P01 PORTADA ALDAKETA BUENA 19/4/08 00:25 Página 1

Politika, ekonomia, kultura eta gizarte astekaria - 2008ko apirilaren 28a 233. zk. Euskal Herria 3€

Zigor Aldama
“Dalai Lama ez dut Tibeteko ´Frantziar
Iraultza´ gidatzen ikusten”
J. I. Basterretxea
“Mandatari bat hartu eta balizko izan
zitekeen bidaia bat eraiki dut”
Feve suite ALDAKETA 15/4/08 11:16 Página 2
P03 sumario 19/4/08 00:31 Página 1

azalekoa aurkibidea
6 Gutxiengoen erlijioak

Sinesten dut...
Erlijio askatasuna oinarrizko
eskubidea da. Norberak hartu
beharreko erabakia. Euskal Herrian
bada eskubide hori aintzat hartu eta
kulturalki ezarritako erlijio
katolikoari uko eginez, bestelako
sinismenei bidea ireki diona

gizartea kultura
14 “Dalai 32 Tanzaniako 36 “Mandatari
www.aldaketa16.info

Lama ez dut ikusten bihotzerantz. bat hartu eta

Tibeteko ‘Frantziar Iraultza’
gidatzen” azpimarratu du Zigor
Aldama kazetari bizkaitarrak.
Txinan bederatzi urte daramatzan
kazetariak Asiako hamaika
bazterretako errealitate politiko eta
soziala primeran ezagutzen ditu.
Baita Txinako berri ere. Nahiz eta
jaikitzen den bakoitzean ez duen
sumatu ere egiten etxeratzean
Txinaz egun horretan zer ikasiko
duen.
Afrikako herrialdetan gutxien
urbanizatuta dagoen herrialdea da,
oraindik europar kolonizatzaileek
utzitako zauriak sendatu ez
dituena. Bertako jendeak
lasaitasunez hartzen du bizitza.
balizko izan zitekeen bidaia
bat eraiki dut” adierazi digu
Jose Inazio Basterretxeak.
Gerra Zibila hizpide hartu eta
Aragoiko Pirinioetara joan da
gertaera historiko baten inguruan
bere ukitu pertsonala ematera.
Botak jantzi eta Mandatariaren
gerra (Elkar) motxilan hartuta itzuli
zaigu.

Iritzia Iritzia
Fabian Laespada 20 Helen Groome 26
Arrautza eta txorizoa Zertan dira transgenikoak Euskal Herrian?
Iritzia

Iritzia Iritzia
MIkel Arana 22 Iratxe Esnaola 28
Estatuko gobernua Euskarazko Wikipediak 25.000 artikulu!

Iritzia Iritzia
Felipe Urkidi 24 Juan Ramon Llavori 30
Ez duela ezertarako balio? Free Tibet

aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16 3

P04 staff 2008 18/4/08 21:02 Página 2

gure artean
HAMASEI

www.aldaketa16.info

GRUPO EIG MULTIMEDIAren argitalpena

Desinformazioa nagusi horretan lurrak botatzearen arris-
kua (lurrak herrira desplaza baitai-
Goierriko AHT Gelditu! El- tezke), eta hala ere, ez da inongo
ALDAKETA EUSKADI SLk karlanak, Abiadura Handiko Tre- azterketa espezifikorik egin ho-
ARGITARATUA naren Ordizia-Itsasondo zatiari da- rren gainean; Mariarats errekaren
EDIZIO BATZORDEA (AHOLKU BATZORDEA): gokion Nahitaezko Desjabetzari inguruan desagertzeko zorian dau-
EDIZIO-PRESIDENTEA:
MANUEL DOMÍNGUEZ MORENO.
erantzunez, 2.100 helegite sartu den espezieak desagerrarazteko
ditu. arrisku larria badago ere, ez da ho-
PRESIDENTEORDEA
GORKA LANDABURU ILLARRAMENDI. Eusko Jaurlaritzak pasa den riek babesteko erabiliko diren neu-
Aholkulariak: Juan Emilio Ballesteros, Marta Ormaechea
astean “hasitzat” jo zituen obreta- rriei buruzko inolako txostenik
Cobeaga eta Jesús Astigarraga. ko zatian, administrazio-tramite egin.
batzuk oraindik falta direla argi Bestalde, AHT Gelditu! Elkar-
ZUZENDARIA: GORKA LANDABURU ILLARRAMENDI. uzteaz gain, helegiteetan azalduta- lanak, gogor salatu nahi du Ordi-
ZUZENDARIORDEA: Miguel Ángel Artola. ko argumentuak behar den bezala ziako alkatearen jarrera, herrita-
ARTE ZUZENDARIA: Arturo Juez.
aztertzea eskatzen dio AHT Geldi- rrak desinformatzeaz gain, nahas-
tu! Elkarlanak Gipuzkoako Ordez- tu eta idatzi gabe dauden “akordio-
ERREDAKTOREAK: Olaia Razkin, Jon Odriozola eta EIG
S.A.ren erredakzioa. karitza eta Sustapen Ministerioari. ak” onartzen baititu, herri afektatu
15 egunetan hainbeste helegite gisa exijitu beharko lituzkeen az-
lortzeak herritarrek azpiegitura terketak.
MAKETAZIOA ETA DISEINUA: Mikel Erauskin eta Carlos honen inposizioaren aurrean eran- Horregatik guztiagatik, beste
Carrasco.
tzuteko duten gaitasuna eta keme- behin ere, proiektu inposatu hau
SISTEMAK: Gregorio Corrochano.
na azpimarratu nahi genuke. Hele- gelditu eta benetako eztabaida so-
KOLABORATZAILEAK: Espacio de Información General gite horien guztien artean, aipaga- ziala egin dadila exijitzen dugu.
(EIG), eta Editorial Cambio.
rrienak Itsasondoko eta Legorreta- Orain arte, AHTa gehiegikeria
ERREDAKZIOA: Portuetxe, 45 B. 3. pisua (5. bulegoa).
20018 Donostia. Tel: 943 433 043 / Faxa: 943 440 554 ko udalenak eta CAFeko Enpresa- dela frogatu dugu, eta gaurkoan,
Posta elektronikoa: aldaketa@aldaketa16.info batzorde osoarena (LAB, ELA, gainera, herritarrak gure ahotsa
ORDEZKARITZAK: ESK, CCOO) izango lirateke. entzunarazteko prest gaudela ere
Espainia: Natalio Blanco (Andaluzia), P. Alvarez (Asturias),
A. L. Hernández (Gaztela eta Leon), Patxi Ibarrondo
Helegite horietan Abiadura azaldu dugu.
(Kantabria), F. Velaz (Extremadura) eta Ramón Vilaró Handiko Trena ekologian suntsi-
(Katalunia).
Atzerria: Maitena de Amorrortu (Buenos Aires), José tzailea, ekonomian xahutzailea eta
Catalán Deus (Erroma), Martin Paulus (Berlin), Danielle sozialean bidegabea dela adieraz- Goierriko AHT Gelditu!
Raymond (Paris), Angel Tomás (Habana), Jorge Zavaleta
(Lima), Javier Villagarcia (Japonia) eta Lillian Zapata teaz gain, honako argumentu
(Andeak)
hauek azpimarratu dira:
Zuzendariari gutunak
Ingurumen Inpaktuko Ebalua-
MEDIOETAKO ZUZENDARI NAGUSIA: Juan Emilio Atal honetako testuek ezingo
Ballesteros. zioa oso pobrea izan zen, oso aza-
dute 15 lerro baino gehiago
EDIZIO KOORDINATZAILE ETA KOMUNIKAZIO ZUZENDARI
leko analisia egin zelako. Gainera, izan. Sinatu egin behar dira, eta
NAGUSIA: Marta Ormaechea Cobeaga. trazaketan aldaketa itzelak eman egileak edo egileek helbidea,
dira azken urteotan, eta horrek In- telefonoa eta NAN edo pasa-
gurumen Inpaktuko Ebaluazio be- porte zenbakia jarri beharko
GERENTZIA ETA HARPIDETZAK: Asun Cobeaga. rri bat eskatuko luke; 2,8 km-tako du(te).
Tel: 943 433 043 / Faxa: 943 440 554
tunelaren hondakinak Beasaingo ALDAKETA16k horiek argita-
ratzeko, eta egoki deritzonean
PUBLIZITATEA, LOGISTIKA ETA BEREZIAK: Erauskin auzora eramango dituz-
Portuetxe, 45 B. 3.a (5 bulegoa). 20018 Donostia. Tel: laburtzeko edo bertatik zati bat
943 433 043 / Faxa: 943 440 554 tela dio eraikuntza-proiektuak. ateratzeko eskubidea izango
Posta elektronikoa: aldaketa@aldaketa16.info Herri-mugimenduak behin eta
ZUZENDARI KOMERTZIALA: Amaia Goyaran. du.
berriz adierazi du, baita bere ga- aldaketa@aldaketa16.info
ATZERRIKO PUBLIZITATEA: Global Comunicación.
Tel: 914 318 194 / Faxa: 914 355 074. raian Beasaingo alkateak ere, auzo
Posta elektronikoa: info@globalcomunicacion.com
BARTZELONA: Tel/Faxa: 93 412 39 09
VALENTZIA: Tel/Faxa: 963 321 399 - Eskuko telefonoa:
639 613 526

AUDITORIA, GIZA BALIABIDEAK ETA LEGE AHOLKULARITZA:

Plan Estratégico S.L.

INPRIMAKETA: PrinterMan
ALDAKETA16 elkarteko kide da (Informazio Aldizkarien
Elkartea).
© COPYRIGHT 2004 Lege-gordailua: SS-1115/03
ALDIZKARI ARGITARATZAILEA: Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak Gipuzkoako Foru Aldundiak diruz
ALDAKETA EUSKADI S.L. diruz lagundutako aldizkaria lagundutako aldizkaria

ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info

P05 gorka 2007 18/4/08 22:15 Página 1

Gorka Landaburu aste honetan

ETA PSE-ren kontra

ETAk bere mehatxua bete du beste inolako irtenbiderik, eta etenen bat eskaintzea. Baina his-
du 5 kilo amonaleko lehergailua hori beraiek ere egunero-egune- toria ez da inoiz ere modu bere-
eztandaraziz euskal sozialistek ro ikusten dute erakundearen ba- an errepikatzen. Azken bi su-
Bilbon duten egoitzetako batean. rruan. etenaldietan denok ikasi dugu
Terroristek ez daude amore ema- Luzea da oraindik egiteko ezin garela fidatu, eta batzuek
teko eta prest daude PSEko mili- dagoen bidea eta ETAk badaki behin eta berriro esaten badugu
tantzia osoaren kontrako meha- bere etorkizuna jadanik abian ere arazo honek guztiak, izurri
txuak betetzeko. ETAk berri- honek, mahai baten inguruan
ro ere auzo oso bat asaldatu bukatu behar duela, baldin-
du egunsentian sekulako txi- tzak bestelakoak izango dira
kizioa eginez eta herritar as- eta ETAk jakin behar du bere
kori beldurra eta izua eragi- ustezko eskaintza horrek be-
nez eta beren etxeak uztera rarekin bat ekarri behar duela
behartuz. ezinbestean armak behin beti-
Betiko gidoiaz baliatuz, ko uztea eta erakunde bezala
gidoi gaizto eta nekagarria, desagertzea.
ETAkoak oraingoan gober- Bien bitartean, alderdi po-
nuari eta euskal sozialista litiko guztien batasuna bilatu
buruei ordainarazi nahian behar da terrorismoari aurre
dabiltza bake prozesuak izan egiteko. Zirrikiturik gabeko
zuen porrota eta su-etena batasuna, bortizkeriaren alde-
hautsi izana. koak deslegitimatzeko balioko
Sozialistak terroristen duena. Ezin dugu inolako za-
diana gogokoena bihurtu di- lantzarik izan, ezin dugu atze-
ra, Aznarren garaian PPkoak rapenik izan terroristei eta ho-
izan ziren bezala. Alabaina, riei babesa ematen dietenei
orduan eta beti egin dugun erantzun bateratua ematerako-
bezala, kontundentzia eta se- an. Deslegitimazio hori gizar-
renitatearekin erantzun behar tearen arlo guztietan gertatu
diegu mehatxu horiei guztiei. behar da, batez ere Euskal He-
ETAk ez gaitu makurraraziko duten zatiketaren baitan dagoela. rri mailan. Arrasateko gertakizun
eta oraindik asko sufriaraziko Baliteke terroristek, beren etsi- deitoragarria, zentsura mozioaren
badigute ere, behin eta berriro pen bidean, egurra banatzeari inguruan gertatu dena, ez da be-
esan behar diegu gelditzen zaien ematea, edo EAJko bozeramaile rriro errepikatu behar, zeren kon-
bide bakarra desagertzea dela. Josu Erkorekak zioen bezala ji- tu hori gauza guztien gainetik
Bortizkeriaren aldekoek eta be- poia ematen jarraitzea. Baina etikari eta demokraziaren defen-
ren ingurukoek eragiten duten bere ibilbide makabroak geroago tsari atxikita dago. Kontzeptua
aspergarritasun eta nazkak ez eta lehenago, berandu baino le- ezin da argiago izan, denok bate-
gaitu etsiaraziko inondik ere. henago, alegia, epe muga jarrita ra erailtzen dutenen, estortziona-
ETA lur jota dago eta terroristak daukala. tzen dutenen eta mehatxatzen du-
jakinaren gain daude. Amaiera Egoera horrela izanik, ez li- tenen kontra, erail, estortzionatu
luzea edo motza izan daiteke, tzateke harritzekoa izango banda edo mehatxatutako hori edozein
baina mundu erradikal horrek ez armatuak beste tregoa edo su- ideologiakoa delarik ere. ■

aldaketa16.info • 233.zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16 5

P06-13 cover-cor 19/4/08 00:52 Página 2

azala

Gutxiengoen erlijioak

Sinesten du
Erlijio askatasuna
oinarrizko eskubidea
da. Norberak hartu
beharreko erabakia.
Euskal Herrian bada
eskubide hori aintzat
hartu, eta kulturalki
ezarritako erlijio
katolikoari uko eginez,
bestelako sinismenei
bihotza ireki diona
OLAIA RAZKIN aldaketa@aldaketa16.info

E
z dira garai onak fedearen-
tzat. Euskal herritarren
%70ek bere burua katoli-
kotzat duen arren, mezara
joateat alergia ematen dio
gehiengoari. Otoitz gutxi
egiten da gurean, Nafarroan zertxo-
bait gehiago egiten den arren. Bes-
talde, %17k ez du inolako erlijioan
sinisten edo ateo gisa agertzen da.
Erlijio katolikoa gainbeheran dago.
Dudarik ez dago. Eliz barrutien ohi-
ko isiltasuna betikotzeko arriskuan
dago, fededunak bizkarra ematen
ari direlako. Orain, elizek, elementu
arkitektoniko zein turistiko gisa era-
kartzen dute jendea. Nahiko hutsik
egoten dira bestela.
Betiko sinesmenen endekapena
dela eta, jendeak bestelako fede itu-
rri batzuk bilatu ditu erlijio apalago
eta txikiago baten barruan bada ere.
Horiek bai, benetako fededun prak-
tikanteak. Erlijio batean sinistea
erabaki kontzientea izan baita, ez
kulturak inposatutakoa. Etorkinek
ere bestelako erlijio batzuk ekarri
dituzte gurera. Euskal Herrian, ba-
da, gutxi batzuek bestelako erlijioak
praktikatzen dituzte. Budistak, mu-
sulmanak, ebanjelistak eta zientzio-
logoak topatu ditugu besteak beste,
eta Aldaketa16k frogatu ahal izan
duenez, guztiek segurtasun osoz si-
nesten dute beraien fedean eta leial
jarraitzen dituzte.
Alemaniako Lutero monjeak
XVI. mendean egindako Errefor-
matik sortu ziren ebanjelistak. Mon-
jeak zioenez akats larriak egin ziren
jainkoaren hitza interpretatzerako-
an, eta kristautasuna beste era bate-
an bizitzeko bidea ireki zuen. Inkisi-
zioak fededun berri hauei bortizke-
riaz eraso egin bazien ere, urteetan
zehar bizi iraun dute euren sinisme-

6 ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info

 P06-13 cover-cor 19/4/08 00:52 Página 3

egonez. Altzan bi eliza daude ze-

hazki eta bakoitzak 70 pertsona in-

ut...
guru hartzen ditu. Ebanjelikoak, ar-
tzainak esan digunez, jainkoaren hi-
tzean oinarritzen dira, berezko
ebanjelioetan, interpretazio arraro-
rik gabe, apaindurarik gabe eta ha-
rago joango gabe. “Idatzia dagoena-
rekin lotura zuzena du gure erlijio-
ak. Ez da ideologia soilik, bizimodu
jakin bat eramateko printzipio prak-
tiko batzuk baizik. Eguneroko bizi-
tzan baliagarriak diren ikasgai eta
kontzeptuak ematen ditu era natural
batean, inolako sermoirik gabe”,
dio artzainak.
Kristauak diren arren, eta katoli-
koekin gauza askotan bat datozen
arren, bada ezberdintasun nabarme-
nik. Esaterako, ebanjelistek ez dute
Ama Birginan sinisten. “Guretzako

Eliza ebanjelikoa
hobeto moldatzen da
gaurko egunetara eta
eliza katolikoak baino
etorkizun handiago
daukagu
Ama Birginak ez du katolikoek
egozten dioten dibinitate hori. Gu-
retzako pertsona erreala zen. Jesu-
sen ama baino ez zen, ez jainkoaren
ama. Jainkoak ez du amarik. Bestal-
de, ez dugu santurik eta ez ditugu
irudiak erabiltzen. Ez dugu idolorik.
Gurea jainkoaren hitzarekin harre-
nek. Euskal Herrian betidanik izan man zuzena da inguruan sortu den
dira ebanjelisten arrastoak eta urte parafernaliari uko eginez”. Antonio
askoan klandestinitatean bizi behar Pazosek gainera, artzaina bada ere,
izan bazuten ere, gaur egun hogeita familia normala dauka, ezkonduta
hamar kongregazio ditugu EAEn dago eta seme-alabak ditu, eliza ka-
barreiatuta. tolikoan ez bezala.
Antonio Pazosek hiru urte dara- Eliza ebanjelikoaren barruan
matza artzain gisa Donostiako La- korronte ugari daude: metodistak,
rratxoko Eliz Ebanjelikoan. Bere nazaretarrak, Jainkoaren Asanbla-
egitekoa zentroa edo eliza koordina- dak, Kristauen Batasuna, Misiola-
tzea da. Ia egun osoa zentroan iga- riak… errituetan desberdintzen dira
rotzen du aholkulari gisa, obra so- batez ere. Batzuek jainkoa gurtzera-
zialean lagunduz edo jendearekin koan dantzatu eta koru alaiak egiten

aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16 7

P06-13 cover-cor 19/4/08 00:52 Página 4
azala
dituzten bitartean, besteak kontser-
batzaileagoak dira eta euren arteko
bilkurak apalagoak izaten dira.
Euskal Herrian batik bat Eliza Bau-
tistak eta Pentekostalak daude, bai-
na ebanjeliko guztiak komunitate
batean batzen dira 1993an sortuta-
ko Euskal Herriko Kontseilu Eban-
jelikoaren barruan. “Azken finean
korronte ezberdinen arteko diferen-
tziak minimoak dira. Kontzeptu txi-
kiak eta ikuspegi desberdinak baino
ez dira. Ez du garrantzi handirik”,
azaldu digu Antoniok.
Ebanjelikoak gehiago inplika-
tzen dira bere erlijioarekin, erlijioa
baino bizimodua delako. “Sinisme-
na da, bizitzan baliagarria zaigun si-
nismena eta eliza ebanjelikora hur-
biltzen dena, bizitza ebanjeliko bat
eramateko prest dago. Hemen ez
dago ez praktikanterik, hau da, ez
da ideia bat, bizimodu bat baizik eta
Ivan Arjona Zientziologia elizako presidentea
“Harro gaude Scientology praktikatzen
duen jendea geroz eta zoriontsuagoa dela
ikusteaz”
Denok entzun dugu inoiz zientzio-
logia hitza. Komunikabideen bitar-
tez izan dugu erlijio horren berri,
besteak beste, Hollywoodeko per-
tsonaiarik ospetsuenak erlijio ho-
rren zale direlako. Tom Cruise, Ju-
liet Lewis edota Jonh Travolta lau
haizetara zabaltzen ari dira 1953an
L. Ron Hubbardek abiatutako erlijio
laiko horren onurak, herrialde ba-
tzuetan sekta gisa ikusia dagoen
arren. Frantzian eta Belgikan adibi-
dez erakunde arriskutsu bezala dago
kontsideratua. Suitzan dirua irabaz-
teko eta maula dela esan dute epai-
tegiek. Espainian berriz, erlijioa da
eta Tom Cruise bezalako pertsona
entzutetsuak ez ezik, euskal jende
arrunta ere badago bere lerroetan.
gure predikazioaren indarra norba-
nakoaren komunioan eta konpromi-
soan datza. Gure jainkoa ez da ten-
pluaren edota apaizen bidez bila-
tzen, norberaren bitartez baizik eta
bakoitzak ikusiko du nolako harre-
mana landuko duen jainkoarekin”.
Normalean laguntza soziala emanez
zerbitzatu nahi zaio jainkoari eta Al-
tzako eliza ebanjelikoan adibidez,
Une honetan zenbat kide daude
Euskadin zientziologia erlijioaren
barruan?
Erantzuteko galdera zaila da hori, ez
dugulako erregistrorik ezta konber-
tsio bataiorik zenbatzen, sentimen-
du eta identifikazio kontu bat da ba-
tez ere. Hala ere, 1.500 pertsona in-
guru daude harremanetan nolabait
gure elizarekin Euskadin, nahiz eta
batzuk beste batzuk baino aktiboa-
goak diren.
Nola hurbildu da jende hori zientzio-
logiaren elizara?
1982. urtean joan ziren lehendabizi-
ko zientziologoak Euskadira gure
erlijioa ezagutarazteko. Lehen hi-
tzaldia eliza arrunt batean egin zu-
jangela sozial bat daukate, aterpe-
txearen bitartez behartsuei ostatu
ematen zaie eta droga menpean
daudenei laguntzen zaie. “Gure bi-
zitza praktikoa eta erreala da”, esan
du.
Bestalde, jende askok erlaziona-
tzen du eliza ebanjelikoa ijitoen
arrazarekin. Antoniok esan digunez,
bada eliza ebanjelikoaren baitan iji-
ten. Hortik aurrera, mintegiak egi-
ten joan gara hotel nahiz hainbat
aretoetan informazioa helaraziz.
Baina gure elizara hurbildu diren
gehienak zientziologiari lotuta ze-
goen norbait ezagutzen zutelako
etorri dira edo zientziologo baten-
gandik laguntza jaso duelako. Asko
dira, halaber, komunikabideen bitar-
tez gure berri izan dutenak eta bes-
terik gabe interesa agertu dutenak
gu ezagutzearren.
Noiz sortu zen Zientziologiaren Eliza
Euskadin eta zer nolako garapena
izan du?
Bilbon irekin zen lehen egoitza
1982an, Madriletik joan zen zien-
tziologo baten eskutik. Berak kris-
tau elizako lagun batzuk elkartu zi-
tuen eta zientziologo talde txikiak
eratzea erabaki zuten. Hortik aurre-
ra nabarmen hazi da taldea. Esan
dezaket batez besteko euskaldunak
zientziologoa izateko ezaugarri guz-
tiak betetzen dituela, hots, atsegina,
langilea, ekintzailea eta bere burua-
ri leiala. Oro har, euskal herriaren
interesa gora egiten ari da eta horre-
gatik, Bilbon egoitza xume bat ire-
kitzeko asmoa dugu uda amaitu bai-
no lehen.
P06-13 cover-cor 19/4/08 00:52 Página 5
toek jarraitzen duten korrontea, Fi-
ladelfiako elizak predikatzen duena,
hain zuzen ere. Eliza horretan %90
ijitoak izan ohi dira. Hala ere, “ez da
eliza itxia eta edonork bat egin de-
zake beraien sinismenekin”. La-
rratxoko elizan aitzitik askotari-
ko jendea biltzen da. Gehien-
goa, gainera, katolikoa izan-
dakoa da. “Ia guztiok dugu
oinarri katolikoa familiak ha-
la erakutsi digulako. Jaunar-
tzea egin dugu, bataioa hartu
dugu… baina une jakin bate-
an, gure kasuan bederen, jain-
kotik gertuagoa egoteko era-
bakia hartu dugu beste fede
honetan murgilduaz”.
Horren harira, ebanjelis-
tak katolikoak bezain kon-
tserbadoreak dira bizitzako arlo
guztiei dagokionez. Antoniok
dio, sexualitatean edota zien-
Egun, non biltzen dira euskal zien-
tziologoak?
Euskal Herrian bada poliki-poliki
gora doan egoitza bat. Orain dela bi
urte gainera, Gamarrako zonaldean
dagoen eraikin handiago batera joan
behar izan zuten, lehengo egoitza
txiki samar gelditu zitzaielako.
Zer nolako ekintzak egiten dira
zientziologoen eliza batean?
Scientology Elizan gure erlijioaren
irakaspenak eta oinarriak ikertzen
ditugu bi funtsezko liburuen bitar-
tez: Dianética eta Scientology. Bes-
talde, aholkularitza izpirituala iza-
ten da, ezkontzak eta bestelako ze-
remoniak ospatzen dira eta horrez
gain, ekintza sozialak egiten dira,
hala nola, Giza Eskubideen aldeko
sinadura bilketak, hezkuntza, edota
drogen menpekotasuna prebenitze-
ko kanpainak. Eta arrakastatsuena
izan dena: Zoriontasunerako Bidea,
bakea eta lasaitasuna lortzeko sen
oneko gida baten banaketa.
azala
tziaren arlo batzuetan katolikoekin
bat egiten dutela eta jarrera batzuen
kontra jartzen dira irmotasunez. Ha-
la ere, eliz ebanjelikoak izpiritu mo-
dernoagoa eta garaikideago bat dau-
kala azpimarratu du. “Uste dut ho-
beto moldatzen garela gaurko
egunetara eta eliza katolikoak
baino etorkizun handiago dau-
kagu. Izan ere, eliza ebanjeli-
koak gaurko gizartearen beha-
rrei erantzuten die, gauza kon-
kretuetaz kezkatzen delako, al-
de mistikotik aldenduz. Gure
eliza gaztea, modernoa eta dife-
rentea da. Musikan erreparatzea
besterik ez dago, oso musika
modernoa erabiltzen dugu. Ez
dugu otoitz hutsik egiten, gure
kantuak alaiak eta mezu eragin-
korrekin janzten ditugu”.
Eliza ebanjelikoa gutxiengoen
erlijioa da Euskal Herrian. Baina
Nolakoa da zientziologiako kide ba-
ten eguneroko bizitza?
Zientziologoak pertsona normalak
dira erabat. Zientziologoek bere la-
na eta bere familia dute, baina gai-
nera, astero edota egunero, Zien-
tziologiaren oinarriak ikastera etor-
tzen dira elizara. Diferentzia dago
zientziologo batek badakiela besteei
lagundu diezaiokeela. Horrek ez du
esan nahi, zientziologoak ez direnak
lagundu ezin dezaketenik, baina
zientziologoa etengabe ari da bere
burua laguntzen eta ondorioz, beste-
ak ere laguntzeko gaitasuna garatu-
ko du. Zientziologo batek bizitza
zintzoa eraman behar du eta bere
burua ondo ezagutzera bideratu be-
har du bere bizitza besteei baliaga-
rria izateko. Egun batean bere burua
osotasunean ulertuko du eta azke-
nik, jainkoa ulertuko du.
Erlijio hau inguratzen duen polemi-
ka handiarekin, etengabe justifikatu
behar al zarete?
Hori aldatu egin da jada. Orain zien-
tziologiarekiko interes handia dago
eta ez dago hainbeste errezelo. Izan
ere, gure erlijioari buruz asko hitz
egiten da eta jendea jakin minez da-
go orain.
P06-13 cover-cor 19/4/08 00:52 Página 6
azala
apurka-apurka jendearengana iris-
ten ari dira. Batetik, ekintza sozia-
len bitartez eta bestetik, irrati uhi-
nen bitartez. RKM du izena gure
irratiak eta 24 orduz 102.2 FMan
transmititzen ari dira.
Geroz eta gehiago direnez, insti-
tuzioen laguntza gehiago eskatzen
dute ebanjelistek. “Eliza katolikoari
lur asko utzi zaizkio tenpluak erai-
kitzeko eta guk gauza bera nahi du-
gu. Egitasmoak aurkeztu dizkiogu
Udal zein Aldundiri instalazio dui-
nago batzuk eduki ahal izateko eta
zain gaude, baina bestela ez gara
gutxietsiak sentitzen”.
Eliza ebanjelikoak emozionalki
laguntzen ditu bere kideak. Anto-
niorentzat ebanjelistak oso pertsona
naturalak dira, apaindurarik gabe-
koak alegia. “Jakin badakigu arima
bat dugula eta zaindu eta osasuntsu
mantendu behar dugula, bizitza era
Nola erreakzionatzen du jendeak
zientziologiako kide baten aurrean?
Kuriositate zintzoa erakusten du
jendeak eta harrituta gelditzen dira
zientziologoa zenbateraino izan dai-
tekeen normala eta zentzuduna. Az-
kenean aholkua eskatzen dute egu-
neroko egoera batzuei aurre egiteko
tresnen inguruan.
Zer eskaintzen du zientziologiaren
erlijioak? Zertan sinisten duzue?
Scientology erlijioak konponbide
praktikoak eskaintzen ditu egunero-
ko kontuetarako: Zer egin dezakezu
lanean ondo egoteko? Nola hobetu
ditzakezu familiako harremanak?
Nor zara egiazki?. Galdera hauen
erantzunak Scientology-aren Oina-
rrietan aurkitzen dituzu eta horie-
tan, ona izan behar zarela, zure exis-
tentzia bizitza bat baino gehiago de-
la eta zure potentzia betierekoa dela
esaten da. Haatik, pertsona bakoi-
tzak oso ondo aztertu behar du Oi-
narrietan ikasten duena: Dianetikan
eta Scientologyan ezer ez da egia
norberaren ikuspegia eta eskarmen-
tuarekin bat ez badator. Dogmarik
gabeko erlijioa da.
Zientziologiako Eliza itxia den ospea
egokian bizi ahal izateko. Orduan
eliza ebanjelikoak egunerokoan la-
guntzen dio pertsonari eta fedea une
guztietarako praktika baliotsu gisa
ematen dio, lan munduan aplikatze-
ko, seme alaben arteko harremanak
hobetzeko… pertsona hobeak iza-
ten laguntzen gaitu funtsean”.
Ebanjelistak gutxi diren arren,
zentzu askotan besteak baino gehia-
go sentitzen direla aitortu digu La-
rratxoko Eliza Ebanjelikoko artzai-
nak. “Aitzindariak izan gara ebanje-
listak hainbat gauzetan. Drogamen-
pekotasunaren hatzaparretan erori
direnekin tratua guk hasi genuen,
adibidez. 25 urte daramatzagu ho-
rretan lanean eta 100 mila pertsona
baino gehiago artatu ditugu Espai-
nia osoan. Mesede handia egin dio-
gu gizarteari eta gaur egun oraindik
ere bizirik dagoen arazo bat desage-
rrarazten asko lagundu dugu”.
du. Sekta bat dela leporatu izan
zaio sarritan.
Informazio faltagatik gertatzen da
hori. Egia esateko, proportzionalki
gutxi dira horrela pentsatzen dute-
nak. Herri eta aditu askok onartu
dute Scientology erlijioaren garden-
tasuna eta erlijiotasuna. Gainera,
edozeinek irakur ditzake gure libu-
ruak, eta orain, are gehiago, gure li-
buruak Euskal Herriko liburutegi
handi eta garrantzitsuenetara era-
mateko ekimena martxan jarri bai-
tugu.
Nola bizi zarete beste erlijioekin?
Erlijioen arteko ekitaldietan parte
hartzen dugu eta gizabanako bakoi-
tzaren erlijio askatasunaren alde bo-
rrokatzen ari gara. Hain justu, zien-
tziologia ikasi eta praktikatzeko
pertsona batek ez du zergatik bere
aurreko erlijioa utzi beharrik. Are
gehiago, hobeto ulertzen lagun die-
zaioke.
Behin esan zenuen zientziologiak
hazkunde ekonomikoan lagun zeza-
keela. Nola?
Zientziologia erabateko askatasun
izpirituala lortzera bideratua dago,
eta modu horretan pertsona hobeto
Denok dugu Karma
Zentro budista sare ikaragarria dago
Euskal Herrian barna. Ekialdeko
xarma antza indarrez iritsi da gure-
ra eta euskal herritarrek Budaren
esanetara jartzen ari gara poliki-po-
liki. Budismoa Iparraldeko Indian
K. a. V. mendean Siddhartha Gauta-
mak edo Budak emandako irakas-
moldatuko da bizitzaren esparru
desberdinetan. Lana oinarrizkoa da,
gure egun osoa betetzen duelako ka-
sik. Bada Ronald Hubbardek idatzi-
tako“Lanaren arazoak” izeneko li-
buru bat, zeinetan laneko arazoeta-
tik ateratzeko gomendioak ematen
diren. Lanean ondo badoakizu, bes-
te guztia bide batez konpondu egin-
go da.
Iaz izendatu zuten Zientziologia erli-
jio legala Espainian. Zer suposatu
du zuentzat?
Gure nortasuna onartzea izan da,
zientziologo bakoitzak barruan sen-
titzen duenaren errekonozimendua
alegia. Sinismenen askatasuna oina-
rrizko eskubidea da eta giltzarria da
bizi dugun gizartearen garapen de-
mokratiko batentzako.
Jonh Travolta, Tom Cruise… zien-
tziologiaren banderadunak dira.
Gure lerroetan halako jende ospe-
tsua izateak gizarte osoari mesede
egiten dio praktikoa eta ona den er-
lijioa ezagutarazten ari direlako.
Ospetsuak pertsona normalak dira
eta harro gaude Scientology prakti-
katzen duen jendea geroz eta zo-
riontsuagoa dela ikustean. ■
P06-13 cover-cor 19/4/08 00:52 Página 7

azala

izan zen, budismoaren alderik er- ak ia denak. Emakume zein gizo-

lijiosoena alboratuz”.
Budismorik ezagunena behar-
bada tibetarra da eta horrek mo-
nasterioko budismoa aldarrika-
tzen du. Edurnek argi utzi nahi
izan du Iruñeko zentroa ez dela
tenplua, ezta monasterio bat ere,
nezkoak dira budistak, eta lanbi-
dez, irakasleak, psikologoak, en-
presariak, medikuak zein langi-
leak dira. Ez dago izena eman be-
harrik zentroan sartzeko eta ez
dago ordaindu beharrik. Bakoi-
tzak bere borondatez ematen du

Iruñeko Karma Samten Ling zentroan

budismo unibertsala irakasten da, hots,
penetan oinarritutako erlijio eta fi-
mendebaldeko kulturara egokitutako
losofia da. Irakaspen horien xedea
ezbetetasuna eta sufrimendua
budismoa
erauztea da. Baina Buda ez da jain-
koa, ez da Jainkoak bidalia, eta ez meditazio zentro soila baizik. nahi duena. “Zentroak energia
da profeta ere. Budismoa jarraitzai- Bertan budismo unibertsala ira- ematen dio pertsonari eta zentro-
le kopuruaren arabera munduko kasten da, hots, mendebaldeko ak azken finean, ematen duena
laugarrena da, 380 miloi inguru. kulturara egokitutako budismoa jasotzen du pertsonengandik. Di-
Gehienak Asian daude: Txina, Japo- eta budismoaren eskola guztiak, rua guretzako energia da”.
nia, Korea, Singapur, Tibet, Nepal, tibetarra, japoniarra eta ZENa, Iruñeko zentroan meditazioan
Sri Lanka, Myanmar, Laos, Tailan- besteak beste, uztartzen dituena. oinarritu dira batik bat formarik
dia, Kanbodia, Vietnam, Malaysia 40 lagun biltzen dira bertan egu- gabeko budismoa irakasteko.
eta Bangladesh. Baina Euskal He- nero baina joan-etorriak etenga- “Budismoa erlijioa ez ezik, kon-
rrian ere baditu erlijio honek bere bekoak dira. “Jende desberdina tzeptu bat, filosofia bat, ikuspegi
zaleak. dabil egunero”, dio. Batez ere bat, balore unibertsalak eta giza-
Iruñeko Karma Samten Ling gazteak dira. 50 urtetik beherako- banakoaren barruan berez dagoen
zentroan budistak dira. Edurne
Olloquiegik ireki dizkigu zentroa-
ren ateak ahots goxo batekin ongie-
torria emanez. Berehala antzematen
da oso emakume izpirituala dela.
Barruan zuen sufrimendu baten era-
ginez, jo zuen budismoaren bidetik
eta “behea jo banuen ere, zoriontsu
esan dezaket busimoaren bitartez
nire bidea aurkitu dudala”. Gaur
egun, Karma Samten Ling zentroan
budismoaren onurak besterengana-
tzen ari da.
Jesus Javier Juanotena Bodhi-
satva Lamak 2001. urtean sortu
zuen zentroa Iruñean budismoa
bertako jendeari helarazteko. Bere
kimu Edurnek esan digunez,
“Zentroaren fundatzailea beste bi-
zitza batzuetan beste toki batzue-
tan bizi izan zen eta azkenekoz he-
men hartu zuen forma fisikoa Bu-
daren irakaskuntza zabaltzeko.
Bere asmoa eskola laikoa sortzea

aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16 11

P06-13 cover-cor 19/4/08 00:52 Página 8
azala
etika bat da. Baina helburu baka-
rra du: gizabanakoaren liberazioa
eta ongizatea”, dio Edurnek. “Li-
berazio horretara iristeko medita-
zioa da biderik zuzenena. Medita-
zioaren bitartez gure esentzia aur-
kitzeko gai izango gara. Gure ba-
rruan arakatzea baino ez dugu gu-
re kezka eta arazoei irtenbide bat
emateko. Horretarako, baina, lan
asko egin behar da eta meditazioa
landu metodologia konkretu bate-
kin eta pertsonaren konpromiso
serio batekin”.
Normalean jendea jakin minez
doa zentrora edota ahoz aho zer-
bait iritsi zaiolako. Baita sufritzen
ari delako ere. “Jendea meditazio
bila dator batez ere, hots budismo-
aren alderdirik laikoenean miatze-
ra. Ez du beste erlijio bat bilatzen
beste bizimodu bat baizik. Bizi-
modu baketsuago eta izpiritualago
bat hain zuzen ere. Antza, jende
askok behar du hori guztia, zen-
troa egunero lepo baitugu”.
Pertsona bakoitzak emaitza
desberdinak lortzen ditu medita-
zioa praktikatzetik, askotan talde-
an egiten den arren. “Meditazioa
erabat pertsonala da. Bakoitzak
12
Kulturak inposatutako
gauza ez naturalak
garbitzeko modua da
meditazioa. Biderik
zuzenena norberaren
Karma topatzeko
berea egin behar du gizarte honen
zikinak garbitu ahal izateko, eta
gizakiak berez dituen balore onak
kanporatu eta gauza txarrei gai-
lendu ahal izateko. Meditazioa
kulturak inposatutako gauza ez
naturalak garbitzeko modua da”.
Budismoan bestalde ez dago
matematikarik. Gizabanako ba-
koitzaren arabera lortuko da me-
ditazio maila egoki bat. Medita-
zioaren teknikarekin bakoitzak
bere buruarekin bat egiten du eta
bere arazoak konpontzen hasten
da, hausnarketa sakon bat eginez
eta bere kaxa irtenbideak bilatzen,
“barruan ditugulako erantzun guz-
tiak. Bake mentala lortzen da lan
eginez. Hortik aurrera atsedena
ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info
hartzen hasten da pertsona eta bu-
dismoan esaten den bezala zure
Karmarekin bat egingo duzu, ba-
rruan dugun bestelako gaitasun
eta dohain hori”.
Meditazioa edonon eta egune-
ko edozein momentutan egin dai-
teke. Jaiki bezain pronto, lanean
zaudela edota zentrora joanez.
“Pertsonaren irekiera eta Karma-
ren arabera ikusiko du zenbat me-
ditatu behar duen. Gida bat izatea
betiere gomendagarria da bizitzak
denboran zehar jarriko dituen tra-
bei aurre egin ahal izateko. Guk
pistak ematen ditugu eta gainera,
zentroan energia ematen dugu”.
Erabat bateragarriak dira bu-
dismoa eta gaur egungo kultura
eta bizimodua. Are gehiago erabat
ezinbestekoa da bata bestearentzat
Edurneren iritziz, budismoa gaur-
ko kulturaren gaitzen sendagaia
delako. “Budaren irakaspenak
guztiontzat balio dute. Buda ira-
tzarri zenean barruko balore ba-
tzuk aurkitu zituen eta bizitzako
erantzun guztiak norberaren ba-
rruan daudela ondorioztatu zuen.
Gaur egun, kultura guztietan bila-
keta prozesua kanpotik eta kanpo-
ra begira egiten da, edonolako
kontsumoa eginez. Kanpoan eros
ditzakegu sufrimendu mota guz-
tietarako produktuak. Baina eska-
era barrutik ateratzen bada, ba-
rruan bilatuko duzu asebetetzeko
modua”, azaldu digu Iruñeko bu-
distak.
Esentziara joanez gero, budis-
moak beste erlijioekin lotura han-
diak dituela dio Edurnek. Aitzitik,
formak, egiturak eta zurruntasuna
saltzen dituen erlijioarekin ez
duela zerikusirik.
Budismoa ez da moda bat. Mila
urteko tradizioa duen erlijioa ez da
sekula moda izango, jendeak sarri-
tan folklore bihurtu nahi izan ba-
du ere. Uste dut, haatik, euskal
jendeak benetan sakondu egin nahi
duela Budak utzitako ondarean,
horrek askoz ere gehiago ematen
diolako pertsonari”. ■
P06-13 cover-cor 19/4/08 00:52 Página 9
Zubiak eraikitzen
Islama ez da erlijioa soilik, egunero bost aldiz errezatzeak
bizimodu bat markatzen baitu. Mekara begira beti,
egunsentiko argiak, eguerdiko itsutasunak eta ilunabarreko
itzalek mundua ikusteko era bat ematen dute. Coranak arau
orokor batzuk ematen ditu, ongia eta gaizkia bereizteko. Guk
gizalegea deitzen duguna liteke.
Munduko %18 musulmana da. Islamaren lerroak oso
oinarrizkoak dira, eta horien barruan, herri bakoitzak bere
klima, tradizio eta kulturaren araberako gizartea sortzen du.
Allahk berberak, 99 izen ezberdin ditu Coranean. Gainera,
Coranak onartzen ditu islamdarrak ez diren pertsonak ere.
Islamak moderazioa eskatzen du. Ramadama liteke horren
adibide: hilabeteko barauak gogorarazten die gizakia ez dela
jainko, berez ahuldu egiten
dela eta jan beharra duela
bizitzeko. Jakien balioa
estimatzen ikasten dute
horrela. Gainera ez dute
jateko ordurik. Goseak
eskatu ahala ematen diete
gorputzari.
Islamaren ikuspegitik
munduko dena egin du
Allahk, eta polifonia
horretan armonia bilatu
behar da. Gizakia
orkestrako beste bat
gehiago da, ez ezeren
zuzendari, eta beraz ez du
natura menperatuko, zaindu
baizik. Arkumearen
ofrendak ematen digu
horren berri: urtero arkume
bat hiltzen da Allahri
eskaintzeko. Bizitzeko
beste batzuk hiltzen ditugunaz ohartarazten du erritu horrek.
Eta beraz, zor bat dugula bizitzarekin.
Musulmanek 14 meskita dituzte Euskal Herrian, Bilbon,
Gastéiz, Errenteria, Azpeitia, Ermua, Eibar eta Zumarragako
herrietan banaturik. Espainiako beste autonomiekin
alderatuta musulman gutxi dagoen arren, hamabi mila
pertsona inguruk osatzen dute euskal komunitate
musulmana. Hamalau nazionalitate ezberdin biltzen dira
meskita horietan: siriarrak, marokoarrak, algeriarrak…
Azken boladan, Afrika beltzetik datozen etorkinek erruz
handitu dute musulmanen komunitatea. Gainera, ezkontza
misto asko dago eta erdi euskaldunak erdi marokoarrak
diren haurrak ugaldu dira. Ez dute nortasun agiririk
eskatzen Allaharen etxean sartzeko alegia. Errenterian dago
aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16
azala
musulman talderik esanguratsuena. Ostiral batean 300
pertsona elkartu daitezke dagozkien orazioak egiteko.
Gainera, udalak lagunduta errenteriako musulmanek
Islamaren aste bat antolatzen dute bizilagun guztiek erlijio
ezezagun honen benetako izaera ezagut dezaten.
Euskal Herrian finkatzea erraza izan ez den arren, bestelako
erronkekin borrokatzen ari dira orain musulmanak.
Esaterako, Bilbon, Donostian eta Gasteizen, islamaren
baloreetan oinarritutako hezkuntza bat sustatu nahi da
hainbat ikasgela betetzeko adina ikasle baitaude. Euskal
Autonomia Erkidegoan mila haur musulman inguru daude
eta bertakoak zenbatuta mila bostehun haur leudeke erlijio
islamiarra ikasteko prest. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza
sailak irakasle egokiak
hautatu beharko lituzke
lehenik eta behin
horretarako. Hala ere, erlijio
islamiarrean aditutako
irakasle hiru eledunak
topatzea oso zaila da.
Esperientzia pilotuekin hasi
diren arren, erlijioen artean
erlijio islamiarra aukeratu
ahal izatea premiazkoa da
komunitate
musulmanarentzat eta
gainera, euskaraz irakastea
nahi dute gehienek.
Arabieraz hitz egitea ere
ezinbestekotzat jotzen dute
otoitzak arabieraz egin ohi
direlako.
Bere erlijioaren aurka ez
dagoen dena onartzen omen
dute musulmanek. Gizakien
arteko harremanetan, hemengo bizimoduan... integratzeko
prest daude. Baina bere kultura galdu gabe. Iruñeko islamdar
komunitatean, adibidez, bakoitzak ahal duena egiten du bere
eguneroko bizitzari eusteko; errezoak antolatu, jendea
ezkondu eta hileta elizkizunak egin, jende ikasiak jakintzarik
gabe datozenei eskolak ematen dizkie...: Komunitate oso
batek egiten duena pertsona gutxiren artean betetzen dute.
Nork egingo du bestela? Bi aukera dituzte: egin edo ez egin;
izan edo ez izan. Musulman eskola bat, hilerri bat... proiektu
asko dituzte buruan, baina mugak ere bai. Azpi hiri bat eraiki
nahi dute: meskita, eskola, abokatuak, harategi berezitua...
Eta zubiak eraiki bi kulturen artean. Bi komunitateen arteko
zubia, errespetua da: Ez dute eskatzen euren kultura
praktikatzeko, errespetatzeko baizik. ■
13
P12-17 elkarrizketa poli-cor 19/4/08 00:45 Página 2

elkarrizketa

Zigor Aldama

“Dalai Lama ez dut Tibeteko

‘Frantziar Iraultza’ gidatzen
ikusten”
Kazetaria Mahai inguruan eseri eta luze jardun dugu otordu bat
aitzaki. Gainbegiratu ederra eman dio oso gertuko
duen Asiari. Txinako burrunbak Mongoliako
bakearekin ez duela zerikusirik dio. Halere, ez bata ez
bestea ez lituzke berehalakoan aldatuko
EZPALA ezpala@aldaketa16.info na –Kuluxka– zabaldu zuen. “Eta Bai, nire neska laguna txinatarra

T
Txina beste mundu bat
da. Handia bezain eze-
zaguna. 20 milioi biz-
tanle dituen hiri batean
–Shangai– bizi da Zigor Aldama
kazetaria. “Kontrasteen herria da.
Badira eskulana lanbide duten txi-
natarrak, astean, 100 ordu lan egin
eta 60-150 euro irabazten dutenak.
Baita dirudunak ere. Dirudun diru-
dunak!”.
aipaturiko pantailan iragarki bat
jartzeko asmoa zuen. Ni bezala,
bilbotarra baita”. Mongolia da Zi-
gorri gehien gustatzen zaion Asia-
ko herria. “Bizitza modernoaren
antitesia da. Natura ederra du eta
jendea atsegina oso. Bake santua”.
Zigor bizi dena Yangpy auzoan as-
korik ez dagoena.
Zure lehen kontaktua Txinarekin
orain hamar urte izan zenuen,
1999an.
da. Huang Luwen izena du; 25 ur-
te ditu. Belfasteko unibertsitatea
graduondoko ikastaro bat egiten
ari zela ezagutu genuen elkar. Or-
duan ingeniaritza industriala ikas-
ten hasi nintzen baina ez nuen
gustuko. Kazetari izan nahi nuen.
Batera eta bestera ibiltzen diren
horietakoa gainera. Ez nuen laket
erredakzio batean lanean aritzea.
Beraz, 1998an Belfastera joan
nintzen. Omagheko atentatuan
han harrapatu ninduen eta argaz-

“
Askok ez badakite ere, Txina pu-
blizitatearen habia da. “Ezin zaio
iskin egin. Ezinezkoa da” dio Al-
damak. “Metroan, adibidez, plas-
mazko telebista franko daude pu-
blizitatea barra-barra iragartzen.
Baita heldulekuetan. Nonahi.
Munduko pantaila laurik handiena
Shangain dago. Etxe orratz bateko
etxaurre nagusia publizitatea uneo-
ro iragartzen duen pantaila plano
bat da. Ikaragarria. Ez sinestekoa”.
Apirilaren 15ean, Yon Alañak,
Shangaiko lehen taberna euskaldu-
kiak egiteari ekin nion.
Txinara heltzean Ingeniaritza ikasketak uztea era-
baki orduko EHUko kazetaritza
harrituta geratu fakultatean sartzea lortu nuen.
Ordurako jada Deian lanean ari
nintzen. “Zer da nintzen. Azterketak egiteko salbu
hau?” pentsatu nuen. ez nuen campusa zanpatu.
Imajinatzen Zer nolakoa izan zen lur hartzea?
nuenarekin Garai hartan txinatar guztiak ho-
riak zireneko ustea genuen oro
zerikusirik ez zuen har. Informazio oso gutxi heltzen
zen handik. Kultura oso arrotz ba-
herri bat aurkitu nuen tekin topo egingo nuela uste nuen.

14 ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info

P12-17 elkarrizketa poli-cor 19/4/08 00:45 Página 3

tak amaitu orduko Correo egun-

karian egin nituen praktikak.

Euskal Herrira, urtean pare bat

aldiz etortzen zara.
Guztira lau hilabete ematen ditut.
Han, zortzi. Bidaiak luzeak izaten
direnez eta ez batere merkeak,
handik barrena ibiltzen naiz.

Munduko hiritarra al zara?

Ez. Ni kazetaria naiz. Non dago
albistea? Agian ez da Asian egon-
go baina usaimen apur bat behar
da non egon daitekeen asmatzeko.
Garai batean hemengo hedabidee-
tan Txinako berriak aurkitzea zai-
la bazen ere, orain egunero irakur
daitezke. Ezin du momentuz
lehiatu Ekialde Ertaina edota
AEBkin. Egungo albiste sortzaile
nagusiak. Baina ageriko errealita-
tea da, mundua Asia aldera begi-
ratzen ari dela. Ekonomia batik
bat. Eta jakina da ekonomiak gai-
nontzeko guztiak atzetik eramaten
dituela. Kontziente naiz, exotis-
moarekin batera nahasten den ja-
kin-mina dagoela Txinarekiko.
Interesa egunetik egunera handia-
goa da.

Mendebaldarron artean 55 egun

Pekinen pelikulako ikuspegia
oraindik ere indarrean al dago?
Hedabideetan Txinako berri
maiztasunez jasotzen badugu ere
ezjakintasun handia dago. Txina
Baina heldu orduko harrituta ge- hango errealitatea islatzen ez zu- ikaragarri ari da ahazten. Aurten-
ratu nintzen. “Zer da hau?” pen- tela ohartuta “hemen badaukat go hazkunde ekonomikoaren au-
tsatu nuen nire artean. Imajina- lan egiteko aukera” pentsatu rreikuspena %10,7koa da. Espai-
tzen nuenarekin zerikusirik ez nuen. Hala hasi nintzen lanean. niarako aurre ikusia dagoena bai-
zuen herri bat aurkitu nuen. Oso gogoko dut hango errealita- no bost aldiz handiagoa. Hori iku-
tearen berri ematea. sita euskal enpresa asko Txinara
Zer ikusi zenuen ba? joan dira. Ez da aukera bat, pre-
Hong Kong, Shenzhenen… be- Deia egunkarian kolaboratzen mia baizik. Han egon behar dute.
zalako hiri arrunt erraldoiak. Ez hasi zinen tarteka-marteka. Lanpostuak kentzen ari zaigun
sinisteko modukoak. Ez nuen Bai. Ez zen erraza izan. Jakingu- arerio ekonomikoa dela esaten
halakorik espero. Hemengoak ra pizten zuten albisteak idazten aritzea ez da ikuspuntu erabat zu-
baina hiri modernoagoak, punta- hasi nintzen. Kontrasteak. Deia- zena.
ko teknologia… Beste mundu ko gehigarri batean bidaia kon- Mezu kontrajarriak heltzen zaiz-
bat. “Zer dela eta neukan nik tuak idatzi nituen. Gero Zazpi- kigu handik. Lantegietan pilatuta
bestelako irudia bat?” galdetu kian. Baita ostean Berrian ere. eta baldintza gogorretan lanean
nion nire buruari. Hedabideek Hona itzuli nintzenean, ikaske- ari diren langileen irudia. Puntako

aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16 15

P12-17 elkarrizketa poli-cor 19/4/08 00:45 Página 4

elkarrizketa

autoa erosi berri duen dirudun txi-

natarra… Aberatsak, oso abera-
tsak dira han. Hemengoak baino
askoz ere aberatsagoak. Irudi ho-
riek ikuspegi kontraesankorrak
sorrarazten dituzte. Mendebalde-
ko herritarrek ez dakite oso ondo
Txina zer den. Ezta nik ere. Egu-
netik egunera aldatu egiten baita.
Eta ez da txantxa.

Nahiz eta urte batzuk badarama-

tzazun Txinan bizitzen.
Bai. Halere badira egunak zur eta
lur geratzen naizenak han gerta-
tzen denarekin. Ez da erraza uler-
tzea. Ez da AEB edota Europako
Batasuna konprenitzea bezala.

“Berdin-berdin du katua txuri edo-

ta beltza izan, garrantzitsuena
arratoiak ehizatze da” (Deng Xiao-
ping, 1978).
Hori da pragmatismo txinatarra.
Hau da, “bost axola zait nola bete-
ko didazun patrika. Baina bete ie-
zadazu”. Jarrera hori gazteen arte-
an dezente antzematen da. Gazteek
nahiz eta nahiko mendebaldeko in-
fluentzia izan, ez dute uste Txinako
Alderdi Komunistaren politika
okerra denik: katua arratoiak harra-
patzen ari baita.
“Hobeto bizi gaitezen ahalegintzen

“
ari da gobernua” diote. Eta egia
esan hori ezin da saihestu eta uka-
tu. Txinoak, guztiak, atzo baino ho-
beto bizi dira eta horrek bere eragi-
na du, nahiz eta demokraziak di-
tuen lorpenak heldu ez.
Olinpiar Jokoetako zuziaren kontu-
ra zalaparta ederra piztu da.
Olinpiar Jokoek Txinara demokra-
zia ekarriko zuela pentsatu zuen
munduko herritar bat baino gehia-
gok. Nik ezetz esan nuen eta iritzi-
foro batzuetatik kritikatu egin nin-
duten. Txinak beste xede bat du.
Eta eman dituen urratsak erakuste-
ko Olinpiar Jokoak erakusleihoa
dira. Munduari zer egiteko kapazak
diren azaltzeko irrikitan daude.
Txina berria aurkeztu nahi dute.
deak. Ez da hala izan. Txina ez da
Badira egunak zur demokratizatu. Mendebaldekook
eta lur geratzen Txinak aldatu egin behar duela te-
matuak gauden bitartean, herrita-
naizenak. Ez da rrek ez dute premia hori ikusten.
erraza Txina Gainontzeko premiak beteak bai-
tituzte. Txinak beste bide bat aur-
ulertzea. Ez da AEB kitu du: “ezaugarri txinatarrak di-
tuen komunismoa” delakoa. Mer-
edota Europako katu ekonomiarekin primeran
Batasuna moldatzen den komunismo politi-
koa.
konprenitzea bezala Beraz, zergatik irauli behar du ho-
rrek guztiak? “Txina lokatzezko
Mendebaldea, ordea, orain ‘ohar- oinak dituen erraldoia da eta bar-
tu’ da egungo eta garai bateko ne arazo asko ditu” esaten dute
Txinaren ezberdintasunaz. Haz- zenbaitzuk. Eta mendebaldeak ez,
kunde ekonomikoarekin batera hala? AEB ikaragarrizko atzeraldi
sistema demokratikorantz egingo ekonomikoa pairatzear dago. A,
zuela pentsatzen zuen mendebal- eta Enron bezalako istiluak gertu-

16 ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info

P12-17 elkarrizketa poli-cor
tik ikusi ditu. Demokrazia honek
ez al du lokatzezko oinik?
Hemen kontsumismoa indarrean
dago. Baita Txinan ere. Eta ez
nolanahikoa gainera. Arroza ka-
tilutik hartzetik markako pro-
duktuak kontsumitzera igaro di-
ra urte gutxitan. Hori da hori
saltoa.
Txinan 56 talde etniko egoteaz
gain, garai ezberdinetako pertso-
nak bizikide izaten ikasi dute.
Batetik ekialdeko kostaldea da-
go, hots, guretzat XXI. mendea
izan daitekeena. Eta Txinako er-
dialdeko sartaldera jo ahala, ga-
rai batekora hurbilduko ginate-
ke. Hau da, ekonomia kapitalis-
tatik nekazal mundura. Kolekti-
aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16
19/4/08 00:45 Página 5
bismoak zonalde batzuetan inda-
rrean jarraitzen du oraindik ere.
Gu ere oso kontsumista eta bere-
koiak bihurtu gara. Baina Txinan
aldaketak askoz ere arinago gerta-
tzen ari dira. Askotan ez dago
hausnartzeko betarik ere. Badira
belaunaldiak, aldaketak, aitaren
batean eman dituztenak. Hau da,
eskailerak binaka-binaka igotzea
bezala. Nire bizitza guztian ikusi
dudan kontsumismorik basatiena
Txinan ikusten dut egunero. Kon-
tsumoak gazteen artean eragin
handia du. Xarma berezia.
“
Txina banbua bezain malgua da. Gaur egun,
pertsonen artean dauden diferentziak
hemen emango balira Gerra Zibilean
murgildurik geundeke duela urte asko
Eta kontsumo itsu horrek tentsio-
ak eragingo ditu ezta?
Txinan tirabira sozial agerikoak
daude. Nire bikotea eta bere gura-
soan arteko ikuspuntu ezberdine-
tan antzematen dut hori. Halere,
Txina banbua bezain malgua da.
Gaur egun, pertsonen artean dau-
elkarrizketa
den diferentziak hemen emango
balira Gerra Zibil batean murgil-
durik geundeke duela urte asko.
Shangaiko langile baten soldata
Guizhouko batena baino hamabi
aldiz handiagoa da. Eta bi hiriak
ia elkarren ondoan daude. Eta zer
esanik ez Hong-Kongo langile ba-
ten eta Guizhoukoaren artean: 90
aldiz handiagoa da. Ekarri deza-
gun errealitate hori hona, lan ber-
bera egiten duten donostiar eta se-
villar bat hartuz. Lehenak mila
euro irabazten dituen bitartean
besteak 80 kobratzea bezala da.
Soldata hain ezberdinek hemen
leherketa ekarriko lukete. Txinan,
ez.
Zergatik? Adibidearekin jarraituz,
80 euro kobratzen zituen sevilla-
rrak, lehen, 60 kobratzen zituela-
ko. Eta mila euro kobratzen ditue-
nak, lehen, 800 patrikaratzen zi-
tuelako. Txinan, ‘80 eurokoak’ ez
17
P12-17 elkarrizketa poli-cor 19/4/08 00:45 Página 6

elkarrizketa

“
dio milakoari erreparatzen nahiz
eta soldata hori dutenak egon ba-
daudela jakin. Txinatarra jakitun
da inoiz mila euro lortuko baditu,
lana eginez erdietsiko dituela.
Zure bikotearen gurasoek nola
barneratu dute Txinak eman duen
aldaketa hain bortitza azken do-
zena urtetan?
Gustura, garai batean baino askoz
hobeto bizi baitira. Iraultza Kultu-
ralean (1966-1976), gela parteka-
tu batean 12 lagun bizi ohi ziren.
Arroza eta barazkiak jaten zituz-
ten. Eta astean bizpahiru aldiz
edo, okela.
Orain, beraien etxebizitza dute,
aurrerakuntza teknologikoak, ha-
ragia edo arraina nahi dutenean
jaten dute… Primeran bizi dira.
Irrati bat ere ez izatetik plasmaz-
ko telebistara igaro dira. Telefo-
norik ez izatetik sakelako telefo-
nora…
Gobernu batzuk Olinpiar Jokoen
inaugurazio ekitaldia boikoteatuko
dute akaso, baina ziur ez dutela
hortik aurrera beste urratsik emango
tzen astean ez nuen ezer sumatu.
Lasaitasuna zen nagusi.
Tibetarrak gutxiengo txiroa bihurtu
dira euren lurraldean. Txinoen esku
daude negozio nagusienak. Gober-
nuak bultzaturiko emigrazioari es-
ker, jada, txino gehiago dago lu-
rraldean tibetarrak baino. Txinata-
rrek lana aurkitzeko laguntzak izan
dituztenez langabetu asko joan da
harantz. Bi datu: 2006an, Tibetera
heltzen den lehen trena inauguratu
zuten. Eta iaz, bizi diren herritarrak
baino turista gehiago heldu ziren.
Protestaldiek bere oihartzuna
izan dute nahiz eta Txinako go-
bernua itzaltzen ahalegindu.
Globalizazioaren aroan hori kon-
trolaezina da. Nondik edo handik,
beti jakiten da albistea. Olinpiar
Jokoak, kirol gertaera ez ezik,
gertaera politiko eta soziala ere
bihurtu dira. Txinatik at batik bat.
Egun, edozein egunkarietako atal
ezberdinetan agertzen da Txina.
Protestaldi hauek ez dira gauetik
goizera lehertu. Ez dakit Dalai
Lamak zerikusik izan duen guz-

Tibeteko afera dela-eta nazioar-

tea zuzen jokatzen ari al da Txina-
rekin?
Nazioarteko komunitatea dela-
koa, munduan dagoen elkarte hi-
pokritena da. Jendea kalera irten
eta protestatzen hasi denean hasi
dira mobilizatzen. Herritarrak zu-
zia ‘itzaltzera’ atera izan ez balira,
ez liratekeen mugitu ere egingo.
Eta noski Sarkozy eta gainontze-
koak, inolako arazorik gabe, Olin-
piar Jokoen inaugurazio ekital-
dian egongo liratekeen. Kontuan
izan, Frantziak, Alemaniak,
AEBk… ez dituztela interes gutxi
Txinan. Gobernu batzuk inaugu-
razio ekitaldia boikotatuko dute
akaso, baina ziur ez dutela hortik
aurrera beste urratsik emango.

Tibet ondo ezagutzen duzu. Hango

albisteak, hona, tarteka-marteka
heltzen dira.
Istiluak hasi baino astebete eskas
lehenago bertan egon nintzen. Ti-
beten, Txina, kolonialismoa basatia
bultzatzen ari bada ere, ni egon nin-

18
P12-17 elkarrizketa poli-cor 19/4/08 00:45 Página 7

elkarrizketa

Fresku-freskue

Txinatarrek ez dute 1989ko irudi hau eza-

gutzen. Nire bikoteari erakutsi nion arte ez
zuen argazki ezagun honen berri. Txinan,
Googlen Tiananmen idatziz gero, plazaren
argazkiak azaltzen dira soilik. Hemen, berriz,
“Tiananmengo sarraskia”… eta horrelako-
ak. Zentsura bortitza da.

“
tiarekin, baina ekimen antolatuak
izan direla ez dut zalantzarik. Ez Txindia (Txina Bikotea atzerrian ezagutu eta etxe-
tik ospa egin zenuen. Nora, eta
da bat-batekoa izan. eta India) izeneko Txinara.
Bai. Niri garai hartan Bilbotik Donostiara
Dalai Lamaren irudia aldarera igo termino joate hutsak ikaragarrizko nagikeria ematen
al dugu mendebaldeak?
Bere elkarteak begirunea dio bai- ekonomikoa zidan. Ez nintzen Bilbotik berehalakoan
mugitzen baina 19 urterekin Txinarantz joan
na mendebaldeak merezi ez duen sortu dute jada. nintzen bai. Pentsa zer aldaketa! Bederatzi
leku batera igo du. Txina, erregi- hilabeteko erlazioaren ondoren, Euskal
men autoritarioa da, baina tibeta- Hots, ekonomia Herritik, bikotearen herrialde erraldoira.
rrak hobeto biziko al lirateke la-
men erregimen autoritario bate-
osagarria izango Beste mundu batera heldu al
an? Zalantza handiak ditut. Dalai luketen bi herri zinen?
Lamak ez du demokrazia aldarri- Garai hartan kaleetatik barrena txinatar eta
katzen. Nork aukeratu du Dalai genituzke. Eta ez ahantzi milioika atzerritar bikote bat eskutik hartuta joatea,
Lama? Ez da bozketarik egon. Ti- txiro dituen ‘demokrazia’ dela. biluzik ibiltzea bezala zen. Bederatzi urte
bet, lamen esku mendetan egon Txindia izeneko termino ekonomi- eskasetan han ikusi ditudan aldaketak ika-
zen eta munduko lurralde azpira- koa sortu dute jada. Hots, ekono- ragarriak izan dira. Azal ezinak. Ez sinisteko
ratuena izan zen. Dalai Lama ez mia osagarria izango luketen bi he- modukoak. Eta aldaketa hori guztia zuzen-
dut Tibeteko ‘Frantziar Iraultza’ rri. Modu ulergarri batean esate zuzenean bizitzea are ikaragarriagoa izan
gidatzen ikusten. arren, Txina munduko fabrika da. Ez naiz aspertzen. Egunero gauza berri
izango litzateke eta India, berriz, aberasgarri bat ikusten baitut.
Osasuntsu al daude ‘Herensuge I+Gko erdigunea.
Asiarrak’? Egun, hegazkin txartel baten Japoniako metroan bidaiariak
Asian indar zaharberri bat berrin- erreserba bat egiteko, British bagoietan sartu daitezen, “bultza-
dartzen ari da. India. Hau ere in- Airways-era hots egin eta Banga- tzaileak” ezagun egin ziren…
dartsu ari da ahazten; %8-9 inguru. loretik (India) kasu egiten dizute. Txinan ez dago halakorik elkarren artean
Jada, munduko seigarren edo zaz- Txindia indar hartzen joaten de- bultzatzen baikara. Puntako orduetan bi
pigarren potentzia da. Nazio Ba- nean zer egingo du mendebalde- metro pasatzen uzten ditut, bestela, ez bai-
tuen Erakundearen (NBE) arabera, ak? Nola lehiatu ahal izango du- naiz jaitsi behar dudan geltokian jaisten.
2030. urtean, Txinak baino popu- gu? Esnatu gaitezen. Txinako po- Gertatu izan zait, metroan sartu, halako
lazio gehiago izango du. Eta litikari batek erdi serio erdi txan- batean jaitsi eta beste norabideko metro
2050ean, Txinaren atzetik, mundu- txetan esan zuen bezala, “Txina, bat hartu behar izana joan behar nuen gel-
ko bigarren potentzia izango da. indar ekonomikoa izango da, tokira iristeko. Edota taxi bat hartu behar
Txinako arazoak ehungatik bider- AEB, indar militarra, eta Euro- izatea. Hori bai dela jendetza. ■

tuz gero, Indiak dituenak ikusiko pa… parke tematikoa”. ■

aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16 19

P20-21 iritzia LAESPADA-cor 18/4/08 22:11
Fabian Laespada
Irakaslea.
Arrautza eta txorizoa
“Herri honen naziotasuna
onartzen ez den bitartean, ez da
bakerik egongo”. Honelakoak
dira egun –eta betidanik- ezker
abertzale ofizialaren argudioak,
leherketak, erailketak, jazarpe-
nak, kale indarkeria…
azken finean beldurra
kontestualizatzeko eta
azaltzeko darabiltzan
berba barbaroak. La
Peña-Abusu Bilboko
auzoan, alderdi sozia-
listaren egoitzan zarta-
razi du ETAk bonba.
Enegarrena. Gehienon
abaildura, asperraldia,
arbuioa, gaitzespena,
mesprezua. Gutxi ba-
kar batzuen alboko ar-
gumentario laidozkoa.
Ohikoa, ausardiarik
eza.
Beste behin zera
diote, gaitzespenek ez
dutela ezer ekartzen.
Baina euren gaitzespe-
nak sekulako barrun-
bea eta iraultza ekarri-
ko luke. ETAri esango
baliote kitto, honaino
heldu gara, ez dugu estrategia
bortitza beste inoiz babestuko,
edo tenore horretako adierazpe-
nak egingo balituzte, talde te-
rroristak ez luke luzaroan bizi-
raungo.
ETA desmantelaturik, erre-
zago eutsiko genioke zorioneko
gatazka konpontzeari, konpon-
tzerik badu. Ezen auzia den hori
arazo bihurtu nahi denean —eta
teman jarraitu arazo bat dela
20
Página 2
esanez— nekez izango du kon-
ponbiderik arazoa bera norbera-
ren diskurtso politikoaren biz-
karrezurra baldin bada. Baina
hau beste labe bateko ogia da.
Askotan entzun dut ezker
“
Erauzteko eta kondenatzeko
gauza ez denak ezin du herri
baten ordezkari izan, batez
ere herri honen herena baino
ordezkatzen ez duenean
ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28 • 233. zk. • aldaketa16.info
abertzaleko buruak kartzelan
egonik, ezin dela erabakirik har-
tu edo adierazpen publikorik
egin edo aurrerapausorik eman
bake bidean, nola-halako indar-
keriarekiko balizko desmarkeak
eragotziz.
Nik dakidala, deklarazio-
ak egiteko eskubiderik ez
dute galdu burdin-hesiaren
bestaldean daudenek. Eta
gainera, orain dela hilabete
batzuk denak zeuden kalean,
bizimodu arrunta egiten,
ETAri ezertxo ere leporatu
gabe. Nik ez dut ulertzen on-
do zergatik dauden kartze-
lan, eta agian, lehenengo
egunetan atxiloturik zeudela,
argitu beharko zen euren as-
katasun murrizketa. Luzeegi
jo du honek, bai, baina ho-
rrexek ez du isiltasun konpli-
ze bat justifikatzen.
Ez ditut batere gustuko,
bestalde, egunotan indarke-
riaren inguruan egiten diren
adierazpenak; herri honetan,
sirimiriak legetxe, indarke-
riak larregi busti ditu gure
kontzientziak eta ikusmena.
Erailketa batek ez du azalpe-
nik: erailketa da, adjektibo eta
abizen barik. Horrelako “ekin-
tzak” —apropos jarri dut hitz
malapartatu hori, hain normal-
tzat jo izan duguna— erro-erro-
tik erauzteko eta kondenatzeko
gauza ez denak ezin du herri ba-
ten ordezkari izan, batez ere he-
rri horren borondate demokrati-
koaren herena baino ordezka-
tzen ez duenean. Honexegatik,
P20-21 iritzia LAESPADA-cor 18/4/08 22:11 Página 3

iritzia

Kultura eta aisia

euskaraz DONOSTIAn

ikuskizuna
Antzararen hizpideak
(lumaje azpia)
Aurkezlea: Anjel Erro
Hizlaria: Jokin Muñoz. Bere azken
eleberriaz arituko da
Apirilaren 24an, 19:30ean
Liburutegi Nagusiko Ekitaldi
Aretoan ( San Jeronimo kalea)
dk Literatura ekimena

musika
Jakintza Musika Eskola
Ikasleen kontzertua
Apirilaren 25ean, 19:30ean
Imanol Larzabal aretoan (Lugaritz
K.E.)
Sarrera doan

hitzaldia
Mugarri estaliak
Aurkezlea: Leire Bilbao
Hizlariak: Castillo Suarez, Koldo
Arnanz eta Juan Miguel Arzelus
Apirilaren 30ean, 19:30ean
Koldo Mitxelena kulturunean
Euskal Idazleen Elkarteak
antolatutakoa bere 25. urteurrena
osatzeko

literatur solasaldia
Antzararen hizpideak
(lumaje azpia)
Aurkezlea: Anjel Erro
Hizlaria: Jokin Muñoz. Bere azken
eleberriaz arituko da
Apirilaren 24an, 19:30ean
Liburutegi Nagusiko Ekitaldi
Aretoan ( San Jeronimo kalea)
dk Literatura ekimena

mahai ingurua
Generoa bertsolaritzan,
egoera eta perspektibak
Hizlariak: Maialen Lujanbio eta
Jon Maia bertsolariak, Nagore
Soroa bertsoeskolako irakaslea
eta Jexux Murua
Aurkezlea: Estitxu Eizagirre
bertsolaria
Apirilaren 26an, 11:00etan
Lugaritz kultur etxean
Bertso Plaza Digitala Elkarteak
antolatuta.

ez dut ulertzen ez Aralar ezta ren sasoia da. Oiloa eta txerria- bertsoak
Ezker Batua-Zutikeko kideen ja- ren metaforan ikusi ahal dugun Hamaika bertute bertso
saioa
rrera epela. Alkatesa horrek ez bezala. Bertsolariak: Ander Lizarralde eta
Julen Zelaieta
du merezi duen ordezkaritza. Ez Alegia, arrautza frijitua txo- Apirilaren 25ean, 21:00etan
Nido tabernan
Altzako VIII. Bertso Astea
etikoki, ez politikoki. rizoarekin aurrean daukagu. Eta
Beharrezkoa zaigu, beste batek zera dio: beitu oiloa, zer Bertso-afaria
Bertsolariak: Amets Arzallus eta
Jon Maia
behin, itun zibilizatu eta eroso jatorra den, arrautzak ematen Apirilaren 26an, 21:00etan
Altzatarra elkartean
bat, guztion giza-eskubideen be- dizkigu-eta. Nik baietz erantzun Altzako VIII. Bertso Astea

netako defentsa helburu duena, diot, egia dela, baina txerria be-
ipuinaren ordua
alderdikeriatik haratago kokatu- te-betean dagoela inplikatuta,
Ipuin puskatuak, zatituak
ko litzatekeena eta euskal gizar- inplikatuegi hain zuzen. eta txikituak
3-5 urte bitartekoentzat
tearen aniztasuna aberastasun Hemen, gure herrian baditu- Apirilaren 30ean, 17:30ean
Casares Tomasene kultur etxean
gisa hartuko lukeena. Herrita- gu oilo asko, konpromisoren bat
rrek behar dute. Ba ote gara gai hartuta indarkeriaren kontra. lehiaketa
honelakorik gauzatzeko? Baina inplikatuen dagoen ani- VII. Lugaritz-Txirain ipuin
lehiaketa
Ipuinak aurkezteko epea:
Alderdi demokratikoen apus- malia bestea da, haragi eta guzti Apirilaren 30a arte
Astelehenetik ostiralera
tua argia izan behar da oraingo- —gogoz kontra— jarri du txa- 16:00etatik 20:30era
Bitartean ilustrazio erakusketa
an: inplikazioa. Konpromisoa- pan. Ezin ditzakegu bakarrik Lugaritzen eta Txirain elkartean

ren garaia amaitu da, nire uste utzi. Sekula ere ez. Gutarrak di-
www.euskaraz.net
txikian; orain inplikazio zuzena- ra. Gutarrak gara. Gizakiak. ■

aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16 21

P22-23 iritzia ARANA 18/4/08 22:45 Página 2

Mikel Arana
Ezker Batua-Berdeak.

Estatuko gobernua
Gobernuaz hitz egin aurretik
gobernu buruaren inbestidura
saioaren inguruan hitz egiteak
ezinbestekoa dirudi. Ez dut politi-
kan inoiz ikusi osoko gehiengoa
izan gabe inorekin ados ez jartze-
ko hainbeste esfortzu egin duen
inor. Zapateroren diskurtsoaren
muina PPri keinuak egiteko erabili
zuen, bazekielako, eta ondo jakin
gainera, beste talde guztiak ez zi-
rela ados jarriko beste hautagai bat
bozkatzeko.
Beraz, orain dela lau urte talde
guztien arteko elkarrizketa eta el-
karrekin lan egitea izan zirenak,
aurten PPrekin bat egiteko eskae-
rak dira. Hauteskundeak igaro ar-
te, gobernuko inork ez zuen aipa-
tzen krisi ekonomikoa; gaur lege-
aldiko lehentasun nagusi bihurtu
da; eta ETArekin politikaz hitz
egitetik, Arrasaten ANV kentzera
aldatu gara.
Nik egia esan inoiz ez dut Za-
patero jaunaz gehiegi sinetsi, bai-
na lau urteetan horrelako aldaketa ados, baina bakoitzaren erantzuki-

izateak ez dit batere konfiantzarik
ematen.
Orokorrean esan daiteke Zapa-
tero orain dela lau urte ezkerrera
begira hasi zela eta gaur non dago-
en esaten ere ez lukeela jakingo.
Bere gobernuko izendapenek
ere ez dute itxura hobea, propa-
ganda asko baina ezkerreko ikus-
puntu eskasa.
Ez dakit oso ondo nondik hasi,
baina orokorrean esan genezake
Zapaterok generoen berdintasuna-
ren inguruan oso kontzeptu bere-
zia daukala, emakume gehiago da-
go gobernuan gizonak baino,
“
Emakume gehiago dago
gobernuan, baina Fernandez
de la Vega kenduta, beste
emakume guztiak oso pisu
gutxiko ministerioak dituzte
zunen pisua ikusita, Fernandez de
la Vega kenduta, beste emakume
guztiak oso pisu gutxiko ministe-
rioak dituzte. Zalantzagarriagoa
izan daiteke defentsa ministerioa,
baina defentsa orain ez da garai
batean izan zena, eta horren froga
lehen defentsa ministroa presiden-
te honekin Bono izan zela, PSOE-
ren kongresuan Zapateroren aurka
aurkeztu zen bera, alegia.
Ingurumenarekin ere antzeko
zerbait gertatzen zaio gobernu ho-
ni, klima aldaketaren aurka daude-
la behin eta berriro errepikatu, in-
gurumena lehentasunezkoa dela

22 ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info

P22-23 iritzia ARANA 18/4/08 22:45 Página 3

iritzia

azpimarratu, eta gero ingurugiro urrezko danbor izandako emaku- egon. Bermejok errepikatu egi-
ministerioa desagerrarazten dute me baten pean, donostiarra bera, ten du; Miguel Sebastian libera-
eta nekazaritzarekin batzen dute. hori bai, baina transferentziaren lak, nahiz eta PSOEk Madrilen
Eta galdera da, ministerio horretan inguruan tutik ere esan ez duena. inoiz lortu dituen hauteskunde
zeinek izango du garrantzi gehia- Bukatzeko azpimarragarria da emaitza txarrenak lortu, sari be-
go, ureztatzeak hala ingurumenak? ere ongizate sozialeko ministerioa zala ministerio berri bat lortzen
Berdintasun Ministerioak ere desagertu egin dela eta hiru edo du. Caldera kalera eta immigra-
berea dauka, propaganda egiteko lau ministerioen artean banandu zio mailan urteetan zehar lan
ondo egon daiteke, baina hau ahal dela, gero Zapaterok esan dezan egiten egon diren gizon eta ema-
da gobernuaren politika guztia tra- bere lehentasuna mendetasunaren kumeak gupidarik gabe beraien
tu txarren aurka? Eskuduntzarik legea garatzea dela. herrietara bueltarazteko prest
gabeko ministerio berri bat asmatu Benetan pisua eta garrantzia dagoen gizona.
eta betetzen ez den tratu txarren duten ministerioen inguruan ko- Esan bezala ehun egun itxa-
aurkako lege bat onartu? Gutxitxo mentario gutxi egin daitezke, rongo ditugu, baina itxura txarra
dirudi, kontutan izaten badugu ia nahiz eta justizia dagoen bezala dauka, bai horixe. ■

astero emakume erailak ditugula

indarkeria matxistaren ondorioz.
Hezkuntzak ere merezi du
komentario bat, noiztik nora
egon izan da unibertsitatea hez-
kuntzatik kanpo? Zer izan behar
ditugu bi hezkuntza eredu ezber-
din? Bat 3 urtetik 16ra eta beste
bat hortik aurrera? Soilik faltatu
izan zaio emakume bat jartzea
zero eta hiru urteko hezkuntzako
ministerio baten aurrean, ume-
txoen eskolaratze azkarra ere le-
hentasuna omen baita.
Gero etxebizitza ministerioa
dugu, ia elkarte autonomo guztiek
konpetentzia hau transferituta du-
te, hezkuntza bezala, baina hala
eta guztiz ministerioa mantentzen
dugu. Kontutan izan behar da pa-
sadan lau urteetan ministerio ho-
nen lana zein izan den: mini apar-
tamentuak eta alokairuari 210 eu-
roko laguntza. Gutxitxo lau urteta-
rako ez?
Oraindik Euskadira transferi-
tzeko konpetentzien arloan berri-
kuntza eta ikerketa ministerioa,

aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16 23

P24-25 iritzia ARALAR 18/4/08 22:47 Página 2

Felipe Urkidi
Aralar.

Ez duela ezertarako
balio?
Ez dut hitz egokienaren
bila aritu nahi. Ez zait une ho-
netan interesatzen, bere garran-
tzia izan ahal duena aitortzen
badut ere.
Arbuioa, kondena, errefusa-
tzea… Erabiltzen dena erabil-
tzen dela, hilketa politikoari
ezetza ematea zergatik den ga-
rrantzitsu, bai eta funtsezko
ere, azaldu nahi dut oraingoan.
Hasteko, esan behar dut,
gauzak baloratzerakoan oina-
rrizkoa dela noiz eta nola gerta-
tzen diren neurtzea. Eta biolen-
tzia politikoaren gaian oso erre-
za da, alde guztietatik, neurri-
gabekerian erortzea. Testuingu-
rua kontuan hartzeak garrantzia
du ekintza armatu bat, arbuia-
tze politiko bat edota zentsura
mozio bat baloratzeko.
Eta borroka armatuari dago-
kionez, gogoratu behar da ez
dela sortzen inongo errealitate-
tik kanpo. Borroka armatua le-
ku eta garai zehatz batean egi-
ten da. Eta orain ez gaude
1975ean, frankismoaren azken
uneetan. Ez gaude Palestinan borroka armatuaren sostengu.
edo Haitin. ETAk Isaias Carras- Zerrenda luze horrek gauza ba-

co 2008an hil du, non eta Arra-
saten, Euskal Herrian, gure pla-
netan hoberen bizi den tokieta-
riko batean. Azken 30 urte
hauetan, ikuspuntu guztietatik,
aldaketa handiak izan dituen to-
kian.
Baten batek erantzungo dit
presoen kopurua, ilegalizazio-
ak, 18/98 eta ez dakit zenbat
erasoren zerrenda luze. Baina
hauek ez dira, ezin dira izan,
“
ETAk Isaias Carrasco 2008an
hil du, Euskal Herrian, hoberen
bizi den tokietariko batean, eta
azken 30 urteetan gehien
aldatu den tokietako batean
kar bat justifikatzen du: mende-
kua. Hori da, beraz, ETAk luza-
tzen digun proposamena? Men-
dekua hartu beharrarena?
Indarkeria politikoaren
gaian badago beste diskurtso
bat gauzak bere neurrian eta
testuinguruan baloratzearen be-
harra argi eta garbi erakusten
duena. ETAren ekintza konde-
natzea dela eta, diskurtso ho-
rrek, munduan zehar, gure gi-

24 ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info

P24-25 iritzia ARALAR 18/4/08 22:47
“
zartean eta bertatik kanpo,
ematen diren biolentzia kasu
eta giza eskubideen urraketa
guztiak aipatuz erantzuten dio
ETAren ekintza kritikatze edota
arbuiatzearen eskaerari. Horre-
la, arazoa testuingurutik atera-
ta, gugandik gertu gertatutakoa-
ri estaldura zinikoa ezarri nahi
diote, arazo zehatza gizakion
zoritxarren baso zabalean ezku-
tatuz.
Azken urte hauetan ere, bo-
rroka armatua atzean uzteko
aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16
Página 3
saio serio bi izan dira, eta biek
porrot egin dute.
Porrot horien zergatiak bo-
rroka armatuaren beharra alda-
rrikatzen dutenen komunikatue-
tan irakurri ditugunean, asalda-
tu egin gara. Azken finean, es-
trategia armatuarekin jarraitze-
ko eman duten arrazoi bakarra
honako hau izan delako: “Gau-
zak ez dira joan guk nahi beza-
la eta, beraz, eskubidea dauka-
Guk argi dugu hemen gatazka
politikoa daukagula. Baina
arazoa ez da hori aitortzea,
aurre egiteko hilketa politikoa
beharrezkotzat jotzea baizik
gu borroka armatuaz aurrera
egiteko”. Bada, ez. Ez dauka-
zue eskubiderik. Eta Arrasaten
EAE-ANVri Isaias Carrascoren
hilketari ezetz esatea eskatzen
zaionean hauxe bera eskatzen
zaio: ETAri, gaur eta hemen,
inor hiltzeko eskubiderik ez ai-
tortzea.
Honek ez duela ezertarako
balio? Ez da egia. Gu bizi ga-
ren leku eta garaian, berriro
diot, 2008ko Euskal Herri ho-
netan, balio handia dauka ETA-
ren hilketa politikoa arbuiatzea,
errefusatzea, kondenatzea…
Zer nolako elkarbizitza eraikiko
dugu bestela? Gutxieneko dis-
iritzia
tantzia bat hartuta, nork sinetsi
ahal du Arrasaten herriko bizi-
tza pozoituta gelditu ez denik?
Zeren izenean ukatzen zaio la-
gun bati bizitzeko eskubidea?
Abertzaleen artean gero eta
ozenagoa da aldarria: ez dugu
nahi odol tanta txikienaren tru-
ke lortutako inolako eskubide
politikorik. Borroka armatuari
agur esateko ez dago prezio po-
litikorik. Eta hori ez diote al-
derdi politikoek, ez estatalistek,
ez nazionalistek. Hori gizartean
errotu den balorea da. Gurean
eta Europa osoko gizartean.
Bakea gero eta gehiago ba-
loratzen da, abiapuntu bezala,
tresna bezala. Eta ez etengabe-
ko eta azalpenik gabeko zori-
gaiztoen jomuga bezala. Guk
argi daukagu hemen gatazka
politikoa daukagula Espainiare-
kin. Baina arazoa ez da hori ai-
tortzea. Arazoa da, ETAk egi-
ten duen bezala, arazo politiko-
ari aurre egiteko hilketa politi-
koa beharrezkotzat jotzea.
Eta hau horrela izanik in-
portantea da, oso, zure alboan
dagoenak zer pentsatzen duen
jakitea. Gutxieneko konfiantzaz
bizi ahal izateko. Hiltzen dute-
nak ez baitira munstroak, per-
tsona normalak baizik.
Kasu honetan, gehienok ai-
tortzen ez diegun eskubidea be-
raientzat hartzen dutena, zilegi-
tasunik gabe, aberria salbatuko
dutelakoan. Baina aberriak ez
ditu behar, ez du ezertarako
nahi holako zoramen gaiztorik.
■
25
P26-27 iritzia BERDEAK 19/4/08 00:09
Helen Groome
Ekologista
Zertan dira transgenikoak
Euskal Herrian?
Gaur egun transgenikoen ego-
erak Euskal Herrian oso argi is-
latzen du Europako zona askota-
ko egoera. Haietan bezala, he-
mengo nekazari eta kontsumi-
tzaileak ez datoz bat Genetikoki
Eraldatutako Organismoak
(GEO) nekazaritzan eta elikadu-
ran sartzearekin eta erabiltzeare-
kin; eta gertuen dauden erakun-
de publiko batzuk parte hartzea
nahi dute, hein batean gutxie-
nez, organismo horien erabilera
ekiditeko eta Bruselan dauden
Europako instituzioek inposatu
nahi dituzten labore, pentzu eta
elikaduren erabileraren kontra
egiteko.
Hala, transgenikoen kontrako
oposizioa argia bada ere, zori-
txarrez, Euskal Herriko nekaza-
26
Página 2
ritza eta elikaduran zenbait
transgeniko inposatu dituzte.
Zein ari dira Euskal Herrian
transgenikoak erabiltzearen kon-
tra eta zein ari da horien erabilera
inposatzen?
Aipagarria da transgenikoez li-
bre dauden zonak onartzeko Eus-
kal Herrian zehar zabaldu den
kanpaina gizarte mugimenduen
eskutik. Horren helburua da per-
tsona pribatuek eta instituzioek ar-
gi eta ozenki esan dezaten ez dute-
la nahi transgenikorik erabili neka-
zaritzan eta elikaduran. Europa
osoan burutzen ari diren kanpaina-
rekin koordinatuta eratu da he-
mengoa ere.
Gaurdaino 365 deklarazio
egin dira: 67 instituzioek (udalak,
ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info
aldundiak...) eta 298 pribatuek
(baratz partikular eta abelazkun-
tzako lekuak), herrialde bakoitze-
an egin diren deklarazioekin.
Saltzeko edo norberak kontsu-
mitzeko laboreetan ari diren per-
tsona pribatuen deklarazioek argi
eta garbi adierazten dute transge-
nikorik gabe landatzeko duten as-
moa, eta berariaz 72 labore des-
berdin aipatzen dituzte. Instituzio-
en deklarazioak batez ere beren lu-
rraldeetan aldagarri transgenikoak
landatzearen kontrakoak dira.
Hala, Eusko Jaurlaritza, Biz-
kaiko eta Arabako foru aldundiak
eta Euskal Herri osoko 58 udalerri
transgenikoez libre deklaratu dira.
Gainera, Frantziako Gobernuak
berandutza bat egitea dekretatu du
MG artoaren MON810 aldagarria-
rentzat; beraz, Iparraldean gaur
egun ez da transgenikorik landa-
tzen.
Orain arteko emaitzak pozga-
rriak badira ere, Euskal Herrian
transgenikoen errealitate praktikoa
ezagutu beharra dago, alerta ego-
teko eta GEOz libre dagoen neka-
zaritza eta elikadura lortzearen al-
de. Beraz, premiazkotzat jotzen
dugu gertakari batzuk ezagutzera
ematea:
Pertsona pribatuek beren
lurrak transgenikoez libre dau-
den lurtzat deklara badezakete
ere, inguruan MG landaketak
dauden bitartean beren lurrak
kutsatuta egongo dira. Duela
gutxi EHNEk Euskal Herriko
40 laboreei buruz egin duen
ikerlan batek erakusten du ezi-
nezkoa dela transgenikoak ez
P26-27 iritzia BERDEAK 19/4/08 00:09
diren hazi, labore eta uzta eta
elikadura MG elementuz kutsa-
tzetik at gorde nekazaritzako
elikagaien katean, baldin eta al-
di berean lur horien inguruan
MG landaketarik badago.
Instituzioak GEOz libretzat
dauden erakundetzat deklaratzen
badira ere, ez du eskuduntzarik,
adibidez, beren lurretan era horre-
tako landaketak debekatzeko. Eu-
ropa mailan borroka gogorra ari
da gertatzen eskualde eta udalak
“
eskuduntza horiekin hornitzeko.
Mugimendu sozialak presio-
natzen ari dira instituzioak, horiek
egiten dituzten zona libreko dekla-
razioak eduki praktikoz bete ditza-
ten eskuduntza arazorik ez dagoen
eremuetan: GEOz libre dauden
pentzuak lortzea abelazkuntzara-
ko; jantoki instituzionalak (esko-
lak, ospitaleak...) GEOz libre dau-
den lekuak izango direla berma-
tzea; hazi, uztak, eta abarretan
GEOen segimendu eta kontrola
egitea.
Eusko Jaurlaritzari dagokio-
nez, bere deklarazioa landaketa
guztietara zabaltzea eskatzen da,
batez ere kontuan izanik gaur egun
deklarazio hori abelazkuntza eta
giza elikagaietara baino ez dela
iristen; ez du, adibidez, ezer esaten
farmaziarako landaketei eta landa-
erregaiei buruz.
Elikagaien kontsumoari da-
gokionez, kontzienteak izan behar
dugu gaur egun ez dagoela askata-
sun osorik GEOez libre dauden
elikagaiak aukeratzeko: elikagai
prozesatu batek %0,9 transgenikoa
eduki dezake bere etiketan horren
aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16
Página 3
berririk eman gabe, eta nahiz eta
ekoizpen ekologikoaren araudiak
argi eta garbi adierazi ingeniaritza
genetikorik ezin dela erabili elika-
gai ekologikoen produkzioan. Eli-
kagai guztietan %0,0 kutsaduraren
araberako etiketak eskatzen ditugu
elikagai guztientzat: elikagai batek
hori baino gehiago badu, MG be-
zala etiketatu behar da.
Euskal mugimendu sozialak
beren ahaleginak Iberiar Penintsu-
lan eta Europan koordinatu nahian
Kontsumoari dagokionez,
kontzienteak izan behar
dugu ez dagoela askatasun
osorik GEOez libre dauden
elikagaiak aukeratzeko
dabiltza, transgenikoz libre dauden
labore eta elikagaiak bermatzeko.
Urrats bakoitza garrantzitsua da
eta horietako bat da oraintsu Mu-
trikuko udalak (Gipuzkoa) eman
duena udalerri osoa transgenetiko-
etatik at deklaratzerakoan. Mutri-
kun ekimen hori bultzatu duten
pertsonen iritziak argi adierazten
du era honetako mugimenduen xe-
dea.
Mutriku Euskal Herriko 59.
udala transgenikoetatik at
Mutrikun ENHEk gidaturiko
transgenikoen inguruko kanpaina
iritzia
Berdeak+Independenteak udal tal-
dearen eskutik bultzatu zen. Talde
honetako kideek poz handiaz jaso
zuten Udalbatzaren ahobatekota-
suna.
Gai honen inguruan kezka oro-
kor bat dagoenaren adierazle dela
uste dute. Mutrikun ingurugiro zi-
negotzi eta Berdeak/Los Verdes-en
eleduna den Iñigo Agirre-ren hi-
tzetan “Planeta osoan gosearekin
bukatzeko teorikoki altruistak di-
ren helburuekin batera saltzen di-
gute landaketa transgenikoak.
Zoritxarrez , hauen atzetik “Bi-
zia” eta elikaduraren bitartez giza-
kion biziraupena bera patentatzeko
interes ilun batzuk baino ez ditugu
ikusten, nekazal elikagaietan mur-
gildurik dabiltzan multinazionalen
esku gelditzen garelarik”.
Talde honen iritziz, elikagaien
eskasia orokorrari irtenbideak bi-
latzeko; azpigaraturik dauden he-
rrialdeak beraien kabuz daukaten
ezintasunari begiratu beharrean,
hobe litzateke hauekin dauzkagun
merkataritza akordioak berrazter-
tzea;dumpinga barne eta honekin
loturik; herrialde garatuetan landa-
keta transgeniko erraldoiak jaso-
tzen dituzten diru laguntza publi-
koei begiratzea.
Azken faktore hauek kalte
izugarriago egiten diote elikagai
eskasiari beste ezer baino. Ber-
deak-Los Verdes-ek nekazaritza
jasangarria eta beharrezkoa den
tokiko ekoizleen burujabetza
proposatzen dute landaketa
transgenikoak dakartzan multi-
nazionalekiko menpekotasuna-
ren aurrean. ■
27
P28-29 iritzia ESNAOLA 18/4/08 21:31 Página 2

Iratxe Esnaola
Informatika ingeniaria.

Euskarazko Wikipediak
25.000 artikulu!
Apirilaren lehen egunetan eus-
kararen Interneteko komunitate-
an oihartzun handiko berria izan
zen. Eta ez zen, eta ez da, gu-
txiagorako.
Europako hizkuntzarik zaha-
rrena dugu euskara. Teoria anda-
na kaleratu dira bere jatorriari
dagokionean, baina, gaurdaino,
ezin izan da teoria horietako
guztietako bat bera ere ziurtasun
osoz frogatu. Argi dagoen gauza
bakarra zera da: muga, traba eta
eraso guztien gainetik, aurrera
egin duela eta, egun, ahal dugun
neurrian, bizirik mantentzen du-
gula.
Eta are gehiago. Europako
hizkuntzarik zaharrenak Interne-
teko bere territorio librea sortu
eta elikatzen jarraitzen du. Ale-
gia, hizkuntzarik zaharrena iza-
nik ere, euskarri komunikatibo
berritzaileenetara egokitzeko
gaitasuna duela miresgarria be-
zain egiazkoa dela.
Eta jakina denez, kalean,
etxean, lanean eta ikastolan be-
zelaxe, Interneteko eremu bir-
tualean ere, euskararen presen-
tzia bermatzen dugunak bere

“
hiztun eta erabiltzaileak gara:
euskaldunok. Euskaraz mintzo
garen euskaldunik gabe, ez bai-
tzen euskararen territorio libre-
rik existituko, ez mundu 'fisiko-
an', ez birtualean.
Euskararekiko sentitzen du-
gun konpromiso hori areagotu
egiten da Interneteko zenbait
eremutan, batez ere, modu ko-
lektiboan sortu, eraiki, manten-
du eta etengabe hobetzen diren
Wikipedia entziklopedia askeak
hizkuntza guztiei aukera
berdinak eskaintzen dizkie eta,
horrexegatik, euskararentzat
berebiziko garrantzia du
komunitateetan. Konpromiso ho-
ri praktikan jartzeko tresna po-
tente bezain eraginkor bat gehia-
go da Euskarazko Wikipedia
(eu.wikipedia.org).
Eta zer da bada, Euskarazko
Wikipedia? Finean, entziklope-
dia erraldoi bat da, eta beraz,
wikipediatik bertatik atera daite-
ke definizioa. Eta dio: "Wikipe-
dia wiki teknologian oinarrituta-

28 ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info

P28-29 iritzia ESNAOLA 18/4/08 21:31 Página 3

iritzia

ko entziklopedia librea da, hau garenez, distantzia dimentsiorik dia tresna bat da. Baina trena
da, web nabigatzaile batetik edo- gabe hitz egin behar dugu, eta hutsetik haratago, aniztasunean,
zein erabiltzailek sor zein alda beraz, wikipedia Interneterako elkartasunean, berdintasunean
dezake artikuluen edukia". Azter konexioa dagoen txoko guztieta- eta tokian-tokiko errealitatera
dezagun hitzez hitz. ra heltzen da, bai edukiak sor- egokitzeko duen gaitasunean da-
Wikipediak wiki teknologia tzeko eta baita sortuta daudenak go bere potentzialitatea.
erabiltzen du. Wiki teknologia irakurtzeko ere. Wikipedia entziklopedia as-
Web 2.0 fenomenoaren baitan Wikipedian edozein erabil- keak hizkuntza guztiei aukera
kokatzen da, non erabiltzaileak, tzailek sor zein alda dezake arti- berdinak eskaintzen dizkie eta,
jarrera aktiboa lagun, ekoizpena- kuluen edukia. Wikipedia ez horrexegatik, euskara bezalako
ren protagonista bihurtzen diren. baita inorena eta, era berean, de- eremu urriko hizkuntzentzat be-
Baina badu beste bereiz- rebiziko garrantzia
garri bat: Internet erabil- duen askatasuna eskain-
tzaileak ekoizle bihurtzen tzen du.
diren beste tresna batzuekin Wikipediak, beraz,
alderatuz, blogekin adibi- bere txoko libre erral-
dez, wikietan ekoizpena ko- doi eta birtuala sortze-
lektiboa da, eta baita eza- ko aukera eskaintzen
gutza ere. Ez dago ekoizle dio euskarari, bere txi-
bakarra. Ezagutza informa- kitasunetik abiatuta,
tiko minimoekin edozeinek baina lehen mailako
sor ditzake edukiak. hizkuntzen parean ko-
Wikipedia entziklopedia katzeko aukera emanez.
librea da. Entziklopedia bat Wikipedia proiek-
da, definizio laburren hizte- tuak tresna bat eskaini
gi arruntetik haratago, azal- digu, baina arestian
pen luzeagoak eta landua- esan bezala, Internet
goak jasotzen ditu. Eta li- erabiltzaile euskaldu-
brea da, edukia irekia dela- non ardura da berau eli-
ko. katzea. 25.000 artikulu
Eduki guztiak GFDL idatzi dira jada. Eta go-
(GNU Free Documentation Li- ra eta gora joango den, edota jo-
cense) lizentziapean babesten nona baita. Ez dago talde profe- an behar duen, zenbaki bat da
dira eta berau, eduki askerako sionalik atzean. Wikipediaren hori.
copyleft lizentzia bat da. Honek, edukiak sortu, gainbegiratu eta Zorionak wikilariei egindako
edukien kopia edo moldaketak zuzentzearen ardura erabiltzaile- lanagatik! Eta gainontzeko era-
lizentzia berberarekin mantetze- ena da soilik. Wikipediaren era- biltzaile guztiei, Euskarazko Wi-
ra behartzen du eta, honen ondo- biltzaileen komunitateak kudea- kipedia elikatzearen beharraz ja-
rioz, irekitasuna edo izaera li- tzen duela, alegia. betu eta berau elikatzera anima-
brea bermatzea ahalbidetzen du. Baina Euskarazko Wikipe- tzea geratzen zait. Euskarak eta
Wikipedia web nabigatzaile- diaz ari ginen arren, aztertutako erabiltzaile euskaldunok behar
en bitartez elikatu edo kontsula- definizioak ez dio hizkuntzari dugulako: gure esku dago, ez
tu daiteke. Noski, Internetez ari erreferentziarik egiten. Wikipe- ahaztu. ■

aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16 29

P30-31 iritzia TIBET 18/4/08 23:55 Página 2

Juan Ramón Llavori

Argazkilaria.

Free Tibet
Martxoaren 10ean, arratsal-
deko zazpietan, gaua zen Kalin-
pong-en. Kaleetan zehar jende
ilara luzeak ikus zitezkeen es-
kuan kandela zutelarik. 1959.
urteko martxoaren 10aren urteu-
rrena zen jende haren ahots eta
otoitzen arrazoia. Mugimendu
hura Tibetan Center-en hasi zen,
Tibeteko himno nazionala kan-
tatuz.
Ia 50 urte igaro dira. Dato-
rren urtean ospatuko dute tibe-
tarrek “Golden Jubilee” deitzen
dioten jaia, baina egia esan jen-
de gehiegi desagertu da jadanik:
bi milioi pertsona, benetako ge-
nozidioa, alegia. Himalaiako
gailurrak odolez beteta daude.
Olinpiar eraztunak ere bai.
Handik egun batzuetara,
Rangpo ibaiaren ertzetan, West
Bengal eta Sikkim estatuak ba-
natzen dituen muga naturalean
gelditu behar izan zen ehun ki-
lometrotik gorako ibilaldia egin-
da Siliguri-tik zetorren martxa.
Poliziak geldiarazi zuen jende
saldo hura. Nathula Pass-en da-
goen Tibeteko mugara iritsi nahi
zuten. Poliziaren jarrera ikusi-
gaituen Budaren mantrak errezi-
tatuz.
Jendearen aurpegietan naba-
ria zen borrokaren nekea, beren
begiradak husten ari dira emeki-
emeki, argirik gabe gelditzen:
50 urte daramatzate ezer lortu
gabe. Beren etxeetara, beren
ama-lurrera, Tibetera itzuli bai-
no ez dute nahi.
Denbora igaro ahala, etsipe-
na ari da nagusitzen. Nik beza-
la, beraiek ere ez dute ulertzen
bere Santutasunak hartzen di-
tuen neurriak. Berak autonomia
eskatzen du Tibeterako eta Olin-
piar Jokoak egitea. Baina haien
bihotzek ez dute hori ulertzen.
Tibeteko banderarekin margotu-
tako aurpegiek eta askatasun le-
maz eta NBEri esku hartzea es-
katuz bular biluzietan idatzitako
testuek etsipen horixe erakusten
dute.
Baina bere Santutasunari zor
zaion debozioa eta begirunea na-
gusi dira. Beraiek badakite orain-
txe dela garaia zerbait lortzeko.
Lhasa-n erailtzen jarraitzen dute,
genozidioak aurrera jarraitzen du.

rik, gose greba hastea erabaki
zuten. Gau horretan bertan Da-
lai Lama bere Santutasunaren
mezu bat iritsi zitzaien: “itzuli
etxera”.
Hurrengo egunean, gauez,
Kalimpongeko kaleetan zehar
ziren, kandela esku batean eta
“mala” (tibetarren arrosarioa)
bestean; arrosarioaren aleak ba-
natuz eta bizitzan etengabeko
bilakaera bilatzera gonbidatzen
“
Txinatar agintariak
monasterioetan sartzen dira
eta monjeei sakelekoak kentzen
dizkiete, ez dezaten munduari
hilketen irudirik erakutsi
Txinatar agintariak monaste-
rioetan sartzen dira eta monjeei
sakelakoak kentzen dizkiete, ez
dezaten munduari hilketen iru-
dirik erakutsi. Azken izugarrike-
ria kale erdian egin duten monje
gazte baten zikiratzea izan da.
Beste fraide batzuei soinekoak
kendu dizkiete jende guztiaren
aurrean biluzik utziz.

30 ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info

P30-31 iritzia TIBET 18/4/08 23:55
Une honetan Txinak Tibet ko-
lonizatzen jarraitzen du, eta gaur
egun Tibeten txinatarrak tibeta-
rrak baino gehiago dira. Edozein
jarduera demokratikok, adibidez,
erreferendum batek, txinatar te-
sien garaipena ekarriko luke. Ti-
bet hilerri nuklear bihurtzen ari
dira eta baliabide natural guztiak
ahitzen, bere orografiaren ondo-
aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16
Página 3
rioz babestuta egon den izadia-
ren betiko oreka hautsiz.
Gaur egun Txinako Han he-
rria da Tibeteko botere ekono-
mikoaren jaun eta jabe. Lanpos-
tuen ia ehuneko laurogeita ha-
mar txinatarren esku daude, eta
ondorioz, tibetarrak pobreziarik
larrienean bizi dira edota Hima-
laiako bide izoztuetan zehar
ihes egitera behartuta daude.
Guztioi gertatzen zaigu dei-
garri tibetarren erlijiotasuna,
eta egunero horretaz egiten du-
ten praktika. Bere Santutasuna-
ren irudia ere (gogora dezagun
Bakearen Nobel sariduna dela),
etengabeko irribarrearekin, es-
kuak betiko otoitzean loturik
agertzen da. Baina ahantz ditza-
gun hori guztia une batez.
Errealitatea zera da, herri
baten eskubidea urratzen ari di-
rela era sistematikoan duela 50
urtetik. Txinako botere ekono-
mikoa eskubide horien guztien
gainetik dago, ez dago inolako
arrazoirik Tibeteko mendetasun
militarra mantentzen jarraitze-
ko.
Nazioarteko auzitegi bakar
batek ere ez du esku hartu ofi-
zioz, eta NBEk inoiz ez du jar-
dun arazo hau desagerrarazteko
behar den indarraz, eta hala ja-
rraitzen du gure bizitzaren gai-
nean planeatzen ari den lotsarik
handienaz.
Mundu mailan ospe handia
duten gizon eta emakume askok
ez dute esku hartu modu argian
Tibeteko genozidioa salatzen.
Eta horrek ezin du horrela iza-
iritzia
ten jarraitu, tibetarren samindu-
rak gehiegi iraun du. Ez dago
izugarrikeria horiek guztiak zu-
rituko dituen karmarik.
Nire itxaropena, lerro hauek
idazterakoan, Sikkim-era, Tibe-
tera, begira dago.
“Zure begiak iluntasunera
ohitzen direnean, argi izpi batek
irekiko ditu ilunpeko ateak. Eta
orduan hasiko zara ukigarria
dena eta imajinazioaz haraindi
dagoena ikusten
Izotz gardenez jantzitako
mendiak ikusten hasiko zara.
Ur jauziak ikusiko dituzu erre-
ka inguruetako arroken kontra
lehertzen, eta ostadarra ikusiko
duzu jaiotzen.
Orduan dena ikusi duzula
pentsatuko duzu, eta dena dela-
ko hori lurraren izerditik sor-
tzen diren lainoetan ezabatzen
dela goizaldean. Kangchend-
zonga ikusiko duzu desagertzen
eta Shambhalako ateak berriro
ixten, bihotz lohi baten aurrean.
Sikkim, Buden erresuma,
jendeak egunsentian hango
otoitz errotei birarazten dieten
lekua, eta beren arrosarioetako
aleak bakearen bila banan bana
bereizten dituen herrialdea”.
Ez zaitez egunsentian lore
bila irten, denbora galduko du-
zu zure perfekzioa zugandik at
bilatu nahi baduzu.
Irakaskuntzak zentzua gal-
tzen dute norbaitengan pertso-
nalizatzen dugunean. Argitasu-
na, salbamena, grazia eta aska-
tasunaren dohaina geure baitan
daude. ■
31
P30-34 jan bover 18/4/08 22:55 Página 2

gizartea

Tanzaniako
JAN BOVER

D
ar Es Salam-eko iparral-
dean dagoen Bagamoyo

bihotzerantz
herriranzko bidea hartuz
ekin genion asteari. Lau
urte lehenago ere egona nintzen
herri horretan; hiruzpalau egun
zoragarri egin nituen bertan.
Aparkaleku baten bila, etxe kolo- Afrikako herrialdetan gutxien urbanizatuta dagoen
nial erdi hondatuz betetako kale
bat zeharkatu genuen herriko az- herrialdea da, oraindik europar kolonizatzaileek
ken muturrean dagoen hotelera utzitako zauriak sendatu ez dituena. Bertako jendeak
iritsi baino lehen. Hara jo genuen
eta hango zuzendariari bertan lasaitasunez hartzen du bizitza
aparkatzeko baimena eskatu ge-
nion bertan freskagarri batzuk
hartzearen truke. Geroxeago be-
rriro zuzendariarengana jo nuen,
eta hotelari atera nizkion argazki
batzuk erakutsiz, argazki gehiago
ateratzeko proposamena egin
nion, betiere berak hoteleko apar-
kalekuan beste pare bat gau egite-
ko baimenaren truke; eta harriga-
rria gertatu bazait ere baietza eta
eskerrak eman zizkigun.
Arratsaldea hondartzan pase-
atzen eman genuen, hotelaren au-
rrean, garai batean mangladiz be-
teta zegoen lekuan, baita igerile-
kuan erlaxatzen ere. Alexandrak
aurrerakuntza handiak egin zi-
tuen igeriketan. Gauez, ordena- ko oso egoera onean. Nolanahi hustea. Ondoren, botaka egiten
gailuan film bat ikusi ondoren, ere, ondoeza geroz eta handiagoa nuen bakoitzean, bazirudien gai-
kexatzen hasi nintzen erdi broma- zen eta azkenik neure buruari oka tza gutxitzen ari zela, baina azken
tan: “Alex, ez zaitez kezkatu. Me- eginaraztea erabaki nuen sufri- okada bota ondoren, ondoezak
sedez, ez zaitez kezkatu. Baina, menduaz amaitzeko. Urte asko handituz jarraitu zuen, eta sukarra
zer gertatzen zaizu?, galdetzen zi- neramatzan botaka egin gabe eta eta dardarak agertu ziren.
dan Alexandrak. ez nintzen gogoratzen nola egin, Gaua eldarniozkoa izan zen,
Baina ni, kexu haiek errepika- baina ahaleginak egin ondoren, ixten ez ziren ateak imajinatzen
tzen ari nintzen bitartean, kontu- azkenik lortu nuen urdaila erabat nituen eta horietako zirrikituetatik
ratzen ari nintzen nire barruan sa- pentsamendu diskordanteak irris-

beleko mina eta gorputz osoko
ondoeza zetozkidala. Azkenean,
Alexandrari esan behar izan nion
ez nengoela ondo, eta ohean etzan
nintzen. Oka egiteko gogoa nuen
eta pentsatu nuen lehentxeago jan
nituen frutak eta esneak egin zi-
datela kaltea, digestioa moztu zi-
datela. Alexen ustez, ordea,
eguerdian jan nuen haragiak egin
zidan kalte, bere ustez ez zegoela-
Aparkaleku
tatzen zirela eta horiek ez zidatela
bakean uzten (ni zaintzen zegoen
baten bila, etxe Alexandrak ere ezin izan zuen lo-
rik egin). Baina, azkenik, eta
kolonial erdi agian zoritxarrez, loak hartu nin-
duen eta eldarnioak joan ziren.
hondatuz betetako Eta zoritxarrez esan dut, zeren hu-
rrengo goizean ohartu nintzen ka-
kale bat zeharkatu ka atera zitzaidala ohean —bai,
kaka atera zitzaidan, eta errepika-
dugu tzeak ez du esanahi lotsa ematen

32 ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info

P30-34 jan bover 18/4/08 22:55
ez didanik—. Beherakoa hain zen
urtsua, ezen esna eta erne ez ba-
nengoen berehala ateratzen zitzai-
dan lasaitzen nintzen bakoitzean.
Esan gabe doa Alex oso-oso naz-
katuta esnatu zela. Baina jadanik
ez zegoen beste irtenbiderik gar-
bitzea baino. Edozein modutara,
jada ez nuen sabeleko minik, ez
eta ondoezik ere, baina berriro ha-
lakorik gerta ez zedin herrira joan
ginen beherakoaren kontrako sen-
dagairen bat erostera. Zorionez
herrian ez zegoen botika hori sal-
tzen zuten farmaziarik eta artategi
batera bidali gintuzten, leku ho-
rietan ere botikak saltzen zituzte-
lako.
Arazoak
Kontsulta batera joan ginen eta
han medikuari nire sintomak azal-
du nizkion (ez ordea ohean utzi
genuen simaurtegiarena). Uste
nuen beherakoan kontrako senda-
gairen bat emango zidala, baina
odol eta iraizkinak analizatzea go-
mendatu zidan, eta nik halaxe
egin nuen. Handik ordubetera me-
dikuak deitu zidan eta analisiaren
emaitza eman zidan: behatz bate-
tik atera zidaten odol tanta bakar
batean hamabi malaria parasito
aurkitu zizkidaten. Alde batetik,
poztu egin nintzen gaitzaren izena
nahiko beldurgarria delako eta
horrela nire kakeria nahiko justi-
fikatua gertatzen zelako, baina
bestalde pentsatu nuen ez nengoe-
la hain gaizki gaixotasun hori
edukita, kontuan izan behar baita
paludismoa harrapatzen duten
www.aldaketa16.info
aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16
Página 3
Alemanak Dar Es Salameko portu txikia
erabiltzen hasi ziren, Afrikako ekialdeko
itsasertzera iristen ziren itsasontzi handiak
hartzeko egokiagotzat jotzen zutelako
400 milioi pertsonetan milioi bat
lagun hiltzen direla, batez ere bost
urtetik beherako haurrak, eta ni
horietan guztietan bakar bat baino
ez nintzela.
Aurreko gaua egin genuen ho-
telerako bidean, medikuak agin-
gizartea
dutako medikazioa hartu nuen eta
arratsalde osoa lotan eman nuen,
nire esfinterra beherakoan kontra-
ko dosiarekin ondo hertsatuz. Bi-
tartean, Alexandrak ni zaintzen ja-
rraitu zuen eta igerilekuan prakti-
katzen. Gero esnatu nintzen eta
hotelaren inguruetan ibili nintzen
argazkiak ateratzen; gero berriro
lotara hurrengo egunera arte.
Nahiko ondo sentitzen nintzen es-
natu nintzenean.
Gero hotela utzi eta Bagamoyo
ikustea deliberatu genuen iparral-
derako bidea hartu baino lehen.
Alemanen eraikin kolonial zahar-
kituen ondoko zuhaitz handi ba-
ten azpian utzi genuen autoa eta
paseatzera joan ginen. Bagamoyo
“dhow”en (beladun txalupa txi-
kiak) portu bat izan zen, Afrikako
ekialdeko itsasertzeko garrantzi-
tsuena. Eta halaxe izan zen harik
eta alemanak Dar Es Salameko
portu txikia erabiltzen hasi ziren
arte, itsasontzi handiak hartzeko
egokiagotzat jotzen zutelako. Ira-
gan ospetsu hartatik eraikin kolo-
nial bakar batzuk baino ez dira
gelditzen, ia denak hondatuta (us-
te dut afrikarrek nahiago dutela
etxe berriak jaso beraientzat arro-
tzak diren eraikin zaharkituak era-
33
P30-34 jan bover 18/4/08 22:55 Página 4

gizartea

berritu baino); arabiar etxe hon-

datu batzuk ere badaude hegoal-
dean, baina ez ginen hara abiatu
(lau urte lehenago egon nintzene-
an ikusi nituen eta interes arkeo-
logikoa baino ez zuten). Eraikin
kolonialen eta afrikar etxe berrien
artean tanzaniar artisten (asko
rastak) denda asko ikusi genituen
eskultura interesgarriak saltzen,
ez ordura arte ikusi genituen es-
kultura tipiko eta kopiatuak. Hon-
dartzan txalupa asko zeuden hon-
dartzan bertan lotuta (marea be-
hera zegoen) eta horien artean
jendea ikusten zen txalupak kon-
pontzen eta arraina saltzen; ha-
rantzago, gazte batzuk algak bil-
tzen ari ziren, jateko nonbait.
Hondartzaren alboan lastozko
suak arrain txikiak frijitzen, segu-
ru aski handik egun batzuetara Tanzaniar artisten denda asko ikusi
barrualdean saltzeko.
genituen eskultura interesgarriak saltzen,
Malariaren itzala
Bagamoyoko ikustaldiaren ondo- ez ordura arte ikusi genituen eskultura
tipiko eta kopiatuak
ren, eta telefonoz elkarrizketa bat
grabatu ondoren Catalunya Ra-
diorako, bidezidor bat aurkitu ge-
nuen, oso aproposa 150 kilome- nuen odol tanta batzuk hartzea eta lariarik. Eta halaxe ematen zuen,
troko inguratzea ekiditeko eta Dar horiek txinatar laborategi txikian emakumea lasaitu zelako eta bu-
Es Salametik ez pasatzeko. Bi or- sartzea. Handik hogei minutura, ruko mina ere joan zitzaiolako.
du inguru geroago, bide asfaltatua testaren emaitza negatiboa suerta- Agian, Alexandra pixka bat hipo-
aurkitu genuen, baina Alexandrak tu zen. Alexandrak ez zeukan ma- kondriakoa da, baina bestalde
burukomina eta oka egiteko go-
goa zuen. Aurrera egin genuen
geure buruari galdetuz Alexek ere
ez ote zuen malaria harrapatu.
Arratsalde aldera atseden bat har-
tu genuenean, Alexandra kexa-
tzen hasi zen buruko mina han-
diagotuz zihoakiolako. Malaria-
ren testa egitea proposatu nion
(Kongon erosi genuen test horie-
tako bat), baina berak ez zuen
nahi, behatzean ziztatzeari beldu-
rra ziolako; azkenik onartu zuen
proba egitea. Ia ordu eta erdi
eman genuen erabakitzeko ea zei-
nek ziztatuko zuen, eta azkenean
neuk ziztatzea erabaki ondoren
hala egin nionean, beste ordu erdi
eman zuen biraoka eta behatzetik
odol dariola. Nolanahi ere, lortu

34 ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info

P30-34 jan bover 18/4/08 22:55 Página 5

gizartea

normala da buruko mina eduki zania eta Kenia arteko mugara;

izana, nire malariaren eta nire ka- arazorik gabe zeharkatu genuen.
kalarriaren erruz bizi behar izan Horrekin guztiarekin lau herrialde
zuen tentsioagatik. genituen zeharkaturik Hegoafri-
Alexandra buruko minik gabe katik irten ginenetik eta oraindik
eta pozik esnatu zen; hala, gehia- bide erdia baino ez genuen egina
go atzeratu gabe Tangarako bidea- kontinentetik irteteko. Hein bate-
ri ekin genion, baina handik mi- an, badut gogoa Afrika beltzetik
nutu gutxi barru, Alex garrasika irteteko eta kultura berriak ezagu-
hasi zen histeriaz beteta eta ume tzen jarraitzeko. Uste dut Afrika-
bat bezala negar-zotinka, ahopeka ko kultura desberdinak azaletik
intsektu bat edo erle bat aipatzen baino ez ditudala ezagutzen, baina
zuen bitartean. Nik uste nuen in- nire bidaia azalekoa izatea ukatu
tsektu ikaragarriren bat ikusi (edo gabe ere, esan dezaket nahiko
ukitu) zuela, baina negar betean orokorra izan dela; munduko kul-
jarraitzen zuenez, autoa geldi tura nagusienak pixka bat ezagu-
nuen eta negar artean adierazi zi- tuz aberasteko borondatearekin
dan alkandoraren besotik erle bat ikusi ditut denak. Eta Afrikak be-
sartu zitzaiola eta sorbaldan zizta- te du bere helburua, eta nik orain
tu ziola bizpahiru aldiz. Eta hala- beste altxor batzuk ezagutu nahi
xe gertatu zen, autoaren leihatila ditut. Esan beharra dut, hala ere,
inguruan zegoen erdi hilik erlea. derako coca-cola batzuk eta Ale- ilusio zati bat galdu dudala berri-
Antialergiko bat jarri nion sorbal- xandrarentzako larruzko sanda- ro lau urte geroago Tanzania eta
dan eta lasaitu ondoren, Tangara- lia batzuk eta beste gauza txiki Kenian egotean; jadanik ez naute
ko bideari ekin genion. batzuk erosi genituen. Ondoren, harritzen aurreko aldietan egon
hiriko iparralderantz doan bidea nintzen bezala. Agian, horixe da
Iraganaren oihartzunak hartu genuen, baina berehala gertatzen zaidana, Afrika beltzak
Tanga Tanzaniako hiri handietan hondarrezko pista bihurtu zen. jada ez nau harritzen eta duela as-
hirugarrena da, baina hala ere Gezurra dirudi Tanzania Kenia- te batzuetatik hona, Etiopian,
Tanga nahiko giro kolonial bare- rekin lotzeko bidea hain egoera Egipton edo Ekialde Ertainean ari
tsuko hiria da. Herri itxurako hiri tamalgarrian egotea: gehienez naiz pentsatzen. Uste dut herrial-
honetan zehar paseatuz, edozei- ere 30 km orduko abiaduran joan de horiek bisitatuz berriro harritu-
nek pentsa dezake Tanzania Afri- behar izan genuen. ko naizela eta nire ezagupenak
kan gutxien urbanizatutako hiria Arratsaldean iritsi ginen Tan- aberastuko ditudala. ■
dela. Tangak parke bat du kosta
inguratzen duena eta itsaso gaine-
ko ikuskizun ederrekoa da; badu
portu bat eta uharte bat ere. Duela
lau urte han egon nintzenean, ha-
rrituta gelditu nintzen portu ingu-
ruan hondoratuta zeuden hamar
bat itsasontzi herdoildu ikustean,
baina oraingoan berriro harritu
naiz haiek han ez ikusteaz. Pasea-
tzen jarraitu genuen hiriaren bar-
na, eraikin kolonialetako arkupe-
tan zehar. Eraikinak, izatez XX.
mendekoak badira ere ez daude
egoera oso onean.
Ibilaldia amaitu ondoren,
egun berean Kenian sartzea era-
baki genuen, azken shiling-ak
xahutu baditugu ere: hiru fruta
mazedonia handi jan ditugu, bi-

aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16 35

P36-39 musica y libros-cor 18/4/08 21:01 Página 2

liburuak
Gerra Zibila hizpide
hartu eta Aragoiko “Mandatari bat hartu eta
Pirinioetara joan da
gertaera historiko
baten inguruan bere
balizko izan zitekeen
ukitu pertsonala
ematera. Botak jantzi
bidaia bat eraiki dut”
eta ‘Mandatariaren
xedea. Lehertuz gero Bilbo

J. I. Basterretxea
gerra’ (Elkar) eta Bartzelona ilunpean ge-
motxilan hartuta ratuko bailirateke.
itzuli zaigu Hori da. Bilbo une hartan
nazionalen esku zegoen bai-
na Bartzelonak Errepublika-
Augustin Zubikarai no- ren esku jarraitzen zuen.
bela laburren saria Manda- Egoera horretan, Elkartasun
tariaren gerra eleberriare- Elektriko Nazionala (EEN)
kin erdietsi izanak alaitasu- enpresak, batera zein beste-
na eragin zion galdakaoarra- ra argi-indarra banatzen du
ri. “Sariaren berri eman zi- baina kezkati da errepublika
datenean, poza, neguko opi- zaleek, ihesean, zentral es-
la bat jaso edota ikastetxe trategiko bat lehertuko ote
baten sarreran uzten den go- duten. Beraz, Bilboko en-
zoki galdua topatzearen tan- presaburuek erabakitzen du-
kerakoa izan zen” dio umo- te pertsona bat errepublika-
retsu Jose Inazio Basterre- zaleengana bidaltzea eta di-
txeak. ru bat eskaintzea zentrala ez
lehertzearen truke.
Gerra Zibilen inguruko ha-
maika liburu argitaratu dira Idazlanean pertsona ezeza-
azkenaldian. Zuk hainbat gun-ezaguna agertzen da:
pasadizoetatik bat aukeratu Antonio Beltran el Ezquina- Euskal Herritarrak aurrez
duzu. Ezezaguna eta bitxia. zau errepublikarra. aurre izan ei zituen.
Nik ere ezezaguna nuen bai- Antonio Beltran komandan- El Ezquinazauk zuzentzen
na gerrari buruzko informa- tearen istorioa bitxia izan zituen milizianoei aurre egin
zioa bilatzen ari nintzela be- zen oso. Benetakoa. Ez da zieten tropa nazionaletan
gietan jo zidan historia ba- asmatua, Aragoiko milizia- soldadu nafarrak aritu zirela
tek. Laburbilduz. Enpresa noen hainbat batailoiren ar- datu jakina da. Eta hainbat,
batek mandatari bat bidal- dura bere gain izan zuen. nonbait. Agian, errepublika-
tzen du frontera, Bielsa Gerrillari peto-petoaren zaleen artean ere izango zi-
(Aragoi) ingurura Errepu- itxurak hartzen dizkiot el ren seguru asko.
blika zaleetako armada bu- Ezquinazauri: militante
ruekin elkarrizketa dadin. errepublikazaleak erakartze- “Niaren gorazarre etenga-
Gerra bitartean enpresaren ko gaitasuna zuen. Halere, bea den lanbidean, idazleak
interesak babestuak egotea armada erregularrarekin be- ez du ‘guretasunaren’ aitza-
da korapiloaren oinarria, re arazoak izan omen zituen; kia behar halako gai bat be-
besteak beste. Errepublikako galoiak jaso- re egiteko”. Zer proposa-
tzeko trabak jarri omen ziz- tzen diguzu?
Hau da, errepublikazaleek kioten. Halere, sei hilabetez Gerra Zibila landu izan dut,
Lafortunadako argi-indar aurre egin zion armada ma- ez hainbeste ikuspuntu his-
zentral estrategikoa ez le- txinatuari oso baldintza es- torikotik, fikzioaren ikuspe-
hertzea da mandatariaren kasetan. gitik baizik. Alor hori lantze

36 ALDAKETA 16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info

P36-39 musica y libros-cor 18/4/08 21:01 Página 3

EZPALA ezpala@aldaketa16.info

rra Zibileko gertaerak ira- dion emakume mugalari

aldera nire burua janzten
aritu naiz. Ez epika handiak
kontatzeko, txikiak baizik.
Baita pertsonai interesaga-
rriak aurkitzeko ere. Eta ge-
rraren baitan egon daitezke-
en gainerako gerra horiek
balio humano handikoak
iruditzen zaizkidanez —
pertsonaren kontraesanak
azaleratzeko…— alor ho-
rretatik jorratu izan dut Ge-
rrotutakoak; baita nire aita-
ren familiaren partetik,
abertzaleekin bat egindako-
ak ere. Guk etxean Gerra
Zibila sarritan izan dugu
mintzagai, baina egia esan,
garaiak zirela eta, ez dugu
modu lasaian aztertu. Behar
bada, inork inor ez zuelako
mindu nahi. Egoera horren-
gatik edo, beti izan dut Ge-
kurri eta istorio humanoak
arakatzeko jakin-mina.
Eta Gerrako Zibileko doku-
mentu zaharrak irakurtzen,
gerrako pasarte interesga-
rri bat topatu zenuen.
Bai. Gertaera zehatza eta
jakina da. Enpresa batek
Aragoira bitartekari bat bi-
dali zuen errepublikazale-
ekin mintzatzera. Hori his-
toria da eta historia libu-
ruetan aurki daiteke. Egia
da. Nik gertaera horretan
oinarrituta nobela bat eratu
dut. Eta pasadizo horrek
sortutako kezkaren ondo-
rioz, “nola bizi ote dezake
mandatari batek bidaia ho-
ri?” galdetu nion nire bu-
ruari. Ez da ahaztu behar
benetako pertsonaia ho-
rrek bere konpromiso poli-
tikoak zituela. Mandatari
horri eskatu zitzaion, nola-
bait, bere interes politikoei
uko egitea interes ekono-
mikoen mesedetan. Hori
pertsona batentzat, niretzat
esaterako, izugarria litza-
teke.
Pertsonaia hori hartu eta ba-
lizko izan zitekeen bidaia
bat eraiki dut bere ingu-
ruan. Baita Antonio Beltran
el Ezquinazau hartu eta ba-
lizko elkarrizketa bat izaten
dute mandataria eta errepu-
blikarrak; zer nolako harre-
manak garatzen diren azal-
tzeko. Baita bidaian zehar
mandatariari laguntzen
batekin izaten duen harre-
mana ere (beretaz maite-
mindu egiten da…).
Nobelak denetarik dauka,
espioitza, amodioa… zizka-
mizka interesgarriak elebe-
rri bat erakargarri egiteko.
Nobela labur batek era ho-
rretako osagaiak izan behar
dituela uste dut. Ez baititu,
agian, nobela sakon batek
eman ditzakeen barruko ar-
datzetan sakontzeko betarik
ematen.
‘Entsalada misto’ bat egitea
aproposagoa iruditu zitzai-
dan eta ez arlo bakar bat
landu. Pentsatu nuen aukera
gehiago ematen zizkidala
horrelako otordu batek, pla-
ter bakarrekin lan bat egite-
ak baino. Hau da, lore bate-
tik bestera saltoka ez ibil-
tzeko.
Zure mendizaletasuna age-
rian geratzen da liburuan
Aragoiko mendi, bailara eta
herriak deskribatzen ditu-
zunean.
Hala da, bai. Kasu honetan
dokumentazioa oin azpian
eduki dut. Botak jantzi eta
maiz ibilia naiz bazter ho-
rietatik barrena. Ikustekoak
baitira. Mendi eta bailarak
politak dira oso. Horrelako
historia bat duen herri batek
beste erakarpen berezia era-
giteko kapazitatea dauka.
Adibidez, Bielsak ez zuen
irteera modernorik izan
1976ra arte. Bailara itxi-

“
rra Zibila idazlan honetan.
Gerra Zibila landu izan dut ez itxia zenez, zintzur bat
gainditu behar izaten zen
Gerra Zibila ez duzu arrotz
zure familian, matxinatuen
hainbeste ikuspuntu beste aldera joateko. Duela
30 urtetik hona tunel bate-
alde zein kontra borrokatu-
rikoak egon baitziren.
historikotik, fikziotik baizik. kin elkartzen dira biak.

Gure etxea berezia da alder-

di horretatik. Baditut ama-
Ez epika handiak kontatzeko, Bielsa, Gistau, Plan… leku
ederrak dira baina elebe-
ren aldetik nazionalekin le- txikiak baizik” rrian aipatzen duzun bezala

aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA 16 37

P36-39 musica y libros-cor 18/4/08 21:01
liburuak
“gudatoki odoltsuak ez hain
aspaldi”.
Egia da. 70 urte besterik
ez dira igaro armadek se-
kulako mina eragin ziote-
netik elkarri. Baita Biel-
sako hiritar zibilei ere.
Milizianoek, hots, errepu-
blika zaleek erretretan
Frantzia aldera egin zute-
nean ez zen inongo herri-
tarrik geratu nazionalen
zain ‘ongietorria’ emate-
ko. Sei hilabete eskasetan
sufrimendu handiko ba-
tailak egon zirela erakus-
ten du horrek.
Nobelan Juan Negrin sozia-
lista bera ere aipatzen duzu.
Bai. Nobelako gure prota-
gonista joan baino astebe-
te edo hamabost egun le-
henago ibili zen handik
barrena Negrin: 1938ko
maiatzaren bukaeratik
ekainaren hasierara. Fron-
tea gori-gori eta Errepu-
blika zaleen egoera latza
38
Página 4
zelako izan zen bertan.
Azken finean adorea
transmititzera eta solda-
duei animuak ematera.
Baita jornala eta dominak
banatzera ere.
Kokatze aldera. “1938ko
ekainak 16, osteguna: Es-
painiako gerra ez da denen-
tzat bukatu” aipatzen duzu
liburuan.
“
Gerra osteko errepresioa ere
oso gogorra izan zen.
Erredentzioa. Konkistatutako
lurraldeetako herritarrak
beste era batean heztea”
Euskadik gerra galdua du
dagoeneko eta Aragoin
aurrera doa nazionalen
frontea. Baina Pirinio al-
dean, 43. dibisioak Erre-
publikarekin leial eta duin
irauten du nahiz eta zoko-
ratuta egon.
Ondorengo errepresio na-
zionala ere oso gogorra izan
zen. Erredentzioa. Alegia,
konkistatutako lurraldeeta-
ko herritarrak beste era ba-
tean heztea; Espainia beste
era batean izan zedin. Ho-
rrek ere oinazea eragin
zuen.
Sufrimenduaren isla da ge-
rra eta eleberrian era bitxi
batean deskribatzen duzu.
“Tekila merkearen modu-
koa da gerra: poztu egiten
ALDAKETA 16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info
du tragoan; baina dena mo-
teltzen du botilaren ipurdi
hutsak, ondoren”.
Tekilaren ideia, gertaeren
kontalaria, pasadizoetatik
hogei urtera erreportaje-
sorta batean idazten di-
tuen kazetaria mexikarra
delako ipini dut. Egia da,
gerrak lehertzen direnean
nolabaiteko susperraldi
edo mozkorraldi bat iza-
ten dela. Hots, alde bate-
an edo bestean egon “sal-
ba dezagun aberria” beza-
lako esloganak aireratzen
dira. Hala, gizakiak gaina
jotzen du. Baina gero
buelta etortzen zaio. Ge-
rrak aurrera egin ahala in-
darrak —mental eta fisi-
koak— ahuldu egiten di-
ra, hasieran irudikatutako
helburu idilikoak ilunduz.
Alkoholak ere hori eragi-
ten du; goranzko eta be-
heranzko sentsazioak.
Noiz ekin zenion eleberria
idazteari?
2006an baina asti faltagatik
ezin izan nuen martxan ja-
rri. Iaz, izan nuen baja luze
bat aprobetxatuz, ohean
egon beharrak nobela buka-
tzeko bidea eman zidan.
Maindire artean ordenagai-
lu eramangarria hartu eta
idazlana idatzi zenuen.
Hala da. Ondoren Augustin
Zubikarai, nobela laburren
sarira aurkeztea iruditu zi-
tzaidan. Alde batetik gerra
kontatzen da eta bestetik,
gerra horren kontalaria, ka-
zetari mexikar bat da. Irudi-
tu zitzaidan bazegoela ko-
munztadura moduko bat
Ondarroako sariketarekin.
Augustin Zubikarai bera
ere gerra ezagutu zuen eta
gerra garaian kazetaria la-
netan ibili zen.
P36-39 musica y libros-cor
“Ez nuke esango 1936ko
gerrak dena eman duenik.
Ez historikoki, ezta literario-
ki ere” esana duzu.
Gerra Zibilaren inguruan li-
buru asko argitaratu dira li-
teraturak gaitasun berezia
baitu gauzak beste era bate-
ra kontatzeko. Literaturan,
behar bada, Espainiako Ge-
rra Zibilari buruz baino
maitasunaz gehiago idatzi
da. Beraz ez da gai agortua.
Heriotzaz ere zer esanik ez.
Literaturak ahalmen bat du,
gai beraren inguruan ikus-
puntu ezberdinak asmatze-
ko.
Nobelak denetarik dauka,
giza harreman pozoitsuak,
traizio militarra…
Pertsonak aldatzen garen
moduan —ikuspun-
tuak…— nobelako prota-
gonistak ere orduan dira
erakargarriak. Aldaketa bat
planteatzen dutenean.
“Pirinio mendietako muga-
lariei” eskaini diezu liburua.
Azken finean, mandataria
bera transformatu edo jarre-
rak aldatzen baditu mugala-
riak laguntzen diolako da.
Eta alderdi horretatik mu-
galariek, mendizaleek… ez
Gerra Zibilean bakarrik, ge-
rra askotan zehar, lan inpor-
tanteak egin izan dituzte-
nez, mundu hori izan nuen
gogoan Mandatariaren ge-
rra liburuaren eskaintza egi-
terakoan.
Tarteka-marteka hitz jokoak
ageri dira eleberrian. “Izoz-
tu egin da bat-batean eguz-
kia bera” dela, “Lur bustia
haginkatzen du behe-laino-
ak amorraturik” dela…
Metaforarekin jolastu egin
behar dela uste dut. Niri es-
tilo hori asko gustatzen zait.
aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA 16
18/4/08 21:01 Página 5
“
Gerra Zibilari buruz baino
maitasunaz gehiago idatzi da.
Literaturak ahalmen bat du, gai
beraren inguruan ikuspuntu
ezberdinak asmatzea”
Agian ez nuke abusatu be- Fikzioak niri zerbait berezia
harko nahiz eta egiten ez ematen dit. Hau da, gerta-
dudala pentsatu. karia bere hoztasunean eta
gertakaria bere fantasian
Nobela bat idazteak ematen kontatzea ahalegintzen
duen askatasuna edota uni- naiz. Uste dut ‘eskribau’ ba-
bertsitateko lanetan aritu, tek biak praktikatu ditzake-
aldea dago ezta? ela, eta oso osasungarria da
Kontua da informazio-zien- gainera.
tzietako irakasle izanik tes-
tu periodistikoa idatzi behar “Haginak erantsiz gero, ira-
izaten denean hotzak izaten ganak ez daki mokadua as-
garela. Azken finean jende- katzen. Memoria hor dago,
ak irakurtzeko moduko tes- ezin ahaztua” (Jose Inazio
tua idatzi behar izaten bai- Basterretxea).
tugu. Ondo dago jakitea histo-
Baina idazteak badu hori rian zehar zer, non eta
eta baita beste zerbait ere. zergatik gertatu den. Ka-
liburuak
su konkretu honetan, per-
tsona batek bere gogora-
penak egiten dituenean,
oroimen hutsak dira zen-
bait kasutan eta beste ba-
tzuetan, berriz, bihotz-
min moduko bat proboka-
tzen dutenak. Asko gara
izan garenetik baina ez
gara bakarrik izan garena.
Liburuko hitzaurrea Aingeru
Epaltzak idatzi du.
Hala da. Oso maite du no-
bela historikoa Aingeruk
eta pertsona oso jantzia da
kontu horietan gainera. Edi-
toreak proposatu zidan hi-
tzaurrea berak idaztea eta
niri ilusio handia egin zi-
dan. Preziatu egiten dut
Aingeruren literatura. Be-
rak idatziriko sarreran ema-
ten dituen datuekin baka-
rrik, justifikatua dago edi-
torearen hautua.
Beste lanen bat buruan
bueltaka ibiliko duzu, ezta?
Orrialdeak zikintzea probe-
txuzkoa da. Ez dakit zer
forma hartuko duen baina
idazten ari naiz orain ere.
Ez diot eperik jarri hurren-
go lanari. Zerbait sortzen
denean lagunek irakurriko
dute, kritikatuko didate…
eta ostean hasiko naiz berri-
ro.
Liburuko bigarren esaldia
ekarri nahi dut gogora: “li-
teraturan, ajea baino are
pizgarriago izan ohi da exo-
tismoa”.
Literatura bera, berez, bada
zerbait exotikoa, baldin eta
exotikoa ulertzen baldin ba-
dugu etxean ez daukaguna.
Kanpokoa, alegia. Literatu-
ra, bizitzaren kanpoko hori
da. Ez da bizitza erreala; ez
da gertakaria, nahiz eta bere
inguruan ibili. ■
39
P40-41 laburrak-cor 18/4/08 13:48 Página 2

laburrak
■ Unibertsitatea ■ Zinema fantastikoa
Tipi-tapa, unibertsitatea ezagutuz Badator Bilboko XIV. Fant jaialdia
Bilboko Fant Zinema Fan- gisa, edizio honetan ekitaldi
tastikoaren jaialdia maiatza- paraleloak antolatu dira hiri-
ren 8tik 16ra bitartean ospa- ko zenbait lokaletan: kontzer-
tuko da aurten. Berrikuntza tuak Kafe Antzokian eta Az-
kenan, eta zinemaz eta me-
nuaz osatutako “Fast food”
otorduak bufetean, zinegile
gazteei eta ikusleei elkar-
tzeko gunea eskaintzeko
asmoz.
Jon Spencer eta Gore Go-
re Girls Kafe Antzokiko
inaugurazio ekitaldian izan-
EHUren Bizkaiko campuseko Errektoreordetzak ‘Unibertsitatea go dira; eta Santi Ibarre-
Tipi-tapa osasunez’ ibilaldiaren bosgarren edizioa antolatu du hi- txe saxo-jotzaileak Azke-
laren 27rako, igandea. Ibilaldia ez da lehiaketa izango eta mun- nan joko du
du guztiari irekita dago, helburua UPV/EHU gizartera hurbiltzea maiatzaren13an. Karrera
baita. Hortaz, ibilbidea (15 kilometro luzea eta 6,5 labur, 10 ur- “fantastiko” baten hasiera
tetik beherako umeentzat) Bilbon hasi eta Bizkaiko campuseko iragartzen duen talentu
kiroldegian bukatuko da. gazteari FANTROBIA saria
Izen ematea doakoa eta ezinbestekoa da eta apirilaren 25era ar- emango zaio. Eta aurreko
te egin daiteke Bizkaiko campuseko Kirol Zerbitzuko bulegoetan urteetan bezalaxe, film la-
(94-6015894 edo 94-6013162) Ibilbide osoa egingo duten burren on-line lehiaketa an-
UPV/EHUko ikasleek aukera askeko kreditu bat lortu ahal izan- tolatuko da
go dute. Iazko Tipi-tapan 1.600 lagunek hartu zuten parte. ■ nontzeberri.com atarian. ■

■Musika
Euskal Herriko ahozko ondarea berreskuratuz
Euskal Herriko Ahotsak proiektua eta sortu berri den webgunea
aurkeztu dute Patxi Baztarrikak, Badihardugu Euskara Elkarteako
Aintzane Agirrebeña eta proiektuaren sustatzeaile, Asier Sara-
suak.
Euskal Herriko Ahotsak egitasmoaren helburu nagusia Euskal Herri-
ko ahozko ondarea eta herri hizkerak katalogatu eta hedatzea da;
Horretarako, jende nagusiari elkarrizketak egingo zaizkio bideoz,
euskal herri guztietako hizkerak eta ahozko ondarea biltzeko. Gai-
nera, lehendik egindako grabazio zaharrak ere berreskuratuko dituz-
te. Ondoren, materiala katalogatu, landu eta kodifikatuko dute eta
datu-basean txertatu. Grabazioen kasuan transkribatu eta editatu
egingo dituzte.
Proiektua 2004. urtean jaio zen eta dagoneneko informazio andana
dute eskuartean. 62 herrietako 986 hizlari elkarrizketatu dituzte ja-
da. 1.212 zinta dituzte, 7.722 pasarte, 1.572 transkripzio eta abar
luze bat.
Aurrerantzean, etengabe ariko dira materiala biltzen, lantzen eta da-
tu-basea eguneratzen. Helburua da, 2012. urterako euskal herri
guztietako lekukotasunak jasotzea eta online jartzea www.aho-
tsak.com-en.
Proiektuaren eta webgune honen ardura Badihardugu Euskara El-
kartearena da. Hala ere, egitasmo honen asmoa da, Euskal Herriko
edozein elkartek eta ikerlarik parte hartu ahal izatea Ahotsak.com-
en, eta dagoeneko hainbat udal, elkarte eta ikerlarirekin ari dira el-
karlanean, denon artean ahalik eta proiektu sendo eta biziena lortu
ahal izateko. ■

40 ALDAKETA16 • 2007ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info

P40-41 laburrak-cor 18/4/08 13:48 Página 3
■ Antzerkia
Appassionata, zaldi gaineko ikuskizuna BECen
bi asto eta
nazioarte-
ko zaldiz-
korik tre-
beenek
erakutsiko
diote ikus-
leriari
Apassiona-
ta. Horiez
gain, Is-
landiako
Arndis Ha-
lla opera
abeslaria
Apassionata “Four izango da, dantzari eta
seasons” ikuskizuna efektu bereziez hornitu-
BEC-eko Bizkaia Arena tako erakustaldi batean.
aretoan izango da hilaren Appassionatak ez du
26an. Apassionata zaldia- ikuslea epel utziko, eta
ren gainean eta lau urta- zaldien zaleak hunkitzeaz
roetako argi eta kolore- aparte, familia osoa go-
pean egiten den ikuskizu- zatzeko moduko ikuski-
na da. Arrazako 50 zaldi, zuna da. ■
■ Bertsolaritza
Altzako jendea aste batez bertsotan
VII. Bertso Astea egingo dute Altzan, hilaren 22tik 26ra. Au-
rreko urteekin alderatuta, aurten haurrentzako ikuskizun bat
izango da hilaren 22an: bertsotxotxongiloak. Ttinbili Ttanba-
lak Hitzen lapurra obra aurkeztuko du Tomasene kultur etxe-
an. 25ean, bestalde, Hamaika Bertute taldeko Ander Lizarral-
dek eta Julen Zelaietak bertso saioa eskainiko dute Nido ta-
bernan. Azkenik, 26an, Amets Arzallus eta Jon Maia Altzata-
rra elkartean egingo duten bertso bazkarian izango dira. ■ unibertsitatean.
aldaketa16.info • 233. zk. • 2008ko apirilaren 28a • ALDAKETA16
■ Musika
Oarsoaldeko musika festa martxan
Olearso musika jaialdia os-
patuko da lehenbizikoz Hon-
darribian maiatzaren 2 eta
3an. Lehen egunean, Ken
Zazpi, Soziedad Alkoholika,
Kaotiko, Barricada eta Javi
P3z ariko dira giroa jartzen.
Larunbatean berriz, Ampara-
noia, Sorkun & Vicepresiden-
tes, Doctor deseo, Delorean
eta Asian Dub Foundationen
■ Ekonomia
Xabier Iturbe Kutxako buruan
EAJk eta EAk proposatuta-
ko hautagai, Xabier Iturbe
Otaegi da Kutxako Adminis-
trazio Kontseiluko presiden-
te berria. Xabier Iturbe Ota-
egi Pasaian jaio zen orain
Erredakzioa aldaketa@aldaketa16.info
txanda izango da. Egun bate-
ko kontzertuak ikusteko sa-
rrerak 25 eurotan jarri dira
salgai. Bi eguneko bonoa al-
diz, 45 eurotan. Bestalde,
festibalarentzat autobus be-
reziak jarriko dira. Olearso
kultur gune jaioberriak era
guztietako kultur jarduerak
Hondarribia, Irun eta Hen-
daian zabaltzea du helburu. ■
45 urte eta Ekonomia eta
Enpresa Zientzietan lizen-
tziatu zen Deustun. Ondo-
ren, Komertzialean eta Busi-
ness Administration Maste-
rra egin zuen finantza espe-
zialitatean New Yorkeko
Stern School of Business
Iturbek Citibanken lan
egin du Madrilen, en-
presa handien departa-
mentuan, arriskuak az-
tertzeko aditu gisa. Era
berean, zenbait kargu
izan ditu Hong Kong
Shangai Bank Company
bankuan finantza zuzen-
daria gisa. Gainera, ba-
liabide korporatiboetako
zuzendaria izan da Eus-
kaltelen. ■
41
 ALDAKETA16 • 2008ko apirilaren 28a • 233. zk. • aldaketa16.info
Página 2

begiradak
18/4/08 22:17

Historiarako argazkia 1982ko maiatzean ertzaintzaren lehen promozioa Euskadiko kaleetan zehar patruilatzeko prestatzen zebilen. Argazkian
japoniar irakasle bat ikus daiteke etorkizuneko ertzainei borroka arteak erakusten, Kun Fu-ko film bateko irudia dirudi. Diaz Arcocha teniente
jeneralak —gero ETAk hil zuen— Cambio16ri adierazi zionez errekrutak Eusko Jaurltzak egindako deiari erantzunez agertu ziren, eta bazekiten
P42 begiradak-eus

Euskadi zerbitzatzeko zirela eta beren asmoa zibila denaren eta militarra denaren arteko oreka lortzea zela.

42
SUSCRIPCION 2007 5/1/07 19:33 Página 1

HAMASEI

www.aldaketa16.info

Itoizko
mamuak
Itoizko
o z i o a
Harpidetza
mamuak
Itoizko
Prom
mamuak
Itoizko
mamuak
Itoizko HAMASEI

mamuak www.aldaketa16.info HAMASEI

Politika, ekonomia, kultura eta gizarte astekaria - 2005eko uztailaren 25a 94. zk. Euskal Herria 3€

Itoizko www.aldaketa16.info
HAMASEI
Politika, ekonomia, kultura eta gizarte astekaria - 2005ko abuztuaren 15a 97. zk. Euskal Herria 3€

mamuak
Hiroshima eta
Nagasaki

60.
www.aldaketa16.info

Gu, bagoaz
Politika, ekonomia, kultura eta gizarte astekaria - 2006ko ekainaren 5a 139. zk. Euskal Herria 3€

BATASUNA
HAMASEI
urteurrena
Politika, ekonomia, kultura eta gizarte astekaria - 2006ko irailaren 4a 152. zk. Euskal Herria 3€

www.aldaketa16.info

legezkoa izango da
Politika, ekonomia, kultura eta gizarte astekaria - 2006ko abenduaren 11 166. zk. Euskal Herria 3€

GU, BAGOAZ
Cayucoen Durangoko Azoka 2006
Politika, ekonomia, kultura eta gizarte astekaria - 2007ko urtarrilaren 1a 169. zk. Euskal Herria 3€

BONBA ATOMIKOA, inbasioa

GU, BAGOAZ
BERRIRO EZ!
0 01 3 9

9 7 7 16 9 6 7 7 0 00 3
ISSN 1696-7704

TEO URIARTE “KONGRESUAN ETA TRONUAN JARRI DU ZAPATEROK”

LONDRES ERASOAREN OSTEKO ERRONKAK

ARIZTONDO “GALDERAK PLANTEATZEN ARI GARA, ERANTZUNAK ASMATU AHAL IZATEKO”

Jose Angel Iribar

RAFAEL MONEO KURSAALEK BERE AITA HARTU DU
“Jokalariek ikasgairik
MONTENEGRO
onena jaso
dute aurten”
INDEPENDIENTEA
SERBIA BAKARRIK
Itxaropenez betetako
BLANCOK
NAFARROAN ESKUA
KONGO
GURASO-SENAREN
urte berria
SARTZEN DU GATIBU ETArekin elkarrizketak hastear
Fito Rodriguez SEROPOSITIBO
“Aurrerantzean kultur
industriak sekulako
BATEN
garrantzia izango du” EGUNEROKOA
Ainhoa Aznarez (PSN)
PALESTINA “Maiatzean amaituko
ZAURITUA da UPN-CDNren
iraungitze-data”

Euskadi 145 e
Harpidetza Nafarroa 145 e
ALDAKETA16 aldizkarian Iparraldea 180 e
Espainia-Andorra 160 e
Ordainketa: Erantsitako taloia ALDAKETA EUSKADI S.L. DPTO DE SUSCRIPCIONES-en izenean
Ingresoa non: C.C. Bankoa, Kutxa, Euskadiko Kutxa

Portuetxe 45 B. 3.a (5 bulegoa) 20018 - Donostia Tel: 943 · 43 30 43 Faxa: 943 · 44 05 54

Izena eta abizenak

Helbidea Telefonoa

Herrialdea Probintzia P.K.

barakaldo 18/4/08 22:43 Página 2

XXI. mendeko
Barakaldo