Corafi Konum Trkiye'nin Yer sekilleri Trkiye'nin iklimi Trkiye'de Nfus ve Yerle$me Trkiye'nin Ekonomik Corafyas Blgeler Corafyas

kml$ Sorular Deneme Snavlar

&i ED ID ELI

-m cm
ID

TRKiYEINiN COGRAFi KONUMU

Matematiksel Konum Enlemin Sonular
56"42 Kuzey Paralelleri Arasnda Olmasnn Getlrdli Sonutlar
Kuzey Yarm Kre'de Olmasnn

zel Konum
iklim zellikleri Jeopolitik Jeostratejik Konum Konum Faaliyetleri

Boylamm Sonular
2645. DOuMeridyeneri Arasnda OlmasIDnSonutlar 11(> Yerel
~ saati Balang Merldyenl'nln yerel saatinden ileridir. Ortak saat olarak tek saat dilimi kullanlr. Dousuyla bats arasnda 19 meridyen fark vardr. Dousuyla bats arasnda 19x4 = 76 dakikalk yerel saat fark vardr. Dousuyla bats arasnda 1 saat 16 dakika zaman fark bulunur. 2. ve 3. saat dilimleri bulunur. arasnda

Ekonomik

Bitki rts

sonuar
Orta Kuakta Olmasnn Sonular Dnenceler Sonular Dnda Olmasnn

4f". 4f".
~ ~

Tarm rnleri Toprak Tipleri Ulam Yer ekilleri Hayvan Trleri

TRKiYEINiN BULUNDUCU ENLEMiN SONUCLAR

A. TURKivE'NIN KUZEV VARM KURE'DE VER ALMASNN SONULARI

Gneyden kuzeye doru idildike, g

afak ve Gurup sresi uzar .

/o" En uzun Smop, en ksa Hatay'da yaamr.

21 Hazirandaki gndz durumu.

.p Gne nlarnn geli as daralr.

Gece gndz sre fark artar.

6 ay gece. 6 ay gndz

\X..----,~ 12 saat gece-gndz

.,. .,. .,. Scaklklar azalr. Glge boyu uzar. Tarm rnlerinin olgunlama sresi uzar . .,. Akdenil'den karadenlz'e doru gidildike, Deniz suyu scakl azalr. Deniz suyu buharlamas azalr. Deniz suyu tuzluluu azalr. Deniz turizmi sresi ksalr. Bak yn gneydir.
(Bak: Bir dan daha fazla neenen yndr. ) 6 ay gndz, 6ay gece

i
+

Guneyden kuzeye doru gdildke gunduz sures uzar. en uzun gunduz Smop'ta, en ksa gunduz Hatay'da yaomr.
J

21 Aralktaki gndz durumu .

Trkiye'de kuzeyden esen rzgarlar souk, gneyden esen rzgarlar scaktr.

YILDIZ

II

N (24 saat gndz) NaL: Gneyden kuzeye doru gidildike gndz sresi ksalr. en uzun gndz Hatay'da,en ksa gndz Sinop'tayaanr.

Glge yn asla tam gneyi gstermez. izgisel hz azalr.

(izgisel Hz: Dnyann dn hzdr. ) OKKN- O km/saat 1674 km/saat
II I'
ii

Kalr~ka~,nov

s",nUm
36' Kuzey
Scaklklar gneyden kuzeyedoru azalr.

SAM

YELI Gney

Kuzey

KIBLE ---. , '0 En Souk yerel rzganar ->Scak yerel rzgarlar

i
-

fazla zgsel hz Hatay'da, en azzgisel hzse Smop'tadr.

, 'o' Kalc kar alt smlf/scakllklarm aza/masma bal %rak azalr. Bu da orman, yerleme ve tanm ust smlf/nn azalmasmm sebep olur.

TRKiYEINiN BULUNDUCU ENLEMiN SONUCLAR

Gne nlarnn geli as yl boyunca ok fazla deiir. Yllk scaklk farklar belirgindir. Drt mevsim belirgin olarak yaanr. Trkiye Akdeniz iklim kuanda yer alr. .,... Cephesel yalar grlr. Kylarda buzul andrmas ve biriktirmesi Srekli rzgarlardan bat rzgarlar etkilidir. grlmez.

~ ~

Gne nlar asla 90 ile gelmez Gne nlar dik gelmiyorsa glge boyu asla"O" olmaz.

90"

Orta Kuak Ekvatoral Kuak Dnenceler Aras Orta Kuak 3'27' Yenge Dnencesi
O'
L'I!!- ... IIIiit;:

23'27'Olak Dnencesi

III. ZAMAN

Masif alanlar olutu.

Masif Alanlar
Mentee, Krehir, Zonguldak, Mardin Eii, Yldz Dalar
.,. ii. Zamanda olumu peneplen alanlar yan basnlarla toptan vkselmeslvle olarolar Olutu .

.,.

Linyit, petrol, bor ve tuz yataklar olutu.

v.
iii. Zaman sonu bloklar hiilinde paralanma ve volkanima

ZAMAN

.,.

Kbrs adas olutu. Ege Denizi olutu. anakkale ve istanbul boazlar olutu.

K1RlKU

DAGLAR

Sert olan tortul tabakalarn yan basnlarla knlarak ykselmesi sonucunda oluur. Krlarak ykselen yerler horst (da), graben (ova) zellii gsterir .

aakta

kalan yerlerse

Yeraltnda bulunan magmann yer kabuunun ince olan verernoen yzeye kmas olaydr.

VOlkanik Dalar
i Anadolu: Hasan, Karacada, Karada, Erciyes, Melendiz . DOu Anadolu: Ar, suonan. Tendrek, Nemrut. Anadolu: Karacada

.,.. Gneydou Ege: Kula

~
~ Bir akarsuyun tad alvyonlan deniz iine biriktirmesiyle deltalar oluur.

A. Karstik Onlar (POlye)

Karstik Arazi: Kalker, kaya tuzu, jips gibi eriyebilen ve geirimli arazilerdir. En fazla Akdeniz Blgesi'ndedir. Karstik arazilerin erimesine bal olarak evresine gre ukurlam alanlardr.

Deta DIU$um $artlar

Akarsular bol auvvon tamal Gel - git etkisi fazla olmamal Dalga ve akntlar iddetli olmamal Kta sahanl geni olmal

Delta Dvalarmz
Drta Karadeniz Blurn'nde: aramba, Bafra Ege Blrnu'nde: Bakray, Gediz (Menemen), K. Menderes, B. Menderes (Balat), Adana Blm'nde; ukurova, Silifke. ~
~prakar)dlr.

B. Vokanlk Ovalar
Tektonik krne alanlarnn volkanik malzemelerle dolmasyla oluur. Kayseri'nin Develi Ovas rnek gsterilebilir. t Tektanlk OValar Fay krklar boyunca grlrler. En ok grlen ova trdur. Deprem riski altndadrlar.

~ ~

CENEL OZEWKLERI

Plato: Akarsularta derince yarlm evresine gre yksek olan dz arazilerdir .

.,.. . Zamanda olumu alanlarn, . Zamann

peneplen sonu iV Zamann banda toptan ykselmesine bal olarak platolar olumutur.

Boylan ksadr. nk Trkiye bir yanmadadr. Rejimieri dzensizdir. En fazla suyu ilkbaharda tarlar. Bunun sebebi kar erimeleridir . .,.. Ulamda kullanlmazlar. nk rejimieri dzensizdir ve yksekten akarlar . .,.. Turizm potansiyelleri yksektir. (Raftng --> oruh, Manavgatl
<tl> Balklk potansiyeli yksektir.

Yksekten akarlar, Bunun sonucunda,

.,.. Hzlar fazladr . .,.. Derine andrrlar. Yatak derinlikleri fazladr.

ot'> Sulamada dorudan kullanlamazlar .

.,.. Baraj yapmna uygundurlar.
<tl> Hidroelektrik potansiyelleri yksektir . .,.. Denge profiline uzaktrtar.

TRKIYE'NIN AKARSULAR

KivEINiN HAV
AiKHAVZA

Bir akarsuyun sularn denizlere ulatramamas durumunda kapal havza oluur.

i Anadolu Kapal Havzas

evresinin yksek sradalar ile evrili olmas ve kurakln iddetli olmas oluumunda etkilidir. En byk kapal havza alandr.

Gller Yresi Kapal Havzas

Karstik erime alanlarn varl oluumunda etkilidir.

c=: c=:

Basra Krfez; Havzas Kapal Havzalar

Van Cl Kapa Havzas

Akarsuyun nnn lav setiyle kapanmas sonucunda oluur.

Aras ve Kura Nehirleri

Okyanusa k olmayan Hazar Denizi'ne dkld<ei iin kapal havza zellii gstei1er.

l' TEKTONIK

GOu.ER

.,... Tektonik kme alanlarna sularn dolmasyla oluurlar.

.,... Volkanlarn azlarndaki krater ukurlarna ve maarlara sularn dolmasyla oluur .

.
~~
"

~~ e,~A ~~ '"

,'o ~ ,
~.A

~'J

~~ ~

41 BUZUL COu.ERI

.,... Karstik erime ukurlarna sularn dolmasyla oluur. Tamam Akdeniz Blgesi'ndedir.

Buzul ancrrnasva olumu ukur alanlarna sularn dolmasyla oluur. .,... kakar. Bey, Bolkar. Buzul gibi dalar st kesimlerinde grlr.

51 SET COu.ERi

/ al Heveen

set

Glu

~ ~

Bir akarsuyun nnn hevean setiyle kapanmas sonucu oluur. Tortum, Sera, Abant. Yedigller, Borabay lkemizde nevelan set gllerine rnek gsterilebilir.

Bir akarsuyun kendi vadisinin nne tad alvyonlar biriktirmesi sonucunda oluur. Ege Bafa (amiil Marmara

Aldenz
Kyceiz

Karadenz
Uzungl

Volkanlardan kan lavlarn bir akarsuyun nn kapatmas sonucunda oluur.

51 SET COu.ERI

d Ky set Clu (Lagun!

Bir koy veya krfezin nnn dalgalarn srkledii malzemelerle kapanmas sonrasnda oluur. Bykekmece, Kkekmece ve Terkos (Durusu)glleri ky set gllerine rnektir.

11

Bir akarsuyun nnn beert etmenlerle kapatlmas sonucunda oluan gllerdir.

Barajlardan Faydalanma Yollar,

Sulama suyu temini ime suyu temini Kullanma suyu temini Elektrik retimi Balklk
AKDENIz

SEL W TAKIN #if'>

Topran verimli olan st ksmnn akarsular, sel sular ve rzgarlarla spurulrneslne denir. Eim Saanak ya Orman tahrlbl Anz yakm Nadas uygulamas Meralarn tahribi Tarlalarn eim dorultusunda

Sel: Saanak yalar ve ani kar erimeleri ile oluur En fazla i Anadolu Blgesi'ndedir. Takn: Yatak derinlii az olan akarsularn saanak yalar ve ani kar erimeleri ile yatann dna kmas olaydr. En fazla Karadeniz ve Marmara'da grlr.

Hzlandran etmenler:

#if'>

srrmest

Korunma Yollar:
Taraalandrma (Teraslama) Aalandrma Nbetlee ekim Tarlalarn eimin tersine srlmesi Akarsu slah
ORMAN YANCINI

t:
~ Ar kar birikmelerinin olduu eimli yamalarda fazladr. En fazla DOu Anadolu Blgesi'nin Hakkari Blm'nde grlr.

sonula";
lleme Deltalann genilemesi G Barajlarn erken dolmas

~
En fazla erozyon Anadolu bolgesmded" Sebeb saanak yalar ve bitk omsunden yoksunluktur.

#if'>

Akdeniz ve Ege gibi kuraklk endeksinin yksek olduu blgelerde grlr.

TRKiYEINiN

iKLiMi

iKLiMi ETKiLEYEN FAKTRLER

OZELKONUM

Trkiye'nin

KYK'de yer almas

Ykseltinin

Etks azalr.

Yerden ykseldike; Trkiye'nin Orta Kuakta yer almas Trkiye'de drt mevsimin gnlmesi Bak ynnn Bak durumundaki ~ ~ ~ Gnelenme gney olmas ,amalarda, sresi fazladr. Scaklk ortalamas Scaklk fark artar . Karasallk artar . Mekanik ufalanma artar. Karn yerde kalma sresi uzar. Tanm nnlerinin olgunlama sresi uzar . Tarm rnlerinin eidi azalr. Gerek scaklk ile indirgenmi scaklk arasndaki fark fazladr. Dalarn Dou Bat Ynnde Uzansnn EtkisI Nemli hava ktlesi i kesimlere giremez. Kylar yama ya alr . Karasalln yayli alann geniletir. evresindeki Denizierin Etkisi Denizler nem kaynadr . Denize kys olan yerlerde az, ya miktar fazladr. evresindeki Karalarn Etkisi scaklk farklar

Gne nlar daha dik gelir. Ortalama scaklk yksektir Kalc kar alt snr yksektir. Onman, yerieme ve tanm st snn yksektir Tanm nnleri daha abuk olgunlar.

Yazn Trkiye'nin daha scak olmasna kn ise daha sOuk olmasna sebep olurlar.

14

17~ 18

I .. i .,. i .,.

GO"Vdeo kuzeve dogru enlernoen d"'"

'''Ok ""'m'"",c.

En scak yerler, enlem ve denizeilikten KYdan i kesimlere i kesimlerden doru karasanktan

dolay Akdeniz kylarndadr. dolay Erzurum-Kars nedeniyle Blm'ndedir. dolay scaklk azalmaktadr. denizeilik scaklklar artmaktadr.

En sOuk yerler, karasallk ve sOuk rzgarlardan kylara coru gidildike

En yksek scaklklar;enlem, karasallkve sam yeli rzgan nedeniyle Gneydou Anadolu'da grlr. En dk scaklklar ise, karasallk ve souk rzga1ardan dolay Erzurum - Kars Blm'ndedir.

cv

ot-

Gneyden kuzeye coru gidildike enlem faktrnden En scak yerler; enlem, karasallk ve scak rzgarlardan En soquk yerler ise enlem ve nemlilikten

dolay scaklk azalmaktadr. dolay Gneydou Anadolu'dadr.

-o -o
ii/'>

Nemin fazla olmasndan

dolay yllk scaklk fark en az, Karadeniz kylarndadr.

Karasallk nedeniyle yllk scaklk fark en fazla, Dou Anadolu Blgesi'ndedir. Kydan I kesimlere ve batdan dOuya doru gidildike karasallk nedeniyle yllk scaklk fark artmaktadr.

dolay Bat Karadeniz kvuandr.

 60 enlemlerinde lzlanda evresinde olumutur. Yazn lkemizde yamura, kar yana neden olur. Adas kn

Sibirya'da kn an soumaya bal olarak oluur. Kn zellikle Dou Anadolu'da souk, kuru, ayazlgnlere ve donma olayna neden olur.

A50R

DINAMIK

YUKSEK

BASNC

300 enlemlennde Atas Okyanusu'nda Asar Adalan evresinde olumutur. lkemizde yazn kurakla neden olur. Kn ise Akdeniz zennden gelirse yamura, Avrupa zennden gelirse kar ya~na neden olur.

Basra Krfezi evresinde, zellikle yazn an snmaya bal olarak oluur . zellikle Gneydou Anadolu'da, yazn yksek scaklk ve iddetli bunartamava neden olur.

~Kuzeydoudan ~

esen SOuk rzqardr.

Kn sert ve souk, yazn ise serin ve kuru eser.

~ ~ ~ ~

Gneybatdan

esen scak rzarcr. Gneydoudan esen scak rzgartann ortak addr. ~Gneyden esen scak rzarcu. ~ ~Akdeniz Blgesi'ne denizden estii iin, scak ve nemli bir etki brakr. Sam yeli; gneydou Anadolu'ya Suriye ve Irak llerinden esen gneydou ynl, scakl ve buharlamay artran rzgardr.

Akdeniz, Ege ve Mamara blgelerinde etkili olur. Denizden nemli havay alarak ya getirir. Knbaca zehifienmelerine ve ani kar erimelerine sebep olarak sellere yol aar.

18

YAMA YAGISI (OROCRAFlKl

YUK5WM

YAGISI (KONVEK5IYONELI

CEPHESEL YAGIS (FRONTALI

~ ~ ~

Da yamacna ykselen hava ktlesinn varnata soumasyla oluur. Dalann kyya paralel uzand yerlerde yaygndr. En fazla Karadeniz ve Akdeniz blgelerinde grlr.

~ ~ ~ ~

Isnan havann soumasyla oluur. Karasal iklim artlarda grlr. En fazla i Anadolu Blgesi'nde ilkbaharda, Erzurum - Kars Blrnu'nde yazn grlr. Halk arasndaki ismi "Krkikindi"dir.

~ ~ ~ ~

Scak ve soquk hava ktlelerinin karlama alanlarnda grlr. Matematik konumla ilgilidir. Trkiye'de en geni alanda grlr. grlr.

En fazla Akdeniz ve Ege blgelerinde

D) NEM ve YAGIS
NEM KAVRAMLAR

Deniz kysnda fazla, i kesimlerde azdr. Yerden ykseldike azalr.

Scaklk azaldka hava ktlesi klr ve nem tama kapasitesi " (maksimum nem) azalr. Bu da havann doymasna (banem % 1(0) ve daha sonra yan gereklemesine sebep olur.

1 m3 havann iinde bulunan nemin gram olarak arldr.

MAKSIMUM NEM

Bir hava ktlesinin tama kapasitesini

nem ifade eder.

Scaklk arttka havann nem tama kapasitesi artar. En fazla maksimum nem Gneydou Anadolu Blgesi'ndedir.

20

EN FAZlA

YAtS

ALAN YERLER

. Yldz Dalar

Bat Karadeniz Mentee vres Toroslar

. Teke ve Taelipatolar

Nur: evresine gore yuksek olan yerler daha fazla ya alir.

s
EN AZ YACI$ ALAN YERLER

*fo Idr Ovas Develi Ovas Karapnar Yresi

*fo Malatya Ovas .,. .,. Tuzedi ve evre:i Ergene 1200 mm daha yukars

Nur: evresine gore alak olon yerler daha az ya olir. 1101: Tirkye'nln en az ya olan bolgesl Anodolu~ur. Fakat en kurak olan bolge Guneydou Anadolu~ur. Bunun sebeb ddetli buharlamann yaanmasdr.

D 800

- 1200 mm aras

D 600 D 300

- 800 mm aras - 600 mm aras

Yazlar serin, klar lk geer. Nem fazla olduu iin scaklk fark azdr. Yllk scaklk ortalamas Bulutlanma Ya rejimi dzenlidir. En fazla ya sonbaharda Ya tipi yama yadr. alr. yaklak 1SC'dir. Ya tipi konveksiyoneldir. Klar daha sOuk ve uzun, yazlar ksa ve serindir. En fazla ya yazn alr. Erzurum-Kars Blm'nde grlr. ve sis en fazladr.

Bitki rts yaz yalarna bal olarak oluan ayrlardr.

AKDENIZ

lKUMI

~
~ ~ ~ ~ ~ Yaz mevsimi scak ve kurak, k mevsimi lk ve vanor. En fazla ya kn, en az ya yazn alr. Yllk ya miktar 700-2000 Bitki rts makidir. cephe ya eklinde grlr. mm. arasndadr.
tt('> i Anadolu,

i Bat Anadolu, Ergene ve DOuAnadolu'da

grlr.
tt('> K mevsimi souk ve yal, yaz mevsimi scak ve kuraktr. tt('> En yal mevsimi ilkbahardr.

Doal bitki rts ksa boylu otlardan oluan bozkrdr.

Yalar genellikle

YERU TOPRAKLAR

Ana kayann bulunduqu yerde iklimin etkisiyle zlmesi sonucunda oluur.

Nemli blge topraklar:

Kahverengi orman topra Laterit Terra rossa Podzol Tundra (lkemizde voktur.)

Kurak Blge topraklan:

emezyom Kahverengi ve kestane rengi step topraklar l topraklar (lkemizde bulunrnaz.)

_oraklopaklar _Kah~ll!ngiOrnanropraklan

TA$INMI$

TOPRAKLAR

_ernozyom(Kara)Topraklan _KahverenglveKe5taneRengilopraklar

D kuvvetlerin etkisiyle andnhp. tarup biriktirilen topraklardr . Alvyon (Akarsular tarafndan oluturulurlar.I Ls (Rzgarlar tarafndan oluturulurlar.

Moren (Suzullar tarafndan oluturulurtar.r

': Bu toprak/arm klm hakkmda herhang blt b/g vermez/er.

TURKiYE!DE NFUS ve YERLESME

~ Snrlar belirli bir alanda yaayan insan saysna nfus denir,

Nfus Arts
~ DOumlarn lmlerden durumunda gerekleir, daha fazla olmas

NUFU5

ARI'IS HzN

ARTRAN

ETMENU;R

Doumlarn

artmas azalmas

iii/'>

Savalar Gler Doal afetler ve salgn hastalklar Kentleme ve sanayileme Kadnn alma hayatna girmesi Evlilik yann Ykselmesi Aile planlamas Eitim seviyesinin artmas

Bebek lmlerin

Ortalama yaam sresinin artmas Salk hizmetlerinin gelimesi

~ ~

Eitim seviyesinin dk olmas Gelenek ve grenekler Din1 inanlar Gler

24

NFUS ARTISININ SONUCLAR

OWM5UZ

SONULARI

ll cretleri Vergi artar .

azalr.

Mala ve hizmete talep artar. Askeri g artar. Gen ve retken nfus artar .

Demografi (nfusa bal) yatrmlar artar. Kalknma hz azalr . evre kirlilii artar . ithalat artar, ihracat azalr . G artar . iSiZlikartar .

NFUS ART HIZI

NU~US ART 5 HIZI

CRA~ICI

ilk nfus saym 1927 ylnda yapld. Bunun sebebi 2. Dnya savana bal olarak erkek nfusun silah altna alnmas ve isizliktir.

<1'* 1935 --45 aras nfus hz azald.

<1'* 1945 -- 55 aras nfus art hznn

artmasnn sebebi savan sona ermesi ve i imkanlarnn artmasdr.
o.oz

1---------

--i

<1'* 1960 --65 aras Avrupa'ya ii gnden

dolay nfus art hzazalmtr. 1985'den sonra nfus art hz srekli azalmtr. Bunun sebebi sanayileme, kentleme. aile planlamas ve kadnn alma hayatna girmesidir.

0,01

-----.-----+------+-----+--------1:------+-----+-------,---------+---------+------+--------+'-------+-----+--------t-1

NFUS YOGUNLUGU

A.N.Y.
1tU

F. .Y. : ---=.'-'='-'--N

13 648 273 20947188

16,8

25,7
43,7

""
""
~

""

35605116 62 86S 514 67803927 70586256

1927 - 2000 yllar arasnda nfusun artmas AN.Y'nin artmasn salad.

" ee "

En fazla fizyolojik nfus YOunluu Marmara, en az i Anadolu ve Gney DOu Anadolu blgelerindedir. Trkiye'de fizyolojik nfus younluunun aritmetik nfus younluundan fazla olmas yz lme gre tarm alanlarnn' dar olmasyla ilgilidir.

T.N.Y.:

En fazla AN.Y Mamnara Blgesi'nde, En az A.N.Y Dou Anadolu Blgesi'ndedir

ifti :iftV1 km' TanmAlan Tanm alan

Tarm alanlarnn dar ve paral Olduu dalk ve engebeli alanlarda tarmsal nfus YOunluu fazladr . En fazla Karadeniz ve Dou Anadolu Blgesi'ndedir. En az i Anadolu Blgesi'ndedir.

NFUSUN

DAGILISINI

ETKiLEYEN FAKTRLER

-t'> Yer ekilleri: Dalk ve engebeli olan yerler seyrek nfuslanr.

Yldiz Dalar, Mentee Yresi, Teke ve Taeli platolar. anakkale, Doa Anadolu Bgesi engebeli olduu iin az nfusludur.
Krklareli . Istanbul
.lo

-t'> iklim: iklimin lman olduu yerler ok nfuslanr. -t'> Su Imkanlar: Trkiye yar kurak bir iklime sahip olduu iin
temiz su kaynaklarnn evresi ok nfuslanr.

Edirne" 306.4$2

333256 336.942
Teklrdag . 728.395

aamn ..
Kocaeli . Zonguldak .. 18~,131 Kastamonu .. samsun e

394,644

'170.772
Canakkale'" 476.128 474.791 Balkesir. t,118,313 1.130.276 Manisa Y

12.573.836 1,437.926 615.8~ 619 1 12.697.164 1,490.358 . ;)1 Yalova. Sakarya... DzeeA
181-758 197.4'12 ~~;~6 2.507.963 835.222 851.292 ~~~:~~~ Bolu""

185.368 300.366 Sinop it" Karabk'" 3O.424 198.412 218.463 200.791

216.248~~~.~1~t' 176.093 Ankara. 4,466.756

~;c;~7" ::~~
193.169

;~~~a'"
545.444 222.735 Nevehir...

~~~~~;~ Ordu. Giresun.. Trabzon.. 715409 417.505 740,569 1!.278 421.766 Amasya y TOk: 748.982
328.614 323.675 620.722 617.158 Sivas Gmhane. ~~~::~

Artvin T Ardahan" Rize. 168.092 112.721 316.252166.584 112.242 319.410 Entnrn'" Kars'"

~~.:rt.
75.675

784,941

ESkiehir.
724.849 741.739

BE$ERl FAKTRLER zmir...

Ktahya" 583.910
565.884

4.548,939

Knkkale" ~~.;~
'

Yozgat...
492.127 484.206

Erzincan 213,538

774,967

~;i~i~"
1.1&t386
~:~~~~:

~;~:~~

Mu"
. Bngl,., 251.552 405.509 84.022

312,205 312.128 gdlf. Agn. 181.866 530.879 184.025 532.180

Van 979.671

210.645 Tunceli
~2~:~'" Elaz .86.449

1.319.920

Afyon"
~~;:;~

Sanay:

Sanayilemi yerler ok nfuslanr. izmir, Manisa,istanbuI, izmit, Bursa,Ankara, Eskiehir Adana, Mersin, iskenderun, Karabk, Ereli, Gaziantep, Kayseri sanayilemi kentlere rnek gsterilebilir.

'3.739,353 1.316.750
:P95.978

~~~

~i

~y~;~~
1.029,298

404,309 ~tjl.~ 326.897

256.091
Diyarbakr... ~::~:~~: :;~;; 485.616

1.004.369

:::,1;7~ 965.500

:;~:i5

334.111

Burdur'"

~~%a:a2

Aksaray.. ~~~:~~~
NIOde.4. ~~::~;

733.789~;

:~~~

~;;:!:i
Antalya.
~:~~~:~;

1,969.368 ::~: Karaman... 226.049

230,145 Mersin.

Adyaman... ~~:~~ Gaziantep .

..

~7~8
299,819

917.836 spartaT

Tarm: Verimli
~

ky ovalar ok nfuslanr.

Mu'lla.4 766.156
791.424

:6;:~~

Adana . Osmanye. 2.006.650452.880

2.026.319 464.704

1560023
1:612.223

Santum... 1,52:-1:.099
1.574.224

~4a5~i:t !;~.~~t
750.697

Hakkari. 246.469 258,590

429.287

Maden: Maden yataklar evresi ok nfuslanr. Zonguldak, Batman, Elaz ve Soma gibi kentler rnek gsterilebilir.

1.585.938
1.602.908

'Hatay..
'1.38$.224 10413.287

Kl!is. 118.457
120.991

Ulasm: ~

Ulamn gelitii kavak noktalar ve hinterland geni limanlar evresi ok nfuslanr.

ttt

.. Nfusuartan .., Nfusuazaan

Turzm: Yl boyunca

turist eken blgeler ok nfuslanr. Antalya, Alanya, Nevehir, Mula gibi kentlerde turizm gelimitir.

NFUSUN YAPS

A) YAS ve CiNSiYET ~URUMU

1927 NUFUS PlRAMIDI 2010 NUFUS PlRAMIDI NUFUSUN
'tiIGruplan

YA CRUPLARlNA

CRE DACIUI

=Ertel<
=Kadn

....
1>+ 7H9 7IH4 6H9

1 = Erkek

j ::::Kadn _ _ _ 0-14ya lS-64ya 6S+ya

sc.

,," .,..,
ss-ss

SB9

....
3'.
L>~

,.L<

Nfus art hz fazladr. Doum oran yksektir. Bebek lm fazladr. Gelimemi bir lkedir. Tarm lkesidir. Sanayi ve hizmet sektr gelimemitir. Eitim ve salk hizmetleri gelimemitir. Kat ve elektrik tketimi azdr.
J

*t'" Nfus art hz azalmaktadr.

Aile planlamas yaplr.

o - 14 ya aras gen

ve baml nfus nfus

*t'" Nfus art hala fazladr. *t'" Ortalama yaam sresi

artmaktadr.

15 - 64 ya aras olgun ve aktif olabilecek 65+ yal ve baml nfus

*t'" Gelimekte olan bir

gelime gsterir.

lkedir.

*t'" Tm veriler olumlu ynde

- . Turkye'de kadn erkek nufusu dengededr ocuk ve gen mifusta erkek fazla ken yal nufusta kadn fazladr Kadnlann ortalama yaam sure" erkeklerden fazlad"

NFUSUN YAPS B) EGiTiM DURUMU

OKURYAZAR NUFUSUN MEZUNIYET DURUMU CINSIYETE CORE OKURYAZAR DURUMU
(%)

ilkokul Ortaokul lise

(milyon kii) 30252015105 Kadn Erkek

10080604020

niversite ve yksek okul

02000 Eitim Yl 1927 1935 1960 1980 2000

/'
TURKIYE'DE EGITIM

~ ~ ~ ~ ~ ~

Okuma yazma oran yksektir ve artmaktadr. Erkeklerin okuma yazma oran kadnlardan yksektir. Batdan douya dOru gittike okuma yazma oran azalr. En ok ilkokul mezunu vardr. Okullama oran yksektir. Okuma yazma orannn en yksek Olduu blge Marmara Blgesi'dir.

NFUSUN YAPS C) CALISAN NFUSUN SEKTREL DAGILIMI

CINSIYETE GORE SEKIOREL DACIUM

(DiE2003)

%44,8

Aktif olmayan

AKTIF NUFUSUN

CINSIYETE DAtUMI

Gelimilik dzeyi hakknda en fazla bilgiyi alan nfusun sektrel dalm verir . Hizmet sektrndeki istihdam ne kadar artarsa gelimilik dzeyi de o kadar artar.
(DiE2003)

~ Aktif nfus iinde erkek nfus daha fazladr . Trkiye'de tarmda alan nfus orannn azalmas, makinelemenin hizmet sektrndeki istihdamn artmasndan kaynaklanr . artmas, sanayi ve

1927 ve 2000 yllar arasnda aktif nfus oran azalrken baml nfus oran artmtr. Bunun sebebi; renci saysnn artmas, renim. sresinin uzamas, emekli saysnn artmas, ortalama yaam sresinin uzamas ve nfus art hznn kalknma hzndan fazla olmasdr.

NFUSUN YAPS D) NFUSUN KRSAL KENTSEL DURUMU

%
70- --i 60-

-Kentsel

nfus

Krsal nfus

80- - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -i

--I

50- --I 40- 30- -2010

i

TURKivE'DE KIR ve KENT VERLESMELERININ ZELLiKLERi

Krsaldan kentlere dOru yaplan glerden oran artmtr .

dolay krsalda yaayan nfus oran azalrken kentlerde yaayan nfus sebebi yer ekillerinin dalk ve engebeli olmasdr.

En fazla krsal nfus Karadeniz Blgesi'ndedir.Bunun

*i'" Trkiye'de toplam nfusun % 65'i kentlerde % 35'i krsal kesimde yaamaktadr. *i'" Trkiye'deki kentsel nfusun blgelere gre dalmnda dafarkllklar grlr. i olanaklarnn fazla olduu betermzoe gler nedeniyle kentsel nfus olduka fazladr. *i'" Kentsel nfus oran en fazla olan blgemiz Marmara Blgesi'dir. i olanaklarnn snrl olduu, sanayilememi
blgelerimiz ise g verdiklerinden kentsel nfus oranlar dktr.

NFUS HAREKETLERi
KAUcll COC:LER

~
.,. .,. Belirli sreliine yaplan glerdir . Mevsimlik g alan yererde yl iindeki aritmetik nfus younluu ok fazla deiir.

Sebepleri
.,. ~ DOal Faktrler: Kuraklik, erozyon, doal afetler, yer ekilleri ve iklim. Ekonomik Faktrler: isizlik, tarm alanlarnn miras yoluyla blnmesi, tarmda makineleme. Sosyal Faktrler: Terr, tre, kan davas, kz karma, eitim ve salk hizmetlerinden yararlanma istei, ehrin ekicilii.

Tanm I(ln
.,. Pamuk tcplamak iin Ufa ve Adanaya, kays toplamak iin Malatya'ya, ay toplamak iin Rize'Ye, fndk toplamak iin Ordu ve Giresun'a, yaplan glerdir.

.,.

SOnulan
.,. Cecekcnrtularna.sanavl tesislerinin kent iinde kalmas, altyap sorunlar, sosyal sorunlar, nfusun yurt iine dengesiz dalmas, devlet yatrmlarnn dengesiz dalmas, lsizllk. eitim ve salk hizmetlerinin aksarnas.

'ii.

Hayvanclk n
.,. .,. Yaylalara yaplan glerdir.

Turzm iin
Antalya, Alanya, Mula, Nevehire yaplan glerdir.

ilirsal Kesimden G(nlemekI(ln;

~ Sulamay artrma, hayvancll destekleme, tarm ve hayvanclla dayanan sanayiyi krsal kesime kavorrna eitim ve salk hizmetlerinin artrlmas gerekir.

~....-,..,~

renCi gler inaat 1$(isl g(ler

----~ ;~l. :--'I~~~ '.~--

.,. .,. .,. ~

1930: Yunanistan ile nfus mbadelesi (siyasi g) 1939: Hatay'n anavatana katlmas (siyasi g) 1960: Avrupa'ya ii g (ekonomik g) 1989: Bulgaristan'dan yaplan g

Beyin G
.,. Yetimi elemanlarn daha fazla para kazanmak ve daha iyi eitim almak iin yapt glerdir.

YERLESME

TOPW

YERLEME

Yerekillerinin dalk ve engebeli, yan ve su imkanlarnn fazla Olduu yerlerde grlr. Dank yerlemeler en fazla Karadeniz Blgesi'nin Dou Karadeniz Blm'nde grlr.

Yer ekillerinin sade ve su imkanlarnn kstl olduu karasal yerlerde daha fazla grlr . i Anadolu ve Gneydou Anadolu blgeleri en fazla grld yerlerdir. Her blgede grlr. Orta Karadeniz Blm'nde dz ve geni tarm alanlar olduu iin toplu yerlemeler grlr.

-t-t-t-

amur ve saman karmndan oluur. lkllrrun yar kurak olduu ve bitki rtsnn bozkr olduu yerlerde grr. En fazla i Anadolu ve Gneydou Anadolu'da grlr.

-t-

Orman rtsnn fazla olduu yerlerde grlr.

En yaygn Karadeniz BlgesI'ndedir.

-t-t-

Karstik malzemenin yaygn olduu yerlerde daha fazla grr En fazla Akdeniz, Ege ve DOu Anadolu bleerlnce grlr.

-t

Volkanik malzemelerin yaygn olduu yerlerde grr. Kolayanan bir malzemedir.

Nevehir ve evresinde en fazla grlr .

Depreme dayankldr.

-t-

Turistik nem tar.

YERLESME

J KY ALT
-r Kyden
~ Nfuslar azdr.

YERLEMELERi

kk yerlemelerdir.

-r Dank
grlr. En nemli ve en yaygn ky alt yerleme tipidir. ~

yerlemeler

sklkla

Ekonomi tarm ve hayvancla dayanr. merkezlerine uzaktr.

-r Kent

-r -r
Akdeniz Blgesi'nde vavaaroa grlen adr yeremeleridir.

DOu Anadolu Blgesi'nde hayvanclk yaplan yerlerdir.

Yerlemenin iinde, hayvan barnaklar ve oban evleri bulunur.

-r -r

Tarm ve hayvancln yapld verterdir. ;:..- '-,-, . DOu ve Gneydou Anadolu blgelerinde yaygndr.
-,
~-

:~~- ~.'
J-'"
4 -"

J-_
_,,,

Hayvanclk yaplr.
.:.t"

- _~~. i .~ ,< , le. _,O ~

SAL YNTEM~ER
-to
Birim alandan elde edilen retim veriminin yksek olmasn amalar. iklime bamllk fazladr. Tarmsal retimi dalgalanma gsterir . Yan az Olduu yerlerde nadas tarm yaplr.

iklime balmlk azdr. retimde dalgalanma azdr. Sulama, gbreleme, tohum slah, zirai mcadele (ilalama) ve iftinin eitimi yaygndr.

Nadas en fazla i Anadolu'dadr. Tarm alanlar geniletilerek retim art salanr.

ilkel tarm en fazla Karadeniz, Dou Anadolu ve i Anadolu'da yaplr.

DESTEKLEME AUMLARllTABAN

FIYAT UYCULAMASI)

BIR YERDE SULAMANIN ARTMA51Y1A CE~EKLE$EN

UNSURLAR

Devletin baz tarm rnlerine

alma garantisi vermesidir.

~ ~

iklime bamllk azalr. Nadas oran azalr. retimdeki dalgalanma azar.'r~!i=a;;:'~~JirJl G azalr. ~ Sanayi bitkileri retimi artar. Sebze retimi artar. Yal bitkiler retimi artar. (Msr, soya fasulyesi, ayiei)

Genel Amalan;
iftinin rettii rnn elde kalmasn engellemek. Ani fiyat art ve azallarndan reticinin etkilenmesini engellemek.

ve tketicinin

Ayn rnn tm yurtta benzer fiyat la satlmasn salamak ihracata ynelik tarm rnlerini desteklemek. Temel tketim maddelerinin retimindeki dalalanmav engellemek.

TARIM RNLE
auCOAY ARPA CAVDAR YULAF

.,. .,.

ilkbaharda ya ya da sulama, yazn kuraklk ister. En fazla i Anadolu'da yetiir.

.,. .,.

Bol su ve scaklk ister . DOal retim alan en dar olan tahucr. Salk artlarndan dolay retimi devlet kontrol ile snrlandrlmtr . retiminde el emeine duyulan ihtiya fazladr . retim alanlar akarsularn dal ile paralellik gsterir . En fazla retildii yerler; Ergene Blm, Samsun, Kastamonu (Tosya) ve orum rosmanck Bayat)'dur. retimi tketimi ithal edilir . karlamaz bu yzden

retim alanlar genitir. .,. Karadeniz ky eridinde retilmez. Havann souk olduu yerlerde budayn yerini arpa alr. .,. Ege ve Akdeniz blgelerinin ky eridinde retiminin az olmas iftinin rn tercihiyle Ilgilidir

DOal yetime alan Karadeniz Blgesi'dir . .,. .,. Sulamayla her yerde yetiir . Ya retiminde kullanlr . ham madde olarak

En fazla Akdeniz Blgesi'nde yetitirilir.

Nohut, fasulye, yeil mercimek en ok i Anadolu Blgesi'nde yetiir. Krmz mercimek ise; Kuraklla en dayankl tarm rndr. ""'~.;U~ En fazla GneYdou Anadolu'da retilir. Sulamayla birlikte dOal retim alan daralmtr. ihra edilir.

~ ~ ~

K llmanll ve gneli gn ister. En fazla Akdeniz Blgesi'nde yaplr. K Ilkll olmasna ramen gneli gn az olduu iin Karadeniz'de yaygn deildir.

==::::.=t=;z:t::-

Seralara zarar veren unsurlar;

K scaklnn ani bir ekilde dmesi Seller

~ ~

Gneli gn saysnn fazla olmasn ve sulama ister . En fazla Akdeniz Blgesi'nde retilir.

i Anadolu'da sulama azndan dolay retimi azdr .

Karadeniz'de gneli gn says az olduu iin retimi azdr.

39

TARIM"RNtERi Fl SANAVi BiTKiL'E'Ri

~
.,. DOal retim alan genitir. Sulanabilen karasal alanlarda retimi fazladr, .,. .,. .,. .,. .,. Karadeniz ky eridinde ya fazla olduu iin retimi azdr. Akdeniz ve Ege ky eridinde iftinin rn tercihinden dolay retimi yoktur. Fabrikalarn evresine retim izni verilir. En fazla i Anadolu'da Tek retilmedii Anadolu'cur. retilir . Mikroklima alannda retilir. retim alan en dardr. Rize ve evresinde % 100' retilir . Nem istei fazladr . K Ilmanl ister . Toplanrken el emeine duyulan ihtiya fazladr .

blge ounevcou

.,. ~ Gneli gn saysnn fazla olmasn ve surama ister. En fazla Ergene Blm'nde retilir. Karadeniz ky eridinde retimi azdr. Ya sanayisine ham madde oluturur.

Doal retim alan genitir. Kaliteli retimin devam iin retim alanlar devlet tarafndan snrlandrlmtr . retilmedii tek blge i Anadolu Blgesi'dir. ihra edilir. En fazla Ege Blgesi'nde retilir. lzmlr, Manisa, Samsun, Tokat, Bitlis ve Malatya en ok retildii yerlerdir

TARIM RNLE F) SANAYi BiTKiLERi

~
-t'o Yal -t'o -t'o
bir bitkidir. Doal retim alan Karadeniz Blgesi'dir. Sulanabilen alanlarda retilir. Ya retiminde yetiir. kullanlr . En fazla Akdeniz Blgesi'nde retilir. lman iklimierde yetiir.

.,.. Hafif bnyeli, kumlu topraklarda

En fazla Akdeniz Blgesi'nde retilir.

.,.. .,..

ilkbahar lmanl ve yaz kurakl ister. Sulamayla yetiir. En fazla Gneydou Anadolu'da retilir. retimde ikinci Ege, nc Akdeniz Blgesi'dir Pamuklu dokuma endstrisinin ham maddeye yakn kurulma zorunluluu yoktur.

-t'o
.,.. .,..

Doal retim alan qenltlr, En fazla Ege Blgesi'nde Afyon'da retilir. retimi devlet kontrol snrlandrlmtr. ihra edilir. ila yapmnda kullanlr. ile

Keten
.,.. Tekstil sanayisinde kullanlr.

-t'o -t'o -t'o -t'o -t'o 41

En fazla Kocaeli - Sakarya'da retilir.

KeRe"r
ia yapmnda kullanlr. DOal retim alan genitir. En fazla Bat Karadeniz'de retilir. retiminde devlet kontrol vardr.

TARIM RNLERi C) MEYVELER

50ua en dayankl meyvelerdendir. En geni retim alanna sahiptir. En fazla i Anadolu Blgesinde yetitirilr. ihra edilir. Mikroklima alanlarnda retilir. retim alan en dardr . .,.. .,.. .,.. K lmanl ister ve Karadeniz iklim sahasnda retilir. % 80'i Karadeniz Ordu ve Giresun'da, % zos Adapazar'nda retilir. retiminde ve ihracatnda dnya birincisiyiz.

.,..
.,.. 50ua kar dayankldr. En fazla Ege Blgesi'nde retim alan en genitir. Karadeniz ky eridinde gnelenme az olduu iin retimi ekonomik deildir retilir. Kuru zm ihracatnda dnya birincisiyiz.

ithal edilir. K Ilmanl ister. En fazla Ege, ikinci Gney Marmara, nc Akdeniz soesrnoe retilir. Akdeniz Blgesi'nde iftinin rn tercihinden dolay retimi azdr. .,.. Ya fabrikalarna ham madde oluturur.

#('>

K Ilmanl ister . Karadeniz dahil tm kyeridinde retilir. En fazla Ege Blgesi'nde retilir. .,.. K Ilmanl ister . .,.. En fazla Akdeniz Blgesi'nde retilir.

.,..
#('>

50ua dayankldr. Doal retim alan genitir. En fazla Malatya'da retilir. ihracatnda dnya blrinclslvlz.

.,..

Kuru incir ihracatnda dnya blrlndslvlz.

Gney Marmara Blm'nde retilmez. Bunun sebebi klann souk gemesidir . .,.. ihra ederiz. Turungilin % 2'si Rize'de retilir.

BAZI TARIM RN ERiNi TRKi ElDEKi COGRAFi DAGILIMI

BUday

BAZI TARIM RN ERiNi . Ki COCRAFi DACILIMI

MERA HAYVANCIUCI

BESIlAMIRI HAYVANClUCI

.,.

Yazyann balalduu yerlerde gr ayrlarn varlna bal olarak geliir. ilkel bir yntemdir. Et ve st retimi yalarla dOru orantldr . Et ve st retimi dalgalanma gsterir .

.,.. iklimden bamsz olarak y;'a~p:~r.""~~~~~~~~~~ .,.. retimde dalgalanma yaanmaz. .,.. Birim hayvandan elde edilen retim . fazladr.

lif'>

.,..

.,..

.,..

45

HAYVANCLK
BUYUKBA$ HAYVANLAR KUMES HAYVANLAR

TRLERi
IPEK BOCEKlut

Mera hayvancli olarak gelien bykba hayvanclk en fazla Erzurum - Kars ve DOu Karadeniz blmlerinde grlr. Besi hayvancl olarak gelien bykba hayvanclk en fazla tketici nfusun fazla olduu Marmara Blgesi'nde qelirnitir. Canl bykba hayvan ithal ederiz.

retim iklimden etkilenmez, evrelerinde geliir.

ehir

retim iklimden etkilenir. Dut yaprayla beslenir. En fazla Bursa ve evresinde yaplr. Suni ipek retiminden azalmtr . dolay retimi

En fazla Marmara Blgesi'nde grlr Tketici nfusa yakn ehir evrelerinde geliir. ihra edilir.

Karadeniz'de baln ok olmas; sularnn souk olmas, oksllenin fazla olmas, planktonun ok olmas ile ilgilidir. Trkiye'nn taraf denizlerle evrili olmasna ramen balkln gelimemesi; ",' ak deniz balklnn yaplmamas, : ky balklnn yaplmas, teknoloji eksiklii, sOuk hava deposu eksiklii, tketim aZll ile gilidir.

KUUKBA$

HAYVANLAR

Bozkr rtsnn yaygn olduu yerlerde kkba hayvanclk daha fazla gelimitir. Konya Blm'nde koyun, Akdeniz Blgesi'nde kl keisi ve Yukar Sakarya Blm'nde tiftik keisi retimi yaygndr.

Bitki rtsnn eitli, havann temiz olduu yerlerde geliir . Mentee Yresi dnya am bal retiminde birinci srada yer alr. DOu Karadeniz, Erzurum - Kars, Sivas ve Hakkari areln gelitii dier yerlerdir. Tarm alanlarnn dar ve paral olduu yerlerde gelime gstermitir.

ORMANLARN

coGRAFI

DACIUS

HARITAS

Ya miktaryla ormanarn dal doru orantldr . Karadeniz blgesinde ormanlar deniz seviyesinden balar. Bunun sebebi ya rejiminin dzenl olmasdr . Ormanara zarar veren unsurlar: Yangnlar, kaak kesim, tarla ama, kei otlatma olarak sralanabilir.

R Ile EN Ili KAYNAKLA

tt'"

Maden, yer kabuunda bulunan ekonomik deeri yksek minerallere denir.

Mlltarlarna Gre Madenierimiz:

tt'" tt'" tt'"

Rezervi fazla olanlar; bor, mermer, krom ve tuzdur. Rezervi veten olanlar; manganez, kkrt, bakr, linyit, kurun-inkodur.
;;'rria C<ta_
;! T~

Ji

kmr.

Rezervi az olanlar; petrol, doal gaz, ta fosfat ve valframdr.

Bir Iadenin isletllleye KO$ullar $unlardr:

AlabIImesi iin Gerekl

tt'" tt'"

Rezervi yeterli olmaldr. Tenr oran yksek olmaldr.

-t"> Pazarlama ve ulam yeterli olmaldr. -t"> Gerekli teknoloji, sermaye ve yetimi
eleman vb. fazla olmaldr.

tt'"

Enerji kayna ekonomik olmaldr.

li
linyit
K~~rfi

p,"+t/
Mermer K~~on Fosfat Krom

DoalGaz

Rafinerisi

Petrol

L--

*
Bor

~, i::::
Demir "".

Tuz

(L~ 4"
Altn Boksit

..t:.v~

MADENLER

~ ~

Elektronik sanayisine ham madde oluturur.

~~s~es~~
,~ ~ ~ Demir - elik fabikalarna ham madder.~~~'-""~-""'; oluturur. Sivas (DivriD, Malatya (Hekimhan, Hasaneeb, Balkesir (Eymin kanld verterdir. En fazla DOu Anadolu Blgesi'nde kartlr. ihra edilir. Demir - elik fabrikalarnn ham maddesi' . demir, enerji kayna ta kmrdr. Demir elk Fabrikalan: ~ Karabk - Ereli D.. ta kmrne yaknl faktrne bal olarak kurulmutur . Sivas D.. ham maddeye yaknlk faktrne bal olarak kurulmutur. Krkkale D.. ulam ve silah fabrikalar faktrne bal olarak kurulmutur. ~

~ ~ ~

Paslanmaz elik yapmnda kullanlr. Fethiye, Kyceiz ve Elaz (Gulemarn'oa kartlr. En fazla Dou Anadolu Blgesi'nde karlr. ihra edilir. Antalya ve Elaz (Guleman) ferro krom fabrikalar ham maddeye yakn olarak kurulmulardr .

Artvin (Murgull, Kastamonu (Kre), Elaz (Maden), Diyarbakr (Erganj)'da kartlr. En fazla Karadeniz Blgesi'nde karlr.

ihra edilir. Bakr fabrikalar: Samsun Bakr fabrikas ham maddeye yakn olarak kurulmayan tek bakr fabrikasdr. Murgul ve Maden bakr fabrikalar ham maddeye yakn olarak kurulmutur.

-r -r

~ ,

Gbre fabrikalarnda olarak kullanlr.

ham madde

Elektronik sanayide kullanlr. Bursa (Uluda)'da kartlr. retim tkemi ithal edilir. karlamad iin

iskenderun ve izmir D.. fabikalannn kurulum faktr enerji temin kolayl ve ihracat artlandr.

Mardin (Mazida), Adyaman rsesru. Olban'oa kartlr. Samsun, Ktahya, Karabk, Mersin, Zmit, Elaz, Mardin, Balkesir gibi illerde gubre fabrikalar vardr.

ithal edilir.

ENERJi KAYNAKLARI
TKENEBiLiR
.,. .,. .,. .,.
.,.

ENERJi KAYNAKLARI
.,. Krklareli (Hamitabat), Mardin (arnurlul. Dzce (Akakocarda kartlr. retim ihtiyac karlamad iin ithal edilir . DOal gaz evrim santralleri;

Demir - elik fabrikalarnda enerji kayna olarak kullanlr. % 100' Zonguldak'ta kartlr. retimi yetersizdir ve ithal edilir. atalaz Termik Santrali ta kmr ile alan tek termik santraldir.
i. Zamanda oluan bir enerji kaynadr.

Bu yzden kartm alan dardr.

<\~~ ~ .. ~
~
-~

~~~~ ~"a~
~

~~ ~ ~

.,.

3. Zamanda olumu bir enerji kaynadr. kartm alan en geni enerji kaynadr. En fazla Ege Blgesi'nde kartlr. Manisa tsorna. Mula tvataan. Ktahya (Tunbilek, Deirmisaz, Tavanl, sevtrner. Afin - Elbistan, anakkale (an), Amasya (eltek), Ankara (ayrhan) nemli linyit yataklardr.

Petrol rafineleri:
.,. .,. .,. izmit (Tpra) .,. izmir (Aliaa) Mersin (Ata) .,. Batman (Batman) Krkkale (Orta Anadolu)
i

.,.

Termik santrallerde olarak kullanlr.

ham madde

ENERJi KAYNAKLARI
TKENMEYEN ENERJi KAYNAKLARI

~ ~ ~ ~

Gneli gn saysnn fazla olduu yerlerde grlr. En fazla Akdeniz Blgesi'nde retilir. Potansiyel en fazla Gneydou Anadolu Blgesi'ndedir. lkemizde son yllardagelime gsterrnitr

Srekli rzgardan olan Bat rzgarlarna ak kylarda potansiyel yksektir. izmir.(Alaatl), Manisa, Aydn rDidim), anakkale, Mula (Milas), Hatay rzgar enerjisinden faydalanlan yerlere rnek gsterilebilir retim iklim artlarndaki deiimlerden etkilenir.

retim iklim artlarndaki deiimlerden etkilenir.

HIDROELEK'IRIK IAKARSU cucu

JEOTERMAL !SCAK su cuai

Yatak eimi fazla olan akarsularda potansiyel yksektir. ~ En fazla retim DOu Anadolu Blgesi'nde, en az retim ise Marmara Blqeslndedlr. retim iklim artlarndaki deiimlerden etkilenir. Bu da retimde yllar arasnda dalgalanmalara sebep olur.

~ ~ ~ ~

Fay hatlarnn yaygn olduu yerlerde potansiyel yksektir. Jeolojik yapnn krkl olrnasvla ilgilidir. retim iklimden etkilenmez. Denizli (Sarayky), Aydn (Germencik), lzrnlr (Salova), Afyon (Sandkl)'da jeotermal enerjiyle elektrik retilir.

SANAYi
SANAYi TESisLlERiNiN KURUllMAS iCiN GEREKLi 'ARTLlAR
_:J.lil;,i:,'.I;I~
~ Sanayi tesisleri genellikle ham madde ihtiyacnn karlanabildii alanlarda kurulur. Ham maddeye yakn olarak kurulan sanayi tesislerinde retim maliyetleri dktr. Genellikle tarm rnlerine dayal sanayi kurulular ham maddeye yakn yerlere kurulur. ~ ~ ~ Sanayileme iin gerekli art enerji teminidir zellikle elektrik enerjisi, sanayinin lokomotifidir Enerji olmadan sanayi dnlemez. Fakat sanayi tesislerinin eneji kaynana yakn olma zorunluluu yoktur Marmara Blgesi sanayilemeden dolay, enerji tketiminin en fazla olduu blgedir.

iS GUCU

~Sanayi tesislerinin bymesi, I(\"~t teknolojinin gelimesi, makine ve ,';' donanmlarn kurulmas ve ~ kullanlmas nitelikli i gcne baldr: ~ Trkiye'de i gc sorunu omamasna\, ramen nitelikli i gc sorunu vardr. ~ "

~t , ~~
. -<
.\

,:
1/1
ULAM PAZAR

Sanayinin her aamas iin ncelikle sermayenin olmas gerekir. Krediler, devlet destekleri veya zel sermaye ile tesisler kurulur. En fazla sermaye birikimi Marmara Blgesi'nde, en az ise Dou Anadolu Blgesi'ndedir

Sanayinin kurulmas ve bytlmesi iin ulamn kolayolmas ve retilen maln pazaranabilmesi gerekir. ~ Ulamn en fazla gelitii blge Marmara iken, en az gelitii blge DOu Anacolurur.

TURKivEIDE ENDUST i KOLLAR

BESiN (GIDA) SANAVisi
ET URUNLERi ENDU5IRISI

-t"> Byk ehirler evresinde ve Dou

eker pancan, bekletilmeden ilenmesi gerektii iin, birok ilimizde eker fabrikas kurulmutur. En ok eker fabikas i Anadolu Blgesi'nde bulunur. eker fabrikasnn olmad tek blge Gneydou Anadolu'dur. Anadolu'daki bulunur. illerin birounda ~ Sebze ve meyve tarmnn youn olduu, Akdeniz ve Ege blqeiertnln ky kesimleri ile Gney Marmara'da younlamtr.

-t"> Adana, Antalya, Bursa ve izmir nemli

konserve retim merkezleridir.

-t"> Peynir, yourt, tereva.

pastrize st vb. rnlerin elde edildii sanayi kurulular, zellikle pazarlamann kolayolmasndan dolay ehirlerin evresinde toplanmtr.

BinaSEL

YAG ENDU5IRISI

avn yetitirildii DOu Karadeniz lm kylarnda, ayendstrisi de qcllrnttr.

ay abuk bozulduu iin fabrikalar ham maddeye yakn yenere kurulmutur. Rze, Trabzon, Giresun ve Artvin'de dYfabrikalar vardr.
UNW MAMULLER ENDU5IRISI

-t"> Ayiei, zeytin, soya fasulyesi ve

msr tarmnn yapld alanlarda daha youndur.

-t"> Bitkisel ya fabrikalar Edirne,

Tekirda ve Balkesir (Marmara); izmir (Ege), Adana (Akdeniz Blgesil'da toplanmtr.

-t"> Un, makarna, yem vb. sanayi

kosar. i Anadolu Blgesi'nde daha youndur.

TRKiYEIDE ENDSTRi KOLLAR

SICARA ve ALKOL ENDUSTRlSI

~ ~ ~

Sigara fabrikalar ttn tarmnn yapld yerlerde younlamtr. Sigara fabrikasnn olmad tek blge Gneydou Anadolu'dur. oluur.
DOKUMA DERI ve GMM ENDU5l'RlSI

Alkoll ikiler sanavlsl arap fabrikalar

bra.

rak, arap vb. iki fabrikalarndan

-tt> lkemizde en yaygn ve en gelimi

sanayi koludur.

zm tarmnn

yapld yerlerde younlamtr.

-tt> Bira ve rak fabrikalar ise Ege ve Marmara blgelerinde daha youndur.

-tt> Pamuklu, ynl, ipekli, hal, kilim

dokuma ve deri gibi birok sanayi kolu vardr.

Pamuklu DokUma
ORMAN URUNLERI ENDUSTRlSI

-tt> Orman alanlannn fazla olduu yerlerde kat fabrikalarna rastlanr.

Kat retimimiz yeterli olmad iin ithal ederiz.

Adana, Antalya, izmir, Bursa, Konya, Kayseri, istanbul ve Malatya nemli pamuklu dokuma sanavisl alanlandr.

Ynl Dokuma
Hereke rlzrnt. Bnyan (Kayseril, Bursa ve Diyarbaklr'da yaygndr.

Hal ve Kilim DOkumaell

laBalkesir

--

Uak, Denizli,lsparta, Burdur, Manisa, Kayseri, Nevehir, Nide, Sivas, Konya ve Erzurum'da youndur.

ipekll DOkumaClk

la.MUla Dalaman

laAfyon ay

Bursa, istanbul ve Gemlik evresinde

yaygndr.

DerlGlylm ve Ayakkab sanayisi

istanbul, izmir, Bolu ve cereoeoe voundur.

TRKiYEIDE ENDSTRiKOLLAR

ULAM ~LARI

ENDusrRISI

TA$ ve TOPRAK ENDlisTRsl

Tra~r Fabrkalan
izmir, Ankara, lzrnlt. istanbul, Kayseri, Adapazar ve Konya'da bulunur.

"fo

imento Sanayisi
imento sanavs lkenin btnnde dama sahiptir. Trkiye'nin gelimitir. dengeli bir imento sanavis

Otomobl Fabrikalar

-r
-r

neredeyse tm kentlerinde

"fo

lzmlr. lzmt. Bursa, istanbul, Adana'da bulunur.

Trkiye'de en ok yaygnlk gsteren sanayi kolu imentodur. imento sanayisinin ham maddesi ta ve toprak olduu iin ham madde sknts vaanrnaz ve her yerde imento fabrikas alabilir. Cam sanavts genellikle deniz kylarnda bulunmaktadr. Cam, kaliteli deniz kumundan yaplr. Sinop, izmit, istanbul, Krklareli ve Mersin'de cam fabrikalar bulunur.

camyoncamyonetotobs Fabrikalan
istanbul, Aksaray, izmir ve lzrnit'te bulunur.

-r
-r
"fo

Demir Yolu Tast Fabrikalar

Eskiehir, Sivas, Ankara ve Adapazar'nda bulunur.

cam sanays

-r
"fo

seramik ve Porselen Sanayisi

istanbul, Ktahya, izmir, lzrnlt. anakkale, Uak ve Bilecik illerinde yer alr.

TRKiYE'DE ULASIM
.,. Yer ekillerinin dalk ve engebeli olduu yerlerde yol yapm maliyeti yksektir. .,. .,. En yksek maliyet Dou Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz blgelerindedir. Dalarn uzanndan dolay ulam DOu - Bat istikametinde gelimitir.

Yer ekileri dalk ve engebeli olduu iin qelimernitir. Karadeniz ky eridinde Zonguldak ve Samsun dnda demir yolu ulam yoktur. En ok maden tamaclnda kullanlr . Marmara Blgesi'nde anakkale ve sursava. Ege Blgesi'nde Mula'ya, Akdeniz Blgesi'nde Antalya'ya demir YOlu ulam yoktur.

Akdeniz ve Karadeniz kylarndan i kesimlere ulam dOal geitlerle salanr.

iili.::::

HAVAYOW

DENIZYOW

Her yere ulam imkan salamaz. En ok turizmde kullanlr.

En ok d ticarette nk ucuzdur.

kullanlr,

Marmara ve Ege limanlarnn hinterland geni olduu iin deniz yolu ulam nemlidir. Yk tama kapasitesi en fazla olan tama yntemidir.

zel sektr sayesinde son yllarda lkemizde hzl bir ekilde gelime gstermitir.

10.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000

i
i i
i

_
_

S~rmayeMaan
AnaMallar wketimMal1an

..
DISTICARET

ihracat
~ Bir lkenin darya mal satmasdr.

~ ~

Maden imalat Sanayisi

Iatm

ithalat
~ Bir lkenin dardan mal almasdr.
OiE2004

01$ Tcaret A
Ana Mal Gruplanna Gre Trkiye'nin D Alm (Ithalat) 2004 DIE

ithalatn ihracattan fazla olmasdr.

01$ Ticaret Fazlas

~
MilyonOolar .lhracailt Ithalat

ihracatn ithalattan

fazla olmasdr.

D$ Ticaret Hacmi
-

100 000 ~ - - - - - 90000 80000 -------------------------

- - - - - -

ihracat ve ithalat toplamdr.

..
~Maden ~ imalat Sanayisi ~Taf/m

~j
30.000 20.000 . 10.000

-~~~~~=~~~
57

O~~~~~~~~~2!004~ Trkiye'de Yllara Gre D Salim Geliri ve D Alm Gider;

OiUOO4

TRKiYE~DE TicARET
TRKiYE'DE DI' TicARET
iHRACAT
Otomobil Tekstil Beyaz eya Mobilya imento Silah Kat ~ Optik aletler Gbre lkemizde i ticaretin gelimesinde bvkehlner. sanayi alanlar, turistik alanlar, fuar ve panavrlar. tarm alanlar ve ulamn ok gelitii yerler etkili olmutur.

TRKiYE'DE iC TicARET

iTHALAT
"lkemizin blgeleri, blmleri, yreleri ve kentleri arasnda yaplan ticarete i ticaret denir.

zm Kiraz K. kays Haha incir

~Pamuk #if'>Fndk ~iek ~Tavuk ~GI ya

Petrol DOal gaz

.,.. Ta kmr ~ ~ Fosfat Volfram

#lf'>Trkiye'de canl bir i ticaretin olmasnda blgeler aras gelimilik fark, blgeler aras iklim ve tarm rn farkll, alm gcnn artmas, ' sanayi retiminin artmas, ularnn gelimesi, teknolojinin gelimesi ve nfusun blgelere dengesiz dalmas etkili olmutur. TrkiYe'de i ticaretin en fazla olduu blge Marmara Blgesidir.

Demir Bakr

#if'>Krom #if'>Bor

#if'> Pirin #if'> Muz #if'> Kauuk #if'>Kahve

Iroplkal meyveler

YER $EKluiRl

ot"

Kuzey Anadolu Dalar, blgeyi dOu-bat dorultusunda tamamen kaplar ve kyya paralelolarak uzanr. Ykselti Orta Karadeniz Blm'nde en az, DOu Karadeniz Blm'nde en fazladr. Dalar kyyaparalel uzanr. Bunun sonucunda; Boyuna kylar oluur. Falezler yaygndr. Kta sahanl dardr. Kylarda girinti knt v: doal liman I kesimlerle ulam dogal geitlerle saglanr. Limanlarn hinterland (ard blgesi) dardr. Nemli hava ktlesi i kesimlere giremez.

Yazlanserin, kilan lk,her mevsim yalolan Karadeniz iklimi gnlr. En fazla ya sonbaharda, ise ilkbaharda alr. en az ya

ot" ot"

Bulutluluk oran yksek, gnelenme sresi azdr. Yllk ve gnlk scaklk farklar azdr. Yama yalar grlr. ., DOu Karadeniz, KaradeniZ Blgesi'nin en fazla ya alan blmdr. Bunun sebebi ortalama ykseltinin fazla olmasdr. Orta Karadeniz Blm'nde ykselti ortalamas" az Olduu iin iklimin yayli alan genitir. Bitki rts ormandr. Bu ormanlar deniz seviyesinden balar. Bunun sebebi dzenli ya rejiminin rmesdtr.

-= ~; -..,7

Bat Karadeniz Blm'ndeki Abant ve Yedigller, Dou Karadeniz Blm'ndeki Tortum ve sera glleri heyelan set gldr. Orta Karadeniz Blm'ndeki aramba ve Bafra deltalarnn iinde ky set glleri vardr . Dou Karadeniz Blm'ndeki set gldr. Uzungl alvyal

59

HAYVANClUK

"f' evresinde younlamtr. Ozce Ordu, Giresun, Trabzon ve ay: "f' Rize'deki mikroklima alanlarnda retilir.
tt"
Ttn: Msr:
ot'> Tm ky boyunca yetitirilir. Samsun, TOkat, Dzce ve Trabzon evresinde yetitirilir.

Fndk:

tt" tt"

Yazlarn yal gemesinden dolay DOu ve Bat Karadeniz blmlerinde bykba mera hayvancl yaplr. DOu ve Bat Karadeniz blmlerinin vavalarnda arclk yaplr. DOu Karadeniz'de Anzer bal dnyaca nldr. balk besin maddelerinin fazla, oksijen in bololmasndan dolay balk miktar fazladr. Balkln yaklak %67'si Karadeniz Blgesi'nde yaplr. DOu Karadeniz Blm'nn dalk ve engebeli olmas tarm alanlarnn dar olmasna neden olur. Bu da hayvancln nemini artrmtr.

"f'

tt" tt" tt"

Plrln:
Amasya, Kastamonu, Samsun ve orum'un takn ovalarnda yetitirilir. orum, Kastamonu, Bolu, TOkat ve Amasya evresinde nemlidir. Kastamonu, Sinop, orum ve Samsun'da devlet kontrol altnda yetitirilir. Rize ve evresinde k lklnn belirgin olmasna bal olarak yetitirilir.

*f'o Karadentz'de.

$eker pancar:

"f' "f'

lIeten-IIenevir:

tt"

Turungil:

nRlZM

.. vava turizmi gelimitir.

MADENClUK

Tas Kmr Zonguldak-Kozlu Havzas'nda karlr. Blge Trkiye retiminin tamamn karlar. Bakr Murgul (Artvin), Kre (Kastamonu)'de karlr. Blge, Trkiye retiminin yansn karlar. Unyit eltek (Amasyal'te karlr.

Kat Fabrikalar -to aycuma (Zonguldak), Iakpr (Kastamonu), Aksu (Giresun)'da yer alr. Sigara Fabrikalar -to Samsun ve Tokat'ta yer alr. Bakr isietmeleri ~ Samsun'da Karadeniz Bakr iletmeleri ve Artvin'de Murgul Bakr Iletmeleri blgenin zengin bakr yataklarndan karlan bakr ilemektedir.

Smela Manastr (Trabzon), Kartalkaya (BOlU) ve Ilgaz kaya merkezleri, Amasya'daki Kral Kaya Mezarar Safranbolu evleri, Abant ve Yedigller (BOlU) nemli turizm alanlandr. Gnelenme sresi az ve deniz sOuk Olduu iin deniz turizmi gelimemitir. Havza'datermal turizm yaplr.

-to

-to samsun

-to -to

Demlr-Celik Fabrikalar Karabk ve Ereli'dedir. Dou Karadeniz'de tarmsal nfus YOunluu ve kadn nfus fazladr.

DOal gaz Akakoca'da denizden

Gbre Fabrikalan Karabk ve Samsun'dadr.

kartlr.

-to

Yayla yerlemeleri

grlr . grlr .

.. Orta KaradeniZ'de toplu yerlemeler Nfus ky eridinde younlamtr .

.. Ev yapmnda doal malzeme olarak ahap kullanlr.

-to

Bak ynne ters yerlemeler

yaygndr.

MARMARA BLCESi
lKUM ve Bmo anvsli Marmara Blgesi, zel konumundan kaynakl bir gei iklim blgesidir. atalca - Kocaeli ve Yldz Dalar blmlerinde Karadeniz, Ergene Blm'nde karasal. Gney Marmara Blm'nde Akdeniz iklimi grlr iklim eitli Olduu iin; bitki rts, toprak tipi, tarm rn, yerleme tipi v akarsu rejimi eitlilik gsterir.

YER EKiLLERi

ot'> Yer ekilleri genelolarak sadedir. En

yksek yeri Uluda'dr.

Gller " ot'> Gney Marmara'da iznik, Sapanca. Ku'

ve Ulubat tektonik glleri bulunur. Byk ekmece, Kk ekmece ve Terkos (Durusu) glleri ise ky set glleridir.

Blgenin yer ekillerinin sade olmas ekili dikili alan orannn yksek (%30'u) olmasna neden olmutur. retilen tarm rn blge ihtiyacn karlamamaktadr.

Ayiei
~ Ergene Havzas'nda vouncur. Trkiye retiminin % SO'ini karlar.

Atarsalar
~ Trakya'da Meri ve Ergene, Gney Marmara'da ise Susurluk ve Sakarya blgenin en nemli akarsutaner.

Zeytin ot'> Gemlik ve Erdek kylarnda younlamtr Fndk

~ Sakarya ve Kocaeli, Trkiye retiminin % 22 'sini karlar.

Pirin ot'> Ergene Nehri evresinde retilir. Blge

retimde birinci sradadr.

MARMARA BLGESi
MADENClUK

Bor
~ ~ Balkesir, Susurluk ve Bigadi'te karl

Volfram
Sadece Uluda'da karlr.

Mermer
*f'o Marmara Adas, Kapda Yarmadas ve Bilecik yataklarndan elde edilir.

Doal gaz
~ Hamitabat (Krklareli) 'ta karlr.

linyit
*f'o anakkale an'da kartlr.

HAYVANClUK

ENERJI URETlMI

Tketici nfus fazla olduu iin besi (ahr) ve kmes hayvanclnda birinci sradadr. Bursa ve evresinde ipek bcekilii gelimitir. anakkale ve istanbul boazlarnda yaanan balk glerinden dolay balkl

Doa gaz evrim santralleri

Ovaaka (Bursa) Hamitabat (Krklareli) Ambarl (istanbul) ~ Marmara Blgesi elektrik retim ve tketiminde birinci srada yer alr.

eumltr.
anakkale evresinde kltr balkl gelimitir.

Termiksantraller
anakkale an termik santrali linyitle alr. *f'o Hidroelektrik blgedir. retiminin yaplmad tek

MARMARA BLGESi
Trkiye'deki byk sanayi kurulularran yaklak %6S'i Marmara Blgesi'ndedir.

NUFUS

otomobil
~

sanayisi:

istarbuI, Bursa ve Adapazar

Nfus miktar, aritmetik ve fizyolojik nfus YOunluu en fazla olan blgedir. Nfusun en sevrek olduu yerler engebeli olduu iin Yldz Dalar Blm ve ulam yollarna sapa olduu iin Gelibolu ve Biga yarmadalardr. ~ En fazla g alan ve ehirleme oran en yksek blgedir. Sanayi ve hizmet sektrnde oran en fazla olan blgedir. alan nfus"

Petrol Rafinerisi:
lzrnlt'tekl Tpra

Gbre Fabrkalan:
Bandrma ve Yarmca

tat Fabrkas:
izmit ve Balkesir

Dokma ve Konfeksiyon Sanayis:

istanbul, Bursa, Hereke dzmtt. erkezky (Tekirda) ve Adapazar

Sigara Fabrikalar:
istanbul

Konserve Fabrikalar:
istanbul, anakkale, Bursa ve sahkesr

..,.
it l,"
~

Seker Fabrikalar:
TURiZM

Susurluk, Adapazar ve Alpullu

Bitkisel ya Fabrikalar:

Trkiye

turizm gelirinin yaklak % SO'sini salamaktadr. devam eder.

Edirne ve Gemlik

st rnleri fabrikalar:.
anakkale ve Bozyk

Turizm tm mevsimlerde

Tekirda, Edirne, Istanbul ve Krklarel

seramik Fabrkalan: cam Fabrikalan:

istanbul'da inan, kltr ve kongre turizmi gelimitir.

ellmltir.

Bursa'da inan, kayak ve termal turizm anakkale'de tarih turizmi gelimitir. Ykseltisi az olduu iin yayla tuizmi geliemez.

Bursa ve istanbul

Yagon sanayis:
Adapazar ve izmit

Gemi Yapm Sanayl51:

~ Tuzla, Pendik ve Glck

ECE BLCESi
YER EKILLERI

Dalar kyya dik uzanr. Bu yzden enine kylar grlr. ot'> Kylarda girinti knt fazla olduu iin

ot'> ot'> ot'> ot'>

koy ve krfez says fazladr. Deprem riski fazladr. Krkl dalar yaygndr. Akarsular menderes oluturarak akar. Mentee Yresi, blgenin en dalk ve engebeli yeridir Ayrca dalar kyya paralel uzanr.

\._~iLiIiII"-=~~~1

TARIM

zeytin: ot'> Blgenin kuzeyindeki Edremit Krfezi

ve Ayvalk Yresi'nde yetitirilir. zm: ot'> izmir ve Manisa evresinde zm retimi yaygndr. ~ Haha: i Bat Anadolu Blm'nde Afyon evresinde devlet kontrolnde yetitirilir.

ot'> Ege Blm'nde

Akdeniz, i Bat Anadolu Blm'nde karasal iklim grlr. gittike karasallk artar.

Ttn: ot'> Gediz Havzas, Manisa ve Bakray evresinde

youn olarak vetitirilir.

ot'> Ege Blgesi'nde batdan oouva doru ot'> Blgenin en fazla ya alan ve orman
alanlan en fazla olan ver Mentee Yresi'dir.

incir: ot'> Aydn-Germencik'te

~

vetitirilir. Pamuk: zellikle Byk Menderes ve Kk Menderes havzalarnda vetitirilir.

EGE BLGESi
ENERJI URETlMI

Blge Bat rzgarlarna ak olduu iin rzgar gcnden elektrik elde etmede birincidir. rzgar gcnden elektrik elde edilir.

~ Ataat. Didim, Milas ve Manisa'da

~ Krkll hatlar yaygn olduu iin jeotermal enerji retiminde birincidir. Sarayky, Germencik, Balova ve Sandklrda jeotermal enerjiden elektrik elde edilir. Blgedeki linyit retimi termik santrallerde kullanlr.

-t'"
~

Linyit: Kaliteli linyitin yaklak %85'i bu blgeden karlr. Tavanl, Tunbilek, sevtrner. Yataan, Gkova ve soma'ca karlr. ve AYdn'dan karlr. karlr.

HAYVANaUK

zmpara Ta$l: -t'" izmir, Mula

Ava:

-t'"
~ ~ ~

Ky Ege Blm'nde besi, kmes ve ahr hayvancl yaygndr. Mentee Dalk Yresi'nde (Mula) ancnk faaliyeti yaygndr. i Bat Anadolu Blm'nde hayvanclk yaplr. kkba

Karaburun - demi (izmin'den

Bor:
Emet (Ktahyanen karlr.

Demr:

-t'"

Eymir <Balkesirl'den karlr. karlr.

Blge kltr balklnda birinci sradadr.

Ilermer:
Afyonkarahisar'dan

tuz:

-t'" 66

amalt Tuztas (lzrnlr). Trkiye tuz retiminin yaklak % 25'ini karlar.

EGE BLGESi
. Efes, Milet. Sart ve Seluk gibi ren yerleri nemli oranda turist eker . . Pamukkale'de karstik oluuma sahip travertenler bulunur . . Bedrum. Marmaris, eme ve Kuadas gibi yerlerde deniz turizmi qellmtttr. . Meryem Ana'da inan turizmi gelimitir . . Blgenin her iki blmnde de termal turizm gelimitir . . Kayak ve rafting turizmi gelimemitir.

Gbre Fabrikas:
. Ktahya ve lzrnlr

Petrol Rafinerisi: . Aliaa dzmr: Sigara Fabrikas:

ii

. . . . . . .

lzrnlr ve Akhisar (Manisa) izmir (Torbalil

Demr-elk Fabrikas:
NUFUS

. Marmara Blgesi'nden sonra ehirleme ve g alma oran en yksek olan blgedir. . Nfus Ky Ege Blm'nde YOundUr. daha

Elektrikli E Aletleri FabrikaS:

Manisa, Aydn, lzrnlr ve Denizli lzrnlr, Aydn, Mula ve Manisa Afyon, Uak ve Ktahya lzmlr. Uak, Aydn ve Denizli izmir ve Ktahya

Bitllisel Ya sanayisi: Seker Fabrikas: Dobma EndstriSi: Seramik EndstriSi:

-t'o Mentee

Yresi blgenin en az nfuslanm yeridir. Fakat turizmde dolay mevsimlik g alr.

AKDENiz BLGESi
YER $EKlLLERI
lKUM ve alTKl ORTUSU

",.

Dalar kyya paralel uzanr. ",. Gller Yresi hari Akdeniz iklimi grlmektedir. ~ Yazlar scak ve kurak, klar Ilikve yaldr. ",. SUla karstik ~ ",. Nur Dalar ve torostar Trkiye'nin alan yerlerindendir. en fazla ya

",. Antalya-Ka arasnda Dalmaya ky tipi grlr. ",. ",. ~ Karstik araziler geni yer kaplar. Kestel, Elmali, Kzlren, glleridir.

saoa Avlan,

Tefenli, Acpayam, Kestel, Korkuteli, Elmali karstik ovatarcr.

Toroslarn arkasnda kalan Gller Yresi'nde nemli hava i kesimlere sokulamadq iin karasal iklim gnlr. Bitki rts makidir. Ya rejimi dzensiz olduu orman rts 800 metreden sonra balar. iin -~:'

",. Gller Yresi hem kapa havza alandr, hem de gl says bakmndan Trkiye'de birincidir. ",. Adana Blm'nde ukurova ve Silifke deltalan bulunur. ",. ukurova Deltas iinde Akyatan ve Akyayan ky set glleri bulunur.

'

Muz:
",. Tamam Alanya-Anamur arasnda

Gl: Turuntg:
",. Antalya-Mersin

vettrnr.

",. Gller Yresi'nde Isparta evresinde yetitirilir.

Yer Fst:

ve Drtyo arasnda YOundur. evresinde yetitirilir.

",. Adana-Osmaniye

Soya:

~Adana'da

vettnr,

Anason:
",. GllerYresi'nde yetitrilir. i~ ve ila yapmnda kullanh . Pamuk: ",.Adana (ukurova), Amik, Silifke ve Antalya ovalar nemli yetime alanlandr.

zeytin:
",. Uygun artlara ramen fazla yetitirilmez. Bunun nedeni iftinin rn tercihidir.

Msr:
",. Trkiye'de en fazla Akdeniz Blgesi'nde

vettmnr.

AKDENiz BLGESi
HAYVANClUK

"i'" "i'"

Blgenin Teke ve Taeli platolarnda retimi yaygndr.

kl keisi

Adana'da az da olsa ipek bcei retimi vardr.

Petrol Rafinerlsi:
.". Mersin (Ata)

"i'"
MADENClUK

Dokuma 5anayisl:
Adana, Hatay ve Mersin

otomotiv
.". Adana

Sanayisi:

Boksit (Almnyum):
.". .". Akseki (Antalya) 'de karlr. Dalaman, Kyceiz, Fethiye'de kartlr. Keiborlu (Isparta) 'da karlr.

Demr-elk 5anaylsi:
.". iskenderun

Krom:

Sigara Fabrikas:
.". Adana

"i'"

Kkrt:

Alminyum isletmesi:
.". Seydiehir (Konya)

Ferro-Krom isetmesi:
.". Antalya

Kat Fabrkas:
.". Dalaman, Taucu (Mersin)

Gbre Fabrikas:
.". Mersin

seker Fabrkas:
.". Isparta ve Burdur

ya Fabrikas:
.". Adana

"i'"

Hal Dokumacl
Isparta

ve Gl sanayis:

AKDENiz BLGESi
NUFU5 ULASIM

~ ~

Antalya Blm turizm, Adana Blm tarm nedeniyle mevsimlik ii g alr, Tekke ve Taeli platolar dalk, engebeli ve arazinin karstik olmasna bal olarak az nfuslanmrttr. vavla ve aba yerlemeleri grlr, Ev yapmnda ta malzeme kullanlr, ukurova'da iftlik yerlemeleri yaygndr,

Akdeniz Blgesi'nde

t.Ok

SaYda
e~

Geit

Bulunur.
~~

--------Gller vrestn Antalya'Ya balar.

~6q.f

---------

~.f

---------

i Anadolu'YU i Anadal uvu Mersin'e balar, Adana'Ya balar,

Adana'y Hatava balar,

~ ~ ~

Perge, Aspendos, Olimpas ve Sagalasos gibi ren yerleri vardr, Damlata, Karain, insuyu gibi karstik maaralar ok sayda turist eker, Manavgatta raftng turizmi yaplr, Davraz (Isparta) ve Saklkent (Antaya)'de kaya turizmi yaplr, Aziz Piyer Klilisesi (Hatay) ve Ashab-: Keyf (Mersin) inan turizmi iin nemli verlerdir.

Cennet ve Cehennem obruklar Merslrroedlr, ~

70

GNEYDOGU ANADOLU BLGESi

~ Trkiye'nin en dz yzey ekillerine sahip blgesidir. Blgenin en yksek yeri Karacada volkandr. Blgenin kuzeyine doru ykselti artar. Blge; krmz mercimek, pamuk ve Antep fst retiminde birincidir.

GAP'ln Tamamlanmasya; Nadasa ayrlan alanlar azalacaktr . Sebze, pamuk, msr gibi su istei fazla olan rnlerin retimi artacaktr . Tarma dayal sanayi artacaktr. ~ ~ ~ Tahl ve krmz mercimek retimi ise azalacaktr. Sulu tarm artacaktr. Tarmn blge ekonomisindeki nemi artacaktr . yeri ve

Yzey ekilleri sade, kuraklk iddetli olduu iin doal qln olmad tek blgedir.

Darya yaplan g azalacaktr.

,~

lKUM ve BITKI onusu

Gaziantep ve evresinde Akdeniz iklimi grlr. Bitki rts de makidir . Blgenin geri kalannda karasal iklim grlr. Yllk ve yaz scaklk ortalamasnn en fazla olduu blgedir. Bunun sebebi enlem, karasallk ve scak l rzgarlarnn etkisidir. ~ Orman rtsnn en az olduu blgedir. Bunun sebebi buharlamann iddetli olmasdr.

71

GNEYDOGU ANADOLU BLGESi

HAYVANClUK MADENCIUK

Petro:
Bozkrlar geni yer kaplad iin meralarda koyun ve tiftik keisi retimi yaygndr. Blgenin en nemli yer alt kaynadr. Batman, Adyaman (Kahta), Siirt, Mardin ve anlurfa evresinde karlr.

Doalgaz:
amurlu (Mardin)'da karlr.

Fosfat:
MaZida (Mardin) yataklarndan elde edilir.

Unyit:
Adyaman, Diyarbakr yataklardan karlr.

ve

rnak'taki

DOkuma Sanayisi:
~ ~ Gaziantep ve Diyarbakr

Et Kombinas:
Diyarbakr, anlurfa

ve

Mardin

Fosfat iSletmesl:
MaZida (Mardin)

Deterjan e Plastik Fabrikas:

Gaziantep

Bitkisel Ya Fabrikas:
Gaziantep

72

GNEYDOCU ANADOLU BLGESi

NUFUS

Aritmetik nfus yOunluu Trkiye ortalamasnn stndedir. Bunda yzlmnn kk olmas etkilidir . Kuraklk endeksinin yksek olmas, nfusu su kaynaklarna yneltmitir .

Nfus Gaziantep, anlurfa, Diyarbakr gibi byk ehirler evresinde younlamtr . Kerpi evler ve toplu yerleme grlr.

nRlZM

Turizm ok gelimemitir. Adyaman'da Nemrut Dal'ndaki tarihi eserler. Diyarbakr'daki surlar, anlurfa'daki Halil'r Rahman Gl (Balk Gl) ve Harran ehri kalntlar, Mardin evleri en nemli turistik alanlardr. Gaziantep'te Belks Harabeleri ve Zeugma Antik Kenti grlmeye deerdir.

L_

DOGU ANADOLU BLGESi

~
Byk ve Kk Ar, Tendrek, Sphan ve Nemrut blgenin volkanik dalardr . Erzurum-Kars, Ardahan platolar bulunur . Aras ve Kura, Hazar Denizi'ne dkldkleri iin kapal havza niteliindedir . Van

coo

kapal

havzadr.

ldr, Erek, Nazik, Balk ve Van Gl volkanik set gldr Hazar Gl tektonik oluumlu bir gldr. Nemrut Gl krater gldr .

Erzurum-Kars Blm, yksek ve denizel etkilere kapal olmasndan dolay sert karasal iklim zelliklerinin en belirgin grld yerdi Erzurum-Kars Blm'nde en fazla ya konveksiyonel ya eklinde yazn der. Bu yzden bitki rts avror. Dier blmlerde ise lman karasal iklim grld iin en fazla ya genellikle ilkbaharda alr. Bu yzden bitki rts bozkrdr.

71' .. :

.". Tarm alanlarnn dar ve iklimin sert karasal olmas tarm olumsuz ynde etkilemitir.

ot-

t.J\~~l!L"

'!1,;j'.'~~.'.f';; -. '..-.

".

ototot-

Blgenin en fazla ya alan blm Hakkari'dir.

Buday, arpa, kays, eker pancar, nohut, patates, ttn ve zm en nemli tarm rnleridir. Blge kays retiminde dnyada birincidir.

Idr'daki mkro klma alannda pamuk retilir.

 Yaz yamurlarndan dolay gr otlaklarn bulunmas nedeniyle Erzurum-Kars Blm'nde bykba hayvanclk yaygndr. Dier blmlerde ise hem bykba hem de kkba hayvanclk yaplr. Tarm alanlar az, iklim sert olduu iin hayvanclk faaliyetinin en youn olduu blgedir. Hakkari, Bingl, Erzurum ve Erzincan'da ve bal retimi yaygndr. arelk

Demr:
Divrii (Sivas), Hekimhan. Hasan elebi (Malatya)'de karlr.

Krom:
Elaz, Guleman ve Palu'da karlr. Elaz'da tlenr.

Bakr:
Maden (Elaz), Ergani (Diyarbakrl'de karlr. ~;

Et lIomblnalar:
Van, Kars ve Erzurum

Un,lt:
Afin, Elbistan ve Akale'de karlr.

Sigara Fabrikas:
Bitlis

Oltu bsl:
Oltu (Erzurum) 'da karlr.

Termik santra:
#('o Afin - Elbistan

Kursun-Inko:
Keban (Elazl'da karlr.

Kursun, Bakr ve FerroKrom isletmeerl:

#('o

Elaz

75

DOGU ANADOLU BLGESi

<t'" Turizm gelirleri en dk olan blgedir. <t'" Uzun ve souk klar. ulamn zor olmas
turizmi olumsuz etkilemitir. Van Gl, elaleer. Dou Beyazt'taki lsnakpaa Saray, Erzurum'da ifte Minareli Medrese, Van'da Akdamar Adas, Van ve Kars . ----.~ kaleleri, Ani Harabeleri, Erzurum (Palandken) , .':'~l1;"i"~""lIIIiiiill_~ ve Kars (Sarkam) kayak merkezleri nemli ' turistik alanlardr.

NUFUS

<t'" Malatya, Elaz, Erzurum ve Erzincan gibi

ovalk ve knt alanlarda iklim insan yaamna uygun olduu iin nfus daha fazlad

<t'" Nfusun en az olduu yer, Hakkari

Blm'dr. ~ ~ Nfusun yaklak %75'i tarm ve hayvanclkla urar. Doum oran yksek olmasna ramen glerden doay reel nfus art azdr. YOunluu fazladr.

<t'" Tarm alanlar dar Olduu iin tarmsal nfus <t'" Yz lm byk nfusu az Olduu iin aritmetik
nfus YOunluu azdr.

76

lKUM ve Bma onusu

-t'> i Anadolu Blgesi'nin etrafnn

dalarla evrili olmasndan dolay nemli hava sokulamaz. Bu yzden karasal iklim artlar grlr.

-t'> Trkiye'de yan en az olduu blgedir.

Yaz mevsimi scak ve kurak, k mevsim sOuk ve kar yaldr.

-t'> En fazla ya ilkbaharda konvekslvonel

yalar eklinde, en az ya ise yazn alr.
ii/'> insanlarn ormanar tahrip etmesi sonucu

oluan antropojen

bozkrlar grlr.

YER SEKILLERI

-t'> Karada, Karacada, Hasan Da, Melendiz

ve Erciyes blgenin volkanik dalardr. Blgede iii. Zamann sonu iV. Zamann banda toptan ykselmi Cihanbeyli, Obruk, Haymana, Bozok ve uzunvavta gibi oato alanlar yaygndr. Tuz Gl Trkiye'nin ikinci byk gldr. Sular tuzludur ve kapal havzadr. Tektonik oluumtucur. Akehir ve Eber glleri blgenin batsnda bulunan tektonik oluumlu gllerdir. Erozyonun ve selin en youn olduu blgedir.

Buday Arpa cavdar

ii/'> Trkiye retimininde bilinci srada yer alr.

eker Pancar
Sulanabilen akarsu boylar ve ovalarda yetiir. Trkiye'de % SO'lik retimle birincidi

Elma
Nide, Nevehir ve Kayseri'de retimi youndUr. Trkiye retiminde birincidir.

NOhut Yesil Mercmek Fasulye -t'> Trkiye retiminde birincidir. Patates -t'> Konya, Nevehir ve Nide'de retimi
YOundUr. Volkanik arazilerde toplam retimin yaklak % 50 'si vetitinlir.

HAYVANClUK

Bozkrlarn geni yer kaplamas, kkba hayvancln gelimesine neden olmutur .

Konya ve Karaman evresinde koyun, Ankara ve Sivas evresinde tiftik keisi yaygndr.

MADENClUK

Lle Ta$1
Eskiehir Krehir, ankr

Kaya Tuzu Linyit

Ankara ve Sivas

Demir
~ Sivas ve Kayseri Civa sarayn (Konya), amard (Nide)

tinko
~ Nide, Konya ve Kayseri

rom
xavser. Eskiehir

Bor
'1If' Seyitgazi

(Eskiehir>

78

TURIZM

Turzm gelirlnde Marmara, Ege ve Akdenitden sonra gelir.

Tarihi Eserler e alntlar:

AlacaMyk (orum), Kltepe (Kayseri) ve Polatl coroor

-t'> Tarmsal nfus YOunluu azdr. nk

tarm alanlar genitir.

-t'> Nfus genellikle blge snrlarndaki

dalarn yamalarna toplanmtr. Bunun sebebi yan daha fazla olmasdr. Toplu yerlemeler ~ grlr.

Mzeler: -t'> Mevlana Mzesi (Konya), Etnografya,

Atatrk ve Anadolu Medeniyetleri muzelen (Ankara)

Doal Gzelli~er: -t'> Peri oacalan (Nevehin, Ihlara Vadisi

(Aksaray) nemli dOal gzelliklerdir.

Ev yapmnda dOal malzeme olarak kerpl kullanlr. Nevehir ve evresinde malzeme kullanlr. ev yapmnda tf

K$ Turizm Alanlar: -t'> Erciyes (Kayseri) ve Elmada (Ankara)

kayak merkezleri

Tuz Gl ve evresi kurak olduu iin az nfuslanmtr.

5. Aadakilerden hangisi Trkiye'nin Kuzey Yar'" Kre'de yer aldnn 1. Trkiye'nin 16 dakikalk hangisinin en dou ucu ile en bat ucu arasnda 1 saat zaman farknn olmas aadakilerden Al Akdeniz Blgesi'ndeki doru akmas Bl Al Bl CL D) Asya ve Avrupa ktalarnda topraklarnn olmasnn Yzey ekillerinin engebeli olmasnn Balang meridyeninin dousunda olmasnn En dousu ile en bats arasnda 19 meridyen fark olmasnn El Kuzeyi ile gneyi arasnda 6 paralel fark olmasnn El CL Karadeniz Blgesi'nde, aralk aynda, gndz sresinin i Anadolu Blgesi'nden daha ksa olmas Marmara Blgesi'nin yl boyunca gne nlarn Ege Blgesi'nden daha eik almas D) Toros Dalar'nn gneye bakan yamalarnn yamalarndan daha scak olmas Corafi blgelerin tmnde kuzey sektrl rzgarkuzey akarsularn kuzeyden gneye bir gstergesi olamaz?

Aadaki haritada Ankara, Idr ve Bakale'nin corafi koordinatlar verilmitir. 33 , 44 ,

sonucudur?

-3 -~

-+~-------- -----:
i)

- - -19dl

)L
+:

-40"

1"

-Ba~

-38"

1-,"-'-' ,/

'.'~~,~/:
,

Yalnzca

haritadaki hangisine

bilgilerden ulalamaz?

yararlanarak

aadaki

larn scakl drmesi yarglardan

Al

21 Aralkta Bakale'de gndz sresi Ankara'dan uzundur.

4. Bl Artvin'( Aada verilenlerden Karadeniz hangisinin Akdeniz zellik Blgesi'yle tamas en.

21 Haziranda ldr'da Bakale'den daha uzun gndz yaanr.

Blgesi arasnda farkl

lem etkisine balanamaz?

..

:;r\

--J
i..,

CL

Verilen kentlerin hepsinde 23 Eyllde Gne doduktan 12 saat sonra batar.

==>
Al Bl CL O) El Orman st snr Deniz turizmine uygun srenin uzunluu Yan mevsimlere gre dal Tarm rnlerinin olgunlama sresi Gndz sresinin uzunluu Al Bolu Dl Siirt Bl Sinop r

~~./"./"'-'()

D)

En uzun gnle en ksa gn arasndaki farkn en fazla olduu yer Bakale'dir.

Haritada gsterilen illerin hangisinde 21 Haziranda, Krehir'e gre hem gndz sresi daha ksadr hem de gne daha erken doar?

El

Idr'n yerel saati Ankara'nnkinden

daha ileridir.

CLArtvin El Antalya

= =

1.

Dou Anadolu, Akdeniz ve Karadeniz blgelerindeki

s-

3.

Trkiye'nin aadaki zelliklerinden nin fazla olmasnn sonucu deildir?

hangisi, ykselti

radalarla ilgili aadaki ifadelerden hangisi yanltr?

5. A) B) C) D) E) Etkin volkanlara rastlanr. Alp orojenezi dneminde olumutardr. Genelde ykseltileri 1500 m'yi geer. Bazlar 4. zaman buzullamasndan etkilenmilerdir. D) Genelde dou-bat ynnde uzanrlar. E) Yaylacln nemli bir etkinlik olmas Nfusun dzensiz dalmas A) B) C) Bitki trleri asndan zengin olmas ii. Kara ve demiryolu yapm maliyetlerinin yksek olmas iii. Sra dalarn genelde dou bat ynnde uzanmas

Yama eiminin fazlal Orman st snr Yllk ya tutar

iV. Krfez ve yarmada says Dalarn kyya gre uzanlarnn Ege Blm ile Dou Karadeniz yukardakilerden etkilidir? farkl olmas, Ky Blm kylarnn farkl olmasnda

hangileri bakmndan

A) i ve ii
D)

B) i ve iii ii ve iV

C) ii ve iii E) III ve LV

4. 2. Topraklarnn mineral bakmndan genellikle zengin olmas ii. Turizm asndan nemli yer ekillerinin bulunmas iii. Aktif volkanlarn bulunmas kayalarn olduu yerlerde

Bir Trkiye

fiziki

haritasnda

kahverengi

tonlarnn

fazla kullanld alanlarla ilgili olarak aadakilerden hangisi sylenemez? A) B) C) Karn yerde kalma sresinin uzun olduu Yllk scaklk farknn az olduu Gerek alanla iz drnsel alan arasndaki farkn fazla olduu hangisi yaygn olarak grlr? Yukarda verilenlerden hangileri Trkiye'deki volkanik arazilerin tm iin ortak bir zelliktir?
D)

LV. Fay hatlar ve pskrk bulunmas

6.

Trkiye'nin ky ovalarnda aadaki toprak trlerinden

Akarsularn alayanlar oluturduu Ulamda glklerle karlald A) Tfi topraklar Bl Krmz topraklar D) Kahverengi topraklar

E) A) i ve ii
D)

B) i velV II ve LV

C) ii ve iii E) III ve LV

c Alvyal

topraklar E) Lsler

11. istanbul ve Bolu kentlerinin deprem riski tamalarna kar1. Aadakilerden bozan etkenlerden hangisi, Trkiye'de ekolojik dengeyi n, bu kentlerde ve aralarnda kalan yerlerde nfus younluu Trkiye ortalamas zerindedir.

Aadaki tanan tur?

gllerden

hangisi,

bir koy rnn

dalgalarla

kumlar

tarafndan

kapatlmas

sonucu olumu-

biri deildir?

A) Beyehir Gl A) B) C) D) E) Tarmda sulama iin gllerin ar kullanlmas Birok hayvan trnn bilinsiz avlanmas Kentlerin hzl ve planszca bymesi Yer alt sularnn kontrolsz bir ekilde ekilmesi Akarsu azlarndaki deltalarn genilemesi Bu yerlerin aadaki younluunun yksek deildir? zelliklerinden hangisi nfus olmasnn nedenlerinden biri C) Byk ekmece Gl E) Ku Gl A) B) C) D) E) Verimli ovalarn varl Endstri kurulularnn okluu Orman alanlarnn varl iklim koullarnn elverililii Ulam olanaklarnn eitlilii ii. iii. 12. Trkiye'deki sulama, elektrik enerjisi elde etme, ulam, su sporlar yapma, akarsulardan;

B)Tortum Gl D) iznik Gl

v.
10. Trkiye'de akarsularn genellikle en fazla suyu ilkbahan-

gibi amalardan yararlanlmaktadr?

hangilerinden

daha

ok

harda tamalarnn Yukarda verilen Trkiye haritasndaki iinde olaslnn fazla olmasnda; mutlak nem orannn az olmas, ii. arazinin eimli olmas, iii. ortalama ykseltinin fazla olmas, kar yann fazla olmas D) faktrlerinden hangileri etkilidir? E) A) i ve ii D) ii ve iV B) i ve iii E) iii ve iV C) ii ve iii taral yerde yl gisidir?

temel sebebi aadakilerden

A) i ve ii D) livelV

B) i ve iii E) iii ve

C) ii ve iii

A) B) C)

Barajlardaki fazla sularn boaltlmas Taban suyu seviyelerinin ykselmesi Buharlamann azalmas Akarsularn tad madde miktarnn artmas Ilkbahar yalar ve kar erimeleri

v.

83

1.

Aadaki haritada, Trkiye'nin ocak ay ortalama indirgenmi scaklk dal gsterilmitir.

3.

Hava durumu

haberinde, Trkiye kylarnda rzgarn kahzla estiini 5. Ba nem scaklkla ters orantl, ykseltiyle doru orantl olarak artar.

rayel ve poyrazdan saatte 40-50 kilometre sylemitir.

_ .v-; ;

r:,,:

V Al i Bl ii CLiii DlIV

~iii LV ElV

Bu haritadan ulalamaz?

yararlanarak

aadakilerden

hangisine

Buna gre, haritada numaralanm hangisinin esi yn yanl verilmitir?

rzgarlardan Buna gre, haritada numaralarla gsterilen yerlerin hangisinde yaz mevsiminde ba nemin en az olduu sylenebilir?

Al Bl CL

En dk scaklklar Kuzeydou Anadolu'dadr. Tm ky kesimlerinde scaklklar 6 "C'nin zerindedir. 4. Scaklklar genelde mektedir. batdan douya gidildike d-

Al i

Bl ii

CLiii

DlIV

ElV

Devlet Meteoroloji ileri Genel Mdrlnden "lstanbul'da yarn kuvvetli kara yel ve iddetli kar ya beklenmektedir:' uyars yaplmtr. Bu ifadenin, istanbul'da kuzey sektrl rzgarlarn hakim olmas, II. k mevsiminin yaanmas, iii. kuzeybat ynnden gelen bir hava ktlesi olmas hangilerine dayanarak yaplm olmas 6. Trkiye'de iklim tiplerinin aadakilerden hangisi zerin-

D) El

En yksek scaklklar Akdeniz Blgesi'ndedir. Kylardan i kesimlere gidildike scaklklar dmektedir.

de etkisi olduu sylenemez?

2.

iklim zellikleri

gz nne alndnda, tarmsal

aadaki

ova-

verilerinden beklenir?

Al Bl

Tarmsal etkinliklerin

eitlilik gstermesi

Akarsu rejimierinin dzensiz olmas Deniz turizmine elverili srenin blgeler arasnda farkllk gstermesi

lardan hangisinde,

rn eidinin

dierlerinAl Yalnz i Bl Yalnz ii Dl Ive iii El ii ve iii CLYalnz iii

CL

den daha az olmas beklenir? D) Al Gediz D) aramba Bl Bursa CLKonya El El ukurova

Bitki rtsnn eitlilik gstermesi Jeolojik yapnn eitlilik gstermesi

9.

Yurdumuzda

12 bini akn bitki eidine rastlanmaktadr.

11.

Corafi lmlerin

konumlar hangisinde

gz nne alndnda.

aadaki

b-

i.

Buday, Akdeniz kylarnda Dou Anadolu platolarndan daha erken hasat edilir. Bu durum zerinde etkili olan etmenler hangisinde birlikte verilmitir? aadakilerin

Yosun, ot, aack ... vb. Aadakilerden olamaz? hangisi bu bitki eitliliinin nedeni

en scak ay ile en souk ayarasndaki

farkn en fazla olmas beklenir?

A) Gney Marmara A) Ktalar aras doal gei alan olmas Toprak trlerinin eitli olmas Yer ekillerinin ok eitli olmas iklimin blgeler arasnda farkllk gstermesi Akarsu rejimierinin farkllk gstermesi C) Orta Karadeniz

B) Antalya D) Ky Ege E)Yukar Murat-Van

A) Ya tutar - Enlem C) Ya tutar - Bak E)Ykselti - Bak

B) Enlem - Ykselti B) D) Bak - Enlem C) D) E)

10.

Ky kesiminde, dalarn denize bakan yamalarnda sk ve gr bitki rts grlr. Kynn hemen gerisindeki da yamalarnda ykseldike geni yaprakhlara, daha da ykseklerde de alpin ayrlara rastlanr. Bu ekilde bitki rts zellii seeneklerden hangisidir? olan blm aadaki

H.

iklimieri lmlerin beklenir?

gz nne hangisinde

alndnda.

aada verilen

bA) Ergene C) Gney Marmara B) Dou Karadeniz D) Ege E) Adana

nemli blge topraklarn

grlmesi

A) Orta Frat C) Ege

B) Orta Kzlrmak D) Dou Karadeniz E) Erzurum - Kars

1.

3.

Aadaki tabloda 1950 ve 2000 yllarnda Trkiye'nin aritmetik, fizyolojik ve tarmsal nfus younluklar verilmitir. 5. 1950 Aritmetik nfus younluu Fizyolojik nfus younluu Tarmsal nfus younluu 26 2000 89 282 98 Al Bl CL istanbul'un kaplad alann daha kk olmas Benzer toporafik ve klimatik zelliklere sahip olmasna karanakkale kentinin 50 n istanbul kentinin nfus younluu katdr. Bu younluk farknn olumasmda aadakilerden hangisinin etkisi dierlerinden daha fazladr?

Bl
107

Yukardaki haritada gsterilen nfus art dourganln balanabilir?

alanlarn hangisinde, yksek olmasna

Yukardaki

grafikte

verilen bilgiler,

2000 ylnda krsal kesimde yaayan insan says 1950 ylndakinden azdr. DlIV ElV

istanbul'da ticaret ve endstrinin ok gelimi olmas anakkale Boaz'nn bat yakasn oluturan Yarmadas'nn milli park olmas Gelibolu

All

Bl ii

CLiii

ii. iii.

1950 - 2000 yllar arasnda Trkiye'nin nfusu kattan fazla artmtr. 2000 ylnda tarm alanlarnn toplam yz lm, 1950 ylndakinden daha azdr. hangilerine

D) El

stanbul'da kltr ve sanat etkinliklerinin daha fazla olmas anakkale'de tarm alanlarnn geni yer tutmas

yarglarndan Al Yalnz i

ulamak iin yeterlidir?

CLYalnz III

Bl Yalnz II

r i ve II
2. A~ada belirtilen dnem ve olaylarn hangisi, Tr4. A~adakilerin blgenin Al kiye'de nfus art hznn azalmasnda daha az etkili

El ii ve iii

olmuturr
Al Bl 1918-1923 yllar arasnda savalarn yaanmas 1940-1945 yllar arasnda ii. Dnya Sava nedeniyle seferberlik ilan edilmesi

hangisinde

verilen

blge

zellikleri

nfusunu

artrc roloynar? Blgesi'nde volkanik dalarn geni 6. A~adakilerden de en az etkilidir? hangisi, Trkiye'de nfus dal~ zerin-

Dou Anadolu alan kaplamas

Bl CL

Karadeniz Blgesi'nde engebenin fazla olmas Gneydou Anadolu Blgesi'nde yaz kuraklrqnm iddetli olmas

CL

1960-1965 yllar arasnda zellikle yetikin erkek nfusun ii olarak yurt dna gitmesi D) El

Al Bl CL D)

Ulamn gelimilii Endstri kurulularnn dal Enerji retim merkezlerine yaknlk Ticaretin gelimilii Verimli tarm alanlarnn genilii

Akdeniz Blgesi'nde karstik alanlarn yaygn olmas Ege Blgesi'nde akarsularn vadi tabanarnn geni olmas

D)

1970-1980 yllar arasnda

krsal kesimden kentlere

olan i gn younluk kazanmas El 1985-2010 yllar arasnda eitim seviyesinin ykselmesi ve kadnlarn i hayatna daha fazla katlmas El

11. Aadaki grafik 2000 ylnda Trkiye nfusunun cinsiyete ve ya gruplarna gre daln gstermektedir. 7. lkemizde nfus yerleim younluu deiiklik gsterir. Aadaki etmenlerden etkiler? hangisi nfus daln en az -blgeden blgeye Ya Gruplar
65+ 60-64

alma anda (15-64 ya aras) olan, i arayan ve bir ite alnan nfusa aktif nfus denir. Trkiye'de 1955 ylnda nfusun % 82'si aktifken bu oran 2005 ylnda % 45'e dmtr. Trkiye'de, kalknma hznn ve kii bana den milli gelirin artmasna ramen aktif nfusun azalmasnda aadakilerden hangisinin etkisi olduu savunulamaz?

Al Ulam kolayl CLiklim koullar

Bl Doal gllerin varl D) i imkanlar El Turizm faaliyetleri

55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9
0-4

.:Kad~n qErk~k

Al Bl CL D)

Kadnlarn alma hayatnda daha fazla yer almas Nfusun bir ksmnn almak zere yurt dna g etmesi 15-25 aras ya grubundaki renci saysnn artmas i olanaklarndaki artn nfus artndan az olmas Makineli tarma geilmesiyletarmda azalmas alan kii saysnn

8.

Trkiye'nin corafi blgelerinin

nfus younluklarnn hangisi-

500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 Bin Kii

El

birbirinden farkl olmasnda, aadakilerden

nin dierlerinden daha az etkili olduu sylenebilir? Yalnzca bu grafikten yararlanarak erden hangisine ulalamaz? Al Bl CL Doal bitki rtsnn Yzey ekillerinin iklim koullarnn Endstri kurulularnn Corafi konumlarnn Al Bl CL D) El Aada verilen akarsularmzdan hangisinin getii 25-29 ya arasndaki nfus miktarna Toplam nfus saysna Kadn nfusun toplam nfus iindeki oranna On be yan altndaki nfusun toplam nfustaki payna Nfus younluuna Aada verilenlerden olduu sylenebilir? hangisinin bu azalmaya sebep 12. Trkiye'de, alan nfus iinde tarm sektrnn oran 1980 ylnda % 60 iken, bu oran 2000 ylnda % 48'e dmtr. aadaki bilgil-

r
El

Al Bl CL

D satmnda tarm rnleri paynn azalmas Tarmda makinelemenin Kent saysnn artmas Ulam olanaklarnn artmas Yetitirilen tarm rn eidinin artmas artmas

blgelerin yerleim ve endstrilemesi

dikkate alnd-

nda kirlilik orannn en az olmas beklenir?

Al Kzlrmak CLSusurluk ay

Bl Sakarya Nehri D) Aras Nehri El Menderes Nehri D)

El

13.

Aadaki grafikler, 2004 ylnda Trkiye'de alan erkek ve kadnlarn ekonomik gstermektedir. etkinliklere gre oransal dalmn

14.

Milyon Kii

3 3
15. Yurdumuzda kimi yerleim birimleri, ilk konumunda brakl2 2 1 1 Al Yeni ulam yollarna sapa kalmas Yaplacak baraj glnn altnda kalmas Doal afetlerin tehdidinde olmas Yeni endstri kurulularna uzak kalmas idari blmlemelerde deiiklik olmas mam, yer deiikliine gidilmitir. Aadakilerden hangisi, bu tr deiikliklere etkenlerden olmaz? neden olan

ERKEK

KADN

1950
Grafiklerdeki bilgilere hangisine ulalabilir? Al dayanarak aadakilerden

1960

1970

1980

1990

Bl

1950-1990 yllarndaki saym sonularna gre, krsal ve kentsel nfus yukardaki grafikte gsterilmitir. Buna gre, aadakilerden olmaz? hangisini sylemek doru --

CL
D)

Tarm sektrnde alan kadn says erkeklerden fazladr.

El

Bl

Hizmet ve endstri

sektrlerinde

alan kadnlarn

Al

1950 ylnda krsal nfusun pay toplam nfus iinde en fazladr.

toplam oran, hizmet sektrnde alan erkek oranndan fazladr. Bl

1950 - 1980 yllar arasnda kent nfusundaki art, kr nfusundakinden fazladr.

CL

alan kadn ve erkeklerin sektrlere oransal dalm birbirine yakndr.

c
Dl

Birbirini izleyen saym dnemleri dikkate alndnda, kent nfusundaki en fazla art 1990 saymndadr. 1950 - 1990 yllar arasnda kr nfusundaki art hz deimemitir. 16. Ergene

D)

Hem kadnlarda hem de erkeklerde, hizmet sektrnde alanlar ounluktadr.

. .

Aras Zap

El

Tarm ve hizmet sektrlerinde alan erkeklerin toplam oran, ayn sektrlerde alan kadn oranndan azdr.

El

1950 - 1980 yllarndaki saymlarda nfusun yardan fazlasn kr nfusu oluturmaktadr.

iV. Gediz Havzalardaki sanayi ve kentleme gz nne alnrsa, yukarda verilen nehirlerin hangilerinde kirlilik oran daha az olur?

Aliveli Dlllvelll

Bl i ve iii El ii ve LV

CL Ive LV

Trkiye'de 1950 ylndan sonra etkili olmaya balayan 17. 80 70 60

20.

Eitim, salk, trafik hizmetlerinin II. evre kirlilii iii. Alveri merkezlerinin azl

yetersizlii

i glerle ilgili olarak aadakilerden nemez?

hangisi syle-

~
r-r--

Al

Denize kys olan corafi blgelerin tamamnda nfus artnn balca sebebi blge dndan g alnmasdr. Yukardakilerden hangileri istanbul, Ankara, izmir, Bursa gibi byk ehirlerin nemli sorunlar arasnda deildir?

50
40

30
20

~
r-t-'

Bl

i glerin olmaktadr.

byk bir blm

ekonomik

ve sosyal

Al Yalnz i Dl i ve ii

Bl Yalnz ii El ii ve iii

cl Yalnz iii

alanlardaki deiimler ve doal afetler gibi nedenlerle

Lo
O
CL G hareketi genelolarak maktadr. D) El G veren illerde doum oran genellikle yksektir. Trkiye'de nfus hareketlerinin gler oluturmaktadr. gre ehirleme Buna gre, rgp, Avanos ve Nevehir evresindeki konutlarda yap malzemesi olarak aadakilerden hangisinin en ok kullanlmas beklenir? 19. Bir blge iinde yer alan ii ve ile nfuslar deiiklik gstermektedir. rnein, iskenderun'un nfusu yerleik olmasna Al ehirleme oran blgelerin orantldr. Bl i Anadolu Blgesi'nin ehirleme oran Karadeniz yz lmleriyle doru karn, Hatay ilindeki nfus mevsimlik glere gre deiir. DlJips Hatay ilindeki bu durumun hangisi olabilir? nedeni aadakilerden El Granit Al Kalker Bl Kum ta CLVolkan tf nemli bir ksmn i 21. Trkiye'de konutlarda yap malzemesi olarak kullanlan malzemeler konutlarn bulunduu yerin iklim, bitki rts ve jeolodoudan batya doru ol-

" ~ "-l
ol bil

::E

ol

" "o "o

ol

'a
"o

"'" <c

"

" "o "o

ol

"o " "o

ol

c c
"o

<c

i d

<c

c;

" o c

~ ~

jik yapsna bal olarak deiir.

Yukardaki grafikte, corafi oranlar gsterilmitir. Buna gre, aadakilerden

blgelere

hangisi dorudur?

Blgesi'nin ehirleme oranndan daha azdr. Al CL ehirleme oran en az olan blge i blgelerden biridir. CL D) Ky blgelerinin tamamnda ehirleme oran D) El El Marmara Blgesi'nde ehirleme oran % 70'ten fazladr. Turizm hareketlilii Seracln yaygn olmas Yol kavanda bulunmas Bl Sanayinin gelimi olmamas Sanayinin gelimi olmas

22.

Aadakilerden

hangisi, Trkiye'de dank yerleme gbiridir?

rlen yerlerin ortak zelliklerinden

Al Bl CL D) El

Tarm alanlarnn geni olmas Engebenin fazla olmas Endstrinin yaygn olmas Ticaretin gelimi olmas Ulam olanaklarnn fazla olmas

% SO'nin stndedir.

23.

Aadakilerden kapsamnda

hangisi, Trkiye'de Yeil Kuak Projesi iinin ve evrelerinin biri olamaz? aalandrl-

25.

Trkiye'de orannn ildir?

krsal nfus oran azalrken artmasnda aadakilerden

kentsel

nfus 27. Menderes Havzas ii. Karadeniz Erelisi

kentlerin

hangisi etkili de-

masnn amalarndan

A) B)
C)

Kentlerin evresinde erozyonu nlemek Hava kirliliini azaltmak Tarihi eserleri korumak Kent evresinde dinlenme alanlarn oaltmak Gecekondulamay nlemek

A) B) C) D) E)

Tarmda makinelemenin Tarm gelirlerinin artmas

hzlanmas iii. Gemlik Krfezi iV. Zonguldak Yresi Taeli Platosu ky blgelerimizde i bl-

Kentlerde i olanaklarnn fazla olmas V. Kentlerde eitim ve salk kurulularnn fazla olmas Arazinin miras yoluyla paralanmas Trkiye'de, nfus younluu gelerimizden daha fazladr. Bu bilgiye uymayan hangisidir?

D) E)

ky yremiz

yukarda

verilenlerden

A)V

B) LV

C) iii

D) ii

E) i

26.

24. Aadakilerden hangisi Trkiye'de biri deildir? kyalt yerlemelei

),
eS' .
IV/J~

rinin zelliklerinden

,
,,~~

28. ii.

isizlik orannn yksek olmas Erkek orannn yksek olmas tarmla uraanlarn oluturmas

A)

Ekonomik etkinliklerinin olmas

tarm ve hayvancla dayal

1---/

iii. ounluunu

B) C) D) E)

Dank tip yerlemenin yaygn olmas Su kaynaklarna yakn olmas

Haritada numaralarla gsterilen yerlerin hangisinde dourganlk oran dierlerinden daha yksektir?

LV. Yal orannn yksek olmas Yukardakilerden hangisi ya da hangileri, Trkiye g eden nfusun zelliklerinden biri deildir? iinde

A) i Genellikle kk ve az nfuslu olmas

B) ii

C) iii

D)IV

E)V A)Yalnz i B)Yalnz ii D) Ivell E) ii ve iii C) Yalnz LV

Kent merkezlerine yakn olmas

30. 29. Aadaki grafik, Trkiye'deki bir corafi blgenin iki saym dnemi arasndaki nfus art ve doum oranlarn gstermektedir. %o 25

Aadaki grafikte, 1997 genel nfus saymna gre Trkiye nfusunun corafi blgelere dal verilmitir.

31.

Aadaki grafik Trkiye'deki be blgenin mlerini gstermektedir.

Alan (km2 20000 18000 16000 14000 12000

nfus ve yz l-

Vii %9

)c:::::

Nfus

(bin kii)
20000 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000

Nfus

c::::: Alan

20 15 10
5

V % 12

10000 8000 6000 4000 2000 iii

LV

O V

0+---~NL7fu-s-Ar~tL--~D~o~-u-m-O~raLn---~ Oran
Buna gre, bu blgeyle ilgili olarak aadaki lardan hangisine kesin olarak gidilebilir? yorumGrafikte i numaral hangisidir? corafi blge aadakilerden A)

Blge

III % 13

Aadakilerin hangisi sonulardan biri deildir?

bu

grafikten

karlabilecek

. blgenin

nfus younluu

. blgenin

nfus younlu-

unun iki kat dolayndadr. B) Marmara C) Karadeniz E) Akdeniz B) C) Alan en kk olan blge V. blgedir. Nfuslar birbirine en yakn olan blgeler, lerdir. D) LV. Blgenin nfus younluu luundan fazladr. E) Nfus younluklar V. blgelerdir. birbirine en yakn olan blgeler, iii. ve

A) B) C) D) E)

Blge dndan g almtr. Nfus younluu Trkiye ortalamas zerine kmtr. Okuryazar nfus oran ykselmitir. Kent evresinde dinlenme alanlar oaimtr. Gen nfus oran ykselmitir. A) Ege D) i Anadolu

. ve V. blgenfus youn-

. blgenin

Tarmsal nfus younlu~

bir lkede veya bir blgede ta-

34.

Aadakilerden

hangisinin Trkiye'de krsal kesimden

rm ve hayvanclkla geinen nfusun o lke veya blgedeki tarm iin kullanlan alana blnmesiyle elde edilir. Bu aklamaya gre, Dou Anadolu Blgesi'nde tarmsal nfus younluunun fazla olmas aadakilerden hangisiyle aklanabilir?

kentlere ge neden olduu sylenemez?

A)

Geleneksel tarm yntemlerinin tarmn younlamas

terk edilerek makineli

B)
A)

Tarm yaplan rnlerin eitlenmesi Krsalkesimde i olanaklarnn ok kstl olmas Eitim ve salk hizmetlerinin olmas krsal kesimde yetersiz

Gen nfusun fazla olmasyla Blge dna gn fazla olmasyla Sebze tarmnn yaygn olmasyla Tarma elverili alanlarn az olmasyla Endstrinin belirli yerlerde toplanm olmasyla

c)
D)

B)
C) D)

E)

Tarm topraklarnn

miras yoluyla paralanmas

E)

33.

Dou Anadolu Blgesi'nde nfus younluunun kiye ortalamasnn

Tr-

altnda olmasnda aadakilerden

hangisinin etkisi yoktur?

A) B) C) D) E)

eitli toprak trlerinin olmasnn Ykseltisinin fazla olmasnn Ulam olanaklarnn kstl olmasnn Ekim alanlarnn snrl olmasnn i olanaklarnn yetersiz olmasnn

Trkiye'de tarmda 1, Trkiye'nin Orta Kuak'ta bulunmas, hangisini aadaki ekono-

makineleme

ne kadar yaygnlarsa insan

5.

Akdeniz

Blgesi'nin

ky kesiminde

baz yllar

tarmsal

yaygnlasn yine de baz rnlerin yetitirilmesinde emeine duyulan youn gereksinim devam edecektir.

retimin az olmasnda, Don olaylarnn olmas,

mik zelliklerden

etkilemitir?

Bu yargnn doru olduunu Al Bl Tarih! eserlerin ve doal gzelliklerin olmas eltik, Kii bana den mill! gelirlerin yksek olmas CL iletilen ve iletmeye alacak eitli madenierin olmas D) El eitli tarm rnlerinin yetitirilmesi Kara ve deniz yolu transit tamaclnn gelimi olmas Al Ive ii Dlllvelll byk illerde daha ii. iii. iV. buday,

kantlamak

iin ncelikle,

ii. iii. LV.

Yalarn sellere yol amas, En yal mevsimin k olmas, Yaz scaklklarnn yksek olmas hangileri etkilidir? CLii ve iii El iii ve LV

ay, nedenlerinden msr hangilerinin yetitirilme artlar Al i ve ii Dl ii ve LV

Bl i ve iii

tarm rnlerinden rnek gsterilebilir?

Bl i ve III El iii ve IV

CLIvelV

2,

Aadakilerden

hangisi, Trkiye'de

tarmsal

etkinlik-

lerle ilgili doru bir bilgidir? 4, Al retimi fazla olduundan lkelere satlr. Bl Sulama olanaklarnn artmasyla birlikte pamuk retiminde Gneydou Anadolu Blgesi'nin pay artmtr. CL iklim koullar nedeniyle eker pancar yalnzca i blgelerde yetitirilir. D) Tarmda makinelemenin deniz Blgesi'dir. El iklimi uygun olduu iin incir retiminde Akdeniz Blgesi ilk sradadr. en yaygn olduu alan KaraAl Bl CL D) El Tarmsal etkinliklerin iklime bamllnda Tarmsal nfus younluunun Tarmsal rnleri pazarlama imkanlarnda ii. Tarmsal rnlerin i piyasadaki tketiminde iii. Tarma dayal endstri kurulularnn saysnda zelliklerinden Tarmdan elde edilen gelirde Al Yalnz i Dllvell Bl Yalnz ii El ii ve iii CLYalnz iii hangileri etkili olmutur? Denize gre konum Yer ekillerinin eitli olmas, fazla olmas, tahl rnlerinin ou d Son yllarda, Trkiye'de tarmdaki hangisinde gelimelere bal

olarak aadakilerden lenebilir?

azalma olduu sy6. Trkiye'de eitli blgelerde fndk, muz, buday, ay, zeyyetitirilmesinde;

tin gibi eitli tarm rnlerinin

7.

Trkiye'de ekili alanlarn

artmasnn

aadakilerden

9.

Engebenin ok fazla olduu yerlerde makineli tarm yaplmas zordur. Buna gre, aadaki illerin hangisinde tarmn en az yaplmas beklenir? makineli 11. Aadakilerden hangisi, Trkiye'de tarmn gelimesini biri deildir? salayacak yaklamlardan A) Samsun B) Malatya E) Artvin B) C) D) Gbreleme ve ilalamann bilinli yaplmas iyi cins tohum kullanmnn yaygnlatrlmas Topran, uygun koullarda sulanmas Dnml rn ekimiyle toprak kalitesinin korunmas C) Aydn A) D) anlurfa Topran nadasa braklmas

hangisine yol amas beklenmez?

A) B) C) D) E)

Sulama an n genilemesi Kkba hayvancln yaygnlamas Makineli tarmn artmas Tarmsal gelirin artmas Gbre tketiminin artmas

10.

Trkiye'nin tarm politikalaryla

ilgili nemli uygulamala-

E)

rndan biri de destekleme almlardr. Bu politikann temeli, devletin reticiye nceden ilan ettii taban fiyattan rnn satn alma garantisi vermesidir. Buna gre, aadakilerden hangisi devletin destekleme alm yapmasnn amalarndan biri deildir? 12. A) 8. Trkiye tarmnn zelliine uymayan seenek aadakilerden hangisidir? B) ham madde olarak kullaC) rnlerin uygun fiyatlarla piyasaya sunulmas ve keyfi fiyat artlarnn nne geilmesi B) C) D) E) Tarmsal rn eidinin artmas D) Tarmla uraan nfusun giderek artmas Tarmsal retimin giderek artmas i ve d ticarette tarm rnlerinin nemli yer tutmas E) Arpa retim miktarnn en fazla olduu ile E) Ayn tarm rnlerinin lke genelinde benzerfiyatlarla satlmasn salamas Pazarlarda belli tarmsal rnlere olan talebin artrlD) B) C) Trkiye'nin yllk toplam arpa retimine Buday retimi iin hangi illerin daha uygun iklim koullarnda sahip olduuna Buday ve arpann hangisinden daha yksek verim alndna reticinin
mesi

Trkiye'de bir yl iindeki buday ve arpa retim miktarlar ile ekim alanlarnn kentlere gre daln gsteren bir grafikten ulalamaz? yararlanlarak aadakilerden hangisine

rettii

rnlerin

elde kalmasn engelle-

reticinin fiyatlardaki ani ini ve klardan zarar grmesini engellemesi

A)

Pek ok rnn endstride nlmas

A)

Budaydan en yksek verimin hangi ilde alndna

17.

Aadaki haritada iki farkl tarm rnnn Trkiye'de yetitirildii belli bal yreler _ ve

O iaretleriyle

gste-

13.

Trkiye'de,

aadaki

rnlerden

hangisinin

ekim ala-

rilmitir.

nnn snrl oluu sadece iklime bal deildir?

Al ay D) Haha

Bl Zeytin El Fndk

CLincir

't,
o
",. __ o /'

O :;'f
.----./"' /)/~

Haritada numaralarla gsterilen yerlerde yetitirilen ve Trkiye ekonomisinde nemli yeri olan tarm rnleri aadakilerin hangisinde doru olarak verilmitir? 14. Bir rnn herhangi bir yerde retilmesi her zaman mmkn olsa bile, o rnden ekonomik deer tayacak lde yksek verim alnmas iklim koullarna baldr. Buna gre, aadaki illerin zmde verimlilik ekonomik deildir? hangisinde yetitirilen deer tayacak lde Al Bl CL CLDenizli El Artvin Dl El zm Zeytin Pamuk Zeytin Fndk Zeytin Pamuk Fndk zm Pamuk III Pamuk Fndk Zeytin Pamuk zm iV Fndk

Bu iaretler hangi tarm rnlerine

Al zm zm Fndk Zeytin Bl CL

Turungil Zeytin Ttn Pamuk

ait olabilir?

O
Ttn Fndk Zeytin Msr Turungil

Al Nevehir DlTekirda

Bl izmir

o
El

Soya fasulyesi

1S.

Trkiye'de zeytinliklerin

kabildii

ykselti snr kuzeye 18. Trkiye'de verdii aada verilenlerden hangisinin ormanara sylene-

bakan yamalarda genelde 200-250 metreye kadarken gneye bakan yamalarda 500-600 metredir. Bu duruma sidir? neden olan faktr aadakilerden hangi-

zararn dierlerine

gre daha az olduu

bilir?

Al Tarm alan ama Al Bak durumu CLGndz sresi El Su kaynaklar Bl Ba nem oran CLYangnlar D) Toprak tr El Kaak kesim

Bl Kei otlatma Dl Heyelan

19.

Aadaki tabloda drt blgede yetitirilen drt farkl tarm rnnn, Trkiye retimindeki Blgeler Akdeniz Gneydou Anadolu Marmara Dou Anadolu paylar verilmitir. Oran% 100 93 77 64

21.

Trkiye'nin ky blgelerinin tarmsal zellikleriyle ilgili aadaki ifadelerden hangisi yanltr? 23. bir Bin Ton Ege Aadaki grafikte Trkiye'de drt tarm rnnn, 2000-2004 yllar arasndaki retimleri ton olarak gsterilmitir. A) D satmda nemli pay olan tarmsal rnlerin blm ky blgelerde retilmektedir. B) Tarmsal sulamaya, Akdeniz Blgesi'nde

Blgesi'nden daha fazla ihtiya duyulmaktadr. C) Tarmsal etkinliklerin yl boyunca en uzun sre yapld yerler Akdeniz Blgesi'nin ky kesimleridir.

Bu bilgilere gre tabloda, aada rnlerden hangisi bulunmaz?

D)

Ky blgelerin

tmnde,

kuzey yamalardaki

tarm

alanlarnn oran gney yamalara gre daha azdr. A)Ttn D) Ayiei B) Krmz mercimek E) Kays C) Muz E) Blge yz lmlerine gre ekili dikili alanlar orannn en fazla olduu blge Marmara Blgesi'dir.

20000r , 18000 zeytin 16000 14000 --,"~-:-f.~Co-=~,="c::-:;~~' portakal 12000 . ya ay 10000 : yapra 8000~--~~-------6000 'fndk 4000 2000 ------------------------------. O~----+_----r_--~----~ 2002 2003 2004 2001 2000
Yl Buna gre, aadaki yorumlardan hangisi yanltr?

A) 22. Trkiye'nin bykba hayvanclyla ilgili olarak aaB)

En byk dalgalanma zeytin retiminde grlmektedir. Ya ay yapra retimindeki yllar arasnda olmutur. en belirgin art 2003-2004

da verilen bilgilerden hangisi dorudur? C) D)

20.

Karadeniz Blgesi'nde fndk ve ay tarm genelde 500600 metrelerden daha yksekte yaplmamaktadr. Bu durumun temel nedeni aadakilerden hangisidir?

A)

Et ve st verimleri yksek olan hayvan rkar ounluktadr.

2002 ylnda tm rnlerin retimi en fazladr. Yllara gre en az dalgalanma, portakal retiminde grlmektedir.

B)

Bykba hayvanclk iin uygun otlar giderek artmaktadr. E)

2001 ylndan itibaren fndk retiminde dme olmutur.

A) B) C) D) E)

Farkl tarm rnlerinin yetitirilmesi Ormanarn sklamas Yerleim yerlerinin seyreklemesi Scaklk ve ya koullarnn deimesi Ulam koullarnn zorlamas

C) D)

Kkba hayvancla gre daha yaygn bir etkinliktir. Besicilik ve ahr hayvancl, kentlerin yakn evresinde gelimitir.

E)

D satmda canl bykba hayvanlarn pay fazladr.

28. Trkiye'de, belli bir ylda salan hayvan saysn ve bun24. ba hayvancln yaygn olarak yaplmasnda aadakilerden hangisinin etkili olduu sylenebilir? lardan elde edilen st miktarnn drt hayvan trne gre oransal dalmn gsteren grafik aada verilmitir.

Aadaki grafikte, 1988-1998 yllar arasnda Trkiye'de tatl su balklndaki retim gsterilmitir. retim (Ton)

6000(} 5000(}
-r-e-e- ...........

. _..- ,.:.:..:.:.: _._ . -..-. --.-- ..

1988 1990 1992 1994 1996 1998 Yl

~~
Al Bl Elverili ayrlarn bulunmas Nfus younluunun fazla olmas

4000(} 3000(} 2000(}

St miktar hayvan tr

. = .. =

~~

Salan hayvan says

1000(}

CL
D)

Tarm alanlarnn snrl olmas Kente gn fazla olmas Akarsu ann sk olmas Bu grafikte 4 numara ile gsterilen aadakilerden hangisidir?

El

AlKoyun
D)

Bl Kl keisi inek

CL Tiftik keisi
El Manda

Yalnzca grafie ulalamaz?

baklarak

aadakilerden

hangisine

Al Bl 2S. Trkiye'de koyun, ksa boylu otluk alanlarn bulunduu dzlklerde yaygn olarak yetitirilir.
D)

retimin en fazla olduu yla Yllar arasndaki retim deiimine retimden elde edilen gelire Hangi yllarda retimin azaldna 10 yllk toplam retime

27.

CL

El

~e
eLi Haritada numaralarla gsterilen hangisinde, arazinin engebeli olmas balklk nemli bir geim kaynadr? blmlerin nedeniyle,

Buna gre, yukardaki haritada numaralarla gsterilen yerlerin hangisi koyun yetitirilmesi iin daha az elverilidir? ---

Al i

Bl ii

ElV

All

Bl ii

ClIII

DlIV

ElV

1.

Aadakilerden

hangisi Trkiye'de

maden ve maden3. Aadaki grafikte Trkiye'nin 1975-2000 yllar arasndaki ta kmr retim ve tketim miktarlar gsterilmitir. 4.

cilikle ilgili yanl bir ifadedir?

A) B)

Madenierin, endstrinin gelimesine katks vardr. Maden yataklarnn oluumu Trkiye'nin jeolojik yapsyla ilgilidir.

Bin Ton

C)

Trkiye, maden eitlilii bakmndan zengin bir lkedir.

D)

Trkiye, baz madenierin rezervi bakmndan dnyada ilk sradadr.

11000 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000
1000F:"::';:'';;'';;'':c.;..=.;:..::..;:.;:..::...:c::..:;..:..::..;:..::;: LO o LO o LO o i'-ro ro (j) (j) o (j) (j) (j) (j) (j) o
N

Tketim

Haritada numaralarla mik santral vardr?

gsterilen

yerlerin

hangilerinde

ter-

E)

D satmda madencilik en byk paya sahiptir.

A) Ivell
D)

B) Ive iV ii ve LV

c ii ve iii
E) III ve LV

Yalnzca aadaki

grafikte

verilen

bilgilerden

yararlanlarak

sonulardan

hangisine

ulalabilir?

A) 2. Trkiye'nin eit ve rezerve bakmndan sahip corafi blm en zengin yer aadakilerB) C)
D)

Ta kmr rezervinde azalma olmutur. Ta kmr retim teknolojisinde Tketimde dier kmr trlerinin deime olmutur. pay artmtr. 5.

alt kaynaklarna den hangisidir?

retimin tketimi karlama oran dmtr. Ta kmrnn kullanm alanlar artmtr. .IV
Afin - Elbistan

E) A) B) C) D) E) Yukar Frat Blm Konya Blm Ergene Blm Adana Blm

Haritada numaralarla gsterilen yerlerin doalgazla alan termik santral vardr? A) i ve ii B) IveV D) III ve IV E) IVveV

hangilerinde

C) ii ve III

Orta Karadeniz Blm

6.

Aadaki grafikte, Trkiye'de 1999 ve 2003 yllarnda retilen elektriin mitir. (10' KWh) enerji kaynaklarna gre dal gsteril-

7.

Aadaki grafikte, 2000 ylnda Trkiye'deki petrol tketiminin sektrlere dal gsterilmitir.

8.

Samsun - Bakr iletmesi

. .

iskenderun - Demir-elik tesisleri Aliaa - Petrol rafinesi Seydiehir - Alminyum tesisleri Murgul - Bakr iletmesi ham mad-

.1999

02003

70 60 50
40 30 20
10

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ulatrma %43

Tarm %9 Rafneri %4 Jr---rEnerji D %7

iV.
V.

Yukardaki endstri kurulularndan hangileri desinin karld yerde kurulmutur?

A) Ive ii

B) i ve iII D) IIlveV E) IVveV

C) IvelV

stma

%10
Doal gaz Su gc aadaki Al Tketilen petroln yarsna yakn ulatrma sektrnde kullanlmaktadr. B) Tketilen petroln bir ksm yerli kaynaklardan salanmaktadr. 9. Yalnzca bu grafikteki yarglardan hangisine bilgilere ulalamaz? dayanarak aadaki

Yalnzca grafikteki bilgilerden yararlanarak yorumlardan hangisine ulalamaz?

Al

1999 ylnda doal gaz, su gc ve linyitten elde edilen enerji miktarlar birbirine yakndr.

Petrol

. .

Jeotermal Ta kmr

B)

En byk art miktar doal gazla retilen enerjide olmutur. C) D) Petrolden elektrik enerjisi salanmaktadr. Petroln bir ksm ham petrol artmnda kullanlmaktadr. Istmada tketilen tketilene yakndr. petrol miktar, tarm sektrnde

IV. Akarsu
V.

C)

Su gcnden elde edilen enerji miktarndaki art, ta kmrnden elde edilenden fazladr. El Gne kaynaklarn hangilerinden iklim koullarna bal olarak

D)

2003 ylnda, yalnzca linyitten elde edilen enerji retiminde azalma olmutur.

Trkiye'de yukardaki salanan enerji miktar deiir?

E)

2003 ylnda, ta kmr ve akaryakt kullanlarak elde edilen enerji miktar birbirine yakndr. A)lvell D) IIlveV B) iI ve III E) IVveV C) ii ve IV

10.

Jeotermal II. Petroki mya III. Termik santral LV. Hidroelektrik Yukardakilerden hangilerinin, kullanlan ham maddenin karld yerin yaknna kurulmas zorunludur?

12.

Sanayileme ve teknolojik

ilerlemelerin

ortaya 14. ii. iii. Yer alt kaynaklarnn eitlilii Nfusun blgelere dal

evre sorunlarndan biri de hava kirliliidir.

LV. Yerleim yeri says V. Kii bana den milli gelir

Al i veli ol 1,11 III ve

Bl Ive LV

CL ii ve iii
El II, iii ve LV Buna gre, haritada numaralarla gsterilen liman kentlerinin hangisinde sanayilemeye bal olarak hava kirliliinin daha fazla olmas beklenir? Yukardakilerden hangileri Trkiye'nin gelimilik dzeyi hakknda bilgi verebilir?

Al i ve ii

Bl i veV DllllvelV El IVveV

CL ii ve LV

All

Bl ii

CL iii

DlIV

ElV

11.

Bir yerde sanayinin geliebilmesi, ham maddenin enerji kaynaklarna yaknlk, i gc temininin

varl, kolayl, 13. ii. iii. Afyonkarahisar - Et ve st rnleri Krkkale - Petrokimya Zonguldak - Orman rnleri

1S.

Aadakilerden

hangisi, endstrinin Trkiye ekonomisiiin alnmas gereken nlemlerden

ne katksn artrmak biri deildir?

ulamn kolayl, retim aralar ve ham maddenin temin kolayl gibi etmenlere baldr.

Al Bl

i ve d pazarlarn gereksinimlerine

gre retim yapmak

Buna gre, aadakilerden hangisinde verilen yerdeki endstri kolu dierlerinden farkl bir nedene bal olarak gelimitir?

LV. istanbul - Pamuklu dokuma Yukardaki kentlerden hangileri, eletirildii endstri kolu iin gerekli ham madde bakmndan zengindir?

Ham maddesi yeterli olan endstri kurulularna ncelik vermek

Al Bl

Adana ve evresinde dokuma endstrisi Edremit-Ayvalk ve evresinde sv ya endstrisi anakkale'de konserve balk endstrisi Seydiehir'de alminyum endstrisi Bursa ve evresinde otomotivendstrisi

c
OL

Endstri kurulularnda mak

modern teknolojiden

yararlan-

Aliveli DlllvelV

Bl i ve III

CL ii ve III
Endstri kurulularnn elektrik enerjisi retim merkezlerine yakn olmasn salamak El Belli standartlara mek uygun kaliteli endstri rnleri retEl iii ve LV

CL OL
El

16.

Trkiye'de

hangi endstri

kolu dierlerine

gre say

19.

Aadaki endstri ky blgelerinin

kurulularndan vardr?

hangisi Trkiye'nin

21.

Karadeniz

ve Akdeniz

blgelerini

i kesimlere

balayan aa-

olarak daha azdr?

tmnde

kara yollarnn dakilerden

yapm maliyetinin hangisinin

yksek olmasnda

etkili olduu sylenebilir?

A) Dokuma sanayisi C) Demir-elik endstrisi E) eker endstrisi

B) Yem endstrisi D) imento endstrisi

A)Otomotiv D) Demir-elik

B) imento

C) Petrokimya A) E) Seramik B) C) D) E) Bitki rtsnn eitlilii Kar yalarnn okluu Tarm etkinliklerinin Engebenin fazlal fazlal Yerleim merkezlerinin okluu

17.

Konfeksiyon

endstrisi

aadaki

illerimizden

hangi-

sinde en fazla gelimitir?

A) Kayseri D) Bursa

B) Denizli E) istanbul

Cl lzmir

22. 18. 20. iskenderun'un, bir liman kenti olarak Sinop ve Trabzon'a gre daha fazla gelimesindeki aadakilerden hangisidir? temel etmen

izmir'in merkez ilesine bal bir kye kara yoluyla ulaabilmek iin ortalama on kilometre yol almak gerekirken Ktahya'da ku uumu mesafesi ayn olan bir kye on be kilometre yol almak gerekmektedir. Bu durum, aadakilerden hangisiyle aklanabilir?

A) B) C) Aadakilerden hangisi haritada zierde bulunan endstri koludur? gsterilen merkeD) E) A) Kat D) Kimya B) Cam C) Seramik

Korunakl liman olmas Eski bir yerleim yeri olmas Gelimi ulam ann olmas Ar endstri kurulularnn bulunmas Verimli tarm alanlarnn bulunmas

A) B) C) D) E)

Yerleme birimlerinin

sk olmasyla

Doal bitki rtsnn farkl olmasyla iklim koullarnn farkl olmasyla Tarm alanlarnn geni olmasyla Yer ekillerinin engebeli olmasyla

E) Otomotiv

23.

Trkiye'nin sektryle

doal koullar dnldnde, ilgili aada verilen

ulam

2S.

Aadaki haritada, Trkiye'deki demir yolu a grlmektedir. 26. Sinop, doal bir limana sahip olmasna karn, Samsun liman kenti olarak daha ok gelimitir.

karlatrmalardan

hangisi yanltr?

Al

Dou Anadolu

Blgesi'nde k aylarnda kar yznAnadolu Bu durum, bu iki kentin aadakilerin hangisi bakmnda farkl olmasna balanabilir?

den kapanan kara yolu says, Gneydou Blgesi'nden fazladr. Bl

Karadeniz Blgesi'nde havaalan yapm iin uygun alanlar, Ege Blgesi'nden fazladr.

Al Bl

evresinde yetien tarm rnlerinin eitlilii Deniz turizmine uygun alanlarn okluu i kesimlerle ulamn kolayl Balklk etkinliinin younluu

CL

Akdeniz r

Blgesi'nde

kara yollarnda

tnel ve kpAnadolu Bu haritadan, ulalamaz? aadaki yarglardan hangisine

CL DI El Al Demir yollar tm komu lkelerin snrlarna kadar ulamaktadr. Bl Dou Karadeniz'de demir yolu yokken Orta ve Bat Karadeniz'de vardr. c istanbul, izmir, iskenderun, Mersin limanlar demir yollaryla balantldr. D Yer ekilleri demir yolu ann dalnda ok etkili olmutur. El Mentee ve Teke yrelerine demir yolu ulam yoktur. Al Bl CL D El 27.

yapma

zorunluluu,

Gneydou

Blgesi'nden fazladr. D Marmara Blgesi'ndeki doal limanlarn says, Karadeniz Blgesi'nden fazladr. El Akdeniz Blgesi'nde demir yollarnn kilometre bana yapm maliyeti, i Anadolu Blgesi'nden fazladr.

Tarm alanlarnn genilii

Trkiye'ye gelen turistlerin kara ve deniz yolu yerine hava yolunu tercih etmelerinin sidir? nedeni aadakilerden hangi-

24.

Aadakilerden zelliklerinden

hangisi Trkiye'deki demir yolu ann biri deildir?

Al Bl CL D El

Engebeli alanlarda akarsu vadilerini izlemesi ounlukla dou-bat dorultusunda uzanmas

Yolculuk sresi Ulam aralarnn tama kapasitesi Aralarn konforu Yolculuk iin denen cret Ulalabilen merkez says

Baz liman kentlerini art blgelerine balamas Btn il merkezlerine ulamas Komu lkelerle balant salamas

Aadakilerden 28. Aada haritada, Seluklu Dnemi'nde Anadolu'daki ker-

hangisinin

Trkiye'de

su kirlilii

ze-

32.

Trkiye'de

i ticaret hacminin dierlerinden

bymesinde

aadakiler-

rindeki etkisi en azdr?

den hangisinin nebilir?

daha az etkili olduu syle-

van ticaretinin yapld yollar gsterilmitir. A) B) C) D) E) Hidroelektrik santraller

A) Endstriyel atklar B) Tarm ilalar C) Kanalizasyon atklar D) Kent plkleri E) Haritada verilen bu durum dikkate alndnda, Anadolu'daki ulamla ilgili aadaki sonulardan hangisine ulalabilir?

Pazarlama koullarnn iyilemesi Endstri rnlerinin eitlenmesi i saysnn artmas Ulamn gelimesi Tarm rnlerinin eitlenmesi

A)

Akdeniz kylarna ulamada Toroslar zerindeki doal geitierin kullanld

B) C) D) E)

Ktalar arasnda ulamn gelimi olduu 33. Deniz tamaclnda Ege limanlarnn kullanld 31. Ky boyunca ulamn gelimi olduu ii. Tm yollarn akarsu vadilerini izledii iii. iklim koullarnn elverili olmas A) Sanayi kurulularnn belirli blgelerde toplanmasyla Blgeler arasnda yetien tarm rnlerinin
termesi

Trkiye snrlar ierisinde blge, blm ve yreler arasnda yaplan ticarete "i ticaret" denir. Buna gre, Trkiye'de hareketli bir i ticaretin aadakilerden hangisiyle ilgili deildir? olmas

Endstrinin gelimi olmas Ulam olanaklarnn eitli olmas

29.

Aadaki

krfezierin

hangisinde,

endstri

kurululardeniz turizmi

istanbul ve izmir limanlarnn Trkiye'nin dier limanlarndan daha fazla gelimesinde yukardakilerden hangileri dorudan etkilidir?

B)

farkllk gs-

nn oluturduu dierlerinden

evre kirlilii

nedeniyle

daha az gelimitir?

A) Yalnz i D) Ivell

B) Yalnz ii E) ii ve iii

C) Yalnz iii

C) D) E)

Nfus art hznn yksek olmasyla insanlarn satn alma gcnn artmasyla Blgelerin yz lmlerinin farkl olmasyla

A) izmit D) Antalya

B) Gkova

C) Edremit E) iskenderun

34.

Trkiye'de endstri rnleri d satm yldan yla artmaktadr. Bu durumun temel nedeni aadakilerden hangisidir?

36.

Bir lkenin d alm (ithalat) d satmndan (ihracat) fazla olursa d ticaret a vardr. 38. D pazarlara rekabet gc yksek rnler sunmak ii. iii. Tarmsal rnlerin d satmn artrmak Sanayi rnlerinin d satmn artrmak Aadakilerden hangisi, son yllarda Trkiye'ye yurt dndan gelen yabanc uyruklu etkili olamamtr? turist saysnn artmasnda

A) B) C) D) E)

Yurt ii tketimin azalmas Tamacln hzl ve gelimi olmas Kalifiye ii saysnn artmas Ham madde retiminde art olmas rnlerin uluslararas standartlara ulamas

A) B)

Birinci snf turistik tesislerin yaygnlamas Metropol

zenlenmesi

Buna gre, yukardakilerden hangileri Trkiye'nin d ticaret ann kapanmasna katkda bulunabilecek gelimelerdendir?

kentlerde uluslararas kongre ve fuarlarn d-

A) Yalnz i D) Ivelll

B)Yalnz ii E) ii ve iii

C) i ve ii

C) D)

Turistik blgelerdeki

nfusun i glerle artmas

Formula 1 gibi tekrarlanan byk spor organizasyonlarnn yaplmas

3S.

Trkiye'de, 1990 ylnda tarmsal

rnlerin

ihracatndan

E)

Yama parat,

rafting, kano gibi etkinliklerin yaygnla-

yaklak 2,4 milyar Amerikan dolar gelir elde edilmi ve bu deer toplam ihracatn % 18,1'ini oluturmutur. 2007 37. Trkiye'nin d ticaretiyle ilgili olarak aadakilerden

mas

ylnda ise yaklak 11,4 milyar Amerikan dolarlk tarmsal rn ihracatnn, toplam ihracattaki pay % 10,7 olmutur. Buna gre, 1990-2007 yllar arasnda Trkiye ekonomisiyle ilgili aadakilerden hangisi sylenebilir?

hangisi sylenemez? A) Avrupa Birlii lkeleri hem d alrnda hem de d satmda nemli bir paya sahiptir. B) Toplam d satm gelirlerinin yardan fazlasn endstri rnleri oluturur. 39. Trkiye'de i turizme katlan kii says 1950 ylndan gnmze yaklak 30 kat artmtr. pay giderek azalsa da Aadakilerden azdr? hangisinin bu art zerindeki etkisi en -

A)

D satmda madenierin ve endstri rnlerinin artmtr.

pay C) D satmda tarm rnleri, nemli bir yere sahiptir.

B) C) D)

Trkiye'nin tarmsal rnlerine olan talep azalmtr. D) D ticaret a azalmtr. Tarmda modern tekniklerin mtr. uygulanmas yaygnlaE) Trkiye'nin corafi konumu transit ticaretin gelimesine elverilidir. Turizm gelirleri d ticaret an kapatabilecek dzeye gelmitir. A) B) C) D) E) Ulam olanaklarnn artmas Turistik deerlerin tantmnn artmas Eitim dzeyinin ykselmesi Kii bana den ulusal gelirin ykselmesi Salk hizmetlerinin gelimesi

E)

Ulusal gelir ykselmitir.

43. 40. Aadaki ren yerlerinden hangisi, i Anadolu Bl

Gneydou Anadolu'nun

kimi yerlerinde yetitirilebilmesi, bir kantdr.

46.

Aadaki grafikte 1988-1995 yllar arasnda, Trkiye'de zeytin aac says ile zeytin retim miktar gsterilmitir.
retim Miktar -Aa retim Says Miktar Aa Says

bu blgede Akdeniz iklimi grldnn gesi'nde yer almaz? Al atalhyk Bl Gordion El Kltepe Sz edilen rn aadakilerden

hangisidir?

(bin ton)

(bin adet)

CL Greme

Al Mercimek

Bl Buday El zm

CL Kays

100 90 80

1600

OL Perge

OL Zeytin

,..

1400

70
60 50 41. Marmara Blgesi'nde en az grlen turizm etkinlii 40 30 44. Al Deniz turizmi Bl Salk turizmi Aadaki madenierden hangisi, yurdumuzda en az 20 10

1\ \ i

j'1i ,/

-, 1\
1995

1200 1000 800 600 400 200

aadakilerden

hangisidir?

yerde karlmaktadr?

O
Bl Bakr

1988198919901991199219931994 aadaki sonulardan

CL K turizmi
El Kltr turizmi

OL Yayla turizmi
AlDemir

CL Linyit
Bu grafikten hangisi karlamaz? El Ta krnr Al Bl En fazla rn 1994 ylnda alnmtr. 1989 ve 1993 yllarnda retim toplam retimden azdr. 1994 ylndaki

OL Krom

42. ii. iii.

evresinde nemli yerleim merkezlerinin bulunmas Karstik oluumlarn yer almas Tarihi deerlerin bulunmas Seluk, Efes, Milet turizmi iin nemli 45. Aadakilerden dir? hangisini Trkiye ihra etmemekte-

CL

Aa saysnn fazla deimemesine karn, retim deimektedir.

OL

retimde bir nceki yla gre d grlen yllar 1989, 1991, 1993 ve 1995'tir.

Yukardaki zelliklerden hangileri ve Perge gibi merkezlerin Trkiye olmasnda etkilidir?

Al ay

Bl Fndk

CL Ttn
El incir

El

retimdeki dalgalanmalar giderek azalmtr.

OL Pamuk
Al Yalnz i Bl Yalnz ii c) Yalnz iii El ii ve iii

OL Ivell

47.

Trkiye'de seraclk en ok Akdeniz

Blgesi'nin

ve Ege

SO.

Ham madde olarak orman rnlerinden yan endstri kolu aadakilerden

yararlanlma-

Blgesi'nin ky kesimlerinde yaplmaktadr. Bunun temel nedeni aadakilerden hangisidir? Al Bl CL D) El stma giderinin dk olmas Sulama olanaklarnn yeterli olmas Ya miktarnn fazla olmas Toprak trlerinin eitli olmas Dzlklerin ok yer tutmas

hangisidir? 53.

Al Kat Dl Kozmetik

Bl Suni gbre El Mobilya

CLila

V %16

51.

Trkiye'nin aadaki Avrupa lkelerinden

hangisiyle Yukardaki grafik Trkiye'de eker pancar retiminin gelere gre dalmn gstermektedir. Grafikte Vi ile gsterilen blge aadakilerden olabilir? bl-

olan d ticareti dierlerine gre daha fazladr? 48. Aadaki hangi tarm rnnn Trkiye'deki toplam retiminin % 80'den fazlasn Ege Blgesi karlar? Al italya OLHollanda Al Pamuk D) Elma Bl Turungil El Msr CLincir Bl Portekiz CLBelika El Almanya

hangisi

Al Karadeniz CLMarmara El Dou Anadolu 52. 49. Trkiye'de yetitirilen hayvan trleri, yrenin iklimine ve bitki rtsne gre deimektedir. Buna gre, yaz yalarnn fazla olduu ve gr otlaklarn bulunduu yrelerde aadaki hangi hayvanclk trnn en yaygn olmas beklenir? Al Bl CL Al Bl CL Bykba hayvanclk OL Kkba hayvanclk Arclk Kmes hayvancl ipek bcekilii El Yresel zelliklerin tantlmas Al Msr OLZeytin Bl Fndk Bankaclk hizmetlerinin hzlandrlmas Turizm eitimine nem verilmesi Ulam olanaklarnn gelitirilmesi Tarihi eserlerin korunmas 54. Trkiye'de i ve d turizmi n gelimesinde aadakilerden hangisinin katks dierlerine gre daha azdr?

Bl Gneydou Anadolu Dl i Anadolu

Marmara Blgesi'nde, aadaki tarm rnlerinden gisinin retimi en azdr?

han-

CLAyiei El Pirin

r
El

58. 56. 55. Aadaki grafikte, 1980-1995 yllar arasnda Trkiye'de ekilen ve nadasa braklan tarm topraklar ile orman alanlarnn yz lmleri gsterilmitir. Yzlm (~in hektar) Al Nfus younluunun Enerji tketiminin fazla olmas Aadakilerden hangisi, Trkiye'de ayn blgede budierin-

Aadaki

illerin hangisinde

dokuma

endstrisinin

bir

kolu olan hazr giyim dierlerinden daha fazla gelimitir?

lunan iki kentten birinin endstri bakmndan den daha fazla gelimi olduunu gstergesidir?

gsteren en gl

Al istanbul OLAntalya

Bl Samsun El Malatya

Cl lzmir

500
Bl fazla olmas

000 500 500 5000 1980 1985

CL D) E)

Ulam olanaklarnn eitli olmas Yer alt ve yer st kaynaklarnn eitli olmas Eitim seviyesinin yksek olmas

1990
Nadas

1995

D Ekilen

El Orman
57. Aadakilerden hangisi Orgp-Greme Yresi'nin

Grafikteki bilgilere gre, aadaki yarglardan hangisi doru olmaz? A) 1980'de nadas alanlar ekilen alanlarn yarsndan azdr. B) Verilen yllarda, orman alanlarnn bykl memitir. dei-

turizm asndan nemli olmasn salayan bir etken deildir?

A) Bl C)

Peri bacalarnn bulunmas Hristiyanln ilk dnemlerine ait kiliselerin bulunmas Yer alt ehirlerinin bulunmas EI sanatlarnn eitli olmas ok sayda termal tesis bulunmas

CL

Verilen yllarda nadas alanlar srekli azalrken, ekilen alanlar srekli artmtr. OL El

D)

1990 ve 1995 yllarnda nadas alanlarnn bu alann toplam iindeki paylar birbirine ok yakndr.

El

Orman alanlarnn yz lm ile ekilen alanlarn yz lm arasndaki farkn en fazla olduu yl 1980'dir.

107

1.

Karadeniz Blgesi'ndeki yerleim blgeleri ok danktr. Bunun en tipik rnei Rize ve evresinde grlr. Ancak, ayn corafi blgede olan Samsun ve evresinde, yerleimin daha az dank olmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? 3. 5. Buna gre, yurdumuzun dierlerine gre ortalama ykseltisi daha az, tarm alanlarnn pay daha yksek ve sulama olanaklar daha ok olan blgesi aadakilerden hangisidir?

Al Bl CL

Yalarn az ve dzenli olmas Yol kavanda bulunmas Tarihi bir ehir olmas Alvyalovada kurulmas ve az engebeli olmas All Bl ii CL iii DlIV ElV Haritada numaralarla gsterilen hangisinde, arazinin engebeli olmas balklk nemli bir geim kaynadr? blmlerin nedeniyle,

Al Karadeniz CL Dou Anadolu El Akdeniz

Bl Marmara D) i Anadolu

o
El

Sanayinin gelimi olmas

6.

Aadaki alanlarn hangisinde, Marmara Blgesi'nin Trkiye ekonomisine katks en azdr?

Al Petrokimya endstrisi 2. Orman rts bakmndan zengin olmas II. Tarla tarmna elverili alanlarn snrl olmas iii. Yaz kuraklnn az olmas CL Konserve sanayisi 4. Aadakilerin hangisi Orta Karadeniz Blm'yle Adana Blm'nn ortak zelliklerinden biri deildir?

Bl Hidroelektrik enerji retimi D) Bankaclk hizmetleri

El Turizm

Al Bl CL
D)

Sulamaya duyulan gereksinimin az olmas Nfusun ovalarda youn olmas 7. Maden ileyen endstri kurulularnn olmas Endstriyel tarm rnlerinin yetitirilmesi Hidroelektrik enerji retilmesi Trkiye'de baz balklar mevsimine gre Karadeniz ile Ege Denizi arasndaki gleri srasnda avlanmaktadr. Corafi konumlar gz nne alndnda, aadaki yerlerin hangisinde mevsimlik gleri srasnda avlanan balk miktarnn dierlerinden daha fazla olmas beklenir? Al Yalova DlGemlik Bl Mudanya CL Gelibolu El Bandrma

iV. Dank yerlemenin yaygn olmas Yukardakilerden hangileri, Dou Karadeniz Blm'nde bykba hayvancln nemli bir ekonomik etkinlik olmasnn nedenidir?

Al i ve ii

Bl i ve iii

CL ii ve III El iii ve LV

El

r livelV

Marmara Blgesi'nde en az grlen turizm etkinlii

8.

13.

Trkiye'nin

corafi blgelerinin

snrlar belirlenirken

fiziki,

Aadakilerden hangisi Kocaeli, Bursa ve Sakarya kentlerin ortak zellikleri arasnda yer almaz?

aadakilerden hangisidir?
Al Deniz turizmi Bl Salk turizmi D) Yayla turizmi El Kltr turizmi

beer1 ve ekonomik zellikler gz nnde bulundurulmutur. Fiziki zellikler ierisinde de yer ekilleri daha belirleyici rol oynamtr.

Al

Nfus younluklarnn olmas

Trkiye ortalamasnn zerinde

CLK turizmi

Buna gre, Ege Blgesi'nin snrlarnn, dier ky blgelerinin aksine i kesimlere daha fazla sokulmas, blgedeki dalarn hangi zelliiyle aklanabilir?
Al Ky izgisine uzan dorultularyla Ykselti deerleriyle Kaya zellikleriyle Olutuklar dnemle zerlerindeki doal bitki rtsyle

Bl CL D) El

Ulam imkanlarnn gelimi olmas Petrokimya endstrisinin gelimi olmas 11. Dardan g almas Ayn corafi blgede topraklarnn bulunmas

Ayn blgede bulunan Bursa'nn Bilecik'ten sanayi ynnden daha fazla gelimi olduunu aadakilerden hangisi daha iyi kantlar?
Al Bl CL D) El Tarmsal retimin fazla olmas

Bl CL D) El

Nfus younluunun Enerji tketiminin

fazla olmas

fazla olmas

Yer alt ve yer st kaynaklarnn eitli olmas Ulam olanaklarnn eitli olmas

p.

Turizm geliri en yksektir. Sanayi kolu eitlilii en fazladr. Enerji tketimi en fazladr. Okullama oran en yksektir.

14. 12. Ege Blgesi'nde ky eridi boyunca gneyden kuzeye doru turistik amal gezi yapan bir grup, aadakilerden hangisine rastlamaz? sahip olan blge
Al Antik kentlere CLMarmara CLYat limanlarna El Kaplcalara Bl Milli parkara D) Kayak merkezlerine

Aadakilerden hangisi Ege Blgesi'ndeki delta ovalarnn ortak zellii deildir?

Al Bl CL D) El Nfus younluunun fazla olmas

Yukarda verilenlerin tmne aadakilerden hangisidir?

Al Akdeniz D) i Anadolu Bl Karadeniz

Tarmsal etkinliklerin younlat alanlar olmas Endstri bitkilerinin daha fazla yetitirilmesi nemli turizm merkezlerinin bulunmas Kylarda byk gllerin bulunmas

El Ege

ii. 15. Aadaki younluu eletirilmi blgelerden fazladr? hangisinde nfus iii. iV. Al Bl CL
D}

ok sayda ve eitli endstri kuruluunun bulunmas 19. iklim koullarnn elverili olmas ok sayda sulama tesisinin bulunmas ii. iii. Ege Blgesi'nin da, akarsu, linyit. rzgar, elektrik retimi gz nnde tutulduun-

dier yerlerden

Marmara - Ege Karaden iz - i Anadolu Ege - Akdeniz Marmara - Dou Anadolu i Anadolu - Gneydou Anadolu Al Yalnz i Bl Yalnz ii CL ii ve III El iii ve LV LV. jeotermal enerji kaynaklarndan hangilerinin pay daha fazladr? Ege Blm'nde endstri bitkilerinin ok eitli ve verimin yksek olmasnda, yukardakilerden hangilerinin nem tad savunulamaz?

El

r ii ve LV

Aliveli

Bl i ve iii

CL ii ve iii El iii ve LV

t ii ve LV

16.

Ege Blgesi'nin ky kesimiyle i kesiminde yetien rnler benzerlik gsterirken, Akdeniz ve Karadeniz Blgesi'nin ky kesiminde yetien birok rne kydan 75 - 100 kilometre ierilerde rastlanmaz. Ege Blgesi ile Akdeniz ve Karadeniz blgeleri arasnda grlen bu fark, bu blgelerin ky kesimlerinin aadakilerden hangisi bakmndan farkl olmasndan kaynaklanmaktadr? -18. Trkiye'deki de en byk hangisidir? zm, zeytin ve ttn retiminin nde 20. Mentee Yresi'nin rilenlerden turizm merkezlerinde, aadaki vedaha

hangisinde

yl ierisinde grlr?

dierlerinden

byk oranda farkllk

paya sahip olan blge aadakilerden Al Bl Gneydou Anadolu Bl Yaz aylarnn scaklk deerlerinde Deniz suyu scaklnda Aritmetik nfus younluunda Tarmsal etkinliklerde Kltr balklnda

Al Bl CL D) El

Dalarn uzan yn Tarmsal nfus younluu Deniz akntlar Hakim rzgar yn Toprak tr

Al Dou Anadolu CL Akdeniz El Karadeniz

r Ege

c
D) El

Akdeniz Blgesi'nde yer alan ukurova ve Isparta Ovas, 21. izmir'in merkez ilesine bal bir kye kara yoluyla ulaabilmek iin ortalama on kilometre yol almak gerekirken Ayn blgede yer alan bu iki ovann gsterilmesinin nedeni aadakilerden farkl renklerle hangisidir? fiziki haritada farkl renklerle gsterilmektedir.

25.

Akdeniz morfolojik

Blgesi'nin zellikleri,

dalk ve platolut;

kesimlerinin

jeo-

yaylaclk,

Ktahya'da ku uumu mesafesi ayn olan bir kye on be kilometre yol almak gerekmektedir. Bu durum, aadakilerden hangisiyle aklanabilir?

. . v.

ticaret, turizm, ulam hangilerini olumlu olarak etkilemitir?

A) B)

Ykseltilerinin farkl olmas Yllk metrekareye den ya miktar Enlem derecelerinin farkl olmas Bitki rtlerinin farkl olmas

A) B) C) D) E)

Yerleme birimlerinin

sk olmasyla C)

faaliyetlerinden

Doal bitki rtsnn farkl olmasyla D) iklim koullarnn farkl olmasyla E) Tarm alanlarnn geni olmasyla Yer ekillerinin engebeli olmasyla Akarsu rejimierinin farkl olmas
D)

A) i ve ii ii ve iV

B) i ve iii E) iii ve

c) ii ve III

22.

Aada verilenlerden Anadolu blmlerinin

hangisi Orta Karadeniz ve i Bat ortak zellii deildir? 26. Akdeniz Blgesi'nin ekonomik hangisinin olarak gelimesinde aadaha

daki verilenlerden A) B) C) D) E) Scak su kaynaklarnn yaygn olmas 24. Fndk, msr ve ttn retiminin fazla olmas linyit rezervlerinin zengin olmas A) Erzincan Bykba hayvancln yaygn olmas D) Ergene Kara yolu ulamnda nemli kavak noktalarna sahip olmas E) E) Konya B) Bafra C) ukurova Aadaki ovalardan hangisi yl iinde birden fazla A) B) c) D) rn almaya dierlerinden daha elverilidir? azdr?

etkisi dierlerinden

Ky balklnn yaplmas Tarma dayal endstri kurulularnn bulunmas Turfanda meyve ve sebze retiminin fazla olmas Turizm etkinlii ve potansiyeli bakmndan zengin olmas D ticarette nemli yeri olan byk limanlara sahip olmas

29. 27. Topra ilemeye ve ekime elverili sre uzundur. Ayn yl iinde iki kez rn alma olana vardr.

Trkiye'de seracln yaygn olarak Ege ve Akdeniz blgelerinde yaplmasnn temel nedeni aadakiler31. Aada verilenlerden hangisi, Gneydou Anadolu

den hangisidir?

Blgesi'nde nfusun youn olduu yerler arasnda yer Al deeri Bl CL aadaki corafi blmD) El Al Yukar Frat Bl Adana El Ergene CLKonya Geni ovalarn bulunmas Uygun toprak trnn olmas Al Gbrelemenin kolayolmas Bl CL D) El Su kaynaklarna yakn alanlar Sulama olanaklar iyileen ovalar Ulam asndan nemli kavaklar Endstrinin youn olduu yerler Hidroelektrik enerjinin retildii yerler almaz?

Elde edilen rnlerin yksektir.

eidi fazla, ekonomik

Tarmla ilgili bu zellikler, lerden hangisine aittir?

Is kaybnn az olmas Ulam imkanlarnn kolayolmas

D) Orta Kzlrmak

32.

Gneydou

Anadolu

Projesi'nin hayata geirilmesi,

bu

blgede youn olarak yetitirilen rnlerden hangisinin retim miktarnn artmasnda daha etkili olmutur?

Al Antep fst CLPamuk El Buday 28. Yurdumuzda denize ky s olan blgelerimizin ortak 30. Aadaki be blgemizden hangisinde, yaz aylarnda buharlama en fazcorafi konum dikkate alndnda Al Bl CL D) El Dalarn kyya paralel uzanmas Ky kesiminde nfusun i kesimden fazla olmas Tarm gelirinin endstri gelirinden fazla olmas Halkn temel geim kaynann balklk olmas Al Antep fst Ky boyunca geni kumsalarn bulunmas D) Pamuk Bl Zeytin la olur? 33. Al Gneydou Anadolu CLDou Anadolu Bl Ege Gneydou Anadolu

Bl Krmz mercimek DlTtn

zellii hangisidir?

Blgesi'nde sulanabilen

alanlarn

genilemesi sonucunda, aadaki endstri bitkilerinden hangisinin ekim alanndaki genilemenin dierlerinden

r Karadeniz

daha fazla olduu sylenebilir?

CLTtn El zm

Trkiye'nin en byk yz lmne sahip blgesi olan Dou Anadolu Blgesi'nde tarmla uraan nfus, Trkiye ortalamasnn altndadr. 34. Aadakilerden hangisinin Gneydou Anadolu'nun Bu durumun nedeni aadakilerden Al iklimi grldn n bir kantdr? Bl Al Mercimek
D)

39.

Aadakilerden

hangisi i Anadolu Blgesi'nde grlen

iklimin zelliklerindendir?

Al hangisidir? Bl CL D) El El Tarm alanlarnn dar olmas ve tarm mevsiminin srmesi ksa

Yalar en ok sonbaharda grlr. Yazlar serin, klar souktur. Yalar en ok ilkbaharda grlr. Yaz-k scaklk fark azdr. Yllk yalar yeterli dzeydedir.

kimi yerlerinde yetitirilebilmesi,

bu blgede Akdeniz Orman alanlarnn ok yer kaplamas Tarm alanlarnn baraj gl altnda kalmas K aylarnn ok sert gemesi Yaz - k scaklk farknn ok olmas

Bl Buday Zeytin El zm

CL Kays

CL
D)

37.

Dou Anadolu Blgesi'nin Erzurum-Kars Blm'nde, geni platolarn ve geni meralarn olmas, bu blgede hangi hayvancln gelimesini salamtr?

AlKoyun
D)

Bl Sr Manda

CL Kei 40. El Kmes hayvancl

35.

Aadakilerden

hangisi

Gneydou

Anadolu

Bl~i 38. Trkiye'nin eit ve rezerv bakmndan alt kaynaklarna den hangisidir? en zengin yer sahip corafi blm aadakiler-

V~

gesi'nin zelliklerinden

biri deildir?

Al Bl CL
D)

Nfus blge iinde dengeli dalmtr. Gneye doru dzlkler geniler.

~
Bl Konya Blm
D)

iV

Al Yukar Frat Blm Trkiye petrol retiminin yaklak tamamn karlar. Tarmda sulama gereklidir. Orman rts en az olan blgedir. CL Ergene Blm

Adana Blm

Yukarda verilen i Anadolu Blgesi haritasnda numaralarla gsterilen tarm alanlarnn hangisinde, oraklama nedeniyle yksek verim almak daha zordur?

El Orta Karadeniz Blm All Bl ii CL III DlIV ElV

El

41.

A~adakilerin

hangisinde bir blm, yer ald blge katks az olan bir etkinlikle birlikte

44.

nin ekonomisine verdmitir?

"'L.
:SV'j
1---/
)

46 .

A~adakilerden

hangisi, Trkiye'nin ky blgelerinin t-

i"'

mnde grlen bir zelliktir?

A) B) C) D) E)

Ege Blm - Ticaret Antalya Blm - Turizm atalca-Kocaeli Blm - Endstri Konya Blm - Madencilik Hakkari Blm - Hayvanclk All Bl ii Yukardaki haritada numaralanrm yerlerden si, yer ~ekillerinin sade olmas nedeniyle dierlerinden daha elveri~lidir?

.._.I" ....

":
J"),~

Al Bl

Hidroelektrik potansiyelinin yksek olmas Deniz etkisinin i kesimlere kadar sokulabilmesi Dalarn kyya paralel uzanmas Yaz ve k scaklar arasndaki farkn i blgelere gre az olmas

hangitarma

CL
DI

CL iii

DI LV

ELV El Mevsimlerin ya tutarlar arasndaki farkn i blgelere gre az olmas

42.

A~adakilerden olan blmdr?

hangisi yurdumuzun daha az geli~mi~

A) B) C) D) E)

Yukar Kzlrmak Blm Gney Marmara Blm i Bat Anadolu Blm Ege Blm Adana Blm 45. Mente~e Yresi ile Ege Blm aaqdakilerden bakmndan farkllk gsterir? hangisi 47. Dou Anadolu, Akdeniz ve Karadeniz blgelerindeki dalarla ilgili a~adaki ifadelerden hangisi yanl~tr? sra-

43.

Kimi rnler farkl ovalarda yetiir. Buna gre, Gediz Ovas'nn iklim ve toprak koullarmda yeti~tirilebilen bir tarm rnnn, a~adaki ovalarn hangisinde yeti~tirilebilmesi mmkndr?

Al Bl c D

Yllk scaklk ortalamas Yalarn yl iindeki dalm Ulam a skl Gnelenme sresi Denizlere uzaklk

Al Bl

Etkin volkanlara rastlanr. Alp orojenezi dneminde olumulardr. Genelde ykseltileri 1500 m'yi geer. Bazlar LV.Zaman buzullamasndan etkilenmilerdir. Genelde dou-bat ynnde uzanrlar.

CL
D El

A) aramba D Elaz

Bl Ergene El Malatya

CL ukurova
El

48.

Dou Karadeniz ile Hakkari Blm iin, akarsularn ak hznn yksek olmas,

50.

Aada baz kentler ve kent merkezleriyle zdelemi deler verilmitir: Gndz seyranlk, gece qerdarlk - Mardin

ifa-

. .

tarmsal rn eidinin az olmas, Tahl ambar - Konya yayla ve da turizminin gelimi olmas, Serhat ehri - Edirne

iV. blm dna gn fazla olmas Gller ve gller ehri - Isparta gibi verilen zelliklerinden hangileri ortaktr? Ege'nin incisi - izmir Al i ve ii Bl Ive iii C)lvelV El iii velV Bu ifadelerde, zelliklerinden kent ve kent merkezlerinin hangisi vurgulanmamtr? aadaki

r ii ve iii

A)Turizmi

Bl iklimi konumu El Yer ekilleri DlTarml

c Jeopolitik
49. Aada be kente ait baz beeri ve ekonomik verilmitir: Bolu'da kmes hayvanclnn yaygnlamas zellikler

. .

Kars'ta k turizminin gelimesi Elaz'da Keban Baraj'nn iletmeye almas

LV. Eskiehir'in bir niversite ve kltr kenti olmas V. Burdur'da insuyu Maaras'nn turizme almas Buna gre, yukardaki kentlere ait beeri ve ekonomik zelliklerden hangisi, o kentin sosyoekonomik yapsnda dierlerine gre daha byk deiime neden olmutur?

All

Bl ii

CLiii

DlIV

ElV

1.

Scaklklarn gneyden kuzeye azalmas izgisel hzn kuzeyden gneye artmas Yer ekiminin gneyden kuzeye artmas

3.

5.

Karadeniz kylarnn

ya rejiminin

dzenli olmasyla,

gnelenme sresi, ii. yer alt kaynaklar,

~
Glge boyunun gneyden kuzeye uzamas Yukarda verilen durumlarn temel nedeni aadakilerden Trkiye'de yaanmasnn hangisidir? Haritada numaralanm lan riski daha fazladr? iii

ii iii. yer yaps, iV. nem miktar hangileri arasnda bir iliki kurulamaz?

zelliklerinden alanlardan hangisinde heyeA)Yalnz ii C) iii D)IV E)V

D)

A) B) C) D) E)

Orta Kuak'ta yer almas Dalk ve engebeli olmas

B) ii ve iii ii ve LV E) iii ve LV

C) i ve iii

A)I Kuzey Yarm Kre'de yer almas tarafnn denizlerle evrili olmas iklim eitliliinin zengin olmas

B) ii

2.

Trkiye, depremin sk ve iddetli yaand bir lkedir. Yaanan baz depremler ciddi can ve mal kayplarna neden olmaktadr. Trkiye'deki deprem riskinin fazla olduu alanlarla aadakilerden hangisi arasnda birilikisi kurulamaz?

4.

Topran tr ve yapsal zellikleri o yerin iklimi hakknda bilgi verebilmektedir. Aada verilen Iemeye uymaz? toprak tiplerinden hangisi bu genel6. Kii bana den milli gelir ii. Demografik yatrmlar A) Terra rossa Laterit Alvyal Step (Bozkr) iii. LV. V. Enerji tketim miktar Yal nfus oran Nfusun cinsiyete gre dalm

A) B) C) D) E)

Fay hatlar Scak su kaynaklar Karstik araziler Bitki rts Yeryaps

B) C) D)

Yukarda nfusla ilgili verilen bilgilerden hangisi lkelerin gelimilik dzeylerini ayrt etmede kullanlamaz?

A)I

B) ii

C) iii

D)

LV

E)V

9.

i.

_.

__ . /_ .. .-/."

.... :,,.,: r

: : c:::::::::::::= : :'
iiii

55-590 ERKEK: , 50-54~:, : : : c=::45---49c:::::J 40---44

i i

: : CB :
,
, ; , :

Ya Gruplar

'c:::::::::== c:::::::::::::: 65+ 60-64 c::: ,

10. KAb, IN :,

c:::=:::::=:
iii

,
: , : : ;i ; i

1-
Haritadaki numaralanm Trkiye'de nfusun youn gsterilemez? alanlardan olduu yerler hangisi arasnda

: : : i:

; i:
: i

:i (,i
J

35-39' 30-34 25-29 , 120----241 ; 115-191; 110-141 ---49i 0 i

15-

'i

i: ; i
eker pancarnn Trkiye'deki ekim alanlarnn gsterildii haritadan karlabilecek en doru yarg aadakilerden hangisidir?

4321001234
Milyon Kii Al i Bl ii Milyon Kii

CL iii

DlIV

ElV

Trkiye'nin 2000 yl nfus piramidi Yukarda verilen nfus piramidinden yararlanarak aadaki yorumlardan hangisine ulalamaz?

Al

eker pancarnn kireli topraklardaki genitir.

ekim alan daha

Al

alma andaki nfusun ounluu rnde istihdam edilmitir.

sanayi sekt-

Bl

eker pancar Trkiye'nin iklimine uyum salamtr. eker pancarnn Trkiye'nin her blgesinde retimi yaplabilmektedir.

CL
Bl Kadn ve erkek nfus miktarlar birbirine yakndr. Son yllarda ocuk nfusunda azalma yaanmtr. Son yllarda yal nfusta art yaanmtr. 65 ve st yata kadn nfus miktar erkek nfus miktarndan fazladr.
D)

CL
D)

eker pancarnn ky blgelerinde ekimi daha fazladr. eker pancar tketici nfusa yakn yerlerde daha fazla retilir.

El

El

8.

Tarmda her ne kadar makine kullanm artsa da baz tarm rnlerinin hasadnda makine kullanlamamaktadr. Aadaki tarm rnlerinden hangisinin hasadnda insan emeine duyulan ihtiya daha azdr?

Al zm Dl ay

Bl Buday El Fndk

CL Pamuk

14. 11.

lkeler Almanya ABD

ihracat (milyon dolar) 9.681 5.060 6.812 6.552 4.604 3.720 3.236 693

ithalat (milyon dolar) 14.637 6.216 5.108 8.592 7.208 3.811 17.523 9.590

i Anadolu

ve Gneydou Anadolu blgelerinde koyun

13.

Aada Trkiye'nin ulam ile ilgili verilen yarglardan hangisi yanltr?

yetitiriciliinin fazla olmasnda, iklim, ii. volkanik arazi, iii. yer ekilleri zelliklerinden hangileri etkili olmamtr?

Al Bl

Kara yolu Trkiye'de en fazla gelien ulam yoludur. istanbul ve izmir limanlar Trkiye'de hinterland geni limanlardr. en

ingiltere italya Fransa

CL
D)

Trkiye'de son yllarda hava liman says artmtr. Trkiye'nin yer ekilleri ulam olumsuz etkilemektedir.

ispanya Rusya in

Al Yalnz i D)lvelll

B)Yalnz ii E) ii ve iii

C) Yalnz iii E)

Trkiye'deki

demir yolu a Avrupa'nn

demir yolu Trkiye'nin baz lkelerle yapt d satm ve d alm (TiK 2007) Trkiye'nin d ticaretine ait verilerin yer ald tablodan yararlanarak aadakilerden hangisine ulalamaz?

andan genitir.

A)

Almanya ile yaplan ticaret hacmi dier lkelerden fazladr.

B)

ihracatn ithalat karlama orannn en dk olduu ticaret in ile yaplmtr.

c
12. Aadaki sanayi kurulularndan hangisi Trkiye'de daha geni bir alanda yayl gsterir? D) A) B) C) D) E) Sigara fabrikalar Demir - elik fabrikalar eker fabrikalar ay fabrikalar Otomobil fabrikalar E)

Grafikte verilen sektir.

lkelerin

tamamyla

yaplan ticarette yk-

Trkiye'nin d alm giderleri d satm gelirlerinden

Rusyayla yaplan ticarette d alm giderleri d satm gelirlerinden olduka yksektir. ingltere ile yaplan ticarette d ticaret fazlas verilir.

lS.

Bin kii
4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500

16. 17.

O~-L __~ __~L-~-L

Alm. Rusya ing.

__ ~ __

~-~-L
iran Fransa Yukardaki Ege Blgesi haritasnda numaralanrm yerler ve ekonomik faaliyet kollar eletirmelerfnden hangisi yanl~tr? Yer A) Ekonomik Faaliyet Sanayi ipek Bcekilii iii LV V Jeotermal Ynl Dokuma Termik Santral A) i B) ii C) iii D) iV E)V

BuL.

Hol.

Trkiye'ye en ok turist gnderen lkeler (DiE 2004) Grafikteki bilgilerden yararlanarak yarglardan hangisine ulauamazr

a~adaki

Haritada mmaralanm blmlerden hangisi Trkiye'de g alan yerler arasnda gsterilemez?

A)

Fransa'dan gelen turist says Almanya'dan gelen turist saysnn yarsndan azdr. B) C) D) E)

B)

Rusya ve ingiltere'den

gelen turist saysnn toplam

Almanya'dan gelen turist saysndan fazladr. C) ingiltere, Bulgaristan ve Hollanda'dan gelen turist saylar birbirine yakndr. D) Almanya'dan gelen turist says her dnem en fazla olmutur. E) Trkiye'ye en az turist Fransa'dan gelmitir.

18.

Haritadaki numaralanm alanlarla ilgili aada verilen bilgilerden hangisi yanltr?

Al Bl CL D) El

i numaral yerde nfus younluu fazladr. ii numaral yerde topraktaki tuz oran fazladr. iii numaral yerde turizm faaliyetleri gelimitir. iV numaral yerde nfus younluu azdr. V numaral yerde kuraklk en fazladr.

1.
TRKIYE'NIN COClRAFI KONUMU

3.

4.

Trkiye haritasnda taranm aadakilerden hangisidir? Trkiye'nin Corafi konumunun gsterildii kavram haritasndaki yanllk ka numaral gelerin yer deitirmesiyle dzeltilmi olur?

alanlarn

ortak

zellii

Al Bl

Dalk alanlardr. Verimli alanlardr. Platoluk sahalardr. Eski Masif alanlardr. iddetli deprem alanlardr.

Trkiye'nin yllk scaklk fark haritasndan yararlanarak aadaki yarglarndan hangisine ulalamaz?

AllvelV DllllvelV

Bl ii ve IV El III veV

ClllveV

CL

Al Bl

Kydan i kesimlere gidildike scaklk fark artar. Scaklk farknn en fazla olduu blge Dou Anadolu Blgesi'dir.

El

CL

Ege ve Akdeniz kylarndaki scaklk fark birbirine yakndr.

D)

i blgelerdeki midir.

scaklk farklarnn tek nedeni ya reji-

2.

Trkiye hem iklim trleriyle

hem yer ekilleriyle hem de

El

Scaklk farklarnn en az olduu yer Karadeniz kylardr.

tarihi zenginlii ve daha saylamayacak nice zellikleriyle her insann yaamak iin can att nadir lkelerdendir. Yukardaki parada Trkiye'nin yaplmamtr? hangi zelliine vurgu

Al Bl CL

zel konumuna Matematik konumuna Fiziki zelliklerine Tarihi deerlerine Kltrel zelliklerine

r
El

Trkiye'de yaanan i glerin sosyo-ekonomik 5. bebi vardr. Trkiye'de yaanan i glerin aadakilerden hangisidir? en

bir ok se-

9.

Tarmda uygulanan eitli yntemler vardr. Elbetteki bu yntemlerden hepsinin ortak amac verimi artrmaktr.

nemli

sebebi

Aadakilerden

hangisi Trkiye'de uygulanan tarm yn-

temleri arasnda yer almaz? A) Nadas tarm Ekstansif tarm Plantasyon tarm Seraclk Organik tarm

A) B) C) D) E)

Doal nedenler Siyasi nedenler Sosyal nedenler Salk nedenleri Ekonomik nedenler 10.

B) C) D) E)

Milyon Ton

4
3,5

Yukarda oluum ekli verilen ya tr Trkiye haritasnda numaralanm alanlardan hangisinde grlebilir?

3
2,5

2
1,5

A)I

B) ii

C) iii

D) LV

E)V 8. Trkiye'nin nfus verilerindeki, cinsiyet, ii. ya,

1 0,5 O

ro~~~~~~f:8m~cr;~go;~
n m m m n m

6.

Nfus ve yerlemeyi etkileyen en nemli doal faktr ikIimdir. Bir yrede yaanan iklim artlar; iii. konut yaps, ii. yerleme dokusu, iii. idari yaps

~ ~ ~ ~ n n ~ ~ m ~ ~ ~~m m ~m m
zm

Trkiye'de yllara gre zm retimi Yukardaki grafik incelendiinde arasnda fazla deimedii grlr. ekonomik zm retiminde dalgalanmann dakilerden hangisiyle ilgilidir? A) retimindeki devlet kontrol retiminin yllar

eitim

zelliklerinden hangilerine bakarak gelimilik hakknda yorum yaplamaz?

az olmas

aa-

A)Yalnz i gibi zelliklerden hangisi zerinde etkili deildir? D) Ivell A) Yalnz i D) Ivell B) Yalnz ii E) ii ve iii C) Yalnz iii

B) Yalnz II

C) Yalnz iii E) I, ii ve III

B) C) D) E)

Uygulanan modern yntemler zmn Anadolu iklimine tam uyumu zm retim alanlarnn gitgide genilemesi Sulama suyundaki kalite artrm

11.

Dou Karadeniz Blm'nde balkln nemli bir gelir kayna olmasnda, tarm alanlarnn dar olmas, II. bitki rtsnn orman olmas, iii. iV. sanayinin gelimemesi, su kaynaklarnn yeterli olmas hangileri etkili olmutur?

13.

'(~
,>

14.

%4

Malatya

Biis \" D :;? , ' ../.

D AB LKELERi
% 53

D
Adana D
)

1-/- /'

Z ,_ , ,,>
kolu

D AMERiKA D ASYA-UZAK
~ORTADOGU ~

DOGU

faktrlerden

Trkiye'de kurulu yerleri gsterilen aadakilerden hangisidir? C) ii ve LV

endstri

DOGU AVRUPA

A) i veli D) III ve LV

B) Ive iii

A) B) C) D) E)

Demir - elik fabrikalar Bakr ileme tesisleri Sigara fabrikalar Petrol rafnerileri Otomotiv fabrikalar Bl

Trkiye'nin Tcaret Blgelerine Gre ihracat (DIE 2001) Trkiye'nin ihracat grafiinden yararlanarak yarglardan hangisine ulalabilir? aadaki

E) i, iii ve LV

A)

Trkiye en az ihracat gelirini Dou Avrupa lkelerinden elde etmektedir. Trkiye'nin ihracatnda en fazla pay tarm rnleri oluturur.

CL
D) 12. Madenierin oluum sreci ve tryle Jeolojik zamanlar arasnda sk bir iliki vardr. Trkiye'de aadaki maden gruplarndan ayn jeolojik zamanda olumutur? hangileri El

Trkiye'nin d ticaret a giderek artmaktadr. Trkiye'nin ihracatnda en fazla pay AB lkelerine aittir. Trkiye'nin ihracat gelirlerinde art yaanmtr.

Al B) C) D) E)

Ta kmr, tuz, demir Petrol, doal gaz, ta kmr Linyit, bor, tuz Petrol, ta krnr, tuz Bor, demir, ta kmr

15.

Dou Karadeniz ve Antalya blmlerinin benzerturizm faaliyetleri arasnda,

deniz turizmi,

ii.

i. ii. iii. rafting, tarih turizmi, karstik yap hangileri yer almaz? Gneydou Anadolu Blgesi haritasnda numara lanm alanlar iin yaplan aadaki yorumlardan hangisi yanltr?

v.

zelliklerinden

Al cl ii velll Bl

i numaral alanda Akdeniz iklimi'nin etkisi grlr. ii numaral alanda klar daha sert geer. i numaral alan daha fazla g verir. ii numaral alanda petrol karlmaktadr. i numaral alan ekonomik olarak daha fazla gelimitir.

Al Ive ii

Bl i ve

livelV

El iii ve LV

CL
D) El

16.

Enlem fark en fazla olan blgedir. En nemli yer ekilleri dalardr. En yksek volkanik da bu blgededir. Turizm potansiyeli olduka dktr. Al zellikleri verilen blge aadakilerden hangisidir? Bl Al Bl Gneydou Anadolu i Anadolu Dou Anadolu Karadeniz Akdeniz Bor madenine sahip olma Denizlerdeki tuzluluk oran Kaplcalarn varl Zeytin tarm Yaanan iklim koullar 18. Marmara ve Ege blgeleri birok adan benzerlik gsterir. Aadakilerden hangisi iki blge arasndaki benzerIikiere rnek gsterilemez?

CL

El

CL

r
El

1. ii. iii.

Orta Kuak'ta yer almas Dalk ve engebeli olmas Ekvator'un kuzeyinde yer almas

3. ii. iii.

Batdan douya ykseltinin artmas Dalk ve engebeli bir lke olmas 5. i. jeolojik zamana ait arazilerin geni yer kaplamas Buzul Devri'nden pek etkilenmemesi

iV. Maden eidinin fazla olmas Yukarda verilenlerden muyla ilgilidir? hangisi Trkiye'nin zel konu-

v.

V. Yksek dzlklerin geni yer kaplamas Yukarda Trkiye'nin yer ekilleri iin verilen lfadelerden hangisi yanltr?

(v> \fS

Al Yalnz i

Bl i ve ii

CL livelV
El iii ve LV

ouve u

Al i

Bl ii

CL iii

DlIV

ElV

Haritada numaralanm blmlerden hangisinde turizm faaliyetlerine bal olarak yaz ve k aylar arasnda aritmetik nfus younluu daha fazla deiiklik gsterir?

All

Bl ii

c iii

DlIV

ElV

4.

Maksimum nem ile scaklk doru orantldr.

2.

Tuz Gl, Trkiye'nin en byk kapal havzasdr. Tuz Gl kapal havzasnn olumasnda,

6.

Trkiye'de yerlemeyi etkileyen faktrler arasnda, bitki rts,

yer ekilleri, ii. iii. iklim, matematik konum hangileri etkili olmutur? Buna gre, haritada numaralarla gsterilen yerlerin hangisinde k mevsiminde maksimum nem daha fazladr?

ii. iii.

su kaynaklar, yer alt kaynaklar,

LV. sanayi faaliyetleri verilenlerden hangileri gsterilemez?

zelliklerinden

Al Yalnz i Dllve ii

Bl Yalnz ii El ii ve iii

CL Yalnz iii

All

Bl ii

c iii

DlIV

ElV Al Yalnz i Bl Yalnz LV

CL ii ve iii
El iii velV

r livelV

Binton 7. (milyon kii) DErkek DKadn

Portakal DMandalina

DLimon

9.

Milyon Ton

Arpa

Msr

30 25 20 15

-----------------------

.i-

--------

1~

O...'--'-

~nr
....
1927

r-_r-

..... ......-L.-'-"-

..... ......-L.-'-I....J......;~ Ylla r

1650 1500 1350 1300 1050 900 750 600 450 300 150 O ......."!"19""'9:1:::- .L
9

o'>

00

r-,
00

o'>

00 00

o'>o'>

00

o'>

o
o'> o'>

nh
cr; o'>
o'> o'>
N

c') o'> o'>

o'> o'>

-e- n

o'> o'>

o'> o'> o'>

....

h h
o'>
00

~ ~

o'> o'> o'>

o o o

2001
Yllar

2002

2003

1935

1950

1970 1990

Yukardaki grafikte arpa retimindeki dalgalanmann msr retimindeki dalgalanmadan fazla olduu grlmektedir. rnlerin dalgalanma sebebi aadakilerden oranlarndaki hangisidir? farkllnn temel

Trkiye'de erkek ve kadn nfusu Yalnzca grafikten yararlanarak hangisine ulalabilir? aadaki yarglardan

Trkiye'nin portakal, mandalina ve limon retiminin yllara gre deiimi Yalnzca grafie baklarak aadaki yarglardan hangisine ulalamaz?

Al Bl

Msr retimine uygulanan kota mdahalesi Arpa retimindeki dalgalanmann kastl olmas

Al

Verilen yllarn tamamnda kadn says erkek saysndan fazladr.

Al

Her dnem portakal retimi limonretiminden olmutur.

fazla

Bl

1927 ylnda erkek nfusun uzun sren savalardr.

az olmasndaki

sebep Bl limon ve mandalina retimi hi bir dnem portakal fazla olmamtr. retiminden

CL

Msra nazaran arpa retiminin plmas

doal koullara bal ya-

CL

Kadn ve erkek nfusu arasndaki farkn en az olduu yl 19S0'dir.

D)

Msrn yem ve ya sanayisinde ham madde olarak kullanlmas

CL

Portakal retimindeki na retimindeki

dalgalanma limon ve mandaliEl

D)

Son yllarda erkek nfusun fazla olmasndaki sebep geleneklere olan ballktr.
D)

dalgalanmadan fazladr.

Msra nazaran arpann birim alandaki veriminin daha fazla olmas

retilen portakaln byk bir ksm ihra edilir. limon retimi 2000 - 2001 yllar arasnda mandalina az olmutur.

El

19S0 ylndaki erkek nfusta en fazla pay O - l4 ya aras gruba aittir. El retiminden

iklim, ii. jeolojik yap, iii. DEkiii alan D Nadas D Dikili alan olduka fazla Al Yalnz i temel -Dlllvelll Bl Yalnz ii El I, II ve iii CLi ve iii yer ekli hangileri etkili olmutur?

14.

Trkiye genel itibariyle dalk ve engebeli bir lke olduu iin ulamda geitierin nemi byktr. Trkiye'de bulunan aadaki geitierden bir blgede yer almaktadr? hangisi farkl

gibi zelliklerden

Al Bl CL
D)

Sertavul Belen ubuk Kop Glek

Grafik incelendiinde olduu grlmektedir.

nadas alanlarnn

Trkiye'de nadas alanlarnn fazla olmasndaki sebep aadakilerden hangisidir? Al Bl CL Trkiye'nin Kuzey Yarm Kre'de yer almas Trkiye'nin dalk ve engebeli olmas Trkiye yz lmnn

El

byk bir ksmnda kurak ve

yar kurak iklimin egemen olmas Dl El Nadas ynteminin tarmda verimi artrd dncesi Trkiye'nin Orta Kuak lkesi olmas

11.

Kmes hayvancl, tketici nfusun fazla olduu bykehirlerin etrafnda younlamtr. retim yerinin seiminde en nemli faktr pazar alanlarna yakn olmaktr. Aadaki hayvanclk trlerinden hangisinin yapld yerin seiminde tketici nfusa yaknlk faktr etkili olmutur? Arclk Balklk Besicilik El Dl El ipek bcekilii Koyun yetitiricilii Cam 13. Trkiye, aada verilen sanayi kurulularnn hangi-

15.

Ky turizminin

Akdeniz ve Ege blgelerinde

Karadeniz

Blgesi'ne gre daha fazla gelimesinde, gnelenme sresi,

sinde kullanlan ham madde asndan daha zengindir?

Al Bl

Petrokimya Kat eker ay

ii. iii.

bak yn, deniz suyu scakl,

Al Bl CL

CL Dl

iV. ya rejimi faktrlerden hangilerinin etkisi olduu savunulamaz?

Al Yalnz ii DllllvelV

Bl i ve ii El i, ii ve iii

ClllvelV

Aadaki blgelerden hangisinde yer alan akarsularn 16. Aada Gneydou Anadolu Blgesi'ne ait haritada iki her mevsim su tayabilmesi ya rejimiyle daha fazla ilgilidir?

farkl yre numaralandrlmtr.

A)

i Anadolu Karadeniz Dou Anadolu Gneydou Anadolu Akdeniz

ii. i

B) C) D) E)

Haritada gsterilen i ve ii numaral yerler iin, iklim, ii. ya rejimi, 18. iii. yer ekli hangileri farkllk gsterir? Trkiye'nin corafi blgeleri arasnda benzer zelliklerin yannda farkl zelliklerin de olmas, blgeleri birbirinden ayrmada kullanlan nemli bir kriterdir. Aada verilen zelliklerden farkl bir blgeye aittir? hangisi dierlerinden

zelliklerinden

A)Yalnz i D) ii ve iii

B)Yalnz iii

C) Ive ii E) I, II ve III

A) Bl C) D) E)

En dalk blgedir. Maden trnde en zengin blgedir. Tarm rnlerinin ilk olgunlat blgedir.

Nfus miktar en az olan blgedir. En byk yz lme sahip blgedir.

5.

Aadakilerden

hangisi Trkiye'de yer ekillerinin arazi

kullanmna etkileri arasnda gsterilemez?

A) B) Gne anakkale'de yukarda verilen ekildeki konumda iken Idr iin aadakilerden hangisi geerlidir? ekilde grlen dev kazan oluumuna aadaki yerlerden hangisinde rastlanma olasl en fazladr? A) B) C) D) E) Gece yarsdr. E) Cihanbeyli Platosu Konya Ovas Ergene Blm ukurova Yresi Bat Toroslar C) D) E) B) C) D) Gne henz domamtr. afak skmektedir. Akam vaktini yaar.

Ovalardaki yerleme ve tarmsal faaliyetler Yksek yaylalarda yrtlen hayvanclk Kayalk ve bataklk arazilerde seyrek nfuslanma Engebeli sahalardaki dank tarzda yerleme rnekleri Kurak alanlarda tarmsal verimde dklk

A)

leden sonra yaanmaktadr.

4. 2. istanbul ve anakkale boazlar Asya ve Avrupay ayran deil aksine bu iki ktay birletiren konumdadr. Aadakilerden hangisi boazlarmzn stlendii bu konumun sonular arasnda gsterilemez? V A) B) nemli ticaret gemilerinin gei ss olmas
)

iii

iV

1-
6. 10 Nisan tarihinde Meteoroloji Genel Mdrl'nn yapm olduu iddetli don ma olay uyarsn aadaki yrelerden hangisindeki iftilerin daha fazla dikkate al-

Enerji nakil hatlarnn planlanmas

Trkiye

zerinden

geiinin

Haritada numaralandrlm ben iine yerlemitir?

ovalardan hangisi bir gra-

C) D)

Transit ticarette Trkiye'nin neminin artmas evresinde ulam imkanlarn artrp sanayiyi canlandrmas

A)I

B) ii

C)III

D)

LV

E)V

mas gerekir?

A)Gller D) Diyarbakr

B) Antalya

C) Idr E) Erzurum

E)

Blgesinde iklim ve bitki rts eitlilii ni artrmas

132

Aadaki grafikte kadn ve erkek nfusun ekonomik faaliyetlere gre istihdam oranlar verilmitir. 7. Aada verilen yerlerden hangisinin az nfuslanma Sanayi

10.

Ergene Blm'nde

tarm alanlarnn byk bir ksm sula-

maya elverilidir ancak sebze tarm bu blmde n planda deildir. Daha ok sebze retimi Gney Marmara Blm'ne kaymtr . Sebze retimininin Gney Marmara Blm'nde daha fazla olmasnn nedeni aadakilerden hangisidir?

snda etkili olan faktr dierlerinden farkldr?

Al Bl CL D) El

Hakkari Blm Yldz Dalar Blm Tuz Gl ve evresi Erkek Teke ve Taeli platolar Dou Karadeniz'in i kesimleri Kadn

D Hizmet
Tarm

TiK- 2009

Al

Gney Marmara Blm'nde sulama imkanlar daha fazla gelimi olmas.

Bl

Ergene Blm'nde toprak yaps sebze retimine uygun olmamas.

Grafikten yararlanarak aadaki bilgilerden hangisine ulalamaz?

CL

Gney Marmara Blm'nn

scaklk ortalamas ve g-

nelenme sresinin sebze tarmna daha uygun olmas. Al Gerek kadn gerekse erkek nfusta en byk pay hizmet sektrne aittir. Bl Kadn ve erkek nfusun tarmda alanlarnn oran birbirinden farkldr. CL 8. Karadeniz Blgesi 1970'lere kadar gerek nfus, gerekse nfus younluu asndan Trkiye'de ilk sralarda iken gnmzde Trkiye'nin aritmetik nfus younluu ortalamasnn altnda yer alr. El Bu deiimin nedeni olarak, kentlere yaplan gler, ii. iii. salgn hastalklarn nfusu azaltmas, doum orannn ok dk olmas hangisi gsterilebilir? Erkek nfusta tarm, kadn nfusta da sanayi sektr oransalolarak son srada yer alr.
D) D)

Ergene Blm'nde makina kullanmnn az olmas. Her iki blmdeki ihilerin rn tercihleri farkldr.

El

Sanayideki istihdamda erkek nfus oran kadn nfus oranna gre daha fazladr. Tarmda alan erkek nfus miktar kadn nfus miktarndan azdr.

durumlarndan

Al Yalnz i

Bl Yalnz ii

CL i ve III El i, ii ve iii

r ii ve III

Aadakilerden

hangisi Akdeniz Blgesi'nin Trkiye 13. Batman 1927'de ky iken 1937'de bucak, 1957'de ile ve 1990'da il statsne kavumutur. Mevcut nfusu cum15. Trkiye'de kar kalnlnn fazla, toporafik artlarn uygun olduu baz dalk alanlarda k sporlar gelimitir. Aadakilerden hangisinde yaplan k sporlarnn gelitii merkez ve bulunduu il eletirilmesi yanltr?

retiminde ilk sray ald rnler arasnda yer almaz?

A) Anason C) Yer fst E) Zeytin

B) Soya faslyesi D) Turungil

huriyetin ilk yllarnda 1000'i bulmazken bugn SOObin'e ulamtr. Batman'da yaanan bu hzl nfus art ve bymede aadakilerden hangisinin etkisi daha fazladr?

A)Tarm D) Madencilik

B)Ticaret E) Ulam

C) Turizm

A) B)
C)

Uluda - Bursa Kartalkaya - Bolu Palandken - Erzurum Erciyes - Kayseri Sarkam - Ar

D) E)

14.

Fiziki faktrler

gz nnde

bulundurulmadan

yaplacak

16.

Bir blmn en gelimi ili, o blm iin ayn zamanda i ticaret merkezi konumundadr. Buna gre Dou Karadeniz Blm'nn i ticaret merkezi iin yaplan, Yayla turizmi gelimektedir. ii. iii. Demir yolu balants vardr. iran transit ticaretinde etkin bir limana sahiptir. hangisilerine ulalabilir?

her trl yatrm emek ve zaman kayb olarak karmza kacaktr. 12. Gneli gn says en azdr. Yaz scakl Trkiye'de en yksektir. Karn yerde kalma sresi en uzundur. A) Gney Anadolu Fay Hatt zerindedir. Verilen zellikler eletirilemez? aadaki illerden hangisiyle B) C) D) A) Rize C) Erzurum E) Konya B) Kahramanmara D) anlurfa E) Hakkari'de hidroelektrik Sinop'ta nkleer santral Mersin'de hava alan Rize'de gne enerjisi tesisi santrali Trkiye'de yatrmlardan yaplmas planlanacak aadaki hangisi bu gr destekler niteliktedir?

yorumlarndan

A) Yalnz i anakkale'de rzgar trbinleri C) i ve iii E) 1,11 ve iii

B)Yalnz iii
D)

ii ve iii

17.

18.

Trkiye'ye

den ya ortalamasnn

ne az olduu

mevsimde, aadaki blmlerden en fazla yan alr?

hangisi yl iindeki

Al Bl

Yukar Kzlrmak Orta Frat

CL

i Bat Anadolu
Erzurum - Kars Dou Karadeniz

o
Haritada taranarak gsterilen blmlerin ortak zellii olarak aadakilerden hangisi gsterilebilir? El

Al Bl

Ortalama ykseltileri Akarsu rejimieri Arazi yaps Turizm etkinlikleri Ekili dikili arazi oranlar

CL

o
El

1.

Aadakilerden

hangisi

dnyann

eklinin 3. Aadakilerden hangisi Trkiye'de d kuvvetlerin et5. Yl boyunca karlarn erimeden tuunduu kalc kar snr denir. Trkiye'de kalc kar snrnn yaklak 3000 - 3500 metre ykselti seviyesine kisiyle ekillenmemitir?

zerindeki sonularna rnek gsterilebilir?

A) B) C) D) E)

Batdan douya gidildike ykseltinin artmas A) 21 hazirann yaz, 21 araln k balang tarihi olmas B) Hatay'dan Sinop'a gidildike yer ekiminin artmas
C)

Antalya falezleri Elmal polyesi Damlata Maaras

olmasnda,
enlem, D) Gediz grabeni ii. ykselti, E) Kapda Yarmadas iii. iV. bitki rts, scak ve souk su akntlar

Ankara'da yerel saatin izmir'den ileri olmas Da yamac boyunca ykseldike bitki rtsnn kuaklar oluturmas

unsurlarndan hangisi etkili olmutur?

A)Yalnz i D) ii ve LV i. Zamanda bakalama urayan olduka sert kara paralarna masif ad verilir.

B) Yalnz ii

C)

Ive III

4,

E) II, III ve LV

2.

Aadakilerden

hangisi Trkiye'nin oluum asndan kantlar arasnda gsteri le-

gen bir lke olduunun mez?

III

~t:J
LV
___ ".1" ....

A) B)

Denge profiline ulam akarsularn olmamas Arazisinin nemli bir ksmnn aktif faylarla kapl ol-

J:,.~

r-"-'-'/
Haritada taral alanlardan hangisi Trkiye'deki araziler arasnda gsterilemez? masif

mas
C) Ortalama ykselti, olmas D) Linyit, krom, bor gibi yer alt kaynaklar bakmndan zengin olmas E) Fiyort ve halili ky rneklerinin grlmemesi A)I
B)

eim ve engebe derecesinin fazla

ii

C) LLL

D) LV

E)V

Aada verilen rnek olaylardan hangisi Trkiye'deki 6. Byk Menderes Nehri ve Manavgat ay'nn aylara gre akm grafii aada verilmitir. A) Akm (m'/s) Akm (m'/s) B) Merve Hanm'n KPSSile memur olarak atanp izmir'e yerlemesi Erzurumlu Ahmet'in Zonguldak Kmr iletmelerinde ie balamas c) Suat Bey'in tarlasn ve koyunlarn yerlemesi D) Sevgi Hanm'n tedavisine devam edebilmek Ayeyi de okutmak iin ky terk etmesi El Seluk Bey'in ailesiyle birlikte fndk hasad iin ve kz satp istanbul'a mevsimlik glerin nedenleri arasnda gsterilebilir?

9.

Aadaki grafikte Trkiye'de 1935 - 2003 yllar arasndaki kadn - erkek okuryazar oranlar verilmitir. (%) Toplam

O Erkek

O Kadn

210 700 180 600 150 500 120 400 90 300 60 200 30 100 O O ~M~N~M~H~T-A.......E~E~K~A- O OL...o.-M~N~M-H"""'T-A""""E-E"""'K~A~
B.

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0~~~~~~~~~~~~1~9~95~2~00~3
Grafikten yararlanarak ulalamaz? aadakilerden hangisine

Menderes Nehri'nin aylara gre akm grafii

Manavgat aynn aylara gre akm grafii

Ordu'ya yerlemesi

Ayn iklim blgesinde yer almalarna karn Manavgat ay'nn B. Menderes nehrine oranla tad su miktarnn daha az deiim gstermesi aadakilerden hangisiyle aklanabilir?

Al 8.

Okuryazar orannn en fazla olduu yl 2003'tr. erkek ve kadn arasndaki oransal fark giderek

BlOkuryazar

azalmaktadr. A) B) c) D) El Ya miktarnn fazla olmasyla Kar erimelerinin etkisiyle Kaynak sularyla beslenmesiyle Vadi yapsnn farkl olmasyla Ya rejiminin dzenli olmasyla Haritada numaralandrlm alanlardan hangisi Trkiye'nin youn nfuslu yerleri arasnda gsterilemez? E) Kadn nfusun okuryazarlk oran erkeklere gre daha hzl artmaktadr. Dl
C)

Okuryazar erkek nfus oran kadn nfus oranndan daha fazladr. Dou ve Gneydou illerinde okuryazar oran bat blgelerine gre daha dktr.

Al Yalnz ii

B) Ive LV D) IIveV E) ii, IlIveV

CL

ii

ve iii

Trkiye'de sndaki,

yaanan kuvvetli

erozyonun

nedenleri

ara12. Aadaki tabloda 2003 ylna ait kesilen hayvan says, et retimi ve hayvan bana et verimi verilmitir. 13. Hayvan Kesilen Hayvan Says 3554078 607,006 1,591,045 9,521 Et retimi (ton) 63,006 11,487 290,456 1,450 DiE (2003) Yalnzca tablodaki bilgilerden yararlanarak yorumlardan hangisi yaplamaz? aadaki E) Eimli arazilerdeki heyelan nleyerek can ve mal kayplarn engellemesi Et Verimi (kg) 22,66 15,89 182,56 179,50 D) A) B)
C)

meralarn ar otlatlmas, ii. arazi eiminin fazla olmas, iii. bitki rtsnn tahrip edilmesi, Tr Koyun Kei Sr V. saanak ya Manda durumlarndan hangisine yaplacak insan mdahalesi, erozyonu nlemede daha etkili sonu verecektir?

Aadakilerden

hangisi

Trkiye'de

ormanarn

yararlar

arasnda gsterilemez?

Yaban hayatn srdrlebilir

klmas

v. yaanlan yar kurak iklim,

Erozyon ve su taknlarn nlemesi Atmosferdeki olmas Sla ya, reine, ra ve tomruk gibi ana ve yan rnleri ekonomiye kazandrmas nem dengesinin korunmasna yardmc

A) Yalnz ii
D)

B)Yalnz v livelV E) IVveV

c i ve iii

A) B)

Kesilen hayvanlar iinde en byk pay koyuna aittir. Bykba hayvann et verimi kkba hayvandan daha fazladr. 14. ila, boya ve kimya sanayi, Fotoraflk, i Porselen, gbre, elyaf sanayisi, sya dayankl cam retimi, Roket ve Jet yakt elde etme gibi kullanm alan geni bir yelpaze izen bor madeninin karm sahalar arasnda aadaki merkezlerden hangisi gsterilebilir?

11.

Mevsiminden nce veya mevsiminin sona erdii dnemlerde devam edilen sebze retim faaliyetine turfanda sebzecilik denir. Akdeniz ve Ege blgelerinin ky kesimlerinde liyetlerin fazlaca yaplmasnda, scaklk deerlerinin erken ykselmesi, ii. yaz mevsim sresinin uzun olmasndan dolay havann ge soumas, iii. yaz kuraklnn yaanmas, bu faa-

C)
D)

Sr ve mandann et verimi birbirine yakndr. Kesilen koyunun en fazla yetitirildii blge

Anadolu'dur. E) Kesilen koyun says, kesilen dier hayvanlarn toplamndan fazladr.

A) v. ya miktarnn yeterli olmas B) durumlarndan hangisi etkili olmutur? C) A)Yalnz i D) ii ve LV B) Yalnz iii

Ktahya - Emet Antalya - Akseki anakkale - an Giresun - Tirebolu Yozgat - Akdamadeni

c i ve ii
E) iii ve LV

D)

138

E)

s.

Trkiye'de demir yolu ulam, olmas gereken dzeyin olduka altndadr. 1925 - 1945 yllar arasnda demir yolu ulamna nem verilmi ancak daha sonraki yllarda gerekli yatrmlar yaplmamtr. Buna ramen nemli merkezlere demir yolu ile ulam mmkndr. Aada verilen yerlerden hangisine Trkiye'de demir yolu ile ulalamaz?

17.

Aadakilerden

hangisi Trkiye'nin corafi blgeleriy-

le ilgili yanl bir bilgidir?

Al Bl

En fazla g Marmara Blgesi'ne yaplr. Ege, deprem riski fazla olan bir blgedir. Akdeniz Blge nfusunun yardan fazlas Adana

CL

Blm'nde toplanmtr. Al Bl Antalya Blm Mentee Yresi Gller Yresi iskenderun Liman Van Yresi El i Anadolu Blgesi'nde en az ya Konya Blm'ne der. D) Dou Anadolu Blgesi'nin en engebeli blm Erzurum - Kars'tr.

CL

o
El

16.

Aadakilerden

hangisi Yukar Frat ve Erzurum - Kars 18. Aadakilerden hangisi

blmlerinin benzer bir zelliidir?

Anadolu Blgesi'ne ait bir

turizm deeri deildir? Al Pamuk yetitirilen alanlarn varl ykseltileri Al Kltepe Bl Alacahyk D) Saklkent

BlOrtalama

CL
D) El

CL Erciyes Da
Yan mevsimlere dal Yer alt kaynaklarnn eitlilii Tarm imkanlar