T.C.

TRAKYA NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

SIKITIRMA DKM YNTEM LE RETLM ve SOUK HADDELENM AlMg3/SiCp KOMPOZTNN AINMA ZELLKLERNN NCELENMES

Cuma KILI

YKSEK LSANS TEZ MAKNA MHENDSL ANABLM DALI

Danman Yrd. Do. Dr. Vedat TAKIN

2008 EDRNE

ii

T.C. TRAKYA NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

SIKITIRMA DKM YNTEMYLE RETLM ve SOUK HADDELENM AlMg3/SiCp KOMPOZTNN AINMA ZELLKLERNN NCELENMES

Cuma KILI

YKSEK LSANS TEZ MAKNA MHENDSL ANA BLM DALI

Bu tez 26/08/2008 tarihinde Aadaki Jri Tarafndan Kabul Edilmitir.

Yrd. Do. Dr. Nuren NTRK Jri yesi

Yrd. Do. Dr. Nilhan RKMEZ Jri yesi

Yrd. Do. Dr. Vedat TAKIN Jri yesi-Tez Danman

iii

NSZ

Alminyum matrisli kompozit malzemeler (Al-MMK) ihtiva ettikleri takviye tr, hacmi ve retim ekillerine bal olarak karakteristik zelliklerinde deiiklik gsterirler. Genelde toz metalurjisi ya da sv yntemlerle retilebilirler. Parack takviyeli Al-MMK retimi dier (fiber, levhasal, tabakal gibi) kompozitlere gre daha ekonomik ve kolay olmasnn yannda dier kompozitlerden daha stn mekanik zelliklere sahiptirler. Parack takviyeli kompozitler izotropik zellik gsterirler ve ekstrzyon, haddeleme ve dvme ilemleri gibi ikincil operasyonlar uygulanabilir. Al matrisli parack takviyeli kompozitlerin, ticari Al alamlar ile kyaslandnda artan sertlik, yksek anma direnci, yksek mukavemet, titreim azaltc ve dk sl yaynm katsays gibi malzemelerde istenilen btn zellikleri bir arada bulundurmas nedeniyle daha da nemli hale gelmitir. Bu tezin hazrlanmas srasnda benden ilgi ve desteklerini esirgemeyen bata danman hocam Yrd. Do. Vedat TAKIN ve Yrd. Do. Nilhan RKMEZ hocalarma, deneysel almalarda yardmlarn esirgemeyen Prof. Dr. Hseyin MENOLU ve Prof. Dr. Hatem AKBULUTa, deneysel almalarda emei geen arkadalarm . Metin ZKARA, Fatih KILI ve Ahmet SALAMa ve de her zaman yanmda olan aileme TEEKKR bir bor bilirim.

iv

ZET

Yaplan almada sktrma dkm yntemiyle farkl hacim oranlarnda SiC paracklar ile takviye edilmi Al-Mg esasl (AA5754) metal matrisli kompozitin anma davran ve srtnme katsays deiimi farkl yklerde ileri-geri anma testi yapan reciprocating anma cihaz ile incelenmitir. Deneyler oda scaklnda 6.0 N ve 1.0 N yk altnda yaplmtr. Malzemenin yksek oranda yk uygulandnda takviye oran dtke plastik deformasyona urad ve deformasyon sertlemesinin etkisiyle srtnme katsaysnn dt grlmtr. Ykn artmasnn srtnme katsaysn byk oranda arttrd, takviyesiz ve dk oranlarda takviyeli kompozitlerde 6 N yk altnda anmadan ok deformasyon meydana geldii SEM resimlerinde grlmtr. Anahtar Kelimeler: AA5754 Matrisli Kompozitler, SiCp, Souk Haddeleme, Sktrma Dkm, Srtnme, Anma

ABSTRACT

ABRASIVE WEAR OF ABRASION AND COLD FORMING FOR THE COMPOSITE PRODUCED BY SQUEEZE CASTING METHOD WITH Al-Mg MATRIX (AA5754) SiCP CONSOLIDATION For this study, the abrasion behavior and coefficient of friction change for the metal matrix composite with Al-Mg basis (AA5754) to which SiC particles in various volume ratio were consolidated with compression casting method was examined through a reciprocating device that tests back-and-forth various charges. The experiment started with the rolling of the Al2O3 ball under 6.0 N and 1.0 N charge in room temperature. A plastic deformation was observed and coefficient of friction decreased due to the deformation hardening as the consolidation ratio of the material decreased in parallel to a high-rate of charges onto it. It was observed that increase in the charge changed the coefficient of friction to a great extent, plus it was seen in SEM pictures that deformation rather than abrasion was observed under 6 N charges for the consolidation-free material and 5% consolidation material. Keywords: AA5754 matrix composites, SiCp, Cold Forming, Squeeze Casting, Friction, wear

vi

NDEKLER NSZ .......................................................................................................................iii ZET .......................................................................................................................... iv ABSTRACT ................................................................................................................. v NDEKLER............................................................................................................ vi SMGELER VE KISALTMALAR ............................................................................viii EKLLER LSTES ................................................................................................... ix TABLOLAR LSTES................................................................................................ xii BLM I ..................................................................................................................... 1 1.1 GR................................................................................................................ 1

1.2. KOMPOZT MALZEMELER ............................................................................... 3 1.2.1 Kompozit Malzemelerin Tanm........................................................................... 3 1.2.2 Kompozit Malzemelerin Avantaj ve Dezavantajlar.............................................. 4 1.2.3. Kompozit Malzemelerin Snflandrlmas ........................................................... 6 1.2.3.1. Metal Matrisli Kompozitler .............................................................................. 6 1.2.3.1.1. Parack Takviyeli MMK Malzemeler ......................................................... 8 1.2.3.1.2. MMKnn Karakteristii ............................................................................. 11 1.2.3.1.3. Metal Matrisli Kompozitlerde Matris Malzemeleri ...................................... 12 1.2.3.1.3.a. Matris Olarak Al-Mg ................................................................................ 14 1.2.3.1.4. Metal Matrisli Kompozitlerde Takviye Fazlar............................................. 19 1.2.3.1.4.a. Takviye Olarak SiC .................................................................................. 20 1.2.3.1.5. Metal Matrisli Kompozit Malzemelerin Kullanm Alanlar .......................... 22 1.2.3.1.6. Metal Matrisli Kompoziterin retimi Yntemleri ........................................ 25 1.2.3.1.6.a. Sktrma Dkm Yntemi ( Squeeze Casting) ........................................ 27

vii

1.2.4. Kompozit Malzemelerin Haddelenmesi ............................................................. 31 1.2.4.1. Souk Haddelemenin Malzemeye Etkisi......................................................... 34 2. SRTNME VE AINMA .................................................................................... 37 2.1 SRTNME ........................................................................................................ 37 2.2 AINMA .............................................................................................................. 39 2.2.1. Anma Trleri .................................................................................................. 40 2.2.1.1. Abrasif Anma .............................................................................................. 41 2.2.1.2. Difzyon Anmas......................................................................................... 43 2.2.1.3 Oksidasyon Anmas ...................................................................................... 44 2.2.1.4 Yorulma ve Tabakalama Anmas................................................................. 45 2.2.1.5 Adhesif Anma............................................................................................... 45 3. KAYNAK TARAMASI..................................................................................... 49

4. METERYAL ve METOD ....................................................................................... 71 4.1. Malzeme .............................................................................................................. 71 4.2. Mikroyap ............................................................................................................ 73 4.3. Anma Deneyi .................................................................................................... 75 5. SONULAR VE TARTIMA................................................................................ 77 5.1. Sonular............................................................................................................... 77 5.1.1. Haddesiz Numunelerde Deney Sonular........................................................... 77 5.1.2. Haddeli Numunelerde Deney Sonular............................................................. 87 5.1.3. Srtnme Katsaylarnn Karlatrlmas.......................................................... 91 5.1.4. Anma Miktarnn Karlatrlmas.................................................................. 93 5.2. Tartma............................................................................................................... 94 6.NERLER ............................................................................................................. 97 KAYNAKA ............................................................................................................. 98 ZGEM.............................................................................................................. 103

viii

SMGELER VE KISALTMALAR

Simgeler C Fs m mm Po Sn N Lap Ksaltmalar Al Al2O3 Al-Mg Al-MMK B4C DIN Mg MMK MPa Ni PMK SEM SMK SiC SiCp Si3N4 SiO2 TM TS TiC

Aklama Santigrad derece Srtnme Kuvveti Metre milimetre Srtnme Katsays Porozite Saniye Uygulanan Yk (Newton) evrim Says Aklama Alminyum Alminyum oksit takviye eleman Alminyum magnezyum alam Alminyum matrisli kompozit Bor karbr Alman Kalite Tekilat Magnezyum Metal matrisli kompozit Mega paskal Nikel elementi Polimer Matrisli Kompozit Taramal Elektron Mikroskobu Seramik Matrisli Kompozit Silisyum karbr takviye eleman Silisyum karbr parack Silisyum nitrr Silisyum oksit Toz Metalurjisi Trk Standartlar Titanyum karbr kaplama malzemesi

ix

EKLLER LSTES ekil 1.1: Kompozit Malzemelerin Malzeme Snflar .................................................. 4 ekil 1.2 Parack takviyeli metal matrisi kompozitin ematik yaps ................................... 10 Sekil 1.3. Al-MMK (a) Piston kolu prototipi, (b) Fren paralar, (c) Kardan mili ........ 17 ekil 1.4 Askeri uaklarda kompozit uygulamalar ..................................................... 25 ekil 1.5. MMK'larn sktrma dkm yntemi ile retiminin ematik olarak gsterilii a-d) Metal kalba dkm e-f) Metal kalp ierisindeki preforma dkm ..... 29 ekil 1.6 Haddeleme .................................................................................................. 32 ekil 1.7 (a) Souk Deformasyonun malzeme mukavemeti zerindeki etkisi (b) deformasyonun ynne tane uzamas ......................................................................... 33 ekil 1.8. Souk ekillendirilmenin metallere etkileri (a) Souk ekillendirmenin kristal yapya etkisi (b) Souk ekillendirilmi metallerde kayma dzlemlerinin ekil deiimi (c) atlak yaynm mekanizmas (d) Elektrik iletkenliine souk ekillendirmenin etkisi ................................................................................................................................... 34 ekil 2.1. Srtnme eitleri a: Kuru b:Snr c: Sv.............................. 38 ekil 2.2 Tribolojik bir sistemin elemanlar................................................................ 40 ekil 2.3. Temel anma mekanizmalar; 1-Abrasyon, 2-Difizyon, 3 Oksitlenme, 4 Yorulma, 5-Adhesyon.............................................................................................. 41 ekil 2.4 Abrasif Anmann Oluumu ematik (sol) ve Kesici Kenarn SEM Grnts (sa) ......................................................................................................... 42 ekil 2.5. Abrasif anma mekanizmas a) Oymal b) tmeli c) Erozyon .............. 43 ekil 2.6 Adhesif Anmann Oluumu ematik (sol) ve Kesici Kenarn SEM Grnts (sa)............................................................................................................................ 46 ekil 2.7. Adhesif anmasnn olumas (a) Ykn etkisiyle kaynak (b) Hareketin etkisiyle kaynan kopmas ......................................................................................... 47 ekil 2.8. Adhesif Anma Trleri .............................................................................. 47 ekil 4.1 Sktrma dkm yntemi ........................................................................... 72 ekil 4.2 Matris malzemesi AA5754 alamnn dkm sonras SEM grnts[48]... 73 ekil 4.3 Hadde uygulanmam AA5754 / %5 SiCp malzemesinin SEM grnts[48] ................................................................................................................................... 74 ekil 4.4 AA5754 / %10 SiCp kompozit malzemesinin %20 Hadde uygulanm mikroyaps................................................................................................................. 74 ekil 4.5 AA5754/ %10 SiCp kompozit malzemesinin hadde uygulanmam mikroyaplar .............................................................................................................. 74 ekil 4.6 AA5754/ %15 SiC kompozit malzemesinin mikroyaplar .......................... 75

ekil 4.7 AA5754 -% 20SiCp kompozit malzemesinin mikroyap SEM fotoraflar.... 75 ekil 4.8. Anma deney dzenei resmi ..................................................................... 76 ekil 4.9. Anma Deney Dzenei ematik Yaps .................................................... 76 ekil 5.1 AA5754 (Al-Mg) alamnn 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi ..................................................................................................................... 77 ekil 5.2 AA5754 (Al-Mg) alamnn 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi ..................................................................................................................... 77 ekil 5.3 Takviyesiz AA5754 Alamnn 6 N Yk Altnda Anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri. .......................................................................................... 78 ekil 5.4 Takviyesiz AA5754 alamn Anma Deneyi yaplm numunenin EDS analiz sonular. .................................................................................................................... 78 ekil 5.5. %5 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi...................................................................................................... 79 ekil 5.6 % 5 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi...................................................................................................... 79 ekil 5.7: %5 SiC takviye edilmi AA5754 kompozitinin 6 N Yk Altnda Anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri. ................................................................... 80 ekil 5.8. %5 SiC Takviyeli AA5754 kompozitinin Anma Deneyi yaplm numununin EDS analizi .............................................................................................. 80 ekil 5.9 % 10 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi...................................................................................................... 81 ekil 5.10 % 10 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi...................................................................................................... 81 ekil 5.11: %10 SiC takviyeli AA5754 kompozitinin anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri ......................................................................................................... 82 ekil 5.12. %10 SiC Takviyeli AA5754 kompozitinin Anma Deneyi yaplm numunenin EDS analizi.............................................................................................. 82 ekil 5.13 % 15 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi...................................................................................................... 83 ekil 5.14 % 15 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi...................................................................................................... 83 ekil 5.15: %15 SiC takviyeli AA5754 kompozitinin anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri ......................................................................................................... 84 ................................................................................................................................... 84 ekil 5.16: %15 SiC Takviyeli AA5754 kompozitinin Anma Deneyi yaplm numunenin EDS analizi .............................................................................................. 84 ekil 5.17 % 20 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi...................................................................................................... 85

xi

ekil 5.18 % 20 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi...................................................................................................... 85 ekil 5.19 %20 SiC takviye edilmi AA5754 kompozitinin anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri ........................................................................................... 86 ekil 5.20 % 20 SiC Takviyeli AA5754 kompozitinin anma deneyi yaplm numunenin EDS analizi.............................................................................................. 86 ekil 5.21 % 20 Haddelenmi Takviyesiz AA5754 Alamnn 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi ...................................................................................... 87 ekil 5.22. % 20 Haddelenmi Takviyesiz AA5754 Alamnn 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi ...................................................................................... 87 ekil 5.23: %20 Haddelenmi AA5754 Alamn anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri .................................................................................................................. 88 ekil 5.24 % 20 Haddelenmi AA5754 alamnn anma deneyi yaplm numunenin EDS analizi................................................................................................................. 88 ekil 5.25. % 20 Haddelenmi %10 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitinin 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi ...................................................................... 89 ekil 5.26. % 20 Haddelenmi %10 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitinin 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi ...................................................................... 89 ekil 5.27. %10 SiC takviyeli %20 Haddelenmi AA5754 Kompozitinin anma yzey resimleri...................................................................................................................... 90 ekil 5.28 % 20 Haddelmi % 10 SiC takviyeli AA5754 kompozitinin anma deneyi yaplm numunelerin EDS analizi ............................................................................ 90 ekil 5.29: % SiC Takviye orannn artmasyla 1 N Yk altnda AA5754/SiC kompozitinin Srtnme Katsaysndaki Deiim ......................................................... 91 ekil 5.30: % SiC Takviye orannn artmasyla 6 N Yk altnda AA5754/SiC kompozitinin Srtnme katsaysndaki Deiim. ......................................................... 91 ekil 5.31: % Hadde orannn artmasyla 1 N ve 6 N Yk altnda AA5754 alam AA5754-%10 SiC kompozitinin Srtnme katsaysndaki Deiim............................. 92 ekil 5.32: % SiC Takviye orannn artmasyla 1 N Yk altnda AA5754/SiC kompozitinin anma miktarndaki deiim ................................................................ 93 ekil 5.33: Hadde Oran ve SiC Takviye orannn artmasyla 1 N Yk altnda AA5754/SiC kompozitinin anma miktarndaki deiim. .......................................... 93 ekil 5.34 Malzemede younluunun az olmas ve takviye boyutunun kk olmasnn anmaya etkisi ........................................................................................................... 96

xii

TABLOLAR LSTES

Tablo1.1. MMK malzemelerde matris metali olarak en ok kullanlan baz metal ve alamlarn mekanik zellikleri ................................................................................... 14 Tablo 1.2. SiC ve A1203 takviyelerinin zellikleri ....................................................... 20 Tablo 1.3. Deiik yntemler ile retilen SiC takviye malzemesinin zellikleri........... 21 Tablo 4.1 kullanlan malzemenin bileimi ................................................................... 71 Tablo 4.2 Deney numunelerinin teorik ve zgl arlklar ve porozite oranlar........... 72 Tablo 4.3 : Malzemenin cinsi ve uygulanan hadde miktar .......................................... 73

BLM I

1.1 GR Her alanda yeni malzeme gelitirme, varolan malzemelerin zelliklerini iyiletirme ve bu balamda zellikle kompozit malzemelerin gelitirilmesi konularnda birok almann yaplmas gerekliliini ortaya karmtr. Hzla gelien gnmz teknolojisinin, elektronikteki gelimeler kadar malzeme bilimindeki gelimelere de bal olduu aktr. Enerji, iletiim, ulam, havaclk, uzay gibi sivil ve askeri amal sektrlerde halen allan veya planlanan sistemlerdeki teknolojik gelimeler, yeni malzemelere olan gereksinimi arttrmaktadr. Geleneksel metaller ve alamlar ile seramik malzemeler, sadece doal zellikleri nedeniyle devam eden aratrma ve gelimelerle gelimi sistemlerin gereksinimlerini karlamakta zorlanmaktadr[1]. 1980li yllarn balarndan beri zerinde allan malzeme gruplarndan biri olan metal matrisli kompozit (MMK) malzemeler, yksek mukavemet/arlk oran, yksek ekme ve basma mukavemeti, iyi korozyon direnci ve anma dayanm ile metallerin sneklik ve tokluunu, seramiklerin yksek mukavemet ve yksek elastik modl zelliklerini birletirmelerinden dolay son derece nemli mhendislik malzemeleri haline gelmilerdir [2]. Bunun yan sra baz dezavantajlar ise, retimlerinin gl, pahal olmas, ilenmelerinin g olmas, maliyetin yksek olmas, gerekli yzey kalitesinin elde edilmeyii ve kopma uzamasnn az oluu gibi zelliklerdir [3]. MMKlerde matris olarak Al,Ti, Mg, Cu, Ni,Co, Pb, Ag, Zn, Fe, Nb, bronz, sper alamlar ve intermetalikler kullanlrken, takviye eleman olarak Al2O3, SiC, B4C, TiC, karbon, Si3N4 gibi elyaf veya paracklar kullanlmaktadr [4]. Kompozit malzemelerin retiminde uygulanabilen balca yntemler; sv metal emdirme teknii, sktrma veya dvme dkm teknii, basnl veya basnsz infiltrasyon, sv metal kartrlmas teknii, hzl katlama yntemi, yar kat

kartrma teknii, plazma pskrtme teknii, toz metalurjisi teknii, difzyon balama, vakumda presleme teknii, scak presleme ve scak izostatik presleme tekniidir [3]. Matris olarak en ok alminyum alamlar kullanlmaktadr. Bunlar hafif, dkm kolay ve stn mekanik zelliklere sahip, younluklarnn dk, elektrik ve s iletkenliklerinin ise yksek olmas nedeniyle retim ve imalat sektrnde tercih edilen malzemelerdendir. Ancak Al ve alamlarnn anma direnlerinin dk olmas, uygulama alanlarn kstlamaktadr. Alminyum ve alamlarnn mevcut zelliklerini iyiletirmek iin whisker, fiber veya parack biimli sert takviye elemanlar kullanlarak alminyum matrisli kompozit malzemeler retilmektedir. MMK malzemelerin anma performanslar ise matris ve takviye elemannn zelliklerine bal olarak deimektedir [5,6,7]. Anma, makine elemanlarnda enerji, malzeme ve zaman kayplarna yol aan ve dolaysyla lke ekonomilerini nemli lde etkileyen istenmeyen bir durumdur. Anma trleri ve mekanizmalarnn ok iyi bilinmesi, anma kayplarn asgariye indirmede nemli almlar salayacaktr. Malzeme seimi, yzey ilemleri ve yalama sistemi seimi gibi iyiletirme abalar da anma kayplarn asgariye indirmek iin nemli parametrelerdir[8]. MMKlarn mekanik davranlar zerine yaplan aratrmalar nem kazanmaktadr. Yaplan almalar, malzeme cinsi, , katk faznn hacimsel oran ve anayap ierisindeki dalm ve arayzey zellikleri MMKlarn deformasyon ve hasar parametreleri kontrol edilebilir olduunu gstermektedir. Bu parametrelerden bir ou byk oranda kompozitin sl ilem gemiine ve retim artlarna baldr. Literatrde kompozit malzemelerin hasar oluumuna neden olan farkl kaynak tanmlanmtr bunlar ; arayzeyin ayrlmas, takviyenin hasar ve anayapnn hasardr.

MMKlarn anma davranlar genellikle mikroyap zelliklerine, uygulanan yke ve temas yzeyine baldr. Al-MMKlarn anma zellikleri zerine katk faznn etkisi Bhansali and Mehrabian almalarnda u ekilde belirtmilerdir ; Al2O3 katkl Al-MMKlar SiC katkl Al-MMKlara gre daha yksek anma direnci

gstermektedir. Bu davran SiC n Al anayap ile oluturduu gevrek arayzeyden kaynakland belirtilmitir. Anma olay srasnda parann te bir orannda daha az anmasna neden olan MMKn bnyesinde seramik paracklarla oluturduu kuvvetli ba, paracklarn daha az ayrlmas ile sonulanr. Genel olarak parack katkl kompozitlerde dk enerjili parack-anayap arayzeyi ve arayzeylerle snek ba oluumu tercih edilmektedir. Katk faznn artmas anma direncini arttrmaktadr [7].

1.2. KOMPOZT MALZEMELER 1.2.1 Kompozit Malzemelerin Tanm Malzeme sektr, ekonomide tm faaliyetlere girdi salayan temel, yaylgan (jenerik) alanlardan biridir. Bu nitelii asndan mikro-elektronik, biyoteknoloji ve nanoteknoloji ile birlikte sinai retimin karakterini dntrecek ana teknolojik alanlardan biri olarak kabul edilmektedir. Savunma, havaclk, mikro-elektronik, iletiim ve otomotiv sektrlerinde kullanlacak ileri malzemelerin ortaya k, malzeme biliminin bu gereksinimleri karlayabilecek ok disiplinli, proses arlkl bir alana dnmesiyle birlikte ilerlemektedir. Polimerik ve kompozit malzemeler, akll ve ilevsel malzemeler, optoelektronik malzemeler gibi nmzdeki yllarda nemli ekim alanlar oluturacak ileri malzeme alanlar, lkemiz iin de nemli frsat alanlardr [8]. Kompozit malzeme, iki ya da daha fazla saydaki ayn veya farkl gruptaki malzemelerin en iyi zelliklerini, yeni ve tek bir malzemede toplamak amacyla, makro dzeyde birletirilmesiyle oluturulan malzemeler olarak adlandrlr. Bir kompozit malzeme genelde dk modl ve dayanma sahip reine veya metalik matris ana faz ile bunun iinde dalm daha az oranda kullanlan tali faz olan takviye elemanndan olumaktadr. Ancak molekler ve atomsal dzeyde birletirilen malzemeler, alamlar mikroskobik olarak homojen olduklarndan kompozit malzeme olarak adlandrlmazlar [10,11] Bir malzemenin kompozit saylabilmesi iin kabaca aadaki zellikleri tamas gerekmektedir.

nsan tarafndan retilmelidir, Farkl bileenlerle beraber kimyasal olarak birbirinden farkl en az iki malzemenin kombinasyonundan olumaldr, Kompozit malzemeyi oluturan ayr malzemeler boyutlu olarak birlemelidirler (kaplama metalleri ve bal petei gibi laminar malzemeler ayr malzeme kullanld iin temel olarak kompozit malzeme saylmazlar), Kompozit, kendisini meydana getiren bileenlerin tek balarna sahip olamayacaklar zellikler gstermelidir. Kompozit malzemelerin retildikleri malzeme snflar ekil 1.1de verilmitir [12].

ekil 1.1: Kompozit Malzemelerin Malzeme Snflar [13]

1.2.2 Kompozit Malzemelerin Avantaj ve Dezavantajlar Aada bu malzemelerin avantajl olan ve olmayan yanlar ksaca ele alnmtr. Kompozit malzemelerin dezavantajl yanlarn ortadan kaldrmaya ynelik teorik almalar yaplmakta olup, bu almalarn olumlu sonulanmas halinde kompozit malzemeler metalik malzemelerin yerini alabilecektir. Yksek Mukavemet : Kompozitlerin ekme ve eilme mukavemeti birok metalik malzemeye gre ok daha yksektir. Ayrca kalplama zelliklerinden dolay

kompozitlere istenen ynde ve blgede gerekli mukavemet verilebilir. Bylece malzemeden tasarruf yaplarak, daha hafif ve ucuz rnler elde edilir. Elektriksel zellikler : Uygun malzemelerin seilmesiyle ok stn elektriksel zelliklere sahip kompozit rnler elde edilebilir. Bugn byk enerji nakil hatlarnda kompozitler iyi bir iletken ve gerektiinde de baka bir yapda, iyi bir yaltkan malzemesi olarak kullanlabilirler. Korozyona ve Kimyasal Etkilere Kar Mukavemet: Kompozitler, hava etkilerinden, korozyondan ve ou kimyasal etkilerden zarar grmezler. Bu zellikleri nedeniyle kompozit malzemeler kimyevi madde tanklar, boru ve aspiratrler, tekne ve dier deniz aralar yapmnda gvenle kullanlmaktadr. zellikle korozyona kar mukavemetli olmas, endstride birok alanda avantaj salamaktadr. Isya ve Atee Dayankll: Is iletim katsays dk malzemelerden oluabilen kompozitlerin sya dayankllk zellii, yksek s altnda kullanlabilmesine olanak salamaktadr. Baz zel katk maddeleri ile kompozitlerin sya dayanm arttrlabilir. Kalc Renklendirme: Kompozit malzemeye, kalplama esnasnda reineye ilave edilen pigmentler sayesinde istenen renk verilebilir.Bu ilem ek bir masraf ve isilik gerektirmez. Titreim Snmleme: Kompozit malzemelerde sneklik nedeniyle doal bir titreim snmleme ve sok yutabilme zellii vardr. atlak yrmesi olay da bylece minimize edilmi olmaktadr. Btn bu olumlu yanlarn dnda kompozit malzemelerin uygun olmayan yanlar da su ekilde sralanabilir: Ayn kompozit malzeme iin ekme, basma, kesme ve eilme mukavemet deerleri farkllklar gsterir. Hammaddenin pahal olmas; Uaklarda kullanlabilecek kalitede karbon elyafnn bir metrekarelik kumann maliyeti yaklak 50 $dr.

Lamine edilmi kompozitlerin zellikleri her zaman ideal deildir, kalnlk ynnde dk dayankllk ve katlar aras dk kesime dayanklk zellii bulunmaktadr. Malzemenin kalitesi retim yntemlerinin kalitesine baldr, standartlam bir kalite yoktur. Kompozitler krlgan (gevrek) malzeme olmalarndan dolay kolaylkla zarar grrler, onarlmalar yeni problemler yaratabilir. Grld gibi kompozit malzemeler, baz dezavantajlarna ramen elik ve alminyuma gre birok avantaja sahiptir. Bu zellikleri ile kompozitler otomobil gvde ve tamponlarndan deniz teknelerine, bina cephe ve panolarndan komple banyo nitelerine, ev eyalarndan tarm aralarna kadar bir ok sanayi kolunda problemleri zmleyecek bir malzemedir [9,14].

1.2.3. Kompozit Malzemelerin Snflandrlmas Kompozit malzemelerin snflandrlmasnda birok snflandrma ekli

kullanlmtr [15,16,17]. Matris malzemelerine gre kompozitler e ayrlmaktadr[16,17]. Seramik matrisli kompozitler, Polimer matrisli kompozitler, Metal matrisli kompozitler.

1.2.3.1. Metal Matrisli Kompozitler Metal matrisli kompozitlerin retim ve kullanmlar son 20 ylda teknolojik gelimelerle birlikte, zellikle otomotiv endstrisi ile uzay ve havaclk sektrnde art gstermitir. Metal matrisli kompozitler, tek bileenli malzemelerle ulalamayan yksek elastisite modul, yksek mukavemet ve yksek anma direnci gibi zellikleri salamak zere en az biri metal ve metal alam, dieri srekli fiber, klcal kristal veya parack eklinde SiC, TiC, B4C ve Al2O3 gibi seramik takviye olmak zere iki farkl sistemin birleimi ile elde edilmektedir [18].

Kompozit malzemelerde metalik matrislerin kullanlmasnn salad stnlkler, metallerin bilinen baz zellikleriyle ilgilidir. Bunlar; Yksek mukavemet (ekme, basma, anma, srnme ve kayma ) gsterirler, Daha yksek scaklklarda alrlar, Metallerin sneklik ve tokluk, Seramiklerin yksek mukavemet ve yksek modl zelliklerini birletirirler, Tekrar retilebilir zelliklere sahiptirler, Dk younluk deerleri verirler, Scaklk deiiklikleri veya termal oka kar dk hassasiyet gsterirler, Yksek yzey dayankll ve yzeydeki dalgalanmalara kar dk hassasiyete sahiptirler, Yksek elektrik ve termal iletkenlik zellikleri mevcuttur, Yksek elastik modle sahiptirler [13,20]. Metaller, seramikler ve plastiklerle karlatrldnda mukavemet ve modlleri daha yksektir. Matris mukavemeti zellikle takviye yn dndaki ynlerde kompozit zelliklerini kontrol etmesi asndan kritik bir nem tar. Kompozit malzemenin srnme, yorulma mukavemeti, kaynak ile birletirilmi paralarda kaynak mukavemeti matris malzemesinin mukavemetine nemli derecede baldr. Matris malzemesinin mukavemet ve modlnn yksek olmas ayn zamanda, pahal takviyelerin daha az oranda kullanlmasn salar [20].

Kompozit malzeme retilmesinde matris ve takviye malzemesi beraber kartrlr. Bir kompoziti elde etmek iin balangta farkl bileenler seilir. Matris bir metaldir. Ancak matris olarak saf metalin kullanlmasna ok seyrek rastlanr. Her tip metal matris kompozit malzeme aadaki gibi tanmlanr: 1-Dispersiyonla Sertletirilmi Kompozit: Bir kompozit malzeme, seilen bir matris ierisinde ok ince paracklerin dald yap olarak karakterize edilir. Parack

boyutu 0,01 mm den 0,1 mm ye kadar deiebilir ve matris iindeki parack hacim oram % 1-15 arasndadr. 2-Parack Takviyeli Kompozit: Bu tr kompozitlerde ilave edilen takviye malzemesinin boyutu 1 mm.'den byktr ve ilave matris-parack hacim oranlan % 540 arasndadr. 3 - Fiber veya Whisker Takviyeli Kompozitler: Fiber takviyeli kompozit malzemelerde fiber uzunluklan 0.1 mm. ve 250 mm. aralnda olabilmektedir. Srekli fiberlerle takviye edilmi metal matris kompozit malzemelerde takviye malzemesinin matrise hacim oram % 70'lere kadar artabilmektedir [10].

1.2.3.1.1. Parack Takviyeli MMK Malzemeler Bu tr kompozitler, paracklarn byklne gre iki gruba ayrlr: Kk paracklarla (0.0l-0.l)mm dayanmnn arttrlm kompozit malzemeler ve iri paracklarla takviye edilmi kompozit malzemeler. Genel olarak e eksenli ve nispeten homojen byklkteki seramik paracklar ihtiva etmektedir. Seramik paracklar genel olarak oksit, karbr nitrr veya bor bileenleri olabilir ve yapsal ve anmaya dayankl uygulamalarda katk miktar %30 civarndadr. Genelde Al-MMK'lar toz metalrjisi yada sv yntemle retilebilirler. Parack takviyeli Al- MMK'larn retimi fiber takviyeli kompozitlere gre daha ekonomik olmasnn yannda fiber takviyeli kompozitler daha stn mekanik zelliklere sahiptir. Kompozitler izotropik zellik gsterir ve ekstrzyon, haddeleme ve dvme ilemleri gibi ikincil operasyonlara maruz kalabilirler [21]. Kk paracklarla takviye edilmi kompozitler, dispersiyonla kuvvetlendirilmi kompozitler olarak da tanmlanmaktadr. Bunlarn yaps, kelme sertlemesi uygulanm alamlara benzemekle beraber, ayn kategoride ele alnamaz. Alamlarda parack hacim oran daha dk, dalm daha az niform ve paracklar daha iridir. Bu nedenle, oda scaklnda alamlar daha yksek dayanma sahip iken, yksek scaklklarda kompozitler ierisindeki oksit paracklerinin sl kararllklarnn yksek olmas sebebiyle, matris

ierisinde znmezler ve mukavemetlerini muhafaza ederler. Bu zelliklerinden dolay, yksek scaklk malzemesi olarak kullanlrlar. Bu tr kompozitlerde yk matris tarafndan tanr, kk paracklar ise dislokasyonlarn hareketini engelleyerek, malzeme dayanmn arttrr [22]. Glendirici faz uzun boyutlara sahip olmadndan dolay, parack takviyeli kompozit malzemelerde destekleyici, yuvarlak, kare ya da gen ekilli olabilirler, fakat kenarlarnn boyutlar hemen hemen eittir. Parack takviyeler matris iinde rastgele ve homojen olarak daldklar iin, parack takviyeli kompozitler genellikle isotrop malzemelerdir. Sermetler ve kelme sertletirilmi almlar (dispersion-hardened alloys) bu tip kompozit malzeme ailesi iine girmektedir. Btn boyutlar yaklak olarak birbirine eit destekleyicilerin destekleyici ieren tanecikli ve ierisindeki kompozitler ile, fazn yine tanecikli kompozit malzeme ailesi ierisinde yeralan kelme ile sertlemi almlar, boyutu hacimsel konsantrasyonu asndan birbirinden farkldr. Parack takviyeli kompozitle ile kelen fazn tane boyutu 0.01 ile 0.1mm ve hacimsel konsantirasyonu %15'den az olan kelme ile mukavimlemi malzemeler (dispersion-strengthened sertletirilmi malzemelerin mukavemeti direkt materials) arasnda eitli olarak, kelmi taneciklerin farkllklar vardr. En belirgin farkllk mukavimleme mekanizmasdr. kelme ile sertliine baldr. kelme mukavimleme kompozitlerinde kelen ince faz, kelme ile oluan engeli amak veya krmak iin daha byk gerilim gerektiren dislokasyon hareketlerini snrlayarak matris malzemesinin glenmesini salamaktadr. Parack takviyeli kompozitlerde parack, matris malzemesi tarafndan hidrostatik olarak iletilen ykleri zerine alp malzemenin dayanmnn artmasn salar. Paracklar matris malzemesine gre daha sert ve mukavemeti yksektir. Parack destekli kompozitler, elyaf destekli kompozitlere gre daha az dayanm salad halde, daha geni kullanm alan vardr. Parack destekli kompozitler, elemental malzemelerin veya alamlarn zerinde, birok ynden ilerleme arzetmektedirler. T/M yapsal paralar, elektrik kontaklar, kesici takmlar, kaya delici matkaplar, mknatslar, roket memeleri vb. birok malzemeler tanecik destekli malzemelerdir [23].

10

Seramik parack takviyeli metal matrisli kompozit malzemeler stn, zel mukavemet ve zel modl, anma dayanm ve yksek scaklk mukavemetine sahiptir. Glendirilmi parack hacmi, dkm yoluyla retilen kompozitlerde pratikte karlalan zorluklardan biri parack eklendiinde tozlarn kartrlma zorluu ve eriyik viskozitesinin ykselmesidir. Bazen de eriyiin seramik parackleri slatmad grlmektedir. Islatabilirliin gerekleebilmesi iin kat yzey enerjisinin artrlmas, sv metal yzey geriliminin azaltlmas ve kat-sv ara yzey enerjisinin azaltlmas gibi tedbirler alnmaktadr. rnein, parack yzeyinin kaplanmas ve sl ilem, matris sv geriliminin azaltlmas iin bileimin ayarlanmas gibi yntemler de uygulanmaktadr. Alminyum alamlarnda slatmay iyiletirmek iin yaygn olarak kullanlan alam magnezyumdur. ekil 1.2de parack takviyeli kompozitlerin ematik yaps gsterilmitir. Kompozitin dayanm paracklarin byklne, takviyenin arayzey zellikleri, paracklar aras mesafeye ve matrisin zelliine baldr. Parackler yap ierisinde homojen daldnda genellikle parack hacminin art ile dayanmnn anma direncinde doru orantl olarak artar. Fakat artan takviye oram ile porozite de artma gzlenir.

ekil 1.2 Parack takviyeli metal matrisi kompozitin ematik yaps Parack takviyeli kompozitin dier kompozitlerden nemli stnl, dkm yolu veya toz metalurjisi ile imal edildiinden, artan takviye eleman ilavesi ile birlikte yap ierisinde porozite vb. gibi hatalarn, ikincil bir ilem olan haddeleme ile giderilebilmesidir. Yani parack takviyeli MMK retildikten sonra, ikincil bir ilem yaplabilmektedir. Bunun kompozit asndan nemi ok byktr. nk ara reaksiyon esnasnda oluan bu

11

boluklar kompozitin dayanmn drmektedir ve izotropik zellik gsterdiinden homojen dalm istenilene ok yakndr [24].

1.2.3.1.2. MMKnn Karakteristii Metaller, ok ynl mhendislik malzemeleridir. Metalik bir malzemenin zellikleri, alamlandrma ve dier metalurjik ileme tabi tutma metodunun uygun seimi ile kolayca kontrol edilebilir. Mhendislikte metal ve alamlarn geni kullanm alan bulmas sadece mukavemet ve sertliine bal deil, bunlarn yannda retimden balayarak son rne kadar ki srete malzemeyi kullanm alanna uygun hale getirebilmede nemlidir. MMKlerin, metallerden elde edilen performanstan daha iyi zelliklerde olma zorunluluu, MMK'nn farkl trlerinin gelimesinde nemli rol oynamtr. Bu yzden, bir metale takviye faznn eklenmesi iyi sonu veren metaller, arttrlan spesifik sertliin, gelitirilen yorulma, dayanma direnciyle birletiinde ve artrlan mukavemetin, MMK'da arzulanan termik ilemlerle gelimesi salayabilir. Yine de, kullanm alanna uygun gelitirmeleri baarmann maliyeti, birok potansiyel MMK uygulamalarn da grld gibi byk bir baardr. MMK gelitirmede problemlerin biri, takviye fazlar ve matrisin arasnda

kimyasal temasn (slatmann) optimum derecesini salamaktr. Birok sistemde, slatmak, oksit filmleri olumasndan dolay engellenir. ounlukla arayzeyde karakteristik olarak gelimesi iin prosedrler, takviye matris etkileiminin istenmeyen bir ekilde sonulanr ve arayzey oluumuna zarar verir. Yksek scaklklarda, doal termodinamik uyumsuzluk gzlenir. MMKleri, slatma kararllk problemi dourur. MMK'nn polimer matris kompozitleri (PMK), ve seramik matris kompozitleri (SMK), arasnda baz farklar yledir; MMK, SMK'ten daha snektir ve sertlii daha dktr, seramik takviyelerin katksyla sertlik nispeten artar. MMK'de takviyenin rol, kuvveti PMK'te benzer ekilde artrmaktr. SMK'te takviye, gelitirilen zarar toleransn

12

genellikle salamaktr. MMK, scaklkla polimer ve PMK'ten daha direnli, fakat seramik ve SMK'ten daha azdr [26].

1.2.3.1.3. Metal Matrisli Kompozitlerde Matris Malzemeleri MMK malzemelerin retiminde kullanlan matris metallerinde kesin bir ayrm yapmak mmkn deildir. Geleneksel olarak kullanlan tm metal ve alamlarnn MMK malzeme retmek amacyla matris metali olarak kullanm mmkndr. Uygun takviye malzemesinin seimiyle her trl metal ve alam matris malzemesi olarak kullanlabilir. Matris ve takviye eleman aras fiziksel ve kimyasal uygunluk salandnda kullanm yerine ve amacna gre MMK malzeme retilebilir [13]. Kompozitlerde yaygn olarak kullanlan matris malzemesi dk younluklu, iyi tokluk ve mekanik zelliklere sahip olan hafif metaller ve alamlardr. Alam nisbeten basit fakat genellikle ok elementli olmakta, alam iinde birka faz oluabilmektedir. Bu hafif metal alamlar dayanm ve zgl arlk oranlarnn iyi olmas nedeniyle hafif yap konstrksiyonlarda tercih edilmektedirler. Atmosfere kar korozyon dayanmnn da ok yksek olmas dier karakteristik zelliklerinden biridir. Matris malzemesi olarak kullanlan bir ok metal vardr. Bunlara Al, Zn, Cu, Fe, Mg, Ti ve Pb rnek gsterilebilir. Bununla birlikte alam sistemlerinin hemen hemen hepsi metal matrisli kompozitlerde matris malzemesi olarak kullanlrken; silisyum karbr (SiC), bor (B), grafit, alminyum oksit (Al203), wolfram (W) ve molibden (Mo) gibi deiik srekli, klcal kristalli, parack veya elyaflar takviye elaman olarak kullanlmaktadr. Ancak matris olarak yaygn bir ekilde kullanlan Al, Ti, Mg ve bunlarn alamlardr [14,19]. Matris, takviye elamanlarn bir arada tutar ve ilem srasnda malzeme yzeyini mekanik hasarlardan korur. Matris, takviye elemanlarna gelen yk transfer eder ve datr. Bylece takviyeler, ykn byk bir ksmn tarlar. Ykn transferi, matris ve takviye arasndaki ara yzeye baldr. Metal matrisli kompozitlerde alminyum, magnezyum, titanyum, nikel ve nikel-kobalt gibi metaller

13

ve sper alamlar matris olarak kullanlmaktadr. Fakat dk younluu, ucuz oluu, eitli alam formlarnda bulunabilmesi ve olduka iyi mekanik zellik kombinasyonlarna sahip olmasndan dolay, matris olarak en ok alminyum kullanlr. Metal matrisli kompozitlerde en ciddi problem, matris ile takviye arasnda kimyasal bir uyum salamaktr. Takviyelerin, matris iinde kolay ve homojen dalmas iin iyi bir kartrma gereklidir. Bazen takviyeler, yksek scakla maruz kaldklar taktirde, matris ile takviyeler arasnda , takviyelerin zelliklerini bozacak ekilde bir etkileim meydana gelebilir. rnein; karbon fberler alminyum karbr (Al4 C3) oluturacak ekilde alminyumla reaksiyona girerler. Bu reaksiyon ise kompozit malzemenin mukavemetini drr. Benzer ekilde bor, bor fiberleri (TiB2) oluturmak zere titanyum ile reaksiyona girer. Fakat bu reaksiyon, borun silisyum karbr (SiC) ile kaplanmasyla nlenir [25]. Matris seiminde sadece younluk, dayankllk ve sneklik-tokluk kriteri deil bunlarrn yannda, retim metodunun uygunluu da dikkate alnmaktadr. Alminyum iyi slatlabilirlik zellii, retimde kolayl ve kompozitin kalitesini zelliklerini etkileyen kuvvetli arayzey ba oluturma zelliinden dolay, dier metallere nazaran daha yaygn olarak kullanlmaktadr [24]. Tablo 1.1. MMK malzemelerde matris metali olarak en ok kullanlan baz metal ve alamlarn mekanik zellikleri verilmitir.

14

Tablo1.1. MMK malzemelerde matris metali olarak en ok kullanlan baz metal ve alamlarn mekanik zellikleri [15]. Matris vm(MPa) m(MPa)
80 350 182 345 99 409 388 479 275 326 550 240 311

E(%)
40.0 12.5 17.0 1.2 4.1.0 10.0 8.2 12.0 6.0 15.0 10.5

Em(GPa)
12 82 71 72

Saf Al (Ticari ) 30 AI-6 Fe 280 AI-4,5 Cu-T6 107 Al-Cu-Mg-T6 319 AM100-T6 63 2014 AI-T6 414 2024 AI-T4 268 Al 2124-T4 350 A 356 AI-T6 200 6061 A1-T6 276 7010AI-T6 490 Mg-2 Ag-T6 200 Mg-AI-Zn 168 ym : Matrisin akma mukavemeti m : Matrisin maksimum mukavemeti e: Matrisin kopmadaki % uzama miktar Em: Matrisin elastik modl

72

69 68 70 48 49

21.0

1.2.3.1.3.a. Matris Olarak Al-Mg Son zamanlarda ticari uygulamalarda ve bilimsel aratrma programlarnda alminyum matrisli kompozitler yaygn olarak kullanlmaya balanmtr. nk matris malzemesi olarak kullanlan Al alamlar iyi mekanik zelliklere, dk elektrik iletkenliine, dk younluk ve yksek korozyon direncine sahiptir. Bu zelliklerinin yannda dier metallere nazaran daha ucuz olmas (1.5 $/kg), kolay retilebilmesi, uzay uygulamalarnda ve otomotiv pazarndaki hakimiyeti dier ilgi ekici zellikleridir [17]. Al ve alamlarnn etkin olarak kullanlma nedenleri; Dayanm/zgl arlk orannn yksek olmas, Elektrik iletkenlii/zgl arlnn yksek olmas, Atmosferle ve dier ortamlara kar yksek korozyon direncine sahip

olmas[38]. Metal matrisli kompozit malzemelerin retiminde yaygn olarak kullanlmakta olan dier bir malzeme de magnezyum alamlardr. Magnezyum metal matrisli

15

kompozit malzemeler, sahip olduklar yksek mukavemet, uzama, ekilverilebilirlik, kaynaklanabilirlik ve yksek korozyon dayanc zellikleriyle farkl piston malzemesi motor paralarnda kullanlmaktadr. Magnezyum alamlar, dk genleme katsays, yksek mukavemet zellikleri ve dk younlua sahip olmas nedeniyle magnezyum metal matrise sahip kompozit malzemeler, havaclk uygulamalarnda da kullanlmaktadr [16]. Alminyum alamlar retim metodlar esas alnarak dvme ve dkm olmak zere iki ana alt gruba ayrlabilir; Dvme alminyum ve alminyum alamlarnn simgelendirilmesi ve kimyasal bileimleri EN 573-3: 1995te tanmlanmtr. lkemizde de TS EN 412/Ocak 1987 "Biimlenebilen Alminyum ve Alminyum Alamlar- Kimyasal Bileimi" olarak standartlatrlmlardr. EN 573e gre standart gsterimleri verilen alminyum ve alminyum alamlar iinde en ok kullanlan alamlar 1xxx, 2xxx, 4xxx, 5xxx, 6xxx ve 7xxx serisi alamlardr. Isl ileme tabi tutulamayan alamlar en yksek mekanik zeliklerini, souk ekillendirme yoluyla sertlik ve mukavemeti artrma yntemi olan ekil deitirme sertletirmesi ile kazanrlar. Bu serinin ana alam elementi olan magnezyum kat eriyik mukavemetlenmesi salar ve miktar %5 e kadar kabilir[27,28]. 5XXX serisi Al-Mg alamlar sahip olduklar yksek mukavemet, uzama, ekilverilebilirlik, kaynaklanabilirlik ve yksek korozyon direnci zellikleriyle farkl alanlarda yaygn kullanm bulurlar. AA5754 (AlMg3), AA5052 (AlMg2,5) ve AA5182 (AlMg5Mn) bu grubun tipik ve en yaygn kullanlan alamlardr. Bu alamlarn yksek ekillendirilebilirlik yetenekleri sahip olduklar Mg ieriinden kaynaklanmaktadr. Mg atomlarnn kat zeltide Al atomlar ile yer deitirmesi ile mekanik deformasyon esnasndaki dislokasyon hareketi engellenerek yksek uzama deerlerine kadar alma sertlemesi geciktirilir, deformasyon yaygn boyunverme mekanizmas eklinde geliir ve erken yrtlmalar engellenir [37]. Alminyum alamlar mkemmel mekanik zelliklere, dk elektrik

iletkenlii, dk younluk ve yksek korozyon direncine sahiptir. 1xxx, 2xxx, 5xxx, 6xxx ve 7xxx, 8xxx, serisi alminyum alamlar ok yaygn bir ekilde kompozit

16

retiminde kullanlmaktadr. Genelde matris alam olarak, mukavemet ve hasar tleranslar iyi olan Al-Cu-Mg (2xxx) ve Al-Zn-Mg-Cu (7xxx) alamlar ticari uygulamalarda kullanm alan bulmutur. Al-Mg-Cu-Si (6xxx) alamlar kompozit retiminde kolaylk salad ve dier alamlara gre daha yksek korozyon direncine sahip olduu iin matris alam olarak tercih edilmektedir [16,17]. Alminyum ve alamlarnn mevcut zelliklerini daha iyi yapmak iin whisker, fiber veya parack biimli sert takviye eleman karmyla alminyum matrisli kompozit malzemeler retilmektedir [6]. Al-MMK'lar ihtiva ettii takviyeye bal olarak karakteristik zellikleri deimektedir. Genelde Al-MMK'lar toz metalurjisi ya da sv yntemlerle retilebilirler. Parack takviyeli Al-MMK'larn retimi fiber takviyeli kompozitlere gre daha ekonomik olmasnn yannda fiber takviyeli kompozitler daha stn mekanik zelliklere sahiptir. Fiber takviyeli Al-MMK'lar elikle karlatrdklarnda younluu yarsndan az olmasna ramen eit dayanmda kompozitler retilmektedir. Kompozitler izotropik zellik gsterir ve ekstrzyon, haddeleme ve dvme ilemleri gibi ikincil operasyonlara maruz kalabilirler [21]. Al-MMKlerin, ne kan stn zellikleri; yksek elastiklik modl, yksek mukavemet, yksek yorulma direnci, yksek anma dayanm, yksek rijitlik, yksek scaklkta kararllk,yksek mukavemet/arlk oran, dk sl genleme katsays ve dk younluktur. Bu zellikleriyle Al-MMKler zellikle havaclk, uzay ve otomotiv gibi alanlarda byk ilgi grmektedir. Al-MMK'ler son yllarda zellikle hafiflikleri, yksek mukavemetleri, dk sl genleme katsaylar ve iyi anma direnleri gibi zellikleriyle otomobillerde motor pistonu, silindir gmlei, fren diski/kampanas gibi uygulamalarda kullanm alan bulmaya balamtr (Sekil 1.3).

17

Sekil 1.3. Al-MMK (a) Piston kolu prototipi, (b) Fren paralar, (c) Kardan mili [39]

Al-MMK'lar dierlerine gre; yksek mukavemet, iyiletirilmi rijitlik, daha dk younluk, yksek scaklk zellikleri, kontroll sl genleme katsays, elektriksel zellikleri, iyiletirilmi anma ve abraziv zellikleri, zellikle ktle kontrol ve iyiletirilmi snmleme kapasite zellikleri asndan avantajlara sahiptir. Belirtilen avantajlar daha iyi kullanabilmek iin deerlendirme yaplabilir. rnein saf alminyum, hacimsel olarak %60 a kadar fiber takviyesi ile elastik modl 70 GPa dan 240 GPa kadar artrlabilir. Dier taraftan saf alminyum iine hacimsel olarak %60 almina fiber takviyesi malzemenin genleme katsaysn o o 24 ppm/ C den 7 ppm/ C e drr. Benzer ekilde Al- %9Si-%20 SiC kompozitin anma direnci gri dkme demirin zelliliinden daha iyi olabilmektedir. Btn bu rnekler gstermektedir ki alminyum/alminyum alam uygun takviye fazlar ile desteklendiinde zellikleri iki veya kata kadar iyiletirilmektedir. Al-MMK malzeme sistemi tek fazl sistemlere gre stn zelliklere sahip olmasndan dolay avantajn korumaktadr. Al-MMK'larn kullanmnda performans, ekonomiklik ve evre etkileri asndan nem arz etmektedir. Al-MMK'lar baz uygulamalarda alminyum alamlarnn, demir alamlarnn, titanyum alamlarnn ve polimer esasl kompozitlerin yerini tutaca dnlmektedir. Geni lekte Al-MMK'larn tek fazl malzemelerin yerine tutmas mhendislik sistemlerinin tekrar gzden geirilmesi arlk ve hacimsel kazanm elde edilmesi nedeni ile gerekliliini ortaya koymaktadr. Bu almada Al-MMK'larn retimi, mikroyaps zellikleri ve endstriyel uygulamalar zerine bugne kadar yaplan almalar deerlendirilmi ve yaptmz almalarla btnletirilmitir. Al-MMK'ler

18

ihtiva ettii takviyeye bal olarak parack takviyeli, whisker/sreksiz fiber takviyeli ve srekli fiber takviyeli olarak snflandrlrlar. laveten tek tip filament takviyeli AlMMK'larn retim yntemi dierlerinden farkldr [21].

Al-MMK' larn kullanm ok spesifik uygulamalarda, uak endstrisi ve askeri silahlar gibi yksek maliyet zelliklerine baldr. Al-MMK' lar, piston, silindir gibi otomobil rnlerinde de kullanlmaktadrlar. Al-MMK' lar iin retme teknikleri: 1-Sv faz sreci, 2-Kat faz sreci, 3-TM gibi snflara ayrlmtr. Parack katkl Al kompozitler sv faz yoluyla daha kolay retilmektedirler. Ergitme kartrma kalp metodu ucuzdur. Matris, katk fazlarn birbirine balamaktadr, iletmektedir ve bireysel katk fazlarna d ykleri datmaktadr. Kompozitlerin zelliklerini dzeltme, katk fazl ana yaplarda ykn dalmna ve transferine izin veren, parack katkl ve sv Al- MMK' lar kalplama esnasnda nemli olmaktadr. Kompozitler arasndaki balar, karlkl birbirini eritme veya paracklarn ve ana yapnn reaksiyonlaryla ekil alabilmektedirler. [33]. Parack katkl MMK'lerde mekanik zellikler nemli oranda deimez, fakat elastisite modl ve tribolojik zellikleri dikkate deer gelime gsterir.SiC, Al2O3, WC, TiC, Zr, SiO2 ve B4C gibi sert taneler rnein Al alaml matrisin anma direncini arttrrken, grafit ve mika gibi kat ve nispeten yumuak yalayc paracklerde svanma (sarma) zelliklerini iyiletirir. Tane eklindeki katklar ayn zamanda matris alamnn iletkenliinde ve snmleme kabiliyetinde ykselme salar. Katk olarak kullanlan malzemelerin younluklar genelde matris alamnkine yakndr. Bu nedenle MMK'in younluunu pek deitirmemektedir. Bu ise MMK'lerin zgl zelliklerinin, takviye iermeyen alamlarla karlatrldn da ok stn olmas sonucunu vermektedir

[22,33].

19

1.2.3.1.4. Metal Matrisli Kompozitlerde Takviye Fazlar Metal matrisli kompozit malzemelerin retiminde deiik takviye malzemeleri kullanlmaktadr. Kompozit malzemeden beklenen zelliklerin elde edilmesi iin takviye malzemesinin seimi, nemli bir konudur[16]. Kompozit malzemelerde iki yada daha fazla sayda farkl faza sahip malzemeler bir araya geldiinde, malzemeden beklenilen zelliklerin gerekleebilmesi iin fazlar arasnda belirli fiziksel ve kimyasal uyumun olmas gerekir. Matris ile takviye eleman arasndaki fiziksel uyum, sneklik ve sl genleme zellikleri ile ilgilidir. Kimyasal uyum ise, ara yzey ba ve ara yzey reaksiyonlar asndan nem tar. Takviye eleman ve matrisin sl genleme katsaylar arasndaki uyum, kalc yapsal gerilmelerin olumas ynnden nemlidir. Takviye eleman, kompoziti oluturan en nemli elemanlardan biri olup, kompozit zerine gelen ykn byk bir blmn tamaktadr. Ykn takviye elemanna iletilmesi iin ara yzey bann gl olmas gerekir. Takviye elemanlarnn slanamamas durumunda ara yzey balarnn oluumunu engellemesine ve hava boluklarnn olumasna neden olur. Bundan dolay takviye eleman seimi, matris ierisinde ynlendirilme ekilleri ve hacim oranlar, kompozitin fiziksel ve mekaniksel karakteristiklerini etkiler [14]. Metalik kompozitlerde kullanlacak takviyelerin belirli zelliklere sahip olmas gerekir. Bu zellikler; younluk, retim kolayl, sl diren , sl kararllk kimyasal uygunluk vb takviyede aranan zelliklerdir [20]. Takviye malzemeleri kimyasal yaplarna gre oksitler, karbrler, nitrrler ve dier ilave malzemeleri olarak drt ana balkta incelenebilir. Bu malzemelerin seiminde; kolay temin edilebilmeleri, fiyat, matris malzemesi ile uyumu ve katkda bulunaca zellikler gz nnde tutulmaktadr [29]. Al2O3, SiC, TiC ve B4C gibi seramik malzemeler fiziksel ve kimyasal zelliklerinden dolay mhendislik alannda olduka yaygn olarak kullanlmaktadr. Ancak seramik malzemelerin makine paralarnda kullanm dk krlma tokluu ve dayanmna neden olduundan kullanm alanlar snrlandrlmtr. Ancak bunun yan

20

sra parack sertlii ana yapnn sertlik deerlerini de arttrd gzlenmitir

[30].Yaygn kullanma sahip SiC ve Al2O3 takviyelerinin baz nemli zellikleri

Tablo1.2. 'de gsterilmitir . Tablo 1.2. SiC ve A1203 takviyelerinin zellikleri [10].
Parack SiC A1203 Elastik Modl GPa 420-450 380-450 Younluk gr/cm3 3.20 3.96 Is Genleme zgl Is J Kat Says K"1 kg *K-1 4.3xl0"5 840 7.0x10"6 1050 Isl iletkenlik 1100C'de 10-40 1000C'de 5-10 Poisson Oram 0.17 0.25

1.2.3.1.4.a. Takviye Olarak SiC

SiC parackler, Al2O3 ve AlN gibi dier seramik takviye elemanlarna gre sv alminyum tarafndan daha iyi slatlabilme zellii ve ucuz olmas nedeni ile ok sk olarak kullanlmaktadr. SiCp takviyeli alminyum kompozit, yksek mukavemet, yksek elastisite modl, dk termal genleme katsays ve dk younluk zelliklerine sahiptir. Bu zellikleri sebebiyle uzay yap elemanlar, elektronik tayclar ve anma dayanm gerektiren yerlerde tercih edilmektedir [31]. SiC erimi metallerin iinde dahi mukavemet ve modl deerlerini

kaybetmeksizin oksidasyon direnci yksek olan bir malzemedir. Refrakter, andrc yada kimyasal alanda kullanlmak zere parack yada whisker yapsndaki SiC eldesi gayet kolay ve ucuzdur [29]. Silisyum karbr fiberlerin oksidasyon direnci, yksek scaklklarda mukavemet ve rijitliini koruma zellii bor fiberlerden daha iyidir. Ergimi alminyum SiC fiberler zerindeki etkisi de bor fiberlere gre ok dktr. Bu nedenle alminyum matrislerin takviyelendirilmesinde kullanlan bor flamentleri SiC ile kaplanr. Bor fiberlere benzer bir yntemle retilen silisyum karbrler, uzun kristalli yapya sahip olmalarna ramen, yzeyleri boron fiberlerinkinden daha dzgndr. SiC fiberlerin yannda metalik matrisli kompozitlerde SiC whiskerslerde kullanlr. Bu SiC whiskersler 20 - 51 x 10-6 mm apnda ve 30 mm uzunluunda retilirler.

21

Plastik deformasyon tekniklerinin yan sra, toz metalurjisi teknii ile metalik matrislerin SiC whiskersleriyle glendirilmeleri mmkndr. Kompleks ekilli paralar scak izostatik presleme ile ekonomik bir ekilde retilebilirler. Preslenmi paralar, minimum dzeyde bitirme ilemine ihtiya duyarlar. Ksaca SiC whiskersleriyle pekitirilmi metalik kompozitler, klasik ekillendirme tekniklerinin uygulanabildii sistemlerden biridir. Bu whiskerslerle glendirilmi alminyumun ilenebilirlik zellii, srekli SiC, bor ve almina fiberle glendirilmi esasl kompozitten daha iyidir [14]. Tablo 1.3da deiik yntemler ile retilen SiC takviye malzemesinin zellikleri verilmitir. Tablo 1.3. Deiik yntemler ile retilen SiC takviye malzemesinin zellikleri [29].
Bileim P-SiC Nicalon SiC VLS- SiC Younluk(gr/cm3) 3,3 2,6 Mukavemet(MPa) 3500 2000 8400 Young Modl(GPa) 430 180 581

Ksaca zetlenecek olursak SiC'n zellikleri unlardr; Mkemmel sertlik ve anma direnci, Mkemmel korozyon direnci, Ani scaklk deiimlerine kar diren, elie gre daha yksek sl iletim, ok dk sl genleme [29]. Son yllarda gelitirilen kaliteli ve ucuz parack ve ksa fiberler sayesinde MMK'ler daha ucuz olarak retilmeye balanmtr. SiC veya Al2O3 ile takviye edilmi alminyum alam matrisli kompozitlerin uzay ve otomotiv endstrilerindeki uygulamalar; pistonlar, silindir kafalar gibi malzemelerin tribolojik zelliklerinin ok nemli olduu yerlerde gittike artmaktadr [22, 32].

22

1.2.3.1.5. Metal Matrisli Kompozit Malzemelerin Kullanm Alanlar

Kompozit malzemelerin ok farkl malzemelerin kombinasyonundan elde edilebilmeleri uygulama alanlarnn da genilemesine sebep olmaktadr. Kompozit malzeme uygulamasnn geerli olduu endstriler, bu malzemelerden en yksek performans beklemektedirler. Ancak tm uygulamalar iin bu beklentiler gerekletirilmesi mmkn olmadndan baz zelliklerden dn verilerek de optimum verim alnabilmektedir. rnein, yksek performansl ve gvenliin birinci planda olduu roket paralan, uak gvde ve kanatlan gibi uygulamalarda optimum yaklam, retim maliyetinin dk tutulmayacak ekilde olmas gerekir. Daha dk performansl uygulamalar sz konusu olduunda rnein, otomobil sanayi, tekstil sanayi ve spor malzemeleri retiminde ise yaklam, retim hz ve retim maliyeti dikkate alnarak yaplmaktadr [10]. MMK retimin ana amac matris alamnn mukavemet ve elastik modln arttrmaktr. Bununla beraber matris alamlar ok deiik varyasyonlardan dolay deiik esneklik katsaylar, mukavemet ve termal genleme katsaylar vererek istenen malzemelerin retilmesini salamaktadrlar. En nemli zelliklerinden biri ise anma direnlerinin ok iyi olmasndan dolay anma uygulamalarnda yaygn olarak kullanlabilmeleridir [33].

MMK malzemelerin en nemli stnlklerinden birisi de matris alamlarna gre daha yksek scaklklarda kullanlabilmeleridir. Seramik takviye malzemesi ilavesinin matris alamnn yksek scaklk mukavemetini arttrdn tespit edilmitir. MMK malzemelerin bir baka avantaj matris alamna gre kullanlan seramik takviye malzemesinin dk younluundan dolay kompozitinde younluunun dmesidir. MMK malzemelerinin spesifik kullanmlar, retim masraflarnn malzemenin kullanm yerlerine gre bir avantaj salad alanlarda bir anlam tar. rnein bir MMK malzeme trbin motoru olarak kullanlacaksa dier yksek scaklk motor malzemelerine gre zelliklerinin optimal olarak gelitirilmesi gerekir. Kompozit performansnn gelitirilmesi iin en nemli anahtar parametreler, mukavemet-arlk oran veya spesifik mukavemettir. MMK'lerin mekanik zelliklerin dnda, oksidasyon

23

direnci ve darbe tokluu zelliklerinin daha iyi olabilecei dnlebilir. Ancak bu konuda MMK malzemelerin belli dezavantajlarnn da gz nne alnmas gerekir. Bu dezavantaj genelde MMK malzemelerin matris alamlarndan daha dk toklua sahip olmalarndan ileri gelmektedir. MMK malzemelerde ikinci nemli zellik yorulma zellikleridir. Jet motorlarnn kompresr kanatlar gibi zellikle yksek scaklk evrimlerinde kullanlan yksek scakla maruz kompozitlerde metal yorulmas ykc bir zellik sergiler. Bu duruma bir rnek, termal evrimin bir neticesi olarak srekli W fiberlerle takviye edilen sper alamlarn yorulma mrlerinin ksal nedeniyle kullanlamamalardr. MMK'ler baz dezavantajlarna ramen hala yksek scaklk malzemesi olarak seramik matris malzemelerden daha fazla ve gvenilir olarak kullanlmaktadrlar. Bunun en nemli sebebi de metal bilimi ve teknolojisinin seramiklerden ok daha ilerde olmasdr. Bylece havaclk aralarnn eitli motor paralarnda MMK'lerin kullanm, seramik matrisli kompozitlerden daha gvenilir olmaktadr. MMK malzemelerin ok deiik uygulamalar arasnda NASA ve Amerika hava kuvvetleri sadece motor paralarnda deil ayn zamanda eitli yapsal bileenlerle de kullanlabilecek yksek performansl yapsal MMK'ler zerinde gelitirme almalarna devam etmektedir. Bu duruma bir rnek, termal evrimin bir neticesi olarak srekli W fiberlerle takviye edilen sper alamlarn yorulma mrlerinin ksal nedeniyle kullanlamamalardr. MMK'ler baz dezavantajlarna ramen hala yksek scaklk malzemesi olarak seramik matris malzemelerden daha fazla ve gvenilir olarak kullanlmaktadrlar. Bunun en nemli sebebi de metal bilimi ve teknolojisinin seramiklerden ok daha ilerde olmasdr. Bylece havaclk aralarnn eitli motor paralarnda MMK'lerin kullanm, seramik matrisli kompozitlerden daha gvenilir olmaktadr. MMK malzemelerin ok deiik uygulamalar arasnda NASA ve Amerika hava kuvvetleri sadece motor paralarnda deil ayn zamanda eitli yapsal bileenlerle de kullanlabilecek yksek performansl yapsal MMK'ler zerinde gelitirme

24

almalarna devam etmektedir. Metal matrisli kompozitlerin ticari kullanm alanlar u ekilde sralayabiliriz [24,25,35]. Otomotiv sanayiinde kullanlan elik aftlarn yerine % 20 Al2O3 elyaf takviyeli Al metal matrisli kompozit kullanmyla, arlk tasarrufunun yan sra, titreimlerin azalmas ve kritik aft dnme hznn artmas salanmtr. Otomotiv sanayide kullanlan dkme demir fren kampanalarnn yerine % 20-30 SiC takviyeli Al metal matrisli kompozit kullanm, fren sisteminde % 60'a varan arlk tasarrufu salanmtr[10,34,36]. Motor bloklarndaki silindir gmleklerinin grafit- Al2O3 parack takviyeli Al metal matrisli kompozit malzemeden retimi, s iletimini arttrm, ayrca kompozitin sl genleme katsays ok dk olduundan piston ile gmlek arasndaki toleranslar en aza indirmi, dolaysyla motor verimi arttrlarak yakttan tasarruf salanmtr. Otomobillerde kullanlan pistonlarn Al-SiC(p), Al-TiC(p) kompozit malzemeden retilmesi arlk kazanc ve anma dayanm salamtr. Biyel kolunun Al- Al2O3, Al-TiC(p) kompozit malzemeden retilmesi, hareket halindeki biyel kolunun hafifliini ve yksek mukavemetli olmasn salamtr . Otomobillerde kullanlan piston segmanlarnn Al-Al2O3 kompozit malzemeden retilmesi, piston anmasm minumuma indirerek malzeme mrn arttrmtr [8]. Havaclk ve uak sanayiinde henz deneme aamasnda olmasna karn, graft elyaf takviyeli Al metal matrisli kompozit malzemeler roket ve helikopter paralarnda, Al2O3 elyaf takviyeli Al metal matrisli kompozit malzemeler, helikopter dili kutularnn yapmnda kullanlmaktadr. Boron-SiC karm elyaflarla takviye edilen Al metal matrisli kompozit malzemeler jet motoru kanatklarnn yapmnda kullanlmaktadr. Yksek anma dayanmnn istendii uygulamalarda da kompozit malzemeler kullanlmaktadr. Klasik WC-Co kesici ularnn yerini, TiC-Mo 2C-Ni/Mo ve Ti(C,N)/Ni-Fe-Mo kesici ular almtr.

25

Son yllarda elektronik sanayinde ise sper iletken kablolarn yapmnda MMK'lerin kullanld grlmektedir. Krlgan bir yapya sahip olan NbTi, VaGa gibi sper iletken bileikler, 2.5 m apndaki tel haline getirildikten sonra 1500 adet tel sargs olarak Ag veya bronz matris iersine gmlerek d etkenlerden korunmaktadr. Balant milleri ve hareket iletim millerinin yapmnda Al-SiC(w) kompozit malzemenin kullanlmas yksek mukavemetli, hafif ve dk genleme katsaysna sahip olmas nedeniyle kullanlmaktadr[16]. ekil 1.4 te kompozit malzemelerin uak sanayinde kullanm model bir uan zerinde grlmektedir.

ekil 1.4 Askeri uaklarda kompozit uygulamalar [36]. 1.2.3.1.6. Metal Matrisli Kompoziterin retimi Yntemleri Kompozit malzemelerin retiminde karlalan temel problem, matris ile takviye malzemeleri arasnda etkili bir balanmann elde edilememesidir. Nispeten dk scaklklarda yaplan TM retim yntemi, teorik olarak arayzey kinetiinin daha iyi kontrol edilmesini salar [30].

26

Kompozit retim metodunun seiminde, takviye ve matris malzeme, bunlar arasndaki reaksiyonlar, rn kalitesi ve maliyeti etkili olmaktadr. ou zaman yntemler birbiri ile rekabet halinde olmakla beraber, herbirinin dierine gre stnlkleri bulunmaktadr. Ancak tm kompozit retim metodlar geleneksel alam malzeme retim metodu ile kyasland zaman, matris ile takviye arasndaki etkileimler edeniyle karmakl dikkati ekmektedir [16,39,40].

Parack takviyeli metal matrisli kompozit malzemelerin retim yntemleri, proses sresince metal matrisin retim scaklna bal olarak snflandrlmaktadr. Buna gre metal matrisli kompozit malzemelerin retim yntemleri u ekilde snflandrlmaktadr. Sv-faz retim yntemleri, Kat-faz retim yntemleri, ift faz (sv/kat) retim yntemleri [16]. Metal matrisli kompozitlerin retilmesinde ok deiik sayda retim metodu gelitirilmi olmasna ramen bu retim yntemlerini; toz metalurjisi, difzyon, ekstrzyon ekme ve dkm yntemleri olarak drt ana gruba ayrmak mmkndr. Metal matrisli kompozitlerin en ucuz ve en kolay retim metodlarndan olan dkm ile kompozit retmenin olanaklar aratrlmaktadr. Metal matrisli kompozitlerin retimi iin en ok tercih edilen dkm yntemleri aadaki gibidir [12].

Sktrma dkm Kompozit dkm Atomizasyon ve pskrtme ekillendirme Basnl infiltrasyon Peket metodu Vorteks metodu Santrifj yntemleri Ultrasonik titreim Metalik kpk yntemi Ynlenmi katlama[34].

27

1.2.3.1.6.a. Sktrma Dkm Yntemi ( Squeeze Casting) Dkm ilenmi malzemelerin kullanlabilir paralara dntrlmesinin en kolay yoludur. Bununla birlikte, geleneksel dkm tekniklerinin balca sakncas, gzeneklilik gibi kusurlarn oluumudur. Daha da nemlisi, scak yrtlmalar, segregasyon kusurlar ve bant oluumu dklm paralarn almas esnasnda potansiyel atlak balangtan olabilirler. Bu nedenle, bu kusurlar gidermek iin yeni dkm teknikleri gelitirilmitir. ok sayda kullanlabilir dkm tekniinden biri olan sktrma dkm, daha az kusurlu dkm paralan yaratmak iin byk bir potansiyele sahiptir [41]. Sktrma dkm teknii, en nemli ve en pratik yntemlerden birisidir. Yaplan aratrmalarda sktrma dkm ile elde edilen MMK malzemelerin ucuz olarak elde edilebilmesinden dolay, ileride en ok kullanlacak retim yntemi olaca ifade edilmektedir. Sktrma dkm yntemi, herhangi bir metalin basn altnda katlamasdr. Bu yntemle hemen hemen her tipte takviye malzemesi kullanlarak MMK malzeme retilmesi mmkndr. Takviye malzemesi verilen bir kalp iine yerletirilir. Dkm scaklna karlm sv metal belli bir scakla stlan takviye malzemesi zerine dklr. Katlama tamamlanncaya kadar sv metal zerine yksek miktarda basn uygulanr. Basn altnda katlatrma ile takviye malzemesi ile anayap metali arasnda ara yzey ba mukavemeti olduka olumlu etkilenmektedir [33]. Sktrma dkm, basnl dkmle kapal kalpta dvmenin bir bileimidir. Dkm ilemindeki sv metalin kalb doldurmas ve dvme ii emindeki dikey pres hareketinin bir araya gelmesiyle olumu melez bir yntem olarak ortaya kar. Yaygn dncenin aksine sktrmak dkm yeni bir yntem deildir. Bu konudaki ilk referans 1819'da James Hollingrake tarafndan alman patenttir. Bununla birlikte 20. yzyln ikinci yarsna kadar nemli bir gelime gzlenmemitir. 1931'de alminyumsilisyum alamlarnda basncn etkisi incelenmi, sonra Sovyetler Birlii'ndeki gelimelerle 1975'de Plyatskii tarafndan sktrmak dkm konusunda ilk saylabilecek bir kitap yaynlanmtr. Sovyetler Birlii'ndeki gelimelere paralel olarak 1965-1970 yllarndan itibaren Amerika Birleik Devletleri, Avrupa ve Japonya da almalar balam ve bu tarihi geliimin sonucu olarak 1974'de ilk ticari uygulamaya geilmitir

28

Sktrma Dkmn ana prensibini, doru llm hacimdeki sv metalin istenilen scaklktaki kalba konmas ve st kalbn inerek veya pistonun yukar karak metalin katlamas esnasnda basn uygulamas oluturur. Son yllarda yntem iki ana gruba ayrlmtr, direkt ve dolayl yntem. Yntem basit ve ekonomik bir yntem olup yksek retim oranlarnda otomatikletirilmi retim potansiyeline sahiptir. Yksek boyutsal tamlk ve yzey dzgnl paralatn talal ilenme ihtiyacm en aza indirir. Dier dkm yntemlerine nazaran uygulanan yksek basntan dolay gzenek oram azaltlm ve kk taneli mikro yapya sahip paralar retilebilir. Gnmzde pistonlar, jantlar, rulman paralan, bilezikler, balant milleri, varil balklar, fren diskleri, dkme demirden bomba klflar gibi paralar bu teknikle retilmektedir. Sktrma dkm ileminin eitli alamlarla en kaliteli ekilde gerekletirilebilmesi iin yntemdeki deikenlerin rn zerindeki etkilerini tam olarak bilmesi gereklidir. Sktrma dkm ilemine etki eden deikenler olarak dkm anndaki metal scakl, sv metal kalitesi, kalp scakl, basn uygulanama anma kadar geen sre, uygulanan basn ve bekleme zaman, kalp malzemesi ve kalp tasarm saylabilir .

MMK malzemelerin retilmesinde sktrma dkm tekniinin, en nemli en pratik ve en mit verici yntemlerden birisi olduu belirtilmektedir. Bu yntemle hemen hemen her tipte takviye malzemesi kullanlarak MMK malzeme retilmesinin mmkn olduu ifade edilmektedir. Bu metodda takviye malzemesi ekil 1.5 da ematik olarak verilen bir kalp iine yerletirilmekte ve dkm scaklna karlm sv metal belli bir scakla stlan takviye malzemesinin (parack, fiber) zerine dklmektedir. Takiben, katlama tamamlanncaya kadar sv metal zerine yksek miktarlarda basn uygulanmaktadr. Bir dier retim eklide; takviye malzemesinin parack halinde matris malzemesine vorteks metodu ile kartrlmas ve kalba dklerek basn altnda katlatrlmasdr. Basn altnda katlatrma ile takviye malzemesi ile matris metali arasnda arayzey ba mukavemetinin olduka olumlu ynde etkilendii rapor edilmektedir [29].

29

ekil 1.5. Metal matrisli kompozitin sktrma dkm yntemi ile retiminin ematik olarak gsterilii a-d) Metal kalba dkm [29]. e-f) Metal kalp ierisindeki preforma dkm [13].

Sktrma dkm, geleneksel dkm yntemlerine gre daha fazla basnca gereksinim duymaktadr. Fiber ve matris arasndaki srtnme kuvvetlerini ve kapiler etkileri yenmek iin 50-150 MPa kadar basn uygulanmas gerekmektedir. Katlama srecince uygulanan basn sayesinde ince taneli, porozitesiz ve przsz yzeye sahip malzemeler elde edilebilmektedir. Yksek basnca gereksinim duyulduundan, parann boyutu snrlayc bir faktrdr. Bir dier sorun ise yine yksek basntan dolay takviye malzemesine mekanik bir hasar verme ihtimalinin var olmasdr [15].

30

Silisyum karbr, grafit, alminyum oksit ve paslanmaz elik gibi takviye elemanlar, ergimi metal ierinde gerei gibi slanamaz. Bu nedenle sv metal emdirilmesi metodu olduka zordur. Fakat sktrma dkm tekniinde, ergimi metalin elyaf demeti ierisine basnla emdirilmesi esasna dayandrldndan mikro boluklar nlenebilmektedir. Alminyum matris kompozitler iin yksek basn kullanm son zamanlarda byk oranda gelimitir. Eer katlama srasnda daha yksek basnlar uygulanrsa matris yap, basn uygulanmayan proseslere gre daha ince taneli olur. [41]. Sktrma Dkmn Avantajlar: Uygulanan basn sayesinde katk faznn sv metal tarafndan slatabilirliinin artmas, Katlamann basn altnda gereklemesi, makro-mikro porozitelerin

giderilmesine ve dolaysyla alminyum matris alamn daha iyi metalurjik bir yapya sahip olmasn salar. Daha yksek mekanik zellikler gsterir. Yksek scaklklarda ssal kararllk, Daha ince mikro yap, Geleneksel dkm yntemlerine gre segregasyonunun en aza indirilmesi ve porozitenin engellenmesi, Net veya net ekle yakn retim salamas, karmak ekillerin retilebilmesi, Isl ilem yaplabilmesi, Kaynaklanabilme yetenei, Kusursuz yzey bitirme, Daha az enerji gereksinimi, Kompozit retimine uygulanabilmesi ve zel alamlarnn dklebilmesi gibi avantajlar salar [41].

31

1.2.4. Kompozit Malzemelerin Haddelenmesi

Malzemelerin merdane ad verilen ve eksenleri etrafnda dnen silindirler arasnda geirilerek plastik olarak ekillendirilmesine haddeleme denir. ekil 1.6da ematik olarak verilen bu sistemde i parasnn kesiti klrken ayn zamanda da uzama ve genleme meydana gelir [43]. ekil Deitirme : Plastik ve elastik olmak zere ikiye ayrlr. Haddelenerek ekil deitirme plastik ekil deitirmenin uygulama kollarndan en nemlisini oluturmaktadr. Plastik ekil Deitirme : Cisimlerin plastik zelliine, yani ekillerini kalc olarak deitirme kabiliyetine dayanr. Metalde plastik ekil deitirme, balca kristal kafeslerindeki kayma, ikiz teekkl neticesidir. Bundan baka yaplarndaki amorf kitleleri (tane snr kitleleri), kuvvetlerin srekli tesiriyle akmas sonucunda srnme suretiyle de ekil deitirir. Plastik ekil deitirme neticesinde meydana gelen deimeler ekil deitirme derecesine gre belirli bir scaklkta kaybolmaya ve cismin yapsnda yeniden kristal teekkl etmeye balar. Bu olaya yeniden kristalleme veya rekristalizasyon ad verilir [42].

Haddeleme usulnde ilk ama haddelenen malzemeyi sktrmak yani daha youn hale getirmektir. Bu suretle bunker ve buna benzer boluklar giderilir veya azaltlr. Ayn zamanda malzemedeki curuf birikintileri dar atlr. kinci ama malzemeyi daha kk bir kesit haline getirmektir. Haddeleme i yap bakmndan ikinci derecede, d yap bakmndan birinci derecede dzgnlk arz eder.

32

ekil 1.6 Haddeleme [44].

ekil deitirme esnasnda metalin scakl, yeniden kristalleme scaklnn altnda ise souk ekil deitirme, stnde ise scak ekil deitirme ad verilir [42]. Souk haddeleme, scak haddelenmi eritlere nazaran daha iyi ap tolerans ve dzgn yzeyli erit imalat iin kullanlr. Souk haddeleme neticesi meydana gelen yzey sertlii (gerilme sertlii) mukavemeti arttrmak iin kullanlabilir. Souk haddelenmi elik levhalar iin balama maddesi, devaml, scak erit haddelerden bozulan scak haddelenmi salardr. Souk haddelenmi levhalar ya scak haddelenmi eritlerden veya bakr alamlar halinde direkt olarak dkmnden sonra souk haddelenir. -be tezgahl (arka arkaya) yksek devirli drtl haddeler elik levha, alminyum ve bakr alamlarnn souk haddelemesi iin kullanlr [42]. Kuvvetin etkisi altnda malzemenin mikro-yapsnda bir takm deiimler meydana gelir. Metalik malzemelerde souk ilem miktar snrldr. nk belirli bir souk deformasyon sonrasnda malzemenin sneklii ekil 1.7 ada grld gibi sfra iner. Bunun tesinde yaplacak deformasyon malzemede atlamalara neden olur. Kristal taneler ekil 1.7bde grld gibi deformasyon ynnde uzar [45].

33

(a)

(b)

ekil 1.7 (a) Souk Deformasyonun malzeme mukavemeti zerindeki etkisi (b) deformasyonun ynne tane uzamas [45]. Souk deformasyona uram bir parann d yzeyi dzgn ve srtnmeden dolay da parlak olur. Fakat bu yzey, souk-ilem esnasnda serbest olarak meydana gelirse, her kristalin ayr ekilde deformasyona uramas yznden, kaba, dzgn olmayan bir ekilde olur. Kabaln (dzgnszln) derecesi tane byklne bal olup, cilalama yaplacak mamullerde ok nemlidir. Tamamen tavlanm madenlerde, krlma oran yksek, kuvvet ise azdr. Uzama deeri ilk souk deformasyonla azalr ve souk ilemin artmasyla daha da azalmaya devam eder. Uzama deeri, metalin souk ilenmeye olan uygunluunu belirtir. Uzama deeri ayn zamanda souk ekmeye olan dayankllm gsterir. Fakat bu deerler, tavlanmadan tekrar ileme girecek olan metaller iin bir kritik tekil etmez. Kesit azalma deeri souk-ilemle azalr; fakat bu azalma uzama deerinin azalmasndan daha yavatr. Kesit azalma deeri, metalin tekrarlanan ekme operasyonuna olan kabiliyetini gsterir. Kesit daralmas gsteren metal ve kesit azalmas grafikleri dze yakn olan metaller (deokside bakrda olduu gibi) tekrar souk ilemeye ve ekilmeye uygundurlar. Deoksid bakra gre kesit azalmas daha az olan elektrolitik bakr tekrar ekme operasyonlarna daha az uygundur pirin, daha abuk kesit azalmasna uradndan, souk-ilem esnasnda daha sk olarak tavlanmaya ihtiya gsterir [46].

34

1.2.4.1. Souk Haddelemenin Malzemeye Etkisi

Bir metal ubuun kalp ierisinden ekilerek apnn daraltlmas ve boyunun uzatlmasnn etkileri ekil 1.8 (a)'da grlmektedir. ubuk kalp ierisinden geirilirken, metal youn ekilde plastik ekil deiimine maruz kalmakta ve eit eksenli kristalleri (tavlanma artlarnda tipik metaller) uzamakta ve ekil deiimine uramaktadr. Metalin kristal yapsndaki bu bozulma, metalin aada belirtilen zelliklerine tesir eder: Metalin ekme dayanm artar. Bunun nedeni metal kafesinin kayma dzlemi boyunca kaydktan sonra krlmasdr. Souk ekillendirilen metallerde kayma dzlemi ekil 1.8 (b) de olduu gibi ekil deitirmekte (kaba) ve hareket, birbirine teet kayma dzlemleri arasnda iki zmpara kadnn srtnmesine benzer ekilde olumaktadr. Bunun anlam, bir dzlemin dier dzlem zerinde hareket edememesi sonucunda metallerin daha dayankl olmasdr.

ekil 1.8. Souk ekillendirilmenin metallere etkileri (a) Souk ekillendirmenin kristal yapya etkisi (b) Souk ekillendirilmi metallerde kayma dzlemlerinin ekil deiimi (c) atlak yaynm mekanizmas (d) Elektrik iletkenliine souk ekillendirmenin etkisi

35

Benzer biimde, yumuaklk nedeni metallerdeki kaymadr. Eer, kayma olumadan nlenebilirce malzeme daha sertleir. Bu nedenle sertlik ve dayanm birbirleriyle ilgilidir. Metallerin souk ekillendirilmelerinde, kayma dzlemleri arasndaki srtnmenin artmasnn sonucu olarak, metaller daha sertlemektedir. Metallerin akna noktalan ykselmekte ve metaller daha uzun elastik blgeye sahip olmaktadrlar. Bu kaymann getirdii bir sonutur. Sneklik ve tokluk azalmaktadr. Souk ekillendirmede, kayma dzlemleri arasnda srtnmenin artmas, kaymann zorlamas bu sonucu vermektedir. Tokluun eksiklii (veya krlganln art) kayna dzlemleri hareketinin bir yansmasdr. Eer yzeyde atlak gibi bir sreksizlik mevcutsa, kayma atlan olutuu blgede kolayca olumaz ve malzeme daha az tok (daha krlgan) olur. Bunun nedeni, malzemeye vuru muayenesindeki gibi entik almasdr. ekil 1.8 (c)'de krlgan bir malzemedeki atlan yaylma dzeni grlmektedir. atlan temelinde oluan gerilim, metalin ekme geriliminde oluundan daha byktr. "A" noktasnda gerilim ylmas oluur. "A" dzlemindeki atlan tabam, "B" dzlemi zerinden kayarak atlan genilemesini nler. Eer dzlem kaymazsa, atlak alr (geniler). nk "A" noktasndaki gerilim, molekller arasndaki band kracandan; bylece younlam gerilim "B"ye ve dier dzlemlere tanr. Bu nedenle souk ekillendirmede metallerin daha krlgan olduu ifade edilebilir lenebilme. Souk ekillendirme metalleri daha kat yapmas nedeniyle ilenebilirlikleri gelimektedir. Kesme noktasndaki kesine ileminin dzgnl sonucu daha iyi bir yzey kalitesi elde edilir. Tm kafes yaplar ekil deiimine uradnda, elektrik iletkenlii azalr. Bu ie ekil 1.8 (d)'de grld gibi, elektron akmn daha da zorlatrr. Metallerin ekillendirilmesi younlatrldnda, bu sk alma metali krlganlatrr veya krlmasna neden olur. Bu, ekme muayenesindeki ilemin aynsdr. Metallerin plastik ekil deiimi, kristal ekil deiim scakl altnda olutuundan (tekrar kristalleme scakl) bu metallere souk ekillendirilen metaller denilir. Bylece souk ekillendirilen metaller, tahrip olmu kristal yapy korurlar ve yap iindeki tanmsz deiimler sonucunda, zelliklerinde baz deiikler oluur.

36

Isl ilemle, tahrip olmu kristal yapy deitirmek iin yeni giriimlerde bulunulmamaktadr. Tm uygulamalarda metallerin ounun souk ekillendirilmesi amalanr ve alamlar da yaklak oda scaklnda gerekletirilir[47]. Sreksiz takviyeli kompozit malzemelerin en nemli avantajlarndan biri, takviyesiz alamlara uygulanmas gerekli ve faydal baz basit retim tekniklerinin ve ikincil retim ilemlerinin bu malzemelere uygulanabilir olmasdr. Bununla birlikte, bu malzemelerin takviyeli olmas nedeniyle sz edilen yntem ve ilemlerde uygulama itibaryla deiiklikler yapmak zorunlu olmaktadr. MMKlarn ikincil ilemlerinden ekstrzyon yntemi, toz metalurjisi teknii ile retilmi MMKlarda olduka sk olarak kullanlan bir yntem olup, hem ileri, hem de geri ekstrzyon, scak ve souk olarak uygulanabilmektedir. Takviye olarak elyaflarn kullanld uygulamalarda elyaflar ekstrzyon ekseninde ynlenmekte, malzeme iindeki gzeneklilik azalmakta ve buna karn elyaflarda hasar meydana gelme riski fazla olmaktadr. Haddeleme ve dvme gibi uygulamalarda ise bilhassa dk scaklklarda parack veya elyaflarda paralanma, mikroskobik atlamalar meydana gelmektedir. Yksek scaklk uygulamalarnda ise scak yrtlma en byk sorun olmaktadr. Scak izostatik presleme uygulamalarnda ise bu tr olumsuz etkiler dk seramik takviye ieren MMK retiminde en az seviyeye inmektedir. Ancak, yksek takviye oranlarnda, parann yzeyden uzak blgelerinde ilem esnasnda takviyece youn blgeler arasnda kalm olan kalnt ve porozite oranlar bu yntemle de azaltlamamaktadr. Parack takviyeli alminyum kompozitlerin dvme ilemleri ile ekillendirme uygulamalar da mevcuttur. Bu konuda ok sayda alma olup, zellikle ahmerdan ile dvme sonucunda yksek ekil verme hzlarnda iyi sonular alnd belirtilmektedir. lk retimleri ktk halinde gerekletirilen parack takviyeli alminyum kompozitlerin haddelenme yolu ile erit, sac ve plaka haline getirilmesi almalar devam etmekte ve baarl sonular alnmaktadr [48].

37

2. SRTNME VE AINMA

2.1 SRTNME nsanln tkettii enerjinin byk bir blm alma srasnda meydana gelen srtnme kayplarn yenmek iin harcanmaktadr. Yaplan konstrksiyonlarda, daha uygun balant malzemelerinin kullanlmas veya daha iyi bir yalama ile srtnmenin azaltlabilmesi bugnk teknolojinin olduka nemli bir sorunudur.

Srtnme ve anma gnmzde Tribolojinin bir alt bilimi olup Triboloji terimi, Yunanca'da srtnme anlamna gelen TRIBOS kelimesinden gelmektedir. 1966 ylnda ngiltere'de toplanan bir komite tarafndan Triboloji kelimesi bir bilim dal olarak kabul edilmitir. Triboloji, birbiriyle temas halindeki iki nesnenin veya elemann hareket etmesiyle oluan etkileimin teknolojisi veya bilimi olarak tarif edilir [24]. Srtnme ( DIN 50281 ): Srtnme temas halindeki iki veya daha fazla yzeyin bal harekete kar gsterdii fiziksel direntir. Srtnmeyi tanmlayan en nemli fiziksel parametreler : Srtnme kuvveti : Bir harekete kar gsterilen diren kuvvetinin miktar Srtnme katsays ( srtnme faktr ) : Srtnme kuvvetinin normal kuvvete orandr. Srtnme gc : Srtnme kuvveti x kayma hz dr. Srtnmenin snflandrlmas: Srtnmenin kouluna ( temas tipi ) gre Hareketin tipine gre Makine bileenlerinde srtnme arzu edilmediinden meydana gelen etkiler enerji sarfiyat ve/veya scaklk art ve/veya malzemedeki deiimler iin negatif sonular dourmaktadr. Dier durumlarda srtnme uygun alma iin gerekli katk salayabilir.Bu kendi kendine kilitlenmeli transmisyon aygtlaryla,yalayc spesifik srtnme katsaysn salamak zorundadr ve kavramalarn baz tiplerinde srtnme gereklidir [49].

38

Kat Hal Srtnme Teorisi Srtnme, birbirine relatif alan iki madde arasnda kinetik enerjinin srekli olarak dn ifade eder. Malzeme mhendislii asndan nemli olan kat hal srtnmesidir. Dk srtnme istenen alanlar : yataklar, dililer, malzeme retim ilemleri Yksek srtnme istenen alanlar: Fren diskleri, debriyaj kavraycs, tornavida ular, yol yzeyleri Kaymal srtnme malzeme mhendisliinde en nemli olandr.Srtnmede harcanan enerjinin nemli bir ksm srtnme ssn oluturur. Bir ksm ise sistemde entropiyi arttrr[60]. Amontons ve Coulomb ; i l k mekanik srtnme teorisini kurarak, temel srtnme kanunlarn bu l mu lar d r . Bu konuda aadaki k u r a l l a r geer lid ir . Kat c i s i m l e r arasndaki srtnme grnen temas alanndan bamszdr. Srtnme kuvveti normal kuvvetle doru orant l olup aralarnda srtnme katsays olarak tanmlanan sabit bir oran vardr. Kinetik srtnme kayma hzndan bamszdr [50].

ekil 2.1. Srtnme eitleri

a: Kuru

b:Snr

c: Sv

zafi hareket yapan yzeyler arasnda bir yalayc madde konulmas veya konulmamas bakmndan srtnme olay kuru, snr ve sv olmak zere halde incelenir. Genel anlamda kuru srtnme birbirine gre izafi harekette bulunan ve doaldan doruya temasta bulunan iki yzey arasnda oluan srtnmedir (ekil 2.1.a). Yzeyler arasnda bir yalayc madde konulmas halinde iki durum ortaya kabilir ve esas srtnme yalayc maddenin tabakalar arsnda oluur; bu hale sv srtnmesi

39

denir (ekil 2.1.c). kinci durumda yani yzeyler tamamyla ayrlmad taktirde, snr srtnmesi hali vardr (ekil 2.1.b) [51].

2.2 AINMA eitli makine elemanlarnn mrlerine byk oranda etki eden anma, iki cismin birbirine gre bal hareketleri srasnda temas halindeki yzeylerden mekanik veya kimyasal etkenlerden dolay istenilmedii halde oluan malzeme kaybdr. Srtnerek alan btn makine elemanlarnda kanlmaz olan ve kompleks bir sistem zellii gsteren anma byk miktarlarda malzeme kaybna ve enerji israfna neden olmaktadr. Bundan dolay, gnmz teknik sistemlerinde yaplan ok saydaki aratrmalar srtnmeyi ve anmay azaltma ve kontrol etme almalar eklinde yaygnlamtr [24]. 1976'da yaynlanan DIN 50320'ye gre anma; Kat cismin yzey blgesinden tribolojik zorlamalar sonucu srekli ilerleyen malzeme kaybdr[50].

Teknik anlamda ise anma, cisimlerin yzeylerinde mekanik etkenlerle mikro taneciklerin kopup ayrlmas nedeniyle istenmeyen bir deiikliin meydana gelmesidir. Belirtilen tariflerden grlecei gibi hi bir aklama yaplmadan genel bir tarif yapmak olduka zordur. Bu bakmdan anmay bir tarif olarak vermek yerine anma olayn niteleyen baz artlarn veya kriterlerin belirtilmesi yerinde olacaktr [24]. Mhendislikte malzemede grlen ypranmann anma saylabilmesi iin u artlarn mevcut olmas gerekir. Mekanik bir etken olmas, Srtnmenin olmas(bal hareket) Yava ve devaml olmas Malzeme yzeyinde deiiklik meydana getirmesi, steimiz dnda meydana gelmesidir [50]. Btn bu unsurlarn oluturduu sistem, teknikte tribolojik sistem olarak adlandrlr ve ekil 2.2de byle bir sistemin ematik gsterimi verilmitir.

40

ekil 2.2 Tribolojik bir sistemin elemanlar

2.2.1. Anma Trleri Kompleks bir yapya sahip olan anmann snflandrlmas da birok deiik ekillerde yaplmaktadr. Anmann miktarna gre hafif ve iddetli anma olarak yapld gibi tribolojik sistem direk etkileyen mekanik, kimyasal ve termal olarak ta snflandrlabilir. Snflandrmada esas olan parann maruz kald etkenlerdir [24]. Mekanik anma iinde;

41

1.Abrasif anma, 2.Difzyon anmas (atomik yer deitirme), 3.Oksidasyon anmas, 4.Yorulma anmas( statik veya dinamik), 5.Adhesif anma, eklinde gruplandrlmaktadr. (ekil 2.3)

ekil 2.3. Temel anma mekanizmalar; 1-Abrasyon, 2-Difizyon, 3 Oksitlenme, 4 Yorulma, 5-Adhesyon[14].

2.2.1.1. Abrasif Anma

Abrazif anma; bir yzeyin temas halinde bulunduu dier yzeyden daha sert olduu durumlarda veya temas blgesinde sert taneciklerin bulunduu durumlarda meydana gelir. Sert yzeyin yzey przllkleri yumuak yzeye bastrld zaman yumuak malzemede plastik akma meydana gelir. ayet sert yzey teetsel olarak hareket ettirilirse dalma meydana gelir ve yumuak malzemenin yzeyinde kanallar ve izikler meydana gelir. Sert yzeyin geometrisine ve nufuziyet derecesine bal olarak yzeyden malzeme uzaklatrr. Abrasif anma, iki elemanl, elemanl ve erozyon anmas olarak gruba ayrlr. Abrasif anma mekanizmalar ekil 2.4.'de ematik olarak gsterilmitir.

42

(a)

(b)

ekil 2.4

Abrasif Anmann Oluumu ematik (sol) ve Kesici Kenarn SEM

Grnts (sa), (Moster, 1997) [52].

Genel olarak abrasif anma trleri ana grupta toplanmaktadr. Bunlar; oymal srtnme anmas, tmeli srtnme anmas ve erozyondur. Bir ok karakteristik adan bu anma trlerini birbirlerine benzemelerine ramen, tek tek incelendikleri zaman, birbirlerinden nemli farkllklar sergiledikleri grlr.

Oymal srtnme anmas, ktlesel bir ekilde yzeyin deformasyonu sonucunda oluan bir anma trdr, ar yklemeler etkisi ile meydana gelen oymal srtnme anmasna rnek olarak, ar koullar altnda alan kazc, krc gibi maden aralarnda grlen anmalar verilebilir.

tmeli srtnme anmas, iki yzeyin birbiri zerinde hareket etmesi sonucunda ortaya kar ve ara yzeyde abrasyona dayal paracklar bulunmaktadr. Bu ara yzeyde yer alan taneler, ya bir yzeyden anarak gelir yada her iki yzeyin birlikte anmas sonucunda ortaya kar. Abrasif anma, keskin kelere sahip olan abrasif tanelerin yzeye yk uygulanmas durumunda parann yzeyini kazyarak veya kaldrarak paralar koparmasyla hasara neden olmaktadr. rnek olarak bilyal deirmenler gsterilebilir.

43

Erozif anma ise, andrc tozlarn askda durduu sv veya hava gibi akkan bir ortam vastasyla malzeme yzeyine arpma etkisi ile gereklemektedir. Her bir temas malzeme yzeyinden kk bir parann kaybna neden olmakladr. Normal artlar altnda anma hz dktr. Ancak yksek scaklklarda, malzemenin akma dayanm dmekte ve yksek ak hzlarnda erozif anma, hz kazanmaktadr. Baz artlarda, malzemenin yzeyinin her tarafn korozyon rnleri kaplayabilmektedir.

Buna erozyonun korozyon etkisi de denilmektedir. rnek olarak gemi pervaneleri verilebilir. Abrasif anma mekanizmalar ekil 2.5'de ematik olarak gsterilmitir.

a)

b)

c)

ekil 2.5. Abrasif anma mekanizmalar; a) Oymal b) tmeli c) Erozyon abrasyon

2.2.1.2. Difzyon Anmas Difzyon anmasnda, yzeylerin karlkl almas srasnda oluan kimyasal olaylar daha etkili olmaktadr. Karlkl alan malzemelerin kimyasal zellikleri ve karlkl malzemeyle olan birleme eilimleri difzyon anmas mekanizmasnn olumasn salamaktadr. Karlkl alan malzemelerin sertlii bu anmada ok fazla etkili olmamaktadr. Malzemeler arasndaki metalrjik iliki, asl anma mekanizmasnn bykln tayin etmektedir. Mekanizma daha ok scakla baldr ve bu sebeple yzeyler arasnda yksek basn ve yksek kayma hzlarnda daha fazla olmaktadr [14]. Srtnme esnasnda, uygulanan kuvvetle yzeylerin temas salanarak malzeme yzeylerinde gerilme ylmalar ve scakln art ile birlikte, temas noktalarnda

44

akma ve srnme balar. Bunun sonucunda temas noktalar plastik ekil deitirmeye maruz kalarak temas alanlar byr. Bylece yzeyler arasnda atom alverii meydana gelerek mukavemeti dk olan bir yzey tabakas meydana gelir. Bu tabaka srtnmeden ve izafi hareketin devam etmesiyle birlikte esas malzeme yzeyinden koparak malzeme kaybna sebep olur. Bu ekilde meydana gelen anmaya diffzyon anmas denir. Bu anma mekanizmas fren balatalarnda, uzay aralarnda ve takm tezgahlarnda grlr. Demiryollarnda alan fren papular ile tekerlek arasndaki srtnmeden dolay diffzyon anmas meydana gelebilir [34].

2.2.1.3 Oksidasyon Anmas

Pek ok malzeme iin oksitlenme olduka farkl olmakla beraber, metal malzemelerin ou iin yksek scaklk ve havann varl oksidasyon anlamna gelmektedir. Srtnme etkisi yzeyde yksek scaklklarn meydana gelmesine neden olur ve bu scaklk art kimyasal reaksiyonlarn sebep olduu atlak oluumunu arttrr. Hava alan iki yzey kenarlarndan ve abrasif anmann neden olduu kanallardan ieri girme imkan bulur. Bu tr anma yksek scaklk ve d havayla temas gerektirdiinden daha ok kuru kayma anmasnda meydana gelir [14]. Malzemelerin izafi hareket srasnda statik ve dinamik srtnme kuvvetlerinin farkllk gstermesi sebebiyle dk kayma hzlarnda yzeyler arasnda titreimler meydana gelir. Bu titreimler yzeyler arasnda bir oksit filminin olumasna yol aar. Bu olaya tribolojik zorlanma esnasnda meydana gelmesinden dolay srtnme oksidasyonu veya tribo-oksidasyon denir. Srtnen elemanlar arasnda oluan oksit tabakas ana malzemenin anma direncini nemli lde etkiler. Meydana gelen oksit filmi adhesif anmaya kar direncini artrmasna ramen, izafi hareketin devam etmesiyle birlikte, paralanan oksit filmi malzemeler arasnda andrc tane oluturarak abrasif anmay hzlandrr. Bu tr anma ounlukla ta krma makinalarnda grlr[34].

45

2.2.1.4 Yorulma ve Tabakalama Anmas

Malzemelerde yorulma yzeyde blar ve mikro atlaklara sebep olur. Srtnen yzeylerde pulcuklar eklinde malzeme kaybna neden olur [50]. Yorulma anmas, genellikle termo-mekanik bir kombinasyondur. Scaklk dalgalanmalar ve karlkl kaymann sk sk durup balamas neticesinde alan yzeylerin kenarlarna den yklerdeki deiimden dolay kenarlarda atlaklar ve krlmalar oluur. Yorulma byk bir atlan orijinini balatabilir ve malzeme yzeyinden taneciklerin kopmasn salayabilir. Tabakalama anmas; yzey przllklerinin birbiri zerinde kaymas srasnda mikroskobik lekte meydana gelen bir yorulma anmasdr. Kk atlaklar yzeyin altnda ekirdeklenir. Yzeyin hemen altnda eksenli basma gerilmelerinden dolay atlak balang yzeyin hemen altnda meydana gelmez. Tekrarl ykleme ve deformasyonlar, atlaklarn genilemesini, ilerlemesini ve dier komu atlaklarla birlemesine neden olur. atlaklar yzeye paralel dorultuda oluur ve sonuta uzun ince anm tabakalar meydana gelir [14].

2.2.1.5 Adhesif Anma

Benzer kafes yapsna sahip iki metalin, yzeyleri arasnda adhezyon kuvveti szkonusudur. Bu kuvvetin olumas molekllerin yaklatrlmasna baldr. Temas halindeki yzeyler bir-birleriyle przl noktalarda etkileirler. Metal arl ve-ya herhangi bir d kuvvet, temasta olan ok kk prz tepelerine ok yksek basn olarak etkir. Bu basn, przlerin akma snrn anca plastik deformasyona, przlerin birbirlerini izmesine, yarmasna ve birbirlerine svanp kaynak yapmalarna neden olur. Przlerin deformasyonu sonucu mikro adhezyon temas yzeyi boyunca hzla yay1r. Sonuta yzeyde oksit tabakalar paralanr, Nihayet temas noktalarnda mikro souk kaynak balar meydana gelir. Bal hareketin devam halinde balar krlarak malzeme kaybna neden olur. Adhesif anma izafi hza ve normal kuvvete bal olup, temiz

46

yzeylerde ksmen daha dk hzlarda meydana gelir. ekil 2.6 te adhesif anma verilmitir. Archard'n adhesif anma ile ilgili almalarndan u sonular kartlabi1ir. Anan malzeme hacmi; Srtnme mesafesiyle doru orant1dr. Uygulanan kuvvetle orantldr. Malzemenin sertlii ile ters orant1dr [50].

ekil 2.6 Adhesif Anmann Oluumu ematik (sol) ve Kesici Kenarn SEM Grnts (sa), (Moster, 1997) [52].

Yapma anmas olarak ta bilinen adhesif anma en yaygn olarak rastlanan anma tr olmasna ramen, genellikle adhesif anma hasarlarnn etkisi bulunmaz. Bu tr anma iki malzemenin birbiri zerinde hareket etmesi srasnda yapmas ve kaymas sonucunda kk paracklarn ayrlmasyla olumaktadr. Teorik olarak, malzeme yzeyinde bulunan dzensizlikler sebebiyle birbirine temas etmekte olan iki yzey arasnda uygulanan yke bal olarak bir ok noktada temas gerekleir. ki metal yzeyi birbiri ile temas ettii taktirde, malzemenin yzeylerinde bulunan izler, dzensizlikler malzeme yzeyinde blgesel yksek basnlar olutururlar ve yzey filmlerinin krlmasna neden olurlar. Temiz metal yzeyleri birbirlerine temas ettirildikleri zaman, yzeylerdeki elektrostatik dzensizlikler sebebiyle, kaynama iin bir eilim sz konusudur. Eer bir yzey dier yzey zerinde hareket halinde ise, kaynamann olduu blgeler krlacaktr. Krlma dzlemi orijinal ara yzey olabilmekte ve ana malzemede bir zayflamaya neden olmaktadr. Adhesif anmann esas kaynak

47

ba teorisi ile aklanabilir. Daha nce belirtildii gibi yzeyler arasndaki gerek temas alan ok kk olduundan temas noktalan byk bir basn altnda bulunmaktadr. Normal olarak yzeylerde adsorbe edilmi olan tabii veya ya tabakalar basn altnda paralanr; malzemelerin moleklleri dorudan doruya temasa gelir ve blgesel kaynak balan oluur. Bu kaynak balarnn kopmas ile meydan gelen malzeme kayb, adhesif anmasn oluturur (ekil 2.7. a,b). [51].

ekil 2.7. Adhesif anmasnn olumas (a) Ykn etkisiyle kaynak (b) Hareketin etkisiyle kaynan kopmas

Adhesif anmas, yzeylerde bir takm izikler eklinde (ekil 2.8.a) veya tam tersine yzeyleri parlatm gibi grlmektedir; bu ekilde yzeylerden bir tabaka kaldrlmaktadr. Teorik olarak bu tabaka ekil 2.8 c de gsterildii gibi olur.

ekil 2.8. Adhesif Anma Trleri[51].

Zamana bal anmann yan sra yenme adn tayan ani anma tipide vardr; bu anmada yzeyler arasnda kuvvetli kaynak balan oluur, paralar birbirine

48

kilitlenir veya hareket ettii halde yzeyler tamamen bozulur. Genellikle yenme; e alan malzemelerin seiminde yaplan hatalardan, basn veya kayma hzlarnn ok byk ve yalanmann yetersiz olmasndan kaynaklanr. Yenmede grlen iddetli kaynama, o noktann scaklnn artmasndan ileri gelir. Scaklk arttka, yapm tabakann dzeni bozulmaya balar, belirli bir scaklkta kopar ve metalik kaynak balar oluur. Bu scakla tabakann kritik scakl da denilir.

49

3.

KAYNAK TARAMASI

Bu blmde aratrmaclarn MMK'lerin sahip olduklar zellikleri iyiletirmek ve retim safhalarnda karlalan problemleri en aza indirmek iin yapt almalardan rnekler verilmektedir. Aratrmaclar zellikle, MMK'lerin retimi ve anma direncinin artrlmas zerinde youn almalar yapmaktadrlar.

Metal matrisli kompozitlerin yksek zgl dayanm, modlleri ve yksek scaklk zellikleri nedeniyle son yllarda kullanm alanlar genilemektedir. Bunun yannda, yksek performans gerektiren srtnme ve anma direnli malzemelere olan ilgi ve istek de zellikle otomativ sanayinde bu malzemelerin gelitirilmesinde bir dier tahrik edici unsur olmutur[38].

MMK malzemelerin anma performanslar zelliklerine bal olarak deiir.

matris ve takviye elemannn

Anma genellikle, fiziksel veya kimyasal bir

yntemle yzeyden malzemenin uzaklatrlmas olarak tarif edilir. Bir ok aratrmac, Al metal matrisli kompozitlerin srtnme ve anma davran zerine almlardr. Sonuta, sert tane takviyeli kompozitlerin matris alamna gre ok yksek deerlerde anmaya kar diren gsterdiini tespit etmilerdir. Anma oran, kayma hz, parack boyutu, sertlik, uygulanan yk, matris malzemesinin kimyasal bileimi ve takviye malzemesinin hacim miktar ile yap iindeki dalmndan etkilenmektedir . Literatrde, sert fazlarn miktarnn ve tane boyutunun artmasyla anma orannn artt bildirilmitir . Zhang ve Alpasn yaptklar almalarda, % 20 Al2O3-Al6061 kompozitinin takviyesiz Al6061 alamyla karlatrldnda kritik yk deerinin ykseldiini tespit etmilerdir [6]. Al alamlar MMK malzemeler iinde matris alam olarak olduka ok kullanlmaktadr. Hafif metaller, kompozitler iin matris malzemesi olarak ok cazip olmaktadr. Bunlar plastiklerden daha yksek elastik modl, dayanm ve toklua sahip olup

50

yksek scaklklarda zellikleri de daha iyidir. Ancak metal matrisli kompozit retimi daha zordur. Bunlar her fiberle iyi ara yzey ba oluturmazlar. Metallerle en kolay ba oluturan silisyum karbr ile kaplanm boron fiberdir. MMK'lerde ok yaygn olarak kullanlan matris malzemesi, dk younluklu, iyi tokluk ve mekanik zelliklere sahip olan hafif metaller ve alamlardr. Bu hafif metal alamlar dayanm ve zgl arlk oranlarnn iyi olmas nedeniyle hafif yap konstrksiyonlarda tercih edilirler. Atmosfere kar korozyon dayanmnn da ok yksek olmas dier karakteristik zelliklerinden biridir. Genellikle Al, Ti, Mg, Ni, Cu, ve Zn matris malzemesi olarak kullanlr fakat Al ve alamlar, Ti ve Mg yaygn olarak kullanlmaktadr [35]. Metal matrisli kompozit malzemelerin srtnme ve anma davran ilave edilen fazn tabiatna ve matris malzemesi ile yapt baa baldr. MMK malzemelerdeki anma davran incelemeleri genelde sert seramik parack ilavesi ile yada yalayc zelliklere sahip yumuak grafit yada MoS2 gibi malzemeler kullanlarak gerekletirilmektedir. Metal iine datlm seramik parackler andrc olarak kullanlan diskten ok daha yksek sertlik deerine ve ok dk yapma (adhesion) zelliine sahiptirler. MMK ile andrc diskin temasnda parackleri evreleyen metal matris hemen anmakta ve bylece parackler disk ile temas ederek yk tayc faz olarak davranmaktadr. Yumuak parack grafit vb. uygulamasnda ise bu malzemelerin yalayc zelliinden faydalanlmaktadr. Parack takviyeli Al esasl kompozitlerin srtnme davran hakknda olduka detayl almalar gerekletirilmitir. Aratrmaclarn byk bir ksm sert paracklerin Alminyum esasl kompozitlerde srtnme katsaysn drdn tespit ederken az saydaki aratrmacda bunun tersini iddia etmitir. kinci guruptaki aratrmaclara gre, seramikler anma esnasnda srtnme kuvvetini arttrmakta ve srtnme katsays da buna paralel olarak artmaktadr. Srtnme katsaysnn artnda en nemli etkenin parack segregasyonu ve zayf arayzey bandan kaynaklanabilecei de ayrca bildirilmektedir. [29]. Yksek performans gerektiren otomotiv sanayiinde kompozit malzemelerin gelitirilmesi nemli bir unsur olmaktadr. Almina ve SiC ile takviye edilmi MMK' 1er zerine pek ok aratrmalar yaplm ve anma zellikleri incelenmitir . Matris alamnn takviye eleman ile kuvvetli bir matris/parack ba mukavemeti meydana getirmesi matris

51

alamnn daha hzl anmasna ve takviye elamanlarnn andrc disk ile temasn daha hzl gereklemektedir.

Parack ve matris ba mukavemetinin salam olmas kompozitlerin istenilen artlara yakn retilmesi ile salanabilir. Bu durumda metal matris kompozitlerin anma mukavemeti matris alamna gre olduka fazla olduu ifade edilmektedir [35].

Mekanik zellikleri ve mikro yaplarndaki karmaklk nedeniyle MMK malzemelerin anma mekanizmalar ok iyi anlalamamaktadr. Ancak, bir ok aratrmaya gre kuru artlar altnda yaplan deneylerde karmak ve birbirine zt sonular elde edildii belirtilmektedir. Metal matrisli kompozitlerin anma srtnme davranlar konusunda farkl kayma artlarnda son yllarda yaplm ulusal ve uluslar aras almalarn zeti verilmitir.

Mindivan ve Kayal [55], sktrma dkm yntemi ile retilmi olan % 50 hacim orannda SiC parack takviyeli dkm halindeki ve yalandrlm durumdaki 2618 alminyum matrisli kompozitin kuru kayma anma davranlar incelenmitir. Kompozitlerin oda scakl mekanik zellikleri sertlik ve darbe deneyleri ile belirlenmitir. % 50 SiC ieren 2618 aluminyum matrisli kompozitin sertlii yalandrma ilemi ile % 5 orannda artarken darbe direnci ise yaklak olarak % 12 orannda azalmtr. Kompozitlerin anma davranlar ileri-geri anma deneyleri ile incelenmitir. leri-geri anma deneyleri 1.5-6.0 N yk aralnda, 0.02 m/s ve 0.09 m/s olmak zere iki farkl kayma hznda Al2 O3 topun srtnmesi ile yaplmtr. Anma deneyleri sonunda SiC ile takviye edilmi 2618 alminyum matrisli kompozitin dkm haline kyasla, yalandrma sl ilemi ile anma direncinin dk test yklerinde ve yksek kayma hzlarnda deimedii, ancak yksek test yklerinde ve dk kayma hzlarnda ise artt tespit edilmitir.

Bedir ve gel [7] almalarnda, scak presleme yntemi kullanlarak Al-metal anayapl kompozitlerin retimi gerekletirilmitir. Bu yntem sayesinde hem sv retim ynteminin hem toz metalrjisi ynteminin avantajl yanlar kullanlmaya

52

allmtr. retilen numuneler iki gruba ayrlmtr. Bir gruba sadece 530 C de 24 saat sl ilem uygulanm, dier gruba ilaveten 180 C de 24 saat yalandrma sl ilemi uygulanm ve sertlik deerleri belirli zaman aralklaryla llmtr. 10 saat yalandrlm numunelerin sertlik deerlerinin maksimuma ulat gzlenmitir. Daha sonra yalandrlm ve yalandrlmam numune gruplarnn anma deneyleri pin on disk (POD) sistemle kuru ortamda yaplmtr. Deneylerde 100p, 150p ve 220p da yaplmtr. Anma deneylerinden elde edilen sonular, SiCp fazna, anan yzeyin mikroyapsna ve anma mekanizmalarna bal olarak yorumlanmtr. Her andrc ile yaplan deneylerde Al-Cu/SiC kompozitlerin anma miktar anayapya gre daha azdr. SiC katk faz kompozitin anma direncini artrmtr. Dier taraftan 100p ile yaplan anma deneylerle 220plik ile yaplan deneyler karlatrldnda anma direnleri farkllk gstermitir. Bu olay byk lekte andrcnn tane byklne bal olduu dnlmtr. Farkl andrclarla yaplan deneylerde farkl tip anma yzeyleri elde edilmitir. Abraziv andrclarn tane bykl anma mekanizmalar ile dorudan ilikili olduu grlmtr . Mindivan ve arkadalar [61], tarafndan ayn ekilde 1.5 N ve 6.0 N yk altnda yaplan 2618, 6082, 7012, 7075 serisi Al alaml takviye oran hacimce % 50 SiC olarak kullanlan kompozitlerin incelendii deneysel almayla ykn artmasnn srtnme katsaysn byk bir oranda arttrd grlmtr. Rana ve Stefanescu [17], Al-%15 Mg alamlarna ilave edilen SiC paracklarnn boyutunun ve arlka oranlarnn srtnme katsaysna etkisini incelemilerdir. Bu almada, 100 m boyutlarnda ve arlka %15 SiC parack takviye ieren kompozitin srtnme katsaysnn takviyesiz alamdan 3 kat, 100 m boyutlu %12.5 SiC parack takviyeli kompozitten ise yaklak 2 kat daha dk olduu tesbit edilmitir. Arkan R [62], yapt almada %10, %20 ve %30 hacim orannda almina saffil ( -Al2 O3) fiber ieren inkoalminyum esasl alamn (ZA-12) srtnme anma davranlar incelenmitir. Numuneler saffil fiber preformlara vakum altnda sv metal infiltrasyon yntemiyle retilen kompozit levhalardan hazrlanmtr.

53

Seramik fiberler yaklak 3 mikron apnda ve ortalama 500 mikron boyunda olup kompozit levhada dzlem iinde geliigzel (planar random) dalm haldedir. Srtnme-anma deneyleri pim/disk tipi bir test makinesinde 20, 25 ve 30 N ykler altnda yaplmtr. Fiberlerin disk yzeyine dik olmasna zen gsterilmitir. Arlk kayb (anma kayb) ve srtnme katsays belirlenmi ve bunlarn fiber hacm oran ile ilikileri gsterilmitir. Arlk kaybnn yk ve fiber oran ile artt, srtnme katsaysnn ise alamnkine gre daha byk olduu grlmtr. Anma davranlarn belirlemek iin numunelerin hem anma yzeyleri hem de bu yzeye dik kesitleri elektron mikroskopta (SEM) incelenerek karlatrlmtr. Buna gre fiberlerin plastik deformasyonu azaltt, srtnme direncini ise artrd fakat kopan fiber paracklarn matrise gmlerek srklenmesi nedeniyle daha fazla anmaya sebep olduu grlmtr. zdin K, ahin Y [32], Al-2011 alam ile deiik parak oran ierikli SiC paracklar takviyelendirilme ilemi ergimi metal kartrma metoduyla yaplmtr. retilen metal matrisli kompozit ve ana malzemeden hazrlanan numunelerin kuru anma davranlar farkl ykleme artlarnda talanm rulman elik bilezie kar pim-halka metodu kullanlarak, aratrlmtr. Deney sonular, yk arttka hem matris alam hem de farkl boyutlu parack takviyeli kompozitler iin anma hacminin dorusal olarak arttn gstermitir. Baz kompozitlerde yaklak olarak 45 N yk zerindeyken bir gei noktasnn mevcut olduu ve byk parackle takviyeli kompozitlerde bu noktann daha belirgin olduu gzlenmitir. Buna ilaveten, Al alamna % 5 orannda SiC parack takviyesi bile anma direncinin byk oranda iyilemesine neden olmutur. Song ve arkadalar[64], yaptklar almada sktrma dkm yntemiyle retilen Al/Al2O3/C hibrit metal matris kompoziterin anma davrann karekterize etmilerdir. Hibrit kompoziterin anma davrannda karbon liflerinin hacimce artmasnn anmaya etkilerini aratrmlardr. Al/Al2O3/C kompozitinin davrannn, eitli kayma hzlarnn altnda kuru anma testi ile test edildi. Anma 0.51, 1.97 ve 3.62 m/sn kayma hzlarnda yaplmtr malzemenin anma hz dk hzda yksek orta hzda dk yksek hzda tekrar artmtr. Al/Al2O3/C kompoziterin ama direnci,

54

Al/Al2O3/C kompoziterine karbon liflerini ekleyerek Al/Al2O3 bileiklerinin zerinde dikkat ekecek derecede gelitirildi. zellikle, % 8 hacimli karbon ierirken orta kayma hzda Al/Al2O3/C kompozitlerinin anma direncini arttrd grlmtr. Fraktografik almalarndan, zarar verilen blge, orta kayma hznda melez bileiklerinin anma yzeylerinde, kat yalama filmi biimi gzlenmedi. Karbon liflerinin, karbon hibrit kompoziterinin anma direncini gelitirdiini eklemenin sonucu olarak oluturulan kat yalama filmi salamaktadr. nk bu film, MMK yksek srtnme kuvvetini azaltr. aksine malzemenin arasnda

Zhenfang Zhang ve arkadalar[65], metal matris kompozitlerin anma modelini belirlemek iin yaplan deneyde 6061 Al matrisli ve Al2O3 takviyeli kompozitin anmasn iki farkl andrcyla AISI 1030, AISI 4140 elikleriyle pin on disk yntemiyle anmaya tabi tutulmutur. Yaplan deneyde saf Al, % 10 Al2O3 ve %20 Al2O3 AISI 1030 ile yaplan deneyde AISI 4140 gre daha az anmtr. Buna karlk andrc malzemeler saf 6061 Al alamnda bir problem olmazken takviye arttka andrc eliklerde de malzeme kayb artmtr. AISI 4140 sertlii AISI 1030 eliinden daha yksektir ve deneyde AISI 4140 daha az anmtr.

ahin [14], SiC whiskerslerle retilen kompozitlerin nemli bir avantajnn, ekstrzyon, haddeleme, kalpta dvme ve presleme gibi plastik ekil verme tekniklerinin, whiskerslerde ve parack takviyeli kompozitlerde mekaniksel bir hasar meydana getirmeden uygulanabilmesi olduunu belirtmitir.

Alpas and Zhang [5] , 2014Al- SiC ve 6060Al-Al2O3 alminyum matrisli kompozitlerin kuru kayma anma davranna takviye parack hacim oran, parack byklnn ve andrc malzemenin etkisini incelemiler, artan takviye hacim oran ile takviye boyutunun kompozitlerin anma direncini artrdn tespit etmilerdir. Bunun tersine, Hopking ve arkadalar ile Milliere ve Suery kuru anma artlarnda saffil fiberli kompozitlerin elik bilyal yataklarda iyi anma direnci gsterdii belirlenmitir. Sonu olarak aratrmaclar una iaret etmektedirler ki, anma direnci, malzemenin yalnzca i yapsna bal bir zellik deil ayn zamanda malzemenin

55

maruz kald artlara da son derece bal olmaktadr. Son yllarda endstride nemli uygulama alan bulan ZA alamlarn yetersiz yalama artlarnda ve byk ykler altnda iyi anma direnci gsterdii kantlanmtr. Buytoz ve Eren [6] almalarnda, bir Al-Si-Mg alamna arlka % 5, 10 ve 15 oranlarnda SiC, Al2O3 ve FeCrC parackleri ilave edilerek retilen Al metal matrisli kompozit malzemelerin (MMK) abrasif anma davranlar incelenmitir. Kompozit malzemeler kartrmal dkm tekniiyle retilmitir. Abrasif anma deneyleri, bir pin on disk test cihaznda 1.89 m/s kayma hznda ve 10-30 N yk altnda gerekletirilmitir. Ayrca, retilen matris alam ve kompozit malzemelerin optik mikroskop, taramal elektron mikroskobu (SEM) ve EDS almalar yaplmtr. Test sonular incelendiinde, matris alamnn anma deerinin kompozit malzemelerin anma deerlerine gre olduka yksek olduu tespit edilmitir. Bunun yan sra, tm MMK numunelerinde, artan ykle birlikte anma miktarnn da artt, ancak maksimum ykte FeCrC paracklerinin matrisi plastik olarak deforme ettii belirlenmitir. Skolianos ve Kattamis [31], tarafndan yar-kat kartrma yntemi ile retilen 10.7-29 m takviye boyutu ve %0-29 takviye hacim oranna sahip kompozitlerin abrasif anma testleri, artan takviye hacim oran ve azalan takviye parack boyutunun anma hzn azalttn gstermitir. Candan ve dierleri tarafndan yaplan almada, basnl infiltrasyon yntemi ile retilmi olan 13 ve 37 m parack byklne sahip kompozitlerin abrasif anma testleri, kompozitlerin anma direnlerinin andrc tane boyutuna ve kompozitteki takviye parack boyutuna bal olduunu gstermitir. Roy et al., almalarnda SiC, TiC, TiB2, ve B4C parackler ile takviyeli alminyum matrisli kompozitlerin kuru kayma anma davranlarn incelemiler ve kompozitlerin anma hznda takviye ekli ve boyutunun nemli bir etkiye sahip olmad sonucuna varmlardr. Bu almada, basnl infiltrasyon yntemi ile retilen Al-%55 SiC parack (SiCp) takviyeli kompozitlerin abrasif anma davranna parack boyutunun etkisi incelenmitir. Abrasif anma testleri 100, 280 ve 500 mesh Al2O3 zmparalar zerinde, 12, 24 ve 36 N ykler altnda, disk zerinde pim anma cihaz kullanlarak gerekletirilmitir. Takviyesiz matris alam ile karlatrldnda kompozitler

56

mkemmel anma direnci gstermilerdir. Kompozitlerin anma hz, artan yk, artan andrc tane boyutu ve azalan takviye parack boyutu ile artmtr[31]. Ay M. ve arkadalar [55] almalarnda, toz metalurjisi yntemi ile retilen arlka % 3 orannda Mo, % 1.5 orannda C ve farkl tane boyutlarnda % 4, % 8 ve % 12 oranlarnda ferrokrom tozlar ieren Fe-C-Mo-FeCr kompozitinin abrasif anma davranna krom karbrn (Cr7C3) etkisi incelenmitir. Anma deneyleri farkl ykler kullanarak pim-disk anma cihaznda yaplmtr. Numunelerin mikroyaplar SEM, optik mikroskop, EDS ve X-Ray ile incelenmitir. Numunelerin sertlikleri RB skalasnda llmtr. Sonu olarak, yapdaki ferrokrom orannn artmasyla anma direncinin artt ve ferrokrom tozlarnn tane boyutu arttka anma direncinin dt tespit edilmitir. Ahlat H ve Candan E [18], basnl infiltrasyon yntemi ile retilmi olan alminyum matrisli kompozitlerin eme mukavemeti ile darbe ve anma direncine takviye SiC parack boyutunun etkisi incelemitir. Kompozitlerin oda scakl mekanik zellikleri eme ve darbe deneyleri ile belirlenmitir. % 60 SiC ieren alminyum matrisli kompozitlerin eme mukavemeti ve darbe direnci SiC boyutu arttka azalmtr. Kompozitlerin anma davranlar metal-metal anma deneyleri ile incelenmitir. Metal-metal anma deneyleri kuru kayma koullarnda M2 kalite takm elii zerinde yaplmtr. Deneyler, numunelere 28 N yk uygulatarak gerekletirilmitir. Anma deney sonular, iri SiC (37 m) ile takviye edilmi kompozitlerin, ince SiC (13 m) parackleri ile takviye edilen kompozitlere nazaran daha yksek anma direnci gsterdiini ortaya karmtr. nl ve arkadalar [56], saf Al ierisine deiik oranlarda (% 3 Mg + % 3 Si) alam elementi ve (%3 Al2O3 + %3 SiC) parack ilavesiyle dkm yntemiyle retilen kompozit yaplardan elde edilen kaymal yataklar retilmitir. Bu yataklar, radyal kaymal yatak anma test cihaznda 20 N ykte ve 1500 d/dak da yal ortamda andrlarak tribolojik zellikleri incelenmitir. Sonuta; tribolojik zelliklerde iyilemeler grlmtr.

57

Kley [57] yapt almada nitrr esasl kaplamalardan olan MoN kaplamalar halen ancak laboratuar dzeyinde retilen, endstriyel retimi olmayan kaplamalardr. Kaplama artlarna gre MoN veya Mo 2N eklinde oluabilir. Bu iki tip kaplamann oksidasyon scaklklar birbirinden farkldr. Ayrca oksidasyon rn MoO2 kararl bir oksit iken MoO3 uucudur. almann amac Mo-N-Cu sisteminin oksidasyonu srasnda oluan fazlar grmek ve oluan Cu2O ve MoO3 fazlarn kat yalayc grevi grp grmediini tespit etmektir. Bu nedenle disk zeri bilya anma deneyleri yaplm ve oluan oksit filmin srtnme katsays hesaplanmtr. Almina bilya kullanlan deneylerde srtnme katsaysnn 0,32-0,4 seviyesinde; elik bilya kullanlan deneylerde 0,6-0,7 seviyesinde olduu tespit edilmitir. Oksidasyon scakl arttrldnda srtnme katsays deerlerinde elik bilya iin net bir azalma tespit edilmitir.

Ylmaz ve Altnta [58] almalarnda, parack SiC takviyeli AI-%5Mg esasl kompozitleri modifiye edilmi bir dkm teknii kullanlarak retilmilerdir. Ortalama 86 m apnda olan SiC paracklar suni olarak oksitlendirilmi ve alminyum alamna deiik yzdelerde (5. 10, 15, 20) kartrlmtr. Dkm halindeki kompozitler yaklak 445C de ekstrzyon ilemine tabi tutulmulardr. Optik ve Taramal Elektron Mikroskobu ile mikro yap almalar yaplm ve homojen bir parack dalm gzlenmitir. retilen kompozitler zerinde yaplan anma testleri sonucu anma direncinin SiC parack yzdesi ile artt saptanmtr.

Ma ve arkadalar [10], matris olarak ortalama bykl 60 m olan 2024 alminyum alam tozlan (% arlka, Al-4.2 Cu-1.47 Mg-0.56 Mn-0.02 Zr-0.4 Si-0.27 Fe) ve takviye eleman olarak ortalama byklkleri 3.5, 10 ve 20 m hacimce %0, %15, %20 ve %30 oranlarnda SiC ile takviye ederek toz metalrjisi yntemiyle retmilerdir. Bu teknikte, alama SiC taneleri alminyum alaml tozlan ile kartrlm ve sonra 20:1 ekstrzyon orannda 450C scaklkta scak ekstrzyon yaplmtr. Ekstrzyona uram malzemeler daha T6 tabi tutulmu, sonra ilenerek anma ve sertlik deerleri tespit edilmitir. Sertlik deerlerinin; SiC taneleri hacim orannn artmasyla artt, ancak SiC tane boyutlarnn artmasyla azald; anma direnlerinin yksek yk altnda takviyesiz alamn yaklak iki kat olduu, SiC

58

tanelerinin hacim orannn ve boyutlarnn artmasyla, kompozitlerin anma direncinin artt tespit edilmitir.

Mondal ve Das [14], ADC-12 alminyum alaml SiC parack takviyeli kompozitlerin yksek basnl abrasif anma davranlarn; uygulanan yk, takviye boyutu ve hacimsel orann fonksiyonu olarak incelenip, matris alamnn anmas ile kyaslanmtr. Takviye eleman olarak 25-50 ve 50-80 m boyutlarnda SiC parackleri kullanlmtr. SiC 'n hacimsel oran arlka %5-12 arasndadr. SiC parack ilavesinin artmasyla kompozitin abrasif anma oran ok dt gzlenmitir. Alam ve kompozitin anma oran yke gre lineer fakat abrasif ebatna gre sabit olup, bir kritik abrasif ebatnda gei olduu belirlenmitir. Bu durum analitik olarak elde edilen denklemlerle ve anma yzey incelemeleri sonucunda dorulanmtr. ahin [14], almasnda, sv metal yntemi ile retilmi bulunan deiik hacim oranlarnda e eksenli srekli boron elyaf ieren alminyum esasl kompozitlerin, anma ve srtnme davranlar, standart deney aparatnda, elyaf dorultusuna dik ynde kesilen kompozit ve takviyesiz matris alam numuneleri, farkl yklerde anma testine tabii tutulmutur. Deneylerde, elyafla takviyelendirilen matrisin anma miktarnn hayli azald, artan ykle orantl olarak artt, fakat elyaf ieriinin anma zerine etkisinin olmad ortaya kmtr. Ancak kompozitlerde srtnme katsaysnn, matris alamndan daha byk olduu ortaya kmtr. Bununla beraber, anma yzeylerinin tarama elektron mikroskobu incelemesi, takviyesiz alamda anmann abrasif olarak meydana gelirken, kompozitlerde ise elyaf dorultusuna dik ynlerde kk boyutlu krlmalar, bu krlan paracklarnda matris iine gmlmesi eklinde olutuu dolaysyla, adhesif ile birlikte yorulma/krlma tipi anma mekanizmalaryla malzeme kaybna sebep olmutur. Zhiqiang ve arkadalar [14], tarafndan toz metalurjisi metodu ile 9Si/Al-CuMg kompozitleri retilmitir. Sarsntl anma zerinde ring anma mekanizmasnda, kar yzey malzemesi olarak GCr15 elik bilezik kullanlp kompozitlerin anma

59

davran

farkl

alma

artlarnda

incelenmitir.

Kompozitlerin

anma

mekanizmalarnn belirlenmesi amac ile anma yzeylerinin ve kompozitlerin anma yzeylerinin incelenmesi iin optik mikroskop ve SEM kullanlmtr. Anma deneyleri sonunda kompozitin kayp ktlesinin matrise gre ok az olduu gzlenmitir.

ahin ve Murphy [14],

pim on disk anma test makinas kullanlarak, srekli

B(SiC) fiberle takviyelendirilmi alminyum alaml kompozitlerin kuru kayma anmasnda fiber ynnn etkisi aratrlmtr. MMK numuneleri normal (N), paralel (P) ve antiparalel (AP) ynl olarak elik diske kar 1 m/sn sabit hzl ve 12 den 60 N'a kadar yk altnda test edilmitir. Sonular kompozitin ve matrisin ortalama anmasnn yk art ile dorusal arttn gstermitir. Kompozitin anmas fiber ierii bakmndan hassas deil fakat bu almada % 16 nn zerinde fiber hacim ierii kullanlm ve anma oran yaklak matrisin % 18 kadar olmutur. Fiber yn anma orannn zerinde ok az bir etkiye sahip olmutur. N ve AP ynlerinde kompozitin ortalama srtnme katsays anma orann artmas ile dorusal olarak azalm ve ykn artmas ile de dorusal olmayan azal gstermitir. Fakat P yn deiimlere kar duyarsz kalmtr. Anma mekanizmasnn metalografik incelenmesi, kompozitin anma mekanizmasnn matrisin oksitli anma mekanizmasna sahip olduu anlalmtr. Sert fiberler ynlerine bal olarak bunu bir derece deitirmitir. Yang ve Chung , Arlka %1-20 boksit parack katk elemanl Al-12Si1,4Cu-1,3Mg alam matrisli kompozit, birleik dkm (rheocasting) metoduyla retilmitir. Yksek scaklkta kararl, dk s genleme katsayl ve yksek sertlie sahip mkemmel kimyasal madde boksit, alminyumun hammaddesidir. Parack ilavesiyle abrasif anma direnci artmtr. Dk ve orta ykler altnda arlka %20 boksit ihtiva eden kompozitin anma direnci karbon elii ile kyaslanabilir durumdadr. Boksit parack ebatlarnn kklnden dolay kompozit ierisinde parack kmelenmesi gzlenmi olup; bunun kompozitin ekme gerilmesine ve anma drencine etkisi az olmutur. ahin ve Murphy, kayma hz ve mikroyapnn kuru anmaya olan etkisi ve takviyelendirilmemi Al-2014 alam matrisinin srtnme zelliklerinin ve ynsz

60

takviyelendirilmi boron fiberli kompozitlerin anmas incelenmitir. Testler, dik ve kayma ynne paralel farkl ykler altnda 0.6, 1.0 ve 1,6 m/sn hzlarda dnen elik disk zerinde yrtld. Matris ve kompozit numunelerinin anma yzeyleri ve yzey alt ksmlar, anma testinden sonra SEM ile incelenmitir. Matrisle kyaslandnda MMK muhteem anma direnci gsterdi fakat kayma ynne gre elyaflarn yn anma orann etkilemektedir. Testler 0,6 ve 1.m/sn hzla yrtld zaman normal ynelimin (N) paralel ynelimden (P) daha iyi anma direnci gstermekte fakat hz 1,6 m/sn olduunda ufak farkllklar olmaktadr. Her iki kayma ynnde de elyaflar yzey hasarn ve alt yzey plastik deformasyonunu azaltmaktadr. N ynelimli numne yzeyindeki elyaflar test esnasnda entiklenmektedir. Elyafdan ayrlan paralar yumuak alminyum matrix iine gmlmektedir. Bu durum zellikle dk kayma hzlarnda dk anma oran verir. P ynelimli numnelerde, dk hzlarda elyafn pek ok blm anma yzeyi tarafndan ekilir ve yzeyin srlmesi vuku bulur. Yksek hzlarda elyafn ekilmesi yer deitirir ve kk elyaf paralar yzeye gml olarak kalr. Yzeyin oksitlenmesi ve anma oran onun minimum deerine iner. Genellikle matris ve kompozitlerin anma katsays kayma hznn artmasyla azalr. Matrix kompozite gre daha dk srtnme katsaysna sahiptir. Dk yk her iki elyaf ynelimi iin elyaf oran ile srtnme katsays artmaktadr. Ancak daha yksek yklerde intizamsz ve kararszdr. P ynelimi iin kompozitin srtnme katsays N yneliminden daha dktr. Kurnaz ve arkadalar [14], yaptklar almada inko-alminyum esasl ZA12 alamn % 10, 15, 20 ye 30 hacim oranlarnda ksa saffil (S-alumina) ieren mastarlara, 0.1, 0.3 MPa arasnda deien basnlarda infiltre ederek MMK'ler retmilerdir. retilen malzemelerin belirlenen younluklar sonucu, her bir hacim oranndaki mastar iin infiltrasyonun belirli bir basn aralnda gerekletii grlmtr. Fiber hacim orannn artmas, bu basn araln yksek basn deerlerine kaydrm ve buna bal olarak mastarlarn dolma orann azaltmtr. Ayrca elde edilen malzemeler zerinde yaplan sertlik lmleri ve anma deneyleri; kompozitlerin fiberlere dik ye paralel kesitlerindeki sertliklerinin birbirlerine eit olduu ve her ikisinin de fiber hacim oran ile dorusal olarak artt, anma miktarlarnn ise artan saffil fiber hacim oran ile nemli lde azald bulunmutur. Matris ZA12

61

alam ve kompozitlerin anma miktarlar ykn artmasyla artm, fakat art hz ZA12 alam ve % 10 saffil ieren kompozitte yke daha fazla baml olarak gereklemitir.

pek, Sv metalurji ile retilmi, arlka %10,

15 ve 20 B4C parackl

(4147Al/ B4C) kompozitleri ve arlka %20 SiC parackl (Al/SiC) kompozitleri kuru deney artlar altnda aratrlm ve anma davranlar kyaslanmtr. Al matris alamnn ayn anma artlarnda iddetli abrasif-adhesif anmada iken Al/ B4C kompozitlerinde hafif oranl adesif anma gzlenmitir. B4C paracknn matris tarafndan slanabilirliinin kompozitin anma direnci ve anma mekanizmasyla dorudan ilikili olduu gzlenmitir. Al/ B4C ile Al/SiC 'n anma direnleri kyaslandnda Al/SiC 'n anma direncinin daha yksek olduu; ayn anma artlarnda Al/B4C normal anma durumunda iken Al/SiC'n anmasnda sadece hafif adesif anma izi grld rapor edilmitir.

ahin , ktlece % 10 ve 20 ve farkl ebatlarda SiC ile takviyelendirilmi alminyum alaml kompozitler, argon gaz altnda ergiyik kartrma ve sktrma dkm metodu ile hazrlanmtr. Paracklarn ilavesi esnasnda grafit cubukla kartrlmtr. Kartrma tamamlandnda ergiyik karm, kalba dklp basn uygulayarak kompozit retilmitir. Mikroskobik inceleme, sertlik, younluk ve porozite lm gerekletirilmitir. Buna ilaveten, MMK farkl kesme takmlar kullanlarak farkl hzlarda ve derinliklerde kesme ilemi yaplmtr. Paracklerin matris alamnda uygun dalm gzlenmitir. Younluk azalan parack ebat ile dm fakat porozite artan parack ebad ile azalmtr. laveten, btn testlerde takm mr, artan kesme hz ile fazlaca dmtr. Kesme takmlar arasnda, Al2 O3 kapl takmn anma direncinin performans, SiC takviyeli kompozitin ilenmesinde, krc entii olmayan dier takmlarnkinden daha iyi olmutur. Glda ve arkadalar, yaptklar bu almada, pim-disk tipi anma deney dzenei aracl ile S-Al2O3 elyaf ierikli inko-alminyum esasl kompozitlerin anma davranlar farkl ykler altnda, 0.8 m/sn sabit kayma hznda kuru srtnmeli

62

olarak

incelenmi,

matris,

elyaf

ierii

ile

elyaf

dorultularnn

etkileri

karlatrlmtr. Deney sonular, anma orannn Zn-Al (Zn-8) matrisine gre SAl2O3 elyaf takviyelendirilmesi ile azaldn, artan yk ile de arttn gstermitir. Bununla birlikte, deneyler, normal dorultuda ynlendirilmi kompozitlerin anma direnleri rastgele dzlemsel ynlendirilmi kompozitlerin anma direnlerinden daha dk olduunu gstermitir. ahin, S-alminyum elyaf ile takviyelendirilmi alminyum-inko alaml kompozitlerin anma davran, fiber dorultusunun kompozite olan etkisini belirlemek iin standart anma makinasnda alamla birlikte incelenmitir. Pim-disk sisteminde sertletirilmi rulman eliine kar deney yaplmtr. Yasz ve farkl ykler altnda kayma anma testleri kaymaya kar normal ve rasgele fiber ynlerinde gerekletirilmitir. MMK'lerin anm yzeyleri SEM ile incelenmitir. Deneysel sonular kompozitin anmasnn matrise gre daha dk olduunu gstermektedir. Anma oran artan ykle artm ve artan fiber hacim oran ile azalmtr. En uygun anma direnci, fiber ucunun mikroyapsndan dolay, fiberlerin ounun anma dzlemine dik olduunda gereklemitir. Liu ve arkadalar [14], hacimce maksimum % 30 Nb ieren Cu-Nb kompozitlerin mekanik ve tribolojik zelliklerini incelemilerdir. Cu-Nb kompozitler, Cu ve Nb elektrotlarnn arkla ergitilerek dkm yaplmasyla elde edilmilerdir. Silindirik eklinde dklen bu kle Cu-Nb kompozitler daha sonra ekstrzyon ya da haddelemeyle deformasyona uratlarak levha ya da ubuklar hline getirilmitir. Burada Cu matris olarak, Nb fiber takviye eleman olarak kullanlmtr. Elde edilen bu kompozitler, dier yaygn kompozitlerden farkl olmutur nk burada Nb fiber malzeme ve Cu matris malzemenin her ikisi de yumuaktr. Nb orannn Cu-Nb kompozitlerin tribolojik davran zerindeki etkisi aratrlm, kompozit iindeki Nb orannn artmasyla srtnme katsaysnn azald ve hacimce % 20 Nb ieren Cu-Nb kompozitin en iyi anma direncine sahip olduu bulunmutur. Bu kompozitler, yksek mekanik mukavemet, yksek termal ve elektriksel iletkenliklerin bir bileimini gstermitir.

63

Ylmaz ve Altnta [14], SiC parack takviyeli Al-% 5Mg esasl kompozitleri modifiye edilmi bir dkm teknii ile retmiler ve bu kompozitlerin mikroyap ve anma zelliklerini incelemilerdir. Takviye eleman olarak kullanlan ortalama 86 m apndaki SiC paracklarnn yzeyleri alminyum iine kartrlmadan nce 1000 C'de 1.5 saat sre ile suni olarak oksitlendirilmi ve yzeyde paracklarn alminyum alam tarafndan daha iyi slatlmasn salayan bir silisyum dioksit (SiO2) tabakas oluturulmutur. Ayrca paracklar ile matris arasndaki ba kuvvetlendirmek ve paracklarn daha iyi slanmas iin alminyum iine % 5 Mg katlmtr. Daha sonra dkm halindeki bu kompozitler scak ekstruzyon ilemine tabi tutulmulardr. Sonu olarak dkm teknii ile retilen ve scak ekstruzyon ilemi ile zellikleri iyiletirilen SiC parack takviyeli alminyum esasl kompozitlerde paracklarn matris iinde homojen bir dalm gsterdii ve matris ile paracklarn arasnda kuvvetli bir ba olutuu ve bu kompozitlerin anma dayanmlarnn artan SiC parac oran ile artt grlmtr. Tjong and Lau, TiB2 parackleriyle glendirilmi bakr matrisli kompozitlerin abrasif anma davrann incelemitir. Saf bakr ve TiB2 ile glendirilmi kompozitleri eit scaklk ve eit basnla hazrlamtr. Bu numunelerin abrasif anma davran, numunenin 240 elek ebatl SiC parackl zmparaya kar, pim-disk sistemi kullanlarak aratrlmtir. Saf bakr yumuaklndan dolay yksek abrasif anma kayb sergilemitir. Sadece %5 TiB2 parack ilave edilmesi sonucunda anma direncinde ciddi bir iyileme grlmtr. SiC andrclarnn mikro kesmesine direnen glendirme paracklerinin hacimsel oran arttka anma direnci de artmtr. ahin, MMK'lerin Taguchi metoduna dayal anma direnci modeli tahmini gelitirilmitir. Numunelerin iki elemanl anma davran, farkl artlar altnda eitli SiC parack ebatl numunelerin pim-disk sistemindeki anmalar incelenmitir. Sinyalgrlt (S/N) oran ve analizi optimal deney artlarn ortaya karmak iin deneyler yaplmtr. Deney sonular, zmpara taneciklerinin byklnn, zmpara anmas zerinde dier kontrol faktrleri arasnda en nemli parametre olduunu gstermitir. Bununla birlikte, kayma mesafesinin nemli olmad ve uygulanan ykn daha az etkili olduu grlmtr. stelik, deney parametrelerinin optimal kombinasyonu

64

belirlenebilmi ve anma miktar tahmin edilebilmitir. Yaplan bu modelleme ile tahminler ve gerek anma deerleri arasnda %5'lik hata ile iyi bir uyum salad anlalmtr. Sigh ve arkadalar [14], Silimanite parackl glendirilmi Al alaml kompozitin abrasif anma davrann incelemilerdir. Dkme Al alam ve arlka %10 silimanite parackl Al matrisli kompozitin abrasif anma davran, farkl kayma mesafeleri iin farkl yklerde ve abrasif ebatlarnda allmtr. Anma orannn kayma mesafesinin artmasyla azalp sabit bir deere yaklat ve btn malzemeler iin abrasif ebadnn ve uygulanan ykn artmasyla art belirtilmitir. Tm yklerde 25m abrasif ebatl anmadaki kompozit direnci srekli olarak alamdan byk olurken, 200 m abrasif ebatl anmada kompozit anma direnci alam anma direncinden daha dk olmutur. Orta ebatl abrasiflerde dk uygulanan yklerde kompozit yksek seviyede anma direnci sergilerken yksek uygulanan yk de bu eilim tersine dnd tespit edilmitir. ahin , hazrlad baka bir almada bor-fiber-takviyeli alminyum kompozitlerinin kuru kayma anmas deneylerinden elde edilen anma yzeylerinin analizleri yaplmtr. Anma testleri farkl yk ve kayma hzlarnda (0,6 ve 1,6 m/sn) dnen elik diske kar normal ve paralel olarak yaplmtr. Ayrca, alminyum esasl kompozitin anma yzeyinin X-ray ve XPS analizi incelenmitir. MMK, alamla kyaslandnda ok iyi anma direnci gstermitir. Normal ynde dk hzda en dk anma orann vermitir. Fakat bu eilim yksek hzda tem tersine olmaktadr. Kullanlan deney artlar altnda, XPS analizleri yzeydeki oksit orannn nemli olmadn gstermitir. Tiejun ve arkadalar [14], basnl dkm A390 Bilezik zerinde blok kuru srtnme deneyleri yksek basnl %20 SiC-Al

alminyum alamna,

kompozitlerine ve yeni gelitirilmi dkme %50 SiC-Al kompozitlerine uygulanmtr. Tm malzemeler iin deney aralk artlar hafif anma konumundan iddetli anma mekanizmasna kadar olmutur. Sonular, SiC parack hacmi arttka anma direncinin ykseldiini gstermitir. yi huyludan iddetli anma mekanizmasna

65

geiteki kritik scaklk SiC orannn artmasyla artmtr. Anma yzeylerinin incelenmesi yzey alt karakteristikleri ve anma debrisi sert bir mekanik alminyum tabakasn tanmlamtr. Bu tabaka A390 alamnda adhesif anma mekanizmasn engellemi ve %20 SiC ierikli kompozitlerinin hafif anmasn tabakalamaya evirdii rapor edilmitir. Oksitlenmeyle %50 SiC kompozitin anmas hafif anmayla sonulanmtr. Lim ve arkadalar almalarnda, Mg temelli ve SiC partklleri ile takviye edilmi kompozitlerin kompozitlerin anma davranlarn incelemitir. Deneyler pimdisk olmak zere 10 ve 30 N ykleri altnda 0,2-5 m/sn kayma hzlarnda sertletirilmi takm eliine kar yaplmtr. Kompozitler dk yk altnda biraz iyi anma direnci gstermi fakat SiC paracklerinin anma direnci zerine etkisi artan ykte olmamtr. SEM incelemeleri abrasif, oksitlenme, tabakalama, adhesif, tokluu ve erime anma mekanizmalarn gstermitir. Akbulut ve Durman geleneksel piston malzemesi olan LM13 (ETIAL145) alamn kullanarak santrifj dkm yntemi ile younluu sv matris alamnkinden yksek olan SiC paracklerini, dkm d yzeyinde biriktirip, anmaya dayankl bir tabaka oluturmaya almlar; tabaka derinlii ve sertliinin parack boyutu ve hacim oran ile deiimini incelemilerdir. Kompozit dkmle retilen ve farkl boyut (36 m, 17 m ve 9 m) ve hacim orannda (% 5, 10 ve 15) SiC parack takviyeli alminyum-silisyum (Al-Si) kompozitler, n stlm yatay tip bir santrifj cihaznda dklmlerdir. Kompozit dkm ve santrifj dkm tekniklerinin beraber kullanlmas ile retilen bu SiC parack takviyeli kompozitlerde, santrifj dkmde SiC parackleri dkm d ksmna radyal olarak hareket edip silindirik parann d yzeyinde birikmilerdir. SiC paracklerince zengin d tabaka kalnl, artan parack hacim oran ve azalan parack boyutu ile artmtr. Dkm kesitinde yaplan sertlik lmleri ile sertlik profili elde edilmi ve d yzeylerin maksimum sertlie sahip olduklar, ama i kesite gidildike SiC paracklerinin hacim oranlarnn srekli azalmasna bal olarak sertlikte srekli dler meydana geldii grlmtr.

66

Ma ve di. , SiC parack takviyeli 2024 alminyum alaml kompozitlerin srtnmeli anma davranlarn incelemilerdir. Matris olarak ortalama bykl 60 mm olan 2024 alminyum alam tozlar (% arlka, Al-4.2Cu-1.47Mg-0.56Mn0.O2Zr-0.4S1-0.27Fe) ve takviye eleman olarak ortalama byklkleri 3.5, 10 ve 20 mm olan a-SiC parackleri kullanlmtr. Parack takviyeli kompozitler hacimce %0, 15, 20 ve 30 oranlarnda SiCp ile takviye edilmi ve toz metalrjisi teknii kullanlarak retilmitir. Yaplan sertlik deneyleri sonular; kompozitlerin sertliinin, SiC paracklerinin hacim orannn artmasyla arttn, ancak SiC parack boyutlarnn artmasyla azaldn gstermitir. Alminyum alamnn anma zellikleri, SiC paracklerinin eklenmesiyle belirli bir ekilde iyilemi ye kompozitlerin anma direnci yksek yk altnda takviyesiz alamnkinin yaklak iki kat olmutur. Ancak SiC paracklerinin hacim orannn ve boyutlarnn artmasyla, kompozitlerin anma direnci artmtr. SiC parack boyutlarnn kompozitlerin anma direnci zerindeki etkisinin, SiC paracklerinin hacim orannkinden daha byk olduu gzlenmitir. Jiang ve di. , Al-Si alaml ve hacimsel olarak % 5, 8, 12 ve 16 ksa Al2O3 fiberli kompozitlerin kuru kayma anmas halka zerinde blok yntemiyle aratrlmtr. Anma hacmi, srtnme katsays, hem matris alamnn hem de metal matris kompozit (MMK)'in temas yzey scakl, farkl kayma aralklarnda ve 20-150 N dizili yk altnda llmtr. Merkezka gl infiltrasyon metoduyla retilmi kompozitle skma infiltrasyon yntemiyle retilmi kompozitin anma zellikleri kyaslanmtr. Deneysel sonular; Al-Si alam iine ilave edilen Al2O3 fiberleri sadece anma orann drmeyip birde 100-150 N yk aralnda, Al-Si alamnda vuku bulan youn-anmaya-geii etkili bir ekilde sindirmitir. 100 N 'un altnda yk uygulandnda kompozitlerin srtnme katsays alamnkinden daha byk fakat 100 N 'un zerinde de 0,4 'den farkl bir deer hemen hemen yoktur. Artan ykle temas yzey scakl artar ve 150 N 'da 520 K 'e ulamaktadr. Anm yzeylerdeki SEM incelemesi, Al2O3 fiberlerinin varlnn, youn-anmaya-geii engelledii rapor edilmitir. Bai ve Xue [14], Glendirilmemi Al-20Si-3Cu-1Mg (ASCM) Alminyum alam ve SiC parackleriyle glendirilmi Al-20Si-3Cu-1Mg Alminyum matrisli

67

kompozitler toz metalurjisi metodu ile retilmitir. Numuneler 25-175 N ykleri arasnda, karlkl srtnmeli deney dzeneinde 4Cr13 paslanmaz elie kar ve kayma hz 0,3-1,2 m/sn arasnda olmak zere kaydrlmtr. Sonular, kompozitlerin kuru kaymada iyi ve sulu kaymada daha az anma drencine sahip olduklarn gstermitir. Kuru kaymada oluklanma anma mekanizmas ve sulu anmada tribokimyasal anmann baskn olduu belirtilmitir. Tarama Elektron Mikroskopu (SEM) ve X-nl Fotoelektron Spektroskopu (XPS), anma morfolojisini ve yzey kimyasn incelemek iin kullanlmtr. Barnhust ve Forge, inko alminyum alamlar ile geleneksel dkm alamlarndan Al brornzu, Al-Sn alam ve SAE 660 Pb-Sn bronzunun anma zelliklerini, halka zerinde blok anma dzenei kullanarak incelemilerdir. ZA 27 alamnn btn alamlardan daha iyi anma performans sergiledii belirlenmitir. Ayrca inko alamlarnn bronzdan yaklak olarak iki kat daha fazla sl iletkenlie sahip olmasmn ok daha dk yatak scakl meydana getirdii de bildirilmitir. Barnhust inko alamlarnn yksek anma dayanmnn, yapda mevcut olan e faznn varlna ve miktarna bal bulunduunu ifade etmitir. Akbulut ve Trk [14], farkl kombinasyonlarda silisyum ve mangan ilave edilen ZA 12 ve ZA 27 alam ile beyaz metal ve CuPb20Sn5 yatak bronzunun anma davranlarn disk zerinde pim anma yntemini kullanarak aratrmlardr. Deneyler srasyla 0.65, 1.30, 1.90 m/sn hzlarda ve 5, 10, 15 N yklerde gerekletirilmitir. Bu almada inko alminyum alamlar beyaz metal ve bronzdan daha iyi anma performans gsterirlerken silisyum ve mangan ilavesi retilen alamlar da standart inko alminyum alamlarndan ok daha iyi anma performans ortaya koymulardr. zellikle yksek hzlarda ve yklerde intermetalik MnAle bileii ve serbest Si parackleri yk tayc olarak davranarak anma dayanmn iyi ynde gelitirmitir. Aslan, Trk ve Durman [14], inko-Alminyum esasl ZA 8 alamnn sertlik ve anma davrana Al ve Cu elementlerinin etkisini; Al ieriini % 5 -11 aralnda ve Cu ieriim de % 0-3 aralnda deitirerek incelemilerdir. Artan oranlarda alminyum ilavesi ile alamlarn sertlik deerleri dorusal olarak artarken buna paralel olarak da anma dayanmlar % 8 Al oranna kadar srekli olarak artmtr. Bu orann

68

zerindeki Al ilavesinin anma dayanmna nemli katks olmad saptanmtr. Ayrca ZA 8 alamnn bu zelliklerine Cu elementinin etkisi artan Cu ile dorusal bir ekilde artt gzlenmitir. ZA 8 alamm sertlik ve anma dayanmna Mn ve Si elementinin etkisi Trk[58] ve arkadalar tarafndan incelenmitir. Alama Mn ilavesi sertlik deerlerinde nemli deiiklik yapmaz iken Yaklak %0,01 Mn ilavesi alamn anma dayanmn arttrd tespit edilmitir. Artan Mn ilavesi ile bu artn devam ettii bildirilmitir. Ayrca alama % 0,13-1,1 aralnda Si ilavesi de yaplm ve artan Si ilavesinin sertlik ve anma dayanmn artrd belirtilmitir [29]. Sui ve arkadalar ZA 27 alamma SiC, Si3N4, B4C, Al2O3 ve grafit paracklerini ilave etmiler ve rettikleri kompozit malzemelerin anma davranlarn incelemilerdir. Sert paracklerin matrise ilavesi ZA 27 alamnn sertliini arttrrken dk sertlie sahip olan grafit ilavesi ise sertlii drmtr. Sert olan takviye fazlan yk tayc olarak davranm, bu duruma bal olarak da yksek sertlikte olan kompozit malzemelerin anma direnci dk sertlikteki kompozitlere kyasla daha yksek olmutur . Sharma ZA 27 alamna %2 lik art orannda %1 den % 5'e kadar 80-120um boyutunda grafit ilavesi yaparak kompozit malzeme retmitir. retilen bu kompozit malzemelerin yalamak, yan kuru ve kuru artlarda, 10 kg art ile 10-50 kg aralnda yk tatbik edilerek yatak test cihaznda anma deneyleri gerekletirilmitir. Bu almada ZA 27 alam ile kyasland zaman tm kompozit malzemeler daha iyi anma direnci gstermitir. Yalamal artlarda kompozit malzemeler ok dk srtnme deerlerine ulam ve kar yzeye hibir ekilde svanmamtr. Bu durum kompozit malzeme ile mil yzeyinde ok iyi hidrodinamik ve/veya smr yalamasnn (ekil atf yap)olumas ile aklanmtr. Benzer sonulan Al kompozit malzemelerin tibolojik performanslarm inceleyen Lin ve arkadalar da gzlemlemitir. Kuru artlarda ise grafit parackleri alamm yzeyinde yalamay gerekletirerek yzeylerde svanma oluumunu engellemitir. ok az grafit ilavesi dahi yzeylerin alma artlarn deitirmeye yetmektedir. ZA 27 alamnn srtnme katsays 10 kg lk yk altnda 0,35 deerini alrken %1 grafit ilaveli kompozit bu deere 50 kg lk yk

69

altnda ulamaktadr. Seah ve arkadalar da grafit parackleri ilave edilen ZA 27 Kompozit malzemede benzer sonulan rapor etmilerdir. Ayrca anma oran; artan yk ile art eilimi gsterirken artan hz ile azalma eilimi gstermitir.

nfiltrasyon ve sktrma dkm yntemi ile alumina silikat ve alminyum oksit ksa fiberler ieren ZA 27 kompozit malzemenin ekme mukavemeti, sertlik ve anma davramn Muthukumarasamy ve arkadalar incelemitir. Bu almada sktrma dkm yntemiyle retilen kompozitler en iyi sonulan vermitir. % 10-20 oranlarnda ilave edilen alumina ksa fiberler, kompozitin mukavemet ve sertlik deerlerini arttrrken anma hzn drmtr. Yine % 10-20 orannda mullit ilave edilen kompozit malzemenin anma hz dmtr. Ancak mukavemet deerinde bir miktar kayp olumutur. %20 alumina ilave edilerek retilen kompozit malzemenin anma deeri hemen hemen hi olmamtr. Prasad [29], %37.5 Al ieren alamna 50-100 m boyutunda hacimce % 10 oramnda SiC ilavesini vorteks metodu ile gerekletirmi ve bu kompozitlerin abrasif anma davranlarn 26,52,78 ve 106 m kayma mesafesinde 1,3,5 ve 7 N yklerinde incelemitir. Dk yklerde kompozit ile alamn anma oranlarnn birbirine ok yakn olduu tespit edilirken; artan yklerde kompozit malzemelerin abrasif anma davrannn alamn anma davranndan ok daha iyi olduu bildirilmitir.

Krdk smail [66], yapt almada metal olmayan parack katkl alminyum bazl kompozitlerin retimi, bunlarn mikroyaps, anma ve srtnme davranlar ve mekanik zellikleri incelenmitir. Kompozitleri, 2024, 1070 ve A 413 alminyum alamlarna 1-63 m apndaki SiC paracklerin % 5'den % 15'e kadar ilavesiyle hazrlamtr. Alamn yalandrma artlar, takviyede kullanlan malzeme, bu malzemenin hacimsel oran ve paracklarn boyutu gibi birok mikroyapsal deiken kompozitin mekanik ve tribolojik (anma ve srtnme davran) zelliklerine etki edebilir. almadaki ama oda scakl zelliklerinde bu deikenlerin etkilerini aratrmak idi. almann sonulan gstermitir ki, alminyum alamlarna SiC

70

ilavesiyle sertlik, anma direnci ve elastisite modl (E) artar, srtnme katsays ve birim ekil deitirme (e) azalr. zkonak [67], yapt almada SiC ile takviyelendirilmi alminyum esasl kompozitlerin retimine allmtr. Daha sonra bunlarn zelliklerini ortaya koyacak incelemeler yaplmtr. Bu almada AlSi10Mg ve Al 99.5 alamlarnn kartrlmas ile elde edilen AlSi5 alam kullanlmtr. Takviye olarak abrasif tip yeil SiC tozu kullanlmtr. Yzde 10-15-20-25-30 orannda SiC tozu compocasting teknii kullanlarak alama katlmtr. lem esnasnda kartrmaya etki eden deikenler slatabilirlik sorununun stesinden gelinmesi asndan nemlidir. Bu nedenle bu deikenler incelenmitir. retilen kompozitlerin mikroyaplan, tane dalmlar, sertlikleri, younluklar, yzey przllkleri ve abrasif anma davranlar aratrlmtr. Sonu olarak Al ve SiC tozunun karmas salanmtr. Yapda porozite ve segregasyonlar grlse de alma baard saylabilir. nk bu kusurlar daha sonraki extrzyon, haddeleme, dvme gibi ilemlerle iyiletirilmededir. Toz ilavesi Al alamlarnn sertlik ve anma gibi zelliklerini iyiletirmektedir.

71

4. METERYAL ve METOD

4.1. Malzeme

Anma davran incelenen malzemenin bileimi Tablo 4.1de ve Tablo 4.2de verilmitir[48]. Deneysel almada matris malzemesi olarak Al-Mg alamlarndan 5XXX

serisindeki AA 5754 kullanlm ve takviye olarak SiC parack takviye edilmitir. Tablo 4.1 da malzemenin ierii verilmitir. Takviyenin parack boyutu ortalama 13 m dir. Tablo 4.1 kullanlan malzemenin bileimi [48] Mg 2,6-3,2 Si 0,40 Fe 0,40 Mn 0,50 Dier (toplam) 0,15

5xxx serisi dvme alminyum alamlar sl ilem uygulanamayan trlerdir ve bunlar yalnzca ekil deiimiyle sertletirilebilirler. Isl ileme tabi tutulamayan alamlar en yksek mekanik zeliklerini, souk ekillendirme yoluyla sertlik ve mukavemeti artrma yntemi olan ekil deitirme sertletirmesi ile kazanrlar. Takviye olarak SiC seilmitir. SiC parackler, Al2O3 ve AlN gibi dier

seramik takviye elemanlarna gre sv alminyum tarafndan daha iyi slatlabilme zellii ve ucuz olmas nedeni ile ok sk olarak kullanlmaktadr[31]. Malzeme modifiye edilmi sktrma dkm yntemiyle yarkat kartrma arkasndan scakl ykseltilerek sv halde dkm yntemiyle retilmitir. Sktrma dkm yntemi ekil 4.1 de verilmitir. Bu yntemle hemen hemen her tipte takviye malzemesi kullanlarak MMK malzeme retilmesi mmkndr.

72

ekil 4.1 Sktrma dkm yntemi [59].

Dkm sonras elde edilen takviye oranlar deneysel numunelerin teorik ve zgl arlklar Tablo 4.2 verilmitir. Tablo 4.2 Deney numunelerinin teorik ve llen zgl arlklar ile porozite oranlar[48].
Malzeme %SiC (Hacimce) Teorik zgl Arlk (g/cm3 ) Deneysel zgl Arlk (g/cm3) % Porozite

AA 5754 AA 5754 AA 5754 AA 5754 AA 5754

- ---+ % 5 SiC + %10 SiC + %15 SiC + %20 SiC

2,66 2,69 2,71 2,74 2,77

2,62 2,65 2,68 2,72 2,74

1,5 1,2 1,1 0,8 1,2

Hazrlanan malzeme daha sonra souk ekillendirmenin anma zerindeki etkisinin belirlemek amacyla hem takviyesiz Al-Mg alamna hemde %10 SiC takviyeli Al-Mg kompozitine %20 orannda souk hadde uygulanmtr. Tablo 4.3 te malzemenin cinsi ve uygulanan hadde oran verilmitir. Metallerin plastik ekil deiimi, kristal ekil deiim scakl altnda olutuundan (tekrar kristalleme scakl) bu metallere souk ekillendirilen metaller denilir. Bylece souk ekillendirilen metaller, tahrip olmu kristal yapy korurlar ve yap iindeki tanmsz

73

deiimler sonucunda, zelliklerinde baz deiikler oluur. Bu durumun kompozitlerin anmas zerindeki etkisini bulmak iin malzemeye souk hadde uygulanmtr. Tablo 4.3 : Malzemenin cinsi ve uygulanan hadde miktar Malzeme Uygulanan Souk Hadde Oran ( %) AA 5754 AA5754+10 SiC %20 %20

4.2. Mikroyap Deneysel almada elde edilen kompozitlerde, SiC paracklerinin homojen olarak dald ekil 4.2-ekil 4.7de SEM resimleri ile gzlenmitir . Ayrca retim srasnda basn uygulanmas porozite oran daha az olmas ve teorik younlua yakn sonular alnmasn salamtr. Yaplan pek ok almada, parack hacim orannn artmas ve parack boyutunun azalmasyla porozite orannn arttn vurgulamlardr [14,17]. Sktrma dkm yntemiyle retilen malzemede takviye orann hacimce artmas porozitenin artmasna neden olmamtr. Tablo 4.2 te bu aka grlmektedir. Hazrlanan numunelerde homojen dalm salanp salanmad ve ezme ilemlerinin i yapda meydana getirdii deiiklikler, porozite ve i yap kusurlar oluup olumad optik laboratuvar mikroskobu ve yar kantitatif elementel analiz sistemine sahip, SEM elektron mikroskobu kullanlarak incelenmitir.

ekil 4.2 Matris malzemesi AA5754 alamnn dkm sonras SEM grnts[48]

74

ekil 4.3 Hadde uygulanmam AA5754 / %5 SiCp malzemesinin SEM grnts[48]

ekil 4.4 AA5754 / %10 SiCp kompozit malzemesinin %20 Hadde uygulanm mikroyaps

ekil 4.5 AA5754/ %10 SiCp kompozit malzemesinin hadde uygulanmam mikroyaplar[48]

75

ekil 4.6 AA5754/ %15 SiC kompozit malzemesinin mikroyaplar [48]

ekil 4.7 AA5754 -% 20SiCp kompozit malzemesinin mikroyap SEM fotoraflar[48] Yaplan sktma dkm sonucu takviye edilen SiC alam iinde homojen bir ekilde dalmtr. (ekil 4.3-ekil 4.7)

4.3. Anma Deneyi Anma deneyinde, zellikleri deneysel almann malzeme ksmnda belirtilen malzemenin kuru kayma anma davranlar incelenmitir. Malzeme oda scaklnda ak havada linear (ileri geri) anma deneyi yapan reciprocating anma cihaz ile anma davran incelenmitir. leri-geri anma deneyleri 1.0 N ve 6.0 N yk altnda 5000 evrimde 0,04 m/s kayma hznda Al2 O3 topun srtnmesi ile yaplmtr. Almina topun ap 10 mmdir. Ama 10 mmlik bir izgi boyunca almina bilyenin

76

gitme gelme hareketiyle yaplmtr. Anma deney dzenei ekil 4.8te ve ematik yaps ekil 4.9da verilmitir.

ekil 4.8. Anma deney dzenei resmi

ekil 4.9. Anma Deney Dzenei ematik Yaps 5XXX serisi alminyum alamlar sl ilem uygulanamayan kelme sertlemesi grlmeyen alamlardr. Nispeten yumuak alamlar olarak bilinir. Buna ramen anma performans olduka yksektir.

77

5. SONULAR VE TARTIMA 5.1. Sonular 5.1.1. Haddesiz Numunelerde Deney Sonular

ekil 5.1 AA5754 (Al-Mg) alamnn 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.2 AA5754 (Al-Mg) alamnn 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.1de AA5754 alamnn 1 N yk altndaki ve ekil 5.2 AA5754 alamnn 6 N yk altndaki srtnme katsays deiimi grlmektedir. 1 N yk

78

altndaki srtnme katsays olduka dzenli iken 6 N yk altndaki srtnme katsaysnda sapmalar meydana gelmitir.

ekil 5.3 Takviyesiz AA5754 Alamnn 6 N Yk Altnda Anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri.

ekil 5.4 Takviyesiz AA5754 alamn Anma Deneyi yaplm numunenin EDS analiz sonular.

ekil 5.3de takviyesiz AA5754 Alamnn 6 N Yk altnda anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri, ekil 5.4de takviyesiz AA5754 alamn anma deneyi uygulanan numunenin EDS analiz sonular verilmitir. ekil 5.3de grlen SEM resimlerinde ykn etkisiyle yeni yzeyler olutuu grlmektedir.

79

ekil 5.5. %5 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.6 % 5 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.5de %5 SiC takviyeli AA5754 kompozitin 1 N yk altndaki, ekil 5.6da % 5 SiC takviyeli AA5754 kompozitin 6 N yk altndaki srtnme katsays deiimi verilmitir. Grafiklerde de katsays daha yksektir. grld gibi yksek yklerdeki srtnme

80

ekil 5.7: %5 SiC takviye edilmi AA5754 kompozitinin 6 N Yk Altnda Anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri.

ekil 5.8. %5 SiC Takviyeli AA5754 kompozitinin Anma Deneyi yaplm numununin EDS analizi

ekil 5.7te %5 SiC takviye edilmi AA5754 kompozitinin 6 N yk altnda anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri, ekil 5.8de de %5 SiC Takviyeli

81

AA5754 kompozitinin anma deneyi yaplan yzeyin grlmektedir.

EDS analizi sonular

ekil 5.9 % 10 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.10 % 10 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.9te % 10 SiC takviyeli AA5754 kompozitin 1 N yk altndaki, ekil 5.10da % 10 SiC Takviyeli AA5754 kompozitin 6 N yk altndaki srtnme katsays deiimi grlmektedir. ekil 5.9de srtnme katsaysnn zamanla artt, ekil 5.10da ise srtnme katsaysnda ufak deiimler meydana gelmitir.

82

ekil 5.11: %10 SiC takviyeli AA5754 kompozitinin anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri

ekil 5.12. %10 SiC Takviyeli AA5754 kompozitinin Anma Deneyi yaplm numunenin EDS analizi

ekil 5.11de %10 SiC takviyeli AA5754 kompozitinin anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri ekil 5.12de ise %10 SiC Takviyeli AA5754 kompozitinin anma deneyi yaplan blgenin EDS analizi grlmektedir.

83

ekil 5.13 % 15 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.14 % 15 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.13de % 15 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 1 N Yk altndaki, ekil 5.14te % 15 SiC takviyeli AA5754 kompozitin 6 N yk altndaki srtnme katsays deiimi grlmektedir.

84

ekil 5.15: %15 SiC takviyeli AA5754 kompozitinin anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri

ekil 5.16: %15 SiC Takviyeli AA5754 kompozitinin Anma Deneyi yaplm numunenin EDS analizi

ekil 5.15de %15 SiC takviyeli AA5754 kompozitinin anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri ve ekil 5.16te %15 SiC Takviyeli AA5754 kompozitinin anma deneyi yaplan yzeyin EDS analizi grlmektedir.

85

ekil 5.17 % 20 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.18 % 20 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitin 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.17da % 20 SiC takviyeli AA5754 kompozitin 1 N Yk altndaki, ekil 5.18de % 20 SiC takviyeli AA5754 kompozitin 6 N yk altndaki srtnme katsays deiimi grlmektedir.

86

ekil 5.19 %20 SiC takviye edilmi AA5754 kompozitinin anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri

ekil 5.20 % 20 SiC Takviyeli AA5754 kompozitinin anma deneyi yaplm numunenin EDS analizi

ekil 5.19te %20 SiC takviye edilmi AA5754 kompozitinin anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri, ekil 5.20da % 20 SiC Takviyeli AA5754 kompozitinin anma deneyi uygulanan numunenin EDS analizi grlmektedir.

87

5.1.2. Haddeli Numunelerde Deney Sonular

ekil 5.21 % 20 Haddelenmi Takviyesiz AA5754 Alamnn 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.22. % 20 Haddelenmi Takviyesiz AA5754 Alamnn 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.21de % 20 haddelenmi takviyesiz AA5754 alamnn 1 N yk altndaki, ekil 5.22de % 20 haddelenmi takviyesiz AA5754 Alamnn 6 N yk altndaki srtnme katsays deiimi grlmektedir. Haddeli numunelerde srtnme katsays karekteristik olarak haddesiz numunelere benzemektedir.

88

ekil 5.23: %20 Haddelenmi AA5754 Alamn anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri

ekil 5.24 % 20 Haddelenmi AA5754 alamnn anma deneyi yaplm numunenin EDS analizi

ekil 5.23de %20 Haddelenmi AA5754 alamn anma sonucu oluan yzeyin SEM grntleri ekil 5.25te de % 20 haddeli AA5754 alamnn anma uygulanm numunenin EDS analizi sonular grlmektedir. Haddelenmi

89

numunelerin SEM grntlerinde daha ok adrasif anma meydana gelmitir.

ekil 5.25. % 20 Haddelenmi %10 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitinin 1 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.26. % 20 Haddelenmi %10 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitinin 6 N Yk Altndaki Srtnme Katsays Deiimi

ekil 5.25te % 20 haddelenmi %10 SiC takviyeli AA5754 kompozitinin 1 N yk altndaki, ekil 5.26 % 20 haddelenmi %10 SiC Takviyeli AA5754 Kompozitinin

90

6 N Yk altndaki srtnme katsays deiimi grlmektedir. Srtnme katsaysnn benzer takviyeli haddesiz numunelere gre daha dt grafiklerde grlmtr.

ekil 5.27. %10 SiC takviyeli %20 Haddelenmi AA5754 Kompozitinin anma yzey resimleri

ekil 5.28 % 20 Haddelmi % 10 SiC takviyeli AA5754 kompozitinin anma deneyi yaplm numunelerin EDS analizi

ekil 5.27de %10 SiC takviyeli %20 haddelenmi AA5754 kompozitinin anma yzey resimleri, ekil 5.28de ise % 20 Haddeli % 10 SiC takviyeli AA5754

91

kompozitinin

anma

deneyi

uygulanan

numunelerin

EDS

analizi

sonular

grlmektedir. SEM grntlerinde gze arpan zelliklerin banda blgesel malzeme kaybnn olmasdr.

5.1.3. Srtnme Katsaylarnn Karlatrlmas

ekil 5.29: % SiC Takviye orannn artmasyla 1 N Yk altnda AA5754/SiC kompozitinin Srtnme Katsaysndaki Deiim

ekil 5.30: % SiC Takviye orannn artmasyla 6 N Yk altnda AA5754/SiC kompozitinin Srtnme katsaysndaki Deiim.

92

ekil 5.29de % SiC Takviye orannn artmasyla 1N Yk altnda AA5754/SiC kompozitinin, ekil 5.30da % SiC Takviye orannn artmasyla 6 N Yk altnda AA5754/SiC kompozitinin srtnme katsaysndaki deiimi grlmektedir. Srtnme katsays 6N uygulana deneyde olduka yksek deerlerde 1N yk altnda ise daha dk deerlerde grlmektedir.

ekil 5.31: % Hadde orannn artmasyla 1 N ve 6 N Yk altnda AA5754 alam AA5754%10 SiC kompozitinin Srtnme katsaysndaki Deiim.

ekil 5.31de % Hadde orannn artmasyla 1 N ve 6 N yk altnda AA5754 alam AA5754-%10 SiC kompozitinin srtnme katsaysndaki deiimi grlmektedir. Grafikte de grld gibi hadde orann artmas ile takviyeli malzemelerde srtnme katsays dmken haddeli alamlarda ise srtnme katsays ykselmitir.

93

5.1.4. Anma Miktarnn Karlatrlmas

ekil 5.32: % SiC Takviye orannn artmasyla 1 N Yk altnda AA5754/SiC kompozitinin anma miktarndaki deiim.

ekil 5.33: Hadde Oran ve SiC Takviye orannn artmasyla 1 N Yk altnda AA5754/SiC kompozitinin anma miktarndaki deiim.

ekil 5.32de % SiC takviye orannn artmasyla 1 N yk altnda AA5754/SiC kompozitinin anma miktarndaki deiim, ekil 5.33de hadde oran ve SiC takviye orannn artmasyla 1 N Yk altnda AA5754/SiC kompozitinin anma miktarndaki deiim grlmektedir. Takviye orann artmas ekil 5.32de grld gibi %10 takviyeli numuneye kadar anma miktar artm %15 takviyeli numunede dmtr. Haddeli numunelerde ise takviyeli numunelerde anma miktarnda bir deiim

94

gzlenmezken takviyesiz numunelerde ise haddelemenin etkisiyle anma miktar artmtr. Genel olarak yaplan deneysel alma sonucunda; 1) Ykn artmasnn srtnme katsaysn byk oranda deitirdii hatta takviyesiz ve % 5 takviyeli malzemede 6 N yk altnda anmadan ok deformasyona olduu SEM resimlerin de grlmtr. 2) Dk yk (1 N) uygulanan deneyde srtnme katsaysnn takviyesiz alamdan %10 SiC takviye kompozite kadar artt daha sonra %15 ve %20 SiC takviyeli kompozitlerde dt grlmtr. 3) Yksek yk (6 N) uygulanan deneyde SiC takviye orannn artmasyla malzemede srtnme srtnme katsays srekli artm sadece %15 SiC takviyeli katsays dmtr. 4) Yaplan deneyde anma miktar ise takviye oran arttka artm % 10 SiC takviyeli kompozitte en yksek anma meydana gelmi daha sonra % 15 ve %20 takviyeli kompozitte anma orannn dt grlmtr. 5) Malzemede yksek yk (6 N) SEM grntlerinde saf AA5754 malzemesinde metalik svanma ve deformasyon gze arparken yk arttka abrasif anma gze arpmaktadr. 6) 7) Haddesiz saf AA5754 haddeli AA5754 alamna gre daha dk srtnme Haddeli % 10 SiC takviyeli AA5754 kompozitinin srtnme katsays derken katsays ve daha yksek anma direncine sahiptir. anma miktarnda bir deiim grlmemitir.

5.2. Tartma Alminyum esasl kompozitlerle ilgili yaplan almalarda anma direncinin ve srtnme katsaysnn takviye hacim oran, kayma hz, parack boyutu ve yaps, uygulanan yk, matrisin zellii, parack /matris arayzeyinin mukavemeti , uydulama scakl , retim artlar gibi pek ok parametreye bal olarak deitii grlmektedir. Bu parametrelerin etkisi konusunda literatrde elikili grler vardr. Bu parametrelerde nemli olanlar ise takviye hacim oran, uygulana yk, takviye boyutu ve kayma hzdr. Kompozitler iin porozitenin etkisi az belirgindir [17].

95

Yaplan bir ok almaya gre takviye hacim oran arttka anma direnci artmakta, srtnme katsays dmektedir [6,63]. Bir ok almada ise retilen kompozitte takviye oran arttka anma direnci alamn anma direncinden daha dk dayanm gstermektedir [14,62]. Anma ile ilgili dier nemli bir parametre ise uygulana ykn anmaya etkisidir. Genel olarak yaplan almalarda ykn artmas anma direncini drmekte ve srtnme katsaysn ykseltmektedir. Yksek yklerde takviye oran dtkede anmadan ok deformasyon meydana gelmektedir. Dier nemli bir parametre ise ilave edilen paracn tane boyutudur. Tane boyutu arttka anma direncinin artt yaplan pek ok almada grlmtr. Abrasif taneler takviye paracklardan daha byk olduu zaman takviye paracklarn abrasif anmaya kar diren gsteremeyeceini, takviye paracklarn andrc tanelerden daha byk olmas durumunda ise, kompozitlerin anma direnlerinin ok yksek olacan gstermitir [31]. Kayma hz konusunda ise yksek ve dk yklerin anmay arttrd yksek hzlarda yzeyde oluabilecek an scaklk deiimlerinin malzemede faz deiikliklerine neden olabilecei dnlmektedir. Orta kayma hzlarnda ise daha dk anma gerekletii yaplan almalarda grlmtr [64]. 1 N yk altnda yaplan deneylerde anma direncinin takviyesiz alamdan olduu takviyenin %5 ve %10 SiC olduu durumda ise artt takviyenin % 15 ve %20 olduu durumlarda ise tekrar dt grlmtr. Bu durum pekok almada grlen kopan malzemenin zellikle SiC tanelerinin anmaya sebep olduu dnlmektedir. 6 N yk altnda yaptklar almada takviye oran arttka anmann direncinin dt, takviye oran dtke plastik deformasyon meydana geldiini grlmdr. Buna gre paracklarn plastik deformasyonu azaltt, srtnme direncini ise artrd fakat kopan fiber paracklarn matrise gmlerek srklenmesi nedeniyle daha fazla

96

anmaya sebep olduu grlmtr. ekil 5.34de grld gibi takviye boyutunun kk (13m) olmasnn ve takviye orannn dk olmasndan dolay 10 mm boyutundaki bir bilye tarafndan SiC taneciklerinin rahat bir ekilde koparlmasna sebep olduu dnlmektedir. Tane boyutu kk olmasna ramen tane younluu arttka malzemenin temas ettii SiC miktar artmakta ve anma glemektedir. Takviye orannn artmasnn ayn zamanda andrc malzeme zerinde de anmaya sebep olduu grlmtr [65].

Andrc Parack

SiC
malzeme

ekil 5.34 Malzemede younluunun az olmas ve takviye boyutunun kk olmasnn anmaya etkisi Haddeli numunelerde ise grlen anma, takviyesiz numunelerde hadde anmay ve srtnme katsaysn arttrrken %10 SiC takviyeli numunelerde ise srtnme katsays azalmtr. Uygulanan souk deformasyonla takviyesiz alamlar youn ekilde plastik ekil deiimine maruz kalmtr ve eit eksenli kristaller haddenin etkisiyle uzayarak kafes yapda tahripe neden olmutur. Souk ekillendirilen metaller, tahrip olmu kristal yapy korurlar ve yap iindeki tanmsz deiimler sonucunda, zelliklerinde baz deiikler oluur. Malzemenin zelliklerindeki deiim anma dayanmn olumsuz etkiledii dnlmektedir. Takviyeli malzemede ise termal genleme katsaylar arasndaki farkn bir sonucu olarak dislokasyon oluumuna bal yksek dislokasyon younluu oluur, oluan yksek dislokasyon sonucu olarak kk alt tane boyutunun malzemede anma dayanmn arttrd dnlmektedir. Bunun dnda takviyenin haddenin etkisiyle SiC paracklarnn birbirine yaklamasn saland ve malzemedeki porozitenin de azalmasnn etkisiyle hem malzemedeki sertlik artmtr hemde malzemenin anma direnci ykselmitir.

97

6.NERLER

1) 2) 3) 4) 5) 6)

Takviye oran %20'nin zerinde retilen malzeme iinde anma testleri Kompozite ilave edilen SiC tane boyutu daha byk seilerek farkl oranlarda Daha dk ve daha yksek kayma hz artlarnda anma deneyi yaplarak Farkl test yntemleriyle anma testi yaplarak sonular deerlendirilebilir. Sktrma dkm yntemiyle retilen kompozit malzemeler toz metalurjisi vb. Farkl haddeleme oranlar ve fark takviye malzeme seilerek anma direnci

yaplarak sonular karlatrlabilir. ilave edilerek anma direnci incelenebilir. sonular optimize edilebilir.

retim teknikleriyle retilebilir. incelenebilir.

98

KAYNAKA

[1] ATK E, NL B, EN O, AVDAR U. Parack Takviyeli AlSi12CuNiMg Kompozitinin Anma Dayanm Ve Mekanik zelliklerinin ncelenmesi C.B.. Fen Bilimleri Dergisi ISSN 1305-1385 2.2 (2006) 75 87 [2] AYDIN M.,Yetgin H. MMK retiminde Farkl Tasarmlardaki Kartrclarn Etkisinin Aratrlmas, Teknoloji, Cilt 9, (2006), Say 1, 39-46 [3] ALIGL U, TAKIN M, Scak Presleme Yntemiyle retilmi AlSiMg-SiCp Takviyeli Kompozitlerin Difzyon Kaynanda Basncn Birleme zerindeki Etkisinin Aratrlmas, Frat niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Metal Eitimi Blm [4]AKBULUT H, Kompozit Malzemeler Yksek Lisans Ders Notlar, Sakarya niversitesi [5] ARIKAN R, SAFFL (-Al2O3) FIBER TAKVYEL ZA-12 ALAIMIN SRTNME AINMA DAVRANILARI Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der Cilt 22, No 3, 359-368, 2007 [6] BUYTOZ S, Eren H, Al Metal Matris Kompozitlerin Abrasif Anma Performansna Takviye Elemanlarnn Etkisi Frat niv. Fen Mh. Bil. Dergisi 19 (2), 209-216, 2007 [7] BEDR F, GEL B, SiCp Katkl Al Kompozitlerin Sertlik, Mikroyap zellileri Ve Anma Davranlarnn ncelenmesi Onbirinci Uluslararas Makina Tasarm ve malat Kongresi 13 - 15 Ekim 2004, Antalya [8] BLBL F, Anma trleri http://www.makineteknolojisi.com/asinma.htm [9] ARICASOY O, Kompozt Sektr Raporu, TO, Aralik, 2006 [10] ZARSLAN S, Alminyum Esasl SiC Parack Takviyeli Metal Matrisli Kompozit Malzemelerin Mekanik zelliklerinin ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Fen Bilimleri Enstits Eyll 2004 Kayseri [11] http://www.makinateknik.org/download/sayfalar/37.php [12] INAR S, Parack Takviyeli Alminyum-Silisyum Esasl Metal Matris Kompozit Malzemelerin Anma zellikleri, Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Austos-1995

99

[13] ILGAZ U.M, Basnl Dkm Yntemiyle retilen Seramik Parack Takviyeli AlSi Esasl Metal Matrisli Kompozit Malzemelerin Mekanik zellikleri, Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi Fen Bilimleri Enstits, ubat- 1997 [14] ZDN K, Alminyum Esasl SiC Takviyeli Kompozitlerin retimi ve Anma zelliklerinin Aratrlmas, Doktora Tezi Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, ubat 2006, Ankara [15] MUTLU , Alminyum Matrisli Metal Kompozit Malzemelerin retlmesi Yksek Lisans Tezi , Dumlupnar niversitesi Fen Bilimleri Enstits,Ocak -1996 [16] BACI .G, Al203 Parack Takviyeli Al-Cu Esasl Metal Matrisli Kompozit Malzeme retimi, Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi Fen Bilimleri Enstits ubat -1999 stanbul [17] KOER T, Basnl nfiltrasyon Yntemiyle retilen A1203 Ve SiC Parack Takviyeli Al-Mg Metal Matrisli Kompozitlerin Anma Davranlarnn ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, stanbul Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Mays 2002 stanbul [18] AHLATI H, Candan E Ve imenolu H, % 60 SiC-Al Kompozitlerin Anma Davranna SiC Parack Boyutunun Etkisi, T Kimya-Metalurji Fakltesi, Metalurji ve Malzeme Mhendislii Blm, 34469, Ayazaa, stanbul [19] ATK E, Yalandrlabilir Bir Al-Al203 Kompozitinde Anma Dayanm Asndan Optimum Mekanik zelliklerin Ve retim artlarnn Belirlenmesi Doktora Tezi Uluda niversitesi Fen Bilimleri Enstits Bursa, ubat 1994 [20] MURATOLU M, SiC Katkl 2124 Alminyum Kompoziti Ve Yalandrlm Kompozitinin Anma Davranlarnn Aratrlmas Doktora Tezi Frat niversitesi Fen Bilimleri Enstits 1997 Elaz [21] BEDR F, Alminyum Kompozitlerin retimi, Karakteristik zellikleri ve Endstriyel Uygulamalar Mhendis ve Makina Cilt : 47 Say: 554 [22] ANAKI A, AA 2014 Matrisli B4C Parack Takviyeli Kompozit retimi Ve zelliklerinin ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi , Karadeniz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits ,Trabzon 1998 [23] AYDIN , Toz Metalurjisi Yntemleri ile Elde Edilen Seramik Tanecik Destekli Alminyum Esasl Kompozit Malzemelerin Mekanik zellikleri Yksek Lisans Tezi Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits 1997 Ankara [24] GLDA A, Anma Deney Aparatnn Tasarm , retimi Ve Metal Matrisli Kompozitlerin Anma Davranlarnn Deneysel Olarak ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Eyll 1998 Ankara

100

[25] AHAN E, Toz Metalurjisi Yntemi le retilen Al Matrisli A1203 Takviyeli Kompozitin Srtnme Kaynann Aratrlmas, Yksek Lisans Tezi Frat niversitesi Fen Bilimleri Enstits Elaz 2002 [26] Melgarejo Pinto, Fabrcaton And Characterzaton of Functonally Graded Al/AlB2 Matrx Compostes For Hgh Wear Aerospace Applcatons Usng Centrfugal Castng Master Of Science in Mechanical Engineerng University of Puerto Rico Mayagez Campus 2006 [27] Alminyum ve Alminyum http://quarters.blogcu.com/54175/ 8/9/2005 Alamlarn Standart Gsterimleri

[28] Alam Elementlerinin Aluminyum Alamlarna Etkileri http://quarters.blogcu.com/61018/, 20/9/2005 [29] ASLAN S, SiC Ve Grafit Takviyeli inko Alminyum Hibrit Kompozit Malzemelerin Anma Davrannn ncelenmesi Doktora Tez Sakarya niversitesi Fen Bilimleri Enstits 2005 Sakarya [30] ORHAN A , Makale Al Matrisli B4C Takviyeli Kompozitlerin Scak Presleme Yntemiyle retimi www.teknolojikarastirmalar.com, ISSN:1304-4141 Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi 2007 (4) 8-13 [31] GL F, Aclar M, Basnl nfiltrasyon Yntemi le retilen Al- SiCp Kompozitlerde Parack Boyutunun Abrasif Anma Davranna Etkisi Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der.. Cilt 22, No 2, 323-327, 2007 [32] ZDN K, ahin Y, SiC Paracklerle Takviyelendirilmi Metal Matrisli Kompozitin retimi Ve Anma Davrannn ncelenmesi 12. Uluslararas Makina Tasarm ve malat Kongresi, 2006 Kuadas [33] KKSAL F, Al-Cu-SiC ve Al-Cu-B4C Kompozitlerin Scak Presleme Yntemi le retimi Ve Anma zelliklerinin Aratrlmas Yksek Lisans Tezi Sleyman Demirel niversitesi Fen Bilimleri Enstits Isparta, 2004 [34] HYILMAZ N, Toz Metallurjs Yntemleri le Elde Edilen Seramik Tanecik Destekli Alminyum Esasl Kompozit Malzemelerin Anma zellikleri, Yksek Lisans Tezi Gaz niversitesi Fen Bilimleri Enstits 1999 Ankara [35] ALTINKK N, Otomotiv Endstrisinde Kullanlan Al2O3/SiC Parack Destekli Metal Matris Kompozit retimi Ve Mekanik Davranlarnn ncelenmesi Doktora Tezi Sakarya niversitesi Fen Bilimleri Enstits Sakarya 2002 [36]http://rs17.rapidshare.com/files/83293623/Kompozit_Malzemeler_Ders_Notlar__3 05_.rar

101

[37] DNDAR M, NEL C, AKKURT S, Otomotiv Sektrnde Kullanlmak Amacyla Srekli Dkm Tekniiyle retilmi 5XXX Serisi Al-Mg Alamlarnn Mekanik Karekterizasyonu, ASSAN Alminyum, Tuzla, stanbul [38] AHN Y, Kompozit Malzemelere Giri, Sekin Yay, Ankara,2006 [39] TOPLAN F, vd. Al-B4C Kompozitlerinin Fren Diski Olarak Kullanlabilirliine Genel Bir Bak, Yldz Tenik niversitesi [40] GL F, Dkm Yoluyla Alminyum Temelli Parack Takviyeli Kompozit Gelitirme Doktora Tezi Marmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits stanbul 1999 [41] BLGC .E, Sktrma Dkm Yntemi le Kompozit retimi Yksek Lisans Tezi Dokuz Eyll niversitesi Fen Bilimleri Enstits ,Ocak, 2004 ZMR [42] Haddeleme http://quarters.blogcu.com/54198/ 8/9/2005 [43]Souk ekillendirme Yntemleri, http://www.yenimuhendis.com/forum/sicak-vesoguk-sekillendirme-yontemleri-t819.html[44] E-funda Engineering Proceses http://www.efunda.com/processes/metal_processing/images/rolling.gif [45] ASLANTA K, Plastik ekil Verme I, http://ejmt.teknolojikarastirmalar.com/kubilay/plas1.pdf [47] Ktlesel Metal ekillendirme Yntemleri, http://www.a305teyim.com/proje.php?id=97&proje=1 [48] RKMEZ N, AlMg3 / SiCP Kompozitlerinin retimi Ve Mekanik zelliklerdeki Deiimlerin ncelenmesi Doktora Tezi Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits stanbul, 2004 [49] BOSCH Automotive Handbook 5th Edition [50] ELK A, Karbonitrasyon le Sertletirilmi A I S I 1020 ve AISI 5115 e l ik le r i n i n Kuru Srtnme artlarinda Tribolojik zelliklerinin Aratrlmasi Yksek Lisans Tezi Erciyes niversitesi Fen Bilimler i Enstits Haziran 1993 Kayseri [51] Triboloji, www.kutuphane.biz/fiziksel [52] HATMAN A, Takm elikleri El Kitab, Assab Korkmaz Teknik Katalou, 2002 [53] MNDVAN H, KAYALI S, SiC takviyeli 2618 Al matrisli kompozitlerin anma davran itdergisi/d - Mhendislik Serisi Cilt: 6, Say: 2, Nisan 2007 Sayfa: 63 - 70 [55] AY M, HASALIK A,Toz Metalurjisi Yntemi le retilen Fe-C-Mo-FeCr Kompozitinin Abrasif Anma Davrannn ncelenmesi ,Sigma 2005/1 retim Yntemleri I,

102

[56] NL B.S, vd., Al Esasl Alam Ve Parack laveli Yataklarn Anma zellikleri , http://www.metaldunyasi.com/tr/dergi.asp?id=410&dergi=buay [57] Nanokompozit Mo-N-Cu Kaplamalarn Yksek Scaklk Anma Davran http://www. sonmezmedikal.com/dental_makaleler.asp?makaleid=120 [58] YILMAZ M. ALTINTA S, Parack SiC Takviyeli Alminyum Esasl Kompozitlerin Mikroyap ve Asnma zellikleri Yayn Kimlik No: OK-011 Yaynn Kayna: 7. Kongre Bildirileri Cilt No: 2 Tarihi: Mays 1993 [59] Aluminum Matrix Composites: Processing www.epfl.ch/people/cayron/Fichiers/thesebook-chap2.pdf and Properties cime

[60] AKBULUT H, Kompozit Malzemeler Yksel Lisans Ders Notlar,Sakarya, 2008 [61] MNDVAN H. KAYALI S, MENOLU H,Tribological Behavior of Squeeze Cast Aluminum Matrix Composites www.sciencedirect.com [62] ARIKAN R, Saffil (-Al2O3) Fiber Takviyeli ZA-12 Alamn Srtnme Anma Davranlar Makine Mhendislii Blm, Mhendislik Mimarlk Fakltesi, Gazi niversitesi, 06570 Maltepe, Ankara [63] AKBULUT H, DURMAN M, YILMAZ F, Dry wear and friction properties of SA1203 short fiber reinforced Al-Si (LM 13) alloy metal matrix composites Department of Metallurgical Engineering, Engineering Faculty, University of Sakarya, Esentepe Campus, Adapazari, 54040, Turkey Received 2 April 1997; accepted 24 October 1997 [64] J.l. Song, S.l. Bae, K.C. Ham and K.S. Han Abrasife Wear Behavior of Hybrid Metal Matrix Composites Key Engineering Materials Vols. 183-187 (2000) pp. 1267-1272 2000 Trans Tech Publications, Switzerland [65] Zhenfang Zhang, Liangchi Zhang, Yiu-Wing Mai,Modeling steady wear of steel /A1203-A1 particle reinforced compositesystem Centre for Advanced Materials Technology, Department of Mechanical and Mechatronic Engineering, University of Sydney, Sydney, NSW 2006, Australia Received 4 June 1996; accepted 29 April 1997 [66] KIRDK , Mechanical And Tribological Properties Of Aluminum - Based Particulate Metal - Matrix Composites A Thesis Presented to the Graduate School of Natural and Applied Sciences Dokuz Eyll Universitesi, zmir 1993 [67] ZKONAK , Production And Properties Of Al-Based Metal Matrix Composites Dokuz Eyll University Graduate School Of Natural And Applied Sciences 1995 zmir

103

ZGEM

13/06/1983 ylnda Malatya/Darendede dodu. lkokulu burada okudu. Ortaokulu Meraal Fevzi akmak lkretim Okuluna (stanbul) liseyi Esenler brahim Turhan YDA Lisesinde (stanbul) okudu. 2001 ylnda Sakarya nv. Metalurji ve Malzeme Mhendisliini kazand ve 2005te buradan mezun olduktan sanra Trakya niversitesi Fen Bil. Ens. Makine Mh. Anabilimdalnda yksek lisansa balad. Cuma Kl cumakilic@gmail.com