You are on page 1of 16

AKADEMK BAKI, SAYI 16, NSAN, 2009 Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi ISSN:1694-528X, ktisat ve Giriimcilik niversitesi,

Trk Dnyas Krgz- Trk Sosyal Bilimler Enstits, CelalabatKIRGIZSTAN http://www.akademikbakis.org

MKB 100 ENDEKS LE BAZI MAKROEKONOMK DEKENLER ARASINDAK LKY NCELEMEYE YNELK BR UYGULAMA Yard. Do. Dr. Muhittin ZGL* Ar. Gr. Cumhur AHN**

zet: Bu almann amac, Ocak 2004- Aralk 2008 dnemi aylk verileri kullanlarak, MKB 100 Endeksi ile baz makroekonomik deikenler arasnda bir iliki olup olmadn tespit etmektir. Kullanlan makroekonomik deikenler, dolar dviz kuru, M1 para arz, faiz oran ve tketici fiyat endeksidir. Zaman serisi verileri En Kk Kareler Yntemine gre deerlendirilmi olup verilerin analizinde dorusal regresyon yntemi kullanlmtr. Elde edilen sonulara gre M1 para arz, dviz kuru ve faiz ile hisse senedi getiri endeksi arasnda negatif ynl bir iliki olduu, buna karlk enflasyon oranyla MKB 100 Endeksi arasnda pozitif ynl bir iliki olduu ortaya kmtr. Anahtar Kelimeler: Makroekonomik deikenler, MKB 100 Endeksi, Zaman serileri, Dorusal regresyon AN APPLICATION TO EXAMINE THE RELATIONSHIP BETWEEN IMKB 100 INDEX AND SOME MACROECONOMIC VARIABLES. Abstract: The aim of this study is to determine whether there is a relationship between stanbul Stock Exchange 100 Index and macroeconomic variables by using data of January 2004 December 2008. The macroeconomic variables that used in this study are US Dolar Exchange rate, M1 money supply, deposit interest rate and inflation rate. Time series datas are evaluated based on Smallest Square Technique and linear regression analysis is used. According to the results, it appeared to be a negative relationship between M1 money supply, foreign exchange, interest rates and return indices of stocks, whereas the positive relationship between inflation rate and MKB 100 index seemed to be exist. Key Words: Macroeconomic variables, IMKB 100 Index, Time series, Linear regression GR Finans literatrnde 1960l yllardan sonra varlk fiyatlama modelleri olarak gelitirilen Finansal Varlk Fiyatlama Modeli (FVFM- Capital Assets Pricing Model), oklu faktr modelleri ve Arbitraj Fiyatlama Modeli (AFM-Arbitrage Pricing Model), finansal varlklarn fiyatlarn, dolaysyla getirilerini etkileyen eitli faktrleri belirlemeyi amalamtr.

* **

Muhittin ZGL, Dumlupnar niversitesi, BF. Cumhur AHN, Bilecik niversitesi, BF.

Bu modeller incelendiinde, faktr modellerinin ve Arbitraj Fiyatlama Modelinin, tek bir risk faktrn dikkate alan Finansal Varlklar Fiyatlama Modeline alternatif olarak ve bu modeldeki eksiklikleri giderecek ekilde gelitirildikleri grlmektedir. Teorik olarak belli eksiklikleri belirtilse de, Arbitraj Fiyatlama Modelinin, varsaymlarnn gerek hayatla daha fazla uyumlu olmas ve birden fazla makroekonomik deikenin, varlklarn getirilerini etkileyebileceini dikkate almas nedeniyle, Finansal Varlklar Fiyatlama Modeline kyasla daha stn olduu kabul edilmektedir.1Ross tarafndan gelitirilen AFM, getirileri sistematik riskin dorusal bir fonksiyonu olarak ele alan FVFMye alternatif olarak gelitirilmi olup, getirilerin tek bir faktrn deil de, birden fazla faktrn lineer fonksiyonu olduunu belirler.2 Hisse senedi fiyatlar ile genel ekonomik durum arasndaki iliki uzun yllardan beri eitli ekonomi ve finans uzmanlarnn aratrmalarna konu olmutur. Baz aratrmaclar ekonomik gstergelerin yardm ile hisse senedi fiyatlarnda meydana gelebilecek bir art veya azaln nceden tahmin edilebileceini savunmulardr. Baz aratrmaclar da olaya etkin piyasa kuram asndan yaklaarak hisse senedi fiyatlarnn gelecekle ilgili btn beklentileri yansttn ve bu yzden de gemi ekonomik verilerle gelecekteki fiyat deiimlerinin tahmin edilmesinin mmkn olmayaca grn savunmulardr. Dier bir ifade ile etkin bir piyasada hibir yatrmcnn gemi fiyat hareketlerini analiz ederek ortalama piyasa getirisi zerinde bir getiri elde edemeyeceini ileri srerler. Ekonomik gelimelere kar sermaye piyasas baz dnemlerde ar tepki verebilmektedir. Hisse senetleri, sermaye piyasasndaki en riskli yatrm aralar olup, ekonomideki gelimelere ok abuk cevap verebilmektedirler. Bir lkeye ait makro ekonomik deikenler, hisse senetleri ile farkl derece ve istikamette iliki ierisinde olabilirler. Dolaysyla makro ekonomik deikenlerle hisse senetleri bazen pozitif ynde bazen de negatif ynde hareket edebilirler. Bu durum ekonomik faktrlerin hisse senetleri zerindeki etkilerini lmeyi zorlatrmaktadr. Ayrca, ekonomik faktrlerdeki deiimlerin nedenleri ok farkl olabilmektedir. Makro ekonomik olarak meydana gelen deime ve gelimeler, bir ekonomide faaliyet gsteren btn iletmeleri etkilemektedir. Dolaysyla bu faktrler, hisse senedi fiyatlarnn topluca artma veya dme eilimine girmesine neden olurlar. Bununla

Mustafa zam, An Analysis of The Macroeconomic Factors That Determine Stock Returns In Turkey, Capital Market Board, Publication Number :75, Ankara,Temmuz 1997, s.2-11

Cumhur Erdem, Meziyet Sema Erdem ve Cem Kaan Arslan, Makroekonomik Deikenler ve MKB 100 Endeksi Arasndaki likinin Belirlenmesi, ktisat, letme ve Finans Dergisi, Cilt:21, Say:239, Yl:2006, s.126.

birlikte, her bir firmann performans ile makro ekonomik gelimeler arasndaki ilikinin yn ve derecesi, teknoloji ve pazar farkllaabilmektedir.3 Literatrde farkl fiyatlama modellerinin aklayc gcn test etmeye ynelik olarak varlk fiyatlar ile ekonomik faktrler arasndaki ilikiyi inceleyen ok sayda ampirik alma mevcuttur. LTERATR TARAMASI Wongbangpo ve Sharma, GSMH, TFE, para arz, faiz oran ve dviz kuru deikenlerinin, Endonezya, Malezya, Singapur, Filipinler ve Tayland hisse senedi piyasalarnda ilem gren hisse senetlerinin fiyatlar zerindeki roln incelemiler ve bu deikenlerle (GSMH, TFE, para arz, faiz oran ve dviz kuru) hisse senedi fiyatlar arasnda nedensellik ilikisi olduu sonucuna ulamlardr. Bu sonu kapsamnda hisse senedi fiyatlaryla enflasyonun ters ynl bir iliki iinde olduunu ortaya koymulardr. Yine ayn almada, faiz oranlarnn Filipinler, Singapur ve Tayland piyasalarnda, hisse senedi fiyatlar zerinde negatif ynde etki yaparken, Endonezya ve Malezya piyasalarnda ise pozitif ynde etki yaptn saptamlardr. Buna ek olarak Endonezya, Malezya ve Filipinlerde dviz kurlarnn, hisse senedi fiyatlaryla pozitif, Singapur ve Tayland piyasalarnda ise negatif ynde iliki ierisinde olduu sonucuna ulamlardr.4 Chen ve dierleri almalarnda, bir dizi ekonomik deikenin hisse senedi getirileri ve menkul deer fiyatlar zerindeki sistematik nfuzunu incelemiler ve hisse senedi getirilerinin sistematik ekonomik haberlerden etkilendii ve senetlerin bu etkilerle uyumlu bir ekilde fiyatland sonucuna ulamlardr.5 Poon ve Taylor, Chen ve dierlerinin almasn, ngiltere verileri iin uygulamlar ve kullandklar makro ekonomik deikenlerin hisse senedi fiyatlar zerinde herhangi bir etki yapmad sonucuna ulamlardr.6 artlar gibi faktrlerden tr az ya da ok

Mesut Albeni ve Yusuf Demir, Makroekonomik Gstergelerin Mali Sektr Hisse Senedi Fiyatlarna Etkisi, Mula niversitesi SBE Dergisi Bahar 2005 Say 14. 4 P. Wongbangpo . ve S.C Sharma, 2002, Stock market and macroeconomic fundamental dynamic interactions : ASEAN-5 countries, Journal of Asian Economics, 13:27-51. 5 N.F Chen, R. Roll ve S.A. Ross, 1986, Economic forces and stock market, Journal of Business, 59:384403 6 S V.Poon . e S.J.Taylor, 1991, Macro economic factors and UK stock market, Journal of Business Finance and Accounting, 18:619-636

Dhakal ve dierleri, ABDde para arz ile hisse senedi sonucuna varmlardr.7

fiyatlar arasndaki

etkileimi aratrmlar ve para arzndan hisse senedi fiyatlarna bir nedensellik ilikisi olduu

Cheng, hisse senedi getirileri ile ekonomik gstergeler arasndaki ilikiyi inceledii almasnda, hisse senedi getirileri ile para arz, devlet tahvilleri fiyat endeksi ve isizlik oran arasnda pozitif ynde bir iliki bulmutur.8 Morelli almasnda, aylk ngiltere verileri iin koullu hisse senedi piyasas oynakl ve koullu makro ekonomik oynaklk arasndaki etkileimi incelemitir. Bu almada kullanlan makro ekonomik deikenler, endstriyel retim, perakende satlar, para arz, enflasyon oran ve dviz kurunu iermektedir. alma sonucunda, Morelli bu makro ekonomik deikenlerdeki volatilitenin, hisse senedi fiyatlarndaki volatiliteyi aklamad sonucuna varmtr.9 Apergis ve Eleftheriou, Yunanistanda hisse senedi fiyatlaryla enflasyon ve faiz oranlar arasndaki etkileimi incelemilerdir. alma sonucunda, enflasyon ve faiz oranlar arasndaki sk ilikiye ramen, Atina Hisse Senedi Borsasndaki hisse senedi fiyatlarnn, faiz oranlarndan ziyade enflasyondan etkilendii sonucuna ulamlardr.10 Fama, hisse senedi fiyatlaryla reel faaliyetler, enflasyon ve para arasndaki etkileimi incelemi ve hisse senedi getirileri ile endstriyel retim, GSMH, para arz, faiz oran ve enflasyonun gecikmeli deerleri korelasyon tespit etmitir.11 Rapach almasnda, 16 ayr endstrilemi lke iin enflasyonla hisse senedi fiyatlar arasndaki uzun dnemli ilikiyi incelemi, alma sonucunda ise, enflasyon gibi reel deikenler arasnda gl bir pozitif

D. Dhakal.., M. Kandil ve S.C.Sharma, 1993, Casuality between the Money supply and share prices: a VAR investigation, Quarterly Journal of Business and Economics, 32:52-74.

A.C.S Cheng., 1995, The UK stock market and economic factors: a new approach, Journal of Business Finance and Accounting, 22:129-142 9 D.Morelli., 2002, The relationship between conditional stock market volatility and conditional macroeconomic volatility: Empirical evidence based on UK data, International Review of Financial Analysis, 11:101-110.
10

N. Apergis. ve S.Eleftheriou, 2002, Interest rates, inflation and stock prices:the case of Athens Stock Exchange, Journal of Policy Modeling, 24:231-236 11 E.F. Fama., 1981, Stock returns, real activity, inflation and Money, American Economic Review, 71:545-565

trendindeki bir ykselmenin reel hisse senedi deerinde gl bir azalmaya neden olmayaca sonucuna varmtr.12 Chopin ve Zhong, enflasyonla hisse senedi etkileimini inceledikleri

almalarnda, bu iki deiken arasnda gl negatif ynl bir iliki tespit etmilerdir.13 Al-Khazali almasnda, 21 lke iin enflasyonla hisse senedi fiyatlar arasndaki ksa ve uzun dnemli etkileimi incelemi ve ksa dnemde, Malezya dndaki lkelerde, reel hisse senedi fiyatlaryla enflasyon arasnda negatif ynde bir iliki bulmutur. Al-Khazalinin uzun dnemdeki bulgular ise, beklenen enflasyon ve beklenen enflasyondaki artlarla, hisse senedi fiyatlar arasnda, hisse senetlerinin enflasyondan korunma arac olarak alglanmasndan kaynaklanan, pozitif bir ynde ilikiyi ieren Fisher etkisini destekler niteliktedir.14 Mukherjee ve Naka, alt adet makro ekonomik gsterge, dviz kuru, para arz, enflasyon, endstriyel retim, uzun dnem devlet tahvili faiz oran, vadesiz dn faiz oran ile Tokyo Hisse Senedi Borsas endeksi arasnda herhangi bir etkileim olup olmadn aratrdklar almalarnn sonucunda, hisse senedi fiyatlarnda bu deikenlere ait etkilerin olduunu tespit etmilerdir.15 Bulmash ve Trivoli almalarnda, hisse senedi fiyatlaryla makro ekonomik deikenlerin ilikisini tanmlayabilmek ve hisse senedi fiyatlarndaki gecikmeli etkileri aklayabilmek iin bir model gelitirmilerdir. Yaplan analizler sonucunda, hisse senedi fiyatlarnn, baz ekonomik gstergelerin gecikmeli deerleriyle tahmin edilebilecei sonucuna varmlardr. Elde edilen sonulara gre, para arznn bir, ve on iki ay gecikmeli deerlerinin, hisse senedi fiyatlaryla pozitif ynde balantl olduunu bulmulardr. Bununla birlikte, faiz oranlarnn hisse senedi fiyatlar zerinde negatif ynde etkisinin olduu ve enflasyonun herhangi bir etkisinin olmad aratrma sonucunda tespit edilmitir.16

D.E.Rapach.., 2001, The long-run relationship between inflation and real stock prices, Journal of Macroeconomics, 24:331-351 13 M. Chopin ve M. Zhong, 2001, Stock returns, inflation and the post-war macroeconomy:the longand short-run dynamics, Advances in Investment Analysis and Portfolio Management, 8:1-18 14 O.M .Al-Khazali, , 2003, Stock prices, inflation and output:evidence from the emerging markets, Selected Paper, European Applied Business Research Conference, Venice, Italy 15 T.K. Mukherjee. ve A. Naka, 1995, Dynamic relations between macroeconomic variables and the Japanese stock market: An application of a vector error correction model, Journal of Financial Research, 18:223-237 16 S.B .Bulmash. ve G.W.Trivoli, 1991, Time-lagged interactions between stock prices and selected economic variables, Journal of Portfolio Management, 17:61-67

12

Dritsaki ve Dritsaki yaptklar almalarnda, Yunanistan Hisse Senedi Borsas Endeksi ve endstriyel retim, enflasyon ve faiz oranlar arasndaki ilikiyi aratrmlar, hisse senedi fiyatlaryla makro ekonomik deikenler arasnda nemli derecede nedensellik ilikisi bulmulardr.17 Durucasu almasnda, MKB 100 endeksi deikenini emisyon, dviz kuru ve faiz oran deikenlerinin dorusal olarak aklad, buna karlk enflasyon oran deikeninin MKB endeksini etkilemedii sonucuna varmtr.18 Atan ve dierleri aratrmalarnda, altn fiyatlar, para arz, enflasyon oran, kapasite kullanm oran, ortalama dviz kuru sepeti, sanayi retim endeksi ve MKB 30 endeksinin hisse senedi getirileriyle pozitif ynl bir etkileimde olduunu bulmulardr. Hisse senedi getirileri zerinde pozitif etki salayan en nemli makro ekonomik deiken MKB 30 getirisi olmutur. Bu deikeni srasyla; ortalama dviz kuru sepeti, kapasite kullanm oran, para arz, altn fiyatlar ortalamas, enflasyon ve sanayi retim endeksi deikenidir.19 Albeni ve Demir almalarnda; mevduat faiz oranlar, portfy yatrmlar ve dviz kuru ile mali endeks arasnda negatif ynl bir iliki olduu, buna karlk beklentilerin aksine Cumhuriyet altn ile mali endeks arasnda pozitif ynl bir ilikinin varln tespit etmilerdir.20

UYGULAMADA KULLANILAN YNTEM Uygulamada yntem olarak oklu regresyon analizi yntemi kullanlmtr. Baml deiken olarak MKB 100 endeksi, bamsz deikenler olarak 4 makro ekonomik deiken M1 para arz, dolar dviz kuru, mevduat faiz oranlar ve tketici fiyat endeksi
17

M.Dritsaki . ve C.Dritsaki, 2004, Macroeconomic determinants of stock price movements:an empirical investigation of the Greek stock market, Selected paper, 11 th Annual Conference of Multinational Finance Society, Istanbul 18 Hasan, Duracasu, 1997, Ekonomik Gstergelerin MKBye Etkisinin Analizi, Anadolu niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi, Cilt:13, Say: 1-2, s.121-150. 19 Murat Atan, Dervi Boztosun ve Murad Kayacan, Arbitraj Fiyatlama Modeli Yaklamnn MKBde Test Edilmesi, 9. Ulusal Finans Sempozyumu, Stratejik Finans, Gazi niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi, letme Blm, 29-30 Eyll 2005, Kapadokya Nevehir.
20

Albeni ve Demir, a.g.e, s.15.

(enflasyon) kullanlmtr. Baml ve bamsz deikenlere ait Ocak 2004 Aralk 2008 dnemi zaman serisi verileri En Kk Kareler Yntemine gre deerlendirilmitir. Hesaplamada kullanlan verilere Merkez Bankasnn ilgili web sayfasndan ulalmtr. Verilerin analizinde e-views 5.1 yazlm programndan yararlanlmtr. VERLERN ANALZ Aadaki tabloda baml ve bamsz deikenlerin 20042008 dnemi iin grafii yer almaktadr: Tablo 1. Deikenlerin 20042008 Dnemi Grafii

Tablo 2. Deikenlerin Logaritmas Alnmadan nceki Analiz Sonular Model: MKB C M1 DOLAR FAZ TFE Baml Deiken: IMKB Metot: En Kk Kareler Tarih: 07.01.2009 Saat:20.44 Ayarlanm rneklem Zaman Aral: Ocak 2004 Aralk 2008 Gzlem Says: 59 Katsay C M1 DOLAR FAZ TFE R2 AYARLANMI R2 REGRESYONUN STANDART HATASI HATALARIN KARELER TOPLAMI F STATST OLASILIK 115804.8 -0.000537 -36461.36 -129231.5 253.4622 0.839538 0.827652 4519.928 1.10E+09 70.63217 0.000000 Standart Hata 14907.93 9.07E-05 6186.734 27118.45 52.00722 t statistii 7.767997 -5.917742 -5.893475 -4.765447 4.873595 ORTALAMA BAIMLI DEKEN BAIMLI DEKENN STANDART SAPMASI AKAKE BLG KRTER SCHWARZ KRTER HANNAN-QUNN KRTER DURBN-WATSON STATST Olaslk 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 35150.48 10887.51 19.75132 19.92738 19.82005 0.454988

Yukardaki tablo incelendiinde;

deikenlerin katsaylarnn

istatistiksel

anlamll t deerleri ve prob deerleriyle test edilmektedir. Burada prob deerlerinin hepsi 0.0000 olup bu deerin % 1, % 5 ve % 10dan dk olmas katsaylarn anlaml olduu eklinde yorumlanr. R2 = 0.839538 deeri, baml deikenin deiiminin yaklak % 84 orannda analizde yer alan bamsz deikenler yardmyla ifade edilebildiini gstermektedir. Kalan % 16lk blm ise denkleme dhil edilmemi dier bamsz deikenlere ilikindir. F istatistii ele alndnda; % 1 anlamllk dzeyinde ( F tablosundan bulunan kritik deer), iken hesaplanan F deeri ise grld zere Fhesaplanan =70,63217dir. H0 = 2 = 0: Baml deikenle bamsz deikenler arasnda dorusal iliki yoktur ve regresyon anlaml deildir.

H1 = 2 > 0: Baml deikenle bamsz deikenler arasnda dorusal iliki vardr ve regresyon anlamldr. Fhesaplanan =70,63217 > Ftablo = 4.13 bylece H0 hipotezi reddedilir ve H1 hipotezi kabul edilir. Dolaysyla regresyon anlamldr. Modelimiz; MKB = 115804.8 0.000537 M1 36461.36 DOLAR 129231.5 FAZ + 253.4622 TFE eklindedir. DURAANLIK ARATIRMASI Eer bir zaman serisi duraansa, ortalamas, varyans ve kovaryans zaman ierisinde deimemektedir. Bir stokastik srecin ortak ve koullu olaslk dalm zaman iinde deimiyorsa bu seri gl anlamda duraan olarak isimlendirilir. Genelde uygulama yaplrken kovaryans duraanlk kavram yeterli olmaktadr. Makroekonomik zaman serileri genellikle duraan deildir. Bu zellie sahip olan seriler birinci veya ikinci farklar ya da logaritmalar alnarak duraan hale getirilmektedir Duraanln saptanabilmesi iin kullanlan pek ok test bulunmaktadr. Bu almada deikenlere ait verilerin duraanl Geniletilmi Dickey-Fuller birim kk testi (ADF) kullanlarak test edilecektir. Tablo 3. Logaritmas Alnm ve Sabit Terim eren Deikenlerin Zaman Serileri in Birim Kk Testi Sonular

Gelitirilmi Dickey-Fuller Deikenler Test statistii (Logaritmalar Alnm)

mkb Dviz Enflasyon M1 Para Arz Faiz

-5.430909 -6.319624 -5.825261 -7.727373 -5.251595

***MacKinnonun kritik eik deerleri aadaki gibidir:

mkb iin; %1 anlam dzeyi (-3.548208), %5 anlam dzeyi (-2.912631), %10 anlam dzeyi (-2.594027) Dviz iin; %1 anlam dzeyi (-3.550396), %5 anlam dzeyi (-2.913549), %10 anlam dzeyi (-2.594521) Enflasyon iin; %1 anlam dzeyi (-3.548208), %5 anlam dzeyi (-2.912631), % 10 anlam dzeyi (-2.594027) M1 para arz iin; %1 anlam dzeyi (-3.548208), %5 anlam dzeyi (-2.912631), % 10 anlam dzeyi (-2.594027) Faiz iin; %1 anlam dzeyi (-3.548208), %5 anlam dzeyi (-2.912631), % 10 anlam dzeyi (-2.594027) Logaritmas alnm sabit terim ieren mkb, dviz, enflasyon, para arzna ilikin zaman serilerinin birim kk testi sonularna baktmzda serilerin P deerleri 0,05den kk kt iin ve gerek mkb zaman serisi iin ADF test istatistii deerinin mutlak deeri (-5.430909) yzde 1, yzde 5 ve yzde 10 anlam dzeyleri kritik eik deerlerinin mutlak deerinden daha byk olduu, gerekse dviz zaman serisinin ADF test istatistii deerinin mutlak deeri (-6.319624) yzde 1, yzde 5 ve yzde 10 anlam dzeyleri kritik eik deerlerinin mutlak deerinden daha byk olduu iin, yine enflasyon zaman serisinin ADF test istatistii deerinin mutlak deeri (-5.825261) yzde 1, yzde 5 ve yzde 10 anlam dzeyleri kritik eik deerlerinin mutlak deerinden daha byk olduu iin ve para arznn zaman serisinin ADF test istatistii deerinin mutlak deeri (-

7.727373) yzde 1, yzde 5 ve yzde 10 anlam dzeyleri kritik eik deerlerinin mutlak deerinden daha byk olduu iin mkb, dviz, enflasyon, para arzna ilikin zaman serilerinde birim kk yoktur ve seriler duraandr.

10

Tablo 4. Logaritmas Alnm Verilerin Analiz Deerleri Model:LIMKB C LM1 LDOLAR LFAZ LTFE Baml Deiken: LIMKB Metot: En Kk Kareler Tarih: 07.01.2009 Saat:21.01 Ayarlanm rneklem Zaman Aral: Ocak 2004 Aralk 2008 Gzlem Says: 59 Katsay C LM1 LDOLAR LFAZ LTFE R2 AYARLANMI R2 REGRESYONUN STANDART HATASI HATALARIN KARELER TOPLAMI F STATST OLASILIK 22.61051 -1.006958 -1.340586 -1.022028 0.974793 0.894549 0.886738 0.113653 0.697515 114.5221 0.000000 Standart Hata 2.930767 0.165296 0.213391 0.146079 0.175196 t statistii 7.714877 -6.091863 -6.282305 -6.996389 5.564028 ORTALAMA BAIMLI DEKEN BAIMLI DEKENN STANDART SAPMASI AKAKE BLG KRTER SCHWARZ KRTER HANNAN-QUNN KRTER DURBN-WATSON STATST Olaslk 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 10.41474

0.337706 -1.430400 -1.254338 -1.361673 0.431130

Deikenlerin

doal

logaritmalar

alndktan

sonraki

analiz

deerleri

incelendiinde ise, burada prob (olaslk) deerleri 0,0000 olup, % 1, % 5 ve % 10dan dk olmas katsaylarn anlaml olduu eklinde yorumlanr. R2 = 0,894549 deeri, baml deikenin deiiminin yaklak % 89 orannda analizde yer alan bamsz deikenler yardmyla ifade edilebildiini gstermektedir. Kalan % 11lik blm ise, denkleme dhil edilmemi dier bamsz deikenlere ilikindir. F istatistii ele alndnda; % 1 anlamllk dzeyinde ( F tablosundan bulunan kritik deer), iken hesaplanan F deeri ise grld zere Fhesaplanan = 114.5221dir.

11

H0 = 2 = 0: Baml deikenle bamsz deikenler arasnda dorusal iliki yoktur ve regresyon anlaml deildir. H1 = 2 > 0: Baml deikenle bamsz deikenler arasnda dorusal iliki vardr ve regresyon anlamldr. Fhesaplanan =114.5221 > Ftablo = 4.13 bylece H0 hipotezi reddedilir ve H1 hipotezi kabul edilir. Dolaysyla regresyon anlamldr. Bu durumda ise modelimiz; LMKB = 22,61051 1,006958 LM1 1,340586 LDOLAR 1,022028 FAZ + 0,974793 TFE eklindedir. Elde edilen denkleme dayanlarak yaplacak kestirimlerin gvenilirliinin aratrlmasnda son olarak hata terimleri arasnda oto korelasyon olup olmad snanacaktr. Bu snama Durbin Watson testi yardmyla yaplabilir. dhesaplanan = 0.431130 < d denklem istatistik adan gvenilir bir regresyon denklemidir.
L

= 1.55

olduundan dolay H0 hipotezi % 5 anlamllk dzeyinde reddedilir. Buna gre bulunan

12

Tablo 5. Verilerin Deien Varyans Analizleri

Tablo ele alndnda, H0: Deien varyansllk yoktur. H1: Deien varyansllk vardr. % 1 anlamllk dzeyi iin Ftablo = 4.13 ve Fhesaplanan = 3.26 deerlerine gre Ftablo = 4.13 > Fhesaplanan = 3.26 Dolaysyla H0 hipotezi kabul edilir ve H1 hipotezi reddedilir. Bylece deien varyanslln olmad sonucuna ulalr.

13

SONU Bu almada, MKB endeksini etkiledii dnlen baz makroekonomik faktrlerin, 20042008 dnemindeki 5 yllk sre boyunca aylk deerlerinin etkilerinin yn ve bykl, e-views yazlm program kullanlarak dorusal regresyon yardmyla saptanarak basit dorusal regresyon analizi uygulanmtr. Elde edilen sonulara gre M1 para arz, dviz ve faiz ile hisse senedi getiri endeksi arasnda negatif ynl bir iliki olduu, buna karlk enflasyon oranyla MKB 100 endeksi arasnda pozitif ynl bir iliki olduu ortaya kmtr. Tedavlde bulunan para miktar hisse senedi piyasasn etkileyen en nemli faktrlerden biridir. Emisyon hacmindeki art genel fiyatlar da etkiledii gibi hisse senedi fiyatlarn dolaysyla borsa endeksini de ykseltir. Bu adan M1 para arz ile MKB 100 endeksi arasnda ortaya kan negatif ynl iliki beklentilere uymamaktadr. Dviz kurlar ile hisse senedi fiyatlar arasnda ters ynl bir iliki vardr. Dviz kurlar arttka hisse senedi fiyatlar decek, dviz kurlar dtke hisse senedi fiyatlar artacaktr. Aratrma sonular da beklentilere uygun olarak dviz kurlar ile MKB 100 endeksi arasnda negatif ynl bir iliki olduunu gstermektedir. Faiz oranlar, hisse senetleri ve tahviller arasndaki rekabeti etkileyen en nemli unsurdur. Yalnzca iki piyasa, hisse senedi piyasas ve tahvil piyasas olduu varsayldnda, tahvil faiz oranlar arttnda, tahvillerin getirisi ykselecek ve tahvil fiyatlar decektir. Yatrmclar birikimlerini, hisse senedi piyasasndan, tahvil piyasasna aktaracaktr. Bu durum, hisse senetlerinin fiyatlarn drecektir. Tahvil faiz oranlar azaldnda, tahvilin getirisi azalacak ve tahvil fiyatlar ykselecektir. Aratrma sonular da beklentilere uygun olarak faiz oranlar ile MKB 100 endeksi arasnda negatif ynl bir iliki olduunu gstermektedir. Enflasyon tm piyasalar etkiledii gibi borsa endeksini de etkiler. Yksek enflasyon ortamnda genel alm gc deceinden mal ve hizmetlere olan talep azalacak, bunun sonucu olarak da borsa endeksi deerinde dme kaydedilecektir. Bu adan analiz sonular ile beklentiler birbirine yine uymamaktadr. nk aratrma sonucunda enflasyon oran ile MKB 100 endeksi arasnda pozitif ynl bir iliki saptanmtr.

14

KAYNAKA

Albeni Mesut ve Yusuf Demir. Makroekonomik Gstergelerin Mali Sektr Hisse Senedi Fiyatlarna Etkisi. Mula niversitesi SBE Dergisi. Bahar 2005. Say 14. Al-Khazali, O.M Stock prices, inflation and output:evidence from the emerging markets. Selected Paper. European Applied Business Research Conference.2003. Venice. Italy. Apergis. N ve S.Eleftheriou. Interest rates, inflation and stock prices:the case of Athens Stock Exchange. Journal of Policy Modeling. 2002. 24:231-236. Atan, Murat, Dervi Boztosun ve Murad Kayacan. Arbitraj Fiyatlama Modeli Yaklamnn MKBde Test Edilmesi. 9. Ulusal Finans Sempozyumu. Stratejik Finans. Gazi niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi letme Blm. 29-30 Eyll 2005. Kapadokya Nevehir. Bulmash. S.B ve G.W.Trivoli. Time-lagged interactions between stock prices and selected economic variables. Journal of Portfolio Management.1991. 17:61-67. Chen N.F, R. Roll ve S.A. Ross. Economic forces and stock market. Journal of Business. 1986. 59:384-403. Cheng. A.C.S. The UK stock market and economic factors: a new approach. Journal of Business Finance and Accounting.1995. 22:129-142. Chopin. M ve M. Zhong. Stock returns, inflation and the post-war macroeconomy:the long- and short-run dynamics. Advances in Investment Analysis and Portfolio Management. 2001. 8:1-18. Dhakal. D., M. Kandil ve S.C.Sharma. Casuality between the Money supply and share prices: a VAR investigation. Quarterly Journal of Business and Economics.1993. 32:52-74. Dritsaki .M ve C.Dritsaki. Macroeconomic determinants of stock price movements:an empirical investigation of the Greek stock market. Selected paper. 11 th Annual Conference of Multinational Finance Society.2004. Istanbul. Duracasu, Hasan., Ekonomik Gstergelerin MKBye Etkisinin Analizi. Anadolu niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi. 1997.Cilt:13. Say: 1-2. s.121-150. Erdem Cumhur, , Meziyet Sema Erdem ve Cem Kaan Arslan. Makroekonomik Deikenler ve MKB 100 Endeksi Arasndaki likinin Belirlenmesi. ktisat, letme ve Finans Dergisi. Cilt:21. Say:239. Yl:2006. Fama. E.F. Stock returns, real activity, inflation and Money. American Economic Review. 1981. 71:545-565.

15

Morelli. D. The relationship between conditional stock market volatility and conditional macroeconomic volatility: Empirical evidence based on UK data. International Review of Financial Analysis. 2002. 11:101-110. Mukherjee. T.K ve A. Naka. Dynamic relations between macroeconomic variables and the Japanese stock market: An application of a vector error correction model. Journal of Financial Research. 1995.18:223-237. zam Mustafa. An Analysis of The Macroeconomic Factors That Determine Stock Returns In Turkey. Capital Market Board, Publication Number :75. Ankara.Temmuz 1997. s.2-11 Poon .S Ve S.J.Taylor., Macro economic factors and UK stock market. Journal of Business Finance and Accounting. 1991.18:619-636. Rapach. D.E. The long-run relationship between inflation and real stock prices. Journal of Macroeconomics. 2001. 24:331-351. Wongbangpo .P ve S.C Sharma.Stock market and macroeconomic fundamental dynamic interactions : ASEAN-5 countries. Journal of Asian Economics. 2002.13:27-51.

16

You might also like