BEYAZ GECELER UYSAL KIZ Beyaz Geceler ve Uysal Kz adl yaptlar Sn.Mehmet zgl'n izniyle baslmtr.

Yayna hazrlayan : Egemen Berkz Dizgi : Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A.. Bask : ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti. Austos 1999 FYODOR DOSTOYEVSK BEYAZ GECELER UYSAL KIZ Rusadan eviren: Mehmet ZGL BEYAZ GECELER*

Yoksa o, bir anlk da olsa, senin gnlne Yakn olsun diye mi yaratld? van Turgenyev BRNC GECE Sevgili okuyucum, o ylesine gzel bir geceydi ki, bylesini ancak genliimizde grebiliriz! Gkyznn aydnlna, yldzlarn parlaklna bakp bakp da, "Byle bir gn altnda insan nasl olur da fke duyar, hrnlaabilir?" diye dnrsnz. Ama bu dnce de genler iindir, sevgili okuyucum, hem de ok genler iin. Dilerim, sizin de gnlnz uzun sre gen kalsn. Hrnlardan, fkeli insanlardan sz almken btn o gnk uysallm anmsamadan edemeyeceim. Sabahn ilk saatlerinde bunaltc, tuhaf bir can sknts doldurmutu yreimi. Benim gibi yalnz bir adam, herkes terk ediyormu, herkes benden kayormu gibi bir duygu vard iimde. "Herkes"le kimleri kast ettiimi sormak hakknzdr. nk nerdeyse, sekiz yldr, yaadm u Petersburg kentinde bir tane bile tandk edinemedim. Ama tandk benim neyime? Zaten Petersburg'u batan baa tanrm, onun iin btn kent kalkp, yazla gidince hakl olarak herkesin beni terk ettiini dnmeye baladm. Yalnz bama kaldm grnce de, byk bir korkuya kaplarak gn neye uradm anlamadan, kentin sokaklarnda dolatm durdum. Neva Caddesi'ne, parka, deniz kysna, daha nereye gittiysem hibir yerde, btn bir yl

hep ayn saatte grmeye altm kimselerin tekini bile gremedim. Onlar beni elbet bilmezler, ama ben onlar tanrm, hem de yakndan tanrm, hepsinin de yz hatrmdadr. Onlarn sevinci benim sevincim, onlarn znts benim zntmdr. Tanr'nn her gn ayn saatte Fontanka'da rasladm ufak tefek bir ihtiyarla da nerdeyse ahbaplk peydahladm. Grkemli, dalgn bir grn olan bu ihtiyar, sol elini sallayarak hep kendi kendine bir eyler mrldanr; sa elindeyse, sap altn kaplamal, boum boum, uzun bir baston vardr. Adamcaz beni fark etmeye bile balad, her raslamada bana kar bir ilgi gsteriyor. Beni ayn saatte Fontanka'daki yerimde grmese neesinin kaacana kalbm basarm. Onun iindir ki, kar karya geldiimiz sralar, ikimizin de keyfi yerindeyse, birbirimize selam verecekmi gibi bir havaya giriyoruz. Geenlerde iki gn birbirimizi grmeyip de nc gn karlatmz zaman az kalsn elimizi apkalarmza atyorduk; neyse ki tam zamannda aklmz bamza geldi de ellerimizi indirdik, birbirimizi szerek getik. Evlerle de aram iyidir. Gezinirken birbiri ardndan nme kp btn pencereleriyle bana bakarak kimisi, "Merhaba! Naslsnz? Eh, ben ok kr iyiyim, maysta zerime bir kat daha kacaklar", kimisi; "Ee, naslsnz bakalm? Yarn beni onaryorlar", kimisi de, "Dn az kalsn yanyordum. yle korktum ki!" vb. der gibidirler. Aralarnda sevdiklerim vardr, kimisini olduka yakndan tanrm, bir tanesi de nmzdeki yaz kendisini mimara tedavi ettirecek. Tedavi olurken, Tanr esirgeye, bana bir ey gelmesin diye her gn urayacam oraya. Hele gzelim pembe bir evin yksn hi unutamam. Tatan yaplm, ufack, sevimli bir evceizdi bu; hantal komularna bakp bbrlenmesini, bana bakarken de yznn glmesini grdke ona kar iim smscak olurdu. Geen hafta yanndan geerken bam kaldrr kaldrmaz; "Beni sarya boyadlar!" diye ackl bir ses iittim. Bir de baktm ki, ne greyim!.. Haydutlar! Barbarlar! Ne stun brakmlar, ne sundurma; hepsini kanarya sarsna boyamlar! Kanm beynime srad. in mparatorluu rengine boyanarak irkinletirilen zavall dostuma bakmaya dayanamayacam iin o gnden beri de semtine uramyorum. te, okuyucum, Petersburg'u ne kadar yakndan tandm artk anlam bulunuyorsunuz. Nedenini ortaya karncaya kadar bir tedirginliin gndr iimi kemirdiini yukarda sylemitim. Sokakta canm sklyor, "O yok, bu yok, teki ne cehenneme gitti!" diye evde kendimi yiyordum. Tam iki gece; "Benim neyim eksik? Burada niin rahat edemiyorum?" diye odamda kvrandm durdum. sten kararm, yeil badanal duvarlara, Matriyona'nn baaryla rettii rmcek alaryla kaplanm tavana akn akn baktm. "Yoksa btn skntmn nedeni bunlar m?" diye sandalyeleri gzden geirdim. (nk bir sandalye bile akam

braktm biimde durmuyorsa sinir olurum.) Pencereye gz gezdirdim; hepsi bouna... im bir trl rahat etmedi! Hatta Matriyona'y ararak, rmceklerden, her zamanki pasakllndan dolay kendisini fazla zmeden azarladm. Kadn tuhaf tuhaf baktktan sonra ekti gitti, rmceklerse yerlerinde hl sapasalam duruyorlar. En sonunda bu sabah iin iyzn anlayabildim. yle ya, herkes benden kap yazla kapa atyordu. (Bu baya anlatmndan dolay zr dilerim, u anda yksek slubun hi sras deil.) nk Petersburg'da herkes ya yazlklarna gitmiti, ya da yeni gidiyordu. nk sokakta her araba kiralayan kerli ferli adam, gzmde, gnlk iini bitirdikten sonra yazla, ailesinin yanna dnen pek sayn aile babas grnmne brnyordu. nk karlatm yayalarn: "Biz buraya yle bir uradk, iki saat sonra yazla gideceiz" diyen kibirli bir havas vard. Kar gibi beyaz ince parmaklaryla pencereye vurduktan sonra, gzel bir kz, ban dar kararak, elinde sakslarla iek satan iekiyi armaya grsn. Hemen o anda bu ieklerin, zevkini karmak iin deil de, ok gemeden yazla tanacaklar, iekleri de yanlarnda gtrecekleri iin satn alndn dnmeye balyordum. Bu kadarla da kalmayp bu yeni, zel kefimde byk baarlar elde etmeye baladm. Kimin, ne eit yazlkta kaldn bir bakta yanlmadan anlyordum. Kamenni Mahallesi'nde, Aptekarski Adalar'nda ya da Peterhof Caddesi'nde oturanlar, yapmack, ince tavrlaryla, iki dirhem bir ekirdek yazlk giyimleriyle onlar kr evlerinden kente getiren gsterili arabalaryla gze arpyorlard. Pargolovo ve daha ilerde oturanlar, ilk bakta insanda akl banda, oturakl kimseler izlenimi brakyor; Krevstovski Adas'na yaz geirmeye gelenler en akrak tavrlaryla dikkati ekiyorlard. Da gibi ev eyalaryla, masalarla, sandalyelerle, divanlarla, daha bir sr vr zvrla dolu, stelik ou zaman btn bunlarn tepesine kurulmu, efendisinin eyalarn gznn bebei gibi saknan sska a kadnlarn bulunduu dizi dizi yk arabalaryla, arabalarn yannda dizginleri ellerinde tutarak yryen srclere raslasam; Neva, Fontanka zerinden yorni Deresi'ne, adalara kadar giden, eitli ev eyalaryla tkabasa doldurulmu kayklar grsem; bu arabalar, bu kayklar gzmde oalyor, oalyordu. Herkes ayaklanm, harekete gemi, kervanlar halinde yazla gyormu gibime geliyordu. Sanki btn Petersburg boalarak yerinde ssz bir l kalacakt. Bu durumu grdke kendi kendimden utanmaya, gcenmeye, hznlenmeye baladm; benim ne gidecek bir yazlk evim, ne de byle bir yere gitmem iin ortada bir neden vard. Aslnda her yk arabasyla, fayton kiralayan efendi klkl adamla gitmeye can atyordum, ama hibiri, evet hibiri beni armyordu; sanki kemde unutulmutum, gerekten de herkes iin bir yabancydm.

te bylece o kadar ok gezdim, dolatm ki, sonunda her zamanki gibi, nerede olduumu unutarak birdenbire kendimi kentin k kapsnda buldum. O anda iime bir sevin dalgas yayld, admlarm sklatrarak kendimi kapnn dna attm, ekilmi tarlalara, ayrlara doru yrdm. Artk yorgunluk filan duymuyor, zerimden ar bir ykn kalkmakta olduunu hissediyordum. Gelip geenlerin yznde bir glmseme vard, neredeyse eilip selam vereceklerdi; herkes bir eylere seviniyor, pfr pfr sigara tttryordu. Ben de ok sevinliydim, imdiye dek bu kadar neeli olmamtm. Anszn talya'daymm gibi, kentin ta yn arasnda bunalm bir kentlinin yar hasta ruh haliyle hayran hayran krlar seyrediyordum. Baharn gelmesiyle birlikte Tanr'nn balad btn gcn ortaya koyarak sslenen, ieklerle bezenen bizim Petersburg krlarnda insana dokunan, ama ne olduu anlalmayan bir ey vardr. Bazen yalnzca acyarak bazen de hi farkna varmadmz, clz, hastalkl bir gen kz, ama bir gn, beklemediimiz bir anda, birdenbire deierek anlalmayan bir gzellie brnen bir kz anmsatr Petersburg krlar. Bu kzn karsnda arm, kendinizden gemiinizdir. Elinizde olmadan, "Hangi g bu bezgin, dnceli gzlere parlaklk verdi? Bu km, solgun yanaklara kan nereden geldi? Bu yumuak yz izgilerine tutkuyu kim verdi? Bu gsler neden byle kabarp kabarp iniyor? Bu soluk yzl kza birdenbire bu canll, dirilii, gzellii veren nedir? Kim onun yanaklarna bu glc kondurdu? Bu hayat dolu, en akrak kahkahalar veren kimdir?" diye sorarsnz kendi kendinize. Gzleriniz birilerini arayarak evrenize baknrsnz. Ve bir anda her eyi anlarsnz. Ama o an hemen geer; belki de ertesi gn gene ayn dalgn bakla, ayn solgun yzle, hareketlerdeki ayn rkeklikle, bezginlikle, hatta bir anlk taknlndan dolay duyduu pimanlkla, ayn tasayla, ayn hznle karlarsnz. Bu bir anda gelip geen gzelliin neden byle ksa mrl olduunu ve artk bir daha dnmeyeceini iiniz burkularak dnr, sevmeye bile vakit bulamadnz bu aldatc, bir ie yaramaz gzellie ta derinden krlrsnz... O gnn gecesi gndznden daha iyi geti. Krlardan kente ok ge dnmtm, eve yaklatm srada saat 10'u gsteriyordu. Eve giden yol kanaln kysndan geer, bu saatte burada in cin top oynar. Ne yalan syleyeyim, kentin uzak bir semtinde oturuyorum. Yrrken bir yandan da ark sylyordum, nk mutlu olduum zamanlar kendi kendime bir eyler mrldanrm. Hibir dostu, arkada olmayan, sevinli anlarnda sevincini kimselerle paylaamayan herkes ayn eyi yapmaz m? Birden beklemdiim bir ey kt karma. Rhtmn korkuluklar ve korkuluklara yaslanm duran bir gen kz vard nmde; dirseklerini demirlerin stne dayam, gzleri kanaln bulank sularnda, ylece dalmt. zerinde

yosmalara yarar siyah bir manto, banda da ho bir apka vard. "Yzde yz esmerdir bu kz", diye dndm. Ayak seslerimi iitmemiti, soluumu tutup yreim kt kt atarak yanndan getiim halde dnp bakmad bile. "Tuhaf, ne kadar da dalm" demeye kalmad, kzn bouk hkrklarn iiterek yerimde donakaldm. Evet, yanlmamtm, alyordu. te bir daha, bir daha hkrd. Yreim acdan burkularak, "Aman Tanrm!" diye haykrdm. Kadnlara kar ne denli rkek olursam olaym, bambaka bir durumdu bu. Hemen ona doru dnp tam "Hanmefendi!" diye konumaya balayacaktm ki, bu szn Rus yksek sosyetesini anlatan romanlarda binlerce kez kullanldn anmsayarak dilimi tuttum. Ben syleyeceim szleri ararken kz kendine geldi, toparlanp evresine baknd, ban nne eerek ky boyunca nmden szld gitti. Ben de hemen peine takldm. O bunun farkna vararak kydan ayrlp yolun br yanna, kar kaldrma geti. Dorusu sokan o yanna gemeyi gze alamamtm. Yakalanm bir kuun yrei gibi arpyordu yreim. Ama o srada geen bir olay yetiti yardmma. Kar kaldrmda, yabanc kadnn biraz gerisinde, frak giymi oturakl bir adam belirdi, ama adamn yry hi de oturakl deildi; ikide bir duvara dayanarak sallana sallana srkleniyordu. Geceleyin birilerinin yanna yaklap da kendisine satamaya kalkmasndan korkan btn kzlar gibi, bu kz da, olanca rkekliiyle, yayndan boanm ok hzyla koturuyordu. Eer ansm yardm etmemi olsa da yalpalayan adam birtakm atak hareketlere girimeseydi, kza hibir zaman yetiemezdim. Adamn bir anda ileri doru atlmasyla, burnunun dorusuna kzn arkasndan seirtmesi bir oldu. Kz frtna gibi gidiyordu. Ayakta zor duran adamsa onun peini brakmak niyetinde deildi. Aray gitgide kapatan herif iin, "Ha yetiti, ha yetiecek!" dememe kalmad, gen kz bir lk att. karken yanma alm olduum boumlu bastonumdan dolay Tanr'ya ne kadar kretsem azdr. Kendimi bir anda kar kaldrmda buldum. in sarpa sardn anlayan belal herif, bana gelecekleri bir anda kavram olacak ki, azndan tek sz kmadan geride kald. Ancak aramz bir hayli aldktan sonra herif birtakm hatr saylr szcklerle itirazn bildiriyor olmalyd. Neyse ki syledikleri bize kadar ulamyordu. - Koluma girin, dedim kza. Artk satamay gze alamaz. Korkudan, heyecandan titreyen kolunu bana verdi. Ey, belal adam! O anda sana ne kadar dua etsem azdr. Gz ucuyla yle bir baktm kza, tatl bir esmer gzeliydi. Yanlmamtm. Deminki korkudan m desem, yoksa daha nceki zntden mi, kara kirpiklerinde hl gzyalar parlyordu. Ama dudaklarna bir glmseme yaylmt. O da bana kaamakl bir bakla bakt, sonra kzararak ban ne edi. - O zaman beni banzdan savdnz da bakn ite neler oldu! Demin yannzda dursam bunlarn hibiri gelmezdi banza,

dedim. - Ama sizi tanmyordum ki... Sizi de onlardan biri sandm. - Peki, imdi tanyor musunuz? - Biraz... ey, titriyorsunuz. Neden yle? Kzn gzellii yannda bir de zeki olmas pek houma gitmiti. - Demek, ilk grte farkna vardnz! Evet, kimin yannda olduunuzu hemen anladnz. Kadnlara kar ekingen olduum, heyecanlandm ve de en azndan sizin o adamdan korktuunuz kadar korktuum bir gerek... Hl ekingenliim gemedi. Dte gibiyim, bir kadnla konuacam dmde bile grsem inanmazdm. - Nasl! Siz ne diyorsunuz! - Evet, yle. Eer elim titriyorsa, bunun nedeni, sizinki gibi gzel, kk bir elin imdiye dek kolumu byle sarmam olmasdr. Kadnlardan iyice uzaklatm, daha dorusu kadnlara hi alk deilim. Yalnz yaayan bir adamm ben... Sizlerle nasl konuulacan bile bilmem. imdi de bilmiyorum. Sakn aptalca bir sz sylemi olmayaym? ekinmeden bildirin. Korkmayn, darlmam... - Hayr, szlerinizde bir samalk gremiyorum, stelik gzel konuuyorsunuz. Size kar ak yrekli olmam istiyorsanz, hemen belirteyim ki, byle bir ekingenlik kadnlarn houna bile gider. Hatta daha fazlasn isterseniz, bu benim de houma gidiyor ve evime kadar yanmda yrmenize izin veriyorum. Sevinten soluum kesilecek gibiydi. - Anlalan, siz bende korkunun zerresini brakmayacaksnz, o zaman da btn arelerime elveda. - areleriniz mi? Ne aresi? te bu ok kt! - zr dilerim, azmdan kat. Ama u anda sizden bir dilekte bulunmamam benden nasl istersiniz? - Beenilmek dilei mi? - yle, yle ya... Ne olur, benim nasl biri olduumu anlamaya aln. te, neredeyse yirmi alt yam dolduracam, hl insan iine km deilim. Byle olunca, nasl gzel konuabilir, nasl szckleri yerli yerinde kullanabilirim? Her eyi olduu gibi sylemek en iyisi... Yreim uramda konuurken ben susamam... Neyse, bunun nemi yok... nanr msnz, daha hibir kadnla tanmadm. Evet, hibir kadnla... Bir gn gelip bir kadn tanyacam kurar dururum hep. Bu biimde ka kez k olduumu bilir misiniz? - Nasl olur? Kime? - Hi kimseye... dealimdeki kadna, dmde grdm yzlere... Ben hayalimde romanlar yaratrm. Ah, siz beni bilmezsiniz! Bunlar hi kadn tanmadan olmaz, ama siz benim hangi kadnlar tandm sormayn! Tandm btn kadnlar, birka ev sahibesinden bakas olmad! Hem de ylelerine attm ki... Size bir ey sylesem glersiniz. Birka kez sokakta kibar bir kadnla konumay geirdim aklmdan.

Doaldr ki bu konumalar sadelik iinde, ekine ekine, saygl ve iim ateten yanarak yaplacakt. Ona yalnzlktan kahrolduumu, hibir kadnla tanmadm anlatarak beni yanndan uzaklatrmamasn isteyecek; benim gibi umutsuz bir erkein dileini reddetmesinin kadnn anna yakmayacan syleyecektim. Ondan btn dileim, bana kardee syleyecei tatl iki szck, evet iki szck olacakt. Azm aar amaz beni kovmamasn, szlerime inanarak dinlemesini, can isterse sylediklerime glebileceini, bana yant vermesini, iki sz, yalnzca iki sz sylemesini, ondan sonra da bir daha grmeyeceimizi bildirecektim. Bakn glyorsunuz... Zaten ben de bunun iin anlatyorum... - Darlmayn ama kendi kendinizin dman olduunuz iin glyorum. Deneseydiniz, sokakta bile bir kadnla tanmay becerirdiniz. Sadelik kadnlarn houna gider. Aptal deilse ya da bir eye can ok sklmamsa, yrek tayan her kadn sizin byle ekine ekine istediiniz iki ift sz esirgemezdi sizden... Gene de siz benim sylediklerime bakmayn. Kim bilir, sizi deli filan da sanabilirler. Ben demin kendi dndklerimi syledim. nk yeryznde insanlarn nasl yaadklarn bilirim, ok ey grdm geirdim!.. - Oh, ok teekkr ederim! Benim iin ne byk bir iyilik yaptnz bilemezsiniz! - Peki, peki! Syleyin bakalm, benim... Nasl syleyeyim, dostlua ve ilgiye deer bir kz olduumu nerden anladnz? Niin bana yaklamaya karar verdiniz? - Niin mi? nk yalnzdnz, o adamn gz dnmt, stelik geceydi. Bunun benim ynmden bir grev olduunu kabul edin... - Ama hayr, daha nce, yolun kar kaldrmnda... Daha orada bana yaklamak istemitiniz, yle deil mi? - Orada, kar kaldrmda m? Nasl yant vereceimi bilemiyorum dorusu. Korkuyorum... Biliyor musunuz, bugn ok mutluydum. Durmadan gezdim, ark syledim. Kentin dna, krlara yrdm. imdiye dek byle mutlu dakikalar yaamadm. Siz... ama belki de bana yle geldi... anmsattm iin zr dilerim, alyormusunuz gibi bir ses iittim. Bense, bense dayanamadm... Yreim ezildi... Oh Tanrm! Size kar bir yaknlk duymu olamaz mym? Size kardeinizmiim gibi acmakla su mu iledim?.. Acma sznden dolay balayn beni... Neyse, elimde olmadan size yaklamak istedimse... Bana gcendiniz mi yoksa?.. Gen kz gzlerini yere indirip kolumu skarak; - Yeter, brakn imdi bunlar, dedi. Sz bu konuya getirdiim iin ben suluyum, ama hakknzda yanlmadm iin de kvanlym... Eh, eve geldik. urada ara sokaa sapacam. Evim iki adm tede... Hoa kaln. Teekkr ederim... - Demek birbirimizi bir daha gremeyeceiz!.. Her ey bylece bitecek mi? Kz glmeye balad.

- Gryorsunuz ya! Balangta iki szck istiyordunuz, imdiyse... Bununla birlikte hibir ey syleyemem... Belki gene grrz... - Yarn buraya geleceim. Beni balayn, bunu sizden istiyorum... - ok sabrszsnz. stelik, hani nerdeyse buyurgan bir tavrnz var... - Bir dakika dinleyin beni, diye szn kestim. zr dilerim, belki azmdan gene tuhaf szler karacam... Demek istediim u ki, yarn buraya gelmeden edemem. Ben hayalcinin biriyim; hayatmda yaanm olaylar o kadar az, birlikte geirdiimiz u dakikalar o kadar seyrek raslanan cinsten ki, hayalimde bu anlar birok kez tekrarlamamak elimde deil. Sizi btn bir gece, btn bir hafta, btn bir yl hayal edeceim. Yarn buraya, hem de tam buraya, tam bu saatte geleceim; bugn olanlar anmsadka kendimi mutlu hissedeceim. Petersburg'da byle bir iki yerim var. Bir keresinde, gemi gnleri anmsayarak sizin gibi alamaya baladm. Kim bilir, belki siz de on dakika kadar nce byle bir an yznden alyordunuz... Affedersiniz, gene kendimi unuttum, belki de bir zamanlar burada mutlu dakikalar geirmitiniz... - Peki, belki ben de yarn saat 10'da gelirim. Ne yapaym, sizi krmak elimden gelmiyor. Zaten burada bulunmam gerek. Sakn randevu verdiimi dnmeyin, burada bulunmak kendim iin gerekli. yleyse, yleyse sizin de gelmenizin hibir sakncas olmadn syleyebilirim. Sonra belki bugnk gibi tatsz olaylar da kabilir; neyse, bunu hesaba katmayn... Diyeceim u ki, birka kelime konumak iin sizi grmek isterim. Ama bunun iin sakn hakkmda kt yargya varmayn, byle herkese kolayca randevu verdiimi filan da aklnza getirmeyin... Size bu randevuyu vermezdim, eer... Neyse bu gizimi amayacam! Yalnzca bir koulum var... Ben cokunlukla haykrdm: - Koulunuz mu var! Ben hepsine, hepsine razym. stediiniz her eyi yapmaya hazrm. Sz veriyorum, size kar saygl olacam, her istediinizi yapacam... Beni artk tanyorsunuz. Kz glyordu. - te sizi tandm iin yarn buraya aryorum ya... Sizi ok iyi tanyorum. Tekrar anmsatyorum, koulumu unutmayacaksnz. Ne olur, ltfen imdi syleyeceimi yapn, size btn itenliimle bildiririm: Sakn bana k olmayn. nann bana, byle bir ey mmkn deil. Dostlua gelince, hazrm; ite elimi uzatyorum... Ama sevmek olmaz, asla olmaz! Kzn kck elini yakaladm. - Yemin ederim! - Yeminin gerei yok. Barut gibi parlayacanz biliyorum. Bunlar sylediim iin kusuruma bakmayn. Ah, benim de ne

kadar yalnz olduumu bir bilseniz! Ne iki sz edecek, ne de akl danacak bir kimsem var. Sokakta ahbap arayacak deilim ya. Ama siz bakasnz. Sanki yirmi yldr arkadamz gibi tanyorum sizi... Sznz tutacaksnz, deil mi? - Greceksiniz. Ama bu koca gn nasl edip de bitirmeli! - Gzel gzel uyuyun, size gvendiimi de aklnzdan karmayn. yi geceler! Deminki sznz ok houma gitti: nsan her duygusunun, hatta kardee yaknlnn hesabn vermek zorunda deildir. Biliyor musunuz, siz bunlar sylediiniz zaman size gvenebileceimi hemen anladm. - Hangi bakmdan? Ne olur, syleyin? - Hadi, hoa kaln. Bu konu imdilik sakl kalsn. stelik sizin iin daha da iyidir, bylece romana benzeyecek. Yarn belki sylerim, belki de gizli kalr... nce sizinle konumak, sizi ok daha iyi tanmak isterim... - Yarn kendimden sz edeceim. Ne kadar tuhaf! Sanki bir mucize iindeyim... Tanrm, nerede olduumu bile bilmiyorum. Bana bir baka kadnn yapabilecei gibi, beni ta batan yannzdan uzaklatrmadnz iin kzyor musunuz kendinize? Dorusunu syleyin! ki dakikada beni mutlu bir insan yaptnz. Evet, yaad srece mutlu olacak bir kii... Belki de beni kendimle uzlatrdnz, btn kukularm aydnla kavuturdunuz... yle anlarm oldu ki... Neyse, neyse, yarn anlatrm. Yarn her eyi reneceksiniz. - Peki, kabul, nce siz balayacaksnz. - Olur. - Hoa kaln! - Gle gle! Ayrldk. Btn gece dolatm, eve dnmeye bir trl karar veremiyordum. ok mutluydum. Oh, yarn buluacaktk...

KNC GECE Glerek iki elimi birden skan gen kz, - Gryorum, gn bitirebilmisiniz, dedi. - ki saattir buradaym, btn bir gn neler olduunu bilmezsiniz. - Biliyorum, biliyorum... Neyse, dnelim konuya. Buraya ne amala geldiimi bilin bakalm! Artk dnk gibi ene almak yok. Bundan sonra aklmz bamza toplamamz gerekiyor. Dn olanlar uzun uzun dndm. - Ne bakmdan aklmz bamza toplayacaz? Kendi adma buna hazrm ben; yalnzca unu belirteyim ki, imdiye dek bu derece aklm bamda olmamt. - Olabilir. Birincisi, ellerimi o kadar skmayn, ok rica ediyorum. kincisi, bugn sizi ok dndm. - Sonra? - Sonras, her eye yeniden balamak gerekecek, nk sizi

yeterince tanmadma karar verdim. Size kar kk bir kz ocuu gibi, toycasna davrandm. Sonu olarak unu syleyebilirim ki, btn bunlarn nedeni yreimin yufka oluudur. Yani, her zaman kendi sorunlarmz zmlerken yaptmz gibi, kendi kendimi vmemdedir btn kabahat. te bu yzden, bu yanlm dzeltmem iin sizi inceden inceye renmeye karar verdim. Sizi bir bakasndan soramayacama gre de, kendinizi bana siz anlatacaksnz, neyin nesi olduunuzu siz syleyeceksiniz. Haydi, anlatn bakalm, kimsiniz siz? Yaamyknz bir an nce dinlemek istiyorum. - Yaamykm m? diye haykrdm korkuyla. Bir yaamykmn olduunu size kim syledi? Benim yle bir eyim yok... Kz glerek szm kesti: - Yaamyksnz olmadna gre nasl yaadnz yleyse? - Yaammda anlatlacak ne olabilir ki! Ben kendi kendime, yalnz yaam bir adamm. Evet, yalnz, yapayalnz... Siz "yalnz"n ne demek olduunu bilir misiniz? - Nasl yalnz? Yani siz kimseyi grmeden mi yaadnz? - Hayr, yle deil. Grmesine gryorum ama yalnzm gene de. - Kimseyle konumadnz m sylemek istiyorsunuz? - Eh, yle saylr. - yleyse siz ne biim bir insansnz, anlatsanza kendinizi! Haa! Durun, anlyorum; sizin de benim gibi bir nineniz var. Benimkinin gzleri krdr, kendimi bildim bileli beni eteinin dibinden ayrmad, nerdeyse konumay bile unuttum. ki yl kadar nce bir yaramazlm grd. Beni yannda tutamayacan akl kesince eteimi eteine ilitirdi, bylece birbirimizden hi ayrlmaz olduk. O oturur, krlne bakmadan orap rer; ben de ya diki dikerim, ya da yksek sesle ona kitap okurum. te byle bir yaama dzenimiz var. ki yldr yannda, eteim eteine ineli oturuyorum... - Aman, Tanr korusun! Ne byk talihsizlik! Ama benim byle bir ninem yok. - Olmadna gre niin evde oturuyorsunuz? - Dinleyin, benim nasl bir adam olduumu renmek ister misiniz? - sterim ya... - Hem de tam anlamyla? - Evet, tam anlamyla! - Peki yleyse, ben bir tipim. Gen kz bir yldr ilk kez glyormu gibi kahkahayla glmeye balad. - Tip! Ne tipi? Siz insan glmekten atlatrsnz vallahi! Bakn urada bir sra var, hadi oturalm. Buradan gelip geen olmaz, bizi iitmezler. Vakit geirmeden anlatn yknz! Siz ne derseniz deyin beni yaamyksnz olmadna inandramazsnz. Benden gizlediiniz bir eyler var. nce tip ne demektir, onu anlatn. Ben de onun ocuka glmesine katlarak glmeye baladm. - Tip mi dediniz. Tip, herkesten farkl, gln adam demektir.

Kimseye benzemeyen bir yaratl vardr. Hayalcinin anlamn bilir misiniz? - Hayalci mi? Bilmez olur muyum hi! Kendim de bir hayalciyim. Ninemin yannda otururken aklma neler neler gelmez!.. Hayal kurmaya balaynca yle dalar giderim ki, peri padiahnn oluyla evlendiimi dndm bile olur. Hayale dalmak bazen ok iyi eydir. Kzn yz birden durgunlat: - Ama her zaman deil, dedi. Hele insann dnecek eyi olursa. - ok gzel! Eer peri padiahnn oluyla evlenmeyi kuruyorsanz beni ok iyi anlayacaksnz demektir. Durun bakaym, ben daha sizin adnz bilmiyorum. - Demek en sonunda aklnz banza geldi. Biraz ge deil mi? - Ah, kusura bakmayn, o kadar mutluyum ki, adnz sormak aklma bile gelmedi. - Adm Nastenka. - Nastenka! Hepsi o kadar m? - O kadar! Az m geldi yoksa, siz de ne doymaz eysiniz! - Az m dediniz? ok bile, hem de pek ok! Daha ilk bulumamzda size Nastenka dememi istediinize gre, iyi kalpli bir kz olmalsnz. - yleyimdir! Eh, hadi anlatn. - Peki, Nastenka, imdi gln ykm dinlemeye hazr olun... Yanna oturdum, ciddi, bilgi bir tavr takndm, kitaptan okur gibi anlatmaya baladm. - Belki de bilmezsiniz, Nastenka, Petersburg'un benim oturduum semtinde olduka garip eyler vardr. Btn Petersburglular aydnlatan gne orada bir bakadr, sanki yalnz o yerler iin smarlanm gibi apayr, yeni bir grne brnr. Baka, zel bir kla aydnlatr oralar. te bu kelerde yaantlar da deiiktir, sevgili Nastenka! evrenizde kaynaan u yaantlara hi benzemez. Zamanmzn arbal yaamndan ayr, ancak masallarda iitilen trden bir eydir bu. Katksz hayaller ve ateli lklerle kark... (Ne yazk ki, Nastenka, son derece aalk demeye dilim varmyor.) Renksiz, bayat, baya bir yaam bu dediim. - Aman Tanrm, bu ne balang byle! Bakalm, daha neler iiteceiz? - ok eyler iiteceksiniz Nastenka. (Bana yle geliyor ki size Nastenka demekten hi yorulmayacam.) te bu kelerde tip adamlar, hayalciler yaarlar. Bir hayalciyi eni konu tantmak istersek, ona cinsiyeti olmayan yaratk da diyebiliriz. ounlukla insan aya demeyen kuytulara yerleir hayalci, gn ndan kayormu gibi bir hali vardr. Kesine bu ekilii, smklbceklerin deliklerine kamasna benzer. Daha dorusu, kaplumbaa gibi evini srtnda tayan hayvanlar andrr. Niin acaba bu adam drt duvarn bu kadar ok sever dersiniz? Hem de yzde yz yeile boyanm, isten, sigara dumanndan kararm, hzn verici drt duvarn?

Zaten pek az olan dostlarndan biri onu evinde grmeye gelse, bu tuhaf adam evine kadar gelen dostunu niin kzarp bozararak, aknlktan eli aya dolaarak karlar? (Sonunda olup olaca, dostlar ondan yava yava uzaklaacaktr.) Drt duvar arasnda bir su ilemi gibi, kalp para basm gibi bir hali vardr. Sanki bir dergiye imzasz bir mektup yazarak, iine kendi iirlerini koymu, mektupta da, iirlerin asl sahibi ld iin ozann bir dostu olarak dizelerinin yaynlanmasn bir bor saydn bildirmi gibidir. Nastenka, niin dostlaryla oturup tatl bir sohbete dalmaz tip adam? eri girdikten sonra birdenbire neesi kaan dostuna niin glmez, niin azndan heyecanl tek sz kmaz? Oysa bir baka yerde olsa glp elenmeye, heyecanla konumaya, kadnlardan sz etmeye balard. Pek yaknlarda edinilmi olan bu dostun kendisi de niin daha ilk ziyarette -nk ikincisi olmayacak, bir daha bu eve admn atmayacaktr- arr, ev sahibinin allak bullak olmu suratna baktka (eer nktecilii varsa) nkteleri aznda donup kalr? Tabii bizim tuhaf adam iyice pusulay aracak; durumu kurtaraym, konumay canlandraym, girginliimi ortaya koyarak kadnlar hakknda bildiklerimi syleyeyim, bu nezaketimle de, yanlp ziyaretime gelerek g duruma den dostuma ho grneyim derken pot stne pot kracaktr. Niin konuk, asl astar olmayan, ok nemli bir ii anmsayarak birdenbire apkasna sarlp hemen ayaa frlar; pimanlk duyduunu gstermeye alan, krd potlar dzeltmek isteyen ev sahibinin scak el skndan kurtularak kendini dar atar? Bu dost niin daha eikten admn dar atar atmaz kahkahay basarak, aslnda ok iyi bir ocuk olduunu bildii bu tuhaf arkadana bir daha uramamaya yemin eder? Bir yandan da, niin, biraz nce konutuu bu adamn yznn biimini, fazla bir ilgisi olmamakla birlikte, zavall bir kedi yavrusunun dvldkten sonra suratnn ald biimle kyaslamaya kalkar. Zavall kedicik, onu tartaklayan, korkutan her trl eziyeti yapan ocuklarn elinden kurtulur kurtulmaz gelip karanlkta bir sandalyenin altna sinmitir; artk orada istedii kadar tylerini kabartp trnaklarn gsterecek, utantan biimden biime giren yzn patileriyle ykayacak, ondan sonra da uzun bir zaman dnyaya, insanlara, hatta sahibinin evinde ona acyan sofrac kadnn verdii yemek artklarna bile dman gzyle bakacaktr. Az bir kar ak, gzlerini belerterek beni akn akn dinleyen Nastenka buraya gelince szm kesti. - Bir dakika! Btn bu anlattklarnzn asl nedenini bilmem ama bana bir sr gln sorular sormanzn sebebini de anlayamyorum. Anladm bir ey varsa, o da btn bu servenlerin sizin banzdan gemi olmasdr. Yzm ok ciddi bir anlatma brnmt. - Kukusuz yle! dedim. - Peki, siz anlatmanza devam edin. yknzn nasl biteceini

ok merak ediyorum. - Kahramanmzn, daha dorusu benim, nk btn anlattklarmn kahraman kendimim, ekildiim bir kede kendi hayalimde neler yaptm m renmek istiyorsunuz, Nastenka? Bir arkadamn beklenmedik ziyareti karsnda neden zihnimin allak bullak olduunu mu bilmek istiyorsunuz? Odamn kaps alr almaz niin kzararak elimin ayamn dolatn, konuumu karlamay beceremediim iin, konukseverlik duygumun etkisiyle, nasl yerin dibine getiimi mi iitmek istiyorsunuz? Syleyin... - Evet, evet! Bilmek istediim ey bu. Dinleyin, siz yknz ok gzel anlatyorsunuz, acaba daha az gzel anlatamaz msnz? nsan sizin kitaptan okuduunuzu sanr... Glmemek iin kendimi zor tutarak, sert ve marur bir sesle: - Nastenka, sevgili Nastenka, ok gzel anlatm ben de biliyorum, dedim. Ama beni balayn, baka trl anlatamam. Yedi mhrl bir kpn iinde bin yl hapis kaldktan sonra mhrleri sklp dar salnan Hazreti Sleyman'n ruhunu tayormuum gibi bir duygu iindeyim. Uzun bir ayrlktan sonra size kavuunca (nk, Nastenka sizi oktandr tanyorum, nk byle birini yllardr aryordum; aradm kimse sizsiniz, karlamamz alnmza yazlm), ruhumda birdenbire binlerce kapak ald ve imdi konuma seli halinde boalyorum, yoksa boulurum, sevgili Nastenka. Onun iin, Nastenka, ne olur, szm kesmeyin; beni saygyla, sonuna kadar dinleyin. Dinlemeyecekseniz susarm. - Peki, peki, peki! Bir daha sznz kesmeyeceim. Anlatn, artk azmdan tek sz kmayacak. - yleyse devam ediyorum. Dostum Nastenka, gnn bir saati var ki, onu ok severim. Btn ilerin, grevlerin, almalarn bittii bir saattir bu. Herkes yemek yemek, dinlenmek iin akn akn evlerine gider. Yol boyunca akalaarak akam, geceyi nasl geireceklerinden sz ederler. Bu saatte kahramanmz da, -izin verirseniz Nastenka, ykm nc ahsla anlataym, nk birinci ahsla anlatmaktan ok utanyorum- evet kendine gre bir ii olan kahramanmz da bu saatte herkes gibi sokaktadr. Biraz yorgun, soluk yznde garip bir zevkin izleri grlebilir. Souk Petersburg gnde yava yava snmekte olan grubun son klarn heyecanla seyreder. "Seyreder" demek yalan olur, daha dorusu bu klar iinde duyar. nk yorgun olduu ya da o srada zihni daha ilgin eylerle urat iin evresine ayrd zaman ister istemez pek az olacaktr. Ertesi gne kadarki can skc ilerini bitirdii, bir okullu gibi snftan kp oyunlarna, yaramazlklarna kavutuu iin kvanldr, sevincinden yerinde duramaz. yle bir gz atn ona, Nastenka, bu sevincin, bu cokunluun adamcazn sinirlerini uyardn, hastalk derecesinde duyarl olan hayal yeteneini hemen harekete geirdiini greceksiniz. Adam dalgndr, dnmektedir... Onun ne dndn sanrsnz? Akam

yemeini mi? Geceyi nasl geireceini mi? Bakmakta olduu bir eyi mi? Bir beyefendinin, gzel atlarn ektii prl prl arabas iinde nnden geen bir bayana ho bir biimde selam veriini mi?.. Hayr, Nastenka, onun byle eylerle ilgisi olamaz. O imdi kendi i yaamyla dopdoludur; snen gnein son klarnn neeyle parlay bouna deildir, bu klardan snan yreinde binlerce duygu uyanarak ruhu alabildiine zenginlemitir. Kahramanmz, zerinde yrd yolun daha nce en ufak girintisi kntsyla ilgilenirken, imdi nerdeyse bu yolun kendisinin bile farknda deildir. "Hayal tanras" becerikli elleriyle altn kasnakl gergefini hazrlam (sevgili Nastenka, sanrm Jukovski'yi (*) okumusunuzdur); imdi de peri masallarnn akl almaz dnyasnn naklarn ilemektedir. Kimbilir belki de kahramanmz hayal tanrasnn hnerli elleriyle yedi kat ge ykselmi, billrdan yollarn granit yaya kaldrmlarndan evine doru yrmektedir. sterseniz onu durdurun; nerede bulunduunu, hangi yne gittiini sorun. Size ne bulunduu yeri, ne de gittii yn syleyebilecektir; yapaca tek ey utancndan yz kzararak durumu kurtarmak iin bir yalan uydurmaktr. te, yolunu aran, saygdeer, yal bir kadn onu yaya kaldrmnn tam ortasnda durdurarak yolu sorduu zaman, onun birdenbire irkilerek korkuyla evresine baknmas, barmamak iin kendini zor tutmas bundan ileri gelir. Kahramanmz, can sklarak, surat bir kar, yoluna devam eder. O srada birok kimse ona bakarak glmsyor, arkasndan laf atyordur; inenmemek iin kahramanmzn nnden kaan kk bir kz ocuu da onun dalgn glmseyiine akn akn bakarak edepsizce glmtr. Oysa bizimki bunlarn pek farknda deildir. Ayn hayal perisi yaramazlk olsun diye yoldaki yal kadn, merakl yayalar, kk kz ocuunu (kahramanmz o srada oradan gemise) Fontanka'daki dizi dizi mavnalarn zerinde uyuyan kylleri de -sineklerin rmcek ana d gibiilemitir gergefine. Garip adam hepsini iine aktarak kulbesine girmi, sofraya oturmu, yemeini yiyip bitirmitir; ask suratl, kederli bir kadn olan hizmetisi Matriyona sofray toplayp ona piposunu verdii zaman ancak yeni yeni kendine gelerek yemeini bitirdiini anmsar, bunca eyi nasl yaptna aar kalr. Odas karanlklara gmlmtr; ruhunda boluk, hzn vardr. Bann iinde frl frl dnen hayal dnyas grltsz patrtsz yklm, geride tek iz brakmadan d gibi uup gitmitir; artk o neyi hayal ettiini bile anmsamaz. Ama ardan ara iini szlatan bir duygu, yreini hoplatan bir istek hayal gcn gcklayp kamlarken belli belirsiz bir yn baka hayali arr peinden. Ufack odasnda sessizlik hkm srmektedir; yalnzlk, uyuukluk hayal gcn okar. Mutfakta kahve piiren ihtiyar Matriyona'nn cezvesindeki su gibi hayaller de yava yava kaynamaya, harekete gemeye balar.

Bu kaynama gittike hzlanr, hayalcimizin geliigzel eline ald kitap daha nc sayfaya varmadan yere der. te hayal dnyas yeniden canlanp kurulmutur. Yeni bir dnya. Ba dndrc yeni bir yaam gz kamatrc renkleriyle nnde alabildiine uzanmaktadr. Hayaller ona mutluluk yollarn aar. enisi deiik, aldatc, tatl bir zehir! Artk onun bizim gerek yaantmzla ii yoktur! Her eyi tersinden gren gzlerinde sizinle ben tembel, uyuuk, bezgin bir yaam srmekteyizdir, ona gre hepimiz aln yazmza kskn yaamay yk sayan insanlarz. Gerekten de yle, ilk bakta birbirimize dargnmz gibi souk, ask suratl durmuyor muyuz, Nastenka? "Zavalllar" diye dnr hayalci bizi grnce. Ama bir de onun nnde en canl, en gz alc, en byleyici renklerle, snrsz bir tablo halinde alan engin d evrenine bakn! Doal olarak en n planda da hayalcimizin kendisi yer almaktadr. eit eit servenler, usuz bucaksz, srkleyici hlyalar pei peine gelir. Onun neler kurduuna gelince... Bu da dnlecek ey mi?.. Her ey vardr onun hayallerinde... lkin tannmam, sonra da hretin tacn giymi bir ozan olmakla ie balar. Hoffman'la arkadal, Bartelemi gecesi, Diana Vernan, van Vasilyevi'in Kazan kentini alrken gsterdii kahramanlk gelir bunun peinden. Ondan sonra da Klara Moubray Evfiya Dense, Jean Huss'un papazlar meclisinde sorguya ekilii, Robert'te llerin dirilmesi. (Mziini anmsar msnz? Sanki mezarlk kokusu gelir burnunuza.) Minna ile Brande, Brezina Sava, Danton, Kleopatra e i suoi amanti, (*) Kolumna'da kk bir ev -bu ev kendinindir- ve iinde de, benim sevgili meleim, tpk sizin gibi azn aarak k geceleri hayalcimizi merakla dinleyen sevimli bir yaratk... te byle, Nastenka, tembellikten zevk alan bu adamn yannda bizim yaamak istediimiz yaamn ne deeri olur? Ona gre biz zavall, acnacak bir yaam srmekteyiz. Ama zaman gelince bu acnacak yaamn bir gn iin btn hayal yllarn gzn krpmadan verecei bunalml bir ana atacaktr, o an gelip attnda hem de karlnda bir mutluluk, sevin beklemeden verecektir yllarn. Hzn, pimanlk, snr tanmaz keder onun gzn korkutmayacaktr. nk, daha o an, o korkulu an gelip atmamtr, hayalcimiz hibir istek duymaz. Kendisini btn isteklerin stnde grr, her ey elinin altndadr, her eye kanksamtr... Yaamn kendi kurar, ona her an cannn istedii biimi verir. stelik bu inanlmaz d evreni yle kolay, yle doal bir yolla kurulur ki, d olduu aklnn kesinden gemez! Zaten d evreninin, duygularnn yanlmasndan doan bir serap, aldatc bir hlya olduuna inanmak istemez; bu, onun iin gerektir, gerein ta kendisidir. Syler misiniz, Nastenka byle anlarda neden bu hayalcinin ii iine smyor? Hangi g, hangi gizli g, nabzn hzlandrp gzlerinden yalar aktyor? Niin solgun yz,

slak yanaklar cayr cayr yanarken, btn benliini cokun bir sevin kaplyor? Neden tkenmez bir sevin ve mutluluk iinde geen uykusuz geceler ona bir an kadar ksa geliyor? Pencereleri afan pembe klaryla kzaran i karartc odasnda, kahramanmz, geirdii cokulu saatlerden sonra yorgun, hasta olarak kendini glkle yatana atar. Gzlerini kaparken iini ezen derin bir haz duymaktadr. Petersburg sabahlarna zg aldatc bir hayal aydnlatmaya balamtr ierisini. yledir, Nastenka! Dardan baknca aldanr, hayalcimizin benliini saran tutkunun gerek olduuna inanmaya balarsnz. Bu temelsiz hayallerde gzle grlr, elle tutular eylerin olmadna inanmak pek de kolay deildir. Oysa hepsi yalandr!.. Hem de ne yalan, Nastenka, ne yalan!.. Diyelim k olmutur; sevginin btn cokusunu, bktrc zntlerini ta iinde duymaktadr... unun yzn dndrp dikkatlice bir bakn! lgnca hayallerinde k olduu sevgilisinin yzn bile grmedii kimin aklna gelir, Nastenka? Onun sevgilisini yalnzca ba dndrc hayallerinde, bir de dlerinde grdn siz olsanz dnebilir misiniz? Btn dnyaya bo verip bunca yl ele ele, gnl gnle yaadklar yalan olabilir mi? Ge vakit, ayrlma saati gelince kapal, frtnal havaya, gzyalarn siyah kirpiklerinden kapp uuran rzgra aldrmadan sevgilisinin gsne kapanp hngr hngr alayan kadn kimdir yleyse? Birbirlerine gvenerek, birbirlerini isteyerek, "bunca yl ta derinden" severek ba baa gezmeye ktklar, terk edilmi, ssz, ykntlarla dolu yabani, hznl bahe; yosunla kapl bahe yollar hayal miydi? Ya o dedelerden kalma garip ev? Sevgilisi burada suratsz, yal kocasyla iine kapank, znt dolu bir hayat sryordu. Aklarn birbirlerinden bile gizleyen sevgililerin bu az konuan, hrn adamdan dleri kopard. Oysa bunca zntye, korkuya karn ok temiz, gnahsz bir aklar vard. Ama insanlar kt dnrler, Nastenka! (Hep yledir ya.) Sonra, yurdundan uzaklarda, le scandan kavrulan yabanc bir gn altnda, sonsuz gzelliklerle dolu bir kentte, parlak bir saray balosunda (saraysz da hi olmaz!) sevgilisine raslar. Bol kla aydnlatlm, defne dallarnn sard balkonda sevgilisi onu tanyarak yzndeki balo maskesini atar; heyecandan titreyen sesiyle, "Artk zgrm..." diye fsldar. Birbirine sarlan sevgililer aklarnn cokunluu iinde ayrlk gnlerini, kederlerini, aclarn, yal kocay, uzaktaki yurtlarnda kalan i karartc baheyi, sknt dolu evi, son kez ptkten sonra birbirlerinin kollarndan glkle syrlp ayrldklar sray, her eyi, her eyi unuturlar. Tam o srada birden kap alr, uzun boylu, salam yapl, geveze, aklaban bir gen olan arkada eikte gzkerek sanki bir ey olmam gibi, "imdi Pavlovsk'tan geliyorum!"

haykryla dalar ieri. Hayalcimizin tepesinden aa kaynar sular dklr, komusunun bahesinden ald elmay cebine sokmaya alan bir ocuun tela iinde neye uradn arr. Oysa yal kont lm, mutluluk yollar almtr. Bu kez de Pavlovsk'tan gelen arkada bana bela kesilir... Cokulu konumam heyecanla keserek sustum. nk iimden bir kahkahann patlamak zere olduunu hissediyordum. Ruhumdaki eytan kmldamaya balamt. enem titriyor, gzlerim buulanyor, bir yumruk gelip gelip boazm tkyordu. Korktuum bir ey de, zeki gzlerini kocaman, kocaman aarak beni dinleyen Nastenka'nn da ocuksu, lgn bir kahkahayla glmesiydi. ok pimandm, epeydir iimden tamay bekleyen, duygularn hepsini birden dar vurmakta ok ileri gittiimi anlyordum. Oysa, beni anlayacak bir kimsenin kacan sanmadm iin, syleyeceklerimin hepsini kitaptan okur gibi anlatmaya karar vermitim. Ama imdi kendimi tutamayarak bouna iimi dkmtm. Ne tuhaftr, Nastenka'dan ses kmyordu. Biraz sonra yavaa elimi skt, rkek bir ilgiyle sordu: - Btn yaamnz gerekten hep byle mi geirdiniz? - Evet, Nastenka, hep byle... Sonuna kadar da byle gidecek gibime geliyor. zgn bir sesle; - Hayr olamaz! dedi. Olmamal! yleyse ben de mrm ninemin dibinde tketeceim demektir. Dinleyin, byle yaamak ok kt bir ey! Duygularm daha fazla gemleyemediim iin: - Biliyorum, Nastenka, biliyorum! diye haykrdm. En iyi yllarm bou bouna yitirdiimi imdi her zamankinden daha iyi anlyorum! Bunun byle olduunu yzme kar sylemesi iin, Tanr'nn bana iyi yrekli meleimi, sizi gnderdiini dndke zntm daha da artyor. imdi sizin yannzda oturup sizinle konuurken gelecei dnmek ok tuhaf dorusu, nk gelecekte beni gene yalnzlk, gene o kfl, gereksiz yaam bekliyor. Yannzda, gerek yaamda bu denli mutlu olduktan sonra hayal kurmak neye yarar? Beni ilk anda reddettiiniz, hayatmda iki gece olsun yaamama olanak saladnz iin Tanr sizden raz olsun! Gzlerinde yalar parlayan Nastenka; - Hayr, hayr! Artk byle olmasn! diye bard. Hemen ayrlamayz! ki gece ok az! - Ah, Nastenka, Nastenka! Beni kendi kendimle uzun bir sre uzlatrdnz biliyor musunuz? Artk eskisi gibi kendim hakknda o kadar kt dnmeyeceim. Biliyor musunuz, belki kendimi sulu, gnah ilemi biri olarak -byle yaamak su ve gnahtan baka nedir ki!- grmekten vazgeerim. Sakn sylediklerimde bir abartmann bulunduunu dnmeyin! nanr msnz, bazen yle skntl, yle bunaltc anlarm oluyor ki, gerek bir hayat yaamaya gcmn yetmeyeceini, gerekleri, akp giden olaylar kavramakta ok geri kaldm,

duygularmn krletiini hissediyor, kendi kendime lanet okuyorum. Hayaller iinde geirilen gecelerden sonra aylmann, gerek dnyaya dnmenin ne kadar korkun olduunu bilemezsiniz. Evet, bir de evrenize bakarsnz ki, insanlar delicesine akan hayat seli ierisinde yaayp gidiyorlar. Ismarlama olmayan; hayal gibi, d gibi uup gitmeyen, durmadan yenilenen, her an gen kalan, bir saati bir saatine uymayan gerek bir yaam onlarnki. Oysa karanln, dncenin tutsa olan hayal bktrcdr, uup gitmeye hazr oluu yannda, aalk bir tekdzelii vardr. Petersburglularn zerine titredikleri gnei bir anda rtveren, gnele birlikte insanlarn gnln de karartan bulut hayal dnyasnn efendisidir; byle skntl bir anda kurulan hayallerin neler olduunu varn siz dnn! Bitmez tkenmez sandnz hayaller sinirlerin srekli gerginlii sonucu yava yava lgnlemeye, tkenmeye yz tutar. nk baka bir yaantnz olmad iin, eski lklerinizden, eski hayal krntlarnzdan byk bir aba sonunda yapp attnz hayal dnyanz krlp dklmeye hazrdr. Oysa canmz bambaka eyler eker. Hayalci, bou bouna klleri kartrarak kz arar gibi, souyan yreini stacak atei yakmak iin eski hayalleri arasnda bir kvlcm arar. Yakaca ate kann tututuracak; kurduu aldatc renkli evrende yeniden kendini bularak, gzlerinden ya getiren zevki tadacaktr. Gene kendime dnecek olsam, hayal kurmay nerelere vardrdm bilemezsiniz, Nastenka. Asl astar olmad halde, ruhumu okad iin anmsamay sevdiim eylerin eski duygularmn -ksr, sama hayallerimin- yldnmlerini kutluyorum artk. Hayalini kuracam bir olay yaamadma gre, sama hayallerin hayalini yaamak kalyor geriye! Gemite bir zamanlar kendi kendime mutlu olduum yerleri unutmuyor, zaman zaman bu yerleri gezmekten holanyorum. Onun iin yaadm ana gemi gnlerin tadn katmak isteiyle kentin cadde ve sokaklarnda bir glge gibi zgn, kederli, aylak aylak dolayorum. O srada, neler neler gelmiyor aklma! rnein, bir yere varyorum; tam bir yl nce ayn saatte, gene zgn dolatm anmsyorum. Eski hayallerimin hi de i ac olmadn bildiim halde, yakama yapan karamsar dncelerden bunaldm iin, eskiden daha iyi, daha huzurlu olduumu; o anda gece gndz rahatm karan i szlarnn, beni acdan kvrandran ktmserliin eskiden baka trl olduunu dnyorum. Arada bir kendime "Hayallerin nerede?" diye sorarm. Ama bam sallayp, "Yllar ne abuk geiyor!" demekten baka arem olmaz. Bu kez baka sorular gelir aklma: "Peki, yllarn ne yaptn? Hayatnn en iyi yllarn nereye gmdn?.. Yaadn m, yoksa yaadn m sanyorsun?" imden bir ses ykselir: "Bak evrende her ey nasl gittike souyor? Birka yl daha gesin, koyu bir yalnzlkla birlikte bastonuna dayanm,

titreyen bir yallkla kar karya geleceksin. Ondan sonra da umutsuzluk, keder, bezginlik... Bir gn gelip hayal dnyam yerle bir olacak, hayallerim sar yapraklar gibi bir bir dklecek..." Ah, Nastenka! O zaman hem yalnz, yapayalnz kaldm, hem de acnacak bir eyim olmad iin dvneceim. nk yitirdiklerimin hepsi kocaman bir sfr deerindeki hayallerden bakas olmayacak! Nastenka yanandan szlen bir damla gzyan silerek: - Yeter, yreimi daha fazla paralamayn! dedi. Bitti artk hepsi. Bundan sonra ben varm; ne olursa olsun ayrlmayacaz. Dinleyin. Ben basit bir kzm. Ninem retmen tuttuu halde fazla okuyamadm. Bununla birlikte sizi btnyle anlyorum, nk ninem eteimi eteine inelediinden beri demin anlattklarnzn hepsini ben de yaadm. Kukusuz bunlar sizin anlattnz kadar gzel anlatamazdm, okumu deilim ben. Nastenka'nn, cokun sylevime, yksek slubuma saygsnn eksilmedii her hareketinden belli oluyordu. rkek bir sesle; - Ama bana aldnz iin kvanlym, diye devam etti. Artk sizi iyice tandm syleyebilirim. Sonra, bir diyeceim daha var: Ben de size btn yaamyksm anlatacam, hem de hibir ey gizlemeden. Buna karlk bana akl vereceksiniz. Siz ok bilgili bir adamsnz, benden yardmnz esirgemezsiniz, deil mi? - Ah, Nastenka, ben kimseye akl hocal, stelik iyi bir akl hocal yapmadm! Ama bu kez durum deiiyor... Madem artk birbirimize yakn olacaz, yleyse bol bol konuup birbirimize akl danabiliriz. Ee, syleyin bakalm, gzel Nastenkam, benden nasl bir akl istiyorsunuz? Her eyinizi aka anlatn! u anda yle sevinli, mutlu, yrekliyim, kafam ylesine iyi alyor ki, size yant yetitirmekte zorluk ekmeyeceim. Nastenka glerek szm kesti. - Yoo... Yoo!.. Bana yalnz zekice bir yant deil; beni yllardr seviyormusunuz gibi yrekten, kardee t vereceksiniz. - Tamam, oldu! diye bardm! Sizi yirmi yldr seviyor olsam gene de u andaki kadar sevemezdim. - yleyse verin elinizi! Elimi uzattm. - imdi de benim ykme balyoruz! NASTENKA'NIN YKS - ykmn yarsn, yani bir ninemin olduunu biliyorsunuz... Ben glerek szn kestim: - br yars da bunun kadar ksaysa... - Susun ve dinleyin. Her eyden nce benim de bir koulum var: Szm hi kesmeyeceksiniz, yoksa arabilirim. Uslu uslu dinleyin imdi.

Yal bir ninem var. Annemle babam ld iin daha kck bir kzken ninem beni yanna alm. Sk sk eski, iyi gnlerini andna gre bir zamanlar varlkl bir kadnm. Bana Franszca retti, retmen tutup ders aldrd. On beime gelince (imdi on yedisindeyim) derslere son verdik. te o sralar bir yaramazlk yaptm. Ne yaptm sylemeyeceim ama, nemsiz bir ey olduunu bilin, yeter. Bir sabah ninem beni yanna ard, gzleri grmedii iin beni kollayamayacan syleyerek ineyle eteimi eteine ilitirdi. Adam olana kadar da hep byle eteinin dibinde oturacaktm. Bylece uzun bir sre yanndan ayrlamadm; i grrken, diki dikerken, ders alrken bir adm uzaklaamyordum. Bir keresinde ninemi kandrmak istedim. Fiyokla'y yerime oturttum. Fiyokla hizmetimizdir, kulaklar iitmez. Neyse, kadn iskemleme oturdu. Ninem koltuunda uyuklarken ben de yaknmzdaki bir kz arkadam grmeye gittim. Ama sonu hi de iyi olmad. Ninem uyannca, yannda hl oturduumu sanarak bir ey sormu. Fiyokla, ninemin kendisinden bir ey istediini grm, ama kulaklar duymad iin anlamam. Bunun zerine ne yapacan ararak ineyi kard gibi oradan svm... Nastenka konumasna ara vererek kahkahayla glmeye balad. Ben de glmesine katlnca birdenbire durdu. - Ne olur, siz glmeyin. Ben glyorsam, tuhafma gitti de ondan... Ne yapalm, ninem byle bir kadn. Ama ben onu gene de biraz seviyorum. O gn iittiim azarlar bir ben bilirim. Yeniden yerime oturttu beni, artk bir adm kprdamak yoktu. Haa, sylemeyi unuttum, bizim, yani, ninemin bir evi var. Daha dorusu, pencereli, ahap, ninem gibi khne, kck bir ey... Bir de tavan odas var. Yeni kirac tannca... Sze kartm: - Demek eski kiracs da vard? diye sordum. - Vard ya... Hem de sizin gibi geveze deildi. Azn bak amazd adamcazn; dilsiz, kr, topal, kambur bir ihtiyard. Byle yaamaya daha fazla dayanamad iin ld zavallck. Kiracsz geinmenin olanakszln dnerek bir yenisinin gelmesini istedik. yle ya, btn gelirimiz, ninemin ald dul aylyd. Terslik bu ya, yeni kiracmz gen bir adamd. Bural deildi, taradan gelmiti. Bizimle pazarlk etmedii iin ninem oday hemen verdi, sonra da: "Yeni kiracmz nasl, Nastenka? Gen mi, yakkl m?" diye sordu. Ben yalan sylemek istemedim: "Pek yle gen deil, ama yal da saylmaz", dedim. Ninem her eyi renmek istiyordu. "Peki, grn nasl? Yakkl bir adam m?" Ben gene doruyu syledim: "Evet, nineciim, yakkl.." "Demek daha ekeceklerim varm! Bak, kzm, sonra 'ninem sylemedi' deme, sen beni bil, bu adama gnl verme! Bakalm

daha neler greceiz! Yabann herifi odamz kiralad diye gzmze irin grnmeye balad. Eskiden byle miydi ya?.." Ninemin dilinden eski gnler hi dmez. Eskiden daha genmi, gne eskiden daha ok strm, st imdiki gibi abucak kesilmezmi.... Her eyin iyisi eskidenmi. Ninemin kiracmz hakknda sylediklerini, bana t veriini topu topu bir kez aklma getirdim. Ama sonra nak ilemeye, orap rmeye balaynca hepsini unuttum. Bir sabah kiracmz bize urad. Ninem kira odasnn duvarlarn ktla kaplatacakt, onu sylemeye gelmi. Sz sz at...Ninemin de enesi dktr biraz. Bir aralk bana: "Hadi Nastenka, odama git de hesap kutusunu (*) getir!" dedi. Ben hemen kalktm, yzm pancar gibi kzarmt. O anda, ninemin eteine ineyle bal olduumu aklma getirmediim iin ileri frladm, frlamamla birlikte ninemin koltuunu da arkamdan srkledim. Kiracmzn nnde btn foyam ortaya kt iin yzm daha bir kzard, utancmdan kaskat kesildim. Ve hemen alamaya baladm. Yer yarlp yerin dibine gesem bin kez iyiydi. Ninem: "Daha ne duruyorsun?" diye barnca hkrklarm daha da ykseldi. Kirac kendisinden utandm grnce iyi gnler dileyip hemen gitti. O gnden sonra ne zaman koridorda bir ayak sesi duysam, betim benzim atyordu. Kiracnn geldii sanarak, ne olur ne olmaz diye hemen ineyi karyordum. Ama her seferinde de gelen bir bakas oluyordu. ki hafta byle geti. Bir gn kiracmz Fiyokla ile haber gnderdi. Franszca bir sr kitab varm, hepsi gzel, okunmaya deer eylermi. Ninemin can sklyor, bunlar okumam istiyorsa verebilirmi. Ninem seve seve kabul etti. Yalnzca, kitaplarn gerekten iyi olup olmadn merak ediyordu: "Ahlak bozucu olmasn, Nastenka," dedi. "Byle kitaplar okutmam sana, kt eyler renirsin." "Nedir kt dediin eyler, nineciim? Neler yazldr o kitaplarda?" "Neler mi yazl? Delikanllarn temiz aile kzlarn evlenme vaadiyle batan kardktan sonra sokak ortasnda braktklar, kzlarn da acnacak durumlara dtkleri yazl. Ben byle kitaplardan ok okudum, kzm; insan eline bir almayagrsn, gz ne uyku grr, ne de baka bir ey. Onun iin benim sana syleyeceim u: Elini srme onlara! Hangi kitaplar gndermi bakaym?" "Walter Scott'un romanlar hepsi de nineciim." "Walter Scott'un romanlar m? Bunda bir dalavere olmasn? Aman dikkat et kzm, yapraklar arasna ak mektubu falan koymu olabilir." "Yok yle bir ey." "Ciltlerin arasna bak. Bu dzenbazlarn iine akl ermez."

"Ciltlerin arasnda da yok." "Eh, iyi yleyse." Bylece Walter Scott'u okumaya baladk, bir ay gemeden kitaplarn hemen hemen yars bitmiti. Kiracmz bize durmadan yenilerini gnderiyordu. Pukin'den de yollad birka tane. yle oldu ki, kitap gelmese canm sklmaya balad. Artk peri padiahnn oluyla evlenmeyi dnmez olmutum. Nasl oldu bilmem, bir gn kiracmzla merdivende karlatk. Ninem beni bir ey almaya gndermiti. Adam durdu. Ben kzarnca o da kzard. Ama o hemen glerek selam verdi. Sonra ninemin nasl olduunu, kitaplar okuyup okumadm sordu. Ben de okuduumu syledim. Bunun zerine: "En ok hangi kitaplar beendiniz?" dedi. Ben de: "Ivanhoe ile Pukin'in eserlerini" dedim. O gnk konumamz bu kadarla bitti. Bir hafta sonra gene merdivenlerde kt karma. Bu sefer beni ninem gndermemiti, ben bir i uydurup kmtm. leden sonra saatin yd, kiracmz hep o saatte eve gelirdi. "Merhaba!" dedi. "Merhaba!" diye karlk verdim. "Btn gn bykannenizin yannda oturmaktan cannz sklmyor mu?" Onun bu sorusu zerine yle utandm, yle utandm ki, bilemezsiniz! Bakalarnn durumu bilmesi pek gcme gitmiti. Hi yant vermeden hemen uzaklamak istedimse de yapamadm. "Siz iyi bir kzsnz" dedi. "Byle konutuum iin de balayn beni. nann, ben sizin iyiliinizi bykannenizden daha ok dnyorum. Gidip geleceiniz, greceiniz kz arkadalarnz yok mu sizin?" Olmadn syledim. Bir Maenka vard, o da Pskov'a gitmiti. "Bakn, benimle operaya gelir misiniz?" "Operaya m? Ya bykannem ne der?" "Bykannenize duyurmayz." "Olmaz, bykannemi aldatmam ben. Hoa kaln." "Gle gle." Bundan baka bir ey sylemedi. Akam yemeinden sonra bir de baktm, bize gelmi. Oturdu, uzun uzun konutuk; ninemin nerelere gittiini, ahbaplarmzn olup olmadn sordu. Sonra birdenbire: "Bugn operaya, Sevil Berberi iin loca aldm. Arkadalarla gidecektik ama ileri km, gelemiyorlar. Bilet elimde kald." Ninem sevinle: "Sevil Berberi mi?" diye sordu. "Hani u benim genliimde oynanan Sevil Berberi olmasn?" Kirac; "Ta kendisi!" dedi, yan gzle de bana bakt. O zaman durumu kavradm, kzardm. Yreim kt kt atmaya balad.

"Demek o eski Sevil Berberi... Hey gidi gnler, hey!.. Genliimde bizim evde kk bir sahnemiz vard, Rozina'y ben oynamtm." "Bu gece gitmek ister misiniz? Biletlerim yanmasn bari." Ninem kabul etti: "Hay hay, gidelim. Benim Nastenka opera nedir, bilmez daha." Sevincimden yerimde duramyordum. Hemen hazrla baladk, giyinip kuandktan sonra yola ktk. Ninemin gzleri grmedii iin yalnzca mzik dinlemeye gidiyordu. Daha dorusu bunu benim iin yapmt. Ne de olsa iyi bir kadndr ninem. Ama bize kalsa kapdan dar admmz atmazdk. Size Sevil Berberi'nin zerimde brakt izlenimleri anlatacak deilim. Kiracmz temsil boyunca, bana yle okayc gzlerle bakyor, yle gzel konuuyordu ki, gndz bana operaya gitmeyi yalnzca beni tanmak iin nerdiini hemen anladm. Sevinten kabma samyordum. O gece kendimden pek honut, son derece neeliydim. Yreim iddetle arpyordu, ateim de biraz ykseldi. Btn gece Sevil Berberi'ni saykladm. O geceden sonra bize sk sk geleceini sanyordum, oysa hi de yle olmad. Neredeyse gelip gitmeyi iyice kesecekti. Ayda bir, o da bizi operaya gtrmek iin kapmz alyordu. Birka kez daha gittik. Ama ben hi honut deildim. Bu arlar, ninemin benimle ilgilenmemesinden dolay bana acd iin yaptn anlyordum. Daha baka ne olabilirdi ki! Gn getike stme bir hal geldi: Oturduum yerde duramaz oldum. Ne kitap okuyabiliyor, ne de el ii yapmak istiyordum. Bazen bir glme tutar, ninemi kzdrmaya balardm, bazen de ili ili alardm. Sonunda yle zayfladm ki, neredeyse yataa decek duruma geldim. Opera mevsimi gemiti, kiracmz artk bize hi uramyordu. Birbirimize rasladmz zamanlar -hepsi de merdivenlerde oluyordu tabii- benimle konumak istemiyormu gibi ciddi ciddi selam veriyor, ondan sonra hemen oradan ayrlyordu. Bense yzm pancar gibi kpkrmz merdivenin ortasnda, olduum yerde kalyordum. Zaten onunla karlatm zaman kanm beynime vururdu. Eh, ykm sonuna yaklayor. Tam geen yln maysnda kiracmz bize gelerek, nineme buradaki ilerini bitirdiini, bir yllna Moskova'ya gideceini syledi. Bunu iitir iitmez beynimden vurulmua dndm, hemen orada iskemleme ktm. Ninem farkna varmad neyse ki. Kirac bizimle vedalaarak odasna ekildi. Peki, imdi ben ne yapacaktm! Dndm, tandm, en sonunda kararm verdim. Ertesi gn gidecekti. Kararm yerine getirmek iin ninemin yatmasn bekledim. Tasarladm gibi de yaptm. Btn giysilerimi birka kat amarla birlikte bir bohaya koydum, bohay elime alarak yukar, kiracnn odasna doru yrdm. Damarlarmdan kanm ekilmi gibiydi, tavan aras bir saatlik yol gibi geldi. Kapsn ap ieri girdiim zaman kiracmz hayalet grm gibi srad yerinden. Ama ayakta zor durduumu grerek koup bir bardak su getirdi.

Yreimin atndan beynim zonkluyordu, kafamn ii karmakarkt. Biraz kendime gelince bohay yatann stne braktm. Kendim de hemen oraya kp, ellerimle yzm kapayarak, iki gzm iki eme alamaya baladm. Bir anda her eyi anlamt. Yz sapsar, karmda duruyordu. Gzlerinin o hznl bakn grnce neredeyse yreim paralanacak gibi oldu. "Bakn, Nastenka", diye balad konumaya, "Ben yoksul bir adamm. Ne param pulum, ne de doru drst bir iim var. Evlenirsek size nasl bakarm?" Uzun uzun konutuk. Ben fkemi daha fazla yenemeyerek, ninemin yannda eteim ineli oturamayacam, bam alp gideceimi, isterse onunla birlikte Moskova'ya gelebileceimi syledim. Onsuz yaayamayacam da ekledim. Utan, sevgi, gurur; btn duygular karmakark olmutu iimde. Heyecandan kvranarak kendimi yataa attm. Geri evrilmekten yle korkuyordum ki! "Sevgili Nastenka, benim iyi yrekli kzm; dinleyin beni. Size yemin ederim, bir gn evlenecek duruma gelirsem, yaammn biricik mutluluu siz olacaksnz. imdi Moskova'ya gidiyorum, orada bir yl kadar kalacam. lerimi dzene koyacam umuyorum. Dndm zaman beni unutmam olursanz evlenir, mutlu oluruz. Ama imdi olmaz, imdiden sz vermeye hi hakkm yok. te, tekrar sylyorum, bir yl sonra deilse bile bir gn mutlaka olacak. Doaldr ki, siz bakasn bana yelemezseniz. Onun iin sizi szmle balamak istemiyorum." Bunlar syledikten sonra da ertesi gn kt gitti. Konutuklarmzdan nineme tek szck tlatmamaya karar vermitik. Bunu o istemiti. te byle, ykm hemen hemen burada bitiyor. Bir yl doldu, kendisi tam gndr burada. Sonucu renmek iin sabrszlanarak: - E, sonra, diye bardm. Nastenka glkle konuuyormu gibiydi. - Hl da ortalarda yok! Hibir haber alamyorum. Ondan sonra da konumadan bir sre durdu. Ban nne emiti. Ama birden gs hkrklarla sarslmaya balad. Hkrklar iimi paralyordu. Sonunun byle bitmesini hi beklemiyordum. rkek, sklgan bir sesle: - Nastenka, Tanr akna alamayn, dedim. Nereden biliyorsunuz, belki daha gelmemitir... - Hayr, biliyorum, o burada. Gitmeden nceki gece szlemitik. Neler konutuumuzu anlattm size. te o gn buraya, tam bu rhtma gezmeye kmtk. Bu kanepede oturuyorduk, saatin onuydu. Artk alamyordum, anlattklarn tatl tatl dinliyordum... Moskova'dan dner dnmez bize geleceini, ben onu reddetmezsem nineme her eyi anlatmak istediini syledi. imdi burada olduunu biliyorum, ama uramad ite! Byle derken gzyalar yeniden boald. zntyle frladm yerimden.

- Durun canm! zntnze bir zm yolu bulacaz elbet! Bakn, Nastenka, ona ben kendim gitsem nasl olur? Ban kaldrarak bana bakt. - Olur mu yle ey? Toparlanarak: - yle ya, olmaz, dedim. Ha, bir yol daha var: Mektup yazn. Nastenka: - Bu hi olmaz, dnyada yapamam, dedi. Ben diretmeye devam ettim: - Neden olmasn? Mektuptan mektuba fark var, yaza bakar! Bana kalrsa bu dnce pek yerinde. Biliyorsunuz, Nastenka, size kt bir t veremem ben. Her ey yoluna girecek. lk adm siz attnza gre, imdi de... - Hayr olmaz! Sanki zorla asknt... Artk aka glmseyerek: - Ah, benim iyi yrekli Nastenkam! diye szn kestim. Doru dnmyorsunuz. Madem size sz vermi, yleyse onu aramaya hakknz var. stelik anladma gre kibar bir adama benziyor. Size kar drst davranm. leri srdm dncelerin doruluuna, kantlarmn mantkllna gvenim gittike artyordu. - Drst davranm, nk szyle kendini balad ortada. Evlenecek olursa sizden bakasyla evlenmeyeceini sylediine, ayrca sizi de btnyle zgr braktna gre daha ne istiyorsunuz? yleyse bu ie nce siz balayabilirsiniz. nk hakknz var, nk ona kar avantajl durumdasnz. Diyelim, adam reddetmek isteseydiniz ne yapacaktnz? - ey... Siz olsaydnz nasl yazardnz? - Neyi? - Bakn nasl yazardm: lkin "Sayn Bay!.." diye balardm. - "Sayn Bay" diye balamasam olmaz m? - Olmaz! Ama neden olmasn? Bana kalrsa... - Peki sonra? - "Sayn Bay! zr dileyerek..." Hayr, hayr, zr dilemeye falan gerek yok! Hakl durumunuz ortada. yleyse scak bir mektup yazn: "Size nce ben yazyorum. Sabrszlm balayn. Btn bir yl umut iinde bekledikten sonra bir gnlk daha kararszla dayanamaym, bilmem ne derece yanl! Evet, siz buraya geldiniz, ama niyetinizi deitirmi olamaz msnz? yleyse mektubumdan sitem ettiim ya da sizi suladm anlamn karmayn. Kalbinize hkmedemedim diye sulayacak deilim. Ne yapalm, yazgm byleymi! Soylu bir insansnz. Sabrszln bana yazdrd bu satrlar anlayla karlayacanz umarm. Bunlar yazann danacak, akl soracak tek yakn olmad gibi yreine sz geirmekte glk eken zavall bir kz olduunu da unutmayn. Bir anlk bile olsa iime den bu kukudan dolay affnz dilerim. Sizi sevmi, hl da seven birisini krmay

aklnzdan bile geirmeyeceinizi biliyorum." Gzleri sevinten parlayan Nastenka: - Evet, tam dndm gibi, diye bard. Siz benim kukularm giderdiniz. Sizi bana Tanr gnderdi. Teekkr ederim, ok teekkr ederim. Kzn sevinli yzne hayran hayran bakyordum. - Niin teekkr ediyorsunuz, Nastenka? Beni size Tanr gnderdi diye mi? - Elbette. - Ah, Nastenka! Baz insanlar aramzda yayorlar diye krederiz. te ben de size rasladm, mr boyunca aklmdan kmayacanz iin ayn minnet duygusuyla doluyum. - Peki, yetiir yetiir! imdi dinleyin beni. Bizim szmz yleydi: Moskova'dan dner dnmez, ya iin aslndan habersiz, ktlk dnmeyen bir tanda mektup brakacak, ya da mektupta her eyi yazmas zor olaca iin bundan vazgeerseayn gn szletiimiz bu yere tam saat 10'da gelecekti. Onun geldiini biliyorum; ama gn getii halde ne mektubu var, ne de kendisi. Gndzleri ninemin yanndan ayrlamam. Onun iin u mektubu szn ettiim tanda gtrverin. Onun adresine yollarlar. Yant gelirse yarn akam 10'da buraya getirirsiniz. - Peki ama mektup! Daha mektubu yazmadnz!.. Yant ancak br gn alrsnz. arm gibiydi. - Mektup mu? yle ya... ey... Kekeleyerek durdu. Kpkrmz kesilen yzn br yana evirdi. O anda da elime bir zarf tututurduunu hissettim. nceden yazlp hazrlanm, zarfnn az kapatlm bir mektuptu bu. Hatrmda zarif, sevimli bir yz canland. - R, o - Ro, s, o - si, n, a - na! diye baladm. Sonra ikimiz birden: - Rosina! diye bardk. Cokunluk iinde neredeyse kucaklayacaktm onu. Yznn kzarkl gememiti, kara kirpiklerinden inci taneleri gibi yalar dklrken glyordu. Sonra abuk abuk, - Eh, bugnlk yetiir. Hoa kaln! dedi. Mektup elinizde, gtreceiniz adres de yazl. Hadi hoa kaln! Yarn grrz. ki elimi birden tutarak btn gcyle skt. Sonra bayla selam verdi, evinin bulunduu sokaa ok gibi dald. Durduum yerde arkasndan bakakaldm. Karanlkta iyice gzden kaybolunca: "Evet, yarna... Yarna kadar!" diye geirdim iimden. NC GECE Bugn yamurlu, i karartc, kederli bir hava var, tpk gelecekteki yallm gibi. Birtakm garip duygular, ktmser dnceler, kendi kendime aklayamadm sorular sabahtan

beri kafam kurcalyor, ama bunlar akla kavuturacak gcm yetmedii gibi, byle bir istek de duymuyordum. Zaten bu ii yapacak adam mym ki! Bugn gremeyeceiz. Dn ayrlrken ortal sis brm, bulutlar g kaplamaya balamt. Ben bugn iin havann iyi olmayacan syledim. Nastenka ise yant vermedi; kt bir kehanette bulunmaktan ekiniyor gibiydi. Dn onun iin bulutsuz, aydnlk bir gnd; hibir bulut mutluluuna glge dremezdi. - Yamur yaarsa gremeyiz, dedi. Gelemem ben. "Nastenka belki de bugnk yamurun farkna varmamtr" diye dndm. Ama gerekten gelmedi. Aradan iki gn geti. Dn nc bulumamz, nc beyaz gecemizdi... Ulu Tanrm, sevin ve mutluluk insan ne kadar gzelletirir, insan yrei sevinten nasl da coarm! Yrein bu cokunluu; iindekini bakasnn yreine de dkmek, her eyin neeye boulduunu, glp oynadn grmek iindi sanki! Sevincin bu derecesine raslamamtm dorusu! Nastenka'nn sylediklerinden bana kar byk bir efkat, byk bir yaknlk duyduu anlalyordu. Bana sokuluyor, bir dediimi iki etmiyor, houma gitmek iin ne yapacan aryordu. Mutlu olmann verdii bir ivelilii vard. Ben... Ben de bunlara inanyor, onun bana kar... Ama nasl byle dnebilmiim? Bir insan btn bunlarn bir bakas iin yapldn anlamayacak denli kr olabilir miydi? Bana kar gsterdii efkat, zen ve sevginin... Evet bana olan sevginin, bir bakasyla grecei iin duyduu sevinten, mutluluunu benimle paylama isteinden ileri geldiini nasl da anlamamm?.. Bou bouna bekledikten sonra adam gelmeyince, Nastenka somurttu, rkt, korkuyla iine kapand. Hareketleri, konumalar eski ivesini, eski cvl cvl neesini yitirdi. Tuhaf deil mi; kendisi iin zledii, benimle de paylamak istedii mutlulua kavuamayaca korkusuydu asl onun bana ilgisini artran! Zavall Nastenka; korkusu, aknl o dereceye vard ki, sonunda benim kendisini sevdiimi anlad ve o anda talihsiz akmdan dolay bana acd. Her zaman yle deil midir? Mutsuz olduumuz zamanlar bakalarnn mutsuzluunu daha bir derinden duyarz. O zamanlar duygular incelip gleniyor. Buluma saatini iple ekerek Nastenka'y grmeye byk bir heyecanla kotum. u andaki hislerimin byle olaca, bu iin umduum gibi bitmeyecei aklma gelir miydi? Nastenka sevinten, gzleri ldayarak yant bekliyordu. Yant, arsna koarak gelen sevgilisi olacakt. Benden tam bir saat nce gelmiti. lkin her eye, her szme kahkahalarla glyordu. Bir aralk sustuumu grnce: - Niin bu kadar sevinli olduumu biliyor musunuz? dedi. Size bakmak neemi artryor. Sizi bugn yle seviyorum ki! - yle mi? dedim. Yreim hzla arpmaya balamt.

- Bana k olmadnz iin ok seviyorum sizi. Sizin yerinizde bir bakas olsa bana satar, dirlik vermez; ahlarla, oflarla k numaras yapard. Ama siz candan dostsunuz. Byle diyerek elimi yle skt ki, az kalsn baracaktm. Bir sre gldkten sonra yz birden ciddileti. - Hem de yle candan bir dostsunuz ki, anlatamam! Sizi bana Tanr gnderdi! imdi yanmda bulunmasaydnz, kim bilir ne durumlara derdim. En bata karc deilsiniz. Bana kar da tertemiz bir sevginiz var. Ben evlendikten sonra gene dost, kardeten daha yakn iki dost olacaz. Sizi hemen hemen onun kadar seveceim... O anda korkun bir hzn duydum, gene de, nedense iimden glmek geldi. - Sinir bunalm geiriyorsunuz dedim. Gelmeyecek diye iinizde bir korku var. - Akolsun! Eer daha az mutlu olsaydm, gvensizliiniz, siteminiz yznden alayabilirdim. Ama... ey... Aklma soktuunuz bu dnce beni rahat brakacaa benzemiyor. Neyse, bunlar sonra dnrm: Ne yalan syleyeyim doruydu dediiniz. Evet! Kendimde deil gibiydim, batan aa dikkat kesildim; duygulanm bu yzdendi. Aman brakalm imdi u duygu konusunu. O srada ayak sesleri iitildi, karanlkta birinin bize doru yrdn grdk. kimiz de titriyorduk, Nastenka ln zor tuttu. Kzn elini braktm, ondan uzaklamak iin davrandm. Ama aldanmtk, gelen o deildi. Nastenka tekrar elini bana uzatarak: - Neden korktunuz? dedi. Elimi niin braktnz? Ne kar bundan? Onu birlikte karlayacaz. Birbirimizi ne kadar sevdiimizi grmesini istiyorum. Kendimi tutamayarak; - Birbirimizi ne kadar sevdiimizi grsn! diye bardm. O anda da unlar dnyordum: "Ah, Nastenka, Nastenka! Bu szlerinle neler anlattn biliyor musun! Byle bir sevginin birinin yreini buz gibi yapaca, ruhunu karartaca aklna gelir miydi? Senin elin buz gibi, oysa benimki ateten yanyor... Gzlerin bal senin, Nastenka! Ah, mutlu bir insan bazen ne ekilmez oluyor! Ama sana kzmak elimde deil!.." Daha fazla dayanamayacaktm. - Size bugn neler olduunu anlataym m? diye baladm. - Ne oldu, bir ey mi var? Hadi anlatsanza! Deminden beri niin sustunuz? - nce, verdiiniz ii yaptm. Ahbaplarnza gidip mektubu braktm. Sonra da eve dnnce uyudum. Nastenka glerek szm kesti: - Hepsi bu kadar m? Gzlerimde budalaca yalarn biriktiini hissederek isteksiz isteksiz: - Hemen hemen bu kadar, dedim. Bulumamza birka saat kala

uyandm, sanki hi uyuyamamtm. Bilmiyorum bana ne oldu. Gelirken size bunlar anlatmak istiyordum... Zaman durmu, o anda iimdeki duygular sonsuzlam gibiydi. O ann sonsuza kadar uzayacan, yaamn benim iin durduunu hissediyordum. Gzlerimi atm zaman sanki ok eskiden iitip ezberlediim, sonra da unuttuum tatl bir ezgi alnyordu kulamda. Yaadm srece ruhumdan kopmak isteyen ve imdi frsat bulan bir ezgi... - ok tuhaf! Nasl bir ey bu? Bundan hibir ey anlamadm. - Oysa size bu tuhaf duyguyu anlatmay ne kadar isterdim, Nastenka! Yalvaran sesimde zayf, gizli bir umut seziliyordu. Ah, seni eytan! Bir anda anlamt. - Yeter brakn imdi bunlar! dedi. O anda da son derece neeli, afacan bir havaya brnerek koluma girdi. Durmadan glyor, benim de glmemi istiyordu. Utanarak sylediim her sze ise nlayan, uzun bir kahkahayla, yant veriyordu... Tam kzmak zereydim ki, bu kez de cilve yapmaya balad. - Bakn, size ne syleyeceim: Bana k olmadnz iin biraz zlyorum. nsanolu ne anlalmaz yaratk, deil mi? Ama, ey benim baemez dostum, saf bir kzm diye beni beenmediinizi syleyemezsiniz. nk size her eyi, aklmdan geen en sama dnceleri bile anlatyorum. - Durun bakaym, sanrm saat 11'i alyor. Kentin uzaktaki bir kilisesinden saat gongunun ll, tok sesleri geliyordu. Nastenka birden durdu, glmeyi brakarak vurular saymaya balad. Sonra rkek, kararsz bir sesle: - Evet, on bir, dedi. Onu rktp saat vurularn saydrdm iin o anda piman oldum, kinime yenik dtm iin de kendime lanet okudum. Zavall kzcaz adna iin iin zlrken kusurumu balatacak yollar aryordum. Gnln almaya; eitli kantlar, akla yakn nedenler ileri srerek adamn niin gelmediini aklamaya altm. O anda hi kimse Nastenka kadar kolay kandrlamazd. Ayn durumda olan herkes, sylenen avutucu szlere, iine su serpecek en ufak hakllk sebebine canla bala sarlrd. leri srdm kantlarn aklna kendim bile hayran kalarak gittike ykselen bir sesle konumaya baladm: - Biz de tuhaf insanlarz dorusu! Dnn bir kere, nasl gelebilirdi! Nastenka, beni yanltp aklm yle eldiniz ki, zaman hesabn bile unuttum! Bir kere mektubu yeni alm olabilir. Sonra, belki gelemeyecei iin mektubunuza yant vermeyi dnyordur. Tabii, mektup yarndan nce gemez elinize. Ben yarn erkenden yoklar, size hemen bildiririm. insann aklna her trl olaslk geliyor. rnein mektup vardnda evde deildi. Belki mektup hl eline ulamamtr. Her ey olabilir... - Doru, ben bunlar dnmemitim. Kukusuz hepsi olabilir.

Nastenka bunlar uysal bir sesle sylemiti, ama mziin uyumunu bozan atlak bir ses gibi, gizli, clz bir dncenin zihnini bulandrd seziliyordu. Konumasna devamla; - Bakn, ne yaparsnz, dedi. Yarn elden geldiince erken gider, yant gelmise hemen bana getirirsiniz. Nerede oturduumu biliyorsunuz, deil mi? Nastenka bir kez daha adresini tekrarlad. Ondan sonra da sokulgan, rkek bir hal ald. Grnte beni dikkatle dinliyordu. Ama nasl oldu bilmem; kendisine bir soru sormutum ki, yant vermedi, ararak ban yana evirdi. Dnp yzne baktm: Tam da dndm gibi, alyordu. - E, beendiniz mi imdi yaptnz! Daha ocuksunuz vallahi!.. Hadi kesin, bakaym alamay. Nastenka glmsemeye, sakin durmaya alt, ama enesi titriyor, gs kalkp kalkp iniyordu. Bir sre sustuktan sonra; - Sizi dnyorum da, ne kadar iyi bir insan olduunuzu anlamamak iin ta olmak gerek, dedi. Biliyor musunuz, aklma ne geldi? Aranzda bir karlatrma yaptm. Niin o siz deilsiniz? Niin o size benzemiyor?.. Onu daha ok sevmekle birlikte, siz daha iyisiniz. Yant vermedim. Benim bir eyler sylememi istiyor gibiydi. - Belki onu yeterince anlamadm, belki iyice tanmyorum. Ne tuhaf, ondan biraz ekinirdim; arbal, gururlu bir grn vard. Kukusuz onun byle grnmesine karlk benden daha yufka bir yrei olduunu biliyorum. Boham alp odasna ktm geceki bakn dnyada unutamam. Gene de ona kar byk bir sayg duyuyorum. Acaba kendimi onun dengi saymadm iin mi? - Deil, Nastenka, yanlyorsunuz. Onu dnyada her eyden ok, hatta kendinizden de ok sevdiiniz iin size yle geliyor. - Peki, yle olsun, dedi Nastenka saflkla. Bakn, imdi aklma ne geldi: Artk ondan hi sz amayacam. Baka eylerden konualm daha iyi. oktandr kafam kurcalayan bir ey var. Niin insanlar birbirlerine kar ak yrekli davranmyorlar? Neden en iyi insan bile karsndakinden bir eyler gizliyor, btn dndklerini aklamyor? Szlerimizin yabana atlmadn bildiimiz zamanlar bile neden iimizden geenleri olduu gibi sylemiyoruz? Neden herkes olduundan sert grnmek istiyor? Duygularn hemen aa vurursa altta kalacakm, kk drlecekmi gibi bir korkuya kaplyor?.. O anda ben de duygularm her zamankinden ok bask altnda tuttuum iin szn kestim: - Doru sylyorsunuz, Nastenka. Ama bunun eitli nedenleri var. Nastenka ok heyecanlyd. - Ama herkes yle deil! rnein, siz... Siz bakalarna benzemiyorsunuz. Bilmem nasl anlataym... Bana yle geliyor ki, siz... imdi bile... Benim iin kendinizden bir eyler

veriyorsunuz... Nastenka bana gz ucuyla rkeke bakarak konumasn srdrd: - Byle konutuum iin kusuruma bakmayn. Ben okumam bir kzm, insanlar arasna pek girip kmlm yok, onun iin bazen dzgn konumay bile beceremiyorum. Sesi gizli bir tutkuyla titriyordu, yine de glmsemeye alt. - Sylemek istediim u ki, bana kar beslediiniz duygulardan dolay size mteekkirim... Tanr sizi mutlu klsn! Geen gn hayalciliiniz konusunda anlattklarnzn hibiri doru deil. Yani bu szlerin sizinle pek ilgisi yok. Siz hayallerden kurtulabiliyorsunuz. O gn anlattklarnzdan baka bir insansnz. Bir gn severseniz, sevgilinizle mutlu olmanz dilerim. Seveceiniz kz iin byle bir dileim yok, nk sizinle nasl olsa mutlu yaayacak. Bunu bilerek sylyorum, ben de bir kadnm, yleyse szlerime inann... Nastenka sustu, elimi kuvvetle skt. Heyecandan ben de konuamyordum. Birka dakika byle geti. Sonunda ban dorulttu: - Evet, anlalan bugn gelmeyecek! Vakit olduka geti, dedi. nandrc, kesin bir sesle: - Yarn gelir, dedim. Nastenka'nn yzne nee geldi. - Evet, artk ben de sizin gibi dnyorum; ancak yarn gelebilir. Eh, hoa kaln! Yarn grrz. Yamur yaarsa belki gelmem. Ama br gn, ne olursa olsun, kesinlikle geleceim. Siz de gelmezlik etmeyin. Anlatacam ok ey olacak. Aydnlk gzlerini gzlerime dikerek elini uzatt. - Artk her zaman birlikte olacaz, deil mi? Ah, Nastenka u anda duyduum yalnzl bir bilsen! Ertesi gn saat 9'u alnca, odamda duramaz oldum, havann bozukluuna aldrmadan sokaa frladm. Biraz sonra, kanepemizde oturmaktaydm. Gelirken Nastenkalar'n evine bir bakaym dedim, ama sokaklarna saptktan sonra eve birka adm kala, utanarak bam bile kaldrmadan geri dndm. Eve geldiim zaman imdiye dek tatmadm bir sknt kmt iime. Bir de havann rutubeti, somurtkanl vard bunun yannda! Hava bari iyi olsayd, vaktimi gezmekle geirir, eve dnmezdim. Ne yapalm, yarn bekleyeceiz. Yarn Nastenka her eyi, her eyi anlatacak. Ya mektup? Mektup da yoktu bugn! Ama ne gerei var? Artk kavumulardr birbirlerine. DRDNC GECE Tanrm, her ey byle mi bitecek, sonunda bu mu olacakt? Saat 9'da geldim. Nastenka oradayd. Uzaktan baknca ilk grdm gnk duruunu anmsatyordu. Gene yle, rhtmn

demir parmaklna dayanmt. Yanna iyice sokulduum halde fark etmedi beni. Heyecanm olanca gcmle bastrarak: - Nastenka! diye seslendim. Birden bana dnd: - Verin hadi! Daha ne duruyorsunuz? Afallayarak baktm. Parmakla tutunmutu. - Hani? Mektup nerede? Getirmediniz mi mektubu? aknlm iyice artmt. - Bende mektup yok!.. diyebildim. Siz onunla grmediniz mi daha? Beti benzi att; baklar yzme akl, ylece kald. Son umudunu da ben krmtm. Sonunda kesik kesik bir sesle: - Eh, ne yapalm! Yaplacak bir ey yok, dedi. Demek benden yz evirdi. Gzlerini indirdi, sonra bana bakmak istedi, bakamad. Birka dakika daha byle heyecann yenmeye altysa da sonunda dayanamad, ban yana evirip rhtmn parmaklna yaslanarak hngr hngr alamaya koyuldu. - Brakn canm alamay, dedim. Ama kzcazn yzne baknca konumay srdremeyeceimi anladm. Ho, ona ne syleyebilirdim ki! Durmadan alyordu. - Beni avutmaya kalkmayn! Bir daha onun szn etmeyin! Beni insafszca, acmadan braktn grmezlikten gelerek hl dneceini sylemeyin! Ama neden? Neden byle yapt? Yoksa mektubumda, o uursuz mektubumda kt bir ey mi vard? Hkrklardan konumas kesiliyordu. Ona baktka yreim paralanacak sandm. - Ne kadar da gaddar, acmasz davrand! Hem tek satr, bir tek satr bile yazmad. Ne olur, bir iki satrla beni sevmediini, istemediini bildirseydi! Oysa, gndr bir haber yok. Onu sevmekten baka suu olmayan zavall, aresiz bir kz gcendirmek, kk drmek pek kolayna geldi. u gndr ektiimi bir Tanr bilir. Kendi ayamla yanna gidiimi, kendimi kk drmeye aldrmadan birazck sevilmek iin gzya dkm dndke kahroluyorum. Ama ite sonumu gryorsunuz... Nastenka birden ban bana evirdi. Kara gzlerinden imek akyordu. - Olacak ey deil bu! Byle ey dnyada olmaz! Dpedz tuhaf bir durum! Ya siz yanlyorsunuz, ya ben. Belki de mektubu almamtr, ne dersiniz? Belki hibir eyden haberi yoktur. Ne olur, siz bir ey syleyin, bundan bir ey anlyorsanz bana da aklayn. Nasl olur da bu derece hunharca, kaba davranabilir? Tek kelime yazmad! Dnyann en aalk insanna bile byle davranlmaz. Yoksa hakkmda kulana kt bir ey mi gitti? Belki biri dedikodu falan yapmtr. Syleyin, siz buna ne dersiniz? - Beni dinleyin, Nastenka, yarn sizin adnza ona gideceim.

- Sonra? - Ne dndn renirim, her eyi de anlatrm. - Daha sonra? - Siz imdi bir mektup yazn. Olmaz demeyin, Nastenka. Dediimi yapn. Greceksiniz, davrannz saygyla karlayacak. Eer... Nastenka hemen szm kesti: - Hayr, dostum olmaz. Yetiir artk! Bundan byle benden tek sz, tek satr yok! Artk onu tanmyorum, sevmiyorum onu... U-nu-ta-ca-m! Onu kanepeye oturtmak iin; - Kendinizi bu kadar zmeyin, dedim! Oturun uraya. - zdm yok zaten, yeter artk. Siz aladma bakmayn, geer! Yoksa kendime bir ey yapacam, kendimi ldreceimi mi sanyorsunuz? Yreim doluydu. Konumak istiyor, konuamyordum. Nastenka kolumdan tuttu. - Beni dinleyin, siz olsanz byle davranmazdnz, deil mi? Ayanza gelen kz yzst brakmazdnz. Onun zayf, budala yreiyle bylesine kstaha alay etmezdiniz. Onun yalnz bir kz olduunu, kendini kollayp koruyamadn, gnlne sz geiremediini grerek bu susuz kza acrdnz, deil mi? Oh, Tanrm! Nedir bu bama gelenler! Heyecanm daha fazla yenemediim iin: - Nastenka! Nastenka! diye haykrdm. Bana ikence ediyorsunuz! Yreimi paralyor, lm azab ektiriyorsunuz! Her eyi iime atamayacam artk! imde birikenleri konumadan edemeyeceim. Bunlar syledikten sonra yerimden doruldum. Nastenka elimi eline ald, yzme akn akn bakyordu. - Size ne oldu? dedi en sonunda. - Beni dinleyin, Nastenka! Size syleyeceklerim sama sapan szler, aptalca zrvalar olabilir. Byle bir eyin gereklemeyeceini bildiim halde konumadan edemeyeceim. Uruna ac ektiiniz kiinin hatr iin syleyeceklerimi balayn!.. Nastenka ad kesti. Yzme diktii akn gzlerinde tuhaf bir merak parlts vard. - Neymi o syleyecekleriniz? - Olmayacak bir ey, ama sizi seviyorum Nastenka! te hepsi bu kadar! Bakalm bundan sonra benimle eskisi gibi konuabilecek, sylediklerimi dinleyecek misiniz? Nastenka szm kesti: - Ne olmu ki? Bir ey mi var bunda? Sizin beni sevdiinizi oktandr biliyor, ama byle derinden deil de, biraz sevdiinizi sanyordum... Demek durum bambaka! - Batan da yleydi, Nastenka, fakat imdi, imdi... Sizin ona bohanzla gittiiniz zamanki gibiyim ben de. Hatta daha da kt, Nastenka. nk onun bir sevdii yoktu, ama sizin var. - Neler sylyorsunuz! Ne demek istediinizi anlamyorum. Siz

niin byle, hem de neden birdenbire... Aman Tanrm! Ben de samalyorum. Ama siz... Nastenka bsbtn armt. Yanaklar kzararak gzlerini yzme evirdi. - imdi ne yapaym, Nastenka? Hadi siz syleyin! Sulu olduumu biliyorum. Gveninizi ktye kullandm. Ama hayr, Nastenka, sulu deilim ben. imden bir ses byle sylyor, hakl olduumu hissediyorum. nk sizi hibir biimde gcendiremem, sizi incitemem. Dostunuzdum, gene de yleyim. Deien bir ey yok. Bakn ite, gzyalarm akyor, Nastenka. Brakn aksn, kimseye bir zarar var m? Nasl olsa kurur... Beni kanepeye oturtmaya alyordu. - Oturun canm, oturun. Bakn siz u ie! - Hayr, Nastenka, oturmayacam. Artk burada kalamam... Bundan byle grmeyeceksiniz beni. Syleyeceklerimi syleyeyim, ondan sonra gideceim. Diyeceim u ki, sizi sevdiimi hibir zaman renemeyecektiniz. Gizimi kendime saklayacaktm. Byle bir anda sizi bencilliimle zmemem gerekirdi. Ama konuyu siz atnza gre su benim deil, sizin... Beni yannzdan kovmaya hakknz yoktu. Kzcaz utanmasn elinden geldiince gizlemeye alarak: - Kovan kim! dedi. Ben sizi kovmuyorum ki! - Demek kovmuyorsunuz? Oysa ben kendim kaacaktm... Gene de durmayacam. Yalnz nce iimi dkeyim. Demin alayp szlyordunuz, ac ac sitem ediyordunuz. nk... nk (aka syleyeceim) aknz reddettiler, sizi yzst braktlar. Ben buna katlanamazdm, Nastenka! Yreim size kar ylesine byk bir sevgiyle doluydu ki, yerimde sakin oturamazdm. Ama sevgimin bir ie yaramadn grmekle de kahroluyordum. Bu durumda konumadan durabilir miyim, Nastenka? Dayanamadm, her eyi syledim. Nastenka'nn yznde ne iin olduu anlalmayan bir kprt vard. - Olsun, syleyin, hepsini syleyin. Sizden bunu istemem tuhafnza gidecek... Gene de syleyin, konuun. Niin byle istediimi sonra sylerim. Her eyi anlatacam size. - Bana acyorsunuz, Nastenka. Bundan baka syleyeceiniz bir ey olabilir mi? Giden gitmi, olan olmutur; azdan kan sz geriye dnmez. Artk her eyi bildiinize gre ie buradan balayalm... Siz demin oturduunuz yerde alarken ben kendi kendime dnyordum ki... Evet, ne diyordum. Ha, kendi kendime dnyordum ki... Ho, pek olacak bir ey deil ya... Dndm ki, herhangi bir sebep yznden onu sevmiyor olabilirsiniz. Bunu dn de bugn de dndm Nastenka. yleyse ne yapp yapp kendimi size sevdirmeliydim. nk beni sevmeye baladnz kendi aznzla sylemitiniz. te syleyeceklerim aa yukar bunlar. Ha, bir ey daha var: Beni sevmi olsaydnz imdi ne yapardk; bir de bunu syleyecektim. Beni dinleyen dostum -nk hl dostumsunuz-, ben basit, yoksul, sradan bir insanm. Ho, asl nemli olan

bu deil -ardm iin geveliyorum bu laflar-... Neyse, brakalm imdi bunlar. Demek istediim u ki, tanmadm bu adam sevseniz, sevmeye devam etseniz, ben gene de sizi deli gibi sevecek, ama sevgimin size yk olmamas iin elimden geleni yapacaktm. Siz ancak yaknnzda, her an sizin iin arpan, minnet dolu, smscak bir yrek olduunu bilecek; yalnzca bunu anlayacaktnz. Hem yle bir yrek ki... Ah, Nastenka, Nastenka!.. Beni ne durumlara soktunuz!.. Nastenka kanepeden ayaa frlayarak: - Alamayn, alamanz istemiyorum, dedi. Hadi kalkp, biraz yryelim. Alamay kesin artk. Mendilini karm, gzyalarm siliyordu. - Eh, oldu. imdi gidebiliriz. Belki benim de size syleyeceklerim var. (Sizi hi aldatmak istemem), onu hl sevmeme karn, madem beni brakt, unuttu... Evet madem... ey... Bana yant verin: Diyelim, ben de sizi sevmi olsaydm, yani yalnzca sizi... Ah, dostum! Bana k olmadnz iin sizi verken sizi incittiimi, sizinle alay ettiimi anlyorum imdi. Ah, ben ne kafaszmm! Nasl oldu da dnemedim, tahmin edemedim! Artk kararm verdim, her eyi syleyeceim... - Dinleyin beni, Nastenka! Ne olur, artk gideyim. nk size yalnzca ac ektiriyorum. Bakn, benimle alay ettiiniz iin imdi de vicdan azab ekiyorsunuz. Ben byle ey istemem. Kendi derdiniz kendinize yetmiyormu gibi... Biliyorum, btn su bende, Nastenka. Hadi, hoa kaln. - Durun, dinleyin beni! Biraz bekleyemez misiniz? - Neyi? Neyi bekleyeceim? - Onu seviyorum, ama geer bu, gemesi gerek, gememesi olanaksz. Hatta imdi de gemi olduunu hissediyorum... Belki bugn sona erer. Neden mi? nk ondan nefret ediyorum, siz burada benim yanmda alarken o benimle alay etti. Sonra, siz beni onun gibi yzst brakmadnz. nk beni seviyorsunuz, ama o sevgi nedir bilmedi. Ben de, ben de seviyorum sizi. Hem de sizin beni sevdiiniz kadar... Size nce de sylemitim; ondan daha iyi, daha soylu olduunuz iin seviyorum sizi. nk o... Zavall kzn heyecan son derecesini bulmutu. Szlerini bitirmeden ban omzuma, sonra gsme koydu; ac ac alamaya balad. Avutmak, yattrmak iin sylediklerim hep bounayd; alamas bir trl kesilmiyordu. Durmadan elimi skyor, hkrklar arasnda kesik kesik konuuyordu: - Biraz durun, imdi geer. Size syleyeceklerim var... Sanmayn bu gzyalar baka bir eyden... Sinirden bu. Durur imdi. Sonunda alamas geti, gzlerini sildi, yeniden yrdk. Ben konumak istiyor, Nastenka ise her seferinde beklememi rica ediyordu. Sessizce yryorduk... En sonunda kendini toparlayarak konumaya balad. Zayf ve titrek sesi bana ok dokunarak iimi szlatt.

- Sakn beni hoppa, gelge gnll bir kz sanmayn. Bu kadar kolay unutup ihanet edeceklerden deilim. Onu tam bir yl sevdim. Tanr adna yemin ederim ki, ona ihanet etmeyi aklmdan bile geirmedim. Ama olsun, o beni hor grd, benimle alay etti, Tanr kusurunu balasn. Beni incitmekle, kalbimi krmakla eline ne geti? Hi! Artk sevmiyorum onu. nk ancak beni anlayan yce gnll, soylu bir insan sevebilirim. nk ben de yleyim, o bana layk deil! Neyse, Tanr kusurlarn balasn. Yanldm anlamakta ge kalmaktansa bylesi daha iyi. Artk tanyorum onu. Bitti her ey... Nastenka elimi skarak devam etti: - Sonra, bir ey daha var dostum. Belki de ona olan akm bir duygu aldanndan, hayalden baka bir ey deildi. Ninemin dizinin dibinden ayrlmadm iin, can skntsndan kapldm bo bir duyguydu belki de. Benim sevebileceim adam baka olmalyd. Evet, bana acyacak birini sevmeliydim... Neyse, brakalm bu konuyu. Nastenka heyecandan boulacakm gibi biraz bekledi. - Bakn, size sylemek istediim u: Eer onu sevmeme -daha dorusu sevmi olmama- karn siz hl beni seviyorsanz... Nasl syleyeyim, aknzn ok gl, yreimden ncekini silecek kadar gl olduunu hissediyorsanz... Bana acyarak; hayatta yapayalnz, avuntusuz, umutsuz, yazgmla ba baa kalmam istemezseniz... Beni her zaman imdiki gibi severseniz, yemin ederim, kranm... ey... Akm sizin aknza layk olacaktr. Elimi kabul ediyor musunuz? Sevin gzyalarm tutamayarak: - Nastenka! Ah, Nastenka! diye bardm. O da kendini zor tutuyordu. - Eh, yetiir artk bu kadar! Sanrm sylenecek her eyi syledik. Hem siz, hem de ben mutluyuz, deil mi? yleyse ne olur keselim bunu; baka eylerden konualm! - Evet, Nastenka, yle. Bu konu kapansn. Ben de ok mutluyum. Artk baka konulara gesek iyi olur. Hadi, ben hazrm. Ama ne konuacamz bilmiyorduk. Glyor, alyor, ipe sapa gelmez gevezelikler ediyorduk. Bazen yaya kaldrmdan yryor, bazen karya geip orada tur atyor, sonra gene eski yerimize gelerek rhtm boyunca gezmeye devam ediyorduk. ocuklar gibi neeliydik... - imdi yalnz bamaym. Nastenka, ama ilerde... Biliyorsunuz, ben dar gelirli bir adamm. Ylda elime bin iki yz ruble geer, bu da fena saylmaz. - Elbette. Sonra ninemin dul ayl da var. Bize yk olmaz. Onu yanmza alrz. - Tabii, ninenizi almadan olur mu! Yalnz u bizim Matriyona... - yle ya, bizim de Fiyokla var. - Matriyona iyi kadndr. Tek kusuru, kafasnn bombo oluu, aklnn hibir eye ermemesi. Ama bunun nemi yok... - Ne fark eder canm! Anlamamalar iin bir sebep deil bu.

Yarn siz hemen bize tanmalsnz. - Nasl, size mi? Bana gre hava ho... - Evet, bizim kiracmz olursunuz. Tavan arasndaki oda bo duruyor. Soylu kiilerden yal bir kadn oturuyordu kt. Ninemin gen bir kirac istediini biliyorum. "Niin gen istiyorsun?" diye sordum. "Yalandm da onun iin. Sakn sana koca aradm sanma!" dedi. Ama ben bunun iin olduunu anladm hemen. - Ah, siz yok musunuz ya! kimiz de glmeye baladk. - Eh, tamam! Yetiir gldmz! Siz nerede oturuyordunuz! Unuttum. - X kprsnn yannda, Barannikov'un evinde. - yle byk bir apartman m bu? - Evet, byktr. - Biliyorum, gzel apartman. Artk siz oradan vazgein de bir an nce bize tann. - En ge yarn, Nastenka. Biraz kiradan borluyum ama zarar yok... Nasl olsa yaknda aylm alacam. - Ben de belki ders veririm. nce kendim renir, sonra da bakasna retirim. - ok iyi Nastenka. Biliyor musunuz, yaknda bir de ikramiyem var. - Demek yarndan sonra kiracmz oluyorsunuz? - Evet. Bakn, Sevil Berberi yeniden sahneye konulacana gre, birlikte gideriz, ne dersiniz? Nastenka gld. - Gideriz, ama Sevil Berberi olmasn da baka bir temsile gidelim. - Peki, baka birine... Kukusuz bylesi daha iyi olur, ben pek dnmeden syledim. Byle konua konua yryorduk. Sanki kendimizden gemi gibi, nerede yrdmzn farknda bile deildik. Arada bir durup ayn yerde uzun zaman konuuyor, sonra tekrar yryerek ta uzaklara gidiyor, gzyalar arasnda kahkahalarla glyorduk. Bazen Nastenka eve gitmek istiyor, ben de alkoymay gze alamadm iin onu evine kadar geiriyordum. Ama eyrek saat sonra bir de bakmz, gene rhtmda, kanepemizin yanndayz. Bazen de Nastenka iini ekerken gzleri yaaryordu. O zaman bana bir rkeklik geliyor, buz gibi oluyordum. Ama o hemen elimi eline alyor, beni uzaklara doru srklyordu. Bylece gevezelik ederek yeniden dolamaya koyuluyorduk. Sonunda Nastenka: - Artk eve gidelim dedi. Vakit ok ge oldu. Yeter bu kadar yaramazlk. - Haklsnz, Nastenka. Yalnz ben artk uyuyamam. Eve gitmeyeceim. - Ben de uyuyamam herhalde. Gene de siz beni eve kadar geirin. - Geirmez olur muyum!

- Ama bu sefer doruca eve gideceiz. - Hi merak etmeyin. - Sz m? nk sonunda nasl olsa eve gideceim. Glerek: - Sz, dedim. - Hadi yleyse. - Peki... Ge bakn, Nastenka. Yarn ok gzel bir hava olacak, gkyz masmavi, ay prl prl. Bakn u solgun buluta, neredeyse ay kaplayacak. Bakn, bakn... ama yanndan geti... Bakyor musunuz, Nastenka? Ama Nastenka buluta bakmyordu. Konumadan, ta gibi kaskat, yanmda dikiliyordu. Biraz sonra rkek, ekingen bir hareketle bana sokuldu. Elimde tuttuum eli titremeye balad. Bana daha ok yasland. O srada nmzden gen bir adam gemekteydi. Gen adam hizamza gelince birden durdu, yzmze dikkatle bakt, sonra birka adm daha att. Yreim gsmden dar frlayacak gibi arpyordu. Yavaa: - Kim bu adam, Nastenka, diye sordum. Bana iyice sokulmutu, zangr zangr titriyordu. - O... diye fsldad. Ayakta glkle duruyordum. Arkamzdan bir sesin: - Nastenka! Sen misin, Nastenka? dediini iittim. Ayn anda gen adam bize doru birka adm ilerledi. O ne lkt Tanrm!.. Ya Nastenka'nn rpermesi, kollarmdan syrlarak adama doru atlmas! Olduum yerde kaskat kesilmi, onlara bakyordum. Ama Nastenka'nn adama kollarn uzatp boynuna atlmasyla, sonra yeniden dnmesi bir oldu. Ben daha neye uradmn farkna varmadan bir de baktm, Nastenka'nn kollar boynumda, beni scak, iten bir pckle pyor. Ama sonra tek sz sylemeden tekrar tekine kotu, elini tutarak onu arkasndan ekti. Durduum yerde, arkalarndan bakakaldm. Sonunda ikisi de gzden silindi. SABAH Gecelerim o sabah bitti. Berbat bir gnd. Yamur kederli tprtlarla pencere camlarn dvyordu. Odam karanlkt, darda puslu bir hava vard. Ardan atlayan bam dnyordu. Btn bedenimi ate basmt. Bir aralk Matriyona'nn sesini duydum tepemde. - Postac sana bir mektup getirdi, bey. - Mektup mu?.. Kimden? Heyecandan ayaa frlamtm. - Bilmem ki, bey. Bak hele iine, belki orada yazldr. Zarf atm. Ondand. "Balayn beni!" diyordu. "Ayaklarnza kapanarak beni balamanz diliyorum. Hem sizi, hem de kendimi aldattm.

Bir d, bir hayaldi bu. Bugn sizi dndke iim paraland. Beni balayn! "Ne olur, beni sulamayn. nk size kar hi deimi deilim. Sizi seviyor, sevgiden de byk bir duygu besliyorum. Tanrm! Elimden gelse de ikinizi birden sevebilseydim... Ne olur, siz o olsaydnz! (Ah Nastenka, bu sznz hi unutabilir miyim?) "Sizin iin imdi neler yapmak istemezdim! Ne durumda olduunuzu, ne kadar zldnz biliyorum. Krdm sizi. Ama herhalde bilirsiniz, seven gnl krgnl abuk unutur. Siz de beni seviyorsunuz. "Teekkr ederim. Beni sevmi olduunuz iin teekkr ederim. nk bu sevgi, uyandktan sonra uzun sre unutulmayan tatl bir d gibi sapland yreime. nk bana iinizi kardee atnz: huzur vermek, iyi etmek, korumak iin yaral yreimi kabul etmek bykln gsterdiniz. Beni balamakla, annz sonsuz kran duygularmla birlikte bir kat daha yceltmi olursunuz. Annz yaadm srece yreimde tayacam. Onu koruyup bal kalacam, benden hibir ihanet grmeyecek. nk ben nce kendi kendime ihanet edemem. Daha dn bu kalbin, ait olduu kimseye bir an iinde nasl dndn grdnz. "Sizinle greceiz; bizi terk etmez, gelirsiniz. Her zaman arkadam, kardeim olacaksnz... Karlatmz zaman bana elinizi uzatacaksnz, deil mi? Elinizi uzatacak, baladnz syleyeceksiniz. Beni hl eskisi kadar seviyor musunuz? "Ah, ne olur, sevin beni, unutmayn. nk u anda sizi o kadar seviyorum ki, bilemezsiniz! Hem sizin sevginize laym, hak edeceim onu, sevgili dostum! "nmzdeki hafta evleneceim onunla. Geri dnd zaman beni hl seviyordu, hibir zaman da unutmamt... Mektubumda onun szn ettiim iin beni balayn. Ama onunla birlikte size gelmek istiyorum. Onu da seveceksiniz, yle deil mi? "Beni balayn, unutmayn ve sevin." Mektubu bir daha, bir daha okudum. Gzlerim dolmutu. En sonunda mektup elimden dt, yzm ellerimle kapadm. Matriyona'nn sesi yeniden duyuldu: - Bak bey, sana ne syleyeceim! - Syle bakalm, ana. - Tavandaki rmceklerin hepsini temizledim. Aman bu frsat karma, ya evlen, ya da glp elenmek iin arkadalarn ar; bir eyler yap ite... Matriyona'ya baktm. Nedendir bilmem, henz gen ve din olan bu kocakar, o anda gzlerinin feri kam, yz burumu, beli bklm, iyice yalanm grnd. Odam da ayn hizmetim gibi khne bir havaya brnmt. Duvarlar, demeler soluklam, eyalar rengini atmt. Her taraftan rmcekler sarkyordu. Pencereden dar baknca, karki evin de km, donuklam bir grne brndn, stunlarn badanasnn

para para dkldn, d sslerinin kararp yer yer atladn grdm. Duvarlar o parlak sarln yitirmi, bozlamt. Gne, yamur bulutunun arkasndan yle bir bakp sonra tekrar gizlendii iin mi byle her ey gzme renksiz gzkmt? Yoksa hznl, somurtkan geleceimi bir sre hayalimde canlandrarak, on be yl sonraki durumumu gene yalnz, gene ayn odada, yllar getii halde zerrece akllanmayan Matriyona ile birlikte daha da yalanm olarak m grmtm? Ama sana kin balamak m, Nastenka? Tertemiz, prl prl mutluluuna glge drmek mi? Ac sitemlerimle seni kederlendirip gizli azaplar vererek, en mutlu anlarnda yreinin acyla arpmasn ister miyim? Gelin olduun gn, onunla birlikte yrrken siyah salarn sslediin narin ieklerden tekini bile soldurabilir miyim? Bunlar ben mi yapacam Nastenka? Asla, asla! Gklerin her zaman ak olsun, sevimli glmseyiin parlakln, mutluluunu yitirmesin. Yapayalnz yaayan, sana kar kranla arpan bir yree tattrdn mutluluk anndan dolay seni hep hayrla anacam. Ulu Tanrm! O ne uzun, mutlu bir and! Bir insana byle bir an yaam boyu yetmez mi? UYSAL KIZ Dsel bir yk (Yazarn gncesinden)

YAZARDAN BR AIKLAMA Bu sefer "Gnce"mi her zamanki gibi deil, uzun bir yk biiminde yazdm iin okurlarmdan beni balamalarn dilerim. Ancak yky bitirmek iin ok uratm, bir ayn yarsndan daha ok zaman ald. Gene de okurlarm beni ho grsnler. imdi gelelim yazdm ykye... Adn "dsel yk" koydum, oysa tmyle gerek bir olaya dayanyor. Bununla birlikte yknn dsel yan da var, bu da yazl biimindedir. Okurlarma bunu en bata aklamay uygun buldum. Aslnda yazdm bu ey ne bir yk, ne de gncedir. Evli bir adam gznzn nne getirin: Kars birka saat nce pencereden atlayarak intihar etmi olup imdi de masann zerinde upuzun yatmaktadr. Adam aknlk iindedir, dnceleri darmadanktr. Evinde bir odadan tekine dolaarak olup biteni anlamaya, kafasn toparlamaya alr. Adamcaz ayn zamanda kendi kendine konuan, bir eit ruh hastasdr, durmadan mrldanarak niin bana byle bir iin geldiini akla kavuturmak ister... Kafasndaki dnce

zinciri tutarl gzkmekle birlikte gerek mantk, gerekse duygu ynnden elikilerle doludur. Bir yandan kendini hakl grp karsn sularken, bir yandan da konuyla ilgisi olmayan aklamalara, ayrntlara girer. te yandan dnce ve duygularnda elikiler yannda derin bir ililik vardr. Sonunda yava yava durumu aydnlatmaya, dncelerini bir noktada toplamaya balar. Zihninde canlanan anlar onu gittike geree yaklatrr, bu da onun hem mantn, hem de kalbini kar konulmaz biimde yceltir. Balangta olduka kark olan yknn sona doru netlemesi bundandr. Zavall adamn yaad ac olayn boyutlarnn gitgide belirginletiini grrz, hi olmazsa kendisi ynnden. te yazdm yknn zeti bu. Doaldr ki, yknn anlatm balangta elikili duraksamalarla, birbirini tutmayan blmlerle bir sre uzar gider; adamcaz bir yerde kendi kendisiyle konuurken, baka bir yerde dndklerini onu dinleyen birine, bir yargca anlatr gibidir. Belki sonuna dein hep byledir. Adam gizlice dinleyen bir stenograf onun sylediklerini aynen yazsayd, benim size imdi sunduumdan daha baka, ilenmemi, kaba saba bir yk ortaya kard. Bununla birlikte bana yle geliyor ki, adamn aklndan geenleri sralamas gene de deimeden kalrd. in iine bir stenograf sokup not ettiklerini benim yeni batan dzenlemeyi tasarlamam, demin szn ettiim gibi, yknn dsel yandr. Sz sanatnda az ok buna benzer bir ynteme birka kez bavurulmutur. rnein Viktor Hugo'nun bayapt olan "Bir lm Mahkmunun Son Gnleri"nde byle bir yol tuttuunu grrz. Geri iin iine bir stenograf kartrmamtr; ama lm mahkmunun son gnne, son saatine, hatta son dakikasna dein anlarn yazabilecei (buna vakit bulaca) gibi ok daha inanlmaz bir yntem uygulamtr. Byle d rn bir ynteme ba vurmasayd, yazd yaptlarn en gerekisi olup doruya en ok yaklaan bu bayapt kesinlikle yaratamazd... BRNC BLM I Ben kimim, o kim? ...Henz o buradayken her ey ne de olsa daha iyi, her dakika yanna yaklap yzne bakyorum. Ama yarn alp gtrdklerinde yalnz bama ben ne yaparm? imdi salonda, masann stnde yatyor. ki oyun masasn yan yana koyduk. Tabutunu da yarn getirecekler; zel bir aatan, beyaz bir tabut. Ancak asl konu bu deil. Odada bir aa, bir yukar dolayor; durumu kendi kendime aklamaya alyorum. Tam alt saattir bu byle, kafam toparlayp dncelerimi dzene sokabilsem bir! Yaptm tek ey hep dolamak, durmadan

dolamak... Olay yle balad... Durun, en iyisi her eyi srasyla anlataym... (Srasylaym?) Efendiler, benden bir yazarn dzgn anlatmn beklemeyin, durumu siz de gryorsunuz. Daha dorusu, olanlar size kendim anladm biimde aktaraym. Zaten asl korkun olan da bu, her eyi derinlemesine anlayan biriyim. Bilmek istersiniz diye size her eyi ta bandan anlatacam... "Ses" gazetesine, "Eitmen bir kz i aryor, evde ders verebilecei gibi, gerekirse taraya da gidebilir" diye verecei duyurunun parasn karlamak iin bana bir gen hanm rehine verilecek eyalarn getiriyordu. Balangta ona pek dikkat etmemitim, bana gelip giden biroklar gibiydi. Sonralar fark etmeye baladm. nce yapl, boyu ortadan uzun, sarn bir kzcazd. Bana kar sklgand, utanyormu gibi davranyordu. (yle sanyorum ki, bakalarna kar da yleydi. Doaldr, ben de onun gznde bir rehinci olarak deil, bir insan olarak tekilerden pek farkl deildim.) Paray alr almaz hemen dnp giderdi. Hem de hi sesini karmadan. Baka mteriler malnn karlnda daha fazlasn koparmak iin tartrlar, pazarlk ederler, yalvarrlard. Bu kzcaz ne verirsem alrd. yle sanyorum ki, olaylar biraz kartryorum... Evet, getirdii eyalar beni ilkin ok artt. Gm yaldzl kpeler, ypranm bir madalyon, be para etmez baka bir sr vr zvr... Kendisi de biliyordu ya, getirdiklerinin 20 kapikten fazla etmeyeceini, te yandan bunlarn kendisi bakmndan bir deer tadn yznden okuyordum. Sonradan rendim ki, gerekten btn bu taklar ana-baba yadigrym. Ancak bir keresinde getirdii eylere bakarak glmseme cretinde bulundum. Aslnda ben hibir zaman byle saygsz hareketlere yeltenmem, mterilerime kar efendice davranrm. Az konuurum, ciddiyetimi bozmam. "Srekli ciddilik, ciddilik, ciddilik isterim!" Fakat bir seferinde yakas tavan krkl, eski mi eski, lime lime olmu bir bluz getirince kendimi tutamadm, nkteye benzer bir laf kardm azmdan. Aman, yz nasl da kzard! O dnceli, iri, cvl cvl mavi gzleri birdenbire parlad. Tek szck sylemeden, bluz dkntsn kapt gibi frlayp gitti. te ilk kez orada kendisine dikkat ettim, hakknda zel'eyler dnmeye baladm. Evet, bende brakt izlenimi bugn olmu gibi anmsyorum, yani beni allak bullak eden izlenimi. En bata gen, ok gen olmasyd. On drdnde bile gstermiyordu, oysa on altsn doldurmasna fazla bir ey kalmamt. Gene de asl nemlisi onun baka bir ynyd... Neyse, ertesi gn gene geldi. Sonra rendim ki, tavan krkl bluzu rehinci Dobronravov ile Mozer'e de gtrm. Bunlar altndan baka bir eya almadklar iin dnp bakmamlar bile. Oysa ben bir geliinde kzcazdan akik ta almtm.

(Bir eye benzese bari!) imdi ayorum, byle bir eyi nasl yapmm? nk ben de altnla gmten baka bir eya kabul etmezdim. Kz hakknda dikkat ettiim ikinci bir durum da bu oldu. Baka bir sefer bana kehribar bir azlk getirdi, daha nce Mozer'e gstermi ama adam almam. Kehribar azln merakllar iin bir deeri vardr, bizim iimize yaramaz, biz altndan bakasn almayz. Bir gn nceki kafa tutmasndan sonra yeniden gelmesi zerine onu sert karladm. Benim sertliim yalnzca souk davranmaktr. Gene de karp iki ruble verirken kendimi tutamayarak sinirli bir tavrla, "Bunu salt sizin hatrnz iin alyorum, Mozer'e gtrseniz almazd." dedim. Sizin hatrnz iin szn zerinde durarak, 'zel' bir anlamda sylemitim. nk bir gn nceden biraz fkeliydim. Hatrnz iin sznden dolay gene kzardysa da sesini karmad, paray geri evirmeden alp kt. Ah, u yoksulluun gz kr olsun! Szlerimin ok gcne gittiini anlamtm. O ktktan sonra "Kzcaza kar caka satmak iki rubleye deer miydi?" diye geirdim iimden. Kahkahalarla gldm anmsyorum. Kendi kendime "Deer miydi? Deer miydi?" diye sorduum soruyu olumlu karladm. ok neelenmitim. Aslnda kza kar onu incitmek gibi kt bir niyetim yoktu. Bu szleri bilerek, isteyerek sylemitim. Onu denemekti asl amacm. nk onun hakknda baz tasarlar dolamaya balamt kafamda. Bu da onunla ilgili nc zel dncem oldu. te her ey bundan sonra balad. Anlalaca zere, evreden kzla ilgili bilgiler toplamaya alyor, bir daha gelmesini drt gzle bekliyordum. Fazla uzatmadan gelecei sanki iime domutu. te bir gn kz dkknma girer girmez byk bir nezaket gstererek tatl bir dille konumaya daldm. Zamannda iyi eitim grm, insanlara nasl davranlacan bilen bir insanm. Orackta onun iyi yrekli, uysal bir kz olduunu hemen anladm. yi yrekli, uysal insanlar fazla ayak diremezler. Byleleri tmyle almamakla birlikte konumaktan da kanmazlar. Sorularnza uzun uzun yant vermezlerse de konuurlar gene de. Zamanla dillerinin iyice zldn grrsnz, yeter ki siz soru sormaktan bkmayn. Doaldr ki, balangta bana fazla bir ey anlatmad, "Ses" gazetesine verdii duyurular ve br eylerle ilgili bilgileri sonradan rendim. Elinde avcunda ne varsa hepsini harcayarak verdii gazete duyurularnda ilkin, gururlu bir tavrla, "eitimci kz, taraya da gidebilir, koullarnz bildiriniz..." derken, daha sonra, "Her eye raz, ocuklara ders verir, yallara elik eder, ev ileri grr, hastaya bakar, diki diker..." gibisinden bilinen eylere kadar indi. Doaldr ki, bunlar her seferinde daha azna raz olunarak duyurulara ekleniyordu. Sonunda durum iyice umutsuzlanca, "cretsiz, boaz tokluuna alabilir" szlerine kadar dt. Gene de i bulamad. Onu son bir kez daha denemeye karar verdim. Dkkna

geliinde o gnk gazeteyi akararak, "Gen, kimsesiz bir bayan kk ocuklara eitmenlik yapmak zere i aryor, zellikle ya gekin dul erkeklerin yannda, ev ilerini de grr..." duyurusunu gsterdim. - Gryorsunuz, bir bayan bu duyuruyu sabah vermi, akama kalmaz bir i bulur. Duyuru dediin byle yazlmal, dedim. Yz gene kzard, gzleri ate samaya balad, geriye dnerek kt gitti. Bu tavrndan ok holandm sylemeliyim. Daha o zaman bile durumunun umarszlndan emindim, kendisinden hi korkum yoktu. Azlklar kimsenin almayacan biliyordum. Halbuki o bunlar da elden karmt. Ancak gn sonra gene geldi, beti benzi sapsaryd, telal bir grn vard. Evinde bir eylerin olupbittiini anlamakta gecikmedim, gerekten kt eyler olmutu. Bunlar anlatmadan nce kzcazn gznde birden nasl bydm, beni hangi gzle grmeye baladn bildirmeden geemeyeceim. Benim de asl istediim buydu zaten. imdi gelelim aramzdaki konumalara... Bana evinden bir aziz tasviri getirmiti. (Eyalarn rehine koymay kutsal tasvire kadar vardrmt demek ki.) Dinleyin, dinleyin! Olanlar anlatmaya alyorum, gene de her eyi kartrdmn farkndaym. Kafam toplamak, her eyi bir bir anlatmak, btn ayrntlar, en kk noktalar bile size aktarmak istiyorum. Ama olmuyor ite, u ayrntlar yok mu? Gryorsunuz, bama ne iler at? Elindeki Meryem Ana tasviri, Meryem ile ocuunu gsteriyordu. Her ev iin, her aile iin nemli bir tasvirdi bu; olduka eski, altn ilemeli, gm kaplamal... En azndan alt ruble ederdi. Belli ki, tasvirin onun gznde byk deeri vard. Bununla birlikte yalnzca kaplamasn deil, btn tasviri olduu gibi rehine veriyordu. Ona gm kaplamasn karp tasviri geriye gtrmesini syledim. Tasvir kutsal bir eydir, bir ev tasvirsiz olur muydu? - Yoksa yasak m? diye sordu. - Hayr, yasak deil, belki eviniz iin gerekir... - yleyse karn. Biraz dndkten sonra ona dedim ki: - Yok, karmayalm daha iyi, ylece kalsn. teki tasvirlerle birlikte kandilin altna, u tasvir dolabna koyarm. (Aldndan beri dkknmda hep kandil yanard.) Buyurun, 10 rubleniz. - 10 istemem, 5 ruble benim iimi grr. Sonra borcumu deyip tasviri geri alrm. - Demek, 10 ruble istemiyorsunuz? Gzlerinin yeniden akmak akmak olduunu grerek; - Ama tasviriniz bu kadar eder, diye ekledim. Sesini karmad. Bunun zerine karp 5 ruble verdim. - Byle durumlarda insan hor grmemek gerekir, diye srdrdm konumam. Vaktiyle ben de byk skntlara dtm, hatta daha ktsne. Eer imdi beni byle bir iin banda

gryorsanz, bunca ektiklerimden sonra... - Belli, toplumdan cnz alyorsunuz. yle ite... Bunu alayc bir glmsemeyle sylemiti. Syleyiinde fazla bir inciticilik yoktu, safa sylenmi bir szd bu. (nk beni henz tanmyor, teki rehinecilerden ayrt etmiyordu. Bu durumda beni ne diye inelemek istesindi?) imden, "Ya, demek durum bu? Byle dndne gre kendini ele verdin, sen de yeni kafallardansn..." diye geirdim. Yar alayl, yar gizemli bir tavrla; - Baknz ben, toplumun ktlk yapmak istedii halde iyilik yapan blmndenim, diye bir laf ettim. Birden gzleri parlad, ocuka bir ilgi, byk bir merakla yzme bakt. - Durun, durun! lgin bir dnceden sz ediyorsunuz. Nerede gemiti hele? Ben bunu bir yerden iittim. - Kafanz yormayn, Mefistofeles kendini Faust'a byle tantyor. "Faust"u okudunuz mu? - ey... okudum da pek dikkat etmemiim... - Desenize, hi okumadnz... Okumalsnz. Ancak gryorum ki, gene dudaklarnzda alayc bir glmseme var. Kendimi Mefistofeles"in yapt gibi tantp rehincilik mesleini yceltecek adamlardan deilim. Rehinci nereye gitse rehincidir, bunu biliyoruz. - Siz ne garip bir adamsnz! Byle bir eyin aklmdan getiini nereden kardnz? inden benim iin neler geirdiini adm gibi biliyordum. "Hi ummazdm, meer okumu bir adammsnz." diye dnyordu, ama byle bir ey sylemedi. Beni beendii belliydi. - Bakn, her meslekte iyilik yaplabilir, dedim. Elbette kendimden sz etmiyorum, benim ktlkten baka bir ey yapmadm bile sylenebilir... gene de... Beni iime ileyen bir bakla szd. - Doru, her yerde iyilik yaplabilir. Hem de her yerde... Aramzda geen btn bu konumalar anmsyorum, hibirini unutmadm. Bu konuda ekleyeceim baka bir ey de genlerimizin, sevimli genlerimizin akll ve derin bir ey sylemek istedikleri zaman btn itenliklerini, saflklarn yzlerinden ak seik okuyabilmemizdir. "Size akll ve derin bir sz sylemek istiyorum!" der baklar. Bizler gibi vnmeye, caka satmaya kalkmazlar. Akllarndan geenlere inanr, deer verir, sayg duyarlar. stelik sizin de sayg duyduunuzu dnrler. tenlik yce bir duygudur. Karlarndakini bununla alt ederler. Bizim gen hanmda da ayn itenlik vard. Ne gzel bir ey! Bugnk gibi hatrmdadr, kz dkknmdan kar kmaz kararm verdim. Ayn gn son soruturmay yapmak iin gidecek, onun iyznn geri kalanlarn da renecektim. Daha ncekileri evlerinde alan hizmeti kz Lukerya'nn avcuna birka kapik sktrarak elde etmitim. lk rendiklerim o

derece dehet vericiydi ki, kzn biraz nce nasl glebildiine, byle korkun bir durumdayken Mefistofeles'in szlerine nasl ilgi gsterebildiine ap kalyordum. Ah, u genler, siz hep bylesinizdir! O zaman gururla ve sevinle kz hakknda hep bunlar dndm. Genler bence yce gnlldr, kendisi uurumun kysnda durur, ama Goethe'nin szlerine de byk ilgi gsterir. Genler aykr yollara sapsa bile yce gnllln korumasn bilir. Ben kendimden deil, ondan, yalnzca ondan sz ediyorum. nemli olan u ki, daha o zaman bile kza benimmi gzyle bakyor, onun zerindeki etkimden zerrece kukulanmyordum. Eer insan kendi gcnden kukuya dmyorsa, bundan daha tatl bir ey yoktur. Fakat bana da ne oluyor? Byle abuk sabuk eyler sylersem dncelerimi ne zaman bir noktada toplayabilirim? Acele etmeliyim, acele! Ama asl sorun bunda deil ki. Aman Tanrm! II Evlenme nerisi. Kzn iyznn daha sonra rendiim blm ksaca yleydi: Annesiyle babas leli yl kadar olmutu, onu uygunsuz teyzeleri yetitirmilerdi. Byle kadnlara uygunsuz demek az gelir. Teyzelerinden biri duldu, evinde de birbirinden kk alt ocuu vard. tekisiyse evlenmemi, kz kurusu, stelik kt huylu bir kocakaryd. Ktlkte birbirlerinden aa kalmazlard. Babas kk bir memurdu, u kalem efendisi denenlerden, memurluundan dolay soylu saylm biriydi. Bu duruma gre her ey benim iin elverili grnyordu. Ben onlara gre daha yksek bir snftan saylrdm. Ne de olsa hassa alayndan emekli bir yzbaydm. Soylu bir aileden, kimseye baml deil vb... Rehincilikle uramama gelince, teyzelerinin gznde sayg duyulacak bir meslekti benimkisi. Kzcaz teyzelerinin yannda yl halayklk etmi, gene de her gnk gz atrmayan iinden vakit bulup okula yazlarak snflarn gemiti. Bu durum onun gznn ykseklerde olduunu, soylulua zendiini gsteriyordu. Peki, onunla niin evlenmek istemitim? Ama ne diye durup dururken imdi kendimden sz ediyorum? Bu konuya daha sonra dneriz. Burada nemli olan ben deilim, kz! Neyse, kzcaz teyzelerinin ocuklarna ders vererek, st ba dikerek, ince hastala yakaland halde amar ve deme ykayarak okulunu bitirmiti. Ona dayak bile atyorlar, yedii ekmei bana kakyorlard. Sonunda onu satmaya kadar vardrdlar. imdilik bu pis ayrnty geelim. Sonradan kz bana hepsini uzun uzun anlatt. Komular iman bir bakkal tam bir yl olan biteni uzaktan gzlermi. yle basit insanlardan deilmi bakkal, yannda iki ra varm. Ancak bugne dein iki karsn srayla cennete gndermi, imdi ncsn almaya alyormu. Bu arada bizim kk hanma gz koymu. "Sessiz,

yoksulluk iinde byyen byle biriyle evlenirsem evdeki kszlere bakar," diyormu. Bakkaln gerekten birka ksz ocuu vard. Elli yalarnda bir adamd. Kza gz koyunca sra teyzeleriyle anlamaya gelmiti. E, kz bunu duyar da korkuya kaplmaz m? te "Ses" gazetesine duyurular vermek iin bana gelip gitmeye balamas bu zamana raslyor. Kzcaz dnmek iin teyzelerinden sre istedi, fazla uzun deil, ksack bir zaman. Ona istedii sreyi verdiler, ama bir yandan da; "Biz bile karnmz nasl doyuracamz bilmezken bir de senin boazn m dneceiz?" diye bann etini yiyorlard. Ben bunlarn hepsini renmitim, o sabah bana geliinden sonra hemen kararm verdim. Ayn akam bakkal, elinde yarm rublelik bir funt ekerlemeyle onlara geldi. Kzla odada otururlarken ben hemen mutfaktan Lukerya ile haber gnderdim. Gidip kendisini darda beklediimi, onunla grmek istediimi kzn kulana fsldayacakt. Bu ii becerdiim iin kvanlydm. Keyfim iyice yerine geldi. Evlerine gelip kendisini armamdan zaten arm bulunan kza Lukerya'nn nnde dorudan doruya evlenme nerisi yapnca aknl daha da artt. Onunla evlenmek benim iin byk bir onurdu. Byle syledim ona. Ancak bu hareketime armamasn, karsnda tok szl, ne dediini bilen, onu anlayan bir adam bulunduunu bildirdim. "Tok szl" derken yalan sylemiyordum. Neyse, bo verelim imdi bunlara. Ben eitimli bir adam olduumu gstermek iin yalnzca kibar konumuyor, ayn zaman da deiik, zgn szler sylyordum. En nemlisi de budur. Bunu burada itiraf etmek su saylmamal. Kendimi yarglamak istiyor, yarglyorum da. Lehte ve aleyhte olan her eyi sylemeliyim. O zaman yaptm da buydu. Her ne kadar aptalca bir eyse de imdi hatrma geldike haz duyuyorum. lkin ona utanmadan aka dedim ki, pek yetenekli, akll, yeterince iyi bir insan deilim. Hatta birazck bencilim. Belki de birok bakmdan olumsuz saylabilecek ynlerim vardr. (Onlara giderken hazrladm bu szlerden dolay dorusu ok kvanlydm.) Btn bunlar bir bakma gurur duyarak sylemitim. Doaldr ki, kt yanlarm syledikten sonra iyi ynlerimi anlatmaya balamayacak kadar kendimi bilirdim. Baka bir deyile, "Ben belirttiim gibi bir adamm, buna karlk uyum uyum da var" demedim. Kzcazn ok korktuunu gryordum, gene de szlerimi yumuatmaya kalkmadm. Tam tersine korktuunu gre gre szlerimin anlamn pekitirdim. Aka sylediim unlard: Karn doyacakt, ama gzel giyeceklermi, tiyatroymu, baloymu... bunlar grmeyecekti, ancak amacma ulatktan sonra belki hepsi de olabilirdi. Bu ciddi tavrm beni gitgide coturuyordu. Laf arasnda setiim meslei, yani rehincilii bir amacm olduu iin yaptm bildirdim. Demek ki, durumum bunu gerektiriyordu. Byle konumakta haklydm,

nk gerekten bir amacm vard, iinde bulunduum koullar beni zorluyordu. zin verirseniz aklayaym, beyler, ben yaamm boyunca rehincilikten nefret etmiimdir. Geri kendi kendime gizemli szlerle konumak tuhaf kayorsa da gerekten, gerekten, gerekten "toplumdan alyordum". te yandan sabahleyin toplumdan aldm syleyerek kzn benimle alay etmesi bir bakma hakszlkt. Ben tutup ona, "Evet, alyorum!" deseydim katla katla glecekti. O zaman deceim gln durumu gznzn nne getirebiliyor musunuz? Anlalaca zere, bir eyi dolambal bir yolla, st kapal bir biimde sylerseniz insanlarn hayal gcn lehinize evirebilirsiniz. Bunun yannda kendi ynmden bir korkum olmadn da belirtmeliyim. Biliyordum ki, iman bakkal kzn gznde benden daha aa bir konumdayd. Kzn kapsna gelmekle onun kurtarcs roln stlenmitim. Bunu anlyordum. nsan yapt alaklklar ok iyi anlar. Fakat bu bir alaklk myd? Bunun kararn kim verebilir? Onu o zaman bile sevmiyor muydum? Durun, o zaman kendisine iyilik yaptmdan hi sz etmedim, hem de hi! Tam tersine, "Bu iyilik benim iin olacak, sizin iin deil." diye vurguladm. Bunu aka belirttim, kendimi tutamamtm, belki biraz aptalca kat, nk yznde belli belirsiz bir glmseme belirdi. Sonuta kesin bir utku kazandm sylemeliyim. Durun, madem ki yaptm iin alakln, pisliklerini anmsadm, yleyse aklmdan geen son domuzluu da anlataym. Kzn nnde dururken kafamdan geenler unlard: "Biliyoruz, boylu poslusun; yakklsn, iyi eitim grmsn, kendimi vmek gibi olmasn ama gze batan bir irkinliin yok." O srada bunlar dnmem ne derece iyi bir eydi, bilmiyorum. Doaldr ki, bana evet yantn verdi. unu da hemen eklemeliyim, evet demeden nce hayli dnd. O kadar dnd, o kadar dnd ki, sonunda ben, "Eh, ne dersiniz?" diye sormak zorunda kaldm. "Eh" szcn biraz kuvvetli sylemekten kendimi alamamtm. - Bekleyin, dnyorum, karln verdi. Yznde byk bir ciddilik vard, bunu baka trl yorumlayabilirdim. "Bakkalla benim aramda seim yapyor?" diyerek zldm. Ah, o vakit hibir ey anlamyordum. Bugne kadar da anlam deilim. Oradan ks ks ayrldm anmsyorum. Yolda Lukerya koarak arkamdan yetiti, beni durdurarak soluk solua unlar syledi: "Efendim, bizim sevgili hanm artk sizindir. Tanr'nn bir ba olarak sizin. Ancak bunu kendisine belli etmeyin, onurlu bir kzdr." Eh, onurlu olsun! Ben onuruna dknleri severim. Onurlu bir kz, zerinde egemenlik kuramadmzdan kukulandmz zaman ok sevimlidir. yle deil mi? Ah, ben ne aalk, ne salak biriymiim! Bir de mutluluktan umaya kalkyordum! Onun kapda durup bana 'evet' demesi iin dnd, benim de aknlktan ne yapacam bilemediim srada, biliyor musunuz, onun kafasndan yle bir dnce geebilirdi: "Onunla da evlensem,

bununla da, sonuta ikisiyle de mutsuz olacaksam iman bakkal semek daha doru deil mi? Hi deilse sarhoken beni ldresiye dver, kurtulurum." Nasl? Byle bir dnce geemez miydi kafasndan? imdi de anlamyorum, hibir ey anlamyorum. Az nce aklndan unlarn geebileceini syledim: "En dorusu iki mutsuzluktan daha ktsn semek, yani bakkal." Bu duruma gre kzn ynnden hangimiz daha ktydk? Ben mi, bakkal m? nsanlara yiyecek satan biri mi, yoksa Goethe'den paralar syleyen rehinci mi? zm zor bir soru bu. Akl eren beri gelsin! Bunu hibir zaman anlamadm, yant da masann stnde yatyor. imdi kalkm, bir de zm zor sorudan dem vuruyorum. Bakn, gene kendimden sz etmeye baladm. Asl sorun ben deilim, bunu benim dmda bir yerde aramak gerekir. Ama nerede? te bunu bir trl zemiyorum. Of, kafam atlayacak gibi! Gidip yataym bari...

III nsanlarn en soylusu benim, buna bir de kendim inansam! Yattm halde uyuyamadm. Kafamn bir yerinde kt kt diye nabzm atyor. Bamdan geenlerin hepsini, btn bu pislikleri kavramak istiyorum. Ah, u pislik denen eyler! Onu o vakit pislikten nasl kurtarmtm? Kzn bunu anlamas, davranm saygyla karlamas gerekirdi. imdi aklma deiik dnceler geldike houma gidiyor. rnein ben 41 yam devirmitim, kzsa henz 16'sndayd. Aramzdaki ya farkndan ileri gelen duygu beni bylyordu; bu durum ok tatl bir eydi, ok tatl! Baka bir durum da ben ngiliz usul evlenmeyi istiyordum. Yani nikhta yalnzca ikimiz olacaktk, iki tane de tank... Bunlardan biri Lukerya. Sonra derhal trene atlayp, szn gelii Moskova"ya gidecektik. (Zaten orada iim vard.) ki hafta bir otelde kalrdk. Kz buna kar kt, byle bir ey istemezmi. Kendisini teyzelerinden aldma gre geleneklere uyarak nce onlar ziyaret etmeliymiiz. ster istemez raz oldum, teyzelerine kar gereken saygy gsterdim. Bununla da yetinmeyip o aalk yaratklara yzer ruble dedim. Hatta daha fazlasn sz verdim. Kza da bu yakksz durum yznden zlmesin diye bir ey sylemedim. Teyzeleri hemen yumuadlar. Bu arada kzn getirecei eyiz hakknda aramzda tartma kt. Kzcazn bir eycii yoktu. Teyzelerinden de bir ey beklemiyordu. Bunun zerine ben evliliimizin eyizsiz de olabileceini kendisine kantladm. eyiz verecek kimsesi bulunmadna gre her eysini kendim yapacaktm. Bakn, gene

kendimden sz etmeye baladm. Ama aldrmayn siz bana. Bilsin diye kza kimi dncelerimi anlatmaya frsat bulabildim. Belki de biraz acele ettim. Burada ok nemli bir durum var ki, belirtmeden geemeyeceim. Kz bana byk bir akla balanmt, kendini tutmaya alt halde akamlar beni sevinle karlyor; heyecanla, kekeleye kekeleye (safln gsteren, byleyici bir kekelemeydi bu) ocukluunu, ilk genlik yllarn, doduu evi, annesini, babasn anlatyordu. Onun bu heyecann yattrmak iin soukkanl davrandm. Amacma uygun kesin tavrm bu oldu. Onun cokulu klarna anlayl davranmakla birlikte susarak karlk veriyordum. Gene de aramzdaki fark, benim bilmecemsi bir adam olduumu grd. Ben zellikle anlalmas g biri olduumda srar ediyordum. Bilmecemsi olmak iin belki de bu aptall yaptm. Bana gre her eyin banda ciddilik gelirdi, hatta onu evime gene ciddiliimi bozmadan gtrmtm. Ksaca sylersek durumdan memnun olduum halde sk bir sistem kurmak istiyordum. Fazla zorlamaya gerek kalmadan sistem kendiliinden oturdu. Zaten baka trl de yapamazdm, nemli bir neden dolaysyla sistemi kurmak zorundaydm. Ama durup dururken niin kendime iftira ediyorum? Sistem diye bir gerek yok muydu? Hayr, dinleyin, bir insan hakknda hkm vermek iin iin asln bilmek gerekir. Dinleyin... Nasl balasam, bilmem! Balamak ok zor, insan kendini hakl gstermeye kalknca ii zorlayor. Durum u: Diyelim, genler paradan nefret ediyor, ben de tam tersine, paraya deer veriyorum. Hem ylesine ok deer veriyorum ki, karmdaki gnden gne sessizliini artryor. Gzlerini falta gibi ayor, dinliyor, bakyor, susuyor. Gryorsunuz ya, gen insan yce gnlldr, alngandr, sabrszdr, bir i yolunda gitmezse hemen ondan yz evirir. Buna karlk ben ondan anlay, geni grllk istiyorum; geni grll dorudan doruya yreine alamaya alyorum. Amacm, yreinin ta derinliinde gerei grp anlamas. imdi size biraz baya da kasa bir rnek vereceim. Bu yapda birine, yani bizim kza niin rehincilik yaptm nasl anlatabilirdim? Dorudan doruya szlerle aklamaya kalksam bundan baka bir anlam karabilir, ondan rehincilik mesleimden tr zr dilediimi sanrd. O yzden gururlu davrandm, sessizlik dilini kullandm. Ben sessizce konuma ustasym. mrm boyunca susarak yaadm, diyebilirim. Sessizlik iinde geen gnlerimde bama ne felaketler geldi, ne bahtszlklara katlandm! Toplum iinde itilip kakldm, sonra bir keye atlp tmyle unutuldum. Hi kimse, hi kimse bunu bilmez... Birdenbire bu 16 yandaki kz kyor karma, birtakm aalk heriflerden rendiklerine bakarak hakkmda her eyi bildiini sanyor. Oysa asl nemli olan, benim gibi bir adamn yreinin iinde bulunandr. Ben hep susuyor, zellikle onun yannda susuyordum. Dne kadar byle

yaptm. Peki, niin susuyordum? Gururlu bir adam olduum iin. stiyordum ki, ben anlatmadan, aalk adamlarn szlerine kanmadan bu adam kendisi renerek geree ulasn. Kendisi sezsin, kendisi anlasn. Evime aldm ilk zamanlar ondan tam bir sayg bekliyordum. ektiim aclardan dolay karmda duaya dursun istiyordum, ben buna deen bir kiiydim. Her zaman gururlu davranmmdr; olursa hep olsun, olmazsa hi olmasn diye dnrdm. Yarm mutlulukla yetinecek adam olmadm iin byle davranmak, yani susmak zorundaydm. "Kendin sez, kendin deerini anla!" stediim buydu ite. Kabul edersiniz ki, kendim kendimi anlatmaya, aklamalar yapmaya, nnde eilmeye, saygsn kazanmaya kalksaydm ondan sadaka istemek gibi bir ey olurdu. Ama... ama ben ne diye bunlardan sz ediyorum! Aptalca bir durum, aptalca, ok aptalca! Ben dorudan doruya ve ona acmadan (byle olduunu zellikle vurguluyorum) ona o zaman birka szckle genlerin yce gnlllnn gzel bir ey olduunu, ama bunun be para etmediini anlattm. Niin mi etmezdi? nk zorluklar yaamadan, ucuzca elde edilen yce gnlllk nemli deildir. Genlerin yce gnlll "yaamdan edinilen ilk izlenimler"dir, ilerde i skya binince neler olacaktr? Ucuz bir yce gnlllk her zaman kolaydr, hatta insan cann bile kolayca verir. nk delikanllk anda insann kan kaynar, iinde enerji fazlas vardr, genler gzellie deer verirler. Buna karlk daha zor, sessiz, suskun, yaldzsz, ok zveri gerektirip az hret salayan, kolayca kara alnacak yce gnll bir kahramanlk tasavvur edin. Siz ki, yce ruhlu bir adamsnz, te yandan herkes tarafndan bir alak olarak gsterilebilirsiniz, hadi, byle bir kahramanla kalkn da grelim. Onun iin bunu yapan pek kmaz. Oysa ben btn yaamm boyunca byle bir kahramann ruhunu tadm. Bizimki nce benimle tartt, hem de uzun uzun; sonra susmaya balad, hatta bsbtn suskunlua gmld. Ancak beni dinliyor, beni dikkatle szen gzlerini kocaman kocaman ayordu. Daha sonra ne olsa beenirsiniz? Yznde bana gvenmediini gsteren, o ktcl glmsemeyi grdm. te bu glmsemeyle onu evime getirdim. Ancak u da bir gerek ki, gidecek baka bir yeri yoktu.

IV Plan, hep plan. Bu ie nce kim balad? Hi kimse. lk admdan beri her ey kendi kendine olutu. Onu

evime getirirken sert davrandm sylemitim, halbuki daha ilk zamanlarda yumuadm. Henz nianlyken, ona, rehine verilecek eyalar mteriden kendisinin alacan, parasn da kendisinin deyeceini anlatmtm. Bu szlerime kar kmad. (Buna dikkat ediniz.) stelik hevesle ie koyuldu. Oturduumuz dairenin eyalarn deitirmemitik. Dairemiz iki odaldr. Birisi rehin kasasnn da iinde bulunduu byk salon, teki ise kendimizin kulland olduka geni yatak odas. Mobilyalarmzn hepsi de eskimi eylerdi, hatta teyzelerininkinden daha berbat. Kandille kutsal tasvir dolab kasann bulunduu salondadr; bizim odamzda, iinde birka kitap bulunan bir dolaptan baka bir de sandk var. Anahtarlar bende. Yatak, masa ve birka sandalyeyi de unutmayalm. Daha nianlyken bir gnlk yaammz iin, yani mutfak masraflarmz iin, ona, eski evlerinden kandrp getirdiimiz Lukerya'ya bir rublenin yeteceini sylemitim. " ylda 30 bin ruble biriktirmeliyiz" dedim. Hi sesini karmad, ben gene de gnlk harcayacamz paraya kendiliimden 30 kapik ekledim. Tiyatroya gidiimiz de byle oldu. Daha nianlyken "Tiyatro yok," demitim. Sonra ayda bir kere gitmeye karar verdim. Bize daha uygun der diye koltuk bileti alyorduk. Birlikte kere gittik. "Mutluluk Peinde" piyesiyle sanyorum, "arkc Kular" grdk. (Ben de ne diye bunlar anlatp duruyorum?) Sessizce gidiyor, sessizce dnyorduk. Niin daha ilk gnden konumamaya baladk? Oysa aramzda kavga filan yoktu, kz gene de susuyordu. Onun bana gizli gizli baktn anmsyorum, bunu grdm zaman sessizliimi artrdm. Gerei sylemem gerekirse susmakta srar eden o deil, bendim. O bir iki kez cokulu davrand, boynuma sarlmak iin zerime atld. Ancak bunlar hastalk derecesinde sinirli bir cokunluktu. Oysa ben gvenilir bir mutluluk istiyor, bunun yannda ondan sayg bekliyordum. O nedenle cokulu davranlarn souk karladm. Bunda da haklydm, nk her cokunluk gsterisinin ardndan ertesi gn aramzda kavga kyordu. Aslnda buna kavga denemezdi; suskunluk ve bunun peinden her sefer biraz daha byyen kstaha tavrlard. "Bakaldr ve bamszlk!" ite bu vard. Onu da becerse bari! O uysal yz gn getike sertlemeye, kstahlamaya balyordu. Beni daha nefret verici bulduuna kalbm basarm, nk gzlerinden okudum. Coku nbetlerinden sonra iyice kendinden getiinden kukum yok. Sen onu amurdan, yoksulluktan ek kar, deme silmekten kurtar; o senin evine gelince yoksul yaantnz ileri srerek sana burun kvrsn. Oysa yoksul denilecek bir yaantmz yoktu, tutumluluk vard. Sras gelince lkse de izin veriyordum. Gzel, temiz giyinmek gibi... Eskiden de kocann temizlii karsnn houna gider diye dnrdm. Onun asl yoksulluumuzdan dolay deil, cimrilik ederek para biriktiriime kzdn biliyordum. "Bir amac var da onun

iin sert davranyor" diyordu herhalde. Tiyatroyu birdenbire kendisi istemez oldu. Ancak yzndeki alayl glmsemeler azalmad, ben de gittike daha ok surat astm, suskunluumu artrdm. Kendimi hakl gstermeye mi alyorum? Yok yle bir ey. Asl sorun rehin dkknmzdan kaynaklanyordu. Sylememe izin veriniz ben, kadnn, zellikle 16 yandaki bir kadnn erkeine boyun ememesi olanakszdr sanyordum. Kadnlarda zgnlk (orijinallik) yoktur, bu kesin, hatta benim iin imdi bile bu yadsnmaz bir gerek. urada masann stnde yatan kendisi bile tersini kantlayamaz, gerek gerektir. Bu durumda Stuart Mill'in elinden de bir ey gelmez. Ah, seven kadn, gerekten seven kadn kocasnn kusurlarn, hatta iledii cinayeti bile yceltir. Byle durumlarda seven kadnn bulduu balatc zrleri erkein kendisi arasa bulamaz. Bu bir yce gnlllktr, ama zgnlk deildir. Kadnlar yalnzca zgn olmaylar yznden yenik derler. Bana u masada yatan gstermekle elinize ne geecek? Onun masada bulunuu zgnlk m sanyorsunuz? Ah! Ah! Dinleyin, onun akndan o zaman emindim: Boynuma sarlyordu. Demek ki seviyordu, daha dorusu sevmek istiyordu. Evet, bu byleydi: Sevmek istiyordu, sevgi aryordu. En nemlisi de u ki, balatc zr aramas iin bir kusurum yoktu, bir su ilememitim. Rehinci olduum iin byle yaptn syleyebilirsiniz, bunu bakalar da syledi. Rehincilik yapyorsam bundan ne kar? nsanlarn en yce gnlllerinden biri olarak rehincilie balamsam bunun bir nedeni olmal. Gryorsunuz ya, baylar, bizim de kendimize gre dncelerimiz var. Demek istiyorum ki, baz dnceleri szlerle anlatmaya kalknca aptalca bir ey oluyor. Kendimiz iin utandrc bir durum ortaya kyor. Neden? Belli bir nedeni yok. nk cieri be para etmeyen insanlarz bizler, dorulara katlanamyoruz. Yahut da bilemiyorum... Demin, "insanlarn en yce gnlls benim" dedim. Byle sylemek gln bir ey, ama gerektir. Gerein gereidir. Evet, herkes gibi benim de yaamm kazanmaya, rehinci dkkn amaya hakkm vardr. "nk siz insanlar beni aranzdan kovdunuz, sessiz bir nefretle karladnz. Benim aranza katlmak iin gsterdiim tutkulu atla unutamayacam bir davranla yant verdiniz yleyse imdi ben de sizden bir duvarla ayrlmaya, bu 30 bin rubleyi biriktirip Krm'da ya da gney kylarnda, dalarda, balarda, 30 bin rubleye alacam kendi iftliimde oturmaya, en nemlisi de hepinizden uzak, kimseye kin duymadan kendimce bir lkye inanp sevdiim bir kadnla, Ulu Tanr balarsa kendi ailemle, evremdeki insanlara yardm ederek yaamaya bal gibi hakkm vardr." Doaldr ki, imdi bunu kendi kendime sylyorum. O zaman herkese aklasaydm ne aptalca bir hareket olurdu! Gururlu susuumun nedeni buydu, bu yzden sessizce oturuyorduk. On

alt yanda bir yeniyetme ektiim aclar, kendimi hakl karmaya almam nasl anlayabilirdi? Onda drstln yannda yaam tanmay, genliin kolayca kan, "temiz yreklerin" krl vard. En nemlisi de rehincilie kar nefretten gz dnmt. (Oysa ben namussuzluk mu yapyordum? Nasl davrandm, insanlar dolandrmadm grmyor muydu?) u dnyada gerek ne korkun bir eydir! Kimse gerei grmek istemiyor. Bu gzel, bu uysal, bu melek kz bir zorbayd. Bana ac ektiren, ikence eden bir zorba! Bunlar belirtmeden geersem kendime iftira etmi olurum. Onu sevmiyor muydum sanyorsunuz? Benim onu sevmediimi kim syleyebilir! Anlyorsunuz ya, burada aka bir alay, yazgmn ve doann irkin bir alay var. Biz insanlar felein lanetine uramz, yaammz ta batan ktle bulam. (zellikle benimkisi.) Ancak imdi anlyorum, bir yerde yanllk yaptm. Bir ey eksik kald, bir boluk braktm. Oysa her ey ak seik, planlarm gkyz gibi aydnlkt. "Ciddi ve gururluydum, kimsenin beni davranlarmdan dolay avutmasna gerek yoktu, aclara sessizce katlanyordum." Her ey tam sylediim gibiydi, yalana dolana sapmyordum. "Davranlarmda bir yce gnlllk grr, imdilik bunu beceremiyorsa bile zamanla her eyi anlar. te o zaman bana on kat deer verir, ellerini kavuturarak nmde eilir..." diyordum. Planm buydu. Anlalan, bir eyi unutmutum ya da gzmden kamt. Bu ii beceremediim ortada. Ama yeter artk, yeter! imdi zr dileyeceim, balamasn isteyeceim birisi var m? Her ey bitmitir. Sen yrekli adamsn, gururunu yitirme! Sulu olan sen deilsin!.. Gerekleri ak ak sylerim, gereklerle yz yze gelmekten korkmam. Haksz 'odur', hakszlk eden 'odur'!.. V Uysal kz bakaldryor. Aramzdaki kavgalar onun birdenbire paray kendi cannn istedii gibi demesiyle, eyalara deerinden fazla eder (fiyat) bimesiyle, hatta bu konuda benimle iki kez tartmaya girmesiyle balad. Ben buna kesinlikle kar ktm. O srada bir de yzbann kars diye biri kt ortaya. Bir gn yzbann kars, lm kocasnn armaan olan bir madalyonla dkkna geldi. Madalyonun elbette bir an deeri vard. Ben 30 ruble dedim. Kadn ac ac szlanmaya, emaneti kaybetmeyelim diye dil dkmeye balad. Derken, be gn sonra elinde 8 rublelik bir bilezik, bunu madalyonla deitirmemiz dileiyle karmza dikildi. Ben hemen isteini geri evirdim. O srada karmn gzlerinden bir eyler okumu olmal ki, benim dkknda bulunmadm bir srada yeniden gelmi, madalyonu bilezikle deitirmi. Ayn gn durumu renince karm krmadan mantkl, kararl

bir konuma yaptm. Bunlar sylerken yatan ucunda oturuyor, yere bakyor, sa ayann ucuyla haly trtklyordu. (Onun sevdii bir hareketti.) Dudaklarnda da ktcl bir glmseme vard. Sesimi hi ykseltmeden, "Paralar benimdir, yaama kendi gzlerimle bakmak hakkmdr." dedim. Onu evime getirmeye karar verdiimde ondan hibir ey gizlememitim. Bunu da belirttim. Birdenbire oturduu yerden hop diye frlad, tir tir titremeye, inanr msnz, ayaklarn yere vurarak stme yrmeye balad. Bu yrtc bir hayvand, delilik nbeti geiren, bunalma girmi bir hayvand. aknlktan donakalmm, ondan bylesi bir hrnl beklemiyordum. Gene de soukkanllm yitirmedim, yerimden kprdamadan, gene eski sakin sesimle ve aka, bana artk yardm etmemesini syledim. Yzme kar glerek evden kt gitti. Nereye gideceini bile sylemedi. Burada nemli olan u ki, dar kmayacakt, bensiz hibir yere gitmeyecekti. Nianlyken byle karar vermitik. Akama doru geri dnd, azm ap tek sz sylemedim. Ertesi sabah ayn eyi yapt, daha ertesi sabah gene yle... Bunun zerine ben de dkkn kilitlediim gibi teyzelerine yollandm. Dnden beri onlarla btn ilikimi kesmitim. Ne onlar aryor, ne de kendim evlerine gidiyordum. Karmn teyzelerine uramad anlalyordu. Beni merakla dinlediler, yzme kar aka gldler, "Bunu hak etmitiniz." dediler. Benimle alay etmelerini bekliyordum zaten. Hemen orackta kz kardelerden yaa kk olan, kzkurusunu 25'i pein, 100 ruble rvet vererek kandrdm. ki gn sonra kk teyzesi evime geldi, "in iine bir subay karm bulunuyor, eski alaynzdan Yefimovi adnda bir temen..." dedi. Beynimden vurulmua dndm. Bu Yefimovi bana alayda en ok ktl dokunmu bir kimseydi. Bir ay kadar nce de, utanmazn biri olduu iin, szde rehin eya verecekmi gibi dkkna gelmiti. yice anmsyorum, karmla kikirdemeye balamlard. Eski ilikilerimi anmsatarak ona yaklap, bir daha buraya admn atmamasn serte syledim. Bundan bir eyler kabileceini tahmin etmemitim, yalnzca herifin yzszldr, diye dnmtm. Kk teyze birdenbire karmn onunla bulutuunu, btn ii eski tandklar, bir albayn dul kars Yuliya Samsonovna'nn ayarladn anlatt. "Karnz birka gndr onunla grmeye gidiyor" deyince ok ardm. imdi olanlar biraz ksaltarak anlatacam. Bana 300 rubleye patlamakla birlikte iki gn iinde yle bir dzen ayarladlar ki, ben bitiik odann aralk braklan kapsnn arkasnda duracak, karmn Yefimovi'le ba baa kalacaklar ilk bulumada neler konutuklarn dinleyecektim. Bunu beklerken bir gn nce karmla aramzda ksa, ama benim iin ok nemli bir sahne geti. Eve akama doru dnmt. Yatan zerine oturup bana alayc

alayc bakarak ayann ucuyla haly trtklamaya balad. Ben de onun yzne bakarken son bir aydr, daha dorusu iki haftadr, davranlarnn tmyle deitiini, hatta eskisinin tam tersi bir karaktere brndn dnyordum. Azgn, saldrgan, uygunsuz diyemem ama dengesiz, hr karmak isteyen bir yaratk olmutu; ite o anda byle biriyle kar kar karyaydm. Btn ilikilerimizi bozup datmak istiyor gibiydi. Ancak yumuak doas buna engeldi. Byle biri bakaldrd zaman her ly aar; bir yandan kendini zorlad, hr karmak iin drtt halde saflyla utangaln yenemedii grlr. te o yzden bylelerinin ly kardn grnce gzlerinize inanamazsnz. Halbuki bu gibi irkinliklere alm pikin birisi dzen ve terbiye adna durumu yumuatmaya altka daha berbat, daha irkin bir duruma sokar. Gzleri parlayarak, birdenbire, damdan dercesine sordu: - Sizi gerekten dellodan korktuunuz iin mi alaynzdan kovdular? - Evet, subaylarn ald bir kararla alaydan ayrlmam istendi, ancak ben nceden istifam vermitim. - Bir korkak gibi kovdular, deil mi? - Doru, arkadalarn gznde korkakmm gibi hkm giydim. Oysa dellodan kamam korktuum iin deildir, yalnzca onlarn zorbaca kararna boyun emek istemedim. Tarttm subay delloya armam gerekmiyordu, nk onun beni kk drc bir hareketi yoktu. Bu sorulara dayanamadm iin aklamalarma unlar da ekledim: - Bilin ki, byle bir zorbala kar kmak, bir delloda gereken cesaretten daha yksek bir yreklilik ister. nk zorbala kar ktm diye, gryorsunuz, bama ne iler ald! Kendimi tutamamtm, son sylediim szle kendimi hakl karmaya alan birinin durumuna dmtm. Onun da grmek istedii buydu herhalde, iyice alalmam istiyordu. Hain hain srtt. - O olaydan sonra yl Petersburg sokaklarnda dilendiiniz, geceleri bilardo masalar altnda yattnz doru mu? - Evet, doru. Sennaya Soka'nda serserilerin yatp kalkt, Vyazemski'nin hannda bile kaldm. Alaydan ktktan sonra daha birok skntya katlandm, nice g durumlara dtm, ama ahlaka hi dmedim. nk ilk olarak ben kendim daha o zaman bile davranlarmdan nefret ediyordum. inde bulunduum durumun umutsuzluundan kaynaklanan irade zayflyla aklm yeterince kullanamam olabilirim. Ama sonra hepsi geti. - Eh, imdi de maliyecilik yapyorsunuz. Para bol! Rehinciliime ta atyordu. Kendimi tutmasn bildim, sesimi karmadm. Beni alaltan aklamalar dinlemeye can att gzden kamyordu. Buna frsat vermedim. Zaten o srada bir

mteri dkknn zilini almt. Onu karlamak iin salona getim. Karm bir saat sonra giyinmi olarak sokaa karken nmde durdu. - Peki, ama siz evlenmeden nce bu konular hakknda bir ey sylememitiniz, dedi. Yant vermeye gerek grmedim, bunun zerine kt gitti. Ertesi gn, demin belirttiim odada, yazgmn bama ne iler aacan bilmeden, cebimde bir tabancayla kapnn arkasnda konumalar dinliyordum. Karm iki dirhem bir ekirdek giyinmiti, masada oturuyordu. Yefimovi ise onun karsnda ezilip bzlyordu. "E, neler oldu, anlatn bakalm?" diyeceksiniz. u oldu ki, (bunu sylemekten onur duyarm) iin sonucu tam benim hissettiim ve beklediim gibi kt. Fakat o zamanki sezgilerimde ok bilinli olduumu syleyemeyeceim. (Bilmiyorum, derdimi anlatabiliyor muyum?) Bakn, neler oldu: Soylu ve yce ruhlu bir kadnla zppe, ahlak dkn, budala, ylan ruhlu bir yaratk arasndaki konumay bir saat dinledim, bir saat dikkatle izledim. Bu saf, bu uysal, bu az konuan kz btn bu sylediklerini nereden biliyor diye arp kaldm. O alaylarn, o masum kahkahalarn, erdemin erdemsizlie kar duyduu o derin nefretin sahnelendii bylesi bir konumay byk toplumsal gldrlerin en zeki yazar bile yaratp kotaramazd. Karmn szlerinde, klarnda ne kadar parlaklk, ani yantlarnda ne kadar incelik, eletirilerinde ne kadar gereklik vard? Ayn zamanda ne kadar ho bir gen kz safl! Adamn akn aklamalarna, el kol hareketlerine, yaklama isteklerine kar kahkahayla glyordu. Yefimov aalk bir niyetle geldii, kendisine kar klacan beklemedii iin app kald. Balangta karmn ona cilve yaptn bile dnmedim deil. "Kendisine daha fazla deer verdirmek isteyen sefih, fakat zeki bir yaratn cilvesi..." diyordum. Ama gerein gzellii gne gibi parlad, artk ondan kukulanmama gerek kalmamt. Belki bana kar duyduu zorlama kinden dolay ve biraz da toy olduu iin byle bir randevuyu vermi olabilirdi. Ama iin i yzn grnce gzleri alverdi. Beni kk drmek iin yapmadn brakmamt, bununla birlikte bataa saplanmaya bir adm kala grd ahlakszla katlanamad. Onun gibi yce lkler tayan saf, temiz bir kadn Yefimovi ya da yksek sosyete gllerinden biri nasl kandrp ban dndrebilirdi? Bunun tam tersi gerekleti, karsndaki ahlaksz gln duruma dt. Karmn ruhunda gerek kendiliinden parlamt, duyduu fkeyse yreinde alay frtnalar kopard. Bir daha belirteyim: Yefimovi denen maskara sonunda tmyle sus pus olup yerine oturdu, karmn klarna tek szle karlk veremez oldu. yle ki, alaka bir alma fkesiyle onu kk drmesinden korkmaya baladm. Yeniden sylyorum, bu sahneyi hi aknla dmeden seyrettim, bu da kendime iyi bir not vermeme neden oldu. Sanki nceden bildiim bir eyle

karlamtm, sanki bu bildiim eyle karlamak iin oraya gitmitim. Oraya giderken hibir eye, karmla ilgili hibir sulamaya inanmyordum, gene de tabancam yanma almtm. Btn bu sylediklerim dorudur, gerein ta kendisini yanstr. Onu baka bir durumda dnebilir miydim? Onu niin sevmi, ona niin deer vermi, onunla niin evlenmitim? Daha nce benden nefret ettiine ne kadar inanmsam, kapnn arkasnda beklerken onun susuzluuna da o derece inandm. te bu yzden kapy aarak bu sahneye son verdim. Yefimovi oturduu yerden havaya srad, ben karm elinden tutup dar kardm. Yefimovi hergelesi hemen kendine gelerek arkamdan kahkahayla glmeye balad. - Gtrn onu, gtrn! Evliliin kutsal haklarna kar bir ey sylediim yok! Kahkahann ardndan bana bara bara ne dese beenirsiniz? - Biliyorsunuz, akl banda bir adam sizinle delloya yanamaz! Ama saygdeer bayann hatr iin ben sizinle dvmeye hazrm. Eer tehlikeyi gze alabilirseniz... Karm bir saniye kapnn nnde durdurarak; - itiyor musun? dedim. Sonra tek sz sylemeden onu eve gtrdm. Elinden tutmutum, bana kar koymuyordu. Hatta ok armt, bu aknlk eve kadar srd. Eve varnca bir sandalyeye kt, gzlerini bana dikti, yz son derece solgundu. Dudaklarnda alayc bir glmsemeyle, meydan okurcasna, yzme ciddi ciddi bakyordu. lk dakikalarda onu yanmdaki tabancayla ldrmemden korktuunu adm gibi biliyorum. Ancak ben tabancay cebimden kararak masann stne koydum. Bir tabancaya bakyordu, bir bana. (Dikkatinizi ekerim, yabanc olmad bir tabancayd bu. Dkknn alndan beri bu tabanca dolu, ate etmeye hazr olarak bende dururdu. Dkkn ilk atmda kararm vermitim: Ne kocaman kpeklerim olacakt, ne de Mozer'inki gibi iri bir kabaday tutacaktm. Kapy mterilere a kadn aar. Bizim meslekle uraanlarn bir korunma arac bulundurmas arttr, ben de dolu bir tabanca tamaya baladm. Karm evime girdiinde ilk gnler tabancaya byk ilgi gsterdi, inceden inceye sorup soruturdu. Bunun zerine yapln ve ateleme sistemini anlattm, hatta bir keresinde onun hedefe ate etmesini saladm. Buna da dikkatinizi ekerim.) Onun korkulu baklarna aldrmakszn, yar soyunuk olarak yataa yattm. ok yorgundum, saat 11'e yaknd. Karm kt sandalyede hemen hemen hi kmldamadan bir saat kadar oturdu. Sonra mumu fledi, duvarn dibindeki sedire soyunmadan uzand. lk kez benimle yataa girmemiti, buna da dikkat ediniz...

VI Korkun bir an. imdi u korkun anya gelelim.. Sabahleyin uyandmda saat 8 filand. Odann ii hemen hemen aydnlanmt. Gzlerimi atm; uyku sersemi filan deildim, bilincim tmyle yerindeydi. Baktm, karm masann yannda ayakta dikiliyor, elinde de tabanca... Sanyorum, benim uyanp gizlerimi atm fark etmemiti. Birden elindeki tabancayla bana yaklatn grdm. abucak gzlerimi yumdum, kendime uyuyor ss verdim. Karyolama iyice yaklap ba ucumda durdu. Odada lm sessizlii vard, ben bu sessizlii bile iitiyordum. O srada bir yerimde bir sinir kaslmas hissettim, ister istemez gzlerimi atm. Bana bakyordu, baklarn gzlerimin iine dikmiti, tabanca akama dayalyd. Gzlerimiz karlat, ama birbirimize bir saniyeden fazla bakmadk. Gzlerimi yeniden sk skya kapadm; ayn anda btn benliimle, ne olursa olsun kmldamamaya, gzlerimi amamaya karar verdim. Bama ne gelecekse gelsindi. Bazen byle olur, derin uykuya dalm bir insan birdenbire gzlerini aar, hatta kafasn bir saniye iin kaldrarak evresini szer, bir an sonra farkna varmadan kafasn yeniden yasta koyarak ml ml uyumaya balar. Baklarmz karlap tabancann akama dayandn anlamam zerine ayn anda gzlerimi kapatarak kprdamadan yattm gren karm benim gerekten uyuduumu, hibir eyin farknda olmadm sanabilirdi. Onun neler yaptn grp byle tehlikeli bir anda gzlerimi yeniden kapadm dnmesi bence olanak dyd. Evet, olanak dyd. Fakat ayn anda da her eyi grdm fark etmi olabilecei eklinde imek hznda bir dnce akt zihnimde. Gryorsunuz, bir andan daha ksa bir zamanda bende nasl bir dnce ve duygu frtnas kopmutu! Yaasn insan zihnindeki elektrik hz! (yle hissediyordum ki), eer karm gerei biliyorduysa, yani benim uyumadm anladysa, bu durumda benim lme hazr olduumu grmesi onu alt edecek, tetie basarken eli titreyecekti. Yani beni ldrme karar korkusuzluum karsnda dayanamayp yok olacakt. Sylendiine gre yksekte duranlar uurumun derinliine bakarlarken sanki kendilerini aaya doru iterlermi. Sanyorum, intiharlarn, cinayetlerin birou tabanca elde bulunduu iin olmutur. Tabanca eldeyken de nnzde bir uurum, 45 derecelik bir eim vardr; buradan aaya kendinizi brakvermemek olanaksz gibidir ve her ey sizi tetii ekmeye armaktadr. te benim iinde bulunduum durumu grdm, lm sessizce beklediimi anlamas karmn byle bir lgnlk yapmasn engellemiti. Sessizlik srp gidiyordu, birden akamda, souk demirin

salarma dediini hissettim. O anda lmden kurtulacama inanp inanmadm sorarsanz, Tanr'nn huzurundaymm gibi yant vereyim ki, hibir umudum yoktu, olsa bile ancak yzde bir kadar... Ben de size u soruyu soraym yleyse: Bu durumda lm niin kabul ediyordum? Buna yantm yledir: Taparcasna sevdiim bir varlk tarafndan zerime tabanca evrilmise, artk benim iin yaamann ne deeri vard? Ayrca unu da ekleyeyim: Biliyordum ki, o anda aramzda bir mcadele, bir lm-kalm mcadelesi gemekteydi; arkadalar tarafndan alayndan kovulmu eski bir korkan ikinci kez lmcl bir delloya girmesi sz konusuydu. Bunu biliyordum; eer iin asln, yani uyumadm anladysa o da biliyordu. Belki de byle bir durum olmamt, belki o vakit ben bunu dnmyordum. Ancak dnmesem bile yine byle bir eyin olmas gerekirdi. nk sonralar yaammn her saatinde bunu dndm ve bu karara vardm. Bu sefer de siz bana niin karm cinayet ilemekten kurtarma giriiminde bulunmadm soracaksnz. Brakn, Tanr akna! Sonralar o saniyeyi srtmda rpertiler duyarak her anmsaymda bu soruyu binlerce kez kendi kendime sordum. Byk bir umutsuzlua kaplmtm, mahvolmak zereydim, mahvoluyordum; bu durumda birini cinayet ilemekten kurtarmak sz konusu olabilir miydi? Sonra onu kurtarmay isteyip istemediimi nereden biliyorsunuz? O srada iimden hangi duygularn getiini biliyor musunuz? Bilincim imek hzyla alyordu; saniyeler geiyor, lm sessizlii srp gidiyordu. Karm tepemde dikilirken anszn bir umut akt beynimde. O an gzlerimi atmda karmn odada olmadn grdm. Hemen yataktan frladm. Ben stn gelmitim, karmsa sonsuza dek yenik dmt. ay imek iin salona ktm. Semaver, ayn zamanda rehin dkkn olarak kullandmz salona getirilir, ay karm kendisi doldururdu. Sessizce oturdum, dolu barda karmn elinden aldm. Ancak be dakika sonra onu yzne baktmda korkun derecede solgun olduunu grdm, dnknden daha solgundu, o da beni dikkatle szyordu. Benim kendisine baktm grnce gzlerinde ekingen bir soru belirdi, soluk dudaklaryla hafife glmsedi. Demek ki, kukusu sryor, benim her eyi grp, iine dtm tehlikeli durumu bilip bilmediimi merak ediyordu. Ona aldr etmeden gzlerimi baka yne evirdim. aydan sonra dkkn kapatp arya ktm, oradan bir demir karyolayla paravana satn aldm. Eve dnnce salonun paravanayla ayrlm bir kesine karyolay yerletirdim. Karyolay karm iin almtm, ama bunu ona sylemedim. Karyola dolaysyla ben sylemeden "her eyi grdm, hepsini bildiimi" anlad. Artk kukuya yer kalmamt. Gene de ben geceleyin her zamanki gibi tabancay masann stne braktm. Karm yeni yatana sessizce yatt: Evliliimiz bozulmutu, "yenik dm, ama balanmamt". Gece durmadan sayklad, sabaha doru sinir nbeti balad.

Tam alt hafta yataktan kmad.

KNC BLM I Gururlularn d. Az nce Lukerya bana hanmefendi gmlr gmlmez artk benim yanmda kalmayacan bildirdi. Diz kerek be dakika dua ettim, halbuki bir saat dua etmek isterdim. Durmadan dnyor, dnyordum. Benimki hasta bir adamn dnceleri... Bam ardan atlyor, bu durumda dua edip de ne yapacam? Bu da gnah. in garibi, gzlerimi uyku tutmuyor; oysa byk, ok byk dertlerin patlak veriinden sonra insan uyumak ister. lme mahkm olanlarn son gece ok derin uyuduklarn sylerler. Zaten byle olmal, doaya uygun olan da bu, br trl insann sinirleri dayanmaz... Sedire uzandm, ama uyuyamadm. *** ...Ben, Lukerya, bir de hastaneden tuttuum gn grm bir hastabakc kadn hastaln srd alt hafta boyunca gece gndz karmn ba ucundan ayrlmadk. Paray esirgemiyordum, onu salna kavuturmak iin hibir masraftan kamadm. nl doktor reder'i ardm, her vizite iin 10 ruble dyordum. Kendine geldikten sonra karmn gzne daha az grnmeye altm. Peki, bunlar niin anlatyorum? Karm tmyle yataktan kalknca, durgun ve sessiz, kendisi iin benim odaya koydurduum zel masada oturmaya balad. yice suskunlamt, ancak sonralar biraz biraz konuur olduk. Konutuklarmz hep gndelik konulard. Elbette ben konuurken dar bir erevede kalmaya alyordum, dikkat edince onun da deiik konulara dalmak istemediini grdm. Bu durum bana doal gzkt. "Bana kar yenik dt, bu onu ok sarst, unutmas ve almas iin ona vakit brakmak gerekir." diye dndm. Bylece ikimiz de susuyorduk, ama ben her dakika olabileceklere hazrlyordum kendimi. Onun da byle yaptn sanyorum. O anda ne dndn anlamak benim en ok merak ettiim eydi. unu da belirteyim: Karm hasta yatt srece ba ucunda inleyerek ne aclar ektiimi kimse bilmez. Sanki sessizce inliyordum, inleyilerimi iime gmerek Lukerya'dan bile sakladm. Benim btn bu ektiklerimi karmn lmeden nce reneceine inanyordum, tersinin olabilecei gibi bir dnceye hibir zaman kaplmadm. Karm kefeni yrtp

salna kavumaya balaynca byk bir rahatlama duyduumu sylemeliyim. Rahatlamakla kalmayp, geleceimize dair tasarlarm elden geldiince uzaa atmaya, her eyi imdilik kendi haline brakmaya karar verdim. Evet, ruhumda garip ve zel bir durum ortaya kmt -bu durumu ancak byle adlandrabiliyorum-: stn gelmitim, tek bu dnce bile bana bol bol yeterdi. O k bylece geti. Ah, k boyunca duyduum kvanc baka hibir vakit duyamadm. Biliyor musunuz, karm yznden bama gelen felakete kadar yaammda beni her gn, her saat ezen tek d etken vard, o da rtbem sklm olarak alaymdan ayrlmamd. Baka trl sylersek, korkun bir hakszla uramtm. Dorusu u ki, arkadalarm geimsizliimden dolay beni pek sevmezlerdi. Bir de gln davranlarm yznden. Geri sizin ycelttiiniz, saygdeer bulduunuz bir ey, nedendir bilinmez, bir de bakarsnz, bakalarn kahkahayla gldrm. Evet, arkadalarm benden hibir zaman holanmadlar, okulda bile. Beni hibir zaman., hibir yerde sevmediler. Lukerya da yle... Alaydaki olay beni sevmemelerinden ileri gelmekle birlikte kukusuz bir raslantnn sonucudur. te ben bunun iin bir raslant sonucu mahvolmaktan (nk byle bir raslant olmayabilirdi), olaylarn uursuzca bir araya gelmesinden (ayn olaylar bir bulut gibi size dokunmadan geebilirdi) daha gcendirici, daha katlanlmaz bir ey olamaz diyorum. Bu, aydn bir kii iin ayn zamanda kk drcdr. Olayn asl uydu... Tiyatroda perde aras verilince bfeye kmtm. X. adnda bir hassa subay yanndaki iki hassa subay arkadana, orada bulunan subaylarn ve sivil halkn nnde bizim alaydan yzba Bezumtsev'in koridorda rezalet kardn bara bara anlatmaya balad. Dediine gre Bezumtsev "galiba zil zurna sarho"tu. Konuma uzun srmedi, ayrca anlattklar da doru kmad. Birincisi, Bezumtsev sarho deildi, ikincisi de koridorda skandal denecek bir olay gememiti. Hassa subaylar baka bir ey zerinde konumaya baladlar, bu konu da bylece kapand gitti. Ancak ertesi gn bu i arkadalar arasnda duyulunca, bfede bizim alaydan yalnzca ben bulunduum, hassa subay X. yzba Bezumtsev'i ktler gibi konutuu srada niin ona hemen kar kmadm sylenmeye balad. Benim bu ile ne ilgim olabilirdi? Eer hassa subaynn bizim Bezumtsev'e bir kzgnl varsa sorun ikisinin arasndayd, bu durumda bir de benim burnumu sokmama gerek yoktu. Bununla birlikte arkadalar konunun kiisel olmayp bizim alay ilgilendirdiini, orada alaymz subaylarndan yalnzca ben bulunduuma gre, olaya kaytsz kalmakla bfedeki subaylara ve halka, alayn erefine kar duyarl davranmayan subaylarn da bulunabilecei gibi kt bir rnek verdiimi ileri srdler. Onlarn dncesine katlmam olanakszd. Bununla birlikte bana, eer hassa subay X. ile

resmi olarak bu ii zmeye karar verirsem, (*) epey ge kalmakla birlikte her eyi dzeltebileceimi bildirdiler. ok sinirlenmitim, isteklerini hemen geri evirdim. Ardndan istifam bastm. te btn sylenenler bunlardr... Gururumu yitirmeden, fakat krlm bir kalple ordudan ayrldm. Bu olaydan sonra irademle birlikte aklm da zayflad. kinci bir olay bununla st ste gelince durumum daha da sarsld. Enitem olacak adam benim kk paym da iinde olmak zere btn servetimizi Moskova'da batrd. Be parasz kalm, sokakta dilenecek duruma dmtm. Sivil bir memurluk alabilirdim ama almadm. Gsterili niformay kardktan sonra demiryollarnda filan alamazdm. Bylece utanma stne utanma, rezalet stne rezalet, dme stne dme bindi. Karma ne ksa birbirinden beterdi... ylm byle karanlk anlarla, Vilazemski'nin hanndaki kt gnlerle geti. Bundan bir buuk yl nce Moskova'da yal, zengin bir kadn olan vaftiz annem anszn ld. Vasiyetnamesinde br miraslar arasnda bana da 3 bin ruble brakmt. Dndm ve derhal geleceim iin kararm verdim. Bir rehinci dkkn aacaktm, bunun iin insanlardan zr dilemeye gerek yoktu. Param, bam sokacam bir evim, kt anlardan uzak bir yaamm olacakt. te planm buydu. Bununla birlikte gemiim, ayaklar altnda inenmi nm her saat, her dakika bana azap veriyordu. te tam o srada evlendim. Bu felein bir oyunu muydu, deil miydi, orasn bilemem. Onu evime alrken bir dost bulduumu sanmtm, nk bir dosta byk gereksinmem vard. Ancak unu da aka gryordum: Bulduum dostu eitip yetitirmem, ama kendim ona stn duruma gemem gerekiyordu. On alt yandaki bir kimseye, nceden her eye kr krne inanm birine olupbitenleri nasl aklayabilirdim? sterseniz u korkun tabanca olayn ele alalm. Olay kendiliinden zme kavumasayd, kesinlikle bir korkak olmadma, alayn benim hakkmda verdii korkaklk kararnn hakszlna szlerimle onu inandrabilir miydim? Tabanca olay bir bakma bana byk yardmda bulundu. Tabancadan korkmayarak karanlk gemiimden alm oldum. Bu durumu kimse renmediyse bile o renmiti. Bu benim iin en nemlisiydi, nk karm benim her eyim demekti, gelecekle ilgili dlerimin tek umut kayna, kendim iin hazrladm tek insand. Onun dnda bir bakasna gereksinmem yoktu. Karm her eyi rendiine gre dmanlarmn azna bakmakta ne kadar acele ettiini de anlayacakt. Bu dnce bana gurur veriyordu. Onun gznde ben artk bir alak deil, belki yalnzca garip bir insandm. Bunca olupbitenden sonra garip bir insan olarak kabul edilmek de houma gitmiyor deildi. Gariplik bir kusur deildir, tam tersine, bazen kadnlar ektii grlmtr. Amacma ge de olsa ulamtm, olupbitenler huzura ermem iin yeterliydi, dlerim, hayallerim iin yeter derecede tablo ve malzeme salam bulunuyordum. in kt taraf u ki, ben hayalcinin

biriyim, kendim iin elde ettiim d malzemesi bana yeter de artard bile. Karma gelince, onun daha bekleyebileceini dnyordum. Birtakm beklentiler iinde btn k geti gitti. Masaya oturunca karm gizlice seyretmek houma gidiyordu. El ileriyle, st ba dikmekle, akamlar da bazan dolabmdan ald kitaplar okumakla vaktini deerlendiriyordu. Dolaptaki kitaplarn seimi de benim lehime alyordu. Karm hemen hemen hibir yere kmaz olmutu. Her gn yemekten sonra karanlk basmadan onu gezintiye gtryordum, gezintilerimiz srasnda eski suskunluumuz da kalmamt. Susmadmz, birbirimizi anlayarak konutuumuzu gstermek gibi bir aba iindeydim. Fakat nceden de belirttiim gibi, ikimiz de konuyu datmamaya alyorduk. Ben bunu bile bile yapyor, ona "zaman tanmak gerekir" diyordum. Ne gariptir, onu gizli gizli szmek houma gitmekle birlikte onun btn k bir kerecik olsun bana baktn grmedim. Utand iin byle yaptn sanyordum. Hastalktan sonra zerine bir rkeklik, ekingen bir uysallk gelmiti. Hayr, hayr, en iyisi beklemekti. "O birdenbire, kendiliinden sana yaklaacak" diye dnyordum. Bu dnce bana byk bir coku veriyordu. unu da belirteyim, bazan kendi kendimi ona kar kkrtyor; duygularm, aklm ona fkelenecek bir duruma getiriyordum. Bylece aradan uzun bir sre geti. Ancak duyduum kin ruhumda hi olgunlamyor, iimde tutunamyordu. Ona kzmamn yalnzca bir oyun olduu gibi bir sanya kapldm anlar olmutur. Ona karyola ve paravana alarak evliliimizi bozduum zamanda bile karm bir katil, bir sulu olarak dnmedim. Bir su ileyecekse bunu kmsediimden deildi, karyolay almadan ok nce de onu balamak niyetindeydim. Bu davranm size garip gelebilir, ne yapaym ki sert yaratll bir insanm ben. Tutumumu biraz yumuatmam gerekir diye dnyordum. Ayrca bana kar yenik dp ezildii, belki kendini alalm hissettii iin ona acyor, bundan dolay znt duyuyordum. Gene de onun alalm olduunu dnmek, aramzda eitliin benim lehime bozulduunu bilmek houma gidiyordu... O k birka kez birilerine iyilik etme frsat kt karma, iyilik yapmakta zel amacm vard. Bundan dolay iki kiinin borcunu baladm, yoksul bir kadna da rehin eya almadan para verdim. Ancak bunlarn hibirini karma anlatmadm, zaten o rensin diye yapmamtm. Fakat bir gn yoksul kadn teekkr etmek iin evimize geldi, az kalsn nmde diz kecekti. Bylece yaptm iyilik kendiliinden ortaya kt, bana yle geliyor ki, karm iyilikseverliimi renince sevindi. lkbahar yaklayordu. Nisann ortalarnda ift kat pencerelerden birer ereveyi kardk, gne parlak klaryla sessiz odamz aydnlatmaya balad. Gene de nmde bir perde asl gibiydi, perde zihnimi krletiriyordu.

Uursuz, korkun bir perdeydi bu. yle bir durum oldu ki, bir gn gzmn nndeki perde birdenbire dverdi; bylece ben her eyi grp anlamaya baladm. Bu bir raslant myd, yoksa uygun gn m gelmiti, dahas benim krlemi zihnimde gnein dnce ve anlay yeteneimi mi tututurmutu, orasn bilemem. Hayr, hayr, bunda ne dn, ne de anlay yeteneimin bir rol vard; birdenbire bir damar yerinden oynamt herhalde. imdiye dek uyuuk duran bir damar silkinerek uyanm, krlemi ruhumla eytans gururumu aydnlatmt. aknlkla yerimden zpladm anmsyorum; birdenbire, anszn yaptm bu hareketi. Akam zeri, saat 5 sularyd. II Perde anszn dt. En bata unu belirteyim ki, bundan bir ay kadar nce onda tuhaf, dnceli bir hal grdm; yalnzca durgunluk deil, dnceli bir hal... Bunu fark etmem birdenbire olmad. Ban diki masasnn stne emiti, kendisine baktm grmyordu. Onun bylesine zayflayp incelmi olmas, solgun yz, kansz dudaklar o anda beni ok artt. Btn bunlar onun o dnceli haliyle birleince aknlm daha da artt. Eskiden de karmn zellikle geceleri kesik kesik, kuru kuru ksrdn iitirdim. Kendisine bir ey sylemeden hemen doktor reder'i ardm. reder ertesi gn geldi. Karm beklemedii bu durum karsnda akna dnmt; bir bana, bir reder'e bakarak belli belirsiz glmsedi. -Benim bir eyciim yok, dedi. reder'in muayenesi uzun srmedi. (u doktorlar bazan batan savmac oluyorlar.) teki odaya getiimizde doktor bana karmn eski hastalndan kalma bir rahatszl bulunduunu, ilkbaharda denize ya da hi olmazsa yazla gitmesinin hastaya iyi geleceini, baka bir deyile hayli zayf dtn syledi. Doktor ktktan sonra karm yzme delici baklarn dikerek srar etti: -Benin gerekten bir eyim yok. Salm yerinde. Byle syledikten sonra, utandndan olsa gerek, yz kpkrmz kesildi. Evet, imdi anlyorum; benim kocas bulunmamdan, gerek bir koca gibi salyla ilgilenmemden utanyor gibiydi. Ama o zaman bunu anlayamadm, yznn kzarmasn her zamanki utangalna verdim. (Gene gzm kapatan ayn perde.) Bundan bir ay kadar nce, nisann gneli bir gnnde akam 5'e doru dkknda oturmu, hesap yapyordum. Birden onun ierdeki odada masa banda diki dikerken mrldanarak ark sylediini iittim. Bu deiik durum zerimde sarsc bir etki yapt, bugn bile nedenini anlayamyorum. O zamana dein

karmn ark sylediini hi iitmemitim. Onu evime getirdiim ilk gnlerde neelendiini, glp oynadn anmsyorum. Hatta birlikte tabancayla hedefe ate etmitik. O vakitler sesi yeter derecede gr, nlayc, arada bir atlak kmasna karn gl ve hotu. Oysa imdiki ark ylesine canszd ki! Ackl deildi kesinlikle. (Syledii romansn duygululuu vard, o kadar.) rselenmi, ezik sesi bir inilti gibi kyordu. Sesi bylesine krk dkk kt iin arky da beceremiyor, hastalkl bir hale sokuyordu. Karm byle mrldand srada sesi birden ykselerek koptu. Sanki zayflktan kopmutu, ksre yenik dt belliydi, acnacak bir durumdayd. Az sonra ark ezik ezik yeniden balad. Karmn ark sylemesiyle ilgili olarak durup dururken telaa kapldm syleyerek glebilirsiniz, ancak hi kimse benim neden telalandm anlayamaz. Aslnda ona acdmdan deildi, bsbtn baka bir nedeni vard telalanmamn. nce, herhalde ilk dakikalarda, aknlkla birlikte korkun bir heyecan duydum. Korkun, tuhaf, hastalkl bir heyecan her yerimi sard. "ark sylyor, hem de benim yanmda. Yoksa varlm m unuttu?" diyordum iimden. Bu dncenin sarsntsyla oraca kmm, sonra biraz kendime geldim, oturduum yerden dorularak, nereye gideceimi bile dnmeden apkam alp odadan ktm. Gerekten nereye, niin gittiimi bilmiyordum. Lukerya paltomu verirken; -Karm ark m sylyor? diye sordum. Yzme akn akn bakt, ne sorduumu anlayamamt. Dorusu, ben de o anda anlalacak bir durumda deildim. -lk kez mi ark sylyor? diye sordum bir daha. -Hayr, siz yokken arada bir syler. Her ey bugnk gibi gzlerimin nndedir. Merdivenden inerek sokaa ktm, hibir amacm olmadan yrmeye baladm. Keye varnca evreme aval aval baktm anmsyorum. nmden gelip geenler bana arpyorlard, ama hibirine aldrmyordum. Oradan bir araba ardm; bilmiyorum, niin. Polis kprsne dein gideceimi syledim Ama arabaya biner binmez vazgetim, arabacya 20 kapik vererek anlamsz bir glmsemeyle; -Bu para seni rahatsz ettiim iin, dedim. O anda birdenbire iime bir sevin dolmaya balad. Admlarm sklatrarak eve yneldim. Karmn atlak, zavall, arada bir kopan sesi kulaklarmda yanklanyordu. Soluum tkanacak gibiydi. Gzlerimdeki perde dyor, gitgide dyordu. Benim yanmda ark sylediine gre beni unutmu demekti. yleyse korkun bir eydi bu, ok korkun! te yandan yreimdeki heyecan gittike artyor, iimdeki korkuyu bastryordu. Kr talihin acmasz alaylar! Btn bir k boyunca yreimde hep ayn heyecan, ayn coku vard, baka trls de olamazd. Peki, ben neredeydim? Aklm bamda myd? Merdivenleri hzla trmandm, eve nasl girdiimi bilmiyorum. Anmsadma gre deme ayaklarmn altnda oynuyordu, bir rman alkalanan

sularnda yzyor gibiydim. Odaya girdiimde karm her gnk yerine oturmu, ba nnde, diki dikiyordu. arks bitmiti. Kaytsz, kaamak bir bak frlatt yzme, buna bakmak denmezdi; yanna birisi geldiinde yapt souk, ilgisiz bir hareketti. Ben delicesine ona yaklatm, yan bana ktm. rkerek baklarn yzme evirdi. Ona ne dediimi, daha dorusu neler sylemek istediimi anmsamyorum, nk doru drst azmdan laf kmyordu. Kslan sesime sz geiremediimi anladm. Ona ne syleyeceimi bilseydim bari! Sk sk soluyordum, hepsi o kadar... -Konualm... bak, sana ne diyeceim... hadi, bir eyler syle, gibi sama sapan szler geveledim. Bende akl m kalmt, akllca laf edebilir miydim? Yzme bakarak tekrar irkildi, byk bir korku iinde arkaya itti kendini. Sert baklarndan aknlk okunuyordu. Gzleri kocaman kocaman almt. Onun bu sert, akn baklar altnda ezildiimi hissettim. Suskun durmasna karn baklarndaki sertlik, "Sen hl benden sevgi mi istiyorsun? Sevgi mi?" der gibiydi. Azndan byle bir sz iitmedim ama baklarndan anladm. Ve ayn anda da byk bir sarsnt geirerek ayaklarna kapandm. Karm afallayarak doruldu, bu sefer ellerine sarldm. O an iinde bulunduum umutsuz durumu anlyordum, evet, ok iyi anlyordum. Ama, inanr msnz, ayn zamanda yreimde byk bir heyecan vard, bir an geldi ki, leceimi sandm. Ona kar duyduum hayranlk ve mutlulukla ayaklarn pmeye baladm. Evet, iinden klmaz, umarsz durumumu bildiim halde lsz, sonsuz bir mutluluk duyuyordum. Alyor, azmn iinde bir eyler geveliyor, tam konuamyordum. Yzndeki aknlk, korku yava yava kaygya dnt; bana vahi bir bakla, sorarcasna, tuhaf tuhaf bakt; kendine gre bir eyler anlam olacak ki, glmsemeye balad. Ayaklarn pmemden ok utanm olmalyd, minicik ayaklarn ellerimden ekip kurtard, ama ben bu sefer bast yerleri pmeye baladm. Benim bu hareketim karsnda utanarak gld (insanlarn utand zaman nasl gldn bilirsiniz). Sinir bunalm geirmek zereydi, bunu gzlerimle gryordum, ellerinin titremesinden anlamtm. Ancak onun durumunu dndm yoktu; kendisini deli gibi sevdiimi, ayaklarnn dibinden kalkmayacam sylyor; "zin ver, eteini peyim, yaamm boyunca sana dua edeyim..." diye yalvaryordum. Nasl oldu, bilmem, hi anlayamadm; birden hkra hkra alamaya, titremeye balad. Byk bir sinir bunalm geirdii belliydi, benden ok korkmutu. Koluna girip yatana gtrdm. Bunalm biraz geince yatt yerden doruldu, son derece bitkin durumdayd. Ellerime sarlarak, "Kendinize hkim olun, niin zlyorsunuz?" dedikten sonra yeniden gzyalarna bouldu. O akam onu hi yalnz brakmadm. Fazla vakit geirmeden, iki hafta sonra onu

Bolonya'ya deniz banyosuna gtreceimi, sesindeki krkl iittiimi, ilk frsatta rehin dkknn kapatp Dobronravov'a satacam, yaknda bizim iin yeni bir yaamn balayacan, en nemlisinin de Bolonya'ya gitmek olduunu syledim. Beni dinliyor, ama korkusunu yenemiyordu. Korkusu her an daha da artyor gibiydi. Ancak benim iin nemli olan bu deildi; gene ayaklarna kapanmak, bast yeri pmek, durmadan pmek, ona yalvarmak iin dayanlmaz bir istek duyuyordum. "Senden fazla bir ey beklemiyorum. Beni fark etmesen de, adam yerine koyup konumasan da olur. Bir keye ekilip sana bakaym, yeter. Beni istersen bir eya gibi, odandaki bir ss kpei gibi gr..." diyordum. O durmadan gzya dkyordu. Birden azndan, istemeyerek: - Beni bu durumda brakacanz sanyordum, szckleri dkld. Bunlar istemeyerek sylediini, ne dediinin kendisi de farknda olmadn adm gibi biliyorum. Bununla birlikte su szler benim iin en nemli, en etkili, o akam en iyi anladm szlerdi. Yreime keskin bir bak sapland sandm. Bu szler bana ok ey anlatt, hemen hemen her eyi... Oysa karm benim yanmda, gzlerimin nnde bulunduu srece snrsz bir umut ve anlatlmaz bir mutluluk duyuyordum. O akam onu ok yormutum, bunu anlyordum, ama iinde bulunduu durumu deitireceimi dnmekten de kendimi alamyordum. Karm vakit ilerledike bsbtn gcn yitirdi, uyumas iin ben epeyce dil dktkten sonra deliksiz bir uykuya dald. Gece boyunca sayklayacan sanyordum. Sayklad, ama ok deil. Geceleyin her dakika yatamdan kalkyor, terliklerimi giyerek yavaa ona bakmaya gidiyordum. ruble verip aldm bu acnas demir karyolada yatan hasta varla baktka yreim paralanyor, umarszlk iinde ellerimi ovuturuyordum. nnde hep diz kp oturdum, o srada uyumakta olduu iin ayaklarn pmeyi gze alamadm. kide bir Tanr'ya dua etmek iin kalkp tasvirin nne gidiyordum. Lukerya da merak iindeydi, sk sk odaya girip hanmnn durumunu soruyordu. Ona yatp uyumasn, ertesi gn "yepyeni bir yaam" balayacan syledim. Bu sylediime kr krne, lgncasna, hibir kuku duymadan inanyordum. imi dolduran o sevin, o coku beni boacak gibiydi. Ertesi gnn balamasndan baka bir ey dndm yoktu. Ortada birtakm belirtiler olmasna karn bama bir felaket gelebileceine inanmyordum. Perde gzlerimden dt halde bugne dein, bugne dein asl sorunu, asl gerei tam anlamyla kavram deildim. Zaten nasl anlayabilirdim ki! Karm yayordu, o benim nmdeydi, ben de onun karsnda duruyordum. "Yarn uyanacak, ona btn bunlar anlatacam, o da hepsini grp anlayacak" diyordum. te o zamanki dncem byleydi, sade ve akt, sevincim bundan ileri geliyordu. En nemlisi, birlikte kacamz Bolonya yolculuuydu. Bilmiyorum neden, her ey Bolonya'ya

gitmemize balyd. Kesin zm Bolonya'da gzkyordu. "Bolonya, Bolonya!" diyerek sabahn gelmesini lgnca bekledim. III Fazlasyla anlyorum. Bu olay birka gn nce, be gn, ancak be gn nce, sal gn patlak verdi. Olmaz myd, olmaz myd, birka gn daha bekleseydi! Bana zaman tansayd tm karanl datacaktm. Demek ki, iyice sakinleip kendine gelmemiti. Ertesi gn aknl gememesine karn beni glmseyerek dinliyordu. Btn bu zaman ierisinde, bu be gn ierisinde beni ya aknlk duyarak, ya da utanarak dinledi. Korktuu belliydi, ok korkuyordu. Bu konuyu tartmayacam, aklsz biri gibi itiraz etmeyeceim; benden korktuu kesindi. Hem nasl korkmasn ki? oktan beri birbirimize yabancydk, birbirimizden hayli uzaklamtk; derken, anszn bu olay patlak verdi. Ne var ki, ben onun korkusuna aldr etmiyordum, nmde yeni bir n parlts vard. Doru, ok doru, bir yanllk yapmtm. Hatta birok yanllklar... Ertesi gn (gnlerden arambayd) sabahleyin kalkar kalkmaz byk bir hata daha iledim, onun artk dostum olduunu dnyordum. Bu konuda ok acele ettiimi biliyorum; ancak ona her eyi sylemem, iimi dkmem, hatta bundan daha fazlasn yapmam gerekiyordu. Yaamm boyunca kendimden bile gizlediklerimi ona atm. Hi ekinmeden, k boyunca onun beni sevdiini, bundan emin olduumu bildirdim. Rehin dkknnn benim akl ve irademin alalndan baka bir anlama gelmediini syledim. Evet yleydi, rehincilikle uramam, hem yaptm iten dolay byklk kuruntusuna kaplmak, hem de kendimi krbalamak demekti. Bu ie kendim isteyerek balamtm. Tiyatro bfesindeki olaya gelince; pis karakterim ve kuruntularm nedeniyle korkmu olduumu anlattm. inde bulunduum ortamda ne yapacam bilemeyip afallamtm, birdenbire ortaya atlrsam tuhaf kaacan dnmtm. Dellodan korkmamtm, aptallk etmekten korkmutum. Biliyorum, daha sonra o anda iinde bulunduum duygular kimseye itiraf etmedim, herkese ac ektirdim. Bu yzden kendimi de ikenceye soktum, onunla evlendikten sonra bu sefer ona eziyet etmeye baladm. Sylediklerimin ounu sanki sinir nbetine tutulmu gibi sralyordum, karm elimden tutarak susmam istiyor, "Abartyorsunuz, bou bouna kendinize azap ektiriyorsunuz." diyordu. Sonra gene gzyalarna boularak sinir nbetleri geiriyordu. Artk konumamam, eskiyi unutmam sylyordu. Ricalarna aldr ettiim yoktu ya da pek aldrmyordum. Gzm tek ey gryordu, o da baharda Bolonya'ya gitmek. Orada gne, bizim yeni gneimiz vard.

ok gemeden dkkn kapattm, ileri Dobronravov'a devrettim. Karma da vaftiz annemden kalan 3.000 rublenin dnda her eyimizi yoksullara datmasn syledim. Bu 3.000 rubleyi Bolonya gezisi iin kullanacaktk. Oradan dnte daha baka, yeni bir i tutacaktm. Benim sylediklerime sesini karmadna gre kararm kesinlikle uygulayacaktm. O beni dinliyor, glmsemekle yetiniyordu. Ancak glmsemesi beni zmemek iindi; nazik bir kadnd nk, zlmemi istemezdi. Omuzlarna ar bir yk bindirdiimi gryordum; sakn bunu bilmeyecek denli aptal, bencil olduumu dnmeyin. Her eyi gryordum, hepsini son izgisine varncaya dek biliyor, herkesten daha fazlasn anlyordum. Bizi bekleyen bir tehlike varsa bile her eyi gze almtm. Ona kendimle ilgili, onunla ilgili aklma ne gelirse syledim. Hatta Lukerya'dan, hanm iin durmadan gzya dktnden sz ettim. Sk sk konuyu deitiriyor, baka eylerden laf amaya alyordum. Bir iki kez neesi yerine geldi, bunu ok iyi anmsyorum. Gzlerim ak olduu halde hibir eyi grmediimi sylemeyin bana! Eer bamza gelen o durum olmasayd, yaammz yeniden dzene girecekti. Geen gn kitap okumaktan sz alp da bunu konumaya balaynca bana kn neler okuduunu anlatmam myd? Jil Blas ile Grenata piskoposu arasnda geen sahne ok houna gitmiti, bunu needen krlarak anlatt. O ne ocuksu, ne sevimli bir glt! Sanki tam nianl olduumuz zamanki gibi. (Bir an, bir an da olsa) byk bir kvan duymutum! Gene de piskoposla geen sahneyi ok beenmesine ardm sylemeliyim. Demek ki, kn evde oturup Lesaj'n bayaptn okurken iinden glme gelecek kadar kendinde ruh dinginlii bulmu, mutlu olmutu. Demek ki, artk sakinlemeye balamt, onu kendi bana brakacam sanyordu. Sal gn, "Beni bu durumda brakacanz sanyordum." dememi miydi? Bu, ancak 10 yanda bir kzn dncesi olabilirdi. Demek ki, her eyin olduu gibi kalacana inanyordu: O kendi diki masasnda, ben de kendi alma masamda kocayncaya dek byle geecekti. Ama ben birdenbire yaklayorum, bir kocaym, kocaya ise sevgi gerekli. Ah, benim kaln kafallm! Ah, benim krlm! Ona gzlerimi dikerek hayran hayran bakmak yanlt, kendimi tutmam gerekirdi. nk byle bakmakla onu rktmtm. Daha sonra durumu anlayarak kendimi tutmasn bildim, ayaklarn pmeyi braktm. Koca... onun kocasymm grnts vermekten vazgetim, bunu aklma bile getirmedim, hep onun iin dua ettim. Ancak bsbtn susmak da olanakszd, bir eyler sylemem gerekiyordu. Gene birdenbire konumalarndan ok holandm, onun kltr bakmndan benden daha stn, daha ileri olduunu syledim. Yz kzard, utanarak her eyi gene abarttm bildirdi. O zaman dayanamadm; kapnn arkasna gizlenerek, onun mcadelesini, bir masumla canavar arasndaki mcadeleyi ne kadar byk bir heyecanla dinlediimi, onun zeksndan, parlak nktelerinden, ruhunun ocuksu sadeliinden

ne kadar etkilendiimi anlattm. Aptallma doymayaym! Kadncaz tepeden trnaa titredi, gene olay abarttm mrldanmaya balad. Sonra yz kzard, hngr hngr alayarak gzyalarna bouldu... O zaman dayanamayp nnde diz ktm, ayaklarn pmeye baladm. Bu hareketim zerine sal gn olduu gibi yeni bir sinir bunalmna tutuldu. Bu, dn akam oldu, sabahleyin de... Sabahleyin mi? Deli, sabah dediin bu gnd, daha demin, biraz nce... Beni iyi dinleyin ve anlamaya aln. Bu sabah ay masasnda bir araya geldiimizde (dnk bunalmdan sonra), sakinliiyle beni akna evirdi, tam tamna byle oldu. Ben, geirdii bunalm yznden btn gece tir tir titremitim. Birdenbire yanma geldi, ellerini kavuturarak nmde durdu ve kendini sulu hissettiini syledi. (Demindi bu, demin, az nce!) Daha neler sylemedi ki!.. Sulu olduunu, kendisinin bunu bildiini, btn k, hatta o anda bile ac ektiini, benim iyi yrekli bir koca oluuma byk deer verdiini, bana bal kalacan, her zaman sayg gstereceini anlatt da anlatt... Bir anda yerimden sradm, onu pmeye baladm. Onu pyordum; uzun bir ayrltan sonra bir kocann zlemiyle yzn, dudaklarn pyordum. Ah, mankafa! Demin neden pasaportlarmz iin iki saat dar ktm?.. Tanrm, 5 dakika, 5 dakika, yalnzca 5 dakika nce dnseydim! Kapnn nndeki o kalabalk, stme evrilen btn o baklar... Aman Tanrm! Lukerya'nn anlattna gre (artk Lukerya'y hi brakmayacam, o hepsini biliyor, btn k hanmnn yanndayd, onun hakknda bana her eyi anlatacaktr) ben dar ktktan sonra, dnmden 20 dakika nce hanmnn odasna bir ey iin girdii zaman (niin girdiini syledi ama u anda aklmda deil) tasvir (hani u rehin brakmak iin getirdii Meryem Ana tasviri) masann zerinde duruyormu. Karm dua etmek iin onu oraya koymu olabilirmi. "Hanmcm, bir ey mi oldu?" demi. "Hayr, Lukerya, bir ey yok... Gidebilirsin... Yok yok, bir dakika dur!" Byle diyerek karm yaklap Lukerya'y pm. "Mutlu musunuz, hanmcm?" diye sormu hizmeti kz. "Mutluyum, mutluyum" - "Hanmcm, beyefendi ok nce gelip sizden zr dilemeliydi. ok kr, aranz dzelmi..." - "yi, hadi git, Lukerya, hadi, git." Son sz bu olan karmn o srada yznde ok tuhaf bir glmseme varm. O kadar garip ki, 10 dakika sonra Lukerya hanmna bakmak iin bir daha odasna gitmi. Grdklerini bana yle anlatt: "eri girdiimde pencereye ok yaknd; duvarn dibinde ellerini duvara dayam, ba ellerinin stnde derin dncelere dalmt. O kadar dalgnd ki, benim arkasnda beklediimi, kendisine baktm iitmedi bile. Onun pencerenin yaknnda derin dnceler iinde dikildiini, sanki glmsediini bir sre durup seyrettim. Neden byle

yaptn kendi kendime dnerek dar kmtm ki, birden pencereyi atn iittim. 'Hanmcm, hava serin, nezle olursunuz' demek iin geri dndm. Ancak pencereye iyice yaklatn, btn gvdesiyle ak pencerenin nn kapattn grdm. Srt bana dnkt, elinde kutsal tasviri tutuyordu. Az kald kalbim durayazd. 'Bayancm, bayancm!' diye bardm. Beni iitmiti, dnmek ister gibi bir hareket yapt, ama dnmedi, ileriye bir adm att, tasviri gsne bastrarak pencereden aa atlad." Avlu kapsndan ieri girdiimde bedeninin henz scak olduunu anmsyorum. Beni en ok sarsan, orada toplananlarn yzme dik dik bakmalaryd. nce baryorlard, sonra beni grnce hepsi birden sustular, geriye ekilerek gemem iin yol verdiler. Karm, tasvir gsnde, yerde yatyordu. Gzlerimin n karard, bir an yanna yaklap yzne baktm. Oradakiler evremi sardlar, her kafadan bir ses kyordu. Meer Lukerya da oradaym, ama ben onu grmedim. Benimle konutuunu sonradan kendisi syledi. Esnaftan birinin durmadan bardn anmsyorum: "Azndan yalnzca bir avu kan kt! Bir avu, bir avu!" diyordu. Sonra tan stne sram kan gsterdi. Sanyorum, kana parmamla dokundum, parmam kpkrmz oldu. Gzlerimi parmamdan ayramyordum. (Bunu da ok iyi anmsyorum.) Adam durmadan baryordu: "Azndan bir avu kan kt! Bir avu!" Ben de; -Bir avu da ne demek? diyerek avazm ktnca barmm. Ellerimi havaya kaldrarak adamn zerine saldrdm sylediler. Ah, ne korkun! Ne korkun! Nasl oldu da birbirimizi anlayamadk? Onun byle bir ey yapaca kimin aklna gelirdi? IV Yalnzca 5 dakika ge kalmtm. Gerekten byle bir ey oldu mu? nsan buna nasl inanr? Byle bir eyin olabileceini kim syleyebilir? Neden ld karm, niin byle bir ey yapt? Ah, inann bana, hepsini anlyorum. Ancak onun niin ld benim iin gene de yantsz kalan bir soru. Benim akmdan korktuunu sanyorum. Kendi kendine tm ciddiyetiyle sormu olmal: "Akn kabul edeyim mi, etmeyeyim mi?" Bu sorunun arl altndan kalkamad, lm yeledi. Niin durmadan kafa patlatyorum ben de? Biliyorum, her eyi biliyorum. Akas, ok ey yapacam diye sz verdi, sonra szn tutamayacandan korkmaya balad. Burada cidden baz korkun noktalar var. rnein neden ldrd kendini? te size tam yantlanamayan bir soru. Bu soru beynime vuruyor, kafam atlayacak gibi. Eer ayn durumda kalmak isteseydi ona hi dokunmazdm. O byle

yapacama inanmad, ite asl sorun bu! Hayr, hayr, size yalan syledim. Benim asl istediim, beni gerekten sevmesiydi, btn benliiyle sevmesiydi. Yoksa bakkala verebilecei yarm sevgiye raz olmazdm. Ancak karm son derece iffetli, temiz bir kadn olduu, beni de yeterince tand iin bakkala verecei sevgiye raz olmad ve beni aldatmak istemedi. Yarm bir sevgiyle, hatta eyreiyle aldatacak bir kadn deildi o. Son derece drste bir yaklam, yle deil mi? Anmsyor musunuz, ona duygu genilii alamak istemitim? Garip bir dnce gene de... ok merak ediyorum: Acaba karm bana sayg besliyor muydu? Benden nefret edip etmediini bile bilmiyorum. Garip ve korkun bir ey, ama btn k benden nefret ettiini bir kerecik bile aklma getirmedim. Asln ararsanz bana sert sert, ciddi bir bakla bakt ana dein bunun tam tersine inanyordum. zellikle sert sert bakt ana dein... Benden nefret ettiini ite o an anladm. Ondan sonra da inancm hi deitirmedim. Ah, hayatta kalsayd da nefret etseydi, yaam boyunca beni kk grseydi! Daha sabahleyin yryor, konuuyordu. Aklm almyor, nasl da pencereden kendini atabildi.? Bunu nasl tahmin edebilirdim? Byle bir ey yapmasndan 5 dakika nce bile tahmin edemezdim. Lukerya'y ardm. imdi artk Lukerya'y hi brakmayacam, hi brakmayacam. Ah, biz anlaabilirdik, birbirimizi anlayabilirdik. Yalnzca bir k birbirimizden uzak durmutuk. Artk anlamamza gerekten olanak kalmam myd? Anlamamz, yeni bir yaama balamamz niin, niin olanakszd? Ben iyi kalpliyim, o da iyi kalpliydi, ite bizi birletiren ortak bir nokta! yle birka konuma daha, ok deil, iki gn, ite o vakit her eyi anlam olacaktk. En nemlisi, en zcs, bunun bir raslant olmasdr; basit, kaba, gz kr olas bir raslant! Be dakika, yalnzca 5 dakika ge kalmtm. Eve 5 dakika daha erken dnseydim o an bir bulut gibi kimseye dokunmadan geip gidecekti, ondan sonra byle bir ey hibir zaman aklna gelmeyecekti. O zaman her eyi kavrayacakt. imdi gene odalar bo, ben gene yalnzm. Bakn, saatin sarkac vurup duruyor. Bundan baka bir i yapmaz o; acma, znt de duymaz. Evde kimsecikler yok, ite asl felaket burada! Odada dolayor, boyuna dolayorum. Karm niin intihar etti, niin 5 dakika ge kaldm diye durmadan szlanmamn gln katn sylemeyin bana, sakn sylemeyin, bunu kendim de biliyorum. ntihar etmeden nce herkesin yapt gibi, "Benim lmmden kimse sorumlu deildir." diye bir yaz brakabilirdi. Lukerya'y, "Onunla odada yalnzd, hanmn iten odur" diyerek rahatsz edecekleri aklna gelmemi miydi? Yandaki binann penceresinde duran drt kii karmn elinde tasvirle pencereden kendisinin atladn grmeseler Lukerya'y en azndan karakollarda srndrrlerdi. Fakat

insanlarn orada bulunmalar, olay grmeleri de bir raslant. Hayr, bu ancak bir and, bilincini yitirdii bir an. Gereklemesi ana san bir hayal? Tasvir nnde dua etmesi de bir eyi kantlamaz. Bu, lme hazrlk demek deildi. Hepsi ancak bir an srm, btn karar belki 10 dakika ierisinde verilmi, duvarn dibinde ban eline dayayarak glmsedii srada dnm byle yapmay. Zihninden geen bu dnce bir an akln elmi, buna kar koyamam, besbelli... Ne derseniz deyin, ortada bir anlamazlk var. Ben geinilmesi zor bir adam deilim ki! Yoksa asl neden kanszl, yaam enerjisinin tkenmesi miydi? Kn ok yorulmutu, bu da bir gerek... Evet, ge kaldm!.. Masann stnde yatarken gvdesi incecik, burnu sivrilmi, kirpikleri birer ok gibi. Nasl olup da dt zaman bir yeri krlp ezilmedi? Topu topu "bir avu kan" km, bir kak dolusu kadar bir ey. kanamas geirmi olmal. Garip bir dnce, ama eer onu gmmemek mmkn olsayd! nk onu gtrrlerse o zaman... Hayr, onu gtrmesinler, byle bir ey yapmamallar! Ah, biliyorum, onu gtrecekler, ben deli deilim, sayklamyorum, tam tersine, zihnim son derece ak. Hi bylesine ak olmad. Ama gtrrlerse ben ne yaparm? ki odada tek bama, rehin eyalarndan baka kimsecikler yok!.. Hayr, hayr, sayklyorum ben; bu, sayklamaktan baka bir ey deil! Onu son derece zdm, asl neden bu! Sizin yasalarnzdan bana ne? Gelenekleriniz, grenekleriniz, yaam tarznz, devletiniz, inannz bana ne yarar salyor? Sizin yargcnz yarglasn beni, mahkemenize, sizin ak mahkemenize zorla srkleyin beni, hibirini tanmadm syleyeceim. Yarg oradan baracak, "Eski subay, susunuz!" Ben de ona yle baracam: "Beni susturmak iin kim sana yetki verdi? Niin kr bir raslant elimden en deerli varlm ald? Yasalarnz dinlersem elime ne geecek? Hepiniz bana vz gelirsiniz! imdi buradan ekip gidiyorum..." Krsn, sarsn, bir lsn sen artk, lklarm iitmiyorsun! Sana nasl bir cennet balayacam anlayamadn. Cennet benim iimdeydi, onu senin nne serecektim. Madem beni sevemeyecekmisin, sevmesen de olurdu, bundan ne kard ki? Her ey gnlnce, istediin gibi kalrd. Bana aklndan geenleri bir dostun olarak anlatrdn; glerdik, sevinirdik, birbirimize neeyle bakardk... Bylece sonuna dek yaayp giderdik. Bakasn sevsen bile sesimi karmazdm. Onunla gezip tozardnz, ben de sokan br ucundan sizi seyrederdim. Ah, her eye razym, gzlerini bir kerecik asan yeter! Bir an iin, yalnzca bir an iin! Pencereden atlamadan nce nmde durup bana bal kalacan sylediin zamanki gibi bir kerecik baksan bana! O zaman her eyi grp anlardn! Ah, kr yazg! Alnmzn kara yazgs! Biz insanlar yeryznde yapayalnzz, ite en byk felaket burada! Rus bahadr sava

alannda, "Sa kalan varsa ksn karma!" diye barm bir zamanlar. Bahadr deilim, ama ben de haykryorum, ancak sesimi kimseler iitmiyor. Gnein evrene can verdiini sylerler. Gne gkyzne ykselsin de grn bakalm, o bir l deil mi? Her ey l, her yerde ller var. nsanlar yeryznde yalnz, evrelerinde lm sessizlii; bizim dnyamz bu ite... "nsanlar, birbirinizi seviniz!" Bunu kim sylemi, kim bize byle bir vasiyet brakm? Saatin sarkac habire vuruyor, duygusuz, souk souk... Saat gecenin 2'si. skarpinleri yatann ucunda duruyor, giymesi iin onu bekliyor. Sahi, yarn onu gtrdklerinde ben ne yapacam?