JEO 358 Toprak Mekanii Ders Notlar

2010-2011 Yaz Dnemi

Bu derste...
Toprak zeminlerin fiziksel ve mekanik zelliklerinin anlalmas Toprak zeminlerin gerilim-deformasyon davranlarnn tanmlanmas Toprak zeminlerde konsolidasyon kavram Temeller, evler gibi jeoteknik tasarmlarn dizayn ve analizi

Konular ierilmektedir.

1. GR

Temel Kavramlar Toprak Kayalarn bozunmas sonucunda olumu pekimemi malzeme Toprak 1 MPadan dk dayanma sahip malzeme Toprak Blok boyutundan kil minerallerine kadar deiebilen partikl eitliine sahip imentolanmam kat malzeme karmdr. Toprak Su, hava ve bitkileri besleyen humustan oluan yeryzeyi rts .... Mekanik Fizik biliminin bir alt dal olup, cisimlerin/malzemelerin davranlarn inceleyen bilim dal. Alt dallar: Kinematik Yol, zaman, hz ve ivme arasndaki ilikiyi; Dinamik Kuvvetle hareket arasndaki ilikiyi; Statik Hareketsiz cisimler ile kuvvetler arasndaki ilikiyi inceler. TOPRAK MEKAN Toprak trlerinin ayrtlanmas ve mhendislik amalar iin snflandrlmas; Mhendislik parametrelerinin saha ve laboratuvar deneyleriyle belirlenmesi; Tasarma ynelik parametrelerin belirlenmesi/seilmesi/nerilmesini ierir.

Toprak Zeminlerin Oluumu

Kaya evrimi

Bozunmann son rn toprak zemindir.

Soils

(Das, 1998)

Bowens Reaksiyon Serisi

Bozunmaya kar durayllk Bowen Reaksiyon serisi

Daha durayl Bozunmaya kar daha direnli

(Das, 1998)

Soru: Kumlu bir zeminde ana bileen nedir?

Kuvars

BOZUNMA
Tanm Yerkabuunun st kesimlerinde kimyasal ayrma veya fiziksel paralanma sonucu gelien sre. Tanm Litosfer iinde dengede bulunan kayalarn, atmosfer, hidrosfer ve biyosferle temasa getiinde gsterdii tepki. Alterasyon Kimyasal ve mineralojik yapda, hidrotermal akkanlarn etkisiyle derinlerde gerekleen sretir. Bozunma rnek Granit Kuvars ve kil; Bazalt Kil Alterasyon rnek Kaolinitleme, kloritleme

Bozunma
Fiziksel Bozunma: Ana kayann kimyasal komposizyonunda herhangi bir deiim olmadan para boyutundaki ufal(an)ma
Fiziksel bozunmann ajanlar
Gerilim boalm (unloading); Erozyon; Donma-znme Organizmalar

Bozunma
Kimyasal bozunma: Ana kayann kimyasal kompozisyonunda deiim ve para boyutunda ufal(an)ma.
Kimyasal bozunmann ajanlar
Hidrasyon; Hidroliz; Oksidasyon; Karbonatlama; znme

GENEL OLARAK Kimyasal ve Fiziksel bozunma birlikte etkindir.

Bozunma rnlerinin tanmas

Kalnt (Residual) zemin: Bozunmann gelitii yerde kalan (ana kayann hemen zerindeki) toprak zemin
Orjinal lokasyonunda; Ana kayadan bir ok bileen ierir; Tanecikler kelidir; Tane boyu dalm heterojendir.

 Tanm zemin: olutuu ortamdan tanarak farkl bir depolanma alannda biriken toprak zemin. Su, rzgar gibi tayc ajanlarla tanan toprak zemin taneleri boylarna gre seimlenerek depolanr. Silt, kil, kum gibi farkl seviyelerin gzlendii katmanl (ardalanmal) bir yap sunarlar. Tanma ve depolanma sreleri bal olarak tanm zeminler alt grupta toplanrlar:

(1) Buzul toprak zeminleri (Glacial soils): buzul tayc ajanlar ile tanan tanelerin depolanmas ile oluan zemin. (2) Alvyonlar (Alluvial soils): nehir ierisinde ak halindeki suyun tad ve nehir boyunca depolanmann gelitii zeminler. (3) Glsel zeminler (Lacustrine soils): sakin gllerde depolanarak oluan zeminler. (4) Denizel zeminler (Marine soils): denizlerde depolanarak oluan zeminler. (5) Rzgar zeminleri (Aeolian soils): rzgar ile tanarak depolanan zeminler. (6) Kolvyal zeminler (Colluvial soils): tanelerin olutuu yerde yerekimi etkisi ile tand ve depoland zeminler.

Kil Mineralleri Kil . . .

Tane boyuna gre (<0.002 mm) Kendine zg zellikleri ve karakteristikleri olan mineral trne gre (ikincil mineral)

Toprak zemin tanelerinin greceli byklk karlatrmas

Kum Silt

Kil

Byk kk ok kk Kum silt kil

Kil mineralojisinin temel yap talar

2 basit yap ta: Silis (Si) tetrahedron ve aliminyum (Al) octahedron Bu yap talar: silikat katmanlarn oluturur

Silis tetrahedron ve aliminyum octahedron

O OH

OH O Si O O

OH Al OH OH

Kil Mineralleri
1:1 killer
(bir tetrahedral ve bir octahedral)

2:1 killer
(iki tetrahedral ve bir octahedral )

Kaolinit, nacrite, dickite, halloysite, vb.

Simektit
Montmorillonit, beidellite, saponite, vb.

Mika

Vermiklit
Tri- or divermiklit

Kloritler

llit, muskovit, biyotit, vb.

Silikat killerin genel karlatrmas

zellik ime Ba yaps Genel snf Kaolinit Dk
Hidrojen (gl)

Simektit Yksek
Van der Waals (zayf)

Fine-grained mica (illit)

Dk-yok
Potasyum ionik (gl)

1:1 (TO)

2:1 (TOT)

2:1 (TOT)

BAZI KL MNERALLER

KAOLNT

LLT

MONTMORLLONT

DEKLK NEREDEN KAYNAKLANIYOR ?

 ou kil minerali Katmanl (tabakal) yapda, yksek spesifik yzey zelliine sahip SPESFK YZEY Yzey alannn ktle veya hacme oran

YZEY KUVVETLER Si ve Al, ksmen yer deitirebilen elementler olup, bu yer deitirme sreci ZOMORFK YER DETRME olarak adlandrlr (yaklak ayn boyutlara sahip iyonlarn yer deitirmesi) Kil mineralleri Yer deitiren iyon kombinasyonlar, katmanlar aras su ve iyon deiimleri sonucunda farkl davran gsteriyor

 KAOLNT TO yapl H ba ile bal Si Tetrahedronu + Al Octahedron zomorfik yer deitirme snrl H ba nedeniyle

 LLT TOT yapl ki adet Si + 1 adet Al katman T ve O arasnda, K iyonlar ba zayf O Al; Mg ve Fe ile yer deitirebilir T Si ile Al yer deitirebilir

 MONTMORLLONT Yap olarak illite ok benzer TOT yapl ki adet Si + 1 adet Al katman T ve O arasnda H2O O Al ile Mg yer deitirebilir