro gerilme akma gerilmesinin altnda olsa bile krlmadan
evvel plastik deformasyona urar. Orowan (Guy, 1971) bu problemi 2.8. denklemindeki
nn yerine + P koyarak at.

P: Krlmann olutuu noktadaki plastik deformasyon ii
P tipik olarak nn 1000 kat bykle sahip olduundan denklem (2.8) yaklak olarak
u hale gelir.

2 / 1
c
EP
|

\
|
(2.9)


18
Ve bu tip malzemeler nispeten daha yksek mukavemetli olacaklardr. nk krlma
yzeylerini iinde bulunan kusurlar tetiklemek iin daha fazla gerilmeye ihtiya
duyacaz. Denklem (2.7)nin zel bir durumu kresel porlarda gerekleir. Ryskewitsch
(Kingery, 1976) tarafndan oluturulan denklem bu durumu aklamakta kullanlr

)
fp
nV (
u u
e .

= (2.10)

u
= Por hacminin V
fp
olduu bir malzeme iin gerek krlma mukavemeti n = 4 ile 7
arasnda deien sabit.

Denklem (2.8) ve (2.9)un belirledii gerilmelerin arasndaki fark malzemelerin gevrek bir
halde krlanlar ve snek bir halde krlanlar olarak snflandrlmasn salar. Seramiklerin
ve polimerlerin dk scaklktaki karakteristikleri olan gevrek krlmas belirgin bir
deformasyon olmakszn oluur ve denklem (2.8) ile alakaldr. Maksimum gerilmenin
altnda olan ve akma gerilmesine sahip malzemeler snek olmaya eilimlidirler ve
denklem (2.9)da gsterilen ekilde krlrlar. Krlma esnasnda akma olutuundan ayn
zamanda belirgin bir geri dnlmez deformasyon da gsterirler. Griffith kusurlarnn
varl tekrar tekrar gsterilmitir. Bunlara en gzel rneklerden bir tanesi Takahashi
(1973)nin PMMA ile yapt alma gsterilebilir (ekil 2.7). A tipindeki atlaklar ar
olmayan gerilmelerde gzlenirken B ve C tipleri yksek gerilmelerden sonra gzlenir.
Griffith kusurlarnn olduunu varsayarsak bu analizden 2 tane sonu karlabilir.

1-) Denklem (2.7) bir kusurun yaknndaki gerilme konsantrasyonunun byklnn
kusurun rsi ile ters orantl olarak deieceini ngrr. Bu sebeple keskin bir atlak
yarm dairesel entikten daha etkili bir gerilme artrcdr.

2-) Kusurun byk ap (2c) arttka gerilme konsantrasyonu artar. (Denklem (2.7)) ve
gevrek krlmay balatacak yeterli gerilme (Denklem (2.8)) veya snek krlmay
balatacak yeterli gerilmeyi (Denklem (2.9)) azaltr. Bu sebeple r sabit kaldka
Griffith kusurunun kritik bir minimum boyutu krlmaya katk salayacaktr. Pratikte
ise byk kusurlar mukavemeti, rnin artmasndan dolay ilemin tersine dnd bir
snrn altna drr.


19

ekil 2.7 Doru gibi gzken atlak diskleri.

Kompozitlerdeki minimum atlak uzunluklarnn hesaplanmas daha karktr. Marom
(1975) polimer tabanl kompozitlerde minimum veya kritik kusur boyutunun
doldurulmam reinedekinden daha byk olduuna ve gerilmelerin oryantasyonuna
baml olduunu gstermitir. eitli ilemlerde polimerlerin mekanik zelliklerini
artrma giriimleri gevrek ve snek krlma mukavemetlerinin arasndaki farkllktan dolay
paradoksik sonulara yol aabilir. Yorulma ilemleri son tekli dng hatasna yol aan
alanda azalma retmesi iin mikro krklarn toplam etkisine ihtiya duyar. Bunun yannda
bir polimeri, mesela ultra yksek molekler arla sahip polietilen (UHMWPE), apraz
balama onun maksimum mukavemetlerini ve akma mukavemetlerini artrr ama sneklii
azalttndan dolay yksek dnglerde (N>10
6
) yorulma mukavemetinde ar bir de
sebep olur.

2.3.1 evresel Etkiler: Biyolojik ortam atlak balamasnn detaylar ve malzemelerin
mukavemeti zerinde belirgin etkilere sahip olabilir. Korozyon, znme ve szme gibi
kimyasal saldrlarn herhangi bir eidi nceden bulunan kusurlarn boyutunu artrabilir
veya yeni kusurlar ortaya karabilir. Bylesi saldrlar gerilmeye sahip malzemelerin
kusurlarnn yaknnda oluabilir ve gerilme artrc saldr olarak adlandrlabilir.
Metallerde ise bu gerilme korozyonu olarak adlandrlabilir. Bylesi etkiler metallerde ok
iyi anlalabilmitir. Snek malzemelerde hidrofobik (sudan korkan) olmayan btn
malzemede
SL
<
SA
olmasndan dolay bu malzemeler denklem (2.8)de ngrlen

20
gerekli balang gerilmesini azaltr. Dolaysyla indirgeme durumlarnn
biyomalzemelerin maksimum mukavemetini azaltabilecei beklenir ve bu btn malzeme
snflar iin geerlidir (izelge 2.4). Birka tipik implant malzemesi iin tavanlardaki 24
aylk deneydeki davranlar gsterir. izelge 2.4 de verilen veriler implantasyondan 1
hafta sonra karlan malzemelerin mukavemeti ile blnerek normal hale getirilen
maksimum ekme yklerini gsterir.

Max. ekme yk / mplantasyondan 1 hafta sonra karlan malzemenin mukavemeti

Emilebilen malzemeler, mesela doal barsak (gut) veya poligalaktik asit strleri daha
byk mukavemet kayb gsterebilir. Buna ramen bireysel bir malzeme iin bu oran
belirlemek zordur. Mukavemet kayb malzeme kompozisyonundan, retimden, retim
sonras kullanmdan ve hidrolizden etkilenir.

izelge 2.4 In vivo strlerin ekme mukavemetlerinin indirgenmesi.

Str Tipi
Multifilament Monofilament
mplantasyon
Zaman
pek Pamuk
Polyamide
(Naylon
TM
)
Polypropylene
Polyester
(Dacron
TM
)
2 hafta
4 hafta
3 ay
6 ay
12 ay
24 ay
0.87
0.58
0.20
0.36
0.58
dis.
0.98
1.07
0.67
0.52
0.50
0.58
0.98
0.97
0.88
0.79
0.89
0.72
1.05
1.14
1.03
0.93
0.97
0.99
0.92
1.03
0.91
0.70
0.96
0.96
Yorum Yava erime Ayrlma ime Deiiklik grlmedi
Deiiklik
grlmedi

Buradaki veriler 1 haftalk maksimum ekme gerilmesi deerleriyle normal hale
getirilmitir [13].

2.4 YORULMA

Bir malzeme sabit veya tekrar eden ve kopma gerilmesinin altnda olan yklere maruz
brakldnda bir sre sonra hata verebilir. Bu statik veya dinamik (dngsel) yorulmadr.



21


ekil 2.8 Yorulma testinden elde edilen eri.

Maksimum mukavemeti geen gerilmelerle oluan krlma hatalarna ek olarak malzemeler
yorulma ile de hata verebilir. Yorulma krlmalar implantlarn mekanik hatalarnn en
byk kaynaklarndan birisi olarak gsterilir. Yorulma hatalar gerilme-zaman yada
(ekil 2.8)de gsterilen S-N (Gerilme-dng says) erisinin izilmesiyle karakterize
edilir. Dngsel yorulma snek ve plastik malzemelerin karakteristikleri olmasna ramen
nihai kopma daha belirgindir. Dngsel yorulmann sebebi malzemelerin anizotropisi ve
homojen olmamasdr. Maksimum kopma gerilmesi havada belli bir snra kadar dngsel
yklemeyle azalr. Bu limit dayanabilme limiti olarak adlandrlabilir. Bu rnekte
dayanabilme limiti 10
6
~ 10
7
dng arasndadr. Buna ramen her dngnn yksek
gerilme ksmlar sresince gerilme korozyonunun olas olduu sulu veya korozif
ortamlarda bu limit belirgin olarak yok edilir ve dngsel yklemeyle birlikte krlma
mukavemeti azalmaya devam eder. Yzey izikleri gibi kusurlarn varl gerilme
konsantrasyonlarna ve yorulma mukavemetlerinde belirgin azalmaya yol aar. atlaklar
oluabilir ve atlaklarn bymesi de dngsel yklemelerde hataya yol aar. Polimerlerde
ve polimer tabanl kompozitlerde de benzer etkiler grlr. Muhtemelen plastiklemeden
sonra grlr ve bu durum fiberle glendirilmi fazn uzun numunelerinin zerinde
oluan polimer matriksinin damlalar kullanlarak aratrlabilir. (ekil 2.10) polislfon
reineden ve karbon fiberden retilmi bu tip numuneler iin S-N erilerini gsterir.
Kullanlan 2 zelti fizyolojik tuz ve iltihap svs idi. Bu iki zelti tavanlarn yumuak
dokularna termoplastik matriks reinelerinin poroz kapslleri implant edilerek elde
edilmitir. 2,5.10
5
dnglk kuru veya nemli koullar altnda herhangi bir dayanm limiti
gzlenmemitir. Her iki zeltinin de kesme mukavemeti zerindeki etkileri ayndr.

22
Polimer tabanl kompozitlerde modldeki azalma, yk dnglerinin artan saysyla birlikte
artan dahili hasar olutuka gzlenir. Seramikler ekstra bir yorulma problemi olan statik
yorulma gsterir. Statik yorulma kararl ve dngsel olmayan yklere maruz brakldnda
seramiin maksimum gerilmenin ok altnda gevrek krlmayla hataya uramasdr.
Al
2
O
3
de ve camlarda bu etkinin, kuvvetli iyonik balarla yer deitiren zayf balarn
oluumuna bal olduu dnlmektedir. Bunlarn yannda implantlarn karlat
biyolojik ortamlarn malzemelerin mekanik zelliklerinde belirgin ve eitli deiikliklere
yol aaca iyice anlalmaldr. Yorulma testleri simlasyon bir vcut ortamnda
malzemenin daha iyi deerlendirilmesi salar. nk malzemeler vcutta ykleme ve geri
ykleme dnglerine urar. Buna ramen in vivo ortamdaki implantn maruz kald
koullar tam olarak simle etmek imkanszdr. Ama baz test koullarnda eitli
implantlarn performanslarnn karlatrlmas iin yorulma testi kullanldr.
(ekil 2.9 2.10)



ekil 2.9 C
r
V alam iin S-N erileri.



ekil 2.10 Polislfon karbon fiber arayz iin S-N erileri [13].

23
2.5 TOKLUK

Mekanik zayflk genellikle kemiin krlmas eklinde ortaya kar. Bir malzeme krn
oluturmaya yetecek enerji miktaryla karakterize edilir. Bu byklk tokluk olarak
adlandrlr ve gerilme-zorlanma kullanlarak aklanabilir.
Tokluk (enerji) =

=

o o
/ d . d . (2.11)
Gerilme-zorlanma erisinin altndaki alan tokluun hesaplanmasndaki basit yntemlerden
biridir. (ekil 2.11)Yksek gerilmelere dayanabilen ve belirgin bir plastik deformasyona
urayacak olan malzeme, yksek gerilmelere dayanabilen fakat deformasyon kapasitesi
olmayan (gevrek) veya yksek kapasitede deformasyona sahip fakat nispeten dk
gerilmelere dayanabilen (snek) malzemelerden daha toktur. Gevrek krlmann iki nemli
karakteristii unlardr: Krlma gerilmesi teorik mukavemetin ok altndadr ve
ngrlmesi zordur. Bu sebeple seramik ve cam malzemeler doku ile mkemmel uyum
gstermelerine ramen implantlarda sklkla kullanlamazlar. Toklua benzer olarak etki
mukavemeti malzemenin emebilecei enerji miktardr ama kuvvet etki ile uygulanr. Bu
bilinen boyutlardaki numuneyi sallanan sarkata kullanarak hesaplanr. Burada sarkacn
salnmndaki genlik numunenin sourduu enerjinin lmdr.



ekil 2.11 Deiik malzeme tiplerinin gerilme-zorlanma erileri. Erinin altnda kalan
alan tokluk miktardr.




24
2.6 VSKOELASTSTE

= E. (Hooke kanunu) dk zorlanmalardaki pek ok malzemenin elastik davrann
tanmlayabilmesine ramen polimerleri ve dokular karakterize edemez. Su ve ya gibi
malzemelerin sv benzeri davranlar elastik katlardaki gerilme ve zorlanma eklinde
aklanabilse de viskozite u denklemden karlr.

= .d / dt (Gerilme = Viskozite x Zorlanma oran) (2.12)

Bu denklem gerilmenin zamana bal olduunu gsterir. Yani eer deformasyon ok ksa
bir srede olursa (dt0) gerilme sonsuz olur. te yandan eer deformasyon ok yava
olursa (dt ) viskozite deeri ne olursa olsun gerilme sfr olur. Hooke kanunu ve bu
denklem gibi basit denklemler bir malzemenin sanki yaylardan ve amortisrlerden
yaplm gibi balandnda viskoelastik davrann tanmlar. Yay ve amortisrn gerilme
zorlanma davran ekil 2.12 de grld gibi temsil edilebilir.


Maxwell Modeli (Seri) Kelvin Modeli (Paralel)

ekil 2.12 ki elementli viskoelastik modeller.

Hooke kanunu zamandan bamszdr. Eer Maxwell modeli aniden gerilmeye maruz
braklrsa yay birden hareket ederken amortisr hareket edemez. nk evreleyen
akkann ihtiya duyduu sonsuz gerilme pistonun hareket etmesini engeller. Buna
ramen eer ani deformasyondan sonra Maxwell modelini ele alrsak amortisr yayn
orijinal uzunluundaki boya kadar hareket edecektir ve bu sonlu zaman alacaktr. Bu tanm
basit bir matematik formlyle aklanabilir. Genelde Maxwell modelinin gerilmeye

25
tepkisi zorlanma zerinde toplam bir etkiyle sonulanacaktr. Yani toplam zorlanma yayn
ve amortisrn zorlanmalarnn toplamdr.

toplam
=
yay
+
amortisr
(2.13)
Her iki taraf diferansiyel edersek
dt
d
dt
d
dt
d
amortisr
yay top
+

(2.14)
Hooke Kanununu yeniden yazarsak
dt
d
E
dt
d
yay yay

=

(2.15)
Denklem 2.8 ve 2.5i 2.7nin iine yerletirirsek

amortisr
yay top
dt
d
E
1
dt
d
elde edilir. (2.16)
Bunun yannda yay ve amortisr iin toplam gerilmenin eit olduunu grebiliriz. nk
her eleman uygulanan ayn dahili yk karlamak zorundadr. Karlamazsa krlr.
Dolaysyla Denklem 2.16 u hale gelir.

dt
d
E
1
dt
d
(2.17)

Denklem (2.17) ykleme boalma testi gibi basit mekanik testler iin kolaylkla
uygulanabilir. Ykleme boalma testinde numune ani olarak zorlanr ve numune sabit bir
uzunlukta tutulurken ykn boalmas gzlemlenir. Btn bunlardan sonra zorlanma oran
sfra dnr (d / dt = 0) ve denklem (2.17) u hale gelir.

0
dt
d
E
1
=

(2.18)

Dolaysyla

= / E dt / d (2.19)


26
dt ) / E ( / d = (2.20)
ve

ln= t ) / E ( + sabit (2.21)

t = 0 olduundan ve =
0
olduundan ln
0
= sbt olur.

] t ) / E ( exp[
d
=

(2.22)

( E / ) sabiti olarak adlandrlan baka bir sabitle yer deitirebilir. boalma sresi
olarak adlandrlr ve denklem 2.22 u hale gelir.

=
0
.exp(-t / ) =
0
/ exp(t / ) (2.23)
Boalma sresinin az olduu durumlarda belirli bir zamanda gerilme orijinal gerilmeyle
(
0
) ayndr [13].

2.7 TERMAL ZELLKLER

En ok bilinen termal zellikler erime ve donma scaklklardr. Yani faz deiiklikleri
eitli scaklklarda oluur. Bu scaklklar ba enerjilerine bal olarak deiir. Mesela
balanma mukavemeti ykseldike erime scakl da ykselir. Eer malzeme pek ok
element ya da deiik molekllerden olumusa eitli erime ve katlama scaklklarna
sahip olacaktr. Bir malzemenin bir gramn katdan svya evirmek iin gerekli olan
termal enerji fzyon ss olarak adlandrlr. Birimi [C / gr] dr. Fzyon ss erime
scakl ile yakndan alakaldr. Bir baka deyile erime scakl T
m
arttka pek ok
istisnalar olmasna ramen fzyon ss da artar. Termal enerji tarafndan salanan birim
uzunluktaki uzunluk deiimi almn () lineer katsays olarak adlandrlr ve yle
gsterilir:

(

=
mK
m
T
0

(2.23)


27
Bu deer malzemenin kristal ynyle ve lld scaklk aralyla deikenlie
urayabilir. Eer malzeme homojense o zaman hacimsel termal alm katsays () yle
gsterilebilir.

3 (2.24)

Dier nemli bir termal zellik ise termal iletkenliktir. Termal iletkenlik belirli bir srede
ve kalnlkta malzemenin alanndan geen s miktar olarak tanmlanr. Birimi watt/mK
dr. Genelde metallerin termal iletkenlii seramik ve polimerlerden daha yksektir. nk
metallerdeki serbest elektronlar enerji iletkenleri olarak grev yaparlar. Aadaki
izelgede baz malzemelerin termal zellikleri verilmitir.[13]

izelge 2.5 Malzemelerin Termal zellikleri.
Maddeler
Erime
Scakl
zgl
Iss
Fzyon
Iss
letkenlik
Almn Lineer
Katsays
Cva -38.87 0.138 12.7 68 60.6
Altn 1063 1.13 67 297 14.4
Gm 960.5 0.2345 108.9 421 19.2
Bakr 1083 0.385 205.2 384 16.8
Platin 1773 0.134 113 70 -
Emaye - 0.75 - 0.82 11.4
Dentine - 1.17 - 0.59 8.3
Reine 70
a
1.465 - 0.2 81.0
Su 0 4.187 334.9 (buz) - -
Parafin 52 2.889 146.5 - -
Balmumu 62 - 175.8 0.4 350
Alkol -117 2.29 104.7 - -
Gliserin 18 2.428 75.4 - -
Amalgam 480 - - 23 22.1-28
Porselen - 1.09 - 1 4.1

2.8 YZEY ZELLKLER VE ADEZYON

Malzeme ile alakal herhangi bir problemde yzey zellikleri nemlidir. Yzey zellikleri
malzemenin btn zellikleri ile yakndan alakaldr. nk yzey deiik fazlar
arasndaki devamsz snrdr. Eer buz eritilirse fazn arasnda; ki bunlar su, hava ve
buzdur; iki yzey oluur. Yzey gerilmesi faz snrlarnn yaknlarnda oluur. nk eit
ba dizilimleri bozulmutur ve bu da yzey alann minimize edecek ar bir enerjiye yol
aar. Yzey enerjisini minimize edecek dier faktrler yabanc malzemelerin yzey

28
enerjisi tarafndan yzeye ekilmesi veya kimyasal tutulmadr. Yzeyi tanmlamak iin
kullanlan birimler dyn/cm veya yzey enerjisi iin erg/cm
2
dir. Bu birimler aslnda
ayndr. nk 1 erg = 1 dyn/cm dir.

Eer kat yzeye bir sv damlatlrsa bu sv yaylacaktr veya kresel bir baloncuk
oluturacaktr. (ekil 2.13)



ekil 2.13 Bir katnn yzeyindeki slatan ve slatmayan sv.

Denge durumunda kat plakn faz arasndaki yzey gerilmesi sfr olacaktr. nk
kuvvet dengesi salanana kadar sv serbest hareket edecektir.

GS
=
LS
-
GL
.Cos = 0 (2.25)

GS
=
LS
+
GL
.Cos

Burada temas asdr ve nemlendirme karakteristikleri yle genellenebilir.

= 0 komple slak (2.26)
0 < < 90 ksmen slak
0 > 90 slak deil

izelge 2.6 Baz svlarn temas alar.

Sv Alt Tabaka Birleme As
Metil iyot
CH
2
I
2
Su
Cva
Soda-Kalsiyum oksit
Quartz
Parafin
Soda-Kalsiyum oksit
29
33
107
140


29
Denklem (2.25) yzey gerilmesinin kesin deerlerinden ziyade yalnzca oranlar
vermektedir. izelge 2.6de baz temas a deerleri verilmitir. ki yzeyi birletirmek
eer yzeyler deiikse adezyon olarak adlandrlr. Eer yzeyler ayn ise buna kohezyon
denir. Bu sebeple imento maddeleriyle imentolanm tm yzeyler adezyon gsterir ve
imento maddesi de adeziftir (birletiricidir). Maksimum birleme mukavemeti iin adezif
tabakann kalnl aadaki ekilde gsterildii gibi optimal olmaldr.



ekil 2.14 Bal ksmlar arasndaki imentonun kalnl, balant yerinin mukavemet
grafii.

Dental ve medikal uygulamalarda birletiriciler geici bir tedavi olarak ele alnmaldr.
nk dokular canldr ve eski hcrelerin yerine yenileri gelerek nceki birleimi bozarlar.
Bu problem dokularn porlarn iine doru gelimesine izin veren poroz implantlarn
gelimesini salamtr.

Btn konutuklarmz gz nnde bulundurulduunda iki nokta vurgulanmaldr:

1) Gerek malzemeler daha karmak yaplarak sahiptirler. Dolaysyla belirgin paradoksik
zelliklerin biyolojik ortamlara maruz kalma sonucu karlalmas srpriz olmamaldr.
2) Niceliksel mekanik zellik deiikliklerini tahmin etmek ok zor olduundan
malzemeleri evresel etkiye maruz brakmadan nce gerekli tedbirler alnmaldr. Bu
gerek numunelerde gerekletirilmelidir ve malzemeler geree uygun bir ekilde uzun
periyotlarda test edilmelidir [13, 39, 40].






30





BLM 3

TIBB ARALARDA KULLANILAN MALZEMELERN SINIFLANDIRILMASI

Bazlarnn biyouyumluluunun tartlmasna ramen gnmzde kullanm devam eden
protez malzemeleri; metaller, polimerler, seramikler ve kompozitler olmak zere drt ana
grupta toplanabilir.

3.1 METAL VE METAL ALAIMLARI

Metaller birbirine metalik balarla balanan pek ok atomdan oluur. Her atomu
evreleyen yksek hareketlilie sahip bir deerlik elektron bulutu vardr. Bu hareketlilik
metallere elektrii ve sy iyi iletme zellii kazandrr. Alamlar anlamak iin faz
konseptini iyi anlamak gerekiyor. Atomlar arasndaki ilginin doas primitif hcre veya
Bravais kafesi ile tanmlanr. BCC: Kbik hacim merkezli ve FCC: Kbik yzey merkezli
kafes sistemleri ekil 3.1.a ve ekil 3.1.bde gsterilmitir.



a)Kbik hacim merkezli kafes sistemi









b)Kbik yzey merkezli kafes sistemi

ekil 3.1 Kafes Sistemleri.

31
Baz metaller demir, kobalt ve titanyum gibi allotropik deiimlere urar. Bu u demektir:
Bu metaller scaklktaki deiimlerle birlikte kristal yaplarn deitiriyorlar. Mesela demir
svdan kat BCC haline geerken bu faz deiimi srasnda ekstra faz deiimlerine
urayacaktr. rnein, FCCye geip, soutma srasnda tekrar BCCye geer. Erimi
metal bir kabn iinde katlarsa, katlamann balad belli noktalar vardr. Bu
katlama noktalarna byme noktas da denir. Her byme noktas kristal olarak
adlandrlr ve oluan her snra da kristal snr denir. Metalik alamlar kat zeltilerdeki
pek ok elementin karmdr. Benzer atomik yklere, apa ve kristal yapya sahip
elementler iin, bir elementin baka bir element iinde znme limiti yoktur. Dolaysyla
tek faz halinde katlarlar. Atomlar farkl boyutlarda veya elektronegatiflikte olduklar
zaman znrlkleri snrl olacaktr.


ekil 3.2 Dislokasyona urayan atomlarn ematik gsterimi.

Tek fazl alamlarda veya ift fazl alamlardaki iki veya daha fazla elementin evre
lsndeki ufak farkllklar mukavemeti artrc ufak atomlarn oluturduu bir kafesin
iinde bulunan byk atomlarn varl kafeste lokal bir gerilmeye yol aar. Benzer olarak
byk atomlarn bulunduu bir kafeste birka kk atomun bulunmas lokal gerilmeye
yol aar. Bu lokal gerilmeler metalin mukavemetini, kat zelti mukavemeti diye
adlandrlan bir mekanizma ile artrr. Deiik kristal yaplar ve deiik zelliklere sahip
elementler snrl znrle sahiptir. Mesela karbon demirden ok daha kktr. Kk
byklklerde karbon demirin iinde znebilir ama yksek konsantrasyonlarda ikinci bir
faza geer. Mesela grafit veya karpit oluturur. Birka alam sistemi 2. faza geii
mukavemeti artrc bir mekanizma olarak kullanr. Bu 2. faza geiin sebebi, tam
znemedii iin kmesidir. Buradaki glendirici mekanizmann ad; kelme
Kesme

32
sertletirmesidir. Karbon demirin kristal yapsn da etkilemektedir. Oda scaklnda
demirin kristal yaps BCC eklindedir ve bu -ferrit olarak bilinir. Isnmayla birlikte
BBCden FCCye bir faz deiimine urar ve bu -stenit olarak bilinir. Daha da fazla
stmayla, erimeden nce BCC -ferrit haline geri dner. FCCde atomlarn arasndaki
boluklar BCCdekinden daha geni olduundan FCCde kk karbon atomlar daha iyi
oturur ve bu nedenle daha yksek bir znrle sahip olurlar. Dk konsantrasyonlarda
karbon FCCnin stabilitesini artrr. Yani baka bir deyile BCC -ferritin, FCC stenite
dnt scakl karbonun varl azaltacaktr ve yine karbonun varl FCCden BCC
-ferrite dnt scakl artracaktr. Karbon ayn zamanda demirin arayer kat zelti
mukavemetini salar. Kafes yaplarda noktasal veya izgisel hatalar oluturabilir. ekil
3.2ye bakldnda, ekil iki boyutlu olarak ele alnrsa, dislokasyonu bitiren bir izgi
olduu grlr. Dislokasyonun stnde atomlar bask altndadr, fakat dislokasyon
altndakilerse gerilme etkisindedir. Dislokasyon izgisinin kenarna bir kesme kuvveti
uygulannca her seferinde dislokasyonunun yeri bir izgi veya plak kadar hareket edebilir.
Dislokasyonlarn varl bir metali deforme etmek iin gerekli kuvveti byk lde
azaltr. Bir metal katlatnda ok az dislokasyon olur. Eer metal sonrasnda mekanik
olarak ilenirse (mesela ekile dvme veya eme gibi) dislokasyonlar harekete geer ve
giderek artarlar. Bu metallerin plastik deformasyonunun mekanizmasdr. Artan
dislokasyonlar daha fazla plastik deformasyon yaplmasn zorlatrr. Dislokasyonlar
birbirlerinin yoluna girer ve souk ilem mekanizmasyla metal daha sert ve daha salam
hale gelir. Eer deformasyon belli bir blgede ok fazla dislokasyona yol aarsa metal
krlmaya balayacaktr. Dolaysyla bir metalin mukavemeti onun tanecik boyutunu
kontrol ederek ayarlanabilir. Tanecik boyutunu kk tutarak, bir taneciin ierisinde ok
az dislokasyon olmasn salarz ve bunun tesinde metal krlmaya balamadan nce daha
ok deforme edilebilir. Ar souk ilemden nce alam tavlama scaklna stabiliriz.
Bu az dislokasyona sahip yeni kristallerin oluumunu salar. Scakl ve sreyi kontrol
etmek souk ilenebilecek kvamda yumuak ve iyi taneciklenmi bir metali oluturur. Bu
ilem byk metal ingotlardan ufak metal paracklar retmek iin kullanlr. Metal ar
souk allm fakat nispeten ince bir plaka oluturmak iin haddelenir. Krlmadan nce
gerilmenin azalmas iin metal tavlanr ve sonrasnda tekrar haddelenerek yuvarlanr.
Benzer olarak ubuklar ve teller tekrarlayan tavlama ve ekmeyle oluturulurlar.
Tavlamadan ve souk ilemden kaynaklanan farkllklar izelge 3.1deki F138 paslanmaz
elik datasnda grlebilir. Yine benzer olarak dkm F75 genel olarak byk taneciklidir.

33
Ufak kompozisyon farkllklar ve dvme ok fazla souk allm ve ok daha dayankl,
iyi tanecikli F799la sonulanr.

Btn bu anlattklarmz tbbi aralar iin kullanlan alam sistemlerinin dizaynnda
kullanlr. Mesela bir alamn nasl dizayn edildiini anlamak iin paslanmaz elii ele
alalm. elik demirden, karbondan ve dier elementlerden oluan bir alamdr. Paslanmaz
elikteki ana endie korozyon direncidir. Paslanmaz elik iin karbon kelmesini nlemek
nemlidir. Bunu engellemenin bir yolu karbon konsantrasyonunu dk tutmaktr. Mesela
%0,08-0,03 civarnda. Ayrca demiri FCC halinde almak da nemlidir. nk karbonun
znrl FCC halinde, BCC halindekinden daha fazladr. elii paslanmaz yapmak
iin en azndan %12 krom eklenir. Krom BCC yapda olduundan kromun eklenmesi
demirin BCC halini stabilize eder. Karbonun kroma afinitesi yksektir ve genel olarak
Cr
23
C
6
eklinde kromkarpitler oluturur. Bu oluum karbonun kelme problemine ve iki
faza yol aar. Karpiti evreleyen blgede krom konsantrasyonu azalacaktr. nk hepsi
karpite gidecektir ve bunun tesinde karpitin evresindeki eliin korozyon dayanm
azalacaktr. Bu elikiyi zmek iin krom-demir-karbon eliine nikel eklenir. Nikel FCC
yapda olduundan eklenmesi demirin FCC halini stabilize edip karbonu zeltide
tutacaktr. te bu paslanmaz eliktir. Paslanmaz elik, baklar, atallar ve kaklar 18-8:
%18 krom ve %8 nikelden yaplr. Cerrahi paslanmaz elik retiminde (ASTM F138e
gre) artrlm korozyon dayanm iin %17-19 Cr, %13-15,5 Ni ve %2-3 Mo eklenir. ki
derece vardr. Birisi yksek < %0,08, dier de dk. < %0,03 karbon. Sonuta homojen,
tek fazl, korozyon dayanm olan paslanmaz elik alam elde edilir. Paslanmaz elik
korozyon dayanmna sahip olmasna ramen mukavemet mekanizmalar yalnzca souk
ilemle snrldr. izelge 3.1de gsterildii zere ASTM F138 cerrahi paslanmaz elik
iin souk ilemle en yksek akma noktas ve mukavemet art salansa dahi tel ekme
ileminde uzama azdr. nk souk ilem paslanmaz elii gl yapar fakat krlgan ve
gevrek olmasna da yol aar [43,10].








34
izelge 3.1 Baz malzemelerin mekanik zellikleri.

Malzeme
Akma
Mukavemeti
(MPa)
Maksimum ekme
Mukavemeti (MPa)
Zorlanma
(%)
Elastisite
Modl
(GPa)
Metal 206
Karbon elii, yksek dayanml 1600 2000 7 200
F138, stp hzla soutarak 170 480 40 200
F138, sl ilem 690 860 12 200
F138, tel - 1035 15 200
F75, dkm 450 655 8 200
F799, dvlm 827 1172 12 200
F562, scak dvlm 1000 1200 10 200
F136, Ti64 795 860 10 105
Altn 2-300 30 97
Alminyum, 2024-T4 303 414 35 73
Polimerler
PEEK 93 50 3.6
PMMA dkm 45-75 1.3 2-3
Asetal (POM) 65 40 3.1
UHMWPE 30 200 0.5
Silikon lastik 7 800 0.03
Seramikler
Almina 400 0.1 380
Zirkonyum (Magnezyumla ksmen stabilize
edilmi)
634 200
Zirkonyum (truyum oksitle stabilize edilmi 900 200
Karbonlar ve Kompozitler
LTI pyrolytic carbon + 5-12% Si 600 2.0 30
PAN AS4 fiber 3980 1.65 240
PEEK, 61% C fiber, uzun 2130 1.4 125
PEEK, 61% C fiber, 45 300 17.2 47
PEEK, 30% C fiber, kesilmi 208 1.3 17
Biyolojik Doku
Hidroksiapatit (HA) mineral 100 0.001 114-130
Kemik (kortikal) 80-150 1.5 18-20
Kkrdak 50 1.2

Hem plak, hem vida iin mukavemeti en yksek malzeme tercih edilir ama bu aralarn
kullanmnda bir istisna vardr. Bu istisna udur, mesela bir cerrahn kemie bir plak
takarken onu bkmesi ve emesi gerekebilir. Eer bu plak ok souk bir ileme tabi
tutulmusa plastik eilme limitini geebilir ve krlabilir. Dolaysyla plaklarda en uygun

35
souk ilem derecesini bulmak nemlidir. Vidalarda ise byle bir ey yoktur. Yani vida
mukavemetini artrmak iin ar derecede souk ilem uygulanabilir. Dier iki byk
tbbi implant alam grubu kobalttan ya da titanyumdan yaplr ve her ikisi de allotropik
deiimlere urar. Her ikisi de doasnda demirden daha fazla kaltsal korozyon direnci
bulundurduklarndan, tekli faz alam olmalarnn onlar asndan bir sakncas yoktur.
Kobalt alamlar tipik olarak kelme mukavemeti iin krom ve kobalt karpitlerine
sahiptir. Titanyum pek ok eitli yaps ve morfolojisi sayesinde ift bazl alam olarak
kullanlr. Bunun zellikleri ve kimyasal bileenleri izelge 3.1de gsterilmitir.

3.2 SERAMKLER VE CAMLAR

Atomlarn birbirine skca bal olmad ve hareket edebildii metallerin aksine
seramikler birbirine iyonakovalent balarla bal atomlardan oluur. Bu atomik
hareketsizlik seramiklerin sy ve elektrii iletmesini engeller. Metallerin zelliklerinden
ok farkl olan iki zellii erime noktas ve gevrekliktir. Seramikler genelde 1000Cnin
stnde erir, yani ok yksek erime noktalarna sahiptir ve ayn zamanda gevrektirler. Bu
u demektir; seramikleri eritmek ok pahaldr ve souk ilemek imkanszdr. Baz
seramikler inorganik camlar oluturabilirler. Camlar dzenli sralanm yaplara sahip
olmadklarndan kristalin malzemelerinden farkldrlar. Buz gibi kristaller kesin
scaklklarda eriyeceklerdir. Fakat camlar pek ok scaklkta yumuayacaklardr. Yaygn
olan seramiklerin ou, almina, safir (Al
2
O
3
) ve silika (SiO
2
) gibi metal oksitlerdir.
Seramikler ayn zamanda karpitler, nitritler, slfitler ve silisitler gibi oksit olmayan
bileenleri ierir. Bazlar karbon (grafit ve elmas) ve silikon gibi tek elementten oluan
malzemelerdir. Bu metaller entegre devreler iin kullanlrlar. Baz seramikler de deiik
elementler Si
3
Al
3
O
3
N
5
(Siyalon) kemiin mineral hali olan Ca
10
(PO
4
)
6
(OH)
2

(hidroksiapatit) veya speriletken seramik YBa
2
Cu
3
O
7-8
ve Bi
2
Sr
2
CaCu
2
O
8
gibi tekil
bileikler olutururlar. Hidroksiapatitler kemiin mineral fazndaki seramik halidir.
Kalsiyumfosfat partikllerinin reaksiyonu sonucu (CaHPO
4
veya Ca
4
(PO
4
)
2
O vb.) elde
edilen bir yap trdr. izelge 3.2 de hidroksiapatit ve deiik insan ve hayvan kemikleri
ile baz metallerin mekanik zellikleri bir arada grlmektedir.





36
izelge 3.2 Hidroksiapatit ve deiik malzemelerin mekanik zellikleri[54].

Malzeme
Elastisite Modl
(GPa)
En byk basma
gerilmesi (MPa)
En byk ekme
gerilmesi (MPa)
Yorulma dayanm
snr (MPa)
Ya insan
femuru(boyuna)
(dk gerilme
oran)
15.2 150.2
Ya insan
femuru(boyuna)
(yksek gerilme
oran)
40.6 268.7-399.6
Kuru insan
humerusu (boyuna)
15 183.3 117.8
Kuru insan
humerusu (enine)
5.7 118.5
Kuru insan
humerusu (asal)
6.8 84.1
Taze dana kemii 6.7 133.7 91.6
Hidroksiapatit 115.1
316 Paslanmaz
elik
192.9 585.7 344.5
316L Paslanmaz
elik
192.9 537.4
317 Paslanmaz
elik
192.9 620.1
Co-Cr Dvme 248 482.3 261.8
H-25, ~%30
gzenekli~
82.7 151.6
Co-Cr dkme 213.6 447.9 310.1
Hs-21, ~%30
gzenekli
103.4
Ti, ~%0 gzenekli 110.2 399.6 310.1
Ti, ~%40
gzenekli
75.8
Ti-6Al-4V, ~%0
gzenekli
124 937
Ti-6Al-4V, ~%40
gzenekli
144.7

Seramik malzemelerdeki atomik dzlkler dislokasyon mekanizmas ile kaymazlar. Bir
metal iin dislokasyonu evreleyen atomlar ve balar benzerdir (ekil 3.2). Bunun aksine
seramikler yer deitirmeyi engelleyen balara sahiptirler. Bu sebeple gevrektirler ve
eilemezler. Bunun yerine atlarlar ve krlrlar. Eer bir metale vurulursa eilerek veya
deforme olarak enerjiyi souracaklardr. Eer bir seramie vurulursa zorlanma enerjisini
yzeydeki serbest enerjiye evirecektir ve bir atlak oluturacaktr. Seramikler genelde

37
gl ve sert olduklarndan mkemmel anma direncine sahiptirler. Anma durumlarnda
tanecik snrlarnda saf olmayan eyler genelde hataya ve tanecik eskavasyonuna yol aar.
Seramikleri pekletirmenin bir metodu da tanecikleri ve tanecik snrlarn, atlaklarn
snra doru gitmesini ve tanecik tarafndan emilmesine yol aacak ekilde ilemektir.
Baka bir yntem ise yttria ve magnezyum, ksmen stabilize edilmi zirkonya gibi
bileikleri gelitirmektir. Bu gelitirme yle olur: Gerilme faz transformasyonuyla
indklenirse atlak engellenir. Bu bileenlerin eitlilii pek ok deiik zellik dourur.
Seramikleri ayrt etmenin bir yolu da onlar ba tiplerine gre ayrmaktr. Mesela silikon
karpit veya elmas gibi malzemeler direkt kovalent balara sahiptirler. Bu balar ok
kuvvetlidir ve atomun yerletii yere bamldrlar. yonik malzemelerdeki balar daha
gsz ve direk olmayan balara sahiptirler. Tungusten karpit ve titanyum nitrit gibi gei
metal bileikleri metalik ve kovalent balarn bir kombinasyonunu ierir ve dolaysyla
metallerin ve seramiklerin zelliklerine sahiptirler. Dayanma yzeyleri ve metal matkap
paras iin anma direnci kaplaycs olarak grev yaparlar. Muhtemelen paslanmaz
elikten bir saat kay ise, titanyum nitritle kaplanarak szde altn saat kay olarak
adlandrlr. Seramikler ilk hallerinde pek ok biyomedikal uygulamalar iin yksek safla
sahip olarak ilenen tozlar halinde bulunurlar. Hammadde tozlarn uygun miktar bir kalp
ierisinde kartrlr. Daha sonra bu toz ilenir ve son haline benzer bir ekle sokulur. Bu
sl ilem uygulanmam seramik yeil cisim olarak adlandrlr. Daha sonra bu yeil cisim
tozun tekil yapya getii sinterleme scaklna kadar stlr. Sinterlemeyle tozlar
paracklarn birleerek tanecik oluturduu sert malzemeye dntrlr. Tanecikler
kristalindirler ve amorf snrlara sahiptirler. Daha sonra bu sinterlenmi ksmlar son
hallerine parlatma ve ekme metotlaryla getirilirler. Camlar yumuayana kadar stlrlar
ve halen scakken son hallerini almalar iin dklrler. Karbon malzemelerinin oluumu
ise biraz deiiktir. Pek ou organik malzemelerin yanmasyla veya s etkisiyle erime ile
oluturulurlar. Grafit kmrn gnlerce ok yksek scaklklarda yaklp, karbon
haricindeki elementlerin yok edilmesiyle oluturulur. Grafitten ok iyi elektrik motor
fralar veya kalem ular yaplabilir. Fakat biyomedikal uygulamalar iin ok yumuak
olduundan kaplanr. Yntemlerden bir tanesi dk scaklkl izotropik (LT) piroliktik
karbon retir. Mesela ekil 3.3daki yzen diske benzer bir kalp valfi yapmak iin nceden
oluturulan grafit diskler kullanlarak (CH
3
SiCl
3
) yaplabilir. Stun gaz prolize etmek iin
1500Cye kadar stlr. Sonuta karbonun kk kristalleri grafit disklerin zerinde
oluur. Burada bahsedilen 1500C dk bir scaklk olarak deerlendirilir. Kristaller
oryantasyonunda gelii gzeldirler ve kaplama izotropik zelliklere sahiptir. Bu izelge

38
3.1de gsterildii gibi ok gl ve sert bir kaplama oluturur. Karbon fiberler
polyacrylonitrile (PAN) gibi polimerik fiberlerden yaplabilir. Fiberler karbon olmayan
atomlar yakmak iin bir dizi ileme tabi tutulur. Son aamalardaki scaklklar ileme gre
1500-2000 arasnda deiir. Sonu izelge 3.1de gsterildii gibi ok yksek
mukavemete sahip fiberlerdir. Seramiklerin korozyon uygulamalar gelimeye devam
etmektedir. Seramiklerin korozyon direnci, iyi anma zellikleri ve elektriksel
yaltkanlklar byk avantajlar sunar. Fakat seramiklerin dezavantajlardr [43]. Tbbi
uygulamalardaki Al
2
O
3
seramiklerinin zellikleri aadaki izelgede verilmitir. Bu
seramikler cerrahi uygulamalarda kullanlan ilk seramikler olup halen femur ba
protezindeki sap ban oluturmakta kullanlmaktadrlar.

izelge 3.3 Tbbi uygulamalardaki Al
2
O
3
seramiklerinin zellikleri[58].

zellik Birim DIN58835
ISO 6474
FRIALIT
Femur ba protezi
Al
2
O
3
% 99,5 99,9
SiO2 ve Alkali metal oksitleri % 0,1 0,05
Mikroyap
(ort. tane bykl)
m 7 2,5
Younluk g/cm
3
3,90 3,98
Mikrosertlik MPa ~23000 ~23000
Basma gerilmesi MPa ~4000 ~4000
Eilme gerilmesi MPa 400 450
Darbe dayanm MPa ~380000 ~380000
Elastisite Modl MPa 40 40
Anma Direnci mm
3
/saat 0,01 0,001
Korozyon Direnci Mg/m
2
-gn 0,1 0,1

3.3 POLMERLER

sminden de anlalabilecei gibi polimerler birok merden veya temel yap bloklarndan
olumulardr. Kovalent balarla bir arada tutulan karbon veya silikon atomlarnn
omurgalar ile uzun zincirlerden olumulardr. Belki de en basit ve yaygn olan
polyethylene (PE)dir. PE pek ok etilen moleklnden olumutur.
H H


[ C C ] n


H H


39
Merlerin says (n) oluan polimerin pek ok zelliini belirler. PEnin dk molekl
arlna sahip olanlar soda ieleri iin kullanlrken (UHMWPE) (ultrahigh-molecular-
weight polyethylene) kar kaynann alt iin ve total kala protezlerinin plastik yata iin
kullanlr. Polimerizasyonun doas biyomedikal uygulamalar iin ok nemlidir. PE
polimerleri ekleme reaksiyonuyla oluur. Diziye etilen merleri eklemek iin s ve
katalizatr kullanlr. Bunun aksine naylon younlama reaksiyonu ile oluur. ki
molekln birlemesi bir yan rnn aa kmasna sebep olur. Buradaki durumda yan
rn sudur ki, su herhangi istenmeyen bir biyolojik etkiye sahip deildir. Dier
younlama reaksiyonlar biyolojik adan potansiyel bir tehlikeye sahip yan rnler aa
karrlar. Polimer lineer bir zincirle temsil edilir. Pek ok sistemde hidrojenlerin biri, bir
veya daha ok balarla yer deitirirler. Mesela bir hidrojenin klorin atomuyla yer
deitirmesi polivinilklorit (PVC) oluturur. 4 hidrojenin hepsi florin atomlaryla yer
deitirilmesi politetrafloretilen (PTFE) (teflon) ile sonulanr. Baz hallerde polimer lineer
olmayp yan kollara sahiptir. Dk younluklu polietilen (PE)den oluan yan zincirler ile
dall bir yapya sahip olabilir.

Zincirleri apraz balama ile balamak mmkndr. Goodyear tarafndan gelitirilen
ebonitletirme ilemi slfr kullanarak doal kauuk zincirlerinin arasna kpr kurdu ve
boyuta sahip bir yap oluturdu. Polimerler termoplastik veya termoset olarak
snflandrlabilirler. Termoplastik bir polimer lineer veya dall bir yapya sahiptir. Bir kat
olarak bir kase spagettiye benzer nk zincirler birbiri zerinde kayabilirler. Istma ile
zincirler daha kolay kayabilirler ve polimer erir ya da akar. Bylece termoplastik
polimerler stlabilir, eritilebilir, kalba dklebilir veya geri dntrlebilirler.
zelliklerdeki deiiklikler deiik balar eklenerek salanabilir. PVC ve PEden daha
rijittir, nk klorin atomlar genitir ve bir molekln dieri zerinde kaymasn
engellemeye yatkndrlar. Polymetthylmethaoylate (PMMA) izelge 3.1den de grld
zere UHMWPEden ok daha rijit, gevrek ve gldrler. Bu durumda 4 hidrojen
atomundan biri deitirilir, biri metil grubuyla (CH
3
) dieriyse akrilik grubu (COOCH
3
) ile
deitirilir. Bu geni yan gruplar kaymay daha da zorlatrr. Dolaysyla modl ve
mukavemet artar. Bunlar ayn zamanda molekllerin sral kristalin bir ekil almalarn da
zorlatrr. ekil 3.3 de kristallemenin polietilenin mekanik zelliklerine etkisi verilmitir.
Bu amorf yapnn sonucu olarak, PMMA optik olarak effaftr. Buna zt olarak termoset
polimerler birbirine apraz balanm zincirlerden olumutur. Istma ile erimezler, fakat
indirgenirler. Termoset sz kimyasal bir reaksiyon olduunu gsterir. Bu reaksiyon

40

genelde s ierir ve boyutlu apraz balanm bir yap oluumuyla sonulanr. Bunun
yaygn bir rnei 5 dakika epoksidir. ki para kartrldnda, katalizr epoksinin
oluumuna ve apraz balanmasna yol aar. Bir kez olutuunda bir daha stlamaz ve
tekrar kullanlamaz. apraz balanmann miktar mekanik zellikleri etkiler. Lastik
eldivenlerde az miktarda apraz balamalar bulunur. Biraz daha slfr ve apraz balanma
eklenmesi araba lastiinin oluumunu salar. Araba aksnn sert kutusu iin daha da
fazla apraz balanma eklenmesi gerekir. Dental akrilik ve kemik imentosu, takma di
veya total eklem protezi yapmak iin kullanlan sistemlerdir. Toz polimer (PMMA) haline
gelmek iin kimyasal bir balatcyla tlr. Kimyasal balatcya rnek benzyol
peroxide (BP)dir. Bu sv monomerdir ve aktivatr olarak grev yapan bir kimyasaldr.
Bunlar kartrmak tozu yumuatr ve BPnin aktif hale gemesine yol aar. Daha sonra bu
BP monomerin polimerizasyonuna yol aar ve sonuta toz-sv karm 5-10 dakika iinde
katlar. apraz balanma olmadndan katlamadan sonra kat stlabilir ve ekle
sokulabilir.











ekil 3.3 Kristallemenin polietilenin mekanik zelliklerine etkisi [55].

izelge 3.4 Deiik yk durumlarnda PEEK ve titanyumun, ekme gerilmesi ve
emniyet faktrleri [56].

ekme Dayanm (MPa) Emniyet Katsays Yk Durumu
PEEK Titanyum PEEK Titanyum
1 40,1 93,0 3,9 6,0
2 78,1 131,8 2,0 4,2
3 99,6 237,2 1,6 2,3
4 64,9 26,9 2,4 2,4
5 82,3 100,1 1,9 5,5

41
izelge 3.5 Tbbi uygulamalardaki polimerlerin baz fiziksel zellikleri [57].

Polimer ekme
Gerilmesi
(MPa)
Elastisite
Modl
(GPa)
zod darbe
dayanm(J/m)
Kopma
uzamas
(%)
Sertlik
(Rockwell)
Younluk
(g/cc)
Su emme
(%)
LDPE 4-6 0,1-0,26 Krlmad 90-800 D41-D46 0,91-0,925 0,01
MDPE 8-24 0,17-0,38 26,7-850 50-600 D50-D60 0,926-0,94 0,01
HDPE 21-38 0,4-1,24 26,7-1070 20-1000 D60-D70 0,941-0,97 0,01
UHMWPE 21 1,0 - 450 D65 0,94 0,01
PMMA 55-85 2,4-3,3 16-75 2-7 M60-M100 1,2 0,1-0,4
PU 169 0,007-6,9 1300 10-1000 A10-D90 1,05-1,5 -
PLASTK
PVC
10-24 - - 200-400 A50-A100 1,16-1,35 0,04-0,4
SLKON 2,4-7 - - 100-700 A15-A65 1-1,15 -
PTFE 14-34 0,4 160 200-400 D50-D65 2,2 -

izelge 3.6 Tabii insan dokusuna ait baz fiziksel zellikler [57].
Doku tipi ekme Gerilmesi
(MPa)
Kopma Uzamas
(%)
Elastisite Modl
(MPa)
Arter 1-1,6 0,8-1,1 0,03-3,0
Kalp Kapa 2-4,5 10-18 41-64
Elastik Kkrdak 3 30 15
Deri 6,2-14 110-140 23-44
Kas zar 12-14 14-17 300
Kas eridi 59-69 8-9 966
Femur Kemii 120 1,4 1725

Polimerlerin mekanik zelliklerini tanmlamak iin kullanlan bir baka terim ise
elastomerdir. Elastomer termoplastik ve termoset olabilirler. Elastomerler tpk bir
plastik kay gibi polimerin deformasyondan sonra eski ekline geri dnebileceini
vurgular. Zigzag omurga yapsna sahip molekller gerilme ile deitirilebilir ve
sonrasnda eski haline dnebilir. apraz balanm termosetler balar gerebilir, yapy
dzletirebilir ve sonrasnda eski haline getirebilir. Silikon elastomerler yksek uzama
(% deformasyon) kabiliyetine sahiptir (izelge 3.1).

Polimer malzemeler ile metaller mukayese edildiinde, ekme dayanm ve elastisite
modlnn dk olmasna karlk, kopma uzamasnn ok byk deerlere ulat
grlmektedir. Polimerlerin baz trlerinin yorulma dayanm ynnden de yeterli
deerlere ulat grlr. Titanyum ile PEEK (Polietereterketon) u kyaslayan alma
sonular izelge 3.4 de verilmitir. izelgeden de grlecei zere PEEKe ait yorulma
deerleri titanyumunkine gre dk olmasna ramen, en kk emniyet faktr deeri
1.6 dr ve bu da yeterince byk bir deerdir.



42
izelge 3.7 Protez malzemesi olarak kullanlan polimerler [57].

Polimerler Yenilenen nitenin
Kompozisyonu
Polimer Tipi Uygulamalar
Polietilen (PE) HH
(-C-C-)
HH
Lineer deiken
Kristal
Plastik Cerrahide
Kateterde
Femur Mafsalnda
Polimetil-metaklirat
(PMMA)
HCH
3
(-C-C-)
HCO
2
CH
3
Lineer
Amorf

Ortopedide
Gz Lenslerinde
Poliretan
(PU)
HO
(-R
1
-N-C-O-R
2
O-)
Lineer veya X-balantl
mikroyapda
Kalbe Yardmc Cihazlarda
Polivinil-klorid HH
(-C-C-)
HH
Lineer
Plastik
Amorf
Kateterde
Damar Balantlarnda
Silikon R
3
(-Si-O-)
Lineer veya X-balantl
amorf
Rekonst. ve Plastik Cer.

izelge 3.5 ve 3.6 da protez malzemesi olarak kullanlan polimerlere ve tabii insan
dokusuna ait rneklerin baz fiziksel zellikleri verilmitir. Polimerler fiziksel yaps
bakmndan vcuttaki yumuak dokulara benzer zellik gsterdiinden cilt, kas, kkrdak,
damar ve lens gibi zel dokuya sahip blgelerde, protez malzemesi olarak kullanlabildii
gibi di hekimlii ve ila endstrisinde de youn olarak kullanlmaktadr.

Pek ok ara gere plastikten yaplmtr. Plastikler herhangi bir sayda eklemelere
(sonradan eklenen malzemeye) sahip bir polimerdir. Onlar gzel gsterebilmek iin
renklendiriciler ve stabilitelerini artrmak iin antioksidanlar eklenir. Yumuakl artrmak
iin plastikletiriciler eklenebilir.

3.4 KOMPOZTLER

Kompozit malzemeler iki ya da daha fazla malzemenin birlemesiyle veya kartrlmasyla
oluurlar. Genelde her bir malzemenin kendine has zellikleri deimez ama kompozit
genel zelliklerine toplam bir katk yaparlar. Paralarn ekillerine gre kompozitler 3
kategoride toplanrlar: Particulate, fiber ve laminar.

Pek ok zellik karmlar kuralyla belirlenebilir:

Karmn zellii: Her bileenin toplam hacim kesirleri x o bileene ait zellik. Mesela
polimer-fiber bir kompozitin younluu = Polimer matriks kesirlerinin toplam x
younluu + fiberin kesri x younluudur.


43
Mesela polyetheretherketone (PEEK) matriks iindeki bir karbonfiberin kompozitlerini
dnn. PEEK iin gerilme mukavemeti 93 MPadr. Modl = 3,6 GPadr (izelge 3.1).
PANdan yaplan karbonfiberler iin deerler srasyla 3980 MPa ve 240 GPadr. %30
fiber eklenerek yaplan bir kompozit, mukavemeti 208MPaa ve modl 17 GPaa artrr.
Ama deformasyon %50den sadece %1,3e iner. Uzun fiber kompozitleri daha da yksek
mukavemet ve modl salar. %61lik karbon fiberlerden yaplan ve fiberlere boylamasnda
bir ynde test edilen bir kompozit 2130 MPalk bir mukavemete ve 125 GPalk bir
modle sahiptir. 45/45 apraz ba kullanlarak bu zellikler 300 MPa ve 47GPaa
indirilebilir ama uzamada kayda deer bir art olur. Btn bunlar gz nne alndnda
fiberlerin miktarn ve yapsn ayarlamak mekanik adan byk eitlilikte zellikler
dourur. Pek ok biyolojik malzeme de kompozittir. Mesela kemik mineral hydroxyapatite
(HA) ile kollojen fiberlerden oluan bir kompozittir. izelge 3.1de grld zere HA
gl, rijit ve gevrektir. Kollojen dk modle sahiptir. Kompozit kemik gl ve
kollojenden daha esnek bir malzemedir.

Kompozit teknolojisi kemie uyumlu hale gelsin diye malzemeleri uygun hale getirmekte
kullanlr. %30 karbon PEEK, kemiinkine yakn bir modle sahiptir ve iyileme sresince
krk paralar bir arada tutmak iin kullanlr. Uzun-fiber kompozitler kemikten daha
rijittirler ama bu rijitlik paslanmaz elik ve kobalt alamlarndakinden azdr. Bu sebeple
uzun fiber kompozitler (yksek mukavemete sahip olduklarndan) kemik veya eklem
protezlerinde kullanlrlar. stenen zellikleri salayabilmek iin kompozit bileenlerinin
miktar ve yaps ayarlanabilir [44, 10].

















44





BLM 4

KEMK VE KIRIKLARI


4.1 KEMN MEKANK ZELLKLER

Kemik makro dzeyde kortikal (veya kompakt) ve kanselloz (veya trabekler) olmak zere
iki blme ayrlr. Femur gibi bir uzun kemiin ucunun kesiti, youn kortikal kabuk ve
poroz kanselloz i yapya sahiptir. Bu iki yap younluk ve porozitelerinden
ayrlabilir(ekil 4.1). Younluktaki kk deiimler, mukavemet ve elastisite modl
deerlerinde byk deiimlere neden olur. Younluktaki deiimler ayrca yalanmaya,
hastala ve kemii kullanma ya da kullanmamaya baldr. Kortikal kemiin mikroyaps
dzenli silindir biimli lamellalardan oluur.



ekil 4.1 Kortikal ve trabekler kemik iin gerilme- zorlanma erisi.

Kemiin mekanik zellikleri incelenirken daha ok kortikal kemik referans olarak
alnmaktadr ve kanselloz kemik daha az dikkate alnmaktadr. Kanselloz kemie ait
deerler kortikal kemie ait olanlara gre olduka dktr. rnein kortikal kemiin
elastisite modl 17 GPa iken, kanselloz kemiinki 75,5 MPadr [5].

Kortikal kemik youn bir maddedir ve maximum 1,8 g/cm
3
younlua sahiptir, bal
younluu ise 0,7-0,95 arasnda deiir. Kanselloz (trabekler) kemik trabekle denen

45
ksa ubuk eklinde kemik maddesinden oluur ve sngerimsi bir grn vardr [3].
Kanselloz kemik ise daha ok kortikal kemiin i yzeyinde ve uzun kemiklerin u
ksmlarnda bulunur. Her iki kemikte temelde ayn maddeden meydana gelir. Bileenlerin
dzensiz fakat optimize olmu aranjman ve oryantasyonu kemik malzemesini heterojen ve
anizotropik yapar [3].

skelet sistemi i organlar koruyan, salam bir kinematik link oluturan, kaslarla yapma
yeri salayan ve bu sayede vcut hareketlerini destekleyen bir yapdr. Kemiin
biyomekanii de bu kompleks grevleri yapabilmesi iin zellemitir. Kemik kendini
tamir edebilen, internal yapsn ve konfigrasyonunu deien mekanik ihtiyalara gre
ayarlayabilen bir dokudur. Uzun sre devam eden ar yklenme ya da az yklenme
mutlaka kemik dansitesini deitirir. Demir ile karlatrldnda kemik 3 kat hafif, 10 kat
fleksibldir. Kollajen ierik burulma mineral ierik ise basmaya kar direnten sorumludur.
Burada iki nemli terim mukavemet ve rijitliktir. Bu zellikleri anlamak iin kemiin
yklenme altnda gsterdii deiiklikleri incelemek gerekir. Aada insan kemiine ait
mekanik zellikler verilmitir (izelge 4.1). Kullanlan ynteme gre farkl
aratrmaclarda yakn sonular elde edilmitir.

izelge 4.1 nsan kemiinin mekanik zellikleri [36, 38].

Grup Reilly ve Burstein Yoon ve Katz
Knetz et
al
Ashman
et al
Kemik Femur Femur Tibia Femur
Malzeme simetrisi Tl Tl ORTH ORTH
Yntem M U M U
E
1
(GPa)
E
2
(GPa)
E
3
(GPa)
G
12
(GPa)
G
13
(GPa)
G
23
(GPa)
v
12
v
13
v
23
v
21
v
31
v
32
11.5
11.5
17.0
3.6
3.3
3.3
0.58
0.31
0.31
0.58
0.46
0.46
18.8
18.8
27.4
7.17
8.71
8.71
0.312
0.193
0.193
0.312
0.281
0.281
6.91
8.51
18.4
2.41
3.56
4.91
0.49
0.12
0.14
0.62
0.32
0.31
12.0
13.4
20.0
4.53
5.61
6.23
0.376
0.222
0.235
0.422
0.371
0.350
Not: 1 ve 2 radyal dorultular, 3 uzunlamasna (longitudinal) dorultuyu, U ve M ise
srasyla, ultrases (ultrasound) ve standart makine testi (standart machine testing)
yntemlerini gstermektedir. TI Transvers izotropi, ORTH Ortotropidir.


46
Elastik blgede, ykleme kalc deformasyona neden olmaz. Fakat akma noktas geilirse
plastik deformasyon balar. zotrop materyallerde mekanik zellikler materyallerin her
blgesinde ayn iken kemik gibi anizotropik materyallerde farkl blgeler farkl mekanik
zellikler iermektedir. Kemiin uzun aksna dik gelen yklere kar gsterdii elastisite
modl, paralel gelen yklere kar gsterdii elastisite modlnn 2/3 kadardr. Bu iki
yn dnda kemie gelen ykler bu snrlar iinde kalacak ekilde direnle karlarlar.
Bal younluu 0,05-0,37 g/cm
3
arasndadr. Trabekulalarda kan damarlar yoktur,
boluklar ise ilikle doludur. Kortikal kemiin elastisite modl gzenekliliine, kanselloz
kemiinki ise minerilizasyon derecesine baldr [4].

Kortikal kemiin krlmas iin orijinal uzunluunu %2sinin almas yeterli iken,
kanselloz kemikte bu oran %7dir. Genel olarak erikin kortikal kemii basmaya kar
ekmeden daha fazla direnlidir ve ekme zorlanmasna makaslamadan daha fazla
direnlidir. Ama ocukluk dneminde kemiin basmaya ka daha zayf olmas torus tipi
krklarn grlmesine neden olur. (ekil 4.2)


A)Eilme


B)Torus Kr



C)Yeil Aa Kr


D)Tam Krk


ekil 4.2 ocuklarda grlen krk tipleri.






ELME BASMA BURULMA
ekil 4.3 Kemiin yklenme durumlar.

47
Kortikal kemiin ekme ve basmaya kar gsterdii mekanik zellikler farkldr. (ekil
4.3) ekmeye kar dzgn bir lineer eri izerken basmaya kar ayn homojenlikte cevap
vermez. Elastisite modlleri, elastik blge boyunca benzerdir ama akma dayanm basma
yklemesinde fazladr. Basma uygulandnda plastik blgede oluan gerilme uzama erisi
lineer bir art gstermez. Bu blgede boyuna eksenle yaklak 40 a yapan atlaklar
oluur. Bu atlaklarn yatay ekseninde oluan makaslama gerilmeleri ile kemiin
btnl bozulur.


ekil 4.4 Kemiin eilme yklenmesi.

Kemiin tamam belli bir ykleme altnda yklemenin etki ettii noktaya gre mekanik
zellik gsterir. Hem basma hem de eksenel ykleme yaratt iin eilme yklemesini
incelemek kemiin tamamnn zelliini anlamak iin iyi bir modeldir. (ekil 4.4) Etki
noktasndaki kemiin kesit geometrisi ve kemik dokusunun genel zellikleri bu noktada rol
oynar. Kemik dokusunun daha nce anlatlan ekme ve basma dayanmlar kemiin
direncini belirleyecektir fakat kemiin kesitsel geometrisi de etkili olacaktr. Burada 2
faktr nemlidir. 1. Ne kadar kortikal kemik yzeyi ierdii ve 2. Bu yzeyin kemik
merkezinden ne kadar uzakta olduu. Eit yzey blmne sahip kesitler arasnda
merkezden daha uzaa yerleimi olan blgeler eilme yklenmesine daha fazla kar
koyabilir.

Kprck kemii ve herhangi bir tbler kemik eit kortikal kemik yzey lmne sahip
olsalar da kprck kemii homojen olmayan ekli sebebiyle merkeze yakn olan noktalar
iermektedir. Bu asimetrisi kprck kemiinin eilme yklenmesine gsterecei direnci
azaltacaktr.


48
Kemie burulma uygulandnda da kayma gerilmesi oluur. Maksimum burulma
dayanm sonras, kemikte boyuna atlaklar oluur. Bu atlaklarn biti noktalarnda
yaklak 50 derece al olmak zere iki spiral atlak daha oluarak kemiin btnl
bozulmaya balar. Burulma yklemeleri eilme yklemelerinden farkldr. Burulma
momenti etki eden noktaya olan uzaklk ile deiiklik gstermez. rnein bir kayaknn
kayaklarn da evirecek ekilde bir ykleme gelse ayak bilei ve diz ekleminde internal
burulma torku oluur. Bu tork tibiann distalinde ve proksimalinde ayn dzeydedir.
Eilme ile oluan krklar etki noktasnda oluurken, burulma ile oluan krklar kemiin
kayma mukavemetinin en az olduu yerde oluur. Bu olay birka kesitte ayn zamanda
olabilir. Kemiin farkl yerlerinde boyuna atlaklar oluur. Bu atlaklarn biti
noktalarndan zt ynlere doru ikincil ekme gerilmesi atlaklar uzanr. Kemii
dolanarak salam korteksin btnln bozar ve krk olutururlar. Bu balang
atlaklarnn boyu 2-3 mm dahi olabilir. Elik eden kelebek fragmannn olup olmamas
yklenmenin hz ile ilgilidir her yklenme basit bir atlakla balar ama yava olanlar
atallama gstermeden ilerler. Hzl olan yklenmeler says artan atallamalar yapar
(Kelebek fragman olumas (ekil 4.5)).


ekil 4.5 Kemiin kombine yklenmesi.

Kemik biyolojik bir yap olduu iin mekanik zellikleri ya ile de deimektedir. Erikin
kortikal kemiin akma dayanm ve elastisite modl her on senede %2 orannda azalr.
stelik bu deiiklikler kemikler arasnda da farkllk gsterir. rnein femurdaki
deiiklikler tibiadakine gre daha belirgindir. Erikin dnemde kemiin d ap
bymeye devam eder fakat modler kanal genilemesi daha hzldr. Sonu olarak
kemikler daha geni apl ama daha ince korteksli olur. Kemiin toplam mukavemeti bir

49
miktar azalmtr ama daha nemlisi elastikiyeti dmtr. Yani bkmeye maruz kalrsa
belki ayn iddetli bir yklenme ile fakat ok daha az bir eilme gstererek krlr.

Kemikteki her boluk kemik direncini mutlaka azaltr fakat klinikte problem yaratacak
olan snr kemik apnn %30udur. Kemikte oluturulan gzenekler bkmelerde enerji
absorbsiyonunun %50sinin, burulmalarda %90nn kaybna neden olur. Kompresif yerde
kalan defekt ve delikler tehdit oluturmaz [5].

4.2 KIRIK NEDR


Dtan veya iten gelen zorlanmalarla kemik dokusunda olan ayrlmaya, yani kemiin
btnlnn ve devamllnn bozulmasna, baka bir deyimle kemiin anatomik
btnlnn bozulmasna krk diyoruz. Kemik btnlndeki bozulma basit bir
atlaktan, bir veya bir ok kemiin ok paral krna kadar deiik ekillerde olabilir.

Yaralanmalarn %20si alt, %47si st eksremitede olmak zere krklarn %78i kol ve
bacaktadr ve bunlarn %4 kadar da ldrc ve tehlikeli gruptadr.

Yeni doanlarda en ok klavikula, femur cismi, humerus krlr. ocuklarda humerus
suprakondiler krklar bata olmak zere dirsek evresi ve n kol kemikleri ile femur cismi
en ok krlr. Orta yata tibia, femur ve radius distali en ok krlan blgelerdendir. leri
yalarda femur boynu, humerus proksimali ve radius distali en ok krk grlen
blgelerdendir.

Btn yalar ve dier koullar gznnde bulundurularak yaplan krlma oran tahmininde
en yksek oran %15 ile tibia ve fibuladadr. ekil 4.6 da tibia krklar grlmektedir [1, 2,
35].


50

A: Transvers veya Ksa Oblik
B: Kk Kelebek Fragman
C: Byk Kelebek Fragman
D: Segmental










E: Spiral
F: Proksimal eyrekte Transvers veya
Oblik
G: Distal eyrekte Transvers veya Oblik





ekil 4.6 Tibia krklarnda Chapman snflandrmas [35].


4.3 KIRIK TPLER

Krn nasl olutuu, hangi zorlanmann bunu yapt, krlan kemiin yaps, krn ekli
ve karakteri tedaviyi ve zellikle hastann geleceini etkileyecei iin bilinmesinde byk
yarar vardr.
ematik olarak krk tipleri yle zetlenir.
1) Krk yapan zorlanmaya gre
- Direk zorlanma ile olan krklar
- ndirek zorlanma ile olan krklar
2) Kemik doku salamlna gre
- Normal kemikte krk
- Patolojik krk
- Stres kr

51
3) Krk izgisine gre
- Enine (transvers) krk
- Oblik (eik) krk
- Kopma (avulsion) kr
- Paral (comminuted) krk
4) Krk saysna gre
- Tek (basit) krk
- Birden fazla krk
5) Krk derecesine gre
- Tam (ayrlm) krk
- Tam olmayan krk
- atlak (fissur, linear krk)
- Yeil ya aa kr
- kme (renforcement, depresse) kr
- Basma (kompression) kr
- Dilenmi krk
- Epifiz ayrlmas
6) Kemiin anatomik blgesine ayrlmas
- Distal blge krklar
- Orta blge (cisim) krklar
- Proksimal blge krklar
- Epifiz blge krklar
- zel anatomik blge krklar (kondiler, suprakondiler , malleoler, subtrokanterik vb)
- kkl krklar (Fracture-Dislocation)

52
7) Kemiin histolojik yapsna gre
- Spongioz (kanselloz) kemik krklar
- Kortikal kemik krklar [1, 2, 37]

Kemikte meydana gelen krk direk kemie veya kemiin bulunduu blgeye gelen
zorlanma ile olabildii gibi; indirek zorlanma etkisiyle de olabilir.

Malzeme olarak kemik metallerden farkl zelliklere sahiptir. Kemiin yksek basma
dayanm, organik kollajen ve apatit kristallerden oluan kompozit bir yapya sahip
olmasndan kaynaklanr [2].

4.4 KIRIK MEKANZMASI

Kemik plastik deformasyon olmadan nceki ekme gerilmesi, maksimum gerilmenin
%0,75i ve krlma gerilmesi %2-4dr. Elastik blgedeki yklemenin 6 katn plastik
blgede karlayabilir.

Hidroksiapatit kristalleri olduka yakn ilikide fakat birbirinden ayr blmler eklinde
dizilir. Bu nedenle oluan mini krklar kristal paralar arasnda lineer olarak ilerleyemez
ve kristal niteleri arasndaki boluklara gelince krk ilerleme yn deiir. Mikro
krklarn ekli T halini alr ve bu sapmalar krk enerjisini azaltr.

Krk gelimeden nce kemie uygulanan yklenme ne kadar hzl ise kemik o kadar fazla
enerji absorbe eder. Bu enerji miktar hem krk tipini hem de etraftaki yumuak doku
hasarn belirledii iin nemlidir. nk krlma annda kemik o ana kadar absorbe ettii
enerjiyi serbest brakr. Hz yksek olan yklenmelerde krk paral olup yumuak doku
hasar fazla olmaktadr. Ykleme hzna gre krklar dk enerjili (ev kazalar), yksek
enerjili (trafik kazalar) ve ok yksek enerjili (ateli silahlar) olmak zere e ayrlabilir.
Etki eden gerilmeye gre ise ekme (kopma krklar), basma (Vertebra krklar), burulma
(Femur kondil krklar) ve eilme krklar (Tibia ve femur) olarak 4e ayrlabilir ( ekil
4.7).

53

ekil 4.7 Ykleme durumlarna gre krk tipleri.

Kemiin krk sonras remodelizasyonu implantn konup konmamasna gre deiiklik
gsterir. Krk sonras fragmanlar arasnda sadece aksiyal planda gelen kompresif ykler
iletilir. Anatomik btnlk bozulduu iin ekme, kesme ve eilme yklemelerini
fragmanlar birbirine aktaramaz. Bunun iin kullanlacak implantn belli ykleri karlamas
gerekir. ntramedller implantlar krk fragmanlarnn kompresif ykleri iletmesini
engellemezler fakat plak-vida sistemleri her trl yklemeyi stne alan implantlardr.
Krk kaynadka kemik ve plak arasnda yk tama paylalr. Bu paylam kullanlan
implantn elastisite modlne ve geometrisine bal olarak deiir. Plaktan kemie yk
aktarma olay zellikle kemik ve vida arasnda gerekleir ve vida etrafnda kemik
hcrelerinin genilemesi gzlenir. Byk plaklar kemiin ykn tamamen zerine alarak
kemii stressiz brakr ve atrofiye neden olurlar. Krk kaynadktan sonra yerinde braklan
bir plak kemik apnda azalmaya kadar giden bir repozisyona neden olabilir. Bu azalma
eilme ve burulma mukavemetini azaltacaktr. aptaki %20lik bir azalma burulma
mukavemetini %60 azaltr. Fizyolojik yklenmelere maruz kalan kemik eski biyomekanik
zelliklerini zamanla kazanr [5].

Krlan kemik iyileirken yeni bir kemik dokusu oluur (callus). Callus zamanla artar.
Callus yarapndaki art krk kemiin atalet momentini ve rijitliini byk oranda

54
artrr. (ekil 4.8) Kemik normal rijitliine 27 gnde ular. Aadaki grafikte (ekil 4.9)
iyileen kemiin tekrar krlmas iin gerekli olan tork iyileme sonras farkl dnemler
iin gsterilmitir.

ekil 4.8 Krk kemikte callus oluumu. lk durumda 0.5 kat zayfken kemik ap 40 mm
ye ulatnda 1.6 kat gldr.



ekil 4.9 yileme sonras dnemlerde tekrar krlma oluturabilecek tork miktar.


55
4.4.1 Yorgunluk krklar

Ayn metaller gibi kemik de tekrarlayan stresler sonucunda btnln kaybedebilir.
Buradaki temel faktrn kemik etrafndaki kaslarda yorgunluk olmas ve gc absorbe
eden bu kaslarn yorulmas sonucunda btn ykn kemik zerine gelmesi olduu
dnlmektedir. Tekrar eden yklenmeler akma mukavemeti ve rijitlikte dmeye neden
olur. Yorgunluk krnn ekli ekme tarafnda transvers krk, kompresyon tarafnda oblik
krktr. Bu olayda belirleyici parametreler yklemenin miktar, frekans ve kemiin
younluudur [5].








































56




BLM 5

BYOMALZEMELER


Biyomalzeme, ilalar hari tutulmak kaydyla, herhangi bir madde, veya sentetik ya da
doal maddelerin bir kombinasyonudur. Biyomalzemeler herhangi bir zaman periyodunda,
herhangi bir doku, organ veya vcudun bir fonksiyonunu tedavi eden, destekleyen veya
yerine geen bir sistemin btn ya da sistemin bir parasdr.

5.1 METALK BYOMALZEMELER

Kristal yaplar ve sahip olduklar gl metalik balar nedeniyle stn mekanik zellikler
tayan metal ve metal alamlarnn biyomalzeme alanndaki pay byktr. Bir yandan
ortopedik uygulamalarda eklem protezi ve kemik yenileme malzemesi olarak kullanlrken,
dier yandan yz ve ene cerrahisinde, rnein di implant gibi, ya da kalp damar
cerrahisinde yapay kalp paralar, katater, vana ve kalp kapak olarak da kullanlrlar.

nsan vcudunda kullanlmak zere gelitirilen ilk metal Sherman-Vanadyum eliidir.
Biyomalzeme retiminde kullanlan demir, bakr, krom, kobalt, nikel, titanyum, tantal,
molibden ve vanadyum gibi ok sayda metal, az miktarda kullanlmak kouluyla canl
vcuduna uygunluk gsterir. Vcut ierisinde fazla miktarda bulunmas zararl olan bu
metaller metabolizmik faaliyetler srasnda da oluabilirler. rnein, kobaltn B12
vitamininden sentezlenmesi ya da demirin hcre fonksiyonu olarak meydana gelmesi gibi
[11].

Metallerin saf halde kullanm uygunluu ok nadirdir. Gnmzde balca metal grubu
ve bunlarn deiik trevleri ortopedi ameliyatlarnda fabrikasyon protez malzemesi olarak
kullanlmaktadr. Bunlar paslanmaz elikler, kobalt-krom esasl alamlar ve titanyum
alamlardr. izelge 5.1 de mekanik zellikleri verilmitir. En yaygn olarak kullanlan
saf ya da alam halindeki biyometaller ise; Co-Cr-Mo, Co-Cr-W-Ni, Ti-Al-V, Co-Ni-Cr-
Mo-Ti alamlar ile saf titanyum ve paslanmaz elik eitleridir. Metal implant
elementleri izelge 5.2 de verilmitir [7].

57
Asal metallerin dnda metaller yeryz kabuunun iinde mineral halde bulunur ve
kimyasal olarak dier metallerle birlemi olurlar. rnein metal oksit gibi. Bu metaller
bulunmal, daha uygun saf metale geiteki ilemler iin nce karlmal ve ayrlmaldr.
Elde edilen ilenmemi metal rnler ingot halde reticilere verilir. oklu bileen ieren
metalik implant alamlarnda, ilenmemi metal rn daha fazla n ileme tabi
tutulacaktr. Yeniden eritme, alam elementlerinin eklenmesi ve katlatrma gibi. Bu
safhalardan sonra istenen kendine has kesin kimyasal zelliklere sahip alamlar elde
edilebilir. rnein ASTM F138 316L paslanmaz elik iin, demir ile spesifik miktarda
karbon, silikon, nikel ve krom alamlanr. ASTM F75 veya F90 alam iin kobalt ile
spesifik miktarda krom, molibden, karbon, nikel ve dier elementler alamlanr.

izelge 5.1 Baz metallerin mekanik zellikleri.
Malzeme ASTM Durum
Elastisite
modl
(GPa)
Akma
Mukavemeti
(MPa)
ekme
Mukavemeti
(MPa)
Yorulma Limiti
( 10
7
lik dng,
R = -1 (MPa)
Paslanmaz
elik
F745
F55, F56, F138, F139
Tavlanm
Tavlanm
30% Souk lenmi
Souk Dvlm

190
190
190
190
221
231
792
1213

483
586
930
1351
221-280
241-276
310-448
820
Co-Cr
Alam
F75

F799
F90

F562
Ham Dkm/Tavlanm
P/M HIP
b
Scak Dvlm
Tavlanm
44% Souk ilenmi
Scak Dvlm
Souk lenmi

210
253
210
210
210
232
232
448-517
841
896-1200
448-648
1606
965-1000
1500
655-889
1277
1399-1586
951-1220
1896
1206
1795
207-310
725-950
600-896
-
586
500
689-793
(eksenel gerilme
R = 0.05, 30Hz)
Ti Alam F67
F136
30% Souk lenmi 4.
Derece
Dvlm, Tavlanm
Dvlm, Tavl Scak
lenmi
110

116
116
485

896
1034
760

965
1103
300

620
620-689

mplant reticisi stok haldeki ilk malzemeyi alp son safhadaki hale evirir. Fabrikasyon
metotlar dkm, bilgisayar ve mekanik tabanl (CAD-CAM), dvme, toz metalurjisi
(scak izostatik presleme) ile zmparalayarak dzeltme ve perdahlama admlardr. Son
yllarda implant zerine mikro tabaka halinde porozlamak tercih edilen bir ilem oldu. Bu
kemiin iinde implant fikse etmek iin kullanld. Mesela femoral kkn gvdeye yakn
parasna uygulanr. Sinterlemeye alternatif yzey ilemleri de plazma veya implant

58
yzeyine alev pskrtmedir. Dier yzey ilemleri de: yon implantasyonu (daha iyi yzey
zelliklerine sahip olmak iin) ve nitrrleme (yksek enerjili nitrojen iyonlar vakum
altndaki implanta ynlendirilir) yaplabilir. Son admlar genellikle allm olan
yntemlerdir. Kimyasal temizleme ve uygun asit iinde pasifizasyon gibi. mplant
temizleme ve bitirme ilemleri ASTM standartlarna gre yaplr [9].

izelge 5.2 Metal implantlarda kullanlan elementler [53].

Element Sembol Atom Numaras Atom Arl Kullanm
Alminyum Al 13 26,98 Alam elementi
Kobalt Co 27 58,93 Temel elementi
Krom Cr 24 52,00 Alam elementi
ridyum Ir 77 192,2 Alam elementi
Demir Fe 26 55,85 Temel elementi
Manganez Mn 25 55,94 Alam elementi
Molibde Mo 42 95,94 Alam elementi
Nikel Ni 28 58,71 Alam elementi
Niobium Nb 41 92,91 Alam elementi
Palladium Pb 46 106,4 Alam elementi
Platin Pt 78 195,1 Temel elementi
Tantal Ta 73 181,0 Alam elementi
Titanyum Ti 22 47,90 Temel elementi
Tungsten W 74 183,9 Alam elementi
Vanadyum V 23 50,94 Alam elementi
Zirkonyum Zr 40 91,22 Alam elementi

Ferroz metaller genellikle drt grupta snflandrlrlar: Dkme demir, karbon elikleri,
elik alamlar ve paslanmaz elikler. Bu gruplar zelliklerine bal olarak farkl
kullanmlara uygundurlar.

5.1.1 Demir eren Metaller

5.1.1.1 Dkme Demir

Dkme demir mhendislikte nemlidir. Kr dkme demir kolaylkla ilenebilir. eitli
derecelerde korozyon ve s direnlerine ve yksek anma dayanmlarna sahip tipleri
vardr. Isl ilemler ve alamlama ile gerekli mekanik zelliklere sahip zel dkme
demirler retilebilir. Grafitli dkme demir ek olarak, tokluk be sneklik saladndan yk
tayan uygulamalarda kullanlr. %0,1den fazla olmamak kaydyla kk miktarlarda
magnezyum ekleyerek 770 Nmmlik mukavemete sahip malzeme elde edilebilir.



59
Alaml dkme demir elik alam ile ayn elementleri kullanr. Krom sertlii ve
mukavemeti artrmak iin kullanlr. Nikel grafit oluumunu ve peklii artrr.

Bakr atmosferik korozyon direncini artrrken vanadyum da s direncini artrr.

5.1.1.2 Karbon elii

Karbon ve elik alamna verilen isimdir. Bu alamlar kk miktarlarda magnezyum,
fosfor ve silikon da ierir. Karbonlu elikler dk, orta ve yksek karbonlu elikler olarak
ayrlabilir. Karbon oran %0,4 veya daha az olanlar sl ilemle sertletirilemez. %0,15e
kadar karbon ieriine sahip hafif elikler dk gerilme mukavemetine sahiptirler ve
genellikle esas gerekenin biim verilebilirlik olduu durumlarda kullanlr. Bu malzeme
kolay ilenemez. Buna ramen kurun veya slfr eklenmesiyle serbest kesme versiyonlar
elde edilebilir. Dk karbonlu hafif elikler %0,15-0,35 karbon ierirler. Kolay
ilenebildii ve ucuz olduu iin yaygn kullanma sahiptir. %0,4 - %0,7 karbon ieren
elikler orta karbonlu elikler olarak adlandrlr. Belirli derecede sl ileme tabi
tutulabilirler. Yksek karbonlu elikler ise %0,7 1,5 orannda karbon ierir. Kaplama
malzemesi olarak kullanlr. Karbon oranna bal olarak sl ilem ve tavlama ile yzey
sertletirmesi yaplabilir.

5.1.1.3 elik Alamlar

Karbon eliklerine eklenen alam elementlerinin grevleri nceden mevcut zellikleri
gelitirmek ve zenginletirmektir. elik alamlar ferroz malzemelerin en pahalsdr.
nk fazladan element eklenir ve retim sresince kontrol gerektirir. Yksek hz elikleri
1900 ylnda ABDde retilmitir. Modern paslanmaz eliin ilk rnei 1913de Birleik
Krallkta retilmesine ramen bu yzyln ortasndan itibaren ticari olarak kullanlmaya
balanmtr. Aada alam elementlerinin kullanlma sebebi aklanmtr [15].

Alminyum: Yaklak %2 eklendiinde nitrrlemeye yardmc olur. Bu nitrojenin zengin
olduu bir ortamda yksek scaklkta yzey sertletirme ilemidir. Anma direncini artrr.

Bor: Sertletirilebilirlii zenginletirmek iin kullanlr. Dk karbon yzdelerinde
sorunsuz alr fakat karbonun yzdesi arttka ciddi ekilde etkilenir.

60
Krom: Sertlii artrmak ve korozyon direncini gelitirmek iin eklenir. Isl diren salar
ve paslanmaz elik retiminde gerekli bir malzemedir. Soutma srasnda tanecikli
yapsndan dolay mkemmel anma direnci salar.

Manganez: Sertlii ve sertlemenin derinliini artrr.

Molibden: Bitmi alamn sertliini artrr. Tek bana kullanlmasndan ziyade krom ve
CrNi elikleri gibi zel olarak korozyon direncine sahip alamlar gelitirir ve daha yksek
scaklktaki gerilme ve srnme direncini artrr.

Kobalt: Kobalt zel yksek hz elii uygulamalarnda ve kalc mknats retiminde
kullanlr.

Nikel: ok direncini artrr ve dk scaklklarda eliklerdeki gevreklik etkisini azaltr.
Korozyon direncini artrd gibi esneklik veya tolerans da artrr.

Silikon: Yksek elastikiyet zellii salar.

Titanyum: %0,02 - %0,05 gibi oranlarda element alamn akma noktasn ykseltir.

Tungusten: Yksek scaklkta alabilme olana salar.

Vanadyum: Nispeten az miktarlarda kullanlr (~%0,05) ve sert bir alama iyi ok direnci
zellikleri salar.

Btn alamlar iin zellikleri belirleyecek olan doru kompozisyon ve doru ilemdir.
Bu ikisinin birleimindeki toplam etki her ikisinin ayr ayr etkisinden daha fazladr [11,
15].

5.1.1.4 Paslanmaz elik

Pek ok deiik tipte paslanmaz elik olmasna ramen biyomalzeme olarak yaygn
kullanlan tr 316L olarak bilinir. L karbon ieriinin dk olduunu gsterir. Bu elik
1950li yllarda 316 paslanmaz eliin karbon orann %0,08den %0,03den daha az bir
orana indirerek hazrlanmtr. Vcut iindeki korozyonu azaltmak iin iinde %60 demir

61
vardr ve bu byk miktarda (%17-19) krom ve nikelle (%12-14) alamlanr ve buna ek
olarak az miktarda nitrojen, mangan, molibden, fosfor, silikon ve slfr vardr. Kromun
fonksiyonu korozyon dayanmn artrmaktr. Bunu yaparken ok gl bir ekilde Cr
2
O
3

bileii oluturur. Nikel ferrit oluturma eilimi olduundan dolay kullanlr. stenitik
faz stabilize eder. eliin karbon miktar %0,03 geerse korozyon asndan tehlikelidir.
En azndan %10 Cr poroz olmayan ve znemeyen kromoksit filmin oluumunda
gereklidir ve en ar korozyon durumlarna dayanabilmek iin %18e kadar ihtiya
duyulabilir. Bu oksit film malzemeyi korur ve paslanmasn engeller. Karbon fazla
olduunda da Cr
23
C
6
oluur. ASTM standartlarna gre 316Lnin istenen formu tek fazl
stenittir. Yani Cr
23
C
6
ve slfr zinciri olmamaldr. Slfr zinciri temizlenmemi
aletlerden geebilir ve i yzeyde ukurcuk korozyona yol aar. 316L iin tane bykl
ASTMye gre 6 ya da st olmaldr. Tane bykl uniform olmaldr. Tane
bykl ile akma gerilmesi arasnda bir bant vardr. Hall and Petch Bants.

t.y = ti + kd
-m
(5.1)

d: tane ap ty: akma gerilmesi
k: sbt t: srtnme gerilmesi
m 0,5

Bu bantya gre akma gerilmesinin byk olmas iin tane apnn kk olmas gerekir.

316Lnin bir baka dikkate deer zellii de tanecik iindeki plastik deformasyonudur.
Genel anlamda metal %30 souk ileme tabi tutulur. nk souk ilenmi metaller
yksek kopmalara, gerilme ve yorulma direncine sahiptir. izelge 5.3 de %18 Cr-%8 Ni
paslanmaz elikte souk ekillendirme ile mekanik zelliklerin deiimi verilmitir.

izelge 5.3 %18 Cr-%8 Ni paslanmaz elikte souk ekillendirme ile mekanik
zelliklerin deiimi [30].

Souk ekillendirme
(%)

akma
(N/m
2
)

ekme
(N/m
2
)
Oran
(
akma
/
ekme
)

0 2,4*10
8
6,1*10
8
0,39
20 6,2*10
8
8,2*10
8
0,75
40 10,4*10
8
11,0*10
8
0,94
60 13,7*10
8
14,5*10
8
0,95
80 17,6*10
8
17,6*10
8
1,00
90 18,0*10
8
18,0*10
8
1,00


62
stenitik paslanmaz elikler hem nikel hem de krom ierir. Gerilme-korozyon direncine
sahip olan eitlerinde %2 silikon bulunur. Ferroz paslanmaz elikler sl ilemle
sertletirilemezken martenzitik paslanmaz elikler s yardmyla sertletirilebilirler.
stenitik paslanmaz elikler manyetik deildir ve bu zellik pek ok kez aranan bir
zelliktir. Her tipteki paslanmaz eliin korozyon direnci kimyasal kompozisyonuyla
deiir.

zel elikleri elde etmek iin pek ok alam eitlemeleri kullanlr. Mesela % Cr -
%0,75 C - %0,5 Si - %0,5 Mangan ieren bir alam, o elii baklar ve cerrahi aralar
iin ideal yapar. nk elik keskinlemitir. Difze edilmi paslanmaz elik krom bileik
ieren retortun iinde sl ilemle retilir. Yaklak olarak 1100Cde bu paslanmaz madde
eliin yzeyine girer. Bunun bitirilmi alam yaklak olarak %40 Cr ieren bir yzeye
sahiptir ve bylelikle korozif ortamlarn ounluuyla baa kabilir. 1912 ylnda Harry
Brearsley tarafndan paslanmaz eliin bulunmas orta karbonlu bir elie %12 Cr
eklenmesiyle gerekleti. O gn bu gndr bu basit alam srekli gelitirildi. Aadaki
izelge sklkla bulunan dereceleri ve uygulama tanmlarn gstermektedir. Paslanmaz
elikler temel %11 Cr ieren ve genel kullanm iin retilen paslanmaz elikten, Cr-Mo-
Ni-Ti ve Fenin oklu element alamlarna kadar deien (mesela EN 58 B) eitlilie
sahiptir. zellemi alamlara bir rnek de 1200Cde mekanik mukavemetini
koruyabilen, scaa dayankl paslanmaz eliin ultra yksek Cr ve Ni ieriidir. te
yandan stenitik elik mutlak sfra yakn scaklklarda mekanik zelliklerini
koruyabilmektedir. Paslanmaz elik kolayca ilenip sl ileme tabi tutulabildiinden
retimi problemsizdir. Paslanmaz elik kompozisyonlar iin uluslararas standartlar
bulunmaktadr ve baz reticiler eitli ihtiyalar karlamak iin deiik
kompozisyondaki alamlar reteceklerdir [43].









63
izelge 5.4 Tbbi uygulamalarda eitli eliklerin kullanm rnekleri [15].
Cerrahi Aralar: Souk haddelenmi ince erit
Sandvik Bioline 7C27MOZ ve 13C26: Snekliin, sertliin, mukavemetin ve korozyon direncinin optimal
kombinasyonu ile sl ilemle sertletirilmi paslanmaz martenzitik elikler. Mikrocerrahi baklarnda ve kemik
testeresinde kullanlr.
Sandvik Bioline 12R11: stenitik paslanmaz elik. rnga inelerinde ve kan lancetlerinde kullanlr.
Sandvik Bioline 5R10: stenitik paslanmaz elik. Kanllerde kullanlr.
mplantlar: Tekrar yaplandrc ve dahili fiksasyon ara gere retimi iin bar, tel, tp, strip, profiller.
Sandvik Bioline 316LVM: stenitik vakumla yeniden eritilmi paslanmaz elik.
Sandvik Bioline Yksek 10: Kalc ve geici implantlarn retimi iin Mo alaml rafine edilmi paslanmaz elik.
Cerrahi neler: Yumuak, ince ya da az ekilmi tel.
Sandvik Bioline 4C27A: ASTM 420Fye uygun den sertletirilebilir, paslanmaz, martenzitik serbest kesme elii.
Diki ineleri iin.
Sandvik Bioline 7C27 ve 7C27Mo2: Sertletirilebilir paslanmaz martenzitik elikler. Molibden alaml elik en yksek
korozyon direncine sahiptir. Gz inelerinde kullanlr.
Sandvik Bioline 9X1R51: stenitik paslanmaz elik. Kanall ve gzl ineler.
Kataterler: Sert koullarda parlatlm yzeye sahip yuvarlak veya dz tel. TPFE kaplamal yuvarlak tel.
Sandvik Bioline 12R10 ve 11R51: En yksek korozyon dayanmna ve mukavemete sahiptir. Klavuz teli olarak trake
tplerinde ve ta karclarda kullanlr.
Stapler (Zmba): Yar sert koullarda parlak ekilmi tel.
Sandvik Bioline 316LVM: ASTM F138e uygun. Vakumla tekrar eritilmi stenitik paslanmaz elik.
Sandvik Bioline 5R60: ASTM F55e uygun. ok iyi korozyon direncine sahip stenitik paslanmaz molibden alaml
elik.

5.1.1.5 Kobalt Tabanl Alamlar

Bunlar kobalt-krom alamlardr. Temel olarak Kobalt-Krom-Molibden ve Kobalt-Nikel-
Krom-Molibden olmak zere 2 trden sz edilir. Kobalt-Krom-Molibden alam uzun
yllardan veri diilikte ve son zamanlarda yapay eklem retiminde kullanlmakta. F75 ve
F799 alamlar ierik olarak neredeyse edeerdir. kisinde de %58-69 aras kobalt, %26-
30 krom vardr. Bu ikisi arasndaki ana farkllk ileme aamasdr. F90 ve F562
dierlerine gre daha az krom ve kobalt bulundurur. F562de fazladan nikel vardr. Kobalt-
Nikel-Krom-Molibden alam daha yeni bir malzemedir. Fazla yk altndaki eklemlerde
(diz ve kala gibi) ve protezlerde kullanlr. Bu tr alamlarn bileimleri, temel olarak
arlka %65 kobalt ve geri kalan kromdan oluur. Daha iyi tanecik elde etmek iin

64
yapya molibden ekleniyor. Kobalt ieren alamlarn elastisite modl eliinkinden daha
byktr. F90da da fazladan tungusten vardr. izelge 5.5 ve 5.6 da kobalt-krom esasl
baz zel alamlarn kimyasal kompozisyonlar ve mekanik zellikleri verilmitir.

izelge 5.5 Protez malzemesi olarak kullanlan kobalt-krom esasl baz zel alamlarn
%de arlk olarak kimyasal kompozisyonlar [52].

Alam Co Cr Ni Mo W Fe C Mn Si Ti
Stellit 1
50 33 13 2,5
Stellit 8 63 30 6 0,2
Vitallium
62,5 30 5 0,5 0,5 0,2
HS-21 dengelenir 27-30 2-5 5-7 0,75 0,2-0,35 1
HS-25
dengelenir 19-21 9-11 3 0,05-0,2 2
Niranium 64,2 8,8 4,3 2 0,2 0,1
Crutanium dengelenir 5-15 5-15 0,3 1 4-10
Ticonium
28,7 27,4 37,5 4,6 0,2 0,2
Protasul
10
dengelenir 19-21 33-37 9,5-10,5 1 0,025 0,15 0,6-1

Bu alamlarn ana zellii klorlu ortamlarda korozyonu engellemesidir. mplant imalinde
kalplar, bir mum modeli son boyutlarna yakn bir boyuta sokup sonrasnda zerini
koruyacak bir biimde zel seramikle kaplayarak elde edilir. Dkm hatalar olabilir.
Aadaki ekilde femoral kemiin ortasndaki inklzyon gsteriliyor. Bu seramik
kaplama malzemesinin bir partiklyd. Muhtemelen metal kartrlrken krld ve kalbn
iinde kald. Bu yorgunluk krlmasna yol at ve byk bir olaslkla seramik inklzyona
bal olarak gerilme konsantrasyonu ve yorulma atla yznden krld.














65
izelge 5.6 Kobalt-Krom esasl baz zel alamlarn mekanik zellikleri [51].
Alam malat ekli
Elastisite Modl
(N/m
2
)
Akma Ger.
(N/m
2
)
Mak. ek. Ger.
(N/m
2
)

Zorlanma
(%)
Stellit 1 Dkm 2,48*10
11
6,2 1
Stellit 8 Dkm 2,07*10
11
4,8-5*10
8
6,8-7,0 9
Vitallium Dkm 8,5-9,0 1-2
Dkm 2,10*10
11
4,8-5*10
8
6,6-7,6 8
HS-21
Sinterlenmi 1,85*10
11
11,0 3
Dvlm/Tavlanm 2,40*10
11
3,2-3,8*10
8
8,8-9,2 60
Dvlm 2,40*10
11
4,6-4,9*10
8
9,6-10,9 55 HS-25
Souk ekillendirilmi 2,40*10
11
5-13*10
8
10,5-17,6 10-50
Niranium Dkm 2,10*10
11
3,3*10
8
6,0 1-2
Crunaniu
m
Dkm 9,2-12 10-15
Dkm 2,4*10
8
5,4 2
Ticonium
Homojenletirilmi 5,4*10
8
6,4 1-2
Dvlm/Tavlanm 2,30*10
11
3,4*10
8
9-10 60-70
Scak Dvlm
>900
0
C
2,30*10
11
6,5-10*10
8
9,5-12 35-55
Scak Dvlm
< 600
0
C
2,30*10
11
11-13*10
8
13-16 15-25
Protasil

Souk ekillendirilmi 2,30*10
11
18,5*10
8
19,2 9-11



ekil 5.1 Femoral kemiin ortasndaki inklzyon [9].



66
5.1.1.6 Titanyum eren Alamlar

Biyomalzeme retiminde kullanm 1930lu yllarn sonlarnda balad. Paslanmaz elik ve
kobalt alamlarna gre daha hafiftir. Titanyum gneydou ABDde belli bal yerlerde
kum halde kar. Bu kum genel anlamda quartz bulunduruyor. Bundan baka zirkon, demir
ve az miktarda toprak vardr. Bu kum karmnn bileenleri TiO
2
(Rutile) ve FeTiO
3

(ilmenite) dir. TiO
2
metalik titanyum yapmak iin yararl bir bileiktir. Elektrostatik
ayrma yntemi kullanlarak elde edilir. Ticari saflkta titanyum iin drt derece vardr. Bu
dereceler iinde bulunan oksijen bakmndan binde birlik bir deime gsterir. Bu deiim
az gibi grnse de mekanik zelliklerde byk farkllklar yaratr. Kopma dayanm ve
yorulma direncini byk lde etkiler. Ticari saflktaki titanyum %98,9 - %99,6 orannda
titanyum ierir. %0,18 orannda oksijen ierir. CPTide kopma mukavemeti 170 MPadr.
Bununla beraber %0,40 ierende ise 485 MPaa artar. %0,85 oksijen ieren CPTiun
yorulma limiti (10
7
kez) 88,2 MPadr. %0,27 oksijen ierenin yorulma limiti ise 216
MPadr. ekil 5.2 ,5.3 ve 5.4 de oksijenin, souk ilemenin ve tane byklnn
mekanik yapya etkisi grlmektedir.


ekil 5.2 Saf titanyumda oksijenin mekanik yapya etkisi [26].

67

ekil 5.3 Saf titanyumda souk ilemenin mekanik yapya etkisi [26].


ekil 5.4 Saf titanyumda tane byklnn mekanik yapya etkisi [26].

Titanyumdaki (O, C, N) elementleri ve Ti-6Al-4V alam metali glendirir. Nitrojen,
karbon ve oksijenin iki kat kadar glendirir. Titanyum ve oluturduu 6Al-4V alamnn
yzeyindeki oksijenin onlara kar afinitesi yksektir. Oksitin sembolik kompozisyonu
TiO
2
dir. Buradaki oksit korozyon direnci salar ve molekler doku seviyesindeki
titanyumun biyolojik performansna katkda bulunur. Problem maliyetinin eliin iki kat
oluu ve dkmn zor olmas nedeniyle kolay olmasa da, makine ile ilenme gerekliliidir.
Ti-6Al-4V alam yeni gelitirilen titanyum alamlarna nazaran korozyon,
biyouyumluluk ve mekanik zellikler bakmndan daha zayftr. izelge 5.7, 5.8 ve 5.9 da

68
saf titanyumun kompozisyonu ve titanyum alamlarnn kompozisyonlar ile mekanik
zellikleri verilmitir.

Nikel-Titanyum alamlar stldklarnda bozulan ilk ekillerine dnebilme zelliine
sahiptirler. Bu zellik ekil hafza etkisi olarak adlandrlr. ekil hafza etkisinin gerekli
olduu baz biyomalzeme uygulamalar, di kprleri, kafatas ierisinde damar
balantlar, yapay kalp iin kaslar ve ortopedik protezlerdir [11, 9, 15].

izelge 5.7 Ticari saf titanyum kompozisyonlar (% de arlk).

IMI 115 IMI 125 IMI 130 IMI 160 IMI 260
Oksijen 0,07 0,13 0,20 0,30 0,07
Azot 0,0075 0,008 0,009 0,0075
Karbon 0,02 0,02 0,02 0,02
Demir 0,025 0,03 0,03 0,025
Hidrojen 0,002(levha veya mil olarak),0,004(tel olarak)
Alminyum 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05
Kobalt 0,0002 0,0002 0,0002 0,0002 0,0002
Krom 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05
Bakr 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02
Magnezyum 0,002 0,002 0,002 0,002 0,002
Nikel 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05
Tantalyum 0,0001 0,0001 0,0001 0,0001 0,0001
Vanadyum 0,050 0,05 0,050 0,05 0,05

izelge 5.8 Titanyum alamlarndaki elementlerin kompozisyonlar (% de arlk) [49].
Titanyum alamlar Zr Sn Nb Ta Pd O N Ti
Ti-5Zr-8Nb-2Ta 5,05 - 7,61 2,05 - 0,075 0,0040 Dengelenir
Ti-10Zr-8Nb-2Ta 10,04 - 7,63 2,04 - 0,089 0,0044 Dengelenir
Ti-15Zr-8Nb-2Ta 14,84 - 7,62 2,05 - 0,088 0,0047 Dengelenir
Ti-10Zr-4Nb-2Ta 10,04 - 4,09 2,00 - 0,067 0,0074 Dengelenir
Ti-5Zr-8Nb-4Ta 10,02 - 7,69 4,05 - 0,084 0,0044 Dengelenir
Ti-10Zr-8Nb-2Ta-0,2Pd 9,90 - 7,68 2,04 0,20 0,083 0,0041 Dengelenir
Ti-10Sn-8Nb-2Ta-0,2Pd - 9,93 7,77 1,98 0,19 0,089 0,0038 Dengelenir
Ti-15Zr-4Nb-2Ta-0,2Pd 15,27 - 3,94 1,97 0,19 0,127 0,0034 Dengelenir
Ti-20Zr-4Nb-2Ta-0,2Pd 20,53 - 3,98 1,97 0,19 0,095 0,0034 Dengelenir
Ti-10Sn-4Nb-2Ta-0,2Pd - 9,83 3,92 1,96 0,20 0,090 0,0031 Dengelenir
Ti-15Sn-4Nb-2Ta-0,2Pd - 14,74 3,93 1,97 0,20 0,093 0,0031 Dengelenir
Ti-20Sn-4Nb-2Ta-0,2Pd - 19,57 3,93 1,97 0,19 0,086 0,0031 Dengelenir
Ti-15Zr-4Nb-4Ta-0,2Pd 15,07 - 3,98 4,01 0,19 0,064 0,0293 Dengelenir
Ti-15Sn-4Nb-2Ta-0,2Pd - 14,69 3,99 3,99 0,17 0,055 0,0041 Dengelenir
Ti-10Zr-4Nb-2Ta-0,13O-0,14N 10,07 - 3,84 2,01 - 0,130 0,1350 Dengelenir
Ti-15Zr-4Nb-2Ta-0,2Pd-0,2O-0,05N 15,13 - 3,98 1,98 0,19 0,198 0,0450 Dengelenir
Ti-15Zr-4Nb-2Ta-0,2Pd-0,2O-0,1N 15,33 - 4,00 1,99 0,19 0,201 0,0900 Dengelenir
Ti-15Zr-4Nb-2Ta-0,2Pd-0,2O-0,15N 15,28 - 3,98 1,99 0,18 0,198 0,1420 Dengelenir
Ti-15Zr-4Nb-2Ta-0,2Pd-0,3O-0,05N 15,35 - 4,04 1,96 0,19 0,300 0,0456 Dengelenir
Ti-15Sn-4Nb-2Ta-0,2Pd-0,2O-0,05N - 14,63 3,95 1,97 0,19 0,195 0,0446 Dengelenir
Ti-15Sn-4Nb-2Ta-0,2Pd-0,2O-0,10N - 14,57 3,93 1,96 0,19 0,184 0,0911

69
izelge 5.9 Ti-Zr, Ti-Zr-Pd ve Ti-Sn-Pd alam elementlerinin kullanld durumlardaki
mekanik deerler [50].


0,2%
Kayma Gerilmesi
(MPa)


ekme Gerilmesi
(MPa)

Zorlanma
(%)


Kesit Daralmas
(%)
Ti-5Zr-8Nb-2Ta 52316 64013 243 603
Ti-10Zr-4Nb-2Ta 62319 67614 182 674
Ti-10Zr-8Nb-2Ta 62819 68814 243 694
Ti-10Zr-8Nb-4Ta 55317 69414 213 644
Ti-15Zr-8Nb-2Ta 66820 74515 202 664
Ti-10Zr-8Nb-2Ta-0,2Pd 63519 68814 212 694
Ti-15Zr-4Nb-2Ta-0,2Pd 67120 72615 233 543
Ti-20Zr-4Nb-2Ta-0,2Pd 67920 73715 233 573
Ti-10Sn-4Nb-2Ta-0,2Pd 74322 78416 142 483
Ti-10Sn-8Nb-2Ta-0,2Pd 78924 86117 172 714
Ti-15Sn-4Nb-2Ta-0,2Pd 88326 99020 142 493
Ti-20Sn-4Nb-2Ta-0,2Pd 106032 120024 81 131

5.1.1.7 Dental Amalgam

Amalgam, bileimlerinden biri cva olan alama denir. Cva, oda scaklnda sv fazda
olur ve gm, kalay gibi dier metallerle reaksiyona girebilir. Byle bir reaksiyon sonucu,
bir oyuk iine doldurulabilecek plastik bir ktle elde edilir. Bu zelliinden dolay
amalgam, di dolgu maddesi olarak kullanlr.

5.1.1.8 Altn

Altn ve altn alamlar kararllk, korozyon direnci ve uzun mrl olularndan dolay di
tedavisi asndan yararl metaller. Altn alamlar, saf altna gre daha iyi mekanik
zelliklere sahip olduklarndan, dkme ilemine tabi tutulurlar. Bu alamlarn %75 veya
daha fazlas altn, geri kalan ksmysa soy metallerden oluur. Bakr dayanm artrr. Platin
de ayn etkiyi gsterir, ancak %4ten fazla eklenirse, alamn erime scakl artarak
ilenmesi zorlar. Az miktarda inko ilavesiyle, erime scakl drlr. %83ten fazla
altn ieren yumuak alamlar fazla yk altnda kalmayacak ekilde dolgu malzemesi
olarak kullanlr. Daha az altn ieren alamlarsa daha serttirler ve yke kar dayanmlar
daha yksektir. Bu nedenle kaplama malzemesi olarak kullanlrlar.

70
5.1.1.9 Tantal

Mekanik dayanmnn zayflndan ve yksek younluundan dolay yaygn kullanma
sahip olmayan bir maddedir. En nemli uygulamas, plastik cerrahisinde ameliyat iplii
olarak kullanmdr.

5.1.1.10 Platin

Bu gruptaki soy metaller yksek korozyon direncine sahiplerdir, fakat mekanik zellikleri
zayftr. Bu metaller, kalpte atnmlarn balamasn uyaran otonom merkezde elektrot
olarak kullanlrlar.


5.1.2 Demir ermeyen Metaller

Ferroz olmayan pek ok metal ve alamlar bulunmaktadr ama bunlarn hepsi tbbi ara
gerete kullanlmak iin uygun deildir. Dierlerini snrl fiziksel zelliklerinden dolay
burada deerlendirmeye demez. Dolaysyla bu blmde tbbi ara gere dizayn
mhendislii ile ilgili olan metallere deinilecektir. izelge 2.1 daha yaygn olan ferroz
olmayan metalleri gsterir. izelge 5.10 baz ferroz olmayan metallerin zellikleri ile
yumuak ve paslanmaz eliklerin zelliklerini karlatrr. Bu aamada lehime de
deinmek gereklidir. Kalay ve kurundan oluan alamlar modelleme ve prototip
yapmnda ok kullanl olabilir. nk yumuakla ve kolay maniple edilebilirlie
sahiptir. mplantn bykln ve eklini gsterme amal bir modele ihtiya duyulursa
seim lehimden yana kullanlabilir [11,10].







7
1

izelge 5.10 Baz Metallerin zelliklerinin Karlatrlmas

Metal
veya alamlar
zgl ktle
kg/m
3
Erime
aral (C)
Akma
noktas
(Nmm
-2
)
Elastisite
modl
(kNmm
-2
)
Max. ekme
Muk.
(Nmm
-2
)
%
Uzama
Sertlik
(Brinell)
Izod
mukavemet
etkisi
(jcm
-2
)
Elektrik direnci
(cm)
Is
iletkenlii
(Wm
-1
K
-1
)
Lineer
almn
arpan
Alminyum
(dkm)
2.57-2.81 477-649 90-240 69 240-310 2-8 65-90 - 8 138-151 21
Alminyum
(souk ilen.)
2.66-2.84 449-649 70-270 69 112-375 6-40 20-70 - 4 109-201 23
Pirin
(60 Cu-40 Zn)
8.47 932 108 103 151-324 4-55 65-185
(Vickers)
- 7 125 19
Bakr 8.9 1082 108-324 117 96-172 4-60 45-115
(Vickers)
- 1.7 408 17
Demir(Snek) 7.2 1149 - 172 - - - - 60 34 13
Kurun 11.35 327 - 14 - - - - 21 36 30
Magnezyum 1.8 650 77-154 41 69-255 1-15 35-70
VPN
0.26-1.37
(Charpy)
4 89 29
Nikel 8.89 1441 - 207 - - 50-80 - 10 63 12
Fosfor 8.98 - - - 180 15 110
(Rockwell)
- - 91 32
Bronz
Cu-Sn-P
Lehim
(63 Pb-37 Sn)


8.89


183


-


-


-


-


-


-


15


48


24
elik
(4% karbon)
7.85 1515 - 207 228 28 135 3.42 10 55 11
elik (dkm
karbon)
- - 185-587 207 193-310 8-22 170-300 5.26-10.5 17 - 11
elik
(orta karbonlu)
%0,6
7.87 - - 207 207 45 92 92 18 70 13
Paslanmaz elik 8.02 1427 - - - - - - 72 19 17
Kalay 5.77 232 - 6.9 6.9 - - - 12 36 36
inko 7.14 418 - - - - - - 6 113 32

72
5.1.2.1 Alminyum

Alminyum saf halinde korozyonun pek ok eidine direnlidir. Ama mukavemeti az olan
bir metaldir ve zelliklerini zenginletirmek iin bakr, inko, silis, magnezyum, mangan
veya saydklarmzn eitlemeleri kullanlarak alamlanp modifiye edilmelidir.
Alamlarla ilgili unutulmamas gereken nemli bir gerek alamlarn baz zelliklerini
artrmak iin dier baz zelliklerden feragat edileceidir. Alminyum ile korozyon
dayanmndan feragat edilerek mukavemet veya rijitlik gelitirilebilir. Alminyum
transparan oksit bir filmle korunmutur. Alminyum kolaylkla ilenebilir veya
oluturulabilir. Hafif arlkl retimlerde ve bileenlerde kullanlmak iin uygundur.
Orijinal filmin kalnl sert, anma ve korozyon dayanmna sahip yzey ekleme ilemi
ile artrlabilir. Dekoratif kaplama olarak oksit tabaka renklendirilebilir. Son yllarda
geleneksel alminyum sava ua alamlarndan %10 daha hafif ve %10 daha
mukavemetli olan ticari olarak gelitirilmi lityum ve alminyum alam gelitirilmitir.
Bu zaten yksek olan mukavemet / arlk orann daha da ykseltir. Alminyum alamlar
4 grupta incelenebilir. Dvlm, dklm, sl ilem uygulanm ve sl ilem
uygulanamayan. Alminyum alamlar 2 ana gruba ayrlmlardr.

a) Isl ilemle mukavemeti artrlabilenler
b) Sertletirme ilemi yaplabilenler

5.1.2.2 Bakr

Bakr saf halinde ok snek bir metaldir. Elektrii mkemmel iletir. Gmten sonra
1,7.10
-8
mlik deeriyle en iyi ikinci iletkendir. Atmosfere maruz brakldnda bakr
kolayca ayrt edilebilecek korozyon rnlerinden oluan yeil bir tabaka oluturur. %60a
kadar uzayabilir. Bakr eitli uygulamalar karlayabilmek iin modifiye edilebilir.
Yzeyi sertletirmek iin yalnzca %1 kadmiyum eklenip, souk ekilir. Gerilmeyle ilgili
mukavemeti ise < 215 N/mm
2
den yaklak olarak 460 N/mm
2
ye kadar artrlabilir ve
sonrasnda telefon tellerinde kullanlabilir. Daha yeni bir gelime ise oksit datm ile
mukavemeti artrlm bakrdr. Malzeme yksek scaklklara dayanabilir. Bu bakr tozu
iinde inorganik oksitler datlarak bir kalpta sktrlp sinterlenerek retilir. Bir baka
yeni gelime ise Bakr-inko-Alminyum alamlardr. Bu alamlar ekil hafza etkisine
sahiptirler. Dk scaklktaki martenzitik koullarda, bu alamlar istenen ekillerde

73
dklp daha sonra uygun scaklkta, ekiller elde edilebileceklerdir. Bakr elektrik
tellerinde swichlerde, su ve s ileten borularda kullanlr. En bilinen tbbi uygulamas
doum kontrol ve rahim ii ara gerelerindeki kimyasal etkileridir.

Bakr ABS gibi plastiklerin zerine kaplanp dier metallerin zerine uygulanabilmesini
salar. Bu polimer iletkenleri retmek iin sk kullanlan bir metottur. Bakr dier baz
metallerle birlikte sklkla kullanlan pirin ve bronz gibi mhendislik metallerini
oluturmak iin alam yapar.

5.2 BYOSERAMKLER

Biyoseramikler, polikristalin yapl seramik (almina ve hidroksiapatit), biyoaktif cam,
biyoaktif cam seramikler ve biyoaktif kompozitler (polietilen-hidroksiapatit) eklinde
hazrlanabiliyor. norganik malzemelerin nemli bir grubunu oluturan bu malzemeler,
salk sektrnde ok eitli uygulamalarda kullanlmaktalar. rnein, gzlk camlar,
tehis cihazlar, termometreler, doku kltr kaplar, endoskopide kullanlan fiber optikler,
bunlar arasnda saylabilir. znmez gzenekli camlar, enzim, antikor ve antijen tayc
olarak da kullanlmakta. Mikroorganizmalara, scakla, zclere, pH deiimlerine ve
yksek basnlara olan direnleri bu uygulamalar asndan byk avantaj salar.
Biyoseramikler, di tedavisi dnda da sert doku implant olarak kullanlrlar

Biyoseramikler, biyoinert ve biyoaktif olmak zere iki grupta incelenebilir. Biyoaktif
seramik, doku ve implant arasnda kimyasal ba oluumuna izin veren seramiktir.

Yapsal ilevlerine gre seramiklerin trnden sz edilebilir:

5.2.1 Oksit Seramikleri

Bunlar inert yapda olan ve oksijen iyonlarnn oluturduu dzlemde metal iyonlarnn
dalmasyla oluan polikristalin seramiklerdir. ki nemli tr mevcuttur. Almina
(Al
2
O
3
) ve zirkonya (ZrO
2
).




74
5.2.2 Almina

Yksek younluk ve yksek safla (>%99.5) sahip almina, korozyon direnci, yksek
dayanm ve iyi biyouyumluluk zelliinden dolay kala protezlerinde ve di
implantlarnda yaygn kullanma sahiptir. Bu uygulamalarda kullanlan alminann ou,
iyi tane yapsna sahip, polikristalin alfa-Al
2
O
3
n 1600-1700Cde preslenmesi ve
sinterlenmesi sonucu elde edilir. Almina, 20 yl akn sredir ortopedik uygulamalarda
kullanlmaktadr.

5.2.3 Zirkonya

Zirkonya da, almina gibi bulunduu fiziksel ortam zerinde inert etki gsterir.
Alminann seramiklere gre avantaj ok daha yksek atlama ve bklme direncine
sahip olmasdr. Zirkonya, uyluk kemii protezlerinde baaryla kullanlmakta. Ancak
uygulamalarnda nemli problemle karlalmaktadr. Fizyolojik svlar nedeniyle
zamanla gerilme srecinin azalmas; kaplama zelliklerinin zayf oluu ve potansiyel
radyoaktif malzemeler iermesidir.

Zirkonya ierisinde yarlanma mr ok uzun olan radyoaktif elementler bulunur
(uranyum, toryum vb). Bu elementleri yapdan ayrmak ok zor ve pahal ilemler
gerektirir.

5.2.4 Kalsiyum-Fosfat Seramikleri

Bunlar; kalsiyum ve fosfat atomlarnn oklu oksitleri eklindeki yaplardr. Hidroksiapatit
Ca
5
(PO
4
)OH, Titanyum fosfat, Ca
3
(PO
4
)OH
2
(emilebilir) ve oktakalsiyum fosfat
CaH(PO
4
)
3
2OH bu yaplara rnek verilebilir.

Kalsiyum fosfat bazl biyoseramikler tpta ve diilikte 20 yldan beri kullanlmaktadr. Bu
malzemeler, ortopedik kaplamalar ve di implantlarnda, yz kemiklerinde, kulak
kemiklerinde, kala ve diz protezlerinde kemik tozu olarak kullanlrlar. Kalsiyum fosfat
seramiklerin sinterlenmesi genellikle 1000-1500Cde gerekleir ve bunu istenilen ekle
sktrlmas izler. Tm kalsiyum fosfat seramikleri deien hzlarda biyolojik olarak
bozunurlar.

75
Kalsiyum fosfat seramikleri, gzenekli yapda da hazrlanabilirler. Gzenekli seramik
implantlarn en byk avantaj; kemik, seramik malzemenin gzenekleri ierisinde
bydnde, oluan ara yzeyin mekanik adan yksek kararlla sahip olmasdr.
Gzenekli implantlar kemik oluumu iin yap iskeleti olarak kullanlrlar. Mercanlarn
mikro yaps, kontroll gzenek byklne sahip seramiklerin oluturulmas asndan
en ideal malzeme olmalarn salamaktadr. Gzenekli malzemeler, her zaman iin yn
formlarnda daha zayftrlar ve artan gzeneklilie bal olarak, malzemenin dayanm
daha da azalmaktadr. Kemik krklarn doldurmak iin gzenekli sentetik kalsiyum fosfat
seramikler kullanlrken, di implantlarnda kaplama olarak gzenekli hidroksiapatit
malzeme kullanlr.

5.2.5 Cam ve Cam-Seramikler

Silika (SiO
2
) temelli seramiklerdir. Cam seramikler Lityum / Alminyum veya
Magnezyum / Alminyum kristalleri ieren camlardr. Biyocamda ise silika gruplarnn
bazlar kalsiyum, fosfor veya sodyum ile yer deitirmitir (SiO
2
, Na
2
O, CaO, P
2
O
5
).
Bylece doku ve implant arasnda kimyasal balanma gerekleir.

Biyoseramikler, iskeletteki sert ba dokusunun tamiri veya yenilenmesinde kullanlrlar.
Bu malzemelere olan gereksinim, zellikle ilerleyen yaa bal olarak ortaya kmaktadr.
Yallarda kemikler ok krlgan olur; nk kemik younluu ve dayanm 30 yandan
itibaren azalr. Bu azalma kadnlarda ok daha ciddi boyutlardadr. nk menapoza bal
olarak vcutta hormonal deiimler olmakta, bunun sonucunda da kemik reten hcreler,
yani osteoblastlarn yeni kemik retiminde ve kemikte oluan mikro atlaklarn
kapanmasndaki retkenlii azalr. Ortalama insan mr 80 yl olarak dnlrse, 60 ya
civarnda ba dokusu iin en azndan 20 yl boyunca biyoseramiklere gerek duyulmaktadr.

Biyoseramiklerin kullanmn snrlayan nedenlerin en nemlileri, baz klinik
uygulamalardaki yava ilerleyen atlaklar, yorulma ve deiik darbe ve basnlara
dayanmlarnn tam olarak bilinememesidir. Bu olumsuzluklar nlemek iin kullanlan iki
yeni yaklamdan birisi, biyoaktif kompozitler, dieriyse biyoaktif seramiklerle yaplan
kaplamalardr [43].



76
5.3 POLMERK BYOMALZEMELER

Polimerlerin zellikleri, yap talar olan monomerlerden byk farkllk gsterir. Niasta,
selloz, doal kauuk ve DNA (genetik materyal), doal polimerler grubuna girerler.
Gnmzde ok sayda sentetik polimerler de bulunur. Silisyum (Si), Azot (N) ya da
Fosfor (P) atomlarndan oluan polimer zincirleri de olur ve bu tr polimerler inorganik
polimerler olarak adlandrlr.

PMMA (polimetil metakrilat), hidrofobik, dorusal yapda bir zincir polimeridir. Oda
scaklnda cams halde bulunur. Lucite ve Plexiglas ticari isimleriyle tannr. Ik
geirgenlii, sertlii ve kararll nedeniyle gzii lensler ve sert kontakt lenslerde
kullanm yaygndr.

Yumuak kontakt lenslerse, ayn ailenin bir baka polimerinden hazrlanrlar. Bu polimer,
metil metakrilata metiol (-CH
2
OH) grubunun eklenmesiyle oluan 2 hidroksietilmetakrilat
(HEMA) monomerinden sentezlenir. Yumuak kontakt lensler, poli(HEMA)nn az
miktarda etilenglikol dimetakrilat (EGDMA) ile apraz balanmasyla hazrlanrlar.
apraz balanma, sulu ortamda polimerin znmesini engeller ve bu durumdaki polimer
imi hidrojel olarak adlandrlr.

Tbbi uygulamalarda yksek younluklu polietilen (PE) kullanlr. nk, dk
younluklu PE sterilizasyon scaklna dayanamaz. PE, tp formundaki uygulamalarda ve
kateterlerde, ok yksek molekl arlkl olanysa yapay kala protezlerinde kullanlr.
Malzemenin sertlii iyidir, yalara direnlidir ve ucuzdur.

Polipropilen (PP), PEe benzer, ancak daha sert olur. Kimyasal direnci yksek ve ekme
dayanm iyidir. PEnin yer ald uygulamalarda PP de kullanlabilir.

Politetrafloroetilen (PTFE), teflon ticari adyla bilinir. PE benzeri yapda olup, PEdeki
hidrojenlerin, flor atomlaryla yer deitirmesi sonucu sentezlenir. PTFE, hem ssal, hem
de kimyasal adan ok kararl ancak, ilenmesi zor bir polimerdir. ok hidrofobik ve
mkemmel kayganla sahip olma zellii tar. Gro-Tex olarak bilinen hidrofobik formu,
damar protezlerinde kullanlr.


77
Polivinilklorr (PVC), tbbi uygulamalarda tp formunda kullanlr. Bu uygulamalar, kan
nakli, diyaliz (kann makineyle szlmesi) ve beslenme amal olabilir. PVC, sert ve
krlgan bir malzeme olmasna karn, plastikletirici ilavesiyle yumuak ve esnek hale
getirilebilir. PVC, uzun dnem uygulamalarda, plastikletiricinin yapdan szmas
nedeniyle problemlere yol aar. Plastikletiriciler dk zehirlilie sahiptir. Yapdan
szmalarysa, PVCnin elastikiyetini azaltr.

Polidimetilsiloksan (PDMS) yaygn olarak kullanlan bir dier polimer, karbon ana zinciri
yerine silisyum-oksijen ana zincirine sahiptir. zelliiyse, dier kauuklara nazaran
scakla daha az baml olmas. PDMS, drenaj borularnda ve kateterlerde, baz damar
protezlerinde ve yksek oksijen geirgenlii nedeniyle membran oksijeneratrlerde
(solunum cihazlar) kullanlr. Mkemmel esneklik ve kararllndan dolayysa parmak
eklemleri, kan damarlar, kalp kapakklar, gs implantlar, d kulak, ene ve burun
implantlar gibi ok sayda protezde kullanlr.

Naylonlar ameliyat iplii olarak kullanlr. Poliretanlar, yumuak ve sert
segmentlerden oluan blok kopolimerlere denir. Kanla uyuabilirlikleri ok iyi
olduundan, zellikle kalp-damar uygulamalarnda tercih edilir.

5.3.1 Doal Polimerler

Doal polimerler, biyolojik olarak retilen ve benzersiz ilevsel zelliklere sahip olan
polimerler. Proteinler (rnein kollajen, jelatin, elastin, aktin, vb), polisakkaritler (selloz,
niasta, dekstran, kitin vb) ve polinkleotidler (DNA ve RNA) balca doal polimerlerdir.

5.3.1.1 Kollajen ve Jelatin

Ba dokuyu oluturan hcreler, metabolizma rnlerinin byk ounluunu sentezden
sonra hcre d (ekstraseller) aralna salarlar. Bu sentez rnleri olarak kollajen, elastin
ve proteglikanlar saylabilir.





78
izelge 5.11 Doal Polimerlerin kullanm alanlar [11].
Kullanm ekli Kullanm Yeri
zelti / Jel
Kozmetik
Kozmetik deri defektlerinde enjekte edilebilir.
la salm sistemi
Biyoprotezlerin kaplanmas
boyutlu hcre kltr
Snger
Hemostatik alan
boyutlu hcre kltr
Yara ve deri rt materyali
la salm sistemi
Kre / Mikrokre
Hcre kltr iin tayc
la salm sistemi
nce ii bo tp
Hcre kltr matrisi
Tbler doku malzemesi
Sinir hcre rejenerasyonu
Membran
Yara rt materyali
Diyaliz membran
Yamalar
Kornea koruyucusu
Doku rehberli rejenerasyon
Bel kemii cerrahisi
Toz

Rijit form
Kemik dolgu ve onarm
la salm sistemi
Kemik onarm

Vcutta ba dokunun ana bileeni olan kollajen, toplam vcut proteinlerinin yaklak
1/3n oluturur. Kollajen, kkrdakta %50, korneada %68, deride %74 orannda
bulunuyor. Kollajenin yapsnda %35 orannda glisin, %11 oranndaysa alanin bulunur. Bu
nedenle de beta-keratine benzer. Kollajen, dier proteinlerden farkl olarak %12 orannda
prolin ve %9 oranndaysa hidroksiprolin ierir.











79
izelge 5.12 Tpta kullanlan polimerlerin yaygn klinik uygulamalar ve tipleri.
Kulak ve Kulak Paralar: Akrilik, polietilen, silikon, poli (vinilklorid) (PVC)
Takma Di: Akrilik, ultra yksek molekler arlkl polietilen (Ultra WPE),
epoksi.
Yz Protezi: Akrilik, PVC, poliretan (PU)
Soluk Borusu: Akrilik, silikon, naylon
Kalp ve Kalp Bileenleri: Polyester, silikon, PVC.
Kalp Hzlandrcs: Polietilen, acetal
Akcier, Karacier ve Bbrek Paralar: Polyester, Polyaldehit, PVC.
Yemek Borusu Paralar: Polietilen, Poliproplin (PP), PVC
Kan Damarlar: PVC, Polyester.
Biyolojik Olarak ndirgenebilir Dikiler: PU
Sindirim Sistemi Paralar: Silikon, PVC, naylon.
Parmak Eklemleri: Silikon, UHMWPE.
Kemikler ve Eklem Yerleri: Akrilik, naylon, silikon, PU, PP, UHMWPE
Diz Eklemi: Polietilen

izelge 5.13 ndirgenebilir polimerik biyomalzemelerin baz ksa dnem tbbi
uygulamalar.
Uygulama Yorumlar
Diki nsan tbbnda en erken ve baarl sentetik;
indirgenebilir polimer uygulamas

la Verme Ara Gereci ndirgenebilir polimer iin en geni apl
aratrlm tbbi uygulama

Ortopedik Tespit Aralar Bu aralar yksek mekanik dayanklla ve
rijitlie sahip polimerler gerektirirler.

Adhezyon Engelleme Yumuak zarlar ve filmler oluturabilen
zarlar gerektirir.

Geici Vaskler Graft (yama) ve Stentler
(tp ac)
u an iin yalnzca aratrma aralar
bulunmakta. Kan uyumluluu byk neme
sahip


80
5.4 KOMPOZTLER

Dokular genel olarak sert ve yumuak dokular olmak zere iki gruba ayrlr. Yapsal
uyumluluk dnldnde, metaller ya da seramikler sert doku uygulamalar iin,
polimerlerse yumuak doku uygulamalar iin seilebilir. Metaller ve seramiklerin
elastisite modl ile tanmlanan sertlik dereceleri, insan vcudundaki sert dokulara
oranla 10-20 kat daha fazla olur. Ortopedik cerrahide karlalan en nemli problemlerden
biri, kemikle metal ya da seramik implantn sertlik derecesinin birbirini tutmamasdr.
Kemik ve implanta binen ykn paylalmas dorudan bu malzemelerin sertliiyle
ilgilidir. mplantn sertlik derecesinin, temasta olduu dokularda ayn olacak ekilde
ayarlanmas, kemikte oluacak deformasyonlar engeller. Kullanmdaki tm bu
olumsuzluklar ortadan kaldrmak amacyla, liflerle glendirilmi polimerik malzemeler,
yani polimer kompozitler alternatif olarak sunulmaktadr.

Kompozit, farkl kimyasal yapdaki iki ya da daha fazla sayda malzemenin, snrlarn
ve zelliklerini koruyarak oluturduu ok farkl malzeme olarak tanmlanabilir.
Dolaysyla kompozit malzeme, kendisini oluturan bileenlerden birinin tek bana sahip
olamad zelliklere sahip olur. Kompozit malzeme, matriks olarak adlandrlan bir
malzeme ierisine eitli glendirici malzemelerin katlmasyla hazrlanr. Matriks olarak
eitli polimerler, glendirici olarak ise ounlukla cam, karbon ya da polimer lifler,
bazen de mika ve eitli toz seramikler kullanlr.

Kompozitler, yksek dayanma ve dk elastisite modne sahip olduklarndan, zellikle
ortopedik uygulamalar iin ngrlyorlar. Ayrca kompozit malzemenin bileimi
deitirilerek, implantn vcuttaki kullanm alanlarna gre mekanik ve fizyolojik artlara
uyum salanmas kolaylatrlabilir. Aka grlyor ki, kompozit malzemeler, homojen
malzemelere oranla, yapsal uyumluluun salanmas asndan daha avantajldrlar.
Polimer kompozitlerin salayabilecei dier stnlkler, korozyona diren, metal
yorgunluunun ve metal iyonlarnn salnmn grlmemesi ve krlganln azalmasdr.
Metal iyonlar rnein nikel ve krom salm implant zayflatmaktan baka, alerjik
reaksiyonlara da neden olur. Kompozitler, ortopedi ve di hekimlii uygulamalar, dnda
yumuak doku implant olarak da kullanlrlar.



81
Polimer kompozitler manyetik zellik tamadklarndan, manyetik rezonans (MR) ve
tomografi (CT) gibi modern tan sistemleriyle uyumludurlar. Metal alamlar ve
seramikler radyo-opak olduklarndan X-nlar radyografisinde problem yaratrlar. Oysa ki
kompozit malzemelerde radyo-effaflk ayarlanabilir. Hafif olular ve stn mekanik
zellikleri gznne alndnda, kompozitler bu tr grntleme cihazlarnn yapsal
bileenleri olarak son derece uygundurlar [44,10].






























82





BLM 6

SERT DOKU PROTEZLER


6.1 UZUN KEMKLERN TAMR

nceden de belirtildii gibi sert dokular kemikler ve dilerdir. Burada kemik protezleri ve
implantlarla salanan kemik iyilemesine deinilecektir.

Kemik dokusunun takip ettii doal iyileme sreci, eer basma kuvveti etkisi altndayken
daha abuk ve daha iyi iyileme gsteriyorsa implant da dzgn bir ekilde bask
salayacak dizayna sahip olmaldr. te yandan eer basma kuvveti yara iyilemesi iin
zararlysa tam tersi hareket etmek gerekebilir. Maalesef basma veya ekme kuvvetinin
uzun kemik tamiri zerindeki etkileri tam olarak anlalamamtr. stelik deneysel
almalar tamamen farkl bir sonuca varlabileceini gstermektedir. Bunun yannda
kemik gelimesi ve kemik erimesi arasndaki denge in-vivo ortamda uygulanan statik ve
dinamik kuvvetlere gre ayarlanabilir. Yani bir baka deyile daha fazla yk uygulanrsa,
yke kar tepki olarak daha fazla osteojenik (kemik geliimi) aktivite oluur. Tabi ki bu
yk aktiviteyi artrmak yerine, hcrelere zarar verecek kadar ar olmamaldr. Bu iliki
ayn zamanda kemiin ve dier dokularn piezoelektrik olgusuyla da alakaldr. Kemik ve
dier dokulardaki basma zorlanmas dengeyi bozacak elektrik potansiyellerinin artmasna
yol aabilir. Baz kliniklerin elektrikle tetiklenen krk tamirleri de bu ekilde yaplr.
Ortopedik implantlar iin dizayn prensipleri ve kriteri, dinamik yk tayc yeler
gerektiren dier herhangi bir mhendislik uygulamasyla ayndr. Malzemelerin doal
dokularla ayn mukavemete ve ekle sahip olduklarn varsaymak pratik olmasna ramen
risklidir. nk doal dokular insan yapm malzemelere nazaran byk bir avantaja
sahiptir. Bu avantaj mikro ve makro yaplarn yeniden modelleyerek deiik koullara
uyma yetenekleridir. rn dizayn basit olmaldr. Bu komplikasyon riskini azaltmakla
kalmayacak, ayn zamanda implantlarn yorulma ve korozyonla grdkleri zararlar
azaltacaktr. Bir implantn dizaynnda dnlmesi gereken dier faktrler de eilmeye

83
kar rijitlik (kemik plaklar ve femur boynu ivilerinde), mukavemet ve rijitlik (mesela
spinal rodlarda) ve ekme ve basma krlmalarna kar mukavemettir [14].

6.1.1 Elektrik ve Elektromanyetik Uyar le Krk yilemesi

Ortopedik cerrahide en fazla zorluk karan problemler klinik birlememeler, geciken
krklar ve doutan veya kazanlm yalanc eklemlerdir (krk ularnn kaynamamas
sonucu uzun kemiklerde oluur). Bugne kadar iyilemenin allm metodlar, ivileme,
plaklama ve alama idi. Bu metotlarn bir ya da birka tamiri gerekletirmede baarsz
olduunda amptasyon tek alternatifti. Son olarak pek ok aratrmac direk devreyle veya
elektromanyetik alanlar elektriksel enerji uygulamalarnn osteojenik aktiviteleri
zenginletirdiini gsterdi. Uyarm mekanizmas tam olarak anlalamamasna ramen
elektriksel uyar, iyonik ve metabolik aktivitelerdeki artlardan doan krk blgelerin
yksek elektronegatif doasyla alakal olabilir. Yaral blgeye konulan ekstra elektriksel
enerji daha fazla osteojenik aktivite sinyali vermektedir. Tabi ki doku ar elektriksel
potansiyel olmakszn sadece doru miktardaki enerjiye (10-40 W, 5-20 A) tepki
verebilir. Ar elektriksel potansiyel (< 1 V) dr [33].

6.1.2 Krk Tespit Aralar

6.1.2.1 Tarihe

Krn cerrahi olarak tedavisini ilk olarak 1877de Lister patella krnda gm tel
kullanarak yapt. Gerek internal fiksasyonu 1907de Lanenin balatt elik plak olarak
kabul edebiliriz. Balangta vida gevemesi, plak krlmas, kemik erimesi ve iltihab sk
grnen komplikasyonlard.

1912de Amerikada Sherman daha kaln plak kulland. ngiltere ve Almanyada internal
fiksasyon yaygnlat, 1913de Lambotte internal fiksasyonla ilgili ilk kitab yaynlad.

1932de Key kompresyonla yaplan artrodezde kemiin daha iyi kaynadn gsterdi.
Danis daha sonra 1947 de osteosentez aralarnn kompresyonla daha iyi sonu verdiini
gsterdi.


84
1948 de Eggers kompresyon amacyla yarkl kompresyon pla kulland.

1956 da Bagbyn dinamik kompresyon yapan pla ve 1958 de Mler ve grubunun
gelitirdii AO sistemi krk ularn sktrarak ve gererek daha iyi sonular elde ettiler.

ntramedullar ivi uygulanmas 1897 de Nicolaysen ve 1916 da Hay Grovese kadar
uzanrsa da yaygnlatrlmas 1936 da Kntscherin almalar ve ivisiyle balar.
Steinmann ve Kirshner ivilerinin ilk kullanl 1901-1909 ylarnda olmutur.

Femur boynu krk tedavisinde ilkin 1931 de Smith Petersen kanatl ivi kullanmtr.
Sonradan bunun ok deiik veya ilaveli ekilleri, plakl iviler (Jewett vb.) ve daha sonra
1953 de Pugh, 1958 de de Massie bu plakl ivinin kompresyon yapan tiplerini
kullanmaya baladlar.

Charnley ve Mllerin yaygnlatrd total protez, yani eklemin karlkl tm ksmlarn
deitirme yntemi giderek diz, dirsek, omuz, bilek ve el eklemlerinde yaygn olarak
kullanlmaya balanmtr.


ekil 6.1 Deiik mplant Uygulamalar.

85
1934de Roger Andreson, 1951de Hoffmannn uygulad eksternal fiksatr giderek
deiik ekillerde yaygnlat. Bugn el krklarnn tespitine kadar geni bir uygulama
alan buldu. ekil 6.1 de baz implant uygulamalar gsterilmitir [1]

Malzeme olarak ise gnmzde bakr, alminyum, yksek karbonlu elik gibi malzemeler
gerekli kriterlerden yoksun olduklar iin dahili krk tespitinde kullanlmazlar. Bakr ve
alminyum toksittirler, eilebilirler ve dk yorulma zelliklerine sahiptirler. Yksek
karbonlu elikler tuzlu ortamda korozyona uradklarndan biyouyumlu deillerdir.
Plaklar, vidalar, iviler, pinler, U ivileri ve teller genelde 316L paslanmaz eliinden ,
Titanyum ve alamlarndan ve Cr-Co-Mo alamlarndan yaplrlar. 316L en yaygn
kullanlan malzemedir. nk ucuz ve snektir. Sneklik plaklar deiik cerrahi ihtiyalar
iin eitli ekillere sokmak gerektiinden dolay nemlidir.

Metafiz-epifiz (kemiin byme noktasndaki) krklarda plak veya ivi-plak; uzun
kemiklerin basit kapal kemik gvdesi krnda plak veya intramedular iviler; ak veya
enfeksiyonlu krklarda external tespit aralar kullanlr.

6.1.2.2 Teller ve iviler

Krk tespitinde yara yzeyleri dnldnde implantn stabilitesi nemli bir faktrdr.
Tespit basma veya ekme kuvvetleriyle yaplrsa yara rijit bir ekilde tespit edilmelidir ki
iyileme sreci gereksiz mikro veya makro hareketlilikle rahatsz edilmesin. Bu tespit pek
ok ekillere ve boyutlara sahip ara gerele yaplabilir. En basit implantlar kemik
paralarn birarada tutabilecek eitli metal tellerdir. ekil 6.2 de kanselloz kemiin
ivilerle tespiti, ekil 6.3 de ise kanule ivi grlmektedir.

Tel ve ivi eitleri unlardr;
1) Kirschner teli: Metafiz ve epifiz blgelerindeki kk fragmanlarn tespitinde
kullanlr.
2) Steinmann ivisi
3) Kanle ivi
4) U ivisi
5) Knowles ivisi: ocuklarda femur st u krklarnn tespitinde kullanlr.

86


ekil 6.2 Kanselloz kemiin basit krk tespitinin bir rnei.


ekil 6.3 Kanle ivi.

6.1.2.3 Vida ve Plaklar

En az maden kullanmak fakat en salam internal fiksasyon salamak en ideal olandr.
Bunu salayabilmek iin kullanabileceimiz ara gerelerden en ideali vidalardr.

Vidalar daha ok plak tespiti iin kullanlsa da baz durumlarda tek bana da kullanlabilir
ve bu ekildeki bir tespit krk iyilemesi iin yeterli olabilmektedir.


87
Enlemesine ve ksa oblik krklarda vida ile gvenceli tespit salanamaz. Uzun oblik ve
spiral krklarda bir veya daha fazla vida ile fragmanlarn dnme ve makaslama hareketi
nlenerek krk yerinde skma salanabilir. Spiral bir krkta vida tespiti ile yeterli
stabilite kazanabilmek iin krk izgisinin uzunluunun krlan kemiin apnn en az iki
kat olmas gerekir.

Vida dileri arasndaki aralk ve bir dnte vidann girdii mesafe vidann kavrama
gcn etkiler. Tek dili vidalarda bu ikisi eittir. Di says ile orantl olarak vidann yol
al mesafesi artar. Vidann skma momenti, ekme gerilmesi veya akma gerilmesi vida di
dibi apna, skme kuvveti ise di apna baldr. Kesme mukavemeti di dibi apnn
kp, germe kuvveti ise bunun karesi kadardr. Her bir inlik vida gvdesinde bulunan di
says 5-6 olursa vidann skma ve karma momentini normal kemikte etkilemez fakat
osteoporotik kemikte bu nemlidir.

Vidann hatal yerletirilmesiyle gelien eilme momenti viday zayflatr. Vida dnme
hareketinin %80i kadar sokulmaldr. Hugher(1972) paslanmaz elik ve titanyumlu
vidalarn saf vitalyum veya titanyum vidalarndan daha ok makaslama gcne sahip
olduunu gstermitir.

izelge 6.1 Kemik Vidalarnn Mukavemeti.
Vida
D ap
(mm)
Kk ap
(mm)
Kortikal kemikte ankoraj
mukavemeti
(N)
Krk in
ekme
Kuvveti
(N)
Emniyet
Katsays
Sherman
AO Tip
3,7
4,5
2,7
3,1
1746
2275
4011
5012
2.3
2.2

izelge 6.1 eitli vidalarn mukavemetlerini gstermektedir. Emniyet katsaylar 3den
kktr ve bu tp dinamik ykleme durumlar iin ve normal mhendislik uygulamalar
iin de ayndr. Ne tip vida ba kullanld o kadar nemli olmasa da tornavidann
kaymasn engellemek iin oyuklar yeterince derin olmaldr. nk viday skmak doku
svlarnn ve yalarn etkisiyle iki kat zorlar.

Kortikal vida, spongioz vida, malleol vidas gibi tipleri bulunur.


88

ekil 6.4 Vidann yaps.

Kemik plaklar ile birlikte kullanlacak vida dizaynlar unlar gz nnde
bulundurmaldr.

1) Plak boyunca ve kemikte yerletirme kolayl
2) Dinamik yklere dayanabilmek iin yorulma mukavemeti
3) Kolay karlmaya izin verecek salam birletirme

Krk plaklarnn fonksiyonu internal tespit ve kompresyondur. ekil 6.13 de farkl
boyutlardaki plaklar grlmektedir. ekil 6.5 de krk bir kemiin plak ile tespiti
gsterilmitir.


89


ekil 6.5 Krk femurun plak ile tespitinden sonraki grn.

Krk plaklarnn ntral plak, kompresyon pla(DCP), semitbler plak v.b. gibi ok
eitli tip ve boyutlar vardr.

Uzun kemiklerde bulunan kaslarn rettii kuvvetler byk olduundan plaklar yksek
mukavemetli olmaldr. Bu zellikle femoral ve tibial plaklar iin geerlidir. ekil 6.6da
deiik plaklarn alar ve eilme momentleri verilmitir. Eilme momenti plak
kalnlnn nc kuvveti ile orantldr. Bu izelgeden plaklarn uygulanan maksimum
eilme momentlerine dayanamad grlmektedir. Dolaysyla iyilemenin erken
safhalarnda baz hareketlerde kstlama gereklidir. Bununla ayn neme sahip bir baka
husus ise nceden de belirtildii gibi kemie plaknn vidalarla uygun tespitidir. Ar
skma, ar gerilme veya zorlanma enerjisi korozyona yol aarak, daha sonra hata verecek
deforme olmu vidalarn yansra kayp kemiklere (nekroz) de yol aabilir.



90

ekil 6.6 Deiik plaklarn eilme momentleri.

Krk kemik ular arasndaki aklk, kemie uygulanan yk nedeniyle plan eilmesine
ve yorulma krklarna neden olur. (ekil 6.7)



ekil 6.7 Yanl plak-kemik balantsnn ematik gsterimi.

Plak ile tespit edilen kemie uygulanan yk kemikte kompresyona neden olurken plaa
etki ederek kemik ile plak arasnda srtnmeye ve vida zerine olan etkisi ile de eilmeye
ve vidann sklmesine diren gsterir (ekil 6.8). Krk hattna en yakn vidalar en fazla
gerilme ile karlarlar. ( ekil 6.9) Balantnn rijitlii iteki vidalar aras uzaklk arttka
azalr. Kemie vida yerletirilence kemiin krlmaya kar dayankll azaltlm olur.

91
Bechtol, vida yuvas gerilme blgesine yerletirilirse kemiin daha zayfladn
belirtmitir. Vida ap, kemik apnn Bechtole gre %20, Burstein (1972) e gre %30
undan kk olduu srece vida yuvasnn genilii kemiin krlma dayankllna ok az
etkiler. Vida, vida yatana iyice oturduunda, bunun etrafndaki stress, daha uzaktaki
ksma gre 1.6 kat artar, zamanla salamlar. Fakat vida karlnca gene krlma tehlikesi
(%15) belirir. Bu vida boluklar ancak 6-8 haftada dolaca iin vida karlan
ekstremiteyi 6 hafta kadar korumamz, arlk vermememiz gerekir.



ekil 6.8 Gelen ykn vida, kemik ve plak-kemik arayzne aktarl.



ekil 6.9 Plak tespit vidalarnn zerindeki gerilme miktarnn ematik gsterimi.

izelge 6.2 eitli krk blgelerinde krn her iki taraf iin nerilen vida says
nkol Humerus Tibia Femur
3 3-4 4 4-5
Plaklarn kemie tespitinde standart sistemin yannda kilitli sistemde kullanlabilir.
(ekil 6.10)

92





ekil 6.10 Konvansiyonel ve kilitli vida.

Kilitli vida sisteminde kemie sadece hastann yk etki ederken konvansiyonel sistemde
hastann ykne ek olarak bir de kemik zerinde plakdan gelen srtnme kuvveti vardr.
Kilitli vida sisteminde vidalarn kemie etkisi kritik dzeyde deildir bu zellikle
osteoporotik kemikte nemlidir. Konvansiyonel sistemde kemik gerilmeye maruz
kaldndan periost (kemik zar) skr bu da kan akmnn bozulmasna neden olur. Kilitli
vida sisteminde gerilmeye maruz kalan kemik deil plakdr bu nedenle periost korunur.
(ekil 6.12)
Tekrarlayan eilme yklemeleri nedeniyle vidalarn gevemesine kar kilitli sistem daha
direnlidir. Bununla birlikte balant mukavemeti kilitli vidada vidalarn plaa balant
asna baldr. (ekil 6.11)
Konvansiyonel Kilitli

ekil 6.11 Vidann uygulanan yke cevab. ekil 6.12 Kilitli vidada plaktaki gerilme
dalm.



93

ekil 6.13 eitli boyutlarda krk plaklar ve yerletirme aletleri.




ekil 6.14 DCPnin alma prensibi.


94
ekil 6.14de krk kemikleri birarada tutan basma abalar gsterilmitir. Bu dcp
(dynamic compression plate) olarak bildiimiz bir krk pladr. Farkl firmalar bu pla
deiik dizaynlarda retmektedir. Krk birlemesinde basma kuvveti veya zorlanmann
yararl olup olmad konusundaki tartma, bu araca eklenen zelliklerin kolay
kabullenilmesini engellemektedir. Kallus oluumunun okluu iyileme iin iyi bir iaret
ve gereklilik olarak dnlmekteydi. DCPnin kullanlmasyla birlikte iyilemenin iyi bir
iareti olarak yukardaki durumun tam tersi dnlmeye baland. Bu durumda oluan
kallusun miktar, plak ve kemik arasndaki hareketliliin miktarn belirler. Rijit plak
tespitiyle iyilemenin bir dezavantaj plan karlmasndan sonra plak altnda kalan
kemiin yeniden krlmaya yol aabilecek ekilde zayflamasdr.

Bir grup; Co-Cr alaml eilebilen esnek kemik plan kullanarak deneyler yapt. Bu
esnek plak kompozit grafit, karbon fiber ve polimetilmetaklirat (GFMM) reineden
olumaktayd. Bu plak (10-40 GPa); Co-Cr alamnn (250 GPa) yaklak 1/10u kadar bir
elastisite modlne sahipti. Kpein dokunulmam sa ve sol femurlarnn sana Co-Cr
ve soluna GFMM plak, tespit vidalaryla yerletirilmitir. 1 yl sonra hayvanlar ldrlerek
femurlar ve plaklar karld. Her femurun merkez diyafizi kesilerek 5,5 cm uzunluunda,
3 mm geniliinde kemik paralar 4 kadrandan karlmtr (ekil 6.15). Her 3 cm
geniliindeki numuneye 4 noktal eilme testi uygulanmtr ve sonuta ekil 6.16da
grlen yk-deformasyon erileri salanmtr. Bu erilerden maksimum yk ve depolanan
maksimum enerji A
max
hesaplanmtr.

izelge 6.3 Femurun proksimal ucunda dayanlabilen en byk eilme momenti.

Kas Grubu Test Edilen Obje Says Eilme Momenti (Nm)
Erkek Kadn Aralk Ortalama
Baldr Kas

Uyluk Kas


Kala Kas

11

6
6

6

17

3


3
54-93
26-54
42-60
38-108
24-48
60-126
32-40
72
35
51
63
39
81
30

95

ekil 6.15 Plak karldktan sonra elde edilen 3 mm genilikteki kemik parasnn elde
edildii yerdeki anatomik blgeleri gsteren ema.


ekil 6.16 3 mm genilikteki kemik parasnn 4 noktal eilme testinden elde edilen tipik
yk-deformasyon diyagram. Bu kemik kpek femurundan alnd. Domuzda da
benzer eriler olumutur.



96


ekil 6.17 Plakl kpek femurlarnn n ve arka ksmlarndan elde edilen kemiin toplam
miktar ve kortikal kalnlnn karlatrlmas.

Daha az rijit olan GFMM plakl kemik iin maksimum yk P
max
daha byktr ve GFMM
plakl kenarn A
max
Co-Cr plakl kenarnkinin 2 katdr. Buna ramen izelge 6.4
elastisite modl, maksimum ekme mukavemeti (
y
t) asndan normal ve plakl
femurlarda herhangi istatistiksel belirgin bir deiikliin olmadn gstermitir.

izelge 6.4 Kpek femuru iin normal ve plakl kemiin mekanik zelliklerinin
karlatrlmas.
Normal Femur E (GPa)
y
t (MPa)
Sol
Sa
19 1
19 1
181 20
185 8
Plakl Femur
Sol (GFMM)
Sa (Co-Cr Alam)
18 2
21 3
182 10
184 12

Plakl n blgenin ve plaksz arka blgenin kemiklerinin toplam miktar ve kortikal
kalnl GFMM ve Co-Cr plakl kemiklerde belirgin istatistiksel deiiklikler gsterdi.
ekil (6.17). Bu sonular uzun kemikteki yapsal dzenin uygulanan gerilmenin seviyesine
bal olduunu gstermektedir. Sonuta GFMM plaklar daha az rijit olduundan
kemikteki gerilmenin azalmas daha az olacaktr ve sonuta kortikal kemikteki atrofi Co-
Cr plakl kemikte olduu kadar belirgin olmayacaktr. Plakl kemiin mukavemetindeki
azalma temel olarak kortikal kemiin incelmesinden veya emilmesinden kaynaklanr.
(ekil 6.18)

97
Kanselloz kemii tespit ederken daha fazla dikkat gereklidir. nk kortikal kemikte
bulunandan daha az vida bulunabiliyor. (ekil 6.19) Krn yeterli stabilizasyonu iin
gerekli implant malzemesi miktarnn okluu, implant blgesi yaknlarnda enfeksiyon
ihtimalini artrr.


ekil 6.18 Normal ve plakl kpek femurlarndan elde edilen kemik paralarnn yapsal
mukavemet zelliklerinin karlatrlmas.



ekil 6.19 Femurun supracondilar krnn kanselloz kemiini tespit etmekte kullanlan
ara.


98
6.1.2.4 ntramedllar Aralar

ntramedular aralar uzun kemiklerin krklarn intramedular bolua yerletirerek tespit
eder. Bazen bu tip aralarda stabilize edici kullanlr. Bu tip implant, rotasyonu engellemek
ve kemii sk bir ekilde tespit edebilmek iin kemik boluunun iindeki elastik kuvveti
uygulayacak baz yaylara sahiptir. Eer kemik ortadan eimliyse bu tip intramedular
ivilerin yerletirilmesi zor olabilir. Uzun kemiklerin kanalnn dar yerine oturan
intramedller ivi temas yerinde kompresyon salayarak eilme ve makaslama zorlamas
kadar dnmeye de engel olmaldr. Bunun yannda temas noktasnda srekli kompresif
basn kemik emilmesine yol aar. mplantn taklabilmesi iin uzun kemiin iindeki dar
boluun bir noktaya kadar harap edilecei aktr.



ekil 6.20 Plak- vida ve kilitli intramedular ivi balants.

ntramedller iviler kilitsiz (Kntscher, Ender) (ekil 6.22) ve kilitli (Russel-Taylor,
AO/ASIF, Uniflex) (ekil 6.20) olmak zere iki tiptir. Kilitli intramedller iviler daha
stabil bir fiksasyon salarlar.

ntramedller iviler medler kanaldaki kan dolamnn 2/3 n bozmaktadr (Anderson).
ntramedller ivilerin eilme momentleri yaraplarnn drdnc kuvveti ile orantldr.
Aadaki grafikte (ekil 6.21) farkl ivi boyutlar iin eilme momentleri verilmitir.
Eilme yklemesinde daha fazla esneklie izin verebilmek iin yarkl olan tipleri de
vardr. Fakat bu burulma mukavemetini azaltr.

99


ekil 6.21 Deiik aptaki ivilerin eilme rijitlikleri.




a)intramedller ender ivisi, b)Kilitli intramedller ivi, c)Kntscher ivisi

ekil 6.22 eitli iviler.


6.1.2.5 Femur Boynu in zel Vida ve iviler

Krk femoral ba ivilerle ve vidalarla tespit edilmesine ramen ayn anda ivi ve plak
kullanmak da yaygndr (ekil 6.23).


100


ekil 6.23 Krk femoral ban kala ivisiyle tespiti.

Bu ama iin gelitirilen deiik yntemler ekil 6.24da gsterilmitir. reticiler
tarafndan baz zel aletler ve klavuz teller salanmasna ramen bu aletin yerletirilmesi
zordur. ekil 6.25de grld zere pek ok deiik kala ivisi dizaynlar vardr. Bir
tanesi hari hepsi ortalarndan doru yerleime klavuzluk edecek deliklere sahiptir. Btn
dizaynlar eilme momentini maksimum hale getirirken malzeme miktarn minimize
etmeye alr.

M = E.I / (6.1)

E: Elastisite modl, I: Atalet momenti

ekil 6.25deki kala ivilerinin deiik arakesitleri eilme momentini, minimum
miktardaki malzemenin kesit modlnn artyla artrmak iin dizayn edilmilerdir.






101





a) Femoral osteotomiden sonra stabil olmayan hal
b) Tipik osteotomi arac
c) Osborne-Ball osteotomi pla






ekil 6.24 Femoral ba tespit yntemlerinin ematik diyagramlar.



ekil 6.25 eitli kala ivilerinin arakesitleri.

Eilme mukavemet momentleri asndan dolu kesitin mukavemet momenti (S
d
) ile
delikli kesitin mukavemet momentinin (S
b
) ve hacimlerinin karlatrlmas:

Yarap r olan bir dolu kesit ile i yar ap r ve d yarap R olan boluklu kesitin
mukavemet momentlerinin birbirine eit olmas halinde, R ile r arasnda nasl bir iliki
olmaldr?

ekil 6.26 Dolu ve boluklu dairesel kesit.


r
r
R
Boluklu
Dolu
Yk

102
Dolu kesitin eilme mukavemet momenti;
S
d
= I
d
/r (6.2)
Delikli kesitin eilme mukavemet momenti;
S
b
= I
b
/R (6.3)
I
d
=
r
r
4

; I
b
=
4
) r R (
4 4

(6.4)
S
d
=S
b
yazlrsa
4
r
3

=
R 4
) r R (
4 4

(6.5)
olur. Buradan;
R
4
-Rr
3
-r
4
=0 (6.6)
yazlr. Buradan; R=1.22r bulunur.

yarap, r yarapl bir dolu diskin yarapna eit olan delikli diskin; eilme mukavemet
momentinin dolu diskinkine eit olmas iin d yarap R=1.22r olmaldr.
Bu durumda dolu ve delikli ubuklarn kesit alanlar ve hacimleri karlatrlrsa;
b
d
V
V
=
h . A
h . A
b
d
=
h ) r R (
h R
2 2
2

=
2 2
2
r ) 22 . 1 (
r

=
5 . 0
1
= 2 (6.7)


olur. Buradan dolu ubuun kesit alan ve hacmi; boluklu olann kesit alan ve hacminin
iki kat olmaktadr [14].

6.1.2.6 Spinal Tespit Aralar

Spinal (omurgayla ilgili) yap ndeki elementler, arkadakinden daha uzun olacak ekilde
deforme olduunda, arkaya doru eilir. Bu duruma lordoz denir. Bu durumun tam tersi
(kamburluk gibi) kifoz olarak adlandrlr. Bu tip spinal deformasyonlarn ok ar
vakalarnda dzeltme iin dahili ve harici tespit kullanlr. Erileri dzeltmek iin pek ok
deiik dizayn bulunmaktadr. Bunlardan bir tanesi ekil 6.27de gsterilmitir. Spinoz
prosese somunlarla ve genileyen spiral aralarla tutturulan plaklar ieren dier dizaynlar
omurgaya artkler kntdan kancalarla tutunurlar ve genileyebilen spinal ara sayesinde
implantasyon srasnda dzeltme salanabilir. Bu aralarla ilgili ana problemler unlardr:


103
1) Omurga dzletike ayarlama gerekir.
2) Tespit aracnn baland yerde kemik nekrozu oluur.

Nekroz gvde kaslarnn oluturduu ar momentler sonucu (>100 Nm) oluur. Omurga
dzletike omurgann zerindeki manivela hareketi azald iin omurgay dzeltmek
gleir. Bu problemi zmek iin bazen oklu kancalar kullanlr.



ekil 6.27 Omurga dzletirici rod.

6.1.2.7 Eksternal Fiksatr

Krk yerinin aa ve yukarsndaki fragmanlardan birbirine paralel olarak geirilen iki
veya ivinin dardaki ular bir veya iki yanlarda ekstremite eksenine paralel tutulan
tespit ubuklar veya tek tespit ubuu zerindeki sktrma kskalarna tespit edilerek
aa ve yukardaki iviler birbirinden uzaklatrlarak veya yaknlatrlarak redksiyon,
kompresyon ve tespit salanr (ekil 6.28).







104


ekil 6.28 Eksternal fiksatrn kemie tespiti.

Krk yeri fizyolojisini bozmamak ve krk yerinde cerrahi giriime ait komplikasyonlar
yaratmamak amac ile kullanlr. Dier avantajlar rijit fiksasyon salar, yarann takibini
kolaylatrr, greftleme gibi ek ameliyatlar krk hatt bozulmadan yaplabilir, proksimal ve
distal eklemlere erken hareket salar, posterior yumuak dokulara bas olmadan ekstremite
eleve edilebilir, erken mobilizasyon salar, lokal anestezi yeterli olabilir, enfekte krklarda
kullanlabilir. Dezavantajlar; ivi dibinde enfeksiyon, mekanik uygulama zorluu, estetik
olmayan grnt, ivilerde krlma, fiksatr ktktan sonra tekrar krk, pahal olmas ve
hastada psikolojik rahatszlk yaratmasdr. (ekil 6.29 a ve b hasta uygulamalarn
gsterir)



ekil 6.29 a) Eksternal fiksatr taklm bir hasta.

105

ekil 6.29 b) Eksternal fiksatr taklm bir hasta.

6.2 DAHL KIRIK TESPT ARALARINDA KULLANILAN MALZEMELER

Dahili krk tespit aralar iin kullanlan malzemelerin hepsi metal ve alamlarndan
yaplmlardr. Paslanmaz elik, titanyum ve kobalt-krom alamlar gibi alamlar geni
kabul grmtr. nk yksek kalitede elde edilebiliyorlar ve in-vivo korozyona
mkemmel direnleri vardr. Bu diren metalik aralarn en nemli yndr. Ortopedik
implantlar iin kullanlan en yaygn alam paslanmaz elik AISI 316dr. Kompozisyonu
izelge 6.5de grlmektedir. Herhangi bir paslanmaz eliin en nemli zellii stenitik
faza sahip olmalardr. Bu alam elementlerinin nispi miktarlarn kontrol ederek
salanabilir. ekil 6.30da grld gibi nikel ve krom iin %18 Cr, %8 Ni ve %0,1 C
stenitik faz oluturulabilir. Ama %18 Cr, %5 Ni, %0,1 C iin bu mmkn deildir.
Paslanmaz eliklere molibden eklenerek korozyon direnleri gelitirilebilir. Bu yaplrken
faz eliin iki faza sahip olabilecei noktaya kadar stabilize edilebilir. Bunu engellemek
iin molibden ieren paslanmaz eliklerin nikel ierii artrlmaldr. Buna ramen bu art,
dk nikel ierikli molibden elikten daha fazla intergranler korozyona yol aar. Karbon
ieriini azaltmak ya da titanyum ve niyobyum gibi stabilize edici malzemeler eklemesi bu
tip korozyonu nler. Buradaki tartma paslanmaz elik iin izelge 6.5de verilen
kompozisyonlarn neden istenen olduunu gstermektedir. Bu eliin bileimi ngiliz BSI
ve Amerikan ASTM sistemindeki standart oranlarda ok az farkllk gsterir. izelge
6.6de baz paslanmaz eliklerin mekanik zellikleri verilmitir. stenitik faz azalan kat

106
znrlne sahip olmadndan sertletirme genelde souk ilemle yaplr. Souk ilem
elastisite modln artrmaz. Buna ramen akma mukavemetinde ve krlma
mukavemetinde belirgin bir arta yol aar.

Ticari olarak Stellite, Vitallium, Vinertia gibi kobalt-krom alamlar kompozisyonlarnda
deiiklikler gsterirler. Bu alamlar son hallerine ya dkm ile ya da ilenerek getirilirler.
Deiik kompozisyonlar izelge 6.7de verilmitir. Dkm alamlardaki az miktarda
molibden katlama esnasnda tane bykln azaltr, dolaysyla mukavemeti artrr.
Alam plastik olarak deforme olamadndan dolay souk sertletirilmitir. Bu sebeple
souk ilemle oluturulan bir implantn menevilenmesi gerekmektedir. Kobalt-krom
alamlarnn mekanik zellikleri izelge 6.8de grld zere paslanmaz eliinkinden
daha iyidir. Bunun da tesinde hem korozyon hem de yorulma direnci asndan
mkemmeldir. Dkm alamlar detaylarnn yeniden retilebilirliklerinden dolay dental
iler iin mkemmeldirler ve ok sk kullanlrlar. Bu alamn dkm esnasnda tanecik
bykl ve dalmn kontrol edebilmek iin katlama scakl kalp yzeyi ve dier
elementleri kontrol etmek gerekir. Molibden dkm Co-Cr alamn mukavemetini
artrrken, ilenmi Co-Cr alamnn mukavemetini souk ilem artrr. Bu nedenle
ilenmi Co-Cr alamnda molibdene gerek yoktur. Titanyum ve alamlar yksek
korozyon direnleri ve nispeten dk younluklarndan dolay implant malzemesi olarak
kullanlrlar. Saf titanyumun mkemmel korozyon direnci, yzeyindeki oksit filmden
kaynaklanr. Tpk alminyum oksitteki gibi. Alminyumun aksine titanyum oksit filmi
oda scaklndaki tuzlu zeltilerde ok stabildir. Titanyumu saf halde ilemek zor
olduundan alminyum vanadyum mangan silikon molibden ve kalay gibi
elementlerle alamlanr. Titanyumun mekanik zellikleri ve alamlar izelge 6.9da
verilmitir. mplant retiminde kullanlan korozyon direnli bir dier metal ise tantaldr.
Tantal, titanyumunkine benzer oksit bir film oluturur. Yksek younluu (16,6 gr/cm
3
)
dnda mekanik zellikleri paslanmaz eliinkine benzer. Doadan karlmas zor
olduundan pek sk kullanlmaz. Platin ve alamlar yksek maliyetleri ve dk mekanik
zelliklerine ramen cerrahi implantlar iin zaman zaman kullanlmaktadr [14].






107
izelge 6.5 mplant cerrahisinde kullanlan 316 paslanmaz eliin kompozisyonu.

Element (BSI) (ASTM)
Krom 16,5-19,5 17,0-20,0
Nikel 10,0-15,0 10,0-14,0
Molibden 2,25-4,00 2,00-4,00
Karbon 0,07 0,08
Silisyum 1,00 0,75
Manganez 2,00 2,00
Slfr 0,030 0,03
Fosfor 0,040 0,03
Demir Fark dengelenir Fark dengelenir



ekil 6.30 Nikel ve krom ierii ile ilikili olan paslanmaz elik ksmi faz diyagram.

izelge 6.6 Baz paslanmaz eliklerin mekanik zellikleri [30].





Mekanik zellikler
18 Cr-8Ni
Paslanmaz elik
(Tavlanm)
18Cr-8Ni
ok az C
Paslanmaz elik
(Tavlanm)
316

Paslanmaz elik
(Tavlanm)
316

Paslanmaz elik
(Souk
ekillendirilmi)
Akma gerilme
(N/m
2
)
2,0-2,3*10
8
2,0-2,5*10
8
2,4-3,0*10
8
7,0-8,0*10
8
ekme gerilmesi
(N/m
2
)
5,4-7,0*10
8
5,4-6,2*10
8
6,0-7,0*10
8
10,0*10
8
Uzama (%de) 50-65 55-60 35-55 7-10
Elastisite Modl
(N/m
2
)
2,0*10
11
2,0*10
11
2,0*10
11
2,0*10
11
Sertlik (V. S.)
175-200 170-200 170-200 300-350
Yorulma Snr
(N/m
2
)
2,3-2,5*10
8
--- 2,6-2,8*10
8
30*10
8





108
izelge 6.7 Co-Cr alamlarnn kompozisyonlar.

Dkm Alam lenmi Alam
Krom
Molibden
Nikel
Tungusten
Karbon
Silikon
Mangan
Demir
Kobalt
27.0-30.0
5.0-7.0
2,5
-
max
1.0
1.0
0,75 max
kalan
19.0-21.0
-
9.0-11.0
14.0-16.0
0,05-0,15
1.0
2.0
3.0 max
kalan

izelge 6.8 Co-Cr alamlarnn mekanik zellikleri.

zellik Dkm Alam
lenmi Alam
(Tavlanm)
lenmi Alam
(Souk lem)
Akma mukavemeti (MPa)
ekme mukavemeti (MPa)
% Uzama
Elastisite Modl (GPa)
Sertlik (V. S.)
450
655
8
200
300
380
900
60
230
240
1050
1540
9
230
450

izelge 6.9 Cerrahi titanyum ve alamlarnn mekanik zellikleri.

Tip
ekme Muk.
(MPa)
Akma Muk.
(%0,2 ofset, MPa)
Zorlanma
(%)
3. derece saf
4. derece saf
Ti-6Al-4V
415
550
896
345
485
830
18
15
10

6.3 EKLEMLER

Eklemlerin oynak yerleri uzun kemik krk tamirlerinden daha fazla problem karr. Bu
problemler anma, korozyon ve korozyonun yan rnleri ile hareketin kompleks
dinamikleridir. Bunlara ek olarak deriye yakn yerlerde bulunan diz ve dirsek gibi eklem
protezleri enfeksiyon olaslna artrr. Daha da nemlisi herhangi bir sebepten dolay
protez hata verirse eklemi 2. defa deitirmek zordur. nk doal dokunun byk bir
ksm yok edilmitir. Bu sebeplerden dolay ortopedistler implant kullanmn son are
olarak dnmektedirler. Buna ramen yal hastalar iin kala protezleri kullanm son
yllarda byk rabet grmtr [14].


109

a) Yandan grnen diz ekleminin yapsal dizilimi b) Yklemeden nce ve sonra kala eklemi

ekil 6.31 Diz Kala Eklemleri

6.3.1 Eklemlerin Yaplar ve Fonksiyonlar

Omuz ve kala eklemi ba-yuva oynak yerlerine sahipken diz ve dirsek eklemleri mafsal
tipindedirler. Buna ramen btn eklemler karlkl iki tane kkrdak yapsnda yumuak
artikler yzeye sahiptirler. Bu yzeyler eklem svsyla yalanmlardr. Bu sv
polisakkaritlerden yaplmtr. Doa eklemin yzeyine yk konsantrasyon etkisini
minimize edecek geni bir alan salamtr. Yk kkrdak dokunun altnda bulunan kemik
tarafndan emilir. Gerek eklemin hareketi balarla, tendonlarla ve kaslarla salanr (ekil
6.32). eitli tendonlar ve balar zerine etkiyen kuvvetlerin analizi ok karmaktr. Diz
ekleminin rotasyonunun merkezi bile tam olarak belirlenmez. Eksantrik eklem hareketi
ykn btn eklem yzeylerine datlmasna yardmc olur. Diz gibi baz eklemler kayan
yzeyler arasna yerlemi kama eklinde fibroz kkrdaks meniskse sahiptir. Menisksn
ana fonksiyonu yk geni bir alana iletmek olarak bilinir. eitli aktivitelerde uygulanan
eklem kuvvetleri izelge 6.10da verilmitir. ekil 6.33de gsterildii zere yrrken
oluan kuvvetler her harekete gre deiir. Bu kuvvetler eklemlere statik olarak deil

110
dinamik olarak etki ettiinden vcut arlndan 8 kat daha byk olabilir. Bu tip
biyomekanik analizler daha uygun implant dizayn yaplabilmesine yardmc olur.



ekil 6.32 Ykleme elemanlarnn sralan.

izelge 6.10 eitli aktiviteler sresince kala ve diz eklemlerinde oluan kuvvetlerin
ortalama maksimum deerleri [14].

Yrme Derecesi
Maksimum Eklem Kuvveti
(Vcut arlnn katlar olarak)
Kala Diz
Yava
Normal
Hzl
Merdiven karken
Merdiven inerken
Yoku karken
Yoku inerken
4,9
4,9
7,6
7,2
7,1
5,9
5,1
2,7
2,8
4,3
4,4
4,9
3,7
4,4



111

ekil 6.33 Yrme halindeki kuvvet varyasyonlarnn zamanla grafii.

6.3.2 eitli Eklem Protezleri

Eklemler antroplasti olarak adlandrlan cerrahi bir teknikle yeniden yaplandrlr veya
yeniden modellendirilir. Dokunun bir parasn kesip almak ve interpozisyon artroplastisi
cerrahi operasyonlarn yaygn metotlarndandr. Protez artroplastisi implant kullanmn
ierir [34].

6.3.2.1 Kala Eklem Protezi

Krk veya hasta eklemleri dzeltmenin eski metodlar yalnzca femur ba veya femur
bann oturduu ukurla ilgiliydi. Kala eklemi fonksiyonunun yeniden salanmasna izin
veren tekniklerden bir tanesi de femoral ban zerine bir yuva yerletirmektir. mplant iki
yzeyin arasna giren bir kalp gibi davranr. Baz aratrmaclar rezeksiyondan sonra
femoral ban yerine deiik dizaynlar denediler (ekil 6.34).


112
Pek ok femoral ba deiimi acetabular yuvann yerletirilmesiyle gerekletirilir. Bu
total kala eklem deiimi olarak adlandrlr. Sklkla 2 tarafl olarak yaplr. Deiik kala
implant tipleri ba ve yuva, menteeli ba-yuva, her iki taraftan snrlandrlm
acetabulum, ift yuva gibi gruplara ayrlabilir. (ekil 6.35)

Kala eklemlerindeki en byk problem implantn tespitidir. nk implanta etkiyen geni
yk kaldrabilecek ok az trabekle sahip kanselloz kemiin zerinde durur. Bunun
yannda keskin temas noktalarndaki implantn gerilme konsantrasyonu, zaten zayflam
olan kemii nekrotik yapar. Aslnda total kala protezi ilk geerliliini akrilik kemik
imentosu kullanlarak oluturulan tespit ile kazanmtr. Bu imento hamur haline
geldiinde yerletirilir ve protez polimer tozu ve monomer svy kartrdktan sonra
matkapla alm bir delie basnla oturtturulur. imento ayn zamanda acetabular
yuvann tespitinde de kullanlabilir. Bu imento implantn kemikle ilk birlemesi olarak
deil ayn zamanda viskoelastik polimer olduundan ok emici olarak grev yapar.

Kemik, imento ve protez arasndaki rijitlikteki ufak deiiklikler ykn geni bir alana
yaylmasn salar ve gerilme konsantrasyonunu nler. Buna ramen distal kkn iindeki
kemikte gerilme, kk kemik imentosu kullanlarak yerletirildiinde, proksimal
blgedekinden daha byk olur. Bu kntl blgede kemik erimesine yol aar ve bu da
kkn ya gevemesine ya da krlmasna neden olur. Bu problemin alabilmesi iin kkn
boyun ksmnn daha uzun yaplmas gerekir. Ama buna ramen bu deneme orta kke
uygulanan momenti artrarak krlmaya yol aabilir. Aslnda kk dizayn ve yerletirme
tekniklerindeki yeni eilim kk daha dz yapmaktadr. Bylece moment azalacaktr.
Bazen imento kendi bana problem yaratabilir. Mesela, monomerler, sistematik
fonksiyonlarla akarak onlarn dzenli almasn engeller ve dk kan basnlarna yol
aar.



113

ekil 6.34 Kala protezlerinin eitli acetabular dizaynlar ve femoral ba bileenleri.


114

ekil 6.35 Toplam kala implantlarnn deiik tipleri : Ba-yuva, ift yuva, Menteeli.

Yksek egzotermik polimerizasyon tepkimesi 60Cnin stnde lokal bir scakla yol
aabilir ve bu da hcre nekrozuna yol aabilir. imento iin geni intramedular boluk
hazrlanmas kemik sinusoidlerini bloke ederek doku nekrozuna ve ya embolisine neden
olabilir. Bunlara eklenen bir baka problem de implantlarn herhangi bir sebepten dolay
karlmalarndan sonra yok edilen doku ve karma zorluklardr. mplantn
karlabilmesi dizayn asndan ok nemli bir zelliktir. Bu adan bakldnda Sivash
implant dizaynnda, yalnz bir bileeni arzalansa bile tm protezin karlma zorunluluu
vard. Kala ekleminin ba ve yuvas arasndaki srtnme rotasyonel bir tork olduu
zaman ok belirgindir. zellikle de yksek yk oranlarnda Co-Cr alamdan yaplm
kala eklemi iin srtnme torku daha da belirginleir (ekil 6.37). Srtnme torkunu
azaltmakta paslanmaz elik / polietilen ve Co-Cr alam / polietilen kombinasyonlar
tamamen metal sistemlerden daha etkilidir. Tamamen metalden oluan sistemlerin yksek
srtnme torklar femoral ban, metal-polimer protezlerinden ok daha byk olmasndan
dolay oluan geni yzey temasna da balanabilir. Gerek kullanmda tamamen metalden
oluan sistemler yksek srtnme torklarna yol amadan alrlar nk doku svlar
yzeyleri yalar.





115

ekil 6.36 Artroplasti aralarnn geliimi [9].

zet olarak kemikte protez tespiti iin nerilen drt metod vardr.
a) Vidalar, plaklar ve teller kullanarak direkt mekanik tespit ve femoral, kala kknn
femurun medler boluuna yerleimindeki gibi pasif mekanik tespit.
b) Genelde polimetilmetaklirattan oluan kemik imentosu
c) mplantlarn poroz yzeylerine doku ingrowtu
d) (Baarlmas en zor olan) implant ve kemik arasnda direkt kimyasal balanma
[14,33,34].

116

ekil 6.37 eitli kala protezleri iin srtnme torku, uygulanan yk grafii.

6.3.2.2 Dier Eklem Protezleri

Kala haricindeki eklem protezlerinin geliimi nispeten yava olmutur ve halen tp
tarafndan yaygn bir ekilde kabul grmemektedir. Baarl bir diz eklem implant iin
gerekenler kala da dahil olmak zere dier btn eklemler iin olanlarla ayndr. Bu
gereksinimler hareket kabiliyetini kstlamadan elde edilen dk srtnme torku, dk
anma oran, protezin konak dokuya salam tespiti ve protezin karlabilirliini
iermektedir. Diz protezleri yerletirildikleri blge itibaryla geveme ve enfeksiyon gibi
pek ok probleme sahiptir.


ekil 6.38 Diz eklem protezi.

117
Baz protezler kalp artroplastisi prensiplerini kullanrken dierleri mafsal prensibini
kullanmaktadrlar (ekil 6.39). Dirsek, omuz ve bilek gibi dier eklem protezleri kala ve
diz eklemleriyle karlatrldnda ok az ilgi ekmektedir. Bu eklemlerle ilgili mekanik
ve dizayn problemleri, kala ve diz eklemlerindekilerle ayndr. Bu tip eklemler iin ticari
olarak kullanlabilen protezler ekil 6.40da gsterilmitir. Kozmetik grnmdeki ani
gelimeler ve artritik eklemler iin fonksiyonelliinden dolay parmak eklem protezleri
popler hale gelmitir. ki eit protez vardr. 1) Dahili mafsal protezi, 2) Mekanik mafsal
protezi (ekil 6.41). Dahili mafsal protezi silikon kauuktan veya polipropilenden
yaplmtr. Bu tip protezin baars ince kollajen bir dokuyla evrelenmi intramedular
kovua kkn kayabilmesinden kaynaklanmaktadr. Bu kalp protezleri iin de ayn
prensiptir. Mafsal tipindeki protezler bazen rotasyonu engellemek iin atall kke sahiptir.
ekil 6.41de gsterilen Schulz parmak protezinin kkleri rotasyonu engellemek iin
dikdrtgensel bir ekle sahiptir.


ekil 6.39 eitli Diz mplant Dizaynlar: Sol stteki Mc Keover Tibial dzl, sol alttaki
deien aksisli total diz, ortadaki Waldius total diz, sa stteki diz kapana
femoral bileen yerletirilmesi, sa alttaki Freeman-Swanson tm dizi.








118

a) Tipik dirsek protezleri, b) Omuz protezleri, c) Bilek protezi
ekil 6.40 eitli Eklem Protezleri.







119

a) Dahili mafsal tipi b) ve c) Mekanik mafsal tipi
ekil 6.41 Parmak eklem protezi.

6.4 EKLEM PROTEZLER N KULLANILAN MALZEMELER

Eklem protezleri iin kullanlan malzemeler, dier protezlerde kullanlan malzemelerle
ayndr. Oynak eklemler iin srtnme ve anma ok nemli problemler olduu iin
protez oluturulurken en az srtnme ve anmaya sebep olan malzemeler seilir.
Politetraflor-etilen (teflon) dk srtnmesinden dolay iyi bir aday olarak dnlmt
ama hi de iyi olmayan anma zelliklerinden dolay ok kt sonular vermektedir.
Kemik imentosu olarak kullanlan akrilik polimer, femoral ban ilk dizaynlar iin de
kullanlmtr. Bu implantlar hzl bir ekilde anmaya uramlardr.

120
Charnleyin kala protezi femoral bileen iin Co-Cr alam veya paslanmaz elik ile
yksek younluklu polietilen (bazen ultra yksek molekler arlkl polietilen de
denilmekte) kullanmaktadr. Bu kombinasyon en az srtnme ve anmay salar. Daha da
tesinde polietilenin partiklleri minimum doku zarar vermektedir ve bu da bu tip
implantlarda bir dier nemli faktrdr. Polietilen acetabular yuva X nlarn geirgen
olduundan bazen evresi bir tel ile sarlmaktadr.

Polimer metallerden daha abuk andndan dolay baz protezler polietilen bileenlerin
kolay karlabilecei ekilde dizayn edilirler (ekil 6.42). Baz protezler deiik
paralarnda deiik alamlar kullanrlar. Mesela Sivash kala protezlerinin kk ve
acetabular bileenleri (ekil 6.35 d) titanyum alamndan (Ti6Al4V) yaplrken, ba ksm
dkm Co-Cr alamndan yaplr. Anmay nleyici metal astarl yuva da UHMWPEden
yaplmtr. Polimer-metal kombinasyonlar tatmin edici olmasna ramen eklem protezleri
iin anma direnli malzeme gelitirme konusundaki almalar byk ilgi
uyandrmaktadr. zellikle Fransa ve Almanyada almina (Al
2
O
3
) eklem protezlerinde
kullanlmak zere klinik olarak allmtr [33].



ekil 6.42 Weber ve Harris dizayn kala protezleri.


121

ekil 6.43 Seramikten retilen kala (solda) ve diz (sada) eklemleri [38].

Seramik malzemelerin ana avantajlar herhangi bir ortamdaki inertlikleri, mkemmel
anma direnleri ve yksek basma mukavemetleridir. ekil 6.43 hayvan almalarnda
kullanlan kala ve diz eklem protezlerinin iki rneini gstermektedir.











122




BLM 7

NDRGENME


Oksidasyon ya da ykseltgenme elektronlarn bir atom yada moleklden ayrlmasn
salayan kimyasal bir tepkimedir. Bir elementin kimyasal reaksiyonda elektron almas
olayna indirgenme denir. ndirgenme olay redksiyon, ykseltgenme olay da oksidasyon
olarak bilinir.

7.1 METALLERN NDRGENMES: METALK KOROZYON

Metallerin korozyona uramasnn birden ok mekanizmas vardr ve implantlarda
kullanlan metaller iin en nemli zelliklerden bir tanesi korozyon direncidir. Sv tuzlu
zeltilerdeki implant uygulamalarnda en nemli korozyon tipleri galvenik korozyon,
atlak korozyonu ve kabarma korozyonudur. ki benzer olmayan metal bir elektrolitin
iinde birbiriyle elektriksel etkileim halindeyken galvenik korozyon oluur. Bu galvenik
reaksiyonun olumas iin drt gerekli bileen vardr. Bunlar bir anot, bir katot, bir
elektrolit ve bir de harici elektrik iletkenidir. Vcut iindeki evre, elektrolit barndrr. Her
biri ayr alamlardan yaplm iki tane total kala protezi deiimine sahip bir hastada
elektriksel temas olmad srece galvenik korozyon grlmez. Ama iki alamdan oluan
bir total kala protezi veya metal krk pla farkl bir metalden yaplm vida ile tespit
edildiinde galvenik korozyona maruz kalabilir. Bir elektrokimyasal hcrenin iinde iki
farkl metal birletirilirse biri anot dier de katot olarak hareket edecektir. Anotta metal
oksidasyonu oluacaktr. Bu anodik reaksiyondur. Katottaki reaksiyon ise ortamn pH
deerine baldr. Reaksiyonun yn elektromotiv kuvvet incelenerek belirlenebilir.

Paslanmaz elikten total kala yer deiimine sahip bir hastann dier kalasna
kobalt-krom alaml bir total kala protezi taklacak olsa dahi galvenik korozyon olumaz.
nk galvenik korozyon iin gereken drt arttan bir tanesi eksiktir. Bir anot (paslanmaz
elik), bir katot (kobalt alam) ve elektrolit (vcudun tuzlu suyu) var ama elektriksel bir
balant yoktur. Fakat bu hasta dp pelvisini krarsa ve bu krk harici bir fiksatrle tamir

123
edilirse ite bu durumda elektriksel bir balant olabilir. Buna ramen bu alamlar
korozyona ok dayankldrlar ve benzer elektrokimyaya sahiptirler. Dolaysyla korozyon
iin endielenmeye gerek yoktur.

Galvenik hcreler deiik alamlarla olutuu gibi bir alamn iindeki deiikliklerle de
oluabilir. Bu alamn iindeki karpitler, tanecik snrlar ve deiik fazlar elektromotiv
kuvvette deiiklikler yaratr ve bylece lokal galvenik hcre oluumuna neden olur.
Souk ilem ayn zamanda metalin serbest enerjisini de artrr ve metalin korozyon
direncini drr. Bir pla emek ya da ivi ile zerine vurmak yerel souk ileme ve bu
alann dier kalan blgelere anodik davranmasna yol aar. Galvenik korozyon korunacak
blgeyi katodik yaparak korozyondan korunmak iin de kullanlabilir. Metal gemiler
paslanmadan inko bloklar yardmyla korunabilir. Bu inko bloklar feda edilen bir anot
gibi davranr ve dolaysyla elii korur. atlak korozyonu klor zeltisine maruz
braklm bir yerde oluur. Bu yer bir metal ve ametal arasndaki conta tipindeki balant
eklinde veya birbirine kenetlenmi iki para metal arasnda olabilir. atlak korozyonu
oluum sresi alt aydan iki yla kadar deiebilir. atlak korozyonu metallerin temas
halinde bulunduu baz implant ara gerelerinde gzlenmitir. Total kala protezleri,
vidalar ve krk tespitinde kullanlan plaklar ve baz ortopedik uygulamalar gibi.

Gnmzde kullanlan cerrahi alamlar korozyon direnlerini sabit ve pasif oksit
filmlerine borludurlar. Buna pasifizasyon da denir. Titanyum aktif bir metaldir.
Paslanmaz elik ve kobalt alamlar krom oksit filmleri oluturur. Karbonun, kroma
yksek afinitesi vardr. Bir gvenlik faktr olarak cerrahi paslanmaz elikler %17-19
arasnda krom bulundurur ve cerrahi alamlardaki karbon ierii %0,08in altnda veya
%0,03n altnda tutulur. (< 0,08 veya < 0,03%).

Kaynak yaplm paslanmaz elik paralarda karpit oluumu ok nemli bir problemdir.
Eer elik 425-870C arasndaki scakla kadar stlrsa krom katnn iine yaylabilir ve
karpit oluturabilir. 870Cnin stndeki scaklklarda karbon dk yzey merkezli
kafesin iinde znebilir. 425Cnin altnda karpit formasyonu iin hareket kabiliyeti ok
azdr. Eer metaldeki tepe scakl 425-870C aralnda ise karpitler oluabilir. Bu
kaynan her iki tarafndaki metalin korozyonu olarak bilinir. Kaynaktan sonra sl ilem
uygulanarak karpitler tekrardan zndrlebilir ve metale abucak su verilerek tekrar
oluumu engellenebilir. Salam oksit filmi sayesinde cerrahi alamlar pasiftirler ve

124
kimyasal deiim gstermezler. Eer film izilme veya kabarma ile zarar grrse aa
kan metal aktif olur. Kabarma korozyonu oksit filmin devaml olarak bozulmas ve aa
kan metalin oksitlenmesiyle oluur [10, 42].

7.2 POLMERLERN NDRGEMES

Polimer malzemenin indirgenmesi malzemelerin zelliklerindeki deiikliklerin yansra
evreleyen dokularda istenmeyen biyolojik tepkilere yol aabilecek indirgeme rnlerinin
serbest kalmasyla sonulanabilir. Burada polimerlerin biyolojik performansna etki edecek
deiikliklerden bahsedilecektir. Kimyasal indirgeme uzun polimer zincirinin kk
paralara blnmesiyle balar. Bunun oluabilecei birka mekanizma vardr. Mesela
H
2
Onun H
+
ve OH
-
ye ayrld hidroliz gibi. H
+
ve OH
-
zinciri krlabilir ve
tamamlanmam blmlerin sonlarna yapabilir. Baz enzimler ve iyonize radyasyon da
polimerlere etki etme gcne sahiptirler. Polimer molekler arlk asndan azaltlabilir
ve krlma potansiyeli ile znrl artar veya apraz balanmadan dolay sertleebilir
ve gevrekleebilir. Polimerlerin yapsal zellikleri evreyle fiziksel etkileimden dolay
zamanla bozulabilir. Dk molekl arlklarna sahip maddeler, zellikle yalar,
malzeme tarafndan emilebilir ve renginin deimesine yol aar. Bu dk molekl
arlna sahip maddeler plastikletirici olarak davranabilir ve malzemeyi yumuatabilir
veya makro molekllerin matriksinde skp malzemeyi daha gevrek yapabilirler. Bu
emilme ykleme dngs veya bkme gibi mekanik kuvvetlerle hzlandrlabilir. Bu
dngsel ykleme gibi mekanik kuvvetler pompalama hareketine benzer bir etki yaratr.
Her dngde alp kapanan molekller srasndaki bolua giren dk molekl arlkl
maddeler sktrlabilir. Benzer olarak ileme srasnda malzemeye eklenen dk molekl
arlkl maddeler, mesela plastikletiriciler, zamanla difzyona urayabilir. Bu da ara
gerecin mekanik veya baka fiziksel zelliklerinde deiikliklere yol aar. Bu olay ayn
zamanda istenmeyen biyolojik reaksiyonlar da tetikleyebilir [10, 42].

7.3 AINMA

Paralar arasndaki rlatif hareket mekanik hasara yol aabilir ve kk paracklarnda
anmaya bal olarak kopmasna neden olabilir. Biyomedikal uygulamalarda
kullanlabilecek pek ok mekanizma vardr. mplantlanm bir malzemenin yzeyi
yeterinde przsz deildir. Temas tm yzeyde deil de przlerde odaklanmtr. Tm

125
yzey iin nispeten dk olan temas basnc przler zerinde ok yksek yerel basnlara
yol aabilir. Byle lokal temas basnlar iki yzeyin przleri arasnda birleme veya
yapmaya neden olabilir. Devam eden hareket przlerin kopmasna ve kopan przler de
adezif anmaya bal olarak hasara yol aar. Temas eden iki yzeyden birinin dierinden
daha sert olduu durumlarda anma olur. Burada kopan kk paracklar anma
yzeyleri arasnda skrlar. Sert paracklarla oluan bu durum davran asndan
zmparaya benzer. lgintir ki metal-polimer balantlarnn iindeki metal bileenlerin
anmas, polimer bileenin anmasna da yol aabilir. Bu sert paracklar polimerlere
hzlca arparak anma yaratr ve ayn zamanda da metal yzeyini izerler. Metaller snek
olduundan dolay bu izilme ilemi oluklar meydana getirir. Bu oluklarn her iki
tarafndaki srtlar polimerik bileenin anmasnda byk katkda bulunur. Buna ters
olaraksa seramik malzemeler snek deildir. Seramikler de kaznabilir, ama seramikler
plastik olarak deforme olmayp, plastik deforme olmu srtlar oluturmayacaklardr. Bu
metal-polimer kombinasyonlarna oranla seramik-polimer total eklemlerinin ok daha az
ypranma oranlarna sahip olmasnn temel sebebidir. izelgede baz metal iftlerinin
srtnme katsaylar verilmitir. izelge 7.2 de farkl alam kombinasyonlarnn anma
korozyonu sonular ve izelge 7.3 de Co-Cr ve Ti-6Al-4V alamlarnn kemik yzeyle
yapt anma testi sonular verilmitir. ekilde 7.1 de Ti-6Al-4V alamnn anma testi
deerleri grlmektedir. Noktasal ykleme hallerindeki yorulmaya bal veya ufak bir
bileenin geni yzeyler zerindeki, geni kayma mesafelerine bal olarak da anma
ortaya kar. Total diz protezlerinde bulunan tibia bileeni srekli ykldr fakat eklem
hareket ettike, tibial bileenin temas ettii nokta bir yklenip bir de yksz kalr. Tibia
bileeninin basma kuvveti dolaysyla bir kesme gerilmesi oluur. Tekrar eden ykleme ve
geri ykleme temas noktasnn altnda dngsel bir kesme gerilmesi oluturur. En sonunda
bu, eklem yzeylerine paralel olan yorulma atlaklarnn olumasna yol aar. Bu atlaklar
yorulma anmasna bal olarak kabarp dklerek partikler artk olutururlar [10].

izelge 7.1 Baz metal iftlerindeki srtnme katsaylar [48].
Malzeme iftleri Srtnme katsays()
Altn-Altn 4,0
Platin-Platin 3,0
Alminyum-Alminyum 1,9
Gm-Gm 1,5
Bakr-Bakr 1,1
Molibden - Molibden 0,8
elik-elik 0,53
Titanyum-Titanyum 0,47


126
izelge 7.2 Farkl alam kombinasyonlarnda anma korozyonu sonular [47].
Anma ve Korozyon
Protez sap

Protez ba

Adet
Adet %
Co-Cr-Mo Co-Cr-Mo 76 5 7,0
Ti-6Al-4V Ti-6Al-4V 3 2 66,7
Ti-6Al-4V Co-Cr-Mo 29 10 34,5

izelge 7.3 ki ayr yk altndaki parlatlm Co-Cr ve Ti-6Al-4V alamlarnn kemik
yzeyle yapt 25 saatlik anma testlerinin sonular [46].
Malzemenin
durumu
Parlatlm Co-Cr Parlatlm Ti-6Al-4V
Yk 446N 223N 446N 223N
Yaklak oran
Yzey
przll(R

)
0,28-0,38 - 0,7-1,24 - 3-1
Kemik
Kayb(mm)
0,9 0,5 2,4 1,8 3-1
Metal
kayb(mm
3
)
0,11 1,04 23,06 24,53 200-1














ekil 7.1 Ti-6Al-4V alamnn anma testi deerleri [45].

7.4 KOROZYON MNMZASYONU N VAKA ALIMALARI

Metal seiminde laboratuar aratrmalarnn yannda klinik deerlendirme de nemlidir.
Bir implantn korozyonu hibir enfeksiyon belirtisi olmakszn, lokal arlar gibi
semptomlara yol aabilir. Cerrahi srasnda evreleyen dokunun gri veya siyah olarak renk

127
deitirmesi gzlenebilir ve metal kalntlar dokuda bulunabilir. Korozyon ortopedik
implantlarn mekanik hatalarnda da nemli rol oynar. Bu hatalarn ounluu yorulmadan
kaynaklanr. Baz vakalar aada gsterilmitir.

1. vaka: 1,5 yllk hizmetten sonra bir total kala protezi krld. Proteze X n ile
bakldnda femoral kk blgesinin krld anlald. Femoral implant karld ve analiz
edildi. Malzemesinin dkm paslanmaz elik olduu anlald. mplantn imentosu
mkemmel olmasa da yeterli grld. Bu uygulama iin malzeme seimi yetersiz olarak
deerlendirildi. Dkm paslanmaz elik kala ivilerinde kullanlan dvlm eliklerden
mekanik olarak daha ktdr. Sonu olarak implantasyon esnasnda kkte oluan izikler
korozyon yorulma atlaklarn balatabilir. Kkn yorulma sonras ar yklenme kr ile
hata verdii grld. Bunun da tesinde hata blgesinde porozite gzlendi.

2. vaka: Bir hastann kolu X n ile gzlendi. ekilde 7.2 de grlen kemik pla 30 yl
boyunca hastada taklyd. Korozyondan dolay vidalar yerlerinden oynamt. Plan
vanadyum eliinden yapld grlmtr. 1920lerde vanadyum elii uygulamalar
yaplmaktayd fakat gnmzde implantlarda kullanlmas yasaklanmtr.


ekil 7.2 Rntgen Filmi.

3. vaka: ekilde 7.3de bir artroplastinin radyografisi grlmektedir. Byk trokanter iin
cerrah sradan bir demir ivi kullanmtr. mplantn ba ksm Co-Cr-Mo alamndan

128
yaplmtr. ivi karld ve ar derecede korozyona urad grld. Gnmzde
cerrahlar byle bir ivi kullanmay dnmezler bile.

ekil 7.3 Rntgen Filmi.

4. vaka: Mdahele edilen omuzunda ar ve hareketsizlik hisseden bir hastadan karlan
vidalar incelenmitir. (ekil 7.4) Vidalarn bir tanesinin Co-Cr-Mo alam, dierinin
paslanmaz elik olduu grld. Galvenik korozyon olutuu gzlendi. Bu tip vakalardan
kark metal kullanmndan uzak durarak kanlabilir.


ekil 7.4 Rntgen Filmi.

129
5. vaka: Mdahele edilmi krk kalann radyografisinde krk bir matkap paras
grlmtr. (ekil 7.5) Metalin karlmasyla korozyona uram olduu grlmtr.
Rastgele kark metaller implant malzemesi olarak kullanlmtr.


ekil 7.5 Rntgen Filmi.

zetle ayn blgede deiik tip implant malzemeleri kullanlmamal ayn tip alam
kullanmaya zen gsterilmelidir. mplant retim hatalarnn en az olaca ekilde elde
edilmelidir. Cerrahide aletlerden implantlara veya dokuya metal geii engellenmeli, metal
aletler ve implantlar arasndaki temastan kanlmaldr. Son olarak vcudun bir
blmnde korozyona uramayan bir metalin dier bir blgede urayabilecei
unutulmamaldr [34].













130





BLM 8

BYOUYUMLULUK


Biyomalzemelerin indirgenmesi, anmas ve korozyonu sonucunda biyolojik uyumluluk
etkilenebilir.

8.1 VCUDUN BYOMALZEMELERE TEPKS

Vcudun biyomalzemelere cevabnda rol oynayan hcreler eritrosit, lkosit ve
trombositlerdir. Eritrositler oksijen tanmasnda grev alrlar. Lkositler baklk
sisteminde yer alan hcrelerdir. Lkositlerin alt tipi olan ntrofillerin fonksiyonu yabanc
maddeleri iine almak ve yok etmek (yani fagositoz) olduundan koruyucu mekanizma
olutururlar. Dier bir grup olan monositler de fagositik hcrelerdir. Bunlar kan
dolamndan dokuya getiinde grnmn deitirerek makrofajlara dnr.
Makrofajlarda aktif olarak fagositoz yaparlar. Makrofaj fagositoz yaptktan sonra dier
hcrelerle birleerek dev hcre olutururlar. Biyomalzemelerle ilgili olan yabanc cisim
dev hcresi olarak adlandrlr. Yabanc cisim dev hcrelerinin varl fagositik sistemin
yabanc cismi yok etmede yeterli olmadn gsterir. nflamasyonun derecesine bal
olarak doku harabiyeti oluur ve normal dokunun kayb, organ fonksiyonunun kayb veya
nemli kemik rezorbsiyonu ile sonulanabilir. Lkositlerin dier bir alt grubu lenfositlerdir
bunlar da immn sistemde rol alrlar. Trombositler ise phtlama mekanizmasnda rol
oynayan kan elemanlardr.

8.1.1 nflamasyon

nflamasyon herhangi bir damarl dokunun doku yaralanmasna ilk cevabdr.
nflamasyonun drt ana belirtisi vardr. Bunlar kzarklk, ilik, s art ve ardr. Bu
cevap hzl ve normal bir cevaptr. Uzamsa bir problem vardr. Yaralanma yerinde ilk
olarak eritrositler gelirler daha sonra ntrofiller yaralanmadan sonraki 24 saat iinde
grlrler ve 3-5 gn grlmeye devam ederler. Bu evre akut inflamasyon olarak
adlandrlr. Yaralanma kayna ortadan kaldrlrsa cevap sonlanr ve doku normal

131
grnme dner. Eer yaralanma kayna ortadan kaldrlmaz ve cevap devam ederse
inflamasyon kronik inflamasyonun eitli evrelerine doru ilerler. Bu devam eden cevapta
ntrofiller yerlerini monosit / makrofaj serisinden oluan byk hcrelere brakr. Bu
hcreler de fagositiktir ve geri kalan doku debrisini ve savunma maddelerini temizlemeye
alr. Grevlerini yapamadklarnda bir araya gelerek byrler ve multinkleer dev
hcreleri olutururlar. Bu kronik inflamasyonu oluturur ve genellikle doku veya organa
zarar veren byk doku debris kitlesiyle ilikilidir [21, 41].

8.2 BYOMALZEME KULLANILDII DURUMLARDA YLEME

lk olarak biyomalzeme yerletirilirken dokuya zarar gelir ve bir iltihap oluur. Bunu yara
iyileme tepkisi takip eder. Eer malzeme ksa bir sreliine taklp karlrsa iyileme
normal bir ekilde geliir. Ama eer malzeme vcutta uzun sre kalrsa tepki deiir.
Vcutta yabanc bir malzeme olduundan normal doku iyilemesi gerekleemez.
Vcudun ilk reaksiyonu bu yabanc malzemeyi yok etmeye almaktr. Fagositler gelirler
ve normal grnen iltihap kronikleir. Eer fagositler tarafndan yakalanabilir ve
indirgenebilir bir malzeme deilse reaksiyon iki yoldan birini tercih edecektir. Bu iki yol
iyileme srecinde genel tepki malzemenin evresinde fibroz bir doku oluturmaktr ki o
malzemeyi vcudun kalan ksmndan ayrsn. Genel olarak yle bir inan vardr. Fibroz
kapsl ne kadar ince olursa malzeme o kadar biyouyumlulua sahiptir. Daha nadir grlen
bir tepki ise iltihabn kronik ekilde devam etmesi sonuta dev hcreler veya granln
olumasdr. Bu olay malzeme biyouyumlu olmad zaman gerekleir ve konak doku
hala onu ntralize etmeye altnda grlr.

Vcudun malzemeye cevab ile ilgili problemler oluabilir. Deriye ok yakn implante
edilen malzemelerde tepki fibroz katman oluturup bu malzemeyi d katmanlara tamak
eklinde olacaktr. Bu sebeple malzemeleri epidermis ve dermisin iinde tutmas zordur.
Deriyi geerek yerletirilen aralar evrelerinde fibroz bir katman olutururlar ve epidermis
ile malzeme arasnda temas biter. Bylece derinin koruyucu bariyer etkisi ortadan kalkar
ve d ortamdan derin dokulara doru bir yol oluur. Bu durumda enfeksiyon oluumu
kolaylar. Fibroz kapslnn oluumu malzemenin biyouyumlu olduuna dair bir kanttr
ve iyilemenin erken basama olarak oluur.


132
Fibroz kapsln oluumu genellikle porozlanm malzemelerde gzlenmez. Eer oyuklar
yeteri kadar genise lokal doku porlarn iine doru byyecektir ve kapsl
oluturmayacakt [21].

8.2.1 Enfeksiyon

Deride veya mukoz membranlarda bir harabiyet olup bakteri girii olduunda enfeksiyon
riski geliir. Enfeksiyon varl inflamasyonun sonlanmasn nler ve kronik inflamatuar
cevap geliir. Bu durumda da yara iyilemesi tamamlanamayacak ve youn skar dokusu
geliecektir. Yabanc cismin enfeksiyon zerindeki etkisi yledir: Deri veya mukoz
membranlar implantn iyiletirilmesine bal olarak hasara urarlar. Hasar ve yabanc
cisim varl inflamatuar cevab balatr. Malzeme dokunun iindedir ve yara iyilemesi
etkilenecektir. Bakterinin varl da zaten var olan problemlere eklenecektir. ok iyi
bilindii gibi yabanc cismin bulunmas enfeksiyon riskini byk oranda artracaktr ve
enfeksiyon oluturmak iin gereken bakteri saysn 10
6
dan 10
2
ye drecektir. Sadece
enfeksiyon riski artmakla kalmayp bunu tedavi etmek de gleecektir. Tedavinin tek yolu
implant karmaktr.

Salk harcamalarnn byk bir ksmn oluturan implantlarn yaratt enfeksiyon
problemi mikrobiyoloji, enfeksiyon hastalklar, malzeme bilimi ve dizayn, yzey
kaplamas ve cerrahi alannda alan pek ok kiiyi ilgilendirmektedir [10].

8.3 SERAMKLERN BYOUYUMLULUU

Al
2
O
3
seramikler cerrahide kullanlan ilk seramik malzemeler olmulardr. Gnmzde de
femur ba protezlerinde kullanlmaktadr. Biyouyumluluk testleri olumlu sonular
vermitir.

Hidroksiapatitlerin insandan alnan lenfosit doku kltr zerindeki almalarda inert
olduu grlm ve klinik almalar iin uygun bulunmutur [10].

Hidroksiapatitin serum svs iindeki davrannn incelendii bu aratrmada da svnn
malzeme ile reaksiyona girmedii gzlenmitir [20].


133
8.4 POLMERLERN BYOUYUMLULUU

Shunt ve katater uygulamalar gibi vcutta ksa sre kullanlacak polimer eidi olarak
polivinklorid kullanlrken parmak eklemi ve yumuak doku yenilenmesi iin poliaktid
tercih edilir. Silikon ve polietilen gibi uzun dnemde biyouyumluluunu bozmadan devam
edebilecek az sayda polimer eidi mevcuttur. Polimerlerin su ve ya emme zellii de
biyouyumluluunu etkileyen zellikleridir. Malzemenin histolojik doku uyumluluu
genellikle iyidir. Polimer malzeme tasarmnn da malzeme anmas zerine etkisi vardr.
Total kala protezinde acetabular yuva olarak kullanlan polimer anmalarn inceleyen bir
almada imento ile sabitlenen acetabular yuvadaki polimer malzeme anmasnn, vida
ile sabitlenenden daha az olduu belirlenmitir.

Anma paracklarnn ou bir bakteri byklnde yani birka m kadardr ve
fagositler tarafndan kolayca evrelenip indirgenebilirler. Polimerler genellikle ileri
safhadaki indirgemelere dayankldrlar [21, 7, 22, 10].

Klinik olarak polimetilmetaklirat (PMMA, kemik imentosu) (Clementi ve ark. 1980) ve
silikon elastomerlere (Kussovsky ve ark. 1994) verilen hcre tabanl tepkiler gsterilmitir.

Silikann (SiO
2
) uzun zamandr antijen adjuvan olduu bilinmekteydi. Yani bir hayvan
modelinde antijenle birlikte uygulandnda gl bir immn cevaba yol ayordu. Silikon
meme protezi kullanan hastalarda oto immn hastalklarn grlmesi bu ikisi arasnda bir
balant olabilecei sorusunu akla getiriyordu. Kussovsky bu gr savunanlarn
bandayd. Bununla birlikte devam eden hayvan ve insan almalar bu ikisinin arasnda
belirgin bir ilikinin olmadn gstermitir. (Gabriel ve ark. 1994)

8.5 METALLERN BYOUYUMLULUU

Metalik implantlar yakn civarndaki dokunun ekil ve yapsn olumsuz ynde
etkileyebilirler. Protez yzeyinin yaps, tasarm, biyomekanik faktrleri, cerrahi sebepleri
enfeksiyon ve operasyon sonras ilemler, metal iyonlarna kar hassasiyet, hastann ya
ve dier hasta faktrleri biyouyumluluu etkileyebilir.


134
316 ve 17-7PH elikten elde edilen deney numuneleri farelerin omuz kaslarna yerletirilip
4 ay sonra numune etrafndaki dokular analiz edilmitir. Sonular izelge 8.1dedir.

izelge 8.1 mplant evresindeki fare omuz kasnn analizi [16].
Element Ortalama Deer SS
Alam
Kontrol Dokusu
316
17-7PH
Cr
3,7 4,9
76,0 55,7
12,2 14,2
Ni
8,0 9,3
40,5 41,2
15,2 11,5
Mo
1,8 3,2
8,4 9,2
-
Fe
37,9 34,6
76,8 45,7
34,6 15,4

stenitik paslanmaz eliklerin protez malzemesi olarak kullan ASTM ve BSI tarafndan
tavsiye edilmitir. Alam pasif haldeyken dokuda iyi tolere edilmektedir. Fakat zamanla
iyonlarn tanmas ile doku reaksiyonlar balamaktadr. Bu reaksiyonlar proteze direk
temasla veya anma artklarnn ortama, ardndan da vcut svlarna karmasyla
gerekleir. Fakat bu tr korozyonun geliimi ou zaman protezin erken dnemde
karlmasna neden olacak boyutta deildir [17, 18, 23, 24, 7].

8.6 KOBALT-KROM ALAIMLARININ BYOUYUMLULUU

Bu alamlarn canl dokudaki toksik etkisini incelemek, ok sayda elementi iermesi
nedeniyle kolay deildir. Kist-toksitler metal iyonlarnn dokularda zamanla birikmesinden
kaynaklanan bir problemdir. Genellikle inceleme Co, Cr, Ni, Mo iin yaplr.

Bunlardan kobalt ar bir toksit element deildir. Bunun dokuda tutulmas veya atlmas
kolayca anlalamaz. Serbest kobaltn fonksiyonel olarak aka ifade edilmesi de mmkn
olmamaktadr. Yaplan aratrma uygulamalarnda verilen kobalt diyetinin %80i vcuttan
geri atlmaktadr. Dk kobalt seviyesinde ise kanda iki zt etki tespit edilmitir. Kobay
farelere ve insanlara enjekte edilen solsyon halindeki kobalt; farelerde anemiye sebep
olduu halde insanlarda bunun tam tersi olarak alyuvarlarn oluumuna destek olmaktadr.
Bu fark anlaldktan sonra kobalt anemi tedavisinde destek olarak kullanlmaktadr. Fakat
dk seviyede deil de yksek dozdaki kobalt ise kalp kaslarnda yerleip, bu kaslarn
fonksiyonunu bozmasna ramen ani zehirlenmeler nadirdir. Kobaylarda kullanlan saf
kobalt protezin ise bir mddet sonra hayvann kalp kaslarnda kobalt elementinin
birikmesine neden olduu grlmtr. At serumu iine enjekte edilen kobalt tozunun
sspansiyon olarak verildii kobaylarda da kt huylu izgili kas tmrlerine rastlanmtr.

135
Krom elementinin kanda dk dzeyde yayld durumda bir zarar olmad halde
miktar arttka toksik etkisinin artt grlmtr. Az yoluyla alnan krom bileikleri
vcutta dk dzeyde emilirler. Kromun baklk sistemini yaygn olarak kuatmasna
ramen dokulardaki yaygnlk oran ar deikendir ve normal seviyeyi tespit etmek
olduka gtr.

Krom az yoluyla yksek dozda alndnda bbrek ve kalp ile ilgili oklara neden
olabilmektedir. Cilt ile direkt temasndan da lserler meydana gelebilmektedir. Solunum
yoluyla alnmas halinde akcier kanserleri yapmaktadr. Vcut hassasiyetini artrd
konusunda da tartmalar vardr.

Negatif ykl krom iyonlarnn plazma zarndan dokuya serbeste geme kabiliyetine
sahip olduu canl zerinde yaplan deneylerden sonra anlalmtr.

Molibden elementinin yeryz kabuundaki dk oranna ramen kullanm yaygnl
olduka deikendir. Hayvanlarda kesin toksik etkisi grlmtr. Yksek dozdaki
kullanmda barsaklarn bozulmas, koma haline ve kalbin oka girmesine dahi neden
olabilmektedir. Ayrca kalsiyum ve fosforun vcut tarafndan emilimini nleyerek
osteoporozu hzlandrd bilinmektedir.

Nikel ise hayvan dokularna geni oranda yaylm snrl biyolojik aktiviteye sahip ana
elementlerdendir. Kandaki normal nikel seviyesi 5 g/l iken bu orann artmas durumunda,
zellikle bbrekteki konsantrasyonunun artmasnn ardndan hipofiz bezi, dalak ve ciltte de
seviye artmaktadr. Nikelin etkisi ile bu organlarda kanser oluumunun yansra, vcut
genelinde de yksek hassasiyet gelimektedir.

Sonu olarak, kobalt esasl alamlarn kan ya da dokulardaki yksek konsantrasyonu
toksik etkiye sebep olmaktadr. Protez takldktan sonra dokularda metal seviyesinin artt
bilinmektedir. Fakat korozyonun dk olmasndan dolay olumsuz etkinin alt seviyede
olduu tahmin edilmektedir. Dokularda biriken metaller toksik etki yapacak kadar st
seviyelere ulamasa da bunlarn potansiyel etkileri gz nnden uzak tutulmamaldr.

Kobalt esasl protez malzemelere kar dokularn savunma mekanizmasnn oluturduu
kapsl, paslanmaz elik iin oluturulan kapsle gre daha ince olmaktadr.

136
Kobalt esasl bu alamlara direk temas eden dokularda incelemelere ynelik bir
aratrmann sonular izelge 2 de grlmektedir. Bu almada, deney hayvanlarnda 16
hafta sreyle takl kalan protezlere temas eden, yakn dokulardan alnan numunelerin
incelenmesi sonucu, Co, Cr ve Mo oranlar daha nce alnan normal dokularla
karlatrldnda metal iyonlarnn dokuya getii, rakamlardan da aka
anlalmaktadr [7, 25, 26, 27, 28, 29].

izelge 8.2 Kobalt esasl alamla temas eden dokunun analizi.
Metaller
Dokunun durumu
Co Cr Mo
Normal doku 3,7 ppm 2,9 ppm 1,8 ppm
Protezle temas halindeki doku 67 ppm 76,7 ppm 11,5 ppm

8.7 TTANYUMUN BYOUYUMLULUU

Titanyumun dokularda tolere edilmesi olduka iyidir. Mide-barsak yoluyla emiliminin ok
zayf olmasna karlk akcier tarafndan emilimi kayda deerdir. Metalin devaml
alnmas durumunda ise kalp, akcier, dalak ve bbreklerde birikim yapt grlm fakat
ok kt bir etkisine rastlanlmamtr. Sadece TiO
2
tozlarnn akcierde hafif bir iritasyon
gzlenmi fakat bir akcier hastalna neden olmad gsterilmitir.

Saf titanyumun pek ok ynden toksik olmad ve uygun zelliklere sahip olduu
grlmtr. Fakat titanyumun mekanik zelliklerini iyiletirmek iin katlan dier alam
elementlerinden bazlar ayn uyumlu sonular vermemektedir. Ortopedi hastalarna
taklan titanyum implantlarnn kullanmndan uzun sre sonra kemik dokusu dnda
protez ile temas halinde olan dokularda nemli miktarlarda titanyumun varl
anlalmtr.

Hareket halindeki mafsallarda kullanlan titanyum, zaten zayf olan anma direnci,
srtnme ve ykn etkisi ile daha fazla aa kmaktadr. Farkl almalarda kar eleman
olarak Co-Cr alamlar veya UHMWPE gibi malzemeler kullanlarak anma ve
artklarnn azaltlmas salanmtr.


137
Ti-6Al-4V alamnn, korozyon direncini artrmak iin yaplan oksit film kaplama
ilemlerini biyouyumlulua olumlu katk salad yaplan aratrmalarla anlalmtr.
Ticari saf titanyumdan yaplm, tavan tibiasna taklan vida eklindeki numunenin 180
gn sonra karlarak kortikal kemik numunelerinin incelenmesi sonucu cerrahi ilemden 3
gn sonra dahi yara blgesinde hzl ve organize kemik hcresi retiminin normal olarak
balad gzlenmitir. mplant yzeyinde direk olarak kemik oluumuna rastlanmamakla
birlikte, kemik / titanyum temas yzeyinin zamanla artt hatta 6. haftann sonunda
implant etrafnda kemik hcrelerinin implant yzeyini kaplad grlmtr. almalar
gstermitir ki saf titanyumun implant malzemesi olarak kullanlmas durumunda
evresindeki kemik dokusunun geliimi aksamadan srmektedir. Titanyum implantlar
kemik dokusuna yerletirildiinde yzey dzgnl ve oksit film tabakasna bal olarak
deien bir kemik iyilemesi vardr [29, 7].








































138





SONU

nternal tespit veya eklem artroplastisi, biyouyumsuzluk, kemik erimesi, kemiin yeniden
krlmas, implantn gevemesi, implantn eilmesi yada krlmas gibi nedenlerle
baarszla uramaktadr. Bu baarszlk hastada ciddi boyutta ar ve ikinci bir cerrahi
mdahale gereklilii ile sonulanr.

Literatrde ortopedik implant ve protez retmek, tasarlamak ve gelitirmek iin gereken
temel kriterler; biyouyumluluk, yeterli mekanik dayanm ve uygun yorulma mr, oklu
implant alamlar iin galvenik korozyon direnci, hafiflik, kemik dokusuna kolay
balanabilirlik, maliyet, yzey ve ekil biyouygunluu, kemik elastisitesine yakn elastiklik
ve spesifik tasarma yatknlk olarak verilmektedir.

Bahsedilen bu kriterleri salayan mkemmel bir malzeme bile doru dizayn edilemedii
takdirde umulmadk hasarlara neden olabilir. Bu nedenle malzemenin normal yapsal
zelliklerinin kullanmn bozmayacak optimum bir tasarm nemlidir.
mplantlar dizayn edilirken aadaki faktrler gz nnde bulundurulur:

Genel anatomi ve bundan sapmalar
Cerrahi yaklam
Cerrahi teknik
Krk blgesinde yeterli yer
Krk tiplerinin eitlilii
Yerel kemik miktar
Kemiklerdeki yerel iyileme hzlar
Olas komplikasyonlar
Fizyolojik ve biyomekanik koullar
Dinamik zorlanma ve arlk tama koullar
mplanta kemiin etkisi
mplant malzemesinin zellikleri

139
Btn fizyolojik koullara uyulmak kaydyla ideal implant dizayn mhendislik bak
asndan her zaman mmkn olmayabilir. Birok durumda olas en iyi zm ile
yetinilmelidir. Biyolojik uyumlulua ek olarak, implantn dayankl olmas en nemli temel
gerekliliktir. Yukardaki etkenlerin tm gz nne alndnda rijitlik asndan biyolojik
limitleri aan, olas tm zorlanma koullarn yksek bir mekanik emniyetle
karlayabilecek implant tasarm imkanszdr. rnein bir kemik plann, yumuak doku
kalnlnn az olduu krk blgelerinde yumuak dokular kemikten fazla uzaklatrmas,
bu dokularda hasara neden olabilir ve komplikasyonlar geliebilir. Plak, yksek mekanik
dayanm ve yorulma direnci salamak zere tasarlanacak olursa, ok fazla rijit olabilir, bu
da kemiin fizyolojik ykleri yeterince karlayamamasna neden olarak, kemiin zayf
ekillenmesine neden olabilir. Vida ve plan rijitlikleri birbirine gre ve kemie gre belli
bir oran dahilinde deilse vida dileri kemikten syrlabilir veya vida krlabilir. Plak ok
esnek ise kemiklerde kaynamama durumu ortaya kar. Plan altnda kalan kemik yzeyi
byk olursa buralarda plan uygulad basn sebebi ile kemikte kanla beslenme
yetersiz olur.

Genellikle implantlar, ikinci bir travma gibi dramatik olaylarn olabilecei dnlerek
tasarmlanmamlardr. mplantlarn yorulma dayanm snrsz deildir. Elastik zorlanma
alanndaki gerilmekler, yorulma hasarnn balamas iin yeterli olabilir. yi bir ekilde
redkte edilmi ve krk ularnn temas halinde olduu kemik implant destekleyecektir.
Kritik deiken yklenme, ancak internal tespitin tam stabil olmad, kusurlu kemik veya
krk boluunun bulunduu durumlarda olabilir. Stabil tespitler salamak iin zel cerrahi
teknikler gelitirilmitir. Tam stabil tespitin mmkn olmad krk kemik paralarnn
eksiklii yada bir araya getirilemeyen krk paralarnn olduu klinik durumlarla da
karlalabilmektedir. Byle durumlarda kemik greftlerinin implantasyonuyla kemik
iyilemesini hzlandrlabildii ve yeterli stabilite saland grlmtr. Bu alanda
yaplm olan almalarn bazlar unlardr.

Eric V. Lewis, MD ve ark. distal tibia krklarnn intramedller fiksasyonunda distal vida
konfigrasyonlarn deerlendirmilerdir. Eilme ve burulma rijitliinde nicelie dayal
optimal vida konfigurasyonu bulunmaya allmtr. Bir, iki ve drt vida kullanlarak, be
distal vida konfigrasyonu oluturularak, n-arka ve sa-sol eilme ve burulma deneyine
tabi tutulmutur. Testler sonucunda en nemli art iki vida kullanldnda elde edilmitir
[59].

140
Michael Sirkin, MD ve ark. distal tibia krklarnda kullanlan iki apraz vidann koronal ve
sagital stabilitesini, iki paralel koronal vida ve vidann biyomekanik karlatrmasn
yapmlardr. ekme ve eilme testleri uygulanarak bir grupta apraz vidalar paralel
korona vidalarla dier grupta ise paralel koronal vidalar vida kombinasyonu ile
karlatrlmtr. Krk yerindeki oynamalar llmtr. Sonu olarak paralel koronal
vidalar apraz vidalardan her iki testte de gl bulunmutur. vida ile paralel koronal
vidann karlatrlmasnda nemli bir farkllk bulunmamtr [60].

Emil H. Schemitsch, MD ve ark. ters oblik intertrokanterik femoral krklarda kullanlan
135 kayabilen kala vidas, 95 kondler vida ve intramedller kala vidasnn
biyomekanik zelliklerini aratrmlardr. Rijitlik, zorlanma ve proksimal femur lateral yer
deitirmesi deerlendirilmitir. Sonu olarak implant seiminin biyomekanik olarak
nemli olmad bulunmutur. ntramedller kala vidas nemli lde kemik kayb olan
olgularda byk stabilite ve deformasyona yksek diren gstermektedir [61].

Douglas W. Lundy, MD ve ark. stabil olmayan subtrokanterik femur krklarnda 95
kondiler yass plak, 95 kondiler vida plak (DCS) ve 135 kompresyon kala vidas
(DHS)nn biyomekanik zelliklerini aratrmlardr. 400 N a kadar eksenel basma
kuvveti uygulanmtr. Bu 5 defa tekrarlanm sonrasnda plak krlncaya kadar yk
uygulanmtr. DHS en rijit (586N/m) bulunmu, bunu DCS(404N/m) ve 95 yass plak
(260N/m) takip etmitir. Plak krlncaya kadar uygulanan yk en fazla DHS (4877N) iin
gerekmi. DCS(3107N) ve 95 yass plak (2272N) bunu takip etmitir. Sonu olarak DCS
95 yass plaa gre biyomekanik olarak stn bulunmutur. alma modeli DHS iin
tam uygun deildir [62].

Srino Bharam, MD ve ark. stabil ve stabil olmayan intertrokanterik femur krklarnda 2 ve
4 delikli 135 dinamik kala vidas (DHS) plann biyomekanik etkilerini aratrmlardr.
Her iki plan stabil krklardaki ortalama rijitlii kontrol grubunun %64 kadardr. Stabil
olmayan krklarda iki plak arasnda %11 rijitlik fark vardr. Her iki plan lokalize
rijitlikleri benzer sonular vermitir. Plak krlncaya kadar uygulanan yk 2 delikli plak
iin ortalama 3454 N, 4 delikli plak iin 3140 N dur. ki plan rijitlik ve plak krlncaya
kadar uygulanan yk deerleri arasnda anlaml istatistiksel fark yoktur. Sonu olarak her
iki krk eklinde 2 delikli plak 4 delikli plak ile benzer biyomekanik zelliklere sahiptir
[63].

141
Burkhard W. Wippermann, MD ve ark. koyun tibiasndaki dairesel defekte blok ve
granler hidroksiapatit seramik ve otolog kanselloz kemik greft kullanlmas
karlatrlm. Defektin bo brakld grup kontrol grubu olmutur. Gruplara burulma
testi uygulanmtr. Granler, blok ve otogreft gruplar arasnda nemli farkllk yokken,
kontrol grubu dierlerine gre anlaml lde gsdr. nemli olduu dnlmese de
granler seramik iin sonular blok seramik kadar iyi deildir [64].

Richard D. Peindl, PhD ve ark. total kala protezi varlnda 1/3 orta ve distal femur
krklarnda DCS plak ve intramedller ivileri test etmilerdir. rneklere burulma ve
eksenel ykleme testlerini uygulamlardr. Plak ve intramedller ivi kullanm femoral
aft burulma ykleri altnda nemli derecede zayflatmtr. ntramedller ivi ile protez
arasndaki mesafe 2 cm den az olduunda yk tama kapasitesi eksenel yklemede
kontrol grubuyla benzerdir. Plak ve protez aras mesafe 10 cm altnda olduunda femoral
aft nemli derecede zayflatr. Plak ve protez st ste geldiinde yk tama kapasitesi
kontrol grubuyla benzerdir [65].

Daniel Garneau, MD ve ark. suprakondiler femur krklarnn tespitinde kilitli kondiler
plak ve intramedller ivi kullanmn karlatrmlardr. rneklere eksenel ve burulma
ykleri uygulanmtr. Kilitli kondiler plak her iki testte de intramedller iviye gre
nemli derecede yksek rijidite gstermitir. Plak tm rneklerde proksimaldeki vida
deliklerinden krlmtr. ntramedller ivide fiksasyonun kayb distal blmde olmutur.
Hem plak hemde ivi benzer eksenel yk deerinde krlmtr [66].

Emil H. Schemitsch, MD ve ark. total kala protezinin u ksmndaki protez evresi
krklarda plak tel tespit sistemlerinin biyomekanik karlatrmasn yapmlardr. Plak
nce proksimalden tel distalden bikortikal vida ile tesbit edilmitir. Tel fiksasyonu iin
ayr yntem uygulanmtr. 4 nokta eilme ve ofset rotasyonel ykleme testleri yaplmtr.
Daha sonra teller karlarak unikortikal vida tespiti yaplm ve testler tekrar edilmitir.
Salam kemikle karlatrldnda tel ve vida tespiti yaplan grupta rijitliin azald
bulunmutur. Unikortikal ve bikortikal vidalarn kullanld grupta da ayn sonular elde
edilmitir. ki fiksasyon sistemi birbiri ile karlatrldnda unikortikal ve bikortikal
vidalarn kullanld sistemin daha rijit olduu tespit edilmitir. Tel fiksasyonu iin
kullanlan yntem benzer biyomekanik rijitlik gstermektedir [67].


142
Paul Saiz, MD ve ark. fibula krklarnda drt ayr teknii biyomekanik olarak
deerlendirmitir. Bu teknikler a) lateral plak b) posterior plak c) lateral plak ve K ivisi
d) lateral plak ve oblik vidadr. Her rnek deformasyona kadar eilme testi ve burulma
kullanlarak deforme edici test uygulanmtr. Lateral plak ve oblik vidann hem eilme
hem de burulma rijiditesi dier tekniklerden fazla bulunmutur [68].

Michael Zlowodzki, MD ve ark. distal femur krklarnn fiksasyonunda retrograd
intramedller ivi, az invaziv stabilizasyon sistemi ve al yass plan biyomekanik
incelemesini yapmlardr. Katastrofik eksenel ve burulma yklemeleri kullanlmtr.
Sonu olarak eksenel yklemede az invaziv stabilizasyon sistemi plaa gre daha iyi
fiksasyon salarken eit burulma mukavemetine sahiptir. ntramedller ivi ile
karlatrldnda az invaziv stabiliasyon sistemi daha iyi sonu salarken intramedller
ivinin burulma mukavemeti daha iyidir. Katastrofik eksenel ykleme az invaziv
stabiliasyon sisteme ounlukla fiksatrn plastik deformasyonuna nadiren de vida
gevemesine neden olur [69].

Bradley R. Merk, MD ve ark. distal femur krklarnn fiksasyonunda dinamik kondiler
vida, distal femur ivisi, kilitli kondiler plak ve az invaziv stabiliasyon sistemini
karlatrmlardr. Her femura mekanik ekseni boyunca yk uygulanmtr ve krk
hattndaki oynama koronal planda llmtr. Distal femur ivisi, kilitli kondiler plak ve
az invaziv stabiliasyon sistemi dinamik kondiler vidadan daha rijit fiksasyon salamtr ve
bu nn rijitlik deerleri arasnda istatistiksel farkllk yoktur. Bununla birlikte distal
femur ivisinde ve kilitli kondiler plakta bozulma iin en yksek ykler tespit edilmitir
[70].

Thomas F. Higgins, MD ve ark. distal femur krklarnn fiksasyonunda sabit al vida-
plak ile kondiler yass plak kullanmnn biyomekanik analizini yapmlardr. Uygulanan
eilme testi sonularna gre her iki sistemin rijiditesi ve mukavemetinde istatistiksel
olarak anlaml fark bulunamamtr [71].






143




KAYNAKLAR

[1] Ege, R., (1989) Travmatoloji, Ankara, s.360-380
[2] Evans, F. G., (1973) Mechanical Properties Of Bone, Charles, C., Thomas Pub,
Springfied Illionious, USA.
[3] Jao-Young Rho., Mechanical Properties And The Hierarchical Structure Of Bone,
23 p.
[4] Terrier A., Adaptation Of Bone To Mechanical Stress, Theoretical Model,
Experimental Identification And Orthopedic Applications., Thesis, Swiss
Federal Intitute Of Technology.
[5] ztuna, V., (2005) Biyomekanik, Mersin niversitesi.
[6] Barbosa, M. A., Rocha, L., Puers, R., Biomaterials In Orthopedics Implant
Monitoring, Monitoring Of Orthopedic Implants, Lisevier Science Publisers.
[7] Akdoan, G., (1998) Ti-6Al-4V Alamnn Biyokorozyon ve Biyouymluluk
zelliklerinin Aratrlmas, Gazi niversitesi, Ankara, s. 4-58.
[8] Battal, T., (1996) Hassas Dkm le retilen Femoral Nakillerin Isl Sprey
Yntemleri le Gelitirilmesi, stanbul Teknik niversitesi, stanbul, s.5-47.
[9] Ratner, B. D., Hoffman, A. G., Biomaterials Science, An Introduction To
Materials n Medicine, 1996, San Diego.
[10] Enderle, J. D., Blanchard, M. S., Bronzino, D. J., Introduction To Biomedical
Engineering.
[11] Ayhan, H., (2002) Biyomalzemeler, Hacettepe niversitesi, Bilim Teknik Dergisi,
17 s.
[12] Glmez, T., 1998, stenitik Paslanmaz elik Ortopedik mplantlarn yon
Nitrrlemeyle Yorulma Dayanmlarnn Artrlmas, stanbul Teknik
niversitesi.
[13] Chu, C. C., (1982) Journal Of Biomedical Materials.
[14] Park, J. B., (1979) Biomaterials An Introduction, New York, p. 46-75.
[15] Hill, D., Wiley, J., (1998) Desing Engineering Of Biomaterials For Medical
Devices, Biomaterials Science And Engineering Series, Toronto.
[16] Ferguson, A. B., Laning, P. G., Hodge, E. S., (1960) Ionazition Of Metal
mplants In Living Tissues, J. Bone Joint Surgery.
[17] Scales, J. T., Roantre, B. M., Perry, R., Eboral, R., (1973) Ten Years Of
Fixation Of Fractures.
[18] Williams, D. F., (1976) Corrosion Of mplant Materials, Annu. Rev. Mater, p. 1-
45.



144
KAYNAKLAR (devam ediyor)

[19] Santavirta, S., Nordstrm, D., Santavirta, S., Nordstrm, D., Ylinen, P.,
Konttinen, Y. T., Silvennonia, T., Rokanken, P., Biocompatibility Of
Hydroxyapatite-coated Hip Protheses.
[20] Martin, R. I., Brovon, P. W., (1994) Formation Of Hydroxyapatite In Serum,
Journal Of Materials Science: Materials In Medicine.
[21] Elgert, K. D., (1996) Understanding The Immun System, Immunology, Wiley-
LPSS, New York.
[22] Hernandez, J. R., Keating, E. M., Faris, P. M., Meding, J. B., Ritter, M. A.,
(1994) Polyethylene Wear In Uncemented Acetabular Components, The
Journal Of Bone And Joint Surgery.
[23] Gruen, T. A., Amstutz, H. C., (1975) A. Failed Vitallium/Stainless Steel Total
Hip Replacement, Journal Of Biomedical Materials Research.
[24] Meachim, G., (1976) Histological Interpretation Of Tissue Changes Adjacent To
Orthopedic Implants, London.
[25] Manifold, I. H., Platts, M. M., Kenedy, A., (1968) Cobalt Cardiomyopathy In A
Patient On Maintenance Haemodilysis.
[26] Williams, D. F., (1982) Properties And Clinical Uses Of Cobalt-Cromium Alloys,
Florida.
[27] Langard, S., (1973) Metals In The Environment, London.
[28] Polak, T., Turk, J. L., Frey, J. R., (1973) Studies On Contact Hypersensitivity To
Cromium Compounds.
[29] Williams, D. F., (1981) Fundamental Aspects Of Biocompatibility, Florida.
[30] Williams, D. F., (1973) Implant In Surgery, London.
[31] Shirkanzadeh, M., (1992) Electrochemical Preparation Of Protective Oxide
Coatings On Titanium Surgical Alloys, Materials In Medicine.
[32] Sennerby, L., Thomsen, P., ericson, L. E., Journal Of Materials Science,
Materials In Medicine.
[33] Park, J. B., (1979) Biomaterials Science And Engineering, New York, p.111-172.
[34] Park, J. B., Bronzino, J. D., (2003) Biomaterials Principles And Applications,
p.250-310.
[35] Atik, ., Yetkin, H., Kaymak, ., (1996) Ortopedi Ve Travmatoloji, Ankara, 84 s.
[36] sular, ., (1993) Stres Analysis In Critical Cross Sections Of Dynmic
Compresion Bone Plates, Thesis, Dokuz Eyll niversitesi.
[37] Ylmaz C., Krk ve kklarn Olu Mekanizmas, Snflama, Bulgu ve Belirtileri,
Mersin niversitesi.
[38] Kk, M., Aksoy, R. S., Havtcolu, H., (1993) Alt Delikli Kemik Plaklarnda
Gerilme Analizi, 6. Ulusal Makine Teorisi Sempozyumu Bildiri Kitab.
[39] Cottrell, H., (1964) The Mechanical Properties Of Materials, New York.


145
KAYNAKLAR (devam ediyor)

[40] Hayden, W. G., Moffatt, W. G., Wullff, J., (1965) The Structure And Properties
Of Materials, New York.
[41] Hildebrand, H. F., Veron, C., Martin, P., (1988) Biocompatibility Of Co-Cr-Ni
Alloys, New York.
[42] Merritt, K., Brown, S. A., (1985) Corrosion And Degradation Of Implant
Materials, Philadelphia.
[43] Shackelford, J. F., Alexander, W., Park, J. S., (1995) Practical Handbook Of
Materials Selection.
[44] Wise, D., Tarantolo, D., Altobelli, D., Yaszemski, M., Gresser, J., Human
Biomaterials Applications, New Jersey.
[45] Robert, H. S., (1972) New surface treatments, Titanum Science and Technology,
Saffe, R. I., Ed., MIT, Cambridge, p. 2051-2516.
[46] Bischoff, U, W., Freeman, M. A., Smith, D., Tuke, M. A. ve Gregson, P. J.,
(1994) Wear induced by motion betwen bone and titanium or cobalt-crome
alloys, The Journal of Bone and Joint Surgery, Vol. 76-B, No.5.
[47] Stephen, D. C., Robert, L. B. ve Clemow, A. J. T., (1994) Corrosion and Wear
at the modular interface of uncemented femoral stems, The Journal of Bone
and Joint Surgery, Vol .76-B, No 1, p.68-72.
[48] Robinowicz, E., (1954) Frictional properties of titanium and its alloys, Met. Prog.,
Vol.65, 107 p.
[49] Okazaki, Y., Ito, A. ve Tateishi, T., (1994) Effect of alloying elements on anodic
polarization properties of titaium alloys in acid solutions, Materials
Transactions, JIM, Vol.35, No.1, p.58-66
[50] Okazaki, Y., Ito, A. ve Tateishi, T., (1995) Effect of Mo and Pd on corrosion
resistance of V-free titanium alloys for medical implants, J. Japan Inst.
Metals, Vol. 59, No.10, p.1061-1069.
[51] Semlitsch, M., (1972) Imlant metals for plates, screws and artificial joints in bone
surgery, Sulzer Tech. Rev., Vol.54, 245 p.
[52] Delore Stellite Ltd., (1971) The Properties of Delore-Stellite Alloys, United
Kingdom.
[53] Langer, R., Cima, L. G., Tamada, J. A. ve Wintermantel, E., (1990) Future
directions in biomaterials, Biomaterials, Vol. 11, 742 p.
[54] Kattz, J. L., (1971) Prosthetic and restorative materials for bone, Biomaterials,
Bement, a. l., Ed., Battelle Seattle Resarch Center, Univ. of Washington Pres.
Seattle, London, p. 79-103.
[55] Timings, R. L., (1985) Materiols Tecnology, Level 3., Longman Group Ltd., New
York.
[56] Aslan, N., (1994) A Polymeric Compozite Hip Joint Prosthesis, Ph. D. Thesis,
University of Ulster, Jordanstown, Enland.
[57] Leninger, R. I. ve Bigg, D. M., (1986) Polymers, Handbook of Biomaterials
Evaluation, von Recum, A. F., Ed., Mcmillan Publishing Company. New
York, p. 25-37.

146
KAYNAKLAR (devam ediyor)

[58] Heimke, G., (1986) Ceramics, Handbook of Biomaterials Evaluation, von Recum,
A. F., Ed., Mcmillan Publishing Company, New York, p. 39-53.
[59] Eric V. Lewis; Quantitative Evaluation of Distal Screw Configuratios in
Intramedullary Fixation of Distal Tibial Fractures: A Biomechanical Study,
University of Texas Houston Healt Science Center, Houston.
[60] Sirkin M., Biomechanical Comparison of Distal Locking Screws for Tibial
Nailing, New Jersey Medical Shool, Newark.
[61] Schemisch, E. H., Biomechanical Comparison of ntramedullary and
Extramedullry Fixation for Reverse Obliquity Intertrochanteric Femoral
Fractures, University of Toronto, Toronto.
[62] Lundy, D. W., Biomechanical Comparison of Plates Used in the Treatment of
Unstable Subtrochanteric Femur Fractures, Georgia Baptist Medical Center,
Atlanta.
[63] Bharam, S., Biomechanical Analysis of Two- Hole 135 DHS Plate for Stable and
Unstable Intertrochanteric Fractures, Lenox Hill Hospital, New York.
[64] Wippermnn, B. W., Comparison of Block and Granular Hydroxyapatite Ceramic
in a Sheep Tibia Segmental Defect, Trauma Department, Hannover Medical
School, Hannover, Germany.
[65] Peindl, R. D., Fixation of Mid-and Distal-Third Femoral Fractures in the
Presence of a THA Component: A Biomechanical Assessment, Carolinas
Medical Center, Charlotte, North Carolina, USA.
[66] Garneau, D., Comparative Biomechanical Analysis of a Locking Condylar Plate
and a Retrograde Intramedullary Nail for Supracondylar Femur Fracture
Fixation, Hopital de lEnfant Jesus, Laval University, Quebec, Canada.
[67] Schemitsch, E. H., Periprosthetic Fractures about the Tip of Total Hip
Arthroplasty: A Biomechanical Comparasion of Plate Cable Fixation
Systems, University of Toronto, Toronto.
[68] Saiz, P., Fibula Fracture Fixation Techniques: A Biomechanical Study, The
Phoenix Orthopaedic Residency Program, Phoenix.
[69] Zlowodzki, M., Biomechanical Evaluation of the Less Invasive Stabilization
System , Angled Blade Plte, and Retrograde Intramedullary Nail for the
Fixaton of Distal Femur Fractures: An Osteoporotic Cadaveric Model,
Vandrbilt University Medical Center, Nashville, Tennessee, USA.
[70] Merk, B. R., A Biomechanical Comparison of Distal Femoral Fracture Fixation:
The Dynamic Condylar Screw, Distal Femoral Nail, Locking Codylar Plate,
and Less Invasive Stabilization System, Northwestern University, Chicago,
Illinois, USA.
[71] Higgins, T. F., Biomechanical Analysis of Fixed- Angel Screw Plate Fixation vs.
Condylar Blade Plate Fixation for Distal Femoral Fractures, University of
Utah, Salt Lake City. Utah, USA.
[72] Toan, T., Biomechanics of Fractures and Fixation ,2005 .
[73] Kocatrk, U., Aklmal Tp Terimleri Szl, 1994, Ankara

147














EK AIKLAMALAR A

TIBB TERMLER

















148
TIBB TERMLER

Acetabular : Acetabulum ile ilgili
Acetabulum : Kala kemiinin d yan tarafnda femur bann oturduu
yuvarlak ukurluk
Amptasyon : Kol veya bacak gibi bir organn veya knt eklinde uzanan bir
oluumun kesilip karlmas
Artikler : Eklemle ilgili
Artrodez : Eklemi oluturan kemik ksmlarn ameliyatla hareket
edemeyecek ekilde tespit edilmesi
Artroplasti : Ameliyatla suni eklem oluturma
Atrofi : Beslenme yetersizlii sonucu bir organ veya oluumun normal
yap ve grevini kaybetmesi
Bikortikal : Kemiin iki yzndeki kortikal tabakayla ilgili
Dermis : Epidermis altndaki deri tabakas
Diafiz : Uzun kemiin iki ucu arasnda kalan gvde ksm
Distal : Gvdeden uzak, merkezden uzak
Ekstremite : Kol ve bacak
Eleve etmek : Yukar kaldrmak
Epidemis : Derinin epitel hcrelerinden oluan d tabakas
Epifiz : Uzun kemiin gvde ksm ile birleen iki u ksmndan her biri,
kemiin u ksm
Femur : Uyluk kemii, kala kemii ile diz arasndaki uzun kemik
Fibula : n baca oluturan iki kemikten ince olan
Fiksasyon : Tespit etmek
Fissur : atlak
Graft : Bir yerden alnp dier bir yere eklenen canl doku paras
Humerus : Omuz ile dirsek arasndaki uzun kemik, st kol kemii

149
TIBB TERMLER (devam ediyor)
n vivo : Canl iinde, canl vcudunda
nklzyon : Etraf baka bir eyle evrilmi herhangi bir madde, baka bir
oluum iine hapsedilmi her hangi bir ey
nternal : , ie yakn, i ksmda bulunan
Kallus : Krk kemik ular arasnda oluan yeni kemik dokusu
Kanl : Herhangi bir vcut boluuna sokulan tp eklindeki ortas ak
boru
Kardiovaskler : Kalp ve kan damarlaryla ilgili
Katastrofik : Sonucu ktye giden
Kateter : Tp eklinde ortas ak madeni, lastik veya plastikten yaplma
ara
Klavikula : Kprck kemii
Kondil : Uzun kemiin u ksmndaki ekleme itirak edecek olan yumru
eklindeki kabart
Koronal plan : Aln kemii ile ayn dzlemdeki plan
Korteks : Organn d ksm
Lateral : Yan, yan tarafla ilgili, yana ait
Malleol : Fibula ve tibiann alt ucunda ayak bileinin iki yanndaki
yuvarlak kabartlardan her biri
Malleolar : Malleolle ilgili
Membran : Zar
Menisks : Bata diz eklemi olmak zere baz eklemlerin kemik yzleri
arasnda bulunan yarmay eklindeki fibrz kkrdak
Metafiz : Uzun kemikte gvde ile epifiz arasnda kalan ksm
Nekroz : Dokunun belli bir blmnn herhangi bir sebeple hayatiyetini
kaybetmesi, doku lm


150
TIBB TERMLER (devam ediyor)
Osteojenik : Kemik olumas ile ilgili
Osteoporoz : Kemik dokusunda kalsiyum kayb sonucu atrofi gelimesi ile
belirgin durum
Osteosentez : Kemik yapm
Osteotomi : Kemii kesme
Patella : Diz eklemi nndeki yass kemik, diz kapa
Pelvis : nde ve yanlarda kala kemii arkada sakrum ve koksiksden
meydana gelen kemik oluum, leen kemik
Posterior : Arka, arkada bulunan, arka ksmla ilgili
Proksimal : Gvdeye yakn, merkeze yakn
Radius : Dirsek ile bilek arasnda yer alan iki kemikten dta yer alan
Retrograd : Geriye ynelik, geriye giden
Rezeksiyon : Kesip karma, organ veya oluumun bir blmn veya
tamamn ameliyatla karma
Sagital plan : Vcudun ortasndan n arka dorultuda geen dikey plan
Segment : Bir btnn blmlere ayrlm ksmlarndan her biri
Sinusoid : Organ yapsndaki genilemi kan damarlarndan oluan geni
aralklardan her biri
Spinal : Omurga ile ilgili
Spinoz proses : Diken eklindeki knt
Suprakondiler : Kondil stnde
Str : Diki, dikmek
Tibia : n baca oluturan iki kemikten kaln olan, kaval kemii
Trochanter : Femur boynunun hemen altnda yer alan iki kntdan her biri
Vertebra : Omurgay oluturan kemiklerden her biri



151



ZGEM

Ebru IIK GKEK, 1975 ylnda Ankarada dodu. Kastamonu Abdurrahmanpaa
Lisesinden mezun olduktan sonra 1993 ylnda Zonguldak Karaelmas niversitesi,
Mhendislik Fakltesi, Makine Mhendislii Blmn kazand. 1999 ylnda mezun
oldu.2003 ylnda Zonguldak Karaelmas niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Makine
Mhendislii Anabilim Dalnda yksek lisans eitimine balad. Halen stanbul
Bayndrlk ve skan Mdrlnde makine mhendisi olarak almaktadr.




ADRES BLGLER

Adres: stanbul Bayndrlk ve skan Mdrl Beikta STANBUL

Tel: (212)2746480
E-posta: ebrulight@hotmail.com